ASlM ASLAN

•• •• ••

SOMURULEN
••

ATATORK
ve
•• •• ••

ATATURKÇULUK
 ISBN 975 - 95365 - O - 1

Genel Dagıtım: ADAŞ

Mithatpaşa Cad. 28/A
Tel: 434 46 24 (4 Hat)
Yenişehir/ANKARA

Yazışma Adresi: P.K. 34 Yenişehir/ANKARA

Kapak DOzeni: Erkal Yav!

Birinci Basım: 1 973

Dizgi ve Baskı : Şafak Matbaacılık Bas. Yay. San. Tic. Ltd. Şti.
Tel 229 5 7 84 & 230 02 37
Sıhhiye/ANKARA, 1 994
 "Gerçeği konuşmaktan korkmayınız."(l)
ATATÜRK

YiRMiüÇÜNCÜ BASlM İÇİN ÖNSÖZ

Atatürk, Atatürk'ün yaşamı, Atatürkçülük, Atatürk

ilke ve devrimleriyle ilgili pek çok kitap yayımlanmıştı,
ama Atatürk ve Atatürkçülüğiin nasıl sömürüldü�ü
gündeme getiren bir kitap yoktu. Bu kitap, bu konuda
yayımianmış ilk araştırmadır.
"Sömürülen Atatürk ve Atatürkçülük" adlı bu
kitabıma destek veren herkese teşelclriir ediyor, en içten
sevgi ve saygılaruru sunuyorum. .

Asun Aslan
Ankara, Eylül1995

3
 Uğur Dündar'ın "Arena" programında sözü edilen
yılbaşı kartının bir örneği aşağıda görülmektedir:

Yenı yılınızı Insan haklarının çlgnenmedıgı;

düşünce suçunun olmadıgı; demokrasinin tüm
kurumlarıyla Işler hale geldigi; emekçi sınıfların
da kapitalist sınıflar gibi Orgütıenip devlet
yOnetlmlnde sOz sahibi oldukları; milli gelirin
adli dagıtıldıgı; sosyal adaletin gerçekleştıgı;
ekonomimizin IMF'nin, holdinglerin, para baba­
larının çıkarlarına gOre degıı, çalışan genış halk
kitlelerının çıkarlarına gOre yOnetlldlgl;
kalkınmış, çagdaş uygarlık düzeyine ulaşmış;
tam ba gımsızııgın, O z gürlügün, barışın,
kardeşllgin, dostıugun, sevginin egemen
oldugu yepyenı bir Türkiye'nin Ozlemlyle kutlar;
saglık, başarı, mutluluk, esenlikler dller ve
saygılar sunarım.

ASlM ASLAN
Yozgat Hukuk Işleri Müdürü

4
 BiRiNCi BÖLÜM
SÖMÜRÜLEN ATATÜRK

1. HER YERDE ATATÜRK

Her yerde Atatü rk: Evlerde Atatürk, oku l l a rda Atatü rk,
ü n iversite lerde Atatü rk, konferanslarda Atatürk, açık oturu mlar­
da Atatürk, sem inerlerde Atatürk, gazetelerde Atatürk, dergile rde
Atatürk, kitaplarda Atatürk, sergi lerde Atatü rk, kütüphanelerde
Atatürk, müze lerde Atatürk, radyo larda Atatürk, te levizyonlarda
Atatürk, sinemalarda Atatü rk, tiyatro l arda Atatü rk, kahvelerde
Atatü rk , sokaklarda Atatürk, caddelerde Atatürk, meydanl arda
Atatürk, mitingle rde Atatü rk, vitrini erde Atatürk, duvarlarda
Atatü rk, otobüslerde Atatürk, dolmu şlarda Atatürk, taksi le rde
Atatü rk , tre n l e rde Atatürk, vapurl arda Atatürk, uçakl arda
Atatürk, kısacası her yerde Atatü rk ...

2. HERKES ATATÜRKÇÜ
Türkiye 'de herkes Atatürkçü: Atatürk ' ü sevenler Atatürkçü ,
sevmeye n l e r Atat ü rkçü , i htiya r l a r Atatü rkç ü , orta ya ş l ı l ar
Atatü rkçü , ge nçler Atatü rkçü , çocu klar Atatü rkçü , kad ı n lar
Atatü rkçü , erkekler Atatürkç ü , sivi l l e r Atatü rkçü , askerler
Atatürkçü , öğretmenler, öğreti m görevlileri Atatürkçü, öğrenciler
Atatürkç ü , o k u m u ş lar Atatürkçü , oku m a m ı ş l a r Atatü rkçü ,
çal ışkanlar Atatü rkçü, tembeller Atatürkçü, medeni cesaret sa­
h i p le ri Atatü rkç ü , korkakl ar Atatü rkçü , yönete n l e r Atatü rkçü ,
yöneti l e n l e r Atatü rkçü , p o l it i k a c ı l a r Atat ü rkç ü , p a rti l i le r
Atatü rkçü , partisizler Atatü rkçü, işçiler Atatü rkç ü , işvere n l e r
Atatü rkç'ü , serbest meslek s a h i p l eri Atatü rkç ü , köy l ü l e r
Atatürkçü , kentl i ler Atatürkçü, memurlar Atatü rkçü, demokratlar,

5
i le r i c i l er, devrimciler Atatü rkçü , tutu c u lar, m u h afazakarlar
Atatürkçü, gericiler, yobazlar, şeriatçılar Atatürkçü , ı rkçıl ar, kafa­
tasç ı lar, Turancı l ar, faşistler Atatü rkçü, kapital izm i, l iberalizmi,
serbest piyasa ekonomisini savunanlar Atatürkçü , demokratik
solcular, ortan ın solcuları Atatürkçü , sosyal demokratlar, sos­
ya l i stler Atatürkçü , komünistler Atatü rkçü , anarşistler Atatürk­
çü , ağalar Atatürkçü, beyler Atatürkçü , şeyh ler Atatü rkçü , aracılar
Atatürkçü, tefeciler Atatürkçü , karaborsacılar Atatü rkçü , vurgun­
cular Atatürkçü , soyguncu lar Atatürkç ü , kompradorlar Atatürk­
çü, ezenler Atatürkçü, ezilenler Atatü rkçü, sömürücü ler Atatürk­
çü, sömürülenler Atatürkçü , bankerler Atatürkçü, bankerzedeler
Atatürkçü, rüşvet verenler Atatürkçü , rü şvet a l anlar Atatü rkçü ,
h ı rsızlar Atatürkçü , kaçakçılar Atatü rkçü, satılmışlar Atatü rkçü ,
üçkağıtçılar Atatürkçü, eyyamcılar Atatürkçü, dönekler Atatürk­
çü , kısacası herkes ama herkes Atatürkçü ...

3. MASKE YAPILMAK ISTENEN ATATÜRK

Yurdumuzda b azı kişi ler, Atatürk' ü n kendi görü şlerine, kendi
eğili mlerine uyan bazı sözlerini almakta ve onu yüzlerine maske
yaparak büyük kurtaneıyı alabildiğine sömürmektedirler.

Atatürk sömü rücüleri arasında, çıkarcı bazı po litikacı larla art

n iyetli bazı kimse ler de vardır. Bunlar, gerçek amaçlarına u laşmak
için Atatürk'ü yüzlerine maske yapmaktadırlar.

Atatürk sömürücül üğü dün olduğu gi bi, bugün de devam et-'

mektedir ve bu gidişle yarın da devam edecektir. Öyle san:yoruz
ki, Türk siyasal ta rih inde Atatürk kadar sömürü len başl<a b ir
ö nder yoktur. Ve yine öyle san ıyoruz ki, Atatürk sömürücü lü­
ğüne en çok üzü len, kemi kleri sızl ayan o büyük ku rtarıcı olsa
gerek.

6
 4. ATATÜRK'Ü ISTEDiGiNiZ KIUGA SOKABILIRSINIZ
Atat ü rk ' ü n d ü ş ü n ce l e r i n i , söylevl e r i n i ( n utu k l a r ı n ı ) ,
demeçlerini o kuyan herkes, onlar aras ında kendi görü şlerine
uyan sözler bu labilir ve bunl ara dayanarak Atatürk ' ü kendisi gibi
düşünüyor gösterebil ir. Her görüşteki kişi, Atatürk'ün çeşitli za­
manlarda çeşitl i nedenlerle yaptığı konuşmalara dayan arak,
Atatü rk'ü kendi parelel inde gösterebil ir. N i h ayet bu, Türkiye 'de
yıl lardanberi yapı lmaktadır. Şimdi bu konuda bazı örnekler vermek
istiyoru m .
a) Kapitalist Atatürk
Atatü rk, kapital istti. Başta Ankara'daki orman çiftliği ol mak
üzere pek çok çiftl iği, bazı fabrika ve imalathaneleri ve yüzbinlerce
dönüm toprağı vard ı . Kapita list bir kuru luş olan Tü rkiye I ş Ban­
kas ı ' nı kurdu rmuştu ve bu bankada m i lyonl arca li ra parası ve
h isse senedi bulu nmaktayd ı .

Türk iye ' n i n ön de ge len kapital ist kuru l uşları ndan 'b iri olan
I stanbu l Ticaret Odası'n ın yayın organı I stanbul Ticaret Gazete­
si'nin sağ üst köşesinde şu sözler yer almaktadır:
''Tüccar, Milletin emeği ve üretimini kıymetiandirmek için, eline
ve zekasma emniyet edilen ve bu emniyete liyakat göstermesi ge­
reken adamdır."
Kemal ATATÜRK" (2)
Kapital i stlerin kurduğu bir dernek, bir gazeteye şöyle bir i l an
verm iştir:

''Tüccar; Milletin emeği ve üretimini kıymetiandirmek için, eline

ve zekisına emniyet edilen ve bu emniyete liyakat göstermesi ge­
reken adamdır ... "

Kemal ATATÜRK

7
 Tüccar ve Sanayici Budur . . .

Tüccar ve Sanayiciler Derneği " (3)

Atatü rk' ü n kapitalist o lduğu şu sözleri nde açıkça görü lmek­

ted ir:

"Bizde büyük araziye kaç kişi maliktir? Bu arazinin miktarı

nedir? lncelenirse görülür ki, memleketimizin genişliğine göre hiç
kimse büyük araziye malik değildir. Binaenaleyh bu arazi sahipleri
de himaye edilecek insanlardır."
"Kaç milyonerimiz var? Hiç. Binaenaleyh biraz parası olanlara
da düşman olacak değiliz. Tam tersine memleketimizde birçok mi­
lyonerlerin hatta milyarderierin yetişmesine çalışacağız."
'Tüccarlanmızın yüzlerinin güleceği günler uzak değildir." (4)
Tü rkiye 'deki işverenler, kapita l i stler, kapitalist kuru luşlar,
Atatürk' ün tüccarlarla, kapita l istlerle, toprak ağa l ar ıyla i lgil i
yukarıdaki sözlerini ele almakta ve O ' nu kapital ist ve kapitalistler­
den yana göstermeye çalışmaktadırlar.
b) Devletçi Atatürk
Atatürk, ka pita l i st deği l , devletçiydi . Dev let i n , e konomik
yaşama katılmasından, ekonomiye yön vermesinden yanayd ı .
Ekonomide devlet iş letme c i l i ği n i , devlet i n öncü lüğü n ü ve
müdah a lesini kabu l ed iyordu.

Atatürk ' ü n , başta Ankara 'daki orman çiftl iği o lmak üzere
pekçok çiftl iği , b azı fabrika ve imalathaneleri ve yüzbinlerce
dönüm toprağı olduğu, Türkiye I ş Bankası ' n ı kurdurduğu ve bu
bankada mi lyonlarca l i ra parası ve h i sse senedi bulu nduğu
doğrudur. Ancak, Atatürk, tüm b u n ları, kapita l i st o l mak için
deği l , her konuda o lduğu gibi tarım, ticaret ve sanayi konusunda
da halkına önderlik yapmak, yurt ekonomisine katkıda bulunmak
için yapmıştır.

8
 Atatürk, servetinin, mal varl ığının tümünü h alkına, h azineye,
belediye lere , kurduğu partiye (gel iri Türk Tarih ve Türk Dil Kuru­
mu'na veri lmek üzere) bağışlamış, kapitalist olmadığını, parada,
malda, mü lkte gözü bulu nmadığını kanıtlamıştır.

Atatü rk, devletçilik il kes i n i , Anayasaya koydurarak devletin

temel n ite liklerinden biri h aline getirmiştir. Ö rneğin, 1924 Anaya­
sasının 2. maddesi 5 Şubat 1937 tarih ve 3115 sayı l ı bir yasayla
değiştirilmiş ve "Türkiye Devletinin devletçi" olduğu hükmüne yer
veri lmiştir.

Atatü rk' ü n devletçi o lduğu şu sözlerinde açıkça gö rülmek­

tedir:

"iktisat siyasetimizin önemli gayelerinden biri de umumi men­

faatieri doğrudan doğruya alakadar edecek iktisadi teşebbüsleri
ve müesseseleri mali ve teknik kudretimizin müsaadesi nispetin­
de devletleştirmektir."
"Bizim takibini muvafık gördüğümüz Devletçilik prensibi,
bütün üretim ve tevzi vasıtalarını fertlerden alarak, milleti
büsbütün başka esaslar dahilinde tanzim etmek gayesini güden
ve hususi ve ferdi iktisadi teşebbüs ve faaliyetlere meydan
bı rakmayan sosyalizm prensibine dayanan kollektivizm,
komünizm gibi bir sistem değildir.
"Bizim takip ettiğimiz Devletçilik, ferdi çalışma ve faaliyeti
esas tutmakla beraber, mümkün olduğu kadar az zaman içinde
milleti refaha, memleketi mamuriyete eriştirmak için, milletin
umumi ve yüksek menfaatlerinin icap ettirdiği işlerde -bilhassa ik­
tisadi sahada- devleti fiilen alakadar etmektedir." (5)
"Türkiye'nin tatbik ettiği Devletçilik sistemi, ondokuzuncu
asırdan beri sosyalizm nazariyecilerinin ileri sürdükleri fikirlerden
alınarak tercüme edilmiş bir sistem değildir. Bu, Türkiye'nin ih­
tiyaçlanndan doğmuş, Türkiye'ye has bir sistemdir. Devletçiliğin

9
bizce minası şudur: Fertlerin hususi teşebbüslerini ve faaliyetle­
rini esas tutmak; fakat büyük bir milletin bütün ihtiyaçlannı ve
birçok şeylerin yapılmadığını gözönünde tutarak, memleket ek�
nomisini Devletin eline almak. Türkiye Cumhuriyeti Devleti, Türk
vatanında asırlardanberi ferdi ve hususi teşebbüslerle
yapılamamış olan şeyleri bir an evvel yapmak istedi ve kısa bir za..
manda yapmağa muvaffak oldu. Bizim takip ettiğimiz yol,
görüldüğü gibi, Uberalizm'den başka bir yoldur." (6)
c) Sosyalist Atatürk
Sosya list Devrim Partisi Programı'nın başında şu sözler yer
almaktadır:

"Biz yaşamını, bağımsızlığını korumak için çalışan emekçileriz.

Zavallı bir halkız. Kurtulmak, yaşamak için çalışan ve çalışmak z�
runda olan bir halkız! Bundan dolayı her birimizin hakkı vardır,
yetkisi vardır. Ama çalışmakla bir hakkı elde ederiz. Yoksa sırt üst
yatmak ve hayatını çalışmadan geçirmek isteyen insanların bizim
toplumumuz içerisinde yeri yoktur, hakkı yoktur. O halde
söyleyiniz efendiler! Halkçılık toplum düzenini emeğine, hukuku­
na dayandırmak isteyen bir sosyal doktrindir. Efendiler! Biz bu
hakkımızı korumak, bağımsızlığımızı güven altında bulundurabil­
mek için toptan, ulusça bizi mahvetmek isteyen emperyalizme
karşı ve bizi yutmak isteyen kapitalizme karşı ulusça savaşmayı
uygun gören bir doktrini izleyen insanlanz."
ATAlÜRK (1 Aralık 1921) (7)
Atatü rk ' ü sosya list göstermek isteye nler, O ' n u n yukardaki
düşüncelerini sosyalistl iği için yeterli bir kanıt saymaktad ırlar.

ç) Komünist Atatürk
Mu stafa Kemal Atat ü rk, bir komünistti . Çü nkü Atatürk,
komün ist bir örgüt olan Resmi Türkiye Komün ist Partisi ' n i kur­
d u rmuştu r .

10
 Atatü rk, Lenin'e bir mektup yazmış ve komünist Rusya 'dan
para, silah ve cephane yard ı m ı isteğinde bulunmuş ve yard ı m
almıştır. Mustafa Kemal Lenin'e şu mektubu yazmıştı:

"Lenin'e Mektup
26 Nisan 1920
"Sayın Başkan,
" . . . Rus Bolşevikleriyle bütün çalışmalarımız• ve askeri
harekatımızı birleştirme zorunluğunu kabul etmekteyiz.
Bolşeviklerin emperyalist hükümetlere karşı savaşmak ve bütün
mazlum ulusları emperyalistlerin hegemonyasından kurtarmayı
amaç edinmiş olduklanna inanıyoruz.
Aynca, ülkemizi işgal eden emperyalist kuvvetleri saf dışı
bırakmak, emperyalizme karşı girişilen genel savaşı sürdürebilmek
amacıyla yurt içindeki gücümüzü arttırmak için, Sovyetler
Birliği'nin, bize ilk önce; (5 milyon altın lira) vermesini, yapılacak
görüşmelerde tutar sayısı kararlaştınlacak (silah ve cephane)
bunlardan başka (askeri teknik malzeme ve tıbbi malzeme), birlik­
lerimizin ihtiyacını karşılayacak (gıda maddesi) sağlamasını iste­
mekteyiz.
Saygı ve selamıarımızla samimi duygulanmızı lütfen kabul
buyurunuz efendim."

''Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı

Mustafa Kemal" (8)
Atatürk, yaptığı çeşitli konuşmalarında komünizmi açı kça
övmü ştür. M u stafa Ke mal ' i n aşağıdaki düşünceleri buna b ir
örnektir:

11
 "Arkadaşlar, hepinizin bildiği gibi, Birinci Dünya Savaşı'nın
son senelerinde Rusya'da patlayan inkılap, insanların mutlak
çoğunluğunu teşkil eden fakir halk içinde, özellikle bu halkın en
çok zorluk ve sıkıntılara ve ıstıraba maruz kalmış olan işçi sınıfı
içinde, eskiden beri mevcut olan sosyalistlik hakiki maksatlannı
ve gayelerini ilan etti. Daha açık, daha belli ve daha ser:t bir suret­
te ilan etti. Ve umum insanlığın emperyalist ve kapitalist idarelerin
tahakküm (hüküm sürme) ve zalimane zorbalığından kur­
tanlmasını bir hedef kabul etti. (... ) lslamiyetin en yüksek kural ve
kanunlannı içine alan Bolşevizrnin bizim de varlığ)mıza kasdetrniş
olan müşterek düşman aleyhinde, bugün elde etmiş olduğu
zafer, bizim için de teşekküre layık bir neticedir." (9)
" Bolşevizrn, millet içinde mağdur olan bir sınıf halkı göz
.•.

önünde bulundurur. Bizim milletimiz ise bütünüyle mağdur ve

mazlumdur. Bu itibarta dahi, bizim milletimiz, beşeriyeti kurtar­
maya teşebbüs etmiş kuvvetler tarafından himayeye layıktır."
" ... esas itibariyle tetkik olunursa, bizim görüşümüz, ki
halkçılıktır, kuvvetin, kudretin, hakimiyetin, idarenin doğrudan
doğruya halka verilmesidir; halkın elinde bulundurulmasıdır; el­
betteki böyle bir prensip, bolşevik prensiplerle çatışmaz. Husu­
sile biz Islam olduğumuz için, islamiyat bakımından bizim
ümmetçiliğimiz vardır ki, milliyetperverliğinin çizmiş olduğu mah­
dut daireyi, sonsuz bir sahaya nakleder. Bu itibarla da, bu nok­
tayı nazardan da bizim istikametimizde bolşeviklik istikameti
görülebilir." (10)
Mustafa Kemal Atatürk ' ü n , Resmi Türkiye Komünist Parti­
si'ni kurdurması, komünist Rusya'dan para, silah ve ce phane
yard ımı alması , yukarda görü ldüğü gibi , komünizmi açıkça övmesi
O ' nun komünist, hem de kızı l , kıpkızıl bir komün i st olduğun:..ın
açık bir kanıtıdır.

12
 d) Anti-komünist Atatürk
Atatürk, komünist degi l , a nti-komün istti, yani ko münizme
karşıyd ı . Atatürk, komünist olsaydı Türkiye'de komü nist bir rejim
kurard ı . Oysa O ' nun kurdugu rej im, komünizme karşıdır.

M u stafa Kemal Atatürk, l s met l nön ü , Celal Bayar, Fevzi

Çakmak, Ali Fuat Cebesoy, Refet Bele, Kazım Özalp, Kılıç Ali ,
Şükrü Kaya, M ahmut Esat Bozkurt ve Dr. Tevfi k Rüştü Aras gibi
güvend igi çalışma arkadaşlarına Resmi Tü rkiye Komünist Parti­
si' ni kurdurmuştu. Fakat bu parti, gerçek anlamda komünist bir
örgüt, gerçek b i r ko mü n i st partisi degi l d i . Resmi Türkiye
Komünist Partisi, Ruslara şirin görü nmek, onlardan yardım aimak
ve komünist faal iyet ve propagandalarını denetim altında bu lun­
durmak amacıyla, Atatü rk' ün bilgisi altında kuru lmuş bir danışıklı
dögüş (muvazaa) partisiyd i .

Mu stafa Kema l, Kurtuluş Savaşı dönemi nde, yardım alınacak

tek ü l ke Rusya o ldugu için onl ardan para, silah ve cephane
yardımı a lmak zorunda kalmıştır. Atatürk, böylelikle, Batılı empe­
ryal istleri yurdumuzdan kovmak için Ruslardan yararlanmıştır.

Tü rkiye , Kurtu luş Savaşını Batı l ı emperyalist devletlere karşı

veriyord u . Rusya da o s ıra larda Batılı emperyal ist devletlerle
savaşmaktaydı . Türkiye ve Rusya, ortak bir düşman la, yani Batılı
emperyal istlerle savaşıyorlardı. Atatü rk, "dü şmanımın d üşmanı
dostumdur" politikasını izlemiş ve Sovyetlerden yararlanma yo­
lunu tutmuştur.

Kaldı ki, Kurtu luş Savaşı döneminde Türkiye'nin Sovyetlerle

il işkileri, iki dost devlet arasındaki il işkiler çerçevesinde kalmıştır.
Atatürk, Türkiye ' yi hiçbir zaman Sovyetlerin uydusu yapmayı
düşünmemiştir. O , her zaman tam b agımsızl ıgı savu nmuş ve
tam bagımsızl ıktan yana olmuştur.

13
 Mustafa Kemal ' in Kurtuluş Savaşı sırasında komünizmi öven
b azı sözler söylemes i , komünist sloganlar ku l l anması , O ' n u n
komün ist olduğunu göstermez. M u stafa Kema l , o sözleri, Rus­
laraan yardım almak için , o günlerin koşulları gereği söylemiştir.
Mustafa Ke mal Atatü rk' ü n , komün izme karşı olduğu aşağı­
daki düşüncelerinde açıkça görü lme ktedir:
" ... Bizim görüşümüz, bizim prensiplerimiz herkesçe bellidir ki,
asla bolşevik prensipleri değildir. Ve bolşevik prensiplerini milleti­
mize kabul ettinneyi de şimdiye kadar hiç düşünmedik. Teşeb­
büste bulunmadık. Bizim inancımıza göre, milletimizin yüksel­
mesi ve hayabm kazanması kendi azim ve kabiliyeti ile mütenasip
olan görüştür." (11)
"Komünizm sosyal bir meseledir. Memleketimizin hali, memle­
ketimizin sosyal şartları, dini ve milli geleneklerinin kuvveti
Rusya'daki komünizmin bizce uygulanmasına elverişli olmadıği
inancını doğrulayacak şekildedir. Son zamanlarda memleketimiz­
de komünizm esaslan üzerine kurulan partiler de bu hakikati bit­
tecrübe (tecrübe ile) aniayarak faaliyeti durdurma lüzümuna
inanmışlardır. Hatta bizzat Ruslann düşiinürleri dahi bizim için
bu hakikatın doğruluğuna inanıyorlar. Binaenaleyh bizim Ruslarla
olan ilişkilerimiz ve banşımız ancak iki bağımsız devletin ittihad ve
ittifak esaslariyle alakadardır."
"Biz ne Bolşevikiz, ne de Komünist; ne biri, ne diğeri ola­
mayız. Çünkü, biz milliyetperver ve dinimize hünnetkanz."
"Türkiye'de Bolşeviklik olmayacaktır. Çünkü, Türk
hükümetinin ilk gayesi, halka hürriyet ve saadet vermek, askerle­
rimize olduğu kadar, sivil halkımıza da iyi bakmaktır. Türkiye'de
işsizlik yoktur. M illetimizin fertleri boş zamanlannda sıhhi dinlen­
me imkanianna maiktir." (12)
"Uyanan Doğu milletlerinin zihniyetierini mükemmelen istis­
mar eden, onlann mil rı ihtiraslannı okşayan ve kinleri tahrik etme-

14
sini bilen Bolşevikler, yalnız Avrupa'yı değil, Asya'yı da tehdit
eden başlıca tehlike halini almışlardır.
"Kayıtsız şartsız Rus tibiyeti demek olan komünizm, gaye iti­
bariyle tamamen bizim aleyhimizdedir."
"Gizli Komünist Teşkilatını her suretle tevkif ve teb'it etmek
mecburiyetindeyiz.
"Ne yapsalar nafile... Türk milleti sosyal bünyesine ve kuvvet­
li inançlanna katiyen uymayan komünizmi hiçbir vakit benimseye­
mez." (13)

e) Faşist Atatürk
Faşistler tarafı ndan yayınl anan "Yeni Hedef" adlı b ir gazete­
nin sağ üst köşesinde şu sözler yer almaktadır:

"Bizim yolumuzu çizen, içinde yaşadığımız yurt, bağrından

çıktığımız Türk Milleti ve bir de milletler tarihinin binbir facia ve
ızdırap kaydeden yapraklanndan çıkardığımız neticelerdir."
Kemal ATATÜRK, 1920" (14)
Faşistler, Atatürk'ü, yukardaki sözlerinden ötürü faşist ola­
rak göstermeye çalışmaktadırlar.

f) Demokrat Atatürk
Atatü rk, h alkın halk tarafından h a l k yararına yöneti l mesi
demek olan demokratik rej imden yanaydı. Mustafa Kemal, u lu­
sun, h al kın egemenl iğini h e r şeyin ü stünde tutuyordu. O ,
Tü rkiye M i llet Meclisi ' n i 23 Nisan 1920'de Ankara'da toplamış
ve demokrasiye, halk yönetimine dayanan yeni bir devletin ilk te­
mellerini atmıştır.

Atatü rk, demokrasiden yana olduğu için kendi döneminde iki

kez çok partili parlamenter rejim denemesini girişmiş, Terakkiper-

15
ver Cumh uriyet Fırkası ( kuru l u ş tari h i : 17 Kası m 1924) i le Ser­
best Cumhu riyet Fırkası' nın (kuruluş tarih i : 12 Ağustos 1930)
kuru lmasına izin vermiş; ancak gericilerin, şeriatçıların, devrim ve
cumhu riyet düşmanlarının b u tırkaları (partileri) ele geçirmeye,
yurtt a karışıkl ık çıkartmaya çalışmaları ve devletin geleceğinin teh­
likeye girmesi üzerine yukarda adı geçen partilerden ilki (Terakki­
perve r Cumhu riyet Fırkası) Takrir-i SükOn Kanu n u ' nun tanıdığı
yetkiye dayan ı larak bakanlar kurulu kararıyla 5 H aziran 1925'te
kapatı lmış, ikinci parti (Serbest Cumhuriyet Fırkası) ise 17 Aralık
1930'da kend i l iğinden dağı lmış ve böylelikle çok partili rejim de­
nemesi başarili olamamıştır.

Atatürk, kendi döne m i n i n sosya l , siyasal , ekonom i k ve

kültürel durumu, zamanın koşulları çok parti li demokratik rej ime
uygun olmadığı için ülkeyi tek partiyle yönetmek durumu nda
kalmıştır. Aslında, Atatürk'ü_n gerçek amac ı , çok partili parlamen­
ter rejimdi. Ancak, günün koşu lları, halkın demokrasi için h azırlıklı
olmaması, O 'nu gerçek amacına ulaştıramamıştır.

Atatürk h içbir zaman diktatör olmak istememiş, her zaman

u lusun, halkın iradesine saygılı olmuş ve tüm işlerini , eylemlerini
h alkın iradesine dayanarak yapmıştır. Erzuru m ve Sivas Kongrele­
ri ile Türkiye Büyü k M i llet Meclisi'ndeki toplantılarda bu tutumu
açıkça görü lmüştür. O, gücünü h a lktan ve onun temsilcisi olan
Tü rkiye Büyük M illet Meclisi' nden almıştır.

Atatürk, bir diktatör deği l, tam aksine bir demokrattı. Atatü rk,
bir konuşmasında "Ben diktatör değilim " (15) demiş, başka bir
...

konuşmasında ise " bizim hükümet şeklimiz tam bir demokrat

.••

hükümetidir." ( 16) d iyerek hükümetinin demokrat bir hükümet

olduğunu belirtm iştir.

Atatü rk' ü n h a l k yönetiminden, demokrasiden yana olduğu

aşağıdaki sözlerinde açıkça belli olmaktadır:

16
 "Yeni Türkiye Devleti bir halk devletidir, halkın devletidir. Mazi­
deki müesseseleri ise bir şahıs devleti idi."
"iç siyasetimizde şiarımız olan halkçılık, yani milleti bizzat
kendi mukadderatına hakim kılmak esası 'Teşkilatı Esasiye" Ka­
nunumuzla tesbit edilmiştir."
'Teşkilat baştan başa halk teşkilatı olacaktır. Umumi idareyi
halkın eline vereceğiz. Bu toplulukta hak sahibi olmak, herkesin
bir iş görmesi esasına dayanacaktır. Millet hak sahibi olmak için
çalışacaktır." (17)
"Hakimiyet kayıtsız şartsız milletindir.
Devlet ve milletin mukadderatında miiiT irade amil ve hakimdir.
Eşitliğin de dayanağı miiiT hakimiyettir.
Adaletin de dayanağı miiiT hakimiyettir.
Hürriyetin de dayanağı miiiT hakimiyettir.
"Milletin saltanat ve hakimiyeti makamı yalnız ve ancak
Türkiye Büyük Millet Meclisidir ve bu makama hakimiyetin
hükümetine, Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti derler. Bun­
dan başka saltanat makamı, bundan başka bir hükümet yoktur
ve olamaz."
"Her fert istediğini düşünmek, istediğine inanmak, kendine
mahsus siyasi bir fikre malik olmak, seçtiği bir dinin icaplarını
yapmak veya yapmamak hak ve hürriyetlerine maliktir. Kimsenin
fikrine ve vicdanına hakim olunamaz." (18)
g) Dilrtatör Atatürk
Atatürk, bir d i ktatördü, çünkü ülkeyi tek parti ile yönetmiştir.
Atatürk döne minde Türkiye'de çok partili parlamenter rej i m ve
onun ge reği o l an söz, düşü nce, örgütlenme ve b a s ı n

17
özgürlükleri ile seçme, seçi lme, parti , sendika ku rma ve siyasal
faal iyetlerde bu lunma hakları yoktu. Atatürk, ülkenin ve devletin
tek hakimiydi, tek adamıydı.

Atatürk, bir ko nuşmasında "Ben bir diktatörüm ... " ( 19)

demi ş, başka bir konuşmasında ise " bizim hükümetimiz d&­
•••

mokratik bir hükümet değildir." (20) demek suretiyle kendisinin

diktatör, hükümetinin ise anti-demokratik bir hükü met olduğunu
açıkça itiraf etmiştir.

ğ) Demokrat Dikt�ör Atatürk

Sami N. Özerdim'e göre Atatürk, bir "demokrat diktatör"dür.
Anı lan yazar, bu konuda şöyle diyor:

" Atatürk, b i r y a b a n c ı yazarın kita b ı na verd iği a d l a ,

yad ı rgan mazs a , b i r "demokrat d i ktatör"dür. ( B at ı ' d a , biçim
açısından alarak Atatürk'e dikkatör d iyerek onu yeren -özell ikle
Frans ız- yaza rlar yanınd a , hayı r l ı d i ktatör diye ananlar d a
o l mu ştur. D i ktatö rl üğü n ü , s iyas a l özgü r l ü ğü , k ı smasıyla
açıklayanlar ne denli haklıdırlar? Atatürk bir devrimcid ir; ortalığı
" h ı rslı politikac ılara" bıraksaydı devrim gerçekleşemezdi.) Ulusal
egemenlik O'nun baş ilkelerinden biridir; ancak yer yer halkı uyar­
m ayı da savsaklamaz. Bunu Söylev'de b i rkaç yerde daha
görüyortız. Atatürk h a lkçıdır, " popü list" değild ir; " h alk dalkavuk­
luğu " da diye anılan yo llara başvurmaz.

Bu yüzden " H alk bunu istiyor, h alka istediğini vereceğiz!" ya­

lanları üzerinde dikkatle durmak, düşünmek gerekir . " (21)

h) lrkç..Turancı Atatürk
Hocaoğlu Selahattin Ertürk'e göre Atatürk, ırkçı ve Turancıdır.
Adı geçen yazar, bu konuda şunları yazmaktadır:

" . . . ırkçılık, içtimai hadiselerin sebeplerini antropolojik temele

dayandırmak bakımından ele alındığı takdirde; "Muhtaç olduğun

18
kudret damarl anndaki asil kanda mevcuttur." diyen M ustafa
Kema l'in -çapraşık içtimai meseleleri halledecek ilkeyi kanda ara­
mak su retiyle- ırkçılığını ilan ettiği sarih deği l midir? M u stafa
Kemal ' i n bu sözü manasını an lamadan sarfettiğini hiç kimse
iddia edemeyeceğine göre sualimize menfı cevap vermeye imkan
var mıdır?

!rkç ı l ı k , y a b a n c ı ı rktan ge l e n l e r i n ö n e m l i mevk i lere

geçirilmemesi bakımından ele alındığı takdirde; "Aranıza alacağınız
arkadaşların mümkünse kanını tahlil edin" fetvasını veren ve
''Türk ırkından olmayan askeri mekteplere giremez" hükmünü
yıl larca tatbi k edenlerin iplerini el inde tutan M u stafa Ke mal ' i n
ırkçılığını görmemek için kör, anlamamak için aptal olmak gerek­
mez mi?

ırkçı l ık, kendi ırkının üstünlüğünü idd ia etmek b akım ından ele
alındığı takd irde, "Bir Türk cihana bedel" d iyen Mustafa Kemal,
ı rkım ızı ü stü n tutmak " su ç " u n u işlemiş o l m uyor mu? Türk
ırkı nın meden iyet kurm a kabiliyetinin üstünlüğünü yı llarca oku l
sıralarında Türk yavru larına te lkin ettiren ve h atta bütün dünya­
daki menşei meçhul veya münazaalı insanları Türk ırkından çıkmış
gösterecek kadar ırkçılık yapan Mustafa Kemal değil midir?

ırkçılık, mil letin tarifinde ı rka da yerini verenlerin ve soyunu

inkar soysuzluğuna dü şmeyenıerin alnına yapıştın lacak veya vu­
rul acak b i r damga olarak alındığı takdirde; milleti tarif ederken
mü him bir unsur o larak kan birliğini de alan ve bu fikrini parti zih­
niyeti ne (1944'ten sonra değiştirilmiştir) geçirdiği gibi mektep
sıralarında okunacak kitapların yazariarına da empoze eden Mus­
tafa Kemal'in ırkçılığı inkar edilebilir mi?

( . . . ) N i h ayet, b o l tah sisatlar ayı rtarak. . . k afa taslarını

ölçtü rerek i l m i değerini kaybetmiş şekliyle dahi ırkçılığı benim­
seyen Mustafa Kemal değil midir?

19
 Se lahattin Ertü rk' ün verdiği kaynaklara aynı sayıda Orkun
adıyle şu ekleme yapılıyor (Sf. 3) :

"Mustafa Kema l ' in açıkça ı rkçı mah iyet taşıyan sözlerinden

ikisi daha:

1 "Bu vesileyle muhterem minetime şunu tavsiye etmek i•

-

terim ki, başına geçireceği insaniann kanındaki cevher-i asiiyi

tayin etmekten bir an fariğ olmasın."
2 - "Kanını taşıyandan başkasına inanma!" (Eski Ad i iye
Bakanı ve Profesör Mahmut Esat Bozkurt'un "Atatürk ihti lali"
kitab ından menku l.)

Biz burada bu görüşe sadece işaret etmek istiyoruz. Bunlara

dair kaynaklar pek bol görünüyor. H atta Türk tarih i , Türk dili, Türk
folkloru , kültürü üzerindeki çalışmalar yanında, -bir vakitler- Anka­
ra Dil-Tarih ve Coğrafya Fakültesiyle ilgili olarak bazı yayınlar elde
mevcuttur. Türk Kan Grupları, Türk Kafa Tasları, Türk Saçları, Türk
Beyinleri v s . ' nin ince lenmesi, doktora konusu olarak seçilmesi
acaba ne maksatla olmuş ve bu kitapl ar ne m aksatla yayınlan­
mıştır? Üzerinde elbette durulmağa ve düşünülmeğe değer.

Bu kitapl ar, maka leler ciddi birer emek mahsulü olarak görü­
lebilir. Pek tabi idir ki Türk ırkının ölçü leri , vasıfları, kökleri , onun
maddi cephesi üzerinde önemle ineelenrneğe değer konulardır.

( . . . ) hakiki manasiyle Turancıl ığı adını söylemeden benimseyen

ve bilfi il tatbik edeb ilme yolunda Tarih Kurumunu, Dil Kurumunu
meydana getiren Mustafa Kemal değil midir? Başarı derecesi ve
ilmi kıymeti b ir tarafa bırakı lırsa, tarih birliği şuurunu , dolayısiyle
Türk birliğini şuurunu bütün yeni nesillere benimseten; son za­
man lara kad ar Tatar Hanları d iye anılan Timur' u, Cengiz' i ve
Mete'yi, Attila'yı milli kahramanlar olarak gençliğe telkin eden kim­
dir? Muhtelif Türk lehçelerini işleyerek d ilde Turancılık yapmak is­
teyen kimdir?

20
 " C i h a ngirane b i r devlet çı kard ı k b i r aşirette n" mı srasının
m a n a s ı n ı reddederek O s m a n l ı l a rd a n önce tari h i m i zin
büyüklüğü ne ve kökümüzün ta Orta Asya'ya b ağlı olduğu na
gençliği iman ettirmek için öğretmen camiasını seferber eden kim­
dir? H atta anayu rt ol arak bizlere Orta Asya'yı gösteren, bütün
Türklerin oralardan çıkarak nasıl yayı ldıklarını, nasıl kardeş olduk­
larını an latan; "Oğuz, Kırgız, Tatar, Özbek, Yakut yok, Türk vardır"
diye n resmi propaganda faa l iyetinin başında kim vardı? Dış
Türklerin yaşadıkları toprakları b ize ikinci bir vatan olarak sevdir­
rnek i steye nler arasında hem de icraatçı olarak Mustafa Kemal
yok mudur? Bizzat direktifler vererek umumi Türk tarih inden
alınmış konu ları işleten, göçler üzerine piyesler ve destanlar
yazdıran, bu suretle de Turancılık edebiyatı mızı zengin leştiren
Mustafa Kemal değil midir? l i k fırsatta Turan'ın bir parçası olan
Hatay' ı bilfiil işgal edivermek için harekete geçen Mustafa Kemal
değil mid ir? Ve nih ayet bütün bunlar, Ziya Gökalp'in uzak ideal
olarak tanıd ığı bütün Türkler arasında " Lisanda, edeb iyatta, hars­
ta birlik" için olmuyor mu? Turancılık olmuyor mu?" (22)
Prof. Dr. H ikmet Tanyu , "Atatürk ve Türk Milliyetçiliği " adlı kita­
bında Atatü rk' ü ı rkç ı-Turancı ol arak göstermeye çalışmaktadır
(23).
i) Anti-ukçı , Anti-Turancı Atatürk
Atatürk, anti-ırkçı ve anti-Turancıyd ı, yani ırkçıl ığa ve Turancılığa
karşıyd ı .
Prof. Dr. A. Afet i n a n , Atatürk' ü n ı rkçı o lm ad ığı n ı i l eri
sürmekte ve b u konuda şöyle de m e kted ir: "Atatürk ı rkçı
o l m a m ı ştır. Ü stün ırk n azariye s i n i t e l k i n eden ve kendi
zamanında po litika cereyanlarında güdülmüş siyasete, rağbet et­
memiştir. Ancak kendi mensup olduğumuz ırkın da ikinci derece­
de kab u l edilmesini doğru bul mamıştır. Birde, kendi zamanında
Türk Mil letinin ırki vasıflarını bugünkü i lmi metodlarla tesbit edil-

21
mesini ve Anado lu'da bugün yaşayan Türk Mil letinin hakiki duru­
munun meydana çıkmasını istemi ştir. Çünkü, aynı zamanda bu
bilgiler geçmişteki antrepolajik belgelerle mu kayesesi bakımından
öneml i ve lüzumlu idi." (24)
Mustafa Kemal Atatürk, ırkçılığa ve Turancıl ığa karşı çıkmış ve
Misak-ı Milli (Ulusal Ant) sınırları içinde tam bağımsız bir Türkiye'yi
s avu n m u ştur.
Atatürk, ırkçı ve Turancı bir siyasete açıkca cephe a lmış ve bu­
nu Söylev'de (Nutuk'ta) şu biçimde dile getirmiştir: " Değişik
•••

uluslan ortak ve genel bir ad attında toplamak ve bu değişik ulus

topluluklannı eşit haklar ve koşullar altında bulundurarak güçlü
bir devlet kurmak, parlak ve çekici bir siyasal görüştür. Ama,
aldatıcıdır. Dahası, hiçbir sınır tanımayarak, dünyadaki bütün
Türkleri de bir devlet olarak birleştirmek, ulaşılamayacak bir
amaçtır. Bu, yüzyıliann ve yüzyıllarca yaşamakta olan insanların
çok acı, çok kanlı olaylar ile ortaya koyduğu bir gerçektir.
( ... ) Turancılık siyasasının başan kazandığına ve dünyayı uy­
gulama alanı yapabildiğine tarihte raslanamamaktadır. Soy aynmı
gözetmeksizin, bütün insanlığı kapsayan tek bir dünya devleti
kurma hırsiarının sonuçlan da tarihte yazılıdır. "Baskıncı ve
yağmacı" olmak hevesleri, konumuzun dışındadır. Insanlara her
türlü özel duygulannı ve bağlantılannı unutturup, onlan kardeşlik
ve tam eşitlik içinde birleştirerek, insancı bir devlet meydana ge­
tirme kuramının da kendine özgü koşullan vardır.
Bizim aydınlık ve uygulanabilir gördüğümüz siyasal yöntem,
"ulusal siyasadır". Dünyanın bugünkü genel koşullan ve yüzyıl­
Iann kafalarda ve ıralarda (karakterlerde) yerleştirdiği gerçekler
karşısında düşçü olmak kadar büyük yanılgı olamaz. Tarihin
dediği budur; bilimin, aklın, mantığın dediği böyledir.
Ulusumuzun, güçlü, mutlu ve sağlam bir düzen içinde
yaşayabilmesi için, devletin bütünüyle ulusal bir siyasa gütmesi

22
ve bu siyasanın iç örgütlerimize tam uyumlu ve dayalı olması ge­
reklidir. Ulusal siyasa demekle anlabnak istediğim şudur: Ulusal
sınırlanmız içinde, her şeyden önce kendi gücümüze dayanarak
varlığımızı koruyup ulusun ve yurdun gerçek mutluluğuna ve
bayındırlığına çalışmak; gelişigüzel, ulaşılamayacak istekler
peşinde ulusu uğraştırmamak ve zarara sokmamak; uygarlık dün­
yasının uygarca ve insanca davranışını ve karşılıklı dostluğunu
beklemektedir." (25)
ı) Şeriatçı Atatürk
Atatürk, şe riatçıyd ı , çünkü kurmuş olduğu devletin Anaya­
sasına "devletin dininin Islam olduğu" hü kmünü koydurmuştur.

Örneğin, 1921 Anayasasında, 29 Ekim 1923 tarih ve 364

sayılı bir yasayla değişiklik yapı lmış ve Anayasanın ikinci madde­
sine, "Tü rkiye Devletinin dini, Dini l slamdır." hükmü konmuştur.

Anayasaya "Türkiye Devletinin d ininin islam olduğu " hükmü

konu l makla devletin Islam dini esaslarına, yani şeriat esaslarına
göre yönetileceği kabul edilmiş oluyordu.

M u stafa Ke mal, Tü rkiye Büyü k M i l let Meclisi'nin açı l acağı

gü n , yani 23 N isan 1920 günü Ankara 'daki Hacı Bayram Cami­
si'ne gidip namaz kılmış ve dua etmiştir.

Mustafa Kemal, 7 Şubat 1923'te Balıkesir Paşa Camis i ' nde

bir konuşma yapmış, hutbe vermiştir.

Atatürk'ün sarıklı, fesli h acılarla, hocalarla, şeyh lerle, dedeler­

le, şeriatçılarla çekilmiş fotoğrafları bu lunmaktadır.

Bütün bunlar Atatürk'ün şeri atçı olduğunu göstermektedir.

j) Laik Atatürk
Mustafa Kemal Atatürk, şeriatçı deği l , laikti, laiklikten yanaydı.
Yani din ve devlet işlerinin birbirinden ayrı lmasından, devletin

23
d i nin etkisinden ku rtarılmasından, devlet yaşa mında, hukuk
düzeninde aklın ve bi limin egemen kı lınmasından yanaydı .

Atatürk laikliği aşama aşama gerçekleştirmiştir. Laiklik ilkesinin

Ku rtu l u ş Savaşı döne m i nd e açıkç a ortaya ko n u l m a s ı
sakıncalıyd ı . M u stafa Kemal, Kurtu luş Savaşı sırasında her ola­
naktan yararlanmak, yararlanılması gereken herkesten, bu arada
şeriatçı larda n , din adamları ndan yararlanmak durumundayd ı .
Laikl iği ilk anda ortaya atıp, laikliği din düşmanlığı, dinsizlik sayan
din sömürücülerinin ekmeğine yağ sürmek istemiyordu. Laiklik il­
kesinin gerçekleştirilmesi için zamanı ve koşulları bekled i. Bu ne­
denle, o gü n lerin koşu l l arı gereği anayasaya devletin dininin
islam olduğu yazı lmış, ancak daha sonradan bu hüküm anaya­
sadan çıkartılmıştır.

Mustafa Ke mal, laiklik i lkesini birdenbire deği l , zamanla, bir

süreç içinde gerçekleştirmiştir.

Saltanatın hilafetten ayrı lması ve 1 Kasım 1922'de saltanatın

kaldırılmasıyla laiklik konusunda ilk adım atı lmış. oluyordu.

Halifeliğin 3 Mart 1924'de kaldırılması , laiklik için çok önemli

bir gelişme olmuştur.

3 Mart 1924 tarih ve 429 sayılı bir yasayla Şeriye ve Evkaf Ve­
kili ikierinin (Dinişleri ve Vakıflar Bakanlıklarınını kaldırılması, 3 Mart
1924 tarih ve 430 sayılı Tevh idi Tedrisat Kanunu'yla (Öğretimin
Birleştiri l mesi Yasası'yla) yu rttaki tüm öğreti m ku rumlarının
b irleşti rilmesi ve 30 Kas ım 1925 tarih ve 677 sayı l ı bir yasayla
tekke ve zaviye lerle türbelerin kapatılması , türbedarlıklar ile bir­
takım unvaniarın yasaklanması ve kaldırılması ile laiklik konusun­
da önemli adımlar atılmış oluyordu.

1921 Anayasasında 29 Ekim 1923 tarih ve 364 sayı lı yasayla

bir değişiklik yapılmış ve Anayasanın ikinci maddesine "Tü rkiye
Devletinin dini, Dini lslamdır" hükmü konulmuştu.

24
 Atatürk, l a i k l iği d i n d ü şmanl ığı sayan şeriatçı çevre leri
kuşku landırmamak için, za manın koşu lları gereği, Anayasaya
"devletin dininin islam" olduğu hükmünü koydu rmuştu .

1921 Anayasasının ye rine geçen 1924 Anayasasının i kinci

maddesinde de "devletin dininin islam olduğu " hükmüne yer ve­
rilmişti . Söz konusu madde şöyleydi: "Tü rkiye Devletinin dini,
Dini islamdır; resmi d i l i Tü rkçedir; makarrı (başkenti) Ankara
şehridir."
1924 Anayasas ının bazı maddele rin i değiştiren 10 N i san
1928 tarih ve 1222 sayılı yasayla "Türkiye Devletinin dini, Dini
lslamdır." hükmü Anayasadan çıkartılmış ve Anayasanın ikinci
maddesi şu biçime dönüştürü lmüştür: "Tü rkiye Devletinin resmi
dili Türkçedir; makarn (başkenti) Ankara şehridir."
" Devletin d i n i n i n isl a m olduğu " hükmünün Anayasadan
çıkartı lmasıyla laiklik konusunda çok önemli bir gelişme kaydedil­
miştir.
1924 Anayasasında 5 Şubat 1937 tarih ve 3115 sayılı yasay­
la bir değişikli yapı lmış ve Anayasanın ikinci maddesine "Türkiye
devletinin laik" o lduğu açıkça yazı lmış, laiklik ilkesi resmen kabul
edilmiş ve devletin temel i lkelerinden biri haline gelmiştir.
Atatürk, yukarda da açık land ığı gib i , laiklik ilkesini aşama
aşama gerçekl eştirm i ş ve şeriatç ı l ığı tari h i n karan l ı k i anna
gö mmü ştür.
Atatürk, laiklik ilkesini kabul ederek din ve devlet işlerini birbi­
rinden ayırm ış, dinin siyasete alet edilmesini ve din adamlarının
siyasete karışmalarını önlemiştir.
La iklik ilkesinin kabul edilmesiyle tüm yurtt a şl ar, din, vicdan
ve ibadet özgü rlüğüne kavuşmuşlardır. Herkes istediği din veya
mezhebe inanıp inanmamakta, ibadetini yapıp yapmamakta ser­
best olmuştur. Tanrıyla kul arasına girilmesi önlenmiştir.

25
 Atatürk ' ü n , şe riatçıl ıga karşı olduğu ve laikliği s avundugu
aşagıdaki sözlerinde açıkça görü lmektedir:
"Bizi yanlış yola sevkeden habisler (kötü, fesatçı) çok kere
din perdesine bürünmüşler, saf ve nezih halkımızı hep şeriat
sözleriyle aldata gelmişlerdir. Tarihimizi okuyunuz, dinleyiniz,
görürsünüz ki, milleti mahveden, esir eden, harab eden fenalıklar
hep din kisvesi altındaki küfür ve alçaklıktan gelmiştir. Onlar her
türtü hareketi dinle kanştınrtar." (26)
" Hükümdarlar, kendilerini mevhum bir kuvvetin mümessili
••.

tanırlar ve bundan zevk alırlar. Fakat bunların etrafındaki men­

faatperestler bunu din kisvesine büründürerek bütün milleti
iğfale, iziale çalışırlar. Nitekim şimdiye kadar çalışmışlardır. Ni­
hayet milletin kulağı bu terennümatla dolar ve o telkinatı din icabı
ve mahz-t hakikat (tam bir gerçek) telikki eder; bu gibilere mürteci
ve hareketlerine irtica derler." (27)
"Memnuniyetle tekrar görüyorum ki, Laik Cumhuriyet
esasında beraberiz. Zaten benim siyasi hayatta bir taraflı olarak
daima aradığım ve anyacağım temel budur." (28)
k) Padişahçı ve Hilafetçi Atatürk
Mu stafa Kema l Atatürk, padişahçı ve hil afetçiyd i . Mustafa
Kemal, Erzurum Kongresini açarken yaptıgı konuşman ın bir yerin­
de şöyle demiştir: " En son olarak yakarışım şudur ki, iyi dilek­
•..

Ierin başanya ulaşmasında her zaman yardımcı olan Tannmdan

sevgili Peygamberi hürmetine, bu kutlu yurdun sahibi ve savunu­
cusu, yüce Muhammet dininin kıyamete kadar en sadık koruyu­
cusu olan soylu ulusumuzu; halifeliğin ve saltanatın yüce maka­
mını her türlü belidan korusun ve bütün kutsal varlıklanmızı dü­
şünüp korumaYI üzerine alan topluluğumuzu başarıya ulaştır­
sın." (29)
Mustafa Kemal, Birinci Büyük M i l let Meclisi'n i Ankara'da top­
lantıya çagırmak için hazırladıgı ve kolordu komutanlıklarına,

26
bütün illere, bagımsız sancaklara, Müdafaai Hukuk Merkez Kurul­
larına ve belediye başkaniıkiarına gönderdigi 21 N isan 1920 tarih­
li tel b i ldirimin bir yerinde şöyle diyordu: yüce Halifelik ve
"•••

Padişahlığın kurtarılması gibi en önemli ve ölüm dirimle ilgili

görevleri yapacak olan bu Büyük Millet M eclisinin açılış gününü
cumaya rastlatmakla o günün kutsallığından yarartanılacak ve
bütün sayın milletvekilleriyle birtikte, kutlu Hacı Bayram camisin­
de cuma namazı kılınarak Kur'anın ve namazın nurtarından ışık
··

alınacak w pç kazanılacakbr.
( ... ) Halife ve Padişahımızın, din ve devletimizin, yurdumuzun
ve ulusumuzun kurtuluşu, esenliği ve bağımsızlığı için dua edile­
cektir." (30)
Mustafa Kem a l , 24 N isan 1920 ' de, Türkiye Büyü k M i l let
Meclisi ' nde yaptıgı bir konuşmada şöyle demişti: " ... Meclisimiz­
de belirip şahlanan ulusal gücümüz, sultaniiğı ve halifeliği ya­
bancı baskısından kurtaracak, Osmanlı devletini çözülüp gitmek­
ten ve tutsak olup kalmaktan alıkoyacak bütün tedbirleri
almasını bilecektir." (31)
Mustafa Kemal Atatü rk, yukardaki konuşma larında ve bildi­
rimde, Padişahlık ve Halifelik Mak�mını ve Padişah-Halife Vahdet­
tin' i açıkça övmü ştür. Atatü rk ' ü n bu tutu m u , d avranışı O ' nu n
pad işahçı ve h i l afetçi oldugunun b i r kanıtıd ır.

1) Cumhuriyetçi Atatürk
M u stafa Kemal Atatürk, padişahçı-h ilafetçi degi l , cumhu­
riyetçidir. Atatü rk, saltan atı h i l afetten ayırmış ve 1 Ka s ı m
1922'de sa ltanatı kaldırmıştır. 1921 Anayasasında, 2 9 Ekim
1923 tarih .ve 364 sayı lı yasayla bir degişiklik yaptırarak Anaya­
sanın b i rinci m adde sine, " Tü rkiye Devletinin şekli H ü kumeti ,
Cumhuriyettir. " hükmünü koydurmuş ve 29 Ekim 1923 günü
Cumhuriyeti ilan ettirmiştir. 3 Mart 1924'de halifeligi ka ldırmıştır.

27
 Mustafa Ke m a l , padişahçı- h i l afetçi o lsaydı bu kuruml arı
kaldırmaz, kendisi padişah-h alife olurdu. N ihayet meclisteki bazı
hoca lar, Mustafa Kemal'e padişahlık ve halife lik teklif etmişler,
ancak O, bu tekl ifi reddetmiştir.

Mustafa Kemal Atatürk, Ku rtuluş Savaşı sırasında, padişah­

halife yan lı larını yanına almak için padişah lık-h alife l ik makamı ve
padişah-h al ife Vah dettin h akkında övücü bazı konu şmalar yap­
mak durumunda kalmıştır. Kurtu luş Savaşının koşu lları gereği
söylenmiş bu sözlere bakarak Atatürk'e padişahçı-h ilafetçi dene­
mez. Atatü rk'e göre önemli olan sonuçtu . Atatürk, padişah lığı ve
hal ifeliği ka ldırmış, monarşik ve teokratik Osmanlı imparatorluğu­
nu yıkıp yerine ulusun, halkın egemen olduğu laik Türkiye Cumhu­
riyeti Devletini kurmuş ve Cumhu riyetçi olduğunu kanıtlamıştır.
Atatü rk' ü n , pad işahlık-halife l ik kurumuna ve Pad işah-H alife
Vahdettin'e karşı olduğu ve Cumhu riyet yönetimini savunduğu
aşağıdaki düşüncelerinde açıkça görü lmektedir:
" ... egemenliği hiç kimse, hiç kimseye, bilim gereğidir diye,
görüşmeyle, tarbşmayla veremez. Egemenlik, güçle, erkle ve zoı1a
alınır. Osmanoğulları , zorla Türk Ulusunun egemenliğine el
koymuşlardı. Bu yolsuzluklarını altı yüzyıldan beri sürdürmüş­
lerdi. Şimdi de Türk Ulusu bu saldırganlara, artık yeter diyerek ve
bunlara karşı ayaklanarak egemenliğini kendi eline almış bulu­
nuyor. Bu bir olup bittidir. Söz konusu olan, ulusa egemenliğini
bırakacak mıyız, bırakmayacak mıyız sorunu değildir. Sorun
gerçekleşmiş bir olayı yasa ile saptamaktan başka bir şey
değildir. Bu, ne olursa olsun yapılacaktır. Burada toplananlar,
Meclis ve herkes sorunu doğal bulursa, sanınm ki uygun olur.
Yoksa, yine gerçek, yöntemine göre saptanacaktır; ama, belki bir­
takım kafalar kesilecektir.
( ... ) Gerçekten, neden ve nasıl olursa olsun, Vahdettin gibi
özgürlüğünü ve canını kendi ulusu içinde tehlikede görebilecek

28
kertede aşağılık bir yaratığın, bir dakika bile olsa, bir ulusun
başında bulunduğunu düşünmek ne acıklıdır! Şuna kıvanabiliriz
ki, bu alçak, alçaklığını atalanndan kalma padişahlık orunundan
(makamından) Türk ulusunca atıldıktan sonra tamamlamış bulu­
nuyor. Türk ulusunun bu öncelikli davranışı elbette övülmeye
değer.
Beceriksiz, aşağılık, duygu ve anlayıştan yoksun bir yaratık,
kendisini kabul eden herhangi bir yabancının kanadı altına
sığmabilir; ama, böyle bir yaratığın, bütün Müslümaniann Halifesi
kimliğini taşıdığını söylemek elbette doğru değildir. Böyle bir
görüşün doğru olabilmesi, her şeyden önce, bütün Müslüman
toplumların tutsak olmaları koşuluna bağlıdır. Oysa, dünyada
gerçek böyle midir? Biz Tü rkler, bütün tarihimiz boyunca
özgürlüğe ve bağımsızlığa bayrak olmuş bir ulusuz. Değersiz
yaşayışiarını iki buçuk gün daha, alçakçasına, sürükleyebilmek
için her türlü düşkünlüğü sakıncasız bulan halifeler oyununu da
ortadan kaldırabildiğimizi gösterdik. Böylece devletlerin, ulus­
lann, birbirleriyle oları ilişkilerinde, kişilerin, özellikle kendi devleti­
nin ve ulusunun dokuncasına da olsa kişisel durumlarından ve
canlarından başka bir şey düşünemeyecek aşağılık kişilerin
önemi olamayacağı yolundaki herkesçe bilinen gerçeği bir kez
daha doğruladık.
( . . . ) Türk ulusunun sınırsız ve koşulsuz olarak egemenliğini
elinde tuttuğunu bir kez daha ve kesinlikle söylüyorum. Egemen­
lik, hiçbir anlamda, hiçbir biçimde, hiçbir renk ve belirtide ortaklık
kabul etmez. Sanı ister halife olsun, ister başka bir şey olsun,
hiç kimse bu ulusun alınyazısında ona ortak çıkamaz. Ulus,
buna, hiç mi hiç, göz yumamaz." (32)
"Cumhuriyet rejimi demek, demokrasi sistemi ile devlet şekli
demektir.

29
 ( ... ) Cumhuriyet ahlakifazilete dayanan bir idaredir. Cumhu­
riye t fazilettir. Sultanlık korku ve tehdide dayanan bir idaredir.
Cumhuriyet idaresi, faziletli ve namuslu insanlar yetiştirir. Sul­
tanlık, korkuya, tehdide dayandığı için korkak, alçak, sefil, rezil in­
sanlar yetiştirir. Aradaki fark bunlardan ibarettir.
Türk milletinin tabiat ve adetlerine en uygun olan idare, Cum­
huriyet idaresidir." (33)

5. ÇELIŞKILERIN NEDENI
Her görü şteki kişinin, Atatürk' ü kendi paralelinde gösterdiğini,
kendi yanına çektiğini ve Atatü rk'ün kılıktan kılığa sokulduğunu
bundan önceki yazıda örnekleriyle açıklamıştım. Değişik görüşteki
insanlar, neden Atatü rk'ün sözleri, düşünceleri a rasında kendi
görüşlerine uyan sözler, düşünceler bu labi liyorlar? Atatü rk' ün,
birb iriyle çelişen söz, düşünce, tutum ve davranışları var mıdır?
Varsa bunun nedeni nedir?
Kanımca, Atatürk'ün söz, dü şünce, tutu m, d avran ış ve ey­
lemlerini doğru değerlendi rmek için, Atatü rk ' ü n k i ş i l iğin i ,
düşünce lerini, tasarıların ı , gerçek amacını, Ku rtu l u ş Savaşının
koşu llarını, Türkiye ' n in ve dünyanın o günlerdeki duru munu çok
iyi bi lmek gerekir. Aksi halde yanlış yargı lara, sonuçlara van labilir.
M u stafa Kem a l Atatürk, Ku rtu luş Sava ş ı n ı k aza nmak,
düşman lıkları, emperyalizmi yurdumuzdan kovmak ve Türkiye ' nin
tam bağımsızlığını sağlamak için her şeyden önce toplayıcı,
birleştirici bir önder olmak ve türlü o lanaktan, fırsattan yararlan­
mak zorundaydı .
" Milli Mücadele devrinde Türk toplumu 4 sosyal gruba ayrı lır:
"1 - Ağalar ve eşraf, 2 - Şeyhler, din adamları, 3 - Aydınlar, 4 - Halk
(Büyük çoğunluğu köylü olmak üzere, şehirlerde ve kasabalarda
esnaf, zanaatkar).

30
 M i l l i Mücadelede, bu sosyal gru plar, kendi özelliklerine has
ge nel bir davranış göstermemişlerd ir. Her grupta, mücadeleye
katı lanlar, karşı duranlar ve nötr kalanlar vard ır. Bir sınıf şu uruna
varamamış olan ağalar ve eşraf, toplumun nüfuzlu bir kanadını
teşki l eder. Gerek köydeki ağa, gerekse şe hir ve kasabadaki
eşraf, nüfuzunu daha çok toprağa dayanan varlıkti:ın, yani zen­
gi nlikten almaktadır. Bunlar, genel olarak b irbirini çekemeyen,
karşılıklı rekabet halinde bulunan bir özellik gösterirler. Bu sebep­
le, b i r kasaba eşrafının toptan bir tarafı tutması düşünülemez.
Eğer eşraftan biri Kuvayi M i l l iyeci ise, diğeri I stanb ul hükümeti
tarafı ndadır. Bazıs ı malını, mül künü muhafaza edebi lmek için
düşmanla hoş geçinme yolunu tutmuş, bir kısmı d a yine aynı
maksatla dövüşenler safında yer alm ıştır. Her yerde, " M üdafai
Hukuk" teşekkülleri n i n , " Hey'eti M i l l iye " ve " Hey'eti Me rke­
ziye " lerin başında, 'idarecileri arasında ayd ınlarla beraber eşrafın
bir kısmını görmekteyiz.

Ağa ve eşraftan , Milli Mücadeleye katılarak -öze l likle Batı Ana­

dolu' da- " Kuvayi Mil liye" teşki l eden lere , müfrezelere kendi im­
kanla riyle s i lah land ı r ı p besleyen lere ve başında savaşanl ara
çokça rastlamaktayız.

Ağa l arın ve eşrafın sosyal yapıdaki yerini iyi bi len Mu stafa

Kemal Paşa , Erzurum Kongresinden sonra, bölgenin bu nüfuzlu
insaniarına özel mektuplar yazarak kendi leri.r:ıi, bulundukları yerde
milli teşkilatın kuru lmasında ve zararlı telkinlerin pnlenmesinde
yardıma çağırmıştır.

( ... ) Aydınlara gelince:

Toplumda yo l gösteric i rol oynayacak o lan bu sosyal gru bun,

M i l l i M ü cadele devrinde i ki zaafı vardır. Biri, çok azl ık oluşları
diğeri de politik bakımdan iki h asım cepheye -lttihatçı ve ltilafçı­
bölünmüş bulunmalarıdır. Gerçi eşrafta ve diğer zümrelerde de,

31
az veya çok bu bölünme mevcuttu . Fakat, pol itik h u su met,
zararını en çok aydın grupta hissettirmiştir.

Devrin aydınl arı arasında sayı ve fonksiyon bakımından su­

baylar önemli bir yer tutmaktadır. ( ... ) Milli Mücade linin asıl aydın
kadrosunu su baylar teşkil etm iştir. S ivil ayd ınlar; başta idare
amirleri (valiler, mutasarrıflar, kaymakamlar) ve diğer memurlar, ad­
liyeci ve şer' iyeciler, öğretmenlerdir.

Normal o larak halkı daha çok ayd ınların etkilernesi gerektiği

h alde, halk dolaylı ve dolaysız şekilde birinci derecede din adam­
l ariyle ağa ve eşrafın etkisi altında idi. Bunun içindir ki, ayd ınlar
h alkı mücadeleye sürükleyebilmek amaciyle diğer sosyal grupları
yanına almak zorunda id i." (34)

" N üfuzu nu şeriattan almak idd iasında olan bir saltanata,

gücünü dinden alan bir yönetime karşı ve Türkiye'yi aralarında
bölüşen, büyük ölçüde istila eden, dünyanın en güçlü devletleri­
ne, bir dünya savaşını kazanmış devletlere karşı, bir ku rtu l u ş
savaşını örgütleyip yürütmek kolay değildi. Bu savaşı örgütle r ve
yürütü rke n, Atatü rk, bir h a l k hareketini o l u şturmada, h a lk ı n
desteğini v e gücünü harekete geçirmede kendisine yard ımcı ola­
bi lecek bazı nüfuzlu kişi lere, bö lge eşrafı na, mütegallibesine,
nüfuzl arını maddi varlıklarından veya manevi otoritelerinden alan
bazı kimse lere de, ister istemez dayanmak, onların da yardımına,
ister istemez başvurmak zorunda kalmıştı . " (35)
Atatürk Kurtu luş Savaşı sırasında, halkın desteğini sağlamak,
halkı düşmana, emperyal izme karşı harekete geçirmek için h� lk
üzerinde nüfuzu olan bazı kimselerle il işki kurmuştur. Atatürk, bu
konuda şöyle demektedir: "Diyarbakır ve Bitlis dolayianndaki halkı
aydınlatmak düşüncesiyle, oralarda ordu komutanı olarak bulun­
duğum sıralarda kendileriyle tanıştığım birtakım ileri gelen kişilere
özel mektuplar yazdım ve Van, Bayazıt çevrelerinde bulunan bazı
aşiret başkanlanyla da bağlantı w Hişki kurdum." (36)

32
 M u stafa Kem a l , Ku rtu l u ş Savaşı döneminde o gü nlerin
gerçeklerine, zamanın koşu l larına göre l'ıareket etmiş, aslında
içinden karşı olduğu , istemediği padişah-halifeye ve yanlllarına
karşı -düşmanlar yurdu muzdan kovu lana dek- olumlu davranm ış,
padişah-halifeyi övmüş, padişahlığa-h alifeliğe karşı değilmiş gibi
bir tavır takınmıştır.

Mustafa Kemal Atatürk, Türkiye Büyük Mi llet Meclisi ' n in , yur­

dun bağımsızlığa kavuşturulması, h a l ife lik ve padişahl ığın kur­
tarıl ması amacıyla topland ığın ı vurgu lamıştır. M ustafa Kemal
Atatü rk, Türkiye Büyük M i llet Mecl is i ' n i , müslümanlarca kutsal
sayılan cuma günü dini bir tören le açm ış, Müslüman h alkın dini
duygu larını göz önünde tutmuş, o günle rin, Ku rtu l u ş Savaşı
gü nlerinin anlayışına ve zamanın koşullarına uymak durumunda
kalm ıştır. Atatürk , bu konuda Söylev'de şöyle demektedir: "•...

Büyük Millet Meclisi'nin toplanmasını ve açılmasını sağlamak için

çalıştığımız günlerde bizi en çok uğraştıran, Düzce, Hendek, Gere­
de gibi Bolu bölgesindeki yerlerden başlayıp, Nallıhan, Beypazarı
üzerinden Ankara'ya yaklaşacak gibi görünen gerici ayaklanma
dalgalan olmuştur. Ben, bir yandan bu dalgalann durdurolmasına
çalışırken bir yandan da, Ankara'da toplanmakta olan ve genel
durumu henüz gereği gibi bilmeyen milletvekillerini, korkulu olaylar
karşısında buakmamak ve bu gibi olayiann ortaya çıkmasıyla Mec>
lisin toplanamaması gibi uğursuz bir durumu önlemek çarelerini
düşünüyordum. Bunun için, Meclisin açılması işinde pek çok
tezcanlık gösteriyordum. Sonunda, gelebilmiş milletvekilleriyle
yetinerek Meclisi, Nisanın yinni üçüncü Cuma günü açmaya karar
verdik. Bu karar üzerine, 21 Nisan 1920 günü yaptığım bildirimi,
o günün duygu ve anlayışına ne denli uymak zorunluğu bulun­
duğunu gösterir bir belge olması bakımından, olduğu gibi bilgini­
ze sunmayı uygun görüyorum.

33
 Tel: Çok ivedidir Ankara
Ankara'ya acele yaz1 gönderilmesi 21.4.1920
Kolordulara (On Dördüncü Kolordu Komutan Vekilliğine},
Altmış Birinci Tümen Komutanlığına, Refet Beyefendiye, Bütün
lııere, Bağ)msız Sancaklara, Müdafaai Hukuk Merkez Kurullanna,
Belediye Başkanlıkianna
1- Tanrı'nın yardımıyla Nisanın yirmi üçüncü Cuma günü,
cuma namazından sonra Ankara'da Büyük Millet Meclisi
açılacaktir.
2- Yurdun bağımsızlığı, yüce Halifelik ve Padişahlığın kur­
tanlması gibi en önemli ve ölüm dirimle ilgili görevleri yapacak olan
bu Büyük Millet Meclisinin açılış gününün cumaya rastlamakla o
günün kutsallığından yararlanılacak ve bütün sa)·ın milletvekille­
riyle birlikte, kutlu Hacı Bayram camisinde cuma namazı kiiınarak
Kur'anın ve namazın nurlarından ışık alınacak ve güç
kazanılacaktır. Namazdan sonra, Peygamberimizin kutlu sakalı ve
kutsal Sancak alınarak Meclisin toplanacağı özel yere gidilecektir.
Toplantı yerine girilmeden önce bir dua okunarak kurbanlar kesile­
cektir. Işbu törende, camiden başlayarak M eclise değin, Kolordu
Komutanlığınca askeri birliklerte özel tören düzeni alınacaktır.
3 Açılış gününün kutsallığını arbmıak için il merkezinde, Vali
-

Beyefendi H azretlerinin düzenleyeceği üzere, hatim indirilmeye

( Kur'anın baştan sona kadar okunmasına) ve Buhari (Bu sanla
tanınmış Buharalı ünlü hadis bilgininin kitabı olup, içinde Hz.
Muhammedin sözleri ve buyruklan vardır) okunmaya şimdiden
başlanacak ve hatimin son kısımlan, uğur için cuma günü namaz­
dan sonra Meclisin toplanti yeri önünde okunup bitirilecektir.
4 Kutsal ve yaralı yurdumuzun her köşesinde, yukarda belir­
-

tildiği gibi şimdiden hatim indirilmeye ve Buhari okunmaya

34
başlanacak; cuma günü ezandan önce minarelerde sali verilecek;
hutbe okunurkan Halifemiz ve Padişahımız Efendimiz Hazretleri­
nin kutlu adı anıldığı sırada, kendisinin, ülkesinin ve bütün uyruk­
lannın bir an önce kurtulmalan ve mutluluğu ermeleri için aynca
dua edilecek; cuma namazı kılındıktan sonra da hatim tamamlana- .
rak yüce Halifelik ve Padişahlığın ve bütün yurt parçalannın kur­
tanlması amacıyla yapılan ulusal çalışmaların önemini ve kut­
sallığını ve her yurttaşın, kendi vekillerinden meydana gelmiş olan
Büyük Millet Meclisince verilecek yurt ödevlerini yapmak zorunda
olduğunu anlatan dinsel söylevler verilecektir. Daha sonra Halife
ve Padişahımızın, din ve devletimizin, yurdumuzun ve ulusumu­
zun kurtuluşu, esenliği ve bağımsızlığı için dua edilecektir. Bu din­
sel ve yurtsal tören yapıldıktan ve camilerden çıkıldıktan sonra,
Osmanlı ülkesinin her yerinde, hükümet konağına gidilerek, Mecli­
sin açılışından dolayı resmi tebriklerde bulunulacaktır. Her yerde
cuma namazından önce, uygun görülecek şekilde Mevlit okutula­
caktır.
5 - I şbu bildiri min hemen yayılması için her araca
başwrulacak ve tezelden en sapa köylere, en küçük askeri birfik­
lere, yurttaki bütün örgütlere ve kurumlara ulaştı rılması
sağlanacakbr. Aynca, büyük kağıtlara yazılarak her yere asılacak
ve yapılabilen yerferde bastınlıp çoğalblarak parasız dağıtılacakbr.
6 - Ulu Tanndan tam başanya ulaştı rmasını yakannz.

Temsilciler Kurulu Adına

Mustafa Kemal." (37)

Atatü rk'ün ·kendi sözleriyle- o günün (yani Kurtuluş

"• • •

Savaşı günlerinin) duygu ve anlayışına ne denli uymak zorunluğu

bulunduğu" yukardaki bildirimde açıkça görülmektedir.

35
 " Atatürk, Türk iye C u m h u r iyet i n i n kuru l u ş u n u h a l k ç ı
düşüneeye dayandırmıştı. Yüzyıllar boyu h alkının, padişahlardan
ve soylu lardan neler çektiğini bil iyordu. Halkın bağrından kopup
gelmişti. U lu sun kend i kendisini yönetmesinin en iyi yönetim
b içimi olduğu kanısına çok önceleri varmıştı. Ne var ki, işin
b aşlarında " H alk Yöneti m i " n i düpedüz söyleyivermek eylemin
boşa gitmesinin nedeni olabilirdi. Padişahlığa karşı beslediği dev­
rimci düşünceyi, pad işahl ığı yoketmek, ortadan kaldırmak, yerine
u l usal b i r devlet, ha lka d aya l ı bir yönetim kurmak düşüncesini,
yıllar yılı içinde " m i l l i sır" gibi saklamayı bildi. " Her toplumsal
oluşumun gelişeb ilmesi için daha elverişli bir zaman ol acaktır.
Önderi güçlü kılan bu zamanı iyi ayarlayabilmektir." {38)

Atatürk, h a l ifel iğe ve padişah lığa karşı olduğu halde Biri nci
Büyük M illet Meclisini toplantıya çağırmak için hazırlad ığı bildirim­
de bunu önceleri açıkl amamış ve toplanacak meclisin görevleri
arasında ". yüce Halifelik ve Padişahlığın kurtanlması" olduğu be­
..

lirtilmiştir. Oysa Atatürk'ün meclisi toplamasındaki gerçek amacı,

önce yurdun bağımsızlığını sağlamak, daha sonra padişahl ığı ve
halife l iği kaldırarak u l us, h a l k egemenliğine dayanan yeni b ir
Türkiye Cumhuriyeti Devleti kurmaktır. Ancak, Atatü rk, bu gerçek
amacını ilk anda açıklamamıştır. Çünkü o günlerin, yan i Kurtu luş
Savaşı günlerinin koşulları buna uygun değildi, padişahl ığın ve h a­
lifeliğin kaldırılması için gerekli ortam oluşmamıştı. Eğer padişahlık
ve halifeliğe ilk anda, yani daha düşmanlar, emperyalizm yurdu­
muzd an kovu lmadan ve Türkiye ' n in bağı msızlığı sağl anmadan
karşı çıkı lsaydı, bu durumda, bir hayli nüfuzlu, etkili olan padişah
ve h a l ife yan l ı l arının o lu msuz te pkisiyle karşılaşıl acak ve
dolayısiyle Atatürk, onların desteğini kay"ledecekti.

Toplanan Birinci Türkiye Büyük Mil let Mecl isi 'nde, padişahl ığı
ve halifeliği savunan b i r h ayli ağa, bey, şeyh , sarıklı hoca ve
çeşitli mesleklerden kişiler vardı. Örneğin, "Birinci Büyük Millet

36
Meclisi' ndeki 380 milletvekil inin 61 ' i sarıkir hoca, 46' s ı büyük
toprak sah ibi, 10'u aşiret reisi, ağa , 8'i tarikat şeyhidir." (39)

M u stafa Kemal Atatürk, amacını aşama aşama gerçek­

leştirmiştir. Uygulamayı bazı evrelere ayırmış ve adım adım ilerleye­
rek amacına u laşmıştır. Atatürk, bu durumu Söylev'de şöyle an­
latmaktadır: ... Türk ata yurduna ve Türkün bağımsızlığına
"

saldıranlar kimler olursa olsun, onlara bütün ulusça silahlı olarak

karşı çıkmak ve onlarla savaşmak gerekiyordu. Bu önemli karann
bütün gereklerini ve isterlerini ilk gününde açıklamak ve söylemek,
elbette yerinde olanazdl. Uygulamayı birtakım evrelere ayırmak ve
olaylardan yararlanarak ulusun duygu ve düşünceleri üzerinde
işlernek ve adım adım ilerleyerek anaca ulaşmaya çalışmak gere­
kiyordu. Nitekim öyle olmuştur.
( ) Başan için pratik ve güvenilir yol, her evreyi vakti geldikçe
.•.

uygulamaktı. Ulusun gelişmesi ve yükselmesi için esenlik yolu

bu idi. Ben de böyle yaptım.
( ... ) ben, ulusun vicdanında ve geleceğinde sezdiğim büyük
gelişme yeteneğini, bir ulusal sır gibi vicdanımda taşıyarak yavaş
yavaş bütün toplumumuza uygulatmak zorundaydım" (40)
Gerçek amacını " bir u lusal sır gi bi" vicdanında taşıyan Ata­
türk, düşüncelerini aşama aşama uygu lama alanına koymu ştur.

6. ATATÜRK'ÜN TAKTICI
" l htila llerde zaman ve fırsat, taktik bakımından, büyük önem
taş ır. Fırsatı kollayan, zamanı seçmede yanı lmayan ihtil a l ler
başarı sağlarlar. Atatürk, bu cihetlere çok dikkat ederdi. Zamanı
çok güzel seçer, fırsatı asla kaçırmazdı. Zaman ı ge lmedikçe acele
etmez, sabrederdi. Koruk sabırla helva olur. O kadar sabrederdi ki
yerinden kıpırdamıyacak sanılırdı. Hakikatte prensiplerden �ir zer-

37
resini feda ettiği görülmemiştir. O, sabreder; fakat bir de fırsatı ve
zamanı ele geçirince, ihtilalin prensibini uygu lama alanına koymak­
ta dakika geçirmezdi . Prensip tatbikata girince, onun aksi olan
eskiliğin yerinde ye ller eserdi. Cumhu riyetin ilanı böy�� oldu. ( . . . )
Şapka giymek, laik devlet hep böyle oldu.
Laik devlet örneğile, görüşümüzü biraz açıklamayı faydasız bul­
muyoruz. Atatü rk ödedenberi devletin laikleşmesini, Türk ihti lali
için bir prensip olarak benimsemişti. Dinin devlet, devletin din
işlerine karışmaması, bunların birbirinden ayrı kalması, onca gerek­
l i idi. Din bir vicdan meselesi olduğuna göre, Atatürk bunda pek
haklı idi. Devlet işleri , günü gününe değiştiği için, laiklik prensibini
kabu l etmekten başka çare yoktu. ( . . . ) zamanı gelmeden Atatürk
bunu ortaya sürmedi. Fakat aksine hareket ettiği görülmüştür.
Mesela: Birinci Mi llet Mecl isinin açılma töreninde, önce, Anka­
ra'da Hacı Bayram camiine gid ilmiş, kurbanlar kesilmiş, dualar
edilmiş, tekbirler getirilmiş, bu dini merasimle meclis açılmıştır.
Birinci teşkilatı esasiye kanununun (Anayasa), iki maddesini
din prensibi teşkil etmiştir. Bu maddelere göre "Tü rkiye devletinin
dini, d in-i I s l a m " : " ahkamı şer' iyen in infazına m i l let meclisi
me'mur" idi.
Mecliste müezzin, beş vakit ezan okur, imam cemaate namaz:
kı ldırırdı. Dikkate değer ki Kurtuluş Savaşları zaferle taclandıktan
sonra, Atatürk, Ankara'ya döndü. Meclis kapısı önünde resmi
üniformasile bekleyen imam efend i , Atatü rk' ü d u rdurd u , el lerini
kaldırdı, fakat, dini duaya başlar başlamaz, Atatürk h iddetle:
"Burada böyle şeylere lüzum yoktur. Bunlan camide yapabilir­
siniz! Biz savaşı dua ile değil, Mehmetçiğin kanile kazandık!"
dedi ve imamı kovdu.
Bir defa d a, Rize seyahatinde medreselerin açılması için ken­
d isine müracaat eden hocalara; h iddet ve ş iddetle herkesin
önünde:

38
 "Para istiyorsanız size millet yetecek kadar verecektir. Açsanız
karnınızı doyuracaktır. Medreseler bir daha açılmayacaktır
anladınız mı?" diye bağırdı.
Laikliğe doğru pratik ilk adımlar atılmıştı.

Ikinci Teşkilatı Esasiye (Anayasa) projesi h azırlanırken, birinci

Teşkilatı Esasiye'de bulunan din kayıtlarının kaldırılmasını teklif
edenler le fikren beraber olduğu h a lde, zamanı henüz uygun
görmediğinden maddelerin kaldırılmasını isteyenlerle beraber gibi
görünmüş ve ilk şekli gib i kabul ettirmiştir. N i h ayet 1928 yılında
verilen bir takrirle meclisin çoğunluğunun üçte biri, maddelerin
kaldırılmasını istemiş ve Türk devleti yeşil sırakl ı ,Cumhuriyet ol­
maktan kurtu larak, bugünkü modern laik halini almıştır. Ve muaz­
zam hadise, sessizce yo luna konmuş ve b itirilmiştir.

Zamanı gelince işler böyle bitiverir.

Atatürk, h i l afet ve saltanat makamı eski ( Kanunu Esasi)l e ,

Istanbu l'da dururken, ilk i ş i olarak laiklik meselesini ortaya atarak
u lusal davayı sömürücü lere sa katlatamazd ı , nitekim davanın
başl angıcınd a h i lafet ve sa ltanat hakkında da böyle davranıld ı .
Maksat, h i l afet ve saltanatı düşmanlardan kurtarmaktır denildi .
Fakat sırası gelince bu dejenere kurumlar da tarihe intikal ettirildi.

Zamanı beklemek, fırsatı kaçıı;.m amak; işte ihtilalcinin başarı

tılsımları . " (41)

7. BIR ZAMANLAMA USTASI: ATATÜRK

Mustafa Kemal, 19 M ayıs 1919'da Samsu n ' a çıkıp Kurtu luş
Savaşını başlattığında, i lk önce yurdu düşmanlardan, emperya­
l izmden kurta rmayı, tam bağımsızl ığı sağl amayı, daha sonra
padişah lığı ve halifeliği kaldırmayı, cu mhuriyeti kurmayı ve devrim­
leri gerçekleştirmeyi düşünüyordu, amaçl ıyord u . Mustafa Kemal,

39
gerçek amacını , yani padişahlığı ve hal ifeliği kaldırmayı, cumhuriye­
ti kurmayı, devrimleri gerçekletirmeyi ilk anda açıklamamış bunu
"bir ulusal sır gibi" saklamış, düşüncelerini aşama aşama eyleme
geçirmiştir.
Mustafa Kemal Atatürk, gerçek amacına ulaşmak için şöyle
bir stratej i izlemiştir:
Mustafa Kemal ' e göre ilk amaç, yurdun düşmanlardan kur­
tarı lmasi ve ta m b ağımsızl ığın sağlanmasıyd ı . Bu ilk amacı
gerçekleştirmek için birleştirici, bütünleştirici, topl ayıcı olmak,
herkesten, her şeyden, her türlü o lanaktan ve fırsattan yararlan­
mak gerekiyord u . Mustafa Kem a l , asker, sivi l bürokratları,
ayd ınları, padişah-h alife , şeriat yan l ı l arın ı , h ac ı l arı, hocaları,
şeyh leri, dede leri, ağaları, beyleri vb. bu ilk amaçta, yan i yurdun
düşmanlardan kurtarı lması ve tam bağımsızl ığa kavuşturulması
konusunda birl eştird i . Mustafa Kemal, Kurtu luş Savaşını, yur­
dumuzu, padişah lık ve h a l ifeligı dü şmanlardan kurtarmak için
başlattığını, Türkiye Büyük Millet Meclisini bu amaçla topladığını
her fı rsatta yineledi (te krarladı). Pad işahlığı- h a l ife l iği övücü
konuşmalar ya�t ı , padişahl ıkta n-h alife likten, şeriatçılıktan ya­
naymış gib i davrand ı . Böyle l ikle padişahl ık-h alife lik, şeriatçı l ı k
yanlllarını çevresine, yanına a l d ı . Oysa Mu stafa Kemal'in gerçek
amacı, yurdu düşman lardan kurtardıktan ve tam bağı msızl ığı
gerçekleştird i kten sonra padişah l ığı ve hal ife l iği, şer iatç ı l ığı
kald ırıp cumhuriyet yönetimine dayalı laik yeni bir Türk devleti kur­
mak, devrimleri gerçekleştirmekti. Fakat Mustafa Kemal, bu
gerçek amacını, çok büyük sakıncalar değuracağı için, ilk anda
açıklamadı, zamanı, koşulları ve fırsatları bekledi.
Mustafa Kemal, gerçek amacını Kurtu luş Savaşını başlattığı
gün lerde, örneğin, 19 M ayıs 1919'da Samsun'a çıktıktan sonra
Samsun'da veya Amasya'da veya Erzu rum'da veya Sivas'ta
veya Ankara'da açıklasa ve şöyle bir konuşma yapsaydı n'olurdu
acaba?

40
 "- Arkadaşlar, yurdu d ü şmanl ardan kurtardıktan sonra
padişahl ığı ve halifeliği kaldırıp cumhuriyeti ku racağım. Şeriatı
kaldırıp lai kliği getireceğim , din ve devlet işlerini birbirinden
ayıracağım. Medreseleri kapatacağım. Eğitim ve öğretimde birliği
sağlayacağım . Arap harflerini kaldırıp, Latin h arflerine dayalı yeni
bir a lfabe kab u l edeceğim. Kad ın larda örtünmeyi, peçeyi, çarşafı
kaldıracak ve kadınlara erkel<'lere tanınan hakları tanıyacağım. Yur­
dumuzu çağdaş uygarlık düzeyine u l aştırmak için daha pekçok
devrimi gerçekleştireceğim."

Mustafa Kemal, Kurtu luş Savaşı başlarında yukardaki gibi bir

konuşma yapsaydı ne olacağını bilmek için ileri görüşlü olmaya
hiç gerek yok. Mustafa Kemal, gerçek amacını açıklayan yukarda­
ki gibi bir konuşma yapsayd ı "Osmanlı de,,letine, padişah ve hali­
feye başkaldırdı" diye öldürü lürdü . O zaman tarihe "Tü rkiye C u m­
h u riyeti Devl �tini kuran eşsiz kahraman, u l u önder Mustafa
Kemal Atatürk" olarak deği l ; "Osmanlı devleti ne, padişah ve hali­
fe hazretlerine başkaldıran, asi , hain Mustafa Kemal Paşa" ola­
rak geçerdi . Mustafa Kemal, · lbette bunun bilincindeydi. Gerçek
amacını açıkladığında nelerle karşılaşacağını çok i)'. biliyordu.

Mustafa Kemal, gerçek amacını, yani padişahlığı ve halifeliği

kaldırıp cumhuriyeti kurmayı, devrimleri gerçekleştırmeyi Kurtu luş
Savaşını b aşlattığı günlerde açıklasaydı, ne yurdu düşmanlardan
kurtarabilirdi , ne devrimleri gerçekleştirebilird i . Mustafa Kemal,
yurdu düşmanlardan kurtarmak için padişah-halife yanlıl arından
yararlanmak durumundayd ı. Çünkü h a l k padişah-hal ifeye körü
körüne bağlıydı. Yüzyıllardan beri hu rafelerin, boş, batıl inançların
etkisi altında yaşamaya a l ı şm ı ş olan h alk, pad işah-ha l ifeye
Tanrının yeryüzündeki gölgesi ve peygamberimiz Hazreti Muham­
med ' i n vekili gözüyle bakıyordu. B ırakınız cah i l halk kitlelerin i ,
Mustafa Kemal'in e n yakı n silah arkadaşl arı, Kurtuluş Savaşının
,
önderleri, o dönemin en .:;yd ın kişi leri arasında bile padişah l ığı,

41
halifeliği savunanlar, cumhu riyete , devrimiere karşı çıkanlar vardı.
Bunlar, bırakınız Kurtu luş Savaşının o kararsız ilk günlerini, 30
Ağustos 1922 'de Başkomutanlık Meydan Savaşı, Büyük Zafer
kazanıldıktan, düşmanlar yurdumuzdan kovu lduktan sonra b i le
padişahl ığı n ve h a l ifeliğin kaldı rılmasına , cumhu riyetin kuru l­
masına, devrimiere karşı ç ı kmışlardır. Şimdi b u konuda bazı
örnekler vermek istiyorum.

Cumhu riyetin i l anından sekiz ay kada r önce 17 Şu bat

1923 'te lzmir'de 1 . Türkiye Iktisat Kongresi açılmıştı. Mustafa
Kemal Atatürk'ün konuşmasıyla açı lan Türkiye I ktisat Kongresi 4
Mart 1923 tarih inde sona ermişti. Atatü rk'ün yakın silah arka­
daşlarından ve Ku rtu l uş Savaşı önderlerinden Kazım Karabekir
Paşa, Manisa sanayi delegesi sıfatıyla kongre b aşkanl ığına
seçilmişti . Tü rkiye Iktisat Kongresi' nin 2 Mart 1923 tarih indeki
toplantı sonunda, kongre başkanl ığına, Latin h a rflerinin kabulü
h akkında bir önerge s u n u l m u ştu. Ancak, söz kon u s u b u
önerge , Kongre Başkanı Kazım Karabekir' in şiddetle karşı koy­
ması üzerine, " Latin h arfleri Islam b irliğini bozacak" gerekçesiyle
kongrede okunmayarak redded ildi. Kongre Başkanı Kazım Kara­
bekir Paşa, daha sonra basına bir demeç vermiş ve Latin harfleri
konusundaki düşü nce lerini kamuoyun a, özetle, şöyle açıkl an­
m ı ştır: " . . . Bizim Islam h urufatımız (harflerimiz) kafi değilmiş, bi­
naenaleyh Latin h u rufatı (harfleri) alınmalı imiş. ( . . . ) Acaba bu
Latince kabul edilebilir mi? Bu kabu l edildiği gün memleket herc-ü
merce girer (alt ü st olur). Herşeyden sarf-ı nazar (vazgeçme) bizim
kütüph anelerimizi dolduran mukaddes kitaplarım ız, yazı larımız ve
binlerce cilt asarımız (eserlerimiz) bu lisanla yazılmış iken başka
bir şekilde olan ve hilafını kabu l ettiğimiz gün en büyük felakette
derhal bütün Avrupa'nın eline güzel bir silah veri lmiş olacak. Bur
lar alem-i Islama (Islam dünyasına) karşı diyeceklerdir ki Türkler ec­
ne bi yazıs ı n ı kabu l etmişler ve Hıristiyan o l m u şlardır. I şte
düşmanlarım ızın çalıştığı şeytankarane fikir budur.

42
 ( . . . ) Zararlı olan -ki zararını islam bir kavim çekmiştir- bu gibi me­
sai li (meseleleri) bırakalım. Böyle fikirler içimize girmesin. Sonra
büsbütün lal-ü ebkem olur ( şaşa kal ı r) ve bütün alem-i Isıarnı
(Islam dünyasını) üzerimize hücum ettirir ve kendi aramızda birbiri­
mizi yeriz." (42)

Atatü rk' ü n yakın silah arkadaşlarından ve Kurtu luş Savaşı

önderlerinden Kazım Karcıb ekir, Türkiye I ktisat Kongresinin
yapıldığı günlerde lzmir'de basına verdiği bir demeçte Latin h arfleri­
nin kabul edilmesine şiddetle karşı çıkıyordu. Kazım Karabekir'e
göre , Latin harfleri kabul . edi ldiği gün memleket alt üst ol acaktı.
Latin h arflerinin kabu l edilmesi düşman larımızın şeytanca bir fik­
riydi. Bu fikir çok zararlıydı. Latin harflerinin kabu l edilmesi halinde
Islam dünyası üzerimize hücum edecek ve kendi aramızda b irbiri­
mizi yiyecektik. Bir Kurtu luş Savaşı önderinin, Latin harfleri konu­
sundaki düşüncesi, ne yazık ki, işte böyleydi.

Kurtu l u ş Savaşı kaza n ı l m ı ş , düşman yurdumuzdan kovul­

muştur. Sıra padişahlığın, halifeliğin kald ırılmasına, cumhuriyetin
ilan edilmesine, devrimiere gelmiştir. Ancak, bırakınız padişahçı ve
hilafetçileri, Mustafa Kemal Atatü rk'ün en yakın silah arkadaşları ,
Kurtuluş Savdşının önderleri, o dönemin en aydın kişileri arasında
bile padişahlığın ve halifeliğin kaldırılmasını, cumhuriyetin ilan edil­
mesini i stemeyenler vardır. Atatü rk, bu durumu Söylev'de şöyle
anlatmaktad ır:

"... Raıf (Orbay) Bey, bir gün Meclisteki odama gelerek beni�
le önemli bir takım işleri görüşmek istediğini; akşamieyin Refet
( Bele) Paşanın Keçiröndeki evine gidersem daha güzel
konuşabileceğimizi söyledi. Rauf Beyin isteğini kabul ettim. Fuat
(Cebesoy) Paşanın orada bulunmasına izin vermemi istedi; onu
da uygun gördüm. Refet Paşanın evinde d('rt kişi toplandık. Rauf
Beyden dinlediklerimin özetı şu idi: Meclis, padişah lığın , belki de
h a l ife l iğin ortadan k a l d ı r ı lmasJ d ü şü ncesinde b u l u n u ldu ğu

43
kaygısıyla üzgündür. Sizden ve sizin gelecekte alacağınız durum­
dan kuşku l anmaktadır. Bunun için, Mecl ise ve dolayısıyl a u lu s
kamuoyuna güvence vermemiz gereğine inanıyorum.

Rauf Beyden padişahlık ve hal ifelik konusund aki

düşüncesinin ve kanısının ne olduğunu sordum. Verdiği karşıiıida
şu açıklamalarda bulundu: " Ben, dedi, padişah lık ve halifelik oru­
nuna (makamına) gönül ve d uygu bakımından bağlıyım. Çünkü
benim babam, padişah ın ekmeğiyle yetişm iş, Osmanlı devletinin
ileri gelen adamları sırasına geçmiştir. Benim de kanımda o ekmek­
ten vardır. Ben iyil ik bilmez deği lim ve olamam. Padişaha bağlı kal­
mak borcu mdur. Halifeye bağl ıl ığım ise görgümün gereğidir. Bun­
l ardan başka, genel görüşlerim de vardır. Bizde kamunun birliğini
korumak güçtür. Bunu ancak, herkesin erişemeyeceği kertede
yüksek görül meye alışılmış bir orun (makam) sağlayabilir. O da
padişah lık ve hal ifel iktir. Bu orunu kaldırmak, onun yerine başka
nitelikte bir orun koymaya çalışmak, yıkıma yol açar ve büyük acı
doğurur; bu hiç uygun bir iş olamaz. "

Rauf Beyden sonra, karşımda oturan Refet Paşadan

düşür .:esini sordum. Refet Paşanın verdiği karşılık şu idi: " Rauf
•

Beyin bütün düşünce ve görüşlerine katılırım. Gerçekten, biz de

padişahl ıktan, hal ifelikten başka bir yönetim biçimi söz konusu
o lamaz."

Ondan sonra Fuat Paşanın düşüncesini öğrenmek istedim.

Paşa, Moskova'dan yeni geldiğinden durumu, kamunun
düşünce ve duygulannı gereğince incelerneye daha zaman bula­
madığından söz ederek görüşülen konu üzerinde kesin bir
düşünce ve görüş ileri süremeyeceğini bildirdi." (43)
Pad işa h l ığın ve h a l ife liğin kaldırılmasına karşı çıkan Rauf
Orbay, 29 Ekim 1923'te cumhuriyetin ilan edilmesine de karşı
çıkmıştır. Atatürk, Söylev'de bu konuda şöyle demektedir:

44
 " Rauf (Orbay) Bey Ankara'ya geldikten sonra, parti
üyeleriyle yakından ve arkadaşça görüşmelere başladı. Ama,
bütün görüşme ve konuşmalarda bir erek güttüğü anlaşılıyordu.
Rauf (Orbay) Bey: " Cu m h u riyetin i l an ında ived i (acele)
gösterilm i ştir. Bu ivediyi gösterenler soru msuz kimselerdir. Bu
yo lda davranışın içyüzünü anlamak gerekir. Meclis, u lusal ege­
menliği gereği gibi kullanabilmelidir. Gizli amaçlarla yönetilmeye ses
çıkarılmazsa nereye varı lacağı bil inemez. Cumhuriyetin i lanını zo­
ru nlu kılan etmen ne imiş? Cumhuriyetin gerçekten, bizim için ya­
rarlı ve gerekli olduğu tanrtlanmalıdır." gibi bir takm propagandalar­
la, arkadaşlanmızı ve partiyi bize kaışı kışkırtmaya koyuldu." (44)
Yukarda sözü edi len Kurtu luş Savaşı önderlerinin, yani Kazım
Karabekir, Rauf Orbay, Refet Bele ve Fuat Gebesoy'un yu rtsever­
liklerinden hiç kimse kuşku etmez e lbette.
Kurtu l u ş Savaşı kazanı ldıktan, düşmanlar yu rdu muzdan ko­
vu lduktan sonra bile Atatürk'ün en yakın silah ve mücadele ark&
daşlarından, Kurtu luş Savaşı önderlerinden bazıları Atatürk'e ve
O'nun başlattığı devrimlere, padişahl ığın, halifeliğin kaldırıl ması­
na, cumhu riyetin ilan edilmesine, Latin harflerinin kabul edi lmesi­
ne, diğer devrimiere karşı çıkmışlardır. Çünkü onların, düşünceleri,
kafa yapıları, görüş ufukları o kadardı ancak. Atatürk, bu konuda
Söylev'de şöyle diyor: " ... Ulusal savaşa birlikte başlayan yolcu­
lardan kimileri, ulusal hayatın bugünkü Cumhuriyet& ve Cumhu­
riyet yasalanna kadar uzayan gelişmelerinde, kendi düşünme ve
ruh yeteneklerinin kavrama sının bittikçe, bana direnrneye va karşı
çıkmaya başlamışlardır." (45)
Atatürk, gerçek amacını, yani padişahlığı , halifefiği kaldırıp cum­
h uriyeti kuracağını, Arap harfleri yerine Latin h arflerin i kabul
edeceğin i ve diğer devrimleri gerçekleştireceğini Kurtuluş Savaşı
başlarında yakın silah ve mücadele arkadaşlarından Kazım Karabe­
kir, R auf Orbay, Refet Bele ve Fuat Cebesoy' a vb. söyleseydi

45
onların desteğini kaybedecek ve çok büyük bir o lasılıkla Kurtu luş
Savaşını kazan amayacak, Türkiye Cumhuriyeti Devletin i kura­
mayacak ve tarihteki şimdiki yerini alamayacaktı.

Atatürk, gerçekçi bir ö nderdi. H a lkının, yurd u nu n , arka­

daşlarının durumunu ve h angi konularda kimlerle nereye dek
işbirliği yapılacağını çok iyi biliyordu. Mustafa Kemal Atatürk, aynı
zamanda çok iyi bir zamanlama ustasıydı. H angi işin, eylemin ne­
rede, ne zaman, kimlerle birlikte yapılacağını çok iyi biliyor planlıyor
ve sırası gelince uygu lama alanına koyuyord u . Fırsatını, zamanını
kolluyor, kendini kuwetli h issettiği, koşullar oluştuğu an, o işi,
eylemi gerçekleştiriyordu.

Mustafa Kemal Atatürk, değişik görüşteki insanları, çıkarları ve

meslekleri farklı kişi leri yu rdun düşmanl ardan ku rtarı l ması
amacında birleştirmiş, gerektiğinde herkesle işbirliği yapmış, fakat
başarı kazan dıktan, amacına ulaştıktan sonra kendisiyle b ir o l­
mayanları, kendisine ve devrimiere karşı çıkanları tasfiye etmiştir.

8. ATATÜRK'Ü DOCRU DECERLENDIRMEK

Mu stafa Ke mal Atatürk ' ü n b irbiriyle ç e l işen b azı söz,
düşünce, tutu m ve davranışları vardır. Ö rneğin, Atatürk' ün,
padişahlığı ve halife liği öven sözleri olduğu gibi , yeren sözleri de
vardır. Kapitalizmi öven sözleri olduğu gibi, yeren sözleri de vardır.
Komünizmi öven sözleri olduğu gibi, yeren sözleri de vardır.

Atatü rk' ün sözlerinden, düşüncelerinden alıntılar yaparak, fi­

kirlerinden işinize geleni ele alarak, belli bir zamanda belli bir neden­
le söylediği bir sözünü, belli bir zamanda belli bir nedenle takındığı
bir tutumunu, davranışını esas tutarak O'nu istediğiniz gibi gös­
terebilirsiniz, kılıktan kılığa sokabilirsiniz. Ancak, bu durum gerçeği
yansıtmaz.
 Atatürk' ün birbi riyle çelişen sözlerini, düşüncelerini, tutum ve
davranışlarını değerlendirirken O'nun içi nde bu lunduğu ortamı,
Ulusa l Kurtu luş Savaşı' nın koşu llarını, iç ve dış dengeleri, Türki­
ye ' n i n ve dünyanın durumunu gözönünde tutmak zorundayız. O
ıcıman Atatürk'ün o sözleri h angi koşu llarda, hangi nedenlerle
söylediği, hangi nedenlerle o tür bir davranışta bulunduğu ortaya
çıkacaktır.

Atatürk'ün Kurtu luş Savaşı başlarında padişahlık ve h al ifelik

yan l l l arını kazanmak için söylediği bazı sözleri ele a l ı p O ' n u
padişahçı ve hilafetçi göstermek n e kadar yanl ışsa; sarıklı, fesh li
hacı larla, hocalarla, şeyh lerle çekilmiş fotoğraflarını ele alıp, H acı
Bayram camisinde dua ederken çekilmiş fotoğrafına bakıp şeriatçı
göstermek de o derece yanl ıştır. Kurtu luş Savaşı sırasında
Rusya 'dan yardım a ldığı, kırmızı kalpak giydiği için O'nu komünist
göstermek ne kadar yan lışsa; "Muhtaç olduğun kudret damar­
lanndaki asil kanda mevcuttur.", "Bir Türk dünyaya bedeldir."
dediği için ırkçı; H atay' ı Türkiye'ye, Anavatan'a kattığı için Turancı
göstermek de o derece yanlıştır.

Önemli olan sonuçtur. Padişah lığı ve hal ifeliği kaldırıp cumhu­

riyeti ku ran bir Atatürk'e nasıl padişahçı ve hilafetçi deneb il ir?
Şeriatçılığı kaldırıp laikl iği getiren bir AtatCırk'e nasıl şeriatçı denebi­
lir? lrkçıl ığa, Turancıl ığa , faşizme ve komü nizme karşı çıkan ve
M isakı M i lli (Ulusal Ant) sınırları içinde tam bağımsız bir Türkiye'yi
savunan bir AtatCırk' e nasıl ırkç ı , Turancı, faşist ve komünist de­
nebilir?

Atatürk'ü doğru değe rlend irmek, yoru mlamak için gerçekçi

olmak, tarihsel gerç�klere bağlı kalmak, nesnel (objektif) ve bilim­
sel ol mak zorundayız. Atatürk'ü değerlendirirken, yoru mlarken
O ' nu n yalnızca b e l l i b i r sözünü, d ü şü nce s i n i , demecini,
söylevin i , belli bir tutumunu, d avranışını, eylemini değil; söz,
düşCınce, demeç, söylev, tutum, d avranış ve eylemlerinin

47
tümünü b irden gözönünde tutmamız ve O ' n u n içinde b u l u n­
dugu, yaşadıgı koşulları çok iyi bilmemiz gerekmektedir. Ancak, o
zaman Atatürk'ü dogru , saglıklı degerlend irebilir, gerçegi bulabili­
riz.

9. ATATÜRK HANGI GÖRÜŞÜ BENIMSEMIŞTI?

Her görüşteki kişinin, Atatürk'ü ke ndi yanına çekmek iste­
digini, kendi paralel inde göstermeye çalıştıgını bundan önceki
yazı larda örnekleriyle görmüştük. Peki ama Atatürk' ün belli bir
dünya görüşü yok muydu? Atatürk nasıl bir dünya görüşünü,
h angi ideolojiyi benimsemişti acaba? Bu soruya dogru bir yanıt
verebi lmek için Mustafa Kemal Atatürk'ün söz, düşünce, tutum,
davranış ve eylemlerinin tümünü b irden gözönünde tutmamız,
tümünü birden degerlendirmemiz ge rekmektedir.
Mustafa Kemal Atatürk, emperyalizme karşı U lu sal Ku rtuluş
Savaşını kazanarak yu rdu muzu tam bagı msızl ıga ve özgü rlüge
kavuşturmuştu r.
Padişah l ıgı ve halifeligi kaldırmış ve u lusun, halkın egemen
oldugu cumhuriyet yönetimini kurmuştur.
Şeriatçı lıgı kaldırarak laikligi getirmiş, din ve devlet işlerini birbi­
rinden ayırmıştır.
Toplumun s iyasa l, sosyal, ekonomik ve kültürel düzen inde
devrimler yapmış, halkı geri bırakan eski kurumları yıkıp yeni kurum­
lar getirmiştir.
Yaşamda (hayatta) en gerçek yol gösterici olarak bi limi kabu l
etmiş, bilimsel ve akılcı düşünceyi toplum ve devlet yaşamına ege­
men kılmaya çal ışmıştır.
Yurdumuzu çagdaşlaştırmayı, çagd aş uyga r l ı k düzeyi ne
ulaştırmayı amaç edinmiştir.

48
 Halkçı bir yönetimi benimsemiş, halkın devlet yönetiminde söz
sahibi olmasını istemiş, halk içinde ayrıcal ıklı kişi, zümre ve
sınıfların bulunmasına karşı çıkmıştır.

Barıştan, barışçılıktan yana olmuş, barışçıliğı savu nmuş, tüm

insan ların barış ve kardeşlik içinde dostça yaşamasını istemiş ve
bunu "Yurtta barış, dünyada barış" özdeyişiyle dile getirmiştir.

Atatürk milliyetçiydi. Ancak, O' nun mill iyetçiliği, ümmetçi, geri­

ci, ırkçı, Turancı, kafatasçı, şöven , saldırgan, ayırıcı, bölücü ve
yıkıcı bir milliyetçilik değil; kaynaştırıcı, birleştirici , bütünleştirici bi­
limsel, akılcı, gerçekçi, barışçı, insancıl ve çağdaş bir milliyetçilikti.

Atatü rk, liberal-kapital izm i, serbest piyasa ekonomisini deği l ;

devletç i l iği benimsemişti. Fakat Atatürk'ün savu nd uğu dev­
letç i l iğin, sosyalist ve komünist devletçi l ikle bir ilgisi yoktu .
Atatü rk'ün devletçiliği , özel sektöre karşı olmayan, özel sektöre
de ekonomi de yer veren, müdaheleci, h imayeci, planlı ve pragma­
tik bir devletçilikti, bir devlet kapitalizmiydi.

Atatürk, komünist ve faşist deği l d i . O , kom ünizmin de,

faşizmin de karşısındaydı.

Atatürk, demokratik sosyalist değildi, ancak demokratik sos­

yalizme de karşı değildi.

Atatürk, Batı tipi bir burjuva toplumu yaratmak istiyordu .

Atatü rk'ün gerçek amacı, çok parti li demokrasiydi. B u amacını

gerçekleştirmek için iki kez çok partili demokrasi denemesine
girişmiş, fakat zamanın koşu lları nedeniyle başarıl ı olamamıştır.
Bu nedenle ü lkeyi tek partiyle yönetmiştir.

Atatürk, tepeden inmeci ve otoriter bir önderd i. Devrimleri

"ha lka rağmen halk için" ilkesini uygulayarak zorla gerçekleştir­
miştir. Devrimleri b aşka türlü gerçekleştirmesine olanak yoktu
zate n.

49
 Atatürk' ün söz, düşü nce, tutum, davran ış, eylem ve devrimle­
rinin tümünü birden değerle nd irdiğimizde, O'nun tam bağımsızlık,
anti-emperya l izm, özgü rlükçülük, cumhu riyetçi l i k, m i l l iyetçi l ik,
h alkçılık, devletçilik, laikl ik, devrimcilik, akılcılık ve bil imsel lik,
çağdaşçılık ve barışçılik ilkelerinden oluşan, b u ilkelerden kaynak­
lanan ve adına Atatürkçü lük, Kemalizm denilen kendine özgü bir
dünya görüşü n ü , bir ideo lojiyi benimsediği n i , savu nduğunu
görüyoruz. Atatürk'ün hangi dünya görüşünü, ideoloj iyi beni mse­
d iği, savunduğu, apaçık belli olduğu h a lde, O ' n u olduğundan
başka türlü göstermek, benimsemed iği , s avunmadığı, karşı
olduğu görüşlerin, düşüncelerin, ideoloji lerin, doktrinlerin maske­
si, kalkanı, paravanı yapmak gerçek dışı bir davranıştır.

1.0. ATATÜRK'ÜN GERÇEKLEŞTIRDIGI VE

GERÇEKLEŞTIREMEDIGI DEVRIMLER
a) Atatürk'ün Geıçekleştinliğl Devrimler
M u stafa Kem a l Atatürk, U l u sal Ku rtu l u ş Savaşını ka­
zandıktan sonra yurdu muzu ve h a l k ı m ızı çağdaş uygarlık
düzeyine u laştırmak için b azı devrimler yapmıştır. Atatürk'ün
gerçekleştirdiği devrimleri şöyle sıralayabiliriz:
• Saltanatın kaldırılması (1 Kasım 1922).
• Cumhuriyetin ilan edilmesi (29 Ekim 1923) ..
• Halifeliğin kaldırılması (3 Mart 1924)
• Şeriye ve Evkaf Vekaletlerin in (Din Işleri ve Vakıflar Ba­
kanlıklarının) kaldırılması (3 Mart 1924).
• Öğretimin Birleştirilmesi (Tevhidi Tedrisat) , eğitimde birliğin
sağlanması (3 Mart 1924).
• Medreselerin kapatılması (1924).

50
• Şeriye Mahkemelerinin kaldırılması (8 Nisan 1924).
• Tekke ve zaviye lerle türbelerin kapatılması ve türbedarlıklar
ile birtakım unvaniarın (şeyh lik, dervişlik, müritlik, dedelik,
seyyitlik, çelebilik, babalık, emirlik, nakiplik, halifelik, falcı lık,
büyücü lük, üfürü kçülük, muskacı l ı k , türbedarl ı k gib i un­
vanların) önlenip kaldırılması (30 Kasım 1925).
• Ağa, hacı, hafız, hoca, mo l la, efendi, bey, beyefendi, paşa,
han ım, hanımefendi ve h azretleri gibi lakap ve unvaniarın
kaldırılması (26 Kasım 1934).
• Bazı giysilerin giyilmesinin yasaklanması . 3 Aralık 1934
tarih ve 2596 sayı l ı Bazı Kisvelerin Giyilemeyeceğine Dair
Kanun ( Kimi G iysi lerin Giyilemeyeceğine I l işkin Yasa) ile
hangi din ve mezhebe mensup olurlarsa olsunlar din adam­
larının tapınak ve dinsel törenler dışında dinse l giys i
taşımaları yasaklandı. Sadece her dinin en üst rütbe li kişisi
bu yasağın dışında b ırakıldı.
• Kapitülasyonların kaldırı lması. Osmanlı I mparatorluğunda
yabancı devletlere siyasal, yönetim, ekonomik, ticaret, ma­
liye ve adaletle ilgili işlerde kapitülasyonlar adı altında verilen
ayrıcalıklar (imtiyazlar) 24 Temmuz 1923 tarihinde imzala­
nan Lozan Barış Antlaşmasıyla kaldırılmıştır.
• Aşar vergisinin kaldırılması. Toprak ürünlerinin onda birin­
den ayni (mal) olarak alınan aşar vergisi 17 Şubat 1925'te
kabul edilen bir yasayla kaldırılmıştır.
• Kabotaj hakkının kabu l edilmesi. Kabotaj, yani Türk denizle­
rinde, karasu larında gemi işletme , her çeşit deniz, yolcu ve
yük taşıma h akkı, 19 Nisan 1926'da çıkarılan bir yasayla
Türklere verilmiştir.
• Şapka devrimi (25 Kasım 1925).

51
• lsviçre Medeni Kanunu esas alınarak h azırlanan Türk Mede­
ni Kanunu'nun kabul edilmesi (17 Şubat 1926).
• Kad ın h aklarında devrim. Türk Medeni Kanunu (Türk Yurt­
taşlar Yasası), kadını toplumsal ve ekonomik ilişkilerde, er­
keklerle eşit duruma getirmiştir. Söz konusu yasa a ile
birliğinin kurulması için evlenme akdinin evlendirme memuru
tarafından yapılacağına ilişkin medeni nikah , resmi nikah
esasını kabul etmiştir.
3 N i san 1930 tarih ve 1580 say ı l ı Belediye Yasası ile
kadınlara belediye meclisine üye seçmek ve seçilmek hakkı
tanınmıştır.
5 Ara l ı k 1934 ' de Anayasa 'da bir değişiklik yap ı larak
kadınlara milletvekili seçmek ve seçilmek hakkı tanınmıştır.
Böylelikle kadınlara siyasal haklar da tanınmış oldu.
• Laiklik ilkesinin kabul edilmesi (10 N isan 1928 ve 5 Şu bat
1937).
• Soyadı yasasının kabu l edilmesi (21 Haziran 1934).
• Harf devrimi. Arap h arfleri yerine Latin esasından alınan
yeni Türk harflerinin , yeni Türk Alfabesinin (Türk Abecesi­
nin) kabul edilmesi (1 Kasım 1928).
• M i l let Mekteplerinin ( U lus Oku l l arının) açılması (1 Ocak
1929).
• Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlı oku llarda Arapça ve Farsça
öğreniminin kaldırılması (1 Eylül 1929).
• Türk Tarih Kurumu' nun kuru lması (15 N isan 1931).
• Türk Dil Kurumu' nun kurulması (12 Temmuz 1932).
• Halkevlerinin kurulması (19 Şubat 1932).
• Üniversite devrimi (31 Mayıs 1933).

52
 • Güzel Sanatlar Akademisi ile Devlet Konservatuarının kurul­
ması.
• Kur'an-ı Kerim'in Tü rkçeye çevri lmesi, ezanın, h utbenin ve
duaların Türkçe okunması (1932).
• U luslararası rakamların kabul edilmesi
(20 Mayıs 1928).
• U luslararası saat ve takvimin kabu l edilmesi (26 Aralık
1925).
• Uluslararası ölçü lerin, ölçülerde metre ve kilo sisteminin
kabul edilmesi (26 Mart 1931).
• Hafta tatilinin kabul edilmesi (2 Ocak 1924).
• H afta tatilinin cuma gününden pazar gününe alınması (27
Mayıs 1935).
• Merkez Bankasının Kurulması (1930).
b) Atatürk'ün Gerçekleştiremediği Devrimler
Atatürk'ün gerçekleştirdiği devrimierin yadsınacak (inkar edile­
cek), küçümsenecek hiçbir yanı yoktur. Aksine övülecek, iftihar
edi lecek pekçok yönü vardır. Çok kısa bir zamanda pekçok devrimi
gerçekleştiren Atatü rk , yaptığı devrimlerle Türkiye' nin çağdaş uy­
garl ığa u laşmasını sağlayacak i l k adı mları atmıştır. Ancak, şu
ge rçeği de açıkça k a b u l etmek zorundayız: Atatü rk ' ü n
gerçekleştirdiği devrimler, ulusal (milli) gelirin adil dağılmasına, sos­
yal adaletin gerçekleşmesine ve Türkiye 'nin kalkınmasına yetme­
miştir. Eğer Atatürk yaşasaydı -bu ndan hiç kimsenin kuşkusu
olmasın- yaptığı devrimleri yeterli görmez ve her alanda yeni devrim­
ler yaparak yurdumuzu geri kalmışlıktan kurtarırdı ve kalkındırırdı.
• Ekonomik Devrim: Ulusal gelirin adil dağıtılması, sosyal adale­
tin gerçekleştirilmesi, emekçi halkın sömürülmekten, ezilmekten
ku rtarılması için ekonom ide devrim yapmak zorunludur. Ekono­
mik devrim, ekonom i k gücü kapitalistlerin, ağaların, beylerin,
şeyhlerin, aracıların, tefecilerin, karaborsacıla_rın, yabancı sermaye

53
işbirlikçilerinin, kampradarların el inden a lıp köylülerin , işçilerin, za­
naatkarların, emekçilerin eline veren ve toplumun üretim yapısını,
ü retimdeki kuru msal temel leri ve ü retim i l işki lerini ye niden
düzenleyen devrimdir.

Ekonomik devrim sonu nda, ekonomik güç, emekç i sınıfların

el ine geçeceğinden, e mekçi lerin ekonomik ve sosyal durumları
düzelecek ve emekçiler, gerçek anlamda siyasal ve ekonomik
özgürlüklerine kavuşacaklardır.

Atatü rk, yaşadığı dönemin koşu lları gereği ekonomik devrimi

gerçekleştirmememiştir. O dönemde, yani Atatürk' ün yaşadığı
dönemde, ekonomik gücü ellerinde bu lunduran kişiler, çevre ler
güçlüydüler, etkin durumdaydılar. Yeni rej im, ekonomik yönden
güçlü kişilere, eşrafa dayan ıyordu ve bu çevre ler, kendi çıkarlarını
bozacak ekonomik devrime karşıydılar. Ekonomik devrimi gerçek­
leştirmek için, ekonomik devrimden yararlanacak e mekçilerin,
emekçi halk kitlelerinin bilinçlenmeleri, örgütlenmeleri ve siyasal
yaşama ağı rlıklarını koymaları gerekiyordu . Oysa Atatürk döne­
minde, işçi lerin sayıs ı çok azd ı ve işçiler, bilinçli ve örgütlü
değildi ler. Köylüler, sayıca işçi lerden çok olmalarına karşın, onlar
da bil inçl i ve örgütlü deği ldiler.

Ekonomik devrim, emekçi sınıfların oylarıyla iktidara ge len bir

hükümet tarafından gerçekietirilebilir ancak.

• Toprak Devrim i : Pekçok devrimi gerçekleştiren Atatürk, top­

rak devri m i n i , toprak reformunu gerçekleştirememiştir. Oysa
Atatü rk , tek parti döneminin en güçlü önderi, "Tek Adamı"ydı.
Ama, buna karşın yine de toprak reformu nu gerçekleştiremedi.
Çü nkü o dö nemde Atatürk ' ün gücünü kıramadığı çok güçlü
çevreler vardı: Içinde toprak ağalarının da yer aldığı "eşraf" .

U l u s a l Kurtu l u ş Sava ş ı , asker-sivil b ü rokratlarla eşraf

tarafı ndan yürütü lmüştü . Kurtuluş Savaşı başarıyla sonuçlanıp,

54
Atatürk, devri mleri gerçekleştirmeye başlayınca , eşraf, bu kez,
devrimiere karşı çıkmaya başladı.
Padişahlığın ve halifeliğin kaldırılması, cumhuriyetin ilanı, laiklik,
öğretim birl iği , h ukuk, kılık kıyafet, kadın haklarındaki devrimler,
toplumda değişiklik yapan önemli devrimlerdi. Ancak, tüm bu dev­
rimler toprak reformu gibi toplumsal yapıyı temelinden değiştiren
devrimler değildi. Çünkü bu devrimler, eşrafın, toprak ağalarının
zengin leşmesine ve köyl ü ler üzerindeki egemenliklerini sürdür­
melerine engel olmuyordu. Buna karşın eşrafın, ağaların egemen­
liğini değiştirmeyen bu devrimler dah i önemli d i renme lerle
karşılaşmıştır. Üstelik bu devrimler bir yasayla gerçekleştiri lecek
işlerdi. Ortaçağdan kalma feodal iteyi tüm kalıntılarıyla tasfiye ede­
cek, toprak ağalarının egemenliğini sona erdirecek, köylü leri siya­
sal ve ekonomik özgü rlüğe kavuşturacak bir toprak devrimini, re­
formunu gerçekleştirmek çok daha zor bir işti . Bu, bir yasayla
yapılacak bir iş değildi.
"Tek Ad a m " M u stafa Ke mal Atatü rk, toprak refo rmunun
yapılmasını Türkiye Büyük Mil let Meclisi kürsüsünden birkaç kez
istediği halde, toprak reformu nu gerçekleştirememiştir. Çünkü
toprak ağal arı, Atatürk döneminde de çok güçlüydüler ve toprak
reformunun gerçekleşmesini engel lemişlerdir. Atatürk dönemin­
de, toprak ağaları, güçlü, bil inçli ve örgütlü oldukları, siyasal
yaşama, devlet yönetimine ağırl ıklarını koydukları halde, toprak re­
formundan yararlanacak topraksız ve az topraklı köylüler, güç­
süz, bilinçsiz ve örgütsüzdü ler. Bu nedenle siyasal yaşama, dev­
let yönetimine ağırlıklarını koyamıyorlardı. Ü ste lik kuru lan yeni
rejim, eşrafa, ağalara, toprak ağalarına dayanıyordu, dayanmak du­
rumundayd ı .
Atatü rk' ü n ö lü münden sonra iktidara ge len hükümetlerin
h içbirisi de toprak reformunu gerçekleştirememiştir. Çünkü her
dönemde güçlü olan toprak ağaları, iktidara gelen tüm hükümetleri
etkilemişler ve toprak reformunu engel lemişlerdir. Toprak ağaları,

55
her dönemde, hükümetleri, bürokratları çeşitli yollarla etkileyerek
amaçlarına u laşmaktadırlar. Kısacası , gerek Atatürk döneminde,
gerekse Atatürk'ün ölümünden sonraki dönemlerde , hep toprak
ağalarının dediği olmuş ve hep onlar, toprak ağaları kazanmıştır.

Toprak reformunun gerçekleştirilmesi için, toprak reformun­

dan yararlanacak topraksız ve az topraklı köylülerin en az toprak
ağa ları kadar bilinçlenmeleri, örgütlenmeleri ve siyasa l yaşama
ağırlıklarını koymaları gerekmektedir.

Ortaçağ artığı feodalite, toprak ağalığı hep böyle sürü p git­

meyecek, hep ağalar kazanmayacaktır elbette. Topraksız, az top­
raklı köylü lerin, işçilerin, emekçilerin oylarıyla iktidara gelecek olan
b i r h ü kümet, to prak devri mini, reformunu gerçekleştirecek,
ağa ların, beylerin, şeyh lerin egemenliğini yıkacak ve ezilen, sömü­
rülen köylüleri siyasal ve ekonomik özgürlüğe kavuşturacaktır bir
gün.

• Özgürlükçü Demokrasi Devrimi: Atatü rk' ün gerçek amacı, çok

partili demokratik rejimdi. Bunun için, iki kez, çok partili demokrasi
denemesine girişmiş, fakat başarıl ı olamamış ve ülkeyi tek partiyle
yönetmek durumunda kalmıştır.

Atatürk döneminde devletle parti özdeşleşmeşti. Devletin

başı o lan Cumhurbaşkanı Atatürk, aynı zamanda tek partinin,
yani Cumh u riyet Halk Partisi'nin de değişmez genel başkanıydı,
edebi şefiydi . CHP Genel Sekreteri Recep Peker, Içişleri Bakanıydı.
Devletin valileri, CHP' nin il başkanıydı lar. Böyle bir rejime elbette
demokrasi denemezdi. Çünkü ülkede çok parti li demokrasi yoktu.
Gerçi Atatürk, iki kez çok partili demokrasi denemesine girişmişti,
ama bu partilerden b i risi , örneğin, Serbest Cumhuriyet Partisi
( Fırkası), ge rçek bir muhalefet partisi deği l ; Atatü rk'ün yakın
çalı şma arkada şlarından Feth i Okya r ' a kurdurd uğu , güdümlü,
danışıklı döğüşlü bir muhalefet partisiydi. Atatürk döneminde,

56
demokras i n i n baş koş u l l arından o l a n d ü şünce, basın ve
örgütlenme özgürlüğü yoktu . Böyle bir rejim e lbette demokratik
deği ldi. Atatürk, zamanın, o gün lerin koşu lları gereği, devrinileri
yerleştirmek, genç cumhuriyeti geric i , şeriatçı akıml ardan koru­
mak, rejimi güçlendirmek için, ülkeyi tek partiyle yönetmiş ve otori­
ter bir rej im kurmuştur.

Her şeyi Atatürk'ün yapmasını beklemek alışkanlığını bir yana

bırakıp, Türkiye'de gerçek bir demokrasinin ku ru lması için elbir­
liğiyle çalışmalıyız. Gerçek demokrasi , h alkın halk tarafından halk
yararına yönetildiği , halkın devlet yönetimine en geniş ve en etkin
bir b içimde katıldığı bir demo krasid ir. Gerçek demokrasi lerde,
düşünce, basın ve örgütlenme özgürlüğü vardır. Gerçek demokra­
si lerde, her çeşit düşüneeye söz ve örgütlenme hakkı tanınır.
Gerçek demokrasi lerde, işadamlarının, kapita listlerin dernekleri,
send ikaları ve partileri olduğu gibi, işçilerin de, emekçilerin de der­
nekleri, sendikaları ve partileri vardır. Gerçek demokrasilerde, me­
murların da dernek ve sendikaları vardır. Gerçek demokrasilerde ,
sağcı, muh afazakar, liberal kapitalist parti lerin yanında; solcu ,
ortanın solcusu, sosyal demokrat, sosyalist ve komünist parti­
ler de bulunmaktadır.

Türkiye'de bazı çevreler, her fırsatta, "Atatürk Batı meden iyeti

seviye s i ne u l aşmamazı i stiyord u . Bu nedenle b i r an önce
Batıl ı laşmamız lazımdır. Biz, dünyanın dört bucağında büyük me­
deniyetler kurmuş büyük bir devlet ve büyük bir milletiz" derler.
Ama aynı çevre ler, yurdumuzda Batı l ı ölçü lerde bir demokrasi ku­
ru l masını istemezler. Örneğin, üyesi olduğumuz NATO ve Avrupa
Konseyi ü l ke le rindeki demokrasiyi halkı mıza çok görürler. Bu
çevreler, " Biz" derler "henüz Batıl ı ların seviyesine u laşamadık.
Batılılar, Avru palılar, Amerika lılar kadar medenileşemedik, olgun­
laşamadık. Demokrasi bizim için henüz çok erkendir, lükstür."
 Aslında bu çevreler, gerçek bir demokrasiyi değil, göstermelik
bir demokrasiyi, demokrasi maskel i faşist bir rejimi istemektedir­
ler. Onlara göre, Türkiye'de birden çok parti ku rulsun, ama bu par­
tilerin 'tümü sermaye sınıfın ı n olsun. Emekçi sınıflar parti kur­
masın. Dü şünce ve b asın özgü rl üğü o ls u n , fakat sadece
kapitalistler ve kapitalistlerin çıkarlarını savunanlar düşüncelerini
serbestçe açıklasınlar. Örgütlenme özgürlüğü olsun, ama yalnızca
kapitalistler ö rgütlensin ve devleti kapital i stlerin tems i lcileri
yönetsin. Bu çevre ler, işçi lere, köyl ülere , memurlara, emekçi
s ı n ıfiara ve e mekçilerin ç ı karlarını savunanlara düşünce ve
örgütlenme özgürlüğünü çok görürler. Emekçilerin, emekçi halk kit­
le lerinin devlet yönetimine katı lmasını h iç istemezler. Ekonomide
liberalizmi savunurlar, ama siyasal liberalizme karşı çıkarlar. Bu tür
bir demokrasi, gerçek bir demokrasi değil, demokrasi maske li bir
faşizmdir. Böyle bir demokrasiye, demokrasi değil, "yutturmasi"
denir. "Yuttu rmas i " , anti-demokratik uygu lamaları, faşist uygu la­
maları, halka "demokrasi" diye yutturmaktır.

Bu çevre ler, gerçek bir demokrasiden korkmaktad ırlar. Çünkü

Türkiye 'de gerçek bir demokrasi kurulursa, halkı isted ikleri gibi al­
datamayacaklar, h alkı ve devleti istedikleri gibi soyamayacaklar ve
sömü remeyece klerd i r . Bu nede n le gerçek b i r demokras iye
şiddetle karşı ç ı kmaktadırlar. Ancak, onların, yani "demokrasi
maskeli demokrasi düşmanlarının" tüm bu çabaları boşunadır.
Çü nkü Türk halkı, gerçek bir demokrasiden yanadır ve er geç
gerçek bir demokrasiyi kuracaktır. Gerçek demokrasinin önündeki
engeller bir bir aşılacak ve Türk halkı, özgürlükçü, çoğulcu, gerçek
demokrasiye kavuşacaktır bir gü n. Çünkü Türk halkı için tek yo l,
tek seçenek vardır: Çok partili, çoğu lcu, özgürlükçü demokrasi.
Özgürlükçü demokrasi, Türk halkı için ekmek, su, h ava kadar zo­
runludur. Türk h a l k ı , kalkınmasını özgü rlükçü demokrasi i le
gerçekleştirecek ve Atatürk'ün bize amaç olarak gösterdiği çağdaş
uygarlık düzeyine özgürlükçü demokrasi ile kavuşacaktır.

58
 Türk halkını "demokrasi" adlı sevgilisinden ayırmaya hiçbir zali­
min gücü yetmeyecektir. . .

Atatü r k ' ü n ö l ü m ü nd e n sonra O ' n u n devr i m le r i

yaygınlaştı rılacağı, kökleştiri leceği ve her alanda yeni devri mler
yapılacağı yerde, Atatürk devrimlerinden ödünler (tavizler) verilmiş,
devrimler yozlaştı rılmış ve yolundan saptırılmıştır. Bu duru m
karşısında gerçek Atatürkçülere dü şen iki büyük görev vardır:

1 - Atatürk devrimlerini titizlikle korumak, devrimlerden ödün

vermemek ve Atatürk devrimlerinin yaygınlaşmasını, kökleşmesini
sağlamak, bunun için canla başla çalışmak.

2 - Atatürk'ün yapamadığı -yapmak istediği halde ömrü yet­

mediği veya zamanın koşu ll arı uygun olmadığı için yapamad ığı­
devrimleri, demokratik yollarla, en kısa zamanda gerçekleştirmek.

Ulusal ge lirin adil dağılması , sosyal adaletin en iyi b içimde

gerçekleşmesi ve Türkiye ' n in bir an önce kalkınarak çağdaş uy­
garlık düzeyine ulaşması için demokraside, ekonomide, sanayide,
toprakta, eğitimde, kısacası toplumun her kesiminde, her alanda
yeni devrimierin yapılması zorunludur.

Bu devri mleri ise, işçilerin, köylülerin, memurların, zanaatkar­

ların, emekçilerin, emekçi sın ıfların oylarıyla iktidara gelecek bir
hükümet gerçekleştirebilir ancak.

11. ATATÜRK HAKKINDAKI TAVRlMlZ NASIL OLMAUDIR?

a) Atatürk ÖYgücüleri
"Atatü rk' ün tapkınıyız. Her şey (O)'dur. Her yerde (0) var. Her
gökte (0) eser. Her enginde (0) çağlar.

Biz (O)yuz, O biz.

59
 ( ...) Her şeyde Atatürk.
Yerde O ! . .. Gökte 0!. .. Denizde 0! .. Varda 0 ! . .. Yokta 0!. .. Her
şeyde O!. ..
( ... ) Her şey (O)'dur;
(0) her şeydir.
Her şeyde Atatürk! . ..

Yerdedir, göktedir, sudadır.

Alandadır, diktedir, pusudadır.
Görü nmezi görür! Bilinmezi bil ir. Duyulmazı duyar! Sezilmezi
sezer, ezilmezi ezer!
Hep, Hep (O)'dur!
Her şey Atatürk;
Elim izi yüzümüze;
Gönlümüze özümüze kapıyoruz.
Biz sana tapıyoruz!
Biz sana tapıyoruz!
Her yerde . . . Her şeyde ... her işde, her gidişte . . . hep (0)!
Hep (0)! Hep (0)! hep Atatürk!
( . . . ) Ah! Atatürk! Atatürk! En büyüksün, en büyük!
( ... ) Varsını Teksin! Yaratansını
( . . . ) Beni benden yarattın, kendini bana kattın Atam, Atam,
Atatü rk!
En büyüksün , en büyük!

Aka Gündüz" (46)

***

60
" . . . Tanrı gibi görünüyor her yerde

Topraklarda, denizlerde, göklerde:

Gönül tapar kend isinden geçer de

Hangi yana göz da larsa: Atatürk.

Faruk Nafız Çamlıbel (47)

***

( . . . ) Tanrı, peygamber diye nedir, kimdir bilmeden.

Taptıgımız ne varsa hepsi ondan şeklaldı.

Faruk Nafız Çamlıbel (48)

***

" Bu h ıyaban ebed iyyet yo ludur,

Gider Allah' a kadar burdan ucu,

( . . . ) O kızıl saçlı zafer kartalının

Bu h ıyabanda kuru lmuş yuvası .

( . . . ) Evliya ugrağıdır, sanki bu bağ,

Gözünün sürmesi bil topragını

Her gören der ki bu cennet bağını;

" Bu sular Kevser, agaçlar TOba."

Faruk Nafiz Çamlıbel" (49)

***

61
( ... ) Bilmem ki semadan yüksek alnınla.

Güneşler doğduğu yerden mi geldin?

Tanrı'nın nurudur yüzünde yanan

Bin yılda bir doğan bir kahramansın

( ... ) Anmazsa eviadım benden değildir.

Adını bir değil bin besmeleyle!..

Faruk Nafiz Çamlıbel (50)

***

"Hiçbir ilah olmaz ondan güzel:

Ok derin bakışıdır, yay derim, kaşıdır O.

Tutuşmuş yelesiyle bir aslan başıdır O!

Onu öğmüş öğmüş de yaratmıştır yaradan.
Faruk Nafiz Çamlıbel" (51)
***

" . . . Sen o kartal pençenle tutup bizi uçurdu n

Aşılmaz ne dağlar, ne denizler üstu nde.

( ... ) Bir güneş tesiri var o ilahi başının,

Karanlıklara düşmuş umitsizler üstünde.

Orhan Seyfi Orhon (52)

***

62
" ... Ey karanlık günleri n ura çeviren Ilah,
( . . .) Ey yanında güneşler hasta renklerle solan;"
A. Muhtar Kumral (53)
***

"Onu tarihe sorun, yoktu r eminim bir eşi,

O güneş yüzlü, güneş sözlü, güneşler güneşi!
Sözü h alkın dilidir, gözleri hakkın ateşi,
O güneş yüzlü, güneş sözlü, güneşler güneşi!
( ... ) Ayrı lıp Çankaya'dan Hazreti Gazi geliyor,
Saçının huzmesi zülmetleri ok ok deliyor,
Şehre kalb indeki tarihi alıp yükseliyor:
" Bu güneş yüzlü , güneş sözl ü, güneşler güneşi!"
Yusuf Ziya Ortaç (54)
***

" ... Topladı avucuna yıldırımı, şimşeği,

Yoktan var ediyordu Tanrı gibi her şeyi."
Yusuf Ziya Ortaç (55)
***

" ... Bir gün olacaktır anıtın Türklüğe Kabe!

( ...) Zindan kesilen ruhlara bir nur gibi doldun.
Türk ırkının en son ulu peygamberi oldun!
Tutsak seni layık Yüce Tanrı'yla müsavi
Toprak olamaz kalp doğab ilmişse semavi !
Ölmez bize cennetierin ufkundan inen ses.
I nsanlar ö lür, Türklüğe Allah olan ölmez!"
Edip Ayel (56)
***

63
H ••• O mavi gözlerin bol güneşinden

Feyz aldı dünyan ın toprağı, taşı. H

R ıza Po lat Akkoyunlu (57)

***

" ... Gözü m gönlüm ışıldar o som a ltın başının

Işığın ı gördükçe karşımda güneş gibi. H

Necdet Rüştü Efe (58)

* **

" . . . Gönüller başındaki alevler gibi yandı.

Toprağa en muhteşem Kabe oldu durağın."

ŞükOfe Nihai (59)

***

" . . . Işık saçl ı , gök gözlü, tanrı sözlü bir timsal,

Sivas'tan Ankara'ya geldi Mustafa Kemal . "

Behçet Kemal Çağlar (60)

***

" . . . Bütün ilahlardan daha güzelsin;

O kalem parmaklar, o ışık saçlar,

O tanrısal alın, yelemsi kaşlar,

Bir son defa daha karşı ma gelsin."

Behçet Kemal Çağlar (61)

***

64
 " . . . Ey uluların u lusu,
Türkün göğe değen eli,
• Ey güzelierin güzeli,
Ey heybeti Haktan güzel,
Ey gözleri gökten güzel,
Ey saçları s ırma sırma."
Behçet Kemal Çağlar (62)
***

" ... Ey en güzel!

Ey en büyük!
Ey Atatürk! "
Behçet Kemal Çağlar (63)
***

" ... Bu bükülmez kılıcı Tanrı sana kuşattı.

Seni bir ilah gibi aramızda yaşattı! "
Nazır Saraçoğlu (64)
***

" . . . Gözleri göktend i, saçı altından

Ağzı bir kılıçtı çekilmiş kından"
Garip Mustafa (Yusuf M ardin) (65)
***

" . . . Ne örümcek, ne yosun,

Ne mucize , ne füsOn;
Kabe Arabın olsun,
Çankaya bize yeter!"
Kemalettin Kamu (6)
***

65
 " ... Peygamber Tanrısına duymadı bu hasreti,
Vermedi bu kudreti Tanrı Peygamberine ...
( ... ) Yalnız senin önü nde duydum küçüldüğümü:
Benzedi ıstırabım Allah ' ın kederine . . . "

Vasfi Mah ir Kocatürk (67)

***

" Bir güneş gibi yalnız,

Sensin ü lkü Tanrımız,
Ey Türk lüğün bütünü!. . .
Ömer Bedrettin Uşakl ı (68)
***

".... Bir mi let Tanrısısın sen bugün de, yarın da,

( . . . ) Seni sevmek ibadet, sana bağlanmak dindir."
Rifat Necdet Evrimer (69)
***

" . . . Her zaman ırkıma büyük Baş Atam,

Tanrılaş gönlümde, Tanrılaş Atam."
Nurettin Artarn (70)
***

" Ey güneşin yeryüzünde bir eşi

( . . . ) Her sözünle yaratırsın bir cihan"
Dr. Şükrü Şenozan (71)
***

"Güneş hiçbir yurdu b u kadar ısıtamamış, h içbir yurda b u türlü

feyiz ve bereket verememiştir. H içbir devir O'nun devri kadar
çevresini nura boğmamıştır. "
Ercüment Ekrem Talü (72)
***

66
 " Eski cihangirlerin bastığı yerde ot bitmezdi . O'nun geçtiği yol­
lar cennete döndü ."
Hakkı Süha Gezgin (73)

b) Atabirk Sövglicüleri, Düşmanlan ve Yadsımaalan

" U lusal Kurtu luş Savaş ım ızı çarp ıtan ve Mustafa Kema l ' i
aşağılayan bir kitap, kitabı öven Atatürkçülerimiz (!)
ı stanbu l ' d a , 1967 y ı l ı n d a , Seb i l yayın l arından Kadir
M ıs ı roğl u ' nun bir kitab ı ç ı kt ı : Ku rtuluş Savaşında Sarıklı
Mücahitler. Kitabın 1969'da ikinci basımı yapıldı.
Kitap sağ kesim içinde büyük ilgi uyandırdı. Tercüman gazete­
sinde Ahmet Kabaklı (24 M a rt 1968) , Bugün gazetesinde M.
Şahan Tan (23 H azi ran 1968), Babıa lide Sabah gazetesinde
Sezai Karakoç, Yeni I stanbul gazetesinde Münewer Ayaşlı (1968
yıl larında) kitabı göklere çıkardı lar. Burada yalnızca, Ahmet Ka­
bakl ı ' n ı n , kitabın b irinci basımı için, Tercü man'da 24 Mart
1968'de yayınlanan yazısını alıntılayacağım:
( ... ) Bugüne kadar sürmekte ve mektep kitaplarımıza kadar so­
kularak nes i l leri mizi zeh irie rnekte olan namussuz bir iddia . .
Türkiye'deki din adamlarının büyük çokluk halinde Anadolu hare­
ketine, TBMM ve Misak-ı Milli idealine aykırı, hatta düşman olduk­
lan h issini yaymak istemektedir. Bu propaganda "Türkiye'de hala
irtica var" diyebilmek kozunu elinde bulundurmak için bunu des­
teklemektedir. Bu iğrenç yalan üzerine nutuklar atılıp romanlar
yazılmakta, piyesler oynanmakta ve filmler çevrilmektedir.
Mısıroğlu verdiği sağlam delil ler, itiraz edilmez belgelerle ( . . . )
işte millet, h alk ve din düşmanlığına karışık (aslında siyonist, ma­
sonist ve haçlı propaganda kompradorlarının telkini olan) bu ya­
lanları si lkip atmakta, "Sarıklı Mücahitler" in bilakis öncülük ettiği
Türk ve Islam zaferinin, ışıl ışıl , nurani çehresini vermektedir. ( ... )

67
 (Not: Su ltan Vahdedd i n ' i n şahsiyeti, I stanbu l i şga l inden
duyduğu ıstıraplar, b u be ladan kurtu lmak için G azi M u stafa
Kemal Paşa 'yı _ b izzat Anadolu 'ya gönderişi, bu konuda Fevzi
Paşa 'nın Büyük Millet Meclisinde yaptığı h itabe gibi yine bu kitap­
ta belgelenen yeni hakikatler, ayrı bir yazımııda anlatılacaktır.)"
Ahmet Kabaklı' nın övdüğü, okuyucuya " ısrarla tavsiye" ettiği
bu kitabın 2. baskısından al ıntıları, sayfa numaralarıyla aşağıda
veriyorum :
" M u stafa Ke mal gibi askerlerin ro l ü , Ku rtu l u ş S avaşını
başlatmak deği l, başlamış o lan bu hareketi birleştirip idare etmek
o lmuştur." (s. 10)
" Kanaatimizce Türk Kurtu luş Savaşının böyle nirengi nokta­
larının başında Sultan Vahidettin'in durumu ge lir. Hala mektep ki­
taplarında "Vatan satan bir alçak (!) olarak anlatılan bu büyük Os­
manlı su ltanının, Türk Kurtuluş Savaşını ilk olarak düşünüp
tasarlayan, temeline ilk h arcı koyan, başanya ulaşabi lmesi için de
H i lafet ve saltanatın ke ndisine sağl adığı bütün selah iyet ve
imkanları kul lanarak tepesindeki işgal kuwetlerinin üç yıl sü ren
baskı l arına göğüs geren büyük bir vatansever olduğunu ne yazık
ki; Türk çocuklarına söyleyip öğretmekten hala korkuyor ve yalan
tarih okutmayı mübah sayıyoruz . " (s. 39, 40) "Ve l i a ht l ığı
zamanından beri tanıdığı Mustafa Kemal'e itimad etmek ve işgal
kuwetlerini a ldatıp gözlerini boyayacak sun'i bir memuriyet ihdas
eylemek s u retiyle onu Anadolu 'ya b izzat Su ltan Vah idettin
göndermiştir ( . . . ) Su ltan Vah idettin bununla da kalmamış bu iş
için lüzumlu parayı da şahsi atiarını satarak temin etmiştir."
( ... ) Ahmet Kabaklı ' n ın hararetle salık verdiği, şeriatı ve hilafeti
öven, M u stafa Kem a l ' i her fırsatta kötü lemeye çal ışan kitaba
döne lim ve (sayfa numaralarıyla) alıntı ları sürdürelim.
"Mustafa Kemal' i Anadolu 'ya husus! bir sıfat ve mah iyette ·
gönderen padişahın h içbir zaman bu kıyamı (ayaklanmayı) tam bir

68
cidd iyetle bastırmak mesleğini i ltizam etmeyerek (gere k l i
görmeyerek) Ingilizleri savsaklamakla vakit geçirdiği v e Mustafa
Kemal ' le onlara oyun oynamaya çalıştığı esnada, I ngilizler de aynı
adam l a padişah a ve makam-i h i lafete oyun etmek fırsatı nı
kaçırmamışlardır." (s. 104).

" M u stafa Kemal üzerine I stanbu l' dan ordu sevki, seneler
geçtiği halde Yunan ordusuna karşı kendisinin bir iş göremediği ve
bilakis Anadolu'nun pek çok yerlerini Yunan ordusuna h arben
i şgal ettitererek devlete "Sevr" M u ahedesindeki ağır şeraitin
(koşu lların) tahmil ine (yüklenmesine) sebep olduğu zamana mu­
sadiftir (rastlamaktadır) . Yunan ordusuna karşı eser-i h ayat
gösterrneğe başlad ıktan sonra ise Mustafa Kemal'in sarahaten
(açıkça) Makam-ı Hilafet'e isyan edecek derecede şımarması bile
padişah tarafından ciddi bir mukabe leyi davet etmem iştir. " (s.
104'ün dip notu) (74).

"Aimanya' d a yayın lanan ve "Türk Kültür ve Yard ı mlaşma

Derneği 'nin yayın organı olduğunu söyleyen Istanbul Ü niversitesi
Profesörlerinden, Yüksek I s l a m Enstitü sü M üdü rlerinden,
tanınmış müftü ve vaizlerden yazılar nakledip Cumhuriyeti ve Cum­
hu riyeti kuranların anı larını çökertmek amacında olan, ama Suudi
Arabistan petrolcülerinin d i l i n i konuşa n "Nizam" gazetesinde
şunlar vardır:

" M i l li bayram m ı , kepaze lik mi?" (Bu bayram, 19 Mayı s Bay­

ramı'dır).

"M illi Münafık lnönü Rus Ajanlarını korudu."

" B ir inkılap bekl iyoruz. Bu inkılabın adı l slamdır. Bu kork­

tuğunuz, yarın mutlaka olacaktır."

"Anadolu 'yu kurtaran Mustafa Kemal deği l, Su ltan Vahdet­

tin 'dir."
 " M i l li M ü nafık l nö n ü a s ı l m a d ı kç a m e m l ekette h uzur
sağlanamaz."

"Vahdettin'e vatan haini diyenler, vatan hainidirler."

" N urcul ar, Sü leymancılar, lmam-Hatipler, Tarikatçılar, Vehabi­

ler, l rkçılar, Mücadeleciler, Bölünmeyin! Birleşin!" (75)

" Kitabın adı: "Vatan Haini Değil, Büyük Vatan Dostu Su ltan Va­
h ideddin " .

"Yazarı: Necip Fazıl . Kısakürek.

Y � rgıtay Dokuzu ncu Ceza Daire si ' n i n 1 7 . 2 . 1 982 gü n lü

kararında kitap şöyle özetlenmiş:

" Kitap Vahdettin'i n savunması nitel iğindedir. Bu savunma

yap ı l ı rken bir yandan " U l u H a kan " d iye yü celtilen 2 ' nci
Abd ü l h a m it'ten övgüyle söz edi lmekte, öte yandan Batı 'ya
dönük ye n i leşme h a re ketinirr başl angıcı sayı lan Tanzi mat
döneminin h azırlayıcısı duru mundaki 2' nci M ahmut ile Mustafa
Reşit Paşa ve Meşrutiyet döneminin ileri gelen kişileri, bu arada
M ithat Paşa i le N amık Kemal gibi hürriyetçilik akımının öncüleri,
ağır b i r · d i l le yeri l mekted ir. I kinci Me şrutiyet ise " Sahte
Meşrutiyet" sözleriyle küçültülmektedir. Ittihat ve Terakkiciler her
yönüyle ba şarısız o larak tan ıtı lmakta ve Jantü rkler dinsizlikle
suçlanmaktadır.

31 Mart ayaklanmasının bir tertip eseri olduğu ve Hareket Or­

dusu ' nu n çapulcu alaylarından ol uştuğu i leri sürü lmektedir. Bu
arada ulusçuluk akımının başlangıcı diyebileceğimiz Türkçülük ha­
reketi Yahudi eseri o larak gösterilmiş, Ziya Gökalp ile Halide Edip
gibi kişiler yerilmiştir.

1918'de l stanbul ' a ge len Mustafa Kem a l Paşa ' n ın biricik

muradının Vahdettin ' i ordusunun başına geçirmek ve kendisini
de Genelkurmay Başkan ı tayin ettirmek olduğu öne sürülmüş,

70
Mondros Mütarekesi sıralarında Harbiye Nazırı olmaktan b aşka
şey düşünmediği belirtilmiştir. Milli şahlanma fikrinin Vahdettin'e
ait olduğu ve M u stafa Ke mal'in Samsu n'a gönderi lişinin bu
padişah tarafından gerçekleştirildiği söylenmiştir.
Sonuç olarak Vahdettin " büyük mazlum" sözleriyle nitelendiril­
miş ve vatan haini deği l, vatan dostu olarak bilinmesi gerektiği
işlenmiştir. "
Yargıtay Dokuzuncu Ceza Dairesi , Atatü rk' ün anısına h akaret
neden iyle cezaya çarptı rılan Necip Fazıl Kısakü re k ' e i l işkin
Istanbul Toplu Basın Mahkemesinin kararını onayl ıyor.
( . . . ) H erke sin bild iği gibi Necip Fazıl Atatü rk dü şmanıdır,
Abdülhamidçidir.
Kısakürek'e bakılırsa Jantürkler dinsizdir. Hareket Ordusu -ki
Mustafa Kemal içi ndeydi bu ordunun- " çapulcu a layları"ndan
o l uşmuştur.
Mustafa Kemal Paşa, Bağımsızlık Savaş ı ' nda hem emperyal iz­
min silahlı gücüne, hem de Hilafet ordusuna karşı çarpışmak zo­
runda k a l m ış; vatan h a i ni padişah Ingiliz gemisine b inerek
kaçmıştır.
Kısakürek, bu Vahdettin' in yanında Atatürk'ün karşısında yer
alır." (76)

" Meh met Şevket Eygi deni len din tüccarı " BUGÜN" adlı gaze­
tesinde bütün Atatürk düşmanlarını etrafına toplamıştır.

( . . . ) Ne acıdır ki, Necip Fazıl gibi bir Atatürk düşmanı, Mehmet

Şevket Eygi ile yaptığı anlaşma sayesinde BUGÜN G azetesi' nde
tam 100 gün şu sözleri kusmuştur:

- Padişah Vahdettin vatan haini değil vatan dostud ur.

Yani Vahdettin'e vatan haini diyen Mustafa Kemal Paşa ya­

lancıdır.

71
 - Vahdettin eğer israr etmeseydi Mustafa Kemal Paşa Anado­
lu'ya geçmiyecekti. Zorla gönderi lmiştir.

Atatü rk düşmanı Necip Fazıl bu sözleri 100 gün tekrarladı.

Türkiye'de kimse karşısına dikilmedi." (77)

Samiha Ayverdi tarafından yazılan "Milli Kültür Mes' eleleri ve

M aarif Davamız" adlı kitapta şu satırlar var: "Arkadan cumhuriyet
yetişti. Ve yer yer, ada ada irtibatın ı devam ettiren Türklüğü ,
bütünüyle Greko-Latin camiasına mal etmenin seferberliğini açtı.
Şark medeniyetinin devam zinciri olan bin yı l l ı k harfini bırakıp,
Latin harflerini kabul etmekle ve tarihe karşı mesu liyetini hiçe
sayan teh likeli bir cesaret ve pervasızlıkla işe başladı . . . " (78)

Samiha Ayverdi tarafından yazılan ve Atatü rk'e, Cumhuriyet'e

açıkça saldıran "Milli Kültür Mes' eleleri ve Maarif Davamız" adlı
kitap Türkiye Cumhuriyeti Devleti' nin bir bakanlığınca, Kültür Ba­
kanlığı ' nca yayımlanmıştır . . .

c) Atatürk Ağrtçlları
" . . . Kaç yıldır Türkçeydi Tanrı' nın dili;
Insana ne ilah ne de sevgili
Ne de ana-baba aratıyordu:
Her an yaratıyor, yaratıyordu .
( ... ) Ecel, alçak ecel; ne yüzle kıydı
Fani olmasaydı, o da Tanrıydı."
Behçet Kemal Çağlar (79)
***

" . . . En büyük en güzel e n yiğit kayıp

Dereler denizler çağlar ağlayıp
Rabbim de gözyaşı dökmezse ayıp

72
 Türklük yüreğini dağlasın gayrı
Cihan da bizimle ağlasın gayrı
( ... ) Gitti her ocağın söndü alevi
Yeryüzü dediğin bir ölü evi
Cihan türbe olsa almaz o devi
Türklük yüreğini dağlıyor şimdi
Cihan da bizimle ağlıyor şimdi.
Ankara'lı Aşık Ömer (Behçet Kemal Çağlar) (80)
***

" ... Ey Ata'm, senin için ağlıyor, yer de gök de,

Onlar daha çok zaman böyle ağlıyacakları
( . . .) Senin için yanmıyan yürekler taş kesilsin,
Yaş akmayan gözlere dolsun kara topraklar!
Ey Ata' m sen bir daha görmiyeceksin diye
Düşüyor dal larından birer birer yapraklar.
Bir daha görmiyecek olduktan sonra artık,
N için dağlar yeşersin, neden coşsun ırmaklar?
( . . .) En büyük kardeşini kaybettin, ey güneş sen!
Şimdengeri bulutsuz görünmesin şafaklar . . . "

Faruk Nafız Çamlıbel (81)

***

" ... Ey ilahın yüce daveti isi, göklerden eğil,

Göreceksin, du ruyor kalbirnizin üstünde putu n ! "
Faruk Nafız Çamlıbel (82)
***

73
"Gündüzler güneştin, gece ler aydın
Neden yıldız gibi göklerden kaydın
Uykun henüz yoktu sen yatmıyaydı n
Ağla garip yurdum bahtına ağla
Göklerle gürülde sularla çağla
( ...) Dilerim Tanrıdan gözde yaş olam
Başında ağlayan yavru kuş olam
Kabrine ya toprak ya da taş o lam
Ağla garip yurdum bahtına ağla
Göklerle gürülde sularla çağla
Garip Mustafa (Yusuf Mardin) (83)
***

" . . . Faniler de k ıskandı seni ah ebediyet!

Sen şimdi göklerde mukaddes ateş oldun.
Göklerde zafer Tanrı'sına yerde eş oldun.
M . Nuri Gençosman (84)
***

" . . . Nasıl toprak olursun? Bu işte, şüphel iyiz...

Sen i zaptedemezken açılan bu kucaklar,
Ecel nasıl zapteder, ölüm nasıl kucaklar?
Seni toprak göklerden nasıl bağrına çeksin?
Sen nereye sığınacak, nereye gireceksin?
Nedir ki bu kürenin nedir ki boyu eni?
Nasıl? Kara toprağa nasıl sığdırsak seni? . . . "

Tarık Binat (85)

***

74
" ... Sendin ışık veren güneşe, aya,
Mahzun birer kandil şimdi yıldızlar.
Seni her anışta içimiz sızlar.
Yıllarca tarihe ışıklar saçtın
lnsandın, insandan üstün bir şeyd in.
Destanlar yarattın, devirler açtın,
Ölmeseydin Atam, sen ölmeseydin . . .
l nsandın, insandan üstün bir şeyd in
Ümit Yaşar Oğuzcan (86)
***

" ... Güneş Atam, Ay Atam , Paşa Atam , Bey Atam!

Hangi afettir seni yere vuran hey Atam?..
Gözler bir kan çanağı, yürekler belik, belik;
Geçiyor Türk gençl iği önünden bölük bölük! . . "
F. Cemal Oğuz Öcal (87)
•••

" . . . Ata m! Sensiz yaşamak b ir başka ölüm bize

Huzurunda Azrail neden gelmedi d ize?
Sen Tanrıya en yakın, en sevgili bir eştin,
Varl ığında cihanı ı sıtan bir güneştin!..
Tutu lur da güneşi kararmaz mı hiç dünya?
( . . . ) I nince şanlı bayrak boynu bükük yarıya! . .
D u l kadınlar, yetimler saçlarını yoldu lar,
Vurdurnun dilberieri güller gibi soldu lar! . ..
( ... ) Atam! Seni sevmek te bir ibadettir bize!..
( ... ) Kalbirnize heyecan, kanımıza hız verdin,
Tanrıya giden yolu i lk önce sen gösterdin ... "

Cemal Oğuz ÖCal (88)

***

75
" . . . Dünyayı gözümüz görmüyor Atam!
Güneş gayri ışık vermiyor Atam!. ..
( ...) N 'olur sesime bir ses ver de Atam!
Seni bizden alan feleğe çatam!. ..
( ... ) Haşre kadar orda yat uyu Atam!
Dünya Durdukça ben yasını tutam?! . . . "

Cemal Oğuz Öcal (89)

***

"Atam gitti giderim,

Ben Atasız niderim,
Elle men yansın yürek;
Kurumasın gözlerim! ..
Be lirsiz bir rüzgarım,
Seller gibi çağiarım
Atam gitti, ardından
Gece gündüz ağlarım!"
Vehbi Cem Aşkın (90)
***

Nasıl olur ey Tanrım,

Atam ölecek miydi?
Semamızın güneşi,
Böyle sönecek miydi?

Nasıl kıydın, elimden

Aldın Atatürk ' ü mü?
Dağ başını şarkımı,
Söyleyemem türkümü?

76
"O" nsuz artık zevki yok,
Yaşamanın, gülmenin.
Yılların, mevsimlerin,
Her şeyler olsun sen in!"
!smail Hakkı Talas (91)
***

" . . . Fakat hayır . . . O ölmez, şu güneş söner mi hiç,

Güneşe ışık veren bir güneş söner mi hiç!"
Rıfat Necdet Evrimer (92)
***

( . . . ) Ah , ölüm! Ona sen ne dedin, kıydın

Hangi dine, h angi kitaba uydun?"
Ali Vecdi Bingöl (93)
***

" Koca bir güneşin akşam olmadan

Dagların ardından sönüşü gib i ,
M i llete can veren, vatan yaratan
Tanrı' nın göklere dönüşü gibi,

Ölümün içimde bir yara, Atam.

Derdimi kimlere döküp anlatarnı
( ...) Sana can verip de ben ölsem Atam,
( ... ) Kör olsun sana yaş dökmeyen Atam!"
Nurettin Artarn (94)
***

n
"Kara toprak diye en hissiz ayaklar hatta
Basamaz toprağa , toprakta cenaze n varken."

Mithat Cemal Kuntay (95)

***

"Onu aramızdan aldığı için

Tabiat önünde ölüm utansın;
Mi lleti Atasız kaldığı için,
Kalpler yaralansın, gönüller yansın . . .

Çiçekler açmasın, kararsın renkler;

Bir kızıl mateme girsin ahenkler;
Kalplerden örülen taze çelenkler
Ruhuna sarılsın ve h alkalansın . . . "

Emin Ü lgener (96)

***

" . . . Durmadan dökü lür şimdi göz yaşı ...

Ah Tanrım kıskanıp o yüksek başı . . .
Devirdi aldı d a sanki n e buldu!
Yazık ki bizlere olanlar oldu ...
( . . . ) Ah Ata m nerdesin, Ata m nerdesin?
Ağlamak yeter mi senin ardından?
Bir dünya kaybettik, yan yüreğim yan! .. "

Ali U lvi Elöve (97)

***

78
"Ah Atam, vah Atam! Biricik Atam
Yaralı bagnma ateşler katam,
Başımı taşına koyarak yatam
Bir güneş batar mı, ölür mü Atam?
Gösterin Tanrı'yı sorup da çatam.
Durası kalbime agular dolsun,
Analar ağlasın, saçını yolsun,
Güneşler dogmasın , çiçekler so lsun.
Toprağa girer mi, ölür mü Atam?
Gösterin Tanrı'yı sorup da çatam.
( ... ) Uğrunda edeyim kendimi adak.
( . . . ) Bizleri bırakıp gittin mi Atam?
Kendimi taşlardan taşiara atam,
Bırakın Atam'ın koynunda yatam."
Hikmet Turan Dağlıoğlu (98)
***

" ... Işıklar yanmaz ola; gün, ay yasa b ata Türk,

Ey Tanrı milletinin en büyüğü Atatü rk!
Ne tat kaldı acunun baharında, güzü nde;
Ne heybet var gökünde, ne ışık gündüzünde,
En büyük gücü sendin Tanrı' nın yer yüzünde,
( ... ) Tanrı kıskandı seni, kendinden ışık diye . . .
( ... ) Ne doğudan sel gibi kopan Atilla, Cengiz,
Sana eş olamadı ne yol, ne dağ, ne deniz,
Bu n ak din büyükleri! Nerede mahşeriniz?.
Yedi kat gök yıkıla, gün ay yasa bata Türk,
Ölüm olam kavuşam sana nola Atatürk! . . "
Şükrü Kurgan (99)
***

79
"Anıt-Kabir gönüllerde halka halka,
O mabetten yurdumuza nur damlıyor. "
Hüseyin Öztürk ( 100)
***

" Ufuk tarihe batarken, Atatürk ad lı eşi,

Istemem söndürünüz gökteki magrur güneşi! . .
Koparıp kalbimi mihrabına avize yapın! ..
Bırakın gökleri, topraktaki mabuda tapın! ..
Faruk Şükrü Yersel (101)
***

" . . . Atam nerde sin, nerdesin?

Tevet, deli gibi deli,
Şaşırdı, sapıttı yo lu.
Konuşamaz oldu dili.
Atam nerdesin, nerdesin?"
Feth i Tevetoglu (102)
***

" . . . Arslan Ata m, yigit Ata m, er Ata m

Sen kalk topragından ben orta yatam. "
M. Faruk Gürtunca (103)
***

" . . . Bir derin hüzün le erimedeyim,

Ben onsuz nideyim , onsuz nideyim,
Atama gideyim, O'na gideyim;
Bir derin hüzün le erimedeyim."
Şükrü Galip Erker (104)
***

80
 " ... Türklüğün kabesi ola Ankara,
Atanın peşinden giyindi kara.
( . . . ) Dünyada bir defa görebilseydim,
Ah etmezd im O'ndan sonra ölseydim!"
Ali Osman Atak (105)
***

" Ru hu muzda bir uçuru m, her yerde, her şeyde bir eksiklik, bir
boşluk var.
Ah Atatü rk, umut, neşe, gü neş, her şey, meğer ki hep sen
imişsin . "
lzzet Ulvi Aykut (106)

ç) Atatiirk'e Geıçekçi, Nesnel ve Bilimsel Bir Yaklaşm

Atatü rk h akkında, yukarda örnekleri görü ldüğü gib i , üç ayrı
tavır gözlemlenmektedir. Bu tavırlardan biri, Atatürk övgücüleri­
nin; diğeri, Atatürk sövgücülerinin, düşmanlarının ve yadsımacıla­
rının (inkarcılarının); bir başkası ise, Atatürk ağıtçılarının tavrıdır.

Atatürk övgücüleri , Atatü rk ' ü Tanrıl aştırmakta, peyga mber­

leştirmekte, evliyalaştırmakta, tabu laştırmakta ve putlaştırmak­
tad ırlar. Atatürk' ü , O'nun söz, düşü nce, davranış ve eylemlerini
her türlü eleştirinin ü stünde tutmaktad ırlar. On lara göre, Atatürk,
etten kemikten oluşan bir insan, b ir varl ı k deği l ; i nsan üstü ,
olağan üstü bir varlıktır.

Atatürk sövgücü leri, düşmanları ve yadsımacıları, Atatürk'e ve

devrimlerine karşıdırlar. Atatürk'ü ve O ' nu n yaptıklarını, eylemlerini
yadsırlar (inkar ederler). Kurtu lu ş Savaşını başlatan, gerçekleşti­
ren ve yurdumuzu düşm anlardan kurta ran ın Mustafa Kemal
Atatürk deği l, düşmanlarla i şb irl iği yapan satı lmış, hain , alçak
Padişah Vahdettin olduğu nu ileri sürererek tarihsel gerçek leri
çarpıtmaya çalışırlar. Padişahlığı, halife liği, şeriatçılığı kaldırıp laik

81
 Türkiye Cumhu riyeti Devletini kurduğu için Atatürk'e komün ist,
din düşmanı, deccal derler. Atatürk'ten sövgüyle, za lim Padişah
l l . Abdü lhamit ile hain Pad işah Vahdettin'den övgüyle söz eder­
ler. Atatürk' e, Atatürk adını bile çok görürler. Atatürk' ü ve devrim­
lerini hiç sevmezler, ama herkesten fazla Atatürkçü görünürler. El­
lerinden gelse Atatürk' ü , devrimlerini ve gerçek Atatürkçüleri bir
kaşık suda boğmaya çalışacaklardır, fakat güçleri yetmediğinden,
gerçek amaçlarına u laşmak için, Atatürk'ü ve Atatü rkçülüğü bir
maske olarak kullanırlar. Gerçek Atatürkçülere iftiralarda bulunurlar
ve meydanın kendilerine kalması için her türlü oyunu oynarlar.
Atatü rk ağıtçıları, Atatürk öldü diye ağlayıp sızlarlar, O'na ağıtlar
yakarlar. Atatürk'ün ölümüyle her şeyin b ittiğini sanırlar. Atatürk
olmadan veya yeni bir Atatürk, ikinci bir Atatü rk ortaya çıkmadan­
Türkiye'nin kalkınamayacağına inanırlar.
Kanımca, Atatü rk h akkında yukarda açıklanan üç tavır da
yanlıştır. Atatü rk'e, övgüyle, sövgüyle, düşmanlıkla, inkarcılıkla,
redcilikle ve ağıtla değil; sevgiyle, akı lla, mantıkla yaklaşmalıyız. En
doğru tavır budur.
Yurdu muzu düşmanl ardan kurtaran, bağı msızlığa, özgürlüğe
kavu şturan , devletimizi kuran ulu önder M u stafa Kemal Ata­
tü rk' ü elbette sevmel iyiz, övmel iyiz. Ancak, ölçüyü kaçırıp Ata­
türk'ü Tanrı laştırmamalı, peygamberleştirmemeli, evliyal aştırma­
malı, tabu laştırmamalı ve putlaştırmama lıyız. Atatürk sevgisiyle
Atatürkperestliği birbirinden ayırmalıyız. Atatürk' ü içtenlikle sev­
mek başkadır, Atatürkperestlik ise yine başkadır. Atatü rkperest­
lik, Atatürk'ü Tanrılaştı rmak, O'na tapmaktır. Atatü rk' ü içtenlikle
sevme liyiz, ama O'na tapmamal ıyız. Atatürk yurdumuzu emperya­
l izmden kurtaran ve devletimizi kuran büyük bir kahramandır,
fakat yine bir insandır, Tanrı, peygamber deği ldir.

-, Atatü rk, Kurtu l u ş S ava ş ı n ı ve devr i m l eri tek b a ş ı n a

gerçekleştirmemiştir h iç kuşkusuz. Türk h a l k ı , Mustafa Kemal

82
Atatü rk' ü n önderliğinde, kadını erkeği , genci yaşiısıyia b irl ikte
kanını, canını vererek kazanmıştır Kurtu luş Savaşını. Ancak, Türk
u lusuna, h alkına savaşta, barışta ve devrimlerde önderl ik eden,
yurdumuzun ve halkımızın kurtuluşu için her türlü özveriye, çi leye
katlanan, yaşamını ortaya koyan büyük önder Atatü rk'ü ve O'nun
yaptıklarını, eylemlerini yadsımak tek sözcük i le nankörlüktür.
Atatürk düşmanlarının çabaları tarihsel gerçekleri çarpıtmaya yet­
meyecektir. Gayretleri boşunadır.
Atatürk öldü diye ağlayıp sızlamak, O'na ağıtlar yakmak da
h iç b i r şey kazand ı rmaz bize. Atatürk ' ü n öl ümüyle h er şeyin
b ittiğini, Atatürk olm adan Türkiye'nin kalkınamıyacağı nı sanmak
d a , b u n a inanmak da b i r h atadır, b i r yanı lgıdır. Atatürk' ü n
ölümüyle her şey bitmiş deği ldir. Türk halkı, Atatürk olmadan da,
O'nun yaşamda en gerçek yol gösterici saydığı bilimin yolundan
giderek kalkınacak, çağdaş uygarlık düzeyinin üstüne çıkacaktır
mutlaka.
Kanımca , Atatü rk'ü ve eylemlerini yadsımak gib i , Atatürk'ü
Tanrı laştırmak, peyga mberleştirmek, evl iya laştırmak, tabu­
laştırm ak ve putlaştırmak da h atalı bir d avranıştır. Bu tür tutum­
lar, akla, mantığa, bil ime ve tarihsel gerçekiere aykırıdır. Evet,
Atatürk, ü stün yetenekli büyük bir kah ramandı r, büyük bir kur­
tarıcıdır, büyük bir dahid ir, ama yine de bir insandır. Etten kemik­
ten yaratı lmış, seven, sevilen, özlemleri olan, h ata işieyebilen bir
insan. O halde Atatürk' ü değerlendirirken O'nu her şeyden önce
bir insan olarak ele almalı, ne yadsımalı, ne de Tanrı laştırmalıyız,
olduğu gibi göstermel iyiz.
Atatürk, hataları , yanılgıları, yaptıkları, yapamadıkları , başarıları
ve başarısızlıklarıyla b irl ikte b i r bütün olarak ele a l ınma l ı ve
değerlendirilmelidir. Atatü rk konusund aki duygusal, biçimse l ,
basmakalıp yaklaşımları b i r yana bırakıp, akılcı, gerçekçi, nesnel ve
bilimsel bir yaklaşımı benimsemeliyiz. Atatürk'ü ve düşü ncelerini
tabu laştırmaktan ve dogmalaştırmaktan kaçınmalıyız .
•

83
 Atatü r_k kimdir, neler yapmıştır? Atatürk, Kurtu luş S avaşını
h angi koşullar altında nasıl ve kimlerle b irlikte kaza nmıştır?
Atatürk, amaçlarına ne ölçüde u laşabilmiştir? Atatürk, daha neler
yapmak istiyordu? Atatürk, yapmak istediği işlerin, eylemlerin
bazı larını n için gerçekleştirememiştir? Atatürk, Kurtu luş Savaşı
döneminde ve devrimleri gerçekleştirirken yaşamında en büyük
yardımı, desteği kimlerden görmüş, kimler tarafından engel len­
miştir? Atatü rk, h angi görüşlerin, ideo loj i lerin, devri mlerin,
düşünürlerin, devlet ve bilim adamlarının etkisi altında kalmıştır?
Tüm bu soruların yanıtları tarihsel gerçekiere bağlı kalınarak ortaya
çıkartılmalıdır. Atatürk ve O ' nun eylemleri, devri mleri ve Kurtuluş
Savaşı, tü m yönleriyle, gerçekçi, nesnel ve b i li msel bir şekilde in­
celenme lidir. Atatü rk'ün yaptıkları işler, gerçekleştirdiği eylemler,
devrimler takdir edilmeli, fakat çeşitli nedenlerle gerçekleştiremedi­
ği işler, eylemler, devrimler açık açık ortaya konmalıdır. Gerçekleşti­
remediği eylemler, devrimler, en kısa zamanda, demokratik yön­
temlerle, gerçekleştirilmelidir.

Atatürk ve dönem i , da lkavukluğa ve yadsımacılığa başvurul­

madan olduğu gibi gösterilmelidir. Ne yazık ki, bu, şimdiye dek
yapılmamıştır, yapılamamıştır. Atatürk'ü ve dönemini çeşitli yönle­
riyle ele almalı, ineelemeli ve eleştirmel iyiz. Eleştiriden, özeleşti­
riden, gerçeklerin ortaya çıkarı lmasından, yazılmasından, konu­
şulmasından korkmamalıyız.

12. IKI YÜZLÜLÜCÜMÜZÜN BIR BELGESI

Her toplumun kendine özgü bazı karakterleri, özellikleri vardır.
Toplumlar, bu özellikleriyle diğer toplumlardan ayrılırlar. Türk toplu­
munun da, kendine özgü karakterleri, özellikleri vardır.

Zor günlerde gösterdiğimiz u lusal dayanışma, milli b irlik ve be­

raberlik, sorunlara sağduyu ile çözüm bulma, konu kseverlik gibi

84
övgüye değer bazı özell iklerimiz yan ında, eleştirilecek yönlerimiz,
daha doğrusu toplumsal bazı hastalıklarımız da bu lunmaktadır.

Türk toplumu, Türk insanı , genellikle , aklıyla, mantığıyla değil ,

d uygu larıyla hareket eder. B u n u n en somut örneği n i spor
karşılaşmalarında görüyoruz. Örneğin, milli takımımız yabancı bir
futbo l takımıyla karşı laşıp yenerse o futbolcuları kahraman, yeni­
lirse futbolcuları vatan haini ilan ederiz.

Insandan put yapıp ona tapma, her şeyi tek bir kişiden bekle­
me de b i r başka to p l u msal h a stal ığım ızd ır. "A" h ü kümeti
döneminde o döne min en güçlü adamı "X"e büyük kurtarıcı
gözüyle bakar, ona tapar, her şeyi ondan bekleriz. "A" hwkümeti
iktidardan çe kil ince "X" hain olur gözü müzde . " B " h ü kümeti
döneminde o dönemin en sevilen adamı "Y" bu kez büyük kur­
ta r ı c ı m ız o l u r . " B " h ü kü meti iktidardan çek i l ince veya
düşürü lü nce "Y"de hainl ikten kurtulamaz. Hain sayılan "X" ve "Y"
bir süre , belli bir zaman sonra yeniden " kahraman" olurlar. Bu
durum, böyle sürüp gider yıllarca. " Hain" ve " Kahraman" yaratma­
da üstümüze yoktur. Bu konuda bir yarışma yapılsa rahatlıkla
dünya birincisi oluruz.

Gerçekleri yazanlara baskı uygu lamak, doğruyu söyleyenleri d�

kuzuncu köyden kovmak b ir başka toplumsal hastal ığım ızd ır.
Hırsızl ıklara, yolsuzluklara karşı çıkan, h alkın, devletin çıkarlarını
savunan, gerçekleri yazan ve söyleyenleri hiç sevmeyiz. Doğruyu
yazanları , söyleyenleri sürüm sürüm süründürmekten sadistçe
bir zeyk alırız. Onlara yapmadığımız kalmaz. Gerçekleri yazanlara,
söyleyen iere sosyal , siyasa l, ekonomik ve psikolojik b askı uygu­
lar, onlarJ bir kaşık suda boğmağa çalışırız. Amaç, gözü kör, kulağı
sağır, vicdanı kör, korkak, pısırık, uyu şuk, rahatlıkla yönlendirile­
bilecek bir toplum yaratmaktır. Sömürücülerle işbirlikçilerinin de is­
tedikleri budur zaten.
 Gerçekleri yazan, söyleyen, medeni cesaret sah ibi, kişilikli,
onurlu insanları ayaklar altına alıp ezmeye çal ışan bizler; yağcıları,
eyyamcıları, yalancı ları, sahtekarları, nemelazımcıları, dönekleri, bu­
kalemunları, madrabazları, hakkabazları eller üstünde tutarız.

Fabrikasyon insan yetiştirmek, b i r başka toplu msal h as­

talığımızd ır. Toplumu oluşturan tüm insanlarımızın aynı fabrika­
dan çıkmış bir mal gibi olmasını ister ve bunun için tüm gücümüzle
çalışırız. Farklı, değişik görüşte insanların o lmasını, çok sesli bir
toplum istemeyiz; tek sesl i b ir toplum özleriz. Haksızlıklara, ada­
letsizliklere boyun eğen, oku mayan, yazmayan, düşünmeyen, in­
celemeyen, sormayan, araştırmayan, her söylenene inanan, her
şeye evet d iyen, nemelazımcı, korkak, pısırık, kişiliksiz koyun kılıklı
insanları çok severiz. El inde sopası ve kavalı bulunan bir çoban ve
çobanı n önünde insan kılıklı koyu nlar. . . Bazı çevreler, işte böyle
koyun sürüsünden farksız b i r toplum istiyorlar. Sezar' ın h akkını
Sezar'a vermek gerekirse, koyun sürüsü gibi bir toplum yaratmak
isteyen bazı çevre ler, böyle bir toplum yaratmada çok başarılı ol·
dular. . . Baksanıza, çevremiz, koyun, kuzu kılıklı insanlarla, koyun
gibi insanlarla dolu . . .

Toplumsal h astalıklarımızdan biri de , pekçok konuda ikiyüzlü

oluşumuzdur. Her fı rsatta çal ışmaktan, alınteriyle kazanmaktan,
namuslu, dürüst, onurlu olmaktan söz ederiz. Çocuklara dürüst
olmalarını öneririz, bol bol yemin ettiririz. Fakat toplumumuzda en
saygı n, en sevilen kişiler, emeğiyle geçi nen namu s l u , dü rüst,
onurlu, çal ışkan özverili insanlar değil; rü şvetçiler, h ırsızlar,
kaçakçılar, tembeller, dolandırıcılar, üçkağıtçı lar, h alkı ve devleti
soyanlar, sömürenlerdir.

Günümüz Türkiye' sinde, rüşvet yemeyen, çalıp çırpmayan do­

landırmayan , h ırsızlık, üçkağıtçılık yapmayan namu slu , dürüst,
onurlu kişi lere "aptal, enayi, de li, manyak" gözüyle bakılıyor.
Rü şvet yiyerek, hırsızl ık, kaçakçılık, üçkağıtçılık yaparak, h alkı ye

86
devleti dolandırarak köşeyi dönenler ise, toplumun en muteber,
en saygın kişi leri o l uyorlar. Değer yargı ları a lt üst o ldu
günü muzde . Ça lışkan, dürüst, onurlu olmak deği l ; rüşvetçi ,
hırsız, dalkavuk, dolandırıcı olmak önemli.
Köşe dönme düzeni, bu düzen. Önemli olan, köşeyi dönmek.
Köşeyi dön de nasıl dönersen dön. Kaçakçılık yap, hırsızlık yap,
üçkağıtçılık yap, halkı, devleti do landır, yeter ki köşeyi dön . . . I şte
o zaman para sende, pul sende, mal, mülk, kat, yat, köşk sende,
koltuk sende, itibar, saygı sende, her şey sende olur. Herkes
önünde saygı ile eğilir. . .
Bu düzen, köşe dönme düzeni . Allahı, d i n i , peygamberi, kitabı,
namusu para olan, paraya tapan, paraperest insanlar yetiştiriyor,
bu düzen.
N am ussuzlar, to plumun en saygın insanları s ay ı l ı p eller
üstünde taşınırken, namuslular ezi liyor. N amu ssuzlar, mi lyonlar,
milyarlar içinde zevk ve �efa içinde yaşarken; namuslu lar, açlık ve
setalet içinde ömür tü ketiyorlar. Namussuzlar, seslerini duyurur­
larken; namu slu ların, sesleri çıkmıyor, çıksa da seslerini kimse
duymuyor. Namussuzlar, hak etmediklerini ald ıkları halde; namus­
lular, haklarını aramıyorlar, arasalar da alamıyorlar.
Işin acı yönü, hırsızlar, kaçakçılar, vurguncular, soyguncu lar,
namussuzl ar, herkesten fazla Atatürkçü, herkesten fazla yurtse­
ver görünüyorlar.
Çocu klara, gençlere okulda dürü st, çal ışkan, onurlu olmaları
öğretiliyor. Ancak, gerçek yaşamda bunların geçerli olmadığı nı
görüyorlar. Çocuklar, gençler, okulda öğre nd ikleriyle gerçek
yaşamda gördüklerini karşılaştırd ı klarında şaşırıp k a l ıyorlar,
buna l ı miara düşüyorlar. Çünkü okuldakilerle yaşamdakilerin birbi­
riyle taban tabana zıt o lduğunu biliyorlar, görüyorlar.
Çalışkan, dürüst onurlu olmak kara kap l ı kitaplarda ka lıyor.
Gerçek yaşamda ise, üçkağıtçı, yalancı, dolandırıcı, h ırsız, vurgun-

87
cu ve namussuz olmak geçerli o luyor. Bu durumu b ilen bazı ana
babalar, çocuklarını yetiştirirken çifte standart, çifte ö lçü uygu­
luyorlar. Başkalarının yanında çocuklarına çalışkan, dü rüst, na­
m u s l u , onurlu olmayı ö ne ren, öğütleye n , bazı ana babal ar;
çocuklarıyla başbaşa kaldıklarında "Aman evladım" diyorlar, "b iz
başka larının yanında sana Çalışkan, dürüst, namuslu ol d iyoruz,
ama buna fazla inanma. Dürüst, namuslu o ldunmu toplu mda ezi­
lirsin, harcanırsın. Memleketi kurtarmak sana mı kaldı? Eline fırsat
geçti m i , sen de ye, çal çırp, üçkağıtçılık yap! Çünkü bu düzende
önemli o lan, dürüst o lmak değil, köşe dönmektir. Köşeyi dönmek
için ne gerekiyorsa yap! Kaçakç ı l ı k , h ı rsızl ık, üçkağıtçılık, do­
landırıcı lık yaparak köşeyi dönenler el üstünde taşınıyor. Gazetele­
rin baş köşelerinde onlar, her yerde onlar. Sen de köşeyi dönenler
gibi o l . S ırası ge li nce herkesten fazla dürüst, herkesten fazla
memleketsever, herkesten fazla Atatürkçü görün. Işini yürüt. Ge­
misini kurtaran kaptan ol. Okuma, yazma, gerçeği söyleme , evete­
fendimci ve nemelazımc ı o l . Kaçma, karışma, çalışma. H aksız­
lıklara, adaletsizliklere karşı çıkma. Aksi halde mimlenir, fişlenir,
h arcan ırsın . "

Evet, b u düzen, köşe dönme düzen i. Köşeyi dön de nasıl

dönersen dön . Önemli olan, köşe dönmektir. Yakında, köşe
dönen h ı rsızların , vurgu ncuların, soygu ncuların, üçkağıtçıların
büstleri, heykelleri, anıtları meydanlara dikilirse hiç şaşmamak ge­
rekir. ..

Toplumsal hastal ıklarımızdan biri de, Atatürk ve Atatü rkçü lük

kon usu ndaki tutumu muzda, daha doğru su ikiyüzl ü lüğümüzde
gö rü l m e kted i r. Pekço k k o n u d a o l d uğu g i b i , Atatürk ve
Atatürkçülük konusunda da çifte standart, çifte ölçü uygu luyo­
ruz. Öze l, gayrı resmi topl antı l a rda Atatü rk'ü ve Atatürkçü lüğü
yerin d i bine batıran bizler; re smi top l antı larda Atatü rk ' ü ve
Atatürkçülüğü övüyoruz.

88
 Özel konuşmalarda, toplantılarda, kapalı kapılar ardında, evler­
de, kahve le rde, lokanta larda Atatürk için neler dem iyoruz ki
neler . . . Öze l , gayrı resmi toplantı larda Atatü rk'e " Komünist,
faşist, gerici, şeriatçı, ırkçı, Turancı, d insiz, deccal, din düşmanı,
gök gözlü şeytan, ayyaş, katilin oğlu , I ngi l iz ajanı, emperya l ist
u şağı" diye n , Atatürk a leyh ine demedi kleri n i b ırakmayan,
Atatürk'e en ağır h akaretleri yapan b izler; resmi toplantı larda,
konuşmalard a Atatürk için " Büyük kurtarıcı, eşsiz kahraman, ulu
önder, büyük komutan, büyük devlet adamı, devletimizin banisi,
milletimizin hamisi, ebedi şefimiz, dahi lerin dah isi, uluların u lusu ,
yücelerin yücesi, peygamberimiz, All ah ımız, can ımız, herşeyimiz"
diyoruz, O'nu öve öve göklere çıkartıyoruz.

Atatürk konu sundaki bu iki yüzlü l üğümüzün somut bir be lge­

si, kanı mızca, "25 Temmuz 1951 Tarih ve 5816 Sayılı "Atatürk
Aleyhine I şlenen Suçlar Hakkında Kanun" dur. " . . . Bu kanuna
göre, Atatürk' ün heykellerini kırmak, onun kişiliği üzerinde alçaltıcı
sözler yazmak ve söyleme� suç sayıl ıyordu . Bu kanun , Türk Devri­
mi için yüz kızartıcıdır. Atatü rk' ü küçü ltmek için bundan daha iyi
bir yol bulunamazdı. Hayatı boyu nca u lusu için çalışmış, Türklüğü
yüceltmek, halkı uygarlaştırmak için elinden geleni yapmış, büyük
Önder' in anısını kanun yolu ile koru mak pek acı ve hazindir."
(107)

Her fırsatta Atatürk'ü çok sevd iğin i , Atatü rkçü o lduğunu

söyleyen b izler, ne acıdır ki, Atatü rk'ü ve anısını korumak için bir
yasa çıkarmak zoru nda kaldık. Evet, Atatürk ' ü ve anısını, yasa zo­
ruyla, silah, kelepçe ve hapishane zoruyla koruyoruz. Bugün pek
çok k i ş i , kork u d a n , zoraki Atatü rk' ü sever ve Atatü rkçü
görünüyor. Gerçekleri saklamaya, gizlerneye hiç gerek yok. Gerçek
gün gib i ortada.

Bir insan ın Ata'sını sevmesi, O'na saygı göstermesi için yasa

çıkarılmasına gerek var mı? M u stafa Kemal'e Ata' m ız diyoruz,

89
sonra Ata ' m ızı koru m ak, O ' na s aygı göstermek için yasa
çıkarıyoruz. I şte bu, b izim Atatü rk konusundaki ikiyüzlül üğü­
müzü açıkça göstermekte, belgelemektedir.
Yalnız bizim değil, kalkınmış, çağdaş uygarlık düzeyine u laşmış
ülkelerin de kurtarıcıları , ulusal kahramanları var. O ülkelerin, ulusal
kahra manlarının anısını koru mak için yasa çıkardıklarını h i ç
sanmıyoruz. B u tür b i r uygu lama Hitler Almanya' sında, M ussolini
ltalya'sında, Stalin Rusya'sında, M ao Çin' inde olmuştur belki .
Ancak, çok partili demokrasi ile yönetilen ü lkelerde böyle b i r uygu­
l amanın olduğunu h i ç sanmıyo ruz. Ka ldı ki, bugünün Rus­
ya'sınd a Stalin, bugünün Çin' inde M a o , rahatl ıkla eleştiril­
mektedir.
"Atatürk Aleyh ine I ş lenen Suçlar H a kkındaki Ya sa" b i r
ikiyüzlülük belgesi olarak karşımızda durmaktadır.
Gerçeği söylemek gerekirse, Atatürk'ü ve Atatü rkçülüğü yasa
zoruyla ayakta tutuyoruz. Pekçok kişi, bu yasadan korktuğu için
Atatü rk'ü ve Atatürkçülüğü sever görünüyor. Bunları n, Atatq rk'ü
sevrneleri zorakidir, korkudan öyle görünüyorlar.
Kapalı kapılar ardında Atatürk'e en ağır hakaretleri yaptıktan
sonra yüzlerine "Atatü rkçülük" maskesi takıp meydana çıkan ve
Atatürk ilke ve inkılapları üzerine söylev çeken, timsah gözyaşları
dökenler, en büyük Atatürkçü sayı l ıyorlar gü nümüz Tü rki­
ye ' sinde . . .
Kanımca, önemli olan, Atatürk' ü yasa olmadan, yasa korkusu
o l madan sevd i rebi lmekti r. S am i m i , i çten sevd ireb i l mektir.
Atatü rk, böyle bir yasa olmadan da sevil irse, o zaman Atatürk,
gerçekten seviliyor demektir. Anc-=ık, bu yapılamadı şimd iye dek.
Atatürk' ü yasayla, zorla, korkuyla sevdirmeye; Atatü rkçü lüğü
yasa zoruyla, korkuyla ayakta tutmaya çalışıyoruz.
"Atatürk ve Atatü rkçü lük yasa o l madan, zo ra, korkuya
başvurmadan da sevilecektir, benimsenecektir. Çünkü Atatürk ve

90
Atatürkç ü lü k, h a lka mal olmuştur" diyenler çıkacaktır. Evet,
Atatürk ' ü ve Atatürkçü lüğü, yasa o l madan, korkuya, zora
başvurmadan seven, benimseyen samimi, iÇten A�atürk severler,
Atatürkçü ler vardır yurdumuzda. Bundan hiç kimsenin kuşkusu
yok. Ancak, onların etkinliği, sayısı ne kadardır acaba?

" Atatü rk Aleyh ine I ş l e n e n S u ç l a r H a k k ı nd ak i Ya s a "

ka ldırıld ığında Atatü rk'e ve anı sına sövü lecek, Atatürk ' ü n
büstleri, heykelleri, anıtları kırılacak, Atatürk'e ve Atatürkçülüğe en
ağır hakaretler yapılacaktır. Atatürk ve Atatü rkçülük yerin dibine
b atırılacaktır. Bunları yapacakların sayısı hiç de az olmayacaktır.
Böyle bir şey o lmaz diye n ler varsa, buyursunlar, bu yasayı
kaldırsınlar. Zannetmiyorum ki, kaldırabilsinler.

Atatürk' ü , anısın ı , Atatürkçülüğü, yasa zoruyla , kelepçeyle, si­

lahla , h apishane ile koruduğumuz, ayakta tuttuğumuz yadsın­
maz bir gerçektir. Acıdır, ama gerçektir bu ...

13. IKINCI ATATÜRK

" Bir dehaydı O. Ondaki akıl, zeka, ileri görüşlü lük, yu rt ve u lus
sevgisi kimde vardı ki? Yedi d üvele karşı nasıl da meydan
okumuştu yarabbi. Ah Atatürk ahhh!. . .

Yalnız büyük b i r komutan değil , büyük bir devrimci, büyük bir

devlet adamıydı aynı zamanda. Çürümü ş imparatorluktan yepye ni
b i r cumhuriyet yarattı. O kadar devrimi çok kısa bir zamanda
gerçekleştirdi. Of Atatürk offf!

Saçları altın gibiydi. Gözleri deniz mavisi. Kalem gibiydi parmak­

ları. O boy, o endam. o kaş, o göz ondan başka kimde vardı ki?
Güzeller güze l iydi O. Vah Atatürk vah hh!

Atatürk'ten sonra iktidara gelenlerden hiçbirisi Atatürk'ün yeri­

ni tutamadı, O'nun yaptıklarını yapamadı. Başımızda Atatürk gibi

91
bir adam olmadan kalkınmamıza olanak yok. Bize Atatürk gibi bir
önder gerekli. Atatürk yaşasaydı böyle mi olurduk biz? Atatürk
ö lmeseydi çoktan kalkınırdık. Tanrıdan bir mucize olsa da Atatürk
d irilse veya yeni bir Atatürk, ikinci bir Atatürk çıksa ortaya. Bakın o
zaman nasıl düze lird i , nasıl kalkını rdı Tü rkiye. Oh Atatürk ohhh!"

Yurdumuzda böyle düşünenierin sayısı h iç de az deği ldir.

Bazıları, Atatürk öldü diye ağlayıp sızianıyorlar ve bir mucize olup
Atatürk'.ün d i r i l me s i n i veya ye n i b i r Atatü rk ' ü n , ikinci b i r
Atatürk' ün ortaya çıkmasını bekliyorlar.

Zaman zaman bazı kişiler de, ortaya çıkıyorlar ve kendilerini ikin­

ci Atatürk ilan ediyorlar. Bazıları da, bu işi çevrelerindeki dalkavuk­
larına yaptırıyorlar. Kiminin kaşı gözü Atatü rk'e benzediği için ken­
d i n i i kinci Atatürk o l !irak görüyor. Kimis i , Atatürk' ün se sini,
konuşmasını, tavrını taklit ederek Atatü rk'e benzerneye çalışıyor.
Kimisi ise, Atatürk'ün giysilerine benzer giysiler giyince kend ini
ikinci Atatürk sanıyor. Atatü rk' ün sesine, konu şmasına, tavrına
öykünerek, O'nun gibi giyinerek Atatürk olu nsayd ı herkes Atatürk
olurdu. Atatürk olmak o kadar olay değil. . .

Atatürk ' ü n d i r i l m e s i n i veya i k i nc i bir Atatürk ' ü n o rtaya

çıkmasını bekleyerek boş hayaller peşinde avunmak, bizi tembel­
l iğe , uyuşukluğa ve m iskinl iğe sürüklemekten başka h içbir işe
yaramıyor. Yaramadığını yıllardan beri görüyoruz işte.

Atatürk'ü yetiştiren Türk halkı, her alanda yeni değerler, yete­

nekler yetiştirmektedir. Bilimde, sanatta, edeb iyatta vb. güçlerini
tü m dünyaya kabu l ettirmiş, kanıtlamış çok değerli, yetenekli in­
sanlarımız vardır. Türk halkı, büyük, doğurgan, yetenekli bir halktır.
Ancak, Atatürk gibileri istendiği zaman gökten zembille " şıp" diye
inmez, zamanla çıkar ortaya.

Ka ldı ki, yalnız bizim değil, b aşka u lusların d a , örneğin ,

kalkınmış, çağdaş uygarlık düzeyine ulaşmış toplumların da kur-

92
' tarıcıları, kahramanları var. Fakat onlar bizim gib i, kurtarıcılarının,
kahramanlarının dirilmesini veya yeni kurtancıların ortaya çıkmasını
beklemiyorlar. Onlar bizim gibi " Kurtarıcımız böyle dediydi", "Hayır,
kurtarıcımız böyle demedi şöyle dediydi" diyerek, lafebeliği yapa­
rak zaman öldü rmüyorlar. Peki ne mi yapıyorlar? Bilimi, aklı rehber
edinerek elele, gönü l gönü le, kafa kafaya vererek, inançla, azimle,
sistemli, disiplinli, planlı ve programl ı bir biçimde çalışıyorlar.

Atatürk öldü diye ağlayıp sızlanmaktansa, Atatü rk'ün dirilme­

sini veya ikinci bir Atatürk'ün ortaya çıkmasını beklemektense bi li­
min, insanlığın, çağdaş uygarlığın yolundan elele yürümek, sürekl i,
ileriye, iyiye ve güzele doğru gitmek daha yararl ıdır, daha akıllıca bir
iştir bizce.

"Aslında" , " ikinci bir Atatürk arama" heves ini de bir yana
bırakmamız gerekiyor. Çağdaş demokratik toplumlar, büyük kahra­
manların değil, yasaların, kurumların ve bil inçli kitlelerin yönetimi ile
ilerler. Atatürk devrimi, bir daha Atatü rk gibi güçlü lideriere gerek­
sinme duyu l m ayacak bir toplum yarattığı mız oranda başanya
ulaşmış olacaktır." (108)

14. BITMEYEN OYUN ...

Atatürk, sanki "Sand ıktan hep kapitalistlerin temsilci leri çıksın
ve Türkiye'yi hep onlar yönetsin, u lu sa l gel irin yarıdan fazlasını
mutlu azınl ığa verin, zengi nleri daha zengi n , fakirleri daha fakir
yapın, Amerika'ya ayrıcalık tanıyın, yeraltı servetlerini yabancılara
peşkeş çeki n , d ü şü nceyi , gerçeği yazanları ceza landırın,
öğretmen iere kıyın, h alkı eğitmeyin, ortaçağ karanlığında bırakın,
vu rguna, şoyguna, sömürüye, yolsuzluğa gözyum u n , Türkiye 'yi
dünyanın en geri ü lkeleriden biri durumunda b ırakın" demiş gibi;
Türkiye'yi kapitalistlerin çıkarını b irinci planda tutarak yönetenler
Atatürkçü, ulusal gelirin yarıdan fazlasını mutlu azınl ığa verenler

93
Atatü rkçü , zengin leri daha zengi n, fakirleri daha fakir yapanlar
Atatürkçü , Amerika'ya ayrıcalık tanıyanlar Atatürkçü, yeraltı ser­
vetlerimizi yabanc ı l ara peşkeş çeke n ler Atatürkçü, düşünceyi ,
gerçeği yazanları cezaland ıranlar Atatürkçü, öğretmeniere kıyanlar
Atatürkçü , halkı eğitmeyenler, ortaçağ karanlığında b ı rakan lar
Atat ü rkçü , v u rgu n a , soygu n a , s o m u ruye , yo l s u z l u ğa
gözyumanlar Atatürkçü , Türkiye'yi dünyanın en geri ü lkelerinden
biri durumunda bırakan lar Atatürkçü . . . Evet, o biçim Atatürkçü . . .

Atatü rk'ün ö lümü nden sonra iktidara ge len tü m partiler,

Atatü rkç ü lü kten uzaklaşmışlar, Atatürkçü lüğü yozlaştırm ışlar,
yol u ndan saptırmışlar, Atatürk devrimlerinden ödün vermişler,
daima zengi nlerin, tutucuların dümen suyunda gitm işler, fakir
halk kitlelerinin yararına olacak köklü bir düzen değişikliğine karşı
çıkmışlar ve Türkiye'yi u lusal gelirin çok adaletsiz dağıldığı geri bir
ü lke hal ine getirm işlerdir. Ve sonra da Atatürkçü geçinmişler,
Atatürkçü lüğü yüzlerine maske yapm ışlar ve vatan, millet, din,
iman, hak, hukuk, ada let. de mokra si üzerine bol bol söylev
çekerek fakir h a l k kitlelerini uyutmuşlar, uyutmuş lar, uyut­
muşlardır . . .

Türkiye 'de yıllardan beri "Atatürkçü lük" adı altında b i r oyu n, bir
komik - dram oynanmaktadır. Öyle sanıyoruz ki, daha uzu n zaman
devam edecektir bu oyun .

Türkiye 'yi dünyan ı n en geri ü l ke lerinden b i r i d u rumunda

bırakan politikacı lar, yüzlerine "Atatü rkçü lük" maskesi takıp or­
taya çıkıyorlar ve "Atatürkçüyüüüz! . . " diye bas bas bağırıyorlar.

Halkı, devleti soyan, sömüren ağalar, beyler, şeyh ler, aracılar,

tefeciler, kompradorlar, vurguncu l ar, soyguncular, sömürücüler,
kaçakçılar, rüşvetçi ler, yiyiceler yüzlerine "Atatürkçü lük" maskesi
takıp ortaya çıkıyorlar ve "Atatü rkçüyüüüz! " d iye bas bas
bağırıyorlar.
 H a l k düşmanları, sömürücüler, soygu ncular, yiyiciler için
"Atatürkçülü k"ten daha iyi bir maske bulu namaz.

Açık konu şmak gerekirse Türkiye 'de en ucuz, en kolay şey,

"Atatürkçü " olmaktır. Halkı aidatın, avutun , uyutun, soyun , sö­
mürün, ortaçağ karanlığında b ırakın ve sonra da "Atatü rkçü­
yüüüüz! . . . " diye söylev çekin:

Evet, ağızlarda hep aynı isim: Atatürk . . ..

Yüzlerde hep aynı maske: Atatürkçülük . . .

Eğer Atatürk yaşasayd ı ve "Atatürkçülük" adı altında oynanan

bu iğrenç oyun ları görseydi sahte Atatürkçülerin suratl arındaki
"Atatürkçülük" maskesini indirir ve "tu ! . . " derdi "tu , tu , tu ! ... "

15. ATATÜRK'ÜN SESINI DUYAR GIBI OWYORUM

Cumhu riyet kuru lalı 71, Atatürk öleli 56 yıl oldu. Şöyle bir göz
atalım geriye , bunca zaman içinde neler yapıldı şu güzelim yurdu­
muza, şu mert, yiğit halkımıza.

Açlık, işsizlik, sefalct. cehalet, adaletsizlik ortadan kaldırılabildi

mi? H ayır! Tüm Türk yurttaşları insan gibi yaşayabilecekleri b ir geli­
re kavuşturuldu mu? Hayır! Herk,esin ge leceği güven altına alınıp
"yarın ne olacağım" kaygısı kafalardan silinebildi mi? Hayır! U lusal
gelir adil dağıtılabildi, sosyal adalet, fırsat eşitliği, sanayileşme ve
planlı bir kentleşme gerçekleştirileb i ldi mi? H ayır! Türkiye, geri
ka lmışl ıkta n , ortaçağ karanlığından kurtarılıp çağdaş uygarl ı k
düzeyine u la ştırılabildi m i ? Hayır!

Peki ne yapıldı öyleyse? Vatan, mil let, d i n , iman, S akarya,

Atatürk ve Atatürk lnkilapları . . . . üzerine söylev çekildi. Atatürk'ün
sözleri tıpkı bir papağan gibi ezberlenip tekrarland ı. Atatürk ve
Atatürkçü lük bol bol sömürü ldü . Fakir halk kitleleri, büyük ser-

95
maye çevrelerinin çıkarlarını savunan politikacılar tarafından palav­
ralarla, kuyru klu yalanlarla aldatıldı, avutuldu , uyutuldu . U lusal ge­
lirin aslan payı zenginlere, mutlu azınlık insaniarına veri ldi. Zengin­
leri daha zengin, fakirleri daha fakir yapacak bir politika izlendi.
Gerçekleri dile getirenler, fakir halk kitlelerinin çıkarını savunanlar
ezi l d i . Amerika'ya ayrı c a l ı k tan ı n d ı ; Atatürk ' ün yurdumuzdan
kovduğu emperyal izm O ' nun ölümünden sonra ikili anl aşmalar
aracıl ığıyla tekrar yurdumuza davet edildi; bağımsızlığımıza gölge
düşürü ldü. Türkiye, dünyanın en geri ülkelerinden b iri duru munda
b ırakıldı . Ve tüm bunları yapanlar "Atatürkçü" geçindi . . . .

Atatürk'ün, b u acıklı manzarayı , bu komik - dram ı gördüğünü

ve Atatürk ve Atatürkçü lük sömürücü lerine şöyle seslendiğini
duyar gibi oluyorum:

"- Yete r artık beni ve i lke lerimi sömü rdüğünüz! . .. Bıktım,

sömü rü lmekten. Çıkarcıların, sömürücü lerin, halk düşmanlarının
beni maske olarak kullanmalarından usandım. Nefret ediyorum bu
iğrenç oyundan. Bu maskaral ığa bir son veri lsin artık!. .. Nerde
beni seven, ülkülerimi, i lkelerimi gerçekleştirecek olan gerçek
Atatürkçüler?

Rahat uyuyamıyorum, kahroluyoru m: Dünkü eyaletlerimiz bizi

geçtiği için ka hro luyoru m . Ku rtardığım ve kurduğum Tü rkiye,
dünyanın en geri ülkelerinden biri durumunda bırakıldığı için kahro­
luyorum. Halkım yeterince eğitilmediği, açlık, işsizlik, setalet içinde
bırakıldığı için kahroluyorum.

Yerimden kalkmak ve beni ve ilkelerimi sömürenlerin, halkımı aç,

işsiz, eğitimsiz, yurdumu geri bırakanların suratiarına tükürmek is­
tiyoru m .

Yete r artık beni sömürdüğü nüz! . . . Bıktım, usandım sömürül­

mekten! Lanet, beni ve i lkelerimi sömürenlere bir m i lyar kez
lanet! . . . "

96
 IKINCI BÖLÜM
SÖMÜRÜLEN ATATÜRKÇÜLÜK

1. ATATÜRKÇÜLÜCÜN ÇEŞiTLJ TANIMLAMALARI

- Tek kurtuluş yo lu, Atatürk yoludur.
- Batı medeniyetine u l aşmamız için Atatü rk i lke ve
inkılaplarına sımsıkı bağlanmamız lazımdır.
- Yabancı " izm" lerin değil, Kemalizmin peşinden koşmalıyız.
- En güze l çizgi , Atatü rkçü çizgi dir. Atatü rkçü çizgide
bul uşalım.
- M i l l i b i r l i k ve beraberliği m izi sağlayacak tek ideoloj i
Atatü rkçü l ü ktür.
- Yurdumuzun kalkınması için olaylara Atatü rkçü açıdan bak­
malıyız.
'

- En iyi düzen, Atatürkçü bir düzend ir. Atatü rkçü bir düzeni
elbirliğiyle kurmalıyız.
- Atatü rkçü görü şten h ı z ve i l h a m a l d ığımız zaman
çözemeyeceğimiz h içbir sorunumuz kalmaz.
- Gençlerim izi Atatü rk i n k ı l aplarına bağlı b i r şekilde
yetiştirmeliyiz.
Peki ama, nedir Atatürkçülük, Kemalizm, Kemalist ideoloj i ,
Atatürkçü görü ş, Atatürk devrimi, Atatürk ilkeleri, Atatürk inkılabı?

Bu soru nun yanıtını değişik görüşteki aydın, yazar, gazeteci

ve bilim adamlarımız şu biçimde vermektedirler:
Falih Rıfkı Atay: " . . . Atatü rkçü lük demek, a k ı l ve vicdan
hürriyetleri yolu ile Türk milletini batı medeniyet toplumları arasına
katmak demektir." (109)

97
 Şevket Süreyya Aydemir: " . . . Atatü rkçü lük bir ilim ve heyecan
sistemi olmaktan ziyade, bir ruh ve bir zihniyettir. Bu ruh ve zih­
n iyetin yapısı ise , h i s ve h eyecandan ziyade, çağın akışına
dayanır.

( ... ) halk işlerinde, yaşayışta, üretimde, eğitimde, sanatta, fikir­

de ve duyguda, asrın medeni ve sosyal icaplarına yö nel iş!
Atatürkçülük budur ... " (110)

Vedat Nedim Tör: " . . . Kemalizm, azge lişmiş bir memleketin, en

kısa zamanda, hiç vakti , enerji, sermaye kaybetmeden kalkınması
için milletçe el, iş ve gönül birl iği yaparak planlı ve s i stemli bir
savaş idealizmidir." (111)

Hasan Ali Yücel: . . . Kemalizm denilen doktrin, sıralanmış bir­

"

takım kuru, içi boş laflar deği ldir. Anayasanın benzinliğine girmiş
bu prensiplerde Türk milletinin hali ve istikbali gizl idir." (112)

Ord. Prof. Dr. Şevket Aziz Kansu: " . . . Kemalizm deyimi ile de
ifade olunan Atatürk ilkeleri ve devrimleri Türkiye ve dünya çapında
bir fi kir-kuwetin, özgürlük fikir-kuwetinin tezahürü , politik, so­
syal , ekonomik, düşünsel sonuçl ariyle ul usal hayata ve tarihe
mal o luşu , uygu lanışıd ır." (113)

Recep Peker: ... Türk inkılabı, yalnız siyasal veya ekonomik bir
"

rej im değiştiren bir hareket değildir. O, ulusal, sosyal, siyasal, eko­

nomik ve kültürel yaşayışın bütün derinliklerinde aynı zamanda te­
sirler yapmış olan inkılaptır." (114)

Peyami Safa: ... Kema l izm iki büyü k milli zaruretten doğdu:
"

Biri Türk yurdunu ve Türk birliği n i içeride bozgundan ve dışarıda

salgından kurtaran milli savaş; öteki de bu yurdu ve bu birl iği kur­
tard ı ktan sonra Türk toprağını ve kafasını betonla inşa. Burada
bina ve kafa ayn ı istihaleyi (başkalaşmayı) geçiriyor. Kemalizm
ahşap binaların ve ahşap kafaların yık ı lması ve betonlaşmasıdır."
(115)

98
 Osman Güngör Feyzoğlu : " . . . Kurtu lu ş Savaşından sonra,
Türk iye Cumhuriyeti adıyla belirginleşen yeni Türk Devletin in
dayandığı Atatürk ilkeleri şunlardır: 1 - Cumhuriyetçilik. 2 M i l­ -

liyetçilik. 3 - Halkçı lık. 4 - Laiklik. 5 - Devletçilik. 6 - lnkılapçılık." (116)

Prof. Dr. Emre Kongar: " . . . Kemalist ideoloji, "tam bağımsızlık"

ve "batılılık" ilkeleri çerçevesinde " karşı-emperyalizm" ve " altı ok"
ile belirlenir. Ne yazık ki, Türkiye'deki "re smi ideoloj i " , Kemalizmi
önce yalnızca "altı ok"a indirgemiş, daha sonra da bu altı ilkeyi
genel anlamından tümüyle saptıracak yorumlara konu yapmıştır."
(117)

Hasan Latif Sarıyüce: " . Atatü rkçülük, Türk toplumunu

..

bütün varlığıyla derinden değiştirerek çağdaş uygarlık düzeyinin

üstüne çıkarmayı amaçlayan ve u l usumuzla birlikte sonsuza
kadar yaşayacak olan sürekli bir atı lım ve ilerleme yoludur.

( ... ) Atatürk ilkeleri: 1 - Bağımsızlık. 2 Ulusçuluk. 3 - Halkçılık ve

-

Halk Yönetimi. 4 - Devrimcilik. 5 Cumhuriyetçilik ve Anayasa. 6 -

-

Dinsel Devlet Yerine Laik Devlet. 7 - Doğu Uygarlığından Batı Uy­

garlığına Geçme. 8 - Dinsel Eğitimden Laik Eğitime Geçme. 9 - Anadi­
le Dönüş. 10 - Barışçı lık." (118)

Arif Hikmet Par - M. Agah Onen: " . . . Kemalizm-Atatürkçü lük"

açık ve aydınlık bir yo l , Atatürk'ün ortaya koyduğu iikeier ise bu
yolu aydınlatan ışık demetleridir.

( ... ) Atatürk I lkeleri: ı Özgürlükçü luk. ll - Akılcı lık. lll, Gerçekçilik.

-

IV - Uygarlıkçılık. V - Barışçılık. VI - Halkçılık. VII - Devletçilik. VIII - Cum­

huriyetçilik. IX - Milliyetçilik. X - Devletçilik. Xl - Laiklik." (119)

lsmet Zeki Eyüboğlu: " . . . Atatürk i lkeleri, Atatürk'ün toplum

anlayışını, dünya görüşünü, u lu s yönetimi konusunda tuttuğu
yo lu, yaşama düzenini o l uşturan kurallarını, düşünce yapısını,
davranış biçimini gösteren dil varlıklarıdır.

99
 ( . . . ) Atatürk Ilkeleri: 1 Bağımsızlık. ll - Devrimcilik. l l l - Bil ime
-

Güven . IV - Barışçılık. V - Laiklik. VI - Uygarlık Yolu . VII - Devletçilik.

VIII - Köylüyü Kalkındırma. IX - Halkçılık. X - Cumhuriyetçilik. Xl - Ulu­
sal Birlik. XII Milliyetçilik."
- (120)
Mükerrem K. Su ve Prof. Dr. Ahmet Mumcu tarafından yazılan
ve Milli Eğitim Bakanlığı'nca Orta Öğretim Okullarında (Lise ve
Dengi Okullarda) ders kitabı olarak kabul edilen 'Türkiye Cumh�
riyeti lnkılap Tarihi" adlı kitap: " . . . Atatürk inkılabı, büyük önderin
daha önce kafasında tasarladığı, bi rbirine b ağlı ye niliklerden
oluşan bir bütündür.

( . . . ) Akla, mantığa, sağduyuya seslenen, h içbir aşırı ve pürüzlü

noktası o lmayan bu ilkelere bağlanmaya Atatürkçülük diyoruz.

( . . . . ) Aşağıda inkılap ilkelerini göreceğiz. Bun ları temel ilkeler ve

bütünleyici ilkeler olarak iki ana gruba ayıracağız.

A - Temel I lkeler: 1 - Cumhuriyetçilik. 2 - Milliyetçilik. 3 - Halkçılık.

4 - Laiklik. 5 - Devletçilik. 6 - lnkılapçılık.
B - Bütünleyici Ilkeler: 1 - Milli Egemenl ik. 2 - M illi Birlik ve Bera­
berlik, Ü lke Bütünlüğü. 3 - Özgürlük ve Bağımsızlık. 4 - Yurtta Barış
- Cihanda Barış. 5 - Akılcılık ve Bilimsel lik. 6 - Çağdaşçılık ve Batılı­
laşma. 7 - Insan ve Insanlık Sevgisi." (121)

Genelkurmay Başkanlığı tarafından hazırlanan ve Milli Eğitim

Bakanlığı'nca Ortaöğretim Okullannın (Lise ve Dengi Okullann) 2.
ve 3. sınıftan için ders kitabi olarak kabul edilen "Milli Güvenlik Bil­
gisi" adlı kitap:
" . . . Atatürkçü lük, Atatürk ilkelerinden yola çıkarak çağdaş me­
den iyet seviyesine erişmeye yönelen, akı ldan ve i limden kuwet
alan gerçekçi ve sürekli bir hayat hamlesidir.

( . . . ) Atatürk ilkeleri ana ilkeler ve bütünleyici i lkeler olarak iki

grupta toplanır. Bunlar:

1 00
 1 - Ana I lkeler: a - Cumhuriyetçi lik. b - Milliyetçilik. c - Halkçılık. d -
Laiklik. e - Devletçilik. f - lnkılapçılık.

2 - Bütünleyici Ilkeler: a - Tam Bağımsızlık. b - Milli Egemenlik. c ­

Milli Birlik ve Beraberlik. d - Barışçı lık. e - Bilimci lik, f - Çağdaşçılık. g ­
Ilericilik. h - H ürriyetçilik. ı - Gerçekçi lik. j - I nsan ve Insanlık Sevgi­
si." (122)

Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı'nca

ya)'lmlanan, "Devrim ve ilkeleriyle Atatürk" adlı kitap: ... Atatürk"

Devrimi, "orij inal, milli" bir devrimdir.

( . . . ) Devrim' in amacı bir Atatürk Düzeni kurmak, Düze n ' in

amacı da, Türk M i lletini, ülkesi ve u l usu ile b i r bütün halinde
çağdaş uygarlık düzeyine u laştırmak, hatta üstüne çıkarmaktır.

Atatürk Düzeni ' ni şöyle tanımlayab iliriz: " M i l li Egemen l ik ve

Bağımsızlığa bağlı ve aynı zamanda barışçı insancıl; milliyetçi, laik,
h a lkçı ,demokratik parlamenter sistemi benimsemiş; iktisadi
yaşamını planlı karma ekonomiye dayatan Kemalist özde devrimci;
bütün dünya u luslarıyla her alanda işb irliğine açık, her türlü dik­
tayı reddeden haklar, özgürlükler, eşitlik ve kalkınma düzeni'dir."

( . . . ) Kı smen yasalaramızda, öze l l ikle Atatürkçü öğretide yer

alan genel ilkeler şunlardır:

1 - Baş Ilkeler: Cumhu riyetçilik. Halkçılık. Devletçilik. Laiklik.

Devrimcilik ve Milliyetçilik.

2 - Bütünleyici Ilkeler: Tam Bağımsızlık. Ulusal Egemenlik. Ulu­

sal Birlik ve Bütünlük. Ü lke Birlik ve Bütünlüğü . Barışçıl ık. Bilimci­
lik. Çağdaşçı l ık ve Batıcılık. I le ricilik. Hürriyetçilik. Ü lkücü lük.
Gerçekçilik. Insan Sevgisi ve I nsanlık Ülküsü. " (123)

Prof. Dr. Suna Kili: . . . Atatü rk devrim mode linin, Atatürkçü

"

ideoloj inin en belirgin özelliği u lusal olu şu, toplumun tari hsel,
ekinsel, toplu msal ve ekonomik koşu llarına, yapısına göre

1 01
 olu şturulmuş bulunmasıdır. Marksist kalkınma mode linden de,
Batı tipi ge lişme yönteminden de yararlandığı doğrudur. Fakat bu
model Batı'nın da, Sovyet Rusya örneğinin de kopyası değildir.
Ülke ve toplum gerçe klerini dikkate a larak yararcı ( pragmatist) bir
yaklaşımla yeni yöntemler geliştirilmiştir. Dogmacı değildir.
( . . . ) Atatü rkçü düşünce Batı ' n ı n elkoyucu güçlerine karşı veri­
len Türk Ulusal Kurtu luş Savaşı' ndan doğmuştur, ama amaçladığı
toplum ve devlet yapısı Batı ' nın us'a, olgul (pozitif) b i lime dayalı
çoğu lcu, özgürlükçü demokrasi anlayışıdır. Bu, çağdaş uygarlık,
çağdaş düşünce olarak tanımlanmıştır." (124)
Hürriyet: " . . . Atatürkçü lük b itmeyen, tükenmeyecek bir anla­
yıştır. Bir varo luştur. Ve onun arzu ladığı " Fikri hür, vicdanı h ü r,
irfanı hür" nesiller yıllar değil , asırlar sonra da onunla birl ikte o l­
maktan gurur duyacaklardır.
Ç ü nkü Atatü rkçü l ü k doğr u d a n bir mi lletin kendine
dönüşüdür.
Çünkü Atatürkçülük kendi anlatımı i le " Her tü rlü muvaffakiye­
tin, her nevi kuwetin, kudretin menba-ı hakikisi gerçek kaynağı mil­
letin kendisi olduğuna" inanmaktır." ( 125)
" ... Atatürk ilkeleri çağdaş anlayış demektir. Atatürk ilkeleri mil­
l iyetçilik demektir, Atatürk ilke leri her türlü emperyalizme karşı
. çıkmak demektir.
Atatürk ilkeleri büyük Türk Devleti'ni korumak demektir. " (126)
Milliyet: "Atatürk, gerçekten , "Türk u lusu için kutsal b ir ideal­
dir."
( ... ) Ama, Atatürk, gü nlük her soru nun çözümünü içinde bu la-
'
cağınız bir reçeteler kü lliyatının yazarı asla değildir...
( . . . ) Atatü rk' ü yaşatmaya çalışı rken izlenecek h ata l ı tutu m,
O'nun koyduğu temel ilkeler ile, çeşitli dönemlerde açıkladığı sade­
ce o günün koşullarına değgin görüşlerini birbirine karıştırmaktır.

1 02
 Devlete, laisizm yolunu göstermiştir. Bu temel bir ilked ir.
Ama uygu l anacak ekono m i k mode l i n , 100 y ı l l ı k planını
çizmemiştir Atatürk! . . .
"Yurtta sulh, cihanda su l h " ilkesi i le , Türk d ı ş pol itikasına
barışçı l ı k d amgasını vurm u ştur ... Ancak, ö l ü münden sonra,
dünyada yer alacak gelişmeleri somut kehanetlere bağlayıp, mese­
la, "1980 yılında şu dış ü lkelerle dost, şunlarla da müttefik olun"
dememiştir.
Nasıl diyebil irdi ki? Ne Kemalizm bir dindir, ne de Atatü rk' ün
günlük davranış ve sözleri bir dogmanın cüzleridir. Nasçılığı yıkan,
toplumun yaşamındaki inancı, müsbet ilim ile dengeleyen kişidir
Atatürk!. . (127)
Prof. Dr. Turhan Tufan Yüce: " . . . Atatürk devrimi bir doktrin­
dir."(128)
Prof. Dr. ibrahim Karaca: " . . . Kemalizm, akılcı, deneyimci ve bi­
limci bir ideolojidir." (129)
Prof. Dr. Hüseyin Nalll Kubalı: " . . . Atatürk' ün düşünce sistemi
bir doktrin değildir, bir ideoloji hiç değildir.
( . . . ) Atatürk'ün düşünce sistemi ise açık ve kavrayıcı niteliği ile
bir dünya görü şüdür. " (130)
Şinasi Özdenoğlu: " . . . Atatürkçü lük bir devlet felsefesidir, bir
dünya görüşüdür." (131)
Prof. Dr. Utkan Kocatürk: " . . . Atatü rkçü görüşte , Atatürk ilke­
leri, Atatürk inkılaplarına temel teşkil eden, onlara ruh verrn fikir ve
düşüncelerdir. Zira Atatürk inkı lapları, Atatürk ilkelerinin eser hali­
ne dönüşmüş şekillerid ir." (132)
Prof. Dr. Anıl Çeçen: " . . . Atatü rkçülük, emperyal izm gerçeği
karşısında az gelişmiş ülkelerin kurtuluş ve gel işme sürecinin or­
taya çıkardığı bileşik yapılı bir eylemdir." (133)

1 03
 Mehmet Deligönül: " . . . Atatürkçü lük, dar sınırlar içinde dondu­
ru lmuş, katı , devinim yete neğinden yoksun bir doktrin olarak
düşünü le mez. Geleceğe dönük, usun buyruğunda devinge n ,
çağdaş gelişmelere açık bir dünya görüşü, bir yaşam dizgesidir.
Özgürlüğün özdeşi olan bağımsızl ıkla mayalanmıŞtır. " (134)

Sami Selçuk: ... Atatürkçü lük, aklın ve bilimin yaşama uygu­

"

lanmasıdır." (135)

Prof. Dr. Niyazi Berkes: ... Gerçek şudur ki Kemalizm bir ideo­
"

loji değil, tarihsel bir olay ve o olay h akkında bir görüştür. Iki yüz
yıldanberi başlayan modernleşme akımının doğru yolunu bulması
ve ona yönelmesidir.

( . . . ) Kemalizm devrimi, Mustafa Kemal"in arkasındaki bir avuç

i lericilerle, gene bu savaş içinde bu lunan muazzam bir gericiler
kütlesi arasında didişile didişile santim santim koparılmış bir dev­
rimdi." (136)

Prof. Dr. lsmet Giritli: " En kısa tanımı ile Atatürkçülük veya Ke­
malizm; modern Türk Devletinin kuru luşunda temel olan fikir ve il­
kelerin bütünüdür. Kemalizm; gerçekçi, rasyonalist (akılcı) ve radi­
kal bir sistemdir.

( ... ) Atatürk rejimine otoriter rej im denilebilirse de " keyfi ve dik­

tatörlük rejimi olmuştur" deni lemez." (137)

Ahmet Coşar: " Kemalizm" diye nitelendirdiğimiz Atatü rkçü lük;

u l usallığı, özgürlüğü, barışçıliğı ve çağdaşlaşmayı içeren evrensel
bir ideolojidir." (138)

Muzaffer H acıhasanoğlu: " Kema lizm i l eriye dönük b i r

öğretidir."
(139)
Azra Erhat: " . . . Atatürk ' ü n belli bir öğreti si yoktu r. O ,
d ü ş ü nceyi e y l e m d e n a y ı r m a y a n , d ü ş ü nceyi ey l e m l e
gerçekleştirmek, eylem i d e düşüncen in kaynağı ndan geti rmek

1 04
sürecini uygu lamış, böylece varlığın akış ilkesine günü ve geleceği
için uymuş bir devrimcidir." (140)
Emin Özdemir: " ... Atatürkçü lük bir öğreti değildir. ( . . . ) gerçeği
araştırma tavrıdır."
(141)
Sami N. Ozerdim: " . . . Kemalizm; düşünce d izisin i, olayl arı n
içinde geliştiren bir diıgedir. Öğreti değildir; gerçekçi bir izlencedir."
(142)
Ceyhun Atuf Kansu: . . . Kema lizm, Türk toplumunu uygarlık
"

değişimiyle, düzen değişimiyle çağdaş, ileri, bağımsız bir toplum

yapmak isteyen devrim öğretisinin adıdır." (143)
Prof. Dr. Suat Sinanoğlu: "Atatürk öğretisinin genel niteliği in­
sancı-akılcı bir düşüncenin ürünü olmasıdır. Öğretisinin temelinde
yatan ilkelerin tek ve tükenmez kaynağı engin bir insan sevgisidir.
Bu sevgi kendi milletinden h areketle bütün insanlığı kucaklamaya
kadar varır. Davranışları, düşünceleri, kurduğu kurumlar, getirdiği
düzen hep bu sevgiden esinle nir. " (144)
Ord. Prof. Dr. Enver Ziya Karai: ... Türk Devrim Tarihi, dünyanın
"

büyük devrim leri arasına geçmiştir. Orij inaldir. 20 nci yüzyılın en

büyük hareketidir. Bu devrimden Atatürkçü lük doktrini veya ister­
seniz şimdiki gibi söylıyeyim, Atatürk ilkeleri çıkmıştır. Yan i, ilkin il­
keler ortaya konmuş, sonra devrim yapılmış değildir. I lkin devrim
ya pılmış, ondan ilkeler çıkarılm ıştır. B u , Türk devriminin b i r
öze lliğidir. Başka devrimlerde bunun tersini görürüz. Ilkin i lkeler,
sonra devrim.
( ... ) Atatürk i lkelerine batıda " Kemalizm" adı verilmektedir. Ke­
malizm teri mi batı çıkışlı bir terimdir. N iye Ke mal izm denmiştir?
Bakmışlardır, sosyalizme benzemiyor. Faşizme benzemiyor. H itle­
rizme benzemiyor. Demokrasi denilen ve çok eskiden beri gelen bir
meslek-i siyasiye de (siyasal uğraşa da) benzemiyor, buna ayrı bir
isim vermek zoru nluğu duyulmuştur ve Kemal izm denilmiştir."
(145)

1 05
 Ord. Prof. Dr. Sadi ırmak: "Atatü rk bir doktri n adamı değildir.
Atatü rkçülük doktriner bir tez de değildir. Atatürkçülük bir eklektik
sistemdir. Ekstremlerden kaçmaya uğraşan, sağ duyuyu bu lmaya
çal ışan b i r sistem o l arak müta l a a edilmelid ir. Atatürkç ü l ü k
donmuş b i r sistem d e değildir." (146)

( . . . ) Rahatlıkla söylenebilir ki, Kemal izm, bütün insanlık tarihi­

nin en büyük atı lımlarından birisidir. Bu hareket, kapitalizmin, libe·
ral izm in, m u h afazakarlığın ve sosya lizmierin ötes inde b i r
girişimdir." (147)
Prof. Dr. Tank Zafer Tunaya: " . . . Atatürkçülük tarihsel bir olu­
şun, Türk mil letinin için için başlayan gelişmesi boyunca, ideolojik
ihtilal ler çağında, varmış olduğu bir aşamanın fikir ve eylem prog­
ramıdır, kısaca ideolojisidir. Bir sentezdir." (148)
Em. Gen. Turhan Olcaytu: " . . . Atatürk bir sentez adamıdır.
Yaptığı devrimin tümü nde eskiyi ve eski görüşü "Tez" ve yeni
düşünceleri ve uygu lamaları da "Antitez" olarak kabul etmiştir.
Tez ile antitezi karşılaştırıp kendi deha süzgecinden geçirerek
neticede " Sentez'e" u laşmıştır. Atatü rk' ün, devrimlerin in her biri­
si için uygu ladığı bu sistem (TezxAntitez=Sentez)dir. Daima daha
güzele daha iyiye ve u l usal gerçe kiere en uygu n olanına u laşma
adımlarını bu sentezler teşkil etmiştir. Bu metod la Atatürk kendi il­
kelerini milletine, kabul ettirerek yükse lmeyi sağlamıştır. Işte " Ke­
malizm" dediğimiz prensipler, bu "Sentezler" abidesidir. (149)
Mehmet Kemal: " Kemalizm , işçi sınıfının güçlü olmadığı geri
b ıraktırılmış ülkelerde hemen hemen ilk ulusal kurtu luş hareketini
başlatan bir eylem teorisidir. "(150)
Mahmut Alptekin: " . . . Atatürkçülük, genell ikle Atatürk' ün getir­
d iği "dü şünce sistemi"d ir. (151)
Yusuf Savaş: " ... Atatürkçülüğü bir sistemden çok bir görüş ve
eyleme dayanan bir inanç dizgesi olarak kabul etmek gerekir. (152)

1 06
 Em. Gen. Celal Erikan: " . . . Atatürkçü lük, Kemalizm, ancak
çalışmakla hak sahibi olabilecek bireyleri ve toplulukları b irbirine
sömürtmeyen; siyasal kuwetlerine kendileri sah i p ve herbiri akra­
ba olmuş ulusların içte ve dışta b arış içinde yaşadı kları cumhu­
riyetçi, laik, yenilikçi, demokratik ve sosyal bir düzendir." ( 153)

Rahmi Kumaş: . . . Atatürkçülük, cumhuriyetçilik, laiklik ve

n

u l u sçuluk ile devrimci, devletçi ve h a lkçı yönte m le rle kuru lmuş

olup bu yöntemlerle gelecege bilimin kılavuzlugunda uzanıp giden
bir çagdaşlaşma bileşimidir. (154)n

Nadir Nadi: " . . . Atatü rkçülük, medeniyetçiligin, mü spet bilimci­

ligin, şuurlu milliyetçiligin ve ileri b ireyciligin ta kensidir. " (155)

Aziz Nesin: . . . Bana göe Atatü rkçü lük şudur: Atatü rk'ün
"

yaşadıgı dönemde, içinde b u l u n u l an koşu llara en akılcı yo ldan

çözümler getiren uygu lamalar toplamıdır." (156)

Yaşar Nabi: "Atatürkçülük nedir? Kısaca, Atatü rk' ün sözleri ve

devrimleriyle getird@ yeni dü şünce sistemi ve önümüzde açtıgı
yeni yoldur." (157)

Melih Cevdet Anday: ... Atatürk devrimi dedigimiz, iki bin beş
"

yüz yıllık bir süre içinde oluşan batı uygarl igının Türk toplumuna
mal edi lmesi çabasıdır. Atatürkçüler ve Atatürkçü olmayanlar işte
bu olay karşısındaki durumlarına göre , tanımlanabil irler." (158)

Çetin Altan: " . . . Atatürkçü lük, O smanl ı yaşam biçiminden

çagdaş yaşam biçimine geçmek demektir." (159)

Metin Toker: . . . Atatü rkçü lügün esası ise , Türk toplumunun

"

çagdaşlaşmasıdır ve laiklik bunu n vazgeçilmez u nsurudur. " (160)

Mehmet Bartas: . . . Toplu mdaki ayıncı degil b irleştirici unsur­

"

ları ön plana ç ıkartan, Türkiye ' n i n gelecegini çagd a ş uygarlık

düzeyi içinde göre n , dini inançlarla, devlet yönetimini b irbirinden
ayıran bir dünya görüşüdür Kemalizm . . . " (161)

1 07
 Talat Halman: " . . . "Yen i" Cumhu riyetimizin kutsal görevi,
gerçek bir demokraside eşitlik, adalet, hak ve hürriyet, refah ve
umut sağlamaktır. Atatü rkçü lük budur. " (162}

Necati Zincirkıran: " Kemalizm: Bir diriliş hareketidir. Kısaca bu

hareketi bir " ihtilal" olarak da tarif edebiliriz. " (163}

Abduliah Uraz: " . . . Atatü rkçülük, büyük bir düşünce, büyük

bir felsefedir ve yurt dışına taşmıştır.

( . . . } Heyke ller dikerek, büstler koyarak Atatü rkçülük yapılmaz

ve kimse de bununla Atatürk'ü anlamaz ve öğrenemez. " (164}

Em. Org. Necdet Öztorun: " . . . Atatürkçülük Türk milletinin is­

tikbale gidiş hareketinde, ümitlerini besleyen, elle tutacağı eserleri
ihtiva eden canlı bir cereyandır." (165}

prof_ Dr. Faruk Erem: " . . . Atatürkçü lük, " insanlık" demektir."
(166}

Hasan Pulur: " . . . Atatürk ve Atatürkçülük ışıl ışıldır, kapkara

değil . .. " (167}

M. lskender Özturanlı: " . . . Atatü rkçü lük demek özgürlü kle oto­
rite arasında bir uyum, bir armoni kurmak demektir. " (168}

Em. Bnb. Husamettin Ünsal: " . . . Atatürkç ü l ü k , b i rey

düzeyinde, h izmet yolu ile halka ulaşabilmek demektir. " (169)

Nazmi Tuğrul: " . . . Kemalizm, halkın her türlü hareketinde

gelişme si n i , onun masada yemek yemes i nde, karyo lada uya­
masına kadar ge lişmesini sağlar, eşi ile birlikte yemek yemesi ve
eğlenir o lmasını sağlar ve aynı zamanda bu ge lişmenin de en kısa
zamanda oluşumunu takip ederken bütün h areketleri de arzu edi­
len yöne göre ayarlayan bir idareydi." (170}

Vehbi Tanfer: " . . . Atatürkçülük demek, yurd u n u , u l usunu

canından daha çok sevmek demektir." (171}

1 08
 Prof. Dr. Hamza Eroğlu: " ... Atatürkçülük ölmeyen bir hedef,
yükselen bir şereftir." (172)

Doğan Avcıoğlu: " . . . Kemalizm , bir u lusal kurtuluş devrimidir.

Bir ulusal kurtu luş devriminin amacı, yalnızca siyasal bağımsızlığı
gerçekleştirmek değildir. Tam bağı m s ızlığa u l aşabi lmek için,
sömürge düzeninin ü l kedeki bütün dayanakları nın tasfiyesi ve
sağlam bir sanayi temel inin ku rul ması zorunludur." (173)

" . . . Kemalist hareket, kuru lu düzene karşı devrimci, yani solcu

bir hareket o lduğu h alde, solculuk en büyük küfür haline getiril­
miştir. " (174)

Prof. Dr. Cavit Orhan Tütengil: " . . . Ge rçekte , çok "Atatürk" ler
ol madığı gibi birden ziyade "Atatürkçü " lük de yoktu r. Ü ste l ik,
Atatürkçülük bir "tari h " , olup b itmiş bir "olgu " değil , yarına açık
bir "süreç", yeni gereksinmelerle ta mamlanıp olgu nl aşacak canlı
bir örgendir. Atatürk' ün " devrim" anlayışı, geleceğe uzanan bu ye­
nilenme ve tamamlanma sürecini içermektedir." (175)

Ord. Prof. Dr. Hıfzı Veldet Velidedeoğlu: " . . . Atatürk bizlere

miras olarak bir de "Atatü rkçü lük i lkesi " n i bıraktı. Atatürkçü lük,
ü l ke m iz bakı mından, kal ıplaşmış ve donmuş reformlar top­
lam ından ibaret olmayıp, " Ç ağd aş uygarlık düzeyinin ü stüne
yükse lmek" , hiç değilse o düzeye u laşmak ya da yakıniaşmak için
her zaman canlı duran ve canlı kalacak olan bir devrimcilik ruhu, bir
devrimcilik felsefesidir." (176)

Prof. Bahri Savcı: "Atatürkçü lük bir devrimciliktir. Atatürk ile,

çağının koşu lları içinde tarihin Türk toplu muna getirdiği birikimler
içinde yapılmış bir devrimle karşı laşırız. Bu devrim, Türk tarih inin
Türk toplmuna getirdiği birikimler içinde Türk toplumunu b i r
değişmeye uğrattığı için b i r devrimdir, b i r Türk devrimidir.

( . . . ) Atatürkçülük, demokrasiyi arayan b ir devrimciliktir." (177)

1 09
 llhan Selçuk: " . . . Atatürkçülük demek, b ilime inanmak demek­
tir. Bil ime inanmak, sosyal olaylarda da bilime inanmaktır.

( ... ) Ü mmetçiliğe karşı mill iyetçilik, şeriata karşı laiklik, uyducu­

luğa karşı istikla lcilik, padişahl ığa karşı cumhuriyetçilik, imtiyazlı
yönetime karşı halkçı lık, tutuculuğa karşı devrimcilik, her şey
köleliğe karşı hürriyetçilik, emperyalizme karşı antiemperyalizm,
sömü rüye karşı toplu mcu luk, bağımiaşmaya karşı bağımsızlık
mesleğini benimsernek Atatürkçü lüktür." (178)

Uğur Mumcu: "Atatü rkçü l ü k ne demektir? Atat ü rkçülük,

kısaca u lusal bağımsızlı k ve ulusal onur demektir. Atatürkçü lük,
özetle a ntie mpery a l i st b i r Kurtu l u ş S avaşını b a ş l atan ve
sürdüren bir eylem ve öğretidir." (179)

Atilla llhan: " . . . Atatürkçü lük, "mazlum m i lletler" in " H ı ristiyan,

beyaz ve Batılı" emperyalistlere ilk başkaldırış hareketidir." (180)

" . . . Mustafa Kemal sosyalist deği ldi ama, solcu bir devrimciy­
di." (181)
llhami Soysal: " . . . Atatürk devrimciliği denen şey, türbedarlık
deği ldir, müze memurluğu h iç değildir . . . Atatürkçü lük demek ileri
gitmek demektir, çağcıl laşmak demektir, adam olmak demektir,
adam!. . .

( . . . ) Atatürkçü lük, Atatü rk'ü aşmak demektir." (182)

Talip Apaydın: " . . . Gerçek Atatürkçülük Türk yurduna, Türk u lu­
suna Atatürk gibi bakmaktır. Tüm u lusu Atatürk gibi sevmektir."
(183)
Prof. Dr. Mümtaz Soysal: " ... Atatürk, " En Hakiki mürşit i l im­
dir" diyen adamdır.

Kemal izmin özü de buna indirgenebi lir: Olguları akılcı bir tutum­
la inceleyip öğrenmek ve bu öğrenişten o lumlu sonuçlar çıkarmak.

110
Bu yöntemde, bilim dışı u nsurların, putların, totemlerin, velveleye
ve yaygaraya boğulmuş sahtekarl ıkların yeri yoktur." (184)

Prof. Dr. Hüsnü A. Göksel: " . . . Konuşma kürsü lerine Atatü rk

büstleri koymakla, kamyo nlarda Atatürk heykelleri dolaştırmakla
Atatürkçü l ü k olmuyor. Bu tür d avranışlar Atatü rkçü lük değil
Atatürk totemcil iğidi r. Öyle , b ayrakl ara sarınıp, "coşarım" l ı ,
" koşarım" l ı şark ı l arla da Atatü rkçülük o lmaz. Buna d a s logan
Atatü rkçü lüğü denir. Atatürk ne totemd ir, ne sloga n . Gerçek
Atatü rkçü lük O ' n u tate mi ikte n ve s logan l ı ktan kurtarmakla
başlar, her yönün ü n b i l imsel irde lenmesi ve incelenmesi i le
sürdü rülür." (185)

Ataol Behramoğ1u: . . . Atatürkçülük donmuş bir kalıplar dizge­

"

si deği l , araştıran, kendini pratikte sı nayan bir uygu laman ın

_
adıdır." (186)

Kerim Korcan: " . . . Atatürkçülük, meydana getird iği a bide eser­

lerle kendini kanıtlamış çağdaş b ir siyasi akımdır." (187)

Oktay Akbal: ". . . Atatü rkçü lük durm aksızın, Atatürk, Atatürk,
demek deği ldir. Ben Atatürkçüyü m, d iye söylevler çekmek de
değildir. Herşeyi yerli yerine koymalı, gerçek anlamını vermeli. .. Ne
demişti Atatürk "Beni sevmek benim yüzü me bakmak deği ldir"
düşünce lerini uygu lamak, benimsemek, bilim yo lunda i lerlemek,
uygarlığın gerektirdiği işleri başarmaktır Atatürkçülük." (188)

KAzim Yenice: . . . Daha ileriye, daha iyi ve güvenli, daha sağlıklı

"

bir toplu ma yönelik düşünce-eylem bütünlüğü; akılcı pragmatik bir

atılım, bir yöntemdir Atatürkçülük." (189)

M ahmut T. Öngören: " . . . Atatürkçülüğü, biraz da, h içbir işe ya­

ram ad an duran o l anakları yen i ve çağdaş bir anlayışla yeniden
düzenleyerek çalışır duruma getirme k d iye de kabu l etmeliyiz . "
(190)

111
 Doç. Dr. Erol Güngör: " . . . Atatürkçülük, fikri, siyasi veya felsefi
bir s i ste m veya ekol ol madığı için b azı Türk mü nevverleri
tarafı ndan h iç cidd iye a l ı n m ıyo r. ( . . . ) G ü n ü müzde ideoloj ik
aşırı ilkiara engel olmak ve plüralist demokrasinin ayakta kalmasını
sağlamak gayretinden başka bir manaya gelmeyen Atatürkçü lük
bir siyasi tedbirden ibarettir, yani bazılarının Kemalizm adını verdiği
ve bir siyasi partinin bayrağını teşkil eden sloganlarla ilgisi yoktur.
Bu tedbirlerin başar ı l ı olması elbette Türkiye için h ayı rl ı o l u rdu ,
fakat a lelacele al ınan tedbirlerin veya masa başında icad edilen
kurtu luş prensiplerinin ne başarılı, ne de uzun ömürlü olması bek·
lenebilir." (191)
Prof. Dr. ibrahim Kafesoğlu: " .. Atatü rkçülük" veya Atatürk
milliyetçiliği deyimini kısaca Türk milliyetçil iği olarak tanıtmak gere­
kir." (192)
Prof. Dr. Orhan Türkdoğan: . . . Kemalizm, köklerini Türk tarihi
"

ve Türk toplumunun gerçeklerinden alan ve milliyetçi bir hareket

içinde oluşan Türke özgü bir kalkınma modelidir." (193)
Nazlı Ilıcak: . . . Atatürk uzayda bir nokta değil, tek doğruyu bir­
"

birine bağlayan iki noktadır. Tek noktadan milyarlarca doğru geçer

ama, iki noktayı ancak bir doğru çizgi ile birleştirmek mümkündür.
Noktalardan biri, Milli Hakimiyet prensib i , diğeri milli iraden:n tecelli
ettiği Türkiye Büyük Mil let Mecl isi'd ir.
( . . . ) Atatürkçü lük, üzerinden binlerce "doğru "nun geçtiği bir
nokta değil , Demokratik Türkiye'ye ulaştıran doğru yoldur." (194)
Prof. Dr. Esat Çam: " Kemalizm, cumhuriyetçi diktatörlü klerin
en tipik örneğidir ve amacı olan klasik demokrasiye geçişi ilk ta­
mamlayandır. Kemal ist devrimci diktatörlük teorisi, tek parti mo­
delini esas alarak, siyasal demokras i n i n ge lişini h azırlamak
amacına sahipti. " (195)
Prof. Dr. Münci Kapani: . . . Atatürk devrinde, kendisinin içten
"

özlediği gerçek halk idaresi, Batılı anlamda h ürriyetçi bir demokra-

112
tik düzen kuru labii miş midir? Bu soruyu objektif o larak ancak
"hayır" diye cevaplandırabil iriz. Şu h alde Atatürk rejimi, demokra-
_
tik ideo loj iyi reddeden tipik b i r diktatörlük müydü? Bu soru nun
cevabı da hiç şüphesiz "hayır" olmalıdır.

Atatürk rejimi otoriter bir rejimdi, fakat su katılmamış tipik bir

diktatörlük degildi, hele totaliter bir sistem hiç degi ldi. O ' nu n tek
parti sisteminin , ne ideoloji yönünden, ne de bünye ve mekaniz­
ma yönünden Faşist veya Marxist sistemlerle hiçbir ilgisi yoktur.
Ne on lar gibi kişiyi toplum içinde eriten ve otoriteyi tanrılaştıran bir
tot a l iter d ü nya gö rü şünün (We ltansc h a u u ng) savu n u cu s u
olmuş, n e d e vatandaşı sabah akşam gözetleyen sıkı b i r polis reji- __,

mi kurmaya kalkmıştır. Aksine, Atatü rk h içbir zaman gaye olarak

demo kratik prens i p i e r i n ü st ü n l ü gü n ü ve " h a l ka d aya n a n
yönetim" ü lküsünü savunmaktan geri kalmamıştır." (196)

Prof. Dr. Toktamıt Atet: " . . . Ke malizm" ad ı n ı Türkiye U lusal

Ku rtuluş Savaşı' nın Başkumandanı ve Türkiye Cumhu riyeti ' n in
Kurucusu Mustafa Kema l'den alan bir ideoloji ve doktrindir.

( ... ) Kemalizm özde "halka ragmen halkçı; yarı totaliter" bir rejim
ortaya çıkartır. Daha sonrtıltın Orta Dogu ve Afrika' da kimi zaman -
" N asırizm" adıyla ortaya çıkan " i lerici askeri yönetimler" asl ı nda
Kemalizmin derin izlerini taşırlar.

( ... ) Kemalizm her şeyden önce Tanrısal kökenli "monarşik ikti­

dara" karşı, halk egemenligi kökenine dayanan ya da en azından
bunu savunan "temsili" bir iktidardır." (197)

Kani Sangöllü : " . . . Atatürkçü lük, akıl ışıgında yüce Türk ulusu­
nu refaha, mutluluga ve Batı uygarlıgına götüren dümdüz tam bir
orta yoldur." (198)

Etem Ütük: " . B iz, Atatü rkçü l ü kte orta yol tanım ıyoruz.
..

Atatürkçü lük, sag yo l, sol yol da degildir. Dümdüz ve dosdogru

yo ldur." (199)

1 13
 Hüseyin Rernzi Tekgüç: ". . . Kemalizm, sağ ve solu Türkiye'ye
özgü b i r şe ki lde b irleşt i re rek, hakiki m i l li şah siyetimizi ve
durduğumuz yeri b i r tarih i perspektif içinde b e l i rtip, kavram
kargaşal ığına son veren ve beşeri vasıfları da haiz olan bir milli yol­
dur." (200)

Prof. Dr. Bedia Akarsu: ... Atatürk Devrimi bir sınıf devrimi
"

değil gerçek anlamıyla b ir h alk devrimidir. U lusun bütün kesimleriy­

le, askeri ve memuru ile, köylüsü ve kentiisi ile, işçisi ve esnafı ile
kadını erkeği ile e mperyal izme karşı ayaklanması; bağımsızlığı için
egemen güçlere karşı tüm halkın Atatürk ' ü n önderliğinde baş
kaldırmasıdır." (201)

Prof. Dr. Taner Timur: " . . . Türk Devri m i , küçük burjuvazi

öncülüğünde bir burjuva devrimidi r. Ve getirdiği kuru mlar bir yan­
dan laik bir cumhuriyet, öte yandan da kapitalist üretim biçi mine
özgü ü st-y a p ı k u r u m l a r ı d ı r . Atat ü rk a s k e r- s iv i l kadro
öncü lüğü nde, bunları "zorla" gerçekleştirmiştir. " (202)

Emin Türk Eliçin: . . . Türk Devrimi gerek teorik, gerek pratik

"

bakımdan gecikmiş b i r m i l l i burj uva rej i miyd i , en devletçi

gözüktüğü dönemlerde bile esasta öze l sermayeci l i k çizgisi
üstünde yürüyordu ve yürüyor." (203)

Prof. Dr. Muammer Aksoy: . . . Atatürk' ün daha 1920' 1erden

"

beri amaç edi ndiği ve adım adım kurmaya ve gerçekleştirmeye

çalıştığı rejim, bugünkü anlamda çağdaş bir demokratik toplumcu­
luk, sosyal demokrasi, ya da bütün dünyanın ku llandığı geniş arı­
lamda (Marksist olmayan), ılımlı ve u lu sal n itelikte demokratik bir
sosyal izmdi, " De mokratik sol bir düzen"di." (204)

Prof. Dr. lsmall Hakkı Baltacıoğlu: ... Atatürk'e sosyalistti de­

"

nilebil ir. Ancak, onun sosyalizmi h e rh angi sosyal izm değildi.

Atatürk'ün rejimi b i reyciliği büsbütün ortadan kaldırm ayan , milli
bir sosyalizm, sosyalizm yolunda bir devletçilik idi. Onun için dev-

114
letçi liği umdeleri arasına koymuştur. Böyle olmakla b irlikte, reji m i­
ne gelişi güzel sosyalizm demek yine zararlı o labilir. Altı U mde ile
beliren rejime Kemalizm demek doğru olur.

( . . . ) Atatürk rejimi bir demokrasi rej imidir. Demokrasi h alkçılık

demektir. Halkçılık da toplum bireylerinin kamu karşısında eşit
olması demektir." (205)

M. Kemal özer: ". . . Sosyalizm h ürriyet nizarnını en iyi sağlıyan,

insanın insan tarafından sömürülmesine son veren bir sistemdir.
Gerçek demokrasi, insanlara e ş it ortam tan ıyan b i r toplum
düzeninde kuru labilir. Sosyalizmin, özel kar menfaatleri yerine
kamu menfaatlerinin üstün tutulduğu bir sistem olarak, hedefini
şöyle özetliyebi liriz: Yüksek üretim, herkese iş, yü ksek h ayat
standardı , sosyal güvenlik, gel irler ve servetierin adil dağıtımı.

Buna göre de, sosya lizmin ilke lerini şu şekilde be lirtebiliriz:

Halkçılık, Devletçilik, Devrimcilik.

Görü lüyor ki bu fikirler büyük Atatürk'ün Türkiye'yi çağdaş uy­

garlık düzenine eriştirrnek için ortaya attığı ilke le rdir. O h alde
kalkınma ancak Atatürk' ün çizdiği yolda ilerlemekle mümkün ola­
cak bu da bizi, h alka, evrime, plan ve devletçiliğe götürecektir.
(206)

Mahmut Esat Bozkurt: . . . Türk ihtilalinin verisi, sembolik altı

"

ok içindedir ki buna Kemalizm diyoruz ve diyorlar.

( ... ) Türk rej imi, devletçiliği, devlet sosyalistliğini kabul etmekle

beraber, ferde mülkiyet hakkını ve ekonomik alanda işgörme yetki­
si tanır.

Fert de var, toplu m da.

Kemalizm ile komünizmin anlaştığı nokta devlet şeklidir ki,

cumhuriyettir.

1 15
 ( . . . ) Ekonomik bakımdan bu rej i m le ( Nazizmle) Türk rej imi
arasında esasta fark yok gibidir. Her ikisi de devlet sosyalistliğine
dayanır. Mülkiyet hakkını ve ferdi tanırlar.

( . . . ) Devlet sosyalizmi nedir?

Ö ze l m ü l k iyeti tanıyan, fakat insa n ı n i ns an tarafı ndan
sömürülmesini önlemek ve milli kalkınmayı başarmak için devlete
ekonomik işlerde kontrol ve teşebbüs hak ve yetkilerini kabul
eden bir sistemdir." (207)

M ah mut Esat Bozkurt' a göre " b ütün doktrinlerin en güzel

yanları alınarak Kemalizm doktrini yaratılmış oluyor.

Bu doktrinin ağırlık merkezi, Bozkurt'a göre, milli sosyalizmdir.

Bu milli sosyalizm sözü ile, Nasyonal Sosyalizmi bir arada kul lan­
masına rağmen, bundan bazen faşizmi, hazen milli bir komünizmi,
yani ıhmlı bir devlet sosyalizmini anladığını görüyoruz. " (208)

Prof. Dr. Cahit Tanyol: " ... Kemalizm yoktur, Kemalistler vardır.
"Atatü rkçülük" sözcüğü , eğer "Kemalizm" in bir karş ı l iğı olarak
düşünülüyorsa, bilimsel anlamda bu tür bir kavramdan söz edile­
mez. Çünkü Atatürk bir eylem adamıdır ve eyleminin gerisinde ku­
ramsal (teorik) bir temel yoktur. Bugüne kadar onun eylemini çıkış
noktası yapan bir düşünce akımı da ortaya çıkmış değildir. Ortalığı
sadece ona karşı olanlarla onu savunanlar doldurmuş. Karargahı
var, kampı var., savaşı yöneten kadrosu yok. Herkes onu savun­
m aktan, onu düşünmeye vakit b u lamıyor. Durum böyle ol unca
kuramsal bir kaynağı zorunlu kılan Kemalist eylem havada kalıyor.

( ... ) Bir doktrinle, bir ideolojiyle bu Kemalist eylem arasında te­

melde b i r bağlantı yoksa da, Kemal ist devrim ierin yapısı,
düşünsel bir içeriğe olanak sağlayacak nitel iktedir. " (209)

" ... Kemalizm bir doktrin değildir. O, ortaklaşa h alk iradesinin

ve halk özleminin devlet bilincinde ve devlet özleminde somut­
laşması, dile gelmesidir.

116
 ( . . . ) Sosya listler, Atatürk devrim lerinin doiıal sonucunun halk
sosyalizmi olduiıunu ileri sürerler.

Bu konuyu tartışmadan önce, hemen söyliye l i m ki, Atatürk

hiçbir zaman Batı sosyalizmini aklına getirmemiŞtir. O'nun bi ldiiıi
tek sosyalizm türü vardır; o da Doiıu sosyalizmi, yani Lenin'ci sos­
yalizmdir. Çünkü Kurtuluş savaşı doiırudan doiıruya, Rus Devrimi
nedeniyle, bu M a rx'çı ve Lenin'ci sosyalizmle ilişkiye girmiştir.
Atatürk için çok partili yaşamın zorunlu bir sonucu olarak burjuva
demokrasileri içinde sosyalizmin hiçbir anlamı yoktur. H atta onun
devletçiliiıi bile Batı Sosyalistlerinin anlayacaiıı bir şey deiıi ldir.

Burjuva demokrasileri içinde bir tür sosyal ist reform sayı lan
Batı sosyalizmi, Kemalizme uzak yakın asla örnek olmamıştır. Nas­
yonal Sosya l izm veya B o l şevizm , işte Atatü r k ' ü n d ü şünce
dünyasına sadece bunlar uiıramıştır.

Atatürk, faşizmi h içb ir zaman düşünmemiştir ve her zaman

emperyalizme karşı olmuştur. Onun "Yurtta Barış Cihanda Barış"
ilkesi her türlü dış sömürmelere karşıdır.

Acaba Atatijrk gerçekten, zaman zaman Lenin'ci ve Marx'çı bir

s o syalizm d ü şü n m ü ş müdür? Bu soruyu siya s a l koş u l l a r
dışında eleştirrnek gerekir.

Bu konuda olaylar bizi ya lanlamaktadır. Her ne kadar Kurtuluş

Savaşı sıralarında, emperyalizme karşı bolşevik sloganlarını kul­
lanmış ise de, çok kısa bir zaman sonra, bu sloganları yavaş
yavaş bırakmış ve Sovyet Rusya ile ilişkileri bir rejim alışverişi ol­
maktan çıkarak, dostluk ve komşu luk i l işkilerine çevirmiştir. "
(210)

Teoman Bilgi: " ... Kemalizm, Osmanlı - Türkiye hakim sınıf ve ta­
bakalarının, b i r to plumsal o l u şu mdan başka b i r toplumsal
oluşuma geçiş süreçlerinin belli bir an' ında, belli bir kadroda odak­
laşan ortaklaşa (coalise) bir hareketi ve ideolojisidir.

1 17
 ( ... ) gerek Kemalist rejim ve gerekse " Kadrocu" hareketin ünlü
"devletçiliği" ile Mussolini ltalya ' sının, Faşist ı talya ' n ı n Parti -
Devlet birliği - bütünlüğü birbirine ikiz kardeş gibi benzemektedir­
ler." (211)
Hüseyin Cevizoğlu: " ... Atatürkçü lüğün başlıbaşına bir doktrin
ve sistem olduğunu kabul etmek gerekir.

Bu sistem veya düzen, Tam bağımsızl ık, milliyetçilik, milli cu m­

h uriyetçi lik, milli devletçilik, milli eğitim ve öğretim, milli ekonomi, .
milli refah ve mutluluk, milli devrim anlayışlariyle, milliyetçi, Türk mil­
l iyetçisi, Türkçü b i r düzendir. Cumhuriyetç i l i k ve demokrasi,
h alkçılık, devletçilik anlayışlariyle toplu mcu bir düzen; yine demok­
rasi anlayı şıyle, laiklik anlayışiyle , devletçe l i kte bireye verdiği
önemle bireyci (ferdiyetçi) bir düzendir. Kısacası , Türkçü, toplum­
cu ve bireyci bir düzendir ve Atatürkçü düzene bir ad bu lmak gere­
kirse, Türkçü , topl umcu - bireyci düzen şeklinde adlandırılabilir."
(212)
Emin Arat: " ... Kemalizm; tabiata, insanın yaradılış sebepleriyle
gerçeklere , insanın maddi ve manevi ihtiyaçlarına dayanan külli ve
akiT bir h ayat ve kainat görüşüdür.

( ... ) Kemalizm, Fertçi - Toplumcu bir düşüncedir." (213)

Bilindiği gibi, N asyonal Sosyalizm, Nasizm, yani Alman Faşizmi
ü l kemizde Türkçü - Toplumcu Bireyci, Fertçi - Toplumcu, Ü lkücü ­
·

Toplumcu, Mill iyetçi - Toplumcu bir görüş olarak nitelendirilmekte­

dir.

Yalçın Toker: " . . . Atatürk mil liyetçiliğinin hududu (Turancılık):

Atatü rk, Türklük duygusunun ve tarih i gerçeklerin bir neticesi ola­
rak, milliyetçilik bahsinde siyasi hudutlar, yani coğrafi faktörlerle
bağlı kalmamıştır. Bu husus zaten, mil let anlayışımızın da tabii bir
sonucudur.

118
 Bu sözlerimizle şunu demek istiyoruz ki, Atatürk, Turancı l ık
olarak ifade edeb ilecek b i r m i l l iyetçilik a nlayışı nın temsilcisi
o lmuştur." (214)

Yahya Sezai Tezel: .. Kemalist devrimin bir bağımsız yerli bur­

n.

juva sınıfı yaratma pol itikasının başarısızlığa uğraması ve izlenen

politikanın giderek tümden yabancı sermayeye açı k bir nitelik ka­
zanmasının nedenlerini her h alde Kemalist devrimin başlangıcıyla
birlikte incelemek gereklidir. " (215)

... Birinci Büyük Millet Meclisi, genel değerlendirmede, ulusla­

n

rarası burj uvaz i , başka bir deyişle u lusl ararası kapita l izmle
uzlaşma içindeydi.

( . . . ) Türkiye ' nin, I kinci Dünya Savaşından sonra, h ızla Ameri­

kan emperyalizminin yörüngesine girmesinin nedenini, sadece
I kinci Dünya Savaşının ortaya ç ı kardığı u l uslararası güç kon­
jonktüründe deği l , belki de daha çok Kem a l i st devr i m i n
başlangıcında ve böylece kend isinde aramalıyız." (216)

Kazım Odaba,ı: . . . Tck kurtuluş yo lu, Atatürk zamanında

"

b aşlatı lan yönetime dönmcktir. Parlamenter yönetim Kemalist

yönetim deği l , zümresel ç ıkarcı yöneti mdir. H a lk yöneti mi, cum­
h urbaşkanının halk tarafından seçilip ve temsilcilerin mesleki teın:
sil esasına göre belirlcndiği yönetimdir. Bu görüş, Türkiye Cumhu­
riyeti Devleti ve TBMM kuru l u rken Adi iye vekili Esat M ah mut
Bozkurt tarafından mesleki temsili halk yöneti m i olarak ileri
sürülmüştür. Meslekler o zaman bugünkü kadar gelişmed iği için
vi layetler temsili devlet sistemi (her vilayetten b irer ikişer temsilci­
den kuru l muş meclis hükü met sistemi) devam ettiri lmiştir. K.
Atatürk bizim yönetimimiz halk yönetimidir; bunu devam ettiretim
ve bizden sonra çocuklarımız daha iyi bir yönetim şekli bulurlarsa
uygu lasınlar demiş ve parlamenter yönetimin kuru lmasına asla
taraf olmamıştır.

1 19
 ( . . . ) Ke malizm, kapital i st ve komün ist sistemlerin insani
yönden analiz ve sentezinden doğmuş anti-emperyalist evrensel
yöneti md ir.

( ... ) Kemalizm d ine karşı değil, Kur'an ın zamanlamasıdır." (217)

Nadir Serin: " ... Atatürk inkılaplarını, gerçekten islam dininin de­
rinl iğine inmiş din adamları reddedemez. Atatürk inkılapları ile kuru­
lan C u m h u riyet idaresi ile devlet yepye n i b i r l a i k hüviyete
büründü. Atatü rk' ü n kurduğu Cumhuriyet idaresi, asıl Kur' an-ı Ke­
rimin bu husu staki görüşüne yeniden bir dönüştür. Seçim ve fikir
esasını getirmekle Cumhu riyet, Ku r'anı Kerim ayetlerinin özüne
uym uştur.

Atatürk, laiklik prensibi ile din düşmanlığı yapmamış, vicdanla­

ra h ürriyet sağlamıştır. Başlıbaşına eğitim ve ihtisas isteyen dev­
let işlerinde, dünya milletleri ile münasebetlerimizde bütün detay­
ları ile durum muhakemesi yapılıp ondan sonra varı lacak bir harp
kararında din adamının müessir olması felaketten başka ne getire­
bilir?

Atatürk, "yu rtta s u l h , cihanda sulh" po l itikası i l e saldırıya

uğramadıkça, harbin aleyh inde, barı şçı , Kur'anı Kerim esasına
uygu n bir yol çizmiştir. Atatürk, medeni kanunla tek evl il ik esasına
getirerek, "Yüce Tanrı'n ı n " (en doğru) tavsiye s i ne uygun dav­
ranmıştır.

Bi rkaç öne m l i h u susta yap ı l an i nceleme , Ku r' anı Kerimle

Atatürk inkılapları arasındaki paralelliği gözler önüne serer." (2 18)

Avni Altmer: . . . Kemalizm,

" insanl ığa, ahlaka, Müslümanlığa tek
(219)
uyan rejimdir."

Osman Nuri Çerman: " Kemalizm: Din imizin modernleşmiş, re­

formudur. Artık dindar olmak Kemalist olmak demektir. Kemalist
Müslüman lığını tam ben imsemiyenlere ilme, m antığa aykırı batı!

1 20
inançların kölesi, esiri gözüyle bakmak gerektir. Onları, bu yan lış
zihniyet esaretinden kurtarmıya çalışmak dine de, mil lete de, vata-
•

na da en büyük Tanrısal h izmettir. " (220)

Yukarda okuduğu nuz Atatürkçü lük, Kema lizm tanımlamaları

içinde b irbirine benzeyenler olduğu gibi, birb irine h iç benzemeyen,
karşıt, t a b a n tabana zıt görü şte o l a n l ara d a rastlıyoruz.
Atatürkçü lüğü , herkes kendi eği limine, kendi dü nya görüşüne
göre yoru mlanmaktad ır. Değişik görüşteki aydın, gazeteci, yazar
ve b i l i m adamlarımızın Atatü rkçül üğü çok değişik biçimlerde
tanımladığını gördük.

Atatürkçü lüğün n ite l iği , Atatürkçü l üğün bir ideoloj i , bir dokt­
rin, bir dünya görü şü , bir öğreti olup olmadığı konusunda da birbi­
rinden çok değişik görü ş l e r i leri sürül mektedir. Ö rneğin ,
Atatürkçü lük, Kemalizm, kimine göre bir ideoloj idir; kimine göre bir
doktrindir; kimine göre bir ideo loj i değil, bir doktrin değil, bir dünya
görüşüdür; kimi ne göre h e m doktrindir, hem ideoloj idir; kimine
göre bir öğretidir; kimine göre bir devlet felsefesidir; kimine göre bir
yaşam d izgesidir; kimine göre tarihse l bir o l ayd ı r; kimine göre
gerçeği araştırma tavrıdır; kimine göre bir eklektik sistemdir; kimine
göre bir sentezdir; kimine göre bir fikir ve eylem programıdır; kimine
göre çağdaş bir siyasi akımdır; kimine göre bir düşünce sistemidir;
kimine göre fikri, siyası, felsefi bir sistem değil, bir siyasi tedbirdir;
kimine göre bir inanç dizgesidir; kimine göre sosyal bir düzendir;
kimine göre bir çağd a şlaşma b i le ş i m i d i r; k i m i ne göre ise
Atatürkçü lü k, Kemalizm diye b ir öğreti, teori yoktur.

Atatürk ilkelerinin sayısı konusu nda da, değişik görüşteki

k i ş i l e r t a r af ı n d a n , b i rb i r i n d e n çok fark l ı gö rü ş l e r i l e ri
sürülmektedir. Ö rneğin, Atatürk ilkelerinin sayısı, bazı larına göre
6; bazı larına göre 9; bazı larına göre 10; bazı larına göre 1 1 ;
bazılarına göre 1 2 ; bazı larına göre 13; bazılarına göre 16; bazılarına
göre ise 18'dir.

1 21
 Atatürkçülük, Kemal izm, deği şik görüşteki kişilerce, b irbirin­
den çok farklı b içimlerde tanımlanmakta ve yoru mlanmaktadı r.
Ö rneğin, Atatürkçülük, Kemalizm, kimine göre demokrasi rejimidir;
kimine göre tüm partilerin kapatıldığı, parlamentonun olmadığı
mesleki temsil sistemidir; kimine göre otoriter bir rej imdir; kimine
göre yarı totaliter bir rejirndir; kimine göre diktatörlük rejimidir, anti­
demokratiktir: kimine göre sağ yoldur; kimine göre sol yoldur; kimi­
ne göre sağ ve sol yol değil, tam bir orta yoldur; kimine göre sağ ve
solu birleştiren b ir milli yoldur; kimine göre dümd üz bir yo ldur; ki­
mine göre doğru yoldur; kimine göre serbest piyasa ekonomisidir,
liberal - kapitalizmdir; kimine göre ortanın soludur, demokratik sol
bir düzendir; kimine göre sosyal demokrasidir; kimine göre demok­
ratik sosyalizmdir; kimine göre komünizmdir; kimine göre Ameri­
kan emperyalizmidir; kimine göre kapita list ve komü nist sistem le­
rin sentezidir; kimine göre N a syonal Sosyalizm, N azizm, yani
Alman faşizmidir; ki mine göre !talyan faşizmidir; ki mine göre Tu­
rancıl ıktır; kimine göre şeriatçılıktır; kimine göre ise halkın her türlü
h areketinde gelişmesini, onun masada yemek yemesini, karyola­
da uyumas ı n ı , eşi ile birl ikte yemek yemesini ve eğlenir olmasını
sağlayan bir idaredir.

� ATATÜRKÇÜLÜ�ÜN ILKELERI NELERDIR?

ATATÜRKÇÜLÜK NEDIR?
Bundan ö nce ki yazıda, Atatürkçü lüğü n , değişik görüşteki
kişiler tarafından değişik şekillerde, biçimlerde tanımlandığını, yo­
rumlandığını ve Atatürkçü lüğün , Atatürk ilkelerin i n sayısı konu­
s u n d a b i r b i rinden çok farkl ı gö rüşlerin i l e r i sürü ldüğü n ü
gö rmü ştü k.

Peki ama, Atatü rkçü lük nedir? Atatürkçülüğün i lkeleri nelerdir?

Biz, burada önce Atatürkçü lüğün i l kelerini sa ptay a cak, daha

1 22
sonra "Atatürkçü lük nedir?" sorusunun yanıtını vermeye çal ışa­
cagız.
Atatürkçülügün ilke lerini, dogru, saglıklı bir biçimde saptamak
için Mustafa Kemal Atatü rk'ün söz, düşünce, eylem ve devrimleri­
nin tümünü birden gözönünde tutmamız, dege rlend irmemiz, ta­
rihsel gerçekiere baglı ka lmamız, gerçekçi, nesnel (objektif) ve bi­
limsel olmamız gerekmektedir.
Mustafa Kem a l Atatü rk, yurdu muzu ve h a lkı mızı d ü şm a n­
lardan, emperyalizmden kurtarmak, tam bagımsızl ıga ve özgürlüge
kavuşturmak için 19 Mayıs 1919 'da Samsun ' a çıkmış ve Türk
U lusal Kurtu luş Savaşını başlatmıştır.
Mustafa Kem a l , 22-23 H aziran 1919'da yayınladıgı Amasya
Genelgesinde (Tamiminde) yurdun bütün lüğünü n , u lu sun bagırn­
s ızlığının teh likede o lduğunu belirtmiş, u lusun bağımsızlıgını yine
u lusun azim ve kararı ku rtaracaktır inancını d i le getirmiş, u lu sal
bagımsızlıgı ve u lus egemenliğini temel ilke olarak kabul etmiştir.
23 Temmuz 1919 ve 5 Ağustos 1919 tarihleri arasında topla­
nan Erzu rum Kongre si ve bu ko ngre sonunda 7 Agustos
1919'da yayınlanan Erzu ru m Kongresi Bildirgesi ( Beyannamesi)
ile 4 Eylül 1919 ve 11 Eylül 1919 tarihleri arasında toplanan ve 11
Eylül 1919'da yayınlanan Sivas Kongresi Bild irgesinde ( Beyanna­
mesinde) yurdun kurtu luşu, u lusal bağımsızlık ve ulusal egemen­
lik temel ilke olarak kabu l edilmiş ve mandacılıga, himayeciliğe, ya­
bancı bir devletin güdümüne karşı çıkılmıştır.
Son Osmanl ı Meclisi Mebusanı (Osmanlı M i l let Meclisi) 12
Ocak 1920 ' de I stanb u l ' d a top l anmışt ı . Bu mecl i s , M u stafa
Kemal' i seven, O ' na inanan milletvekillerinin etkisiyle daha önce
Mustafa Kemal tarafından hazırlanan Misak-ı M i l l i 'yi ( U lusal Antı)
kabul etmiştir.
Misak-ı M illi (U lusal Ant) ile Erzurum ve Sivas Kon·gre lerinde
alınan kararlar kabul edi liyor, yu rdun bütünlüğü, tam bağımsızlık,

1 23
özgürlük savu nuluyor, kapitü lasyonlara karşı çıkılıyor, Türkiye 'nin
vazgeçilmez sınırları çizil iyor ve barış koşu lları öngörü lüyordu.

Osmanlı Mebuslar Meclisi' nce 28 Ocak 1920'de kabu l edilen

Misak-ı M i l li Beyann amesi ( U lusal Ant Bild irgesi), 17 Şu bat
1920'de b asına, kamuoyuna açıklanm ıştır.

23 N isan 1920'de Türkiye Büyük M illet Meclisi ' n in Ankara'da

toplanmasıyla u lus, halk egemenliğine dayanan yen i bir Türk Dev­
leti kuru lmuş oluyord u .

3 0 Ağustos 192 2 ' de Dumlu pınar"da yapılan v e Başkomutan

Gazi Mustaf� Kemal Atatürk' ün yönettiği Başkomutanlık Meydan
Savaşı sonunda emperyalizme, düşmana son darbe indirilmiş,
Büyük Zafer kazanılmış, yurdumuz ve h a lkımız tam bağımsızlığa
ve özgü rlüğe kavu şturul muştu r.

Atatürk, toplumumuzu çı;ığdaş uygarlık düzeyine ulaştırmak

istiyordu. Bunun için devrimleri gerçekleştirmeye başladı. 1 Kasım
1922'de saltanat h i lafetten ayrı ldı ve saltanat kaldırıldı. 29 Ekim
1923'de cumhu riyet ilan edildi. 3 Mart 1924'de halifelik kaldırıldı.
Padişahlığın ve halife liğin kaldırıl ı p cumhuriyetin kuru lmasıyla dev­
let yönetiminde , siyasal alanda büyük bir devrim gerçekleştirilmiş
oluyordu. Siyasal a l andaki bu devrimi toplumsa l , ekonomik ve
kültürel alanlarda yapılan diğer devrimler izledi.

Atatürk'e göre yaşamda en gerçek yol gösterici bilimdi. Tek

çıkar yol , bil imin yolundan gitmek ve akılcı ve b i limsel düşünceyi
ben imsemekti.

Mustafa Kemal Atatürk, barışı, barışçıliğı savunuyor. yurtta ve

d ü nyada b a r ı ş ı n gerçekleşm e s i n i i stiyor ve b u n u n için
çal ışıyordu.

Atatürk, düşü nce le rin i toplum ve devlet yaşamına egemen

kılmak için bir siyasal parti kurmanın gerekliliğine inanmıştı. Sivas

1 24
Kongresi' nde kurulan Anadol u ve Rumeli Müdafaai Hukuk Ce­
miyeti'ni, Halk Fırkasına (Partisine) dönüştürdü. Cumhuriyet H alk
Partisi, 9 Eylül 1923'de resmen kuru lmuş oldu . Cumh uriyet H alk
Partisi'ni, Gazi Mustafa Kemal Atatürk kurmuştur. 1 1 Eylül 1923
gü nü yapılan seçimde, Türkiye Büyü k Mil let Meclisi Başkanı
Atatürk, Cumhuriyet H alk Partisi'nin (CHP'nin) Genel Başkanlığına
seçildi.

Cumhuriyet Halk Partisi 'nin ilk tüzüğü (nizamnamesi) 9 Eylü l

1923'de kabu l edilmişti. B u tüzük, partinin temel belgesi olarak
1927 yılına dek yürürlükte kaldı.

C HP'nin I kinci Kurultayı, Kongresi 15-23 Ekim 1927 tarihleri

arasında Ankara'da toplanmıştı . CHP'nin 1927 'deki I kinci Kuru l­
tayı nda 9 Eylü l 1923'de kabu l edilen ilk tüzük geniş ö lçüde
değiştirildi. Ortada henüz bir parti programı olmamasına karşın,
tüzüğün "umumi esaslar" bölümünde parti nin teme l ilke ve
görüş leri yer a l mı ştı . Bu yen i tüzükte CHP'nin cumh uriyetçi,
h a lkçı ve m i l l iyetçi bir siyasal kuru luş olduğu belirtil iyordu.
Tüzükte laiklik ilke olarak yer almamıştı, ancak laikliğin temeli olan
din ve dü nya işlerinin birbirinden ayrı lması gerektiği vurgu­
l anıyordu .

Atatürk, C H P' nin 1927 'deki I kinci Kurultayında C H P Genel

Başkanı o larak bir bildiri yayı nladı. Atatürk, yayınlad ığı bildiride,
Cumhuriyet H al k Partisi'nin cumhuriyetçi, halkçı, mill iyetçi ve laik
old uğunu belirtiyord u .

C HP'nin 10-18 Mayıs 1931 tarihleri arasında Ankara'da topla­

nan Ü çüncü Kurultayında partinin ilk programı görüşülüp kabu l
edildi. Partinin ku ru luşu izleyen ilk yıllarında ayrı b i r metin
biçiminde programı yoktu. Parti tüzükleri içinde program ilkeleri de
yer alıyordu. CHP'nin Ü çüncü Kuru ltayında parti tüzüğünden ayrı
bir program da yapıldı. Program, Kuru ltayda görüşü lüp kabul edil-

1 25
di. CHP'nin 1931' deki Ü çüncü Kurultayında, 1927'deki I kinci Ku­
ru ltayda kabul edilen üç ilkeye, yani cumhu riyetçi lik, halkçılık ve
milliyetçilik ilkelerine laiklik, devletçilik ve devrimcilik ilkeleri eklen­
miş ve bu altı ilke bu kurultayda, CHP'nin resmi görüşü haline geti­
rilmiştir. Cumhuriyet H a lk Partisi'nin, cumhuriyetçi , m i l l iyetçi,
hal kçı, devletçi, laik ve devrimci bir parti olduğu parti programına
yazılmıştır. Bu altı i l ke , " a ltı ok" olarak C H P ' n in simgesi olarak
kabul edilmiştir. ı
.,

9-16 M ayıs 1935 tarihle ri arasınd a Ankara 'da topl anan

CHP'nin Dördüncü Büyük Kuru ltayı, parti programında yer alan
altı ilkeyi, yani cumhuriyetçil ik, milliyetçilik, halkçılık, devletçilik,
laiklik ve devrimcilik ilkelerini daha geniş bir biçimde ele almış ve
açıklam ıştır. Parti programında "Partinin güttüğü bütün bu esas­
lar, Kemalizm prensiplerid ir." deniliyer ve böylece CHP'nin ideoloji­
si " Kemalizm" olarak nitelendiriliyordu.

Cumhuriyet H a lk Partisi' nin program ında yer alan ve " Kema­

lizm" olarak adlandırı lan altı i lke , daha sonraları Anayasaya da
konmuştur. 5 Şubat 1937 tarih ve 3115 Sayı lı Anayasanın Bazı
Maddelerinin Değiştirilmesine I lişkin Yasa (Teşkilatı Esasiye Kanu­
nunun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesine Dair Kanun) ile 1924
Anayasasının bazı maddelerinde deği şiklik yapılmıştı. Söz konu­
su yasayla, Anayasanın ikinci maddesi de değiştirilmiş ve Türkiye
Devleti' n in cumhuriyetçi, milliyetçi, ıi'a lkçı, devletçi, laik ve devrim­
ci olduğu belirtilmiştir. Böyle likle Cumhuriyet Halk Partisi ' n in prog­
ramında yer alan ve " Kemalizm" olarak nitelenen altı ilke, yani cum­
huriyetçilik, mill iyetçilik, h alkçılık, devletçilik, laiklik ve devrimcilik
ilkeleri, Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin de temel ana nitelikleri ola­
rak kabul edilmiş ve CHP i le Devlet özdeşleşmiş oluyordu.

Atatürkçülüğün ilke le rini saptarken, belirlerken Mustafa Kemal

Atatürk'ün söz, düşünce , eylem ve devrimlerinin tümünü, Amas­
ya Genelgesini, Erzurum ve Sivas Kongre lerinde al ınan kararları,

1 26
Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin aldığı kararları, çıkardığı yasaları,
Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin Anayasalarını, Atatürk' ü n kurmuş
olduğu Cumhu riyet Halk Partisi ' n i n tüzük ve programlarını ve
a şağıdaki belge lerin t ü m ü n ü b i rden gözönünde tutm a m ı z,
değerlendirmemiz gerekmektedir. Söz konusu b e lgeleri şöyle
sıralayabiliriz:
• Amasya Genelgesi (22/23 Haziran 1919). (221)
• Erzurum Kongresi Bildirgesi (7 Ağustos 1919). (222)
• Sivas Kongresi Bildirgesi (11 Eylül 1919). (223)
• Ulusal Ant (Misakı Milli) Bildirgesi (28 Ocak 1920). (224)
• Atatürk'ün Halkçılık Programı (13 Eylül 1920). (225, 226).
• Türkiye Büyük M i l let Meclisi Bildirgesi (21 Ekim 1920).
(227)
• 1921 Anayasası (20 Ocak 1921 Tarih ve 85 sayılı Teşkilatı
Esasiye Kanunu). (228)
• 1921 Anaya sas ı n ı n Bazı M addelerin i n Açıkl ığa Kavuş­
turu lup Değiştirılınesine I lişkin 29 Ekim 1923 Tarih ve 364
Sayılı Yasa (Teşkılatı Esasiye Kanununun Bazı Mevadd ının
Tavzihan Tadilınc Dair Kanun). (229)
• 1924 Anaya sası (20 Nisan 1924 tarih ve 491 Sayı l ı
Teşkilatı Esasiye Kanunu). (230)
• 1924 Anayasasının Bazı Madde lerini Değiştiren 10 Nisan
1928 Tarih ve 1222 Sayılı Yasa (Teşkilatı Esasiye Kanu­
nu'nun Bazı Maddelerini Muaddil Kanun). (231)
• 1924 Anaya sasının Bazı M addelerinin Değiştiri lmesine
I lişkin
5 Şubat 1937 Tarih ve 3115 Sayıl ı Yasa (Teşkilatı
Esasiye Kanunun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesine Dair
Kanun). (232)

1 27
 • Cumhu riyet H alk Partisi'nin Tüzük ve Programları (CHP'nin
9 Eylül 1923'de kabul edilen ilk tüzüğü , 1927 ' deki I kinci
Kuru ltayı nda kabul edilen tüzüğü , 1931'deki Ü çüncü Ku­
ru ltayında kabul edi len tüzük ve programı ve 1935'deki
Dördüncü Ku ru ltayında kab u l edilen tüzük ve programı).
(233), (234), (235), (236), (237).

• Mustafa Kemal Atatü rk' ün Söylevi (Büyü k N utuk). (238) ,

(239), (2 40).

• Mustafa Kem a l Atatü rk'ün söz, fikir, düşü nce, söylev,

demeç, genelge, te lgraf, bildirge , mektup ve anılan. (241),
(242 ) , (243), (244), (245) , (246), (247), (248), (249),
(250), (251), (252), (253).

M u stafa Kemal Atatü rk' ü n , söz, düşü nce , söylev, demeç,

eylem ve devrimlerinin tü mü ile yukarda sözü edilen be lgelerin
tümünü birden gözönünde tuttuğumuzda, değerlendird iğimizde
Atatü rkçü lüğü n i l ke lerinin tam bağımsızlık, anti-emperyal izm,
özgü rlükçülük, cumhuriyetçilik, mill iyetçilik, halkçıl ı k, devletçilik,
laikl ik, devrimcilik, akılcılık ve bi limsellik, çağdaşçı lık ve barışçılık
olduğunu görüyoruz.

Atatürkçü lüğün ilke le ri birdenbire ortaya çıkmamış, bu ilkeler

tarihsel bir gelişi izlemiş ve Atatürkçü lük, Atatürk ideolojisi zaman­
la ol uşmuştur. Atatü rkçü lük, bir ideoloj i o l arak cumhuriyet
yılları nda, cumhuriyetten sonra ge liştirilmiştir. Atatürkçü lük, Ke­
mal izm, özellikle CHP kuru ltaylarında, kongre lerinde bir ideoloji ha­
l ine dönüştürü lmüş ve bu ideolojinin i l keleri önce CHP'nin prog­
ramına, daha sonra Devletin Anayasasına konmuştur.

Atatürkçülükte düşü nceyle eylem içiçed ir , birbirinin destek­

leyicisi ve tamamlayıcısıdır.

1 28
 A) Atatürkçülüğün Ilkeleri
Atatü rkçü lüğü n i l ke lerini yukarıda saptamıştık. Bu ilkeleri
açıklamaya çalışacağız.

a) Tam Bağımsızlık: Bir devletin, diğer bir devletin egemenl iği

a ltına girmeden kendi kend ini yönetmesi, iç ve d ı ş politikasını
özgürce saptayabilmesidir.

Tam bağı msızlık, devlet olmanın baş koşuludur. Bir devlet,

ancak tam bağımsız olduğu zaman kendi çıkarları doğru ltu sunda
hare ket edebi l ir. Tam bağı msızlık, kalkınmanın ve insan gi b i
yaşamanın d a b a ş koşu ludur.

Bir devleti n, tam bağımsız olması, başka devletlerle i l işki kur­

madan yalnız başına yaşaması anlamına ge lmez elbette . Bir dev­
let, yaşamını sürdürebilmesi için tüm devletlerle, ü l kelerle siyasal
sosya l, ekonomik ve kültü rel i l ı şkıler kuracaktır kuşkusuz. Fakat
bu ilişkilerde diğer devletlere ödün (taviz) verilmemeli, ayrıcalık (im­
tiyaz) tan ınmalıdır. Başka devletlerle ilişkilerde, uluslararası hukuk
kurallarına, eşitlik ve karşılıklılık ılkelerine uyulmalıdır. Bu kurallara
uyulmadığı, başka devletlere veya çeşitli u luslararası finans kuru­
luşlarına ayrıcalık tanındığı, ödün verildiği zaman tam bağımsızl ığa
gölge düşer ve bağımlılık durumu çıkar ortaya.

Tam bağımsızlık, Atatürkçülüğün ilkelerinden b iridir. Atatürk,

U lu sal Kurtu luş Savaşı sonunda yurdumuzu düşmanlardan, em­
peryalizmden kurtararak tam bağımsızlığa kavuşturmuştur. Mus­
tafa Kemal'e göre , Tü rk h alkının haysiyetli, onurlu bir halk olarak
yaşaması ancak tam bağımsızl ıkla sağlanabilirdi. Atatü rk' e göre,
'Tam bağımsızlık demek, kuşkusuz siyasa, iktisat, adalet, asker­
lik, kültür... gibi her alanda tam bağımsızlık ve tam özgürlük de­
mektir. Bu saydıklanmın herhangi birinde bağımsızlıktan yoksun­
luk, ulusun ve ülkenin gerçek anlamıyla bütün bağımsızlığından _

yoksuniuğu demektir." (254). Görü ldüğü gib i , Atatürk' ün tam

1 29
bağımsızlık anlayışı çok yönlüdür. Mustafa Kemal'e göre yalnızca
siyasal bağımsızlık yeterli deği ldir, ekonomik, adalet, askerlik,
kültürel ve diğer her alanda, her konuda tam bağımsız olmak gerek­
mektedir.

Atatü rk' ün tam bağımsızlık anlayışı, Türk halkının iradesine

d aya nır. O, halkın gücü , iradesi dışında hiçbir güç tanımaz.
Atatü rk' ü n tam bağı msızl ık anlayışı, nereden, hangi devletten ge­
l i rse ge lsin her türlü baskıya, uyducu luğa, güdü mcü lüğe, empe­
rya lizme karşıdır. Mustafa Kemal, yaşamı boyunca tüm emperya­
l i st devletlere karşı Türkiye'nin tam bağımsızlığını savunmuştur.
Bu kon uda h iç ödün vermemiştir.

b) Anti-emperyalizm: Emperyalizm, bir devletin başka bir devleti

siyasal, sosya l , ekonomik ve kü ltüre l yo llarla etkileyerek kendine
b a ğı m l ı k ı l m a s ı ve onu sö mürme s i d i r . Anti-e m p e ryalizm,
sömürgeciliğe, emperyalizme karşı olmaktır.

Mustafa Kemal Atatürk'ün önderliğinde gerçekleştirilen Ulusal

Kurtu luş Savaş ı , emperyalizme karşı bir savaştı . Mustafa Kemal,
e m pe ryal izme karşı girıştiği savaşı kazanmış, yurdumuzu ve
halkım ızı emperyalistlerden, sömürgeci düşmanlardan kurtararak
tam bağımsızl ığa ve özgürl üğe kavu şturmuştu r. Emperyalizme
karşı ilk savaşı , Türkler. Mu stafa Kemal Atatürk'ün öncülüğünde
vermişlerdir. Bu, tarihte o güne dek görülmeyen bir olaydır.

Mu stafa Kemal Atatürk, emperyalizme karşı dünyada ilk kez

u lusa l bağımsızl ık savaşı kazanmış bir önderdir. Atatü rk'ün empe­
rya l izme karş ı kazand ığı bu zafer , aynı zamanda Ü çüncü
Dünyanın da habercisi, öncüsü olmuştur. Emperya l i stlerin ege­
menliği altında bulunan ezilen uluslar, Asya ve Afrika h alkları, em­
perya listlere karşı başkaldırm ışlar, ulusal bağımsızl ık savaşını
b aşlatmışlar ve başanya ul aşmışlardır. Atatürk'ün emperyalizme
karşı başlattığı ve başanya ulaştırdığı Ulusal Kurtu luş Savaşı eyle-

130
mi, O' nun evrensel özell iğini oluşturmaktad ır. Emperyalizme karşı
ilk kurtu luş savaşını kazanmış, dünyanın ilk anti-emperyal ist kur­
tu l u ş h a re ket i n i n ö nderi o l a n M u stafa Kema l Atatü rk' ü ,
bağımsızlık mücadelesi yapan ezilen u luslar, h alklar, kend ilerine
örnek almışlardır.

Atatü rk, emperyalizme karşı giriştiği U lusal Kurtu luş Savaşını

kazandığında bunun mazlum, ezilen halkiara örnek olacağını, em­
perya listlerin egemenliği altında bulunan tutsak ulusların da uya­
nacağını çok iyi bil iyordu. Atatürk, bu konuda şöyle diyordu :

"Bugün güneşin ağardığını nasıl görüyorsam, uzaktan bütün

Doğu uluslannın da •uyanışlarını öyle görüyorum. Bağımsızlık ve
özgürlüğüne kavuşacak olan çok kardeş ulus vardır. Onlann yeni­
den doğuşu, kuşkusuz ki ilerlemeye ve gönence yönelik olarak
görülecektir. Bu uluslar bütün güçlüklere ve bütün engellere
karşın yengin çıkacaklar ve kendilerini bekleyen geleceğe
ulaşacaklardır.
Sömürgeelik ve emperyalizm yeryüzünden yok olacak ve yerine
uluslar arasında hiçbir renk, din ve ırk aynmı gözetmeyen yeni bir
uyum ve işbirliği egemen olacaktir." (255)
Türk Ku rtu luş Savaşı, Mu stafa Kema l ' i n deyişiyle, "Bizi yok
etmek isteyen emperyalizme ve bizi yutmak isteyen kapitalizme
karşı" yapılmıştır. Atatürk'ün en büyük öze l l iği anti-emperyal ist,
ya ni emperyal izme karşı o l uşudur. Mustafa Kema l , yaşamı
boyunca emperyalizmle, emperyalistlerle savaşmıştır. Ulusal Kur­
tu luş Savaşında emperya lizmi, emperyalistleri yenen Atatürk, za­
ferden sonra da emperya lizmle, emperyalistlerle mücade lesini
sürdürmüştür. Örneğin, kapitalüsyonları kald ırmış, ayrıcalıklı ya­
bancı şirketleri ulusallaştırmış (millileştirmiş), ulusal sanayinin te­
mellerini atmış ve yurdumuzun yeniden empeyalizmin pençes ine
düşmemesi için olanca gücüyle çalışmıştır.

1 31
 Atatürk, her çeşit emperyalizme karşı çıkmıştır. Atatü rk, Ameri­
kan, I ngiliz, Fransız, Alman ve ltalyan emperyalizmine karşı olduğu
gib i, Sovyet emperyalizm i ne ve diğer emperyalist devletlere de
karş ı ç ı km ı ş , devletimizin ve h a l kı m ız ı n b ağı msızlığı n ı ve
özgürlüğünü tüm emperya listlere karşı savunmuştur.

Emperya l izm bitm e m iştir, günümüzde de sürüp gitmektedir.

Eskiden topla, tüfekle, askerle gelen emperya l i st devletler, bu
kez, geri kalmış ü lke leri e konomik yönden kendi lerine bağı m l ı
kı lmakta, uluslararası finans kuru luşlarını devreye sokarak veya
kökü dışarda yabancı şirketlerine , kendi şirketlerine o ülkede yerli
işbirlikçiler bu larak sömürmelerine devam etmekte ve emperya list
amaçlarına bu yolla ulaşmaktadırlar. Emperya l izmin günümüzdeki
şekil değiştirmiş yeni görünümü, yeni sömürgecilik böyledir işte.

Dünyada emperya lizme karşı i lk bağımsızlık sava şını kazanmış

olan Türkiye ' n in, emperyal izmin bu yeni görünümü, yenı emperya­
lizm, yeni sömürgecilik karşısında çok dikkatli ve uyanık olması ge­
rekmektedir.

c) Özgürlükçülük: Özgürlük, insan kişiliğinin, düşüncesinin,

yeteneklerinin ve yaratıcı l ığının ge lışeb ilmesinin baş koşu l udur.
I nsan ve toplum, ancak özgür bir ortamda ge lişebilir, ilerleyebilir.

Türk halkı, Atatürk' ün önderlığınde gerçe kleştirdiği U lusal Kur­

tuluş Savaşı sonunda özgü rlüğüne ve bağımsızlığına kavuşmuş­
tur. Atatürkçülüğün ilkelerinden bıri de özgürlükçülüktür. Atatürk,
"özgürlük ve bağımsızlık benim karakterimdir." demek su retiyle
özgürlüğe ve bağımsızlığa ne denli önem verdiğini göstermiştir.
Özgürlük, hem devlet, hem de yurtt a şlar için söz konusudur.

Devletin özgür olması için, bağımsız olması, başka hiçbir devle­

tin veya devletle rin veya u l uslararası finans kuruluşlarının güdü­
müne girmemesi, diğer devletlerle ilişkilerinde eşitlik ve karşılıklılık il­
kelerinin uygu lanması gerekmektedir.

1 32
 Özgürlük, yalnız devlet için değil, yurtta şlar için de söz konusu­
dur. Özgür devlet, yurtta şlarına insan kişi liğine bağlı vazgeçilmez
temel hak ve özgürlüklerin tümü n ü tanımalı ve bunları güvence
altına almalıdır. Özgürlüklerden yararlanmak için salt özgürlüklerin
tanınması yeterli deği ldir; özgürlüklerin kullanılır, yararlanılır hale ge­
tirilmesi gerekmektedir. Ö zgürlükleri kısıtlayan, insanın maddi ve
manevi varlığının gelişmesine enge l olan her çeşit yasal, ekonomik,
siyasal ve sosyal engeller kaldırılmalıdır. Özgürlükler, her çeşit
baskıdan kurtarılmalıdır.

Belli kişi , zümre ve sınıfların özgürlüklerden yararlandıkları;

geniş halk kitlelerinin özgürlüklerden yararlanamadıkları , özgürlük­
lerin kağıt üzerinde kaldığı bir ül kede , gerçek b i r demokrasiden ,
özgürlükten söz edilemez.

Hukuk devletinde, özgürlüklerin nas ıl kullanı lacağı ve nasıl

sınırlanacağı yasalarla belirlenir.
Ö zgürlükleri en iyı gerçekleştiren rejim, h e r çeşit düşüneeye
söz ve örgütlenme hakkı tan ıyan çok partil i , özgürlükçü demokra­
sidir.

ç) Cumhuriyetçlllk: Cumhuriyet, egemenliğin, u lusun, halkın

e l inde bulunduğu, toplumu yönetenlerin halk tarafından seçildiği
bir yönetim biçimidir, bir devlet şeklidir.

Osmanl ı I mparatorluğunda devlet, monarşik-teokratik temelle­

re daya n m a ktayd ı . Mo n a rş i , devlet i n b i r kişi tarafı ndan
yönetilmesi demektir. Teokrasi, devletin, toplumun Tanrı adına
din eliyle , d i n kurallarıyla yönetilmesidi r. Osmanlı I mparatorluğun­
da egemenlik te k kişin in, h a l ife-suıtanın e l i ndeyd i . Atatürk,
padişah lığı ve halifeliği kald ırarak egemenliği gerçek sahibi olan
ulusa, halka vermiş ve cumh uriyet yönetimini kurmuştur.

Demokrasi, h alkın halk tarafından halk yararına yönetilmesidir.

Demokratik rej imlerde, h alk, yöneticilerini belirl i bir zaman için

1 33
seçer, yöneticilerin çalışmalarından memnun, hoşnut kalmamı ş­
sa yapılacak yeni bir seçimde, bu kez, başkalarını, b aşka yönetici­
leri işbaşına getirir. Gerçek bir demokrasinin varlığı için salt biçi�
sel bir parlamentonun varo lması ve seçimlerin yapılması yeterli
değildir. Gerçek bir demokrasiden söz edeb ilmek için, toplumun
tüm kesimlerine, sınıfiarına söz, düşü nce ve örgütlenme özgürlü­
ğünün tanınması gerekmektedir.

Demokrasiyi en iyi biçimde gerçekleştirmek cumhuriyet rejimiy­

le olasıdır. Demokrasi, ancak cumhuriyetle ge l i şip kökleşe­
bilmekte, gerçek kişiliğine cumhuriyetle kavuşabilmektedir.

Cum: .yet, çoğu kez , de mokrasi i l e eşan lamda ku l­

l a n ı lmaktad ır. Oysa , adı cumhu riyet o lan dikta yönetimleri,
örneğin , komü nist ve faşist yönetimler olduğu gi b i , kra llığın bu­
lunduğu demokrasiler de vard ır. Görü lüyor ki, cumhuriyet ile de­
mokrasi bazen e şan lamda o l m ayab i l iyor. Ö n e m l i o l an, d ı ş
görünüş, etiket değil , rejimin içeriğidir .

En iyi yönetim biçimi, demokratık cumhuriyettir. Yani egemen­

liğin, belli bir kişiye, aileye, zümreye , sınıfa deği l; u lusa, halka ait
olduğu ve halkın devlet yönetimıne en geniş ve en etkin bir şekilde
katıldığı ve yöneticilerini istediği zaman, oylarıyla, değiştirebildiği
devlet şeklidir.

d} Milliyetçilik (Uiusçuluk}: M ı l letini sevmek, h alkın, ulusun

yüce lmesi, yükselmesi için ça lışmak, u lusal çıkarları, kişi, zümre,
s ınıf ve yabancı çıkarla rının, kısacası her şeyin ü stünde tut­
maktır.

Osmanlı I mparatorluğunda milliyetçilik deği l , ümmetçilik anla­

yışı egemerıd i. Türklere milliyetçilik düşüncesini aşılayan Atatü rk
o l m uştur.

Atatürk mil liyetçiliği, b aşka u lusların (mil letlerin) varlığına,

b ağımsızlığına, içişlerine karışmamasına saygı gösterir ve onların

1 34
da kendi u l u s u n a ayn ı saygıyı göstermesini ister ve bunu
gerçekleştirmeye çalışır.

Atatürk milliyetçiliği , ortak, u lusal bir düşünce, ortak bir gele­

cek, ortak b i r ideal (ülkü) esa sına dayanır. Atatürk milliyetçi liği ,
kültür mil liyetçil iğidir. Atatü rk mill iyetçil iği , ulusal sınırlar içinde
yaşayan Türk yu rtta şları arasında din, mezhep, ırk, sınıf, siyasal
düşünce ayrımı gözetmez. Atatürk milliyetçi liği , ulu sal birlik ve be­
raberliğe , d ayanışmaya, to p l u m u n çıkarlarına dayalı b i r m i l­
liyetçiliktir. Her alanda u l usun yararların ı , çıkarlarını her şeyin
üstünde tutar. U lusun, milletin yükselmesi için sürekl i çalışmayı
öngörü r.

Atatürk mill iyetçiliğine göre, Türkiye 'de yaşayan, ke ndini Türk

sayan, devleti mizin ve yurd u muzun bölünmezl iği , bütünlüğü,
kalkınması ve mutluluğu için çalışan herkes Türktür.

Atatürk m i l l iyetçiliği , ü mmctç i , dinci, mukaddesatç ı , gerici,

bağnaz, tutucu, ırkçı, kafatasç ı , Turancı, şoven, saldırgan, hayal­
perest, emperyalist, ayırıc ı , bölücü ve yıkıcı deği l ; kaynaştırıcı,
birleştirici, b ütünleştiric i , gerçekç i , bilimsel, akılcı, insancıl,
barışçı, çağdaş, laik ve antı-emperyalist bir milliyetçiliktir.

e) Halkçılık: Geniş halk kitlelerinin çıkarlarını kişi , zümre ve sınıf

çıkarlarının ü stünde tutmak, halkı, devlet ve toplum yönetiminde
egemen kılmaktır.

Halkçı lık, toplum içinde h iç kimsenin diğerinden üstün tutul­

mamasın ı , herkesin yasalar önü nde eşit olmasını, h içbir kişiye ,
zümreye veya sınıfa ayrıcalık tanınmamasını öngörür.

Halkçılık, h alkın devlet yönetimine en geniş ve en etkin biçimde

katılması n ı , devJet h izmetlerinin ha lka en iyi b içimde götürülme­
sini, her görüşteki kişilerin, gru pların ve zümrelerin devlet h izmet­
lerinden eşit olarak yararlanmasını zorunlu kılar.

1 35
 H a lkçı l ı k i l kes i , halkın herhangi bir kişi, zümre ve s ı n ıf
tarafından sömürülmesine karşıdır. H alkın ayrıcalıksız bir toplum
haline getirilmesinden ve sın ıflar arasındaki ayrıcalığın, uçurumun
kapatılmasından yanadır.

H alkçıl ık, toplumdaki belli kişilerin, zümre lerin veya sınıfların

deği l, tüm halkın çıkarl arını n gözetilmesini b irinci planda tutar.
Kişi, zümre sınıf çıkarı ile halkın çıkarı çatıştığı zaman halkın çıkarı
yeğlenir, tercih edilir. Genel yararı , zümre yararının üstünde tutar.

Atatürk'e göre , topl u mdaki egemenl iğin ve s iyasal iktidarın

kaynağı halktır. H alkçı bir yönetimi benimseyen Mustafa Kemal,
h a lkın devlet ve toplum yaşamında söz sahibi o lmasını istiyordu.
Atatürk, halk içinde ayrıca lıklı kişilerin, zümre lerin, sın ıfların bulun­
masına karşıydı; ayrıcalıksız, sınıfsız ve kaynaşmış bir toplum ya­
ratmak istiyordu.

f) Devletçilik:
Devletin, ekonom iye yön vermesi, ekonomik
yaşama doğrudan doğruya katılması, ekonomide öncü olmasıdır.

Atatürk, cumhuriyetin ilk yıllarında Türkiye ' nin kapita list yo lla,
özel sektör eliyle kalkınabileceğine inanmıştı. Yabancı kapitalistler,
azınlık kompradorları tasfiye edilecek, onların yerini alan Türk kapi­
tal istleri yurdumuzu kalkındıracaklardır. Bu amaçla devlet, milli bir
kapita l izmin , geltşmesine büyük ölçüde destek oldu. Yerli kapita­
listlere, işadamlarına büyük olanaklar tan ındı. Ancak, on yıla yakın
bir süreyle izlenen bu ekonomi politika, başarılı olamadı ve özel
sektör eliyle kalkınmanın hayal olduğu anlaşıldı. Türk işadamları,
kapitalistleri, gerçek bir sanayileşmeye öncü lük edecekleri yerde,
sanayileşmeyi engelleyici ticari ve spekülatif faal iyetlere girişmişler
ve kısa zamanda köşe dönmeyi amaçlamışlardır. Yabancı firma
temsilciliklerini azınlık kompradorlarıyla paylaşmışlardır.
Öze l sektöre d ayalı kalkınma politikasının iflas etmesi üzerine,
Atatürk, devletçilik ilkesini benimse miştir. Devletçilik ilkesinin be-

1 36
nimsenmesiyle, devlet, ekonomik yaşama katı lmaya, ekonomiye
yön vermeye başlamış, sanayinin temelleri devlet el iyle atı lmış,
tarım alanında önemli gelişmeler olmuş, tarım kombinaları ve dev­
let ç iftlikleri kuru lmuş, kooperatifçiliğe büyük önem verilmiş ve
halka, topluma daha çok hizmet götürülmüştür. Bu dönemde
ayrıcalıklı yabancı sermaye ş i rketleri mi l l i leşti r i l m i ş , devlet­
leşti rilmiş ve kapitülasyonlar kald ırılmıştır.

1933 yılında Türkiye Cumhu riyeti'nin Birinci Beş Yıllık Sanayi

Plan ı hazırlanmış ve bu plan 1933 - 1937 yılları arasında başarıyla
uygu lanmıştır. Söz konusu plan, ayn ı zamanda yurdumuzda uy­
gulanan ilk kalkınma planıdır. Beş Yıllık Sanayi Planı , Türk ekonomi­
sinin dışa bağımlılığını dikkate değecek ölçüde azaltabilmiştir.

Atatürk, tüm dünyayı sarsan 1929 ekonomik buhranını dev­

letçilik ilkesi ile aşmıştır.

Devletçi lik, hızlı ve denge l i kalkınma amacını gerçekleştirmek

için uygu lamaya konulmuş ve başarılı olmuştur.

Toplum çıkarlarının ağır bastığı, ekonomide ülke için yaşamsal

önemi olan çalışma alanlarının devletin e linde, denetiminde bulun­
ması devletçiliğin bir gereğidir.

Devletçi lik, Atatürkçü lüğü n bir ilkesidir. Devletçilik, Atatürk

döneminin ekonomi politikası olmuştur. Atatürk, içlerinde dev­
letçi liğin de bu lunduğu altı i lkeyi 10 Mayıs 1931'de Cumhuriyet
Halk Partisi programına ve 5 Şubat 1937'de, 1924 Anayasasına
geçirmiştir. Böylece, devletçilik Türkiye Cumhu riyeti Devleti'nin
temel niteliklerinden biri olmuştur.

Devletçilik, hiçbir zaman kapita lizme bir a lternatif, seçenek

teşkil eden bir sistem olarak düşünülmemiş ve uygu lanmamıştır.
Devletçilik, kapital izmi engelleyen değil, ge liştiren bir po litika
olmuştur. Devletçilik, özel sektöre, özel girişimciliğe karşı bir politi­
ka değildi. Atatürk, özel sektöre karşı olmamıştır. Ancak, ülkenin

1 37
gelişmesi, kalkınması için devletin temel e konomik konu larda
doğrudan ekonomik yaşama girmesini istediği de bir gerçektir.

Atatürk devletçil iğinin, liberal-kapitalizmle, serbest piyasa eko­

nom isiyle b i r. i lgisi o l mad ığı gib i , sosya li st ve komünist dev­
letçil ikle de bir ilgisi yoktu. Atatürk' ün savunduğu ve uygulad ığı
devletçilik, özel sektöre karşı olmayan, özel sektöre de e konom i
de yer veren, müdahaleci, h imayeci, planl ı ve pragmatik bir dev­
letçilikti, bir devlet kapitalizmiydi.

g) Laiklik: Din ve devlet işlerinin birbirinden ayrılmas ı , devletin

dinin etkisinden kurtarılması, toplumsal düzenin ve hukuk kural­
larının dine değil, akla ve bilime dayandırılmasıdır.

Osmanlı I mparatorluğu , teokratik bir yapıya sahipti, yani dev­

let, toplum, din kurallarıyla, I slam dini kurallarıyla, şeriat esaslarına
göre yöneti liyordu. Atatü rk, teokrasiyi, şerıatı kaldırarak laikliği ge­
tirmiş, din ve devlet işlerini birbirinden ayırmıştır.

Laik bir toplu mda devlet, tüm dinler, mezhe pler karşısında
yansız kalır ve çeşitli dinlere , mezheplere bağl ı insanlar arasında
herhangi bir ayırım yapmaz. Devlet, yu rtta şların dini inancına, vic­
danına karışmaz.

Laiklik, tüm yu rttaş lara, insanlara d i n , vicdan ve i b adet

özgürlüğünün tanınmasını zorunlu kılar. Laik bir devlette , herkes
istediği din veya mezhebe inanıp inanmamakta, ibadeti ni yapıp
yapmamakta serbesttir. Kimse dini ibadete zorlanmad ığı gibi, hiç
kimsenin dini ibadetine engel olunmaz ve hiç kimse dini inanç ve
görüşlerinden dolayı kınanmaz.

Laikl ik, insan düşüncesinin, bilime , deneye ve akla dayanarak

işlemesi n i ve ge lişmesini sağlamıştır. Laiklik, i nsanı boş, batıl
inançlardan, peşin hükümlerden, önyargı lardan, b ilimdışı yargılar­
dan kurtarmıştır. Devlet yaşamında, hukuk düzeninde aklın ve bili­
min egemen olması ancak laiklik sayesinde gerçekleşebil miştir.

138
Bilim ve sanatın gelişmesinde lailik büyük bir rol oynamıştır. Laik­
lik, düşünce özgürlüğü nün de, demokrasinin de bir koşuludur.

Laiklik, dinsizlik, din düşmanlığı değildir. Laik bir devlette, dinin

devlet işlerine, politikaya karıştınlmaması koşulu ile tam bir inanç
ve ibadet özgürlüğü vardır. Laik devlet, dinsiz değl l, dine saygılı bir
devlettir.

Bazı kişi ve çevre ler, şeriatı kaldırıp laikliği kabul ettiği için
Atatürk ' e din düşmanı demekted irler. Aslında Atatürk, laikliği
kabul etmekle d ine ne kadar saygıl ı olduğunu kanıtlamıştır. Din,
her insanın vicdanını i lgilend irir. Din, Tanrı ile insan arasında bir
ilişki olup buna h iç kimsenin karışmaması gerekir. Atatürk, laikliği
kabul ederek Tanrı ile insanlar arasına girmek, vicdanlar üzerinde
baskı ku rmak isteyen d i n sömürücü lerinin oyu n larına engel
olmuş, insanl ara d i n , vicda n , in anç ve ibadet özgürlüğü n ü
tanımıştır. Atatürk, din düşmanı deği l , tam aksine d i n e saygı lıydı.
Atatürk dine deği l , dini pol itikaya, devlet işlerine sokmak isteyen
ve bundan çıkar sağlayan sahte din adamlarına ve dini maske ola­
rak ku llanan çıkarcı politıkacılara, din sömürücülerine karşıydı.

ğ) Devrimcilik: Devr ı m , top lumsal düzende kısa zamanda

köklü, önemli, geniş kapsamlı değişiklikler yapmaktır.

Atatürk, devrimi şöyle tanımlamaktadır:

"1) lnkılip (devrim) mevcut müesseseleri (kurumları) zorla

cleğiştirmektir. 2) Türk milletini son asırlarda geri bırakmış olan
müesseseleri yıkarak, yerlerine milletin en yüksek medeni icap­
lanna göre ilerlemesini sağlayacak yeni müesseseleri koymuş ol­
makbr." (256)
Mustafa Kemal Atatürk, reformcu , düzeltimci deği l, devrimci
bir önderdi. Eskimiş kurumların düzeltilmesini, onarılmasını değil,
yıkılmasını istemiş ve bunu gerçekleştirmiştir. Atatürk, köktenci
bir devrim an layışını benimsemiştir. Türk toplumunu geri bırakan

1 39
kurumları yıkmış ve halkı çagdaş uygarlıga götürecek yeni kurumlar
getirmiştir.

Atatü rk, devrimierin amacını şöyle açıkl ıyordu:

"... Yaptığımız ve yapmakta olduğumuz devrimierin amacı,

Türkiye Cumhuriyeti halkını tümden çağdaş ve bütün anlam ve
biçimleriyle uygar bir toplum durumuna getirmektir. Devrimlerimi­
zin temel ilkesi budur. Bu gerçeği benimsameyen anlayışlan dar­
madağın etmek zorunludur." (257)
Devrim, kökl ü , geniş kapsaml ı b i r degişimi öngörmektedir.
Çagın çok gerisinde kalmış bir toplumu , çagdaş uygarlık düzeyine
u laştırmak için, devrimci bir yöntemi ben imsernek ve uygu lamak­
tan başka çıkar yol yoktur. Devri mci bir yönte mi benimseyen
Atatürk, devrimleri zorla gerçekleştirmiştir. Devrimleri başka türlü
gerçekleştirmesine olanak yoktu zaten. Atatürk, toplumun siya­
sal, sosya l , e ko nomik ve kü ltürel ya pısında devrim yapmış,
pad işahl ıgı, halife l iği, şeriatçılıgı, Arap harflerini ka ldırmış, medre­
seleri kapatm ı ş , cumhu riyeti , l a ik l igi getirmiş, egitimde birligi
sagl amış, kad ınları erkeklerle eşit haklara sahip kı lmış, hukuk,
h a rf, kılık kıyafet devri mlerini gerçe kleştirmiş ve yurdu muzu
çagdaş uyga rlık düzeyine ulaştı rmaya çal ışmıştır.

Atatü rk, süre kl i devri mcilik i lkesini benimsemişti. Mu stafa

Kemal'e göre, devrimler b itmez, devrimler süreklidir, yapılmış olan
devrimiere yenilerini eklemek, her alanda yeni devrimler yapmak ge­
rekir. Atatürk devrimi, başlamıştır, fakat bitmemiştir, hiçbir zaman
da b itmeyecektir. Çünkü Atatürk devrimi , süreklidir. Atatü rk'ün
sagl@nda yapılmış olan devrimleri korumalı, onlardan ödün verme­
meli, ancak, O'nun sagl@nda yapı lmış devrimlerle yetinmeyip dev­
rimiere yenilerini eklemeli, devrimler sürekli kılınmalıdır.

Devri m c i l i k , yap ı l mış o l a n devri m i e r i n k a l ı p l aşma s ı n ı ,

statükol aşmasını önleyen b i r i lkedir. H e r türlü kalı plaşmaya;

1 40
durağan lığa engel olmak için can lı, sürekli bir devrim anlayışı be­
nimsemek zorunludur. Devrimcilik ilkesi, halkımızın ve yurdumu­
zun yenileşmesini, ilerlemesini sağlayacak olan bir ilkedir.

Kısa zamanda kalkınmak, çağdaş uygarlık düzeyine ulaşmak ve

sosyal adaleti en iyi biçimde gerçekleştirmek için toplumun her ke­
siminde, her alanda demokratik, yani h a lka dayalı devrim ierin
gerçekleştirilmesi zorunludur.

h) Akılcılık ve Bilimsellik: Atatü rkçülüğün ilkelerinden biri de,

akılcılık ve bilimselliktir.

Akı l (us), düşünmek, doğruyu ve gerçeği bulma yeteneğidir.

Aklın ilkeleri mantık ve matematiktir. Bu ilkelerden tüm bilimler
çıkmış, tekno loji de bu yolla gelişmiştir.

Akılcıl ı k (Rasyon al izm), b i lgilerim i z i n kayn ağı n ı ve n a s ı l

kazanı ldığı n ı açıklamaya çalışan b i r felsefe akımıdır. Ak ı lc ı l ı k
(Usçuluk) , gerçeği arayıp bulmaya yarayan b i r yoldur. Akıl cı lığa
göre, akıl her şeyin üstü nde ve her şeye h akimd ir. I nsanın
çevre s inde olup bite n l er . edinilen b i lgiler hep düşünmekle
aç ıklanab i l ir. i nsana düşü nme yeteneği veren şey ise akıldır.
Gerçekleri ararken hep akla dayanmak, akla uygun olmayan olay ve
davran ışları gerçeğe uygun kabul etmemek, akılcılık akımının belir­
gin niteliğid ir. Bilimin, tekniğin ve uygarl ığın ge lişmesinde akılcılık
a k ı m ı n ı n ço k büyük rolü olm uştu r. Akılcı l ı k ve deneyeil iğin
birleşmesi bizi gerçek bil ime götürür.

Bilim, doğru düşünme, düzenli bilgi edinme, gerçeği bulma,

güvenilir ve geçerli neden-sonuç bağlantı larını kurma yöntemidir.

Bilim, evrenin ya da olayların bir bölümünü kendisine konu ola­

rak seçer, deneysel yöntemlere ve gerçekçil iğe dayanarak yasalar
çıkarmaya çalışır. Akılcılığın zorunlu sonucu bilimselliktir. Bilimler,
akıl yolu ile yapı lan zihinsel çal ışmalar sonunda ortaya çıkmıştır.

1 41
 Bilimse l lik, olayları tek tek gözleyerek ayn ı etkenie rin aynı
sonuçları verdiğini saptamak ve neden-sonuç arasındaki il işkiyi,
genel bir yasanın içine oturtmaya kalkmak demektir.

Bilim, h angi alanda olursa olsun, yasalara dayanarak belli bir

nedenin belli bir sonuç yaratacacağını önceden h aber verir. Bilimin
yasaları vard ı r. B i l imin yasaları, bize hangi koşu l larda ne gibi
ge lişme lerin o l acağın ı önceden bi ldirirken, aynı zamanda bu
gelişmeler karşısında, istediğimiz yönde, ne gibi önlemler almamız
gerektiğini de bildirir. Yani bilimin rehberliğinde olaylara hakim olabi­
liriz.

Bil imse llik, toplum ve devlet yaşamında bi l ime yer vermeyi,

olaylara bilimsel gözle bakmayı, gerçeği bilimsel yolla araştırmayı ve
sorunları bilimsel yöntemlerle çözmeyi gerekli kılar.

Bilim, yal nızca gerçeği , doğru olanı arar ve ona değer verir.
Gerçek dışı şeylerin, hurafelerin, boş, batıl inançların, dogmaların
ve önyargıların bilimde yeri yoktur.

Bilim, sınırları, kapsamı belli, du rağan bir konu olmayıp sürekli

ve artan bir h ızla ge l işe n, sınırları yer yer be lirsiz, durmadan
değişen bir etkinl iktir. Bilim, olaylara eleştirici b ir açıdan yaklaşır.
Eleştirici yöntemi uygular. Bilimin her sav ( iddia), her kurama (teo­
riye), her olaya yaklaşımı, hatta bunlar herkesçe kabul edilmiş bile
olsalar, eleştirici yaklaşımdır. Bil im, eleştirici tutumu, yaklaşımı
kendisine de uygu l ayarak du rmadan ye n i doğru lar arar.
Öğrenilecek daha pek çok şey bulunduğu inanç ve dürtüsü nün
doğurduğu atı lımlarla iş görür. Bilim için önemli olan salt (mutlak)
olana, birtakım değişmez gerçekiere e rişmek deği l, yeni yeni
buluşlara atılmaktır. Çünkü düşünce ancak ileriye yöneldiği zaman
dü şünce adına hak kazanır. Bilim için "kesin gerçek" veya "en
doğru" yoktur. Bilim, kendine kural olarak sürekli ilerlemeyi ve
araştırmayı alır. Bil imsel b i lgi, hem doğru lanan, hem de ileride

1 42
yanlışlanabilecek bilgidir. Gözlem ve deneyler ne getirirse, bi limsel
gelişmeler de buna göre ilerler.
Doğa olayları gibi ekonomik ve sosyal olaylar da bilimin konu­
sudur. Sosyal ve ekonomik alanın da, olayların da kendine özgü
yasaları vardır. Bu bakımdan, yapısını b i ldiğimiz bir topl u mda,
h angi uygu lamanın hangi sonuçları vereceğini, bazen matematik
bir kesinlikle, bazen o derece kesin olmasa bile, yaklaşık olarak bili­
riz. Ö nceden h aber vere b i l i r ve to p l u mu n yararına tedbirler,
önlemler alabiliriz.
I nsanın üstünlüğü, bi lime dayanarak olaylara egemen olabi lme­
sinde ve doğa güçlerini denetim altına alabilmesindedir.
Bilim, doğada, toplumda geçerli kuralları, yasaları bu lur, ortaya
çıkartır ve sorunların en iyi biçimde nasıl çözü mleneceğini gösterir.
Atatürk'e göre, "Yaşamda (hayatta) en gerçek yol gösterici bi­
limdir." Yurdumuzun çağdaş uygarlık düzeyine u laşmasında izle­
necek tek yol, bilimin yo ludur. Kalkınmak için aklın ve bilimin yolun­
dan gitmek zorunludur. Çü nkü akıl ve bilim, her türlü ge lişmenin
kaynağıdır.
Osmanlı I mparatorluğu zamanında Türk toplumu, yüzyı llardan
beri süregelen koyu bir kadercilik, ceha let, bilgisizlik, taassup, hu­
rafe, boş, batıl imınçların içinde yaşamış ve onların esiri olmuştu .
Oysa bir toplumun kalkınması için, o top l u mu oluşturan insan­
ları n , taassuptan, h u rafe lerde n, bi lgisizlikten , batı l inançlardan,
dogma lardan ve önyargılardan kurtu lmaları gerekmekted ir. Bunu
ise ancak akıl ve bilim sağlayabilir. Akılcı ve bilimsel düşünceyi be­
nimseyen insanlar, düşünen, eleşti re n , yorumlayan, doğruyu ,
gerçeği bu lan kişilikli, çağdaş ve özgür bir insan haline gelirler; batıl
inançlardan, hurafelerden, önyargı lardan ve dogmalardan kurtu­
lurlar.
Atatü rk, kurmuş olduğu Türkiye Cumhuriyeti Devleti 'nin yurt­
taşlarının akılcı ve bilimsel düşünceyi ben imsemelerin i , insan-

1 43
larımızın kişi likli, özgür ve çağdaş birer insan o lmalarını istiyordu.
Soru nları çözerke n , o n lara duygu s a l , dogm atik açıdan ve
önyargı larla deği l, akı lcı ve b i l imsel bir biçimde yaklaşma lıyız. Her
şeyi akl ı n ve b i l i m in süzgecinden geçirmeliyiz. Duygu sal deği l ,
akılcı ve bilimsel olmalıyız. Akla ve bilime uymayan kurumları orta­
dan kaldırma lıyız. Çağdaş bilim pozitif bilimdir. Aklın, mantığın, bil�
min çözemeyeceği hiçbir sorun yoktur.

Atatü rk' e göre, önce insan düşüncesinde devrim yapılmalıd ır.

I nsan düşüncesinde devrim yapıld ığında, toplumda da, kurumlar­
da da devrim yapmak çok daha kolay olacaktı r. Bunun için insanla­
rımızın, akılcı ve bi i imsel düşünceyi benimserneleri gerekmektedir.

Atatü rk, devrimleri, akılcı ve bil imsel düşünceden es inlene rek

gerçekleştirmiştir. Atatürk'ün devrimleri, akılcı lık ve bilimsellik ilke­
sinin topluma uygu lanmasıdır.

Atatürk, akılcı ve b i l i msel düşünceyi toplumun her alanına,

devlet ve toplum yaşamına uygu lamaya, egemen kılmaya çal ı şmış,
akla, b i l i me ayk ırı o l a n her şeyı reddetm i ş , yen i leşme ve
çağdaşlaşma yolunu açmıştır.

i) Çağdaşçılık: Çağın uygarlığını, bilimini, tekniğini, sanatını,

akılcı ve bi limsel dlişüncesini, insancıl değerlerini, özgürlüğünü,
çoğu lcu demokrasisini benimse mek, sürekli ilerleyerek, değişerek
yaşanan çağa ayak uydurmaktır.

Atatürk' ü n amacı, Türkiye 'yi çağdaş uygarlık düzeyinin üstüne

çıkarmaktı. Mustafa Kemal, çağdaş uygarl ıktan, Batı uygarlığı nı
a n l ıyo r , Batı l ı l a şm a k istiyo r d u . Ancak, Atat ü r k ' e gö re
Batılı laşmak, Batıya körü körüne bağlanmak, Batıya öykünmek,
Batının uydusu, kuyru kçusu o lmak deği ldi. O, buna karşıyd ı .
Çünkü Mustafa Kemal, Batıl ı emperyalistlere karşı savaşarak yur­
dumuzu ve h a l k ı m ız ı t a m bağımsızl ığa ve özgü r l ü ğe
kavuşturmuştu . Mustafa Kemal'in, Batılı emperyalistlerin uşağı,

1 44
uydusu olması olanaksızd ı. O h a lde Batı lı emperyalistle re karşı
ç ı kmış, onlarla savaşm ı ş b i r M u stafa Kem al Atatürk, niçin
Batılılaşmak, Batı uygarlığını benimsernek istiyordu? Neden Batıyı
örnek almıştı?

Atatürk döneminde, en gel işmiş uygarl ık, çağd a ş uygarlık

Batıdaydı. Bilim, teknik, sanat, akılcı düşünce, insan kişil iğine
değer verme ve özgürlükçü demokrasi, Batıda · gel işmişti. Batı uy­
garlığı, tüm insanlığın ortak malıydı, evrenseldi. Batı uygarlığının te­
melinde hü manizm (insancılık) yatıyordu.

Atatürk, kendi döneminde en gelişmiş uygarlık Batıda olduğu

için Batı uygarlığı n ı örnek aldı, bu uygarlığa yöne ld i . Atatürk, o
dönemde , yani kendi döneminde en ge lişmiş, çağdaş uygarlık
eğer Asya'da o lsaydı Asya uygarlığını veya Avustru lya'da o lsaydı
Avustralya uygarlığın ı veya Afrika 'da olsayd ı Afrika uygarlığını
örnek alırdı.

Atatü rk' ü n Batıc ı l ığı , Batıya karşın bir Batıcı l ı ktır. Mustafa
Kemal, Batı l ı e m pe rya l i stlere karşın Bat ı l ı laşmak istiyord u .
Atatü rk'e göre T ürkiye ' n i n B atı l ı l aşması yaşam sorun uyd u.
Türkiye' nin, kalkınması , gelişmesi için Batının bilimini, tekniğini uy­
gu l amaktan başka çıkar yo l yo ktu. Türkiye , Batı n ı n b i l i m i n i ,
tekniğini, akılcı ve bilimsel düşüncesini a l ı p çağdaşlaşırsa yeniden
Batı n ı n tutsağı, uydusu o lmaktan kurtu lacak ve ancak bu
biçimde bağımsızlığını sürekli sağlayabilecekti.

Batı lılaşmak, bazı larını n sandıkları gibi, Batının u şağı, uydusu

ve kişil iksiz b i r toplum olmak değildir. Atatürk, Batını n bilimini,
tekniğini, akılcı ve bil imsel düşüncesini, sanatını, çok partil i de­
mokrasisini, düşünce ve örgütlenme özgürlüğü n ü , insancıl ve ev­
rensel değerlerini alıp bunları Türk toplumuna uygu lamak, Batının
evrensel değerleri ile toplu mumuzun değerlerinin bir bireşimini
(sentezini) yapmak istiyordu.

1 45
 Batının evrensel değerlerini alacağız, fakat öykünmeci (taklitçi)
o l mayacağız, k i ş i l iğimizi yitirmeyeceğiz, kend i kü ltürümüzü,
sanatı mızı yadsımayacağız (inkar etmeyeceğiz) ve Batının uydu­
su, uşağı olmayacağız.

Atatürk'ün gerçekleştirdiği devrimierin amacı, yurdumuzu ,

halkımızı çağdaş uygarlık düzeyine kavuşturmaktı. Cumhu riyet
yönetim i n i n , l a i k l iğin kabul edilmesi, medreselerin kapat ı l ı p
eğitimde birliğin sağl anması, h u k u k , h arf, kılık kıyafet devrimi,
kad ınlara tanınan haklar hep bu amaca , çağdaş uygarlık düzeyine
u laşma amacına yöneliktir. Atatü rk, çağdaş uygarlığa ancak dev­
rimci b i r yöntem le u laşabi leceğine inanmıştı. Türk to plumu ,
ortaçağ düşü ncesi nden , yarı sömürge durumundan ancak köklü
değişimlerle, toplumsal düzende , siyasal, sosyal , ekonomik ve
kü ltürel alanda devrimler yapılarak kurtu labilirdi. Atatürk, işte bu
amaçla devrimleri gerçekleştirdi.

Çağdaşlaşmak, çağın bılimin i , tekniğini, akılcı ve b i l imsel

düşü ncesini, insancı l değer lerı nı, özgü rl üğünü, barışçı l ığını, sos­
yal kurumlarını ve çok partili demokrasisini benimsernek ve yenilik­
leri izlemekle olasıdır.

Çağdaş o lmak, b i l imin gücüne inanmak, boş, b atıl i nancı ara

s ı rt ı n ı çevirmek, akl ı n , mantığı n doğru ltu sunda b i r dünya
görüşüne bağlanmak demektir.

Uygarlık du rağan değildir, sürekli i lerler ve gelişir. Çağdaş uy­

garlığın içeriği zamanla değişe b i l i r. Çağdaş uygarlık, çağdaş
düşü nce ve. bilimle bel irlen ir. Tek uygarl ık, Batı uygarl ığı değildir
a rtık günümüı; d ü nyasında. Doğu ' d a d a , Asya 'da d a , uygarlık
gelişmektedir. Yarın Asya, Doğu uygarlığı, Batı uygarlığını geçerse,
b iz elbette Asya, Doğu uygarlığını kendimize örnek alacağız. Eğer
Türkiye, ileride tüm uygarlıkları geçen bir uygarlık yaratırsa, diğer
tüm ü lkeler, devletler bizi örnek alacaklardır kuşkusuz.

1 46
 Atatürk, Batı' nın bilimini, tekniğini, sanatın ı , akılcı ve bil imsel
düşü ncesini, insancı l değerlerini, çok parti l i demokrasisini ve
çağdaş ku ru mlarını benimsemekte; fakat Batı uyduculuğuna,
uşaklıgına, kuyrukçuluğuna, öykünmecil igine karşı çıkmaktadır.

ı) Banşçılık: Savaşa karşı çıkmak ve barışı savunmak, barıştan

yana olmaktır.

Mustafa Kemal Atatürk, büyük bir komutan, çok iyi bir savaşçı
olduğu h alde savaşı sevmez, u lusun, halkın, devletin yaşamı teh­
likeye girmedikçe, zorunlu o lmadıkça savaşa karşı çıkardı. Çünkü
Mustafa Kemal, savaşın insanlar, halklar, uluslar için ne acılar, ne
felaketler getirdiğini çok iyi biliyordu.

Atatürk, b arıştan , barışçıl ıktan yanayd ı . Bunu "Yurtta barış,

dünyada banş." özdeyişiyle di le getırmiştir. Mustafa Kemal, tüm
insa n l arın barış içinde kardeşçe ve dostça yaşamas ından ya­
nayd ı .

Yurtta barışı sağlamak devletin başlıca görevlerinden biridir.

Devlet, ü lke b irlik ve bütünlüğünü, tüm Türk yurttaşlarının huzur
ve güven içinde insan kişiligine yakışır b içimde yaşamasını
sağlamakla yükümlüdü r.

Y u rtta b arışın sağlanması için her çeşit düşü nceye, her

görüşteki k i şi lere , söz ve örgütlenme h akkının, özgürlügünün
t a n ı n m a s ı , i n s a n l a rı n d ü ş ü n c e l e r i n d e n ö t ü r ü ceza­
land ırı lmamaları, çok parti li demokrasinin tüm kurumlarıyla işler
h ale getiri lmesi, yasaların herkese eşit uygu lanması, devlet ola­
naklarından herkesin eşit yararlanması, sosyal adalet ve sosyal
güvenliğin gerçekleştirilmesi ve ulu sa l ge lir dağıl ımındaki insanlık
dışı adaletsizligin, dengesizliğin giderilmesi gerekmektedir.

Y urtta barışın sağlanması için tüm yu rttaşiara görevler

düşmektedir. l nsanlarımız, birbirlerine karşı hoşgörülü olmalı, top­
lumsal il işkilerde karşılıklı sevgi ve saygı esas tutulmalı, birbirleri-

1 47
nin hak ve özgürlükle rine s aygılı d avranm a l ı , sorunlar ı kinle,
düşmanlıkla, kavgayla deği l , konuşarak, tartışarak, anlaşarak
çözmelidirler.
Kalkınmamız, çağdaş uygarl ı k düzeyine u laşmamız için yurtt a
gerçek bir barışın sağlanması baş koşuldur.
Dünyada barış, u lusl ararası uyuşmazlıkların barı şçı yo l larla
çözü lmesini ve kuwete başvurmamayı öngörür. Dünyada barış,
tüm devletle rin, ü lkelerin orta klaşa b i r l i k ve beraberl iğiyle
sağl anabil ir. Birleşmiş Milletler Ö rgütü , bu amaçla kuru lmuştur.
Türkiye , bu örgütün üye sidir.
Atatü rk, tüm ulusların, h alkların, devletlerin birbirlerini sevrnele­
rini ve barış içinde yaşamalarını istiyordu. Dış politikasını "Yurtta
banş, dünyada banş" ilkesine göre düzenlemişti.
Türk halkı, barışsever bir halktır. Savaştan yana o lanlar, silah
tüccarları ile onların uşaklarıd ır. Dünyanın en kutsal varlığı olan
i nsan ı , insan yaşam ını, onurunu , insanın yarattığı maddi ve ma­
nevi değerleri yok eden savaşa karşı çıkmak ve barışı, barışçıliğı sa­
vunmak, hem insan lık, hem de bir yurtta şlık görevidir. Barışa,
barışçıl ığa karşı çıkan bir insanın insanlığından şüphe etmek gere­
kir.
B) Atatürkçülük Nedir?
Atatürkçü lüğün ilkelerini yukarda saptamış ve bu n ların
açıklamalarını yapmıştık. Saptadığımız ve açıklamalarını yaptığımız
Atatürkçülüğün ilkeleri şunlard ı : Tam bağımsızlık, antı-emperya­
l izm, özgü rlükçülük, cumhuriyetçilik, milliyetçil ik, ha lkçılık, dev­
letçilik, l aiklik, devrimcilik, akılcılık ve b i limsell ik, çağdaşçılık ve
barışçı lık.
Peki ama, Atatürkçü lük nedir?
Atatürkçü lük, tam bağımsızlık, anti-emperyalizm, özgürlükçü­
lük, cumhuriyetçilik, mill iyetçilik, h alkçılık, devletçilik, laiklik, dev-

1 48
rimcilik, akılcılık ve bilimsellik, çağdaşçılık ve barışçı lık ilkelerinden
o l u ş a n , bu i lkelerden kaynaklanan kendine özgü b i r d ü nya
görüşüdür, bir ideoloj idir.

3. ATATÜRKÇÜ REJIM
H e r görüş sahib i , Atatürkçü lüğü kendi yanında göstermeye
çalışmaktadır. Değişik görüşteki kişi ler, Atatü r�çü l üğe sahip
çıkmaktadırlar. Atatürkçü lük, karşıt görüşlerin, birb irine taban ta­
bana zıt görüşlerin, ideoloj i lerin, doktrinlerin maskesi, kalkanı , pa­
ravanı yapılmaktadır. Atatürkçü lük, ne yazık ki, hangi niyete yenilir­
se o tadı veren bir muz n iteliğine dönüştürü l müştür. He rkes,
Atatürkçülüğü nalıncı keseri gibi kendine yontmaktadır.

Peki ama, Atatürkçülük nasıl bir dü nya görüşüdür, nasıl bir

ideo lojidir, nas ı l bir rej imdir? Daha doğrusu Atatürkçü lüğü n ,
Atatürkçü ideoloj inin, rejimin, görüşün, diğer ideolojilerle, rejimlerle
bir ilgisi var mıdır?

Atatürkçülüğün kom ü nizmle h içbir i lgisi yoktur. Atatürkçü lük,

komünizme karşıdır.

Atatürkçü lüğün, yurdumuzda m i l liyetçi-toplumcu görüş olarak

nite lenen Nasyonaı Sosyalizmle , Nazizmle, yani Alman faşizmiyle
h içbir ilgisi olmadığı gib i; !talyan faşizmiyle de h içbir i lgisi yoktur.
Atatürkçülük, Nazizmin ve faşizmin karşısındadır.

Atatürkçülük, demokratik sosya l ist bir rejim deği ldir. Ancak,

Atatürkçülük, demokratik sosyalizme karşı değildir.

Atatü rkçü l ü k , m o n a rş i n i n , pad işa h l ığ ı n ve h a l ifeliğin

karşısındadır, cumhuriyetçi bir yönetimden yanadır.

Atatürkçü lük, teokrasinin, şeriatçı l ığın karşısındadır, din ve

devlet işlerinin birbirinden ayrılmasından, yani laiklikten yanadır.

1 49
 Atatürkçülük, ümmetçi, gerici, ırkçı, Turancı, kafatasçı, şoven,
saldırgan, ayırıcı, bölücü ve yıkıcı bir milliyetçi liği değil; birleştirici,
bütünleştirici, kaynaştırıcı, bilimsel, akılcı, gerçekçi, barışçı, in­
sancıl ve çağdaş bir mill iyetçiliği benimsemektedir.

Atatürkçü lük, anti-emperyalizm ve tam bağımsızlık yan lısı bir

dünya görüşüdür, bir ideolojidir. Atatürkçülük, emperyalizmin her
türüne karşıdır. Amerikan, I ngiliz, Fransız, Alman ve !talyan empe­
ry� l izmine karşı olduğu gib i, Sovyet emperyalizmine ve diğer tüm
emperyalist devletlere de karşıdır. Nereden ve hangi devletten ge­
l i rse· ge l s i n yabancı b i r devlet i n h imaye s i n e , gü d ü müne,
uşaklığına karşıdır, tam bağı msız lıktan yanadır.
Atatürkçülüğün, liberal-kapitalizmle, serbest piyasa e konomi­
siyle bir ilgisi olmadığı gibi, sosyal ist ve komünist devletçilikle de
bir i lgisi yoktur. Atatürkçü lük, özel sektöre karşı olmayan, özel
sektöre de ekonomide yer veren h imayeci, müdahaleci, planlı ve
pragmatik bir devletçi likten, bir devlet kapitalizminden yanadır.
Atatürkçülük, tutucu, muhafaztıkar ve gerici değil; ilerici ve dev­
rimci bir dünya görüşüdür, bir ıdeolojidir.
Atatü rkçülüğün gerçek amacı, çok partili demokratik bir rejim­
dir. Atatürk döneminde, iki kez, çok parti li demokrasi denemesine
girişilmiş, fakat her ikisi de başarılı olmamış ve ülke tck partiyle
yönetilmiştir. Atatü rkçülük, asker-sivil b ü rokratl a rın öncülügünde
,

tepeden inme yöntemlerle gerçekleştirilen otoriter bir rejırn olmak

durumunda kalmıştır. Atatürkçü rejim, "h alka rağmen halk ıçin" i�
kes ini benimsemiş, uygu lamış ve devrimleri zorl a ge rç ekl eş­
tirmiştiL Devrim lerin, o günlerin koşu l ları a ltı nda başka türlü
gerçekleştirilmesine olanak yoktu zate n.
Atatürkçü rej im, Batı tipi bir burjuva toplumu yaratmak ıstiyo r ­

d u . Atatürkçü ide ol oj i Bat ı ' nın b i l i m i n i , te kniği n i , san atı n ı ,

,

çağda ş kurumlarını benimsemekte ; fakat Batı uşaklığına, uyducu­

luğuna, öykünmeciliğine karşı çı km aktad ı r .

1 50
 Atatü rkçü l ü k , yabancı ideoloj i l e rden e s i n lenmiştir, yarar­
lanmıştır. Atatürkçlüğün i lkelerinin hemen hemen tümü yabancı
ideoloj idir, kökü dışarda ideoloj idir, ithal malı ideoloj idir. Ö rneğin,
cumhuriyetçilik, yabancı ideoloj id ir. Osmanlı Devleti, cumhuriyetçi
değil, egemenliğin tek kişinin , padi şah-halifenin elinde bulunduğu
monarşik bir devletti. Laiklik, kökü dışarda bir ideolojidir. Osmanlı
I mparatorluğu , laik değil , din esaslarına, I slam dini esaslarına,
şeriat esaslarına dayalı teokratik bir devletti. M i l l iyetçi lik, ithal
malı, yabancı bir ideolojidir. Osmanlı I mparatorluğunda milliyetçilik
yoktu , ü m in etç i l ik vard ı . Devletçilik, h a lkçı lık, devrimc i l i k gibi
Atatü rkçülüğü n diğer ilkeleri de, h ep yabancı ideoloj idir, ith al
malıdır, kökü dışardadır. Atatürkçülüğün ilkelerinden o lan bu ideo­
lojiler, Osmanlı I mparatorluğunda çok teh l i ke l i , sakıncı lı, yıkı c ı ,
bölücü sayı lıyordu . Bu ideoloj i leri savu nanlara da, çok tehlike l i ,
sakıncalı kişi gözüyle bakılıyordu . Ö rneğin , b u ideolojileri savunan
Mustafa Kemal'e teh l i ke l i , sakınc a l ı , bozgu ncu , yıkıcı , bölücü,
bolşevik, komünist gözüyle bakılm aktayd ı . Padişahçı çevre ler,
Mustafa Kemal'e bolşevık, komü nıst diyorlard ı .
Atatürk, Fransız devri m i n den ve b u devr i m i n getirdiği
düşü nce lerden çok geniş ölçüde etkilenmiştir.
Atatürk, cumhuriyetçılık, mill iyetçilik, halkçılık, laiklik, devletçilik
ve devri mcilik gibi kökü d ı şarda yabancı ideo loj i lerden, ith al malı
ideoloji_lerden e sinlenmış, yararianmış ve bu ideoloj ileri Türkiye'nin
ve Türk halkının gerçeklerine uydurarak adına Atatürkçülük, Kema­
lizm denilen kendıne özgü b i r dünya görü şü, bir ideoloj i , bir rejim
o l u şturmu ştur.
Atatü rkçülüğün belirli i lkeleri olmasına karşın, Atatü rkçü lük,
Atatürkçü görüş sistemleştirilmemiştir, doktrinleştiri lmemişti r.
Ö rneğin, kapital izm ve sosyal izm sistemleştirildikleri ve birer dokt­
rin haline getiri ld ikleri halde Atatürkçülük, Kemalizm, sistem­
leştirilmemiş ve bir doktrin niteliğine dönüştürü l memiştir, dönüş­
türülememiştir.

1 51
 4. ATAlÜRKÇÜLÜÖÜ DOÖRU YORUMLAMAK
Her görüşteki kişi, Atatürkçülüğü kendi eğilimine göre yorumla­
makta ve bunun sonucunda karşıt, birbi riyle taban tabana zıt
Atatürkçü lük görüşleri , yorum ları ortaya çıkmaktadır.

Atatürkçü lüğü n yorumu e lbette yapılacaktır. Atatürkçü lük,

değişik görüşteki kişi lerce elbette yorumlanacaktır, yoru mlan­
malıdır. Ancak, Atatürkçülüğün yoru munu yaparken gerçekçi, nes­
nel ve bilimsel olmak gerekir. Bazı zorlamalarla, Atatürkçülükte ol­
m ayan bazı şeyle ri Atatürkçülüğe katmam a l ı , Atatürçü l ü kte
olanlar da Atatürkçülükten çıkarılmamal ıdır.

Atatürkçülüğün yorumunu yaparken, Atatürkçü lüğün ilkelerini

bir bütü n olarak değerlendirmeliyiz. Atatürkçülüğün ilkelerinden
işimize geleni kabu l edip, işimize gelmeyeni reddetmekle, inkar et­
mekle Atatürkçü olunmaz.

Bazı kişi ve çevre ler, Atatürkçü lüğün yalnızca milliyetçilik ilkesi­

ni benimsemekte ve bu i lkeyi de Atatürk m i lliyetç i liğinden çok
farklı bir biçimde yorumlamaktadırlar.

Diğer bazı kişi ve çevre ler ise , Atatürkçülüğün yalnızca devrim­

cilik ilkesini benimsemekte ve bu ilkeyi de Atatürk devrimcil iğinden
çok farklı bir biçimde yorumlamaktadırlar.

Bazı kişi ve çevreler, Atatürkçülüğü n sadece Batılılaşma ilkesi­

ni benimsemekte ve Batıll laşmayı da Batı uşaklığı, uyduculuğu ve
taklitçiliği olarak görmektedirler.

Bazıları, Atatürkçülüğün laiklik ilkesini; bazıları, devletçilik ilkesi­

ni; bazıları ise, h alkçılık ilkesini reddetmektedirler.

Bazı kişi ve çevreler, Atatü rkçlüğün tam bağımsızlık, anti­

emperyalizm, özgürlükçülük ve barışçılık ilkelerine karşı çıkmakta
ve bu ilkeleri çok tehlikeli, sakıncalı görmektedirler.

1 52
 Bazıları , Atatürkçül üğün b ir veya bi rkaç i l kesini kabul edip
diğerlerini reddetmektedirler.

Atatürkçü lüğün i lkeleri, bir bütündür. Bu i lkeler, b irbirini ta­

mamlarlar, birb irinden güç al ırlar ve b i rb i riyle uyu m lu bir denge
o l u ştu ru rlar. Atatü rkçü l üğü n i lkeleri , b i r bütünü o l u şturan
öğelerd ir. Bu ilkeler, birbirleriyle bağlantılıdırlar. Atatürkçülüğün il­
ke lerini birbirinden ayırmak ve tek tek değerlendirmeye girişrnek
yanlış bir tutumdur.

Atatürkçülüğün ilkelerini bir bütün olarak değerlendirmek gere­

kir. Atatürkçülüğün tam bağı msızlık, anti-emperyalizm, özgürlük­
çülük, cumhuriyetçil ik, halkçılık, devletçilik, devrimci lik, laiklik ilkesi­
ni nası l Atatürkçü lükten ayırmak olası deği lse, Atatürkçü lüğü mil­
liyetçilikten, akılcıl ıktan, bilimsellikten, barışçılıktan ve çağdaşçıl ık­
tan ayırıp yorum lamaya da olanak yoktur.
Atatürkçülüğün ilkeleri b irbırinden soyutlanamaz. Devrimcilik il­
kesinden soyutl anmış bir Atatürkçü lük nası l söz konusu o lmaz­
sa, mill iyetçilik ilkesındcn soyutl anmış b ir Atatürkçü lük de söz
ko n u s u o l amaz. Devrimci liği m i l l iyetç i l i kte n , m i l l iyetç i l iği
h a l kç ı hktan, h a lkç ı l ıgı devr i m c i l ikte n , devr i mc i l iği c u m hu­
riyetç i l i kte n , cumh u r ıyetç i l iği h a l kç ı l ı ktan, l a i k l i ği c u mh u­
riyetçilikten, devletçıl ıği halkçıl ıktan soyutlayıp böyle b i r uygu la­
maya nasıl Atatü rkçü l ü k denmezs e , tam bağı msızl ığa , anti­
emperyalizme, özgürlükçü lüğe , akılcılığa, bilimselliğe, çağdaşçılığa
ve barışçılığa dayanmayan uygulamalara da Atatürkçülük adı verile­
mez. Atatürkçü lüğün i l ke leri, bir bütünü oluşturduklarından, bu il­
keleri bölüp parçalamaya olanak yoktur.

Atatürkçülüğün ilke leri arasında bir hiyerarşi, yani bir önce lik
sırası söz konusu olamaz. Atatürkçü lüğün il kelerinden b irinin
diğerine oranla önceliği, ağırlığı, önemi yoktur. Atatürkçülüğün ilke­
lerinin hepsi önce l i k l i d i r, hepsi önemlidir, hepsi ağırlıklıdır.
Atatürkçülüğün ilke leri arasında " az öne m l i " , "çok öneml i " veya

1 53
" birinci derecede öncelikli " , " ikinci derecede öncelikli" diye bir
ayrım yapılamaz. Böyle bir ayrım, böyle bir yorum, Atatürkçülüğe
aykırıdır. Atatürkçü lüğün i lkelerinden birini veya birkaçın ı öne
çıkarıp diğerlerini geri planda, gölgede bırakmak, savsaklamak,
Atatürkçü lüğe ters düşer.

Atatü rkçü lüğün i l keleri, b i rbirini tam a m layarak, b i r b i riyle

bütü nleşe re k kendine özgü· bir dünya görüşü oluştururlar. Ata­
türkçü lükte her i lke, ancak d iğer ilkelerin varl ığı , birbirini yönlen­
dirmesi, etkilemesi, tamamlamasıyla işlerlik, geçerlilik ve tutarl ılık
kazanır.

Atatürkç ü lüğün ilke lerinden b ir veya bi rkaçını yok saymak,

diğer ilkelerin işlerl iğini geçersiz kılar ve bu durum, Atatü rkçü lüğü
bütünüyle zedeler.

Atatürkçülüğü yozl aştı rmak, saptırmak isteyenler, Atatürkçü­

lüğün bazı ilkelerini yok saymakta, reddetmekte ve yalnızca kendi
işlerine ge len ilkeyi ele alıp, ben imseyip onu da işlerine geld iği
biçimde yorumlamaktadırlar.

Atatü rkçülüğün ilkelerinden bır kısmını benimseyip, bır kısmını

reddetmek, inkar etmek Atatürkçülüğe aykırıdır. Atatürkçülüğün il­
kelerinden bazılarını benimseyip, bazılarını reddetmekle Atatürkçü
o l u nmaz. Gerçek Atatü rkçü , Atatürkçü l üğün ilkelerinin tümünü
benimser.

Atatü rkçülüğü n, doğru , sağl ıklı bir yoru munu yapabilmek için
Atatü rkçülüğün ilkelerinin tü münü , yan i tam bağımsızlık, anti­
emperyalizm, özgürlü kçü lük, cumhuriyetçilik, mill iyetçilik, h alkçı­
lık, devletçilik, laiklik, devrimcilik, akı lcılık ve bil imsellik, çağdaşçılık
ve barışçıl ı k ilkelerinin tümünü birden ele a lmak, gözönünde tut­
mak, değe rlendirmek gerekmektedir. Ancak o zaman Atatü rkçü lü­
ğün doğru , sağl ıklı bir yorumu yapılabilir.

Atatürkçü lük, tabulaştırılmamalı, dogmalaştırılmamalı, kalıplaş-

1 54
tırılmamalı, dondurulmamalıdır. Atatü rkçülük, çağdaş bilimin, çağ­
daş düşüncenin ışığı altında sürekli yenilenmeli ve bulunduğu yer­
den daha ileriye götürülmelidir.

S. GERÇEK ATATÜRKÇÜLÜK
Siz Türkiye 'nin ve Türk ulu sunun bütünlüğünü her türlü dış ve
iç tehl ikelere karşı koruyabiliyor musunuz? Her zaman bilimin
göste rdiği yo ldan gide b i l iyor m u s u nuz? U l usal ge l irin adil
dağılmasını sağlayacak demokratik devrimleri, köklü bir düzen
değişikliğini gerçekleştirerek zenginlerle fakirler arasındaki korkunç
uçurumu kapatabil iyor musu nuz? Ayrıcal ıksız bir toplum yaratabi­
liyor musunuz? Amerika'ya ikili anlaşmalarla verilen ayrıcalıkları geri
alabiiyor musu nuz? Tüm dünya uluslarıyla dostluğa dayanan ve
h içbir devletin dümen suyunda gitmeyen bağımsız bir dış politika
izieye b i l iyor musu nuz? "'Yu rtta barış, dünyada barış" i l kesine
bağl ı kalab iliyor musu nuz? Yurdumuzun ekonomisini I M F (Ulusl a­
rarası Para Fonu)' nin ve diğer u l u s lararası finans kurulu şları nın
g ü d ü m ü n d e n k u rt ar a b i l i yo r ve e ko n o m i k b a ğ ı m s ı z l ığı
ge rçekleştire b i l iyor musun uz? G e rçek çok parti l i , çoğu l c u ,
özgürlükçü demokras iyi benimsiyar v e o n u tü m kurumlarıyla işler
h a le getireb i l iyor musunuz? Emekçi sınıfların da tıpkı kapital ist
sınıflar gibi örgütlenmesi ne ve demokratik yollarla iktidara gelmesi­
ne ve kendi düzen lerini kurma larına razı olabiliyor mu sunuz? Her
çeşit fikrin açık ve seçik tartışılmasını istiyor, fikirlere copla, silah­
la, kelepçeyle, zindanla değil , fikirle cevap verebiliyor ve düşünce
suçunu tarihe karıştırabiliyor musunuz? Ekonominin kilit nokta­
larını ve yeraltı servetlerini devletleştirebil iyor musu nuz? Sosyal
adaleti en iyi biçi mde gerçekleştirebil iyor musunuz? Bu yurdun in­
sanların ı insan gibi yaşayabilecekleri bir gelire kavuşturabiliyor mu­
sunuz? Mali güce göre vergi alma i lkesini, yani çok kazanandan
çok, az kazanandan az vergi alma ilkesini uygulamaya geçirebiliyor

1 55
musunuz? Kırtasiyecil iği , " Bugün git, yarın gel"i, tembe lliği orta­
dan kaldırarak tıkır tıkır işleyen bir devlet mekanizması kurabiliyor
m u s u n uz? Tüm y u rtt aşlarımızın ge leceği ni -doğu m larından
ö l üm lerine dek- güven altına alabiliyor musunuz? Herkese aynı
fırsatı tanıyabiliyor, fı rsat ve olanak eşitliğini ve yasa önünde
eşitl iği gerçekleştire b i l iyor musunuz? Tüketime ve ezbe rcil iğe
dayanan eskimiş eğitim sistemi yerine çağımızın ve yurdumuzun
gerçeklerine uygun, yaratıcı ve ü retici, yepyeni bir eğitim sistemi
yaratabiliyor musunuz? Köklü bir toprak reformu yaparak ortaçağ
artığı feodal ite leri, ağa ları , beyleri, şeyh leri tarihe karıştırabiliyor
musunuz? Doğu ve Güneydoğu Anado lu'yu "üvey evlat" olmak­
tan kurtarabiliyor musunuz? Ceh alet ve setalet isimli canavarları
ö ld ü re b i liyor musu nuz? Kooperatifçi liği geliştirerek ü retici ve
t ü keti c i l e r i n aracı ve tefe c i l e r tarafından s ö m ü r ü l me s i n i
önleyebil iyor musunuz? Sanayi leşmeye önem veriyor v e yurdun
dört bir yanını fabrika larla donatab iliyor musunuz? Kentleşme ve
gecekondu soru nlarına bir çözü m yolu bulabiliyor musunuz? Her
çeşit kaçakçılığı (silah , uyuştu rucu madde, gümrük, altın, vergi,
döviz vb.), karaborsacal ığı , vurgunu , soygunu, sömürüyü , torpili,
rüşveti, yiyiciliği, nemelazırncı l ığı , vurdu mduymazlığı ön leyebiliyor
musunuz? I şsizleri işe , ekmeksizleri ekmeğe, evsizleri eve , yol­
suzları yola, susuzları suya , köprüsüıleri köprüye, okul suzları
okula, öğretmensizleri öğretmene, kitapsıziarı kitaba, deftersizleri
deftere , kalemsizleri kaleme, kütü ph anesizleri kütü phaneye ,
ışıksızları ışığa, ilaçsıziarı ilaca ,doktorsuzları doktora, hastanesiz­
leri hastaneye, arabasıziarı arabaya, tiyatrosuılan tiyatroya, sine­
masıziarı sinemaya, televizyonsuzları televizyona, radyosuzları ra­
dyoy a , telefonsuzları te leto n a kavu ştura b i l iyor m u s u n uz?
Ağasız, beysiz, şeyhsiz, kompradorsuz, aracısız, tefecisiz, vur­
guncu suz, soyguncusuz, sömürücüsüz bir Türkiye yaratabil iyor
musunuz? I şte budur gerçek Atatü rkçülük . . . Gerisi masaldır,
hikayedir, lafebeliğidir ...

1 56
 6. ÇEŞIT ÇEŞIT ATATÜRKÇÜLER
Yurdumuzd a çeşit çeşit Atatürkç ü le r vardır. B u n l a rdan
bazılarını şöyle sıralayabiliriz:

• Papağan Atatürkçüleri: Atatürk ' ü n söz, d ü şü nce ve

özdeyişlerini tıpkı bir papağan gibi ezberleyip yineleyenlere (tekrar­
layanlara) papağan Atatürkçüsü den ir.
• Tören Atatürkçüleri: Bunlar, sadece ulusal ve resmi bayram­
larda, törenlerde Atatürkçü olan kişilerdir.
• Reklam Atatürkçüleri: Atatürkçülüğü gerçekten benimserne­
d i k l e r i h a l d e , h e r fırsatta Atatü rkçü l ü kte n söz e d e re k
Atatürkçü lüğün reklamını yapanlara reklam Atatürkçüsü denir.
• Korku Atatürkçüleri: Korkularından Atatürkçü olanlara korku
Atatürkçü leri veya zoraki Atatü rkçüler denir. Bunlar, korktuk­
larında, sıkıştıklarında, zor du ru ml arda kald ıklarında Atatürkçü
olurlar.
• Moda Atatürkçülerl: Atatü rkçü l ü k , yurdum uzda b a zı
dönemlerde moda olur . Sadece Atatürkçü l ü k modasına uymak
için Atatü rkçü olan lara. Atatürkçü görü neniere moda Atatürkçüsü
denir.
• Söylev Atatürkçüleri: Bunlar, Atatürk ve Atatürk inkılapları
üzerine söylev çekmeyi Atatürkçü lük sayan kişilerdir.
•Tıcaret Atatürkçüleri: Atatürk'ün, Atatürk ilke ve inkılaplarının
ticaretini, tüccarlığını yapanlara ticaret Atatürkçü leri denir.
• Gardırop Atatürkçüleri : Sadece kravat, papyon takmayı,
B atı l ı l a r g i b i giyinmeyi Atatürkç ü l ü k sayan k i ş i l ere gardrop
Atatürkçüsü denir. Gardrop Atatürkçü leri, Batı lıların giys ilerine,
yaşantıianna özenirler, ama Batıd aki gib i gerçek çok parti l i ,
çoğu lcu, özgü rlükçü demokrasiye , söz, düşü nce ve örgütlenme
özgürlüğüne, bil ime, tekniğe, çağdaş kurumlara karşıdırlar.

1 57
 • Tekelci Atatürkçüler: Tekelci sağ, tekelci
sol, tekelci sermaye,
tekelci memleketseverler olur da tekelci Atatürkçüler olmaz mı hiç?
Teke lci Atatürkçüler, Atatü rk' ü , Atatürkçü lüğü , Atatürk i lke ve
inkılaplarını kendi tekellerinde gören kişilerdir. Bunlar, Atatürk' ü ta­
bulaştırırlar, putlaştırırlar. Atatürkçü l üğün belli kalıplar içinde don­
durulmasını, şerbetlendirilmesini isterler.

•Atatürk ve Atatürkçülük Düşmanı Atatürkçüler: Atatürk'e ve

Atatü rkçü lüğe düşman o l d u k l arı h a lde Atatü rk' ü sever ve
Atatü rkçü görü nen kişi lere Atatürk ve Atatürkçü l ü k düşmanı
Atatü rkçüler denir. Bunlar, biri açık, diğeri gizli olmak üzere ikiye
ayrılırlar.

Açık Atatürk ve Atatürkçülük düşmanı Atatürkçü ler, Atatü rk' e

v e Atatürkçü lüğe karşı, düşman olduklarını açıkça söylerler, yazar­
lar. Ancak, çok zor durumlarda, sıkıştıkları zamanlarda Atatürkçü
görü nürler.

Gizli Atatürk ve Atatürkçülük dü şmanı Atatürkçü ler, Atatü rk'e

ve Atatürkçülüğe düşman oldukları ha lde, gerçek amaçlarına
u laşmak için herkesten fazla Atatürkçü görünürler. Bun lar, ellerin­
den gelse Atatü rk' ü , Atatü rkçü lügü ve gerçek Atatürkçüleri bir
kaşık suda boğarl ar. Fakat buna güçle rinin yetmeyeceği ni
anladıkları için Atatürkçü geçinirler. Aslırıda bunlar, çok tehlikelidir­
ler. Çalışmalarına sinsi sinsi devam ederler. Amaçlarına ulaşmak
için Atatürk' ü ve Atatürkçülüğü bir kalkan, bir parvan o larak kul­
lanırlar. Atatürk ' ü ve Atatü rkçü lüğü hiç sevmezler, ama sever
görünürler.

• 10 Kasım Atatürkçüleri: Sadece Atatürk' ün ölüm günü olan

10 Kasım gü nü Atatürkçü olan lara, 10 Kasım gününü bir yas
günü ilan ed ip o günü siyah lara bürünenlere, ağıtlar düzenlere, ya­
lancıktan ağlayanlara, timsah gözyaşları dökeniere 10 Kasım
Atatürkçüsü denir.

1 58
 • 50. Yıl Atatürkçüleri: Cumhuriyetin 50. kuru luş yı ldönümü
o l an 1973 yı lında, sadece bir yıl, Atatü rkçü olanlara 50. yıl
Atatürkçüsü denir.

• 100. Yıl AtatürkçUieri: Atatürk'ün doğu munun 100. yılı olan

1981 yı l ında, yani Atatü rk y ı l ında, Atatürkçü olan lara 100. yıl
Atatürkçüsü , Atatürk yılı Atatürkçüsü denir.

• 60. Yıl Atatürkçüleri: Cumhuriyetin kuruluşunun 60. yılı olan

1983 yılında Atatürkçü olanlara 60. yıl Atatürkçüsü denir.
• Olağanüstü Dönem Atatürkçüleri: Olağanüstü dönemlerde
Atatü rkçü olup, o l ağanüstü dönemler b itince Atatürkçülü kleri
b iten kişilere olağanüstü dönem Atatü rkçüsü denir. Türkiye'de
olağanüstü dönemlerde Atatürkçülerin sayısında olağanüstü bir
artış olur. O l ağanüstü dönemler sona erince Atatürkçü lerin
s ayısında olağanüstü bir azalış görü lür.

• Siyasal Dönem Atatürkçüleri: Türkiye 'de, her siyasal döne­

min kend ine özgü bir Atatürkçü lük anlayışı vard ır. Yurdumuzda
hükü metler değiştikçe Atatürkçü lük görü şleri de, an layışları da
değişmekted ir.
Ö rneği n , "A" parti si iktidara ge lince ke nd ine özgü b i r
Atatü rkçü lük anlayışını savu nur. "A" partisi iktidarı döneminde
bu partinin ve bu partinin savunduğu Atatü rkçülük görüşünün
de dalkavukları çıkar ortaya. "A" partisi yerine " B " partisi iktidara
ge lince, bu kez " B" partisi kendine özgü b i r Atatü rkçü lük
görüşünü savunur. "B" partisi iktidarı döneminde, bu partinin ve
bu partini n savunduğu Atatü rkçü lük anlayışının da dalkavukları
çıkar ortaya. "C" partisi iktidarında aynı şeyler tekrarlanır.

Sivil hükümetler döneminde görülen bu durum, askeri ihtilaller,

d arbe ler, h a re katlar sonunda kuru l a n askeri h ü kümetler
döneminde de görülür. Her askeri hükü metin kendine özgü bir
Atatürkçülük anlayışı, görüşü vardır.

1 59
 Ö rneği n, 27 Mayıs 1960 devriminden sonra 2 7 Mayıs
Atatü rkçü leri; 12 M art 1971 d a rbesinden sonra 12 Mart
Atatü rkçü leri ve 12 Eyl ü l 1980 h a re katından sonra 12 Eyl ü l
Atatürkçüleri çıkmıştı ortaya.

11 Eylül 1980 gü nü Atatürk'e ve Atatü rkçülüğe dü şman olan

bazı kişi ve çevreler, 12 Eylül 1980 sabahı, 12 Eylül yönetimine ya­
ranmak için, birdenbire Atatürkçü kesild iler. 11 Eylü l'ün bir numa­
ralı Atatürk ve Atatü rkçü lük düşmanları, 12 Eylül gün ü bir nu ma­
ralı Atatürkseve r ve Atatü rkçü oldular. Her dönemde görü len
dalkavuklar, bukalemunlar 12 Eylül döneminde de görüldü.

6 Kasım 1983 tarihinde yap ı l an M i l letveki l i Gene l Seçi m­

lerinden sonra, bu kez, serbest piyasa ekonomisi yan l ısı ve mu­
h afazakar Atatürkçüler çıktı ortaya. 6 Kasım seçimlerinden sonra
6 Kasım dalkavukları da türedi.
l lerde daha ne çeşit Atatürkçüler ve ne çeşit da lkavu klar
çıkacak ortaya, kimbi lir?
• Ruh Atatürkçülerl: Bu alemin Atatürkçüleri o l u r da, öte
alemin, yani ru hlar aleminin Atatürkçüleri olmaz mı h iç? Olur, olur,
b a l gibi o l u r . . . R u h Atatü rkç ü l c r i , öte alem Atatürkçü le r i ,
Atatürk' ün ruhuyla konuştuğunu ileri süren kişilerdir.

B i r k i ş i , b i r medyu m , Atatü r k ' ü n ruhuyla ko nuştuğu n u ,

Atatürk'ü n ruhunun Türk milletine kendi aracıl ığıyla b azı mesajlar,
bildiriler ilettiğini ileri sürüyor ve bu konuşmaları, mesajları, bildirile­
ri bir kitap halinde topluyor ve yayınlıyor (258).

Söz konusu kitaba çeşitli kuru luşlar, bu arada bazı devlet ku­
ru luşları da, reklam ve ilan veriyorlar. Anılan kitaba maddi ve mane­
vi destek sağlanıyor.

Akılcı ve bilimse l düşünceyi benimsemiş, çağdaş, laik insan

yetiştirmekle görevli Atatürk Türkiye ' sinin Milli Eğitim Bakani@,

1 60
Atatürk'ün ruhuyla yapıld ığı ileri sürü len konuşmaları içeren söz
konusu kitabı, devlet parasıyla alıyor ve çeşitli yerlere, bu arada
valiliklere , i l halk kütüphanelerine gör.deriyor. Demek ki, koskoca
M i l l i Eğitim Bakan l ığı ' n ı n koskoca yetkili leri, Atatürk' ü n ruh uyla
yapıldığı ileri sürülen konuşmaları çok önemli görmüş olacaklar ki,
b u nların halk ta rafı ndan, öğrenciler tarafından okunması için
anılan kitabı halk kütüphanelerine de göndermişler. Belli olmaz, bir
b a k m ı ş s ı n ız , Atatü rk' ü n ru h uy l a yapı ldığı i l e r i s ü rü l e n
konuşmalar, Atatürk'ün öte a lemden seslenişleri, Milli Eğitim Ba­
kan l ığı' nca ders programiarına al ınabilir. Milli Eğitim Bakanlığı 'na
bağl ı tüm okullarda, i lkokul, ortaokul ve liselerde Atatürk'ün öte
alemden sesienişleri ders olarak okutu labi lir. M üfredat program­
Iarına ruh çağırma dersleri konabilir. Ruh çağırma dersleri nde
Atatü rk' ün ruhu çağrılabil ir. Atatürk' ün ruhuyla konuştuğunu ileri
süren kişiler okullarda ruh çağırma dersleri vereb ilir. Ruh çağırma
seansları uygu layabil ir.

YÖ K de, M illi Eğitim Bc:ıkanlığı'nı örnek alıp, kendisine bağlı tüm

yüksekokul, fakü lte ve ünıversitelerde Atatürk' ün öte alemden
sesienişlerini ders progrc:ırnlc:ırına alabilir.

TRT, yayınlarının dc:ılı c:ı da renklenmesi için, Atatü rk ' ü n öte

alemden seslenişlerine programlarında yer verebilir. O lmaz olmaz
demeyin, olmaz olmaz . . .

Şimd iye dek hep Atatü rk' ü n bu alemde, b u dünyada söylediği

sözleri, konuşmaları öğrendik, ezberledik ve onlar üzerine bol bol
söylev çektik, fakat bir türlü kalkınamadık. Kimbilir, Atatürk'ün öte
alemden sesienişlerini öğrenirsek belki kalkınabiliriz? Böylelikle
daha çok Atatü rkçü olur, Atatürk ilke ve inkılaplarına daha çok
bağlanırız. Tüm soru nlarımızı ruhlar çözümler, b izler de rahat ede­
riz, kimbilir?

Ey ruh , geldinse üç kez vur!. ..

1 61
 Bazı kişiler, yurdumuzda yeteri kadar Atatürkçü olmadığını ileri
sürerler. l nsaf, el insaf! Allaha şükürler olsun ki, bereketli toprak­
larımııda bol bol Atatü rkçü yetişmektedir. Evet, yurdumuzda
çeş it çeşit , türlü türlü , boy boy, re nk renk, b i ç i m biçim
Atatürkçü ler, Atatürk inkıl apçıları vard ır. Çeşit çeşit Atatürkçü­
lerimize kırk bir kez maşallah, nazar değmez inşallah . . .

7. GERÇEK VE SAHTE ATATÜRKÇÜLER

Çeşitli Atatü rkçü ler old uğu bili nmektedir. Atatürkçüleri, bi ri
gerçek Atatürkçüler, d iğeri sahte Atatü rkçüler olmak üzere iki
bölüme ayırabi liriz.

Peki ama. herkesin Atatürkçü göründüğü bir ortamda gerçek

ve s ahte Atatü rkçü leri b i rbı nnden nasıl ayıracağız? Gerçek
Atatürkçü lüğün ölçüsü, belirleyici nitel ikleri ne lerdir? Kanımca,
ge rçe k Atatü rkçü lüğü n ölçüsü, Atatü rk'ü içte n l ikle sevmek,
Atatürk ilkelerine inançla b aglanmak, bu i lkelerin uygu lanması için
çalışmak ve Atatü rk devrı mlerının bekçi liğini her dönemde yap­
maktır.

Gerçek Atatürkçüler, tanı bagıınsızlıktan yanadırlar ve emperya­

lizmin her türüne karşıdırlar. Amerikan emperyalizmine karşı olduk­
ları gibi, Sovyet, Kızıl Çin, I ngiliz, Fransız, Alman, kısacası her çeşit
emperya lizme , yabancı bir devletin güdümüne karşıdırlar. Tüm
dünya devletleriyle eşitliğe, dostluğa, karş ılıklı güvene dayanan bir
dış politika izlenınesini savunurlar.

Sahte Atatürkçüler, tam bağımsızlığa karşıd ırlar. Onlara göre ,

yabancı bir devletin h i mayesi, güdümü olmadan yaşanmaz. Tam
bağımsızlıktan söz edilince " Biz Amerikasız yapamayız. Ameri­
ka' nın kucağından kalkıp Rusya ' nın kucağına mı otu ralım?" der­
ler. A11etü rk'ün, Tü rkiye'yi Amerika 'nın da, Rusya' n ın da, bir başka
devletin de dümen suyunda gitmeden, tam bağımsız bir dış politi-

1 62
ka ile yönettigini u nuturlar. Tam bagımsızlıga modası geçmiş
gözüyle bakarlar. Sahte Atatürkçü ler, kö le, uşak ruhludurlar.

Gerçek Atatü rkçü ler, egemenl igin kayıtsız ve koşulsuz ulusta,

halkta olmasını isterler, cumhuriyet yönetiminden yanadı rlar.

Sahte Atatü rkçü ler, c u mhuriyetçil ige karşıdırlar, padişah l ıgı ,

halifeligi savunurlar. Sahte Atatürkçü ler, Atatü rk' ü h iç sevmezler
ve O'nun a leyhinde demediklerini bırakmazlar. Zalim Padişah l l .
Abdülhamit i l e hain Padişah Vahdettin'e övgü ler düzerler.

Gerçek Atatü rkçü ler, şeriatç ı l ıga karş ı d ı rlar, d i n ve devlet .

işlerinin birb irinden ayrılmasın ı , laiklik ilkesinin tam olarak uygulan­
masın ı, vicdan, inanç ve ibadet özgürlügünü savu nurlar.

S ahte Atatürkçü ler, şeriatçılıktan yanad ı rlar, devletin I slam

dini kural larına göre yönetil mesin i ve devletin yurttaşların dini
inançlarına karışmasını isterler. Laikligin yeminli düşmanıdırlar.

Gerçek Atatürkçü ler. b irleştirici, bütünleştirici, kaynaştırıcı, in­

sancı l ve çagdaş bir m i l l iyetçil ikten, Atatürk milliyetçil iginden
yanadırlar.

Sahte Atatürkçü ler, ümmetçi , gerici, ı rkçı, kafatasçı, Turancı,

şoven, saldırgan, bölücü ve yıkıcı bir milliyetçiligi savunurlar.

Gerçek Atatürkçü ler, h alkın halk ta rafından h alk yararına

yönetildigi, to plumun her kesimine d ü şünce ve örgütlenme
özgür lügün ü n tanı nd@ gerçek bir demokrasiden ya nadırlar.
Halkın yönetime en geniş ve en etkin bir biçimde katılmasını ister­
ler. H alk içindeki ayrıcalıklı kişi, zümre ve sınıfiara karşıdırlar.

Sahte Atatü rkçüler, yalnızca sermaye sınıfına, para babalarına

ve o nların temsi lcilerine düşünce ve örgüt lenme özgü rlügü
tanıyan göstermelik bir demokrasiden, daha dogrusu demokrasi
maske li faşist bir rejimden yanadırlar. Halk ıçınde ayrıca lıklı kişi,
zümre ve sınıfların bulunmasını savunurlar.

1 63
 Gerçek Atatürkçüler, devrimcid irler, toplumun sosyal , siyasal,
ekonomik, kü ltürel yapısının demokratik devrimlerle değişmesini,
toplumun sürekli olarak ileri gitmesini isterler.
Sahte Atatürkçü ler, toplumsal değişmelere, demokratik dev­
rimlere, yenil iklere karşıdırlar, bağnazdırlar, tutucudurlar.
Gerçek Atatürkçüler, ülke ekonomisinin geniş halk kitlelerinin
çıkarlarının birinci planda tutu l arak yönetilmesinden yan adırlar.
Ekonominin yabancılar tarafından, örneğin , IMF (Uluslararası Para
Fonu) ve d iğer finans kuru luşları tarafından yönlend iri lmesine
karşıdırlar.
Sa hte Atatü rkçü ler, ü l ke e ko no m i s i n i n kapita l i stleri n ,
işadamlarının, holdinglerin çıkarlarına göre yönetilmesın ı . onların
çıkarlarının h alkın ve devletin çıkarlarından ü stün tutu l ınasını is­
terler. Yurt ekonomisinin yabancılar tarafından, örnegın, I M F ve
diğer finans kuruluşları tarafından yönlendirilmesini isterler.
Gerçek Atatürkçüler, Batının bilimini, tekniğini, çağdaş kurum­
larını, düşünce ve örgütlenme özgü rlüğünü, çok partilı parlamen­
ter rej imini benimserler, ancak Batılılaşmayı, Batı uyducu l uğu ,
kuyru kçu luğu , öykünmec i l iği o l arak anla mazlar, Bat ı uyducu­
luğuna karşıdırlar.
Sahte Atatü rkçü ler, Batılı laşmayı, Batı uyduculu�u ve öykün­
meciliği olarak kabul ederler.
Gerçek Atatürkçüler, hoşgörüde n , barıştan, akılcı ve b i l i msel
düşünceden yanadırlar.
Sahte Atatürkçüler, bağnazdırlar, fanatiktirler, önyargı l ıdırlar,
barışa, akılcı ve bilimsel düşüneeye karşıdırlar, düşmandırlar.
Gerçek Atatürkçüler, Atatürk' ü ve Atatürkçülüğü her dönemde
(sivil ve askeri h ü kümetler dönem inde , normal ve olağanüstü
dönemlerde) savunurlar. Atatürk ilke ve devrimlerinin, her zaman,
her dönemde, inançlı bekçiliğini yaparlar.

1 64
 Sahte Atatürkçü ler, her dönemde degil , bazı dönemlerde, ken­
dilerini en büyük Atatürkçü s ayan b azı h ükümetler döneminde
Atatürkçü görünürler. Böyle zamanlarda h e rkesten fazla Atatü rk­
çü geçinirler.

Gerçek Atatürkçü ler, Atatürk ' ü sadece bir yönüyle degi l , çeşitli
yönleriyle ele alırlar. Ö rnegi n , Atatürk' ü yaln ızca bir asker, komu­
tan olarak görmezler, O'nu yurt kurtarıcısı, devlet kurucusu , anti­
emperyalist ve devrimci yönleriyle de ele alırlar.

Sahte Atatürkçüler, Atatü rk' ü n yalnızca asker yönü n ü ele

alırlar ve Atatürk'e sadece Kurtu lu ş Savaşına katılmış bir asker
gözüyle bakarlar. Onlara göre, Mustafa Kemal, Kurtuluş Savaşına
Padişah Vahdetti n ' i n istegiyle kat ı lmış bir Osmanlı paşasıd ır.
Atatü rk düşmanları, Atatü rk' ü n yurt kurtarıcıl@nı, devlet kurucu­
lugunu, anti-emperyal ist ve devrimci niteligini inkar ederler.
Gerçek Atatürkçü ler , dil devriminden, dilimizin özleştirilmesin­
den yanad ırlar. Arapça, Farsça ve Türkçeden oluşan ve yapay bir
dil o lan Osmanlleayı dcğıl, öz Türkçeyi savunurlar.
Sahte Atatürkçülcr. d ıl devrimine karşıdırlar, öz Türkçeyi degi l,
Osmanl leayı savunurltır.
Gerçek Atatürkçü lcr, Atatü rkçü lügü bir bütün ol arak ele al ırlar
ve Atatürkçülügün bılimsel bir biçimde incelenmesinden yanad ır­
lar. Atatü rkçü lügün tabulaştı rılmasına , dogmalaştırılmasına ve
donduru lmasına karşıdırlar.

Sahte Atatürkçüler, Atatürkçü lügü n tabu laştırı lmasını, dog­

malaştırılmasını, belli kalıplar içinde dondurulmasını isterler. Ata­
türkçülügü içeriginden soyutlayarak yozlaştırmaya çalışırlar.

Gerçek Atatürkçüler, Atatürk ilkelerinin uygu lanması ve Atatürk

devrimlerinden ödün ve ri lmemesi için çalışırlar. Gerçek Atatü rk­
çüler, Atatürkçü olduk larını sözleriyle degil , işleriyle, eserleriyle,
davranışlarıyla, eylemleriyle gösterirler, kanıtlarlar.

1 65
 Sahte Atatü rkçüler, Atatürk ilke lerinin uygu lanmaması ve dev­
rimierin yozlaştırı lması için t ü m güçl eriyle çal ışırlar. Sa hte
Atatürkçülerin Atatürkçü lükleri sadece sözde kalmaktadır.
&ıhte Atatü rkçü ler, Atatürk' ü sevmedikleri ve Atatürkçü lüge
inanmadıkları halde gerçek a maçlarına ulaşmak için Atatürk ' ü se­
viyor ve Atatürkçü lüge inanıyor görünürler. Atatürk ve Atatürkçü­
lük, sahte Atatürkçü ler için, amaca ulaşmada, sadece bir maske­
dir, bir kalkandır, bir paravandır, bir araçtır.
Sahte Atatürkçüler, gerçek amaçlarına ul aşmak için her yo lu
denerler. Onlara göre amaca ulaşmak için her iş, her yol mu bahtır.
Sahte Atatürkçüler, gerçek Atatürkçüleri gerçek dışı ihbarlarla, ifti­
ralarla sindirmeye, korkutmaya, on ları komünistlikle suçlayıp sus­
turmaya ve böylelikle meydanın kendilerine kalmasına çalışırlar.
Gerçek Atatürkçü olmak, Atatürk ilkelerini her dönemde savun­
mak, Atatürk devri mlerinin bckç i l iğini her dönemde yapmak,
Atatürkçülüğün yozlaştırılmasına her dönemde karşı çıkmak ve
bunun içi her tü rlü tehlikeyi göze almak gerçekten çok zor, ama. o
derece onurlu bir iştir.
Gerçek Atatürkçü lere, her zaman, her dönemde çok büyük
görevler düşmektedir. Gerçek Atatürkçüler, Atatü rk ilke ve devrim­
lerini her dönemde yı lmadan, usanmadan, bıkmadan savunacak­
lar ve sahte Atatü rkçülerin oyu nlarını boşa çıkaracaklardır. Vurdu­
muz, sahte Atatürkçü ler yüzünden çok çekm iş, çok şey kaybet­
miştir ve hala kaybetmektedir. Gerçek Atatürkçü ler, sahte Atatürk­
çü leri n yüzlerindeki Atatü rkçülük maskesin i indirmeli ve onları
halka gerçek kişilikleriyle, kimlikleriyle tanıtmalıdırlar.
Sahte Atatü rkçü ler, ne yaparlarsa yapsınlar, istedikleri kadar
Atatürk, Atatürkçü lük, Atatürk i l ke ve inkılapları üzerine söylev
çeksinler, istedikleri kadar yüzlerine Atatürkçülük maskesi takıp
Atatürkçü görü nsünler, gerçek Atatürkçü ler, o nları, yani sahte
Atatü rkçüleri çok iyi tanıyorlar artık. Sahte Atatürkçüler, meydanın

1 66
boş olduğunu ve amaçlarına ulaşacaklarını sanıyorlar, ama yan ı l ı­
yorlar. Gerçek Atatürkçü ler, dün olduğu gibi, bugün de, yarın da
sahte Atatürkçü lerin oyunlarını bozacaklar, boşa çıkaracaklardır.

8. YEPYENI BIR TÜRKIYE DÜŞÜNÜYORUM ...

Kal k ı n m ı ş , çağdaş uygarlık d üzeyine u l a şmış yepye ni bir
Türkiye düşünüyorum:
"Aç, işsiz, oku lsuz, eğitimsiz, ışıksız, h astanesiz, doktorsuz,
yolsuz ve evsiz tek bir Türk yurttaşı kalmamış. Tüm yurtt a şl arın
gelecekleri, doğu mlarından ölümlerine dek, güven altına a l ınmış.
"Yarın ne olacağım?" kaygısı kafalardan silinmiş. Açlık, işsizlik,
yarına güvensizlik, sefalet, ceh a l et ve ada letsiz lik ortadan
kaldırılmış.
Ağa, bey, şeyh, arac ı , tefeci, komprador, vurguncu, soyguncu
ve sömürücü takımının egemenliği yıkılmış.
U lu sa l gel i r ad il d ağıtılarak zengi nlerle fakirler arasındaki
uçurum kapatı lmış. Emcğe en büyük değer verilmiş. Herkes, insan
gibi yaşayabi leceği b i r ge l i re kavu şmuş. Çalışıp da aç kalan
olmadığı gibi, çalışmadan, onun bunun sırtından para kazanan da
kalmamış.
Ayrıca l ı k l a r ortadan kaldırıl arak ayrıca l ıksız b i r to p l u m
yaratılmış. Fırsat eşitlıği ve sosyal adalet gerçekleştirilerek insanın
insanı ve devletin insanı sömü rmesi önlenmiş ve sömürüden
arınmış yeni bir düzen kurulmuş.
Tüm yurtta şiara eşit işlem yapılıyor. Torpilliler, rüşvet verenler,
açıkgözler, vurguncular ve sömürücüler değil, alınteriyle çalı-şanlar
kazanıyor.
Yurdun dört tarafı fabrikalarla donatıl mış; her tarafta fabrika
bacaları tütüyor. Aç, işsiz kald ığı için yurt dışına giden tek bir turk
yu rtta şı kalmamış. Herkes, kendi yurdunda, evinde , ana-baba-

1 67
sının, kardeşinin, karısının, çoluk çocuğunun yanında gönül ra­
hatl ığıyla ça lışıyor ve yaşıyor.

Herkes, en az kendisi kadar başkalarını dü şünüyor ve "ben"

değil, "biz" için, Türkiye'nin kalkınması için çalışıyor.

Türkiye, Amerikan üs ve tesi sleri nden ve bağımlı ilişki lerden

arınmış, I M F ( U luslararası Para Fonu )'nin ekonomik güdü münden
kurtulmuş ve "Tam Bağımsızlığa " kavuşmuş.

Egemen sınıfların çıkarını savu nan din sömürücü sü, yalancı,

yağc ı , üçkağıtçı ve idareimaslahatçı, " kukla" po l itikacılar sand ı k­
tan çıkamıyor artık. " H alkın, halk tarafından h alk yararına yönetil­
diği gerçek bir demokrasi" kuru lmuş.

Türkiye, dünyanın en i leri, en uygar ülkeleri arasına girmiş."

Bugü n böyle b i r Türkiye yok , ama "yarın" ol acaktır, olmalıdır.

Çünkü Türk h a l k ı , açlık, işsizlik, adaletsizlik, sefalet ve cehalet
içinde kıvranmaya ve yabancılmdun borç dilenerek yaşamaya layık
değildir.

Büyük kurtarıcı Mustafa Ke mal Atatürk'ün önderl iğinde empe r­

yalist ülkelere karşı savaşarak tam buğımsızlığını tüm dünyaya ilan
eden; fakat O ' nun ö l ü münden sonra tekrar emperya l izmin
kucağına itilen ve ortaçağ karanlığındu bırakı l an Türkiye, bir gün
mutlaka ama m utlaka tam b ağımsızlığa , gerçek demokrasiye ve
çağdaş uygarl ığa ul aşacaktır. Çünkü Türkiye ve Türk halkı, geri
kalmışlığa, ortaçağ karanlığında yaşamaya deği l, tam bağımsızlığa,
gerçek demokrasiye ve çağdaş uygarlığa ulaşmaya layıktır ve bunu
başaracak güçtedir.

Yurdumuzu geri bırakan tüm enge l le r -ne kad ar zor olursa

o lsun- bir bir aşılacak ve halkın egemen olduğu yepyeni bir Türkiye
kurulacaktır bir gün ...

Bln1

1 68
 DiPNOTLARI

1. Mustafa Baydar, Atatürk Diyor ki, Varlık Yayınları, Istanbul 1970, s.

169.
2. Istanbul Ticaret Gazetesi, Sayı 1071, 7.9.1979.
3. Milliyet, 21.5.1979.
4. Fethi Naci, 100 Soruda Atatürk 'ün Temel Görüşleri, Gerçek Yayınevi,
Istanbul 1970, s. 76, 78, 75.
5. Fethi Naci, a.g.e., s. 82-84.
6. Utkan Kocatürk, Atatürk 'ün Fikir ve Düşünceleri, Edebiyat Yayınevi,
Ankara 1969, s. 213.
7. Sosyalist Devrim Partisi (partinin eski adı Sosya list Parti'ydi) Prog­
ramı, Sosyalist Parti Yayınları, 1975, s. 11.
8. Sadi Borak, Atatürk'ün Özel Mektupları, Varlık Yayınları, Istanbul 1970,
s. 1 1 7 .
9. Fethi Naci, a.g.e. s. 42·43.
10. Cahit Tanyol, Atatürk ve Halkc;ılık, Türkiye Iş Bankası Kultür Yayınları,
Ankara 1981, s. 38-39.
11. Cahit Tanyol, a.g.e. s. 39.
12. Fethi Naci, a.g.e. s. 4 7-48.
13. Turk Gencinin El Kltnbı (Ataturk'un Öğlıtleri) Başbakanlık Basın-Yayın
Genel MlıdurllJiü, Ankara 1972, s. 52·53.
14. Yeni Hedef, Yıl 1 , Sayı 4, Nisan/Mayıs 1981. Yeni Hedef, Federal Alma­
nya'da yayınlanmaktadır. Yeni Hedef' In yukarıda sözü edilen sayısını
yayınlayan, yöneten: M. Serdar Çelebi.
15. Utkan Kocaturk, a.g.e. s. 187.
16. Utkan Kocatürk, a.g.e. s. 154.
17. Mustafa Baydar, a.g.e. s. 48.
18. Turk Gencinin El Kitabı, a.g.e., s. 25, 31, 40.
19. Utkan Kocatürk, a.g.e. s. 197.
20. Fethi Naci, a.g.e. s. 37.
21. Sami N. Özerdim, Yıkım ... Yapım, Türk Dili, Tlırk Dil Kurumu Yayını, Sayı
347, Kasım 1980, Ankara, s. 506.
22. H ikmet Tanyu, Atatürk ve Türk Milliyetçlliği, Töre Devlet Yayınları, Anka­
ra 1981, s. 9-10, 84-85.
23. Hikmet Tanyu, a.g.e.

1 69
24. A. Afetinan, M. Kemal Atatuıi<'ten Yazdıklanm, Ankara 1969, s. 59.
25. Ataturt<, Sôylev (Nutuk), 2. Cilt, Turt< Dil Kurumu Yayınları, Ankara
1966 , s. 323.

26. Fethi Naci, a.g.e., s. 54.

27. Mustafa Baydar, a.g.e. s. 59.
28. TCıı1< Gencinin El Kitabı, a.g.e. s. 13.
29. Behçet Kemal Çağlar, Bugunun Diliyle Ataturt<'Cın Sôylevleri, Turk Dil
Kurumu Yayınlan, Ankara 1968, s. 5.
30. Ataturk, Sôylev, a.g.e. s. 313.
31. Behçet Kemal Çağlar, a.g.e. s. 64.
32. Ataturk, a.g.e., s. 505, 507·508, 512.
33. Utkan Kocarurk, a.g.e. s. 50.
34. Sabahattin Selek, Anadolu lhtllı'ili, Burçak Yayınevi, Istanbul 1968, s.
63-65.
35. Bulent Ecevit, Atatürk ve Devrimcilik, Tekin Yayınevi, Istanbul, s. 40-
41.
36. Fethi Naci, a.g.e., s. 21.
37. Ataturk, a.g.e. s. 312·313.
38. Muzaffer H acıhasanoğlu , Halkçı Atntürk, Cumhuriyet, 4.8.1972.
39. Şevket Sureyya Aydemlr, Tek Adıım (Mustafa Kemal), Remzi Kitabevi,
i stanbul 1971, Cilt 2, s. 353.
40. Ataturt<, a.g.e. s. 11·12.
41. Mahmut Esat Bozkurt, Anadolu I htilali, Altın Kitaplar Yayınevi,
Istanbul 1967, s. 145-148.
42. A. Gunduz Ökçün, Turkiye Iktisat Kongres i, Ankara Ün iversitesi Siya-
sal Bilgiler FakCıltesi Yayınları. Ankara 1968, s. 318-320.
43. Ataturt<, a.g.e s. 500·501.
44. Ataturk, a.g.e. s. 608.
45. Ataturt<, a.g.e. s. 12.
46. Ürun, Sayı 18, Aralık 1975, Istanbul, s. 24·25.
47. Ferit Ragıp Tuncer, Ataturk ve Kahramanlık Şiirleri, lnkıliip ve Aka Kita-
bevleri, Istanbul 1981, s. 12.
48. Ferit Ragıp Tuncer, a.g.e. s. 33.
49. F. R. Tuncer, a.g.e. s. 32.
50. Baki Suha Edipoğlu . Faruk Çağlayan, Ataturk Için BCıtun Şiirler, lnkılap
veAka Kitabevleri, lstanbul 1981, s. 61.

1 70
51. B.S. Edipoğlu · F. Çağlayan, a.g.e. s. 64.
52. B. S. Edipoğlu · F. Çağlayan, a.g.e. s. 163.
53. B. S. Edipoğlu · F. Çağlayan, a.g.e. s. 127.
54. Behçet Necatigil, Cumhuriyetin 50. Yıl ında Ataturk Şiirleri, Turk Dil Ku-
rumu Yayınlan, Ankara 1973, s. 14.
55. B. Necatigil, a.g.e. s. 29.
56. B. Necatigil, a.g.e. s. 99.
57. B. Necatigil, a.g.e. s. 36.
58. B. Necatigil, a.g.e. s. 48.
59. B. Necatigil, a.g.e. s. 58.
60. F. R. Tuncor, a.g.e. s. 64.
61. F. R. Tuncor, a.g.e. s. 127.
62. F. R. Tuncor, a.g.e. s. 163.
63. F. R. Tuncor, a.g.e. s. 17 4.
64. F. R. Tuncor, a.g.e. s. 183.

65. F. R. Tuncor, a.g.e. s. 202.

66. F. R. Tuncor, a.g.e. s. 34.

67. F. R. Tuncor, a.g.e. s. 4 7.
68. F. R. Tuncor, a.g.e. s . 69.
69. F. R. Tuncor, a.g.e. s. 1 4 3.
70. F. R. Tuncor, a.g.e. s. 1 4 6.
71. · H ilmi Yucebaş, Edebiyatımııda Ataturk, Kultur Kitabevi, Istanbul
1960. s. 126.

72. Selahattin Çiller, Atatürk Için Diyorlar ki, Varlık Yayınları, Istanbul 1971,
s. 33.
73. Selahattin Çiller, a.g.e. s. 183.
74. Turnan Oktay, Ataturk ve Kurtuluş Savaşına Ilişkin Yalanlar, Yanhşlar,
lftiralar, Varlık, Kasım 1981, Sayı 890, Istanbul, s. 6-7.
75. Mustafa Coşturoğlu, Sosyal Şizofren i ve Ataturk, Ankara 1981, s.
308-309.
76. ilhan Selçuk, Ataturk'e Duşmanlıkta Tercuman'ın Göreneği, Cumhu·
riyet, 6. 7.1983.
77. Kemalizm Dergisi, Maskeler Aşağı, Atatürk ve Cumhuriyet Duşmanı Din
ve Vicdan Sömuruculerinin Gerçek Yuzleri, Sayı 75, Ekim 1968,
Istanbul.

1 71
78. Hürriyet, ( " Bir Günün H ikayesi" köşesi), Atatürk ve . . . • , 6.9. 1980.

79. Behçet Necatigil, a.g.e., s. 54·55.

80. Baki Suha Edipoğlu · Faruk Çağlayan, a.g.e. s. 50.
81. B. S. Edipoğlu • F. Çağlayan, a.g.e. s. 68.
82. ·
B. S. Edipoğlu F. Çağlayan, a.g.e. s. 60.
83. B. S. Edipoğlu • F. Çağlayan, a.g.e. s. 102.
84. ·
B. S. Edipoğlu F. Çağlayan, a.g.e. s. 104.
85. B. S. Edipoğlu · F. Çağlayan a.g.e. s. 33.
86. Ferit Ragıp Tuncor, a.g.e. s. 186.
87. Hilmi Yücebaş, a.g.e. s. 115.
88. F. R. Tuncor, a.g.e. s. 74.
89. F. R. Tuncor, a.g.e. s. 199.
90. F. R. Tuncor, a.g.e. s. 97.
91. F. R. Tuncor, a.g.e. s. 1 7 1 .
92. F. R. Tuncor, a.g.e. s. 184.
93. F. R. Tuncor, a.g.e. s. 1 39.
94. F. R. Tuncor, a.g.e. s. 146.
95. Vecihi Timuroğlu, Atat ürk ŞIIrleri Antolojisi, Spor Toto Yayını, Ankara
1981, s. 61.

96. Hilmi Yücebaş, a.g.e. s. 109.

97. H. Yücebaş, a.g.e. s. 91.
98. H. Yücebaş, a.g.e. s. 95.
99. H. Yücebaş, a.g.e. s. 107.
100. Selahattin Arıkan, 10 Kasım Şlirlerl, Öğretmen Dergisi Yayınları, Ankara
1960. s. VII.

101. Selahattin Arıkan, a.g.e. s. XXXII.

102. S. Arıkan, a.g.e. s. LXX IX.
103. S. Arıkan, a.g.e. s. LXXV I.
104. S. Arıkan, a.g.e. s. LXXI .
105. S . Arıkan, a.g.e. s . IC.
106. Selahattin Çiller, a.g.e. s. 210.
107. Türk Devrim Tarihi, Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı, Ankara 1971,
s. 190.

1 72
108. Tuı1<er Alkan, Yankı, Sayı 511, 12·18.1.1981, s. 5.
109. Falih Rtfkı Atay, Atatuı1<çuluk Nedir? Bateş Yayınlan, Istanbul 1980, s.
45.
110. Şevket Sureyya Aydemir, Tek Adam Mustafa Kemal, 3. Cilt, Remzi Kita­
bevi, Istanbul 1969, s. 535-537.
111. Vedat Nedim Tör, Kemalizmin Dramı, Çağdaş Yayınları, Istanbul 1989,
s. 17. 28.
112. Yaşar Nabi, Atatuı1<çuluk Nedir? Varlık Yayınları, Istanbul 1969, s. 34.
113. Yaşar Nabi, a.g.e. s. 198.
114. Recep Peker, lnkılap Dersleri, Iletişim yayınları, l stanbul 1984, s. 19.
115. Atatuı1< Devri Fikir Hayatı: ı. Hazırlayanlar: Mehmet Kaplan, Inci
Enginun, Zeynep Kerman, Necat Birinci, Abdullah Uçman, Kultür Ba·
kanlığı Yayınları, Ankara 1981, s. 289.
116. Osman Güngör Feyzoğlu, Atatüı1< Ilkeleri ve l nkılabımız, Milli Eğitim Ba·
kanlığı Yayını, Istanbul 1981, s. 56.
117. Emre Kongar, Atatüı1< ve Devrim Kuram ları, Tüı1<iye iş Bankası Kültür
Yayınları, Ankara 1981, s. 429-430.
118. Hasan Latif Sarıyüce, Atatüı1<'ün H ayatı, Ilkeleri, Devrimleri, Serhat
Dağıtım Yayınevi, lstanbul 1981, s. 84, 89, 103.
119. Arif H ikmet Par · M. Agah Ö nen, Atatüı1<'ü Anlamak, Serhat Dağıtım
Yayınevi, Istanbul 1981, s. 1 36, 152, 160.
120. l smet Zeki Eylıboğlu, Kendi Sözleriyle Atatüı1< i lkeleri, Uygarlık Yayınları,
Istanbul 1981. s. 73 1 7 9.
121. Mükerrem K. Su Ahmet Mumcu, Tüı1<iye Cumhuriyeti l nkılap Tarihi,
·

Milli Eğitim Bakanlığı Yayını, lstanbul 1981, s. 251-2 77.

122. Milli Guvenlik Bilgisi, Milli Eğitim Bakanlığı Yayını. Istanbul 1983, s. 39-
41.
123. Devrim ve l ikeleriyle Atatüı1<, Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etlıt
Başkanlığı Yayını, Ankara 1979, s. 4, 8, 23-26.
124. Suna Kill, Atatüı1< Devrimi (Bir Çağdaşlaşma Modeli), Tuı1<iye Iş Ban­
kası Kültür Yayınları, Ankara 1981, s. 39-41 , 112, 189, 190, 223,
247.
125. ..
Hurriyet, Bitmeyecek. , 5.1.1981.
126. .
Hurriyet, O'nunla Birlikte.. , 9.5.1981.
127. Milliyet, Atatüı1<çulukl .., 10.11.1980.
128. Turhan Tufan Ylıce, Atatüı1< Devrimi Teorisi, Doruk Yayınları, Ankara
1981, s. 33.

1 73
129. lbrahim Karaca, Atayol Dergisi, Sayı 4. lzmir 1982, s. 4.
130. Hüseyin Naili Kubalı, 12 Eylül Atatürkçü Rönesansa Geçiş Dönemidir,
Milliyet, 8.6.1981.
131. Şinasi Özdenoğlu, Önce Insan Olmak, Akın Yayınları, Ankara 1981, s.
173.
132. Utkan Kocatürk, Atatürk'ün Fikir ve Düşünceleri, Turhan Kitabevi , An­
kara 1984, s. XIII·XIV.
133. Anıl Çeçen, Atatürk ve Ideoloji, Türk Dili, Türk Dil Kurumu Yayını, Sayı
359, Kasım 1981, Ankara, s. 299.
134. Mehmet Deligönül, Atatürk, Devrimler ve Ulusal Eğitim, Türk Dili, Türk
Dil Kurumu Yayını, Sayı 353, Mayıs 1981, Ankara, s. 733.
135. Sami Selçuk, Atatürk'e ve Atatürkçülük'e Yaklaşım, Cumhuriyet,
10.11. 1981.
136. Niyazi Berkes, i kiyüz Yıldır Neden Boca lıyoruz?, Istanbul 1 965, s. 94,
84-85.
137. lsmet G iritli, Tek Birleştirici Akım: Kemalizm, Yeni Istanbul, 29. 1 . 1969.
138. Ahmet Coşar, Atatürk ve Türe Devrimi, Ankara Barosu Dml(lsi, Sayı 4,
Ankara 1982, s. 586.
139. Muzaffer Hacıhasanoğlu, Atatürk Bakıyor Bize, Varlık Yayınları,
Istanbul 1981, s. 30.
140. Azra Erhat, Atam Seni Niçin Seviyorum? Cumhuriyet 81 , Cumhuriyet
Gazetesi Yayını, Istanbul 1981, s. 165.
141. Emin Özdemir, Atatürkçülük Sınavı, Varlık, Sayı 806, Knsım 1974,
Istanbul, s. 9.
142. Sami N . Özerd im, Atatürkçü'nün El Kitabı, Türk Dil Kuruımı Yayını, An·
kara 1981, s. 18.
143. Ceyhut Atuf Kansu, Kemalist Bir Öğreti Var mıdır? Yeni Ufuklar, Sayı
232, Ocak 1973, I stanbul, s. 23, 25.
144. Suat Sinanoğlu,. Atatürk Öğretisi, VII. Türk Tarih Kongresi (Ankara, 25-
29.9.1970) 2. Cilt, Kongreye Sunulan Bildiriler, Türk Torih Kurumu
Yayını, Ankara 1973, s. 883, 885.
145. Enver Ziya Karai, Atatürk ve Devrim (Konferanslar ve Makaleler), Türk
Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1980, s. 148.
146. Abd i l pekçi'nin Sadi ırmak ile Yaptığı Sohbet, Milliyet. 12.11.1973.
147. Sadi ırmak, Atatürk Yılının Eşiğinde Türkiye Ne Yapıyor?, Milliyet,
18.6.1980.
148. Tarık Zafer Tunaya, Devrim Hareketleri Içinde Atatürk ve Atatürkçülük,
Turhan Kitabevi, Istanbul 1981, s. 6, 99.

1 74
149. Turhan Olcaytu, Dinimiz Neyi Emrediyer, Atatürk Ne Yaptı, Okat
Yayınevi, Istanbul 1973, s. 16, 175, 200.
150. Mehmet Kemal, Kart Horozlar Gibi. Cumhuriyet. 7.1.1979.
151. Adnan Binyazar, Atatürk Yolunda 40 Yıl, Varlık Yayınevi, Istanbul 1973,
s. 155.
152. Kenan Akçay, a.g.e. s. 262.
153. Celal Erikan, Atatürkçülük (Kemalizm), Türkiye Iş Bankası Kültür
Yayınları, Ankara 1974, s. 134.
154. Rahmi Kumaş, Atatürk Meclisinin Dili, Türk Dili, Türk Dili Kurumu
Yayını, Sayı 353, Mayıs 1981, Ankara, s. 784.
155. Nadir Nadi, Atatürk Ilkeleri ışığında Uyarılar, Çağdaş Yayınları, Istanbul
1981, s. 156.
156. Şahap Balcıoğlu'nun Aziz Nesin ile Söyleş isi. Yazko Somut, Yıl: 3,
Sayı: 50/24, 15. 7. 1983, s. 2.
157. Yaşar Nabi, Tek Yol Atatürk Yolu, Varlık Yayınları, lstanbul 1967, s. 14.
158. Yaşar Nabi, Atatürkçülük Nedir?. Varlık Yayın ları, I stanbul 1969, s.
156.
159. Çetin Altan, Atatürkc;ülüğün Genel Tanımı, Mill iyet. 24.9.1980.
160. Metin Toker, Laikliğin Nerosindeyiz? Milliyet, 13.8.1984.
161. Mehmet Barlas, En Büyük Silahımız, Milliyet. 12.10.1984.
162. Talat Halman, "Yeni" Cumhuriyet, Milliyet, 24.10. 1983.
163. Necati Zincirkırıın. lım 'ler Nedir?, H ürriyet Gazetesi Yayını, Istanbul
1969, s. 78.
164. Abdullah Uraz, 10 Kasımlar, Son Havadis, 10.11.1984.
165. Necdet Öztorun, Atatürkçülükte Devletin Dinamik Ideali, Atatürkc;ülük,
Genelkurmay Başkanlığı Yayını, Gnkur. Basımevi, Ankara 1983, s. 368.
166. Faruk Erem, Atatürk ve I nsanlık Doktrini, Milliyet, 12.11.1979.
167. Hasan Pulur, Atatürk �as Karası Değildir, Milliyet, 10. 11.1975.
168. M. lskender Özturanlı, Acı Deneylerle, Cumhuriyet, 23.10. 1980.
169. Hüsamettin Ünsal, Laiklik ve Atatürk 'ün Laiklik Politikası, 100. Yıl
Atatürk Konferanslan, Eneıji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Türkiye Petro�
leri A.O. Genel Müdürlüğü Yayını, s. 152.
170. Nazmi Tuğrul, Kemalizm ve Demokrasi, Istanbul 1978, s. 50.
171. Vehbi Tanfer, Atatürk·Atatürkc;ülük, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek
Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt 1 , Sayı 1, Kasım 1984,
Ankara, s. 197.

1 75
172. Hamza Eroğlu, Gerçek Yönüyle Atatürkçülük, Ankara 1965, s. 39-40,
212, 176.
173. Doğan Avcıoğlu, Devrim ve " Demokrasi" Üzerine, Tekin Yayınevi,
Istanbul 1980, s. 365.
174. Doğan Avcıoğlu, Türkiye'nin Düzeni , 1. Kitap, Tekin Yayınevi, Istanbul
1977, s. 563.
175. Cavit Orhan Tütengil, Atatürk'ü Anlamak ve Tamamlamak, Varlık
Yayınları, lstanbul 1975, s. 174.
176. Hıfzı Veldet Velidedoğlu, Atatürk Sevgisi ve Atatürk Korkusu. Türk Dili,
Türk Dil Kurumu Yayını, Sayı 254, Kasım 1972, Ankara, s. 1 53.
177. Bahri Savcı, Atatürk ve Çağdaş Türkiye, Varlık Yayınları, Istanbul 1981,
s. 9, 28.
178. llhan Selçuk, Bir Anı'dan Bir Ant'a, Cumhuriyet 81. a.g.e. s. 51.
179. Uğur Mumcu, Ununurulan Atatürk, Cumhuriyet, 6.1.1981 .
180. Atilla llhan, Üç Atatürkçülükl, Mill iyet, 22.6. 1982.
181. Atilla lıhan, Faşizmin Ayak Sesleri, Bilgi Yayınevi, Ankara 1975. H. 254.
182. llhami Soysal, Yas Tutmak Neyimize?, Yeni Ortam, 10.11.1974 .
183. Adnan Binyazar, a.g.e. s. 266.
184. Mümtaz Soysal, Bez Resimler, Mill iyet, 10.11.1979.
185. Hüsnü A. Göksel, Atatürkçü Olmak Zordur, Cumhuriyet, 6.9. 1 9H 1 .
186. Şahap Balcıoğlu'nun yaptığı "Atatürkçülük Nedir? N e Değildir?" Konu­
lu Soruştunna, Yazko Somut, Sayı 41, 1 1.11. 1983 s. 1 .
187. a.g.e. s . 6.
188. Oktay Akbal, Atatürk Bir Gün Gelecek, Tekin Yayınevi, lstıınlıul 1981,
s. 81.
189. Kazım Yenice, O'na Neleri Borçlu Deği liz ki, Danıştııy Dergi si,
Atatürk 'ün Doğumunun 100. Yılı Özel Sayısı, Ankara 1981, s. 49.
190. Mahmut T. Öngören, Atatürk Televizyonu, Cumhuriyet, 24.9.1981.
191. Erol Güngör, Türk Kültürü ve Milliyetçilik, Istanbul 1975, s. 19.
192. Akkan Suver"in lbrahim Kafesoğlu ile Yaptığı Sohbet, Yeni Düşünce,
Sayı 129, 6.4.1984, s. 8.
193. Ortıan Türkdoğan, Kemalist Modelde Fert ve Devlet Ilişkileri, Istanbul
Kitabevi, Istanbul 1982, s. 16.
194. Nazlı Ilıcak, Atatürk Diyor kil .. , Tercüman, 10.11.1983.
195. Ali G evgili'nin Yönettiği, Reşat Kaynar, Esat Çam ve Sencer
Divitçioğlu 'nun Katıldığı "Atatürkçülüğün Çağdaş Yorumu" Konulu
Forum, Milliyet, 17.11.1974, s. 9.

1 76
196. Münci Kapani, Kamu Hürriyetlerl, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi
Yayınları, Ankara 1970, s. 97·98.
197. Toktamış Ateş, Kemalizmin Özü, Der Yayınları, Istanbul 1980, s. 7.
198. Kani Sarıgöllü, Atatürk Ilkeleri, lnkılap ve Aka Kitabevleri, Istanbul
1982, s. 64.
199. Adnan Binyazar, a.g.e. s. 163.
200. H üseyin Remzi Tekgüç, Anadolu Türklerinin Milli Ideolojisi Kemal izm,
Istanbul 1971, s. 144.
201. Bedia Akarsu, Atatürk'ün Özgün Görüşleri, Cumhuriyet, 10. 11. 1982.
202. Taner Timur, Devrimler, Atatürk ve Türk Devrim i , Cum huriyet,
13.11.1970.
203. Emin Türk Eliçin, Kemalist Devrim Ideolojisi, Ant Yayınları, Istanbul
1970, s. 59.
204. Muammer Aksoy, Sosyalist Enternasyon al ve CHP, Tekin Yayınevi,
Istanbul 1977, s. 207.
205 . lsmayıl Hakkı Baltac ıoğlu, Atatürk (Yetişmesi, Kişiliği, Devrim leri)
Atatürk Üniversitesi Yayınları, Erzurum 1973, s. 84, 51 .
206. lsmayıl Hakkı Baltııcıoğlu, a.g.e. s. 86.
207. Mahmut Esat Bozkurt, Atatürk Ihtilali, Altın Kitaplar Yayınevi, Istanbul
1967, s. 297, 299-300, 305.
208. Cahit Tanyol'un Mahmut Esat Bozkurt'un "Anadolu Ihtilali" adlı
kitabına yazdığı önsöt, ıı.g.e. s. 4 - 5.
209. Cahit Tanyol, Kemalltm Yoktur. Kemalistler vardır, Yazko Somut, Sayı
4 1 , 11.11.1983, s. 7 .
210. Cahit Tanyol, Atatü rk ve Halkçılık, Türkiye Iş Bankası Kültür Yayınları,
Ankara 1981, s. ı . 37-38.
211. Teoman Bilgi, Kema lizmle Sosyalizm Arasında Aşılmaz Bir Duvar Var
mıdır? Ürün, Sayı 18, Aralık 1975, Istanbul, s. 28, 22.
212. H üseyin Cevizoğlu, Atatürkçülük (Türkçü, Toplumcu - Bireyci Düzen
Içinde Ulusal Refah ve Mutluluğa) Ufuk Ajansı Yayınları, 1973, s. 117,
119-121.
213. Emin Arat, Kemalizm (Yurtta Sulh - Cihanda Sulh), Ankara 1969, s. 5,
108.
214. Yalçın Toker, Milliyetç iliğin Yasal Kaynakları, Toker Yayınları, istanbul
1979, s. 374-375.
215. Yahya Sezai _Tezel, Birinci Büyük_ Millet Meclisinde Yabancı Sermaye
Sorunu, Bir Ornek O lay, Ankara Universilesi Siyasal Bilgiler Fakültesi
Dergisi, Cilt XXV, Mart 1970, Ankara, s. 251.

1 77
216. Yahya Sezai Teze!, Birinci Büyük Millet Meclisi Anti-Emperyalist miydi?
Chester Ayrıcalığı, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi,
Cilt 'IJ<V, Aralık 1970, Ankara, s. 318.
217. Kazım Odabaşı'nın "Sayın Valiler, Kaymakamlar, Belediye Başkanları ve
Müftüler" Başlıklı Mektubu.
218. Nadir Serin, Kur-an'ı Kerim ve Atatürk i nkılapları, Kemalizm Dergisi, Sayı
75, Ekim 1968, Istanbul, s. 21.
219. Avni Altıner, Atatürk Yüzyılı Kronolojisi, Bakış Yayınevi, Istanbul 1981,
s. IV.
220. Osman Nuri Çerman, Kemalizm ( Kemalizmin Esasları, Kemalist Türk'ün
Kutsal Ödevleri, ltikadı, llmühali (Din Bilgisi)'nin Başlıcaları), 1956, s.
1.
221. Server Tanilli, Anayasalar ve Siyasal Belgeler, Istanbul 1 976, s. 54.
222. Server Tanilli, a.g.e. s. S5 7.
223. Server Tanilli, a.g.e. s. 57-59.
224. Server Tanilli, a.g.e. s. 59-61.
225. lsmail Arar, Atatürk'ün Halkçılık Programı, Istanbul 196:3.
226. Ethem Özbakır, Dünya'da ve Türkiye'de Demokratik Sol Dulgeler, Anka-
ra 1977, s. 183-186.
227. Server Tanilli, a.g.e. s. 61-62.
228. Server Tanilli, a.g.e. s. 62-65.
229. Servet Tanilli, a.g.e. s. 66.
230. Server Tanilli, a.g.e. s. 68-84 .
231. Düstur, 3. Tertip, Cilt 9, Başbakanlık Neşriyat ve Müdewenat Umum
• Müdürlüğü, Ankara 1948, s. 141-142.
232. Düstur, 3. Tertip, Cilt 18, Başvekalet Neşriyat ve Müdcwenat Dairesi ·

Müdürlüğü, Ankara 1937, s. 307-309.

233. Cumhuriyet Halk Fırkası Üçüncü Büyük Kongre Zabıtlıuı (10-18 Mayıs
1931), lstanbu l 1931.
234. Cumhuriyet Halk Partisi Programı, Ankara 1935.
235. Özgür Insan, CHP Kurultaylan, Sayı 38, Aralık 1976, Ankara, s. 67-72.
236. Ethem Özbakır, y.a.g.e.
237. Çetin Yetkin, Türkiye'de Tek Parti Yönetimi (1930-1945), Altın Kitaplar
Yayınevi, lstanbul 1983.
238. Kemal Atatürk, Nutuk, 3 Cilt, Türk Devrim Tarihi Enstitüsü Yayını, Milli
Eğitim Basımevi, Istanbul 1973.

1 78
239. Atatürk, Söylev (Nutuk), 2 Cilt, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara
1978.
240. Gazi M. Kemal Atatürk, Söylev, Cilt: HI, Kısaltarak Basıma Hazırlayan:
H ıfzı Veldet Velidedeoğlu, Çağdaş Yayınları, Istanbul 1978. Gazi M .
Kemal Atatürk, Söylev, Cilt: lll - Belgeler, Türkçeleştirilerek Basıma
Hazırlayan: Hıfzı Veldet Velidedeoğlu, Çağdaş Yayınları, Istanbul 1981.
241. Mustafa Kemal Atatürk, Atatürk'ün Söylev ve Demeçleri, 3 Cilt, Türk
Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1959, 1961.
242. Behçet Kemal Çağlar. Bugünün Diliyle Atatürk 'ün Söylevleri, Türk Dil
Kurumu Yayınları, Ankara 1968.
243. M. K. Atatürk, Atatürk'ün Tamim, Telgraf ve Beyannameleri, 4 Cilt, An­
kara 1964.
244. A. Afetinan, M. Kemal Atatürk'ten Yazdıklarım, Devlet Kitapları, Milli
Eğitim Basımevi, Istanbul 1971.
245. Enver Ziya Karai. Atatürk'ten Düşünceler, Milli Eğitim Bakanlığı, Devlet
Kitapları, Istanbul 1981 .
246. Utkan Kocatürk, Atatürk 'ün Fikir ve Düşünceleri, Turhan Kitabevi, An­
kara 1984.
247. Mustafa Baydar, Atatürk Diyor ki, Varlık Yayınları, Istanbul 1981.
248. Fethi Naci, 100 Soruda Atatürk 'ün Temel Görüşleri, Gerçek Yayınevi,
Istanbul 197 4.
249. Mustafa Baydar. Alatürk 'le Konuşmalar, Varlık Yayınları, Istanbul,
1967.
250. Sami N. Özerdlm , Atatürkçünün Elkitabı, Türk Dil Kurumu Yayınlan, An­
kara 1981.
251. Sadi Borak, Atatürk'ün Özel Mektupları, Varlık Yayınları, Ankara 1981.
252. Mustafa Kemal Atatürk, Atatürk'ün Hatıraları: 1914 - 1919. Türkiye Iş
Bankası Kültür Yayınları, Ankara 1965.
253. Atatürk'ün Anıları (1917 - 1919). Anlatan: Gazi M ustafa Kemal
Atatürk, Kaleme Alanlar: Falih Rıfkı Atay, Mahmut Soydan, Sade­
leştiren: lsmet Bozdağ, Bilgi Yayınevi, Ankara 1982.
254. Sami N. Özerdim, a.g.e. s. 80.
255. Sami N. Özerdim, a.g.e. s. 217 - 218.
256. Fethi Naci, a.g.e. s. 47.
257. Sami N. Özerdim, a.g.e. s. 114.
258. Necıa Çarpan, Öte Alemden Atatürk Seslen iyor (Ilahi Nutuk), Ankara
1976.

1 79
 •• ••

SOZLU K
 ..
SOZLU K
A Antropolojl : Insanın kökenini, evrimini, biyo­
Acun : Dünya
lcıet : Bir kimsenin yapmaya alışmış oldu­
ğu şey, alışkı. Topluluk içinde eskiden
beri uyulan kural, töre.
Aeu : Süt çocuklarının neşelendikleri
zaman çıkardıkları ses.
Ajıı : Kırlık kesimde geniş toprakları olan,
sözü geçen, varlıklı kimse.
Ahldim : Yargılar, hükümler.
Akıl : Duşünme, anlama ve kavrama gücü,
us. Hafıza, bellek.
Akılcılık : Akla dayanan, doğruluğun ölçü­
tünü duyularda değil, düşünmeda bulan
öğretinin genel adı, usçuluk, akliye, ra·
syonalizm.
Akfi : Akılla ilgili, akla dayanan.
Allkadar : Ilgili.
Altarnatıf : Seçilebilecek bır başka yol, yön·
tem; seçenek.
lmll : Yapan, etken, etmen, sebep, faktör.
Analiz : Çözümleme, tahlil.
Anartl : Siyasi ve idari kurumlardaki
çözülme sonucu olarak devlet denetimi·
nin kalmaması durumu, başsızlık. Kar·
gaşa, başıboşluk.
Anartlat : Anarşi ile ilgili olan. Anarşizm
yanlısı olan kimse.
Anayasa : Bir devletin yönetim biçimini be­
lirten, yasama, yürütme, yargılama güç­
lerinin nasıl kullanılacağını gösteren,
yurttaşların kamu haklarını bildiren te·
mel yasa. kanurHJ esasi, teşkiiAt·ı esa·
siye kanunu.
Antı : Zıtlık, olumsuzluk, karşı olma duru.
munu anlatan bileşik sözcüklerin öneki.
Örneğin, antifaşist, faşizme karşı olan
kimse.
Aniatma : Anlaşmak işi, uyuşma, itilfıf.
Devletlerarası siyasi, e konomik, kültü­
rel vb. alanlarda yapılan uzlaşma ve bu
uzlaşmanın tespit edildiği belge.
1 83
..
loj ik özelliklerini, toplumsal ve kültürel
yönlerini inceleyen bilim, insan bilimi.
Aracı : Üretici ile tüketici arasında alım
satım konusunda bağlantı kuran ve bun­
dan kazanç sağlayan kimse, muta­
vassıt.
Arllltokraal : Ekonomik, toplumsal ve siyasi
gücün soylular sınıfının elinde bulunduğu
tarihi yönetim biçimi. Soylular sınıfı.
Armonl : Türlü sesler arasında sağlanan
uyum.
Aalf : Temel olarak alınan, esas olan: Asli
görev.
Apr : Eskiden mevsim sonunda toprak
ürünlerınden onda bir oranında alınan
vergı. Ondalık.
Atirat : Aynı bölgede yaşayan ya da birlikte
göç eden, yönetim biçimleri, dinsel
ınanışları, dilleri ortak, aynı soydan gelen
aileler topluluğu; oymak.
Avlza : Tavana asılan, şamdanlı, lfımbalı,
billur, cam ve metal süslü aydınlatma
aracı.
Avruı- Ekonomik Topluluiu (AET): 25 Mart
1957'de kurulan Avrupa Topluluğu'nun
(AT'nin, Ortak Pazar' ın) temel hedefi, üye
ülkeler arasında h izmet, sermaye ve
işgucünun serbest dolaşımını gerçekleş­
tirmektir. Bunun yanında üye ülkeler
arasında ortak tarım ve ulaştırma polit�
kasının izlenmesi için komisyon tarafın­
dan ortak politika önerileri getirilir.
Avrupa Konsayi : Avrupa B ir l iği ' n i
gerçekleştirmek amacıyla kurulan ulusla­
rarası örgüt. 5 Mayıs 1949'da kurulan
Konsey' in amacı, üyeleri arasında, ortak
ülkü ve i lkeleri korumak, yaymak ve siya­
si, iktisadi i lerlemelerini sağlamak
amacıyla daha sıkı bir birlik oluşturmak­
tır.
lyat : Kur' an s u re l e r i n i ol uşturan
cümlelerden her biri.
Ayrıcalık : Başkalarından ayrı ve üstün tu­
tulma durumu, imtiyaz.
Azim : Bir işteki er-gel leri yenme kararı.
 B uluslararası örgüt. Türkiye, BM'ye üye­
Babalık : Eski devirlerde bazı tarikatlarda
din büyüğü. Bektaşi babası gibi.
Bııiııu : Bir düşünceye, bir inanışa aşırı
ölçüde bağlanıp ondan başka bir düşün­
ce ve inanışa karşı olan, onu kabul et­
meyen, mutaassıp.
Bıuıl : Kurucu. Yapan, kuran.
Batıl : Doğru ve haklı olmayan. Çürük, te­
. melsiz.
a.,.n : Insanoğlu ile ilgili.
Bay : Günümüzde erkek adlarından sonra
kullanılan saygı sözü.
Bayannama : Bildirge
Bildillfa : Bir kimsenin resmi bir kuruluşa
herhangi bir durumu bi.ldirmek için
verdiği çizelge, beyanname.
Bildiri : Resmi bir makam, kurum veya bir
topluluk taralından herhangi bir durumu
ilgililere duyurmak için yazılan yazı,
tebliğ, tebliğat. Bilimsel bir konu üzerine
yazılan açıklama, teblığ.
Bildirim : Yazılı olarak yapılan açıklama,
tebliğ.
Biletim Iki veya daha çok öğe bır araya
: Cavhar
gelerek yeni bir öğe oluşturma, terkıp.
Bilfiil : Iş olarak, iş edinerek, gerçekten.
le n, doğrudan doğruya, eylemsel olarak.
BHim : Evrenin veya olayların bir bölümünü
konu o larak seçen, deneye dayanan
yöntemler ve gerçekl ikten yararlanarak
yasalar çıkarmaya çalışan düzenli bilgi,
ilim. Genel gaçerlik ve kesınlik nitelikleri
gösteren yöntemli w dizgesel bilgi.
Blnaanalayh : Bundan dolayı, bundan
ötürü, bunun için, bunun üzerine.
Bireflm : Parçaların veya öğelerin bir araya
getirilip bir bütün olarak birleştirılmesi.
Bu biçimde oluşan bütün.
Blrl8flll lf Milletlar Öll(iitü (BM): Dünya
barışın ı ve güvenliğini korumak ve ulus­
lar arasında ekonomik, toplumsal ve
kültürel bir işbirliği oluşturmak amacıyla
Birleşmiş Milletler Antiaşmasında öngö­
rülen yükümlülükleri yerine getirmeyi
kabul eden devletler taralından kurulari
dir.
Blttec:rü ba : Tecrübe ile, tecrübe ederek.
Boltavlk : Bolşev iklik yanlısı kimse.
Komünist.
Bolfavlzm : Bolşeviklık, komünistlik.
Bukalamun : Bukalemungillarden, 2()..30 cm
boyunda, renk değiştirmesiyle ünlü sü­
rüngen türü. Çıkarına göre davranışını,
görüşünü değiştiren kımse.
Burjuva : Şehirlerde yaşayan, özel imtiyaz­
lardan yararlanan şehirli .
Burjuvazi : Kapitalist toplumlarda, üretim
araçlarına (fabrikalar, madenler, iletişim
araçları, toprak, toprakaltı vb.) sahip
olan zengin sınıf, burjuva sınıfı, kent soy.
luluk.
Bünye : Vücut yapısı. Yapı, kuruluş.
c
Camla : Topluluk, zümre.
Canıyan : Bir yöne doiru akma, akıntı. Aynı
eğilimde olan, aynı &Orüoü paylaşan kim­
selerin oluşturduiu harekat.
: Bir şeyin Ozü, maya. Değerıo süs
taşı, mücevher. Iyi yetanok.
Fıi· Cihan : Evren, Alem, dünya.
Clhaneır : Dünyanın büyük bır bölümünü
elıne geçiren.
Clhanıılrana : Ülkeler lıtlheden cesur, kah­
raman.
Clh.t : Yön, yan, taraf.
Cumhuriyat : Milletin, egemenliği kendi elin­
de tuttuğu ve bunu balırlı süreler için
seçtiği mil letvekilleri aracılığı ile kul­
landığı devlet biçimi.
Cüz : Bir bütünü oluşturan bölümlerdan
her biri.
ç
Çajdat : Aynı çağda yaşayan, muasır. Bu­
lunulan çağın anlayışına, şartlarına
uygun olan.
1 84
Ç•id•tl•tm•k : Ç a ğ ı n tutumuna,
a n l ay ı ş ı n a , gereklerine uymak,
muasırlaşmak.
Ç•i Dıtı : Çağın gerektirdiği şartların ger�
sinde kalmış, köhne.
Çelebi : Görgülü, terbiyeli kimse. Bektaşi
ve Mevlevi pirlerinin en büyüklerine ve­
rilen unvan.
D Dlkt.tör : Bütün siyasi yetkileri kendinde
Delm• : Her zaman, her vakit, sürekli ola.
rak.
Delr : Bir konu üzerine olan, üzerine, konu­
sunda, . . . ile ilgili, üstüne.
D•lk•vuk : Kendisine çıkar ve yarar
sağlayacak olanlara aşırı bir saygı ve
hayranlık göstererek yaranmak isteyen
kimse, şaklaban.
Decc•l : Dini inanışiara göre kıyamete
yakın bir zamanda ç ıkacağına inanılan
yalancı. Yalancı, tesat.
Decle : Babanın veya ananın babas ı ,
büyük baba. Mevlevi tarikatında çıle
doldurmuş olan dervişlere verılen
unvan.
Dah• : Insan zekisının, Insan kışılığinin
erişebileceği en yüksek kerte, dahilik.
Dajen- : Soysuz. Yoz.
DerıJih : Tarikattan olanların barındıkları '
ibadet ve törenler yaptıkları ye"r, tekke.
Dervlt : Bir tarikata girmiş, onun yasa ve
törelerine bağlı kimse.
Darvlfllk : Derviş olma durumu.
Dernokreal : Halkın egemenliği temeline
dayanan yönetim biçimi.
Damomt : Demokrasi yanlısı.
Dat.y : Ayrıntı.
Davlnpn : Hareketli, müteharrik.
Devinim : Devinmek işi, hareket.
Devlet : Toprak bütünlüğüne bağlı olarak
siyasi bakımdan teşkilltıanmış millet
'J!Ya milletler topluluğunun oluşturduğu
tuzel varlık.
Dav�l : Devletçilik yanlısı.
1 85
Devletçilik : Ekonomik alanda devletin doğ­
rudan doğruya müdahale ettiği yönetim
sistemi. Devletin iktisadi ve toplumsal
alanlara karışmasını gerekli gören öğre­
ti.
·
Devrim : Bir toplumda bireylerin yaşamında
kalıcı ve önemli bir etkisi olan ekonomik '
ahiiki ve kültürel alandaki ani değişiklik ;
inkılap.
Devrimcı : Devrim yapan, devrime bağlı
olan.
toplamış bulunan kimse. Zorba.
Diktatörlük : Diktatör olma durumu. Bir dik­
tatör taratından yönetilen ülke.
Din : Doğa üstü güçlere, çeşitli kutsal
varlıklara, tanrıya inanmayı ve tapınmayı
sistemleştıren bir toplumsal kurum. Bu
nitelıktekı ınançları kurallar, kurumlar,
töreler ve semboller bıçiminde toplayan,
sağlayan düzen.
Direktır : Yönerge, talımat.
Dlq� : Bir ilkeye Veya dünya görüşüne göre
d u z e n l e n m i ş düşünc e l e r , b i lg i ler,
öğretıler bütünü, manzume, sistem.
Dotım• : Doğruluğu sınanmadan benimse­
nen, bir öğretinin veya ideolojinin temeli
yapılan sav, nas.
Doıım•cılık : Öne sürülen öğreti ve ilkeleri
e leştirmeden doğru olarak benimseyen
ve benimsediği var sayımlardan katı bir
yöntemle önermeler türeten anlayış,
dogmatizm.
Doıım•l•ttırm•: Bir inancı dogma durumu­
na getirme.
Doktrln : Öğreti. Siyasi, ekonomik, felsefi
vb. bir ekolün görüş ve anlayışlarının
bütününe doktrin denir. Dini, felsefi
veya siyasi bir sistemi meydana getiren,
dogma ve kavramların bütünü.
Dokunca: Kötülüge yol açan, sağlığı bozan
şey, zarar.
DokuilCilli : Dokuncası olan, zararlı.
Dokunca8ız : Dokuncası olmayan, zararsız.
Durııp n : Yerini değiştirmeyen, yerli, hare-
ketsiz, sabit. Etkin olmayan, gelişmemiş.
Düvel : Devletin çoğulu, devletler.
 E F
Ebecfi : Sonsuz, ölumsüz.
Ebecllyet : Sonsuzluk.
Ecel : Hayatın sonu, ölum zamanı.
Ecnebl : Başka devlet uyruğunda olan
kimse, yabancı.
Ecemenllk : Egemen olma durumu. Bir deY.
ıetteki en ustun buyruk gucu. Milletin ve
onun tuzel kişiliği olan devletin yetkiler�
nin hepsi, hukumranlık, hilkimiyet.
Eklektik : Seçmecilik yanlısı, seçmeci.
Ekol : Okul
Ekonomi : Insanların yaşayab ilmek için
uretme ve urattikle r i n i böluşme
biçimlerinin ve bu faaliyetlerden doğan
ilişkilerin bUtunu, iktisat. Bu il işkileri in­
celeyen bilim dalı.
Ek.trem : En uç, en son. Aşırı. mUfrit.
Emperyallat : Emperyalizm yanlısı olan
kimse.
Emperyalizm : Bir devletin başka bir devleti
siyasi ve ekonomik egemenliği altına
alarak yayılması veya yaılmayı ıstemesı,
yayılmacılık.
Empoze : Zorla benimsenmiş, kabul ettiril·
miş olan.
Erek: Gerçekleştirmek için tasarlanan ve
erişmek istenilen şey, amaç, gaye . mak·
sat, hedef.
Erk : Bir işi yapabilme gücü. kudret. iktidar.
Sözlı geçerlik. nüfuz.
Efrat : Bir yerin zenginleri, sözü geçenler.
ileri gelenler.
Evllya : Erenler. ermişler, wliler. Yalır.
Eyalet : Çoğunlukla valilerce yönetilen ve
yönetim bakımından bir tur bağımsızlıgı
olan bUyük il. Osmanlı ImparatorluğundA
en b(jyuk sivil ve askeri yönetim bölgesı.
Eylem : Eylemek işi, fiil, aksiyon. Bir duru­
mu değiştirme ve daha ileriye göturme
yönunde etkide bulunma çabası, amel.
1 86
Faaliyet : Çalışkanlık, çalışma, canlılık, ha­
reket. Işler durumda olma, etkinlik.
Facla : Çok uzuntu veren, acıkil olay, afet,
trajedi, ağlatı.
Falcı : Fala bakmayı kendıne geçim yolu
yapan kimse.
Falcılık : Falcının işi.
Fanatik : Bir kimseye veya bır şeye aşırı
duşkünluk ve tutkuyla b Ağ lı olan kimse.
mutaassıp, bağnaz.
Fani : öıumlu, gelip geçicı, kalınısız.
Fariii : Vazgeçmiş, çekilmı�. Sıkıntısız,
rahat.
Fatlat : Dar anlamda, faşizm yAnlısı olan
kimse. Geniş anlamda, sıığcı dıktatörluk
rejimi isteyen, böyle bir re)ıııır1tın yana
olan.
Fatlzm : Dar anlamda, 1. DürıyR Sava·
ş ı ' ndan sonra Mussolini' nın ltalya'da
kurduğu totaliter devlet aı�tnıııı. Geniş
anlamda, tekelci kapitalıınıın egemen­
liğine dayanan tutucu tolalıter reıım. Bu
sistemde siyasal, iktisadı ve toplumsal
yaşamın tum kesimleri, merkurı ve hiye·
rarşik biçimde örglıtlenmit ıJtıvlet otor�
tesi altında katı kurallara bııglanmıştır.
Faşizm, "Nazizm", "Nasyonal Sosyalizm"
adı altında Almanya'da da uygulanmıştır.
Fullet : Erdem.
Feodallle : Derebeylik. Topralı ve üzerinde
yaşayan köylüleri tek bir kınısenın malı
sayan ortaçağ siyasal rejlmı.
Ferman : Buyru k , padişah b uyruğu,
padişah tarafından herhangı bır konuda
emir verilmesi.
Ferdf : Bireysel, kişisel, fertle llgılı.
Fert : Birey
Fetva : Isıarn hukuku ile ilgilı bır sorunun
dini hukuk kurallarına göre çözlımunu
açıklayan, şeyhulislam veya muftü
tarafından verilen belge.
Feylz : Verimlilik, gurluk, ilerleme, kuıturel
gelişme, olgunluk.
Fırka : Insan topluluğu, siyasi parti.
Finanaman : Bir girişime işleye b i lmes i ,
gelişebilmesi için gereken para v e kre­
diyi sağlamak işi.
Fonkalyon : Işlev, görev.
Füaun : Sihirli, büyülü, efsunlu.
G H azreti Muhammed ' i n ölümü ile ortaya
Qanlırop : G iysi dolabı veya yeri. Bir kişinin
sahip olduğu bütün giysileri, giysı
takımları.
Ganaıea : Yasa ve yönetmeliklerin uygularl­
masında yol göstermek, herhangi bir ko­
nuda aydınlatmak, dikkat çekmek üzere
ilgılilere gönderilen yazı. tamim, sirküler.
Gerici : Her türlü yeniliğe karşı olan, yenilik­
lere değer vermeyen, her yönüyle eskiyi
özleyen veya eski düzeni getirmeye
çalışan kimse veya görüş. mürteci .
Gönanç : Bolluk, rahatlık ve varlık içinde ıyı
yaşama, refah.
Grek : Eski Yunanlı. Eskı Yunanltiara özgü
olan şey.
H Hayat
Habls : Kötü . alçak, soysuz kınısP..
Hadis : Hz. Muhammed ' ın genel kural
değerindeki söz ve davrAnışları. Bu söz
ve davranışları inceleyen b ılını .
Hldlse : O lay
Hain : H ıyanet eden kımse.
Haiz : Bir şeyi olan, elinde bulunduran,
taşıyan.
Hakikat : Bır işin doğrusu, gerçek, asıl.
esas.
Hakiki : Gerçek.
Hlklm : Egemenliğini yürüten, buyrugunu
yürüten, sözünü geçirerı, egemen.
Hilklmlyat : Egemenlik, egemen olma duru
mu. M illetin ve onun tüzel kışiııgı olan
devletin yetkilerinin hepsi, hükümranlık.
Hallfa : H azreti Muhammed'in vekili olarak
1 87
müslümanların imamlığını ve şeriatın ko­
ruyuculuğunu yapmakla görevl i kimse.
Osmanlı padişahlarının kullandıkları un­
vanlardan biri.
Hallfalik : Hazreti Muhammed' i n temsilcisi
olan Islam büyüğünün makamı ve görevi.
Buna göre, h a l ife, dünyadaki tüm
müslümanların dini lideri sayıldı. Halifelik,
çıktı. H alifelik, 1 5 1 7 ' de Yavuz Sultan
Se l i m zamanında Osmanlılar'a geçti.
Cumhuriyet döneminde Türkiye B üyük
Millet Meclisi'nin çıkardığı 3 Mart 1924
tarih, 431 sayılı yasa ile ortadan kalktı.
Hil : Bir şeyin içinde bulundugu şartların
veya taşıdığı niteliklerin bütünü, durum,
vaziyet.
Halkçılık : B i reyler arasında hiçbir hak
ayrı lığı görmemek, topluluk içinde hiçbir
ayrıcalık kabul etmemek, halk adı verilen
tek ve eşit b ir varlık tanımak, görüş ve
tutumu, popülizm.
Hami : Gözeten, kayıran, koruyan, koruyucu
kimse.
Hamle : Ileri atılma, atılım. Saldırış, savlet.
H arabat : Yıkımılar, harabeler, viraneler.
Hara : Tarla sürme. Kültür.
Hatlm : Sona erdirme, bitirme. Kur ' a n ' ı
başından sonuna kadar okumak.
: Yaşam, d irım. Doğumdan ölüme
kadar geçen süre, ömür.
Haıııemonya : Bir devletin başka bir devlet
üzerindeki siyasi üstünlüğü ve baskısı.
Hercümars : Alt üst, karmakarışık, darma-
dagınık, allak bullak.
Heyet : Kurul.
Hıyaban : Iki tarafı ağaçlı yol. Bulvar.
Himaya : Koruma. kayırma.
Hiyararti : Makam sırası, basamak, derece
düzeni.
Holdlnııı : Birçok ortaklığın pay senetlerini
e l inde bulundurarak onları denetimi
altında tutan sermaye yatırım ortaklığı,
ana ortaklık.
Huı-.ta : Dıne sonradan gırmiş boş inanç.
Huaumet : Hasım olma durumu, düşmanlık.
Huaual : Öıel
H utba : Cuma ve bayram namazlarında mirl­
berde okunan dua ve verilen öğüt.
Hıızme : Demet, ışın demeti.
Hümanizm : lnsancılık, insanları sevme
ülküs(i.
Hürriyet : Özgürlük.
Hiivlyet : Kimlik.
Ira : Seciye, karakter.
Irk : Kahtımsal olarak belli ortak fiziksel ve
fizyolojik özelliklere sahip insanlar toplu­
luğu.
lrkçı : !rkçılık yanlısı olan kimse.
lrkçılık : Insanların toplumsal özellıklerinı
biyolojik, ırksal özelliklerine indirgeyerek
bir ırkın başka ırkiara üstün o lduğunu
öne süren öğreti.
ı rki : Irkla ilgili
Istırap : Acı, üzüntü, sıkıntı, keder.
lcap : Gerek, gereklilik, ister, lüzunı.
leraat : Yapılan işler, çalışmalar, uY&ulıııı ın
lar.
lçtlmai : Toplumla ilgili, toplumsal aosynl.
ldarel masiahat : Bir işı, gerektiğı gibi ueaıı
de günün şartlarına göre yapma; ıtı olu
nına bırakmak.
ldarel maslahatçı: Bır işı saglam bır ttımnla
oturtmadan o günün ş ıı r t i m ırın görıı
yapan kimse.
Iddia : Ileri sürülerek savurıu lıırı <lütilı ıı:ıı,
sav.
Ideal : Ülkü, mefküre. Düşüncenın taRnr
layabiieceği bütün üstün nitalıkları kıııı
dinde toplayan.
IdeoloJI : Siyasi veya toplumsal bir Iliratı
oluşturan, bir hükümetin, bir partının
davranışiarına yön veren politik, hukuki,
bilimsel, felsefi, dini, moral, estetik
düşünce ler bütünü.
Itlis : Borçlarını ödemeyemediği mahkeme
kararı ile tespit ve. ilan olunan tCiccarın
1 88
durumu, batık. Yenilgiye uğr a m a k ,
değerini yitirme.
Iftira : Kasıtlı ve asılsız suç yCikleme, kara
çalma, bühtan.
lif;ıl : Aldatma, ayartma, kandırma, baştan
çıkarma.
Ihbar : Bildirme, bildirim, haber verme.
lhdas : Ortaya çıkarma, meydana getirme,
kurma.
Ihtilal : Bir devletin siyasi, sosyal ve iktisa­
di yapısını veya yönetim dCizen i n i
değiştirmek amacıyla hukuk kurallarına
ve kanunlara uymaksızın cebir ve kuvvet
kullanarak yapılan geniş halk hareketi,
devrim.
lhtıra : Yeni bir şey bulma, türetme.
lhtlaaa : Uzmanlık, uzman la şma.
Ihtiyaç : Gerekseme, gereksinme.
IUih : Tanrı. Bir alanda yaratıcılığı ile hay­
ranlık uyandıran, çok beğenilen, çok tu­
tulan.
IlAhi : Tanrı'ya özgü, tanrısal.
Ilerici : Toplumun her zaman ıleri gıtmesirı­
den, ilerlemesinden yana olan; ileri top­
lumsal ve siyasi gelişmelerı benimsemiş
olan (düşünce, kimse vb .), terakkiper­
ver.
Ilke : Başka şeylerin kendisinden türediği
ılk madde, öğe, unsur. Temel düşünce,
temel inanış, umde, unsur, prensip.
Ilmi : Bılımsel.
lltı�am : Kayırma, bir taralı tutma. Gerekli
bulma, kesenek.
lıtLıamcı : Kesenekçi, müıtezim.
Imam : Cemaate namaz kıldıran kimse.
Müslümanlıkta mezhep kuran kimse.
Kimi ıslam devletlerinde devlet başkanı.
Imar : Bayındırlık, bayındır duruma getirme,
geliştirme.
Imkan : Yararlanılan uygun şart veya du­
rum, olanak.
Imtiyaz : Başkalarına tanınmayan özel,
kişisel hak veya şart, ayrıcalık.
Inanç : Bir düşüneeye gönCilden bağlı bu­
lunma. Tanrı'ya, bir dine inanma, iman,
ıtikat.
Infaz : Bir yargıyı yerine getirme, uygulama.
B irine sözünCi geçirme.
lnkir : Yaptığını, söylediğini, tanık olduğu­
nu saklama, gizleme, yadsıma.
lnkılip : Bir durumdan başka bir duruma
geçiş, evrim, dönüşüm.
Intikal : Bir yerden başka bir yere geçme,
geçiş. Anlama, kavrama.
Irade : Istek, dilek, buyruk. Birşeyi yapıp
yapmamaya karar verme gücü.
lrdelemek : Bir konunun incelenmesi va
eleştirilmesi gereken bütün yönlerini
birer birer incelemek, araştırmak, tetkik
ve tetebbu etmek, mütalaa. etmek.
lrtılıat : Bağlantı, bağlı olma
lrtlca : G e r i c i l i k . Toplum yaşamında
düşüncede, bilim ve sanatta geçmişin
özlemini duyarak yeniliklere karşı çıkma
toplumu geriye götürme eğitimi.
Isilim : H azreti Muhammed' in 7 . yüzyılda
Arap Y a rı m a d a s ında kurduğu d i n .
Islam'ın kutsal kitabı Kuran'dır. Kuran,
Hazreti Muhammed'e 610 yılında. Ra·
mazan ayında Yahy alunmaya başlamış
ve O ' nun ölümüne kadar sürerek 22
yılda tamamlanmıştır. Islam ' ın ılkeları
Kuran ve Hadis' le (peygamberin düstur
değeri tasıyan sözlerı) belırlenmişt ır.
Isiimiyel : Müslümanlık.
Ister : Bir şeyın yapılabılmesının vııya ola·
bilmesinin bağlı olduğu şey, jtlll t tk. ıcap.
lüzum.
lstlli : Bir ülkeyi silah gücüyle eln l(eçırme.
Yayılma, kaplama, sorma, bürunıe.
lstlhale : Biçim değiştirme. başkalaşma.
lstıkamet : Doğrultu, yön.
lstıkbal : Karşı çıkma, karşılama. Gelecek
(zaman). ali.
lstıklil : Bağımsızlık.
lstıklil Mahkemesi : H ıyanet·ı Vataniye Ka·
nunu'nun (Vatana Ihanet Yasası'nın)
çabuk ve etk i l i biçimde işlemesını
sağlamak için Türkiye Büyük M illet Mec·
l i s i ' n i n kurduğu özel m a h k e m e .
Başkanları, savcıları, üyeleri, mılletvekılı
idiler.
Istismar : Işletme, yararlanma. Birının ıyı
niyetini, kötüye kullanma, sömürme.
Istikrar : Aynı kararda, biçimde sürme, ka­
rarlılık. Yerleşme, oturma. Derge.
1 89
ltaal : Bir yeri ele geçirme. Bir kimseyi işten
alıkoyma, engelleme, oyalama. Uğraştır·
ma.
Ithal : Içine alma. Bir ü lkeye başka bir
ülkeden mal getirme veya satın alma.
ltılif : Anlaşma, uyuşma.
ltllifçı : Meşrutiyet döneminde H ürriyet ve
ltilaf Fırkası (Partisi) üyesi veya yanlısı
olan kimse.
ltımat : Güven. güvenç.
ltıraf : Başkalarınca b i l inmesi sakıncalı
görü l e n bir gerçeği s a k l a maktan
vazgeçip açıklama. söyleme, bildirme.
Ittifak : Anlaşma, uyuşma, bağlaşma, oybir·
liği.
Ittihat : Birleşme, birlik kurma, bir olma.
lttlhatçı : Birleşme, birlik oluşturma yanlısı
olan k i ms e . Meşrutiyet dön e m i nde
Ittihat ve Terakki Fırkası (Partisi) üyesi
veya yanlısı olan kimse.
lvedl : Çabuk davranma zorunluluğu, acele.
lmle : Yok etme, giderme.
Iziiii : Alçaltm a , hakir etme. Ayağını
kaydırma, hata ettirme.
lzlal : Gölge verme. gölgelendirme.
Izlence : Program.
J
Jön Türkler : Ihtilalci Türk milliyetçilerine ve·
rilen isimdir. Terim olarak Fransızca'dır
ve " Genç Türkler" demektir. Bunlar,
1908'de Sultan Abdulhamit'i bir Anayasa
yapmak zorunda b ı r a k m ı ş l a r ve
Türkiye ' n i n el inden Trakya ve Edirne'yi
alan Sevr Antlaşmasını tanımamışlardır.
Halen "Jön Türk" deyimi, siyasi bir hare­
ket içinde. hareket programının öncülü­
ğünü yapan tedbirler lehine akti harekat
edenlere verilen isimdır.
Jumal : Biriyle ılgili olarak yetkililere verilen
kötülüme. ıhbar yazısı.
Jurnelcl : Jurnal ederek yetkililere. yöneti·
cilere yaranmaya çalışan kimse.

K ekonomik sistem. Kapitalizmin temel
: Hicaz'da Mekke şehrinde bulunan
Kı!ibe
kutsal yapı. lbrahim ve !smail peygam­
berlerden kalmış; Islamlar için de kutsal
sayılm ıştır. Islamların namaz kılarken
yöneldikleri taraf; gücü olanların da hacı
olmak için gidip ziyaret ettikleri yer.
Kablr : Mezar.
Kabotaj : Bir ülkenin iskele veya limanları
arasında gemi işletme işi.
Kadı : Tanzimata kadar her türlü davalara,
Tanzimat' la Medeni Kanun arasındaki
dönemde ise yalnız evlenme, boşanma,
nafaka, miras davalarına bakan mahke­
melerin başkanlarına verilen ad.
Kalataaçı : Kafata sçılıktan yana olan
kim.ıe. görüş. Türkiye'de aşırı ırkçılığı an­
latan bir sözdür. Nazilerin ari ırkta
(üstün ırkta) aradıkları ölçülere benzer
ölçülerle Türk ırkını tayin etme çabası
içinde olanlara bu isim verilmiştir.
Kalataııçılık : Insan ları kafatas l a r ı n ın
biçimine göre değerlendiren görüş.
Kilnat : Evren, dünya, herkes.
Kalkan : Oktan ve kılıçtan korunmak için
savaşç ıların kullandığı korunmalrk, ko·
ruyucu .
Kambiyo : Iki ayrı ülke parasının bırbınyle
değiştirilmesi. Yabancı paraların, bun­
ların yerine geçen senetierin alım ve
satrmı, yabancı bir ülkeye olan bir borcu
ödemek için bankada yapı lan para
değiştirme ve gönderme işle m r . Bu
işlerin yapıldığı yer.
Kamu : Hep, bütün. Bır ülkedekr halkın
bütünü, halk, amme.
Kanun : Yasa
Kanunuesasi : Anayasa.
Kapitalist : Sermayedar, ana malc r . Bır
işletme için gerekli sermayeyi sağlayan
kimse. Üretim araçlarına sahip olan özel
kişi ya da kuruluş.
Kapıtalizm : Fabrika. toprak gibi üretim
araçlarının bireylerin, ailelerin ya da
grupların özel mülkiyetinde bulunduğu
ve bunların işletilmesinden doğan
1 90
kArların da özel mülkiyete konu olduğu
bünyesi özel teşebbüstür. Özel teşeb­
büsün amacı, üretim, mal satışı ve ge.
çerli ihtiyaçlara hizmet yolu ile en fazla
kazancı, karı sağlamaktır.
Kapltüliııyon : Bır ü l kede yurttaşların
zararına olarak yabancılara verilen ayr�
calık hakları. Vurdumuz kapitülasyon­
lardan çok zarar görmüştür.
Karma Ekonomi : Devletçrlık ile liberalizmin
bir arada yürütülmesrne çalışılan ekono­
mik sistem. Bugün en lrberal ülkeler bile
(ABD ve Ingiltere gıbi) boır alanlarda dev­
letçiliği uygulamak ıorunda kalmak­
tadırlar. Aslında devletçr olan bazı ülke­
ler de liberalisı bır takım ıavranışlarda
bulunabilmektedir. Kırrır karma ekonom�
de, devıetçi l iğe, devlel rnlidahelesine;
kimi karma ekonomide <1". iiıeı sektöre,
özel teşebbüse daha gerırş ye r verilmek·
tedir. Bu durum, ülkelorrrı sıyasal, so­
syal, ekonomik koşullarrnır. dünyanın ve
günün koşullarına göre ılııl(r�mektedir.
Kavim : Aralarında töre, <Iri ve kültür or­
taklığı bulunan boy ve soy bakımından
da birb i r ine bağlı rnsnn topluluğu,
budun.
Kahanat : Bir o l ayın gerçekleşeceğini önce­
den bilme, kahinlik.
Kerte : Işaret için yapılmış çentık veya iz,
kerti. Derece , radde. Aım azar, yavaş
yavaş, tedric i .
Kavaer : Cennette bulunduğuna inanılan
kutsal su.
Kıvanmak : Övünülecek bır olaydan dolayı
sevinmek, iftihar etmek, memnun olmak.
Kıyam : Ayağa kalkma, ayakta durma. Bir
işe girışme, kalkışma. Ayaklanma, baş
kaldırma, karşı gelme. Islam inancına
göre, ölümden sonra, yeniden dirilip
ayağa kalkma.
Kıyamet : Tek tanrılı dinlerin ınanışına göre
dünyanın sonu ve bütün ölülerin dirile­
rek mahşerde toplanacağı z a m a n .
Gürültülü karışıklık, gürültü, patırtı.
Klsve : Kıl ık. Hacıların Kabe'de giydikleri be­
yaz üstlÜk.
KoHektlvlzm : O rtaklaşacılık. Üretim araçları
özel mülkiyetinin kaldırılması ve sosyal
 e ş itsizliklerden arınmış b i r toplumun
örgütlenmesi esaslarına dayanan eko­
nomik sistemdir.
Kollektivist sistemde üretim ve dağıtım
araçları devletin ya da kollektif örgüt­
lerin malıdır ve ekonomi tamamen planlı
olur. Kollektivizm, çeşitli nüans farkları
ile bütün komünist rej imlerde uygulan­
dı.
Komblna : B i rkaç sanayi kurumunun tek
yönetimda b irleşmesi.
Komprador : Arac ı . Sömürgecilerle yerli
halk arasındaki ticarete aracılık eden,
y a b a n c ı orta k l ı k l a r h e s a b ı n a iş
sözleşmesi yapan kimse. Yabancı ser.
maye işbirlikçisi. Emeğiyle geçinmeyen
kimseler için de kullanılır.
Komünist : Komünizm yanl ısı ya
komünist parti üyesı kimse.
Komünizm: Üretim araçlarının ortaklaşa
kullanıldığı, özel mülkiyetin ve toplumsal
sınıfların bulunmadığı bir toplum kurma
amacına yönelik düşünce akımı. Böyle
bir düzenin kurulmasını amaçlayan,
siyasi, ekonomik ve toplumsal öğretı.
Kontre : Çeşıtli ülke lerden yönetıcılıırın,
elçilerin, delegelerin katılmasıyla yapılan
toplantı. Bir kuruluşun, temel sorunları
konuşmak üzere belli sürelerle yaptığı
genel toplantı, kuruıtay.
Konjonktür B i r ülkenin e ko no m i k
: adından ayrı olarak sonradan takılan, o
hayatının yükselme ve alçalına yönünde
gösterdiği inişli çıkışlı, dalgalı hareketıe­
rin bütünü.
Kooperatif :Ortak ıhtıyaç ları elverişli
şartlarıa karşılamak ıçin kurulan, kiir
amacı o lmayan ortak lık. Üreticilerin,
aracıyı ortadan çıkararak ürünlerini
daha ıyi şartlarda pazarismak için kur­
dukları ortaklık.
Köktencl : Kökte n c i l ikten yana o lan,
köktaneilik yanlısı, radikal.
Köktaneilik : B i l i mde, dinde, sıyasette
kökten yenilikler yapma eğilimi, radi ka­
lizm. Kurulu düzenin temellerine yöne lik
toplumsal ve ekonomik değiştirmeler·
den yana olan tutum veya öğretı, radı­
kalizm.
Kuram : Uygu lama lardan bağımsız olarak
ele alınan soyut bilgi. Belirli bir konuda
düşüncelerin, görüşlerin bütünü. Sistern­
li bir biçimde düzenlenmiş birçok o l ayı
açıklayan ve bir bilime temel olan kural­
lar. yasalar bütünü, nazar;ye, teori.
Kuran: lsliim dininin temel ilkelerıni, H azreti
Muhammed'e gönderilen Tanrı buyruk­
larını içeren, Müslümanlığın temel kitabı,
Kelarn-ı kadim, Mushaf.
Kunıltay : Ulusal toplantı. Bir kuruluşun,
temel işleri konuşmak için belli sürelerle
veya gerektikçe yaptığı genel toplantı,
kongre.
Kuvayı Mllllye: Kurtuluş savaşını başlatıp
sürdüren milli, ulusal kuvvetler.
Külll : Sütüne ve genele ilişkin. Tümel.
Külllyat : Bir yazarın bütün eserlerini içeren
dizi.
da
L
LAik : Din işlerinı devlet işlerine karış·
tırmayan, devlet işlerini dinden ayrı tu­
tan.
Laiklik : Liiik olma durumu, liiisizm. Devlet
ve d in işlerinin ayrılığı: devletin, din ve
vicdan özgürlüğünün gerçe kle şmesi
bakımından yansız olması.
Ltkap : Bir kimseye veya bir ai leye kendi
kimsenin veya o ailenin bir özel liğinden
kaynaklanan ad.
Litın : Liitinlerle ilgili olan şey. Latium
halkından olan kimse için kullan ı l ı r.
Kökenı Latince olan di ller ve Roma uy.
garlığının etkisinde kalmış ülkeler için ku�
lanılır. ltalyanca, Ispanyolca, Latin dilleri­
dir.
Liberal : Hürriyet ve serbestlikle i lg i l i .
Hoşgörülü. Serbest ekonomiden yana
olan kimse.
Liberalizm : Toplumda her alanda, özellikle
ekonomı alanında tam bireysel özgürlük
güden siyasi ve iktisadi doktrin. Libera­
lizm, her çeşit planlı ve güdümlü ekono­
mık görüşlere karşı çıkar.
Llva : Sancak. Tugay. Tuğgeneral.
Lüka : Giyimde, eşyada, harcamada aşırı
gitme, gösteriş, şatafat.
1 91
Lütuf : Önem verilen, sayılan birinden
gelen iyilik, yardım, ihsan, inayet, atıfet.
Lüzum : Gerek, gereki ik, gereklilik, icap.
M yapılmış olan ve başkalarınca tanın­
Mabet : Tapınak, ibadet yeri, ibadethane.
Mabut : Kendisine tapılan varlık, tapacak,
tanrı, ilah.
Madun : Alt aşamada bulunan. Ast.
M afevk : Üst aşamada bulunan, üst,
yukarı.
Majdur : Haksızlığa uğramış, kıygın.
MajNr : Kurumlu, gururlu.
Mahdut : Çevrilmiş, sınırlanmış. Sayısı belli
olan. sayılı, az.
Mahlyet : Nitelik, vasıf, öz, asıl, esas, iç
yUZ.
Mahaua Özgü . Bıri veya bir şey için
:
ayrılmış, münhasır. Duyu lan, anlaşılan,
hissedilen. Bel l i , ortada, aşikar.
Mah ..r : Kıyamet günü dırilenleri n toplana­
caklarına inanılan yer. Buyük kalabalık.
Mahvetmek : Yok etmek. Bozup işe yara­
maz duruma getırmek. Onmaz duruma
getirmek.
Mahz : Sırf, sade, saf, katıksız. halis.
Mahz-Haklkat : Tam, saf bir gerçek.
Mahzun : Üzgün, üzuntülu.
Makam : Mevki, kati, yer.
Makarr : Devlet başkenti. Durula n yer. Ka·
rargah. Oturulan yer, konut.
Malik : Sahip, � ­
Mamur : Bayındır.
Mamure : Bayındır yer, bayındırlık.
Mana : Anlam.
Manda : Birinci Dünya Savaşından sonra
bazı az gelişmiş ülkeleri, kendi kendi lerı·
ni yönetecek b i r düzeye e r i ştirip
bağımsızlığa kavuşturuncaya dek M illet­
ler Cemiyeti (Cemiyeti Akvam) adına
yönetmek iç in bazı büyük devletlere ver�
ıen vekillik.
Mandacı : Bir ülkeyi manda temeline göre
1 92
yönetmesi için M i l letler Cemiyetince
görevlendirilen (devlet). mandater.
Markalım : Karı. Marks'ın felsefesi, dünya
görüşü, komünizm.
Maake : Boyalı karton, kumaş, plastikten
mamış olmak için yüze geç irilerek kul­
lanılan yüz, yapma y(jz. Gerçek duyguları
veya bir şeyin gerçek görünüşünü giz­
leyen aldatıcı görünüş, davranış.
Maaon: Masonluk derneğı üyesı, forma­
son.
Maaonluk : Birtakım kardeşlık ılkelerini be­
n ı m seyen birb iriarını paro l a ve
işaretlerle tanıyan, ıoca d e n i l e n
bölümlere ayrılan kimseitHden kurulu
dernek. Mason olma durumu.
M azi : Geçmiş. Geçmiş zamıın
Mazlum : Kendisına zulmedllnn . Sessiz ve
uysal, boynu bükük.
Meclle : B i r konuyu kon u � ın a k veya
görüşmek için yapılan toplanı ı ve bu top­
lantının yapıldığı yer, şura . Ö1el ad ola­
rak Türkiye Büyük Mıllel Meclısi'nin
kısaltılmışı. Parlamento.
Mecll•l Mebusan: Mebusan Meclısı. Os­
manlı Anayasasında, helkın seçtiği tem­
silcilerden oluşan birinci meclis. Ikinci
Meclis (Ayan Meclisi) üyelerını ıse padi­
şah seçerdi.
Meçhul : Bilinmeyen, bilinmedık.
Madeni : Uygar.
Medeniyet : Uygarlık.
Medren : Islam ülkelerinde, gene llikle
Islam dını kurallarına uygun bılgilerin oku­
tulduğu yer.
Medyum : Ruh ötesi deneylerınde, ruhlarla
insanlar arasında aracılık ettığini ileri
süren kimse.
Maktap : Okul.
Memur : Devlet hizmetinde aylıkla çalışan
kımse, görevli. Bir ışle görevlendiritmiş
olan, yükümlü.
Menba : Kaynak.
Menba-l Hakiki : Gerçek kaynağı.
Menfaat : Yarar, çıkar, fayda.
Menfaatpereat: Çıkarcı.
Menfl : Olumsuz. Negatif.
Menkul : Bir yerden başka bir yere
taşınmış olan. Ağızdan ağıza geçerek
gelmiş, söylenegelmiş. Bir yerden bir
yere taşınabilen (mal), taşınır.
Mensup : Bir yerle veya bir kimseyle
bağıntısı olan, ilişkili.
Mente : Başlangıç, bir şeyin çıktığı yer,
köken, kaynak.
MesaJ : Bir devlet büyüğünün, bir sorumlu­
nun b e l i r l i bir olay veya durum
dolayısıyla ilgililere gönderdiği bildiri.
Yazı veya sözle verilen, gönderilen bilgi;
bildirme yazısı, ileti. Yazı veya sözle
anlatılması amaçlanan duygu veya
düşünce.
M-le : Sorun. Problem. Güç iş.
Meslek : Bir kimsenin geçimini sağlamak
için yaptığı sürekli iş, uğraş, çığ ır, okul,
ekol.
Mesullyet : Sorum, sorumluluk.
Metrutlyet : Hükümdarla yönetilen bir
ülkede hükümdarın başkanlığı altında
parl a m e n to yönet i m i n e d ayan a n
hükümet b i ç i m i . Osmanlı lmparator·
luğu'nda 1876 Anayasasıyla başlayan
ve 1918 Mandres Mütarekesine kadar
süren ve 1. ve 2. Meşrutiyet dönemı
adlarıyla anılan süre.
Mevadd : M a ddeler, işler, h u s u s l a r .
Kanun, nizarn veya numaralannıış bır
yazının fıkraları.
Mevcut : Var olan, bulunan. Bır topluluğu
oluşturan bireyların tümü;
Mevhum : Gerçekte olmayıp var sanılan,
var diye düşünülen, kurunıuya daya.
nan, vehmolunmuş.
Mavlevi : MevlevTiik tarikatına bağlı kimse.
Mevlevillk: Mevlana Cellilellın Rumi'nin
görüşlerine dayanan ve oğlu tarafından
kurulan tarikat.
Mevllt : Doğma, doğum. Doğum yerı,
insanın doğduğu yer. Hz. Muhammed'in
doğumunu, hayatını anlatan me snevi.
Bu masnevi'nin okunduğu dini tören.
Mezhep : Bir dinin görüş ve anlayış
ayrılıkları sebebirle ortaya çıkan kol·
larından her biri. Oğreti, anlayış, görüş.
Mısra : Manzumenin satırlarından her biri,
dize.
1 93
Mlhrap : Cami, mescit gibi yerlerde Kabe
yönünü gösteren, duvarda bulunan ve
imama ayrılmış olan oyuk veya girintili
yer. Umut bağlanan yer.
Mllls : Savaş sırasında orduya yardımcı ola­
rak toplanan halk gücü. Bazı ü lkelerde
yardımcı güvenlik gücü.
M ilitarizm : Bir ülkede ordu gücünün aşırı
derecede ağır basması. Bütün yurt so­
runlarının yalnız ordu gücüyle
çözülebileceğini savunan görüş.
Millet : Çoğunlukla aynı topraklar üzerinde
yaşayan, aralarında dil, duygu, ülkü, ge.
lenek ve görenek birliği olan insan toplu­
luğu, ulus. Benzer özellikleri olan toplu·
luk.
Milletvekili : Anayasaya göre yasama mecl�
sine seçimle giren m illet temsilcisi,
mebus.
Milli : Milletle ılgili, mıllete özgü, ulusal.
Milli Gelir : Bır ülkede bir yıl içinde üretilen
mal ve hızmalierin para ile ifade edilen
nel toplamıdır. Başka bir deyişle, bir
rnemlekette bir yıl içinde ziraat', sanayi,
lıcarel, devlet hizmetleri vs. gibi çeşitli iş
kollarında yaratılan malların ve yapılan
hızmetlerin karşılığı olarak bu faaliyetlere
katılanların elde ettikleri gelirlerin top.
lamına milli gelir denir. Diğer bir ifade ile
de, belli bir dönemde üretilen nihai mal
ve hizmetlerin satın alınması için yapılan
harcamaların toplamıdır.
Milli irade : Ulusal irade
Mlllllettlrmek : Milli bir nitelik vermek. Özel
sektöre ait yerli veya yabancı firmaları
devlet m ülkiyetine geç irme k , ulusal·
laştırmak.
Milliyetçi : Milliyet ilkesini benimseyen,
ulusçu.
Milliyetçilik : Maddi ve manevi açılardan mi�
let ve ülkesinin çıkarlarını her şeyin
üstünde tutma anlayışı, ulusalcılık. Mil­
liyetçiliğin çeşitli aniaşılma ve uygulanma
tarzları vardır. Bazıları, milliyetç iliği bir
ülkenin sınırları içindeki bütün halklar
üzerinde bır ayrım yapmadan uygular.
Bunları da, ırkçıl ığa kadar götürür.
Monartl : Siyasi otoritenin genellikle miras
yolu ile bir kişinin üzerinde toplandığı
devlet düzeni veya rejim, tek erklik.
Muaccel : Acele olunmuş. Peşin, hemen
ödenmesi gereken.
Muaddel Değişt i r i l m i ş ,
: değ i ş i k l iğe
uğramış, değişkin.
Muadele : Eşitlik, beraberlik, denklik.
Anlaşılmaz iş. Denklem.
Muadelet : Eşitlik, denk lik, eş değeriik.
Muadll : Eşit, denk, eş değer.
Mubah : Dince yapılmasında sakınca ol­
mayan, yapılması günah veya sevap ol­
mayan. Yapılmasında sakınca
görülmeyen.
Mucize : Insanları hayran bırakan, tabiat
üstü sayılan o l ay, tansık. Insan aklının
alamayacağı olay. O lağanüstü, şaşırtıcı.
Muhafazakir : Tutucu
Muhakeme : Birbirine karşı olan iki tarafı
dinleyerek bir yargıya varma, yargalama.
Bir konuyu zihinde iyice düşünüp ince­
leyerek karar verme, akıl süzgecinden
geçirme, usa varma, uslamlama. Bir so­
runu çözmek için çıkar yol arama.
Muhalefet : Bir tutuma, bir görüşe, bir dav­
ranışa karşı o lma durumu, aykırılık.
Karşı görü şte . tutumda olan kimseler
top l u l uğu . Demokras ıde iktid a r ı n
dışında olan partı veya partıler.
Mukabele : Karşılık verme, karşılama,
karşılık. Karşılaştırma, karşılıklı yapılan
okuma. Karşı gelme, baş kaldırma. Ca·
milerde Kuran okunurken, hafızların da
karşılık olarak ezbere Kuran okumaları.
Mukadderat : Yazgı.
Mukaddes : Kutsal.
Mukaddesat : Kutsal sayılan her türlü
inanç ve davranışlar.
Mukaddesatçı : Kutsal tanınan şeylere
aşırı ölçüde bağlılık gösteren kimse.
M u kayese B e nzeterek
karşılaştırarak değerlendirme,
laştırma, kıyaslama.
Mu&kacı : Muska yazan kimse.
Mu&kacılık : Muskacının işi.
Mutlak : Salt. Kesin olarak, mutlaka.
Muvaffak : Başarm ı ş , b aşarılı kimse.
Başarılmış, başarılı iş.
Muvaffakiyat : Başarı.
Muvafık : Uygun.
Muvazaa : Danışık, danışıklık.
Müdafaa : Savunma, koruma .
Müdahale : Karışma, araya girme.
Müessese : Kuruluş, kurum.
Müesslr : Dokunaklı. Etkili, sonuçlu. Etken.
Müe.z.zln : Namaz vakitlerini bildirmek için
ezan okuyan din görevlisi.
Müfredat : Bir bütünü oluşturan bireyler,
ayrıntı lar.
M üfreze : Türlü askerı görev ve hizmetlerin
yapılması için, küçük bırlıklerden, belli bir
kuruluşa bağlı kalmadan geç ici olarak
oluşturulan gruplara verılen ad.
Müftü : l ı ve ilçelerde Müslümanların din
işlerine bakan görevlı.
Mühlm : Önemli.
Mükemmel : Eksiksiz, kusursuz, tam yet­
kin.
Mümessll : Temsilci.
Münafık : Ara bozan, bölüc ü , karıştırıcı,
fesatçı, müfsit.
Mü nazaa : Ağız kavg a s ı , ç e k i ş m e ,
münakaşa. Iki taraf arasındaki kavga,
düşmanlık.
Münevver : Aydın. Aydınlatılmış.
Mürlt : Bir tarikat şeyhine bağlanarak
ondan tasavvufun yo llarını öğrenen,
onun doğrultusunda ilerleyen kımse.
Mürltllk : Mürit olma durumu.
Mü ,.lt : Doğru yolu gösteren, kı lavuz.
M ürillerine tasawufu öğreten, sırları ve
gerçekleri gösteren larıkat şeyhi .
Mürtaci : Yeni düzene karşı d irenen gerici.
Müsaade : Izin, icazet, ruhsal. Elverişl i ,
uygun olma durumu. Izin vermek.
Miillavat : Eşitlik, denk lik.
veya Müsavl : Eşit, denk.
karar­
Müsbet : Kanıt göste rilmış. lspatlanmış,
pozitif.
Müslüman : Islam dininden olan kimse.
Dine bağlı, dindar.
Mütalaa: Okuma, ders çal ışma. lrdeleme,
müzakere, etüt. Düşünce, oy.
Mütareke : Savaşan tarafların ateşi belli
bir süre için kesmesi, ateşkes, bırakış­
ma.
1 94
Mütecalllba: Zorba, zorba takımı.
Mütenaslp : Orantılı, oranlı, uygun.
Müttefik : Bağlaşık. Uyuşmuş, birleşmiş.
Aynı fikirde, uygun.
N Nıızıı r : Bakış, bakma, göz atma. Bir konu
Nııflle : Yararsız, boşa giden, boş, işe ya­
ramayan.
Naklb : Bir kabilenin, bir kavmin başkanı
ya da onun yerine başkanlık eden
kimse. Bir tekkede şeyhe yardım eden,
vekillik yapan en yaşlı derviş ya da
dede. Osmanlı devletinde esnaf kuru·
luşları başkanlarından birinin unvanı.
Naktlbandi : Nakşibend i l ik tarikatından
olan kimse.
Naktlbend lllk : Şeyh M u h a m med
Bahaüddin Nakşibend' in kurduğu, gizli
ibadete dayanan bir tarikat.
Nailncı : N alın yapan veya satan kimse, ta.
kunya.
Nailncı K888rl : Hep kendi çıkarına çalışan.
Nailncı Keseri Gibi Kendine Yontm•k :
Yaptığı işlerde hep kendi ç ıkarını
düşünmek.
N .. : Açıklık, açık ve kesin yargı. lnak,
dogma.
N..yonal Sosyalizm (Nszlzm) : Almanya'da
H it ler tarafından kurulan Nasyonal So­
syalist Partisi'nin, Alman ırkının üstürı­
lüğünü savunan politikası, H itlercilik.
H itler, insan ırklarının eşitsizliğini ve
üstün bir ırkın (ari ırkın) varlığını savurı­
muştur. Ona göre Alman. Germen ırkının
aşağı bir ırkla karışması önlenmeliydi.
NATO (Kuay Atıantık Plıktı ÖrJiitü) : Kuzey
Atiantik Paktı'nı imzalayan devletlerin
ekonomik durumlarını sarsmadan silah­
lanmasını sağlamakla ve silahlı kuwet·
lerin tek ve etkili bir komuta aıtında to�
lamakla görevli kuruluş. NATO kuruluş
antlaşması, Ikinci Dünya Savaşı'ndan
sonra Doğu Bloku ülkeleri ile Batı Bloku
ülkeleri arasında soğuk savaş döne·
minde, 4 Nisan 1949'da Washington'da
imzalandı. Taraflardan birinin toprak-
1 95
larının saldırıya uğraması durumunda,
karşılıklı yard ımiaşmayı öngören bu ant­
laşma, ABD' nin Avrupa'yı kendi yörün­
gesinde tutma politikasına ve Batı Avru­
pa devletlerinin SSCB'nin yayılma politi­
kasına karşı koyarnama korkusundan
kaynaklanmıştır. Türkiye, NATO üyesidir.
hakkında düşünme, görüş. Belli kimse­
lerde bu lunduğuna inanılan; insanların,
hayvanların, mala mülke zarar veren,
bakıştaki çarpıcı ve öldürücü güç.
Nıızan Dikkiltin Çekmek : Ilgisini, dikkatini
çekmek.
Nazan ltıbara Almak : Göz önüne almak,
ônemsemek, önem vermek, değer ver­
mek.
Nıızarlya : Kuram, teori.
N•ll : Gôbek, kuşak.
Nesnel : Nesne ile ilgili, nesneye ilişkin,
öznel karşıtı. Gerçeğe varmak amacıyla,
taraf tutmadan inceleme yapan, hüküm
ve r e n , afa k i . B ireyin kişisel
görünüşündEm bağımsız olan, objektf.
Netlee : Sonuç.
Nezih : Temiz, temiz ahlaklı.
Nlrenll : Belli sayıda noktanın konumunu
kesinlikle tespit edebilmek için, bu nok­
taları tepe olarak kabul ederek, bir alanı
üçgenlere bölme işi.
Nlrenll Harttıısı : Nirengi yoluyla çıkarılan
harita.
Nlrenll Noktası : Nirengi işleminde ayrılan
üçgenlerin tepe noktası.
Mispet : Oran. Bağıntı, ilgi, ilinti. Birini üz­
rnek için veya inat olsun diye yapılan iş.
Nitelik : Bir şeyin nasıl olduğunu belirten,
onu başka şeylerden ayıran özellik,
vasıf, keyfiyet. Bir şeyin iyi veya kötü
oluşu, kalite.
Nizlımname : Tüzük.
Noktalnıızar : Görüş, görüş açısı.
Noktalnıızıı rd•n: Herhangi bir bakımdan.
Niıtr : Tarafsız, yansız.
Nuıcu : Nurculuk tarikatından olan kimse.
Nuıculuk : Saidi Nursi'nin kurduğu bir tari-
kat.
Niifuz : Içine geçme. Söz geçirmek, erk.
 o otorite : Yaptııma ya da yasak etme gacü
ObJektif : Nesnel, afaki.
oıau : Bir takım olayların dayandığı sebep
veya bu sebeplerin yol açtığı sonuç,
vakıa. Kesin, tartışılmaz, yadsınmaz ola­
rak kabul edilen şey.
OIIUcu : Olguculukla ilgili olan, pozitivist.
Ollprtl : Siyasi gücün birkaç kişilik bir gru­
bun elinde toplandığı yönetim, aristokra­
sinin daralmış biçimi, takım erki.
Oportünlst: Duruma göre davranan, içinde
bulunduğu şartları değerlendirmeyi bilen
kimse.
Oportünlzm : Güç durumlarda, dav·
ranışiarını ahiilk kuralları veya düzenli
bir düşünceden çok, çıkarlarına uyacak
biçimde ayarlamayı amaçlayan tutum.
Ortaçai : Batı Roma Imparatorluğu' nun
çöküşünden (476) başlayarak 1453'e
veya 1492'ye kadar süren çağ.
Ortanın Solu : 1965 seçimlerinde CHP lide­
ri lsmet lnönü'nün ortaya attığı bir slo­
gandır. Ortanın Solu'nun kesin bir tarifi
yapılamamışsa da, CHP'nin altı okunda­
ki devrimcilik ve laiklik gıbi ılkelere
dayanılarak ve bu partınin öteden beri
güttüğunü iddia ettiği devletç ılık öne
sürulerek açıklanmaya ve halka
aniatılmaya çalışılmıştır.
Orun : Özel yer. Makam, mansıp, mesnet,
mevki.
Oryenbllat : Doğa bilimci, Şarkiyatçı,
Müsteşrik.
OryanUıllzm : Doğu bilımi.
Oemenlı : X I I I . yüzyılda Osman Gazi
tarafından Anadolu 'da kurulan ve 1 .
Dünya Savaşı'ndan sonra dağılan biiyUk
Türk Imparatorluğu'nun uyruklarına verı·
1en ad.
Oemenlıca : XIII . XX. yazyıllar arasında Ana­
dolu'da ve Osmanlı Devleti'nin yayıldığı
batün ülkelerde kullanılmış olan, Arapça
ve Farsçanın ağır baskısı altında kalan
Türk diline verilen ad.
otokral : Hükümdarın, batün siyasal kı»
reti elinde bulundurduğu yönetim biçimi.
1 96
ve hakkı, yetke , sulta
Otorlter : Otorite sahibi.
ö
Ödün : Uzlaşmaya varabilmak için hak,
istek veya savlarının b ı r bölümünden,
karşı taraf yararına vazgeçme, ivaz,
taviz.
Öje : B irleşik bir şeyi oluşturan basit
şeylerden her biri, unsur, eleman. Bir
sınıfın veya bir topluluğun bırayierinden
her biri.
Öjretl : B i lirnde bir düzenli görüşü
oluşturan ilke ve dogm oların bütünü,
meslek. Belli bir anlayışa. düşüneeye
dayalı olan ilke veya ılkeler dızısi, dokt·
rin.
önell(e : Meclis, kongre gıbı resmi bir top­
lantıda, herhangi bir konu veya sorunla
ilgili olarak bir önermeda bulunmak için,
üyelerden biri veya birçoğu tarafından
başkanlığa verilen, oya konularak karar
verilmesi istenen yazılı kağıt, takrir.
ö narl : Bir sorunu çözmek üzere öne
sürCılen görCış, düşünce, teklif.
Önyerııı : Bir kimse veya bir şeyle ilgili ola­
rak belirli şart olay veya görüntülere
dayanarak önceden edinilmiş olumlu
veya olumsuz yargı, peşin yargı, peşin
hüküm.
Öll(en : Organ, uzuv.
Öykünmek : Birinin yaptığı gibi yapmak, bir�
ne veya bir şeye benzameye çalışmak,
taklit etmek.
Özıılet : Her türlü nitelik bakımından eşit
olan, ayırt edilerneyecek kadar benztfr
olan, aynı. Bir ve aynı olan, bir ve aynı
anlama gelen.
ÖZerldik : Bir topluluğun, bir kuruluşun ayrı
bir yasaya bağlı olarak kendi kendini
yönetme hakkı, muhtariyet, otonomi.
Özıijrlük : Herhangi bir kısıtlamaya, zorla­
maya bağlı olmaksızın düşünme veya
davranma, herhangi bir şarta bağlı olma­
ma durumu. serbesti. Her türlü dış etk�
 den bağımsız olarak insanın kendi ira­
desine, kendi düşüncesine dayanarak
karar vermesi durumu, hürriyet.
ÖZI(ürlükçü : Özgürlük yanlısı.
Öqürlükçü Demokrasi : Bireylerin her
türlü düşüncelerine saygı gösteren,
yasak koymayan demokrasi biçimi.
ÖZI(ürlükçülük : Özgürlükçü olma durumu.
p Put : Bazı ilkel toplumlarda doğa üstü güç
Pııdlf8h : Osmanlı Imparatorluğu'nda dev·
let başkanına verilen unvan, hükümdar,
sultan.
Panlallmlzın : Bütün müslümanları aynı
yönetim altında toplama amacını güden
politik akım.
Pıınturanlzın : Turancılık. Bütün Türklerin
tek vetanda ve tek bayrak altında
bır leşt irilmesini amaçlayan � � ı m ,
Türkçülük.
Pantürkizm : Türkçülük.
Paradoks : Kökleşmiş inanışiara aykırı ola·
rak ileri sürülen düşünce.
Paravan : Menteşelerle birbirine baglı
b i rkaç parçadan oluşan ve yapılarda
bazı bölümleri ayırmakla kullanılan. kat·
lanır, taşınır çarçeve li perde. Adından,
yetkisinden, gücünden kendısına belli
etmeden yararlanılan kimse veya kuru­
luş.
Pıırlamanto : Başlıca görevı yasama, dev­
let bütçesini çıkarma, hükümeti denet­
leme olan ve üyeleri halk oyu ile belirli
bir süre için seçilen meclıs veya meclis­
ler.
Perspektif : Eşya ve nesne lerin uzaktan
görünüşü. Nesneleri bir yüzey üzerine
görüldükleri gibi çizme sanatı.
Plürallst : Çogulcu. Çokçu.
Pozitif : Olgulara, deneyiere dayalı olarak
bazı nitelikleri be lli olan, olumlu,
müspet.
Pozitif Billmler : Deney sonuçlarına daya­
nan bilimler, müspet ilimler.
Pozitivist : Olgucu.
1 97
Pazltlvlzm : Olguculuk.
Pnıamatıcılık : Doğruluğu ve gerçekliği tek
yanlı olarak yaln ızca hareketlerin
sonuçları ve başarıları ile değerlendiren
öğreti.
Pragmatizm : Pratik değeri, başarıyı,
gerçeğin ölçütü o larak be nimseyen
görüş.
Prııematıst : Pragmacı
Prensip : lıke, umde.
ve etkisi olduğuna inanılan canlı veya
cansız nesne, tapıncak, sanem, fetiş.
H aç.
Putlattırmak : Bir şeyi olağanüstü görerek,
gereğinden çok değer vermek, put duru­
muna getirmek.
Putperaat : Puta tapan.
R
Rab : Tanrı
Radiksi : Köklü, kesin, kökten.
Radikalizm : Köktencilik.
Raibet : Istek, arzu. Beğenme, itibar.
Rast : Doğru. Tesadüf. (Atılan şey) Hedefi
vurma.
Raatgalmak : Düşünmediği, ummadığı ha�
de karşılaşmak, rastlamak, tesadüf et·
rnek.
Rastgele : Herhangi bir, gelişigüzel, seç­
meden, iyisini kötüsünü ayırmadan,
gelişigüzel, lalettayin. "Işimiz rast gitsin"
anlamında kullanılan iyi dilek sözü.
Rastlamak : Bir kimse ile karşı karşıya ge�
mek, karşılaşmak, rast gelmek, tesadüf
etmek.
Rayonalist : Akılcı, usçu.
Rasyonalizm : Akılcılık, usçuluk.
Refah : Bolluk. varlık ve rahatlık içinde
yaşama, gönenç.
Reform : Daha iyi duruma getirmek için
yapılan değişıklik, iyileştirme, düzeltme,
ıslahat.
Reformcu : Reform yanlısı, ıslahatçı.
Retonnculuk : Eldeki imkanlarla, ihtililıle
başvurmadan toplum duzeninin daha iyi
duruma getirileceğini, sosyal adaletin
sağlanabileceğini ileri suren siyasi sis­
tem, ıslahatçılık.
Rejim : Yönetme, dUıenleme biçimi, dUzen.
Perhiz, diyet.
Rezerv : Saklanmış, biriktirilmiş şey. Ye­
dek, ihtiyat.
Rezll : Alçak, aşağılık.
Ruh : Dinlerin ve dinci felsefelerin insanda
vucuttan ayrı bir varlık olarak kabul
ettiği canlandırıcı ve etkin ilke, tin.
Canlılık, duygu. En önemli nokta, öz.
s Seçenek : Seçme durumunda, bırinin yer�
Sadece : Başka bir şey bulunmaksızın,
yalnızca, yalnız, ancak, sade.
Sadlııt : Başkalarına acı çekiirmekten zevk
duyan kimse.
Sedrazam : Osmanlı I m paratorluğu'nda
başbakan.
Seli : Cemaati bayram veya cuma
narnazına çağırmak veya bazı yerlerde
de cenaze için kılınacak namazı haber
vermek amacıyle m inarelerde okunan
salat.
Salık : Olmuş veya olacak bir olay, bir olgu
ile ilgili bilgi, haber. Tavsiye etmek.
Selık Vennek : Haber vermek.
Selt : Yalnız. tek, sırf. Içinde yabancı bir
öğe bulunmayan, mutlak.
Salt Çoiıı nluk : Oylamada, yarıdan bır fazla
(iye sayısının oyuyle sağlanan çoğunluk.
Saltenat : B i r u lkede hükumdarın,
padişahın, sultanın egemen olması. Bır�
nin bir işte, biryerde bulunan kımseler
uzerindeki egemenliği.
Saıı : Ün, şan, şÖhret. Saygı veya belirtma
sözu, unvan.
Sanayi : Ham maddeler işlemek, eneıji kay.
naklarını yaratmak için k u l lanılan
yönt e m l e rin ve araçların butunu,
endustri.
Sancak : Bayrak, liva. Çoğunlukla askeri
1 98
biriikiere verilen yazı işlemeli, kenarları
saçaklı ve gönderli b ayrak. Osmanlı yı).
netim teşkilatında illerle ilçeler arasında
yer alan yönetim bölumu, mutasarrıtlık.
Sarftnezar : Sayılmasa da, vazgeçilse de,
bir yana bırakılsa de.
SarfıiiiiZIIr Etmek : Hesaba kalmamak, say·
mamak, vazgeçmek.
Sarlh : Açık, kolay anlaşılır. belli, belirgin,
belgin.
Sav : Iddia, tez. Haber, söz. Tanıilanması
gereken önerme, tez.
Sebep : Bir şeyin olmasına veya belli bir
halde bulunmasına yol açan şey.
Sebep Olmak : Nedeı . olmak. yol açmak.
ne seçilebilecek bir başka yol, yöntem,
tutum , alternatif.
Seferber : Savaşa hazırlanmış veya girmiş
(askeri birlik).
s•rıı.r Etmek : Bir iş, bir amaç ıçin bUtun
olanakları kullanmak.
Sefil : Safalet çeken, yokaul, alçak.
S.mevi : Gökle ilgili, göğe ılişkın.
Sentez : Birleşim.
Seyit : Bir topluluğun ileri gelen kişisi. Hz.
Muhammed'in soyundan olan kimse.
Sıhhf : Sağlıkla ilgili: sağlığa yarar.
Sınıf : Ders okutulan yer, dershane. Bir
toplumda. aynı görevi yapan, aynı men­
laatı sağlayan, aynı şartlarda yaşayan
büyük insan grubu, kilis.
Sır : Varlığı veya bazı yönleri açığa vurulmak
Istenmeyen, gizli kalan, gizli tutulan şey,
giz.
Slnıp : Sembol.
Slatem : Dizge. Duzen. Bir sonuç elde et­
meye yarayan yöntemler duzeni. Yol,
yöntem, model, tip.
SlyaMt : Politika siyasa. Devlet işlerini
duzenleme ve yurUtme sanatıyla ilgili
özel göruş veya anlayış.
Sly..l : Siyasetle ilgili, siyasal, politik. Siya.
setçi, politikacı.
Slyonlııt : Siyonizmle ilgili. Siyonizm yanlısı.
Slyonlzm : XIX. yuzyıl sonlarında çeşitli
ulkelerde Yahudilerce ortaya atılan Filis-
 lin'de bağımsız bir Yahudi devleti kur­
mayı amaçlayan akım.
Slotıan : Kısa ve çarpıcı propaganda sözii.
Somut : Gerçekliği algılanabilen, miişah­
has. Somut olan şey. Soyut karşıtı.
Sosyal Demokrasi : Siyasal demokrasi
içinde emekçi sınıfların sosyal ve eko­
nomik haklarının genişletilmesi amacına
yönelik tum savaşımiarı kapsayan bir
öğretidir. Sosyal demokrasi, ya da de­
mokratik sol, sosyalizm ile liberalizmin
bir sentezidir. Giiniimiizde sosyal de­
mokrasi, demokratik sol ile demokratik
sosyalizm arasında bir ayrım kal­
mamıştır. Sosyal demokrasi, eşdeyimle
demokratik sosyalizm, her iilkenin kendi
iç durumu ve yapıları içinde değişik nite­
likler kazanmakla ve biçimlenmektedir.
Kimi ülkelerde siyasal yanı, yani demok­
ratik niteliği ağır basmaktadır. Kimisinde
ise, toplumsal ve ekonomisel reformları
ileri geçmekte, önde yer almaktadır.
Fakat hangı yanı ağır basaısa bassın,
ana amaç, her yerde insan haklarını
biitünü ile egemen kılmak ve ekonomik·
sel bakımdan yeniden yapılanmaları, gi­
derek refah ı , kalkınmanın iirünlerini
hakça böliişmek, yaymak ve bir biitün
olarak halkın mutluluğunu sağlamaktır.
Demokrasiyı, özgürlükleri, adaletlı gelır
dağılımını, fırsat eşitliğinı bır arAda
gerçekleştırmektir.
S•yallst : Sosyalizm yanlısı, toplumcu .
Sosyalizm : Kapital ist sıstemdekı sosyal
haksızlığı eleşiiren ve onun yerine
sınıfsız, yani çalışanlardan ıbaret tek
sınıflı bir toplumun geçmesı gereğini
öne siiren siyasi ve iktisadi teoriye sos­
y a l izm denir. Ü retım ve değişim
araçlarının özel mülkiyetten çıkarılması
ve ekonomize plan uygulanmasını amaç­
lar.
Soyut : Soyutlama ile elde,edilen. varlığı
ancak eşyada gerçekleşen, miicerret,
somut karşıtı. Anlaşılması, kavramlması
giiç.
Sömürııe : Bir devletin kendi Lllkesinin
sınırları dışında egemenlik kurarak
yönettiği ekonomik veya siyasal çıkarlar
sağladığı iilke, sömiiriilen iilke, miis­
temleke, koloni.
1 99
Sömiirııeclllk : Genel olarak bir devletin
başka ulusları, devletleri, toplulukları,
siyasal ve ekonomik egemenliği altına
alarak yayılması veya yayılmayı istemesi,
miistemlekecilik.
Sömiirmek : Bir kimseden veya bir şeyden
haksız ve surekli çıkarlar sağlamak.
Üretim araçları sahipleri, başkalarının
emeğine ve onların yarattıkları değerlere
el koymak. Bir ulus veya devlet, diğer bir
ulusun veya devlet in doğal kaynakla­
rından, ekonomik değerlerinden çıkar
sağlamak.
Sömiirii : Sömiirmek işi.
Sömiiriicii : Sömiirüyii gerçekleştiren, sö-
miirgen, istismarcı.
Sömiirii lme : Sömiirülmek işi.
Sömiirii lmek : S(ımiirmek işine konu olmak.
Söylev : Bir topluluğa diişiinceler, duygular
aşılamak amacıyla söylenen, uzunca,
coşkulu ve giizel söz, nutuk, hitabe.
Spekül•syon : Kurgu. Ortal ıktaki darlıktan
yararlanarak aşırı kazanç sağlamak için
kurulan düzen, vrugun.
Spekülatif : Kurgusal.
· Spekülatör : Vurgun, muhtekir.
Standart : Belli bir tipe göre yapılmış veya
ayrılmış. Belirli ölçülere, yasaya, ku�
lanıma uygun olan. Örnek veya temel ola­
rak alınabilen, tek biçim.
Statiiko : Yüriirlükte bulunan antlaşmalara
göre olması gereken veya süregelen du·
rum.
Sual : Soru.
Suni : Yapma, yapay, takma. Yapmacık, eğ-
reti.
Siibjektlf : Öznel, nesnel karşıtı.
SiikOn : Durgunluk, dinginlik, hareketsizlik.
Siikot : Susma, konuşmama, söz söyle-
meme .
Siileymancı : Siileymancılık tarikatından o­
lan kimse.
Siileymancılık : Sü leyman A l i Resul
tarafından kurulan bir tarikat
Siireç : Aralarında birlik olan veya belli bir
düzen içinde tekrarlanan, ilerleyen,
gelişen olay veya hareketler dizisi, veti·
re, proses.
 ş Tablat : Insan faaliyetlerinin dışında kendi
Şah• : Kimse, kişi, zat.
Şark : Doğu
Şaf : Yetki ve sorumluluğu olan, yöneten
kimse, önder, lider. Baş, yönetici duru­
munda bulunan.
Şarlat : Kuran'daki ayetlerden, peygambe­
rin sözlerinden çıkarılan, dini temellere
dayanan Muslumanlık kanunları, Islam
hukuku. Osmanlı Devleti'nde uygulanan
ve Hanefi mezhebi anlayışına dayanan
şeriat duzeni, Cumhuriyet döneminde
özel bir yasayla, 3 Mart 1924'de, ylırur­
lukten kaldırılmıştır.
Şeriatçı : Şeriat kanunlarının uygulanmasını
isteyen kimse.
Şeriatçılık : Bir ulkenin şeriat esaslarına
göre yönetilmesi. Şeriatçılık, laiklik ve
demokrasinin karşıtı olan bir sistemdir.
Şeyh : Tarikat kurucusuna, bir tarikatta en
yüksek dereceye ulaşmış olan kimseye,
tarikat buyuklerine veya tarikat kol­
larından birinin başında bulunan kim­
seye verilen ad.
Şeyhlik : Şeyh olma durumu.
Şeyhüllalam : Osmanlı Imparatorluğunda,
kabinede sadrazamdan sonra yer alan
ve din işlerine bakmakla birlikte dünya
işlerine de din bakımından karışan liye.
Şlar : Belgi. Iz, işaret. Ayırıcı işaret. Adet, iyi
ve ayırt edici, adet.
Şoven : Şovenizmden yana olan kimse, gö­
rlış.
Şovanlzm : Değişik ırk ve uluslar arasında
duşmanlık yaratmayı amaçlayan ve bu
yolda kışkırtmada bulunan aşırı ulus­
çuluk akımı. Bir ırkın ustlınluğünü savul"f­
ma.
ŞOra : Danışma kurulu
Şuur : Bilinç.
T patlamak. Muhakeme etme yoluyla veya
Taaeeup : Bağnazlık.
200
kendini surekli olarak yeniden yaratma
ve değiştiren guç , can lı ve cansız mad­
delerden oluşan varlığın hepsi, doğa.
Tabii özellik. Bir kimsenin eğilimlerinin, iç
gudulerinin hepsi, huy.
Tabii : Tab iatta olan, tabiatta bulunan.
Olağan, alışılmış. Katıksız, saf. Elbette,
tabii olarak, işin gereği olarak.
Tabiiyat : Bir şeye veya bir kimseye bağlı
olma, bağımlılık, bağlılık. Uyrukluk.
Tabu : Kutsal sayılan bazı ınsanlara, hay­
vanlara, nesnelere dokunulmasını, ku�
lanılmasını yasaklayan, aksı yapıldığında
zararı dakunacağı düşunuren dini inanç.
Yasaklanarak korunan (nesne, kelime,
davranış).
Tabulattırmak : Tabu kabul edılmek, tabu
gibi görunmek, tabu degerı kazanmak.
Taelll : Değişiklik.
Tahakküm : Baskı, zorbalık. hukmetme.
Tahlll : Çeşitli yönlerden vııya maddelerden
oluşan bir şeyi çözumleme. Analiz.
Tahrik : Yola çıkartma, hareket ettirme,
kımıldatma. Kışkırtma.
Tahelsat : Bir kimseye, bır kuruluş veya
topluluğa ayrılmış para, ödenek.
Taklit : Belli bir örneğe benzerneye veya
benzetmeye çalışma. Öykünmek.
Takrlr : Yerleştirme, yerleştirilme. Anlatma,
anlatış. ders vemıe. Önerge. Resmi ola­
rak yazı ile bildirme.
Taktik : Turlu savaş araçlarını belli bir so­
nuca ulaşmak amacıyla etkili biçimde
b irleştirerek ve kullanarak kara, deniz
veya hava savaşını yönetme sanatı, ta­
biye. Istenen sonuca ulaşmak amacıyla
izlenen yol ve kullanılan yöntemlerin
tumu.
Tamlm : Genelge, sirkuler.
Yanıtlama : Yanıtlamak işi, ispatlama. Öne
surulen b i r idd i anın doğruluğunu
mantıksal yöntemle göstemıe.
Yanıtlamak : Bir iddianın gerçekliğini inkar
edilmeyecek bir kesinlikle göstermek, is­
tanık göstererek bir şeyin doğruluğunu
ortaya koymak.
Tann : Allah. Çok tanrıcıl ıkta var olduğuna
 inanılan insan ustu varlıklardan her biri,
ilah.
Tanzim : Sıraya koyma, sıralama. Duzett­
me, duzenleme.
Tanzimat : Sultan Abdulmecit zamanında,
1839'da Gulhane ·Hatt-ı Humayunu
adıyla anılan bir fermanla ilan edilen,
yönetimi iyileştirme tasarısı ve bu
iyileştirmenin yapıldığı dönem.
Tanzlmatçı : Tanzimat hareketinde görev
almış olan kimse. Tanzimat yanlısı kim­
se.
Tarif : Tanım. Bir işin yapılış yöntemini
açıklama ve belirtme. Bir şeyin bulundu­
ğu yeri, çevre ile ilgisini belirterek açık·
lama.
Tartkat : Aynı dinin içinde, tasavvufa daya­
nan ve bazı ilkelerle birbirinden ayrılan
Tanrı'ya ulaşma arzusuyla tutulan yo:­
lardan her biri. Mevlevi tarikatı. Bektaşi
tarikatı.
Tarikalçı : Tarikatları yaşatmak isteyen, o
yolda çalışan (kimse). Tarikata bağlı
olan (kimse).
Taaavvuf : Tanrının niteliğini ve evrenın
oluşumunu varlık birliği (vahdet-ı vücut)
anlayışıyla açıklayan dini ve felsefi a kım,
Islam mistisizmi.
Tasavvufi : Tasavvufla ilgili, tasawuta aıt.
Tastlye : Arıtma, ayıklama, temızleme. Bir
tica ret kuruluşunu kapatmak. Yok
etmek, ortadan kaldırmak. Işine son
•
vermek.
Tatbik : Uygulama, pratik.
Tatlıiki : Uygulama ile ilgili, uygulamaya yer
veren, uygulamalı, pratik.
Taviz : Ödün, ödunleme.
Tavsiye : Öğütleme, yol gösterme. Bir kim­
seyi iyi tanrtarak salık verme. Bir şeyin,
bir kimsenin iyi, işe yarar olduğunu ilgili
kişiye söyleme, referans. Salık vermek.
Tayin : Ne olduğunu anlama, gösterme,
belirtme, kararlaştırma. Atama.
Teb'ld : Uzaklaştırma. Uzağa gönderme.
surme.
Te'bld : Ebedileştirme.
Tedblr : Önlem
Tefeci : El altından yuksek faizle ödunç
para veren kimse, faizci, murabahacı.
201
Tehdit : Birinin gözunu korkutma, korku ver­
me, göz dağı.
Takbir : Muslumanlıkta Tanrı ' n ın buyuk­
IUğunu, yiiceliğini anmak için söylenen ve
Allah-u Ekber sözlı ile başlayan duanın
adı.
Takal : Bir malın yapımının, tek bir kuru­
luşun elinde bulunduğu durum; herhangi
bir uretim alanını devletin elinde tutma,
satışı tek elden yönetme ve fiyata hakim
olma durumu, inhisar, monopol. Bir tek
şeye tek başına sahip çıkma.
Takalci : Tekel kuran ve bu tekeli kabul ett�
ren, inhisarcı.
Takka : Tarikattan olanların barındıkları,
ibadet ve tören yaptıkları yer. dergah.
TeknoloJI : Bir sanayi dalı ile ilgili yapım
yöntemleri, kullanılan araç, gereç w alet­
leri kapsayan bilgi.
Talikkl : Anlayış, görüş. Kabul etme, say­
ma.
Telkin : (Bir duyguyu, bır düşünceyi) Aşıla­
mA. Ölü gömüldükten sonra mezar ba­
şında ımamın söyledığı dini sözler. Bilinç
dışı bır sürecın ayrıc alığıyla, kışinin ruhi
veya fizyolojik alanıyla ılgılı bır duşün­
cenin gerçekleştirilmesi.
Temin : Korkusunu giderme , inanç verme,
sağlama, elde etme, gerçekleştırme.
Teokrasl : Siyasi iktidarın, Allah'ın temsile>
leri olduklarına inanılan din adamlarının
elinde bulunduğu toplumsal, siyası dü­
zen, din erki.
Teokratık : Teokrasiye dayanan.
Teori : Kuram, nazariye.
Teorik : Kurama dayanan, kuramsal, naza­
ri.
Tercih : Bir şeyi öburune göre daha iyi,
ustun veya önemli sayma, yeğ tutma,
yeğleme.
Taroüma : (Dilden dile) tercume. Çeviri.
Terennüm : Guzel ve alçak sesle şarkı
söyleme. Anlatma, ifade etme.
T8f8bbüs : Girişim, girişme.
Tatkil : Oluşturma, ortara çıkarma, meyda­
na getirme. Oluşum. Orgütlerne.
T8fkllat-ı Esasiye Kanunu : Anayasa.
Tatkik : Inceleme.
Tevkif : Durdurma. (Bir suç dolayısıyla bir�
ni) Tutuklama.
Tevzl : Dağıtma, üleştirme.
Tezahür : Belirme, görünme, gözükme, or­
taya çıkma, oluşma. Belirti.
Tılsım : Tabiat üstü işler yapabileceğine
inanılan güç. Büyülü şey, muska. Çare,
önlem, kuwet.
Ticani : Ticani tarikatından olan kimse.
Ticanilik : Ahmet Teycani'nin kurduğu bir
tarikat.
TinıNI : Sembol, örnek, simge'.
'foprak Reformu : Büyük toprakların top.
raksız veya az topraklı çiftçilere dağ�
tılmasıdır. Ancak, toprak reformu, sade­
ce bir toprak dağıtımı olarak anlaşılma­
m a l ıd ı r . Toprak reformunda bazen,
hatta çoğu zamanlar hedef, parçalan­
mış olan toprağın toplulaştırılmasıdır. Az
gelişmiş ülkelerde 1950'1i yıllar sonrası
tarımsal kalkınmayı gerçekleştirmek,
toprak mülkiyeti ve işletme düzeninin
sorunlarını çözmek ve tarım sektörün­
den kalkınmanın, daha doğrusu sanay�
leşmenin finansmanını sağlamak için
kaynak aktarmak üzere toprak reformu­
na gidilmeye başlanmıştır. Büyük toprak
mülkiyetinin varlığı, özellikle kırsal kesim­
de gelir dağılımını bozduğundan refor­
mun, toplumsal amacı da bu olmaktadır.
Siyasal amaçsa demokratik toplumlarda
insanların demokrasiye tam katılımını
sağlamak ve özellikle kırsal kesimdeki
tarım üreticisini de toprak sahibirıin etki
alanından çıkarmak ol maktadır.
Totıılltarlzm : Totaliter rejim ve kur am.
Totaliter: Demokratik hak ve özgürlüklerin
baskı altında tutulduğu, bütün yelkilerin
bir elde veya küçük bir yönetici grubu­
nun e l inde toplandığı demokratik ol­
mayan (devlet düzeni), bütüncül.
Totem : Ilkel toplumlarda topluluğun ondan
türediği sanılan ve kutsal sayılan hay.
van, ağaç, rüzgar gibi herhangi bir tabi i
nesne, ongun.
Tulılı : Cennette bu lunduğuna inanılan,
kÖkü yukarıda, dalları aşağıda büyük bir
ağaç .
Turan : Turancıların dünyadaki bütün Türk­
leri birleştirerek kurmayı amaçladıkları
devletin adı.
202
Turancı : Turancılık yanlısı (kimse, görüş
vb.)
Turancılık : Osmanlı Imparatorluğunun son
yıllarında, Osmanlılık ve Islamcılık akım­
ları karşısında bütün Türklerin tek va­
tanda ve tek bayrak altında birleşti­
rilmesini amaçlayan akım, Türkçülük.
Tııtaıık : Savaşta ele geçen düşman, esir.
G itmesine engel olunan, serbestçe ha­
reketine enge l olunan. Bir şeye veya bir
kimseye çok bağlı, kendisini bir şeyin et­
kisinden kurtaramayan kimse.
Tutucu : Mevcut toplumsal düzeni, düşün­
celeri ve kurumları deği�Jtirmeden olduğu
gibi korumak isteyen (kımse). muhafa­
zakar.
Türban : Ince kumaştan yapılmış, başı
sıkıca kavrayan bir baş sargısı.
Türbe : Genellikle ünlü bır kimse için
yaptırılan ve içinde o kımsenin mezarı
bulunan yapı.
Türbedar : Türbede hizmet gören, türbeyi
bekleyen kimse, türbe bekçisı.
Tüzük : Herhangi bir kurumun veya kuru­
luşun tutacağı yolu ve uygul ayacağı
hükümleri sırasıyla gösteren maddelerin
hepsi, nizamname, statü.
u
Ulua : Aynı sınırlar içinde, aynı bayrak altın­
da yaşayan, aralarında tarıhi bağ, kültür
ve ülkü birliği bulunan topluluk, millet.
Ulusal : U lusla ilgili, ulusa özgü, milli.
Ulusallattırına : Millileştirme.
UluAI lnıde : Seçimler sonucunda u!usun
(milletin) ç�ıunluğunun gösterdiği yolun
belirmesi. Ozellikle cumhurıyetlerde ve
demokrasilerde ulusal (milli) irade yöne­
timin temelidir.
Ulualararası Panı Fonu (IMF) : Ulusal para­
ların kambiyo değerlerinde istikrar sağ­
layarak uluslararası para dalgalanma­
larını önlemek, uluslararası ticareti geli�
tirmek, dış ödemelerde güçlük çeken
üye devletlere yardımda bulunmak ama­
cıyla kurulmuş uluslararası mali kuruluş.
 Birleşmiş Milletler'e bağlı olarak 1946
yılında kuruldu. 1980 yılında 138 üyesi
oldu. Merkezi Washington'dur. Uluslara­
rası Para Fonu'nun sermayesi üye dev­
letlerin katkılarıyla oluşmuştur. Türkiye,
IMF'ye üyedir.
Umde : Ilke, prensip.
Umumi : Genel.
Unvan : Bir kimsenin işi, mesleği veya top.
lum içindeki durumu ile ilgili olarak ku�
lanılan ad, san.
Ua : Akıl.
ü y
U çkaıiıtçı : Yalancı, dolandırıcı, hileci,
düzenci kimse.
Ufiirükçii : Okuyup üfleyerek hasta lıkları
savdığını ileri süren ve böylece bilgisiz
kimseleri dalandıran düzenbaz kimse.
Ufiirükçüliik : Üfürükçünün işi.
Ü lkü : Amaç edinilen, ulaşılmak istenen
şey, ideal.
ii mmet : Hz. Muhammed ' i n çevresinde
toplanan Müslümanların tümü.
iimmatçl : Ümmetçilik yanlısı olan (kimse,
görü"ş vb.).
ii mmetçlllk : Bir Islam topluluğu olarak ka�
mak amacını güdenlerin görüşü.
U nivelilite : Bilimsel özerkJ iğe ve kamu
tüzel kişiliğine sahip yüksek düzeyde
eğitim, öğretim, bilınısel araştırma ve
yayın yapan fakülte, enstitü, yüksek
okul ve benzeri kuruluş ve birim lerden
oluşan öğretim kurumu.
Univenliteli : Üniversite öğrencisi.
V
Vaaıf : Nitelik
Vehabl : Abdülvehhab tarafından kurulan
mezhep ve buna uymuş kimse.
Vahly : Dini inanışa göre, Tanrı tarafından
203
bir buyruk veya düşüncenin pe�ambere
veya pe�amber tarafından, insanlığa bil­
dirilmesi, aşım.
Veliaht : Bir hükümdarın ölümünden veya
tahttan çekilmesinden sonra tahta
geçmeye aday olan kimse.
Veri : Bir araştırmanın, bir tartışmanın, bir
muhakemenin temeli olan ana öğe ,
muta, done. Bir sanat eserine veya bir
edebi esere temel olan ana ilkeler.
Veelle : Sebep, bahane. Elverişli durum,
fırsat.
Yadaıma : Yadsımak işi, inkar. Bir yargıdan
onun karşıtı olan yargıya geçme, nefiy.
Yadaımak : Yaptığı bir işi, söylediği sözü
veya tanık olduğu bir şeyi yapmadığını,
bılmedığinı söylemek, yaptığını saklamak,
inkAr etmek. Ilgili, bağlı bulunduğu bir
şeye yabancı kalmak:
Yelilemak : (Konu, olay, durum, kimse için)
Diğerlerinden daha üstün görüp ona
yönelmek, yeğ tutmak, tercih etmek.
Yentl : Yenmek işi, utku, zafer, galibiyet,
galebe.
Yineleme : Yinelamek işi, tekrarlama.
Yinelamek : Tekrar etmek, tekrarlamak.
Yobaz : Dinde bağnazlığı aşırılığa vardıran,
başkalarına baskı yapmaya yönelen
(kimse). Bir düşünceye, bir inanca aşırı
ölçüde bağlı olan (kimse). Kaba saba, in­
celiksiz (kimse).
YÖ K (Yiikaeköıiretlm Kurumu) : Yüksek·
öğretim kurumlarının öğretimini planla­
mak, düzenlemek, yönetmek, denetie­
mek amacı ile oluşturulan kurum, kurul.
z
Zalim: Acımasız ve haksız davranan, kıyıcı,
zulmeden.
Zaruret : Mecburiyet, zorun luluk, zorunluk.
Sıkıntı, yoksulluk, fakirlik.
Zavlye : Köşe. Anlayış, görüş. Açı. Küçük
tekke.
Zade : "Vurulmuş, uğramış, yakalanmış"
anlamıyle tamlamalar meydana getirme­
de kullanılır. AfeUede, kazazede.
Zambil : H asırdan örülmüş saplı torba.
Zerre : Çok küçük parçacık.
Zıt : Karş�.
Zlhnlyat : Bir toplum veya topluluktaki b�
reylerde görüş ve inanış etmenlerinin
etkisiyle be l iren düşünme yo l u ,
düşünüş biçimi.
Zulnıat : Karanlık.
Zulmetmek : Eziyet etmek, işkence etmek.
Zulüm : Güçlü bir kimsenin yasaya veya
vicdana aykırı olarak başkasını uğrattığı
kötü durum, kıyım, kıygı , acımasızlık,
haksızlık, cefa.
Zümre : Topluluk, takım, grup. Hir, cins.

204
 iÇINDEKiLER

Yirmiüçü ncü Basım I çin Ö nsöz. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. .

. . . . . . . . . . .3
Yılbaşı Kartı . . . . . . . . . . . . . . . . . ......... ..................... .................. 4

BIRINCI BÖLÜM

Sömürü len Atatürk .. . . . . . . . . . . ..

. . . . .. .. . .. 5 - 96
............... . . . . . . .

1. Her Yerde Atatürk . . ... . .... .. .

. . .
.. ......... . . .
......... .. . 5 .... . . . .......

2. Herkes Atatü rkçü . . ........ ..................... ..................... 5 - 6

3. Maske Yapılmak I stenen Atatürk ....... ........................... 6
4. Atatürk' ü I stediğiniz Kılığa Sokabilirsiniz ................ 7 - 30
5. Çelişkilerin Nedeni .......... ............ ..... ............ ........ 30 - 37
6. Atatürk'ün taktiği... ............. .................. .............. 37 - 39
7. Bir Zamanlama Ustası: Atatürk . . ...... .. . . . . 39 - 46
..... . . . . .... .

8. Atatürk'ü Doğru Değerlendirmek . ......................... 46 - 48

9. Atatürk Hangi Görüşü Benimsemişti ......... .... .. .. 48 - 50 . . .

10. Atatürk'ün Gerçekleştirdiği ve

Gerçekleştiremediği Devrimler............................... 50 - 59
11. Atatürk H akkındaki Tavrımız N asıl Olmalıdır? .. ...... 59 - 84 .

12. I ki Yüzlülüğümüzün Bir Belgesi. ........................... 84 - 91

13. I kinci Atatürk...................................................... 91 - 93
14. Bitmeyen Oyun ................................................... 93 - 95
15. Atatürk' ün Sesini Duyar Gibi O luyorum ................ 95 - 96

205
 iKINCI BÖLÜM

Sömürülen Atatürkçü lük . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . 97 - 168

.

1. Atatürkçülüğün Çeşitli Tanımlamaları ....... ........... 97 - 122

2. Atatü rkçülüğün I lkeleri Ne lerdir?
Atatürkçü lük Nedir? . . . ........ .. .......... ... . . . . . ......... 122 - 149
3. Atatü rkçü Rejim . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . .. . .. . 149 - 151
4. Atatürkçülüğü Doğru Yorumlamak . . . . . .. . ............ 152 - 155
5. Gerçek Atatürkçü lük ... . . .
... ... ........ . ............ .. ..... 155 - 156
6. Çeşit Çeşit Atatürkçü ler . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . ....... 157 - 162
7. Gerçek ve Sahte Atatü rkçüler ... .. .. ...... . .... . ..
. . . . .. 162 - 167
8. Yepyeni Bir Tü rkiye Düşünüyorum ........... ........ 167 - 168
Dipnotları ............... . . . . . . ............. . .............. . ..... 169 - 179
Sözlük . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . 181 - 204
I çindeki ler ............... ...... ....... . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . 205 - 206

206
 Asım ASLAN, Kırşe h i r ' i n
Akç akent i lçesinde dogd u .
Ankara Ü n ive rsite s i H u kuk
Fakülte s i ' n i bitird i. Yurdumu­
zun degişik yöre leri nde kay­
maka m l ı k ya ptı . I stifa etti.
Şimdi ise yayıncılıkla ugraş­
maktadır.

Asım Aslan ' ın "Sömürü­

len Atatürk ve Atatürkçü­
l ük"ten başka, yurdumuzun ve halkı mızın gerçe klerini
yansıtan "Belgelerle Türkiye", üniversite gençliginin sorun­
larını inceleyen "Üniversitelinin Sorunlan" ve çeşitli konular­
da yazılmış makale ve fıkraları kapsayan "633 Adam" adlı ki­
tapları da yayımlanmıştır.