You are on page 1of 119
NEYERORAHAIPYRE RISA) CPO GA FORAVRA Garadnaerumonyaenere) Guarani Nee Jeena URUAASTOONCUANA. 4 NETEMBYRAIHAWTECHAUKARA fo AGNES ARANDA f cial 24 Mme ya es EJINDIGADORES} SAAN ALERTS ‘CURSO nee) 97 j J ee Tp cetera esoaten (toe ee anions aa CONSULBA\ Eom PYPEGUA INDICE NBO'EPYATY PETEIHA (UNIDAD |) - AVA REMIMO'A MARANDU RE'EPORA HA OPOROMARANDOVA (TEXTO LITERARIO COMO COMUNICACION PRAGMATICA . bd {LMBOE>P: leapretptoe Rena mr reg Teta kn soe no) 4 2. MBOTEPY: Purahdl-Re'éndy-Re'épordnguera-Re'éheseetva (Tema: Cancén- Audion - Figures Mera | Priseria) {+ MBO'EPY: Jhsiyteima'erechavasbva oikva ote -encjoajua (Tema Texto expsitv - Cone) annnn. 14 4 MBOFEPY: Avalutra - Re'éndy- Rehess'fo engapyhuaa ha tekofondve rehegus (Tema: Personees ~ Andis psicolgico 826090) nnn ‘ a SS-NBOEPYHonbel tesa io speak (oma ds etc dun cient). {5 MBOEPY: Repo - Retépord- Teniandu omomiiva (Tema: La poesia - Crea esta} [M3OEPYATY MOKOIHA (UNIDAD I) - TAVAKUAAPY HA TAVARANDU (CULTURA Y FOLKLORE) {+-MBOTEPY: Tavaygua arandu -Re'tja (Tema: Fieslas patrons ~ Advertise 2-MBOEPY: Tevarandu Parequaigua (Tema: Folklore del Paraquy) .. 3: NBOEPY: Tavarandu Paraguaigua (Tema: Fokore del Paraguay) 4- MBOEPY: Jehapyre pura (Textos humerstios)... § MBOEPY pay tba Henig ees (Tena Poesia sate mer Baba) &:MEOEPY ont'kmny oun Pot ar lms: Reals spray - Rend yD NEOEPYATY MAOHAPYHA {UNDAD I). « REEFORA PARAGUA! REMBIASARUE (UTERATURA PARAGUAY, TEXTOS EPICOS enn oo {-MBOEPY ety fro rehepu. Ng oa nb en oo ea: Poesia 6c Causa fc). 51 2: MBOEPY: Purahéi-Kuatia'é (Tema: Cancién- La cata)... : 2 5 {S MOOEPY: ety Reb a fe ty (Tene: nt pola - Vey CO) nn 4- MBOEPY: Roha‘anga (Tema! TED) nr Bs 6 § MBOEDPY: Paap reblsalue hap enorarandv (Tena Paraguay tito Texts imato) 68 MMBOEPYATY IRUNDYHA (UNIDAD IV) - JEHAIPYRE MARANDURA HA JEPURURA (TEXTOS EXPOSITIVOS E INSTRUMENTALES)... 70 1 MBOEPY: Mote Warandypive .Jehopye marend ha jpunid (Tema: Texlo ceca ~ Tees epontios 9 insturentales) on 2 a teeth 2. MEOEPY. Kae thar (Tena Cat ste ones anben). 3: MBOEPY: Rea'sal (Tema: Ensayo). J 4- MBOEPY: Mandcha(Tema: Act)... 5: NBOEPY: Jehalpyetuave'va (Tema: Texto pubictaro) 6 MBOEPY: Jetupyteha Tema: lor).. NBO'EPYATY POHA (UNIDAD V) ~ RE'EPORAMAIPYRE PARAGUAI REKO (LITERATURA Y COSTUNERES PARAGUAYAS) on 8 {-MBOEP: Jase. Nonbeua-Ma'epa oe’ avatura -Mschahipea Tema: nds - Cue - Passes + Stuocén comunicaliva). semanas 8 2 MBOEPY: ‘sy cari kor Toma Poesia cre a vl el camp). a 2 3+ MBOEPY: Nemngta'ano (Tema: Mondog0) nnn aat eS ee ‘4-MBO'EPY: Mombelu retepy (Tema: Relato - estructura) e & MBOEPY:fepoly paruiq reko - Kuta Prout fememerd (Tem: Poesia parsguaya - Alsbanza a la mujer 102 % 7 nm at a paraguay). 6-MECEPY: Monte ua aqua (Tena: Cutras da acai) cen OB AEEPAPARA PARAGUAI REKOVEKUE (BIOGRAFIAS DE AUTORES PARAGUAYOS)... sna 108 1-MBO'EPY: panda Paragul rekovekue (Teme: Brgratas de Aulores parequeyos) 110 ‘TEMIMBO'EKUERA REMBIAPORA (SUGERENCIAS PARA TRABAJO PRAGTICO} 413 o’éndy (Glosario) - 16 ‘Arandukapuruaty (Bibliografia) 3 8 2 Escaneado con CamScanner UD EeEnn Orie nin! MBO’EPYATY PETEIHA AVA REMIMO’A, MARANDU Mesa NE’EPORA HA COMO COMUNICAGION OPOROMOMARANDUVA Cervus Escaneado con CamScanner one ete ee sckua) = Arange (Fecha) «fama’é ta’angare ha flambohovai porandu: (Observamos la imagen y contestamos oralmente) a. Ja'emi mba'épa chéve guaré pe mborayhu. &, Mba'eichagua mborayhtipa ikatu of. ch. Ndépa reporohayhu. Mborayhu pe tuichavéva Che afie'éré yvypéra ha Nandejara remimbou fe'Snguérape ha ndarekéi mborayhu, ha’éta umi itapuipureivaicha. Ha chearanduvéré opavavégui ha aguereko kuaapy hypy'Gvéva, ha Jerovia oquerovava ka’aguy jepe, ha ndarekéi mborayhu, ndaha’éi mba’eve. Ha ame’émbard aguerekova guive ‘ofiemongaru hagua mboriahupe he ame’é che rete ojehapy hagua, ha ndarekéi mborayhu marave ndoikéi. Mborayhu ojapyhypa opa tekoasy, ojapo pora, mborayhu naimba’erekoséi, ndojererovsl ndojapéi mba'eve ivaiva, ndojehekéi imba'erarente, ndaipochyreiri, ndaipy’avalr. ndovy’4i ofr6 tekojoja'ha ovy'a afetegudre. Opa mba‘eval ombohasapa ijehe, opa mba'e oguerovia, opa mba’e oha’ar®, opa mba® orokirif, Mborayhu ndohasamo'ai araka'eve opa umi techatenonde ohasapata, opytarelns okirimla opaichagua fe’, ha arandupy tuichavéva mba’everd ndojepu! naiporémbéigui, ' i Ha Kalu tekotevéva ha'e jerovia, Aehatarskuaa ha mborayhu. Ko'd mbohapia mborayhuhina pe tulchavéva. {LaBiblia 1, Corintios 13 - Omboheko guaranime Juana Davalos). Escaneado con CamScanner -Nambojoaju he'iséva ndive, fie’é oiva ijykére rupi: (Unimos con su significado contextual) = Yvypéra Envidia = ttapu Injusticia = Jerovia No tiene rencor - Tekoasy Esperanza - Mba’erekose Amor = Ndaipy‘aréi Humano = Tekojoja'y Campana - Neha'ardkuaa Fa i Sufrimiento Mborayhu «Nambojoaju he'iséva rehe tai rupive: (Pareamos las letras de las expresiones con sus significados) (el amor) ) No es envidioso. } No es jactancioso. ) No busca lo suyo. ) Es sufrido. ) Todo lo soporta. Mborayhu: a- Ndojehekai imba’erare. &- Ojapyhyha tekoasy. ch- Naimba'erekoséi. e- Ndojererovui. &- Opa mba’e orokirif. -Namongora mba'eichagua mborayhupa afiandu: (Encerramos en clrculo qué clase de amor sentimos) a- Sy mborayhu - Ofiopehéngue mborayhu. ch. Membyre mborayhu. e- Tapichére mborayhu. &- Kurta ha kuimba’e ojuehe mborayhu. Reikuaa hagua: (Para saber) Nomongetajere: (Mesa redonda - debate). » Ojeikuaa mba’éguipa ofiefie’éta. » Ofiemot peteT omotenondéva ha ogueraha pordva pe fiomongeta. » He'i mba’éguipa ofiefiomongetata, omombe'u mavapa ota. » Petettet civa he'i mba’éichapa ofiefiandu ha mba’épa umi mba’e. » Opavave oporandu ha oiko mbohovai. » Upéi ofieguahé petel pa'dme ha ofiembyapu'a. » Ofiemboty fiomongetajere. Escaneado con CamScanner +Jajapo fiomongetajere ko'a fie'émbyra rehe: (Hacemos un debate sobre ‘estos temas.con mis comparieros) a-Mba‘épepa ojuaju jehaipyre réra “Mborayhu pe tuichavéva" he'iva ipype ndive: (En qué se relaciona el titulo “Lo mas grande es el amor’ con el contenido del texto) 4-Reporohayhurépa, rembohasapava'era ndejehe opa mba’e: (Si uno ama, debe soportar todo? CEREIC emcee ec met ee rier) > Ani fiaiie’é jojapa (No hablar todos al mismo tiempo). » Nafie’é ofiehendu hagu ‘a (Hablamos con tono de voz adecuado), > Jaipuru fie’ésaka pora (Utiizamos términos sencillos). » Nlahendu kirirthame (Escuchamos en silencio). -Namofie'é jey jehaipyre ha ambohovai tembiapo ofiemboysyiva: (Volvemos a leer el texto y realizamas los ejercicios) a. Nahaiguy of porava: (Subrayamos lo correcto) » Jehaipyre ha’e: (Este texto es) a- Ne'éporahaipyréva. &- Momarandiva. > Ojehai: (Esta escrito en) a- Ne'éjerape. &- Ne’érysyipe. > Jehaipyre fie’émbyra ha’e: (El tema del texto es) a- Mba'eichaguapa mborayhu. &- Mborayhu fiemomba’e. Escaneado con CamScanner -Jahai petei techapyra mba’e vai ojejapova mborayhu rérape: (Escribimos un ejemplo de una mala accién hecha en nombre del “amor’) -Jahai ambue techapyra mba’e pora ojejapo6va mborayhu rérape: (Escribimos un ejemplo de una buena acclén hecha en nombre del “amor”) oan Escaneado con CamScanner Monon MBO'EPY: Purahéi - Ne’éndy -Ne'époranguéra - Ne'éhelise’etava (Tema: Cancién - Audicion - Figuras literarias - Polisernia) SS d eee ee ee Arange (Fecha) + Nama’é ta'angare ha ambohovai porandu: (Observamos la imagen y contestamos oralmento) jichapa ofiandu pe karia'y ~ Mba’érepa ere. ‘© Mba’éichapa refiefiandita oframo mba’e ndejopy’asyva, © Mba’épa ikatu rejapo ndepy'aguapy jey hagua. + Mba'eichaitépa rehechaukata ne remiandu, +Nahendu kiririhame petet purahéi: (Escuchamos en silencio la cancion) Name Aramboha (Félix Fernéndez) Hyakua vevuimi pacholl apytépe Ha'émi chendu ja'éré ojupe Nde rapykuerépe fiane aramboha Ne’ ombohoryva flane korasé Nenderopevivolahura heguépe Ha oime iko'évo ajuhu hykue Veaheos dalaideybu hayes. kéusa pyhare rombojahe’o. Nofie’si rupintenomombe'si Ndorovy'aihapendereney Ha ha’e ofiandu ku chendaikatt! Pyhare ake cheafotyreY. Neaka rendague oiméva akéi Jerutirupaichaipyko'émi Pyharevovénte vaicha cherendi Ha ajapajerdi cheafio peter. chvira katanuostl Hembe'y jegua ifienkaheju Ku chemoirahara ka'aupyt Mbytépe nde réracheréraroval__,., Nderekoviahard kéinava opy'2 Ne rembiapokue Anade Jess Nerenoiuksko Ana de Jest, Agia lpore'y ndaroviava‘erail. Nderechaga'u ane aram 3 Escaneado con CamScanner ne -flahendupa rire ambopapapy fie‘érysyi'atykuéra: (Después de escuchar nuevamente numeramos las estrofas segin el orden de la cancion) Ha'émi ohendu ja’éro ojupe Ku chemoirGhara ka’arupyta e's ombohoryva fiane korasé INderekoviaharé kéinava opyta Ha oime iko’évo ajuhu hykue Nerenoiukako Ana de Jesus Nderechaga'u fiane aramboha. kausa pyhare rombojahe'o. Hyakua vevuimi pacholi apytépe Hembe'y jegua ifienkaheju INde rapykuerépe fiane aramboha Mbytépe nde réra che réra roval Nanderopevyvo jahura haguépe Ne rembiapokue Ana de Jesus ‘Aga ipore'y ndaroviava'erai. Jaikove aja jajoayhu hagua. Nofie’si rupinte nomombe'ti Ne aka rendague oiméva akéi Ndorovy’aiha pe nderehe'y Jeruti rupaicha ipyko'émi Pyharevovénte vaicha cherendi Ha ajapajeréi cheafio pete’. Ha ha’e ofiandu ku che ndaikatui Pyhare ake cheafio tyre'y. +Namojie’é ha jahechakuaa oi porapa che rembiapo: (Leemos y comprobamos si estan bien colocadas las estrofas) -Namongord mba‘épa he'ise ko'a fie’é purahéipe: (Encerramos en circulo el significado de acuerdo al contexto) rapykuere —_ ropevyvo pyko'é ajapajeréi_—_ pore’ -vestigios - lecho -hueco -rodar ausenci > - ia - detrés ~dormitar ~huella -darvueltas - carencia «Jahai mba‘épa ikatu he'ise ko'a fie’ de estas palabras) imos cul es el significado AVeyily 2 ei aaa ee SN a B.Hombeiyi ACTOR ee eye aug Ee © Escaneado con CamScanner Brienne +Nambohovai: (contostamos) - katupa ha'e mava ohai “Nane aramboha”; ehai mbykymi hekovekue. - Mba’épa omombe'u fie'épapara ipurahéipe. - Mba’eichagua mborayhiipa ojehechakuaa purahéipe. ~ Mba’érepa vaicha ndéve oheja chupe imborayhujara. - Mavapepa ohechaga'u fie'épapara. Modpa he'i upéva. Reikuaa hagua: (Para saber) Félix Fernandez fie'épapara guarani_ hefoiva’ekue ltauguape 18 jasypo 1898pe ha omano 1984pe. Hembiapokuéra apytépe jaguereko fie’époty: Nde ratypykua, Che réga, Nane aramboha, Ofiondivem, Reservista Purahéiha ita'jrape ohai Che trompo. Noha'anga: Mborayhu paha, Chopeli, Paraguai memby: Mamertaha Leandro. fe’éhe'ise'etava: Ne'é petelchaite ojehaiva ha he'ise heta mba’e Techapyra: (Ejemplo) a) Mojado. Hykue <— b) Jugoso. c) Agregar agua. Escaneado con CamScanner Reikuaa hagua: (Para saber) Peet Re'Sporahaipyro ombojegua jehalpy (Las figuras literarias sirvon pare ombellecer una produccién escrita). (nee) (Consiste en aumentar o disminuir excesivamente). Ha’e umi fie'é ombotuicha téré omomichiva ofiemombe'uséva. Techapyra (Ejemplo) Vy’a paha ij4nepa nde paype rehasa. (IRE aeW ene Qje’e ambue hendaicha oje'eséva. (Consiste en oponer dos ideas 0 términos contrarios). Techapyra (Ejemplo) \Puképe rehasard pyharépe, ko'évo tesaype hekovial 1 Cire cNocne) E je'e ramo ambue hendaicha upe oje’eséva. (Consiste en expresar una idea contraria a lo que se quiere decir). ‘Techapyra (Ejemplo) Pejéna kuimba’e jenearandiiva. Nahendu pende| jegui.... Tekotevéma mamépane henda vylapavé... [ISECEM AEN ceen) j Oje'e mok6i mba’e ndohéiva ojuehe. (Es como una antitesis, pero los dos términos opuestos se ponen en relacién para crear una nueva significacién). Techapyra (Ejemplo) Angete che rasé avy'agui rei. Mbo'avava (personificacion) Ome’é umi mba'e téra mymbape avareko, (Son los dan cualidades humanas a seres que no lo son) Techapyra (Ejemplo) *Panambi reséva rejeroky” a RSE Eo) Ofembohapo mbojojavape, upégui remboykeva'era umi fie'Spehétai ha upépe eguerekokuaa. (Por ia que se aso- clan dos palabras 0 ideas por la relacion de semejanza de los sentidos) Techapyra (Ejemplo) *Péina amo nde ty yvagare ofiepinta® q RIDE Nemec) Ombojoja mokoi mba'e ojojogudva cipuru katuete ko'a fies “icha’,*ha'eto’, “joj, *ndeichaguo", “ichagua’ ‘ambue"” 4 (La comparacién Neva més particulas que Identifican 2 las mismas y son varias) Techapyra (Ejemplo) *Morotf ha'ete " Multa selticha 11 Escaneado con CamScanner -Jaiporavo mba'etépa he'ise purahéipe fie'éfamyesakava'ekue techapyra rupi: (Elegimos qué significa en la cancion las palabras aclaradas con un ejemplo) MP Aka: Tupat Hembe'y: -Jahaiguy ko'ava apytépe: (Subrayamos las palabras que expresan) a) Ne'é ohechaukava mba’épa ofiandu fie'épapara: (Los sentimientos del poeta) Techaga'u - mborayhu - vy'a - vy - tyre'y - tory - vy'apavé 4) Re'époty ofie's: (El tema de la poesia) Mborayhu - angata +Ja'e mba’épa he'ise: (Explicamos el significado del amor) “Mborayhu niko ndaha’éi temiandu afiénte, he'ise avei fiafieakangeta, flafiomongeta ha jaikuaa pord pe jajapova” -Jahechakuaa fie'étemiandu ha fie’épora oiva fie'épotype: ((dentificamos las imagenes sensoriales y figuras literarias en los siguientes versos) (Ofiehettva - Ojehechava - ofiehendiiva -fe'® hekope'jva -fe'émbojojava - fhe'Smboavareko - le'Embotuichava -je'ejey ~ Hyakua vevuimi pacholi apytépe -Hembe'yjegua ifienkaheju ~Nderechaga'u fiane aramboha - Ne aka rendague oiméva jeruti rupaicha ipyko'émi === -Ajapajeréiche afiopetet_— ~ Ha’e ofiandu ku che ndaikatiil pyhare ake + Mbytépe nde réra, che réra roval_—— 2 ee Escaneado con CamScanner eres aiaeutns «Jahai mba’épa fianembo’e ko fie’épot; ‘Escribimos el mensaje del poema) -Jajepy'amongeta rire jaha {Rellexionamos luego escribimos nuestra opinion) Mba'ére vaicha ndéve ofiorairéve kufia ha kuimba’e ojehayhuva ha mbaéicha ikatu ofiemyatyro oik6rd 4 mba'e. Jajapo hagua fiande régape: (Trabajo practico) «Jahai pete’ jie’époty'i mborayhu rehegua ha jaipuru hekopete: {Escribimos un poema sobre el amor, ullizando correctamente Ios siguientes elementos) Mbohysji(versos) - Pujoja(rima) - Mbojojéva (comparacién) - Mboavava (personiicacion) = Muanduhe (acento) - Taikuéra (grafemas en guaran!) -flamot ysaja mbotovéva ko’d fie’éme he’ihdicha fie’épotype: (Escribimos la forma negativa de estas palabras como esta en la poesia) Arovia: one’é: Omombe'u: Avy'aha: Ikatu: TBPOLYP (utca tres eran en pein) Benitex deAcusa ERY Escaneado con CamScanner Arange (Fecha) *Namofie’é mboyve: (antes de nuestra lectura) + Nama’é ta’angare ha fiambohovai Pporandu: (Observamos la imagen y contestamos ‘oralmente) - Mba’épa rehecha. - Mba'épa reimo’a ofiandu hikuai. - Ha'etépa ojehayhtiva. Mba’érepa ere. +Nahendu: (Escuchamos) Mborayhutee (Nati mba‘e) Kurla ha kuimba‘e niko omenda ikatu hagudicha ome’ ojupe mborayhu, ha kunu’d, pytyvé ha techakuaa. Nomendaiva'era imemby haguante, ojopotaguireinte téra pirapire rehe. Olkova'eré oflondive ojohayhu afetégui, ohoveva'era pe mba'e fiembyatyguinte, oguereko hagua mba’e ha viru. Nandejara civa'era ijapytepekuéra, upéicharamo ofondive ofiopytyvéta, ‘oheja hagua pe “chénte” ha chechakuaata mba’épa ha'e pe fieme’é afete. Upéicha cikéramo ha'ekuéra ofiandiita okakuaaha imborayhu afete. -Namongora: (Encerramos en efrculos) ~ Mba'elchagua mofie'éra upe fiamofie'éva'ekue (,Qué tipo de texto leimos?) 'Warandupyva - Imba'erechaukaséva - oporomomarandiiva ~ Mba’épa he'ise ko'a fie'é mofie’érdme (,Qué significado tiene en el texto?) kunu'a pytyva techakuaa -mimar ~ ayudar -amar icariciar comprender 14 —d Escaneado con CamScanner «Nambohovai: (Contestamos) - Mba’érepa ofie’é ko mofie'éra. - Mba'eichagua mborayhupa ojehechakuaa. - Mba'e mba’épa fiafianduva'era umi jahayhuvare afete. - Mba'ekuérepa ikatu pe mborayhu fanembyai. -Jahechakuaa ko fie’é atype fie’é ojehaihdvéva ombojoajuha mokdi fie’: (Son conectores las palabras en negrita que unen dos o mas vocablos, buscamos olras en el texto) Techapyra: (Ejemplo}) Kufia ha kuimba'e Reikuaa hagua: (Para saber) » Oikéva (Hecho): ha’e umi mba’e ojehiiva, téra ojejapova ikativa ojekuaa hapykuere. » Oje’énteva (Opinion): ha'e upe haihara ofianduhaicha he'iva. Pe omofie’éva avei _ikatuhe'i hemiandu. Jehal techaukaséva (Texto expositivo): ofiefie'é petet fie'émbyrare, ojehechauka, ofiemohypy'0 ha oflembyapu'ava. grafia (Nati mba'e) Natireratecha'e Obdutla Natividad Ruiz Diaz Britez de Benitez, WWararen6l Paraguaype 13 jasyapy 1957pe. Ohal castellano ha Quaranime mita ha mitdrusipe guara tembiapord, oikuaauka Feary petmeara elke puaranima mbiapokue Poly memete: Potyr’, Potykuruimi, Potykuru, Poty, ra, Potyjeraite, Poly aly, Poty ivoiPolyarpa| Pow pela pe al mbohapyha ha ambue, ja pave omba rani fie'é ray > Ohi x ; Ee evtundpe, ‘hai a ombo'ehépe -Jajepy'amongeta mba‘épa he'ise ko haipyvo ha jahai: (Reflexionamos y opinamos sobre al significado de la frase) . “Rlandejéra olva‘eraijapytepekuéra, upticharamo ofiondive oftopytyvdta, oheja hagua pe “chante 15 Escaneado con CamScanner SOLE Ratan Wo -Jambojoavy oikéva ha oje’énteva: (Diterenciamos hecho de opinion) = Kufia ha kuimba'e omenda ojuehe ikatu haguaicha imemby. - Oikova’erd ofiondive ojuayhu afietégui. +Ja’e mba’e mba’épa oguereko jehai techaukaséva: (Citamos las partes de un texto expositivo) +Jajapo fomongeta jovai che irGnguéra ndive ko'a mba’ére: (Participamos de un debate con mis compafieros sobre estos temas) - Mba’érepa ojueja kufia ha kuimba'e. (Qué cosas son motivos de divorcio)) - Mba'e, mba’épa ogueru hapykuéri mborayhu' téra opdramo mborayhu. (eQué consecuencias trae el desamor?) - Mba'éichapa ikatu ofiemyatyré petei mborayhu ofiembyaiva. Stes + OlkGmmby mba‘érepa one's johalpyre (conerond sl wma dl en) [- Ombojoavy orke '- Ohechal Escaneado con CamScanner Meera aon ‘namin oars oma aor - Orta am: cin mines tpt en MBO! TENN eh ib eear is .0cr) SAA rete htt enter eastoeruti ote toner pa oe Soe ieee nent Soy Mercier ice) ‘Arange (Fecha) «Namofie’é mboyve: (Antes de nuestra lectura) + Nama’é ta'angare ha flambohovai porandu: (Observamos la imagen y contestamos oralmente) - Mba’épa jahecha ta'angépe. Ovy'a téra ojepy'apy. ~ Mba'érepa ojepy'amongetahina. - Ikatiipa peje mba‘épa oipy'apy ko kutia mitaitépe. «Nahendu: (Escuchamos) Anamaria (Félix de Guarania) Anamaria omboguely ifiaké arigua ha oguapy opytu'u. Pyharevete onembisoramohina ofiandumavotkurl. Ha upéi, ku jepe'a ombo'iramo. Gikukutu chupe pe hambeypy hha’ete ku ojekapaiava. Jepevénte upsicha, nde'irikuri mba‘eve Hosedolérepe. Maré piko olpy'apy reita chupe, chakeko ha’ naiko'éporsikuri avel. Mba'e nipo oime nombopireporavewa chupe olktos, are guivéma. Pyhare otjepi ojahu, ho'u ho'dva ha ofienooke. Ofe'é ramo chupe, oleahyopykerainteva, 16rd katu ofiemonge, Ndaha'evél ku ymaveguaréicha oguapymiva opita ha ofiemongeta hendive. Tera olpytye chups Slpova hagua. mandyju. Yr katu, omokyryi ha omufia chupe okupere. Upéi ‘ofienémi kap/ ipépe ha oipapa hikuai mbyjaita omyanyhéva ara. -Rehechépa améva — he'imi Hosedolére — upéva ha’e fis ¥ rekove ohesapéva, Jajuejaha dra, ogueva'era, Ee Hane Wipes . faride Sepyénte katu, opurahéi chupe Emilianore. Ha ku omon; j , ré . easy javehina chupe, jereva’ohetd ipyti'a, Wjajuraguy, inambikupe... — jipy' é i Jejopy hose ha onepyrd omboguely mueguekatu teres Ronee “iAnina, Hosedolérel chemopirimbako. Ko'éja_imandu’évo, Anamaria _ndoikuaaporai a a pordi pe ofiandtiva angapyhy téra trees "antes, Stas Kon oS wee sae pave Ware, koe ee ane ese ha... ohévaicha hapykuévo pete? fiu 17 Escaneado con CamScanner ct Ge Opu’dse ofani hupytyvo, ha katu mba’e nipo ojehu ichupe. Ndaikatai omomyi ijyva, hatémba Ichugui hel Ipohyi ifiaka. Osapukai ipy’aite guive ha_ife’é nosa| ijahy'épe. Ofefandu_ho'avaicha, ho'avér6 ha ndo‘apai. Ndohechavei, nonenanduvei laimo'avoi ku ndahetéiva ha hi'anga ovevéva pe araire. \kepeguaicha ohasa hesa renonde rupi hekovekue. Ojehecha imitakufia'iramoguare, oikuaa ypyramoguare Hosedolorepe. Ifepyrira ohechami chupe eskuéla rapére. Ha pete’ jevy olpytyv chupe ohasdvo yno'Sngue, okyguasu rire. Ha upete guive Broha‘aromi. Gguereképe gueteri ikarape, Hosedolére oguerahami chupe japyr Upéinte ohecha jey chupe yvy rupi, ikarapépe nipo olsu’ura’e mb6i ha omano. Heta ombyasy hendive, ndaha'éi ohojeytare yvy rupi. Ohechdnte Hosedolérepe hasé ha upéva opoko ikorasére. Petel drape oha‘aré Hosedolérepe haimete ka’arupyt meve. Ha ndojekuaai, Ndouimard osé oho ha’efio. Py'a tukytdkymante aga omoird chupe| tapére. Upe pyhare ndokeiete, ko'éntema cipota oikuaa hagua mba’épa ojehura’e Hosedolérepe Upe guive ndohechavéi chupe. Are firéntema oikuaa itva omondohague chupe omba’apovo itiondi Paraguaripe. Tuichamahdje, he'i, ha ndaipu’akavéima hese ‘omongaru ha omonde hagua. He'l avelje omondoha ita'yrape oiko porave haguante, ofiakdrapu’a haguame, ani haguéme kokue rasojeynte oiko chugui. Cloapykuer ohasa ha ohasava'er& ha ko'yte ikangykangyve mandu'a oguerekéva hese Anamaria. Mba’erejepépa nde'imo’ai, amo ifapyty'G ruguaigui ndoje'oivaha héra ha ofieporanduvaha maméipo oime. Sapy'antekatuko he'ivoiva ojupe. ko'aga tuichapamava ha'evaeramo'a inembokina Mbokajatyau Sotoruguape, isy oguerekohape yvy pehénguemi ittva ohejava'ekue chupe. Ko'aga ikufataima ha oje’e hese iporaha. ‘Anamaria ojepokapoka jepi, ofiembesu’u ha ofieha’a ombohasa pe mba’e rasyele hambeypy, 9jopyva. Jepevénte upéicha, mancu’aita ojehykuave inapytu'ame ha omyangekélikoraso. Petet aretépe, pyhareve asaje, othina Huanapdula régape. Ikakuaa irangue, hembiayhu pord upe Huanapaula. Upe arape ojerure chupera’e ohomi hagua omopott fecve ous ha ombosako'i tembi’u, oguahétaguihina tren ka'arupe ikyvy omba'apova araguaype. Ha péichante niko, oiko pe ofieimo’a'fva'era. OGuahémi ohdvo Huanapaula kyvyndi. iHosedolore! Ohechavo oikuaa. Ikorasovol he'l chupe ha’eha. Noimo‘ainte. Kova katu mba'etéma. Ofiandu pe ikoras6 oséta katuete jjuru rupi. Osésemo’a ohorei ha upépe ojekutu, hapovaramogtaicha. Pe tata oimo’dva'ekue oguema ikorasome, onandu ojepota ha osununu huguy rapére omuendy hagua hova. -Péina amdko ouima hikuai he'i Huanapaula ha osé okape ohuvaitivo chupekuéra. Anamaria opyténte okéme oryryi osus, ofieha’é opdicha ipy'aguapymi hegue. Ofiemo'agui aguivévo hikuai ohechakuaa, umi Hosedolére resa tatapyicha hendy! hese.Ha’e nipo ohechavove ichupe, ha’echaite aveira’e. Hosedolére ha'eraé omondoro ijahy’o ha ofiandu ndaichuguirivaicha osé peine’é- ~iAnamarial. Hosedolére ombohasa chupe ipo ha Anamaria ndoikuaai mba’éichapa ofiomita emg Pe ofiandiva. jAnimora’e ohendu ikoras6 ryapu! ‘ajeyvaicha aralte: Ho'ajeyvaicha arate, Anamaria omondoho imandu'a pe fembyasy ojokapava hate. HOAIeNT Tare pr Nofiefianduvéi, ha’ete k jjokoh: ihomeepedl! ‘ete ku oveve ha ouvajey, ndaijo! ) — aul Escaneado con CamScanner Cie ete ¥ ndaramoguare. Mokdivéva, ha’e ha Hosedolére, ofiokuare karai hue LL oem Tupadpe. Upe rireminte hogapema. Pe ogami Hosedolére ojapova'ekue pokolvépe Guard. Upépe oikove hagua ofiondive vy'a ha vy'a'yme, ipora ha ivai jave. Gpepe okakuaa hagua imembykuéra ha upépe ho'a hagua omano, oguahémaro ara upéicha hagua, i aporai mba’épa ojehu ichupe. {Oimeva'erd piko hapicha kufla ohasa Ae aves ‘onandu ko ha’e ofiandiva. Ndaiporiko hasy'jva chupe ha ofandu petethakuvo asyva osyry pe helymare. Osapukai ha ijahy'6pe jeynte opaine’s. " i iiypy i hupe hye, dolérel Hi'ainténte piko chupe otmi ijypype, hendive, toipichymi cl ‘ ie rimi‘chupe inaka, tombyakumi chupe py, tojokoml chupe ikoras6 perere, kavaju ra'yicha opopéva ipyti'a ryepype. it "e ndoikuadi ' jechauka chupe Ogueru rire jey ipytu ha’e ndoikuadi are rirépa ha oipe'a hesa, jevepe ojec! kuarahy, Tidetdolore raBvete oheche, Cjeka iuru_ ari pukevy ohechaukévo ichupe ijyva'arigua. Ha vy'agui, tesay omyaky hova, chupapévo ipopytépe imembymi, olvaramo jepe kap'ipépe, olpe’a pete? tape ipy ha ipordva hekovekuérape guard. «Namyesaka mba'épa he’ise mofie’érame: (Identificamos el significado contextual) Hambeypy Ofiembiso Omyangekéi Angapyhy —Pichy -bajovientre -pisando - molestar = satisfaccin - acariciar - barriga -moliendo - inquietar - placer - frotar Reikuaa hagua: (Para saber) > Angapykuaa jehesa’gijo (Anélisis psicolégico): ohechauka haihdra remiandu ha angapy, ombohasava avakuéra olvaijehaipyrépe. Techapyra: Avatee reko, hemiandu, ipy'apy ojehechakuaavo ijehaipyrépe. » Tekofiondive jehesa’yijo (Analisis sociolégico): ohechauka avakuéra reko ofiondive, ohechakuaa mba'sichagua tekove atypa ojehecha pe jehaipyrépe. Techapyra: Tekove aly okaraygua, mboriahuha ambue. -Jahai avatee ha avatee'jva: (Escribimos los nombres de los personajes principales y secundarios) ‘Jajapo angapykuaa je’ésa'fijo: (Analizamos psicolégicamente) ~Anamaria mba'épa ofiandu. a ~Anamaria mba’éichapa ohechauka pe ofianduva. ~ Hosedolére mba'épa ofiandu. ee ee ~ Hosedolére mba’éichapa ohechauka Pe ofianduva. Escaneado con CamScanner sJajapo tekofiondive jehesa’fijo: (Realizamos un analisis sociolégico) Jahai ko'd oje'éva ha'épa tekove rembiasa ymaguare téra ko'agagua: (Escribimos si estas expresiones corresponden a costumbres de antes o actuales) © Mit&kufia téra kufiatat nofie’é! isy térd itiva ndive mba’éichapa cikova’era kuimba’e ndive: pegs A et « Mitérusukuérape kufiava ha kuimba’évape ofiembo'e mba'éichapa ofiefiangarekova'era oikotard ofiondive: * Kufia hogapente imenby partéra chae ndive: * Kufia oho tasyope imemby hagua: * Pohanohara oipytyvé kufiéme imemby hagua: «Jahai tembiapo ojejapova okarahare: (Escribimos los quehaceres del campo) Techapyra: (Ejemplo:) Nembisojovai Escaneado con CamScanner (Tema: Analisi ‘Arange (Fecha) -Namofie’é mboyve: (Antes de Ia lectura) + flama’é ta’angare ha fiambohovai porandu: (Observamos la imagen y contestamos oralmente) -Mba’épa jahecha ta'angape. -Mba'épa ojapo ko kufiakarai ha pe karai. -Moépa reimo’a oiko ko mba’e. +Namofie’é ko membe’urd: (Leemos e cuento) Na Guapa ha Iména (Recoplacién: Nota do Canese y Fellano Acosta) ¢ (Qjepe'a Tembiapors Mbohapyhagui, Kuatarogue 41-42) Na Gudpa ndajeko kufiakarai katupyry; Nandejara city ko'é ha omba’apéva. Omongakuaa kure, omandiokyty ha oaramiréapo. Iména k: favicha, Hemblreko, omba'apo sia ha’e ojepyso puku tupape oher sor btu Bere Spamsle Na Guapa onembosakol ohove tavape onemu inaramirsre he fe pyc Sequave, kurera'y “omyengoviapolaqui. hymba -kure.IGuaiguimecn cin Oy Sere fehechagl Mane rymba aha aja. Alu rire fajuksla. Ejeréng hese ~ ey oneanke O8é oho ha tekorei ndohejai hupa. Aremi rire Opu’a ojepyso pyso ha ofemboja kure endape. Oma’é fiembyasy hese ha hei chupe, © J°PYS° Pysi " atu_ndaje aipo tekorei “Oiméne niko rehechasete nde rapichakuérape. Ramanombotar ndaje japorohechaséva. Tapoina ndehegui hi Gaganon bets nda Japgrohechase PC legui ha tereho ejechaukami “00 - ombohovai Kure. ‘Bhe'aroke, taha uy romenda ramo guare. O'0 - omoner. pélchar tary ndéve che rembireko namichai, ikuairy ha ijao Escaneado con CamScanner ie: eee ea ae Ne'iramird guara isai vevéma kure ohévo. -Eju voimikena - osapukai tekorei ha opyta oma’é hese okafly meve. Upéi ojere ombokua eira ryru ha ofieno yvype oisyryku. HyGuata pord rire ojeporeka aramirére omo'apotévo hembiapo vaikue. Ryguasu kuru ohechavo eira aramirore ‘oheja hupa ha ona hese, ojavusovusojepihina, Tekorei chechavo upéva ipochyeterei, ojajuvoka ryguasu kurupe ha omombo hetekue mombyry pora. -Ndeee!_- Oflemondyi ofiembojerévo ohecha ryguasu rupa. | | -Igueropata niko ko’ tupl'a opyta rel ramo. He'l ofiemombo hi'ari ha ojokapaite. Upe javete ty’aivu reheve oguahé olive hembireko kure ra'ymi ijyvaguype. -Modpa reime! — Ofie’é hata. -Klo, klo, klo - ombohovai ryguasu kuru rupa guive. -Mba’e piko che karaimi rejapo upépe. -Ha ryguasu kuru niko oheja hupa ha ani igueropa afieno’aina hi'ari. -Nde afiéme guare, mba’e oheja hupa katu piko. Tesay pororo rehema Na Guépa . Sarambi niko rejapo, rejuka ryguasu kuru, refiohémba elra ha aramir6. Epu’a upégui pya’e, jaha jajuka fiande rymba kure mba’e. -Oime niko apoimi'angakuri chugui. -Ha mba’e'upe piko repoi chugui. -Ohomi hagua ohecha ifiiringuérape. Ha’e jeyjey kuri chupe ou voimi hagua ha ne'iré gueteri ojerehina. -iHa che ména! Araka’e piko nerembiapo poramita, eguata chéve jaha jaheka. Ofomoira hikudi ha olkundaha tape. Oike ka’aguyre ha mamépa ojuhu hymba Kure kyra. Juku'a pope ojupi yvyty ru’re. Upeichahéguinte tekorel osapukai hembireképe: -Maméiko reime. -Aha’aina. -Pya’éna eju, pya’éna. -Rejuhu_ mba’éiko. -Eju pya’e katuna. Tesajeka guastipe ofiemboja hembireko hendape. -Ema’émina, mavail " " Sa Iko oimo'ata ko'dva nde. -Ha mba’éichahapépa jagua okaka ko karaguata ratfre. Na Guapa ongyryry pochy “i Y mongeta , Pochygui chendtivo vyrorei. Oma’é hapykuerére. Ojepya! ‘Sapy'ami ha oguely kirirthdpe ofieha’a jeyvo omongyra ikurera’y ojoguava'ekve 2 _ sail Escaneado con CamScanner -Jahai pora petei jehaipy mbykymime amyesaka rire: (Buscamos el significado de las palabras y las usamos en un breve parrafo) = Katupyy aR =| : «Nambohovai: (Contestamos) « Mba'épepa omba’apo Na Gudpa. ‘« Mba‘épa ojapo iména upe aja. « Ndépa rehechava nde jerére Na Guapaichagua kufia. Ndéverd Guard, ofiemomba’épa kufiame ko'aGaite. Mba’ére ere. Mba’ére Nla Gudpa hesay pororo. Mba’épa tekorei ojapokuri. Reikuaa hagua: (Pare saber) > Apytu’Groky jehesa'yijo (Critica de ideas): Umi avakuéra apytu'0roky ojekuadva jehaipyrépe te Techapyra: kuimba’ era katu haihara cikuaaukava. ‘e tera kufa fiemomba’e, tekove jeroviapy. -Jahechakuaa fie’é temiandu oiva fie’épotype ha fiambojoaju: (dentificamos las imagenes sensoriales y las unimos) - Na Gudpa ofiembosako'i & fananctiva - Ojogua kurera'y - Opu’a ojepyso pyso Jahochava - 0'0 - ombohovai kure C® eae - Osapukai tekorei Ou- - Eira oisyryku = Ojajuvoka ryguasu E ares Escaneado con CamScanner Wp Anca +Jahesa’fijo angap kuaa rehe: (Critica psicologica) : Mba’éichapa ofienandu “Na Guapa”: (Cémo se siente “Na Guapa’) sJahesa’fijo avarekorehegua: (Critica sociologica) larandupa téra ipirapire hetpa Na Guapa ha mba’ére ere: (Oe qué nivel cultural y econémica es Dona Guapa) *Jahesa’fijo apytu’droky rupi: (critica ideolégica) Ejeréna hese — he'i iménape. Osé oho ha tekorei ndohejai hupa. Aremi tire opu’a ojepyso pyso ha ofiemboja kure rendape: (La esposa sale, le pide que haga algo al marido, y él sigue en la cama) -Jahaiguy mba’eichagua jehaipyrépa kéva: (Subrayamos qué clase de text es) ch, Mombe'ura a.Mombe'upyrusu 4. Ne'époty Meera Escaneado con CamScanner Face! loon aan els ea Ce ei each ca Te en (Tema: La’ poesia '- Critica estilistica) \ m| fie'épord. - Mba'épa omomyt ‘Onsa\y4o mba schapa haihara py Gann” in arn on os oe inspiracén para esonbir sus obras) Arange (Fecha) -Namojie’é mboyve: (antes de la lectura) « Nama’é ta’angare ha fambohovai porandu: (Observamos la imagen y contestamos oralmente) - Mba’épa jahecha. - Mba’épa fiafiandu fiama’évo ta’angare. - Moévaicha ndéve ojehecha peichagua fiasaindy, araka'épa +Namofie’é ko purahéi fiahendukuévo: (Al escuchar la cancién vamos leyendo} eee ee ea Escaneado con CamScanner {www fondosypantallas.com/wallpaper-aves-en-la-noche-7 ites +Namyesaké fie’é olva fie’épotype: (Aciaramos algunos términos subrayando el significado textual) Kangy Ova Yvaga Avy’a Nure -débil -mudanza_ - paraiso -mealegro - ene! campo -suave -moverse -firmamento - soy feliz en la ciudad «Nambohovai: (contestamos) ~ Mba’e tendérepa ofie’é ha mba’e aravépe. ~ Mba’ éichapa héra umi guyra pyharegua. ~ Mba'e ka’avo ha yva ry'akudpa oheti. ~ Mba’eichagua fie'é ohechauka tenda. - Mba’e fie'épa ohechauka fiemomyi. PIA Mbo'ehira: Pro OTe 7 _— Escaneado con CamScanner » Nehesa’fijo fie'jepuru rupi (Critica estilistica): Ohechauka mba’épa haihara he'ise térd mba’e temianduipa okuaaukase umi fie'é oipuruva rupi. «Jahai temiandu fiafiandiiva: (aus sentimientos despiertan en nosotros estas frases) - Yvoty ryakua ahetGre - Ofie’é umi tetéu - Oveve - Omimbi ohesapepa jasymi = Ipiti che rete ~Chepeju kangy -Jahechakuaa fie’éporahaipyre: (Escribimos a qué figuras literarias corresponden) Mboavareko - Mbojoguava - Mbojojava - Ho'éta vaicha ha upégui opu’a - Chepeju kangy ohasdvo yvytu ndohopya’éi - Tetéu ofiehendi ha oveve ‘Jahai mbykymi mba’érepa ofie’é haihara: (Escribimos el tema de la poesia) -Jahesa’yijo mba’épa he’ise fiandéve ko fie’érysyipehé: (Analizamos cual es el mensaje que nos deja esta estrofa) A mba’e ipord porava oheja pe Nandejara jaikove ha jaguatava jahecha ha naflandu ‘Tempiapora (trabajo practico): : lamoha’anga pyhare fiande rekohapegua ha jahechaka fiande irGnguérape: (Cibyjamos como es la noche en nuestro entoro y compartimos con la clase) SPETTC Leeann Escaneado con CamScanner MBO’EPYATY MOKOIHA TAVAKUAAPY eee rN bilan Y FOLKLORE TAVARANDU Escaneado con CamScanner Beeoae) hesalyijo - Guarani Ne’é Poty Peteiha Snel ne Sa nine _ Rates Ran ea : Tavaygua arandu - Ne’ ‘Arange (Fecha) +Namojie’é mboyve: (antes de nuestra lectura) + Nama’é ta’angare ha fiambohovai porandu: (Observamos la imagen y contestamos oralmente) .+Mba’épa jahecha ko ta'angépe. - Mo6 rupipa ojejapo péicha. - Mba’e arapepa oiko ko'a mba’e, - Peé piko pehova peichagua tembiapépe. ~ Mod ha araka’épa. +Namofie'é: (Lemos) \Vy'aguasu Tupa rayhuhare “S: de Lima” Tava Benjamin Aco! (Graciela Florencio de Estigarribia) Tava Benjamin Aceval (Chaco) isanta patrona héra Santa Rosa de Lima, ofiefiembo'e ha ojeguerohoryva 30 jasypoapyjave ary haary. Upépe arete mboyvéma ofepyr0 pyharekue tupdope fiembo'e ohéva 20 jasypoapy guive 29 jasypoapy peve. Kuimba'e ha kufia oikéva tavape ofiembosako'i pyharevete guive omomoré hagua isanta patronape ha'ekuéra ogueroviava ipokatuha. Hi'ara moyve petel ogaygua ogueraha hogape omonde ha ombojeous Sante Kosa-pe 30 ka’aru oho hagua tupdope ofiemboguata mbeguehape tape ‘ofembojeguapava kuatia piriripe rupl, puraheipupe, mbokapépe. Oguahévo flembo'eguasu, opavavére ofiefiembo'e ha ojejerure. Offepyré mboyve ha opa peve dra jeguerohory of avei pe tavape kalesita, tor bands bu peeaycke na sorifa, Pyhare hi araitépe olkojerokyguasu. coer Ko tavape oiko tapichakuéra omba‘apéva, ojohayhuva ofepia’ava oguenohé hagua tenonde oikoha ha fande rekoha. ior Escaneado con CamScanner -Jaipe’a umi fie’é nahesakaiva chéve ha aheka mba’épa he’ise: (Buscamos palabras diffciles y escribimos su significado) -Jambohovai: (Contestamos) ~ Mba’épa omombe'u Santo ara rehe. - Mba'e mba’épa ojejapo upe drape. - Ndépa reikuaa mo6pa avei ciko peichagua vy'a. Reikuaa hagua: (Para saber) fle'é ojehaihivéva ohechauka modpa (upépe) ha araka’épa (pyharevete, pyharekue, mboyve) ciko pe oje’éva. Ko'avape ojehero fie'éteja (adverbios). ‘Tavaygua arandu: ha’e ofilembohasava fiemofiarépe ogueroguata hagua hekove pukukue pe arandu. Biografia Graciela Florencio Graciela Florencio de Estigarribia h'ararefloakue Benjamin Aceval-pe 3 jasypater 1958pe. He’e niko petel mbo'ehara kalupyry, ombo'éva mitakuna ha mitérusdpe areguivéma mbo'ehadpe Castellano ha Guarani, mok6ive e's oipuruporaire. ‘Ohai hemiandu chayhure itava Benjamin Aceval-pe ine’é guaranime. -Jahai mba’épa ahechakuaa ko mojie'érame: (Escribimos las actividades con que cuenta la lectura) +Jamyanyhé: (Completamos) Che Tava héra: 'sento/a Patronofe hate: Comeseraioe See Araka’e: Ojejapo upe drape;_— _ eal Escaneado con CamScanner Renee ee .flamba’apo che irGinguéra ndive ha jaheka marandu umi Tava Santo Patrono ara rehe ha jahai fiamombe’u hagua, Jaipuru upekuévo fie’éteja: (Trabajamos con los compafieros en la busqueda informaciones sobre las fiestas patronales de diferentes ciudades de nuestro pals, i 8 fedactamos y contamos en la clase utlizando adverbios en el relato) jehaipy kuavé’erd: (Redactamos afiches publicitarios de los comercios que $¢ adhieren a las fiestas patronales del pueblo) ~Omombe's Kusapy ha homiandu vy’aguesu Tupa rayhuhare eis wn conseranos "arrres area etn en paterson a OPpurukuan Aetstoja yohsipyrépe ts ation en ns patency) Escaneado con CamScanner aipyre Nehi MBO'EPY'ATY Re'éporahaipyre paraguaipegua (Unidad tomaticay Pte soa) MBO'EPY: Tavarandu Paraguaigua (Uc ule ot dL Patel so) KATUPYRYRA: - Ohosa'yijo opaichagua fle'Bpordhaipyre p: ipogua oquorekova uaupy nando rokove ha Nande rekoha renegua, (Tavakuaapy ha tavarandu renegua) (Gapacidad' = Analiza todo ipo de textos Merarios de la cultura paraguaya y ambrento (cultura y folklore del Paraguay). ‘Arange (Fecha) ‘Namojie’é mboyve: (Antes de nuestra lectura) = Mba’e jahecha ko’a la’angape. - Moépa ojepuru ko'a tekoreko. +Namofie’ (Leemos) Tava: Pueblo Arandu: Saber, sabiduria He'ise upéicharamo: Tavaygua arandu Tavarandupe cikepaite opa mba’e tavaygua oikuaava ‘ogueroguata hagua hekove. Tavarandu pypegua: (Caracteristicas de los hechos folkloricos) Tavarandu ha‘eva‘era katuet | 1, Mba'echae (tradicional): Péva niko he'ise pe mba’e tavarandugua (hecho folkérico), taha'e ha’éva, ohasaha sy ha tivagui, lemofiarépe. “Tuka’é" jaipuru kolagaite peve flembosariird, fiande sy ha fiande ru ombohosagui flandéve ha upekuévo omyesakégui fiandéve mba’éichapa fiaha’ava'erd 2. Tetaygua rembiapokue (vulgar): Ape katu oje’e fiandéve pe mba’e tavarandugua ikatuha hefdi oimeraé hendape. Natekotevéi jaha fiafiemoarandu upevard térd fiaime peteT mbo'ehadpe hefidi hagua tavarandu. Péicha peteT jehero (marcante) cimeraéva omohefioikuaa. 3. Ijapoharekuaa'yva (anénimo): Avei oje'e mba’e tavarandugua ijapoharekuaa'yha. Techapyra: avaye ndoikuaai mavapa oipuru'ypykuri pe fee “améntema” téra nembosardi tuka’é. Purupyra (atil): Mba’e tavarandugua niko ojeku29 Ojepuru aja. Ndojepurdi ramo, ndojekuaai ha upe mba’e pya'e omano. Terere, vorivori, chipa, tatapyi 3° jehasa umiva ha’égui purupyra, hekove; ha °! gueterei fiande apytape ko'agaite peve. Escaneado con CamScanner 5. Hefioisapy’ava (espontaneo). Péva he'ise mba’ Sha fambosako'larére, Olmeras e) a he'ise mba’e tavarandugua noikotevéi kK lendape, hefidita jave, hefidi. Techapyra: ja’ekuaa “yyrasyi” hefioihague petet ara. Hoky petet fiande tapicha apytu’Gme (hefioisapy'a) ha péva oikuaaukavo hapichape, ojekuaa ha ojepuriimakatu. R ii 5 Tavarandu femohenda (Clasificacin del folklore) + Angapy rehegua tavarandu = Folklore Espiritual oAnimista > Mba'eapo rehegua tavarandu = Folklore Material o Ergologico > Ava'aty rehegua tavarandu = Folklore Social o Sociolégico 1- Angapyguigua tavarandu (Folklore espiritual o animista) Kovape oikepaite mba’e tavarandugua ofiemombytava fane apytu'dme ha ane angapype, tekotevé'jre jahecha téra jajapo. Hyepype jajuhukuaa: fie’éjovake, fie'éfiemiguerojera, mombe'ugua'u, mombe'upy, kaso femombe'u, fe'énga, jJeroviapy (creencia), jeroviajerorei (supersticién). 2-Mba'eapoguigua tavarandu (Folklore material o ergolégico) Kévape oikepaite mba’e tavarandugua cikéva mba'eapo rupive. Hefidi guive ava ojapo heta mba’e ipdpe. Aipérd Ape oikehina: 6ga apo, tembi'u apo ha opaichagua mba’eapo (fianduti, poyvi, ovecha rague umiva), 3-Ava’atyguigua tavarandu (Folklore social o sociolégico) Kévape katu oike mba’e tavarandugua ofiemoafietéva tekohape, tapichakuéra , teko fiemoird rupive. Hyepype jajuhukuaa: fie'é jepuru, mba’epuru ha tte vy'ara ha vy'aré marangatu (fiesta patronal) ha ambue mba‘e. -Namofie'é ko'a techapyra ha jahai mba’eichagua tavarandipepa ikatu fiahiemohenda: (Lemos estos ejemplos y escribimos qué clase de folklore es) Sf : poyvi, I-pe: ovecha ragu Ko'a mba’e apo. Karapegua-pe: poyvi, San Miguel ha rague. pe tas eee ha opaichagua jeguaka itaju ha kuarepotigui va (fiestas p: Ko'ape of 6 jasylet: Reyes Magos; 21 jasyter: aie So Sebuy Pet 2 jasykdi: La Candelaria, Capiata-pe; 3 jasykol: Sen Bt. Nta-pe ha 8 jasypakéi Virgen de Caacupé (Inmaculada Concepcion), Caacupe-pe. Escaneado con CamScanner fonincen ces Mbarakaja hekove pokéi eh] uesayipey (exeencla) Mbarakaja ht ome’e po'a ® e) Ne’é femiguerojera. 41, Maravichu maravichu, mba’émotepa \ fiapo'éramo hesape ha okaru >) -Jaheka techapyra tavarandu angapyguigua, ava'atyguigua ha mba'eapoguigua: (Buscamos ejemplos de folklore espiritual, social y material) -*Namboysyi mba'emba’épa oguerekova’era ha'e hagua tavarandu: (Citamos las caracteristicas de los hechos folkléricos) 34 Me Escaneado con CamScanner a Poesia igi =e 8 y paronimes. “Com se eens ns eas Arango (Peete) fata UVB + Nama’é ta’angare ha fambohov: (Observamos la imagen y contestamos oral a) Mba’épa jahecha ta'angape. enone Paraguaigua | Paraguay) eB Mbatsichapa ‘dentinca -Namofie'é mboyve: (antes de nuestra lectura) Porandu: Imente) 4) Mba’e tembi'upepa ojogua ndéveré guara +Namojie’é ko fie’époty: (Leemos esta poesia) Mbeju Apo (Graciela Martinez) Mba'yru aku tatikyraimi japal ipype io jehe'apy. Rane kud apy tojoka joka tomosarambi inakytangue. Hembe jerekuévo jalopy jopy mbytépe ani, aniichipe, Tata vevii ari fiambojypaite hova jovaite tapyta pora. Tez Mbeguéke tojy tuicharo tata ‘okaine ha iro ha upéi flamombo. Talaypype fiaime, fiane’é, javy'a, ojypama mbelu, kojéipe omoird. Ja'dke mbeju mbujape ypykue, ani jaheja tesardipe opyta. Ha’e tembi'u Paraguai ypykue anike omano. mbeju aramiro. Escaneado con CamScanner

You might also like