You are on page 1of 86
3 wy & a =} mall (eager Werder i jacion miMedic ER Aa YACJCe Pete em yl gs] Adult LN = AF VA Tere Me G ELABORADO POR: » (ig ila Nativid soil enitez: ae Prof. Mg. Roc! Escaneado con CamScanner Rees Este cuadernillo de Informacién y Ejercicios Practicos del area de LENGUA Y LITERATURA GUARANI 4TO. NIVEL. PARA LA EDUCACION MEDIA PARA PERSONAS JOVENES Y ADULTAS esta elaborado Seguin el nuevo Programa de Estudio del MEC. Su contenido y actividades se orientan hacia el logro de las competencias y capacidades exigidas. Este trabajo pretende hacer mas amena y practica la labor en aula. Como siempre, el docente ira enriqueciendo el desarrollo de las tareas conforme a su experiencia y necesidades. Las autoras Colegio: Alumnola: Profesorla: Cian Escaneado con CamScanner PAW hea a eta INDICE OIKOMBYTA MBAE OHENDUVA QJE'E ICHUPE GUARANIME.. 3 MBO'EPY 1:Ava rekovekue ha tava refioi rehegua (Biografias de personajes y fundacién de ciudades), MBO'EPY 2: KKasc.flemombe'u (Relato de casos MBO'EPY 3: Ne’é ohechaukava mba’e oje’emava’ ekue téra ne irava oj (Relacién anaférica y cataférica). MBO'EPY 4:Ava rembiasa mombe'u ha mba'eporandu (Relato y entre ONE’EKUAATA GUARANIME.. MBO'EPY 1: Omopyenda ha ombohete omombe'tva. Marandu internétpe oséva (Proceso de preparacién de la expresién oral. Noticias de internet).....22 MBO'EPY 2: Nomongeta- Mba’ejerurera - Ne'é flamba'eporandu hagua (Didlogo - Solicitud de permiso - Palabras interrogativas)... 22 MBO'EPY 3: Mombe'upyrusu. Haihdre remiandu (Novela - Sentimientos que transmite el autor). 27 MBO'EPY 4: Noha’anga (Teatro)... OIKOMBYTA JEHAIPYRE OMONE'EVA GUARANIME.. MBO'EPY 1: Ne'ombojoajuva. He'iva ofieha'ardva chugui (Conectores y relacionantes. Coherencia) 39 MBO'EPY 2: Marandu ofemohypy'thai MBO'EPY 3: Mavamavaguipa ofiefie he'iséva heta mba’e. Mba’épa oiko ha mba’érepa oiko (Personajes, Palabras d de significado tinico y palabras polisémicas. Causa y efecto). MBO'EPY 4:Ne‘ ‘€ ombojoajiva ijehegui voi temiandukuéra -Ne’é peters Mavape ojehai(Imagenes sensoriales y figuras literarias) 1 MBO'EPY 5: Ne’épord. Temiandu ha tembiasakue.Jehe'a (Figuras literaria: lirica y épica) MBO'EPY 6: Tigua fiemboheko (Armonizacién nasal] MBO'EPY 7: Ne’époty angapygua {Poesia lirica)... OHAITA GUARANIME. MBO'EPY 1: Mba’épa ofiemogjuahése ha mba'eichahdpepa ofienie’é ( Intenein Oje’éva hamyatyrd. Oje’éva ha ofieimo’ava. ‘Afietegua he afietegua'y (Corregiria expresion, Hecho y opinion, fantasia y realidad). 1 MBO'EPY 3: Marandu'anga (Cartel o afiche). MBO'EPY 4:Ne'époly (Poesia), Escaneado con CamScanner_ Parra OIKUMBYTA MBAE OHENDUVA OJE’E ICHUPE GUARANIME KATUPYRYRA + Ohechakuaa mba’epahina pe ohenduva ha mba’éichapa upéva ofiemohenda. + Ohesa’vijo mava rehetépa ofiefie’é pe ohenduvape ha, avei, mavaméava rehepa oiko mandu’a pe ohendlivape. Ohechakuaa mba’epahina pe ohendtiva ha mba'éichapa upéva ofiemohenda. '+ Ohesa’Vijo mba’éicha rupipa oiko umi mba’e ohenduva ha | _- mba’épa ogueru umiva hapykueri, te & Ohechakuaa mba’éichapa pe mba'e ohenduvape | | ofiemofepyri pe oje'eséva, mba’éichapa ofembohete nea | i ha mba’éichapa ohemohu'a. C Imomba’ e hapichakuéra remimo’a ohenduva’ ekveatil saluavyramolepe hemimo’ ‘agui. . } Bioline ris } re te | ) ] MEET ee ee a eS Escaneado con CamScanner 1- Amofie’é mboyve: (Pre - lectura) Ama’é ta’angare ha ambohovai: {Observo y Contesto) -¢Mavapa ko karai? -{Mba'épa reikuaa chugui? Gabriel Casaccia Bibolini Haihdra paraguaigua Gabriel Casaccia Areguagua. Hefioiva'ekue petel 20 Jasyrundy 1907-pe. Ko haihdra arandu omoafete hetave hembiapo ko tavape, orekohaguére hese tuichava mborayhu. Heta jehaipy ko karai rembiapokuépe ikatu jahecha omofe’&hape jehechapyra pora ko jereregua. Ko haipyre ha'e ojapova'ekue hérava “La Babosa” pe ha'e omombe'uhaguépe mba’éichapa tekovekuéraAreguagua oikove. Gabriel Casaccia retekue opytu'u ko tava i é i jepe kuri omanombota guive Buenos Aires-pe, upéva ha’ére pe ha’ete voi ojerurehaicha. Pe ofet / hague 4ri, karai katupyry Hermann Guggiari omopu’a petei mba’e pord \érap Teratefioikuaa (Biografia): Gabriel Casaccia Bibolini. 24 jasypatel 1980 jave (Buenos Aires, Argentina). Itdva Benigno Casaccia ha isy Margaiita Bibolini. Imitérusu ramo dra mbykymime omba'apo Politica-pe upéva ogueraha ichupe Argentina gotyo, ciko rae Posadas, Provincia de Misiones ha upéi, oho ha opytaite, Buenos Aires-pe. Escaneado con CamScanner Hembiapo Opaichagua hembiapo omohefiéiva, 50 ary pukukuépe: 10 téra oikéva 7 mombe'upuktipe, 2 mombe'ura atyguasipe ha 1 tembiapo fioha'angape. Umi Mombe'upuku ha‘e: > Hombres, mujeres y fantoches (1930) » Mario Pareda (1939) » La babosa (1952) > La liaga (1963) 7 . » Los exiliados (1966) Mombe'urd atyquagu » Los herederas (1975) » El guajhu (1938) > Los Huertas (1981), publicada » El pozo (1947) postumamente. 2 Noha'anga: » El bandolero ofiemoherakua 1932 jave. Hekovekue: Augusto Roa Bastos, jopdi Premio Cervantes de Literatura va'ekue he'i hese: “Gabriel Casaccia ha'e pe omofiepyriiva’ekue narrativa paraguaya contemporanea ietehape hembiapépe ome'é tembiasa omohefidiva, ha ijapoharépe, mérito jaha'yva oitjva ha omboguatdva peteT género tetame ojeherohaicha novelisticamente inédito”. 3-Ambohovai: (Contesto) a- gMba’éichapa héra haihara ha modpa hefioiva'ekue? - ¢Araka’épa he/idi Gabriel Casaccia? ch- zMba'épa omombe'u pe hembiapokue “La Babosa"? crn Escaneado con CamScanner ere 4- Ahai umi hembiapokue: (Cito sus obras) 5- Amoimba: (Completo) Gabriel Casaccia Biboiini Her Mano: Sy ha tava: Hembiapokue: 6- Aheka ambue /ie'épapara rekovekue: (Busco y escribo la biografia de otro escritor paraguayo) 7- Amofie’é Tava Aregua refidi rehegua: (Leo sobre ta fundacién de Aregua) Aregua Aregua hale tava omyakava ko tetavore Central, Paraguaigua; ojekuaa avei tava frutilla-gua ramo. Ko tavape ojapo heta Ai tembiapo pora nai'tigui. 4 Ko tévare of yno'd guasu Ypakaral remnbe'ype, yno’s quasu ha ysyry poré Salado mby!épe. Opyta 29 km Paraguaygui. Since all Escaneado con CamScanner Héra (Origen del nombre) Aregua héra péicha umi Mbya Guarani, tapicha fiande ypykuéra oikova'ekue ko'arupigui ou mboyve Espafaguakuéra. Ko'a tapichape ofiehenoiva'ekue “Arigua", he'iséva “umi yvategua’, oikohaguére peter tenda jjyvatemivape. Mba’éicha fiaguahé (Ubicacién) Nasévo Paraguaygui ikatu haguahé Areguape jaharé tape guasu 2 rupi. Jahakuévo Capiata rupi of petel tape rakamby asu gotyo flandeguerahava ko tava guasu tetavore omyakavape. Ikatu avei flaguahé tape quasu ohéva avis guejyha “Silvio Pettirossi” rupi. Upe tape jaipykuiva'era tape andeguerahava lava Luque rupi ha upéi oguahéva Areguape. Tapichakuéra imarangatiiva (Personaje ilustre de la ciudad) Ha’e haindra Gabriel Casaccia Bibolini, omombe'uva'ekue mba'éichapa oikova tekovekuéra Areguape petethaipyre "La Babosa’-pe. 8- Ambohovai: (contesto) a- {Mba'éichapa héra Central tava? &- gMba'épa ojejapo ko tavape? ch- gMoépa of ko Tava? e- gMba'érepa héra Aregua? &- gMba'éichapa héra tapicha imarangaliva Areguapegua? Recs een eer” Escaneado con CamScanner Arapytu (Clima) Ko tévape dra hakumi. Arahaku jave mbyry‘aive voi, ohupyty peve arahakukue 40°C, Ho'ysajave katu oguahé 0°C. Ama ramo katu, umi aryvore okyveha cikohina jasytet ha yasyrundy rupi. Arapytu piro'y'asy ko'arupi of rupi yno'd guasu Ypakarai rembe’ype opyta haguére Aregua. Tembiasakue (Su historia) liepyriime ko tava ofiemboherava'ekue "Tapaicua”. Omohendava'ekue karai Domingo Martinez de Irala ary 1538-pe petei tava ypykuéra oikohape ko tendarupi, yno'é guasu Ypakarai rembe'ype. Yvyporakuéra oikéva ipype ofiemohendava'ekue ko tupao guasu ko'aga olva jerere Areguape. Siglo XIX opapota rupi ofiakarapu'ava'ekue tava ojejuhape ofiembopiro'y hagua umi haihara, tembiapo pora apohakuéra ha umi tapicha inaranduva ofiembohogavoi aryvore hakuvehape. va frutilia (Cultive de ta frutilia) Ko yva kéva, ha'éva pe omoinge poramiva viru ko tavape, oreko avei hembiasakue. Ko yvare fiemba'apo. hatéma voi tembiapo omopeteiva ko tava} Ateguape. He'ihdicha ko'ava yvypéra ko'arupigua, 1929-pe, tava'i Estanzuela-pe raka'e petei okaraygua omba'apo jetu'u ha ofiemity frutilla-re. yre omoi ajaka'imimime ha oipykui tava rape onemu hagua eirupi ko tembiapo, ko frutilia fiefiolY ojeipyso avei umi kokue ji ea 2.ha djejapo ko mba'égui kége ojeipuruvéva ko'drupi. Kova Deg ono dra oguahévo katu ojejapo jevy'aguasu “Festival anual de la frulilla”. Upépeikatu flaha'a mermelada, jalea, tarta hepajepéva ha avei yva rykuer Me ee ed Escaneado con CamScanner Cerrone Mba‘éapo (Economia) Mba'apoharakuéra oikuave'é hembiapokuéra ojapova'ekue yva frutilla-gui. Ofiemba'apo avei mba'eporanguéra fai'tiguijejapopyre, ko tembiapo omohendava heta tapichape. Oreko avei fabrica-kuéra fiepyriha pora. Jehechapy (Turismo) Aregua ha’e petev tava neporambajepéva ofangarekova ogakuéra pord ymaite guarére, orek6va éga jereguasu iporava. Ko’ ogakuéra ha'ehina Aregua ha’éré guare tava flembopiro'yré ojequerekova ogakuéra Paraguaygua ha ijerére oikova ohoha ojogapo ohasa hagua ara haku vaijave. Upévare ha’e pete? tava javy’aha ndalporihape tyapu vai, ikatu haguaicha mbohupakuéra ofiemoguahé pord. Pe “Avenida del Lago” ha’e peteitenda jaguatami hagua jevy'ara. Ipukukue ha'e ‘oho voi pe ijyvatevehdgut oihape Tupao guasu ha oguejy yno'é rembe'y peve, othdpe pe yrembe'y “Playa Municipal”. Ko tape kéva oje’e ha'eha ofiemboguapy fiepyrihague ko tava ofiehendi ‘Patrimonio Nacional", Parlamento Paraguaigua 1997-pe. Aregudpe opyta “Isla Valle”. Ko tenda javy'ahdpe, ikatu faha'a nafiaguenohéipa pira, laguenohérd jahepyme'énteva'era. Centro Artesanal de la Cuenca-pe ojehecharamo pe tembiapo pord iai'Ggui ojejapopyre ofiembyatyva ko jereregua. Pe Centro Cultural "Estacion A” ha’ehina peteT tenda ikatuhape umi oguahéva ko'4ga peve ovy'ami hagua ojuhutahape ofiembokatupyry hagua. Oreko avei museo ta'angakuéra tren opytahague rehegua, ojepe'ava maymavévape papo ara Escaneado con CamScanner etn ofiemot galerla de arte, ko'ava apytépe ikatu flanemandu'a: “Guggiari at ale Cogliolo Galeria de Arte”, “Paseo La Candelaria’, "Aregué pesebres" y *El Céntaro’. Petel tenda ipordva jaguatami hagua ha'e avei “Museo Las Margaritas’, opytava pe tupao La Candelaria ykére. Umi yvyty hérava K6i ha Chorori ohecharamoite avei umi otiva oguata ko'a peve. Ko yvyly Kai ojehecharamo orekére ita yvyra'yi hexagonal, ojoguava kava rupape, haefiominteva Latinoamérica-pe. 2 : Canada ha Sudafrica afiénte aguereko ko yvy koichagua ha avei umi mokdive tet ambuépe ofiefiangareko hesekuéra Patrimonio dela Humanidad-ramo. Ko yvyty ofiemoiva'ekue Monumento Natural ramo ary 1993-pe, Ikatu jahecha upépe oiha yvy Teno yvyra “i tatarendyguasugui, upévare ojehecharamo koywyly, Umi mokéi yvyty Ki ha Bs Chorori pa'ime opyta 26 & Ha. Decreto del Pode Ejecutivo he' Monumento Nacional-ha ko'ava. Aregua I Arapytu Yva “ivba’apo Jehechapy Neguahe BL Elaborado por: Prot, Mg, Obdulla Nativided Reet eae eet Escaneado con CamScanner ee ees 10- Aheka ha ahai mburuvicha tava Areguapegua réra: (Investigo y nombro a las autoridades de Arequa) 11- Amoha'anga umi tembiapo fiai'tigui ojejapdva: (Grafco 0 pego los dibujos que se hacen de arcilla en Aregué) | ‘TECHAUKARA (SUCERENCIADE INDICADORES PARAEVALUAR) | ombenovai porandu marandu omofe'évare (Resoode vegas saa macnn) = Ohal ofeikOmby hagubicha (rte cahrrterrt) =| (Cipuru jehaipyrépe um fed aliva heise mok6i td hetave mate. nie aera poeria) Penns Escaneado con CamScanner Te eee 1-Amojie’é mboyve: (Pre-lectura) - Rehenduvapa péra rehegua fiemombe'u? ~ Ndéve Guarapa oi péra? \ Emombe'umi oiméré reikuaa? 2- Ahendu ko kaso: (Escucho el caso) “Nde... ehendumina ko kaso péra rehegua. Oiméne rehenduma voi mba'eraka’e nde taita téra nde jaryiomombe'u ramo. Tapicha oik6va Parque Cabaliero jerére omombe'umi ara ivaiete jave osha peteT miliko kavaju dri ha fe’é pohyipe ojokudi teté rembigudipe. Upévare opavave ohasava upérupi ohasa fianihay Heta jey pe kavaju arigua naifiakai ha oguata pe Bernardino Caballero rogakue renonde rupi. Oje'e koichagua kaso oikoha Jardin Botdnico pe avei Mariscal Francisco Solano Lopez rogakue ypy rupi. - 3- Amyesaka fie'é he'iséva jehaipyrépe: (Aciaro et significado contextual) ~ Jaryi: ~ Teta rembigudi: Ne'é pohyi: Nanihape: $m - Naifiakai: = 4-Ambohovai: (contesto) a- Mavarepa ofiefie'é fiemombe'tipe? 12 Eee ee PSone meee Escaneado con CamScanner &- Mavapa ofie’é umi ofiemba'emombe'uhape? ch- Mba'eichaguapa pe mba'e ohenduva? 5-Amombe'u ha ahai ambue kaso: (Cuente y escribo otro caso) 6- Ahai che remimo’a ko'a mombe'tre: (Escribo mi opinion sobre el relato de los casos) 7-Aheka ha amba’eporandu kaso rehe: (investigo y entrevisto a mis mayores sobre otros casos y presento en clase) TECHAUKARA (SUGERENCIADE NDICADORES PARAEVALUAR) | ee natin creates rat tt casa Escaneado con CamScanner Reikuaa hagua: (Para saber) Ne'é ohechaukava oje'emava'ekue (Cohesién anaférica): Jehalpyre téra jehaipyre’y ojeipuru fie’é ha ojetepysovévo ohévo olko jevy hese mandu'a ojepure: ambue fie'Smyengoviaha ojoguerahava hese. Ne'é ohechaukéva ne'irava gueteri oje'e (Cohesién cataférica): Jehaipyre téra jjehaipyre'jme ojeipuru fie'émyengoviaha raé ha ojetepysévo henondévo ae] jaikuaa mava téra mba’e ofiemyengoviava'ekue. Karai vosa (pehéngue) {Celsa Centurién mba‘e) Ogueraha ijapére yosa guasu. Oje'e upévape omotha mita akahata oikoreiva asajekue lava ha tapeha rupi. Ha’e ituja, hendyva moroti mbuku, ijao chalai, oflemoirti petetjagua pirundive. Oiko tavaygua ome'ava ichupe rehe ha oke ojuhuhdpe chupe pytd. Mitnguéra imba'ererovidre ha okyhyjetereigul Karai vosaguinoséveimava'ekue. Reikuaa hagua: (Para saber) Jahechakuaa kod fie’é: ha'e, ichupe, chupe oioaju Karai vosare ofva tenondeve, Kévape ofiehendi fie’é ne‘irava oje'e (cohesi6n cataférica). iz Diaz do Benitez y Prof, Ma, Rocio Natalia Be Escaneado con CamScanner PRRer erence) duanchi (Omboheko Juana Davalos) Oiko ndajekoraka’e petet mild hérava Juanchi. Tava Alyrape hogaygua ndive. Juanchi mita'i mbytegua, ifakahata, hembiapo apo rei. Ha'e ohayhu mymbakuérape, upévare oho jepi ka'aguyre oguata, upépe ho'u yva ka’aguy ha ‘ohendi guyrakuérape. Ne'irmird guara ko'va ovevepa ovo. Reikuaa hagua: (Para saber) Ko haipyvépe ojehechakuaa oiha fie'é omyengovidva umi fie’é oje'emava'ekuépe (Cohesion anaforica). Juanchi_ <—————— ha'e. Ka’agujre <____—— upépe Guyrakuérape <—— 3-Aheka jehaipyrépe i e “émyengoviaha ojoajuva fe’é oje'emava'ekue téra ne‘irava oje’e rehe: (sco en el texto cohesion anéforica y calaforica) Gy} Oikondajeraka'e petel mitrusu por, isy ha mitakuria isy pytyvoha fe pete? 6ga kakuadpe, tory hapy'aguapype. Juan, mitarusu marangatu chayhu jagudpe, oguereko peter higuagua kuria resapo ywysa'y neporava. Ha‘e ofiangareko 4ra ha ara ijaguare, omengaru ha omboy'u pyhareve ha ka’aru ha ndaipéri ojaheiva’era hese. 6 e B Ha’e oipotagui pe rrdsa rehegua, petet drape ohupi, ogueraha omonge ifiird jagua'’i chiguagua macho ndive. Lupita pya'e hyeguasu, hye okakuaa ha oja, ojéma yvyre. Petel ara ro'yve PRI oo eet Escaneado con CamScanner Peretnn ton jeratura Guaran ene jave,imemby pojagua: Irundymachohapetetkufia, Juan ovy'aiterei, omoi chupekuéra hupara ha omoinge ikolpe, pyhareve asaje, ‘onohé kuarahype sapy'ami, upéi omoinge jey. Revista Escolar de Ultima Hora—Marles 04/08/2009 Amohenda fie’é omyengoviava fie’é oje'emava'ekue téra ne'irava oje'épe: (Ubicolas referencia anaféricas y cataforicas encontrados enel texto) Ojelemava’ekue (Anafora) Netirava oje'e (Catafora) 5-Ahai che angirii téra che rymba rehe ha aipuru fie’émyengoviaha ambojoajuva henondévo téra hapykuévo: (Escribo sobre un amigo o mi mascota, ulilizo conectores anaféricos y cataféricos) CTECHAUKARA (SUGERENCIA DE INICADORES PARA EVALUAR) 68 [nahin res 16 Eee jenitez y Prot. Mg. Rocio Natalia Benitez dé Acuna Escaneado con CamScanner eae 4- Amojie’é ko ta'anga: (Observo estaimagen y contesto) AMICATGLG MCE OUBULELG.CHE! ees pei = ¢Mba'épajahecha? - {Mavanepa ojapo ko'a ta'anga? - gMba'épa ombo'ese ko'ata'angare? "ANIKE/ REHEJA,ONEHUNDE 2- Amoiie’é fie'éjovake ofie’éva ko ta'angare: (Leouna entrevista) - Porandu: Mavapa ojapo ko’ tembiapo Mbo'ehara Lucia? _ Mbo'ehara: Ko'a ta'anga niko ojapokuri umi temimbo'e olva 3° mbo'esyrype ary ohasava'ekuépe. - Porandu: Mba’éicha rupi piko ojapo hikudi ko'é mba’e? = Mbo'ehara: Mbo'ehdra Arte pegua niko omyaka kovaichagua Tembiaporaaty, ikatu haguaicha temimbo'ekuéra ohechauka imba’ekuaa ha hemiandu hekohare ta'anga rupi. = Porandu: Ore piko ikatu avei rogueroguata ko'aichagua tembiapora aty guaranime. . Mbo'ehara: Ikatu pejerure pene mbo'eharape tapenepytyv6 pejapo hagua ypykuéra ha mymba ha ka‘avo saiirehe. Reikuaa hagua (Para saber) ~ Ojeporandu mba’épa ojekuaase. = Ofiemofie’é porandu hesegua. - Ojeporavo fie’éjovakera. ~ Ojehecha hendive aravo, arange, tenda. ~ Oguerahapava‘erd opa mba’e oikotevétava.” RET es Escaneado con CamScanner hapa ojejapo jfie'éjovake: (Describo cémo se hace una 3-Ha'e mba’ entrevista) 4-Ajapo petet fie'sjovake, temimbo'e tera mbo'ehara ambue mbo'esyryauape umi tembiapora aty ojepotavéva: (Redacto una entrevista para un alumno o profesor/a de otro curso preguntando sobre el proyecto que reatiza enelafio) 5- Amofie’é petei tembiasa: (Leo unahistoria) Hetama ohasa asy hikuai Kuehe aia aheka hogakuéra. Atopa hataypy ha henimbekuerakue ohéma hikuai ange pyhare. Oguari, okafy andehegui, Hetama ohasa asy a fiande ypykue ipohyi hekovekuéra. Hime haime naipohai hikuai. Haitykuerami ofiemoperémba. Hymba saite mimi opa ohévo. ifembyahyipa hikudi, hasypa. Hetama Ofiefiembosarai hesekuéra aipo teko pyahu ndoipyhyséi hague rehe; hekotee, heko ymagui ndopoiséire, chayhuire heko yma. Ha avave hande apytépe ndoikuaaporai hemiandu ni hekokuéra. Avave ndoikuadi hapykuere ni haperainguéra, hembirerovia ni hembireka. Kuatiahaipyro La Nacién-pegua (Pagina Escolar Diario La nacién) 6- Ambohovai: (Contesto) a- Mavarepa ofiefie’é ko jehaipyrépe? 18 Elaborado por Escaneado con CamScanner - Mba'érepa fiande ypykue rekovekuéra ipohyi? ch- Mba’épa ikatUne jajapo ypykuéra olko pormive hagua. Ehaine remimo'a 7- Aheka mba’épa he'ise: (Busco ssignificado) a- Oguari a Haity: ch- Ndoipyhyséi e- Hapykuere: & Hapera: g- Saite: §- Ypykue: h-Hymba: j- Haime, haime: k-Teko: 8- Ambojoaju fie’éhe'isejojava: (Unoestas palabras con sus sindnimos) Oguari Vare'a Hapykuere Hembiasakue Niembyahyi Kosina Saite Ka'aguy Tataypy okafiy Elaborado por: Prof. Mg. Obdulla Natividad Rulz Olaz de Benitez ¥ Prof) Mg. Rocio Naialla Benitez de Acuha | EE) Escaneado con CamScanner 9- Ahai mba’épa he'ise jehaipyrépe: (Escrito que significa en el texto estas ‘expresiones) - Teko pyahu ndoipyhyséi haguére. - Hapykuere ha haperanguéra. - Hembirerovia ha hembireka. 40- Ahai chéverd guard mba’épa oikotevé ypykuéra oiko pora jey hagua: (Escribo mi opinion sobre qué necesitarian los indigenas para vivir mejor) v8 ojiprva more Ope ait el egicada dal ecade o a) ~Opuru fi ohuaa pyahva ie dl veabunr mira oe 7 PLU Elaborado por: Prof. Mg. Obdulia Natividad Ruiz Diag de Bonitez y Prof. Mg. R Escaneado con CamScanner ONE’EKUAATA GUARANIME KATUPYRYRA Omombe'u ha’e oikiimbyhaguéicha ha ofianduvaicha umi marandu ohendu téra omofie’éva’ekue. Omofiepyra, ombohete ha omohu’a ifie’é he'i hagua hemimo’a ha hemiandu. Ombojoaju ojuehe ifie’énguéra opyta poré hagua oficndive: omoive hagua marandu, ombojoavy hagua pe he'fva ohévo, omboapu'a hagua ifie'é téré omombyky hagua pe he'iva. Omohenda hek6pe pora ifie’é oikuudgui mba'eapohandipa of hogapypegua ndive, inird mbo'ehacpegua ndive, ikakuaangua ndive, huvichandive téra ambue ndive. ipurumeme ofie’énguévo umi jie’é olkuaa pyahtiva ohévo. fs fekopete umi fee SHechaultava mogpa of ha araka’épa olka pe | 5 } ihagez hemimo'a ha, spyrd, ornbohete He omohu ndus i sepnpaalivs emu sd 6 opyta pora hagua umiva | a iporeaneauectenav Umi fe'enane thrupi oséva. | ey (nh | sambudya hab ofgui ijypype petet pu'ae Cerne 21 Escaneado con CamScanner Reikuaa hagua: (Para saber) Nemombe'ura fiemopyenda ha fiembohete: (Proceso de preparacién de un texto oral) Petei mba’e_ofiemombe'u hegua ofiemopyenda ha ofiemboheleva'era ikatu hagusicha ofieikiimby; ikatu ojejapo kéicha. Ojapo petei mba'e'angahai ofiemoihape. - Mba’éichapa héra ha kuaarapokuéra ojeguerojeratava. - Kuatia‘ata othame marandu ndoikoiva'era chugui tesarai. - Ojehekava'era avel ta'anga téré ambue mba'e oipytyvotava hesaka porave hagua upe ofiemombe'tva. Mba‘éichapa ikatu remba'emombe'u. - Eipuru fie’é téra fie'éjoaju mbykyva ha hesakaporava. - Efiembo'y pord, ne iie’s osé por hagu: -Enohé nde pyti'a ha nde ape aniikarapa. 1-Amojfie’é mboyve: (Pre-lectura) - Reipuruipa Internet? -Mba'erpa reipuru Internet? 2- Amofie’é marandu oséva'ekue internetpe (arapotei-21 -jasyk6i- 2014-pe) (Leo Ia noticia que sacé por internet la Secretaria de Politicas Lingiiisticas et viernes 21 febrero-2014) Maitei fie'é tenondere dra rehe opavavépe (Felicitaciones por el dia de la lengua materna) Ko drape niko ojegueromandu’a “Ne’é tenondere dra” (Dia internacional de la lengua materna). Sy fie’s ohasdva imembype tuichaiierei mba'e ha upéicha mita cikova Paraguaipe, taha'e kuria téré kuimba’e ojehekombo'eva'era fiepyriivo ichupe ifie’é tenonderépe, ha’éma guive upéva lela fe'étee peleiva (quarani téra castellano). Léi fe'énguéra rehegua 4.251/10, Art. 26"pe heli rehe upéicha, ha Paraguai ine’étee mokdiha katu he'i voi Léi Guasu 140. Upeva'era Paraguai Escaneado con CamScanner Gteenee a Ne’énguéra Sambyhyha _omba‘apohina Tekombo'e ha Arandupy Motenondeha (Ministerio de Educacién y Cultura) ndive mitame ojehekombo'e hagua heképe ifie'é tenonderépe. Ne’é tenonde Ara ojequeromandu'a 21 jasyk6i ramo, ary 2000 guive. Unesco rupive hefioiva'ekue ha opa oiva hyepype ogueromandu'a ofiemomba‘eguasu inagua opaite tapichdpe ha ani ofiemomichi avavépe ifie'é ha hekotee rehe. Paraguai Ne'énguéva Sambyhyha oipepird opavavépe ani hagua otf téra okyhyje oipuru hagua ife’é tenondere. 3- Aheka mba’épa he'ise ko'a fie’é jehaipyrépe: (Busco el significado contextual) Ne’é tenondere: Ne'é tee: Paraguai Ne'énguéra Sambyhyha Tekombo'e ha Arandupy Motendeha: Hekotee: 4-Ambosako'i amombe'u jey hagua ko marandu amofie'éva'ekue, upeva'era: (Para volver a contar esta noticias que lei preparo la presentacion con este esquema) - ra [esses Kvaarapo oguerojerava ——— Re' Lei 4.25110 tenondere sili Lei hs 140 Croan Escaneado con CamScanner Pare ec SRE ee te 5- Aheka ambue marandu, ambosako'i ha amombe'u: (Busco otras. noticias en internet, preparo la exposicion oral y relato) 6- Aheka marandu oséva guaranime internet-pe ha.amombe’u: (Busco una noticia en guarani internet, copio y comento) ‘TECHAUKARA (SUGERENCIADE INDICADORES PARA EVALUAR) Escaneado con CamScanner ee ee een Eee econ ey - Oime oho mbo'ehaope- che reindy ndive ~ Naikuaai kava \J mava mba’épa Pee 25 Escaneado con CamScanner 2- Roime petei mbo’ehakotype ha rojerure sambyhyharape rojapo hagua petei fioha’anga: (Estamos en la clase pidiendo permiso a la Directora para realizar un teatro en el colegio) Rohota ore....... 3- Nafie’é jaipuruhape mavapa, modpa, mavandipa: (Conversamos uilizondo los siguientes términos: quiénes, dénde, con quiénes) = Ojapokuaa oembosekol hagulicha wancingeraen ogy) | = Ofieriohendakuaa opaichagua marandupe (s asa asserts susones de comune) = Oe uaa ay pad ben ~Oipurukuaa porandur (ute tinves resi 26 EE ado por: Prot, EX Escaneado con CamScanner ERee coe CO ete eee Te ombe'upyrust shtimientos qui 1- Amofie’é mboyve: (Presectura) - Ajesareko mitakuimba’e ojekuadva ta'angape? - Mba’épa oiméne ojehu chupe, ja'emi? 2- Amoijie'é: (Leo) “Kalaito Pombéro (Tadeo Zarratea) Améina ou Kalalto he'ipeteiva ha othaguéichama ofiembosako'iombojariivo. Kalaito, fiaha’a opo pukuvéva Kalaito, chepytyvord ame’éta ndéve kova. Kalaito, jahechami nde kuatia ryru?. Upéicha javérd Kalaito oma'é sayke térd oma’é saguynte hesekuéra kiririhame. Kalaito, anivéke rejatapy ore rehe mbo'ehrape, chake rerienupata Kalaito, aga nde sy oho jey gape ofe’érei cherehe, ha reikuaatareina Péichami ombojaru hikuai Kalaitope. Ha'eanga mita pirumi, ichavi ha hova jahé’omiva. Rasa niko ich’ ha haséngy. Ijao kalu ichalaipamiva'era, ku reipetemi mba’ers tanimbu mante otimbo ichugui. Ha’ete voi ku maré ojahu'jva ha ojovahei'yva; hesa pile'umiva'era oiivo mbo'ehadpe. ifiaka chara ha hetyma parapa ojepe’ehague. Ifirdinguéra niko oreko toryjar3. Opavaite ombojaru chupe. Mbo'ehara oporohendi ramo hina, katuete oikova'era churuchuchu ohupytyvo Kalaito réra. Heli mboyve “Calixto Romero”. ha'ekuéra osapukaipama: “Kalaito Pombéro, Kalaito Pombéro". Mbo'ehara sapy‘ante ipochy ha jeyvéro katu opukavyminte ojeréré oma’ Kalaitore ha ojuhu hesaykumi, hova jepoka ha itr syry hina. Ha'eanga itindyvonte olko, ha oiméré omba'eporandiva ichupe | ‘ochuchupa voi anga, Oje’ero chupe: Mba’éreiko nderejahtii Kalaito ha’e ofiembosardiipysa guastre ha ombohovai: Che sy ndoipotai che pyti'a chidre. Ha mba‘éreiko nderejovahéir. Chetipa'a'aina. ee27 Rr ieee en Escaneado con CamScanner Nivel Scene eee tok eee eet Ha upéva nikojarégui oje'eva'erd chupe. Ko mita poriahu piko araka’e ojetyyyromita he'i umiikuaahakuéra. Upéicha okakuaa Kalaito; mandi’o miméi, saporo ha naraha a tre, mbokaja ha yamimire. Tuichami meve ciko ipy'aruru, hesa'yju ha hye avevo; heta ndajeko isevo'i ha ‘oguata pukumiré juku'a. Upévare avei hapichakuéra ohero ichupe "Mykure punga’ heta oTheindy ha ityvyrakuéra ha’éicha avel tava jekuaa'jva. mitérei memete. Ko'aga peve fiaimo'a ku hova rakate’y. Ikaria'yvo Kalaito opyta hovare teko'asyeta raimbor: kyhyjéva; ndojesaupiri renie'ér6 chupe; rasa hot ha if Aichejaranga ko Kalaito he'va'era atyha rupi hapichakuéra_ha’e niko of fiande apytépe of roguaicha, ndereikuaai voiningo imbyry'aipa térapairo'y, Kalaitope noseporai voi mba'eve; ofiotyva ndahi'ai ha hi'amiro katuete ndahepyi. Ha’ete Pe noguahéi voi mamove; mba'erapykuerépe mante. _/) 3- Ahai pora fie'éjoajtipe ko'a fie’é aikuaa rire mba’épa he'ise: (Luego de actarar el significado de estos vocablos, los uso en oraciones) 4-Ahai mbykymi mba’érepa ofie'6: (Escribo sobre qué tratael tema) 5-Aipe'a mofie’éragui ko'd fie’é temiandu: (Extraigo del texto estas figuras) - Ojehechava: jo por: Prof, Mg. Obdulla Natividad Ri Cine Escaneado con CamScanner - Ofiehenduva: firereeeetesnsttel irene Uh sb 8 1s Ver /ay eased Se MOF i te a es = Mbojoguava: Sc So sree el rtd pie ere ey 6-Ambohovai: (Contesto) a- Mba'éichapa Kalaito Pombéro réra tee? @- Mba'éichapa okakuaa Kalaito? ch- Mavapa ofiembohory hese? 7-Amongora oi porava mombe'upyrusupe ojeporuhaicha: (Encierro lo correcto segun el contexto) a- Jatapy heiise: &- Ha’a he'ise: -Delatar. Tae - Jugar. -Hacer fuego. 8- Aha'angahai mavaitérepa ofiefie’é: (Describo al personaje principal) Hete Heko Pa ee Escaneado con CamScanner eee 9- Ahai mbykymi: (Redacto una breve erica) a- Angapykuaa rehegua (Psicolégica): &- Tekoava rehegua (Sociolégica): 410- Amoha‘anga ko'dichagua tova’i: (lustroestascartas) (5 (ee Ma’é sayke Ma’é saguy Aka chara Tova jahe'o Tova kyhyje Tova jepoka 11- Ahese'Vijo ko'd fie'éjoaju: (Analizo morfosintacticamente las oraciones) ~ Kalaito oma’é hapichare. - Mbo'ehara sapy’Ante ipochy. 9: Prof, Mg. Obdulla Natividad Ruiz Benne Escaneado con CamScanner (En qué ambiente 42- Moépa oiko ofiemombe'tiva mombe'upyrusip se desarrollalanovela) Reikuaa hagua: (Parasaber) Kalaito Pombéro-es la primera novela paraguaya escrita totalmente en lengua guarani, fue publicada en Asuncién, en 1981. El autor de esta obra Tadeo Zarratea es un escritor paraguayo contemporaneo, abogado y profesor de lengua guarani. 13- Ha’e che remimo’a fiembojaru ojejapova ambue tapichare, hete ha ha’anga tér4 heko rehe ha mba’épepa ikatu opa: (Doy mi opinién acerca de las burias 0 bromas que se hacen a los demds y en qué pueden terminar), ‘TECHAUKARA (SUGERENCIADE INDICADORES PARA EVALUAR) | ~Omyetaks Bab ndojepurupy/ va helséva (Aca et read de pets rouse} | + Obeehakuaa mombe'upyrusu avahuéra nica peronses dota nove) Oskdmby hata remiandy (Reconoee ater lm). Escaneado con CamScanner 1-Amofie’é mboyve: (Pre-lectura) = Mba’épa ojapo ndéverd guara ko mitakufia? - Mo6pa ere nde oikoha ko'a mba'e? - Mba’éichapa ikatu fambohéra? 2-Amojie’é ha ajapo fioha'anga che iri ndive:(Leo y reoresento con mis compafieros) YKUA RAPE, JEPE'AVA HA ... JAKARE. Teatro en guarani de MODESTO ROMERO CUETO y ANTONIO AMARILLA. Asuncion - Paraguay 1978 ESCENAI - VIEJO: (DAUNOS PASOS, MIRAALAGENTE. EN ESE MOMENTO SE CRUZA CONUNAMUJER QUELLEVAUNATADODE LENASOBRELA CABEZA). = €HIKA (MUJER): (JUNTANDO LENACANTA) Jepe'aambyaty jepe'aahapyse fie’ame aipeju aniogue mborayhu (SIGUE TARAREANDO). - VIEJO: (DIR!GIENDOSE AL PUBLICO) Chi Pekiriri...(Mira ala chica). Ha’e nacherechai ha nacherendui avei....Chiiii. Elaborado por: Prof. Mg. Obdulla Natividad Ruiz Diaz de Genitez y Profi Mg: Roclo Natalla Benilezde Acuna’ Escaneado con CamScanner Seto = CHIKA: (SIGUE CANTANDO) Jepe'a ambyaly Jepe'aahapy che fie'ame aipeju aniogue mborayhu. (SIGUE TARAREANDO) - VIEJO: Pehendiipa...? Ombyaty ha ohapy Jepe’a -CHIKA: (CANTANDO)... Ani ogue mborayhu.. -VIEJO: Sapy'anteko jakai avei ipype....Chili... Chake otiva... ESCENAII CHIKA SIGUE TARAREANDO. APARECE KITO, HOMBRE DE CIERTA }. MADUREZ, CANTANDO DESDE ADENTRO. -KITO (HOMBRE): Jepe'a rembyaty Jepe'a rehapy che fie'ame afiandu nde rehe mborayhu... -CHIKA: (COMO SORPRENDIDA} iKITO....! Mba’ éiko rejapo ko'épe! (MIRAPOR TODAS PARTES COMO TEMIENDO SER VISTA) > KITO: Ha...mba'eve... ahendiinteko opurahéiva, ha aikuaase mba’eichagua guyra' ipa pe opurahéi porditéva. > CHIKA: Aaaa... aguijete ndéve Kito.... (REACCIONANDO) Aga...naiporai niko avave fianderecha arupi fianeafio... ~KITO: Mba'ére piko. = CHIKA: Ha...hi fianderechava he \de niko reikuaa por mba'éichapa ofiefie’é upérupi. Ointemo + KITO: Hamba'e? ERerrerss Na EER Pre Escaneado con CamScanner = CHIKA: Ha ojeho'ara égape ofiemombe'u. -KITO: €...mba'éiko pe ofiemombe'titava? -CHIKA: Naimeha Ape fianeaho. ~ KITO: Ha mba’e piko upéva oguereko, ndaikatui piko fiahemongetaminte jepe ofiondive? -CHIKA: Upévako nde'imo’ai hikudi... ~KITO: Ha mba’e oje’éta? ~CHIKA: Hache ha nde... -KITO: Che ha nde?... Mba'épiko erese? ~ CHIKA: Naombréna Kito... nde niko reikuaa pora... -KITO: Pe che aikuaava niko... che tarovaiteha nde rehe. -CHIKA: Na... nde tekove japu... ~KITO: Che japu piko? (SE LE ACERCA MAS) Ha’eukava jepi ndéve roha'arataha } flaikytThagua jepe’a ofiondive.... hande maronte neremoneiriva cheve_. - CHIKA: Akyhyje ndehegui... Mboypemapa upéicha rembotavyra'e.. - KITO: (ACERCANDOSELE MAS) Avavépe che Tupasy. -CHIKA: Ha’e... mboy Tupasypa... ndaha'evei -KITO: JAPU umioje’éva che rehe upérupi....liiafidko hikuai - CHIKA: Nde katu niko pe nefiafiava. -KITO: Mba‘ére piko...? | - CHIKA: Ha akokuehe ndaje... reho rekeramombayvo purahéipe Konchépe... ha chéve katu mba’evetevoi... -KITO: E’a ...ndachéi niko pe agueraha’akue. Chirénte niko ojerurékuri chéve aha hagua amoira chupe -CHIKA: E’a nde... Chiro pe ogueraha'akue pe purahéi, ha nde katu pe reike'akue Konche kotpe hoveta rupi, upe pyhare, aje? -KITO: Rehechapa mba'éichapa ohefie'érei... = CHIKA: Mba'e ofiefie’éreita piko... ha’ete omombe'tiva chéve... ~ KITO: ljapu... Ijapu, Chika... ko kurustire ha'e ndéve ijapuha...Ha'e oikuaa che rohayhuha ndévente ha upévare ojapo nde rehe. -CHIKA: (BREVE SILENCIO) Afietépa nandejapuiha...? ~KITO: Afiete ywoty... ndénte che py'a rerahava, -CHIKA: Nandejararepa ere? -KITO: Nandejara ha opa karai marangatu olva ko yvy ape ari (SE LE ACERCAY TRATADE TOMARLA DEL BRAZO) chegueroviamapa che pykasumi... Entreonaan Escaneado con CamScanner -CHIKA: Ani,... Chake ikalu oT ohasava ha -KITO: (CASILA ABRAZA) Anina rekyhyjetei... -CHIKA: (ELLAEN BRAZO YADE EL, COMO NO QUERIENDO) Epoi chehegui... : Epytantena torohetimi... : Ani Kito... Ani Kito... (SU RESISTENCIA ESCADA VEZ MAS LEVE, HASTA NO OFRECER YA NINGUNA RESISTECIA, EN ESE MOMENTO SE LA CAE UN PEDAZO DE LENA QUE TENIA EN LA MANO) Ari... aiii... (AMBOS SE CONFUNDE EN UN ABRAZO AMOROSO, DE PRONTO ELLA REACCIONA Y MEDIO ZAFANDOSE) Ndotipa avave? -KITO: (EL MIRANDO) Avave... mavapa ohasata 4rupi... (TRATA NUEVAMENTE DEABRAZARLA). = CHIKA: Ani Kito... che akyhyje ko'ape... che aju jepe'a rekantekuri. ALZAR EL PEDAZO DE LENACAIDA) -KITO: Ha flambyatyta ndéve... che aikuaa modpa oThetaipiru porava. -CHIKA: Afietépa ere ... modpiko upéva? -KITO: Pe ka'aguy'ipe jeikekuévo. -CHIKA: Ha’... ifipytdete upépe. -KITO: (EL VUELVE AABRAZARLA)Ani rekyhyjétei...che niko aiméta nendive... = CHIKA: Ipiru porapa afiete? ~KITO: Jaha jahecha ndacheguerovidir6.... -CHIKA: (MEDITA BREVEMENTE) Jahajahecha... Chake nde japuiro... -KITO: Rejaposava che rehe rejapota - CHIKA: Roipichai hatata upéichar6. _KITO: Rejaposéva.ha’éma niko ndéve. (AMBOS TOMADOS DE LA CINTURA SALEN LENTAMENTE. ELLA EN LA OTRA MANO ARRASTRA BREVEMENTE EL PEDAZO DE LENA QUE TENIA DEJANDOLO CAER CASI AL SALIR DEL ESCENARIO... INMEDIATAMENTE SE ESCUCHA UN CANTO). -CHIKA: Jepe'a ambyaty Jepe'a ahapy che fie'Ame aipeju ani ogue mborayhu, -KITO: Jepe'arembyaty jepe'arehapy che fie'ame aipeju de rehe mborayhu, (VUELVEA EiSet oe een ea Escaneado con CamScanner 3- Ambohovai: (Contesto) - Mba'épa omombe'u fiandéve ko fioha’anga? - Mba'épa ogueropurahéi Chika? - Ndéveré guarapa mba’e oipota Kito? 4- Aheka umi mba'e ohechaukava kuimba'e Paraguaigua reko: (Busco expresiones que demuesire la forma de ser del paraguayo) 5+ Ahai'anga mba'eichaguapa Chika: (Describo como es Chika). 6- Ha’e mavapa hembiapo por tera hembiapo vai jioha'angape: {Digo quién obra bien y quién obra mal) ee Escaneado con CamScanner 7- Ha'e mba’e ary atypeguarépa ko fioha’anga ha mba’érepa: (Digo de qué época es esta dramatizacién y por qué) -Ary aly: - Mba’érepa: 8- Amboysyi mba’épa ko’aa ojeipuru ofiembojy hagua tembi’u Jjepe’arangue: (cito los elementos que se utilizan para cocinar la comida en vez de la lena). 9- Amofie’é jey jey aikuaapa peve ha upéi ajazo Acha'anga: (Leo una y otra vez hasta aprenderio y luego represento con mis compaferos) 10- Aheka marandu Modesto Romero Cueto ha Antonio Amarilla rehe: (Busco informacién en internet sobre los autores de la-obra, en guarani y presento en clase) [ TECHAUKARA (SUDERENCIADE NOICADORES PARAEVALUAR) ‘Ohechahuaa leiandu ova fohalangapa (onic vrimionae dosaneincosenlvoia) 3S (oes wien desanataes cna ob) Elmecocoecs Pete Escaneado con CamScanner OIKUMBYTA JEHAIPYRE OMONE’EVA GUARANIME KATUPYRYRA + Ohesafijo mba’e rehetépa ofie’é jehaipyre ha avei mba’emba’épa oje’e upévajere rehe. + Ohechakuaa mositépa oiko pe ofiemombe’ va jehaipyrépe, ha avei, araka’épa oiko umiva. + Ohesafijo fiande ypykuéra guaranirekove rembiasakue. + Ohesajijo mba’éichapa chechauka hembipota pe haihara. + Ohechakuaa umi mba’e jehaipyre retepype oiva ohechakuaakuévo: + Jehaipyre ojoapyha hekope. + Jehaipyre he’iha pe ofieha’aréva ichugui. + Umi fie’s téra ambue signokuéra oipytyvva omofie'vape oikGimby hagua pejehaipyrépe he' iva. (+ Ohesayijo mba’emba épa oikc pe jehaipyrépe ofemombe’uhaicha, | mba’éicha rupipa umiva oiko ha mba’épa umiva ogueru hapykueri. | Ombojoavy umi mba'e haihara he'iva oikovaramoguaicha ha umi _he'iya ha’e simo'ahdicha. Ombohesaka umi fie'é nahesaké poraiva térd oikuaa'jva oipuruhdpe fie’étyru, fe’éhe 'isejojava ha he'isejoavyva. Ohechakuaa mba’éichapa pe jehaipyre omofie’évape ofemofiepyri | be oje'eséva mbacichapa onembonete upéva ha mba’éichapa iemohu'a. ‘ E pape one'Sva ombojoaju ojuehe ifie’énguéra 'pora hagua ofiondive; omoive haguia marandu, ombojoavy | he'iva chévo, omboapu’a hagua ifie’s téra omombyky hagua aihdta oipuru umi fie’ omoporaveva | iparacién, personificacion, hiperbole, . : a. : 38 Tee Escaneado con CamScanner ree ae ee ee eae 1- Amofie'é mboyve: (Antes de mi lectura) Nafiomongeta ta'anga jahechavare. - Ha'e mba'érepa oiméne ofe'éta mombe'urame. ~ Mba'érepa of kavaju ha hi'arigua. ~ Modpa oikone ko’ mba’e. Che ru rembiasakiie® (Talore rembiapokue - Seudénimo de: Bernardo Pérez Turquin) Oikojekoraka'e, yma tavapy/ita Angu'épe_petet katupyry olkokuaaitereiva kavaju ari ERandokyhyjeietevoi mba'eveichagua mymba saitégui oisarigue’o hagua. [UREMETeN hérava AREROMENNGS ndajeko, ha'eveterei rupi ojejumiva'era hendape chomi hagua ojura mymba saite fre ikatu'yva faisambyhy. Chokokue arandu heképe oguerekomiva'era temityngue opaichagua, hégape araka'eve ndopai hi'upyra, Kosindme katuete ichoviva'era kumanda ha avaii, TESRREMER EY andaif¥kurapepéle|mba‘équi piko anichéne umi mandi’o hapo pord porava. Tekokatupyry, mborayhu ha porangareképe omongakuaapaite fice ees regdets eee ome’é EUNEMIEIE] arandu sati jeikoporavera anitei jehasa’asy cikose|ombotyai hekovekuéra ombopy‘akangy ha'av. = nner Escaneado con CamScanner Perrin eae eee 3- Amyesaka fie’é hesakapora'yva. Amongora ko’d fie’ére ojoguerahava: (Encierro en circulo el significado de): a- oisarigue'o 4- fiaisambyhy. 4-sacarlo arisco. 4-ponerle sogaa un animal. 2-Sacar el pelaje. 2-conduciral animal de su soga. Ch-ombotyai. e-apyra'y. 1-enturbiar. 4 sin apuros 2-Cerrarmal. 2-sin imites. 4-Ajesareko umi fie’é oflemongora ha ojoajtiva ojuehe: (Observemos la sefializacion en la lectura) Reikuaa hagua: (Para saber) Umi fie'é ofiemongorava omyengovia jie’é ofembojoajiva rehépe. Ne'é ojeipuriva ofiembojoaju hagua oje'eséva ikatu oflemohenda kéicha: *sfie'djoajuha araguava (4a, upéi, upemard) (conectores temporales). joajuha oikuaaukava mba'érepa oiko (ajeve, upévare) (conectores causales). {Las palabras encerradas sustituyen a las palabras sefialadas con las flechas; Estas palabras ‘pueden unir un parrafo con otro dentro del texto. Por esose las llama conectores o relacionantes. Ne’étenondeguava (Anafora): Ne’é ohova ambue fie’é oje'emava’ekue rehe. (Cuando aparece el referente y luego se referencia (que puede ser un referente; un sustantivo, época, tiempo, etc.). Ne’étapykueguava (Catéfora): Ne’é ohéva ambue ne'irava gueteri oje’éva rehe. (Cuando aparece primerola referencia y luego elreferente). Ne’émyengoviava (Referente): Héra umi ohechaukéva tero, je’e, ara ha ambue. (Se Je llama a todo lo que se quiere expresar 0 nombrar, ejemplo: un sustantivo, un concepto, una épaca o tiempo, etc.). Techapyra (ejemplo): Oikojekoraka'e, yma tavapy/lta Angu'ape_petei REIMMEEREEN katupyry cikokuaaitereiva kavaju ari, IEE “ndokyhyjeietevoi mba'eveichagua mymba saitégui oisarigue’o hagua. UREmteiel hérava nEIOmeane ndajeko,... 5~ “Ahechakuaa fie’émyengoviahapa: (Identifico ta referencia y digo si son anafora © catafora). a- Ayvipe ou hikudi oguahé ha sarambi ojapo che kyvykuéra. 4 Che sy heta hendape oho orendive, ha’e oguerohory jeguala. ch- Tuichaiterei ofiemondyi pe mba'e vai ipuku ha ifapesyi pe mbéi. 40 EX CE eens Escaneado con CamScanner 6- Ambojoaju umi fie’é hiva fie'émyengoviahare mombe'u Hose ha Natipe ha upéi @’a Mofie’&gui: (Uno los referentes con una linea e identifica anéfora, catafora, temporales y causales) STE ele (Nati mba‘e) ines UNEM omba'apo heta ary fey he’: ERY iamba‘apéma hetaite ikatama upévare fiasé jaikuaami oiva fiande jerére ambue tetare. Upémaré oheka pete? mba'yru oguerahava'eré BREE petei Osé oho ha ohecha heta mba'e, upeichahagui hesaho [iid 6ga guastire, omimbipava poragui ha ofiepyri onohé ta’anga, ohechavka hagua ko RERRUERETE hogayguape. Temporales: Referente Catafora: jerére - Ambue tetare. Causales: 7- Ahai petei mombe'u aipuruhape fie’Sombojoajtiva: (Escribo un relato, utilizando conectores) ‘TECHAUKARA (SUGERENCIA DE NOCADORES PARA EVALUAR) Escaneado con CamScanner 4- Amojie’é mboyve: (Pre-ectura). - Reikuadpa mba'eichagua mymbapa Nanduguasu? - Emombe'u mba'éichapa pe mymba rete? 2- Amoifie’é: (Leo) Nanduguasu oveveséva (Filemén Sanabria rembiapokue) Pete? fianduguasu oveves: umi guyra'i michivéva mb: Ofiepyrii ofiani haupégui omopu'ama j Jjahechapa ndovevéi ha ndohdéi mamove: Upémaré ojupi petet yvytu ndoipejuporai amo hu’aitégui, ou otivo, agaitérd guara iptima yvyre, haimete opyta tague'jre iperombaite opytavo. Upe aremi rire, oik6ta mymbakuéra apytépe _- Se petei fiani guasu ojeporavo hagua pe ifiakuavévas jatypa opaichagua mymba, fianduguasu oho av ohecha hagua mavapa pe ipya'evéva, ha upéi ha'e oporandu - gchépiko ndaikatui ariani avei? Maymavéva opukapa hese, osé he'i petet k6va ipepo tuicha ha ndaikatui oveve ko'aga ofianiséma. Ambue katuhe’i ~ tofianikatu japuka hagua hese. Oihaguéicha mymba ofiemoi ofiani haguaicha, ha flanduguasu avei, ha'efioite umi mymbakuéra ap ipepova. Ohéma pintape kavaju, hapykuéri jagua, ha ndopytai tapykuépe aguara, fianduguasu ofiepyrii ofani avei, ee eG PPM Elaborado por: Prot Escaneado con CamScanner He'i fanduguasu ndavevéeird jepe ikatu afani hata ra’e, ikatuma ha’e aikoha petei mba’era. Mojie’érd: Katuete of flande rekovépe ikattiva jajapo. 3- Amyesaka fie’é fie’éryru pytyv6 rupive: (Aciaro las palabras con la ayuda det diccionario) |- Amoi papapy oiko haguéicha mofie'érame: (Numero la secuencia) Othaguéicha mymba ofiani. L Ojeporavo hagua pe ifiakuavéva. He’i fianduguasu ndavevéiré jepe. == l Aremi rire. 5- Aguenohé mojie’éragui 4 mba’ (Extraigo del texto realidad y fantasia) - Afieteguava: - Afietegua'jyva: ee ee {@: (Escribo el significado de estas palabras) - Hu'aitégui: - Yuyty: Escaneado con CamScanner Pouce ~ Yvytu: - Maymavéva: = Tague'jre: Reikuaa hagua: (Para saber) progresién temaitica del primer parrafo) Petel fianduguasu oveveselereiva (ojekuadva voi) | Nahesa'yijo mba'éichapa ojeguerojera marandu ko haipyvépe (Analizo la i Tema 1 ohechagui umi guyra'i michivéva mba'éichapa oveve (oje'éva hese) Rema R1 Ofiepyrii cfiani, omopu'ama ipepo jahechapa ndovevéi ha. ndohdi mamove. R2 R3 R4 Jahechakuaa petei mba’érente ofefie'éha (Nanduguasu), kéva ha’e “Tema” ha oje'e hese heta mba'e “Rema”. |katu Aamoha'anga kdicha. R11 ohechagui umi guyraii Peter fianduguast R2_ Ohepyrii onani R3_omopu’éma ipepo... R4_ ndovevei ha ndohéi... Ha katu fahesa'yijéramo ko haipyvo jahechakuaa ofiefepyriha petet mba’e, kévagui oiko ambue téma oguerekégui oje’éva hese ha péicha ofiemohypy'd ‘ohévo koichaguape ofiehendi “Progresién lineal”. Upe aremirire; oikéva mymbakuéra apytépe petei fianduguasu; 1 Ri 72 ojeporavo hagua peifiakuavéva. R2———13 ijatypa opaichagua mymba; flanduguasu oho avei checha: R3——T4 R4-———T5 : mavapa pe ipya’evéva. Dene Escaneado con CamScanner 7-Amoimba mba'éichapa ojeguerojera ko haipyvo: (compietoet modelo de progresién temaitica del siguiente parrafo). Upémaré ojupi petet yvyty ru’ime, olméra guara yvytu ndoipejuporai ichupe ha ojepoi amo hu'aitégui, ou otivo, Ri emma ee R2 —__ Nanduguasu R3- (Tema) R4 ——_____ 8- Amoha’anga ko haipyvo: (Grafico la progresion tematico de este parrafo) Othaguéicha mymba ofiemci ofiani haguaicha, ha fianduguasu avei, ha'efioite umi mymba apytépe pe ipepéva. Ohdma puntape kavaju, hapykuéri jagua, ha ndopytai tapykuépe 9- Ambohovdi: (Contesto) a. Mba'eichaguépa fanduguasu? &, Mba’épa ojapo oveveségui? ch, Mba’épa oik6ta mymbakuéra apytépe? e. Mba’épa he’i fianduguasu? ‘TECHAUKARA (SUGERENCIADE INDICADORES PARA EVALUAR} ~ Ohesatijo mbattchapa oleguer ~Ohechakuaaafetogudva ha aft Escaneado con CamScanner Een 1- Amojie'é mboyve: (Antes de mi lectura) + Ama’é ta’angare ha ambohovai porandu: (Observo el dibujo y contesto oralmente) -Mba’épa jahecha ta'angape. -Mba'érepa ojepy'amongetahina. -Mba'éichapa ikatu héra ko kufiakarai _. Simeona~ ~ “(Nelson Aguilera) (Extraide del libro: “Cuentos para Mujeres’, pég. 25-27) Eguapymina che ykére tamombe'u ndéve ko che rekove: Chéko heta mba'e areko ha'eva'erahina. Ambolyramoite jave katérse afio mamita chemomen- dami petet karia'y de tréinta afore. Chéningo ndaikuadi mba'épa he'ise la fiemenda ha ajapomanteningo la che sy he'iva chéve. Simeéna, pe karia'yko iplata heta, ndeguerekoporatako. Ko'érditeko che amanova'era ha reikotevéta petel arriéro neamparava'erd, che memby. Oikopa rire la farra roho petel ogaguastpe, Villarrikape. Ha'ékatu cheretisén- tevoi. Chékatu-akyhyje chugui ha afiemoi adipara okupe gotyo. Opuka puku cherehe ha chemuiia ape ha pépe. Che, che sai che pépe ha che sapalu un lado ajere pe péso rehe. Oiméneningo la kuatro de la mafiana rupirale pe chekane’dvu rire ajeity pe kapiipépe ha apyta ake. Upéi apay pete tupa-pott porame afiandtigui tuguy osyry che retymére. Nuéve mése rire katu ambotororemahina mita kyhdpe. PeteT pyharépe haséva haséva ko inosénte sin parar. La che ména katu de donde. Che afiemot ajane’o avel ko che memby pordite ndive. Ajopyanganingo hala pe ijapysami che pyti’are ha okiri Escaneado con CamScanner Perens Oreko'é ofiondivemi upépe che kambire jjurupe. Upe drape ndajatapyi. Chekuerdigui chugui aju Paraguaype. Ko'épe ajejuhu peteT kamba jukjre. Iguénoko chendive. Itravahador ha ikufiaséro, ha la pavalata vyrésa henon- dépe. Chememby chugui jagudicha ha oremboriahuve anguja Tupadgui, Upéi katu, Nlandejara oitjre ko'é aguejjma katu rio kétape aipokyly hagua ao ky'a ahéno amongaru hagua che membykuérape. Ha’ékatu oiméne iko'é ra'e Na Margo pupilakuéra ndive. Embohasa chéve pe kalavasila rogue che memby ha pe che néko civa rrddio atukupépe. Reho mboyve emoi hatamie chéve pe novéla amok aja che resay. Pyharekue chekeraguata ha ajie’éreipa. Mba’e rejapo ko drape Simedna? Ajapo kosido mitanguérape guard. Ajohéi Na Sartu ao ky’a. Akosina- puchéro. Agueroja y, haimete amano cheahy'opa’agui petei so'o pedasope ha Pelén- cho cheipytyv6 oityvo pe ipokuetuja che lémore. Peléncho? Ha'éma ndéve anive hagua refie’éti hendive. Péaningo ojegusta nderehe hina ndesinver- guénsa reikava. Ha’éicha iselésova ndaipori ko mundope. Mava piko omafia- véta ko so'okangue mont6n rehe? Oiva'era piko la cherayhiva gueteri ko yvy ape ari?. Che membykueramimi ojeheka cheipytyvé hagua. Ikunu'dnguéramante chemombarete aguerotyryry hagua ko che rekovemi che lémore Nandejara he'i peve vasta. Kuimba’égui ndaikuaasevéima mba'eve. ‘Sime6na, ko'érditéko amanova’era ha reikotevéta peteT arriéro neamparava'erd che memby. Tuicha rejavy mamita. Anive chembotavyteil! 3- Amyesaka mba'épa he'ise ko'a fie’é, ha upéi aipuru peter jehaipype: (Actaro el significado de estas palabras, y las uso en un texto) Ykére: Okupe: Mufia: Mbotorore: Poa Sr Eee Escaneado con CamScanner 4- Ahaiguy fie’é ojepuruhdicha mone’érame: (Subrayo el significado contextual de las siguientes palabras) mboty ret juky ojeheka ykére -cerrar -besar_—- sal -serebusca - al lado -cumplir — - oler - simpatico -sele busca - inclinado 5- Ahai A (afietéramo) ha J (japtramo): (Escribo Asi es verdadero y J si es falso segtin el cuento) - Sime6na omenda imitakufia‘ime ( ) - Simeéna ména mitarusu ( ) - Simeéna ohayhu imemby ( ) - Simeéna nomendavéima ( ) - Simeéna imembyreta ( ) - Sime6na kufiakarai ate'y ( ) - Simeénape iména oguereko por ( ) - Simeéna membykuéra ojeheka ( ) - Simeéna kuimba’égui ndoikuaasevéima ( ) 6- Ahai mba’eichagua jehaipyrépa ko mofie’éra ha mba’érepa: (Escrito qué clase de texto es y por qué) = (Analizo) Angapykuaa rupi (Psicol6gico): Oiva'era piko la cherayhuva gueteri ko yvy ape ari? Tekoava rupi (Sociolégica): Oremberiahuve anguja Tupaégui ‘8- Ambojoavy mba’épa oiko ha mba'érepa oiko: (Diferencio causa y efecto) -Chékalu akyhyje chugui -Ha afiemof adispara -Oreko'é ofiondivemi upépe che kambire jjuripe -Upe drape ndajatapyi Ei ar eee Eee Escaneado con CamScanner 9- Aguenohé mombe'uragui fie’é haihara he'iva oikovaramo guaicha téra hae oimo'ahaicha: (Extraigo de! textohechos y opiniones) 10-Ambohov: (Contesto) a-Mba’éicha piko oreko chupe iména upéramo? a- Mba'éguipa Simeéna oho Paraguaype?. Mba’épa ojehu chupe upépe? ch- Mba'épa ojapo ko kufiakarai ko'Ga? Mavapa oipytyvé ichupe? e-Mba’épa ha’e opensa arriérogui? &-Mba'épepa Simedna ojogua umi kufiakarainde reikuadvape? 11-Amohenda papapy rupive sikohaichaite mofie'érame: (Ordenola ‘secuencia) Simedna ou Paraguaype. Simeénaimemby hepyri Simeéna ojoaiu petei karia'y ndive. Simeona omenda petet karia'y ipldiavare. ‘Simeona ikeraguata ha off Elaborado por Pro yor 49 Obai Natalla Benit Ruiz Diaz de Benitez y Prof, Escaneado con CamScanner 12. Afieha'a ha ajapo fiembosako'i petel fioha'anga’i ava'afio Fehegua: (Prepare conmis compafieras unmonsiogo sobre el cuenta Simedna’) Reikuaa hagua: (Para saber) Haihéra Nelson Aguilera hi'ararefidi Paraguaype 10 Jasypok6ird 1961me_ Hembiapokue ha'e: “Cadenas de mi tierra”, “Cuentos para mujeres’, “Errel nombre de los nifios de la calle” ha ambue. Ha'e fie'épapdra ha mbo'ehdra castellanc, guarani ha ingléspegua, = Oia napa ott Po ono dace = Ombsjoavy mbaepa ako ha mbt ciko (arena eum y ec _ = Obechohuas okdva ha once awe cheyenne ST 1 "TECHAUKARA (SUGERENCIADE INDICADORES PARA EVALUAR) fi [aden 'a Natividad Ruiz 01 Escaneado con CamScanner Siete neces eee en eee es 1- Ahendu mboyve fafiemongeta: (Pre-audicién) - Jajesareko ta’angare haja'e mba’e tendarepa oiméne ofie'éta Aahendutava? Letra: Enrique Tor Tos Mi pytamba, Avenenaoee pata operate ‘aguy, sai ainumby Ovy'a ha isaraki~ Ne-ijayvu joa umi dg o ova: kambuchi ha hy'aik ‘htamte &Réve ahecha upe che valle ana hive | Oiméne ynanbuléevd! pe fiure morotimba, tetéu ljayvu joa jahasdvo inangekéi, hi'a vaicha che ren6i che retdmi poraite, ha oime che rembiayhukue che rechaséva avel che rayhuro gueteri ahayhu haicha ichupe vi El tiempo hata oiko fiane aka omyapalt fande fova omocha’t ha ndaikatui jajoko, hahiaircheve Escaneado con CamScanner ore eee Creare 3- Ahendu pupoty pukoe rupi ha ambohovai: (Escucho la cancién y contesto) -Mba'érepa ofie'é purahéi flahendiva? -Mba’épa oiméne ofiandu pe haihdra? -Mba'eichahapepa oiméne ohaira'e ko fie'époty? Reikuaa kagua: (Para saber) Ne’étemiandukuéra (Imagenes sensoriales): Ne'é ijeheguivoi ombojoajava temiandu, péicha ikatu ~Jehechava: Ikattiva tesa rupi ojehechakuaa. -Nehendtiva: Apysa rupi ojehechakuaa. -Nehetiiva: Ti rupive ojechakuaa. -NeikGmbyva: Juru na kd rupive ojehechakuaa. -Pireandiiva: Pire, kua aka rupi ojehechakuaa. -Mbo'avava: Ofiemboavareko mba’e tara mymba. Ne‘éndy - Vocabulario. Ne'érysyi: Verso. Ne‘érysyi'aty: Estrofa. 4-Amoimba: (Completo) - Ne’époty oguereko. fie'érysyi'aly. - Ko'd fie'érysyi’atype of, fie'érysyi 5- Mba'e fie’érysyi‘atypepa ofiefie’é ko’d mba’ére: (Pareo en qué estrofas sehablade:) a. Peletha fie'érysyiaty ____ omomora ysyry hi 4, Mokéiha fie’érysyiaty ____ ofie’é dra ohasavare, ch. Mbohapyha fie'érysyiaty _ ofie'S yvyra ipotyva ha hyakua. e. Irundyha fie'érysyiaty _ Guyrakuéra inasaimba fire. 6. Poha fie’érysyiaty ———~ Yvoty ryakua ombyatyva eira ru’. g. Potetha fie’érysyiaty Yvylu otiva yvytygui Ses ijerére oiva Elaborado p Escaneado con CamScanner 6- Ahaiguy ombohovai porava: (Subrayola respuesta que le corresponde) a- Ne’épotype ofiemomora: -Tekohape. -Avakuérape. -Kufiataime. a-Ne'épapara ogueropurahéi: -Hégape. -Ivallepe. -Isype. ch- Re’épapara of: -Ivalle ykére. -Ivallepe. -Mombyry ivallegui. e- Ne'6potype ojejapo: -Hai'anga. -Noha'anga. -Mombe'u. 7-Aguenohé jie'époty gui fie'&temiandu: (Extaigo deltexto imagenes) a-Jehechava: &-Nehetiva: ch- Nehendtva: e-KGandiva: Escaneado con CamScanner footoe 8-Ahai mba'éichagua fie’époradpa kéva: (Escribo qué figura literaria son) a- El tiempo hata oiko, lane aka omoapatl.__ &- Hi'avaicha cherenoi. eee ee eee ee ch- Ku azucena ryakuaingue nemonga'u. 9- Ahendu jey pupoty ha amoimba: (Escucho la cancién y completo) Oimeéne tajy omopytamba, oiméne hyakua pord oiméne ha isaraki mayméva ha opurahéi upe che Paraguaimi. Ku asucena okii rei hyakuangue oveve fiemi fiemi, oiméne ojaitypo, eira ru’a omburea upéva ijeirara panambi ofiuamba, ha ojererei, llantén peteitel ku hii aaguape kyryi guasu ha iguyre aky. Escaneado con CamScanner Seen tenner mek ee ieee Ne'épora. Temian 1ha Tembiasaku guras literarias: I[rica y épica. Jopara) es. Reikuaa hagua: (Para saber) Ne'époty Tembiasakue (Poesia Epica): Ha'e umi jehaipyre ofe’éva fiorairé guasi téra floraird puku oikova'ekuére. Emiliano R. Fernandez heia koichagua jie’époty ohai Norairé Guasu ha Chaco- peguaréré avei. Techapyr&: Rojas Silva Rekavo. Ne'époty Temiandu (Poesia Lirica): Ha'e umi jehaipyre oikuaaukava temiandu, temimo'a ha opa mba'e omomba’e ter mo'a | oguerombyasyva ijapohare. Umiva apytépe oike fie'époty ha purahéi. Techapyra: Rohechaga'u; Che symi pora. Ne’épajoja (Rima): ojojoguars mbohysyi pahape. 1-Amojie’é mboyve: (Pre-tectura) -Mba'épa vaicha ofiandu ojuehe mitakuria ha mitakuimba'e ojekuadva ta'angape? - Mba'éichapa oiko hikuai? 2- Amojfie’s ko fie’é poty: (Leo la poesia) Ofiondivemi (Félix Fernandez) Hiante chéve mitdkufia ofiondive jaha jaguata jahechami umi ysyry ikonimbava ndejoguaha. Oime ku arroyo ka‘aysape amambaitype ochororo nerenoimivahina ipukape | } i | | nichomime ku ka’aripe nera’ar®. | i { Guyramimi ko opurahéi | maymaroite mba'e omyimba ha umi arroyo nahenyhéi nerendlagui | pype ofaltagui nera’anga. _! 9 Jaha emafia umi ysyrype piramimi jepe tovy'a ha upépe ku pukavype ha’e jeyne rohayhuha. Barranca ari jajayvymine hha ojekuadne pypukuete ne ra'anga vaicha piky hermana ja’e hese. Ha Nandejéra amo yvagui ‘landerovasavo ofiondive ko mbarakape che lambopurahéi fiande rekove. Escaneado con CamScanner Eee fees 3- Amyenyhé: (Lieno los espacios) Mboy fie érysyratypa oguereko (estrofas): Mboy fie'érysyipa umiva ryepype (versos): Mavapa fie époly apohara (autor): Aipe’a techapyrA, fie’épotygui pete’ Ne Epajoja (ima): | Ne‘érysyi ha'efiéva (verso libre): (Extraigo de la poesia y completo) 5- Aheka ha aguenohé pete? fi recursos literarios) (Busco y entresaco del poema fos siguientes - Temiandu ra'anga ojehechava: - Ofiehendiva: = Mboavareko (personificacién): ~ Mbojojava (comparacién): - Ne’é onomatopeya rehegua: - fle’é jopara: [i la Ss ad te ll 6- Aipe’a fe’épotygui fie’érysyi ohechaukava ko’a temiandu: (Extraigo del poema expresiones que demuestran estos sent = Techaramo (admiracién): - Neha'ardkuaa (esperanza): - Mborayhu (amor): - Jerovia (fe): Ent Escaneado con CamScanner Personas Jovenes ¥ 7-Ahaiguy oi porava: (Subrayo lo correcto) -Ofiondivemi ohechauka koichagua mborayhu, a-Joheipyre (puro) - Ataivai (pasional) -Ne'épapdra ombojoja mitakufiame. a-Isyre (con su madre) - Tekohare (con la naturaleza) 8- Amoimba Félix Fernandez rekove rembiasa: (Complete la biografia) MoGpa heidi: Araka'épa: Ohaiva’ekue: Ahendu jey purahéi “Ofiondiverni) “Gfondivemi”: (Escucho de nuevo la cancion 10- Amofie’é ambue fie’époty “1° de Marzo” ha ahecha mba‘épepa ojoavy “Ofiondivemi” fie’époty fiahesa‘Vijova'ekuégui: (Leola poesia “io. de Marzo” e identifico en qué se diferencia de fa poesia “Ofiondivemi") Primero de marzo (peha) (Emiliano R. Fernandez) cy Ko che purahéipe hi'ante amombay Paraquai porame ha oiméva oikove fiande ru yma tojapysake ‘Tombopu diana tohendu ofva ko fiane retame mba’épa ha’e afiatGi jave ko che mbaraka. Péina che tapyi ambojequaps cinta tried ‘amomileivo Primero de Marzo ko'gjy pyld pak i, ‘Che id cherovairombo - viva - mi pe Solana Lépez Je6nintachable chayhuve'ekue Paraguai ela gr lanza ipopekuéra, bayonelaita hatfai Ofiepysanga Tujutime oikévo balalla rekavo, upépe ohecha mba'épa ovale reza quarani® | Oguahéva'ekue, mbohapy tea fanerundifava san Ha Solano Lépez kuimba'e afiete hetd ohayhiva rovy/ava'erd ndeichagua yvy ari oimé®S mokei Péina purahéi che py'a mbytépe ndéye afiongativa h Primero de Marzo ko nde yvy ari este dia herigi Viva el Paraguay péina asapukdi & Chako ruguspe ajapo hagjua Lopez rapekuégui puraheiramic. we ‘Apoi yylire ofuuahé hagjua amo Cerro Coré-pe\ Pi Sepullura ari ofhapehina fiande kara 64 7aNy Escaneado con CamScanner Reikuaa hagua: (Para saber) Ko pupoty ojehai ojegueromandu’évo Mariscal Francisco Solano Lépez omanéré guare 1870-pe. Emiliano R. Fernandez ogueropurahéi Paraguaigua py'aguasu ha tet rayhu. 11-Ambohovai: (Contesto) a- Mavapepa ojehai ko fie'époty? - Mba’épa ofiemombe'u pype? ch- Modpa oiko fie’épotype ofiemombe'tiva? e-Araka'épa oiko? 12- Mba'épepa ojoavy ko'a fie’époty ojehesa’jijova'ekue: (En qué se diferencian estas dos poesias analizadas}. Ofiondivemi (Lirica) 1° de Marzo (Epica) Paes Escaneado con CamScanner eros 13- Ha'e ko'a fie’é ojeipurtiva fie'épotypepa jehe'a tér: (Digo si estas palabras en la poestas son jopara o jehe'a) Barranca ari jajayvymine. Ha umi arroyo nahenyhéi ae Leén intachable ohayhuva'ekue Paraguai eta, ~ Bayonetaita hatidirei. a - Upéré Lépez henda blanco ari het odefendévo. Reikuaa hagua: (Para saber) Jopara: Ojeipuru fie’é ambuégui ha oho ha'efio. Jehe'a: Petel fie'é ojeipurtiva fie'é ambuéguire ofembojehe'a fie'Spehé guaranimegua. Ko'aichagua ojeipuru fie’éharakuéra oikimbyguima. Ko'a fie’é he'iséva ha oipuru tapia guaraniramogudicha. 14- Ahai aikuaava Norairé Guasu ary 70-pe guarére, ikatu aipuru jopara téra jehe’a: (Escribo lo que sé de la Guerra el 70, utilize jopara y jehe'a) Escaneado con CamScanner Hee eee 15- Ahendu jey pupoty ha amoimba: (Escucho la cancion y completo) Ofiondivemi (Félix Fernandez) Hrante ofiondive jaha umi ysyry ikonimbava itakuia Oime ka'aysape amambaitype nerenoimivahina nichomime ku nera’aré, Guyramimi ko mba’e omyimba ha umi arroyo ne rendégui nera’anga. Primero de marzo (pehé) (Emiliano R. Femandez) Ko por 2 Ha oiméva ‘Tambopu diana tohendu ova, Péina che tapyi ambojeguapa hrante amombe'u Paraguai yma tojapysaka afiatoTjave ko che mbaraka. primero de marzo ko'éju pylé Che ira cherovai pe Solano Lpez Le6n intachable ohayhuva'ekue TTECHAUKARA (SUGERENCIADE INDICADORES PARA EVALUAR) sna rts rsp ee rsa nae fr arene fe = Sinaia Mpa Capa tes aan ves poe 60 CEennrentn Tete eens Hae [Nahin Escaneado con CamScanner Eee nee eke in kee ee Ofiemoambue'jre mba’e he'iséva. Péicha ikatu ofiembohasa: "p" ipu vai jale ramo “osépa", ipu pord hagua ohasava'era "mb' ha ja’e “osémba’ ha peicha k= ng, j= fi, mb =m. Ne’é jurugua ndive jaipuru: pende, nde, flande, ja, pe, kue. Ne’s tigua ndive jaipuru: pene, ne, fiane, fia, me, ngue. Techapyra: Pendera'y-Penereté Jake-Namba'apo Akame -Okape Reikuaa hagua: (Para saber) Guaranime of tai ofiemboheko tiguava of ramo ijykére pu tigui oséva. [ Aokue - Ratingue Nande Réga - Nane tapyi_Nde po - Ne fa’é 41- Namoiie‘é: (Leamos) eae apse Che mbo'ehara (Pehéngue) ier Hathdra: Dario Gémez Serrato eis nde Mita fiaimehaguéicha py’a marangatipe Be fiane mbo'eharakuéra jaropuraheimi fie’é hovy sativa taipu fiande jurdpe ha yvoly moroticna hapépe amor jepe mombyryvér6 toikdke fiane akame. 2- Naguenohé fie'é ofiemboheko tiguava techapyra ofiemoihaicha: (Extraemos del texto palabras armonizadas como el ejemplo) fiamor Natalia Benitez de Acuna) a) vidad Rulz Diaz de ae Escaneado con CamScanner cee 3- Namoi hekopete: (Completamos correctamente) 3.1. Nde tera Ne uke'i ména aka vosa 3.2, Nande téra Nane see Taly ff réra kua 3.3. Pende téra Pene menara sy mbarakaja jagua 3.4. Ja téra Na guata mombo sé karu 3.5. Kue téra Ngue ao sapatu aka pora 3.6. Pe téra Me Tovati oké éga apyka 4- Jahai petei haipyvo fiama’évo ta'angére ha jaipuru umi fie'é jahechava'ekue: (Escribimos un parrafo observando el dibujo y utiizando las Palabras estudiadas) 62 Elaorada por: Prof. Ma, Obdilia Natividad Ruiz Diaz de Banitez'y Prof, Mg) Roclo Natalia Benitez de Acufa) Escaneado con CamScanner Seen eee eee ee eee ee nel 4- Namoiie’é: (Leamos) Mandu'ara (Rudi Torga mba’e) Aimo'agui nde rate, che mbyja ko'® aju peicha rohayhu ne kuiialat hha nde pope yvotyicha che rekove, amor. Upéinte ifypyti sapy'a pe dra lane mborayhu jaja ifasai hague ha che fie'ime oguejy chemopirimbava Ko'aga mombyry oho vy'apave rasava hesaile Rohechdjepi che képe pyharekue, fambopotyro jjupe fanekunu'a hha che paype upai ko'yte rohechase, pyhare... afiandu hagua nde juru he’8 asy. ‘Ani hagua cherasémba’e ahai kuatia morotimime che remiandy mandu’ard topyta tomosarambi, mbarakapu ofie'évo omombe'u. Mbe’e rehe ojoavy pe mborayhu rape ha opyta tyre'g afio iramirangue Reikuaa hagua: (Para saber) > Género épico: ha‘e umi jehaipyre ofie'éva fiorairé oikova'ekuére » Ambiente temporal y espacial: ofie’é mba’épa oiko, moé ha araka’épa ojehu pe ofiembe'uva. > Género lirico: ha'e umi jehaipyre olkuaaukéva temiandu, temimo'é ha opa mba'e omomba'e téra oguerombyasyva ijapohare. Umiva apytépe cike fie’époty ha purah » Género narrativo: ha'e umi jehaipyre omombe'uva rehegua. Ko'épe Jaguereko: mombe'ura, mombe'ugua'u, mombe'upyra ha morangu. Ne'éporahaipyrépe jahecha ko'd mba'e: Nemboavareko: umi jie’é ome'éva tekove reko umi ha'e'jvape. Mbojojava: oguerekova’erd fie'épehétai ombojuajiiva. -Techapyra: tyvyta po'ijasyra'yicha. Mbojoguava: ndoguerek6i fie’épehétai ombojojoajiava chupekuéra. ~Techapyra: tywyta jasy ra'y. MeO CREM Escaneado con CamScanner errors 2- Nambohovai: (Contestamos) 1- Mba'épa omombe'u fie’époly. 2- Mba’épa ojapo kufiata’. Mba'érepa 3- Mba’éichapa ofiefiandu kuimba'e. Mba'érepa. 4- Mba’éichapa omombe'u hemiandu. 5- Mba'éichapa héra ko'dichagua fie'époly. 3- Jaipe'a fie’6potygui: (Extraemos de la poesia figuras literarias) Mbojoguava (metétora): Mbolojavia (Comperacion)t ties ine) een) Nemboavareko (Personificacion): eee Goa eae Escaneado con CamScanner Namofie’é pora rire fie’époty pehéngue, jahaita mba'eichagua mofie’érapa. Mba’ére: (Después de leer, decimos qué clase de escrito es y por qué) 5- Nafiemomandu'a fie'étemiandukuéra rehe fiafiandiva fiande rete rehegua rupi: (Recordamos las imagenes sensoriales que percibimos a través de los sentidos de nuestro cuerpo). 6- Ne’épotygui faguenohé: (Entresacamos de la poesia, imagenes sensoria!es) Ojehechava Pireandtva:, Nehenduva: Kianduva: 7- Jahai fie’é otiva ko’avagui: (Escribimos la familia de palabras) 8- Jaheka Rudi Torga rekovekue arandukarendape: (Buscamos la biogratia de Rudi Torga en la biblioteca) Hera: Modpa heidi ha araka’épa: Hembiapokue: ‘Onochakuaa mbatechagusehnpyréea pe omohieivaxteomttnsr ween | —___ Elaborado por: Prof. Mg. Obdulla Natividad Ruz Diaz de Benitez y Prof. Mg, Rocic Natalia Benitez de Acuna) (sy Escaneado con CamScanner OHAITA GUARANIME KATUPYRYRA + Ohai ha’e oikGmbyhaguéicha ha ofianduhaicha umi marandu ohendu téraé omofie’éva'ekue. Omofiepyrd hendape por pe cha’ iva, ombohete ha omohu'a pe he'iséva. Ombojoaju hendaitépe umi morfemakuéra fie’érapo rehe. Ohechauka ohaikuévo omofepyrGha hembiapokue oikuaamavavoigui ha omohypy'd ohévo pe.omba’emombe'uséva. Oipuru hekopete umifie’é ohechaukava modpa of ha araka’épa oiko. pe oje’éva. Oipuru pora umife’é omojoajiva ambue fi umiva ofiondive pe he’isévape. opyta pora hagua i - Oipuru hekopete umi mokdi fie'é he'iséva petei mba’énte. | Oipuru hekopete umi mokdi fie’é he'iséva peteT mba'énte ha umi |» fie's ojuavyetéva voi he'isévape. + Oipuru umifie’é chechaukava mba’e oje’émava'ekue téra ne'irava | > gueteri oje’e (palabras generalizadoras, sinénimos, adverbios, [ elipsis, deixis). : : i fie'é petel mba’énte he'iséva ha.umi fie'é ikatva 'e he'ise. J eee ek i e auka mba'éichapa Ojepuruva’eré-umi fie’éléva activo, mi sintagma oThape mba’epa oguereko hamava ihe’6nguéra ohaikuevo, ikatu haguaicha ojekuaa) st Mmba'eichaguajehaipyrépa. Escaneado con CamScanner SIE ee een ee Reikuaa hagua: (Para saber) Noha’‘anga rupi jahechakuaa mba’éichapa ojeipuru fie’é, ofiefie’é halave tera ofiefie'é kangyve, ohechauka temiandu téra temikotevé, ofiemongu'e tete ha mba’e. U 1-Amofie’é ko fioha’anga’i: (Leoesta dramatizacion) -Halese ndéve avave ndopukai Mofai rehe! Jahecha avapa koaga opuka -Pefanke ko'ja ndaipéri u TES 67 Cents Cr Escaneado con CamScanner Setaneoies 2-Ambohovai: (Contesto) a- Mavamavapa umi ofie’é hatavéva? 4- Mba’e temiandupa ohechauka hikuai?- ch- Mba'eichahdpepa oiko ko fiemongeta? 3-Ko'aga amofe’é ko'a jehaipyre ha ahechauka mba'eichagua temiandu oikuaauka: (Loo estos textos y demuestto a través del tono de voz qué ‘sentimiento ¢ intenciones expresan) (Juana Dévalos rembiapokue) Ymavéko nderory, refiani, ndesaraki, yvakuéra ha yvyra omumu hovyiimba nde rekohako ymave hupygui henyhe. Eju hafemu iEju Aahemu! iAreko chipa héval iChipa soo, chipa aramir6, chipa aval iAigpako he! j Ko'aga guarako nde reguari ha rekafiy opéma umi yva ha mymba hi'upyra mba'asy ha fiembyasy nderehe ojejapyhy iMba'érepa peichaite! nderehe ofiembosarai iKuimba'e ko'agagual Meer 68 Escaneado con CamScanner

You might also like