I. Ngộ độc thực phẩm là gì?

Ngộ độc thực phẩm hay còn gọi là ngộ độc thức ăn hoặc trúng thực, là tình trạng
người bệnh bị trúng độc, ngộ độc do ăn uống phải những thức ăn, nước uống bị nhiễm
khuẩn, nhiễm độc hoặc các loại thực phẩm bị biến chất, ôi thiu, vượt quá liều lượng
cho phép các chất bảo quản, chất phụ gia,…
Nếu ngộ độc ở mức độ nhẹ, người bệnh có thể khỏe lại sau vài ngày; trong trường hợp
nặng sẽ gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, thậm chí có thể dẫn đến tử vong
nếu không được điều trị kịp thời.
II. Nguyên nhân gây ngộ độc thực phẩm?
Những nguyên nhân gây ngộ độc thực phẩm thường gặp gồm:
- Vi khuẩn Salmonella (vi khuẩn gây bệnh thương hàn) gây ra các triệu chứng
buồn nôn, nhức đầu, choáng váng, sốt và tiêu chảy.
- Độc tố tụ cầu Staphylococcus có trong sữa, thịt gia cầm chưa nấu chín gây
chóng mặt, buồn nôn, đau đầu, mạch đập nhanh, tiêu chảy.
- Độ tố vi khuẩn Clostridium botulinum trong thịt cá bị ươn, ôi thiu phá hủy hệ
thần kinh trung ương và hành tủy, gây tử vong.
- Độc tố vi nấm Aflatoxin trên các loại hạt như lạc, đậu nành, hướng dương,
điều, ngô; các loại bột từ những hạt này khi bị nấm mốc.
- Các loại virus viêm gan A (HAV) và Norwalk trong các loại thực phẩm như
rau sống, thức ăn chế biến nguội; các loại nhuyễn thể như sò, ốc, hến sống ở
vùng nước bẩn.
- Sán lá gan nhỏ trong các món ăn chế biến từ gỏi cá sống, cá nướng, ốc chưa
luộc chín.
- Các kim loại nặng như asen, chì, thủy ngân, selenium lẫn trong thực phẩm.
- Tồn dư của thuốc bảo vệ thực vật.
- Các chất phụ gia, chất bảo quản thực phẩm không được phép sử dụng, hoặc
dùng quá liều lượng, quá thời hạn,…
III. Triệu chứng khi bị trúng thực
Ngộ độc thức ăn (trúng thực) có thể xảy ra sau khoảng vài phút hoặc vài giờ, cũng có
thể từ 1-2 ngày sau khi hệ tiêu hóa tiêu thụ hết thực phẩm. Một số trường hợp người
bệnh có thể nghĩ đến ngộ độc khi:
- Có những biểu hiện khác thường sau khi ăn uống một thực phẩm nào đó.
- Những người cùng ăn chung một loại thực phẩm có biểu hiện giống nhau,
trong khi những người không ăn loại thực phẩm đó không có biểu hiện gì.
 - Gặp phải những triệu chứng ngộ độc thực phẩm đặc trưng như đau bụng dữ
dội, nôn mửa, tiêu chảy.
- Thực phẩm vừa ăn uống có mùi vị lạ, ôi thiu, thậm chí có thể có giun sán.
Bên cạnh đó, tùy theo nguyên nhân gây trúng thực, người bệnh có thể gặp các triệu
chứng như:
- Ngộ độc do vi sinh vật: Các loại vi khuẩn, virus hoặc các độc tố từ vi sinh vật
là một trong những nguyên nhân ngộ độc thực phẩm. Trường hợp này, người
bệnh sẽ có các biểu hiện như đau bụng, buồn nôn, tiêu chảy; các biểu hiện mất
nước như khát nước, khô môi; hoặc nhiễm trùng gây sốt, liên tục vã mồ hôi.
- Ngộ độc do thực phẩm nhiễm hóa chất: Người bệnh sẽ có những triệu chứng
khá phức tạp, không chỉ ở hệ tiêu hóa mà còn xuất hiện bất thường ở các cơ
quan khác như đau đầu, chóng mặt, nhịp tim nhanh bất thường, trụy mạch,…
- Ngộ độc do thực phẩm chứa độc tố tự nhiên: Các thực phẩm vốn chứa sẵn độc
tố như sắn, măng, có nóc, cóc,… nếu không được chế biến đúng cách khi ăn
vào sẽ gây nên những triệu chứng bất thường.
IV. Biến chứng nguy hiểm của ngộ độc thức ăn
Ngộ độc thức ăn (ngộ độc thực phẩm) nếu không được phát hiện sớm và điều trị kịp
thời có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như:
- Rối loạn thần kinh: Người bệnh nhìn mờ, nhìn đôi, nói khó, có thể nói ngọng; bị
tê liệt cơ, gặp tình trạng co giật, đau đầu, chóng mặt.
- Rối loạn tim mạch: Người bệnh có thể tụt huyết áp, loạn nhịp tim, khó thở, đau
ngực.
- Ảnh hưởng hệ tiêu hóa: Thấy máu và chất nhầy lẫn trong phân, đau bụng dữ dội
và đau ở các vị trí khác như đau cổ, đau họng, đau ngực.
- Sức đề kháng giảm sút: Sức đề kháng của người bị ngộ độc suy giảm nghiêm
trọng, đặc biệt là ở trẻ nhỏ dưới 2 tuổi, người lớn tuổi hoặc những người đang
điều trị bệnh phải sử dụng các thuốc gây ức chế miễn dịch (đối với các bệnh lý
về khớp, ung thư, dị ứng), người bị suy dinh dưỡng, mắc bệnh lý dạ dày tá tràng,
bệnh gan, rối loạn sắc tố,… thì tình trạng này có thể nghiêm trọng hơn.
V. Hướng dẫn sơ cứu, xử trí khi bị ngộ độc thực phẩm
Khi nhận thấy bản thân hoặc những người xung quanh có những biểu hiện ngộ độc,
cần bình tĩnh và áp dụng những biện pháp sơ cứu ngay lập tức để giảm thiểu ảnh
hưởng, tác động xấu đến sức khỏe người bệnh.
- Gây nôn
Đối với những người có triệu chứng nôn mửa ngay sau khi ăn phải thực phẩm nhiễm
độc, hoặc những người bệnh còn tỉnh táo, chưa có triệu chứng ngộ độc cần lập tức
dùng mọi biện pháp kích thích để nôn hết những thức ăn ra khỏi dạ dày. Có thể dùng
ngón trỏ (đã được rửa sạch) để ép vào góc lưỡi người bệnh, hoặc pha nước muối hòa
tan trong nước ấm để kích thích người bệnh nôn càng nhiều càng tốt, hạn chế các loại
độc tố ngấm vào cơ thể người bệnh.
Trong quá trình gây nôn cần chú ý:
 Khi kích thích người bệnh nôn, nên để người bệnh nằm nghiêng, kê cao phần
đầu để chất độc không bị trào ngược vào phổi, hạn chế nguy cơ người bệnh tử
vong do sặc hoặc ngạt thở. Đối với trẻ em, cần khéo léo tránh gây xước cổ
họng trẻ.
 Có thể giữ lại những mẫu thực phẩm nghi ngờ gây ngộ độc, thậm chí giữ cả
những mẫu thức ăn người bệnh vừa nôn để có thể xác định chính xác nguyên
nhân.
- Bù nước
Người bị ngộ độc thực phẩm có thể nôn và tiêu chảy nhiều lần dẫn đến mất nước, do
đó cần cho người bệnh uống nhiều nước và nghỉ ngơi. Có thể bù nước cho người bệnh
bằng dung dịch oresol được pha theo chỉ dẫn.
Lưu ý, nếu sử dụng dung dịch oresol phải đọc kỹ hướng dẫn sử dụng, dùng đúng liều
lượng chỉ định như không pha quá ít hoặc quá nhiều nước, không sử dụng dung dịch
đã pha quá 24 tiếng, không đun sôi dung dịch,… Nếu nhiều người ngộ độc thức
ăn cùng một lúc cần chia dung dịch oresol riêng biệt, không cho uống chung vì có thể
khiến tình trạng của những người ngộ độc nhẹ trở nên nghiêm trọng hơn.
- Nhanh chóng đưa người bệnh đi cấp cứu tại cơ sở y tế
Trường hợp người bệnh có những triệu chứng bất thường như co giật, rối loạn ý thức,
suy hô hấp không được gây nôn vì có thể nguy hiểm đến tính mạng. Kể cả khi đã thực
hiện các bước sơ cứu kể trên, người bệnh vẫn có nguy cơ gặp nguy hiểm bất cứ lúc
nào. Do đó, cần đưa người bệnh đến ngay các cơ sở y tế để được chẩn đoán chính xác
nguyên nhân và có hướng điều trị kịp thời..
VI. Phòng tránh ngộ độc thực phẩm bằng cách nào?
Để phòng ngừa ngộ độc thực phẩm cũng như các biến chứng nguy hiểm, thì người
bệnh cần chọn lựa thực phẩm an toàn, bảo quản thực phẩm đúng cách, giữ vệ sinh
trong khi chế biến và ăn uống hợp vệ sinh bằng nguyên tắc ăn chín uống sôi.
Lựa chọn thực phẩm
- Chọn những thực phẩm an toàn, có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng, còn hạn sử
dụng, không ôi thiu, kém chất lượng.
- Không chọn những thực phẩm nhiễm chất độc hóa học, hoặc các loại thực
phẩm chứa độc như nấm lạ, khoai tây mọc mầm, cá nóc,…
- Bảo quản thực phẩm
- Bảo quản thực phẩm trong tủ lạnh ở nhiệt độ phù hợp và trong thời gian cho
phép.
- Không để thức ăn ở ngoài quá hai giờ; không quá một giờ đồng hồ vào mùa hè
hoặc khi thời tiết nắng nóng vì có thể gây hư hỏng, ôi thiu.
- Chế biến thức ăn
- Rửa tay trước khi tiếp xúc thực phẩm, trong và sau khi chế biến món ăn để
ngăn ngừa sự xâm nhập của vi khuẩn qua đường ăn uống.
- Làm sạch các nguyên vật liệu trước khi chế biến món ăn.
- Vệ sinh sạch sẽ dụng cụ nấu nướng, ăn uống; rửa sạch bằng xà phòng và nên
rửa bằng nước ấm.