E Book Novel Jawa Sumingkir

8/9/2019 E-Book Novel Jawa "Sumingkir"
http://slidepdf.com/reader/full/e-book-novel-jawa-sumingkir 1/129
~1~
Udan grimis nelesi tlatah dhusun
Sidomukti, sawijining dhusun sing
mapan neng ngisor gunung Kendhil.
Warsidi katon kesusu nuntun pit onthel
tuwa sing katon kebak sayur barang
dagangane, tumuju neng gubug
sakpucuking dalan desa iku. Priya sing
wis rada tuwa umure kang durung nate
ngrasakake endahing rabi iku arep
ngeyupake awake uga barang dagangane
saka tumetesing banyu saka langit rikala
subuh iku.
“Alhamdulillah… maturnuwun
Gusti, sampun kersa paring rejeki enjing
punika. Mugya jawah punika
ndadosaken barokah kangge kula

nyambut damel mangkih, amiin”,
pocape kanthi optimis sinambi ngiyup
saka udan kairing atise hawa
pagunungan sing nujes nganti jroning
balung.
Mbok menawa ora ana sing
nyana. Priya sing dedeg piadege kaya
dene werkudara, praupane tansah
sumunar, bagus kaya janaka uga sopan
tindak-tanduke iku kudu ngupaya
semono rekasane, kanggo uripe
dheweke, uripe adhi-adhi lan ibune sing
wis sepuh.
Awake Warsidi kang katutup
dening jaket ireng lusuh iku nuli
disendhekake ing pojokan gubug.
Dheweke slonjor kanthi nyawang pit
tuwa kagungan almarhum bapake sing

wis suwi banget katimbalan dening
Gusti Allah. Pit iku ngibarat wis dadi
seksi lika-likuning urip kang dilakoni
Warsidi sak kulawarga. Urip dadi wong
susah paribasan mrana-mrene ora kajen.
Sanadyan mengkono, priya iku ora
prenah rumangsa cilik atine.
“Mas Warsidi ten pundi ta Bu?,
kok mboten ketingal? punapa sampun
tindak?”, pitakone Maya marang mak
Onah, ibune. “Iya ndhuk, masmu mau
isuk-isuk wis mangkat”, wangsulane
mak Onah. Maya iku adhine Warsidi
sing paling tuwa. Bocah wadon sing
manis rupane iku wis sekolah kelas 2
SMA. Dheweke banjur lunga menyang
kamare adhine sing isih turu. Jenenge
Saipul. Bocah sing lagi sekolah kelas

loro iku banjur digugah kanthi alus.
“Dhik… ayo tangi yoooo,
pakpung terus salat?”, gugahe Maya
kanthi swara alus marang adhine.
“Mengko dhisit mbaaaaak… sih atis
ki..”, saure Ipul. “Ayo tangi ta dhik
Ipul…Wis awan lo, mengko mundak
telat sekolahe lan didukani bu guru”.
Bocah lanang iku banjur tangi, lan
nuruti apa kandhane mbakyune. Maya
banjur ngadusi adhine ning kamar
mandi. Sawetara Maya ngadusi adhine,
mak Onah masak sega sak lawuhe apa
anane ning dhapur kanggo sarapan
putra-putrane.
Tumetesing banyu langit kang

ngendhegake lakune Warsidi wis entek.
“Wah… wis terang iki kayane, tak
mlaku maneh lah, selak kawanen.
Bismillah hirrahmaan nirrahiim…”.
Priya iku nuli nggenjot pit onthele
tumuju papan kang biyasa kanggo
nawakake dagangan sayure, dhusun
Lumintu.
“Yurrrr…sayuuuurrr! Sayur
Bu… Sayuuurr..”, anggone tawa-tawa.
Ora wetara suwe ibu-ibu warga dhusun
Lumintu padha metu lan blanja.
“Mangga Bu, badhe ngersakaken
punapa?”, Warsidi ngaturi bu Yayuk,
garwane lurah dhusun Lumintu. “Aku
tuku sop-sopan, ayam setengah kilo karo
lombok telung ewu wae Di…”. “Oh
inggih Bu… sekedhap kula

pendhetaken”, wangsulane Sidi karo
gagenan njupukake apa sing arep
ditumbas bu Yayuk. “Mangga Bu…
punika ingkang Ibu kersakaken
kalawau”. “Oh iyaaa… pira kabehe
Di?”, ngendikane bu Yayuk kanthi
ngetokake duwit ning dhompete.
“selakung ewu kemawon Bu…”. “Oh
iyaaa…iki duwite. Eh Di… sesuk
Minggu sore kowe bisa mara myang
omah apa ora?, mau bapak pesen arep
nyuwun tulung kanggo mbenekake
gendheng omah. Bapak kan wis sepuh,
wis ora wani munggah-munggah”,
pitakone bu Yayuk. “Inggih Bu…
insyaallah kula saged, benjing sonten
kula tak sowan bapak kaliyan ibu
wonten dalem”. “Yawis… maturnuwun

yaa Di, mangga sedaya…
wassalamualaikum”, bu Yayuk pamit
marang kabeh wong sing blanja ana ing
kono.
Srengenge wis jumeneng nata.
Sayur dagangane Warsidi sing maune
kebak wis kari sithik. Dheweke seneng
banget, amarga dagangane dina iki laris.
Tawaran nyambut gawe srabutan
kanggo mbenekake gendheng daleme
pak lurah dhusun Lumintu uga nambah
bungahing atine. Bocah iku banjur bali
menyang omah kaya biyasane.
***
“Assalamualaikum Bu…”.
“E…. walaikumsalam Leee. Piye
daganganmu? laris ta?”, pitakone mak
Onah marang Sidi. “Alhamdulillah

Bu…pangestunipun. Dagangan kula
dinten punika telas, malah kalawau kula
didhawuhi kaliyan bu Yayuk,
garwanipun pak lurah dhusun Lumintu”,
wangsulane priya kuwi kanthi nada
swara sing bungah banget.
“Alhamdulillah…. didhawuhi apa ta
Le?”. “Punika lo Bu… ndandosi
gendheng dalemipun pak lurah dhusun.
Panjenenganipun sampun sepuh, mila
kula kadhawuhan ndandosi. Lumayan
Bu, saged kangge tambah-tambah arta
kangge sekolah adhik-adhik”. “Husss...
aja ngono, niate ngrewangi kuwi ora
kena ngarepake piwales kaya
mengkono. Yawis…kana gek ndang
adus”. Warsidi nindakake apa sing
didhawuhake biyunge lan enggal-enggal

ning kali saprelu ngresiki awake.
Dina ngancik awan. Maya lan
Ipul wis bali sekolah. Adhi-adhine
Warsidi padha bali kanthi gawa kabar
sing rada nggegirisi jroning ati. Bocah
loro kuwi mau wis dijaluk mbayar SPP
ning sekolahe dhewe-dhewe. Bungah
atine Warsidi dina iku dumadakan
katutup dening mega mendhung saka
kabar iku. Uripe Warsidi sakulawarga
pancen susah banget. Kanggo mangan
saben dina wae kluwarga iku wis
kangelan. Mak Onah sing wis sepuh
mung dadi buruh umbah-umbah sing
bayarane ora sepira. Warsidi uga
mangkono. Sanadyan dheweke durung
tuwa banget, ananging dheweke ora
10
tamat SMP. Priya sing bagus rupane iku

wis ora mikir sekolah, nanging mikir
kepriye carane supaya adhi-adhine bisa
sekolah. Nadyan kaya mengkono nnging
Sidi ora tau ngangkluh, dheweke tetep
sabar lan usaha kanthi nyambut gawe
apa wae sing penting halal.
“Bu… kula badhe pamit kesah
rumiyin, badhe sowan pak lurah dhusun
Lumintu”. “Iya Le… ati-ati ya? Nek wis
rampung ndang bali”, welinge mak
Onah. “Inggih Bu… Assalamualaikum”.
Warsidi metu saka omahe kanthi
numpak pit onthel. Dheweke lunga
kanthi dedunga, supaya bisa antuk
gaweyan liya sakrampunge iku, sing
bisa nambahi duwit kanggo mbayar
sekolah adhi-adhine.
11
“kulanuwun… Assalamualaikum
Pak, Bu..”. Warsidi ndhodhog daleme
pak kepala dhusum Lumintu.
“Walaikumsalam… eeeee, Warsidi,
kene mlebu kene… kae bapak ning
njero”, bu Yayuk nyumanggakake Sidi
kanthi semanak. Sidi banjur guneman
sedhela karo pak lurah dhusun Lumintu.
Sakwise rampung guneman dheweke
banjur gagenan nglakoni apa sing dadi
tugase dina iku. Sidi kanthi sabar lan
ngati-ati ndandani gendeng-gendeng
iku.
“Pak, Bu… gandheng punika
sampun purna, kula badhe nyuwun
pamit. Sampun dipuntengga ibu ten
dalem”, ature marang Bu Yayuk
sakulawarga. “Oh iya wis…
12
maturnuwun ya Di? Iki ana rejeki sithik

minangka tandha panuwune Bapak lan
Ibu kanggo Kowe”. Bu Yayuk maringi
sidi amplop putih sing isine dhuwit.
“Walah Bu… maturnuwun sanget,
nggihpun kula pamit rumiyin,
Wassalamualaikum”.
Sore iku Warsidi bali menyang
omahe ning dhusun Sidomukti sing
adohe udakara limang kilometer saka
dhusun Lumintu. Sadalan-dalan
dheweke tansah mikir babagan dhuwit
kanggo bayaran sekolah adhi-adhine
wulan iki sing cacahe sakyuta. Lakune
dumadakan mandheg amarga dheweke
penasaran karo isine amplop putih sing
diparingi bu Yayuk mau. Amplop putih
sing ora sepira kandhele iku jebule isine
13
100 ewu. Warsidi mung mesem.

“Alhamdulillah… aku kudu golek
tambahan dhuwit 900 ewu maneh
kanggo mbayar sekolahe adhi-adhiku”.
Sanadyan dheweke mesem, nanging
kahanan atine tansah sumelang. Sidi ora
kepengin adhi-adhine medhot sekolah.
Dhusun Sidomukti, papan ana
ngendi Warsidi lair, gedhe lan entuk
maneka warna pengalaman urip wis ora
adoh maneh. Lakune pit onthel tuwa iku
mandheg sanalika. Ora sengaja Sidi
weruh ana dhompet ireng ning pinggir
ratan tumuju desane. Dhompet ireng
sing rada kandel iku nuli dibukak.
Mripate Sidi dumadakan dadi melek tan
kedhep nadyan mung sepisan, weruh ing
dhompet iku isine dhuwit satus ewunan
14
sing cacahe rong puluh alias rongyuta

akehe. Kakung kang bagus iku mamang
atine.
Apa sing dadi mamange Sidi
kacaritakake ning mak Onah. Dhompet
sing wis katemokake mau dibukaki
isine. Jebul ning njero dhompet iku ana
KTP-ne sing nduwe dhompet, Arif
Wicaksono jenenge. KTP iku nyebutake
menawa sing nduwe iku daleme ana ing
dhusun Parangrusak, tangga dhusun
Sidomukti.
“Bu… dhompet punika isinipun
arta kalih yuta, kagunganipun mas Arif
Wicaksono ingkang dalemipun wonten
dhusun Parangrusak mrika”, ature
marang ibune. “Dhuwite akeh ya Le?”,
mak Onah sumaur kanthi swara polos.
15
Wanita tamatan SD iku durung nate

weruh dhuwit sing akehe rong yuta mau.
“Apa dhuwite iki disilih sik kanggo
mbayar sekolahe adhi-adhimu ya Le?”,
ngendikane mak Onah marang putrane.
Krungu wangsulan iku, jantunge
Warsidi kaya-kaya mandheg greg.
Dheweke pancen butuh dhuwit kanggo
mbayar sekolah adhi-adhine, ananging
priya iku sadar yen dhuwit sing ana ing
dompet iku dudu duweke lan ora
sakmesthine dheweke nguthik-uthik
nadyan mung serupiyah. “Nuwun sewu
Bu, nyuwun pangapunten. Prayoginipun
dhompet punika mbenjing langsung
kemawon dipunwangsulaken dhateng
alamat ingkang kaserat wonten KTP
kalawau, awit dhompet punika rak nggih
16
sanes gadhahanipun kita. Dospundi

Bu?”, pitakone Sidi. Mak Onah tan
kumocap sawetara. Wanita kang wis
tuwa iku nuli ngunjal ambegan lan
mesem. “Yawis Le, cah bagus. Yen iku
dadi keputusanmu aku manut wae.
Kowe wis gedhe putraku, wis ngerti ndi
sing becik lan ndi sing ala”. Jebule mak
Onah sarujuk dening apa sing dadi
keputusane Sidi.
Mega kang sinandhing rembulan
wis gumanthi dening padhang
sumunaring surya. Adhi-adhine Warsidi
wis padha mangkat sekolah. Dheweke
mangkat dodol rada awan, merga arep
dodol ning desa Parangrusak, sekaliyan
arep nggoleki alamat lan mbalekake
17
dhompet ireng sing ditemokake ning

dalan wingi.
Jam tansaya ngancik rada awan,
Warsidi wis rampung anggone tata-tata.
Dina iku dheweke nganggo rasukan sing
rada apik, amarga sakrampunge dodol
arep nglakoni apa sing dadi wajibe
marang apa sing ditemokake. Sidi
nggoleki ibune, mak Onah saprelu pamit
lan nyuwun pangestu. Nanging, isuk
kang padhang njingglang lan isih seger
dumadakan malih dadi peteng ndhedhet,
sumpeg. Mak Onah katemokake
semaput dening Warsidi ning pawon
kanthi getih sing ana ning tlapak tangan
lan tutuke. Warsidi enggal-enggal
nggawa ibune menyang puskesmas.
Rencana arep mbalikake dhuwit sing
18
katemokake ning dalan mau durung sida

dilakokake. Dheweke banjur nggawa
mak Onah menyang puskesmas.
***
Dokter puskesmas wis rampung
anggone mriksa mak Onah. “Dospundi
kawontenanipun ibu kula, Dok?”,
pitakone kanthi mingseg-mingseg.
“Ibune sampean gerah TBC Mas. Iki tak
wenehi resep, mangga ndang dijupuk
ning loket, supaya obate bisa ndang
dinjuk ibune sampean, lan bisa ndang
dhangan saka gerahe”.
Wangsulane dokter puskesmas
iku gawe Warsidi tansaya sumelang
atine. Nadyan ragane katon rosa,
nanging atine Sidi susah. Kahanan iku
ndadekake dheweke kudu golek dhuwit
19
maneh kanggo mbrobatake biyunge.

“Mbak... kula badhe nebus obate Ibu
kula”. “Oh nggih Mas... total sedaya
ingkang kedah dibayar setunggal yuta”.
Ngerti yen obate biyunge nganti rega
semono, Warsidi ora sida nebus obat
kanggo ibune.
Dhuwit rong yuta sing dicekel
dheweke disawang-sawang. Sidi
kepepet banget, dumadakan mbutuhake
bea sing ora sithik. Dhuwit sing
ditemokake kuwi kena kanggo mbayar
sekolah adhi-adhine, uga kanggo
mbayari ibune sing lagi gerah ning
puskesmas. Ananging atine tetep ing
karep awale, yaiku mbalekake dhuwit
iku marang sing nduwe.
20
“Mas, dospundi kawontenanipun

ibu Mas?”, Maya teka ning puskesmas
kanthi ngajak Ipul. “Ibu orapapa dhik,
mau wis dipriksa karo pak dhokter kok.
Awakmu karo dhik Ipul wis maem
durung?”, pitakone Sidi sinambi
ngresiki luhe. “Alhamdulillah adhik
sampun Mas, kalawau. Menawi kula
mangkih gampil”. “Yawis…sing
penting aja nganti ora maem ya Dhik?,
iki tak gawani dhuwit sithik kanggo
cekelan. Mas arep mbalekake dhuwit
sing Mas temokake winginane nalika
bali dodol. Ibu dijaga ya? Mas tak lunga
sik..Assalamualaikum”, omonge Sidi
marang Maya sing isih nganggo
seragam sekolah. “Inggih Mas,
Walaikumsalam..”
21
Pit onthel tuwane Sidi miwiti

lakune ngukur dalan tumuju desa
Parangrusak. Manah sing kebak dening
swaraning setan kalah dening tekade
sing kuwat kanggo mbalekake dhuwit
rong yuta sing lagi digembol priya iku.
“Assalamualaikum Bu… nuwun
sewu, badhe nyuwun pirsa. Ibu
mangertos alamat punika punapa
mboten nggih?”, Warsidi takon marang
salah sawijinining ibu-ibu kang ana ing
dalan desa Parangrusak. “Oh… kuwi
Mas, sing omahe paling gedhe kuwi lo
Mas”. “Cat pethak punika Bu?”,
“Iya..iyaa, bener Mas”. “Nggihpun..
maturnuwun nggih Bu?
Wassalamualaikum”. Lajuning onthele
Sidi saiki wis cetha. Tunggangane iku
22
nuli diarahake marang omah gedhong

sing dituduhake ibu-ibu mau.
Tekane priya gagah ing omah
gedhong iku dipapag dening pitakone
satpam sing ora kalah gagahe. Dheweke
banjur ngandharake apa prelune. Jebule
dompet sing ditemokake Sidi iku
duweke bose si satpam gagah sing
mapag sidi ana ngarepan gapura omah
mau. Sidi gumun nalika wis mlebu
gapura omah iku. “Omah kok apike
kaya ngene ta ya Allah… kapan isa
duwe omah apik kaya ngene..”, batine.
“Nuwun Sewu Bapak… punika
wonten mas-mas saking dhusun
Sidomukti badhe kepanggih Bapak,
sanjangipun badhe nyaosaken
dompetipun Bapak ingkang
23
dipuntemokaken ten radosan”, ature

satpam marang bose, Arif Wicaksono.
“Oh iyaaa…wingi pas aku bali
ngojek merga mobilku mogok kae
dompetku sempet ilang mbuh ning ndi
Jo, yawis kon mrene wae iku mas-
mase!”. “Assalamualaikum Bapak…”,
anggone Sidi miwiti mertamune kanthi
mundhuk-mundhuk. “Walaikumsalam…
mangga pinarak mriki Mas, mangga
mangga…”. Priya loro kuwi banjur
ngomong-ngomong kanthi swasana sing
grapyak semanak.
Ora krasa anggone Sidi mertamu
wus sakjam suwene. Priya iku banjur
nyuwun pamit karo sing duwe omah.
Arif ujug-ujug ngetokake dhuwit teka
njero dompete. Dhuwit sing cacahe
24
sakyuta saka dompet iku arep

diparingake marang Sidi. Priya kang
lagi sumelang atine iku wiwitane sajak
isin-isin arep nampa, ananging merga
kahanan dheweke banjur nampa apa
sing diparingake Arif. “Wis Di…
anggep wae iki tandha panuwunku
marang awakmu. Muga-muga tali
paseduluran iki bisa tetep mlaku nganthi
sakteruse ya, maturnuwun lho…”.
“Amin mas Arif, maturnuwun
sanget…kula nyuwun pamit rumiyin,
pareng-pareng, Wassalamualaikum…”.
Pit onthel tuwa iku metu saka omah
gedhong duweke Arif.
Warsidi atine ayem sawetara
amarga bali gawa dhuwit cacahe
sakyuta sing diwenehi Arif mau. Dhuwit
25
~2~
Tika pamit marang bapak lan

ibune saprelu mangkat sekolah.
Wanodya kang ayu kinyis-kinyis iku
nyepedha kaya biasane tumuju ing SMA
Giri Bangun. Praupane katon semangat
banget kanggo ngangsu kawruh lan
seserapan ana kana.
Pak lan Bu Karman, wong
tuwane Tika klebu kluwarga sing
nduweni drajad ing dhusun. Mula ora
gumun yen Tika bisa sekolah ing SMA
Giri Bangun, sekolah sing bisa dikandha
minangka sekolah favorit ing dhusun
Brajamukti. Ora saben bocah bisa
27
sekolah ing SMA Giri Bangun kejaba

yen anake wong sing nduwe.
Tika wis tekan sekolah.
Piwulangan dina iku kawiwitan kanthi
ulangan matematika. Tika sing klebu
bocah pinter sajak ora gugup blas nalika
soal ulangan lan lembar jawabe dibagi
dening bu Frida, guru matematikane.
Joni, bocah lanang sing paling
mbeling sak sekolahan dumadakan
mlebu kelas. “Joni!!! Saka ngendi wae
kowe kok jam semene nembe teka???”,
pitakone bu Frida marang bocah lanang
sing bagus, gedhe dhuwur, putih
nanging ora duwe tata lan mbelinge
naudzubillah. “Aku mau nongkrong sik
Bu… ngopi-ngopi sik ning warunge
mak Yem! Sorry yen mlebu kelase
28
telat”, sumaure kanthi entheng. “Kowe

bisa sopan sithik ora karo wong tuwa?
Wis tekane telat! Ngomong ora duwe
tata! Tobat tenan! Wis kana lungguh!”.
Joni lungguh ana neng mburine Tika.
Guru-guru ing SMA Giri
Bangun wis ora kaget karo kelakuane
Joni sing sakpenake dhewe. Guru-guru
ora ana sing wani maringi ukuman
marang dheweke, amarga Joni iku
putrane Pak Sakti, priyayi sing
kagungan yayasan Giri Bangun. Guru-
guru uga padha wedi yen arep maringi
biji elek marang Joni, kamangka bocah
iku bijine mung do-re-mi-fa-sol.
“Tik! Tika!! Aku nyilih
garapanmu!!”, anggone Joni bisik-bisik
ngomong karo Tika sing lungguh ana
29
ngarepe. Tika sing wis ngerti kaya apa

pakulinane Joni mung meneng wae.
Celuke Joni mau kaanggep kaya dene
angin kang liwat. “Tik!! Tika!! Kowe
wani karo aku???”, swarane Joni
nyeluki Tika kanthi nada swara kang
rada dhuwur. Kursine Tika nganti
ditendhangi saka mburi, nanging
dheweke tetep meneng ora noleh.
Joni sing pancen brandhalan dadi
serik atine. Dheweke rumangsa
diremehake dening bocah wadon siji
kuwi. “Titeni kowe Tik! Tak Garap
kowe!”, omonge sajroning batin kanthi
niat kang ala. Ragane Joni sing wis
kelebon pil setan lan miras gawe emosi
kang ana ing atine tansaya angel
dikendhalikake.
30
Tumeka ing wancine mulih

sekolah, Joni metu ndhisikan saka kelas.
Bocah kuwi banjur umpetan ana ing
samping kelas karo ngenteni Tika liwat.
Dheweke arep ngetutake Tika mulih
kanggo gawe rencana ala kanggo males
apa sing ditindakake bocah wadon iku
nalika ulangan matematika mau.
Bocah wadon ayu kang dienteni
Joni wus metu saka kelas lan enggal-
enggal mara ning papan kanggo parkir
pit ing SMA Giri Bangun. Joni saka
adoh isih ngawasi mobah-mosiking
bocah wadon ayu iku. Tika katututan
dening Joni awit saka sekolah nganti
tekan omahe. “Kena kowe cah ayu!
Enteni wae tanggal maine! Ancur
kowe!”, batine karo gumuyu kanthi
31
sinis. Joni banjur mulih lan ngomong

karo kanca-kanca brandhalane sing
klebu preman-preman. Dheweke ngajak
kanca-kancane kanggo nindakake
rencana alane marang Tika.
***
Telung dina sakwise ulangan
matematika sing gawe atine Joni kalap
iku ana kagiyatan ing SMA Giri
Bangun. Tika sing klebu salah
sawijining pengurus OSIS neng kana
melu nyengkuyung. Kagiyatan iku
ndadekake Tika kudu bali rada sore
amarga ngrewangi kanca-kancane resik-
resik sakwise acara rampung.
Joni sing wis ngerti kahanan iku
enggal metu saka sekolah seprelu siap-
siap kanggo nglakoni rencana sing wis
32
kasusun karo kanca-kanca premane.

“Yun…Sof, aku tak mulih ndhisik ya?
wis meh surup ki…”, pamite marang
kanca-kanca rakete, Yuyun lan Sofi.
“Heem Tik… yawis kana ndang bali
wae, mesakke nek balimu bengi-bengi,
tapi wani ta?”, sumaure Yuyun. “Apa
tak terke aku?”, Sofi nyaut omongan.
“Wani kok Yun… ora usah Sof, aku tak
bali dhewe wae, maturnuwun..hehe, aku
bali sik ya? Assalamualaikum..”. Tika
banjur metu saka sekolahe.
“Ndes…ayo padha siap-siap
ning tugase dhewe-dhewe, ki bocahe
wis mulai ngepit mrene”, Joni ngabani
kanca-kanca premane. Ora wetara suwe
Tika wis katon saka kadohan. Joni lan
kanca-kancane arep nindakake rencana
33
alane iku ning dalan sadengahing kebon

tebu sing saben dina diliwati Tika.
“Mbak…tulung Mbak, kula nembe
ditabrak tiyang ngangge sepedha motor,
tulung Mbak”, dumadakan Tika weruh
ana wong lanang ning pinggiran dalan
njaluk tulung kanthi tatu-tatu ning
awake. Nalika dheweke arep nulungi,
kanca premane Joni nutup tutuke Tika
saka mburi, lan sing loro liyane
nggoceki tangane Tikal banjur diseret
marang tengah-tengah kebon tebu. Tika
jerit-jerit karo nangis. Joni sing dadi
dhalang saka tumindak kang ala iku
banjur metu saka wit-witan tebu karo
ngekek-ngekek. “Halo cah ayu…
ngapa? kaget ya? kowe wis wani karo
aku, saiki rasakna! Entek kowe!”.
34
“Bajingan kowe Jon! Karo wong wedok

wae maine kroyokan ngene!
Cuuuhhh!!!!!”, Tika ngidoni raine Joni.
“Setan alas! Menenga!”. Joni ngeplak
pipine Tika sing alus iku karo mbentak
dheweke. Pipi sing putih iku dadi abang
merga tangane Joni.
Tika sing ora bisa obah ora
mandheg anggone mbengak-mbengok
njaluk pitulungan. Kanca-kanca
premane Joni banjur nguculi seragam
sekolahe Tika. Tangise Tika tansaya
kejer ngerteni kadadeyan iku. “Mas…
ampun Mas, ampuuun…”. “Ayo cah
ayu…menenga ta, wis ta… enak kok!
Kowe ora usah wedi, ya ya ya?”, sauté
salah siji kanca premane Joni karo
cengengesan. Seragam putih kang mau
35
nutupi awake Tika saiki wis ganti

dening miniset putih. Awake sing
memel kaya dene model banjur
kasawang dening para bajingan kancane
Joni. Pambayun montoge bocah wadon
ayu sing apik bebudene kuwi katon
mencungul saka mburi minisete, agawe
kanca-kanca premane Joni tansaya
nepsu arep ngrudapeksa Tika.
“Ampun Maaasss…ampuuuun,
aku ora tau urusan karo sampean-
sampean, ampun Massss..ampuuuun”,
panjaluke Tika kanthi melas marang
prema-preman iku. Joni mung ngakak-
ngakak ndelok kahanan iku. “Rasakna
kowe! Ben dirudapeksa dening
bajingan-bajingan kuwi!”, omonge
sajroning batin karo ngguyu cekakan.
36
Tika sing wis kalucutan klambi

seragame ora mandheg anggone bengak-
bengok. Kahanan ning kana yen surup
pancen sepi, jarang ana wong lewat.
Nanging Gusti Allah iku mesthi bakal
paring pangayoman dening sapa wae
kang sregep ngibadah lan apik bebudene
marang sasama.
“Kok kaya ana swara wong
wadon njaluk tulung kae sapa ya? ning
ndi kae? Lha iki ana pit ning pinggir
dalan ngene”, Warsidi sing bali saka
dodol sayur ngendhegake pit onthele.
Dheweke banjur nututi tipak sing ngarah
sajroning kebon tebu. Sidi kaget
nyawang ana bocah wadon sing arep
dirudapeksa.
37
“Woy!! Bejad banget lakune

sampean-sampean iki!! Yen wani aja
karo wong wedok!! Bajingan tengik!!!”,
pambengoke Sidi sajak gethem atine.
“Kowe sapa? Meh dadi pahlawan ning
kene?”, sauté Joni. Kanca-kanca
premane Joni banjur melu panas lan
ngeculake Tika. Adu kaprigelan gelut
ora bisa kasingkirake maneh. Warsidi
dikeroyok dening Joni lan preman-
preman kang nyatane nggawa gaman
landhep. Nadyan mengkono ora dadi
masalah kanggo Sidi sing mbiyen tau
sinau pencak silat. Joni sak wadya
balane kawon.
“Mbak…mangga kula
dherekaken kondur”, Sidi nawani
ngeterke bali marang Tika.
38
“maturnuwun Mas…maturnuwun”,
ature Tika kanthi nangis sesenggukan.
“Nggih Mbak, sami-sami…mangga kula
dherekaken, nuwun sewu rasukanipun
dipunagem rumiyin”. Wong loro iku
banjur mlaku kanthi nuntun pit
bebarengan tumuju desa Brajamukti,
omahe Tika.
“Namine sinten Dhik?”, pitakone
Sidi marang Tika kanggo ngedhemake
swasana. “Kula Tika Mas”.
“Emmmm…sak iki wis kelas pira
dhik?”, “Kelas 3 Mas…”. Tika sajak
tatu atine amarga kadadeyan mau,
saengga apa sing dadi pitakone Sidi
mung diwangsuli kanthi cekak aos.
“Assalamualaikum…”,
“Walaikumsalam… ya Allah ndhuk,
39
kenangapa kowe? Kok bali-bali kaya

ngene?”, pitakone bu Karman marang
anak wedoke. “Tika badhe dirudapeksa
Bu…”, luhe Tika mbrebes mili deres
maneh ning pangkone Ibune. “Sapa sing
arep ngrudapeksa kowe anakku?!!!”,
Pak Karman metu kanthi ngamuk-
ngamuk gawa clurit. “Joni kaliyan
kanca-kancanipun Bapak…”. “Sabar
Pak, sabar… prayoginipun Bapak
enggal-enggal lapor polisi kemawon”,
Sidi menggak. “Sapa kowe?”, “Mas-mas
punika kalawau ingkang nulungi kula
Pak, Bu…”. “Aku ora trima anakku
diperlakokake kaya ngene!! durung
ngerti sapa aku kae bocah!!”. “Sabar
Pak..sabar, luwih becik mengko dhewe
bareng-bareng ning kantor polisi wae”,
40
kandhane bu Karman nglerem atine

bojone.
Tika sakluwarga lan Sidi bareng-
bareng menyang kantor polisi. Joni lan
kanca-kancane jebul wis dadi target sing
diincer dening polisi amarga dheweke
lan kanca-kancane uga dilaporake
mbegal, dodol pil setan lan miras ing
dhusun sebelah. “Maturnuwun ya
Lik…wis kersa nulungi Tika, iki ana
tandha panuwun sithik”, kandhane bu
Karman karo ngulungake duwit atus
ewonan cacah lima. “Mboten
Bu…mboten, maturnuwun. Saestu, kula
ikhas kok, maturnuwun”. “Sapa
jenengmu cah bagus? omahmu ana
ngendi?”, pitakone bu Karman kanthi
mesem manis. “Kula Warsidi Bu…
41
griya kula ten dhusun Sidomukti”. Ora

wetara suwe pak Karman sing lagi
emosi ngajak bali. Tembung
“maturnuwun” nganti ora kumocap saka
lambene pak Karman. Bu Karman lan
Tika mung banjur manut apa kandhane
pak Karman. Sidi sing wis katon kesel
banget banjur bali ning dhusun
Sidomukti kekancan pit onthel tuwane.
“Assalamualaikum Bu…
nyuwun pangapunten radi telat dugi
griya”. “Walaikumsalam…iya Le,
orapapa, saka ngendi ta? Kok yahmene
nembe tekan omah?, mak Onah katon
penasaran. Warsidi sing gobyos kringet
banjur nyritakake kanthi nrithik apa sing
njalari dheweke mulih telat sinambi
ngaso.
42
Wenih katresnan ora sengaja

sumebar ning atine Sidi. Kadadeyan
mau gawe mripate priya iku ora bisa
merem nadyan awake kesel banget. Sidi
kelingan wajah ayune Tika. Dheweke
rada gela amarga ora bisa tepungan akeh
karo wanodya kang ayu iku.
***
“Bu… pamit rumiyin, badhe
bidhal sadeyan”. “Iya Le…ati-ati ya??,
mengko mulih jam pira?”, pitakone mak
Onah marang putrane. “Mangkih kados
biyasanipun kok Bu, dospundi?”,
“Orapapa, mengko Ibu arep rewang ning
daleme bu Tarjo, mengko adhi-adhimu
diurusi sik ya Le?”. Sidi nyaguhi
dhawuhe mak Onah banjur mangkat
dodol sayur.
43
Dina iku dina Minggu, Warsidi

sing wis suwe ora bisa turu angler
amarga lam-lamen Tika sengaja dodol
ning dhusun Brajamukti. Ora kanyana,
Sidi kepethuk maneh karo Tika.
“Mas Sidi!!!”, “Eh…Dhik Tika
ta jebule, tak kira sapa,
Assalamualaikum??”, sauté Sidi
mangsuli pambengoke cah ayu sing nate
ditulungi iku. “hehe…Walaikumsalam,
sehat Mas?”, Tika sajak bungah banget
ketemu maneh karo Warsidi.
“Alhamdulillah Dhik…Sehat, hehehe…
Dhik Tika sehat? Minggu-Minggu kok
ora dolan?” pitakone Sidi.
“Alhamdulillah Mas, kula inggih
mekaten. Mboten Mas…badhe
ngrewangi Ibu masak kok, hehehe…
44
niki kula diutus Ibu tumbas bahan, eh

malah kepanggih sampean Mas,
nggihpun kula tak sekaliyan tumbas ten
penjenengan mawon”. Bocah loro kuwi
banjur guneman ngalor ngidul ngetan
ngulon. Mbok menawa pancen wis
rejekine Sidi, dagangane ning desa
Brajamukti entek ludhes. Sidi banjur
mulih kanthi ati sing bungah banget.
Bungah merga dagangane laris lan bisa
ketemu maneh karo sing gawe dheweke
ora bisa turu pirang-pirang dina.
***
Sidi lungguh-lungguh ing teras
omahe, ora wetara suwe mak Onah
nyusul ngancani. Mak Onah nyawang
putrane ngguya-ngguyu dhewe kaya-
kaya wong kang nandhang kasmaran.
45
“Le… ana apa ta? Kok sajake kaya lagi

kasmaran ngono?”. “Eh Ibu…mboten
kok Bu, punika lo kemutan dhagelan
ketoprak ingkang kula tingali
kalawingi”. “Dhagelan apa dhagelan?”,
Mak Onah mbeda. Ibune sing wis tuwa
iku sajak wis ngerti yen apa sing
dikandhakake putrane iku mung apus-
apusan, nanging mak Onah mung
mesem tok.
***
Ora krasa yen Sidi karo Tika wis
sesambungan nganti pirang-pirang taun.
Tresna ing antarane priya lan wanita iku
thukul ijo royo-royo. Sidi lan Tika dadi
luwih asring ketemu, dolan lan guyon
bebarengan. Lumrahe wong sing lagi
kasmaran, donya rasane kaya duweke
46
wong loro. Dina-dinane Sidi sing kudu

dilakoni kanthi rekasa dodol sayur
kanggo uripe dheweke, ibu lan adhi-
adhine dadi ora krasa rekasane merga
kairing tresnane marang Tika. Meneng-
meneng Warsidi nyelengi dhuwit
kanggo ngrabi wanodya sing dadi
pepujaning atine iku.
Tresnaning bocah loro sing wis
kaya dene mimi lan mintuna iku durung
kangerten dening pak Karman lan bu
Karman. Mak Onah uga durung ngerti
yen putrane sing dadi sakaning
kluwarga iku kaiket dening tali tresna
marang anake juragan mbako dhusun
Brajamukti.
“Dhik…kepriye ya yen bapak
ibumu pirsa marang sesambungane
47
tresna kang thukul tansaya tumuncep

jeru ing ati.
Sidi mulih kanthi kebak mamang
ing atine. Priya iku tresna banget
marang putrane juragan mbako saka
dhusun Brajamukti, sing mbiyen tau
ditulungi nalika arep dirudapeksa,
ananging dheweke uga ora bisa selak
yen kahanan kluwargane karo kluwarga
pepujaning atine iku kaya dene bumi
langit, adoh!.
Lajuning pit onthel tuwa sing
kanggo riwa-riwi dadi seksi
sesambungan atine Sidi lan Tika sing
dilakoni kanthi sesidheman.
` “Assalamualaikum Bu…”,
dheweke mlebu omah, praupane katon
rada lesu. “Walaikumsalam Le… teka
49
ngendi ta? Kok nembe bali?”, pitakone

mak Onah. Sidi dumadakan trataban
atine. Priya iku kepengin banget matur
karo ibune menawa dheweke kepengin
ngrabi Tika, putrane Pak Karman,
juragan mbako dhusun Brajamukti.
Ndelalah, dhuwit kanggo ngrabi sing
diklumpukake suwe kanggo rabi wis
cukup yen mung kanggo syukuran cilik-
cilikan. Nanging Sidi rumangsa yen
durung wancine kanggo mak Onah pirsa
babagan iku. Wusanane, dheweke mung
banjur ngempet ature.
***
Ngancik sawijining dina nalika
atine Sidi wis ora bisa ngempet apa
kang dadi kodrate minangka priya
normal. Mak Onah sing lagi nglempiti
50
klambine adhi-adhine banjur dicedhaki

saprelu diajak rembugan. Sidi arep
matur apa sing dadi karepe. Ya….
ngrabi Tika, putrane Pak Karman,
juragan mbako dhusun Brajamukti.
“Bu… kula badhe matur”. “Arep matur
apa ta Le?”, pitakone mak Onah karo
mesem. “emmmm…menawi kula badhe
rabi kepareng punapa mboten?”. Mak
Onah kaget sakwise krungu pitakone
putrane. Tangane sing mau sibuk
nglempiti kumbahan dindhegake. “Ya
pareng wae ta cah bagus. Memange arep
rabi karo sapa?”. “Ibu taksih kemutan
rikala kula nulungi tiyang estri ingkang
badhe dirudapeksa?”. “Ya…njur?”,
wangsulane mak Onah. Jantunge Sidi
dheg-dhegan arep mbacutake ature.
51
“Kula badhe ngrabi piyambakipun Bu.

Naminipun Tika, larenipun ayu sanget,
pinter ugi sae tindak tanduk
bebudenipun”. “Wah…apik ta Le?”. “La
nggih Bu… mila punika kula kepengin
sanget rabi kaliyan piyambakipun.
Ananging…”, Sidi mandheg le matur
banjur tumungkul. “Ananging apa Le?
Kok ana nanginge barang ta?”. Mak
Onah sajak bingung, lan ngerti yen ana
masalah ing sesambungan putrane lan
cah wedok sing kacritakake mau.
Sidi sing tumungkul ngunjal
ambegan banjur mbacutake ature.
Dheweke matur karo mak Onah yen
Tika iku putrane juragan mbako sing
sugih banda donya. Mak Onah ngandani
perkara gayute tresna lan banda donya.
52
Ibune Sidi iku pancen pangerten banget.

Niyat apike Sidi kanggo merjuwangake
tresnane wis dipangestuni. Ngerti yen
mak Onah mangestuni apa sing dadi
karepe gawe luhe bocah lanang iku
tumetes. Atine lega banget lan tansaya
semangat kanggo nemoni pak Karman
lan bu Karman ing desa Brajamukti
saprelu nyuwun pangestu arep ngrabi
Tika.
***
Rembuge Sidi lan mak Onah
wingi langsung dibacutake kanthi
tumindak kaya dene apa sing
diwelingake dening para ustadz
ustadzah, yen niyatan apik iku kudu
enggal-enggal dilakoni. Sidi prei
anggone dodol sayur lan dandan
53
nganggo klambi sing paling apik. Mak

Onah ibune ora gelem ketinggalan.
Dheweke uga dandan ayu ora kaya
biasane yen arep nyambut gawe.
“Sampun siap kepanggih calon mantu
Bu?”, pitakone Sidi karo nggoda ibune.
“Ya wis ta Le… ora weruh pa piye wis
dandan ayune kaya ngene?”,
wangsulane karo gegojegan. Wong loro
iku banjur boncengan tumuju omahe
Tika ing dhusun Brajamukti numpak pit
onthel sing biyasa kanggo dodol sayur.
Menawa pancen dudu rejekine
Sidi. Isuk iku Tika disidang dening pak
Karman. Jebule dheweke didhawuhi
dening pak Karman supaya rabi karo
pengusaha mebel sing sugih tur isih
nom. “Pak! Kula mboten purun rabi
54
kaliyan tiyang kakung punika Pak!.

Sampun wonten tiyang kakung sanes
ingkang kula tresnani Pak”, Tika matur
karo pak Karman karo mata sing wiwit
ngecembeng dening luh. “Sapa he?
Sapa?”. “Mas Warsidi!”, wangsulane
kanthi cekak aos nanging manteb. Luhe
bocah wadon iku mbrebes mili nelesi
swasana isuk sing dumadakan dadi
mendhung. “Apa? Kowe meh rabi karo
bakul sayur kuwi? Wis tuwa, kere sisan!
E jabang bayiiii… kowe rak mikir apa
piye ta ndhuk?!!!”. Pak Karman sajak
emosi krungu apa sing diaturake Tika.
“Mbok ngajeni bapakmu iki sithik ta!
Bapakmu iki juragan! Mosok juragan
duwe mantu bakul sayur ecek-ecek
ngono?!!! Tuwa sisan! Isin aku!! Isin!!
55
Ngerti kowe?!!”. “Tapi Pak??”,bu

Karman arep matur karo bojone nanging
dipenggak. “Wis!!! Cukup Bu…
menenga!!! Ora usah melu-melu!!
Pokoke kowe Tika, kowe kudu rabi karo
wong lanang piliyanku mau!!!”. Tika
lan ibune tangis-tangisan.
Swara rembuge pak Karman, bu
Karman lan Tika mau jebulr keprungu
nganti njaba omah. Kamangka, Sidi
karo ibune wis ana ngarepan nalika ana
rembug mau. Warsidi sing krungu bab
iku dadi campur aduk rasaning atine.
Dheweke rumangsa diremehake
minangka wong lanang, nanging
dheweke uga sadhar yen kluwargane iku
pancen ora nduwe. “Lik…terus piye?
Ayo nek emang arep mertamu ya gek
56
ndang mlebu wae. Sing mau ethok-

ethoke wae dhewe ora krungu”,
ngendikane mak Onah nglipur lan
nyemangati atine Sidi sing wis remuk.
“Mboten sah mawon Bu, kula mboten
lila menawi mangkih Ibu nggih
dipunasoraken kaliyan pak Karman.
Mpun cekap kula mawon. Nadyan kula
dereng matur, ning kula sampun ngertos
punapa wangsulanipun kok menawi kula
matur. Mangga Bu, kula dherekaken
wangsul kemawon”.
Mak Onah ngerti yen atine Sidi
ajur mumur awit saka omongane pak
Karman iku. Sakdalan-dalan mulih saka
dhusun Brajamukti, pandhenge Sidi
kosong. Semangat sing maune
makantar-kantar dumadakan sirna
57
sanalika. Wiwit kadadeyan iku dina-

dinane Sidi tansah katutup mega
mendhung. Dheweke dadi luwih asring
lungguh ijen, ngambara ing awang-
awang nyawang impene sing wis mabur
mbuh nengndi. Wiwit saka kadadeyan
iku uga Sidi lan Tika bajur ora tau
ketemu maneh.
Sidi sing bebasan wis ora duwe
daya nuli nggawe layang kanggo
pepujaning atine. Lumantar layang iku
dheweke mijilake isen-isening atine.
Assalamualaikum Dhik, piye

kabarmu? Muga-muga kabarmu tansah
bergas waras, amiin. Ngapurane ya
dhik?, aku pirang-pirang dina iki ora
bisa dolan nemoni awakmu.
58
Winginane aku karo ibuku wis

arep mlebu ning daleme bapakmu, arep
sowan bapak lan ibumu. Nanging,
pranyata ana sawijining barang kang
ora dakgawa sowan, amarga aku ora
duwe apa sing dadi sejatine barang iku.
Dhik, aku tresna banget marang
sliramu. Ning yen pancen Gusti ora
maringi jodho sliramu marang awakku,
aku lila dhik. Mbok menawa aku sing
wong ora nduwe iki pancen ora mathuk
yen dadi mantune wong gedhongan
kaya sliramu.
Dhik, sepisan maneh aku
nyuwun ngapuramu. Aku tresna marang
sliramu, aku lila diasorake dening wong
tuwamu, nanging aku ora lila yen wong
tuwaku uga diasorake.
59
Muga rahmat saha

pangayomaning Gusti tansah
pinaringan kanggo sliramu ya Dhik,
wassalamualaikum.
Sing tansah tresna sliramu
Warsidi
Mengkono isine layang kang

digawe Sidi kanggo Tika. Luhe Sidi
nelesi kertas kanggo nulis layang iku.
Semono uga Tika. Dheweke maca
layang iku kanthi mbrebes mili
sesenggukan. Tangise ora kalah derese
karo Sidi. Tika lan Sidi mung bisa
60
pasrah nampa kahanan sing abot banget

kaya mengkono.
Tika sing gelem ora gelem
kepeksa kudu nurut bapake kaya dene
wayang. Pengusaha mebel sing isih nom
tur sugih saka Jakarta iku ngentukake
ragane bocah wadon ayu sing atine wus
ambyar merga tresnane ora bisa
kelakon.
*****
61
~3~
Maya lan Ipul wis ngancik

diwasa. Maya sing saiki wis lulus SMA
wis duwe pamikiran sing rada lumayan.
Dheweke nduweni kekarepan ngrewangi
mikul ekonomi kluwargane. Bocah iku
melas nyawang ibu lan kangmase sing
mbiyen kanthi rekasa nyekolahake
dheweke lan adhine. Ibune tansaya
sepuh, tansaya lara-laranen awake.
Maya ora tegel nyawang kahanan ibune
kang kaya mengkono.
“Bu... Mas, kula badhe matur..”
celathune nalika padha kumpul neng
teras. “Arep matur apa ta nok, cah ayu.
Kok kayane penting banget?”, mak
62
Onah mangsuli kanthi mesem manis.

“Kula kalawingi kepanggih kaliyan
mbak Surti Bu. Mbak Surti nawari kula
nyambut damel ten Jakarta, dados
rewang Bu.” Swasana sing maune
grapyak dumadakan owah dadi sepi
sawetara wektu. “La karepmu kepriye
Dhik?”, Sidi sing genti mangsuli.
“Kajeng kula nggih kula ndherek mbak
Surti Mas, nanging punika nggih
menawi Ibu kaliyan Mas Sidi
ngeparengaken, menawi mboten nggih
mboten punapa.” Mak Onah nyawang
anak wedoke sing saiki wis gedhe.
“Kenangapa ta Nok, kok kowe kepengin
nyambut gawe?”. “Kula kepengin
mbiyantu Ibu kaliyan mas Sidi, damel
dhapur kluwarga kita ngebul Bu. Ibu
63
kan sampun sepuh, badanipun nggih

sampun mboten rosa kados rumiyin
nalika taksih timur. Pepenginan kula
punika namung minangka tandha bekti
kula Bu.” Pandhenge Maya marang
ibune Jeru, kebak pangarep-arep.
“Nduk... yen pancen kuwi wis dadi
keputusanmu, lan atimu wis manteb, Ibu
mung bisa mangestoni lan
ndongakake.”, “Tapi Bu?!! Maya punika
rak nggih taksih alit ta Bu? Wong
nembe kemawon lulus SMA.”, Sidi
nyaut ngendikane Ibune. Swasana dadi
rada kenceng. Apa sing dadi karepe
Maya dipangestoni dening biyunge,
nanging ora dening Warsidi, kangmase.
Kembang kang nembe mekrok
iku sida budhal menyang Jakarta.
64
Dheweke melu mbak Surti nadyan

kangmas saktemene ora lila. Nanging
gandheng atine wis manteb, lan ibune
wis mangestoni, bocah iku njangkahake
sikile saprelu golek kamukten kang
dikarapake. “Bu... kula badhe nyuwun
pamit kesah dhateng Jakarta, nyuwun
pangestunipun nggih Bu?”, pamite
marang Ibune. “Iya nduk, mugya
rahayu, kalis rubeda lancar sakabehe,
dongane Ibu ora bakal kendhat”.
Kekarone padha tangisan, mung Sidi
sing ora nangis nadyan batine ora lila
ngeculake adhi wedok siji-sijine kang
banget ditresnani. “Mas... aku nyuwun
pamit”, Maya salaman karo kangmase.
Ora ana tetembungan kang kumocap
saka lambene Sidi.
65
“Ayo nok, ndang gage mangkat,

selak ketinggalan bis!”, pangajake mbak
Surti. “Inggih... .” Mak Onah lan Sidi
mung bisa nyawang lungane Maya.
Luhe mak Onah isih mbrebes mili nelesi
pipine kang wus kriputen. Sidi sing ora
ngomong apa-apa nggrantes atine
nyawang kahanan iku, dheweke
meneng-meneng melu dedunga
sajroning batin kanggo rahayune Maya
ning Jakarta kana.
***
Azan subuh wis keprungu ning
kuping. Wong-wong kang ngrasuk
agama Islam wis padha nglempiti
kemule. Semono uga Maya lan mbak
Surti. Bis sing nggawa Maya lan mbak
Surti wis tekan Jakarta. Kekarone banjur
66
subuhan ana ing langgar terminal nggon

bise mandheg.
Maya lan mbak Surti nerusake
lakune tumuju ing sawijining omah
gedhe duweke priyayi sing jenenge Arif
Wicaksono. Ya... Arif Wicaksono, wong
kang dompete nate dibalekake dening
Sidi pirang-pirang taun kepungkur
nalika dheweke isih manggon ing
dhusun Parangrusak.
“Nuwun sewu Bapak, Ibu...
punika lare ingkang badhe rewang-
rewang ten mriki.” Mbak Surti banjur
nepungake Maya marang ndarane. Maya
sing isih lugu katon gumun nyawang
omahe ndarane sing gedhe tur apik
banget. Dheweke rumangsa kaya ngimpi
bisa mlebu ning njero omah sing biasane
67
mung bisa kasawang ning tipi sajroning

film-film. “Ayo nok... barang-barangmu
diselehna ning kamar sik.”, mbak Surti
ngajak Maya menyang kamar pembantu
sing ana ing mburi cedhak pawon.
Maya miwiti tugase dadi
rewang. Sore sakwise tangi turu,
dheweke nyapu lan ngepel omahe
ndarane sing amba. Mbak Surti sing
bagiyan umbah-umbah, nyetrika lan
masak.
“Mbak... mengko yen wis bar
nyapu lan ngepel jogan, tandurane
disirami ya?”, dhawuh garwane pak
Arif. Maya sing isih isin-isin karo
ndarane mung mesem karo manthuk,
tandha yen dheweke bakal nindakake
dhawuh.
68
Tanduran kang ana ing taman

katon endah banget. Maya nyirami
tanduran-tanduran iku kanthi bungah
atine merga nyawang kaedahan iku.
Dheweke nyirami tanduran sinambi
gumrengeng nembang.
***
Tan krasa anggone Maya
nyambut gawe aneng daleme juragan
Arif wis setaun suwene. Saben wulan
dheweke mesthi ora lali ngirim dhuwit
ning mak Onah lan kangmase ing desa
kana. “Lik... iki ana kiriman maneh saka
adhimu ning Jakarta kana, iki ana
layange uga.” Mak Onah lan Warsidi
nuli maca layang iku bebarengan.
Layang iku nuduhake kahanane Maya
ning Jakarta sehat, ora kurang sandhang
69
lan pangan. Ati lan batine wong loro iku

krasa ayem sakwise maca layang iku.
Mangka Maya mung anak wedok siji-
sijine. Sekolahe bocah iku ya ora
dhuwur, mung tamat SMA. Kekarone
wedi yen Maya mung dadi sasaran apus-
apusan wong liya ning kana. Warsidi
sing wiwit mula ora lila yen adhine
lunga nyambut gawe ning Jakarta tansah
sumelang atine nadyan wis ana warta
sing katampa. Warsidi tansah wedi yen
wengise kutha Jakarta nguntal adhi
wedoke. Nanging dheweke ora gelem
gawe duka penggalihe mak Onah sing
wis katon bungah. Pancen, ekonomi
kluwargane mak Onah saiki wis rada
apik wiwit Maya kerja ning kana.
Omahe sing mbiyen bebasan ora kena
70
kanggo kandhang wedhus saiki sithik

mbaka sithik wis didandani dadi tansaya
pantes diarani omah.
Maya sing mbiyen langsing,
wiwit nyambut gawe ning daleme
juragan Arif malih dadi weweg lan
tambah ayu kinyis-kinyis. Nadyan mung
babu ning kana, nanging dheweke
kondhang minangka babu paling ayu
ning tlatah kana, kang gawe sapa wae
wong lanang sing nyawang bakal
kesengsem. Malah ana sing ngarani
menawa garwane juragan Arif dhewe
kalah ayu dening Maya sing saiki wis
ngerti piye carane nata awake supaya
katon seger. Urip ning kutha pancen
bisa gawe wong nduweni adat kang rada
beda karo wong sing urip ning ndesa.
71
“Jon... ana iwak gurameh ora?”,

pitakone marang Jono, bakul blanjan
langganane. “Wah... ya ora ana ta, iwak
gurameh rak ya larang? Mengko yen
aku nggawa iwak gurameh njur ora
payu, rak ya malah aku sing rugi?”,
sumaure. “hahaha... ya mbok menawa
ana, yawis aku pesen iwak gurameh
sekilo, sesuk gawa ya?, ndaraku
ngersakake iku soale.” Celathune Maya
sinambi milih-milih sayur dagangane
Jono. “Oh siap beb!”, Maya mandheg
milihi sayur krungu saurane Jono.
“Bab..Beb..Bab..Beb, Bebek?” karo
nyabetake sawi sak iket ning raine Jono.
Jono mung guya guyu. “May... kowe ki
kok ayu-ayu gelem dadi rewang ngono
ta?”. Maya mung mesem. “Joooon...Jon,
72
kowe ki ya lucu. Aku nyambut gawe iki

rak ya supaya aku bisa urip, supaya
kluwargaku ning ndesa kana bisa
kacukupan. Perkara aku ayu apa ora, ya
kuwi wis peparinge Gusti. Rak ya
ngono?” Maya mangsuli kanthi
wicaksana. “Iya... bener kandhamu
May, nanging yen kowe gelem ki kowe
bisa lho dadi mulya tanpa kudu dadi
rewang.” Maya dadi bingung lan kebak
pitakon bab apa sing dikarepake Jono.
“he? maksudmu piye Jon?”, “kowe
kuwi rak ya ayu ta May. Aku wani
totohan, ora ana wong lanang sing bisa
selak menawa kowe gelem mbukak
atimu sithik wae.” Maya malah gantian
gumuyu krungu omongane Jono iku.
“Ahh.. kowe ki Jon, kuwi rak ya
73
gombalmu? Wis wis... pira iki kabehe?

Ndang gage diitung, selak didukani
ndaraku. Mengko dikira aku ngrumpi
karo kowe.” Maya bali kanthi guya-
guyu dhewe merga isih geli dhewe karo
omongane Jono. Sakwise tekan omah,
Maya masak apa sing dituku mau.
Setaun nyambut gawe ning kana Maya
saiki wis bisa sembarang ndengah.
Dheweke wis diajari macem-macem
kaprigelan nyambut gawe karo mbak
Surti, dadi saiki gaweyane bisa
gentenan. Apa sing durung dilakoni
mbak Surti ya ditandhangi dheweke.
Dina iku kebeneran Maya lagi kepengin
masak kanggo dhahar juragan Arif lan
garwane mengko bengi.
***
74
Ora krasa wis ngancik dina liya.

Srengenge sajak wis anguk-anguk arep
njedhul. Subuh iku Maya ora lali
subuhan lan resik-resik omahe juragan
Arif. Nalika resik-resik iku dheweke
krungu yen garwane juragan Arif arep
ana acara karo ibu-ibu arisan piknik
ning Bali seminggu. Maya sing durung
nate lunga menyang Bali dadi kelingan
susah uripe mbiyen. Nalika SMA
dheweke ora bisa melu study tour
menyang Bali merga kahanan
kulawargane sing nalika semana
bebasan kanggo tuku beras wae angel.
Nanging crita jaman mbiyen iku enggal
bisa dilalekake dening bocah iku. Maya
nerusake gaweyane.
75
“Ndhuk... tandurane wis mbok

sirami durung?” mbak Surti ndangu
Maya sing lagi resik-resik. “Dereng
Mbak...”, “Oh yawis, mbak tak umbah-
umbah lan masak ning dhapur ya.”
mbak Surti ngandhani dheweke sinambi
mlaku menyang mburi. “Inggih Mbak,
mangkih saksampunipun resik-resik
kula tak ngupakara tandurane.”
Garwane juragan Arif tindak
ning Bali sore iki. Maya sing nembe
rampung nyirami tanduran didhawuhi
ngewangi nyepakake ageman kang
bakal diasta ndarane.
Wis rong dina garwane juragan
Arif tindak menyang Bali. Omah sing
gedhe kaya kraton iku dadi suwung.
Mbak Surti sing mau ning njaba
76
dumadakan mlebu kanthi rupa kang

sumelang lan kaya meh nangis. “Mbak,
panjenengan kenapa?” pitakone Maya.
“Iki May, aku nembe wae nampa layang
yen bapakku gerah ning rumah sakit,
saiki kahanane isih kritis. Aku kudu
mulih.” dumadakan luhe Surti mbrebes
mili nelesi pipine. “Ya Allah Gusti...
yawis mbak, enggal matur wae ning
ndara Arif, matur yen penjenengan
nyuwun ijin pirang-pirang dina kanggo
ngancani bapak. Mengko gaweyane tak
rantasi aku orapapa”, “Iya May... matur
nuwun ya? Aku tak matur ning pak Arif
ndhisik.” mbak Surti banjur enggal-
enggal menyang ngarep saprelu nyuwun
ijin arep bali ning ndesa.
77
Omah iku tansaya suwung.

Mung ana juragan Arif karo Maya.
Juragan Arif lan garwane wis pirang-
pirang taun rabi, ananging nganti
seprene durung diparingi putra karo
Gusti kang Maha Agung. Ditinggal
garwane pirang-pirang dina gawe
juragan Arif ngrasa sepi. Biyasane turu
wong loro nanging pirang-pirang dina
iki mung ijen. Sore iku sakwise tangi
turu juragan Arif anguk-anguk ana ing
teras kamare ning ndhuwur. Katon ana
Maya ning ngisor kang lagi nyirami
tanduran. Pikirane juragan Arif sing lagi
suwung merga ditinggal garwane
menyang Bali dumadakan dadi reged.
Dheweke nyawang Maya sing weweg,
putih, ayu lan isih kinyis-kinyis saka
78
ndhuwur. Pikire Arif tekan ngendi-

ngendi, nganti ora sadhar kathok cekake
tansaya cekak. Maya sing lagi enak-
enak nyirami tanduran mlinguk
mendhuwur. Dheweke ora ngerti yen
awit mau juragane ning kana. Maya
mung manthuk karo mesem banjur
mlebu omah merga gaweyane nyirami
tanduran wis rampung. Arif sing uga
isih kepenak ngambara ning pikiran
regede sajak gela. Priya iku banjur melu
mlebu ning kamar.
Rina wis ngancik wengi, wus
wancine mangan. “Maya...arep
menyang ngendi? Yen aku dikancani
maem piye?” panjaluke Arif marang
bocah sing nembe wae rampung
nyaosake dhaharan ning meja. “Inggih
79
rasukan sing mesthi bakal gawe priya

ngendi wae ora kedhep yen nyawang.
Arif sing wiwit mau sajak
dikuwasani dening nepsu setan merga
pirang-pirang dina ditinggal bojone ora
bisa turu. Jroning pikir mung tansah
lam-lamen endah ragane bocah wadon
kang mau ngancani dheweke mangan.
Arif banjur menyat saka kasure, lan
kanthi alon-alon menyang kamare
Maya. “dhik...dhik Maya...”, Arif wis
ana ngarep lawang kamare Maya, lan
ngundang karo ndhodhog lawang
kamare kanthi lirih. “dhik... (tok tok
tok)”. Maya sing lagi turu merga
kekeselen ora krungu yen lawang
kamare digedhog-gedhog ndarane, mula
lawang kamare ora dibukakake.
81
Arif sing wis kalimputan dening

nepsu setan mau banjur alon-alon nyoba
mbukak lawang kamare Maya.
Dheweke wis ora mikir sapa dheweke
lan sapa Maya iku. Pikirane priya iku
mung kepriye carane dheweke bisa
nglampiasake rasa suwunge.
Lawang sing maune katutup
rapet saiki wis kabukak. Arif mung
mlongo, ngowoh amarga nyawang
kaendahan kang ana ing ngarep mripate.
Kathok cekake dadi tansaya cekak kaya
ndhek mau nalika dheweke ning
ndhuwur teras kamare. Awake Maya
kang weweg tur putih dadi suguhan
kang luwih sedhep timbang panganan
sing mau bengi dipangan Arif
bebarengan. Kanthi alon priya iku
82
nyedhaki bocah wadon kang lagi turu

iku. Setan-setan tansaya akeh sing
nggondheli Arif. Kadadeyan iku banjur
ora bisa diselaki. Maya dirudapeksa
dening ndarane. Kringete Maya lan Arif
ambyur dadi siji ning paturon.
Maya mung nangis karo
ngrukupi awake kang wus tanpa busana
nganggo urung kasure. Bocah kang lagi
enak-enak turu iku kedarung nandang
cidra ing ati lan ragane merga saka
tumindak bejat priya. “Pak... tegane
sampean nglakoni iki marang aku!
Bajingan sampean! Bajingan!”
pamisuhe Maya marang ndarane kanthi
dleweran luh. “sssttt... wis ta, wiss...
mengko gajimu tak undhakake, kowe
aja kuwatir cah ayu”, celathune Arif
83
karo guyon sinambi nganggo busanane.

“Awas sampean! dak laporake pulisi!
Bajingan!”. “Plakk!” swara tlapak
tangane Arif gawe tatu pipi kiwane
Maya kang putih mulus. “Titenana! Yen
perkara iki nganti kengerten bojoku, apa
maneh kok pulisi, dak pesthekake kowe
lan kluwargamu bakal sengsara! Aja
wani-wani kowe!”. Krungu ukara iku
Maya tansaya sesenggukan nangis.
Dheweke bingung kudu kepriye. Yen
dheweke matur bab perkara iku marang
bojone Arif, dheweke mesthi bakal
kelangan gaweyan. Mangka, dheweke
isih butuh dhuwit kanggo uripe lan
kluwargane ning desa kana. Nanging
yen ora matur sapa-sapa, dheweke
84
rumangsa abot yen kudu mikul

kadadeyan iku dhewe.
Setengah wengi iku diliwati
kanthi mikir, mikir lan mikir bab apa
sing kudu ditindakake uga apa kang
bakal kadadeyan sakbanjure. Luhe tan
kendhat nelesi pipine bocah wadon iku.
Dheweke kaya wong kang linglung.
Sedina, rong dina, telung dina dheweke
mung meneng wae. Maya, bocah wingi
sore kang wus dadi kurban wengise
kutha Jakarta banjur milih yen dheweke
kudu tatag, njaga apa sing dadi aibe iku
dhewe.
Kanyantane, Arif netepi apa
kang dadi janjine nalika semana sakwise
dheweke ngrudapeksa, yaiku arep
ngundhakake gajine Maya. Perkara
85
dhuwit pancen ora angel kanggo

pengusaha mebel iku. Perkara gajine
sing diundhakake ora dingerteni dening
bojone. Nanging, kanyatane uga pait
kanggo Maya. Saben bojone Arif lunga,
Maya sing kudu dadi sasaran kanggo
nglampiasake nepsu bejade Arif. Iya...
Maya sing mbiyen ngajeni marang
juragane saiki babar pisan ora. Wong
siji iku paribasan wis kaanggep iblis
kang wengis. Maya rumangsa dadi
gembrik. Rumangsa kaya dene gombal
amoh. Maya ora bisa nyelaki nasibe
sanadyan mung kepeksa nuruti nepsu
bejad ndarane kanggo uripe lan
kluwargane.
*****
86
~4~
Mak Onah bungah banget

amarga wis pirang-pirang wulan iki
dheweke nampa kiriman dhuwit saka
anak wedoke sing cacahe rada akeh.
Dheweke rumangsa yen anak wedok
sing nyambut gawe ing Jakarta iku wis
wiwit sukses. Layang sing ngiringi uga
isine ngandhakake yen kahanane Maya
apik-apik wae. Nanging ora mengkono
kanggo Warsidi. Atine Warsidi kaya
ngrasa ana sawijineng bab sing ora
beres. “Nang... iki aku nampa kiriman
layang lan dhuwit saka adhimu, Maya.
Waaah...sajak wis wiwit sukses
87
dheweke neng kana, alhamdulillah.”

Mak Onah katon sumringah. “Inggih
Bu... mbok menawi nggih ngaten,
alhamdulillah.. .” Warsidi ora tegel arep
matur marang Ibune babagan atine
dheweke sing ngrasa sumelang.
Wis wolung sasi kliwat sakwuse
tragedi iku kadadeyan. Maya sing kala-
kala isih kepeksa dadi gembrik kanggo
Arif nalika bojone ora neng omah
pranyata ngandhut. Dheweke wis telat
rong sasi. Dina iku Maya mual-mual,
muntah lan mriang kaya lumrahe wong
kang lagi ngandhut. “Mbak, sampean
kenapa? lara?” pitakone bu Arif.
“Mboten kok Bu, mbok menawi
namung masuk angin. Kalawau dalu
kula kesupen dereng nedha”, sumaure
88
Maya kanggo nutupi apa sing dadi

sejatine. Maya wis krasa yen dheweke
ngandhut. “Yawis kana Mbak kanggo
ngaso wae, ora sah nyambut gawe sik,
wis kareben ditandhangi mbak Surti”,
“Inggih Bu... maturnuwun.”
Bocah wadon iku sumelang
atine. Dheweke keweden amarga
wetenge bakal tansaya gedhe. Gelem ora
gelem mesthi bakal konangan yen
dheweke wis ngandhut. “Menawa bu
Arif nganti ngerti yen aku ngandhut, aku
mesthi bakal ditakoni, kepriye larah-
larahae kok aku bisa ngandhut?. Dhuh
Gusti... pacoban punapa malih ingkang
panjenengan paringaken kula.” Maya
nangis sesenggukan. Kelingan wolung
89
sasi kepungkur nalika dheweke

dirudapeksa ndarane dhewe.
Mbuh pancen wis dadi rejekine.
Omahe pak lan bu Arif bakal rame
deneng tangise jabang bayi. Bu Arif uga
ngalami kahanan sing padha kaya dene
Maya. Dheweke uga ngandhut. “Pak...
Pak...”, bu Arif sajak gupuh lan bungah
marani Arif. “Ana apa ta Bu? Kok kaya
wong kemalingan wae!”. “Kemalingan
piye ta Pak?, coba iki dipirsani.” Pak
Arif sing lagi lungguh santai neng ruang
tengah nyelehake ariwarti kang lagi
diwaca. “Sliramu positif ngandhut Bu?”,
“Iya Pak... .” Kekarone banjur sikepan
kanthi keket raket saking bungahe. Pak
Arif durung ngerti yen Maya uga
ngandhut wenihe dheweke sing wis
90
katandur wolung sasi kepungkur. Maya

sing kahanan awake wis rada lumayan
ngerti bab iku. Dheweke ajur atine.
“Banjur nasib jabang bayi sing ana ing
jero wetengku iki piye?”, batine. Awake
lemes, ora duwe daya sawise krungu
kabar iku. “Neng dikepriyea wae jabang
bayi iki ora bakal mulya, aku dudu
garwane Arif. Aku bisa apa?.”
Maya netepake yen dheweke
arep mandheg nyambut gawe, lan
dheweke bakal bali menyang desane
kanthi nanggung apa sing wis dadi aibe.
Atine wis manteb. Apa sing bakal dadi
omongan warga desane mengko merga
kahanane dheweke sing bakal ngalairake
jabang bayi tanpa bojo wis siap ditampa
kanthi legawa lan sareh.
91
***
“Pak.. Bu.. kula badhe matur.”
Maya nyedhaki ndarane sing dina iku
lagi sesrawungan ana ing ruang tengah.
“Arep matur apa Mbak?” pitakone bu
Arif. Pak Arif sing wis nglakoni
tumindak nistha marang Maya mung
mandhengi bocah wadon iku kanthi
sinis. “Kula badhe wangsul dhateng
kampung, mbok menawi mboten badhe
mriki malih.” Bu Arif kaget krungu apa
sing diaturake Maya. “Lo lo lo... kenapa
Mbak? Gaji sing Bapak Ibu paringake
kurang apa?, Bapak lan Ibu bakal
kagungan putra Lo. Mbok ya wis neng
kene wae, mengko kareben mbak Surti
ora kangelan ngrumat omah lan putrane
Bapak Ibu.” Maya sing manteb tekade
92
mung ndhingkluk wae, ora wani

nyawang mripate ndarane.
“Maturnuwun Bu sakderengipun,
nanging nyuwun pangapunten, kula
mboten sagah. Kalawingi kula
kadhawuhan supados wangsul lan
mboten dipunkeparengaken malih
nyambut damel, nyuwun pangapunten
nggih Bu, Pak?”, Maya dadi ngapusi
ndarane. Arif sing wis krasa ana
sawijineng bab sing ora beres mung
ngentha-entha. Dheweke ora mikiri apa
sing dadi perkarane Maya.
***
Maya nenggalake omahe Arif
lan mulih menyang desane. Sakdurunge
sikile dijangkahake luwih adoh,
dheweke mandhengi omah gedhe
93
“Mbak... Mbak... Tangi Mbak,

wis tekan, bise arep tak resiki” gugahe
kenek bis sing ditumpaki Maya.
Dheweke sing pirang-pirang jam
kepungkur turu kanthi kepenak banjur
njenggirat melek. Maya kaget amarga
bise wis tekan terminal kamandaka. “Oh
nggih Mas... maturnuwun”. Sanalika iku
thukul rasa bungah neng atine, amarga
rasa kangene marang desane. Nanging
iku mung sawetara, dheweke banjur
kelingan maneh karo apa kang njalari
dheweke kudu mulih.
“Assalamualaikum, Bu... ” Maya
ngucapake salam sinambi mlebu omahe
kanthi pasuryan sing katon kesel banget.
“Walaikumsalam... Ya Allah, jebule
kowe ta ndhuuuk. Kangen aku...” mak
95
Onak grapyak banjur nyikep anak

wadone sing mulih tanpa ngabari iku.
“Kowe bali kok ora ngabari ndhisik ta
Dhik?” pitakone Warsidi sing metu saka
njero omah. “Anu Mas... supados
surprise kok, hehehe”, wangsulane
kanthi santai. “Apa kuwi surprise? Aku
kok ora mudheng basamu? Basa
Jakartanan pa?”. “waaah... mboten
Maaaas, niku bahasa Inggris, artine niku
kejutan”. “Oalaaah... hahaha, ya
maklum ta Dhik, masmu iki kan wong
bodho, hehehe”. Swasana omah sing
maune sepi dadi rame, amarga guyonan
iku. “Mbak Mayaaaa...” Saipul
dumadakan mlebu ngomah, dheweke
nembe rampung dolanan bal-balan karo
kanca-kancane. “Eeeehh..Adhikku wis
96
gedhene semene, kene kene tak sun sik.

Mbak kangene rak karuan...”. “Mbak
oleh-oleh kangge adhik pundi?
Heeee...”. Maya mung mesem karo
ngetokake barang saka tase. Adhine
digawakake dolanan anyar sing dituku
neng Jakarta sakdurunge dheweke
mulih. “Ya wis... kana ndang adus sik
Ndhuk, terus maem. Kae Ibu ndelalah
masak lawuh senenganmu”. “Waaah...
maturnuwun Bu, nggihpun kula tak
resik-resik rumiyin nggih Bu, mpun
kecut sedaya niki”.
Maya banjur mlebu neng kamare
saprelu nyelehake barang-barange.
Sawise nyelehake barang-barange
dheweke nindakake apa sing
didhawuhake mak Onah, yaiku adus lan
97
turu. Sakdurunge Maya turu, dheweke

mikir, kepriye carane mangsuli yen
mengko ibu lan kangmase takon
kenangapa kok dheweke dumadakan
mulih. Dheweke uga mikir piye carane
ndhelikake jabang bayi sing ana ing
njero wetenge. “Dhuh... aku kudu matur
piye ya? Apa aku kudu matur apa anane
bab kadadeyan apa sing wis dakalami?
Ya Allah... paringana sabar, paringana
dalan ya Allah”.
***
Wis teka wancine mangan bengi.
Mak Onah, Warsidi lan Saipul wis
kumpul ana ing ruwang tengah. Iya,
ruwang tengah sing mbiyen ciyut,
jogane mung lemah, saiki wis amba, wis
dadi apik amarga dhuwit asil saka
98
kerjane maya neng Jakarta sing asring

dikirimake marang mak Onah. “Pul... La
Mbakmu nengndi? Kok durung ketok
dhewe?”, “Sekdhap Bu, kula purugi
mrika nggih”. Bocah kang wis rada
gedhe iku banjur menyang kamare
Maya. “Mbaaaak...Mbak Maaayaaa, ayo
mbak dhahar bareng-bareng”. “Iya
Dhik.. sik sedhela, mengko Mbak
nyusul.” Maya banjur metu lan mangan
bebarengan karo kluwargane.
“Wah Bu... kula kangen kalih
masakane Ibu.” Maya ngandhakake rasa
kangene marang mak Onah. “Lha iya
kudune kangen ta, nek ora kangen
mengko Ibu ya susah, ateges anake Ibu
sing ayu dhewe wis lali karo Ibu.” Mak
Onah mbeda putrane. “Nggih mboten ta
99
Bu... kula mboten badhe lali kalih tiyang

ingkang sampun nglairaken kula,
sampun ngrumat kula ngantos saged
kados sakniki”. Mak Onah lan liyane
padha gumuyu krungu wangsulane
Maya.
Swasana grapyak neng ruang
makan beda banget karo swasana atine
Maya sing tansah sumelang merga
dheg-dhegan. Dheweke kuwatir yen ibu
utawa kangmase takon bab kenangapa
dheweke mulih. Nanging kanyatane,
swasana grapyak iku tetep ngrungkepi
nganti wong-wong iku padha bali
menyang paturone dhewe-dhewe. Maya
sawetara rada lega atine. Wengi iku rasa
sumelang isih ora gelem sirna saka
atine. Apa maneh bakale si jabang bayi
100
sing ana wetenge bakal tambah gedhe,

lan mesthi wae bakal ketok mata. Mung
iku sing dadi pikire wiwit arep mulih
nganti tekan omah.
***
“Nduuuk, Maya... wis salat
subuh durung?”, mak Onah nggugahi
putrane kanggo salat subuh. “nggih Bu...
sekedhap” Maya mangsuli saka njero
kamar. Bocah iku banjur metu lan
menyang njupuk wudlu saprelu
nindakake salat subuh. Warsidi sing
saiki wis entuk gaweyan sing rada
lumayan katon wis siap mangkat.
Dheweke wis nganggo klambi dhinese
minangka cleaneng service neng rumah
sakit neng kutha. Nadyan mung
cleaneng service, dheweke nglakoni
101
gaweyan iku kanthi tulus lan ora tau

ngeluh. Kabeh ditampa kanthi seneng
atine. Nyawang kahanan iku atine Maya
seneng ananging nggrantes. Dheweke
mung mbatin “La ya... Kangmasku sing
baguse kaya ngono kok mung dadi
cleaneng service ya? Aku bisa tamat
sekolah ya jalaran saka jungkir walike
mas Sidi nalika semana”. Sajroneng
batin dheweke rumangsa luput banget,
apa maneh yen mengko ibu lan
kangmase ngerti bab jabang bayi sing
lagi kaandhut jalaran saka tumindak
bejade Arif. Mesthi wae atine ibu lan
kangmase bakal luwih ajur mumur.
“Bu.... Kula bidhal rumiyin
nggih?” Warsidi pamit marang mak
Onah, “Iya Le... sing ngati-ati ya? Kerja
102
sing jujur, ora usah neka-neka. Rejeki

kuwi wis ana sing ngatur, dhewe kari
ngupaya kanthi cara sing mbener”.
“nggih Bu...pangestunipun nggih Bu?.
Ayo Dhik... Mas tak budhal sik ya?”.
“Nggih Mas...mangga ndherekaken”,
Maya mangsuli Warsidi banjur salaman
lan ngambung tangane kangmase iku.
Kaya pakulinane ndhisik,
sakwise Warsidi mangkat nyambut
gawe, dheweke ngrewangi mak Onah
resik-resik omah. Omah sing maune ora
ana prabot apa-apane saiki wis malih.
Prabotan-prabotan sing rada lumayan
katon ngebaki omah iku. Gaweyane mak
Onah sing maune ditindakake dheweke
nalika Maya nyambut gawe neng
Jakarta saiki wis ana sing ngrewangi.
103
Bocah iku kanthi cak-cek nindakake apa

wae gaweyan sing bisa ditindakake.
Pakulinane nyambut gawe neng Jakarta
isih dadi settingane bocah iku.
***
Wulan wis ganti wulan. Wetenge
Maya sing maune durung ketok
ngandhut saiki wis rada gedhe. Warsidi
sing nggatekake adhi-adhine wiwit
ngrasa ana sing ora beres karo Maya.
Dheweke nyawang adhine saya suwe
wetenge saya gedhe. Pambayune Maya
uga katon saya gedhe, kaya dene wong
sing lagi ngandhut sing sacara ilmiah
bakal ana owah-owahan neng bagiyan
iku amarga ngasilake ASI kanggo
jabang bayine. Warsidi mung meneng,
104
gumuyu krungu kangmase ngomong

mengkono.
“Dhik... saktemene kowe kok
ujug-ujug tanpa ana kabar bali menyang
omah kenapa?”, Warsidi wiwit menehi
pitakonan sing rada jeru. Maya sing
ditakoni bab iku kaya-kaya jantunge
mandheg. Dheweke langsung mandheg
anggone maca. Maya nyoba piye carane
supaya dheweke tetep tenang. “Lo... nek
kula dumadakan kangen kaliyan
panjenengan, kaliyan ibu kaliyan dhik
Ipul napa mboten pareng ta Mas?”. “Ya
ora mengkono maksudku Dhik”.
Swasana dadi malih rada kenceng.
“Kula kan mpun matur ta Mas, kersane
surprise”. Maya malah ngajak guyon
Warsidi. Dheweke banjur mlebu omah
106
kanthi alesan arep neng kamar mandi.

Warsidi dadi tansaya sumelang atine.
“Mas Warsidi wis sajak ngerti
iki. Nanging aku kudu tetep nutupi iki!”,
Mengkono batine Maya. Dheweke
nyoba tetep kuwat kanggo nutupi
perkarane iku, sanadyan mengko ing
tembe mburi ya mesthi bakal konangan.
***
Sore iku langit netesake luhe.
Hawa adhem sing nujes nganti
sajroneng balung gawe sapa wae ngrasa
kadhemen. Maya ora luput ngrasa
kadhemen uga. Hawa adhem iku gawe
dheweke bola-bali turas neng paturasan.
Kahanan iku uga disababake gawan
saka jabang bayine sing wus gedhe.
107
Maya sing wis ping 4 menyang

paturasan krasa arep turas maneh.
Dheweke banjur kanthi rikat menyang
paturasan. Jalaran saka ora ati-ati, Maya
banjur kepleset ana paturasan. Dheweke
banjur semaput lan getih mbrebes mili
nelesi wentise sing putih.
“Ibu...Mas... kula ten pundi
niki?” Maya sing nembe sadhar saka
semapute sajak ngrasa bingung. “Kowe
ana neng puskesmas Ndhuk, untung
jabang bayi lan awakku dhewe
orapapa”. Mripate mak Onah mbrebes
mili netesake eluhe. Warsidi sing wiwit
mula ngrasa ana sing ora beres mung
meneng wae. Pasuryane sajak duka
amarga ngerti yen Maya ngandhut.
“Bu... Mas... kula nyuwun pangapunten.
108
Kula sampun damel duka penggalih Ibu

kaliyan Mas Sidi. Nyuwun
pangapunten....” Ruwangan puskesmas
papan kanggo ngrumat Maya dadi banjir
luh. Sidi uga ora bisa ngempet luhe,
nadyan anggon luhe mbrebes mili ora
padha derese karo ibu lan adhine.
“Saestu Bu... kula mboten
nglampahi tumindak ingkang awon,
kula kepeksa”. “Wis...wis, Ibu precaya
kok ndhuk, sing penting saiki kowe
ndang maria ya? Mesakke jabang bayi
sing ana neng wetengmu”. Mak Onah
nyoba kanggo nglipur atine Maya.
***
“Maya... saiki ngomonga, sapa
sing dadi bapak saka jabang bayi sing
ana ing njero wetengmu iku?!”, Warsidi
109
nakoni Maya sing dilungguhake ing

ruwang tengah. Mak Onah uga melu
lungguh neng kana, kejaba Ipul.
Dheweke isih durung pantes ngerteni
bab kuwi, banjur sakdurunge nyidang
Maya, Ipul didhawuhi dolan karo Sidi
kanthi diwenehi dhuwit kanggo jajan.
“Juragan kula Mas ingkang
nindakaken sedaya punika. Kula
dirudapeksa nalika kula tilem.
Kadadeyan punika lajeng
dipunbacutaken ngantos kula ngandhut.
Saestu Mas, kula mboten neka-neka”.
Maya njlentrehake apa sing dialami
nalika nyambut gawe neng kana.
“Pokoke gelem ora gelem wong
iku kudu tanggung jawab!”. “Sampun
Mas, sampun... sampun ngantos
110
ngginakaken emosi. Dikepripun

kemawon, piyambakipun tetep bapak
saking jabang bayi ingkang kula
andhut”. “Wis! Cukup! Kowe meneng
wae. Prekara iki kudu daktataki. Kowe
kuwi adhiku, meh piye piye kowe tetep
tanggung jawabku! Ngerti?!”. Maya
mung nangis. Mak Onah sing ana ning
sandhinge nyikep anak wedoke iku.
“Wis Di... Wis, istigfar... Aja kaya wong
kesetanen ngono. Mesakke adhimu iki
lo”. Mak Onah nyoba ngeleremake atine
Sidi sing lagi kobongan gedhe. “Mpun
Bu... pokokipun perkawis punika kula
kedah cawe-cawe!”. Warsidi banjur
metu saka ngomah ninggalake ibu lan
adhine wedok sing lagi tangisan ning
111
ruwang tengah. Warsidi durung tau

ngamuk nganti kaya mengkono.
*****
112
~5~
Sidi dadi malih sipate wiwit

dheweke ngerti yen adhine wedok sing
digadhang-gadhang kudu nandhang
nasib kaya mengkono. Sidi dadi luwih
meneng karo ibu lan adhi-adhine. Sak
umur-umur uripe, kadadeyan iku
minangka kadadeyan sing kapindo sing
banget nglarani atine.
“Di... wis maem apa durung?”,
mak Onah nakoni Sidi sing lagi wae bali
dodol. “sampun Bu...”. Mung iku sing
diucapake banjur bablas mlebu kamare.
Mak Onah mung ngelus dada. Dheweke
ora maido yen Sidi nganti kuciwa kaya
mengkono jalaran Sidi uga wis melu
ngupakara adhi-adhine. Nalika semana,
113
Sidi lila medhot sekolahe lan banjur

dodol mung supaya pawone bisa tetep
ngebul lan adhi-adhine bisa tetep
sekolah. Nanging kanyatane, sakwise
urip kluwargane bisa rada mulya,
kadadeyan iku malah teka lan ngrusak
kabehane.
“Bu...” ujug-ujug Maya teka
karo dleweran luhe. Dheweke ngerti
tingkah polahe Sidi sing kaya mengkono
mau. Mak Onah banjur ngrengkuh Maya
lan uga melu nangis. “Sing sabar ya
ndhuk... iki kabeh mesthi ana dalane...”.
“Inggih Bu, mung kula rumaos lepat.
Kula sampun damel cuwaning penggalih
mas Sidi. Nalika semanten kula nekat
kesah nyambut damel”. Maya kanthi
getun ning atine nyritakake kadadeyan
114
mbiyen nalika dheweke arep mangkat

ning Jakarta. “Wis ndhuk... wis, sing
wis kelakon ya wis, raksah dipikir. Apa
sing kadadeyan saiki wae sing kudu
dipikir kanthi sabar lan digoleki carane
ngrampungi. Wis...wis..ora usah nangis,
mesakke jabang bayi sing ana ning
wetengmu”.
“Aku kudu menyang Jakarta,
aku kepengin ngerti kaya apa ta rupane
wong sing wani misuda adhiku!
Kakeane tenan!”, batine Warsidi. Dina
esuke dheweke banjur mangkat
menyang Jakarta tanpa pamit karo ibu
lan adhi-adhine.
***
Warsidi sing atine kebak emosi
wis tekan ing Jakarta. Dheweke nelpun
115
Dheweke takon mrana-mrene nganti

omah iku kasil katemokake.
“Ooohh… dadi iki ta omahe
bajingan tengik sing wis gawe ajur uripe
adhiku lan ngrusak kluwargaku.
Entenana…bakl tak obrak-abrik
kluwargamu!”, Warsidi mbatin kaya
mengkono. Tangane nggegem rapet
merga gregeten banget atine.
Wengi iku dheweke nyepakake
strategi kanggo sesidheman mlebu ana
njero omahe Arif. Warsidi ngrancang
kabehane kanthi remit, amarga dheweke
uga sadhar yen omah iku dijaga karo
satpam-satpam. Omah iku uga
dikupengi dening tembok kang pucuke
diwenehi pecahan beling.
117
Rancangan strategi kanggo

mlebu omahe Arif wis dimantebake.
Warsidi enggal cepak-cepak saprelu
mlebu omah iku kanthi sesidheman.
Wengi tansaya wengi, hawa
adhem gawe satpam-satpam sing jaga
wiwit ngantuk, nganti ora sengaja
satpam-satpam iku akhire padha turu.
Warsidi sing wis ana ngarep omah mung
mesem. “Hahaha… satpam kok padha
gemblung-gemblung. Ngene iki dadi
gampang banget ta nggonku mlebu”.
Satpam-satpam sing keturon iku banjur
dikepruk dening Warsidi saengga
kekarone saiki ora mung turu, nanging
semaput ana njero pos.
Ora wetara suwe Warsidi wis
kasil mlebu ana ngomah kanthi gancar.
118
Dheweke banjur kanthi alon-alon goleki

ana ngendi wong sing wis gawe atine
muntab iku turu.
Warsidi kasil nemokake kamare
Arif. Nalika mlebu kamar iku dheweke
kaget. Warsidi kaget amarga weruh
wanita sing dadi gulinge pawongan sing
wis ngrudapeksa adhine iku jebule Tika,
wong ayu sing mbiyen dadi pepujaning
atine. Atine Warsidi tansaya ajur
mumur, merga tekan seprene dheweke
isih tresna marang Tika.
Mbok menawa setan-setan sing
maune wis akeh dadi tansaya akeh
ngebaki utege Sidi. Warsidi dadi kalap.
Arif sing lagi enak-enak turu kelon karo
Tika banjur ditarik saka kasur banjur
digitik nganggo gebugan sing wis
119
dicepakake dheweke. Arif banjur

sempoyongan.
Tika sing dadi gulinge Arif
njenggirat lan banjur bengok-bengok
njaluk tulung. Bengoke Tika iku ora
keprungu dening mbak Surti sing lagi
turu, apa maneh dening satpam-satpam
sing lagi semaput, jalaran saka gedhene
omahe Sidi lan uga kamar iku rada
kedhap swara.
Tika sing kesel bengak-bengok
wusanane mung meneng karo nangis.
“Mas Sidi! Kenangapa kowe tega
nglakoni iki?!!!”. Warsidi mung meneng
karo mbanda tangan lan sikile Arif.
Lambene Arif uga ditutup nganggo
lakban.
120
“Ngertia ya Tik! Bojomu iki wis

ngrudapeksa adhiku!. Dheweke uga wis
gawe remuk atiku. Uripku ajur gara-gara
dheweke iku ana ing donya iki!”. Tika
kaget krungu kandhane Sidi. “Hah?! Aja
mung waton ngomong kowe Mas!”.
“Kowe ngerti kenangapa Maya
dumadakan mandheg nyambut gawe ana
kene?! Ha?! Ngerti ora?! Ya kuwi
merga dheweke meteng! Meteng anake
bajingan siji iki!”. Warsidi ngomong
kaya mengkono kanthi ndunding-
nduding Arif. Lakban sing nutupi
lambene Arif banjur dibukak.
“Heh bajingan! Ngomonga
marang bojomu iki! Critakna kadadeyan
sing saktenane! Cepet!”, Warsidi meksa
Arif kanggo crita kanthi ngeplaki pipi
121
dheweke arep dirudapeksa dening

preman-preman kancane Joni.
Klambi turune Tika banjur padha
diloroti dening Warsidi nganti kahanane
Tika wis ora ana bedane karo kahanane
Sidi sing kaya wong kesetanen. Awake
Tika sing lagi ngandhut gawe Sidi
tansaya semangat ngrudapeksa Tika.
Wengi iku Warsidi wis ora ana bedane
karo Joni lan kanca-kanca premane
mbiyen. Kepara Warsidi malah luwih
parah nglakoni tumindak nistha iku
tinimbang Joni lan kanca-kancane
mbiyen. Kringete Sidi lan Tika nyawiji
ing ndhuwur kasur iku lan ana ngarepe
Arif. Arif mung nangis nyawang
kahanan iku. Tika uga melu nangis,
123
nanging dheweke uga ora bisa nyelaki

kepenake nglakoni tumindak iku.
Sakwise rampung anggone
ngrudapeksa Tika, Warsidi mudhun
saka ndhuwur kasur. Klambine sing mau
dicopoti banjur dienggo. Tika isih
keweden. Dheweke mung lungguh
njigruk neng pojokan kasur kanthi
nangis sesenggukan lan nutupi awake
nganggo kemul sing maune kanggo
kemulan dheweke lan Arif nalika turu
mau. “hahaha… piye rasane atimu Rif
ndelok bojomu tak rudapeksa? Ngertia
ya, bojomu nadyan wis tau koktumpaki
nyatane ya isih penak ya? Manteb!
Hahaha”. Lakban sing nutupi lambene
Arif dibukak meneh dening Sidi.
“cuhhh!!! Keparat!!! Banci kowe!!!”,
124
Arif ngidoni raine Sidi. Apa sing

ditindakake Arif gawe emosine Sidi
tansaya ndadi. Warsidi banjur njupuk
peso sing uga wis dicepakake ana
kanthonge, “Mati kowe!!!”.
Tika ora bisa kedhep mripate
ndelok kadadeyan iku. Dhadha kiwane
Arif ditujes nganggo peso dening
Warsidi. Arif sing wis gubras getih mati
sanalika uga amarga sing ditujes pas
kena jantunge. “Mas Ariiiiiiffff!!!”
bengoke Tika banter banget. Dheweke
banjur mudhun saka kasur ngekep
jisime Arif sing gubras getih. “Tega ya
kowe Mas! Aku ora nyana yen kowe
jebule wengise kaya ngene! Bajingan!”
Tika nyedhaki Warsidi lan nggebuki
125
priya iku. Sidi mung meneng, nglilakake

awake digebugi Tika.
Satpam-satpam lan mbak Surti
sing maune semaput lan lagi turu banjur
padha teka. Wong-wong kuwi uga
padha kaget ngerti kahanan iku. Satpam-
satpam omahe Arif banjur enggal nyekel
Warsidi lan nggawa priya iku ning
kantor pulisi. Warsidi mung manut wae.
“Tika… sakdurunge aku lunga, aku arep
ngomong. Satemene aku isih tresna
banget karo sliramu. Tresnaku ora suda
nadyan mung sethithik”. “Wis…ayo,
raksah kakean omong! Bajingan!”,
satpam-satpam iku banjur nggawa
Warsidi menyang kantor pulisi.
***
126
“Assalamualaikum… Buuu,
Yaaa Mayaaa…”, mbak Surti teka lan
mlebu omah kanthi gupuh.
“Walaikumsalam… ana apa ta Mbak?”,
pitakone Maya. “Anu May… Mas Sidi”.
“Mas Sidi? Mas Sidi kenapa Mbak?”,
pitakone Maya sing sajak kuwatir.
“Anu… Mas Sidi ditahan ning kantor
pulisi, ning Jakarta kana”. “Loh? Kok
isa Mbak?”, “Ana apa ta iki?”, Mak
Onah dumadakan teka. “Mas Sidi Bu…
Mas Sidi dicepeng pulisi”. “Ya Allah
Lee… kok isa?”, “Anu Bu…
prayoginipun enggal tindak mrika
kemawon, mangkih kersane pulisi
ingkang ngaturi pirsa kadadosanipun”.
Mak Onah lan Maya banjur mangkat
127
ning Jakarta lan nemoni Sidi ning kantor

pulisi.
Wong loro iku kaget sakwise
krungu kandhane pulisi bab kadadeyan
sing gawe Sidi dikunjara. Maya lan Mak
Onah lemes. Kekarone tangis-tangisan
merga ora precaya yen Sidi nglakoni
tumindak kang wengis kaya mengkono.
“Pak… apa kami bisa bertemu
dengan Kakak saya?”, mengkono ature
Maya marang pulisi sing nemoni
dheweke lan ibune. “Oh bisa… mari
saya antar”.
Maya lan Mak Onah banjur
mlaku ngliwati lorong-lorong kunjara
diterke dening pak pulisi. Kunjarane
Warsidi ana ing paling mburi, lan
128
ndelalah dheweke mung ning kana

dhewekan.
“Astagfirullah haladzim…”, pak
pulisi kaget amarga ning kana Warsidi
wis ilang nyawane kanthi nggantung ing
jero kunjara. Mak Onah semaput weruh
kahanan iku, Maya sing uga kaget lan
lemes weruh kahanan iku uga arep melu
semaput, nanging nalika ngerti ibune
semaput ndhisikan dheweke ora sida
semapur lan banjur nulungi Ibune kanthi
dleweran luh lan swasana ati sing susah

E Book Novel Jawa Sumingkir

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

E Book Novel Jawa Sumingkir

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

8/9/2019 E-Book Novel Jawa "Sumingkir"

ndadosaken barokah kangge kula

tuwa kagungan almarhum bapake sing

Saipul. Bocah sing lagi sekolah kelas

Tumetesing banyu langit kang

inggih Bu… sekedhap kula

wonten dalem”. “Yawis… maturnuwun

Onah marang Sidi. “Alhamdulillah

didhawuhake biyunge lan enggal-enggal

tamat SMP. Priya sing bagus rupane iku

maturnuwun ya Di? Iki ana rejeki sithik

100 ewu. Warsidi mung mesem.

sing cacahe rong puluh alias rongyuta

Wanita tamatan SD iku durung nate

sanes gadhahanipun kita. Dospundi

dhompet ireng sing ditemokake ning

katemokake ning dalan mau durung sida

maneh kanggo mbrobatake biyunge.

“Mas, dospundi kawontenanipun

Pit onthel tuwane Sidi miwiti

nuli diarahake marang omah gedhong

dipuntemokaken ten radosan”, ature

sakyuta saka dompet iku arep

Tika pamit marang bapak lan

sekolah ing SMA Giri Bangun kejaba

telat”, sumaure kanthi entheng. “Kowe

ngarepe. Tika sing wis ngerti kaya apa

Tumeka ing wancine mulih

sinis. Joni banjur mulih lan ngomong

kasusun karo kanca-kanca premane.

alane iku ning dalan sadengahing kebon

“Bajingan kowe Jon! Karo wong wedok

nutupi awake Tika saiki wis ganti

Tika sing wis kalucutan klambi

“Woy!! Bejad banget lakune

kenangapa kowe? Kok bali-bali kaya

kandhane bu Karman nglerem atine

griya kula ten dhusun Sidomukti”. Ora

Wenih katresnan ora sengaja

Dina iku dina Minggu, Warsidi

niki kula diutus Ibu tumbas bahan, eh

“Le… ana apa ta? Kok sajake kaya lagi

wong loro. Dina-dinane Sidi sing kudu

tresna kang thukul tansaya tumuncep

ngendi ta? Kok nembe bali?”, pitakone

klambine adhi-adhine banjur dicedhaki

“Kula badhe ngrabi piyambakipun Bu.

Ibune Sidi iku pancen pangerten banget.

nganggo klambi sing paling apik. Mak

kaliyan tiyang kakung punika Pak!.

Ngerti kowe?!!”. “Tapi Pak??”,bu

ndang mlebu wae. Sing mau ethok-

sanalika. Wiwit kadadeyan iku dina-

Assalamualaikum Dhik, piye

Winginane aku karo ibuku wis

Muga rahmat saha

Sing tansah tresna sliramu

Mengkono isine layang kang

pasrah nampa kahanan sing abot banget

Maya lan Ipul wis ngancik

Onah mangsuli kanthi mesem manis.

kan sampun sepuh, badanipun nggih

Dheweke melu mbak Surti nadyan