You are on page 1of 20

GRATIS Ougsts 2011

pgina

Un publikashon mensual di Kmara di Komrsio

APNA a stp 5/6 pa fondo nobo Biba den aki i awor Obligashon di penshun
Tin mas ku subi edat so

pgina

9 10
pgina

pgina

12/13
pgina

Mishon for 16/17 di Panam

Empresa Chik por regla

Penshun
pgina 3/4

pginanan

2-15

Vidanova su efisiensia
www.empresachiki.com

pgina 7/8

Areglo spesial di penshun

Empresa Chik
ta un publikashon di Kmara di Komrsio i

Nos mes tin di traha riba nos entrada di mayan


E luna aki no ta e prom okashon ku Kmara di Komrsio, atraves di e publikashon mensual aki, ta para ketu di un forma mas formal na e diferente aspektonan mar na e tpiko di penshun. E ta un asuntu aktual sin mas i e ta bira dia pa dia mas kayente en bista di e proyekshonnan di konstelashon di nos komunidat. Den otro palabra: en bista di e speransa mas haltu di bida, e kantidat di hende riba 60 aa (ku ta generalmente e edat di penshun) ta krese. Ke men, mas i mas hende lo depend pa loke ta nan entrada di tur luna di kiko nan ta haa na AOV (pa tur hende, di gobirnu) i loke e por a spar adishonalmente pa no depend solamente di e suma di AOV. Den terminologia fiskal nan ta denomin penshun komo entrada atras. Ke men, awor aki nos ta spar pa akumul un suma di plaka sufisiente grandi pa ora yega e edat di penshun nos por gosa di un entrada for di dje pa sigui hiba un bida normal. Ke men, ta un entrada ku no ta risib na edat hben, pero ta pone algu un banda pa dia edat subi tin algu pa kai bk riba dje sin tin nodi di kai den un buraku grandi. E entrada ta pa mayan den futuro. Awor, ta algu masha normal ku un hende hben, ku ta na kuminsamentu di su karera profeshonal i den hopi kaso tambe formando un famia hben, tin mester di asina tantu kos pa kubri su gastunan, ku no ta sobra mash f nada mes! E entrada no ta djaki te aya ainda, pero gradualmente esei por oument. No ta drenta nan mente ku ta importante pa pone algu un banda pa un dia nan ta mas grandi i por baha ku penshun. Ta di komprend ku nan prioridatnan ta otro kaminda no pa un penshun. Anto tg, si nan tuma e molster i para ketu un ratu pa refleh, nan lo realis ku ta kumbin nan pa for yn kumins pone algu un banda pa mayan. E suma aki por ta abou den kuminsamentu i gradualmente por oument e suma mensual di moda ku pokopoko nan ta alkans e kapital reker segun nan forsa finansiero pa nan por gosa mayan di un penshun hustu i rasonabel. Poko hende tin e disiplina pa spar di e forma ei riba nan mes forsa. E inklinashon pa mishi ku e sn di spar ora surgi problema ku dak di kas, ora a mira un outo nobo, etc. ta grandi. Pesei no ta un mal idea pa yega na un konvenio ku kompanianan ku ta spesialis den areglo di penshun. Algun di nan lo duna un splikashon den e edishon aki, tantu na e persona individual (empleado f no) komo na gerensia di empresa (grandi, chik i mediano). Asina ta bira mas difsil pa mishi ku e sn di spar i e kompania lo perkur tambe pa e plaka rende mih di moda ku mas pronto posibel bo ta yega na e kapital reker pa ta sigur di un bon penshun. Te ainda un kantidat hopi grandi di nos hendenan, empresario i empleado, no ta gosa di un areglo adeku di penshun. Nan ta stns riba algu ora e dia yega. Kiko si e algu no yega? Stns ku ta gana number? Anto ora e dia a yega, nan ta keda plan bar pasobra nan no drenta niun areglo. Por sigui bati na porta di gobirnu, pero importante ta pa puntra prom kiko abo komo empresario, pero tambe abo komo empleado a hasi pa bo por konfia ku dia bo yega e edat di penshun (60, 62, etc.) bo ta sobra tur luna un suma drechi di plaka den bo man? Kada ken tin su propio responsabilidat pa e mayan ku ta na kaminda. E ta konta pa e empleado ku no mester sinta warda wak kiko lo kai for di shelu pasobra e por ta tiki f nada mes. E ta konta alabes pa e dunad di trabou ku mester pensa pa duna su mes i su empleadonan e perspektiva ku dia nan alkans e edat di penshun, nan por ln atras pa gosa mas di bida. Si bo sera bo wowonan pa e aspekto aki sea komo dunad di trabou f komo empleado bo ta depriv bo mes (i bo famia f otronan ku ta depend di bo) mayan di un bida trankil ku sufisiente entrada pa kubri e gastunan mas esensial pa por biba dushi. Dios laga e informashon ku tin den e edishon aki lo yuda abo i otronan buska e solushon ku pa boso ta esun mih.

Industria di Krsou Su meta ta pa inform i eduk empresario chik pa e por sigui kontribu na desaroyo ekonmiko di Krsou.

Redakshon: Un tim di Kmara di Komrsio huntu ku diferente kolaborador Aviso: Spotlite Productions Farley Lourens Telefon: 767-0907 Telefon: 560-8284 E-mail: info@spotlite-productions.com Kompaginashon i imprenta: Drukkerij Amigoe Kordinashon: Intermediate N.V. Telefon: 737-1070 Tur derecho reserv Empresa Chik - Tambe riba Facebook!

Mem Vornis: Un trahad meres un entrada banda di AOV

Fundashon Mi Penshun ta ofres areglonan di penshun spesial na e sektor di Empresa Chik


a e edishon aki di Empresa Chik a aserk i papia ku diferente persona i instansia ku tin di haber ku penshun pa asina inform e lektornan mas bon posibel riba e tpiko aki ku lamentablemente no ta tur ora ta haa e atenshon ku e meres. Un di e instansianan ku a aserk ta Fundashon Mi Penshun ku a lansa un kampaa nobo di merkadeo e aa aki. Mem Vornis i Soraida America di e fundashon inform un tiki mas en ekstenso di meta i trabou di Fundashon Mi Penshun.
Skirb pa Farley I. Lourens Jaime Saleh, asina seor Vornis a sigui inform.
Melvin Vornis, Presidente Mi Penshun.

Mi mes no tabata den direktiva tempu ku a lanta e fundashon, pero por inform ku konosido siudadano i ks direktor di Banko Maduro, seor Lio Paps Capriles pa hopi aa tabata kana ku e prekupashon ku un parti demasiado grandi di nos komunidat no tabatin (i ainda no tin) un areglo di penshun pa nan por a risib un entrada adishonal banda di AOV (penshun di behes). Asina ei so nan por hiba un bida di un mih nivel ora na yega un edat avans, seor Vornis a konta. Na 2003 seor Capriles, huntu ku algun otro profeshonal, a lanta Fundashon Mi Penshun ku e ophetivo pa interes e grupo di persona (empresario i nan trahadnan) pasobra por lo general kompanianan no tabata focus tantu riba areglonan di penshun. Den hopi kaso ta trata di empresa chik i trahadnan ku un salario abou. Fundashon Mi Penshun su enfoke ta hustamente pa brinda e grupo ei un areglo di penshun. For di e tempu ei direktiva di e fundashon tabata konsist di sinku persona. Esei ta e kaso te ku fecha djawe: dos representante di sektor empresarial, dos di sektor laboral i un persona independiente. E prom presidente tabata e ks gobernador seor

Muchu hende sin areglo di penshun

Seor Vornis, kende e mes aktualmente ta penshonado, a inform ku ora seor Saleh a baha komo presidente, a aserk su persona pa bira presidente di Fundashon Mi Penshun. Riba e pregunta kon bini e fundashon a skohe ENNIA komo e kompania serka kua ta sigur e areglonan di penshun, seor Vornis a kontest ku tempu ku a kumins ku e fundashon, a hasi un sondeo i a pidi oferta na algun kompania. ENNIA tabata e kompania ku a brinda e posibilidatnan mas faborabel na e fundashon.

Fundashon Mi Penshun i Ennia

tensia di e departamentu di merkadeo di Ennia, nos a lansa un kampaa nobo di merkadeo pa logra e ophetivo ei. Entre e

produktonan di merkadeo i komunikashon ku nos a lansa tin un website bunita i simpel riba kua por haa hopi informashon tokante

Fundashon Mi Penshun. Nos enfoke ta e empresa i su trahadnan di e ramo di empresa chik, manera tabata e ophetivo i intenshon di seor Capriles for di kuminsamentu. Nos ta papia aworak di un 500 trahad, pero nos ke mira e kantidat ei krese muchu mas. Te ainda den nos komunidat tin muchu poko empresa i trahad ku ta mira e importansia di tin un areglo di penshun.

pgina 4 >>>>

Mas aleu seor Vornis a inform ku entre tantu tin 48 empresa afili ku un areglo di penshun na Fundashon Mi Penshun. Nos ta hasi e trabou di atkisishon i duna informashon, i e atministrashon ta den man di ENNIA. Ora mi bisa nos, mi ta mustra den direkshon di seora Soraida America ku ta e persona ku ta kordin i kanalis mayoria di e trabounan di e fundashon. Ora a hasi un yamamentu riba mi pa ta presidente di e fundashon, tabatin hopi kos ku mi kier a mehor i kambia pa por brinda un mih produkto i tambe duna e mih servisio posibel na nos klientenan. Banda di esei naturalmente nos kier a haa mas empresa afili na nos fundashon. Pa e motibu ei, ku asis-

Enfoke riba empresa chik

Mem Vornis: Un trahad meres un entrada banda di AOV

Fundashon Mi Penshun ta ofres areglonan di penshun spesial na e sektor di Empresa Chik


<<<< pgina 3
Un otro pregunta ku ta surgi ta kiko ta e diferensia entre un areglo di penshun serka Fundashon Mi Penshun f un areglo di penshun serka Ennia mes, ku tambe ta ofres esei. Nos fundashon ta ofres solamente un areglo simpel di penshun na e trahad. Den kaso ku e kliente ke un areglo pa su kas/partner i f yunan tambe, nos tin di pon den kontakto ku e tim di penshun di Ennia. Tambe si e ke otro produkto di seguro adishonal, huntu ku su areglo di penshun, nos mester pon den kontakto ku un hende di e tim di penshun di Ennia, seor Vornis a bisa. Si nos tin di bisa ku den kaso di fayesimentu di e persona ku tin un areglo di penshun serka

Diferensia

Fundashon Mi Penshun ta pone e suma ku el a akumul tur e aanan ku e ta serka nos, na disposishon di moda ku su kas por usa e suma ei pa inisi un areglo di penshun pa su mes f eventualmente e yunan di dje i di e difuntu serka Ennia.

Komo konseho i informashon adishonal spesialmente pa e dunad di trabou di e sektor di empresa chik, seor Vornis i seora America a menshon lo siguiente. Un areglo di penshun no ta un luho. Un trahad di bo kompania sin mas ta meres di tin un entrada adishonal banda di solamente AOV, despues ku el a labor pa bo empresa tantu aa i a yega un edat ku e mester stp di traha.

Kondishon sekundario hopi balioso

Ku un areglo di penshun bo ta ofres un kondishon sekundario hopi balioso na bo trahadnan, ku ta e rekurso mas importante di bo empresa. Bo empresa ta bira mas atraktivo pa bo atker empleadonan kapasit i bo ta fortifik e lealtat di bo empleadonan na bo empresa. Fundashon Mi Penshun ta ofres dos produkto di penshun. Unu di 6 porshento den kua abo komo dunad di trabou ta aport ku 3%, i unu di 9 den kua abo ta invert 6% den kada empleado i kada empleado ta invert 3% den su mes futuro. Kada dia ku bo warda pa kumins ku un areglo di penshun pa bo trahadnan, ta un dia prd. Fundashon Mi Penshun Telefon: 434-3853 www.mipenshun.com
Soraida America i Mem Vornis - Fundashon Mi Penshun

JCI Dutch Caribbean ta organis Masterclass

Maximizing Social Media, getting beyond the basics


CI Dutch Caribbean ta organis dia 23 di ougsts, spesial pa profeshonalnan den e reanan di merkadeo, relashon pbliko i benta, un Masterclass tokante Social Media. Durante di e Masterclass Maximizing Social Media Getting Beyond the Basics, partisipantenan lo sia ki impakto Social Media por tin riba aktividatnan di un empresa i tambe kon pa integr Social Media efektivamente den e strategia di merkadeo di un empresa. Instruktor di e Masterclass ta un spesialista internashonal riba tereno di Social Media.
Durante e Masterclass Maximizing Social Media Getting Beyond the Basics, partisipantenan lo sia kon pa integr Social Media den e strategia di merkadeo i komunikashon di un kompania. Durante di e Masterclass lo splika e impakto ku Social Media por tin riba un empresa su resultado. Ademas lo introdus algun instrumento ku por usa pa solushon retonan ku un empresa por ha konfront kun riba tereno di merkadeo. Partisipantenan lo sia tambe kon pa midi efekto di invershon (Return

Media. Morgan Siems ta Vise Presidente di e kompania Media Two Interactive na Raleigh, North Carolina, Merka, i tin amplio eksperensha riba tereno di Social Media. Morgan a guia i konseh diferente kompania grandi i renombr riba tereno di implementashon di Social Media den strategia di merkadeo. E Masterclass ta tuma lug di 23 di ougsts 2011 na Avila Hotel i ta kosta 695 florin pa persona. E preis di registrashon ta inklu material di instrukshon, snks, un almuerso i posibilidat pa traha riba ntwrk. Pa mas informashon por tuma kontakto ku JCI Dutch Caribbean via e-mail: jcidutchcaribbeanevents@gmail. com. Tambe por haa mas informashon di e Masterclass via Twitter @jci_ dutchcar i via e pgina di Facebook: jci dutch caribbean masterclass.

Morgan Siems.

Den mundu di awendia, Social Media manera Facebook, Twitter i LinkedIn tin un rl mash importante komo medio pa komunik. Mas i mas empresa ta integrando Social Media den nan strategia di merkadeo ya ku un empresa por komunik ku su klientenan i aserk klientenan potensial usando Social Media. Ta importante si pa usa e medio aki di un forma efektivo.

on Investment) den Social Media. Lo trata diferente tipo di Social Media durante e Masterclass inkluyendo Facebook, Twitter,

LinkedIn, Foursquare i Blog Platforms. Instruktor di e Masterclass ta Morgan Siems, un profeshonal riba e rea di Social

Pareu ku a desmantel Antia Hulandes

APNA a stp di eksist despues di 73 aa i tres fondo nobo di penshun a kumins


Philip Rmer direktor di APNA ta splika ku APNA su negoshi prinsipal ta di kobra e prima di e empleadonan den servisio di gobirnu, personal di entidatnan pbliko manera BNA (CBCS), SVB, ARNA, APNA, UNA (UoC), personal den enseansa partikular, tur empleado ku ta den servisio di un instituto ku tin un relashon finansiero estrecho ku gobirnu, manera un sosiedat annimo den kua gobirnu tin partisipashon i fundashonnan di gobirnu. E primanan aki nan ta invert tantu lokal komo internashonal pa asina por gener sufisiente fondo pa por tin garantia pa penshun pa hopi aa. APNA ta invert den hipotek, akshon, bono i propiedatnan inmbil. Pues, e trabou prinsipal di APNA ta kobra prima, hasi invershon i paga penshun. Seor Rmer ta splika ku dia 1 di yanari di aa 1998 APNA a keda independis. Deb na e independisashon aki a institu un struktura di maneho nobo. A bira posibel pa APNA inisi ku su propio maneho di personal. E struktura di APNA ta konsist di un direktiva ku ta konsist di 7 miembro. Ta trata di 3 representante di e dunadnan di trabou, 3 representante di e trahadnan i 1 representante di e penshonadonan i un presidente independiente. Bou di e direktiva tin e gerensia di APNA form pa direktor i direkto athunto. Bou di gerensia tin e tim di maneho. E tim di maneho ta konsist di gerensia i 5 hefe di kua 11 departamentu ta kai bou di nan. Kada departamento tin un shf i su kolaboradnan. Komo e rgano mas haltu, direktiva di APNA ta fiha e maneho den konsulta ku gerensia i geren-

a 1936 a funda APNA pa lei i ku e meta pa maneh e plan di penshun di aproksimadamente 20.000 trahad ku sea ta traha f a traha pa gobirnu. APNA a inisi ku su operashonnan dia 1 di yanari di 1937. E tempu ei APNA a inisi ku un kapital di 452.471 florin Antiano i ku un kantidat di 710 miembro partisipante. APNA tin un pakete di penshun atraktivo ku ta konsist di penshun di behes, penshun di inbalides, penshun di biuda(o) i penshun di wrfano.

e asina yam eindloon regeling. Penshun di inbalides ta ku den kaso ku durante bo relashon di servisio pa motibu di enfermedat f desabilidat bo bira permanentemente inkapas pa traha permanentemente, bo ta risib un penshun di inbalides. Ora bo hasi 60 aa e penshun di inbalides ta kambia den un penshun di behes. Penshun biuda/biudo ta na momentu ku e partisipante fayes, su esposa f esposo ta haa un penshun pa biuda/biudo. E famia, segun splikashon di seor Rmer, ku ta keda atras ta haa esaki si e partisipante a fayes na momentu ku e tabata den servisio aktivo, pero tambe den kaso ku e partisipante no tabata traha mas na gobirnu f a baha ku penshun kaba. E partisipante mester tabata kas, prom di a kumpli 60 aa. E penshun di APNA pa biuda/ biudo ta drenta na vigor riba e dia despues di fayesementu i ta pagu te fin di e luna den kua e biudo f biuda fayes. Penshun di wrfano ta na momentu ku e partisipante fayes, su yunan menor di edat ta haa un penshun di wrfano. E derechi riba penshun di wrfano ta trmin ora e yu kumpl 18 aa. Den kaso ku e yu(nan) mayor di 18 aa te ku 25 aa ta dedik mayoria di nan tempu pa sigui un estudio e ta manten durante e periodo aki su derechi riba penshun di wrfano. Ademas un yu mayor di edat ku pa motibu di malesa f desabilidat ta permanente inkapas pa traha, ta manten su derechi riba penshun di wrfano te ku e momentu e kumpli 25 aa.

Penshun di biuda(o)

Struktura awor

Penshun di wrfano

Philip Rmer: APNA bieu tabatin 19 mil miembro.

sia ta ehekut e maneho di APNA. Aktualmente APNA tin aproksimadamente 19.000 miembro di kua 8500 ta aktivo, 2870 ta liber di prima i 7700 penshonado. Relashon ku e parti di miembresia esta ken por bira miembro f no di APNA, e direktor a trese dilanti ku personanan ku por bira miembro di APNA ta empleadonan den servisio di gobirnu, personal di entidatnan pbliko manera BNA, SVB, ARNA, APNA, UNA, personal den enseansa

Miembresia

partikular, tur empleado ku ta den servisio di un instituto ku tin un relashon finansiero estrecho ku gobirnu, manera un sosiedat annimo den kua gobirnu tin partisipashon i fundashonnan di Gobirnu. Mester agreg ku no ta boluntariamente un hende por drenta den e fondo i sali ora ku e kier. Ser partisipante den e fondo ta mar na e lei di penshun. Penshun di behes te penshun ku bo ta haa ora bo baha ku penshun na edat di 60 aa.

Maneho

Penshun di behes

Ta paga e penshun di behes te fin di e luna den kua bo a fayes. Tur empleado pbliko ta risib despues di nan retiru for di edat di 60 aa un penshun di behes di APNA, banda di e penshun di AOV. E penshun aki e partisipante ta gener durante 35 aa di servisio, esta for di 25 pa 60 aa. Na momento ku e partisipante yega edat di 60 aa e ta risib un penshun adishonal; ku huntu ku e AOV ta komplet aproksimadamente 70% di e salario anual di e partisipante. APNA su areglo di penshun ta

pgina 6 >>>>

Pareu ku a desmantel Antia Hulandes

APNA a stp di eksist despues di 73 aa i tres fondo nobo di penshun a kumins


<<<< pgina 5 Diferensia APNA i SVB pa loke ta trata AOV
SVB ta eksist un areglo ku ta duna e penshonado di APNA e opshon pa pasa su penshun di AOV huntu ku e penshun di behes di APNA. Mester hasi e petishon aki na SVB. APNA na su turno ta risib e AOV for di SVB i ta pone esaki huntu ku e penshun di behes di e penshonado. Ta kumbin e penshonado di APNA pa pone esakinan huntu mir for di e punto di bista fiskal. Philip Rmer a splika finalmente ku manera ya ta un echo 10 di ktober 2010 tabata e fecha kaminda Antia a keda desmantel. Ku e desmantelashon di Antia aki tambe un kantidat di dependensia gubernamental a keda desmantel. Pa APNA esaki tampoko no ta un eksepshon. APNA despues di 73 aa di eksistensia a stp di eksist despues ku e tambe a desmantel. E desmantelashon di APNA aki nifik komienso di 3 fondo di penshun nobo den reino, ku ta Fondo di Penshun di St. Maarten, Fondo di Penshun di Krsou i Stichting Pensioenfonds Caribisch Nederland (BES).

APNA no ta e instansia ku ta reten prima di AOV di tur hende, sino nikamente di su empleadonan. Esaki ta tarea di SVB ku ta kobra e primanan di AOV for di salario di e persona ku ta traha den nos komunidat. SVB ta ehekut un seguro general pa tur hende den komunidat, mintras APNA tei nikamente pa su partisipantenan. Entre APNA ku

Stp di eksist

Ofisina pa Propiedat Intelektual ta inform


Importansia di protekshon di propiedat intelektual Hende tin propiedat material pero tambe hende por tin propiedat inmaterial. Propiedat material por ta un tereno, un kas, un outo. Propiedat material ta tur loke un hende tin ku kual e por mishi ku ne. Propiedat inmaterial ta propiedatnan ku hende tin pero ku bo no por mishi ku ne. Ehmpel di esaki ta, un komposishon musikal, un poema, un nmber pa un produkto f un invento. Propiedat inmaterial ta propiedat intelektual. Nan ta yama asina pasobra e obranan inmaterial ta bini di hende su intelekto. E obranan aki legislad a opta pa e protehnan. E motibu pakiko legislad a traha sistemanan pa proteh propiedat intelektual ta pasobra protekshon di propiedat intelektual ta sirbi komo un estmulo pa desaroyo di un pais. Desaroyo di un pais ta depend entre otro riba kon kreativo su pueblo ta. E sistemanan di protekshon ta duna chns na e kreadnan pa nan saka benefisio for di nan kreatividat. Tambe nan ta duna e kread e chns pa e komersialis su kreatividat. Di e manera aki niun hende no por usa e obranan di un kread sin su outorisashon. E siguiente ehmpel ta duna un bista mas kla di esaki. Seor X a krea un sistema di panel pa spar koriente. El a pidi i a haa derechi di patnt riba e panel. Awor e por opta pa e mes bai traha e panelnan i bendenan f bende su invento ku un otro hende. Si X mes bai traha e panelnan e lo mester konstru un fbrika, e mester tuma hende den servisio i ora ku e ta kla ku e panelnan e lo por bende esakinan tantu ku hendenan di nos pais komo hendenan di otro parti di mundu. E negoshi di X ta trese benefisio pa e mes personalmente pero tambe pa nos pais. Si X no a proteh su invento e lo a kore e rsiko ku un otro hende lo a usa su obra i saka benefisio for di dje. I nos pais tampoko lo a benefisi di su invento.
Edit pa: Ofisina pa Propiedat Intelektual di Krsou

pa registr bo marka pa proteh bo patnt pa proba ku ta B kreashon

Berg Carmelweg 10 Telefn: 465-7800 Email: bipantil@curinfo.an Web: www.bip.an

Vidanova su enfoke ta konsentr riba efisiensia

E nesesidat di un fondo di penshun


E kompania Vidanova ta eksist for di 25 di aprel 1968. Vidanova e tempu ei a lanta representando penshun pa empleadonan di OGEM (aktualmente Aqualectra), NAGM (aktualmente Curgas), Elga NV, Elmar NV na Aruba, WEB na Boneiru i GEBE na St. Maarten, Saba i Statia. Prom ku esei e fondo di penshun tabata na Rotterdam, pero a splet esei. Awor aki tin 44 empresa afili na Vidanova repart na Krsou, Aruba, Boneiru, Sint Maarten, Sint Eustatius, Saba, Boneiru i Srnam. Loke ta hasi Vidanova diferente di un kompania di seguro ta ku na e kompania di seguro ta e akuerdo di seguro ta bisa tur kos; e kliente no tin nada di bisa den maneho di e kompania di seguro. Serka Vidanova lei ta eksih ku e hunta di supervishon ta konsist di representantenan di trahad, doo di trabou, pues e hunta di supervishon huntu ku e hunta di maneho ta determin i supervis e maneho di e fondo.. Seor Pichardo a splika ku penshun. loke ta nan core business, ta bsikamente entrada pospon. Esaki ta nifik ku e kliente/empleado ta spar den su periodo aktivo ku e ta traha pa ora e yega edat di baha ku penshun i no ta traha mas, e tin un entrada ku e por hiba un bida desentemente. Banda di esaki ta sigur tambe penshun pa kas/partner i wrfanonan den kaso ku e asegurado prinsipal fayes i pa desabilidat. E motibu dikon ta asina importante pa hende tin un penshun adishonal, segun e direktor ehekutivo di Vidanova, ta ku e montante di AOV aktualmente ta maksimalmente 818 florin pa luna, loke no ta sufisiente pa por biba di dje. Pesei e persona mester sigur un penshun adishonal pa e no ta depend solamente di e pago di AOV.

enshun di behes ta birando algu prktikamente indispensabel pa un trahad; no solamente e penshun di gobirnu, esta e AOV, pero loke vrios instansia i instituto ta ofres pa komplement e AOV. Un di nan sigur ku por menshon ta Vidanova. Rafael Pichardo, direktor ehekutivo di Vidanova, a splika nan penshun i tambe di Vidanova mes.

ta krese i bira mas fuerte, ta mehor e penshunnan tambe. Un penshun serka Vidanova no ta nominal, pero ta indeks esaki bas riba e areglo di indeksashon di e fondo. Un penshun na 1988 di 100 florin a oument dor di indeksashon te 182 florin na aa 2010. Ta ofres tantu na e empresanan afili i komo na e partisipantenan akseso na nan kuenta di penshun serka Vidanova. Partisipantenan por hasi algun kalkulashon tambe usando e planifikad elektrniko pa yuda nan planifik nan futuro finansiero mih. Ta ofres seguronan kolektivo atraktivo pa kubri tur e riesgonan. Vidanova tin aliansa stratgiko ku partnernan komersial ku ta ofres diferente pakete di produkto di banko i di seguro hopi atraktivo pa e kliente. Vidanova ta kompromet pa mehor su servisio kontinuamente. Vidanova por atministr fondonan di penshun mas chik na tarifanan atraktivo. Vidanova ta invert sumanan kuantioso den ekonomia lokal yudando asina ei pa krea puestonan di trabou i stimul kresementu ekonmiko.

Rafael Pichardo: Pa akumul sufisiente pa un bon penshun, mester kumins pone un banda for di edat hben.

Loke sigur ta hasi Vidanova diferente di otro fondonan di penshun ta ku e tin 12 areglo diferente di penshon kolektivo for di kua e kliente por skohe. Ta e forsa finansiero di e kliente ta determin kua di e areglonan di penshun ta kumbini mas. Vidanova ta sigur tambe tur e riesgonan entre otro pa desabilidat, eksonerashon di prima den kaso di desabilidat i penshun pa esnan

Vidanova diferente

ku ta keda atras si e kliente a fayes. Komo ku ta un areglo kolektivo e ta konta pa tur trahad den un empresa ku afili ne fondo sea nan tin 10 empleado f 100. Dor di e kolektividat tur empresa grandi f chik ta disfrut di e tarifanan kompetitivo ku Vidanova ta ofres. Vidanova ta atministr tambe un fondo di penshun di un banko. Vidanova tin 8 empleado ku ta hasi tur e trabou ku mes-

ter sosod. Pero mas aleu Vidanova ta duna balor agreg na su klientenan a base di e siguiente puntonan: Tur loke e fondo gana na interes riba su invershonnan ta usa bk pa finansi i indeks penshun di e klientenan, ya ku e fondo no tin akshonista. No tin ku paga dividendo na akshonista. Mintras e kompania

Rafael Pichardo ta konseh pa kumins spar tempran pa bo penshun i no warda te ora bo tin 40 aa. Tin hende ta realis e nesesidat di penshun ora ya nan edat ta avans. Mester tene kuenta ku pa bo por akumul un penshun bon, bo mester spar durante 35 pa 40 aa. Pesei e ta konseh pa kumins tempran i ku kumins tempran; ke men kumins ku sigur 25 aa.

Kumins hben

pgina 8 >>>>

Vidanova su enfoke ta konsentr riba efisiensia

E nesesidat di un fondo di penshun


<<<< pgina 7
Vidanova ta e niko fondo di penshun ku ta sertifik pa ISO. Esaki ta parti di nan maneho di kalidat. E sertifikashon ta vlido pa 3 aa i nan a pas ltimo biaha na 2010 i ta for di 1998 nan tin sertifikashon di ISO 9001. Tur aa ISO ta bini pa mira si Vidanova ta kumpli ainda ku e normanan. Seor Pichardo a bisa ku nan a hasi skn pa evalu e maneho di e fondo i kon nan ta kumpli ku e reglanan internashonal di OECD i Vidanova a yega nivel 4.3 i e nivel di mas haltu mundialmente ta 5. Te kaminda ku seor Pichardo sa nan ta e niko fondo ku a hasi na Krsou. Tempu Vidanova a kumins nan tabatin un kapital di 4.8 mion florin i nan a sera 2010 ku 653 mion. Loke seor Pichardo ta masha orguyoso di dje ta nan grado di kobertura. Esaki ta nifik te kon leu

Sertifik ISO

ta nifik ku e balor di nan invershon ta mas ku nan obligashonnan di penshun. Den nan 43 aanan di eksistensia nunka nan grado di kobertura a baha bou di 100%; ni na 2008 ku e krsis mundial mas malu despues di 1929. Seor Pichardo a sigui splika ku Vidanova ta sigur solamente penshun kolektivo; no individual. E lei aktual ku ta aplikabel pa supervis fondonan i penshun PB 1985 no 44 no ta permit fondonan di penshun sigur penshun individual. Pesei pa por afili na Vidanova tantu e dunad di trabou komo e trahad mester ta di akuerdo. Rafael S. Pichardo Mphil Executive Director Vidanova Aquariusweg 2 Telefon: 736 9244 Faks: 737 6873 Website: www.vidanova. net

Solamente kolektivo

Rafael Pichardo: Vidanova ta ISO sertifik i na 2010 el a skor 116.3% .

nan por kumpli ku nan obligashonnan. Banko Sentral ta eksih minimal

100%. Esaki ta nifik ku e balor di bo invershonnan ta igual ku bo obligashon-

nan; ke men, e mester ta den balansa. Vidanova a sera 2010 ku 116.3%. E

Arie Groothuis Senior Account Manager & Pension ENNIA:

Hopi di nos ta biba den un mundu di aki i awor


ENNIA ta un di e empresanan lokal di seguro ku tin hinter un departamentu ku e eksperiensha nesesario pa prepar grandi i chik pa penshun. Arie Groothuis, Senior Account Manager na ENNIA, ta kere ku tin biaha nos mester prepar pa kambio grandi ku por bini di un ora pa otro. Ta masha importante pa trahadnan, loke sea pasa, na dado momentu por hasi un kalkulashon di nan nivel di entrada di manera ku nan por hasi un konteo kiko esaki por nifik den futuro. Nan mester sa adelant, si nan por konta riba e mesun nivel di bida ku nan a kustumbr kun; sea ku e trahad aki a yega e edat di penshun f si el a kustumbr ku e nivel di bida ku semper e tabatin, asina seor Groothuis a splika. Segun seor Groothuis, sea ku un trahad yega na e edat tempran di baha ku penshun, tardi f tempran e tambe ta para ketu na faktornan manera un sosiegu meres. Kasonan inesper, manera un aksidente na trabou, tambe ta krea, sin ku e trahad yega edat di penshun, senarionan diferente pe, segun Groothuis.

Areglo di Penshun

rabou duru den merkado laboral ta pone ku dado momentu, mester tin garantia pa bida sigui despues di baha ku penshun. Penshun riba su mes ta un tema ku hopi hende na Krsou no ta para ketu ne. E aa aki atrobe tin vrios inisiativa partikular i di gobirnu pa inform i eduk pueblo. E trayekto di embehesimentu no ta algu ku nos mester para ketu ne.

asina el a enfatis.

Akuerdo di penshun di Ennia pa empleadonan di restorant De Gouverneur.

Nos nivel di konsientisashon riba penshun ta hopi abou


Mi ta kere ku tur hende meres e derechi pa hasi e soo di nan bida i pa nan sinti nan mes sigur. Aki ENNIA ta bin ku ofertanan pa bini ku mas areglo kolektivo na Krsou, islanan BES, St. Maarten i Aruba. Aparte di tin konseho ekselente, ENNIA tin un tim profeshonal ku ta kla pa duna e mih konseho i solushonnan pa duna servisio kontinuo. Nos ke mira pa e trayekto di konsientisashon di nos komunidat drenta mas tantu den nos komunidat. Si kompar

nos isla ku pais grandi manera Merka i Hulanda, nos komunidat su nivel di konsientisashon riba tereno di benefisio sekundario ta hopi abou, segun seor Groothuis. E ta tipifik e pensamentu di bida na Krsou di biba pa awor. Hopi bia bo ta mira den bo mes srkulo familiar f di amistat kon nos no ta prepar finansieramente pa ora yega e edat di penshun. f por tin senarionan kaminda un famia ta keda sin entrada ora ku e kabes di famia baha ku penshun f muri. Trahadnan ta personanan ku por trese kambio kaminda esei ta nesesario. Un bon trahad por sia hopi den kurso di su bida di su mes. Den nos komunidat di mes. Un trahad riba su mes mester por invert den su mes i mira kon el a hasi esaki den penshun f benefisionan sekundario pa manten un nivel di bida respet,

E departamentu di Pension & Employee Benefits di ENNIA ta para kla tur dia pa negoshi i instanshanan ku ta dispuesto na yuda nan trahadnan ku ke traha riba un proyekto di penshun ora ku nan yega na e edat ei. Nos konseheronan di penshun ta bai na e empresanan kaminda nan por duna tur sorto di informashon na trahadnan i dunad di trabou di moda ku nan ta haa un bista real di e posibilidatnan. Si empresanan no tin un areglo di penshun adeku, e konseheronan ta kla pa yega na un areglo di penshun kolektivo ku ta kuadra ku e posibilidatnan finansiero di e trahad i e dunad di trabou. Nos ta dispuesto na duna kada trahad informashon individual pa nan situashon di penshun. Nos tei pa tur empresa riba tur isla, sea ku e negoshi tin 5, 50 f 500 trahad. Nos tin un solushon di penshun pa kada organisashon, asina seor Groothuis a enfatis. Un areglo di penshun ta fasilit e kondishonnan laboral nesesario ku ta sumamente atraktivo pa e kolaboradornan. Nan lo no kambia trabou demasiado lih pa un dunad di trabou ku no tin un areglo di penshun. Un penshun ta kosta mes tantu ku abo mes ke. ENNIA tin un solushon pa tur loke ta penshun kolektivo pa kada empresa i pa un penshun kada tiki ku bo pone ta yuda. Tambe tin empresanan ku ta kla pa pone un penshun pa kada ken kumins bon, asina seor Groothuis a sigui splika. ENNIA Arie Groothuis Senior Accountmanager Pension & Employee Benefits J.B. Gorsiraweg 6 Telefon: 434 3885 E-mail: agroothuis@ennia.

Informashon pa trahadnan

E gastunan envolv

Ennia su gerente komersial Rein Curiel den kombersashon ku gerensia di restorant De Gouverneur den Otrobanda.

com

Dr. Steven Martina na Dia di Penshun di Fatum:

E siguiente paso ta rumbo pa areglo di penshun obligatorio


Krsou lo mester bai traha riba un sistema kaminda un areglo di penshun ta bira algu obligatorio. Pues, mester bai pa un sistema di penshun regul pa e pais. Asina so, pues pa medio di un sistema ankr den nos leinan, por garantis ku tur hende ta spar pa nan penshun i realis un kalidat di bida na un nivel ku ta pas den e tempu di awor i mayan. Pasa molster pa falta di entrada ku nos lo por a traha pe ta hopi duru, pa tur hende, asina Dr. Martina a amplia. E penshun ku ta mas f mnos ideal ta yega te na 70 porshento di e ltimo nivel di entrada. E sistema di AOV ku nos konos aktualmente ta solamente un base di entrada masha limit. Pues, mester

undialmente nos enbehesimentu (vergrijzing) den di nos poblashon ta krese. Den famianan tin un tendensia ku ta skohe pa mnos yu. Esaki ta trese kun ku proporshonalmente tin un kambio drstiko entre kantidat di hende trahando i esnan no trahando. Esaki tin su influensha i konsekuensia riba areglonan di penshun. Krsou tambe ta sinti e efektonan ak i lo no keda sin pasa tempunan difsil. Reformashon i restrukturashon, pa garantis ku e sistema sosial ta bira mas pagabel, no por warda mas. Pa e motibu ak dia 1 di yni ltimo FATUM a organis pa di seis biaha e seminario Pensioen & Bedrijven Dag na hotl Hyatt. E tema di e seminario tabata Nos sistema sosial aki sinku aa, asina FATUM su direktor Dr. Steven Martina a konta.
komo dunad di trabou ta traha huntu na un bon areglo di penshun, pa asina garantis un kalidat di bida konforme. Esun ku no regla su penshun na e edat relativamente abou, no tin masha aa pa traha i realis e bon entrada na edat ora e no ta traha mas. Si no hasi esaki, lo surgi un problema serio ku no por solushon mas unabes ku e trmino pa hasi esaki a pasa. Esei lo trese kun ku lo mester keda aktivo na trabou kaminda ku edat kasi no ta prmit esei mas. Seor Martina a sigui splika ku ora e momento di edat respet yega i no tin sufisiente moda finansiero, ta e ora ei numa ta realis ku mester a kumins mas trempan. Anto pesei nos di FATUM ta boga pa sigui promov i stimul i alabes regla den nos sistema di lei ku areglo di penshun ta bira obligatorio. No djis pa satisfas ku nos ke oblig tur hende, pero mas for di bista ku nos ke yuda proteh nos hendenan for di e tristesa i dol

abou mes ku tin areglo di penshun pa nan empleadonan. E punto aki ta bal e molster pa nos ban traha huntu. Ta ora empleadonan ta relativamente hben, por traha na un bon penshun ainda. Ta e ora ei mester berdaderamente hasi tambe. Na e Dia di Penshun di FATUM na yni ltimo a konsentr hopi riba kambio di pensamentu i kambio di mindset pa loke ta trata bira grandi i reglamentu di finansa pa dia ku e edat a subi i ora pa baha ku penshun a yega. Na e okashon ei prom minister mr. Mike Eman di Aruba splika mas di e Dilogo Sosial na su isla hustamente riba e tpiko aki. El a amplia riba e proseso kon el a start pa yega na un forma di regulashon konkreto. Orador prinsipal na e seminario di FATUM tabata seor Guillermo Larrain, konsider internashonalmente komo outoridat riba tereno di penshun. Pa loke ta restrukturashon i regulashon di penshun Chile tin un nmber di leading practices. Mas ku klaro ku seor Larrain a amplia riba e efektonan riba ekonomia di e kambionan ku nan a realis. Naturalmente esei tabata un proseso i un trayektorio largu; tabatin hopi lessons to be learnt. Pues, nos por sia di e proseso di nan pa sa kon pa hasi aki mih i perfekshon. Pa mas informashon por yama FATUM na 777-7777 f 777-7126.

Proseso na Chile

"No ta pa oblig, pero pa proteh hende di molster i dol"


realis e diferensha den e aanan ku nos hendenan ta produktivo ainda. Mas nos warda, mas difsil ta bira pa realis e entrada na edat haltu. Aktualmente tin oportunidat amplio pa spar adishonalmente pa mayan, pero ainda esaki no ta den nos has ainda. Hopi hende no ta hasi uzo di e oportunidat, pero ta na nos pa sigui stimul i enkurash nos hendenan pa hasi esei. Pa medio di un sistema obligatorio e ta bira algu masha normal ku tantu empleado

Kalidat di bida

Steven Martina: Ban yuda hende ku nan dol i molster ora ya nan ta grandi.

di pasa trabou i molster ora ya nos ta grandi kaba i no por traha mas, asina seor Martina a remark. Kompanianan grandi por

Empresa chik

aport i ta hasiendo esaki tambe, pero tin opservashonnan ku den e kompanianan mediano chik ku ta un grupo grandi ku hopi impakto riba nos ekonomia, tin un porsentahe masha

Fatum ta traha areglo na mid

Penshun ta entrada ora esun regular kai af


Un penshun ta un forma di entrada, spesialmente pa situashonnan den kua e entrada regular ta kai af. Por ehmpel, na momentu di baha ku penshun, den kaso di inkapasidat pa traha f, pa esnan ku a keda atras den kaso di fayesimentu. Gobir-

omo dunad di trabou bo ta responsabel pa un bon maneho di personal dentro di bo empresa. Aspektonan di maneho di personal ta kondishonnan di trabou sekundario, manera un bon penshun. Skohe pa un bon penshun di Fatum pa bo empleadonan i saka probecho kun riba merkado laboral.
forma di penshun di behes (AOV), pero esei ta leu for di sufisiente pa mayoria di penshonado. Pesei mas i

mas empresa ta konsider ku ta nan responsabilidat sosial i moral pa prkur pa nan empleadonan i nan famianan ku keda atras ta bon kuid. Banda di un benefisio di penshun atraktivo, den

nu ta prkur pa pago di un penshun bsiko den

Pakiko Fatum?

10

Fatum ta traha areglo na mid

Penshun ta entrada ora esun regular kai af


e tristesa enorme, e famianan ku keda atras ta haa nan ku un dfisit finansiero grandi. Loke ta pasa ta ku un entrada ta kai af. E tristesa bo no por elimin, pero e preokupashonnan finansiero bo por tene den sierto lmite pa e famianan ku keda atras. Esaki tambe por inklu den e areglo di penshun, si ta dese esei. Pa suplement esaki e areglo di penshun ta duna posibilidat pa penshun di wrfano, di manera ku e yunan tampoko no ta keda atras ku man bash. Den kaso ku kualke di bo empleadonan bira inkapasit pa traha, su entrada ta kai af pa kolmo tambe. Por skohe pa inklu un seguro di penshun pa inkapasidat pa traha den bo areglo di penshun. A base di esei ta paga penshun for di despues ku bo empleado bira kompletamente inkapasit pa traha te ora e yega edat di penshun. Sinembargo, ta kita e empleado inkapasit for di trabou tambe. Komo konsekuensia no ta sigui akumul penshun i ora e empleado yega edat di penshun e penshun di behes lo ta hopi mas abou ku a spera. Pa evit esei kasi semper ta inklu den e areglo di penshun ku Fatum ta sigui paga e prima te ora e empleado yega edat di penshun. Esaki ke men ku Fatum ta tuma e primanan di penshun pa su kuenta, di manera ku e penshun ta sigui akumul.

Rsiko di inkapasidat

akumulashon di un penshun ta esensial pa bo skohe pa un partner konfiabel i slido. Un partner ku, banda di esei, ta kumpli ku lei i reglanan fiskal aplikabel lokalmente. Ku mas ku 105 aa di eksperensia, Fatum a proba di ta un partido slido pa empresarionan ku vishon riba trmino largu. Tambe Fatum tin tur ekspertisio pa duna bo konseho korekto, banda di un penshun adeku. Asina nos ta para garante pa akumulashon di un penshun pa bo empleadonan pa bida largu. En breve, Fatum ta yuda bo pensa i ta alivi bo di tur preokupashon.

Kada empresa ta distinto, ku otro nesesidat i otro struktura. Pesei Fatum ta brinda solushon na mid pa un areglo di penshun perfekto pa kada tipo i tamao di empresa. Hopi biaha e areglo di penshun ku bo skohe pa bo empleadonan ta konstru di tres komponente: - Un penshun di behes, - un penshun pa famia di defuntu, i - e rsiko di inkapasidat pa traha. Penshun di behes, tambe yam provishon pa hende di edat, ta e penshun ku abo i bo empleadonan ta risib ora boso yega edat di penshun. E penshun di behes aki ta suplement e penshun di gobirnu, di manera ku bo ta elimin hopi preokupashon finansiero di bo empleadonan.

Bo areglo di penshun

prom ku e yega edat di penshun, e konsekuensianan ta grandi. Fuera di

Penshun di behes

Mayoria di biaha gastu di penshun ta mas abou ku bo ta kere i ademas ta depend di bo deseo i eksigensianan. Tin un benefisio fiskal atraktivo ku ta aplikabel riba prima di areglo di penshun, ku ta pone ku abo, komo dunad di trabou, i bo empleadonan ta paga mnos.

Gastu den bo mes man

Den e kaso inesper ku un empleado bin fayes

Penshun di famia di defuntu i wrfano

Pa Manual Empresa Chik, literatura di kalidat i tur otro informashon komersial general, akudi serka nos
Kamar di Komrso i Industra di Krsou, Kaya Junior Salas 1, na Pietermaai of Tel. 461-3918 * Faks 461-5692 * E-mail: businessinfo@curacao-chamber.an Internet: www.curacao-chamber.an

11

Martin Jansen di Buck Consultants:

Subi edat di penshun no ta e niko opshon


Na yni di e aaki Martin Jansen, un di e prinsipalnan di Buck Consultants, a duna un presentashon na e Fatum Pensioen- en Bedrijvendag, kaminda el a elabor entre otro riba e situashon ku ta konsern penshun na Krsou. Buck Consultants ta duna servisio di aktuario ku ta nifik ku entre otro nan ta rekalkul primanan di penshun di kompanianan grandi di seguro, fondonan di penshun i otro kompanianan grandi ku ta ofres penshun, i traha pronstiko pa por duna konseho tokante areglonan di penshun. Aktuarionan en general ta uza e asina yam overlevingstafels di Hulanda ku ta sali kada 5 aa, i ku ta konten entre otro sifra pa speransa di bida; en breve, e kantidat promedio di aanan di bida ku hende den un komunidat por alkans. Buck Consultants ta purba di ta mas serka di e realidat di Krsou posibel i pesei nan mes ta hasi kalkulashon a base di sifranan di Senso. Nan a uza sifra di 2001 pa hasi un klkulo di kiko ta e speransa di bida na Krsou i e tabata 72 aa pa hende hmber i 79 pa hende muh for di e momentu ku nan nase. Otro aa nan lo hasi uzo di sifranan di Senso 2011 pa kalkul e speransa di bida mas resien. Asina nan por kompar i kalkul ki grado di enbehesimentu (vergrijzing) ta eksist na Krsou. E sifranan aki ta importante pa nan por konseh tokante (seguro di) penshun i kontrol kon adeku e areglonan di penshun ta. Den ltimo aanan hopi pais ta konstat ku ta bai tin un problema serio ku penshun, i e kousa mas importante di esaki ta e enbehesimentu di un pueblo: hendenan ta biba mas largu, loke ta nifik ku despues ku nan baha ku penshun ku 60 aa, nan ta risib penshun pa hopi mas aa ku ntes.

enshun ta un tpiko komplik i un punto ku ta resalt na e momentunan aki ta ku ltimo aanan ta konstat ku na hopi pais ta bai tin problema ku penshun. Un di e solushonnan por ta di subi edat di penshun, pero esei no nesesariamente ta e mih solushon pa Krsou: tin diferente otro opshon ku por implement.

Embehesimentu

Un ehmpel: si ntes hendenan tabata fayes ora nan tabatin 72 aa, despues ku nan a baha ku penshun ta 12 aa nan a risib nan penshun. Si awor hendenan ta biba te ora nan hasi 75 aa, esei ta nifik ku nan ta risib e penshun pa 15 aa. Pero e prima ku nan a paga no a yega na un montante ku ta sufisiente pa e aanan kstra. Pa e motibu aki diferente pais a f ta bai subi e edat di penshun pa logra ku hendenan ta paga prima mas largu pa por tin mas sn pa paga penshun. Esaki nan ta pensando di hasi na Krsou tambe. Aparte di e problema di enbehesimentu, tin un mas kousa pa e problema ku penshun. Tur kompania ku ta ofres penshun, ta inbert e plaka di prima pa via interes (rente) e

Invert

Martin Jansen: e speransa di bida ta 72 aa pa hende hmber i 79 pa hende muh.

Kalkulashon di entrada di penshun


Martin Jansen a splika kalkulashon di penshun ku ta algu bastante komplik. Penshun ta algu ku semper ta dunad di trabou ta regla i e ta funshon asina aki: durante ku bo ta traha pa un kantidat di aa fiho, tur luna bo ta spar un montante huntu ku bo dunad di trabou, pa ora bo hasi 60 aa, bo por risib bo penshun, ku ta un mksimo di 70 porshento di bo ltimo salario, tur luna te na fin di e luna ku bo fayes. Tur hende na Krsou ta risib penshun di behes (AOV), i mayoria hende penshun, ora nan hasi 60 aa. Fondonan di penshun i seguronan di penshun tin ku tene nan mes na lo siguiente. Nan mester sali for di e prinsipio ku ora bo hasi 60 aa di mes bo ta risib AOV i esei ta forma e base pa bo penshun. Ke men pa e parti ei ya bo no tin nodi di hasi nada kstra. Via un frmula ta kalkul e parti aki ku nan ta yama franchise (lesa: franshis). Saliendo for di e montante anual di AOV na e momentunan aki (9.800) e franshis ta: 10/7*9.800 = 14.000. Ora kita e franshis for di bo salario total ta sobra e pensioengrondslag. Un ehmpel: Salario anual: 74.000 Franshis (AOV) 14.000 Pensioengrondslag 60.000 Ta uza e 60.000 florin aki pa kalkul riba ki montante bo tin derecho i den sierto kaso kiko ta e prima mensual. Rekapitulando: bo penshun ta (un mksimo di) 70 porshento di bo delaster salario anual. E AOV ta forma parti di e 70 porshento. Saliendo for di e ehmpel ku nos a uza awor ei, ora e persona baha ku penshun lo e risib 70% x 74.000 ta 51.800. E sm ta bira asina aki: 70 porshento di delaster salario AOV anual Penshun 51.800 9.800 42.000

Den e ehmpel aki e persona mester paga prima pa sera un montante di 42.000 florin na final di su karera, ku e ta risib tur aa te na fin di e luna ku e fayes. Loke hopi hende no ta konsiente di dje ta ku ora bo ta paga prima di penshun bo tin un bentaha fiskal. Riba e prima ku bo dunad di trabou ta kita tur luna for di bo salario brutu, bo no ta paga impuesto riba salario (loonbelasting). Ora bo kumins risib penshun si bo ta paga e impuesto aki, pero riba un montante mas abou, pasobra bo penshun no ta 100 pero 70 porshento di bo ltimo salario.

12

Martin Jansen di Buck Consultants:

Subi edat di penshun no ta e niko opshon


montante krese. ltimo aanan pa motibu di e krsis finansiero mundial, e interesnan a baha drstikamente. Pa kolmo Banko Sentral tin e asina yam regla 60/40 ku tur kompania mester kumpli kun. E eksigensia ta ku 60 porter kumins spar pa penshun na tempu. Esaki ta konta tantu pa e trahad ku por kumins spar riba su mes pa ora ku e baha ku penshun e tin algu kstra, komo pa empresanan ku te hasi, sigur mirando e poblashon relativamente chikitu di Krsou. Wak kiko ta e otro opshonnan pa sru pa e sn den fondo di penshun ta sufisiente. Entre otro: 1. subi e prima di penshun; 2. wak pa kada tipo di trabou ken mester baha ku penshun mas trempan, (por ehmpel hendenan den konstrukshon), i ken por sigui traha mas largu; 3. introdus penshun fleksibel kaminda ta duna e trahad e opshon pa skohe despues ku e hasi 60 aa na ki momentu e ke baha ku penshun; 4. laga hendenan traha den penshun partaim loke ta nifik ku tiki-tiki nan ta traha mnos ora pa siman te ora e momentu yega ku nan ta baha definitivamente. Manera hopi eksperto ku ta traha ku belasting i penshun, Martin Jansen ta sita Benjamin Franklin: Na e mundu aki nada ta sigur ku eksepshon di morto i belasting. A base di esaki e ta bisa: Pospon tur dos mas largu posibel: biba sal ku un bon areglo di penshun.

Biba sal

Martin Jansen: Tur hende mester kumins spar for di tempran.

shento di plaka ku nan tin, mester inbert lokalmente. E 40 porshento por inbert den eksterior. Motibu pa e regla ta ku e plaka mester keda disponibel pa e pais. ntes e impakto di e regla aki tabata mnos pasobra por a inbert e plaka den henter Antia Hulandes loke tabata un merkado mas amplio, i tambe pasobra Gobirnu tabata saka bono ku un interes haltu. Na 10-10-10 a bini diferente kambio. Un di nan ta ku awor por inbert solamente den Krsou. Un otro sirkunstansia ta ku pa motibu di saneamentu di debe bononan ku Gobirnu ta saka, awor ta na un interes muchu mas abou. Tur esaki ta kontribu na un bahada den rendimentu di e plaka di penshun. Buck Consultants ta di opinion ku tin algun punto di salida ku ta klave pa henter e sistema di penshun di Krsou por keda sal den futuro: Tur hende mes-

Spar tempran

ainda no a prkur pa nan trahadnan tin un areglo di penshun. Tantu e dunad di trabou komo gobirnu tin ku stimul komportashon sal i prkur pa sirkunstansia adeku di trabou. Dunadnan di trabou mester chk regularmente si e manera ku nan a regla penshun ta kumpli ku e situashon di aktualidat. Adaptashon di regla di invershon pa kompanianan di seguro i fondonan di penshun, entre otro dor di duna mas libertat pa inbert lokal- i internashonalmente den invershonnan slido. Dor di duna bon informashon i habri dilogo, kompania i fondonan di penshun mester drecha e konfiansa di e dunad di trabou i e trahad den tur loke ta trata penshun. No subi edat di penshun sin mas manera otro paisnan ta

13

Fatum ta splika ku mayoria empresa ta skohe pa siguransa tokante e gastunan di awor pa e dunad di trabou i su empleadonan. ltimo aanan nan a bini ta haa gastu ku por a premir, i espesialmente manehabel, mas i mas importante. E desbentaha di esaki ta si ku ta te na sierto grado so e empleado sa kuantu penshun lo e tin riba su fecha pa baha ku penshun. Sinembargo, mas favorabel e resultadonan di invershon ta, mas haltu e montante pa paga riba e fecha di penshun ta bira. E ltimo areglo aki, pa kua e prima di penshun disponibel ta forma e punto di salida, por sigur serka Fatum na dos manera:

Dos manera pa sigur: spar f penshun


a loke ta trata e seguridat ku un areglo di penshun ta brinda bo, bo por skohe entre, brutu bis, dos opshon: siguransa kuantu bo ta paga awor f siguransa kuantu bo empleadonan ta risib ora nan baha ku penshun. Bo ta skohe pa siguransa awor f pa siguransa despues? Siguransa pa despues ta nifik ku e penshun final ta bas riba desaroyo di salario di bo empleadonan. Esei por nifik ku e prima mensual ta varia i e gastunan ta ku no por a premir.

un kombersashon konsultativo individual. 5. Entrega di bo areglo di penshun i skema di penshun E areglo di penshun ta kompletamente kla. Pa haa tur kos di un forma kla deskrib pa e kliente i su empleadonan, Fatum a traha un reglamento di penshun i un skema di penshun. Asina tur empleado tin e reglanan i e montante di e penshun di un manera kla riba papel. Komo dunad di trabou, despues di implementashon di bo areglo di penshun por hasi uso di un modelo di komunikashon spesial di Fatum. Pa medio di esaki por tuma nota di tur dato relevante di bo empleadonan den atministrashon di penshun di Fatum for di tras di bo lsenar i na e momentu ku ta kumbin. Pa haa mas informashon, kumins ku paso 1 i traha un sita ku un di nos spesialistanan pa un kombersashon sin ningun obligashon. Por yama Shirliane Rondon na 540 7218 f Valery Sinot na 540 7141 i laga nan kalkul e bentahanan di un areglo di penshun di Fatum pa bo. Garantis bo empleadonan un bida di penshonado bon kuid ku Fatum (www.fatum.com).

Pa Fatum den kaso di e produkto simpel i na preis favorabel aki bo mester mira e pchi di penshun manera un kuenta di spar. Prom ta usa e prima (pa kua e empleado por kontribu riba un base boluntario) pa sigur e rsikonan. Sobr ta pone riba un kuenta di spar ku interes favorabel i garantis pa un periodo determin di antemano. E bentahanan, kompar ku si hende mes spar na banko, ta e elementonan di seguro i e benefisio fiskal ku e areglo aki ta enser pa bo i e empleado. Ke men ku e rendimentu ta hopi mas ku riba un kuenta di spar normal. Esaki ta funshon di mes manera ku sparmentu di penshun; solamente no ta pone sobr di e prima riba un kuenta di spar. Na lug di esei ta usa e sobr pa akumul un kapital sigur riba e fecha di penshun. Di e manera aki tur luna ta akumul un pida kapital sigur ku e prima disponibel. Riba e fecha di penshun e kapital kompletu ta bira liber i ta us pa kumpra un benefisio di penshun pa bida largu. Komo e kapital ta sigur, bo tin sigur ku e kapital ya akumul nunka lo no bira mnos. Mih ainda, ku aadiendo repartishon di ganashi e kapital hasta lo sigui krese. Ke men, ku siguramentu di penshun bo ta kombin gastunan fiho i esnan ku por premir ku mas siguransa tokante penshun di bo empleadonan. Plan den fase pa areglo di penshun

- Spar Penshun

Hinka un areglo di penshun nobo no ta un kos ku bo ta hasi tur dia. Fatum si. Pesei nan ta aplik un plan den fase fiho pa kada empresa ku sera un areglo di penshun, na un manera kla i transparente. 1. Kombersashon konsultativo sin ningun obligashon Durante e prom sita ta inventaris e nesesidatnan. Tambe e kliente ta haa un bista kla di e posibilidatnan ku Fatum por ofres a base di e nesesidatnan ei. E kombersashon aki ta sin ningun obligashon. E no ta oblig di tuma ningun akshon. 2. Oferta A base di e nesesidatnan ku a bini dilanti durante e kombersashon pa sera konos, ta traha un oferta. E oferta aki e kliente por lesa trankilamente den su mes tempu. Ainda e no tin ningun obligashon. 3. Konsepto di areglo di penshun i konsepto di akuerdo Si bo ta satisfecho ku e oferta ku Fatum a traha, ta tuma siguiente paso: Fatum ta traha un konsepto di un areglo di penshun (kontrato entre dunad di

trabou i empleado) i un konsepto di un akuerdo (kontrato entre e dunad di trabou i Fatum). 4. Presentashon di Fatum pa partisipante i kombersashon konsultativo indi-

- Sigur penshun

vidual Huntu ku e empleadonan (kliente) e ta haa un presentashon tokante e areglo di penshun nobo. Banda di esei tur hende por hasi uso di e posibilidat pa hasi pregunta personal durante

XIII Buyers Trade Mission Costa Rica (BTM)


6 9 sptmber 2011
Di 6 9 sptmber prksimo ta organis e di 13 mishon komersial pa kumprad na Costa Rica. PROCOMER na Costa Rica ta organis BTM ku ta un evento kaminda importad i eksportad di alimento ta topa otro. Empresanan den e sektor di alimento na Krsou ta keda kordialmente invit pa asist na e evento importante aki. Durante e mishon aki no solamente bo ta haa akseso na e merkado Costaricense, sino tambe bo tin kontakto direkto ku eksportadnan serio i oportunidatnan nobo pa hasi negoshi. Pa mas informashon tokante e evento por bishit www.btmcr.com f tuma kontakto ku Kmara di Komrsio na telefn 461-3918 f via e-mail raycine.godfried@curacao-chamber.an

14

Penshonado desapunt ku penshun no ta na nivel di Hulanda

AOV nesesidat grandi den komunidat


Dia 25 di yli 2011, riba Dia di Penshonado, organisashonnan di penshonado a para ketu pa refleh riba nan kondishonnan di bida i ki adelanto tin pa nan. KOPAMKO, e organisashon ku ta sali na defensa i interes di penshonadonan, a lament ku ainda nos AOV no ta kumpli ku normanan di Reino, manera e mester ta. Nos isla tin hopi penshonado ku ta aktivo despues ku nan a baha ku penshun; no pasombra nan ke, pero pasobra nan no por otro. Tin otro penshonado ku ta sigui traha tin biaha komo boluntario, pasobra nan tin e konosementu ku ainda por traspas pa otro. Te awe nos kondishonnan di penshun no ta ahust na e sistema di Reino Hulandes. Reglanan di Reino ta stipul ku un penshonado di Krsou tin e mesun derechi di entrada di kosto di bida ku un Hulandes Europeo. E suma aki te ku awor ta na 2000 (+ 5000 florin) pa luna. Krsou pa otro isla/pais. Banko di Seguro Sosial ta paga bo penshun di AOV tur luna via banko. Bnus di Pasku ta bira un realidat si e persona ta bibando na Krsou na sptmber. Ta trata aki di un pago di 100% di e suma total di penshun di behes i ku e tin derechi riba dje. Nan ta paga esaki un biaha pa aa den luna di desmber. E penshun ta yega na un fin ora ku e persona fayes. No ta tur hende ta pensa mesora pa pone SVB na altura ora ku e persona fayes. Pero ta importante pa hasi esaki. E penshun di AOV mester para mesora. Si e partner di matrimonio ta bou di 60 aa di edat, e por hasi petishon riba e asina yam :Landsverordening Algemene Weduwenen Wezenverzekering (AWW). Den e periodo di 6 luna despues ku un persona fayes, mester hasi e petishonnan nesesario na SVB.

Kondishonnan di pago

ta pone dos entrada huntu. E website di SVB tin informashon amplio riba penshun di behes; www.svbcur.an ta inform ku SVB tin e derechi di hala bo penshun di behes toeslag aden si tin kambio den kondishonnan di bida personal ku tin influensha riba penshun AOV. Mediante di steekproef ta kontrol peridikamente si tin kambionan i ku ta bon pa pasa e tipo di informashon aki. Pago di mas f riba un hende ku a haa pago sin tin derechi riba esaki, ta tuma lug ora ku: A pasa informashon ku no ta korekto, f ku no a pasa e kambionan nesesario na tempu. Si e suma tabata demasiado haltu i a paga esaki inhustamente. Pasamentu di informashon inkorekto f fayo pa duna informashon ku no ta kuadra, ta kastigabel.

Si e ta bai muda.

Hala penshun aden

AOV ta para pa Algemene Ouderdoms Verzekering. Esnan ku ta bini na remarke pa e AOV mester yega edat di 60 aa. Hopi ku yega edat di 60 aa no tin nada na reserva i ta riba e AOV ei so nan mester sobreviv. Te awor e pakete di Krsou ta un AOV di 800 florin pa luna. Resientemente gobirnu di Krsou a anunsi ku entrante yanari 2012 ke oument e AOV bira 1000 florin pa luna, asina alo mnos minister Hensley Koeiman a anunsi. E oumentu ta hopi ta na lug pa motibu ku kosto di bida a oument konsiderablemente, mintras ku sifranan di Banko Sentral ta indik ku e kresementu ekonmiko di Krsou ta keda abou pa sobr di e aa aki. Minister Koeiman a splika ku ta sigui hasi mas esfuerso pa yuda nos hendenan baha nan gastunan i nan kosto di bida. E kobrad ta haa su entrada tur luna via banko f Giro. Esun ku a traha i a gosa di un fondo di penshun kaminda el a traha,

Kon por haa i prd AOV

Si un hende ta bai biba den eksterior f tin idea di bai biba den un otro pais, por pone ku despues ta hasi deskuento riba loke e persona tin riba areglo di AOV. Semper e kliente mester buska informashon na SVB riba loke por ta e konsekuenshanan ora ku un hende muda for di pais

Entrante e luna aki na Hulanda, e asina yam AOW partnertoeslag ta baha ku 10%. E redukshon aki ta konta solamente pa kasnan di famia ku e entrada konhunto ta 2.511,02 pa luna. Eerste Kamer a bai di akuerdo ku e proposishon di gabinete aki. Un tersera parti di Tweede Kamer a bai di akuerdo kaba ku e proposishon aki. Ta trata aki di un toeslag ku e partner ta haa mintras ku e no a yega 65 aa di edat. Tur kobrad di AOW ku haa un redukshon di nan toeslag mester a haa un karta di SVB for di kuminsamentu di yli ku a kaba. Ta masha importante pa buska tur informashon na SVB na tempu pa bo no kai atras! SVB Banko di Seguro Sosial Pater Euwensweg 9 Telefon:434-3300

Hulanda su AOW Un komparashon

www.svbcur.an

Tin algun informashon personal masha importante ku mester pasa den e periodo di 14 dia por eskrito na SVB: Si e kliente a divorsi Si e partner di bida a fayes Si nashonalidat di e partner di matrimonio kambia pa un motibu f otro

Kiko e konsumid mester duna na informashon

15

Eventonan internashonal
PROJECT LAS VEGAS 2011 Fashion International Trade Show Las Vegas Merka, 22 24 ougsts Lug: Mandalay Bay Convention Center Website: http://project. magiconline.com/ EXPO FERRETERA 2011 International Hardware and Tools Trade Fair Buenos Aires Argentina, 1 4 ougsts Lug: Costa Salguero Exhibition Center Website: http://www.expoferretera.ixmf.com/ DESIGN CARIBBEAN Designers from the Caribbean will be meeting at Design Caribbean, the international fair of Caribbean Designers. Santo Domingo Repblika Dominikana,

Ougsts

1 4 sptmber NATURAL PRODUCTS EXPO YOUR SOURCE FOR NORTH AMERICAN NATURAL PRODUCTS Baltimore MD Merka, 21 24 sptmber Lug: Baltimore Convention Center Website: www.expoeast. com AUTOCLSSICO 2011 International Classic and Vintage Automobile and Motorcycle Exhibition Porto Portugal, 30 sptmber 2 ktober Lug: Exponor, 4450-617 Lea da Palmeira Website: http://www.eventosmotor.com

5 8 ktober Lug: Bologna Exhibition Centre Website: http://www.saie. bolognafiere.it/ Fruit Attraction Fruit and Vegetables Trade Show Madrid Spaa, 19 21 ktober Lug: Ifema - Parque Ferial Juan Carlos I Website: http://www.ifema. es/ferias/fruit/default.html Wellness World Exhibition 2011 Exhibition devoted to Fitness, Diet, Spas and Beauty Treatments Milan Italia, 21 25 ktober 2011 Luga: Fiera Milano Nuovo Polo Website: http://www.host. fieramilano.it/hotelspaemotion/ TOP FRANCHISE

MDITERRANE 2011 Franchising Expo Marseille Fransia, 14 15 novmber Luga: Palais de la Bourse Website: http://www.topfranchisemed.fr/ PET-VET 2011 Pet Congress for Vets and Vetss Assistants with accompanying Trade Exhibition Stuttgart - Alemania, 26 27 novmber Lug: New Stuttgart Trade Fair Centre Website: http://www.petvet.de/ SSW EUROPE 2011 Stainless Steel World Conference & Expo Maastricht Hulanda, 29 novmber 1 desmber Lug: MECC Maastricht

Website: http://www.fieraartigianato.com/ita/index. php POWER-GEN INTERNATIONAL 2011 International Meeting of Electric Power Producers, Independent Power Producers, Co Generation Plants, Waste-to Energy Plants Las Vegas Merka, 13 15 desmber Luga: Las Vegas Convention Center Website: http://www.power-gen.com/index.html FESTIVAL DE LA INFANCIA Y LA JUVENTUD 2011 Children & Youth Festival Barcelona - Spaa, 27 desmber 2011 1 yanari 2012 Lug: Fira de Barcelona Montjuc Website: http://www.festivalinfancia.com

Sptmber

SAIE 2011 International Building Exhibition Bologna Italia,

ktober

Novmber

Website ku informashon balioso


www.boomingchina.nl Website ku informashon pa invert den empresanan na China. www.curamap.com Mapa online ku ta indik e kayanan na Krsou. www.curcon.com Kompania lokal di konstrukshon ku por konstru edifisio pa bo empresa. www.franchisegator.com E website aki ta duna informashon tokante negoshinan franchise na benta. www.hollandexports.com Informashon komersial di mas ku 20.000 importador Hulandes. www.intersteromoving.com Interstero Moving ta spesialis den mudansa di empresa. www.jobwatchr.com Si abo komo empresario tin mester di in trahad f tin ku saka un aviso di vakatura, ata e website kaminda lo bo por pone e puesto vakante den bo empresa. www.notarisburgers.com Ofisina di notario spesialis den lei empresarial, persona hurdiko i hipotek. www.professionalplanner.nl Website pa plania bo situashon finansiero di bo empresa. www.tevredenheidsnorm.nl Website ku informashon kon pa midi e motivashon di bo personal den bo empresa.

AF / L ARTIGIANO IN FIERA 2011 International Crafts Selling Exhibition Milan Italia, 3 11 desmber Lug: Fiera Milano Nuovo Polo

Desmber

Mishon Komersial for di Panam di 21 pa 23 di ougsts benidero


Di 21 pa 23 di ougsts prksimo, Kmara di Komrsio i Industria Krsou lo risib un mishon komersial for di Panam. E mishon komersial aki ta organis huntu ku e Ministerio di Komrsio i Industria di Panam. Meta di e bishita ta pa trese empresarionan di Panam i di Krsou huntu pa promov nan produkto i servisionan i ekspand e lasonan komersial. Durante e mishon aki e empresanan di af i lokal den e ramo di entre otro fruta, brdura, karni, i otro komestibel lo interkambi ku otro tokante nan pais i kon pa hasi negoshi ku e pais. E empresarionan di Panam lo bishit diferente supermerkado i importad. Tambe lo bai tin diferente sita ku otro empresanan lokal. Kmara di Komrsio i Industria Krsou ta invit empresarionan di Krsou pa tuma kontakto si nan ta dese di traha un sita ku un f mas di e kompanianan ku lo bishit nos for di Panam. E sitanan ta tuma lug na Hilton Hotel. Pa mas informashon por tuma kontakto ku departamentu di Promoshon pa Invershon i Aktividatnan Komersial di Kmara di Komrsio na telefn 4613918 f manda un e-mail na raycine.godfried@ curacao-chamber.an .

16

Oportunidatnan di negoshi
Si abo tin un oportunidat di negoshi ku bo ke pone den e rbrika aki f pa mas informashon tokante di un di esnan menshon, tuma kontakto ku Sentro di Informashon Komersial di Kmara di Komrsio na telefn 461-3918, faks: 461-5652 f e-mail nos na businessinfo@curacao-chamber.an
Daves Gourmet ta ofres diferente sous trah di produkto natural i orgniko, manera Pasta sauce i Hot sauce. Tel: 415-401-9100 Faks: 415-401-9107 E-mail: info@davesgourmet.com Website: www.davesgourmet.com

Daves Gourmet ku su sous ku a gana premio ta buska distribuid internashonal

Ta bende Ta bende un edifisio ku por usa komo ofisina. Tin 3 unidat den e edifisio ku e doo por hr. E edifisio tin un grandura di 1620m2 2 piso di un edifisio den Punda, 60m2 kada un. Por hr un parti o henter e edifisio. Hopi interesante pa personanan ku kier hasi negoshi den e rea di

Lokal

Punda. Ta buska un persona f instansia ku por traha ku piedra presioso.

Ta Buska

Tel: 970-535-0128 E-mail: jimg@cevan.com Website: www.cevan.com

JT Suministros ta buska representante f importad pa nan produktonan di materia prima (plstik, karton etc.) Tel: 0058-414-0533663 Faks: 0058-243-2360474 E-mail: jtsuministro@ gmail.com

Ta Hr

Internashonal
Cvan Internashonal ta buska distribuid pa nan produktonan natural, manera vitamina i mineral.

Empresa ta buska distribuid pa produkto natural

Motive Products tin un produkto ku un persona so por bleed su brake. E ta un mtodo inovativo. Tel: 408-846-8800 E-mail: mromani@motiveproducts.com Website: www.motiveproducts.com

Motive Products ta buska distribuid

Ta buska representante f importad di produkto pa e sektor industrial

Bodega Vizar ta buska representante f importad pa bia Vizar Tel: 0034-983-682-690 Faks: 0034-983-682-125 E-mail: felipe@zarzuelasa.es Website: www.bodegasvizar.es

Empresa ta buska representante f importad pa bia

Mishon Komersial for di Panam 21 23 ougsts 2011

Publikashonnan nobo
E biblioteka di Sentro di Informashon Komersial di Kmara di Komersio di Krsou ta konten mas di 5000 dokumento. E biblioteka ta ofres un variashon amplio di rekurso pa hasi investigashon. E biblioteka ta konten un kolekshon grandi di dokumento relashon ku komersio riba merkado mundial. Resientemente nos a risib e siguiente publikashonnan den nos biblioteka na Sentro di Informashon Komersial. Contact Renewable Energy The Next Frontier Vol. 11 no. 2 2011 The Courier The magazie of Africa Caribbean Pacific & European Union cooperation and relation no. 23 May June 2011 Ports and Dredging Expanding the future 2011 Expo Visie Bebeluxblad voor exposant en beursmanager nr. 608 2011 Chile Confin del mundo AV-Wijzer 2011 Handig naslagwerk voor uw audiovisuele presentatie

#
1.

Empresa:
POTUGA FRUIT COMPANY www.potugafruit.com

Produkto:
Diferente fruta i berdura fresku e.o.: Patia Milon Bladgroente Tomati Promentn Anasa fresku Produktonan deriv for di e fruta. Pampuna Anasa Papaya Bebida: 25% fruta, doypack 200ml, sabor di apel pera i peach Keshi hel empaket na 100 i 200 gr. Sabor regular, jalapeo, bacon i pepperoni. Granen empaket den pakete di 1 liber. Licor Ruso, 5 x destil, 750 i 1000cc

2.

FASPA S.A.

3.

PANAMA SQUASH

4.

H. TZANETATOS Inc. http://htzanetatos.com/

5. 6. 7.

CARNES DE COCLE S.A. TEPKEOS, S.A. www.tpkenos.com Cargo Freight Services INC.

Karni sin wesu empaket vacum (sin airu) Karni baka ku wesu Tequeos (mansa lor) ku diferente relleno Diferente servisio manera: Karga areo Konsolidashon martimo Knteiner di 20 i 40 pia Servisio logstiko pa produktonan friu Konsolidashon di karga kombin Sous pika ku produktonan kompletamente natural

8. 9.

Galores Refrigerados www.galorescold.com Social Family Business www.productosp-bbles.com

Nota: Por tin kambio!


Pa traha un sita f pa mas informashon por tuma kontakto ku Kmara di Komrsio na telefn 461-3918 f manda un e-mail na raycine.godfried@curacao-chamber.an .

E orarionan di apertura di e biblioteka ta di djaluna te i ku djabirn di 8 or di mainta te 4 or di atardi.

17

Mediashon aplik pa konflikto di trabou


Den mi artkulo anterior mi a splika kiko mediashon ta i kiko e bentahanan di mediashon ta kompar ku otro forma pa solushon konflikto, manera via un kaso na korte. Manera boso por a lesa, por aplik mediashon riba diferente tereno di konflikto, manera konflikto na boka di trabou, ku divorsio, den relashon ku bo partner di bida, i tambe otronan, manera konflikto di negoshi. Den e artkulo aki mi lo deliber riba aplikashon di mediashon

aminda tin hende ta traha, ta bini tenshon i konflikto. Esei ta normal i ta pas ku e echo ku nos ta hende. Tur hende tin nan propio karakter, kustumber i ekspektativanan.
i ta duna hopi strs. Ku yudansa di un mediador ta evit un proseso largu pa solushon konflikto di trabou na korte i despues tur partido por sigui lih ku nan trabou. E mediador ta yuda mbos partido pa yega na un solushon ku tur dos partido ta kontentu kun. E mediador komo tersera persona neutral i independiente ta intermedi den e seshonnan di mediashon. Tambe e emoshonnan di e partidonan por bini dilanti i ta papia di nan. Asinaki ta kita komunikashon malu i tenshon ku a kousa e konflikto. Partidonan ta stipul konfidensialidat i asina ei por papia libremente den un seshon informal. Hopi bes gerente ta evit pa solushon konflikto na trabou. Por ehmpel, durante hopi aa un kolega ta daa e esfera di traha na trabou pa tur otro kolega, pero esaki ta keda perdur te ora e konflikto eskal i/f algun kolega ta tuma retiro for di trabou i ta bai traha otro kaminda. Praktik un empresa na un manera responsabel tambe ta enser ku abo komo empresario mester tuma akshon ora bo ta konstat konflikto na trabou, i sru pa un ambiente laboral sano. Mediashon por ta e solushon pa esaki. Un kondishon pa un trayekto di mediashon eksitoso ta ku tur dos partido mester tin e boluntat pa solushon e konflikto. E efektividat di un trayekto di mediashon pa konflikto na trabou ta sinta den e posibilidat pa drecha dor di mediashon e relashon laboral strob. Dor di papia riba tur aspekto di e konflikto bou di guia di un tersera persona independiente, komprenshon ta bini di mbos banda. Esei ta nesesario pa por sigui ku otro. Asinaki por deliber ku otro kon ta sigui ku e relashon laboral na un manera konstruktivo den futuro. Por bisa ku mediashon ta un manera positivo pa yega na akuerdo. Seora Daal ta guia e trayekto di mediashon segun e reglanan di e Instituto di Mediashon na Hulanda esta e NMI.

i ku esei hopi biaha ta bin ousensia pa motibu di enfermedat. Ousensia pa motibu di enfermedat hopi biaha ta kous pa sirkunstansha desagradabel di trabou. Esakinan ta sirkunstanshanan ku ta ls hopi emoshon serka trahadnan loke por kousa konflikto na trabou f ousensia pa motibu di enfermedat. Pesei tra-

Seora Daal ta mir komo su tarea pa yega na bon akuerdonan, ku tur dos partido ta kontentu kun. No ta tur kaso por solushon den un trayekto di mediashon. Tin ora un konflikto puru hurdiko mester haa su solushon pa intermedio di un wes. Esaki por ta e kaso ora ku e relashon di e partidonan ta muchu perturb. Den situashon asina tin ku aplik e trabou konos di abogasia; duna konseho hurdiko f entabl un kaso na korte.

pa loke ta konflikto na trabou. Konflikto na boka di trabou ta bini dor di karakternan ku no ta bai ku otro f tenshon, yalus, intimidat indese, komunikashon malu i problema personal i diferensha di opinion. Tambe reorganisashonnan den un empresa, manera kolega nobo f retiro, por krea tenshon. Tur esaki ta kousa strs

hadnan no ta funshon bon i al fin nan ta kita di trabou. Ora tin un konflikto ku a eskal, hopi bes ta difsil pa solushon esaki pa medio di un simpel kmbersashon. Ta rekomendabel e ora ei pa empresario i trahadnan hasi uso di e servisionan di un mediador (esta un mediator). Un konflikto di trabou ta kosta sn, ta tuma tempu

Pa solushon konflikto por tuma kontakto ku e abogado i mediador seora Giolina Daal na number di telefon 527 7654.

18

nsiguridat hopi biaha ta e faktor mas esensial ku ta pone ku empresanan no ta riska pa inov maske ku nan ta konsiente ku inovashon ta vital pa kontinuidat di e empresa. Pa hasi inovashon asina eksitoso, tin diferente aspekto ku mester tene kuenta kun. E base pa inovashon ta keda konkretis si bo hinka esaki den bo plan stratgiko i kambia aktitut di bo prsonal i e kultura di e empresa pa nan por haa gana di sigui inov. Aki ta sigui e puntonan ku tin ku tene kuenta kun ora ta papia di inovashon den empresa.

Inovashon - sano pa kontinuidat di bo empresa


bounan. Komo empresario bo tambe mester desaroy bo propio abilidatnan i aktualis bo konosementu riba tereno di inovashon manera: Praktik i uza e mtodo mih pa liderazgo Dispuesto pa hasi eskoho i komunik esakinan Ta enfok riba resultado Ta flksibel. Keda na altura di e informashon korekto, konosementu i teknologia; no den bo empresa so, pero paf di bo empresa tambe. Hasi uzo di medionan pa opten informashon manera universidatnan, lektura, treinen, simposio, ret di kontakto, konsehero i spesialistanan. Un empresa por dispon di tur mtodo pa ta inovativo, pero tg ta nesesario pa gener ideanan nobo. Pa gener idea nobo ta nesesario pa buta empleadonan ku ta dispuesto na bati kabes huntu ku otro i uza tambe otro mtodonan ku por uza pa bini ku ideanan inovativo. sekuentemente e gana pa inov ta subi. Bo por stimul e gana aki ora bo enfok mas riba futuro i trese desaroyo i posibilidatnan nobo. Bo por kustumbr empleadonan pa traha huntu i krea un ambiente kaminda nan por tin kontakto informal ku otro. Tambe por stimul interkambio di informashon pa medio di metanan komun, duna konfiansa i e espasio pa reflekshon. Un otro forma pa stimul un kultura habr ta pa medio di toleransha kontra fayo. Esaki por trese un kultura kaminda tuma riesgo no ta bira un barera, pero mas bien un oportunidat pa eksplor i kaminda ta nesesario, sia di fayonan. Investig e posibilidat di un finansiamentu Inovashon hopi bia ta trese kun invershonnan kuantioso ku ta trese kun rsikonan grandi i invershonnan haltu. E parti di finansiamentu mayoria biaha ta bai pa medio di un banko, entidatnan ekonmiko ku tin komo meta pa stimul kresementu, venture capital, personanan partikular, otro entidatnan finansiero, f supsidio. Ta di sumo importansia pa tin trahadnan ku ta bon studi i prepar. Pesei ta esensial pa atra empleadonan ku ta pas ku e kompania i duna e espasio pa nan por desaroy e abilidatnan nesesario pa kumpli ku e traKonvert ideanan inovativo den resultadonan konkreto. Esaki por konkret solamente si e empresa ta involukr kompletamente den e proseso aki. Bo inovashon ta kla pa bai riba merkado. Ora esaki sosod bo ta mira otro posibilidatnan ku por habri pa hasi un estudio i wak si tin mas opshon i otro nesesidatnan ku klientenan por tin hasiendo uzo di bo produkto f servisio. Saka lo mksimo for di bo produkto f servisio nobo i sru pa bo duna un bon servisio. Esaki ta nifik, por ehmpel, si ta u servisio bo tin ku duna, pa hasi esaki bon. Si ta un produkto bo tin ku entreg, sru pa hasi esaki na tempu. Tur esaki por yuda ku e empresa ta gana sn pa su inovashon pa motibu ku bo ta satisfas klientenan. Pa un empresa inov kontinuamente, inovashon mester ta kore den e ardunan di e kompania. Pues, e mester ta forma parti di e plan stratgiko i sint den e kultura di e kompania. E kondishonnan pa inov mester keda defin bon kla pa trahadnan por traha huntu na inovashon. Di e forma ei so bo por garantis un plan di inovashon eksitoso.

Opten konosementu i teknologia

E plan stratgiko ta deli presisamente kiko ta e kompania su vishon, ambishon i metanan pa kumpli kun riba trmino largu. Banda di esaki, e strategia ta deskrib eksaktamente kon bo kier logra e metanan ku bo tin pa trmino largu pues e ta duna un direkshon i forma na e manera ku bo kier kumpli i realis bo metanan. Banda di deli bo ambishonnan i bo vishon pa un trmino largu, bo ta disid tambe kon pa dil ku kambionan. Esaki no solamente ta importante pa e empresa komo un totalidat, pero e mester bira tambe algu ku ta biba den e empleadonan ku ta forma parti di e empresa pa di e forma ei e empresa kompletu ta dirig riba inovashon. Por duna e empleadonan responsabilidat i guia nan na e resultado ku bo kier pa e empresa.

Inovashon komo parti di plan stratgiko

Gener ideanan nobo

Konkretis e ideanan nobo

Kultura di e kompania ta e sistema di reglanan ku no ta skirb, kustumbernan, smbolonan i maneranan ku ta determin komportashon di empleadonan. Si kultura di e kompania ta habr pa inovashon, kon-

Stimul un kultura habr, sia di fayonan

Buta bo inovashon riba merkado

Eksplot e produkto f servisio

Desaroy e abilidatnan nesesario

19

Amplia e horizonte
skirb pa Percy Pinedo, MBA

Un kmpiuter i Internt ta habri un mundu tambe pa penshonado


tabatin manera un miedu di lo daa e kmpiuter, algu ku por sierto ta bayendo mas i mas for di moda. Nunka idioma tabata un problema pa nan. Dunando nan e posibilidat di sia traha ku kmpiuter, ta laga nan sinti ku nan tambe ta pertenes na e komunidat aki ku dia pa dia ta birando mas i mas digital. Hasiendo uso di Internt nan tin muchu mas kontakto sosial i nan ta mnos solitario. Klaro ku tin penshonado ku ta bisa ku nan no ta sinti falta di kmpiuter i di Internt. Esaki por tin diferente motibu i un di e motibunan ei por ta limitashon fsiko, hopi di nan no konos e posibilidat i fasilidatnan ku kmpiuter i Internt ta brinda; tin miedu di kmpiuter f tin miedu pa hasi erornan ireparabel. I tambe tin, ku den kas di un pareha di edat, si un di nan dos ta hasi uso di kmpiuter i Internt, e otro no ta wri, pasobra e otro ta hasi esaki kaba. Personalmente nos ta kere ku esnan mas yn entre e penshonadonan, no por prmit nan mes e luho di no tin akseso na kmpiuter i Internt. Organisashonnan di i pa Penshonado, mester bringa mas i mas pa elimin e retraso/problema ku tin den personanan ku no tin akseso na kmpiuter i Internt. Penshonadonan ta forma parti integral di nos komunidat i nan mester keda al tantu di tur loke ta pasa den e mundu digital.

as i mas bo ta haa ku penshonadonan ta hasi uso di kmpiuter i konsekuentemente di Internt. Nos ta entre e promnan ku lo ke mira e resultado di Senso 2011, pa por kompar e sifranan, esta pa sa kuantu penshonado i di ki manera ta hasi uso di kmpiuter i di Internt. Diferente penshonado ku resientemente a subi Internt a bisa nos, ku ta un mundu kompletamente nobo ta habri pa nan. I tg tin diferente penshonado ku konsientemente ta skohe pa no hasi uso di kmpiuter i Internet. Personalmente nos tin e impreshon, ku mas i mas hende, ke men famia, tin un kmpiuter

Powered by MCB & ENNIA

mi penshun ta MI PENSHUN!

mi penshun ta MI PENSHUN!

MI PENSHUN!

fundashon

MI PENSHUN!

fundashon

na kas. Na Hulanda tasina ku di e personanan entre 65 pa 74 aa 54% tabatin un kmpiuter den 2010 i kasi mes tantu tin un konekshon di Internt. Di esnan di 75 aa pariba, solamente 24% tabatin un kmpiuter di kua 18% tin un konekshon ku Internt. fundashon Hende hmber i esnan mas eduk hopi biaha tin un kmpiuter i un konekshon di Internt, kontrali na hende muh i esnan mnos eduk. Mester bisa ku e sifranan aki a baha konsiderablemente ltimo tempu. E sifranan aki ta di Hulanda, pero mi ta kere ku e sifra lo ta mas o mnos mesun kos aki na Krsou. Nos ta kere ku e aktividatnan popular di penshonadonan riba kmpiuter ta subi Internt i buska informashon, e-mail i traha den e aplikashon di traha teksto. Un dkter ta konta mi ku ltimo tempu penshonadonan ta subi Internt hopi pa preguntanan ku nan mes tin relashon ku malesa i sal. Mas i mas bo ta ripar ku ta ofresiendo kursonan pa penshonado kon ta hndel ku kmpiuter i den e kursonan aki bo ta haa tur sorto di kurso tambe. Por sierto ku komo instruktor di ls di kmpiuter mi tabatin masha plaser den duna hendenan di edat ls di kmpiuter. Klaro ku den e grupo di penshonado tin tambe ku riba nan mes a sia traha ku kmpiuter. Pa sia traha ku kmpiuter, no tin barera ku no por surpas. Hopi di nos penshonadonan

MI PENSHUN!

MI PENSHUN!
Komo dunad di trabou mi ta par 100% tras di esaki. Pa nos hendenan nos tin un penshun kolektivo via Mi Penshun. Asina nos ta kosech apresio i lealtat. I finansieramente e ta mas atraktivo ku nunka. Danki na Mi Penshun ta posibel pa sigur penshun pa empleadonan ku un entrada te 4500 florin pa luna. Asina Mi Penshun ta ofres nan un mih behes, i inisiadnan MCB i ENNIA ta hasi esaki posibel ku un tarifa di pionero hopi ekonmiko. Ademas e kontribushon pa penshun ta fiskalmente dedusibel, i hinka un areglo den otro ta sorprendentemente simpel i rpido. Laga nos konseh bo di manera transparente i sin niun obligashon. Pa mas informashon bishit www.mipenshun.com.

fundashon

20

You might also like