చిన్నమ్మ చిట్కాలు రేడియో చిన్నమ్మ

❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅
9 9
❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅
❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅
~°K«#
_®II w`å t=~åO
N +¨}∞‡MËâfi◊ i „Ñ¨K«∞~°}Å∞
28-3-51, J~°O_»Öò¿Ñ@, q[Ü«∞"å_» - 2.
9 á¶È<£ : 2434320, ÃãÖò : 94401 72936
9
❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅
CHINNAMMA
_®II w`å t=~åO CHITKALU z#fl=∞‡ z\Ï¯Å∞
(Published in Manaarogyam Magazine)
Written by :
Dr. GEETA SIVARAM
Hyderabad
© PUBLISHER
Ist Edition :
MAY - 2013
Price : 100-00
Cover Design
Artist Ramu
Type Setting :
Madhulatha Graphics,
Vijayawada - 2.
Printed At :
Vijayasanthi Offset Printers
Vijayawada - 2.
Published by :
Sree Shanmukeshwari Prachuranalu
28-3-51, Sanjeevaiah Colony,
Arundelpet, Vijayawada - 520 002.
Ph : 2434320 (O), Cell : 94401 72936
3
_®II w`å t=~åO ''z\˜HÔ Ö’ P~ÀQÍºxflKÕÛ z#fl=∞‡z#fl=∞‡ z\Ï¯Å∞
z\Ï¯Å∞——
`≥Å∞QÆ∞Ö’ ''z@ìH=õ Ú—— Jx XHõ JO^Œ"∞≥ #ÿ Ñ¨ÔŒ LOk. nxH˜
QÆ∞@∞ì, Éè+Ë [¨ O, =∞@∞=∂Ü«∞O, ã¨∂Hõ;O ã¨∂K«#, ¿ÇÏ`«∞"å^ŒO -
WÖÏO\˜ KåÖÏ J~å÷Å∞<åfl~Ú. 'z@ìHOõ — Ñ¨ÔŒ `≥Å∞QÆ∞"åi <À@
'z\Ï¯—QÍ =∂i LO@∞O^Œx <å Jaè„áêÜ«∞O.
z\Ï¯Å∞ J<Õq ã¨∂Hõ;OÖ’ "≥∂H∆ÍxflKÕÛ ^ŒQ~æÆ ^° •~°∞Å∞. QÀ\˜`À
áÈÜÕ∞^•xH˜ Q˘_»e¤ Ñ¨@∞ì‰Ωõ <Õ Ñïã≤u÷ x ~åhÜ«∞‰õΩO_® x"åi™êÎ~Ú.
ÖË`Q« Í L#flÑ¨C_Õ "åºkèx x~°∂‡eOKÕO^Œ∞‰õΩ ã¨ÇÏ¨ Hõi™êÎ~Ú.
z\Ï¯Å<Õq 'KÕu nÑÖ—ÖÏO\˜q. ^•O`À<Õ "≥Ú`«OÎ "≥Å∞QÆ∞
_®II l.q. Ñ¨Ó~°‚K«O^Œ∞ xO¿Ñã≤#@∞ìHÍ^Œ∞-JkÖËHáõ È`Õ pHõ\˜ `˘ÅQÆ^∞Œ ! HÍ|\˜,ì z\Ï¯Å#∞
PO„^èŒ„Ñ¨^Õâò „Ñ¨Éèí∞`«fi Ñ¨Ù~°™ê¯~° „QÆÇ‘Ï`« L|∞ã¨∞áÈx JOâßÅ∞QÍ#∂, Ñ¨ÙH˜¯\˜ Ñ¨Ù~å}ÏÅQÍ#∂, áê`«
zO`«HÍÜ«∞ Ñ¨K«Û_çQÍ#∂ Z=Ô~·<å ÉèÏq¿ãÎ Jk "åiH˜ JÖÏÊÜ«Ú+¨µ¬ HÍ~°Hõ"Õ∞ J=Ù`«∞Ok!
JÖÏQÆx, z\Ï¯Å g∞^Õ P^è•~°Ñ¨_ç Jã¨Å∞ zH˜`«û#∞ J„â◊^Œú KÕ¿ãÎ Jk‰õÄ_® JÖÏÊÜ«Ú+¨µ¬
HÍ~°Hõ"Õ∞ J=Ù`«∞Ok.
✽ JÑ¨Ê\˜ HõÑC ¨ _»∞ `«H} ∆õ LÑ¨â=◊ ∞#O HÀãÖ z\Ï¯Å∞ LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ `» å~Ú. JHõ¯_ç`À<Õ
P "åºkè ã¨=∞ã≤áÈ=K«∞Û ‰õÄ_®! [Å∞|∞ =™ÈÎO^ŒxÑ≤Oz#Ñ¨C_»∞ H˘OK≥O JÅ¡O ~°ãO¨ Ö’
ÉˇÅO¡ HõeÑ≤ `åQÆ_O» XHõ z\Ï¯.
✽ [Å∞|∞ ZO`«H© `«Q# æÆ flÑ¨C_»∞, Zxfl=∞O^Œ∞Å∞ "å_ç<å LÑ¨Ü∂≥ QÆO HõxOK«#Ñ¨C_»∞ ‰õÄ_®
z\Ï¯Å∞ Ñ¶e¨ `åe™êÎ~Ú. =∞O^Œ∞Å∞ "Õã∞¨ ‰õΩx JÅ¡O ~°ãO¨ `åy`Õ Jk, P =∞O^Œ∞x
[Å∞|∞ Ñ¨Ù\ì̃# KÀ@∞‰õΩ fã¨∞‰õΩ"≥o§# JHõ¯_» Ñ¨xKÕÃãÖÏ KÕã∞¨ OÎ k. nxfl PÜ«Ú~ˆ fi^Œ
âßGOÖ’ ''Ü≥∂QÍ"åÇ≤Ï—— J<Õ XHõ â◊HQÎ̃ Í K≥áêÎ~∞° . z\Ï¯Å∞ JÖÏ LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ `» å~Ú.
✽ z\Ï¯Å∞ x~°áêÜ«∞HÍ~°OQÍ LO\Ï~Ú. ''J#∞áê#O - Ñ¨ÙeáêÅ∞—— J<Õ Ñ¨^ŒúuÖ’
HÍ‰õΩO_®, =O\Õ\˜ K«∞@∂ì =ÙO_Õ =ã¨∞=Î ÙÅ‰õΩ Ñïq∞`«OQÍ, JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ LO\Ï~Ú.
✽ z\Ï¯Å∞ qHõ\ O ˜ K«@O LO_»^∞Œ . fã¨∞HÀ=KÀÛ - ‰õÄ_»^À J<Õ J#∞=∂<åxH˜ P™ê¯~°O
ÖËxqQÍ =ÙO\Ï~Ú.
WÖÏO\˜ B+¨^Œè LáêÜ«∂Å<Õ z\Ï¯ÅO\Ï~°∞. ™ê=∂#∞º_çHÀãÖ „Ñ¨H$õ u „Ñ¨™êkOz# =~åÅ∞
D z\Ï¯Å∞!
N=∞u ¿ÑHˆ \˜ w`å t=~åOQÍ~°∞ áê~î‰° Ωõ Å =∞#Ããiy# ~°K~« Ú„u! áê~î‰° Ωõ Å‰õΩ UkHÍ"åÖ’,
Uk ZO`« "≥∂`å^Œ∞Ö’ W"åfiÖ’ ‰õÄ_® x~°‚~ÚOz K≥Ñ¨ÊQÆÅ J#∞Éèí=O ÑÖ_ç# ã‘xÜ«∞~ü
™êÇ≤Ïf"Õ`!Î« P"≥∞ QÆ`« H˘O`«HÍÅOQÍ J<ÕHõ Ñ¨„uHõÅÖ’#∂, PHÍâ◊"å}˜ ^•fi~å#∂ JOkOz#
''z#fl=∞‡ z\Ï¯Å#∞—— P"≥∞ WÑ¨C_»∞ Ñ¨ÙãÎ̈Hõ ~°∂ÑÖÖ’ `≥ã¨∞Î<åfl~°∞.
HÍQÍ J<ÕHõ "≥^· ºŒ „QÆO^ä•Å#∞ „Ñ¨K∞« iOK«@OÖ’ J#∞Éè=í O xO_ç# N+¨}∞‡MËâfi◊ i ÑäHˆ¡ +¨<û£
"å~°∞ D ''z#fl=∞‡ z\Ï¯Å∞—— „QÆO^è•xfl `≥Å∞QÆ∞ áê~î‰° Ωõ ÅHÀãÖ JO^ŒOQÍ JOkã¨∞<Î åfl~°∞.
~°K~« Ú„uh, „Ñ¨K∞« ~°}Hõ~Î° N =Å¡O~Ô _ç¤ ÅH©;#~°™êÔ~_ç¤ QÍih =∞#ã¨∂ÊiÎQÍ Jaè#Okã¨∞<Î åfl#∞.
=∞~À =∞Oz Ñ¨ÙãÎ̈HOõ K«^∞Œ =Ù`«∞#fl áê~î‰° Ωõ Å‰õΩ #=∞ã¨∞ûÅ∞.
4
_®II w`å t=~åO q+¨Ü∞« ã¨∂zHõ z#fl=∞‡ z\Ï¯Å∞
~ˆ yÑÖ_»∞`À P~ÀQÆºO 7 JO^•xH˜ z\Ï¯Å∞ 58
á⁄@¡HÍÜ«∞`À P~ÀQÆºO 9 P=Ù áêÅ`À P~ÀQÆºO 59
yO[Å`À P~ÀQÆºO 9 P~ÀQÆº z\Ï¯Å∞ 60
Ñ¨à√◊ § ZÖÏ uO>Ë P~ÀQÆºO 10 LÑ¨C`À =ÚÑ¨C 61
"å=Ú`À P~ÀQÆºO 12 z\Ï¯Å`À P~ÀQÆºO 61
P~ÀQÆºÑ¨Ù z\Ï¯Å∞ 14 J~°\Ñ˜ O¨ _»∞ 64
Ñ¨ÓÅ`À P~ÀQÆºO? 30 JÖ’"≥~å`À P~ÀQÆºO 65
P~ÀQÆº ~°ÇÏ¨ ™êºÅ∞ 34 áÈÑ¨Ù ÃÑ>ì̌Ö’ P~ÀQÆºO? 65
=ÚÅ¡Oy`À P~ÀQÆºO? 35 =ã¨`À P~ÀQÆºO ? 67
Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù`À P~ÀºQÆO 36 ^è~≥ Ñ° Å‘ `À =H∆À*ÏÅ ™œO^Œ~º° O 70
P~ÀQÍºxH˜ PÇ¨~°O 38 H˘|ƒi`À P~ÀQÆºO ? 72
^èxŒ Ü«∂Å`À P~ÀQÆºO 39 JO^Œ"∞≥ #ÿ =ÚYO
`åO|∂ÅO`À P~ÀQÆºO 41 P~ÀQÆºO HÀãÖ ? 73
H˘|ƒi`À P~ÀºQÆO? 43 HÍºÉËr`À P~ÀQÆºO 75
H˘|ƒi É’O_®Å`À P~ÀQÆºO 44 JÖ’"≥~å`À P~ÀQÆºO ? 76
LÑ¨"åãÖ`À P~ÀQÆºO 45 Hõ~∂° ƒ*Ï`À P~ÀQÆºO 77
H˘|ƒi#∂<≥`À P~ÀQÆºO 47 Z~ÀaH± ZHõû~üÃã[· ~ü`À
h\˜`À P~ÀQÆºO 48 P~ÀQÆºO ? 79
"ÕÑ`¨ À P~ÀQÆºO? 49 ÉÏ^ŒOÑ¨ÑC¨ `À P~ÀQÆºO ? 79
áêhÜ«∂Å`À P~ÀQÆºO 50 z#fl=∞‡ z\Ï¯Å∞ 81
JÉèºí OQÆ# ™êfl#O`À P~ÀQÆºO 52 #=Ùfi`À P~ÀQÆºO? 82
=∞Oz PÇ¨~°O`À P~ÀQÆºO 53 "ÕÑ`¨ À P~ÀQÆºO ? 82
#=Ùfi`À P~ÀQÆºO 55 Juã¨~fi° „`å =~°̊Ü∞« `Õ? 86
Le¡`À P~ÀQÆºO 56 WOQÆ∞=`À P~ÀQÆºO 87
Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù`À P~ÀQÆºO 56 =~å¬HÍÅOÖ’ P~ÀQÆºO 88
5
_®II w`å PÇ¨
P~ÀQÍºxH˜ t=~åO
~°O 89 H˜qÑÖ_»∞`À P~ÀQÆºOz#fl=∞‡ z\Ï¯Å∞
140
B+¨^Œè `≥Å· O`À P~ÀQÆºO 90 KÕÑÅ¨ ∞ uO>Ë P~ÀQÆºO ? 141
#=Ùfi`À P~ÀQÆºO 93 q∞#∞=ÚÅ`À P~ÀQÆºO 142
rÅHõ„~°`À P~ÀQÆºO 94 z#fl=∞‡ z\Ï¯Å∞ ? 144
Hõà§◊ P~ÀQÆºO HÀãÖ ? 97 JÅ¡O`À P~ÀQÆºO 151
‰õÄ~°QÍÜ«∞Å ~°ãO¨ `À P~ÀQÆºO 98 ~åqK≥@∞ì`À P~ÀQÆºO 155
H˘|ƒi #∂<≥`À P~ÀQÆºO 100 ÉÏs¡`À P~ÀQÆºO 159
H˘|ƒi #∂<≥`À P~ÀQÆºO 100 <Õ~ˆ _»∞`À P~ÀQÆºO 162
Ñ¨à§◊ `À P~ÀQÆºO 101 Lã≤i`À P~ÀQÆºO 164
PÇ¨~°O`À P~ÀQÆºO 104 ÃÑ~°∞QÆ∞`À P~ÀQÆºO 166
`å*Ï P‰õΩ‰õÄ~°Å`À P~ÀQÆºO 105 ÑÖ_»`¡ À P~ÀQÆºO 167
ÃÑ^Œ=ÙÅ P~ÀQÍºxH˜! 108 „ÉÏ+≤‡`À P~ÀQÆºO 170
x„^Œ`À P~ÀQÆºO 109 ‰õΩO‰õΩ=∞ Ñ¨Ù=Ùfi`À P~ÀQÆºO 171
K«~‡° P~ÀQÍºxH˜ 111 J~°\ Ñ˜ O¨ _»∞`À P~ÀQÆºO 171
\©`À P~ÀQÆºO 114 =∞l˚Q`Æ À P~ÀQÆºO 172
#Y P~ÀQÆºO 116 P~ÀQÍºxH˜ ã¨∂„`åÅ∞ 174
Ü≥∂QÍã¨<åÅ`À P~ÀQÆºO 118 =∞™ê*ò`À P~ÀQÆºO 174
qq^èŒ ~ÀQÍÅ‰õΩ =∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨Ï "åºkè L#fl"å~°∞
P~ÀQÆºÑ¨Ù z\Ï¯Å∞ 122 fã¨∞HÀ=Åã≤# PÇ¨~°=Ú 175
P_»"åiÖ’ <≥Åãï-zHÍ‰õΩÅ∞ 125 Hõ=∞ÖÏÑÖ_»∞`À P~ÀQÆºO 177
QÆ~°ƒùâ◊¥Å 129 ÑÖ_»∞`À P~ÀQÆºO 178
#=Ùfi`À P~ÀQÆºO 129 Ñ¨Ùn<åÖ’ P~ÀQÆºO 180
P~ÀQÆº z\Ï¯Å∞ 130 â◊s~° P~ÀQÆºO 180
~°HÎõ =$kúÖ’ P~ÀQÆºO ? 131 QÆiHõ`À P~ÀQÆºO 181
^•eÛ# K≥H¯õ `À P~ÀQÆºO ? 133 e=~ü P~ÀQÆºO HÀãÖ 190
P=ÙáêÅ`À P~ÀQÆºO 134
6
_®II w`å t=~åO z#fl=∞‡ z\Ï¯Å∞
z#fl=∞‡ z\Ï¯Å∞
~ˆ yÑÖ_»∞`À P~ÀQÆºO
~ˆ yÑÖ_»∞x Z„~°Y~°∂~˚ O° Jh, K≥<· å _ô+,π K≥<· åUÑ≤Öò, WO_çÜ∞« <£ K≥„sQÍ
Ñ≤Å∞=|_Õ ~ˆ yÑÖ_»∞Ö’ QÆ∞A˚ ÉÏQÍ lQÆ@QÍ =∂i ~°∞zQÍ LO@∞Ok.
D ÑÖ_»¡x â◊√„ÉèíOQÍ Hõ_çy <Õ~°∞QÍ uO>Ë Hõ_»∞Ñ¨ÙÖ’ =∞O@ W>Ëì
`«yæáÈ`«∞Ok.
ˆ~yÑÖ_»∞ ã¨∂~°∞º_çH˜ ãÖˆH`«O. Ñ≤Å¡Å∞ Éè’QÆÉèÏQÍºÅ`À =i÷ÖÏ¡Åx
Éè’y~ÀA ~ˆ yÑÖ_»#¡ ∞ áÈ™êÎ~∞° . ~ˆ yÑÖ_»¡ Eºãπ ‰õÄ_® `«Ü∂« ~°∞KÕ™êÎ~∞° .
~ˆ yÑÖ_»¡ Eºãπ Q˘O`«∞=∞O@‰õΩ =∞Oz =∞O^Œ∞QÍ Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ k.
Ü«∂Ñ≤Öò "åã¨#`À "åã¨#Å∞ q~°l"Õ∞‡ ~ˆ yÑÖ_»∞`À QÆ∞oHõefl `«Ü∂« ~°∞
KÕã∞¨ <Î åfl~°∞ K≥<· å ^Õâã◊ ∞¨ Å÷ ∞. D ~ˆ yÑ¨à§◊ QÆ∞oHõefl r~°ã‚ O¨ |O^èŒ "åº^è∞Œ ÅH˜,
~°HâÎõ √◊ kúH˜ "å_»`å~°@. g\˜H˜ ZO`À y~åH© LO^Œx, =ÚO^Œ∞QÍ P~°i¤ ¿ã<Î Õ
`«Ü∂« ~°∞ KÕ™êÎ~@° . x["Õ∞! ãÖ=`«û~åxH˜ XHõ¯™êˆ~QÍ D ÑÖ_»∞ =KÕÛk.
~ˆ yÑ¨à√◊ § ÅaèOz#Ñ¨Ù_»∞ u#_®xH˜, "åº^è∞Œ Å‰õΩ, QÆ∞oHõÅ ~°∂ÑÖÖ’<Õ
HÍ‰õΩO_® g\˜x ~À\’¡ LÑ¨C, HÍ~°O"Õã≤ ^ŒOz, ~ˆ y J_»Å∞QÍ ÃÑ\˜ì
ZO_çOz ÃÑ@∞ì ‰õΩO\Ï~°∞. (=~°QÆ∞ÖÏ¡) HÍ=Åã≤#Ñ¨Ù_»∞ ^•xfl
"å_»∞‰õΩO\Ï~°∞. D =_»Å∞ uO>Ë JriÎ `«Q∞Æ `æ ∞« Ok Jx JO@∞<åfl~°∞
"≥^· ∞Œ ºÅ∞ (PÜ«Ú~ˆ fi^Œ).
™ê=∂#ºOQÍ ~ˆ yÑÖ_»∞#∞ ÉÏQÍ #q∞e QÆ∞A˚ =∂„`«O ux yO[#∞
T¿ã ã¨∞ÎO\ÏO HÍh! ˆ~yyO[Ö’¡ Z<Àfl B+¨^èŒ QÆ∞}ÏÅ∞<åflÜ«∞x
7
Hõ#∞Q˘<åfl~°∞ PÜ«Ú~ˆ fi^Œ âßGA˝Å∞. x„^ŒÖqË ∞x, PO^Àà◊#h =∂Ü«∞O
KÕ™êÎÜ∞« @. D yO[Ö’¡x B+¨^QŒè ∞Æ }ÏÅ∞.
WO^Œ∞Ö’x Ç≤Ïáêfl\˜H± QÆ∞}ÏÅ∞ =∞Oz x„^ŒÑ>¨ ÖìË Ï KÕÜ∞« _»O`À áê@∞
a.Ñ≤.x ‰õÄ_® `«y™æ êÎÜ∞« @.
Q˘O`«∞<˘Ñ≤Ê, PãÎ̈=∂, HõO_»~åÅ <≥ÑC¨ efl ‰õÄ_® `«yOæ KÕ QÆ∞}ÏÅ∞ D
yO[ Ö’¡#∞ KåÖÏ L<åfl~Ú.
D ~ˆ yÑÖ_»∞ yO[efl á⁄_çKãÕ ,≤ #∂<≥Ö’ HõeÑ≤ ~åã¨∞‰õΩO>Ë H©à§◊ <≥ÑC¨ Å∞
`«QÆ∞æ`å~Ú.
ˆ~y K≥@∞ì Éˇ~°_»∞#∞ hà◊§Ö’¡ ÉÏQÍ =∞iyOz fã≤# _çHÍHõ∆<£,
_»Ü∂« iÜ«∂H˜ =∞Oz =∞O^Œ∞QÍ Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ k.
g∞‰õΩ `≥Å∞™ê? ~ˆ yK≥@∞ì P‰õΩÅ∞, Ñ¨à√◊ §, Éˇ~_° ∞» #∞ JÖ’q~å`À HõeÑ≤
ã¨|∞ƒÅ∞, =∂~Úâ◊Û~Ô l· OQ∑ „H©=ÚÅ∞ ‰õÄ_® `«Ü∂« ~°∞KÕã∞¨ <Î åfl~°∞. D
„H©=Ú =Ú_»è« fl =∂Ü«∞O KÕÜ∞« _»O`Àáê@∞, ã¨<„£ ã‘¯<£QÍ ‰õÄ_® ZO`À
LÑ¨Ü≥∂QÆÑ¨_»∞`«∞O^Œx, nx=Å¡ ZÖÏO\˜ ZÅs˚ ~å=x âßGA˝Å∞
`≥eÜ«∞KÕã¨∞Î<åfl~°∞.
P„Ñ¶H≤ Í „Ñ¨[Å∞ ~ˆ yÑÖ_»∞¡ QÆ∞A˚fã≤, Hˆ ‰õΩÖ’¡ =O@Ö’¡#∞ "å_»`å~°∞.
H˘iÜ«∂^ÕâO◊ Ö’ ™êO„Ñ¨^•Ü«∞ "≥^· ºŒ OÖ’ ''ˆ~QÆ∞K≥@∞ì, ÑÖ_»∞, Éˇ~_° ∞» ,
P‰õΩÅ∞ XHõ¯>Ëq∞\˜ Jhfl qiqQÍ "å_»`å~°∞. "åi ^Œ$+≤Öì ’ ãÖr=x
ÖÏO\˜k ~ˆ QÆ∞K≥@∞ì. ¢_·≥ Ñ¶Ó¨ º@∞QÍ ZO_»É\ˇ ì˜ xÅfi LOK«∞‰õΩx ZO`À
„â◊^`úŒ À "å_»∞‰õΩO\ÏsÑÖ_»∞#∞.
WO_À<Õ+Ü ≤ ∂« Ö’x „Ñ¨[Å∞ ~ˆ QÆ∞K≥@∞ì ÖË`å‰õΩefl z#flQÍ `«iy ‰õÄ~°ÖÏ
=O_»∞ H˘x uO\Ï~°∞. ZO`À W+Öì QÍ u<Õ P‰õΩ‰õÄ~° ~ˆ y P‰õΩÅ∞.
P‰õΩÖ’¡ J<ÕHõ áÈ+¨HÍÅ∞<åflÜ«∞x, Wk `«ÑÊ¨ Hõ PÇ¨~°OÖ’ KÕ~åÛÅx
JO\Ï~°∞ "å~°∞.
Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Ñ¨Ù@ìx ¢ãÅÎ‘ ∞ ~ˆ yÑ¨à§◊ x Z‰õΩ¯=QÍ uO>Ë, Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Ñ¨Ù_»`å~°x
H˘iÜ«∂ ^Õâã◊ ∞¨ Å÷ #=∞‡HõO.
K≥h· Ü«ÚÅ∞, H˘iÜ«∂ ^Õâã◊ ∞¨ Å÷ ∞, ~ˆ QÆ∞`À KÕã#≤ "≥<· #£ ∞ ¿ãq™êÎ~@
° .
Ü«Ú=f Ü«Ú=‰õΩÅ#∞ „¿Ñ=∞Ö’ Ñ¨_ãÕ ∞¨ OÎ ^Œx H˘iÜ«∂#¡ #=∞‡HõO JO^Œ∞Hˆ
~ˆ QÆ∞ Ñ¨ÓÅ∞ L#fl H˘=∞‡efl \’Ñ≤ÖÏ¡ ^èiŒ ™êÎ~@ ° . P "åã¨#‰õΩ ¢ãÅÎ‘ ∞
PHõi¬`∞« Ö∫`å~°x "åi #=∞‡HõO.
8
q@q∞<£ 'ã≤— ˆ~yÑÖ_»∞Ö’ JkèHõOQÍ LOk. =O^Œ„QÍ=ÚÅ `å*Ï
~ˆ yÑÖ_»Ö¡ ’ „áÈ\©#∞¡, Ñ‘K∞« Ñ¨^•~å÷Å∞, Ñ≤O_çÑ^¨ •~å÷Å∞, HÍºe¬Ü∞« O,
"≥∞wfl+≤Ü∞« O, S~°<,£ á¶êã¨Ê~°ãπ WOHÍ W`«~° =¸ÅHÍÅ∞ Z<Àfl L<åfl~Ú.
ÃÑ^ŒÌ ÃãA
· Ö’ ^˘iˆH QÆOQÆ̂~y ÑÖ_»∞ QÆ∞A˚ ÖËHõ HõO_» Hõeæ Ü«∂Ñ≤ÖòÖÏ
H˘iH˜ u<Õ ÑÖ_»∞. nxfl #∂i Ñ¨Ùà◊§‰õΩ ÖËÑ#¨ OQÍ "å_»`å~°∞ K≥h· Ü«ÚÅ∞.
QÆOQÆ̂~y ÑÖ_»∞,¡ HÍÜ«∞Å`À ~°H~õ H° ÍÅ∞ =O@Å∞ KÕ™êÎ~∞° "≥<A ≥ ÖÏ
"åã¨∞Å∞.
~ˆ yK≥@∞ì P‰õΩÅ∞ |^Œs Ñ¨„`«OQÍ q<åÜ«∞Hõ ^Õ=ÙxH˜ ã¨=∞iÊOz, ~ˆ QÆ∞
P‰õΩefl ™êfl#O KÕ¿ã h\˜Ö’ F QÆO@ <åx# `«~åfi`« P hà◊§`À
™êfl#O KÕ¿ãÎ K«~‡° ~ÀQÍÅ∞O_»=h, JÅs˚Å∞ (K«~å‡x‰õΩ#fl) áÈ`åÜ«∞x
JO@∞<åfl~°∞ Ñïâ’^è‰Œ Ωõ Å∞.
Wxfl q^è•Å∞QÍ =∞#‰õΩ Ñ¨xH˜=KÕÛ HõÅÊ`«~∞° =Ù ~ˆ QÆ∞K≥@∞ì ÃÑOK«∞^•O,
=∞# J=ã¨~åÅ#∞ f~°∞Û‰õΩO^•O. P~ÀQÆºOQÍ rq^•ÌO.
á⁄@¡HÍÜ«∞`À P~ÀQÆºO
¿ã¯H±QÍ~ü,ì Éèlí OQÍ, Ñ¨\’ÖÏ, âıfi=~ål, ã¨∞n~°… WÖÏ Z<Àfl q^è•Å∞QÍ
"åi "åi ÉèÏ+¨Ö’¡ Ñ≤ez<å ''á⁄@¡HÍÜ«∞—— JO>Ë<Õ `≥Å∞QÆ∞ ÉèÏ+¨Ö’
=∞#‰õΩ ÉÏQÍ J~°=÷ ∞ÜÕ∞ºk. [fi~°O #∞O_ç HÀÅ∞‰õΩ<Õ ~ÀyH˜ =ÚO^Œ∞QÍ
ÃÑ>Ëì ‰õÄ~° á⁄@ìHÍÜ«∞ ‰õÄ~°.
á⁄@¡ H ÍÜ« ∞ Ö’ `Õ = ∞âß`« O Z‰õ Ω ¯=QÍ LOk. „áÈ\© # ∞¡ , Ñ‘ K « ∞ ,
HÍ~ÀƒÃÇÏ· „^Õ@∞¡, „H˘=Ùfi Ñ¨^•~å÷Å∞, Ñ≤O_çÑ^¨ •~å÷Å∞, HÔ ~À_≥h, iÉ’ÃÑe·¶ <£,
â◊HÎ̃ Ñ¨Ù+¨¯ÅOQÍ Åaèã∞¨ OÎ k. JO^Œ∞Hˆ „Ñ¨f"å~°∞ á⁄@¡HÍÜ«∞ ÅaèOK«∞
ã‘ [ #¡ Ö ’ ‰õ Ä ~° Q Í, ÃÑ~° ∞ QÆ ∞ Ñ¨ K « Û _ç , |r˚ Å ∞, xOÑ¨ Ù _» ∞ ‰õ Ä ~° ,
`åoOÑ¨Ù‰õÄ~°QÍ, =Ú^Œ‰Ì Äõ ~° ZO`À ~°∞zQÍ LO@∞Ok. HÍ|\˜ì `«ÑÊ¨ Hõ
Éèí∞lOKåe.
yO[Å`À P~ÀQÆºO
á⁄@¡HÍÜ«∞ uO>Ë QÆ∞O_≥‰õΩ |ÅO =ã¨∞ÎO^Œx K≥Ñ¨ÙÎ<åfl~°∞ „Ñ¨Hõ$u
âßG"Õ`«ÎÅ∞.
[fi~°OQÍ L#flÑ¨C_»∞ D ‰õÄ~°u#fl "≥O@<Õ XO\’¡ L#fl "Õ_xç `«yOæ z,
9
[fi~° f„=`«#∞ `«yOæ z, â◊s~°OÖ’x #∂º„\˜H± =º=ã¨#÷ ∞ ã¨~Ô #· ã≤u÷ Ö’xH˜
fã¨∞‰õΩ =ã¨∞OÎ ^ŒO@∞<åfl~°∞ (á⁄@¡HÍÜ«∞).
|~°∞=Ù Z‰õΩ¯=QÍ =Ù#fl"å~°∞, _»Ü∂« Éˇ\ ã˜ π "åºkè L#fl"å~°∞, „Ñ¨f~ÀA
á⁄@¡ HÍÜ«∞ ‰õÄ~°#∞ u<˘K«∞Û. WÖÏ u#_»O =Å¡ |~°∞=Ù `«y,æ â◊HÎ˜
ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok.
`«fi~°QÍ r~°=‚ ∞ÜÕ∞º á⁄@¡HÍÜ«∞#∞ uO>Ë á⁄@¡HÍÜ«∞ÖÏ ã¨#flQÍ, <åAQÍæ
LO\Ï~°x ‰õÄ_® âßG"Õ`ÅÎ« ∞ K≥ÑÙ¨ <Î åfl~°∞. ÃÑQ· Í PHõe ÉÏQÍ "Õã∞¨ OÎ k.
g~°ºÑ¨Ù+≤ì KÕã∞¨ OÎ k.
PÖ’¿Ñ+≤Ü∂« `À ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞» `«∞#fl"å~°∞, |@ì`Å« `À ÉÏ^èÑŒ _¨ "Õ åiH˜, F
â◊√Éè"í å~°!Î „Ñü~ÀE L^ŒÜ∞« O á⁄@¡fQÆ P‰õΩÅ ~°ãO¨ L^ŒÜ∞« O `«Å‰õΩ
~åã¨∞‰õΩx ÉÏQÍ Pi# `«~åfi`« ~Ô O_»∞QÆO@Å∞ Py, ã¨|∞ƒ "å_»‰Ωõ O_®
™êfl#O KÕ ¿ ãÎ , |@ì ` « Å áÈ~Ú, `« Å g∞^Œ "≥ O „@∞Hõ Å ∞
"≥ Ú Å∞™êÎ Ü « ∞ O@∞<åfl~° ∞ . (P q+¨ Ü « ∞ O |@ì ` « Å L#fl"å~° ∞
x~°∂Ñ≤OKåeû# q+¨Ü∞« O).
=∞Å|^ŒúHõO`À ÉÏ^ŒÑ¨_»∞`«∞<åfl~å? S`Õ "≥O@<Õ ÉÏQÍ ÑÖ_ç#
á⁄@¡HÍÜ«∞, yO[Å`À ã¨Ç¨ u#O_ç. q~ÀK«#O ™êÑ¶Q‘ Í J=Ù`«∞Ok.
(H˘kÌQÍ =∂„`«"∞Õ "Õã∞¨ HÀ"åe).
á⁄@¡fQÆ P‰õΩÅ ~°ãO¨ XHõ K≥OKå_»∞ „`åy<å, ã¨∞Yq~ÀK«#O J=Ù`«∞Ok.
Ñ¨à√◊ § ZÖÏ uO>Ë P~ÀQÆºO
L^ŒÜ∂« <Õfl ÑÖ_»∞¡ u<åe. `å*ÏÑÖ_»#¡ ∞ „á⁄^Œ∞<Ì flÕ fã¨∞HÀ=_»O =Å¡
g∞‰õΩ `≥eÜ«∞x "Õ∞Å∞ KÕ‰Äõ ~°∞`«∞Ok.
Ô~O_»∞QÆO@Å q~å=∞O fã¨∞‰õΩO@∂ XHÀ¯™êi, XHÀ¯~°HõO ÑÖ_»∞
K˘Ñ¨C# ÑÖ_»∞¡ u<åe. â◊s~°OÖ’x \ÏH˜û#∞¡ Éˇ@ · ‰õΩ ÑÖÑ≤, |~°∞=Ù
`«Q_æÆ ®xH˜ ^ÀÇ¨Ï^Œ Ñ¨_∞» `«∞Ok.
=∞#O fã¨∞‰õΩ<Õ PÇ¨~°OÖ’ q∞`«OQÍ HÍ‰õΩO_® `«Q∞Æ "≥∂`å^Œ∞Ö’
fã¨∞HÀ=_»O =∞Ozk. g∞ =Ü«∞ã¨∞û Ñ¨x, P~ÀQÍºxfl ^Œ$+≤Öì ’ ÃÑ@∞ì‰Ωõ x
Ñ¨à√◊ § u#_»O =∞Ozk.
=∞#‰õΩ U ã‘[<£Ö’ J~Ú<å qq^èŒ ~°HÍÅ ÑÖ_»∞¡ Åaè™êÎ~Ú. H˘xfl
ÑÖ_»∞¡ =∂„`«O ã‘[#∞ |\˜ì Åaè™êÎ~Ú. JÖÏO\˜ ÑÖ_»#¡ ∞ u#@O
JÅ"å@∞ KÕã∞¨ HÀ=_»O =∞Ozk.
10
„Ñü ã‘[#∞Ö’ ^˘iˆH ÑÖ_»#¡ ∞ u#_»O, EºãπÅ#∞ „`åQÆ_O» ^•fi~å
P~ÀQÆºOQÍ LO_»_»"Õ∞HÍ^Œ∞, JkèHõ |~°∞=Ù#∞ `«yæOK«∞HÀ=K«∞Û
#O@∞<åfl~°∞ áÈ+¨HÍÇ¨~° xÑ¨Ù}∞Å∞.
ÑÖ_»#¡ ∞ u#_»O =Å¡ J<ÕHõ ~°HÍÅ „Ñ¨Ü∂≥ [<åÅ∞<åfl~Ú. g\˜Ö’ ã¨ÇÏ¨ [
ã≤^"úŒ ∞≥ #ÿ q@q∞#∞¡, q∞#~°Å∞û, ÃÑ\· ’ÔHq∞HõÖòû LO\Ï~Ú.
â◊s~°OÖ’ q@q∞#∞¡ Ö’Ñ≤Oz#Ñ¨C_»∞ q@q∞#∞¡ \ÏÉˇ@ ¡ ∞¡ "å_»_O» Hõ<åfl
ÑÖ_»#¡ ∞ uO>Ë ã¨ÇÏ¨ [ã≤^"úŒ ∞≥ #ÿ q@q∞#∞¡ â◊s~åxH˜ Åaè™êÎ~Ú.
„Ñü~ÀA S^Œ∞ ~°HÍÅ ÑÖ_»¡ =ÚHõ¯Å∞ ÖË^• S^Œ∞ =ÚHõ¯Å∞ u#_»O
=Å¡ ãÖÑ¨Ó~°O‚ QÍ, P~ÀQÆºOQÍ LO\Ï~°∞.
ÑÖ_»¡Ö’ `«‰õΩ¯=QÍ LO_Õ ™È_çÜ«∞O |~°∞=Ù#∞ `«yæOK«_»OÖ’
`À_»Ê_»∞`«∞Ok.
=O\˜H˜ h~°∞Ñ¨@_ì O» =Å¡ =KÕÛ T|HÍÜ«∂xfl `«yãæ ∞¨ OÎ k. _≥\· òÖ’ 1/3
=O`«∞ ÑÖ_»∞,¡ ‰õÄ~°QÍÜ«∞Å∞ u#_»O =Å¡ `«fi~°QÍ |~°∞=Ù `«Q∞Æ `æ å~°∞.
g\˜Ö’ `«‰Ωõ ¯= Hˆ ÅsÅ∞O\Ï~Ú. JO^Œ∞=Å¡ H˘Öˇ¢™êìÖò ÃÑ~°Q^Æ ∞Œ .
ÑÖ_»∞¡ Zxfl u<åfl Z@∞=O\˜ #+Öì ÖË^∞Œ . Z‰õΩ¯= HÍºÅsÅ∞ ^ŒiKÕ~=° Ù.
"Õãq¨ Ö’ „Ñ¨`ºÕ HõOQÍ XO\˜H˜ K«Å^¡ <Œ åxflKÕÛ Ñ¨à√◊ § ^˘~°∞‰õΩ`å~Ú. g\˜x
<Õ~∞° QÍ u#_»OHÍh, EºãπQÍ „`åQÆ_O» ^•fi~å â◊s~åxH˜ K«Å^¡ #Œ O
KÕ‰õÄ~°∞`«∞Ok.
Ñ¨#ã¨, Hõ~∂° ƒ*Ï, J<åã¨, =∂q∞_ç WÖÏ qq^èŒ ~°HÍÅ∞ Ñ¨à√◊ § HõeÑ≤
u#_»O, EºãπÅ∞ HõeÑ≤ „`åQÆ_O» JÅ"å@∞ KÕã∞¨ ‰õΩO>Ë P~ÀQÆºO`Àáê@∞
T|HÍÜ«∂xfl `«yOæ K«∞‰õΩ<Õ J=HÍâ◊O LOk.
P~ÀQÍºxfl `«H} ∆õ "Õ∞ WKÕÛ D „Ñ¨H$õ u=~åÅ∞ Ñ¨à√◊ § "åºÜ«∂=∂ÅHÀãÖ
Y~°∞Û ÃÑ@ì_O» =∂x, Ñ¨à§◊ #∞ u#_»O JÅ"å@∞ KÕã∞¨ HÀO_ç.
yO[Å∞ =O@Ö’¡ "å_»_O» , J=ã¨~åxfl |\˜ì á⁄@∞ì`À ã¨Ç¨ =O@Å∞
KÕÜ∞« _»O, <å#Éˇ@∞ìH˘x u#_»O =Å# qÅ∞"≥#· áÈ+¨HÍÅ∞ JO^Œ∞`å~Ú.
(â◊s~åxH˜)
qq^èŒ ~°HÍÅ yO[ ^è•<åºÅ∞, qq^èŒ ~°HÍÅ =O@Å∞QÍ KÕã¨∞H˘x
u<˘K«∞Û. <å#Éˇ\ ì˜ "≥ÚÅÔHuÎOz uO@∂ LO_»_O» =Å# ÃÑ· á⁄@∞ì`À
ã¨Ç¨ fã¨∞‰õΩ#fl@¡ =Ù`«∞Ok.
11
"≥ÚÅHõÅ∞ P~ÀQÍºxfl JOkOK«_O» Ö’ „Ñ¨=ÚYáê„`« =Ç≤Ï™ÈÎOk. qkèQÍ
"≥ÚÅHõÅ∞ u#_»O =Å# â◊H,Î̃ ~ÀQÆx~À^èHŒ õ â◊HÎ̃ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok.
"≥ÚÅHõ yO[Å=Å¡ â◊s~°O ZO`À â◊H˜Îx „áÈQÆ∞ KÕã¨∞‰õΩO@∞Ok.
=ÚYºOQÍ =Ü«∞ã¨∞û =∞o§# "åiH˜ "≥ÚÅHõÅ∞ ZO`À LÑ¨Hiõ ™êÎ~Ú.
QÀ^èŒ∞=∞, *Á#fl, ~åy, ã¨[˚, z‰õΩ¯_»∞ *ÏuyO[Å∞ Ñ¨Ñ¨C^è•<åºÅ∞,
ÃÑã¨Å∞, HõO^Œ∞Å∞, â◊#QÆÅ∞, "≥∞O`«∞Å∞, "Õ~∞° â◊#QÆÅ∞, P"åÅ∞, #∞=ÙfiÅ∞,
„á⁄^Œ∞uÌ ~°∞QÆ∞_»∞ yO[efl "å_»∞HÀ=K«∞Û#∞.
q@q∞#∞ 'ã≤— P~˘O^ŒÅ ~Ô @∞¡ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. _ç.W.ÔH. q@q∞#∞¡ Jaè=$kú
K≥O^Œ∞`å~Ú.
Ñ‘K∞« , lO‰õΩ, S~°<Å£ ∞ q_»∞^ŒÅ J=Ù`å~Ú. "≥ÚÅHõefl u<åflHõ „á⁄\©#∞¡,
á¶êº@∞û, q@q∞#∞¡, HÍ~ÀƒÃÇ·Ï„_Õ@∞¡, Yx*ÏÅ#∞ â◊s~°O ã¨∞Å∞=ÙQÍ
„QÆÇ≤Ïã¨∞ÎOk.
"≥ÚÅHõÖ’¡x Ñ‘K«∞ r~å‚â◊H˜Îx "≥Ú~°∞QÆ∞Ñ¨~°∞ã¨∞ÎOk. ~°HõÎÇ‘Ï#`«, ~°HõÎO
QÆ_H¤» @
õ _ì O» , JÅû~°∞¡ ÖÏO\˜q ~°∞QÆ‡`«Å∞ ~å‰õΩO_® D "≥ÚÅHõÖ’¡x
áÈ+¨HÍÅ∞ `À_»Ê_»`å~Ú.
HÍº#û~ü`À áÈ~å_Õ ÅHõ}∆ ÏÅ∞ Hõey =ÙO\Ï~Ú. ã¨ÖÏ_£ûÖ’, D "≥ÚÅHõefl
HõeÑ≤ u#_»O =Å¡ g∞ â◊HÎ̃ ~Ô \ì̃OÑ¨Ù J=Ù`«∞Ok. ~°∞z ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok.
~ÀQÍÅ∞ ~å=Ù. â◊HHÎ˜ ˜ ~°∂ÑÖ ''"≥ÚÅHõyO[Å∞—— J#fl x<å^ŒO`À ~ÀAÖ’
U^À XHõ¯Ñ¨Ó>ˇ<ÿ å "≥ÚÅÔHuÎ# yO[Å∞ g∞ PÇ¨~°OÖ’ KÕ~Û° _»O =Å¡
g∞ g∞ P~ÀQÆºO KåÖÏ ÉÏQÆ∞O@∞Ok.
P~ÀQÆºOQÍ rqOK«_"» ∞Õ =∂#= [#‡‰õΩ P#O^ŒO. J<å~ÀQÆºO ~ÀQÍÅ∞,
J^˘Hõ #~°HOõ . ã¨fi~°Oæ HÍ"åÖ’? ÖËHõ #~°HOõ Ö’<Õ LO\Ï~À? g∞ˆ~
`ÕÅ∞ÛHÀO_ç P Kèå~Úãπ g∞^Õ!
"å=Ú`À P~ÀQÆºO
ã¨∞QÆOkè „^Œ"åºÖ’¡ XHõ>#ÿˇ "å=Ú#∞ J*Ïfi<£ Jx ‰õÄ_® JO\Ï~°∞.
nxfl B+¨ÔŒè QÍ "å_»`å~°∞. "å=Ú PÇ¨~åxfl r~°=‚ ∞ÜÕ∞º@@∞¡ KÕã,≤
â◊s~åxH˜ =O@ |>ËÖì Ï KÕã∞¨ OÎ k. â◊s~åxH˜ "Õ_xç HõeOæ z, "å`åxfl
`«yOæ KÕ QÆ∞}O, "å=ÚÖ’ LOk.
„¿ÑQÆ∞Å HõêŒ Hõ#∞ „Hõ=∞|^ŒOú KÕã,≤ â◊s~åxH˜ Ñ¨Ù+≤xì , "≥∞^Œ_∞» ‰õΩ L`Õ*Î Ïxfl
12
Wã¨∞ÎOk. <À\˜ ^Œ∞~°æO^è•xfl JiHõ\ ˜ì, „¿ÑQÆ∞Ö’¡ U~°Ê_ç# Ñ¨ÙO_»¡#∞
=∂#∞Ê`«∞Ok "å=Ú. "å=Ú#∞ "≥∞`«QÎ Í #∂i HõëêÜ«∞O KÕã≤ „`åy`Õ
Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’ =∞O@=Å# HõeQˆ QÆ∞O_≥<˘Ñ≤Êx x"åiã¨∞OÎ k.
QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« OÃÑ· "å=Ú „Ñ¨ÉÏè =O Z‰õΩ¯=QÍ LO@∞Ok. "≥∞Åÿ ™êÑ¶Q‘ Í
"≥à§ı @∞¡ KÕã∞¨ OÎ k. ÉÏeO`« [fi~åÅ#∞ J_»∞‰¤ Ωõ O@∞Ok.
„Ñ¨ãq¨ Oz# ¢ãÅÎ‘ ∞ "å=Ú#∞ "Õ~ÚOz, á⁄_çKãÕ ,≤ PÇ¨~°OÖ’ fã¨∞‰õΩO>Ë
áêÅ∞ ã¨=∞$kú KÕã∞¨ OÎ k. QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« O ãÖHÀzOK«∞H˘O@∞Ok.
x=∞‡ PÜ«∂ãÖ, Hõáê¶ Å#∞ `«yOæ z, âßfiã¨#∞ `ÕeHõÑ~¨ ∞° ã¨∞OÎ k.
"å=Ú#∞ h\˜Ö’ ÉÏQÍ =∞~°QÉÆ \ˇ ì˜ =_»H\õ #ì˜ HõëêÜ«∂xfl `≥Å· áêHõO
=KåÛHõ Ç¨~°u Hõ~∂° Ê~åxfl HõÅáêe. W^Õ Hõ~∂° Ê~°`Å·≥ O. D Hõ~∂° Ê~°
`≥Å· O H˘xfl ~°HÍÅ <˘Ñ¨CÅ#∞ `«yãæ ∞¨ OÎ k.
Hõ~°∂Ê~åxfl HõÅÑ¨‰õΩO_® "å=Ú h\˜x ÉÏQÍ =∞~°QÆÉˇ\ ì̃ JO^Œ∞Ö’
<≥~Úº"Õã,≤ =O_ç fã≤# `≥Å· O ‰õÄ_® H˘xfl~°HÍÅ "åº^è∞Œ Å‰õΩ B+¨ÔŒè QÍ
Ñ¨xKÕã¨∞ÎOk.
HÍà◊§‰õΩ uq∞‡i, "≥Ú^Œ∞ÌÉÏiáÈ=@O, Ñ¨ÙO_»∞¡Ñ¨_»@O, `«~°K«∂
ãÖÉèqí ã¨∞OÎ \Ï~Ú. =∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨Ï"åºkè`À ÉÏ^èÑŒ _¨ "Õ åiÖ’, "≥eHÀãπ "≥<· û£ `À
ÉÏ^èÑŒ _¨ "Õ å~°∞ "å=Ú #∂<≥QÍh, Hõ~∂° Ê~°`Å·≥ O =∞~°#ú KÕ¿ãÎ ~°H<Îõ åàÏÅ∞
qK«∞ÛH˘x ~°H„Îõ Ñ¨™ê~°O ™êÑ¶Q‘ Í LO@∞Ok. (=ÚYºOQÍ =∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨Ï"åºkè
L#fl"å~°∞ "å=Ú#∂<≥`À HÍà◊√§ KÕ`∞« Å∞, =∞~°#ú KÕã∞¨ ‰õΩO>Ë =∞Ozk)
HÍà◊√§ "≥Ú^Œ∞ÉÌ Ï~°=Ù.
„Ñü~ÀE "å=Ú, LÑ¨C, q∞iÜ«∂Å∞ HõeÑ≤ #∂i Ñ¨~°QÆ_»∞Ñ¨Ù#
uO@∞O>Ë, ~°HÎõ =$kúx Hõeãæ ∞¨ OÎ k.
"åOÑ¨Ù=Ùfi Wk Hõ~°∂Ê~°O aà◊§Å =∂kiQÍ<Õ LO@∞Ok. H˘kÌ
"≥∂`å^Œ∞Ö’¡<Õ nxx "å_®e. "åOÑ¨Ù=Ùfi#∞ `«=∞Åáê‰õΩÖ’¡ ÃÑ\˜ì #q∞e
uO>Ë Ñ¨_Ãç ãO, <˘Ñ¨CÅ∞, JriÎ, Hõ_∞» Ñ¨Ù L|ƒ~°O, qˆ~K«<åÅ∞, ZÅs˚Å‰õΩ
K«H¯õ \˜ LÑ¨â=◊ ∞#O "å=ÚÖ’ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
"å=Ú á⁄_çx HõKåÛÑ¨KåÛQÍ #∂i Ñ¨Å∞K«x QÆ∞_»Ö¤ ’ "Õã≤ =¸@QÆ\ ˜ì
"åã¨# Ñ‘eÛ`Õ, [Å∞|∞, =Ú‰õΩ¯ k|ƒ_»#∞ `«yãæ ∞¨ OÎ k. "å=Ú á⁄_ç
"åã¨# Ñ‘eÛ<å [Å∞|∞ ÉèÏ~°O `«Q∞Æ `æ ∞« Ok.
13
"å=ÚÖ’ Ü«∂O\© ÉÏºH©iì Ü«∞Öò QÆ∞}ÏÅ∞ L<åflÜ«∞x Ñïâ’^è#Œ Ö’¡ `Õe#
JOâ◊O. #∂<≥Ö’ "å=Úá⁄_ç HõeÑ≤ „Ñü~ÀE uO@∞O>Ë JiKÕ`∞« Å∞,
JiHÍà◊§‰õΩ K≥=∞@ Ñ¨@_ì O» `«Q∞Æ `æ ∞« Ok.
h\˜x ÉÏQÍ =∞iyOz, JO^Œ∞Ö’ "å=Ú "Õã≤ =∞m§ =∞iyOz# h\˜
Pqix Ñ‘eÛ<å =∞Ozk. ÖË^• P h\˜x K«ÖÏ¡iÛ# [ÖÏxfl Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ
F Ô~O_»∞ K≥OKåÅ∞ W¿ãÎ L^Œ~°HÀâ◊ "åº^èŒ∞Å #∞O_ç LÑ¨â◊=∞#O
HõÅ∞æ`«∞Ok.
P~ÀQÆºÑ¨Ù z\Ï¯Å∞
PHõe =∞O^ŒyOz, "åO`«∞Å∞ =KÕÛ@@∞ìQÍ LO@∂, <À\’¡ h~°∞ T~°∞`«∂
L|ƒ~°OQÍ, Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’ <˘Ñ≤ÊQÍ LO>Ë, Jr~°‚ "åºkèQÍ QÆ∞iÎOKåe.
J@∞=O@ Ñ¨C_»∞, ~åà◊§ LÑ¨C HõeÑ≤# h~°∞ „`åy`Õ "≥O@<Õ "åOu
=zÛ H˘O`« LÑ¨â=◊ ∞#O HõÅ∞æ`∞« Ok. `«~åfi`« F <åÅ∞æQOÆ @Å∞ Ug∞
u#‰õΩO_® LO>Ë =∞Ozk.
QÆ∞O_≥Ö’ =∞O@, Ñ¨Ùe „`Õ#∞ÊÅ`À ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞» `«∞<åfl~å? "≥O@<Õ F Ñ¨k
ZO_»∞ „^•HõÅ∆ ∞, XHõ HõÑC¨ ™⁄~°HÍÜ«∞~°ãO¨ `À HõeÑ≤ „`åy`Õ, "≥O@<Õ
LÑ¨â=◊ ∞#O HõÅ∞æ`∞« Ok.
<À~°∞ `«_ç PiáÈ~Ú, <åÅ∞Hõ Ñ≤_»∞K«∞Hõ@∞ì‰õΩáÈ`«∞O^•? "≥O@<Õ
<≥~ÚºÖ’ "Õ~ÚOz# Å=OQÍÅ∞ H˘xflO\˜x Éè’[<åxH˜ =ÚO^Œ∞ #q∞e`Õ
QÆ∞}O HõxÊã¨∞OÎ k. PHõe Ñ¨ÓiÎQÍ =∞O^Œy¿ã,Î =∞Oz <≥~ÚºÖ’ ^À~°QÍ
H˘xfl "≥Å∞¡e¡ ~ˆ ‰õΩÅ∞, H˘xfl =Ú#QÍ‰õΩÅ∞, áêÅ‰õÄ~° P‰õΩÅ`À KÕã#≤
~°ãO¨ fã¨∞‰õΩO>Ë LÑ¨âq◊ ∞ã¨∞OÎ k.
=∂\˜=∂\˜H˜ PHõÖ™Ë ÈÎO^•? Jk ^˘OQÆ PHõe, ^•xfl x"åiOKåÅO>Ë?
HÍºÔ~\ò ã¨∂Ñ¨Ù, q∞iÜ«∂Å HõëêÜ«∞O, H˘uÎg∞~° P‰õΩÅ∞ LÑ¨Ü∂≥ yOK«O_ç.
JkèH"õ ∞≥ #ÿ PHõex JiHõ@_ì ®xH˜ L_çH#˜ J#flOÖ’ rÅHõ„~° K«∂~°O‚ ,
<≥~Úº z\ỖH_»∞ LÑ¨C HõÅ∞Ñ¨Ù‰õΩx Éè∞í lOK«O_ç.
Éè∞í HÍÎÜ∂« â◊OQÍ LO^•? P"åÅ∞, ~åà◊§ LÑ¨C, WOQÆ∞= z\˜HÔ _»∞ HõeÑ≤#
h\˜x „`åy`Õ, QÍºã¨∞ q_»∞^ŒÖ·ˇ PÜ«∂™êxfl x"åiã¨∞OÎ k.
r=# â‹·eÖ’ ‰õÄ_® =∂~°∞Ê KÕã¨∞H˘x PÇ¨~°O Éèí∞l¿ãÎ („`åy#
=º=kèxzÛ) Jr~°‚ "åºkè ~å^Œ∞.
14
Jã≤_\ç ,© Ñ¨ÙÅ¡\ ˜ „`Õ#∞ÊÅ∞, "åÜ«ÚãÖ|Okè`« ã¨=∞ã¨ºÅ∞ Jr~°‚ "åº^è∞Œ Å∞
=∞x+≤H˜ ã¨~fi° ™ê^è•~°}"≥∞ÿ áÈÜ«∂~Ú. q~°∞^Œú PÇ¨~°O, q~°∞^Œú ã¨=∞Ü«∞O,
=∞™êÅ =O@HÍÅ∞, ~å„uà◊ √ § ¿ãqOK« _ » O =Å¡ , ã¨ = ∞ã¨ º Å∞
L`«Ê#fl=∞=Ù`«∞<åfl~Ú. x=∞‡ ~°ãO¨ Ö’ ™È_® LÑ¨C#∞ HõÅ∞Ñ¨Ù‰õΩx ~ÀA‰õΩ
2 =∂~°∞¡ fã¨∞‰õΩO>Ë L^Œ~°OÖ’ ™œHõ~°ºOQÍ LO@∞Ok. "å~åxH˜
XHõ¯™êi LÑ¨"åãÖ LO_»_O» =∞Ozk.
HÍºÉËr ~°ãO¨ ~Ô O_»∞ K≥OKåÖ’¡ XHõ K≥OKå_»∞ `Õ<`≥ À HõeÑ≤ „Ñü~ÀE
fã¨∞‰õΩO>Ë (Ñ¨~Q° _Æ ∞» Ñ¨Ù#) ÃÑ`· º« O x"å~°}ÿ̌ Jã≤_\ç ˜ `«Q∞Æ `æ ∞« Ok.
H©~^° Àã¨HÍÜ«∞ ~Ô O_»∞ K≥OKåÅ∞, rÅHõ„~° K«∂~°O‚ , J~° K≥OKå_»∞ HõeÑ≤
L^ŒÜ∞« O Ñ¨~Q° _Æ ∞» Ñ¨Ù# ¿ãq¿ãÎ x„^ŒÖqË ∞, PO^Àà◊# x"åiOK«=K«∞Û#∞.
10 #Å¡x „^•Hõ,∆ âÁOiîK∂« ~°O‚ áêÅÖ’¡ =∞iyOz ~ÀA‰õΩ 2-3 ™ê~°∞¡
fã¨∞‰õΩO>Ë Jã≤_\ç ˜ W>Ëì `«yáæ È`«∞Ok. Wk K«H¯õ x x"å~°}O. F Ñ¨k
#Å¡x „^•HõÅ∆ ∞, 3 JuÎÑà¨ √◊ §, 1 >Ë|∞Öòã∂¨ Ê<£ „uÑ¶Å¨ K«∂~°O‚ HõeÑ≤
uO>Ë, =∞Å|^ŒHú Oõ x"å~°} J=Ù`«∞Ok.
L^Œ~° ã¨=∞ã¨ºÅxflO\˜H© K«H¯õ \˜ Ñïëê¯~°O ^•x=∞‡ ÑÖ_»∞#∞ u#_»O.
„Ñü ~ÀA Ñ¨~Q° _Æ ∞» Ñ¨Ù# ^•x=∞‡ ÑÖ_»∞#∞ uO>Ë L^Œ~° ã¨=∞ã¨ºÅhfl
W>Ëì ã¨=∞ã≤ áÈ`å~Ú. ÑÖ_ç# ^•x=∞‡ ÑÖ_»∞#∞ Éè’[<åxH˜ =ÚO^Œ∞
u#O_ç.
H˘|ƒi h~°∞, x=∞‡~°ãO¨ , Lã≤i ~°™êxfl `«~K° ∞« QÍ fã¨∞HÀ=_»O =Å¡
Jã≤_\ç ˜ ã¨=∞ã¨ºÅ∞O_»=Ù. ^•x=∞‡ ~°ãO¨ , „^•Hõ~∆ ã° O¨ , =∂q∞_ç`åO„_»
JÑ¨ C _» Ñ ¨ C _» ∞ ¿ãqOK« _ » O =Å¡ H˘xfl ~° H ÍÅ ã¨ = ∞ã¨ º Å∞
Ñï+¨¯iOK«|_»`å~Ú.
"åO`«∞Å∞ J=Ù`«∞O>Ë, "≥ÅQÆÑO¨ _»∞, `å*Ï Lã≤iHÍÜ«∞, `å*Ï H˘uÎg∞~°,
H˘|ƒi HõeÑ≤ K«\ fl© KÕã∞¨ H˘x J#flOÖ’ uO>Ë "åO`«∞Å∞ `«Q∞Æ `æ å~Ú.
ZO_çáÈ~Ú# x=∞‡ K≥H¯õ #∞ HÍeÛ =∞ã≤KãÕ ,≤ `Õ<`≥ À ¿ãq¿ãÎ "åO`«∞Å∞
`«QÆ∞æ`å~Ú.
Lã≤i ~°ãO¨ Ö’ `Õ<≥ HõeÑ≤ <åeHõ‰Ωõ ~åã¨∞‰õΩO>Ë ÃÑ`· º« Ç¨iQÍ Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ k.
rÅ Hõ„~° { ^èxŒ Ü«∂Å∞ { âÁOiî HõeÑ≤ K«∂~°O‚ KÕã,≤ `Õ<`≥ À ¿ãq¿ãÎ
"åO`«∞Å#∞ x"åiOK«=K«∞Û#∞. q+¨`∞« Åº"≥∞#ÿ PÇ¨~° ¿ã=#O =Å¡
15
Ju™ê~°O ãÖÉèqí OKÕ „Ñ¨=∂^ŒO LOk. W@∞=O@Ñ¨C_»∞ Pã¨∞Ñ¨„uÖ’
"≥O@<Õ J_ç‡\ò J=fi@O „âıÜ∞« ã¨¯~°O.
Ju™ê~°O ãÖÉèqí Oz#Ñ¨Ù_»∞ "≥∞`«QÎ Í =O_ç# J#flO u<åe. ÖË^•
H˜z_ô, Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù, WOQÆ∞=`À KÕã#≤ P‰õΩ‰õÄ~° Ñ¨ÑC¨ =∞Oz PÇ¨~°OQÍ
Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ k. ™⁄~°, J~°\Ñ˜ Ù¨ =Ùfi, H˘uÎg∞~°`À KÕã#≤ =O@HÍÅ∞ =∞Ozq.
<À\˜ Ñ¨Ùà◊√§ =zÛ#Ñ¨Ù_»∞ áêÅ`À áêÜ«∂ãÖ KÕã∞¨ H˘x ~ÀA‰õΩ 3 ™ê~°∞¡
„`åQÆ_O» =∞Ozk.
XHõ HõÑC¨ H©~^° Àã¨HÍÜ«∞ ~°ãO¨ Ö’ XHõ K≥OKå_»∞ <≥~Úº`À fã¨∞‰õΩO>Ë,
á⁄uÎ Hõ_»∞Ñ¨ÙÖ’ =∞O@ x"å~°} J=Ù`«∞Ok. #@ìÅ =Å¡ L^Œ~°O
W<£ÃÑH¶ <∆õ ‰£ Ωõ QÆ∞~°=Ù `«∞Ok. D #∞e„H˜=ÚÅ ~°HÍÎxfl, QÆ∞O_≥#∞ ‰õÄ_®
W<≥ÊHù <∆õ H£ ˜ QÆ∞iKÕ™êÎ~Ú. h\˜ ^•fi~å, u<Õ Ñ¨^•~å÷Å ^•fi~å, =∞ÅO
^•fi~å W`«~∞° Å‰õΩ ™È‰õΩ`å~Ú. h\˜x ÉÏQÍ =∞iyOz, =_»É’ã≤, K«ÖÏ¡iÛ
„`åQÍe. Ñ¨zÛ H˘|ƒi `«∞iq∞# áêÅ#∞ fã≤, XHõ HõÑC¨ Ö’ xOÑ≤ XHõ
K≥OKå_»∞ `Õ<`≥ À fã¨∞‰õΩO>Ë #∞e Ñ¨Ù~°∞QÆ∞Å∞ #t™êÎ~Ú.
=∞l˚QÆ ~°∞zHõ~O° QÍ LO@∂ `ÕeHõQÍ r~°=‚ ∞=Ù`«∞Ok. =∞e# Ñ¨^•~å÷Å
qã¨~#°̊ ‰õΩ „Hõ=∞O KÕã∞¨ OÎ k. Ju™ê~°O, áêO_»∞~ÀQÆO, Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’ <˘Ñ≤Ê,
=¸„`« "åº^è∞Œ Å∞, Ñ≤`åÎÅ∞, Hõáê¶ Å∞ HõÅ∞QÆ=Ù. HÍ|\˜ì „Ñü~ÀE "å_»@O
Jxfl q^è•ÖÏ Hˆ =∆ ∞Hõ~O° .
P=ÙáêÅ∞ `ÕeHõQÍ r~°=‚ ∞=Ù`å~Ú. áêÅ=Å¡ ~°ã~¨ H° ^Îõ •è `«∞=ÙÅ∞ ã¨‡~°}
â◊H,Î̃ =$kú J=Ù`å~Ú. ~ÀA‰õΩ 3-4 ™ê~°∞¡ „`åQÆ=K«∞Û#∞. KåÖÏ=~°‰Äõ
~°∞QÆ‡`«Å∞ ^ŒiKÕ~=° Ù. B+¨ÔŒè ¿ãqOKÕ HÍÅOÖ’#∞, P `«~åfi`« "åºkè
`«yæ#Ñ¨Ê\˜H© H˘<åflà◊√§ qkè J#∞™ê~°OQÍ, âßG|^ŒúOQÍ#∂ Ñ¨`«ºO
áê\˜¿ãÎ â◊s~°OÖ’ Ñ¨Ù+≤ì ÃÑiy n~å…ÜÚ« +¨µ¬ HõÅ∞æ`∞« Ok. áê`«aÜ«∞ºO
`å*ÏHÍÜ«∞QÆ∂~°Å∞, xÅfi LO_»x =O@HÍÅ∞, áê`«<~≥ Úº Ñ¨^•ä ºxH˜
Ñ¨xH˜=™êÎ~Ú. ÉˇÅO¡ , QÆ∞=∞‡_ç, â◊`å=i, Jâ◊fiQÆOkä, H˘O_»=∞ÖˇÖ· ÏO\˜
B+¨^•è Å∞ q∞„â◊=∂xfl ™ê^èºŒ "≥∞#ÿ O`«=~°‰Äõ Ñ¨zÛ"Õ "å_®e. `Õ<≥ ZO`«
áê`«^#·≥ #∂, =∞Oz Ñ¶e¨ `åÅ#∞ Wã¨∞OÎ k.
Wã¨∞Hõ áê„`«Ö’ HÍK«|_ç, K«ÖÏ¡iÛ# h~°∞ P~ÀQÍºxfl HõÅ∞QÆ*ãË ∞¨ OÎ k. P
q^èOŒ QÍ HÍz K«ÖÏ¡iÛ# h~°∞, ã¨xfláê`« [fi~åxfl Jyfl =∂O^•ºxfl,
L^Œ~~° ÀQÍÅ‰õΩ, "åO`«∞Å∞ q+¨Ü∞« OÖ’#∂ J"≥∂Ñ¶∞¨ OQÍ Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ k.
16
^•Ç¨xfl `«yãæ ∞¨ OÎ k. Éè’[#O`Àáê@∞ HÍz K«ÖÏ¡iÛ# h~°∞ "å_ç`,Õ
u#fl J#flO K«H¯õ QÍ r~°=‚ ∞=Ù `«∞Ok.
„Ñü~ÀE `«ÑÊ¨ ‰õΩO_® `«y# „Ñ¨=∂}OÖ’ h~°∞ „`åQÆ∞`«∂ LO_®e.
Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’ <˘Ñ≤Ê =zÛ#Ñ¨C_»∞, P=∞¡, Ñ≤`Î« ÉÏ^èÖŒ ’¡#∂ h\˜H˜ |^Œ∞Å∞
áêÅ∞ „`åQÍÅx PÜ«Ú~ˆ fi^ŒO K≥|∞`ÀOk. ^èxŒ Ü«∂Å∞, rÅHõ„~°, ™⁄OÑ¨Ù,
P‰õΩÑ¨„u fã¨∞‰õΩx "≥∞`«QÎ Í á⁄_çKãÕ ≤ fã¨∞‰õΩO>Ë, HõÑO¨¶ `À ‰õÄ_ç# ^ŒQ∞Æ æ
PÜ«∂ãÖ `«Q∞Æ `æ ∞« Ok. HõÜ ∆ ∞« , HõO\˜ ~ÀQÍÅÖ’ D B+¨ÔŒè Ç≤Ï`«H~õ O° .
‰õÄ~°QÍÜ«∞Ö’¡ =OHÍÜ«∞, ^Œ∞OÑ¨‰õÄ~°Ö’¡ HõO^Œ, |OQÍà◊^Œ∞OÑ¨
P‰õΩ‰õÄ~°Ö’¡ "≥∞Ou‰õÄ~°, `À@‰õÄ~° KåÖÏ =∞Ozq. Ñ¨à§◊ Ö’¡ ^•x=∞‡,
Hõ=∞ÖÏÅ∞, „^•Hõ∆, J<åã¨, Hõ~°∂ƒù[ JO^ŒiH© Jxfl HÍÖÏÖ’¡#∂
ãÖÑ¨Ó~°O‚ QÍ Ç≤Ï`«H~õ åÅ∞. Ju ã¨~fi° „`å, =~°̊Ü∞« `ü—— J#fl q+¨Ü∞« O
„Ñü XHõ¯~°∂ QÆ∞iÎOK«∞H˘O>Ë =∞Ozk. u#\ÏxH˜ ã¨=∞Ü«∂ ã¨=∞Ü«∂Å#∞
áê\ÕK«_»O J=ã¨~°O. JÖÏˆQ u#flk r~°‚O HÍHõ=ÚO^Õ uiy
Éè∞í lOK«_O» x+≤ÔúŒ . x|^Œ`ú `« À ‰õÄ_ç# PÇ¨~°O =Å¡ =∞Oz P~ÀQÆºO
âßs~°Hõ Ñ¨Ù+≤ì n~å…ÜÚ« =Ù HõÅ∞æ`å~Ú.
x„^Œ =∞x+≤H˜ ~ÀE J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ „Ñ¨„H˜Ü∞« QÍ ÉèÏqOK«_O» ÖË^∞Œ . x„^Œ#∞
xÜ«∞O „uã¨∞Î<åfl~°∞. Ñ¨~°º=™ê#OQÍ =∂i# r=#â‹·e =Å¡ Ü«∂Éè̌·
âß`«O „Ñ¨[Å∞ x„^Œ‰Ωõ ãÖ|Okè`« "åº^è∞Œ Å‰õΩ Ö’#=Ù`«∞<åfl~°∞.
x„^ŒÖ’ HÍÜ«∞O `«# f~°∞`≥#∞flÅÖ’ =∂~°∞Ê `≥K«∞ÛH˘O@∞Ok.
ã¨~ˆ fiO„kÜ«∂Å∞, JÅã¨@‰õΩ Ö’<≥`· Õ =∂„`«O ã¨=∞Ü«∞O, ãÖ^Œ~ƒ° ,ù ã¨Ö÷ ÏÅ‰õΩ
Jf`«OQÍ x„^ŒÖ’H˜ *Ï~°∞‰õΩO\ÏO. =∞x+≤ ã¨∞Y=Ú, ãÖ`À+¨=Ú, â◊H,Î̃
=∞#∞QÆ_,» `≥eq, g\˜ =ºuˆ~Hõ ÅHõ} ∆ ÏÅ∞ "≥Ú`«OÎ x„^ŒÃÑ· P^è•~°Ñ_¨ ç
LO\Ï~Ú. âßs~°Hõ Jã¨fiã¨`÷ « HõÅ∞æ`∞« Ok.
ã¨∂~°ºQÆ=∂xH˜, x„^Œ QÆ=∂xH˜ ãÖ|O^èŒO LOk. H©ÅHõ"≥∞ÿ#
J=Ü«∞"åÖˇ#· QÆ∞O_≥, "≥∞^Œ_∞» =∂„`«O ~å„uÑ¨Ó@ q„â◊q∞OK«=Ù. H˘O`«
q„âßOu `«‰Ωõ ¯=. J^Õ ~å„uÑ¨Ó@ QÆ∞O_≥‰Ωõ HÍãÎ̈ q„âßOu ÅaèOK«_O»
=Å¡ ™ê=HÍâ◊OQÍ QÆ∞O_≥ „Ñ¨ã¨~°} q^èŒ∞Å#∞, fiHõQÍ Ç¨~ÚQÍ
x~°fiiÎã∞¨ OÎ k. ~å„u x„^Œ =Å¡ P =º=ã¨‰÷ Ωõ H˘O`« q„âßOu HõÅ∞æ`∞« Ok.
"≥∞^Œ_∞» Ö’ ~°H„Îõ Ñ¨ã~¨ }
° KåÖÏ ÉÏQÍ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. â◊s~°=Ü«∞"åÅhfl
`«=∞ q^èŒ∞Å#∞ =∞iO`« ™ê=HÍâ◊OQÍ x~°fiiÎ™êÎ~Ú. ™ê^è•~°}OQÍ
17
=∞x+≤H˜ 7 QÆO@Å x„^Œ J=ã¨~O° . #~åÅ =º=ã¨÷ Ñ¨xKÕÜ∞« _®xH˜,
âßs~°H,õ =∂#ã≤Hõ q„âßOuH˜ x„^Œ KåÖÏ J=ã¨~O° . ~Ô O_»∞ Ñ¨Ó@ÖÏ
K«Å\¡ ˜ h\˜`À ™êfl#O, `«Å, â◊s~°OÃÑ· `≥Å· =∞~°#÷ , Hõà§◊ "åºÜ«∂=∞O,
K≥qÖ’ #∞=ÙfiÅ #∂<≥, K«∞Hõ¯Å∞, =∞Oz PÇ¨~°O, "åºÜ«∂=∞O x„^Œ‰Ωõ
HÍ~°HÍÅ∞. ÉÏQÍ x„kOz# =∞x+≤ q[Ü«∞Ñ¨ÔŒä Ö’ Ñ¨Ü∞« xOK«QÅÆ _»∞.
x„^Œ „Ñ¨H$õ u =∞#H˜zÛ# =~°O.
Ñ¨ã≤Ñ≤Å¡Å x„^Œ q+¨Ü«∞OÖ’ `«e¡^ŒO„_»∞Å∞, W`«~°∞Å∞ *Ï„QÆ`«ÎÅ∞
fã¨∞HÀ"åe. JÑ¨C_Õ "åi =∂#ã≤H,õ "Õ∞^èÀÑ¨~"° ∞≥ #ÿ , âßs~°Hõ Z^Œ∞QÆ∞^ŒÅ
ÉÏQÆ∞O@∞Ok. tâ◊√=ÙÅ‰õΩ 16 QÆO@Å∞ x„^Œ J=ã¨~°O. Ü«ÚHõÎ
=Ü«∞ã¨∞ûÖ’ 9 QÆO@Å x„^Œ J=ã¨~O° . ÃÑ^Œ"Ì åà◊§H˜ 7-8 QÆOÅ x„^Œ
J=ã¨~°O.
~À[O`å áê^•Å#∞ |∂@¡Ö’¡ ÃÑ\˜ì |Okèã∞¨ <Î åfl~°∞. WO^Œ∞=Å¡ áê^•Å∞
P~ÀQÆº Ñ¨~O° QÍ „Ñ¨=∂^Œ™ê÷~ÚH˜ KÕ~∞° ‰õΩO@∞<åfl~°∞. áê^•Å‰õΩ K«H¯õ QÍ
QÍe `«yÖË@∞ì ~°H~õ H° ÍÅ ~°∂áêÖ’¡ áê^Œ~H° Å∆õ ∞ ^èiŒ OKåe. áê^•Å#∞
QÆO@Å `«~|° _ç +¨ØãπÖ’ |OkèOzÃÑ_ç`Õ HÍº#û~ü ÖÏO\˜ "åº^è∞Œ Å∞
=KÕÛ J=HÍâ◊O LOk. ZO`« gÖˇ`· Õ â◊s~åxH˜ JO`« QÍe `«Q∞Æ Å∞`«∂
LO_®e.
K≥=∞@#∞ J`«ºO`« Z‰õΩ¯=QÍ áê^•ÅÃÑ· xÅfi LOz`Õ, JHõ¯_»
ã¨∂Hõ;„H˜=ÚÅ∞ KÕi ÉÏºH©iì Ü«∂ U~°Ê_ç áê^•Å‰õΩ KÕ@∞ Hõe™æ êÎ~Ú.
D ÉÏºH©iì Ü«∂ áê^•Å‰õΩ Ñ¨Å∞~ÀQÍÅ#∞ `≥zÛÃÑ@ìQÅÆ „Ñ¨=∂^ŒO LOk.
JO^Œ∞ˆH +¨Øãπ Hõ<åfl K≥Ñ¨CÅ∞ q∞#fl. =Úki# =OHÍÜ«∞Å∞,
HÍÜ« ∞ QÆ ∂ ~° Å ∞ uO>Ë JÅs˚ Hõ Å ∞æ ` « ∞ Ok. `å*Ï P‰õ Ω ‰õ Ä ~° Å ∞,
HÍÜ«∞QÆ∂~°Å∞, `å*ÏÑ¨à◊√§ =∂„`«"Õ∞ u<åe. Ju=Å JO^•xH©,
P#O^•xH©, â◊$OQÍ~åxH˜, K«~‡° ™œO^Œ~º° O Ju =ÚYº"≥∞#ÿ k. =Úki#
HÍÜ«∞QÆ∂~°Å∞ uO>Ë JÅs˚ =Å¡ K«~‡° O áê_»Ü∞Õ º J=HÍâ◊O LO^Œx
„QÆÇ≤ÏOKåe.
Hõà§◊ „HÕ^Œ ÉÏ¡H± =zÛ ÉÏ^èÑŒ _¨ Õ ¢ãÅÎ‘ ‰õΩ F z\Ï¯! =ÚYºOQÍ <≥\· ò+Ñ≤ Ù¨ ì û
KÕ¿ã "å~°∞. HõOÑ¨Óº@~ü =ÚO^Œ∞ Ñ¨xKÕ¿ã"åiH˜ `«ÑÊ¨ Hõ ÉÏ¡Hû± =™êÎ~Ú.
_ôÑ„π Ñ¶*≤ òÖ’ LOz# K«Åx¡ h\˜`À Ñïâ◊√„Éè"í ∞≥ #ÿ =GO =ÚOz, ^•x`À
Hõà§◊ „HÕ^Œ J^ŒOÌ _ç. ~ÀE WÖÏ 10-15 xIIÅ∞ KÕã∞¨ OÎ _®e. 15 xII
18
áê@∞ D HõO„ÃÑã≤OQ∑ "å@~ü `À<Õ KÕÜ∂« e. Ñ¨zÛ |~îåhÅ∞, _ôÑ„π Ñ¶*≤ òÖ’
LOz, Ñ¨Å∞K«x HÍ¡`Öü ’ =¸@Hõ\ ì˜ Hõà§◊ g∞^Œ 10 xII LOK«∞‰õΩ#fl
KåÅ∞. WÖÏ Jq `«Qˆ ^æ •HÍ KÕ¿ãÎ =∞Ozk.
ÃÑ^ŒqÃÑ· ÃÇÏ~Ú~ü =zÛ ÉÏ^èÑŒ _¨ Õ ¢ãÅÎ‘ ∞, XHõ K≥OKå `Õ<,≥ 4 K≥OKåÅ
x=∞‡ ~°ãO¨ ÉÏQÍ HõeÑ≤, ÃÑ^ŒqÃÑ· "≥O„@∞HõÅ∞#fl KÀ@ JÑ¨~¡ ÚKÕã,≤ F
áê=ÙQÆO@ LOz, K«Åx¡ h\˜`À Hõ_Qˆç Ü«∂e. "å~åxH˜ ~Ô O_»∞ =∂~°∞¡
KÕ¿ãÎ KåÅ∞.
JO_»~ü P~ü‡û‰õΩ "ÕHû˜ OQ∑ =∞Oz Ñ¨ûúŒ . ÃÇÏ~Ú~ü i=¸qOQ∑ „H©"∞£ û#∞
`«~°∞K«∞QÍ "å_»HõO_ç. `«~°∞K«∂ ¿+qOQÆ∂ KÕÜ«∞HõO_ç. (#Å¡QÍ
=∂~°∞`«∞Ok) <åÅ∞æ K≥OKåÅ â◊#QÆÑ≤O_ç { 2 K≥OKåÅ ÃÑ~°∞QÆ∞,
áê=ÙK≥OKå Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù { J~°KO≥ Kå x=∞‡ ~°ãO¨ HõeÑ≤ ¿Ñã¨∞Öì Ï KÕã,≤
K«OHõÖ’¡ JÑ¨~¡ Ú KÕÜ∞« O_ç. J~°QOÆ @ J#O`«~O° "å+π KÕã∞¨ HÀO_ç.
WÖÏ ~ÀA =∂iÛ ~ÀA KÕã∞¨ ‰õΩO@∞O>Ë =∞m§ =∂=¸Å∞ ~°OQÆ∞#∞
ãÖ`«iOK«∞H˘O@∞Ok.
¢_·≥ ÃÇÏÜ«∞~ü L#fl"å~°∞ áê\ÕK«=Åã≤# *Ï„QÆ`Î« "å~åxH˜ 1-3 ™ê~°∞¡
Hõ<åfl Z‰õΩ¯=QÍ ëêOÑ¨Ó KÕã¨∞HÀ=K«∞Û. PÅ‡O_£, Pb"£ P~ÚÖò`À
U^À XHõ #∂<≥#∞ `«Å‰õΩ, =∂_»∞‰õΩ, ~Ô O_»∞~ÀAÅH˘Hõ¯™êi =∞™ê*ò
KÕã∞¨ OÎ _®e. "≥O„@∞HõÅ∞ P~ÀQÆºOQÍ ÃÑ~°∞QÆ∞`å~Ú. ~°ÑQπ¶ Í L#fl g∞
=ÚYO ã¨∂‡`üQÍ LO_®ÅO>Ë ÉÁáêÊ~Ú =ÚHõ¯`À =ÚY=∞O`å ~°Éò
KÕÜ∞« O_ç. "≥∞_» =ÚO^Œ∞, "≥#∞Hõ ‰õÄ_® ~ÀE WÖÏ F áê=ÙQÆO@
ÉÁáêÊ~Ú ã¨~¡ Úãπ`À ~°Éò KÕã∞¨ OÎ >Ë g∞~°∞ HÀ~°∞‰õΩ#fl QÀ¡ =ÚYOÖ’
=zÛ f~°∞`«∞Ok.
ÃÇÏ~Ú~ü ã≤Ê¡ \ò ZO_£û „áê|¡"∞£ û LO>Ë, ~Ô QÆ∞ºÅ~üQÍ „\˜"∞£ KÕã∞¨ HÀ=_»O
=∞Oz^Õ. ã≤Ê¡ \ò ZO_£ ¿ÇÏ~ü ~å‰õΩO_® F z\Ï¯! QÀ~°∞=K«Ûx Pe"£
P~ÚÖò#∞ `«Å‰õΩ t~À*ÏÅ‰õΩ =∂_»∞‰õΩ Ñ¨\Oì˜ z, Ã+=~ü HÍºÑπ ÃÑ@∞ì‰Ωõ x,
F 5-6 QÆOII LO_®e. ~å„u Ñ¨_∞» H˘<Õ =ÚO^Œ∞ D \˜Ñπ áê\˜¿ãÎ
=∞Ozk. g∞ ã≤Ê¡ \òZO_£û ã¨=∞ã¨º‰õΩ Wk K«H¯õ x Ñïëê¯~°O. "å~åxH˜
WÖÏ 2 =∂~°∞¡ KÕ¿ãÎ =∞Ozk. ã¨=∞ã¨º `«y`æ ,Õ ~Ô O_»∞ <≥ÅÅ `«~åfi`«
"å~åxH˘Hõ¯™êi KÕ¿ãÎ KåÅ∞.
c~üÉeˇ ¡ g∞ á⁄@ì ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞O^ŒO>Ë â◊s~°OÖ’ H˘Öˇã~ì¨ åÖò ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞O^Œx
„QÆÇÏ≤ OKåe. H˘Öˇã~ì̈ åÖò ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞O>Ë, ~°HáÎõ È@∞ ÃÑiˆQ J=HÍâßÅ∞
19
=$kú K≥O^Œ∞`å~Ú. ÃÑiy# á⁄@ì HÍ~°}OQÍ ãÖÉèqí OK«∞ _»Ü∂« Éˇ\ ã˜ ,π
a.Ñ≤., ÃÇÏ· H˘Öˇã~ì̈ åÖò ¢™ÈìHû± ‰õΩ ^•ifÜ«∞=K«∞Û. Ñ¨Å∞~°HÍÅ QÆ∞O_≥
[|∞ƒÅ‰õΩ HÍ~°}O. 39 JOQÆ∞àÏÅ‰õΩ Ö’Ñ¨Ù LO>Ë „Ñ¨=∂^ŒO ÖË^∞Œ .
Jk ^•\˜`Õ JQÍ^èOŒ Ö’H˜ *Ïi#>Ë#¡ x QÆ∞~°∞OÎ K«∞HÀO_ç.
PÇ¨~°OÖ’ ã¨∞QÆO^èŒ „^Œ"åºÅ∞ "å_»O_ç. Wq g∞ "≥∞@ÉÏeH± ~ˆ \ò#∞
ÃÑOK«∞`å~Ú. J"≥∞iHõ<£ J„yHõÅÛ~ü sÃãiÛ "åi Ñïâ’^è#Œ Å „Ñ¨HÍ~°O,
=ÚYºOQÍ ^•eÛ# K≥H¯õ g∞ "≥∞@ÉÏeH± ~ˆ \ò#∞ 20 ~Ô @∞¡ ÃÑOK«∞`«∞O^Œx
`≥Å∞™ÈÎOk.
™ê‡`ü g∞Å∞û, <åÅ∞ÔQ^· ∞Œ ™ê~°∞Q¡ Í u#O_ç. WÖÏ g∞~°∞ u#fl „Ñü™ês
g∞ "≥∞@ÉÏe[O ˆ~\ò ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. „H˘=Ùfi ÃÑ~°QÆ‰õΩO_® ~°Hõ∆}
Åaèã¨∞ÎOk.
L^ŒÜ«∞O "≥∞@ÉÏe[O ˆ~\ò#∞, „ÉËH±á¶êã¨∞ì ÉÏQÍ ÃÑOK«∞`«∞Ok.
„ÉËHá± ê¶ ãπ#ì ∞ q∞ãπ HÍHõO_ç. ~ÀE L^ŒÜ∂« <Õfl Ñ¨~Q° _Æ ∞» Ñ¨Ù# J~°KO≥ Kå
Lã≤iá⁄_ç uO>Ë q@q∞#∞ ã≤ g∞"≥∞@ÉÏeH± ~ˆ \ò#∞ ÃÑOz 40%
JkèHOõ QÍ á¶êº\ò#∞ Hõiyã¨∞OÎ k.
ã¨∂~°ºHÍOu ~ÀA "≥Ú`«OÎ Ö’ F áê=Ù QÆO>ÿ̌<å g∞ÃÑ· Ñ¨_ÖÕ Ï *Ï„QÆ`Î«
Ñ¨_O» _ç. =ÚYºOQÍ L^ŒÜ∞« O ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ¢É\·ˇ òQÍ LO_Õ HÍOu g∞
"≥∞@ÉÏeH± ~ˆ \ò#∞ =$kúKãÕ ≤ á¶êº\ò#∞ `«yãæ ∞¨ OÎ k.
\Á"≥∂\ÏÅ∞, „w<£ \©, Ü«∂Ñ≤Å∞û, áêÅ‰õÄ~°, "≥Å∞¡e¡ uO>Ë Zaã≤HÔ Å
q@q∞#∞¡`À áê@∞ ~°HõÎáÈ@∞#∞, H˘Öˇã¨ì~åÖò#∞ `«yæOz, |~°∞=Ù
ÃÑ~°Q‰Æ Ωõ O_® HÍáê_»∞`«∞Ok.
g∞ Ñ≤ÅÅ¡ H˜ K«kq# áê~îåÅ∞ QÆ∞~°∞OÎ _»_O» ÖË^•? S`Õ ~ÀE 2 ™ê~°∞¡
Ju =∞^è∞Œ ~åxfl áêÅÖ’¡ XHõ K≥OKå á⁄_ç HõeÑ≤ W=fiO_ç.
K«~‡° O HÍe`Õ HõÅ|O^Œ JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ LO>Ë, ^•xfl H˘kÌQÍ Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù
"Õã≤ #∂i, HÍe# ÉÁ|ƒÅ g∞^Œ ~åÜ«∞O_ç.
x„^ŒÖ’ „Ñ¨H¯õ `«_¿ç Ñ JÅ"å@∞#fl Ñ≤ÅÅ¡ KÕ`« ~å„u ~Ô O_»∞ Y~°∂~˚ åÅ∞,
L^ŒÜ∞« O ~Ô O_»∞ Y~°∂~˚ åÅ∞ uxÑ≤¿ãÎ WÖÏ 40 ~ÀAÅ∞ ~Ô QÆ∞ºÅ~üQÍ
uxÑ≤¿ãÎ Ñ¶e¨ `«O LO@∞Ok.
<À\˜ ^Œ∞~åfiã¨<å? S`Õ Éè’[#"≥∞#ÿ "≥O@<Õ ™ÈOÑ¨Ù <À\’¡ "Õã∞¨ ‰õΩx
#=ÚÅ∞ `«∞O_»O_ç.
#_»∞O <˘áêÊ? S`Õ JÅ¡O #∂i ¿Ñã¨∞ìÖÏ KÕã≤, Ô~O_»∞ K«∞Hõ¯Å∞
20
Ü«¸HõeÑ¨ìãπ P~ÚÖò HõeÑ≤ <˘Ñ≤ÊQÍ L#fl KÀ@ ~åÜ«∞O_ç. <˘Ñ≤Ê
=∂Ü«∞O.
"ÕÑ#¨ ∂<≥Ö’ =Ú^ŒHÌ ~õ ∂° Ê~°O HõeÑ≤, D q∞„â◊=∂xfl =∂_»∞‰õΩ ~åã¨∞‰õΩO>Ë
_®O„_»Ñπ¶ YzÛ`«OQÍ `«yáæ È=Åã≤O^Õ.
K«~‡° Ñ¨~O° QÍ Z@∞=O\˜ W<£ÃÑH¶ <∆õ `£ À ‰õÄ_ç# "åºkè =zÛ<å "ÕÑ#¨ ∂<≥Ö’
=Ú^ŒÌ Hõ~∂° Ê~°O HõeÑ≤ ~ÀE ~Ô O_»∞ Ñ¨Ó@ÖÏ ~åÜ«∞O_ç.
JÖ’"≥~å Eºãπ ~ÀE ~Ô O_»∞™ê~°∞¡ XHõ HõÑC¨ K˘Ñ¨C# „`åy`Õ "≥ÚÅÅ
ÉÏ^èÅŒ ∞ <≥=∞‡k™êÎ~Ú.
HÍeQÀà◊§‰õΩ Ñ¶O¨ QÆÖò W<£ÃÑH¶ <∆õ £ =¿ã,Î Ñ¨zÛ QÀiO\Ï‰õΩ ~°∞aƒ QÀà◊§‰õΩ
ÃÑ@∞ì‰Ωõ O>Ë, W<£ÃÑH¶ <∆õ £ `˘eyáÈ`«∞Ok.
"≥Ú\˜=∞Å∞ ÉÏQÍ ÉÏ^èÃŒ Ñ_»∞`«∞O>Ë, ~å„u Ñ¨_∞» H˘<Õ=ÚO^Œ∞ "å=Ú#∞
¿Ñã¨∞Öì Ï h\˜`À #∂i, "≥Ú\˜=∞ÅÃÑ· Ñ¨\ Oì˜ z L^ŒÜ∞« O Hõ_Qˆç ã¨∞HÀO_ç.
|@ì`Å« „áê~°OÉèí ^ŒâÖ◊ ’ P=#∂<≥Ö’ QÀiO\Ï‰õΩ "Õã,≤ ÉÏQÍ =∞~°QxÆ zÛ,
=_»Q\Æ ì˜ ~ÀE |@ì`Å« =KÕÛ KÀ@ =∞™ê*ò KÕÜ∞« O_ç.
~ÀE XHõ HõÑ¨C áêÅÖ’¡, áê=ÙK≥OKå Hõ~°HÍ¯Ü«∞ á⁄_ç "Õã¨∞H˘x
Ñ¨\ ˜HõÉˇÅ¡O á⁄_ç HõÅ∞Ñ¨ÙH˘x, Ô~O_»∞ Ñ¨Ó@Å∂ „`åQÆO_ç. a.Ñ≤.
#ÅÉè~·ˇ ÀAÖ’¡ xÜ«∞O„`«} J=Ù`«∞Ok.
á⁄_ç^QŒ ∞Æ æ W|ƒOk ÃÑ_»∞`ÀO^•? z#fl JÅ¡O =ÚHõ¯ { LÑ¨C Ñ¨Å∞‰õΩÅ∞
Ô~O_»∞ <À\’¡ "Õã¨∞H˘x #=ÚÅ∞`«∂ Eºãπ H˘OK≥O, H˘OK≥OQÍ
„q∞OQÆ∞`«∞O>Ë, ^ŒQ∞Æ æ HõO„\’Öò J=Ù`«∞Ok.
ÃãQÆQ_Æ Å¤» ∞ `«QÍæÅO>Ë JÅ¡O `ÀÅ∞fã≤, H˘OK≥O Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù "Õã,≤ h\˜`À
#∂i ¿Ñã¨∞Öì Ï KÕã≤ QÆ_Ã¤» Ñ· JÑ¨~¡ Ú KÕã∞¨ OÎ _®e. ÃãQÆQ_Æ Å¤» ∞ `«yáæ È`å~Ú.
„Ñü =∞x+‘ _Õ@∞_Õ ÖˇÑ· Öπ¶ ’ ¢Ãããì #π ∞ ÉÏQÍ `«yOæ K«∞HÀ=K«∞Û#∞. JO^Œ∞‰õΩ
LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ Õ ã¨∂„`åÅ∞ 4. Dropit, Delayit, Delegate il, Dolt
‰õÄ~°QÍÜ«∞Å∞, Ñ¨à√◊ §, P‰õΩ‰õÄ~°Å ^•fi~å ÅaèOKÕ ÃÑ|·¶ ~ü =∞# â◊s~åxH˜
ZO`À "Õ∞Å∞ KÕã∞¨ OÎ k. ÃÑ|·¶ ~ü _≥*· ãˇ ∞¨ ì HÍ^Œ∞, Ü«∞^è•`«ÔŒè QÍ =∞# â◊s~°O
#∞O_ç Éˇ@ · ‰õΩ ÑÖÑ≤"Ü Õ ∞« |_»∞`«∞Ok. S<å ÃÑ|·¶ ~ü =∞# P~ÀQÍºxH˜
ZO`À J=ã¨~O° . ÃÑ|·¶ ~ü ã¨=∞$kúQÍ QÆÅ PÇ¨~°O uO>Ë _»Ü∂« Éˇ\ ã˜ #π ∞
x"åiOK«=K«∞Û. H˘Öˇã~ì̈ åÖò Ç¨~°∞ì „áê|¡"∞£ û, HÍº#û~ü#∞ x"åiã¨∞OÎ k.
21
ÃÑ|·¶ ~ü K«~å‡xfl Ñïâ◊√„ÉèOí KÕã,≤ QÀ¡xzÛ, ¿ãfi^ŒO ^•fi~å Z<Àfl \ÏH˜û<£û#∞
Éˇ@ · H˜ ÑÖÑ¨Ù`«∞Ok. ã‘"ì ∞£ ÉÏ`ü, K«~‡° O =∞Oz =∞$^Œ∞`åfixfl á⁄Ok, s
Kå~ü˚, J~Ú#@∞¡QÍ Ñ¶‘eOQ∑. ÅOQÆ∞û#∞O_ç ZÅs˚<£ûx =¸ºHõãπ#∞
ã‘"ì ∞£ ÉÏ`ü Éˇ\· H˜ ˜ ÑÖÑ¨Ù`«∞Ok. Hõ#∞Hõ ÅOQÆ∞û ãÖ|Okè`« âßfiã¨<åàÏÅ∞
ãÖ|Okè`« „áê|¡O L<åfl Jk ™êÖòfi J=Ù`«∞Ok.
|∞∞`«∞ã¨=∞Ü«∞OÖ’ =KÕÛ Ñ¨Å∞~°HÍÅ <≥Ñ¨CÅ‰õΩ, "≥∞<Àáê*ò ^Œâ◊Ö’
HõxÊOKÕ Ñ¨Å∞ÅHõ}∆ ÏÅ#∞, ÉÏ^èeŒ fl `«fi~°QÍ LÑ¨âq◊ ∞OÑ¨KãÕ ∞¨ OÎ k ã‘"ì ∞£ ÉÏ`ü.
_»Ü∂« Éˇ\ ã© `π À ÉÏ^èÑŒ _¨ "Õ å~°∞ Hõ#∞Hõ _ç„ÃÑ+¨<#£ ∞ x~°H¡ ∆õ ºO KÕ¿ãÎ H˜_flô
ÃÑ¶~ÚÅ∂º~ü, _»Ü«∂Éˇ\ ˜H± ÉˇÂ¡O_£<≥ãπ. Ç¨~üì J\ÏH± ¢™ÈìH±ûÅ =O\˜
ÉèÜ í ∂« #Hõ Ñïã≤`÷ ∞« efl HÀi PÇ¨fixOz#>Ë.¡ JO^Œ∞Hˆ _ç„ÃÑ+¨<£ x~°H¡ ∆õ ºO
KÕÜ∞« Hõ „Ñ¨fHõ} ∆ O P#O^ŒOQÍ QÆ_Ñ» O¨ _ç.
P¢~~ú° Ú\©ã‰π Ωõ #_»Hõ =∞Ozk JO@∞<åfl~°∞ H©fi#∞ûÖÏO_£ „á⁄ÃÑã¶ ~¨ ∞° û,
q∞x=∞O ~ÀE 1500 J_»∞QÆ∞Å∞ "Õã#≤ KåÅ#flk D Ñïâ’^è‰Œ Ωõ Å
ã¨∂K«#.
20 ãÖIIÖ’ LO_»=Åã≤# |~°∞=ÙHõ<åfl JkèHõOQÍ LO>Ë nxfl
`«yOæ K«∞HÀ‰õΩO_® x~°H¡ ∆õ ºO KÕ¿ã,Î 40 ãÖIIÅ∞ ^•>Ë ã¨=∞Ü«∂xH˜ J@∞
_»Ü«∂Éˇ\ ©ãπ, W@∞ a.Ñ≤.Å∞ Ô~O_»∂ =KÕÛ „Ñ¨=∂^ŒO LO^Œx _®II
Ç‘ÏqÅ@<£ `«# Ñïâ’^è#Œ Å ^•fi~å `≥eÜ«∞*Ëâß~°∞.
É’~å¡Ñ¨_»∞H˘x KÕ¿ã Ü≥∂QÍã¨<åÅ∞, Éèí∞[OQÍã¨#O, Ñ¨b<å=ã¨#O,
=Å¡ÉÏè ã¨#O, ^è#Œ ∞~åã¨#O KåÖÏ LÑ¨Ü∂≥ QÆOQÍ LO@∞O^Œx K≥ÑÙ¨ <Î åfl~°∞.
ã¨Ü∂« \˜HÍ =zÛ# "åiH˜ "åºÜ«∂=∞O Jã¨ûÅ∞ KÕÜ∞« HõáÈ`Õ HõO_»~åÅ∞,
Z=ÚHõÅ∞, HÍà◊√§ Ñ¨ÓiÎQÍ ^≥|ƒuO\ÏÜ«∞x _®Hõ~ì ∞° ,¡ ÃÇÏK«Ûiã¨∞<Î åfl~°∞.
~Ô O_»∞ `«∞ÖÏÅ∞ Ñ¨zÛ Le¡Q_Æ Å¤» ∞ ~°ãO¨ , XHõ `«∞ÅO ÑÖK«^•~°`À HõeÑ≤
uO@∞O>Ë, =¸Å"åºkè `«yáæ È`«∞Ok.
"Õáê‰õΩ, ~åq P‰õΩ D Ô~O_çO\˜h ã¨=∂#OQÍ fã¨∞H˘x #∂i
Hõ@∞ìH˘O@∞O>Ë, =¸Å"åºkèÖ’ LO_Õ "≥ÚÅHõÅ∞ Ñ¨_áç È`å~Ú.
=iQÆ_x¤ç HÍeÛ# =∞ã≤x ~Ô O_»∞ `«∞ÖÏÅ∞, =∞Oz hà◊§`À HõÅ∞Ñ¨Ù‰õΩx
„`åy`Õ =¸„`«O ^è•~°àO◊ QÍ =ã¨∞OÎ k.
áêÅ∞, *ÏlHÍÜ«∞, *ÏÑ¨„u, ÉˇÅO¡ , q∞#∞=ÚÅ∞ u#@O P~ÀQÆºHõ~O° .
„^•Hõ∆Ñ¨à◊√§ { ÑÖK«^•~° { `Õ<≥ ã¨=∞ÉèÏQÍÅ∞QÍ HõeÑ≤ #∂i
22
Lã≤iHÍÜ«∞O`« =∂„`« KÕã¨∞H˘x Ô~O_»∞Ñ¨Ó@ÖÏ fã¨∞‰õΩO>Ë Jr~°‚O
LO_»^Œ∞.
"Õ~ÚOz# QÀ^è∞Œ =∞Ñ≤O_çx { Ñ¨\ H˜ Éõ Åˇ O¡ á⁄_çÖ’ HõÅ∞Ñ¨ÙH˘x Å_»∂¤
=∂kiQÍ KÕã∞¨ H˘x uO@∞O>Ë Ñ¨Ùe„`Õ#∞ÊÅ∞ `«Q∞Æ `æ å~Ú.
=∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨ÏO L#fl"å~°∞ XHõ x=∞‡HÍÜ«∞~°ãO¨ `À H˘OK≥O `Õ<≥ HõÅ∞Ñ¨ÙH˘x
„`åQÆ∞`«∞O>Ë Ñ¨Ùe„`Õ#∞ÊÅ∞ `«Q∞Æ `æ å~Ú.
q∞iÜ«∂Å K«∂~°‚O XHõ ÃÑ^ŒÌ K≥OKå_»∞ P=Ù <≥~ÚºÖ’ (`«y#O`«)
HõeÑ≤ HÍK«∞H˘x, P h\˜x K«ÖÏ¡i# `«~åfi`« HÍà◊§H˜, KÕ`«∞ÅH˜
=∞i÷OK«∞H˘O>Ë U HÍ~°}O KÕ`«<≥·<å HÍà◊√§, KÕ`«∞Å∞ <≥Ñ¨CÅ∞
`«yæáÈ`å~Ú.
Ñ¨zÛÑ¨ã∞¨ Ñ¨Ù^Œ∞OÑ¨, "≥∞`«QÎ Í #∂i QÀ~°∞K«∞@∞ì ÃÑ· Hõ\ ì̃ PHõ@∞ìÃÑ· Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù
hà◊§`À `«_∞» Ñ¨Ù`«∂ LO>Ë QÀ~°∞K«∞@∞ì `«yáæ È`«∞Ok.
<åeHõÃÑ· =∞„izQÆ∞à◊√§ #∂i ~åã¨∞OÎ >Ë <À\˜ÑÓ¨ `« `«yáæ È`«∞Ok.
â◊s~°OÖ’x „H˘=Ùfiâß`«O `«QÍæÅO>Ë ~ÀE XHõ QÍ¡ã∞¨ h\˜`À ~Ô O_»∞
ã¨∂Ê#∞¡ H˘uÎg∞~° HÍh, ^èŒxÜ«∂Å∞ HÍh, U^À XHõ\ ˜"Õã≤ h\˜x
=∞iyOK«O_ç. K«ÖÏ¡iÛ „`åˆQ¿ãÜ«∞O_ç. =O\’¡x „H˘=Ùfix HõiyOK«_"» ∞Õ
HÍ‰õΩO_® Hõà§◊ x ‰õÄ_® HÍáê_»∞`«∞Ok.
„á⁄¿ã@ ì ∞ „QÆO^è∞Œ Å ã¨=∞ã¨º? <åÅ∞æ "≥Å∞¡e¡ áêÜ«∞Å∞ ~Ô O_»∞ Le¡ =ÚHõ¯Å
~°ãO¨ fã≤ ~ÀE ~Ô O_»∞™ê~°∞¡ ¿ãqOK«O_ç. g∞ ã¨=∞ã¨º‰õΩ J^Õ Ñïëê¯~°O.
L`«~Î̂ }˜, "≥^· ºŒ OÖ’ ~å}˜. D "≥ÚHõ¯ P‰õΩÅ`À Ñ¨ÑC¨ , Ñ¨ÙÅ∞ã¨∞, Ñ¨KÛ« _ç
KÕã¨∞H˘x Éèí∞l¿ãÎ ^Œ∞~°^Œ, ^Œ^Œ∞Ì~°∞¡ x"åiã¨∞ÎOk. =¸„`«^ÀëêÅ∞
áÈQ˘_»∞`«∞Ok. q+¨ [fi~åÅ#∞ `˘eyã¨∞OÎ k.
Hõà§◊ #∞ P~ÀQÆºOQÍ LOK«\ÏxH˜, HõO\˜Ö’Ñë ÉèÏQÍefl P~ÀQÆº=O`«OQÍ
LOK«∞ HÀ"åe. `«Å<˘Ñ≤Ê, "≥∞ÿ„ˆQ<£ ÖÏO\˜ <˘Ñ¨CÅ∞ HõO\˜#~åÅ
|ÅÇ‘Ï#`« J<å~ÀQÆºO =ÖË¡ =™êÎÜ«∞x ÑïjÅ‰õΩÅ Jaè„áêÜ«∞O.
Hõà§◊ ^•ÌÅ∞ KÕ¿ã "Õ∞Å∞ HõO>Ë "åºÜ«∂=∞O KÕ¿ã "Õ∞Å∞ KåÖÏ Z‰õΩ¯=.
„áêHõ$uHõ ™ê^è<Œ åÅ ^•fi~å ^Œ∂~°O KÕã∞¨ HÀ=\ÏxH˜ „Ñ¨Ü∞« uflOKåe.
HÍÅHõ$`åºÅ∞ Ñ¨ÓiÎKÕã¨∞‰õΩ<åflHõ ^Àã≤\’¡ h~°∞ xOÑ¨Ù‰õΩx, Hõà◊§‰õΩ
H˘@∞ìHÀ"åe. WÖÏ ~ÀAÖ’ =¸_»∞™ê~°∞¡ KÕã¨∞HÀ"åe. „á⁄^Œ∞Ì<Õ,
23
=∞^è•ºÇ¨ÏflO, ~å„u Éè’[# =∞Ü«∂ºHõ, WÖÏ „Ñüx`«ºO KÕã∞¨ HÀ=@O
=Å¡ HõO\˜~ÀQÍÅ∞ ^Œ∂~°OQÍ LO\Ï~Ú.
z#fl UÅHÍ¯Ü«∞Å‰õΩ ã¨∞OQÆkè`«`«fiO Z‰õΩ¯=. ÃÑ^ŒÌ ZÅHÍ¯Ü«∞Å‰õΩ
B+¨^èŒ`«`«fiO Z‰õΩ¯=. JO^Œ∞ˆH B+¨^èÀÑ¨Ü≥∂QÍÅ∞ HÀãÖ ÃÑ^ŒÌ
UÅHÍ¯Ü«∞Å#∞ "å_»@"Õ∞ =∞Ozk. UÅHÍ¯Ü«∞ÅÖ’x yO[Å∞ "Õ~∞° KÕã.≤
P yO[Å#∞ á⁄_çKãÕ ≤ "å_ç`,Õ B+¨^™Œè ê=∞~°ºú O ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok.
^•x=∞‡ yO[Ö’¡ HõO>Ë, ^•x=∞‡ ÑÖ_»∞ ÃÑ· #∞O_Õ `ÀÅ∞Ö’ B+¨^Œè
qÅ∞=Å∞ Z‰õΩ¯=. ^•x=∞‡ ÑÖ_»#¡ ∞ `ÀÅ∞`À ã¨Ç¨ z#flz#fl =ÚHõ¯Å∞QÍ
`«iy, ÉÏQÍ ZO_»É\ˇ ì˜ á⁄_çKãÕ ∞¨ HÀ"åe.
~ÀE Ñ¨kÉÏ^ŒO Ñ¨ÑC¨ Å#∞ uO>Ë "Õ∞^èÀãÖÑüÎ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. D
Ñ¨k ÉÏ^ŒO Ñ¨ÑC¨ Å#∞ hà◊§Ö’ =ÚOz ~å„u "≥Ú`«OÎ LOz, L^ŒÜ∂« <Õfl
"å\˜`À ¿Ñã¨∞ìQÍ KÕã¨∞H˘x "≥#flÖ’ HõÅ∞Ñ¨ÙH˘x uO>Ë `≥eq`Õ@Å∞
g∞"Õ! |ÅÇ‘Ï#"≥∞ÿ# =∞u=∞~°∞Ñ¨Ù#‰õΩ Ö’<≥·`«∞<åfl "åiH˜ KåÖÏ
"Õ∞Å∞KÕã∞¨ OÎ k ÉÏ^ŒOÑ¨ÑC¨ .
„Ñ¨Hõ$u „Ñ¨™êkOz# PÇ¨~° Ñ¨^•~å÷ÅÖ’x Jxfl áÈ+¨Hõ qÅ∞=Å∞,
Yx*ÏÅ∞ QÀ^èŒ∞=∞ QÆ_ç¤Ö’ L<åfl~Ú. QÀ^èŒ∞=∞QÆ_ç¤~°ãÖ, ãÖÑ¨Ó~°‚
PÇ¨~°OÖ’ ã¨=∂# "≥∞#ÿ k. JO`«~ü ^ÕÇ¨ xfl â◊√„ÉèÑí i¨ KÕ â◊HÎ̃ WO^Œ∞Ö’
LOk. Jr~°‚ "åºkèH˜ QÀ^èŒ∞=∞ QÆ_ç¤~°ãÖ =∞Oz B+¨^èŒO. QÀ^èŒ∞=∞
QÆ_Ö¤ç ’ =∞x+≤ P~ÀQÍºxH˜ J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ 100 =¸eHõÅ∞ JkèHOõ QÍ
L<åfl~Ú. WOHÍ Ü« ∂ O\© ÉÏºH© ì i Ü« ∞ Öò =¸ÅHõ O LOk.
Ç¨xHÍ~°Hõ=ÚÖˇ·# ã¨∂Hõ;„H˜=ÚÅ#∞ Ç¨Ïiã¨∞ÎOk. ~ÀQÆx~À^èŒHõ â◊H˜Îx
ÃÑOK«∞`«∞Ok. HÍº#û~ü, HÍÖËÜ«∞ ã¨=∞ã¨ºÅ‰õΩ, H©à◊§"åº^èŒ∞Å‰õΩ,
HÍ@∞"åº^èŒ∞Å‰õΩ, L^Œ~°OÖ’ Ñ¨Ùà◊√§, K«~°‡ ã¨=∞ã¨ºÅ‰õΩ, =∞Å|^ŒúHõO
"åº^èŒ∞Å#∞ #Ü«∞O KÕã¨∞ÎOk. QÀ^èŒ∞=∞ QÆ_ç¤~°ãÖ fã≤# "≥O@<Õ
¿ãqOKåe. ~°ãO¨ „`åQÆ\ÏxH˜ J#∞"≥#· ã¨=∞Ü«∞O L^ŒÜ∞« "Õ∞ Ñ¨~Q° _Æ ∞» Ñ¨Ù#
D ~°ãO¨ ¿ãqOz# QÆO@ ã¨=∞Ü«∞O =~°‰Äõ Un u#_»O, „`åQÆ_O»
KÕÜ«∞~å^Œ∞.
Le¡áêÜ«∞Å ~°™êxfl QÀ~°∞"≥K«ÛQÍ "Õ_çKÕã≤, 4-6 K«∞Hõ¯Å∞ K≥qÖ’
"Õã∞¨ ‰õΩO>Ë K≥q<≥ÑÊ≤ , K≥=Ù_»∞, K≥qáÈ@∞ ‰õÄ_® `«Q∞Æ `æ ∞« Ok.
Éè’[<å#O`«~O° F z#fl =ÚHõ¯ ^•eÛ# K≥H¯õ #∞ K«ÑÊ¨ iOK«O_ç. u#flk
`«fi~°QÍ r~°O‚ HÍ=_»"∞Õ QÍHõ, Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’ qHÍ~°O `«yãæ ∞¨ OÎ k.
24
q∞iÜ«∂Å K«∂~å‚xfl Ñ¨à§◊ ÃÑ· ~°∞kÌ`,Õ ÑÖ\˜<Ñ≥ C¨ Å∞ "≥O@<Õ `«Q∞Æ `æ å~Ú.
q∞iÜ«∂Å HõëêÜ«∞O <À\˜xO_® fã¨∞‰õΩx Ô~O_»∞ xq∞ëêÅ∞
=ÙOK«∞H˘O>Ë, ÑÖ\˜<Ñ≥ C¨ Å`À ã¨Ç¨ ÑÖ\˜ ãÖ^Œ∞ÅÖ’x ã¨∂Hõ;„H˜=ÚÅ∞
Ç¨Ïs=∞O\Ï~Ú.
Jr~°O‚ =Å¡ ãÖÉèqí Oz# Ju™ê~°"åºkèH˜ rÅHõ„~° HõëêÜ«∞O k"Òº+¨ÔŒè .
^•eÛ# K≥H¯õ #∞ ™ê#ÃÑ· H˘kÌQÍ h~°∞ K«e,¡ QÆO^èOŒ fã≤ ^•xx #∞^Œ∞~°∞‰õΩ
Ñ¨Ó¿ãÎ ZÖÏO\˜ `«Å<≥ÑÊ≤ <≥<· å Hõ} ∆ ÏÖ’¡ =∞@∞=∂Ü«∞O KÕã∞¨ OÎ k.
XHõ „QÍ=Ú q∞iÜ«∂Å K«∂~°O‚ Éè’[#O`«~O° <À\’¡ "Õã∞¨ ‰õΩx =∞l˚QÖÆ ’
LÑ¨C H˘kÌáê\˜QÍ "Õã¨∞H˘x „`åQÆO_ç. JkèHõ PÇ¨~°O =Å¡ =KÕÛ
Éè∞í HÍÎÜ∂« ãÖ `«Q∞Æ `æ ∞« Ok.
UÅ‰õΩÅ K«∂~å‚xfl QÍ¡Ãã_»∞ h\˜`À HõÅ∞Ñ¨ÙH˘x HõO_»KHÔ« ¯~° "Õã∞¨ ‰õΩx
¿ãq¿ãÎ ~ÀQÆHÍ~°H"õ ∞≥ #ÿ ^•Ç¨xfl x"åiã¨∞OÎ k.
Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’ <≥ÑÊ≤ H˜ rÅHõ„~° K«∂~°O‚ Ö’ H˘kÌáê\˜ ÉˇÅO¡ HõeÑ≤, Éè’[#
ã¨=∞Ü«∂xH˜ =ÚO^Œ∞ K«ÑÊ¨ i¿ãÎ QÆO@Ö’ Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’ PHõe`À Hˆ HõÅ∞
"ÕÜ∞« Hõ `«ÑÊ¨ ^Œ∞=∞i.
^•eÛ# K≥H¯õ =∞iyOK«QÍ =zÛ# HõëêÜ«∞O`À <À~°∞ Ñ¨ÙH˜¯oOK«O_ç
JÖÏ 4-5 =∂~°∞¡ XHõ ~ÀAÖ’ KÕ¿ãÎ <À\˜ ^Œ∞~åfiã¨# ~å‰õΩO_® Wk
=∞Oz B+¨ÔŒè . Ñ¨à§◊ #∞ ^Œ$_èÑ» ~¨ ∞° ã¨∞OÎ k.
[Å∞|∞ KÕã#≤ "å~°∞ ^•eÛ# K≥H¯õ HõëêÜ«∂xfl „`åy`Õ "≥O@<Õ `«Q∞Æ `æ ∞« Ok.
Ñ¨KÛ« Hõ~∂° Ê~°O `åO|∂ÅOÖ’ LÑ¨Ü∂≥ yOKÕ"å~°∞. Wk „áêHõ$`«"∞≥ #ÿ k.
=∞Oz r~°H‚ Íi, =Ú^ŒHÌ ~õ ∂° Ê~°O Hõ$„u=∞OQÍ `«Ü∂« ~°∞KÕ™êÎ~∞° .
XHõ¯™êi QÀ^è∞Œ =∞ =∞_çx `«Ü∂« ~°∞ KÕã∞¨ H˘O>Ë Jk ÃÑiy#Ñ¨C_≥ÖÏ¡
HÀÜ«∞=K«∞Û. (Ñ¨k™ê~°∞)¡ LÑ¨Ü∂≥ yOK«∞HÀ=K«∞Û. =∞# WO\’¡<Õ =∞#O
`«Ü∂« ~°∞KÕã∞¨ H˘<Õ Ñ¨~=° ∞ø+¨^"Œè ∞Õ QÀ^è∞Œ =∞ QÆ_¤ç !
áê^•Å∞ #_»=_®xˆH HÍ^Œ∞. =∞# P~ÀQÆº Ñïã≤÷ux `≥ÅÑ¨_®xH˜
LÑ¨Ü≥∂y ™êÎ~Ú. áê^•Å g∞^Œ H˘xfl „Ñ¨^ÕâßÖ’¡ KÕ`«∞Å`À =uÎ_ç
HõeOæ z, J<å~ÀQÍºxfl áÈQ˘@ì=K«∞Û. D "≥^· •ºxfl iÃÑH¶ ÍûÅr JO\Ï~°∞.
=∞Å|^ŒHú Oõ , P™êÎ‡, ÉÏ¡_~» ü ã¨=∞ã¨ºÅ∞, `«Å<≥ÑÊ≤ `«yOæ K«_O» `Àáê@∞
H˜_ôflÖ’ ~åà◊√§, QÍÖò™È¡#∞Ê x"å~°}H˜ ‰õÄ_® iÃÑ¶HÀû^ä≥~°Ñ‘ ZO`À
`À_»Ê_»∞`«∞Ok. "≥∞„ÿ Qˆ <£, Ãã#· ãπ zH˜`û« Å‰õΩ ZO`À LÑ¨Hiõ ã¨∞OÎ k.
25
iÃÑH¡¶ ÍûÅr „Ñ¨HÍ~°O =∞# â◊s~°OÖ’x Jxfl J=Ü«∞"åÅH˜ áê^•Å`À
ã¨xflÇ≤Ï`« ãÖ|O^èŒO LOk. KåÖÏ J=Ü«∞"åÅH© ãÖ|OkèOz#
áê~ÚO@∞¡ áê^ŒO J_»∞QÆ∞# L<åfl~Ú. H˘xfl áê^•Å „Ñ¨H¯õ #, ÃÑ#·
L<åfl~Ú. J=Ü«∞"åÅx |\˜ì "å\˜H˜ ãÖ|OkèOz# áê~ÚO@¡Ö’ QÆ\Qì˜ Í
"Õe`À <˘H˜¯ zH˜`û« KÕã∞¨ HÀ=K«∞Û.
g∞~°∞ ZO`« arQÍ L<åfl, ZO`« Ñ¨x=uÎ_Öç ’ L#fl, Ãã#∞û PÑ¶π Ç¨ï=∞~üx
áÈQ˘@∞ìHÀHõO_ç. #=Ùfi`«∂ ã¨~^° •QÍ QÆ_Ñ» O¨ _ç. >ˇ#¬<x£ áÈQ˘@ìQeÆ Qˆ
k"Òº+¨ÔŒè ''#=Ùfi——.
zH˜`û« HõO>Ë x"å~°} "Õ∞Å∞ J#fl ã¨∂„`åxfl áê\ÕK«O_ç. rq`åxfl
ã¨∞Y=∞Ü«∞O KÕ¿ã P^è•ºu‡Hõ ™êOˆHuHõ Ñï*Ï˝<åxfl JOk Ñ¨ÙK«∞ÛHÀO_ç.
J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ "Õ∞~°‰Ωõ x„kOK«O_ç.
Pf‡Ü«ÚÅ#∞ HõÅ=_»O, "åi`À Hõeã≤ Éè∞í lOK«_O» , K«H¯õ \˜ "≥"· åÇ≤ÏHõ
rq`«O |Ç¨ï =ÚYº"≥∞ÿ#k. Wk ÉÏQÆ∞O>Ë, Ñ¨Ù~°∞+¨µÅ∞ U_Õà◊√§,
=∞Ç≤Ïà◊Å∞ Ô~O_Õà◊√§ JkèHõOQÍ rq™êÎ~°@. rq`«OÖ’ LÖÏ¡ãÖ,
L`åûÇ¨ÏO xOÑÖ_ç.
"åO`«∞Å`À ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞» `«∞#flÑ¨C_»∞ ^èxŒ Ü«∂Å#∞ ^ŒOz, hà◊√§áÈã≤ #∂i,
H˘kÌ HÍÖÏxH˜ 1-2 K≥OKåÅ ^èŒxÜ«∂Å ~°ãÖ `åy`Õ "åO`«∞Å∞
`«Q∞Æ `æ å~Ú. H˘uÎ g∞~° P‰õΩx "≥∞`«QÎ Í #∂i, =Ú^ŒQÌ Í KÕã≤ ‰õΩO‰õΩ_»∞HÍÜ«∞
yO[O`« =∂„`«Å∞ KÕã¨∞H˘x L^ŒÜ«∞O, ™êÜ«∞O„`«O fã¨∞H˘O>Ë
Hõ=∞‡\˜x„^Œ Ñ¨_∞» `«∞Ok.
^èŒxÜ«∂Å∞ ~°™êxflQÍh, HõëêÜ«∂xflQÍh, á⁄_çxQÍh, fã¨∞‰õΩO>Ë
=¸„`«OÖ’ P=∞¡Q∞Æ }Ïxfl `«yOæ z, ÉÏ^è#Œ ∞ `«yOæ z, PÅ∞ƒq∞<£#∞ `«yOæ z
^èxŒ Ü«∂Å∞ ZO`À "Õ∞Å∞ KÕã∞¨ OÎ k.
â◊s~åxH˜ h~°∞Ñ¨@ì_»O J<Õk =¸„`«O "åº^èŒ∞Å∞ HÍ~°}OQÍ#∞,
~°HHÎõ }∆© `« HÍ~°}OQÍ#∂, ^ä~·≥ å~Ú_£ „QÆOkä "åÑ¨ÙHÍ~°}OQÍ#∂ =ã¨∞OÎ k.
^èxŒ Ü«∂Å HõëêÜ«∞O`À D "åº^è∞Œ Å #∞O_ç q=ÚH˜Î á⁄O^Œ=K«∞Û#∞.
PQÆx ZH˜¯à◊§ "åºkè`À ÉÏ^ŒÑ_¨ "Õ å~°∞ ^èxŒ Ü«∂Å ~°™êxfl 3-4 ™ê~°∞¡
J=ã¨~åxfl |\˜ì „`åy`Õ <≥=∞‡kã¨∞OÎ k.
hà◊§ qˆ~K«<åÖˇ#· Ñ¨C_»∞ ^èxŒ Ü«∂Å á⁄_çx U^À XHõ ~°∂ÑÖÖ’ fã¨∞‰õΩO>Ë
"≥O@<Õ Ñ¶e¨ `«O HõxÑ≤ã∞¨ OÎ k.
26
^èxŒ Ü«∂Å∞, h_»Ö’ ZO_çOz# zO`å‰õΩ D ~Ô O_çO\˜h ã¨=∂#OQÍ
fã¨∞H˘x "≥∞`«QÎ Í ^ŒOz, `«y#O`« LÑ¨C HÍ~°O HõeÑ≤ <≥~ÚºÖ’ J#flOÖ’
"ÕãÃ≤ Ñ_ç`Õ PHõe ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. ~°HHÎõ } ∆© `« `«Q∞Æ `æ ∞« Ok.
`«~K° ∂« <À\˜ÑÓ¨ `«, Ñ¨à§◊ Ö’Oz <≥`∞« ~Î ∞° HÍ~°_O» , ÑÖ\˜ <≥ÑÊ≤ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ
ÅHõ} ∆ ÏÅ`À ÉÏ^èÑŒ _¨ "Õ å~°∞ H˘uÎg∞~° P‰õΩ HõëêÜ«∞OQÍ ÉÏQÍ Ñ¨ÙH˜¯o¿ã,Î
<À\˜ÑÓ¨ `«, ÑÖ\˜ áÈ@∞ Jxfl `«Q∞Æ `æ å~Ú.
^èxŒ Ü«∂Å ~°™êxfl ~ÀE ~Ô O_»∞ Ñ¨Ó@Å∂ „`åy`Õ =∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨Ï"åºkèÖ’
HõeQˆ ^ŒÑÊ≤ Hõ `«Q∞Æ `æ ∞« Ok.
+¨ µ QÆ ~ ü "åºkè „ QÆ ã ¨ ∞ Î Å ‰õ Ω , a.Ñ≤ . =∞O^Œ ∞ Å∞ "å_Õ " åiÖ’,
=Oâ◊áê~°OÑ¨~º° OQÍ ãÖ„Hõq∞OKÕ "åº^è∞Œ Ö’¡ zQÆ∞à◊§ "åºkè XHõ¯\˜. QÆ∞O_≥,
„Éˇ~Ú<£ "åº^èŒ∞Å∞#fl "åiH˜, =∞iH˘O^ŒiH˜ „ÃÑÔQflhûÖ’ ~°HõÎÇ‘Ï#`«,
~°HãÎõ O¨ |Okè`« "åº^è∞Œ Å∞O_Õ "åiÖ’ Z‰õΩ¯=QÍ zQÆ∞à◊§ "åºkè =ã¨∞OÎ k.
P~°∞ <≥ÅÅH˜ XHõ¯™êi ¿ã¯eOQ∑, á¶êã¡ O≤ Q∑ KÕã∞¨ HÀ=_»O ^•fi~å nxx
JiHõ@ì=K«∞Û#∞.
<Õ~ˆ _»∞ yO[Å∞ +¨µQÆ~ü "åºkèH˜ J^Œ∞ƒùÒ« QÍ Ñ¨xKÕ™êÎ~Ú. yO[efl "≥∞`«QÎ Í
^ŒOz, J#flOÖ’ HõÅ∞Ñ¨ÙH˘x u#=K«∞Û ÖË^• =∞l˚QÆÖ’ HõÅ∞Ñ¨ÙH˘x
„`åQÆ=K«∞Û#∞.
"≥∞O`«∞efl "≥ÚÅHõÅ∞ Hõ\ Oì˜ z, ZO_»É\ˇ ì˜ ^À~°QÍ "Õ~ÚOz HÍ~°á⁄Ê_çÖÏ
`«Ü∂« ~°∞ KÕã∞¨ H˘x +¨µQÆ~ü `«yOæ K«∞HÀ=_®xH˜ "å_»∞HÀ=K«∞Û. S`Õ H˘OK≥O
Z‰õΩ¯= "≥∂`å^Œ∞Ö’¡ fã¨∞‰õΩO>Ë ÉÏQÍ Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ k.
yO[f¿ãã≤# Lã≤iHÍÜ«∞Å#∞, Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù H˘=Ú‡Å#∞ ã¨=∂# ÉèÏQÍÅ∞QÍ
fã¨∞H˘x, "≥∞`«QÎ Í ^ŒOz, K«∂~°O‚ ÖÏ KÕã∞¨ HÀ"åe. nxfl ~ÀE J~°KO≥ Kå
#∞O_ç XHõ K≥OKå =~°‰Ωõ ~Ô O_»∞Ñ¨Ó@ÖÏ QÍ¡ã∞¨ =∞l˚QÖÆ ’ HõeÑ≤ „`åy`Õ,
+¨µQÆ~ü "åºkè J^Œ∞Ñ¨ÙÖ’ LO@∞Ok. +¨µQÆ~ü HõO„\’Å∞ =KÕÛ=~°‰õÄ
nx`Àáê@∞ g∞~°∞ "Õã¨∞H˘O@∞#fl =∞O^Œ∞Å∞ "å_ç, <≥=∞‡kQÍ
`«yæOK«∞HÀ"åe.
=∂ˆ~_®‰õΩÅ∞ ÖË`q« , <Õ̂~_»∞ yO[Å Ñ¨ÑC¨ , "ÕÑz¨ QÆ∞à◊√§, ÑüyÎ O[Å
Ñ¨ÑC¨ ã¨=∂# ÉèÏQÍÅ∞QÍ fã¨∞H˘x, ÉÏQÍ ZO_ç# `«~åfi`« "≥∞`«QÎ Í
^ŒOK«∞HÀ"åe. XHõ K≥OKå K«∂~å‚xfl =∞l˚QÆÖ’ HõÅ∞Ñ¨ÙH˘x „`åy`Õ
+¨µQÆ~xü HõO„\’Å∞ KÕÜ∞« =K«∞Û.
27
^èxŒ Ü«∂Å∞, âÁOiîx q_çq_çQÍ <ÕuÖ’ "Õ~ÚOz, "≥∞`«QÎ Í ^ŒOz, HÍ~°O,
LÑ¨C HõeÑ≤ HÍ~°á⁄Ê_çÖ’ J#flOÖ’ HõÅ∞Ñ¨ÙH˘x uO>Ë JriÎx
áÈQ˘_»∞`«∞Ok. WOQÆ∞=, âÁOiî, Ñ≤ÑC¨ à◊√§, q∞iÜ«∂Å∞, ÃãO· ^è=Œ Å=}O
ã¨=∞áêà◊§Ö’¡ fã¨∞‰õΩx g\˜x "≥∞`«ÎQÍ #∂i, hà◊√§HõeÑ≤, ¿Ñã¨∞ìÖÏ
KÕã∞¨ HÀ"åe. D ¿Ñã¨∞#ì ∞ á⁄@ì g∞^Œ Ñ¨\ Oì̃ Kåe. JriÎ, Hõ_∞» Ñ¨Ù|ƒ~°O,
Hõ_»∞Ñ¨Ù<≥Ñ≤Ê, Ñ¨Ùe„`Õ#∞ÊÅ‰õΩ WÖÏ Ñ¨\ ˜ì¿ãÎ ãïáÈ`«∞Ok. Éè’[<åxH˜
=ÚOkÖÏ Ñ¨\ Oì˜ z Éè’[#O KÕÜ∞« O_ç. r~°â‚ H◊ Î˜ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. J^Õ
Éè’[#O `«~åfi`≥`· Õ r~°â‚ H◊ Î̃ =∞O^Œyã¨∞OÎ k.
á⁄OQÆ∞, ™ÈÊ\HõO, ãïÊ =O\˜ "≥·~°ãπ "åº^èŒ∞Ö’¡ (K«~°‡"åº^èŒ∞Å∞)
"ÕÑ#¨ ∂<≥#∞ K«~‡° O JO`å Ñ¨\ Oì˜ z =∞~°#ú KÕ¿ãÎ ZO`À LÑ¨â=◊ ∞#OQÍ
LO_ç, K«~‡° O =∞m§ =∂=¸Å∞ ã≤u÷ H˜ KÕ~∞° `«∞Ok.
QÆl˚, `å=∞~°, ^Œ∞~°^ŒÅ∞, ^Œ^Œ∞Ì~°¡‰õΩ "ÕÑ¨#∂<≥ ÉÏQÍ Ñ¨xKÕã¨∞ÎOk.
LÑ¨â=◊ ∞#O LO@∞Ok.
^èxŒ Ü«∂Å∞, âÁOiî, q∞iÜ«∂Å∞, Ñ≤ÑC¨ à◊√§, ^•eÛ#K≥H¯õ , Ü«∂Å‰õΩÅ∞,
aiÜ«∂h P‰õΩ, fã¨∞H˘x "≥∞`«QÎ Í áœ_»~ü KÕã,≤ áê=ÙK≥OKå á⁄_çx
hà◊§Ö’ "Õã≤, Ñ¨ÙH˜¯eOK«O_ç. <À~°∞ ã¨∞QÆO^èŒOÖÏ LO@∞Ok. áêz,
"åã¨# `«Q∞Æ `æ ∞« Ok. ^ŒO`« "åº^è∞Œ Å‰õΩ Ñ¨x KÕã∞¨ OÎ k. <åÅ∞HõÃÑ#· `≥Å¡
HÀ\ÕQ∑ áÈ`«∞Ok.
''Yk~åÑ¨\ H˜ xõ —— <À\’¡ ÃÑ@∞ìH˘x K«ÑÊ¨ iOz, ~°ãO¨ q∞OQÆ∞`«∞O>Ë <À\˜
^Œ∞~åfiã¨# áÈ`«∞Ok.
Ñ¨\ ˜Hõá⁄_çx ÉÏO_ôÖ’ "Õ~ÚOz#Ñ¨Ù_»∞ =∞~°=∞~åÅ∞ á⁄Oy#@∞¡
á⁄OQÆ∞`«∞Ok. nxfl "≥∞`«QÎ Í #∂i, hà◊§Ö’ HõeÑ≤, ~ÀE Ñ¨ÙH˜¯@Ñ¨_`ç Õ
<À\˜ÑÓ¨ `« `«Q∞Æ `æ ∞« Ok.
#Å∞QÆ∞ ÃÑ@∞ì‰Ωõ <Õ@Ñ¨C_»∞ "ÕÑ#¨ ∂<≥#∞ â◊s~°=∞O`å ~åã¨∞H˘x =∞~°#ú
KÕã∞¨ H˘O>Ë =∞Ozk.
=¸~°Û"åºkèH˜ =ã¨H˘=Ú‡ =∞Oz "≥^· ºŒ O. =ã¨H˘=Ú‡ ÉÏQÍ "≥∞`«QÎ Í
#∂i, ã‘™êÖ’¡ Éè„í ^ŒÑ~¨ ∞° K«∞HÀO_ç. ~ÀE 1/2 K≥OKå K«∂~å‚xfl `Õ<`≥ À
HõeÑ≤ =¸~°Ûù ~ÀyH˜ uxÑ≤¿ãÎ =∞Ozk.
PHõe Z‰õΩ¯=QÍ LO_ç, ZO`« u<åfl WOHÍ u<åÅxÑ≤OK«_O» ‰õÄ_®
XHõ "åº^è.Õ Ñ¨zÛ q∞~°ÑH¨ ÍÜ«∞|r˚Å∞ Z‰õΩ¯=QÍ u<Õ"åiH˜ D "åºkè
28
Ñ¨@∞ì‰õΩO@∞Ok. WÖÏO\˜ "åiH˜ áêÅÖ’¡ aÜ«∞ºO HõeÑ≤ =O_ç#
áêÜ«∞™êxfl ÉÏQÍ <≥~Úº "Õã≤ uxÑ≤¿ãÎ PHõe `«Q∞Æ `æ ∞« Ok. Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’
=∞O@ =∂Ü«∞=∞=Ù`«∞Ok.
#uÎ, =∂@Å∞ ~åHõáÈ=_»O, Ñ≤ÅÅ¡ ∞ _»ÖòQÍ L#fl, „|Ç¨‡~°™êÜ«∞<åxfl
"å_ç`Õ ÉÏQÍ Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ k.
„Hõ=∞Ñ¨^ŒúuÖ’ PÇ¨~°=Ú, k#K«~°º x„^Œ "≥Ú^ŒÖˇ·#q K«~°‡"åº^èŒ∞Ö’¡
J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# Ñ¶ë`åÅxã¨∞ÎOk. Ü≥∂QÆ, ^è•º#=Ú, „áê}Ü«∂=∞=Ú,
"åºÜ«∂=∞=ÚÅ∞ â◊s~° ^è~Œ ‡° =ÚÅ#∞ „Hõ=∞Ñïz J<ÕHõ K«~‡° "åº^è∞Œ Å#∞
JÅs˚Å#∞ x"åiOK«∞#∞.
â◊s~°=Ú Ñïâ◊√„ÉèOí QÍ ÖËHáõ È=Ù@ =Å# ‰õÄ_® ZH˜=˚ ∂, QÆl,˚ `å=∞~°
"≥Ú^ŒÖ#·ˇ K«~‡° "åº^è∞Œ Å∞ HõÅ∞æ#∞.
JkèHõ"≥∞ÿ# =∂#ã≤Hõ XuÎ_ç, JÅã¨@, qKå~°=ÚÅxfl K«~°‡"åº^èŒ∞Å∞
„Ñ¨|Å∞@‰õΩ =ÚYº HÍ~°}=Ú.
=∞# P~ÀQÆº Ñïã≤u÷ H˜ =∞# K«~‡° O ^Œ~Ê° }O ÖÏO\˜k. =∞# ™ê^è•~°}
P~ÀQÆº Ñïã≤u÷ JO`«~`æ° « HÍ~°}ÏÅ=Å¡ Jã¨=Î ºã¨"÷ ∞≥ #ÿ Ñ¨C_»∞ =∞# K«~‡° OÖ’
Z~°∞Ñ¨Ù, "≥∞~°∞Ñ¨Ù r=Hõà◊ QÆ}hÜ«∞OQÍ `«Q@ æÆ O, #Å¡HÑõ C¨ "ÕÜ∞« @O,
z#fl ÃÑ^ŒÌ K«~‡° ~°∞QÆ‡`«Å∞ U~°Ê_»@O `«ÑÊ¨ xãïQÍ [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
L^ŒÜ∞« O `˘q∞‡k#fl~°Ö’Ñ¨ÙQÍh, HÍ^ŒO>Ë ™êÜ«∞O„`«O S^Œ∞ `«~åfi`«
QÍh Ç¨~ÚQÍ D`«‰Ωõ "≥à§◊ O_ç (ZO_»Ö’ "≥à§◊ HõO_ç)
D`« HÔ àı§"å~°∞ "å@~ü „Ñ¨ÓÑ¶π ã¨<¢£ ã¯‘ <£<Õ ZOK«∞HÀ"åe.
l"£∞‰õΩ "≥o§<å, ã≤fiq∞‡OQ∑‰Ωõ "≥o§<å ÖË^• Ü≥∂QÍ KÕã<≤ å â◊s~åxfl
P~ÀQÆºOQÍ LOz K«~å‡xH˜ „H˘`«Î JO^•xfl PáêkOz ÃÑ_»∞`«∞Ok.
x=∞‡#∞ =∞# P~ÀQÍºxH˜ Ñ¨@∞ìH˘=∞‡QÍ K≥ÑÊ¨ =K«∞Û. "Õãq¨ Ö’ K«Å^¡ #Œ "Õ∞
HÍ^Œ∞, K«H¯õ \˜ P~ÀQÍºxfl Wã¨∞OÎ k. x=∞‡Ö’ LO_Õ q@q∞<£ 'ã≤— KåÖÏ
~°HÍÅ∞QÍ "Õ∞Å∞ KÕã∞¨ OÎ k. „Hõ=∞O `«ÑÊ¨ ‰õΩO_® x=∞‡~°ãO¨ fã¨∞‰õΩO>Ë
=∞#Ö’x ~ÀQÆ x~À^èHŒ õ =º=ã¨÷ |Ö’¿Ñ`«=∞=Ù`«∞Ok.
x=∞‡#∞ „Hõ=∞O `«ÑÊ¨ ‰õΩO_® fã¨∞HÀ=@O ^•fi~å Jr~°O‚ PO^Àà◊#
=O\˜ ã¨=∞ã¨ºÅ∂ `«QÆ∞æ`å~Ú. P~ÀQÆºO HÀãÖ x=∞‡#∞ ~°ãÖQÍ<Õ
HÍ‰õΩO_® ã¨ÖÏ_»∞û =O\˜ ~°H~õ H° ÍÅ ~°∂áêÖ’¡ fã¨∞HÀ=K«∞Û#∞.
L^ŒÜ∂« <Õfl QÍ¡ã∞¨ _»∞ QÀ~°∞"≥KÛ« x h\˜Ö’ x=∞‡~°ãO¨ HõÅ∞Ñ¨Ù‰õΩx „`åy,
29
^≥#· Ok# HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ „áê~°OaèOK«@O =∞Ozk. nx=Å¡ r~°=‚ º=ã¨÷
L`ÕÎl`«=∞=Ù`«∞Ok.
ZO_» `åH˜_Hç ˜ K«~‡° O Hõq∞e#Ñ¨Ù_»∞ x=∞‡~°ãO¨ Ö’ ^Œ∂k`À P „áêO`åxfl
`«∞_»∞ã¨∞OÎ >Ë x=∞‡~°ãO¨ Ü«∂¢ãOì≤ *ˇO\˜QÍ Ñ¨xKÕã,≤ LÑ¨â=◊ ∞<åxflã¨∞OÎ k.
WO\’¡ XHõ =ºH˜Î É’^è"Œ åºkè`À ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞» `«∞#flÑ¨C_»∞ P WO\’¡x ã¨É∞íè ºÅ∞
q∞ye# "å~°∞‰õÄ_® W^Õ q^èOŒ QÍ _≥„\Ï*Ï<£ ÖË^• ÉÏ<ÀÃã_· À =O\˜
=∞O^Œ∞ 100 q∞.„QÍ. =¸_»∞ Ñ¨Ó@ÖÏ =¸_»∞<≥ÅÅ∞ "å_»O_ç. WÖÏKÕ¿ãÎ
W`«~∞° ÅH˜ É’^è"Œ åºkè ~å‰õΩO_® LO@∞Ok.
É’^èHŒ ÍÅ∞ =zÛ# KÀ@ „H©"∞£ ÉÏºO_Õ*ò ¿Ñ~°∞Ö’ ™êˆQ QÆ∞}O L#fl
Z„~°\ ˜ QÆ∞_»¤ QÆ\ Qì˜ Í ayOzHõ@Oì _ç. x„^Œ áÈÜÕ∞@Ñ¨C_»∞ `«ÑÊ¨ q∞QÆ`å
ã¨=∞Ü«∞O JO`å nxfl ayOz LOK«O_ç. "åÑ¨Ù `«fi~°QÍ `«Q∞Æ `æ ∞« Ok.
x=∞‡Ö’ LO_Õ „Ñ¶Ó¨ \© Pã≤_∞» ¡ K«~‡° OÃÑ· LO_Õ =∞$`«H} õ Ïefl `˘eyOz,
~°OQÆ∞ =∂i#KÀ@, #Å¡QÍ =∂i# „Ñ¨^âÕ ßÖ’¡ K«~å‡xH˜ ã¨ÇÏ¨ [~°OQÆ∞
=KÕÛÖÏ KÕ™êÎ~Ú. Ñ¶e¨ `«OQÍ K«~‡° O P~ÀQÆºOQÍ LO@∞Ok. xQÍiOÑ¨Ù
gÖˇ#· xfl ™ê~°∞¡ =ÚMÏxfl K«hfl\˜`À â◊√„ÉèÑí ~¨ K° åe. "≥∞_ç̂H>ˇ_£ ã¨|∞ƒ
"å_®e. K«~°‡O ÃÑ·#∞#fl ~°O„^è•Å#∞ Ö’`«∞QÍ â◊√„ÉèíO KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ
P¢ã*ì≤ Oˇ \˜Ö’+¨<£ "å_ç`Õ =∞Oz^Õ.
Ñ¨Ùn<å ~°™êxfl „Ñü~ÀE =ÚMÏxH˜ ~åã¨∞‰õΩ#fl "≥Ú\˜=∞Å∞ `«Q∞Æ `æ å~Ú.
Hõã∂¨ iÎ Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù#∞ áêÅÖ’¡ ¿Ñã¨∞Öì Ï HõeÑ≤ ~åã≤<å, Ñ¶e¨ `«O LO@∞Ok.
Ñ¨ÓÅ`À P~ÀQÆºO?
B+¨^•è xH˜ Ñ¨xH˜~åx P‰õΩ-Ñ¨Ó[‰õΩ Ñ¨xH˜~åx Ñ¨Ù=Ùfi ÖË^xŒ âßGO.
Wk =Ú=∂‡\˜H© x[O. JHõ~∆ ã° `¨ º« O ‰õÄ_®! =∞#‰õΩ ÅaèOKÕ Ñ¨ÓÅÖ’¡ Z<Àfl
B+¨^èŒ `«`åÎ fiÅ∞<åfl~Ú. Jq `≥Å∞û‰õΩO>Ë ZO`À „â◊^ŒúQÍ "å_»∞‰õΩO\Ï=Ú.
JO^•xfl, P#O^•xfl ã¨=∞‰õÄ~ˆ Ûq Ñ¨ÓÅ∞. ã¨∞"åã¨#Å∞ "≥^[Œ e¡ "≥∞=ÿ ∞iÑ≤OKÕq
Ñ¨ÓÅ∞. Ñ¨ÓÅÖ’¡ Z<Àfl ~°HÍÅ∞<åfl~Ú. =∞#O^ŒiH© `≥Å∞û. áÈ`Õ, U Ñ¨Ù=ÙfiÖ’
U =∞Ç¨Ï`«ºO B+¨^èŒ ~°∂ÑÖÖ’ ^•y LO^À? Uk =∞#‰õΩ J=ã¨~°"≥∂
`≥Å∞û‰õΩO^•O.
`≥Å" ¡ å~°∞~°≠Ï=Ú<Õ Hõ=∞‡\˜ "åã¨# "≥^[Œ Å∞¡`∂« K≥@∞ì h_»<Õ ~åe#
30
Ñ¨ÓÅ∞ ZO`À JO^•xfl, P#O^•xfl Hõe™æ êÎ~Ú. áêi*Ï`« Ñ¨ÙëêÊÖ’¡
=∞^èŒ∞"Õ∞Ç¨ÏO, L|ƒãÖ ÖÏO\˜ "åº^èŒ∞Å#∞ Ç¨ÏiOKÕ QÆ∞}=ÚO^Œx
JO^Œ∞Hˆ `≥Å"¡ å~°∞*Ï=Ú<Õ ÖËz, F Ñ¨kxq∞ëêÅáê@∞ áêi*Ï`«=$HõO∆
„HÕ^Œ QÆ_çÑ≤`Õ ZO`À P~ÀQÆºO. `«~åfi`« g∞ #_»Hõ#∞ LÖÏ¡ãÖQÍ
„áê~°OaèOK«O_ç.
Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù ~°OQÆ∞ K«∂_»QÍ<Õ Hõ#∞flÅÑÖ_»∞QÆQÍ HõxÑ≤OKÕ Ñ¨Ù=Ùfi KÕ=∞Ou
Ñ¨Ù=Ùfi, Jxfl~°HÍÅ |ÅÇ‘Ï#`«Å#∂, HõO\˜[|∞ƒÅ#∂ áÈQ˘_»∞`«∞Ok.
™êÜ«∞O„`«O "ÕàÖ◊ ’¡ KÕ=∞Ou Ñ¨ÓÅ#∞ K«∂ã¨∂Î g∞ H˜K<≥ £ QÍÔ~x¤ OQ∑ Ñ¨x
KÕã∞¨ HÀO_ç. P~ÀQÆºO-P#O^ŒO ~Ô O_»∂ Åaè™êÎ~Ú.
Hõ=ÙÅ∞ Ñ¨_∞» K«∞Å JO^Œ"∞≥ #ÿ #=Ùfi#∞ q~°*ÏlÖÏ #qfiO^Œx, "≥<fl≥ Å
q~°*Ïl qK«∞Û‰õΩO^Œx "åi Hõq`«Ö’¡ =i‚ã∞¨ OÎ \Ï~°x JO>Ë D q~°*Ïl
`≥Å¡QÍ q~°É’ã≤, `«# ã¨∞QÆO^è•xfl #Å∞"≥·Ñ¨ÙÖÏ "≥^Œ[e¡, =Ú‰õΩ¯
ZQÆˆ~ã¨∞H˘x, QÍe Ñ‘ÖËÛÖÏ ã¨∞"åã¨#Å#∞ "≥^Œ[Å∞¡`«∞Ok. D
ã¨∞"åã¨#Å∞ Ñ‘eÛ#Ñ¨Ù_»∞ â◊s~°=∞O`å ZO`À `ÕeHõQÍ LO@∞Ok. P
ã¨∞"åã¨#Ö’x B+¨^`Œè `« fi« O, â◊s~°OÖ’x "å`åxfl Ç¨ÏiOz "Õã∞¨ OÎ ^Œ#fl
=∂@.
=∞ÖˇÅ¡ "åã¨# =∞`«∞QÎ Í LO@∞Ok. ÃãO@∞ HõOÃÑh "å~°∞ "åºáê~°OQÍ<Õ
ÃÑ^ŒÌ Z`«∞#Î KÕÑ\¨ ì̃ ÖÏÉèÏÅ∞ QÆ_ãç ∞¨ <Î åfl~°∞. JO`ÕHÍ^Œ∞ ã¨∞QÆO^èŒ „^Œ"åºÅ
`«Ü∂« sÅ Ö’#∂ "å_Õ D =∞ÖˇÑ¡ Ó¨ Å∞ ^≥=· Ñ¨Ó[Ö’#∂ „âı+"ì¨ ∞≥ #ÿ q.
=∞Oz "≥ÚQÆ∞_»∞ HÍ"åÅO>Ë, =∞ÖˇÑ¡ Ó¨ Å`À Ñ¨ÓlOKåe. Jx Ñ¨Ó*Ïi
QÆ∞à’§ K≥ÑÙ¨ OÎ \Ï~°∞. =∞ÖˇÑ¡ Ó¨ Å∞ JO^•xH˜, "åã¨#‰õΩ ÃÑ\ì̃Ok ¿Ñ~°∞.
=∞#ã¨∞û#∞ "≥∞=ÿ ∞iÑ≤OKÕ â◊HÎ˜ =∞ÖˇÑ¡ Ó¨ ÅˆH LOk. HÍ|>Ëì â’Éè#í O ~ÀA#,
ÑÖ_»∞QÆ Ñ¨ÉÏƒÖ’¡#∂, Ñ¨Ó[ JÅOHõ~}° ÅÖ’#∂, =∞ÖˇÑ¡ Ó¨ Å^Õ J„QÆ™ê÷#O.
=∞ÖˇÅ¡ O>Ë W+Öì ÖËx P_»"å~°∞O_»~∞° . WHõ B+¨^Œè QÆ∞}ÏÅ q+¨Ü∂« xH˘¿ãÎ
=∞ÖˇÑ¡ Ó¨ Å∞ ~°HOÎõ Ö’x ^Àëêxfl `˘ey™êÎ~Ú. <Õ„`« "åº^è∞Œ Å∞ ~å‰õΩO_®
x"åiã¨∞OÎ k. â◊s~åxH˜ PÇ¨^¡ •xfl Hõeãæ ∞¨ OÎ k. x„^Œ ~åx"å~°∞ ~å„uÑ¨Ó@
™êfl#O KÕã≤ =∞ÖˇÅ¡ ∞ JÅOHõiOK«∞‰õΩ<åfl ÖË^• kO_»∞ÃÑ· Ñïz Ñ¨_∞» ‰õΩO>Ë
ÉÏQÍ x„^ŒÑ_¨ ∞» `«∞Ok.
ã¨∂~°∞ºx "≥Ñ· Ù¨ uiy ^ŒO_»O ÃÑ>Ëì Ñ¨Ù=Ùfi „á⁄^Œ∞Ì u~°∞QÆ∞_»∞ Ñ¨ÓÅ∞.
Z<Àfl B+¨^Œè qÅ∞=Å∞#fl Ñ¨Ù=fix g∞‰õΩ `≥Å∞û. D Ñ¨ÓÅ yO[Å`À
31
#∂<≥fã≤, =∞#O "å_»∞ H˘O@∞<åfl=Ú. P~ÀQÆºs`åº =O@Ö’¡ "å_ç`Õ
=∞Oz^Œx „Ñ¨ÑO¨ K« P~ÀQÆºO ãÖã¨"÷ å~°∞ P"≥∂kOKå~°∞. nx #∂<≥#∞
(ã¨<Ñ£ =¡¨¶ ~ü P~ÚÖò) "å_»∞HÀ=_»O =Å¡ QÆ∞O_≥ [|∞ƒÅ∞ ~å=Ù. HõÜ ∆ ∞« ~ÀQÆO
^ŒQiæÆ H˜ ~å^Œ∞ Jx âßGA˝Å∞ `ÕeÛ K≥ÑÊ≤ # q+¨Ü∞« O.
`«=∂ëêQÍ HõxÑ≤OKÕ D JO^Œ"∞≥ #ÿ `å=∞~° Ñ¨Ù=Ùfi ÅH©;Ñ¨Ó[ˆH HÍ^Œ∞.
B+¨^Œè QÆ∞}ÏÅ∞ ‰õÄ_® Hõeæ LO^ŒO>Ë Pâ◊Û~°ºO HõÅ∞æ`∞« Ok. K«∂_»QÍ<Õ
`å=∞~°ÑÙ¨ =Ùfi Hõà§◊ ‰õΩ P#O^Œãk≤ ,ú P~ÀQÆº ã≤kxú „Ñ¨™êkã¨∞OÎ k. ¢ãÅÎ‘ ‰õΩ
QÆ~ƒ° „ù ™ê=O HÍ‰õΩO_® HÍáê_»∞`«∞O^Œx "≥^· ∞Œ ºÅ∞ K≥ÑÙ¨ <Î åfl~°∞.
^Œ ∞ ~åæ = ∂`« Ñ¨ Ó [Ö’ =∞O^•~° ∞ Ñ¨ Ó Å∞ ZO`À „áê^è • <åºxfl
ãÖ`«iOK«∞H˘<åfl~Ú. P K≥@∞ìÖ’x P‰õΩÅ∞, Ñ¨Ù=ÙfiÅ∞ XHõ¯>ËO\˜ Jhfl
LÑ¨Ü≥∂QÆ"Õ∞. =∞O^•~° Ñ¨ÓÅÖ’¡ Z<Àfl ~°HÍÅ∞<åfl~Ú. JO^Œ∞Ö’
Z„~° = ∞O^•~° O ZO`À LÑ¨ Ü ≥ ∂ QÆ H õ ~ ° " ≥ ∞ ÿ # k. D Ñ¨ Ù =ÙfiÅ#∞
H˘|ƒi#∂<≥Ö’ "Õã,≤ "Õ_Kç ãÕ ≤ `«Å‰õΩ ~åã¨∞‰õΩO>Ë "≥O„@∞HõÅ∞ #Å¡QÍ
xQÆxQÆÖÏ_»∞`«∞O\Ï~Ú. ¿ÑÅ∞, K«∞O„_»∞ LO_»=Ù („Hõ=∞OQÍ "å_»∞`«∞O>Ë).
=∞O^•~° P‰õΩÅ∞ #∂i Ñ¨ÙO_»Ã¡ Ñ· ~å¿ãÎ `«fi~°QÍ `«yáæ È`å~Ú. =∞O^•~°
P‰õΩÅ∞ =Ú^Œ#Ì ∞ "≥∞O`«∞Å`À HõeÑ≤, #∂i "≥O„@∞HõÅ "≥Ú^Œà§◊ ‰õΩ Ñ¨\ ¿ì˜ ãÎ
"≥O„@∞HõÅ∞ T_»=Ù. A@∞ì =∞O^ŒOQÍ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. `å*Ï
=∞O^•~°ÑÙ¨ =ÙfiÅ∞ "Õ_ç hà◊§Ö’ <å<Õã,≤ P HõëêÜ«∂xfl ¿ãq¿ãÎ f„=`«
#∞Oz LÑ¨â=◊ ∞#O Åaèã∞¨ OÎ k. `å*Ï Ñ¨Ù=ÙfiÅ#∞ ¿Ñã¨∞Öì Ï KÕã,≤ ÉÁ|ƒÅ‰õΩ,
"åÑ¨ÙÅ‰õÄ Ñ¨Ó¿ãÎ <≥=∞‡k™êÎ~Ú. =∞O^•~° Ñ¨Ù=ÙfiÅÖ’ ÉèÏã¨fi~°O ÃÇÏK«∞Û
âß`«OÖ’ Åaèã¨∞ÎOk. Ñ¶≤eÃÑÂÊ~Ú<£ûÖ’ =\˜ì Ñ¨Ù=ÙfiÅ<Õ uO\Ï~°∞.
T~°QÍÜ«∞Ö’¡ "Õã∞¨ OÎ \Ï~°∞. =∞O^•~° P‰õΩÅ HõëêÜ«∞O qˆ~K«<åHÍiQÍ
Ñ¨xKÕã,≤ =∞Å|^ŒHú Íxfl áÈQ˘_»∞`«∞Ok. =∞O^•~° `å*Ï "Õ~∞° `À KÕã#≤
HõëêÜ«∂xfl ^ŒQ∞Æ æ x"å~°}‰õΩ "å_»∞`å~°∞ K≥h· Ü«ÚÅ∞. K≥<· åÖ’ `«=∞
|∂@∞¡ #Å¡QÍ xQÆxQÆ ÖÏ_®Åx =∞O^•~° Ñ¨Ù=Ùfi ~ˆ ‰õΩÅ∞ #eÑ≤, "å\˜`À
áêb+π KÕ™êÎ~@ ° . =∞O^•~°ÑÙ¨ =ÙfiÅ∞ #eÑ≤ `«Å‰õΩ ~å¿ãÎ A@∞ì #Å¡QÍ
Ñ¨@∞ì ‰õΩK«∞ÛÖÏ LO@∞O^Œx K≥<· å"åi #=∞‡HõO.
=∞~°∞=O W^˘Hõ Ñ¨Ù+¨Ê*ÏuˆH =ã¨∞ÎOk. HÍ~°}O ã¨∞"åã¨# Hõeæ#k.
ÃÑQ· Í HõÔŒ | =∂Å`À ™êfiq∞`À=∂Ö’¡ KÀ@∞ KÕã∞¨ H˘<åfl D =∞~°=O
Jxfl Ñ¨ÓÅ`À#∞ ãŸºOQÍ LO_ç, JO^•xfl Ô~\˜ìOÑ¨Ù KÕã¨∞ÎOk.
32
=∞~°=OÖ’x B+¨^Œè qÅ∞=Å#∞ QÆ∞iÎOKåÅO>Ë, â◊√„ÉèOí QÍ Hõ_yç , ~°ãO¨
fã≤, F Ô~O_»∞K«∞Hõ¯Å∞ K≥qÖ’ "Õã¨∞‰õΩO>Ë K≥qáÈ@∞ p=ÚHÍ~°_»O
`«yæáÈ`å~Ú.
QÆ∞ÖÏcÅ∞ WO\˜ P=~°}OÖ’ LO>Ë P WO\˜Hˆ JO^ŒO. Ju=Å
JO^•xH˜ QÆ∞ÖÏc ÃÑ\Õì k ¿Ñ~°∞. ™œO^Œ~º° ™ê^è#Œ OÖ’#∂, „Ñ¨=ÚY
™ê÷<åxfl ãÖ`«iOK«∞ ‰õΩOk. ™êfl<åÅÖ’#∞, uO_ç q+¨Ü∞« OÖ’#∂,
QÆ∞ÖÏcˆ~‰õΩÅ∞ „Ñ¨=ÚY ™ê÷<åxfl ãÖ`«iOK«∞‰õΩ<åfl~Ú. QÆ∞ÖÏc Ñ¨Ù=ÙfiÅ`À
ã‘fi@∞¡, B+¨^•è Å∞, `«Ü∂« s KÕã∞¨ <Î åfl ~°O>Ë, D QÆ∞ÖÏcÅ P=â◊ºHõ`«
=∞#‰õΩ J~°=÷ ∞=Ù`«∞Ok. QÆ∞ÖÏcÅ ~Ô Hõ¯Å∞ #q∞e`Õ QÆ∞O_≥[|∞ƒÅ∞ ~å=Ù
<À\˜ ^Œ∞~åfiã¨#Å∞ `«QÆ∞æ`å~Ú. =ÚY =~°Ûã¨∞û‰õΩ QÆ∞ÖÏc hà◊√§
(~À*ò"å@~ü) "å_»_O» =∞#‰õΩ `≥Å∞û, Hõà§◊ =∞O@Å∞ áÈ"åÅO>Ë, QÆ∞ÖÏc
~ˆ ‰õΩefl Hõà§◊ ÃÑ· ÃÑ@∞ìH˘x Ñ¨_∞» H˘O>Ë Hõà§◊ =∞O@Å∞ `«Q∞Æ `æ å~Ú. "Õ_xç
áÈQ˘>Ëì QÆ∞ÖÏcÅ áêhÜ«∞O =∂#=Ùx ¿ã=Ö’ „Ñ¨=ÚY ™ê÷<åxfl
=Ç≤ÏOKå~Ú.
ZHõ¯_» ^•zÃÑ\ì̃<å ^•QÆxq "≥ÚQÆe Ñ¨ÓÅ∞. "≥ÚQÆeÑ¨ÓÅ`À Ñ¨Ó[
=∞Ç¨„âı+Oì̈ . "åã¨#, ã¨∞QÆOkè „^Œ"åºÖ’¡ "å_Õ D Ñ¨ÓÅÖ’ Z<Àfl B+¨^Œè
qÅ∞=Å∞ ‰õÄ_® ^•y =Ù<åfl~Ú. D Ñ¨ÓÅ∞ ZO_®Hõ á⁄QÆ"ãÕ ≤ "åã¨#
Ñ‘e¿ãÎ L|ƒãÖ, ^ŒQÆ∞æ, JÅs˚Å∞, TÑ≤iu`«∞ÎÅ "åº^èŒ∞Å‰õΩ =∞Oz
=∞O^Œ∞QÍ Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ k. W@∞ ÉèQí =Æ O`«∞xH˜, J@∞ =∂#=ÙÅ ¿ã=‰õΩ
`«=∞x `å=ÚQÍ JiÊOK«∞H˘O@∞<åfl „Ñ¨Hõ$u a_»¤Å∞ Ñ¨ÓÅ∞, Ju
ã¨∞xfl`«OQÍ, JO^ŒOQÍ, P~ÀQÆº qÅ∞=Å#∞ ÃÑOKÕ D Ñ¨ÓÅ#∞ „â◊^QúŒ Í
ÃÑOK«O_ç. ãÔ̈~#· "ÕàÖ◊ ’¡ JO>Ë „á⁄^Œ∞#Ì fl ™êÜ«∞O„`«O =∂„`«"∞Õ Ñ¨ÓÅ∞
HÀÜ«∂e. h~°∞ ÃÑ\Ïìe. (ãÔ̈~#· "ÕàÖ◊ ’¡) U Ñ¨Ó=Ù#∞ ZÖÏ HÀÜ«∂Ö’
=∂ÅÅ∞ JÖË@ ¡ Ñ¨C_»∞ P Ñ¨Ù=Ùfi JO^ŒO HõxÑ≤OKÕÖÏ JÅ¡_O» , áê¡ãHì≤ ±
ãÖK«∞Ö’¡#∂, `«_Qç ∞Æ _»Ö¤ ’¡ Éè„í ^ŒÑ~¨ K° _« O» =∞~°∞=HõO_ç. Ñ¨ÓÅ∞ XHõiH˜zÛ
=∞#O ÃÑ@∞ìHÀ"åÅx âßGO K≥áÈÎOk.
Ñ¨ÓÖË WO`« Ñ¨Ù}Ïºxfl Hõ@∞ìH˘O@∞<åfl=Ú. =∂#=[#‡ ZuÎ# =∞#"≥∞O`«
¿ã= KÕÜ∂« Ö’ XHõ¯™êi PÖ’zOK«∞HÀO_ç. F Ñ¨ÓÅ "≥ÚHõ¯#∞ <å\˜
#Å∞æiH© =∞Oz K≥Ü∞« ºO_ç KåÅ∞ JÑ¨Ù_»∞ g∞ [#‡ ^è#Œ º"≥∞#ÿ >Ë.ì
`å*ÏÑ¨ÓÅ`À ÉèQí =Æ O`«∞x Ñ¨ÓlOK«O_ç, g∞ P~ÀQÍºxfl HÍáê_»∞HÀO_ç.
33
P~ÀQÆº ~°ÇÏ¨ ™êºÅ∞
1-2 „QÍ=ÚÅ rÅHõ„~° "Õ_hç \˜`À fã¨∞‰õΩO>Ë Hõ_∞» Ñ¨Ù<˘Ñ≤Ê, Hõ_∞» Ñ¨Ù
L|ƒ~°O `«Q∞Æ `æ å~Ú.
H˘uÎg∞~° #∂<≥Ö’ "Õ~ÚOz "Õ_ç J#flOÖ’ HõÅ∞Ñ¨ÙH˘x uO>Ë S~°<£
=$kú á⁄Ok ~°HÇÎõ Ï‘ #`« `˘ÅyáÈ`«∞Ok.
"≥∞Ou P‰õΩ‰õÄ~° "å_ç`Õ =∞Å|^ŒHú =õ Ú `«Q∞Æ `æ ∞« Ok.
1-2 „QÍII "å=Ú á⁄_ç "Õ_ç hà◊§`À fã¨∞‰õΩO>Ë Hõ_∞» Ñ¨Ù <˘Ñ≤Ê, L|ƒ~°O
`«QÆ∞æ`å~Ú.
1-2 „QÍII *ÏlHÍÜ«∞ K«∂~°=‚ Ú `Õ<`≥ À W¿ãÎ PHõe ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok.
"åO`«∞Å∞, qˆ~K«<åÅ∞ `«Q∞Æ `æ å~Ú.
~°HõÎÇ‘Ï#`«`À ÉÏeO`« ¢ã‘ÎÅ∞ ™ê^è•~°}OQÍ, h~°ãÖQÍ, JÅã¨@QÍ
HõxÑ≤™êÎ~∞° . g~°∞ `«=∞ PÇ¨~°OÖ’ S~°<£ JkèHOõ QÍ LO_Õ P‰õΩ‰õÄ~°Å∞,
Ñ¨à√◊ § u<åe.
Ñ¨ÑC¨ ^è•<åºÖ’¡ S~°<£ Ñ¨Ù+¨¯ÅOQÍ Åaèã∞¨ OÎ k. ¢ãÅÎ‘ ∞ ~°HÇÎõ Ï‘ #`« ÖË‰Ωõ O_®
K«∂ã¨∞HÀ=_»O, ã¨g∞Hõ$`« PÇ¨~åxfl fã¨∞HÀ=@O ZO`≥<· å J=ã¨~O° .
HÍà◊√§ Hõ_»∞H˘¯x Éèí∞lOK«_»O, á⁄_ç HÍà◊§`À x„kOK«_»O =Å¡ n~°…
rq`åxfl á⁄O^Œ∞`å~°∞.
ÃÑ~°∞QÆ∞ g∞k `Õ@ hà◊§#∞ JiHÍà◊§‰õΩ Ñ¨Ùã¨∞‰õΩO>Ë x„^Œ ÉÏQÍ Ñ¨_∞» `«∞Ok.
^ÀãÿO[Å‰õΩ =¸„`«OÖ’ =∞O@ `«yOæ KÕ QÆ∞}O LOk.
ÃÑ~°∞QÆ∞Ö’ LÑ¨C KÕiÛ "å_»@O P~ÀQÆºHõ~O° .
#∞=ÙfiÅ #∂<≥ `«Å‰õΩ, =O\˜H˜ Ñ¨\ Oì˜ z JÉèºí OQÆ# ™êfl#O KÕÜ∞« @O
=Å¡ â◊s~åxH˜ #∞#∞Ñ¨Ù^Œ#O, |ÅO, PÜ«Ú=Ù ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok.
Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’ <˘Ñ≤Ê =ã¨∞OÎ >Ë =∞Oz WOQÆ∞= ÃÑã¨~° yO[O`« q∞Oy`Õ
ZO`À LÑ¨â=◊ ∞#OQÍ =ÙO@∞Ok.
áêÅ#∞ „`åy, `åO|∂ÖÏxfl "Õã∞¨ HÀ‰õÄ_»^∞Œ .
â◊s~°OÃÑ#· ZHõ¯_≥<· å =∞O@QÍ =ÙO>Ë =∞„i áêÅ∞ ^•xÃÑ· ~å¿ãÎ "≥O@<Õ
`«yæáÈ`«∞Ok.
=∞„i P‰õΩÅ∞ HÍeÛ Éèãí ‡¨ =Ú KÕã≤ ^•xH˜ `Õ<≥ =∞iÜ«Ú <≥~Úº HõeÑ≤,
=¸Å=ÚQÍ Ñ¨ÙO_»Ã¡ Ñ· ~å¿ãÎ Ñ¨Ùà◊√§ Ç¨Ïi™êÎ~Ú.
34
Q˘O`«∞ =∞O@ `«QÍæÅO>Ë "Õ_ç hà◊§Ö’¡ Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù, HÍãÎ̈O`« LÑ¨C "Õã≤
<À~°∞ Ñ¨ÙH˜¯eOKåe.
ZO_ç# =ÚÅ¡Oy ^Œ∞OÑ¨Å#∞ h\’¡ "Õã≤ =∞iy# P h\˜x ¿ãq¿ãÎ
¢ãÅÎ‘ Ö’¡ |∞∞`«∞„Hõ=∞O ã¨=ºOQÍ =ÙO@∞Ok.
"≥xQÆ~Öü ’ T~°É\ˇ #ì̃ =ÚÅ¡Oy ^Œ∞OÑ¨#∞ Éè∞í l¿ã,Î Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’x |Å¡Å∞
`«fi~°QÍ Ç¨Ïi™êÎ~Ú.
"Õ_ç hà◊√§ PHõex Ñ¨Ù\ì̃ã∞¨ OÎ k, PÇ¨~åxfl r~°O‚ KÕã∞¨ OÎ k. Q˘O`«∞‰õΩ
=∞Ozk. ZH˜¯à◊√§, Hõ_∞» Ñ¨Ù|ƒ~°O, "å`«O, HõÑ¨¶ ~ÀQÍÅ‰õΩ, "åO`«∞Å∞
JÜÕ∞º"åiH˜ KåÖÏ =∞Ozk.
=ÚÅ¡Oy`À P~ÀQÆºO?
=ÚÅ¡Oy`À z\˜ÔH_»∞ q∞iÜ«∂Åá⁄_ç LÑ¨C KÕiÛ #q∞e`Õ Ñ¨à◊√§
QÆ\ Ñì˜ _¨ `» å~Ú. zQÆ∞à◊§ [|∞ƒ áÈ`«∞Ok.
Q˘O`«∞ "åÑ¨Ù‰õΩ =∞Oz =∞O^Œ∞ =ÚÅ¡Oy.
=ÚÅ¡Oy ~°ãO¨ Ö’ K«HÔ ¯~° KÕiÛ HÍz L^ŒÜ∞« O ™êÜ«∞O„`«O „`åy`Õ,
^ŒQ∞Æ æ #Ü«∞=∞=Ù`«∞Ok.
L|ƒãÖ`À ÉÏ^èÑŒ _¨ "Õ åà◊§H˜ =ÚÅ¡Oy z\ỖH_»∞ LÑ¨C `Õ<≥ HõeÑ≤ WzÛ#
"≥O@<Õ PÜ«∂ãÖ `«yæ Ç¨~Úx Wã¨∞OÎ k.
=ÚÅ¡Oy ^Œ∞OÑ¨Å#∞ HÀã≤, "å\˜ÃÑ· K«HÔ ¯~° K«e¡ „Ñü~ÀA ¿ãq¿ãÎ =¸Å
"åºkè `«Q∞Æ æ =ÚYO Ñ¨_∞» `«∞Ok.
=ÚÅ¡Oyx =∞# PÇ¨~°OÖ’ KÕiÛ uO@∞O>Ë e=~°∞ K«H¯õ QÍ Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ k.
=ÚÅ¡Oy P‰õΩ#∞ uO>Ë Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’x „H˜=ÚÅ∞ Ç¨Ïi™êÎ~Ú.
"≥xQÆ~Öü ’ T~°É\ˇ #ì˜ =ÚÅ¡Oy ^Œ∞OÑ¨#∞ Éè∞í l¿ãÎ Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’x |Å¡Å∞
`«fi~°QÍ Ç¨Ïi™êÎ~Ú. =ÚÅ¡Oy HÍ_»Å#∞ #∂i, ~°ãO¨ `åyOKåe. JÖÏ
„`åy =Ù#fl>ˇÂ¡`Õ =¸„`«HÀâ◊=∞O^Œe ~åà◊√§ =ÚHõ¯Å∞ =ÚHõ¯Å∞QÍ
HõiyáÈ`å~Ú.
=ÚÅ¡Oy ^Œ∞OÑ¨Å#∞ x`«ºO uO@∞O>Ë =∞^èŒ∞"Õ∞Ç¨ÏO Ç¨Ïiã¨∞ÎOk.
=¸„`«OÖ’ K«HÔ ¯~° Ç¨Ïiã¨∞OÎ k. =ÚÅ¡Oy ^Œ∞OÑ¨Å#∞ =∞iyOz# h\˜x
¿ãq¿ãÎ |∞∞`«∞|^Œú Ç¨Ïiã¨∞OÎ k. =ÚÅ¡Oy yO[Å#∞ ã¨∞=∂~°∞ 6 „QÍII
35
¿ãq¿ãÎ H˘O`« HÍÖÏxH˜ H©à§◊ <˘Ñ¨CÅ∞ `«Q∞Æ `æ å~Ú.
=ÚÅ¡Oy ÅaèOKÕ =∂ãÖÖ’ „Hõ=∞O `«Ñ¨Ê‰õΩO_® uO@∞O>Ë K«~°‡O
HÍOu =O`«OQÍ `«Ü∂« ~°=Ù`«∞Ok. =ÚÅ¡Oy ~°™êxfl |@ì`Å« ÃÑ· ~å¿ãÎ
"≥O„@∞HõÅ∞ "≥ÚÅ∞™êÎ~Ú. =ÚÅ¡Oy P‰õΩÅ∞, áê^Œ~°ã¨=Ú h\˜Ö’
=∞iyOz h\˜Ö’ ^Œ∂kx `«_Ñç ≤ =∞OK«ÑÙ¨ HÀÅ§Ö’ =ÙOz`Õ #Å∞¡Å∞
=∂_çáÈ`å~Ú.
=ÚÅ¡Oy QÆ∞A˚#∞ =ÚYO ÃÑ#· ∞#fl "≥Ú\˜=∞Å‰õΩ ~åã≤ (~å„uÑ¨Ó@)
`≥ÖÏ¡i QÀ~°∞ "≥K«Ûx h\˜`À â◊√„ÉèíO KÕã¨∂Î=ÙO>Ë "≥Ú\˜=∞Å∞
=∂Ü«∞=∞=Ù`å~Ú. =ÚÅ¡Oyx â◊√„ÉèíOQÍ Hõ_çy (ÖË`«q) z#flz#fl
=ÚHõ¯Å∞QÍ HÀã¨∞H˘x (Ñ¨zÛk) Ñ¨ÅHõ ~°∂ÑÖÖ’ ~˘>ì̌`À KÕiÛ uO>Ë,
P~ÀQÍºxH˜ =∞Ozk, ÃÑQ· Í Z‰õΩ¯= =ÚHõ¯Å∞ ~˘>ì̌`À ã¨Ç¨ u#=K«∞Û.
„Ñ¨H$õ u =~° „Ñ¨™ê^•Å#∞ â◊√„ÉèOí KÕã,≤ `«∞_çz uO@∞O>Ë P~ÀQÆºO
P#O^ŒO ~Ô O_»∂ Åaè™êÎ~Ú.
Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù`À P~ÀºQÆO
ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ `«~`° ~« åÅ∞QÍ ÉèÏ~°fÜ«∞ ãÖã¨¯ $uÖ’ ™œÉèÏQÍºxH˜.
=∞OQÆà◊ Hõ~"° ∞≥ #ÿ „^Œ=ºOQÍ, ~°OQÆ∞h, ã¨∞"åã¨<åxfl Hõeãæ ∞¨ OÎ k Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù. x`«º
PÇ¨~° Ñ¨^•~å÷ÅÖ’ XHõ\Q˜ Í Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù =∞x+≤ ^≥#· Ok# rq`«OÖ’ Hõeã≤áÈ~ÚOk.
„H˜q∞ ãÖÇ¨iQÍ, =∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨Ï "åºkèÃÑ· „|Ç¨Ï‡GOQÍ Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ ∞» `«∞Ok.
=∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨Ï, QÆ~åƒùâÜ
◊ ∞« "åº^è∞Œ Å∞, =¸„`« "åº^è∞Œ Å∞ JxflO\˜Ö’#∂ Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù
"Õ∞Å∞ Hõeyã¨∞OÎ k.
áêÅ L`«Ê`«∞ÎÅ∞ fã¨∞‰õΩ#flÑ¨Ê\˜H© B\ò_À~ü ˆQ"£∞û P_»_»O „Hõ=∞O
`«Ñ¨Ê‰õΩO_® KÕÜ«∞_»O J=ã¨~°=∞x áœ+≤ìHÍÇ¨~° xÑ¨Ù}∞Å∞ ã≤á¶ê~°ãπ
KÕã¨∞Î<åfl~°∞. „H©_»Å∞ "åºÜ«∂=∞O`Àáê@∞ P~ÀQÆºHõ~°"≥∞ÿ<å PÇ¨~°O
fã¨∞HÀ=_»O =Å¡ n~°…HÍÅO "Õ∞Å∞ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. P~ÀQÆºHõ~°OQÍ
=ÙO_®e Jx x~°‚~ÚOK«∞‰õΩO>Ë, qkèQÍ xÑ¨Ù}∞Å ã¨∂K«#Å∞
áê\ÕKåe. P^è∞Œ xHõ r=# q^è•#OÖ’ =∂#ã≤Hõ XuÎ_,ç [#∞ºÑ¨~"° ∞≥ <ÿ å
J#∞‰õÄÅ`«Å∞ =∞#‰õΩ K≥_∞» "å~°ÖÎ ,Ë Wq L#flÑ¨Ê\˜H© QÆ∞O_≥ P~ÀQÆºO
HÍáê_»∞HÀ=_»O, W`«~° P~ÀQÆº Ñ¨sHõÅ∆ ∞ =∞# KÕ`∞« Ö’¡<Õ =ÙO@∞Ok.
`«~K ° ∞« QÍ LKèåfiã¨, xâßfiã¨ `Õ_®Å∞ HõxÑ≤¿ãÎ eÑ¶_≤ £ „á⁄ÃÑÖ·¶ ò H“O\òû
36
ÃÑiˆQ J=HÍâ◊=ÚO@∞Ok. `«ÑÊ¨ xãïQÍ XHõ „Hõ=∞ Ñ¨^`úŒ ∞« Ö’¡ _®Hõ~ì ∞°
ã¨ÅÇ¨ fã¨∞H˘x K≥HÑõ π KÕ~ÚOK«∞HÀ"åe. JÖÏˆQ H˘Öˇ¢™êìÖò ™ê÷~Úx
‰õÄ_® Ñ¨sHõ∆ KÕ~ÚOK«∞H˘x xÑ¨Ù}∞Å ã¨∂K«#Å∞ áê\ÕKåe.
"Õ_"ç _Õ ç hà◊§Ö’¡ Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù á⁄_ç "Õã≤ Pqi Ñ¨_`ç Õ [Å∞|∞ ÉèÏ~°O, =ÚHõ¯Å∞
aQÆnÜ«∞@O =O\˜q `«Q∞Æ `æ å~Ú.
Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù á⁄_ç, Å=OQÍÅ∞, *ÏÑ¨„u, ^•eÛ# K≥H¯õ , D <åeæO\˜x "≥∞`«QÎ Í
^ŒOz, P á⁄_çÖ’ `Õ<≥ HõÅ∞Ñ¨ÙH˘x ‰õΩO‰õΩ_»∞ yO[O`« =∂„`« ~ÀA
L^ŒÜ∞« O Ñ¨Ó@ uO>Ë ZÅs˚ =Å# =KÕÛ Ñ¨_Ãç ãO ÉèÏ~°O `«∞=Ú‡Å∞,
[Å∞|∞, PÜ«∂ãÖ `«Q∞Æ `æ å~Ú.
Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù H˘=Ú‡#∞ xÑ¨CÅ g∞^Œ H˘kÌQÍ HÍeÛ #q∞e`Õ, ÑÖ\˜ áÈ@∞
`«QÆ∞æ`«∞Ok. <À\’¡ Ñ¨Ùà◊√§ `«QÆ∞æ`å~Ú. <À~°∞ â◊√„ÉèíOQÍ =ÙO@∞Ok.
J=~°¡Ö’ Ñ¨ÙO_»∞¡, p=Ú, QÆ_»¤Å∞, J=~°Ö’ "åÑ¨Ù `«k`«~° ÉÏ^èŒÅ∞
U~°Ê_ç#Ñ¨C_»∞ ~Ô O_»∞ K≥OKåÅ Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù á⁄_çx =Ú^ŒQÌ Í HõÅ∞Ñ¨ÙH˘x
LO_»Å∞QÍ fã¨∞‰õΩO>Ë =∞Ozk.
QÆl,˚ z=Ú_»∞, ^Œ∞~°^ÅŒ ‰õΩ Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù H˘=Ú‡ J~°QnÆ ã≤, ¿Ñã¨∞Öì ÏQÍ KÕã∞¨ H˘x
~åã¨∞‰õΩO>Ë, LÑ¨â=◊ ∞#OQÍ =ÙO@∞Ok.
Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù =¸„`åxfl K«H¯õ QÍ *Ïs KÕ¿ãÖÏ KÕã∞¨ OÎ k. Ju =¸„`åxfl
`« y æ ã ¨ ∞ Î O k. =¸„`« O Ö’Oz PÅ∞ƒe<£ J<Õ „áÈ\© < £ Ñ¨ ^ •~° ÷ O
áÈ`«∞O@∞Ok. =¸_»∞ Ñ¨Ó@Å∞ 3 „QÍII Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù =∂„`«Å∞QÍ KÕã∞¨ H˘x
"Õã∞¨ ‰õΩO>Ë =∞Oz Ñ¶e¨ `«O HõxÑ≤ã∞¨ OÎ k.
'xâ◊— JO>Ë Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù, 'P=∞ÅH˜— JO>Ë Lã≤iHÍÜ«∞, D á⁄_çx „Hõ=∞O
`«ÑÊ¨ ‰õΩO_® "å_»∞`«∞O>Ë =∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨Ï "åºkè `«Q_æÆ "» ∞Õ HÍ‰õΩO_®, "åºkèÖ’
HÍOÑ≤Hˆ¡ +¨<£ ~å=@O `«Q∞Æ `æ å~Ú.
Hõà§◊ ‰õΩ, K«~å‡xH˜ HÍOux Wã¨∞OÎ k Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù. ~°HÍÎxfl â◊√„ÉèOí KÕ¿ã QÆ∞}O
=ÙOk. Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù Ü≥ÚHõ¯ Ñ¨Ù=Ùfiefl ^ŒOz, P ~°™êxfl ~ÀA ~å„uÑ¨Ó@
~Ày =∞K«ÛÅÃÑ· ~åã¨∞H˘x Ñ¨_∞» H˘O>Ë =∞K«ÛÅ∞ `«Q∞Æ `æ å~Ú.
q+¨ ÅHõ} ∆ ÏÅ#∞ â◊s~°OÖ’Oz Éˇ@ · ‰õΩ "≥à§◊ Q˘@ì_O» Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù KÕ¿ã Ñ¨x.
JO^Œ∞Hˆ Wk PÇ¨~°OÖ’ „Ñ¨^•è # „^Œ=ºOQÍ LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ ∞» `«∞Ok. Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù
ÃãO· ^è=Œ Å=}=Ú, âÁO\˜, Ñ≤ÑÊ¨ à◊√§, q∞iÜ«∂Å∞, ^èxŒ Ü«∂Å∞, rÅHõ„~°,
37
^•x=∞‡ WOQÆ∞= g@xflO\˜h ã¨=∂#OQÍ `«∂z, ^ŒOz K≥OKå á⁄_çx
"Õ_"ç _Õ ç J#flOÖ’ ~ÀA uO@∞O>Ë PHõe "Õã∞¨ OÎ k.
áêÅÖ’¡ Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù á⁄_ç, q∞iÜ«∂Å á⁄_ç HõeÑ≤ „`åy`Õ [fi~°O, Ñ¨_Ãç ãO
`«QÆ∞æ`å~Ú.
P~ÀQÍºxH˜ PÇ¨~°O
`Õ<≥Ö’ „Ñ¶¨HÀì*ò LO@∞Ok. `Õ<≥ fã¨∞‰õΩ#fl "≥O@<Õ â◊H˜Î =ã¨∞ÎOk.
q@q∞#∞¡, Yx*ÏÅ∞, Je<À Pã≤_£Å∞ PH©ûHõ~°} x~ÀkèHÍÅ∞,
=$^•úáêºxfl x~ÀkèOKÕ ÅHõ} ∆ ÏÅ∞ `Õ<Ö≥ ’ Z‰õΩ¯=QÍ L<åfl~Ú.
^ŒQ∞Æ #æ ∞ PÑ≤, x„^ŒÑ>¨ @ìË ∞ì KÕã∞¨ OÎ k. â◊s~° KèåÜ«∞#∞ ÃÑOz K«~‡° ~ÀQÍÅ#∞
x"åiOKÕ â◊HÎ̃ `Õ<‰≥ Ωõ LOk.
"≥Ú`«OÎ Zxq∞k Jq∞<À Pã≤_Å£ ∞ LO_Õ =∂Oã¨H$õ `«∞ÅÎ ∞ ™ÈÜ«∂Ö’
L<åfl~Ú. ™ÈÜ«∂ H˘Öˇ¢™êìÖò#∞ x~Àkèã¨∞ÎOk. ~°HõÎáÈ@∞, K«ÔH¯~°#∞
`«yãæ ∞¨ OÎ k. =∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨ÏO, QÆ∞O_≥[|∞ƒ Ñ¨H"∆õ å`åxfl x"åiã¨∞OÎ k. A@∞ì
ÉÏQÍ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. FÜ«∂QÍ-3 á¶ê\˜ Pã≤_Å£ ∞ Ñ¨Ù+¨¯ÅOQÍ L<åfl~Ú.
KÕÑÅ¨ ∞ =Ü«∞ã¨∞û`Àáê@∞ `«Qˆ æ HõO\˜ K«∂Ñ¨Ù#∞ x~Àkè™êÎ~Ú. =Ü«∞ã¨∞û
ÃÑiˆQ "åiH˜ =∞Oz PÇ¨~°O, "Õ∞^è•â◊HÎ̃ ÃÑiy, "≥∞^Œ_∞» K«∞~°∞‰õΩQÍ
HÍº#û~ü =∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨ÏO, Z=ÚHõÅ∞ QÆ∞Å¡ÉÏ~°_O» , <å_ô ãÖ|O^èŒ "åº^è∞Œ Ö’¡
"åÑ¨Ù#∞ ÉèÜ í ∞« ÃÑ>Ëì â◊HÎ̃ @"≥∂\’Å‰õΩ =ÙOk. F*’<£ „Ñ¨ÉÏè =O =Å¡
TÑ≤iu`«∞ÅÎ ∞ áê_≥· áÈ=\Ïxfl ‰õÄ_® x~Àkèã∞¨ OÎ k.
HõO_»~åÅ∞ |ÅÇ‘Ï# Ñ¨_‰» Ωõ O_® a~°∞ã¨∞QÍ KÕã∞¨ OÎ k. r~°H‚ Àâ◊ =º=ã¨#÷ ∞
ã¨=ºOQÍ LOK«∞`«∞Ok. ¢ã‘ÎÅÖ’ [#<åOQÆ "åº^èŒ∞Å#∞ `«yæOz,
~ÀQÆx~À^èHŒ õ â◊HxÎ̃ ÃÑOK«∞`«∞Ok. `«$} ^è•<åºÅ`Àáê@∞ ÃÑ~°∞QÆ∞#∞
fã¨∞‰õΩO>Ë =∞Ozk. a-12#∞ ‰õÄ_® á⁄O^Œ=K«∞Û.
P„HÀ@∞¡ ~ÀA XHõ Ñ≤ _ ç Ô H _» ∞ uO>Ë rq`åO`« O QÆ ∞ O_≥ # ∞
HÍáê_»∞HÀ=K«∞Û. ~°HOÎõ QÆ_H¤» @ õ ‰ì Ωõ O_® HÍáê_»∞`«∞Ok. Jb˚=∞~üû "åºkè
~å‰õΩO_® x~ÀkèOKÕ ÅHõ} ∆ O g\˜H˜ LOk. WÖÏ uO>Ë PÜ«Ú~åúÜ∞« O
~ÀA F ÃÑ^ŒÌ HÍºÔ~@∞ì Ñ¨zÛk uO>Ë, =∞#‰õΩ ~ÀA‰õΩ J=ã¨~=° ∞ÜÕ∞º
38
q@q∞#∞¡ 'Z—Hõ<åfl Ô~\˜ìOÑ¨Ù JO^Œ∞`«∞Ok. K«∂Ñ¨Ù =∞O^ŒyOK«^Œ∞,
QÆ∞O_≥#∞ P~ÀQÆºOQÍ HÍáê_»∞`«∞Ok.
PÑ≤Öò XHõ J^Œ∞ƒù`"« ∞≥ #ÿ ÑÖ_»∞. "≥∞^Œ_∞» Hõ}ÏÅ#∞ PH©ûHõ~}
° XuÎ_ç
#∞Oz HÍáê_»∞`«∞Ok. g\˜Ö’ LO_Õ ÃÑH˜û<£ r~°‚„H˜Ü«∞‰õΩ `À_»Ê_ç
W#∞ûe<£ J=ã¨~åxfl `«yOæ z, `«^•fi~å =∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨xfl J^Œ∞Ñ¨Ù KÕã∞¨ OÎ k.
L^Œ~°ÉèÏQÆOÖ’ ¿Ñ~°∞‰õΩáÈ~Ú# „H˘=Ùfi#∞ `«yæ™êÎ~Ú. HÍ#û~üx
x"åi™êÎ~Ú.
JqÃã yO[Å∞, JqÃã #∂<≥Ö’¡ XÜ«∂QÍ-3 Z‰õΩ¯=QÍ LO_»@O =Å¡
|∞∞`«∞ „™ê=O PyáÈ~Ú<å =∞Ç≤Ïà◊Ö’¡ =KÕÛ Z=ÚHõÅ∞ QÆ∞Å¡ÉÏˆ~ [|∞ƒ,
=∞^èŒ∞"Õ∞Ç¨xfl x"åiOz A@∞ì, K«~°‡O xQÆxQÆÖÏ_»_®xH˜ JqÃã
`À_»Ê_»∞`«∞Ok. JQÍfl<£Å∞ ~˘=Ú‡ HÍº#û~ü, „áêã‘ãì π HÍº#û~ü `«y™æ êÎ~Ú.
(JqÃã #∂<≥ =O@‰õΩ "å_»‰Äõ _»^∞Œ ) =∂=¸Å∞QÍ "å_»∞HÀ=K«∞Û.
„QÆ∞_»∞¡ =∞Oz PÇ¨~°O. XHõ „QÆ∞_»∞Ö¤ ’ 45 HÍºÅsÅ∞ L<åfl~Ú. L^ŒÜ∞« O
Ñ¨Ó@ „QÆ∞_»∞¡ uO>Ë `«~åfi`« Z‰õΩ¯= PÇ¨~°O fã¨∞HÀ=Åã≤# J=ã¨~O°
LO_»^Œ∞. H˘Öˇ¢™êìÖò ÃÑOK«^Œ∞. J`«º=ã¨~° q@q∞#∞¡, Yx*ÏÅ∞
u##O^Œ∞<å Ñ¨KÛ« ™⁄# ‰õÄ_® u#=K«∞Û.
^èxŒ Ü«∂Å`À P~ÀQÆºO
qHÍ~°OQÍ L#flÑ¨C_»∞ ^èxŒ Ü«∂Å#∞ #∂i, ~°ãO¨ fã≤, `Õ<H≥ Íh ÖË^•
ÑÖK«^•~° HÍh, 1-2 K≥OKåÅ ^èxŒ Ü«∂Å ~°ãO¨ fã¨∞‰õΩO>Ë "åO`«∞Å∞
`«Q∞Æ `æ å~Ú. qHÍ~°=Ú `«Q∞Æ `æ ∞« Ok. "åO`«∞Å‰õΩ HÍ~°}"≥∞<ÿ å r~°H‚ Àâ◊OÖ’
^À+¨=Ú `«Q∞Æ #æ ∞.
PQÆx ZH˜¯à◊§ "åºkèH˜ ^èxŒ Ü«∂Å HõëêÜ«∂xflQÍx, ^èxŒ Ü«∂Å ~°™êxflQÍh,
~ÀA 3-4 ™ê~°∞¡ J=ã¨~åxfl|\˜ì `åy¿ãÎ D ÉÏ^èŒ <≥=∞‡kQÍ `«Q∞Æ `æ ∞« Ok.
=∞Å|^ŒHú Oõ , "≥ÚÅÅ∞O_Õ"å~°∞ ^èxŒ Ü«∂Å HõëêÜ«∂xfl ~ÀA Ñ¨ÙK«∞Û‰õΩO>Ë
ã¨∞Y qˆ~K«#O J=Ù`«∞Ok.
^èŒxÜ«∂Å∞ { rÅHõ„~°x ã¨=∞ ÉèÏQÍÅ∞QÍ fã¨∞H˘x <ÕuÖ’QÍh,
#∂<≥Ö’QÍh "Õ~ÚOz, "≥∞`«ÎQÍ ^ŒOz HÍ~°O { LÑ¨C `«y#O`«
HõÅ∞Ñ¨ÙH˘x 1-2 K≥OKåÅ á⁄_çx J#flOÖ’ HõÅ∞Ñ¨ÙH˘x uO>Ë, Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’
=∞O@, ÃÑ`· º« =Ú, `«Å u~°Q^Æ ∞Œ , "åOu, qHÍ~°O, ^ŒÑÊ≤ Hõ Jhfl `«Q∞Æ `æ å~Ú.
39
^èŒxÜ«∂Å∞ { ZO_ç# =Ú^Œ∞~°∞ zO`å‰õΩ Ô~O_ç\ ˜h ã¨=∂#OQÍ
fã¨∞H˘x, "≥∞`«QÎ Í ^ŒOz `«y#O`« LÑ¨C { HÍ~°O HõeÑ≤ <≥~Úº`À
J#flO ÃÑ_ç`Õ PHõe ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. ~°HÎõ H©} ∆ `« `«Q∞Æ `æ ∞« Ok.
`«~K° ∂« <À\˜ÑÓ¨ `«, <≥`∞« ~Î ∞° Ñ¨à§◊ Ö’Oz HÍ~°}O ÑÖ\˜<˘Ñ≤Ê "≥Ú^ŒÖ#·ˇ
ÅHõ} ∆ ÏÅ`À ÉÏ^èÑŒ _¨ "Õ å~°∞. H˘uÎg∞~° P‰õΩ HõëêÜ«∞O ÉÏQÍ Ñ¨ÙHõ¯e¿ãÎ
<À\˜ÑÓ¨ `«, ÑÖ\˜áÈ@∞, =ÔQ~· å Jhfl `«Q∞Æ `æ å~Ú. ÉÏQÍ Ñ¨ÙH˜¯eOz
Lq∞‡"ÕÜ«∞_»"Õ∞.
^èxŒ Ü«∂Å ~°™êxfl ~ÀA ~Ô O_»∞ Ñ¨Ó@ÖÏ „`åy`Õ =∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨Ï "åºkè`À
HõeQˆ ^ŒÑÊ≤ Hõ `«Q∞Æ `æ ∞« Ok.
ÃÑ`· º« O =Å# =zÛ# `«Å u~°∞QÆ∞_»∞#∞ `«yOæ z#@∞¡, ~°HáÎõ È@∞ JkèHOõ QÍ
LO_ç `«Å uiy áÈ~Ú#@∞¡, Xà◊√§ `«∂e áÈ~Ú#@∞¡, =ÙO_Õ Ñïã≤`÷ ∞« Ö’¡
‰õÄ_® ^èxŒ Ü«∂Å∞ ZO`À "Õ∞Å∞ KÕ™êÎ~Ú.
~°HOÎõ Ö’ Ñ≤`Î« „Ñ¨HÀáêxfl, "å`åxfl `«yOæ K«_O» ^•fi~å XO\˜x HõO„\’Ö’¡
ÃÑ_»∞`«∞Ok. ~ÀA ^èŒxÜ«∂Å∞ HõëêÜ«∞O qkèQÍ „`åy`Õ ZOK≥Hõ¯
x„^ŒÑ_¨ ∞» `«∞Ok. JÅã¨@ „â◊=∞ f~°∞`«∞Ok. #~åÅ L„^ÕHOõ f~°∞`«∞Ok.
PÅ∞ƒe#∂iÜ«∂ "åºkèH˜ ^èxŒ Ü«∂Å∞ ZO`À "Õ∞Å∞ KÕã∞¨ OÎ k. á⁄_çxQÍh,
HõëêÜ«∂xflQÍh fã¨∞HÀ"åe.
â◊s~åxH˜ h~°∞Ñ¨@_ì O» ÖÏO\˜k =¸„`«"åº^è∞Œ Å HÍ~°}OKÕ`,« ~°HHÎõ } ∆© `«
HÍ~°}OQÍ, ^ä~·≥ å~Ú_£ HÍ~°}OQÍ =ã¨∞OÎ k. ~ÀA „Hõ=∞O `«ÑÊ¨ ‰õΩO_®
^èŒxÜ«∂Å∞ HõëêÜ«∞O fã¨∞‰õΩO>Ë h~°∞ ÖÏˆQã¨∞ÎOk. ~ÀQÍÅ #∞O_ç
`«fi~°QÍ q=ÚHÎ̃ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
=¸„`«O K«Hõ¯QÍ *Ïs JÜÕ∞ºO^Œ∞‰õΩ ^èŒxÜ«∂Å‰õΩ q∞Oz# „^Œ=ºO
=∞~˘Hõ\ ˜ ÖË^∞Œ . P=∞¡ QÆ∞}Ïxfl, H∆Í~°Q∞Æ }ÏÅ#∞ ã¨=∞`«∂ÅºO KÕã≤ â◊s~åxfl
™ê^è•~°} Ñïã≤u÷ H˜ `≥ã∞¨ OÎ k.
[fi~°OÖ’ ‰õÄ_® ^èxŒ Ü«∂Å HõëêÜ«∞O ÉÏQÍ Ñ¨xKÕã,≤ K≥=∞@ Ñ¨\ ì̃ [fi~°
f„=`« LÑ¨â=◊ ∞#q∞ã¨∞OÎ k.
^Œ^Œ∞Ì~°∞¡, Zy˚=∂ =O\˜ K«~°‡"åº^èŒ∞Å#∞, ^ŒQÆ∞æ, [Å∞|∞, PÜ«∂ãÖ
ÖÏO\˜ TÑ≤iu`«∞ÅÎ "åº^è∞Œ Å‰õΩ "Õ~ÚOz #∂i# ^èxŒ Ü«∂Å á⁄_ç {
rÅHõ„~° á⁄_ç HõeÑ≤ fã¨∞‰õΩO>Ë Ñ¶e¨ `«O ÉÏQÆ∞O@∞Ok.
40
PÇ¨~°OÖ’ ^èxŒ Ü«∂Å#∞ qkèQÍ "å_ç`Õ <å_ô =º=ã¨x÷ |ÅãÖÑ¨#flO
KÕ™êÎ~Ú. K«~å‡xH˜ "Õ∞Å∞ KÕã∞¨ OÎ k.
n~°… "åº^è∞Œ Å∞ L<åfl "åiH˜ ^èxŒ Ü«∂Å∞ J=∞$`« ã¨=∂#O, qz„`«"∞≥ #ÿ
~°∞z, Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’ J=Ü«∞"åÅxfl |ÅOQÍ LO\Ï~Ú.
`åO|∂ÅO`À P~ÀQÆºO
Éè’[<åO`«~O° `åO|∂ÅO "Õã∞¨ HÀ=_»O =Å¡ r~°â‚ H◊ Î˜ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok.
H˘|ƒiá⁄_ç, =Hõ¯á⁄_ç, ã¨∞#flO, Ü«∂Å‰õΩÅá⁄_ç, ~À*ÏÑ¨ÓÅ ~ˆ ‰õΩÅ∞,
Å=OQÍÅ∞, *Ïl-*ÏÑ¨„u, Ñ¨KÛ« Hõ~∂° Ê~°O, z#fl HõÅHõO_» =ÚHõ¯Å∞,
™⁄OÑ¨Ù, ã¨∞Mò=ÚHõ =∞iÜ«Ú <≥~Úº HõeÑ≤ =Hõ¯á⁄_çx `«Ü«∂~°∞KÕã≤
ÖËÖ`Ë « `«=∞Åáê‰õΩÅ∞ =∞Ozq ¿ãHõiOz Hõ_yç `«∞_»∞z "≥#∞Hõ "≥Ñ· Ù¨
H˘kÌQÍ ã¨∞#flO JkÌ, =Hõ¯á⁄_çx `«=∞Å áê‰õΩÖ’ ÃÑ\˜ì zÅHõÅ∞QÍ
K«∞\ì̃ Éè~í ‰Î° Ωõ ÉèÏ~°º JOkOK«_O» "åi J<Àº#º`«‰Ωõ ãÖ™ê~° r=#
P#O^•xH˜ F `å~°¯}O.
ã¨∞=∞OQÆmÅ∞ "Õã¨∞‰õΩ<åfl `åO|∂ÅO Z„~°QÍ ÑÖ_ç# <À\˜x
K«∂_»=ÚK«Û@QÍ HõxÑ≤OKÕÖÏ KÕã∞¨ OÎ k `åO|∂ÅO.
â◊√ÉèHí Í~åºÅÖ’ "å_Õ P‰õΩÅ∞, =Hõ¯Ö’¡ J^Œ∞ƒù`"« ∞≥ <ÿ å P~ÀQÆº QÆ∞}ÏÅ∞
L<åfl~Ú.
áê<£ _»ÉÏƒ#∞ `«Å „HÕ^Œ ÃÑ@∞ì‰Ωõ x Ñ¨_∞» ‰õΩO>Ë, `«=∞ Éèqí +¨º`«∞xÎ
`≥e¿Ñ HõÅÅ∞ =™êÎÜ∞« x ÉˇOQÍbÅ∞ #=Ú‡`å~°∞.
Éè’[#O ãÖ`«$Ñ≤Î `åO|∂ÅO`À<Õ =ã¨∞ÎO^Œx ÉèÏ~°`«^Õâ◊ „Ñ¨[Å∞
ÉèÏq™êÎ~°∞.
áê<£ u#_»O =Å¡ K«∞~°∞‰õΩ^Œ#O HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. r~°‚â◊H˜Î "≥∞~°∞QÆ∞
Ñ¨_»∞`«∞Ok. Hõ_»∞Ñ¨Ù|ƒ~°O, Hõ_»∞Ñ¨ÙÖ’ =∞O@Å∞ `«QÆ∞æ`å~Ú. HõÑ¶Ö
x~°∂‡eã¨∞OÎ k. =∞Oz `«$Ñ≤Î x"å~°}QÍ Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ k.
â◊s~°OÖ’ Hõeã≤áÈÜÕ∞ HÍºe¬Ü«∞O =#~°∞Ö’¡ áê<£ =∞Oz =#~°∞.
g~°º=$kúx Hõeyã¨∞OÎ k.
=∞ÖË+Ü ≤ ∂« Ö’ `«Å=∞áê‰õΩÅ#∞ `«Å<˘Ñ≤Ê, H©à§◊ <˘Ñ¨CÅ LÑ¨â=◊ ∞<åxH˜
"å_»`å~°∞.
K≥·<å, ^ä•Üü∞ÖÏO_£ÅÖ’ ÑÖ\˜ <˘Ñ≤ÊH˜ LÑ¨â◊=∞#OQÍ "å_»`å~°∞.
41
WO_À<Õ+≤ Ü«∂Ö’ `«=∞Åáê‰õΩÅ HõëêÜ«∂xfl „`åQÆ∞`å~°∞. Wk XHõ
Ü«∂O\©|Ü«∂\˜HQ± Í LÑ¨Ü∂≥ y™êÎ~∞° .
=∞Å|^ŒúHõ x"åi}˜QÍ, JriÎx áÈQ˘>Ëì =∞O^Œ∞QÍ `«=∞Åáê‰õΩÅ
HõëêÜ«∂xfl „`åQÆ∞`å~°∞. ÉÏeO`«Å∞ `«=∞Åáê‰õΩÅ `åO|∂ÅO uO>Ë
r~°â‚ H◊ Î̃ ÃÑiy, a_»‰¤ Ωõ áêÅ∞ ÃÑ~°∞QÆ∞`å~Ú.
á⁄@ìÖ’x ZeHõ áê=ÚÅ∞, ã¨∂Hõ;r=ÙÅ x"å~°}‰õΩ `À_»Ê_»∞`«∞Ok.
H˘xfl ~°HÍÅ Ñ≤ÑÊ¨ ~°"∞≥ O@¡Ö’ áê<£ZÃã"£∞û`À ‰õÄ_® <À~°∞ PÇ¨^¡ HŒ ~õ O° QÍ
LO_»\ÏxH˜ LÑ¨Ü∂≥ y™êÎ~∞° .
`«=∞Åáê‰õΩÅ#∞ HõëêÜ«∞OQÍ `«Ü«∂~°∞ KÕã¨∞H˘x „`åˆQ ^ÕâßÖ’¡
WO_À<Õ+Ü ≤ ∂« "≥Ú@ì"Ú≥ ^Œ\ k˜ .
K≥<· åÖ’ Ü«∂O\©|Ü«∂\˜HQ± Í `«=∞Åáê‰õΩÅ#∞ "å_»`å~°∞.
^ä•Üü∞ÖÏO_£Ö’ ÑÖ\˜ <˘Ñ≤Ê LÑ¨â=◊ ∞<åxH˜ `«=∞Åáê‰õΩÅx "å_»`å~°∞.
=∞Å|^ŒHú Oõ áÈQ˘_»∞`«∞Ok.
`«=∞Åáê‰õΩÖ’¡ á⁄QÍ‰õΩ HõeÑ≤ ¿ãqOKÕ JÅ"å@∞ =∞Oz Ñ¨ûúŒ HÍ^Œ∞.
JriÎx áÈQ˘>Ëì HõëêÜ«∞OQÍ `åQÆ∞`å~°∞. `«=∞Åáê‰õΩ ~°™êxfl XˆHKÀ@
QÆ∂_»∞ Hõ\#ì˜ ~°HÍÎxfl ™êÑ¶Q‘ Í „Ñ¨ã~¨ }° HÍ=_®xH˜ `«=∞Åáê‰õΩ { =Hõ¯Å∞
{ ã¨∞#flOÖ’ W`«~° ™ê=∂„y LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ ∞» `«∞Ok.
ÉÏeO`«Å‰õΩ áêÅ∞ ÃÑ~°Q_Æ ®xH˜ `«=∞Åáê‰õΩÅ∞ KåÖÏ ^ÀÇ¨Ï^ŒO KÕ™êÎ~Ú.
á⁄@ìÖ’x ZeHõ áê=ÚÅ‰õΩ W`«~° Ñ¨~å#fl r=ÙÅ‰õΩ =∞Oz =∞O^Œ∞
`«=∞Å áê‰õΩÅ ~°ãO¨ , =Hõ¯á⁄_ç =∞Ozk.
"≥^· •ºxH˜ Ñ¨xH˜~åx P‰õΩÖË^xŒ PÜ«Ú~ˆ fi^ŒO K≥|∞`«∞Ok. â◊√ÉèHí Í~åºÖ’¡
"å_Õ P‰õΩ { =Hõ¯ { ã¨∞#flO ´ `åO|∂ÅO`À L#fl ã¨∞QÆO^èŒ „^Œ"åºÅ
HõÅQÆÅÑ¨Ù ã¨"∞Õ ‡à◊#"Õ∞ P~ÀQÆºOQÍ K≥ÑC¨ HÀ=K«∞Û#∞.
[áê<£ ^ÕâO◊ Ö’ `«=∞Åáê‰õΩefl `«k`«~° Ñ¨Ùn<å, H˘uÎg∞~° P‰õΩÅ`À
HõeÑ≤ K≥\ fl© QÍ "å_»@O JÅ"å>Ë.
<≥~Úº "åã¨# Ñ¶Ú¨ =∞Ñ¶Ú¨ =∞ ÖÏ_®e JO>Ë "≥#fl HÍKÕ ã¨=∞Ü«∞OÖ’
=KÕÛ #∞~°∞QÆ∞#∞ J}K«_®xH˜ ã¨∞QÆO^èOŒ J=fi\ÏxH˜ F zxfl `«=∞Åáê‰õΩ
=ÚHõ¯ ÖË^• "å\˜ H˘=Ú‡ `«∞Oz "Õ™êÎ~∞° . ^•O`À <≥~ÚºÖ’x =∞e<åÅhfl
`≥@∞ìHõ_»`å~Ú.
42
ÃãQÆ QÆ_Å¤» ∞ `«fi~°QÍ zkq∞Ö’x Ñ¨ã¨ Éˇ\· H˜ ˜ ~å"åe JO>Ë `«=∞Åáê‰õΩ#∞
ÃÑ#O ÃÑ· HÍeÛ QÆ_Å¤» ÃÑ· Hõ@_ì O» =∞#H˜ `≥eã≤O^Õ.
`«Å <≥ÑÊ≤ `À ÉÏ^èÑŒ _¨ "Õ å~°∞ `«=∞Åáê‰õΩ#∞ `≥Å· O`À ~åã≤, Ñ¨@∞ìQÍ #∞k\˜
ÃÑ· "ÕÜ«∞@O, xÑ¨CÖ’¡ HÍeÛ Hõ@ì_»O, =∞#O^ŒiH˜ `≥eã≤O^Õ. Uk
U"≥∞<ÿ å `åO|∂ÅO ÃÑ^Œ=ÙÅ JO^•xH˜, P~ÀQÍºxH˜ áÈ+¨Hõ qÅ∞=Å∞
WzÛ áÈQ˘>Ëì J^Œ∞ƒù`« dm¡.
H˘|ƒi`À P~ÀºQÆO?
H˘|ƒi#∂<≥#∞ Jxfl~°HÍÅ =O@Ö’¡#∂ LÑ¨Ü≥∂QÆÑ¨_Õ PÇ¨~°OQÍ
K≥Ñ¨CHÀ=K«∞Û.
‰õÄ~°Å∞, ã¨ÖÏ_£û, „_çO‰õΩÖ’¡, ã‘fi@∞ûÖ’¡ "å_»∞`å~°∞. ZO`À ~°∞zQÍ
=ÙO@∞Ok. =Ú^Œ∞~°∞`«∞#fl "åº^è∞Œ Å#∞ x"åiOK«\ÏxH˜, Ñ¨Ù+≤Hì ~õ "° ∞≥ #ÿ
Ñ¨^•~å÷Å∞<åfl~Ú.
H˘|ƒihà◊√§ =∞x+≤H˜ HÍ=Åã≤# áÈ+¨HÍÅ∞ qiqQÍ Åaè™êÎ~Ú.
H˘|ƒi#∂<≥ MCFAS â◊HxÎ̃ L`«ÊuÎ KÕ™êÎ~Ú, „H˘=Ùfi ~å^Œ∞.
H˘|ƒi#∂<≥ K«~°‡ ãÖ~°Hõ∆}Ö’ LÑ¨Ü≥∂y¿ãÎ K«~°‡O =∞$^Œ∞=ÙQÍ,
ã¨∞xfl`«OQÍ LO@∞Ok.
=∞$`« Hõ}ÏÅ#∞ `˘ÅyOz, JO_»~ü Öˇ<· Ö£ ’ \˜+µ¨ ºÅ#∞ â◊H=Î˜ O`«OQÍ
=∂~°∞ã¨∞ÎOk.
Hˆ ~°à◊ ~åROÖ’ H˘|ƒi#∂<≥#∞ =O@‰õΩ, Hˆ âßÅ‰õΩ, K«~‡° ãÖ~°H} ∆õ ‰õΩ
qiqQÍ "å_»`å~°∞.
H˘|ƒiÖ’ 'a— q@q∞#∞¡, á¶êeH± Ü«∂ã≤_,£ q@q∞#∞¡, HÍe¬Ü∞« O, S~°<,£
"≥∞wfl+≤Ü∞« O, á⁄\Ï+≤Ü∞« O, lOH± L<åfl~Ú.
H˘|ƒix =O@Ö’¡ P~ÀQÆº ~°H}∆õ HÀãÖ "ÕÖÏk ãÖ=`«û~åÅ∞QÍ, H˘|ƒix
=ÚYº P~ÀQÆºOQÍ "å_»∞`«∞<åfl~°∞.
=Úki# H˘|ƒi hà◊√§ r=O áÈ¿ã B+¨ÔŒè .
H˘|ƒi#∂<≥Ö’ LO_Õ „Ñ¨`ºÕ Hõ á⁄\ÏÜ«∂ã≤_,£ HÍOáÈl+¨<£ ÃÇÏK«∞ÛQÍ
LO_Õ q∞_çÜ∞« O K≥<· å, áÈ\ÏÜ«∂ã≤_,£ ÖÏiH±Ü∂« ã≤_,£ HÍ„_çeH± Ü«∂ã≤_£
ÖÏO\˜q â◊HÎ˜ =O`«"∞≥ <ÿ å Ü«∂O\˜"~·≥ ã° π Ü«∂H˜qì \© x~°fiÇ≤Ï™êÎ~Ú. W`«~°
#∂<≥Ö’ D P~ÚÖòû LO_»=Ù.
43
D áê\©Ü∂« ã≤_û£ Å∞ ™ê^è•~°}OQÍ W`«~° "≥l@|∞ÖòûÖ’ LO_»=Ù. Wq
"åºkè x~À^èHŒ õ ã≤ã=ì̈ Ú#∞ ~°H™∆˜ êÎ~Ú.
H˘|ƒi#∂<≥ "å}˜[ºÑ¨~"° ∞≥ #ÿ ÉèÏQÆOQÍ KÕiáÈ~ÚOk.
H˘|ƒi É’O_®Å`À P~ÀQÆºO
D HõeÜ«ÚQÆOÖ’ HõbÎ ÖËx K«H¯õ \˜ J=∞$`«=∞~Ú<å áêhÜ«∞=Ú.
H˘|ƒihà◊§Ö’¡ Z<Àfl q@q∞#∞¡, Yx*ÏÅ∞ L<åfl~Ú. =∞# ~°HO Îõ Ö’
ZÅ¢HÀìÖˇ·\ò ã¨=∞`«∂ÅºO ZÖÏ LO@∞O^À H˘|ƒih\˜Ö’#∂ J^Õ
=∂kiQÍ LO@∞Ok.
ÖË`« H˘|ƒi h\˜Ö’ ^•Ç¨xfl fˆ~Û QÆ∞}"Õ∞ HÍ^Œ∞. Z<Àfl Yx*ÏÅ∞
Åaè™êÎ~Ú. J<ÕHõ ~°∞QÆ‡`«efl `˘ÅyOKÕ â◊H˜Î LO@∞Ok. ~°HõÎáÈ@∞
zH˜`û« Ö’ ã¨ÇÏ¨ Hõiã¨∞OÎ k.
qq^è Œ HÍ~° } ÏÅ`À ã¨ ~ ° ˚ s KÕ ~ ÚOK« ∞ ‰õ Ω <åfl ~ÀQÆ ∞ Å‰õ Ω ã¨ fi ã¨ ÷ ` «
KÕ‰Äõ ~°∞ã¨∞OÎ k. ~ÀQÆ∞Å‰õΩ Wk Z#s˚ „_çO‰õΩ.
HÍOÃÑH ¡ û± „á⁄\©#∞ LO_»^∞Œ . HÍ|\˜ì ~ÀQÆ∞Å‰õΩ Wk „áê}Ïxfl HÍáê_»QÅÆ
áêhÜ«∞O. ÉÁO_® h~°∞ Ñ¶O¨ Hõ#∆ Öò Ñ¶Ù¨ _£ =∂kiQÍ =∞# â◊s~°OÖ’ Ñ¨x
KÕã¨∞ÎOk. ÖË`« H˘|ƒih\˜Ö’ H˘=Ùfi <å=∞ =∂„`«OQÍ =∂„`«"Õ∞
LO@∞Ok.
â◊ s ~° O Ö’ ã¨ Ç ¨ Ï [ ÅHõ ∆ } ÏÅ#∞ HÀÖ’Ê~Ú#Ñ¨ C _» ∞ H˘|ƒi h~° ∞
HÍáê_»∞`«∞Ok. _»Ü∞Õ iÜ«∂`À W|ƒOk Ñ¨_Õ Ñ≤ÅÅ¡ #∞ '_ô— ÃÇÏ· „_Õ+<¨ £
~å‰õΩO_® HÍáê_Õk H˘|ƒi ÉÁO_® h~°∞.
QÆ~°ƒù=`«∞Å‰õΩ =∞Å|^ŒúHõO, r~°‚HÀâ◊OÖ’ `Õ_®Å∞, QÆ∞O_≥Ö’ =∞O@
™ê^è • ~° } ã¨ = ∞ã¨ º Å∞ g\˜ x H˘|ƒih~° ∞ „`åQÆ @ O ^•fi~å
JkèQqÆ ∞OK«=K«∞Û#∞. HÍ|\˜ì QÆ~ƒ° =ù `«∞Å∞, áêeKÕÛ `«Å∞¡Å∞ gÖˇ#· Ñ¨C_»ÖÏ¡
H˘|ƒi hà◊√§ „`åQÆ∞`«∞O_®e. áêáê~Ú P~ÀQÍºxH˜ `«Å∞¡Å∞ „`åˆQ
H˘|ƒih~°∞ ZO`«QÍ<À ã¨ÇÏ¨ Hõiã¨∞OÎ k.
H˘|ƒih~°∞ `«e¡ áêÅÖ’¡, ÖÏiH± Ü«∂ã≤_£#∞ ÃÑOK«∞`«∞Ok. nxÖ’
Ü«∂O\© Ñ¶ÖQÆãπ, Ü«∂O\© ÉÏºH©ìiÜ«∂, Ü«∂O\©"≥·~°Öò ÅHõ∆}ÏÅ∞
LO\Ï~Ú. HÍ|\ì̃ z#fl Ñ≤Åe¡ fl J<ÕHõ W<£ÃÑH¶ #∆õ ¡ #∞O_ç Ñï~°H™∆˜ êÎ~Ú.
Z^Œ∞QÆ∞^ŒÅ Jaè=$kú, "å~°úHÍºefl „Hõ=∞|núHõiOK«_»OÖ’ LÑ¨HõiOKÕ
44
Ç¨~À‡#∞¡ H˘|ƒi h~°∞ ^•fi~å =Ü«∞ã¨∞û s`åº =KÕÛ ~°∞QÆ‡`«Å#∞
x"åiã¨∞ÎOk.
<≥ÅÅ =Ü«∞ã¨∞û QÆÅ Ñ≤Å¡Å‰õΩ „Ñ¨f~ÀA zxfl ã¨∂Ê#∞ \ÏxH±QÍ
W=fi=K«∞Û. „H©_®HÍ~°∞Å∞ ~ÀE F QÍ¡ã∞¨ H˘|ƒih~°∞ „`åy`Õ â◊s~åxH˜
`«H} ∆õ áÈ+¨HÍÅ∞ JOk â◊HÎ̃ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
á⁄\Ï+≤Ü∞« O, "≥∞wfl+≤Ü∞« O =O\˜ Yx*ÏÅ∞ ~°HáÎõ È@∞#∞ `«y™æ êÎ~Ú.
D ~Ô O_»∞ H˘|ƒih\˜Ö’ ZO`À JkèHOõ QÍ L<åfl~Ú. ~°HÎõ ã¨~Ñ° ~¨¶ å#∞
"≥∞~°∞QÆ∞Ñ¨~K° _« O» Ö’ ã¨ÇÏ¨ Hõiã¨∞OÎ k.
QÆ∞O_≥ [|∞ƒÅ∞#fl "åiH˜ Ç¨~üì ÃÑ~¶ ÚÅ∂º~ü iã¨∞¯Å#∞ H˘|ƒi h~°∞
`«yãæ ∞¨ OÎ ^Œx Ñïâ’^è#Œ Ö’ `Õe# JOâ◊O.
H˘|ƒih~°∞ =¸„`«, [#<åOQÆ =º=ã¨Å÷ ÃÑ· ^ä~·≥ Ã° ÑH¶ ± „Ñ¨ÉÏè "åxfl Hõeæ
LO@∞Ok. =¸„`«HÀâ◊OÖ’x W<£ÃÑH¶ #∆õ ∞¡, ~åà◊§#∞ `«yOæ z â◊$OQÍ~°
â◊HxÎ̃ ÃÑOK«∞`«∞Ok. H˜_flô Ö’ ~åà◊√§ HõiyáÈ=\ÏxH˜ H˘|ƒi h\˜x
„`åQÆ@O =Å¡ =∞Oz Ñ¶e¨ `«O HõxÑ≤ã∞¨ OÎ k.
_ô ÃÇÏ· „_Õ+<¨ ,£ ã¨<¢£ ™ÈìHû± ã¨=∞ã¨ºÅ‰õΩ Ñïëê¯~°O H˘|ƒih~°∞.
HõÅ~å, qˆ~K«<åÅ∞, zH˜`û« Ö’ qiqQÍ H˘|ƒi h\˜x "å_»∞`«∞<åfl~°∞.
W<£ÃÑH¶ <∆õ £ ãÖ|Okè`« ~°∞QÆ‡`«Å zH˜`û« Ö’¡#∂, z#fl Ñ≤ÅÅ¡ „áê}Ïxfl
HÍáê_»QÅÆ u~°∞QÆ∞ ÖËx K«H¯õ \˜ J=∞$`« áêhÜ«∞O H˘|ƒi É’O_®h~°∞.
H˘|ƒi h\˜Ö’ Z<Àfl q@q∞#∞¡ Yx*ÏÅ∞, áÈ+¨HÍÅ∞ L<åfl~Ú. ÖË`«
H˘|ƒiHÍÜ«∞Ö’ ã¨∂Å÷ , ã¨∂Hõ; áÈ+¨HÍÅ ^Œ$ëêì º, ÃÇÏ· áÈeÑ≤_i≥ H±, Ü«∂O\˜
PH˜û_≥O\ò „Ñ¨ÉÏè =O Hõey LO@∞Ok. HÍºe¬Ü∞« O, ™È_çÜ∞« O L<åfl~Ú.
„á⁄\©#∞¡, ÃãÖˇ<· ,£ Zq∞<À Pã≤_∞» û q@q∞#∞ 'a— „QÆ∂Ñ¨Ù‰õΩ H˘|ƒih~°∞
ã¨ÇÏ¨ [ P^è•~°O. =$Hõ∆ ãÖ|Okè`« Ç¨~À‡#∞¡ =ÚYºOQÍ ÃãH· À H˜x¡ H±û
L<åfl~Ú. D HõeÜ«ÚQÆOÖ’ HõbÎ ÖËx Hõ=∞‡x H˘|ƒih~°∞ "Õãq¨ Ö’
`«ÑÊ¨ Hõ „`åQÆO_ç. P~ÀQÆºOQÍ rqOK«O_ç. g∞ P~ÀQÆºO g∞ KÕ`∞« Ö’¡
LO^Œ#fl ã¨`åºxfl „QÆÇÏ≤ OK«O_ç.
LÑ¨"åãÖ`À P~ÀQÆºO
âßs~°Hõ =º=ã¨‰÷ Ωõ q„âßOuxzÛ, Ñïâ◊„ÉèÑí i¨ z, Ñ¨Ù#~°∞r˚=#O HõeOæ KÕ
ã¨∞Å∞"≥#· =∂~°Oæ LÑ¨"åãÖ. n~°H… ÍÅOQÍ J<å~ÀQÆºOQÍ L#fl"å~°∞ LÑ¨"å™êÅ∞
45
KÕã≤ LÑ¨â=◊ ∞#O á⁄Ok# ^•YÖÏÅ∞ L<åfl~Ú. Jxfl =∞`åÅ∞ 'LÑ¨"åãÖ—
JO>Ë ÉèQí =Æ O`«∞xH˜ ^ŒQ~æÆ Q° Í LO_»_O» J<Õ J~åúxfl K≥áêÊ~Ú. J<ÕHõ ~°∞QÆ‡`«Å‰õΩ
LÑ¨â=◊ ∞#O, ã¨=∂^è•#O 'LÑ¨"åãÖ— J#fl x~°Ü ‚ ∂« xH˜ =KåÛ~°∞. <Õ\ `˜ ~« O°
‰õÄ_® Z@∞=O\˜ LÑ¨Ü∂≥ QÍÅ∞ HõÅ∞QÆ∞`åÜ«∂? J#fl J=QÍÇ¨Ï# LO_»@O
J=ã¨~O° . LÑ¨"åãÖ aè#fl s`«∞Ö’¡ áê\ÕKÕ "å~°∞ L<åfl~°∞. JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’
LO_Õ Ñ¨^•~å÷Å#∞ P^è•~°OQÍ KÕã∞¨ ‰õΩx LÑ¨"åãÖ KÕ¿ã"å~°∞ L<åfl~°∞. Z<Àfl
~°HÍÅ J<å~ÀQÍºÅ‰õΩ ã¨ÇÏ¨ [ ã≤^"úŒ ∞≥ #ÿ LÑ¨â=◊ ∞# zH˜`û« 'LÑ¨"åãÖ—.
[fi~°O`À ÉÏ^èÑ Œ _¨ ∞» `«∞#fl"å~°∞ x=∞‡~°ãO¨ { `Õ<,≥ <åiO[, Hõ=∞ÖÏ
ÑÖ_»¡ ~°™êÅ∞ ZO`«QÍ<À `À_»Ê_»`å~Ú. LÑ¨"å™êxH˜ ^•x=∞‡~°ãO¨
‰õÄ_® LÑ¨Ü∂≥ QÆ Ñ¨_∞» `«∞Ok. HÍº#û~ü zH˜`û« Ö’ QÀ^è∞Œ =∞ QÆ_¤ç ~°ãO¨
ZO`«QÍ<À `À_»Ê_»∞`«∞Ok.
ÉÁáêÊ~Ú ÑÖ_»∞ =∂„`«"∞Õ uO@∂ LÑ¨"åãÖ LO_»@O =Å¡ =∞Å|^ŒHú O õ
ã¨=∞ã¨º `«Q∞Æ `æ ∞« Ok. J~°\Ñ˜ O¨ _»∞¡ { x=∞‡~°ãO¨ =Å¡ "≥ÚÅ¡Å∞ `«Q∞Æ `æ å~Ú.
Ü«∂Ñ≤Öò Eºãπ`À =¸„`åâ◊Ü∞« OÖ’ U~°Ê_ç# ~åà◊§‰õΩ =∞Oz zH˜`û« .
=Ü«∞ã¨∞û s`åº =KÕÛ |ÅÇ‘Ï#`«Å∞ =∂q∞_ç, J<åã¨, ÉÁáêÊ~Ú ~°ãO¨ `À
LÑ¨"åã≤¿ãÎ `«Q∞Æ `æ å~Ú.
‰õÄ~°QÍÜ«∞Å ã¨∂Ñ¨Ù=Å¡ P~°÷Ô~·\ ©ãπ #∞Oz =∞Oz LÑ¨â◊=∞#O
á⁄O^Œ=K«∞Û. Ñ¨à§◊ ~°™êÅ`À LÑ¨"åã≤Oz#Ñ¨C_»∞ H˘Öˇ¢™êìÖò `«yáæ È`«∞Ok.
Hˆ =ÅO „^•Hõ∆ ÑÖ_»`¡ À =∂„`«"∞Õ uO@∂ U<å\˜ #∞OKÀ L#fl@∞=O\˜
H˜_flô Ö’áêxfl ãïK«∂ã¨∞ HÀ=K«∞Û.
|∞∞`«∞ãÖ|Okè`« „HÍOÑπû x=∞‡~°ãO ¨ Ö’ ~åà◊§ LÑ¨C "Õã∞¨ H˘x „`åQÆ∞`«∂
LÑ¨=ã≤Oz `«yæOK«∞HÀ=K«∞Û. JÖÏˆQ ~°HõÎáÈ@∞ x"å~°}Ï ™ê^èŒºO.
LÑ¨=ã≤OK«_O» =Å# [Å∞|∞, ^ŒQ∞Æ ,æ ZÅs˚Å∞ `«Q∞Æ `æ å~Ú.
J`«ºkèHõ Å=}ÏÅ∞, K«H Ô ¯~° Ñ¨^•~å÷Å∞ =O\˜q J<ÕHOõ QÍ â◊s~°OÖ’
¿Ñ~°∞H˘x LO\Ï~Ú. WÖÏ â◊s~°OÖ’ ¿Ñ~°∞‰õΩ<åfl Ñ¨^•~å÷Å `åÅ∂‰õΩ
=∞e<åÅ∞ "≥eH˜ <≥\ ì̃ "ÕÜ∞« \ÏxH˜ LÑ¨ãq¨ OK«_O» F K«H¯õ x zH˜`û« .
LÑ¨"åãÖ `«~∞° "å`« <≥=∞‡kQÍ PÇ¨~° áêhÜ«∂Å‰õΩ ~å"åe. =ÚO^Œ∞QÍ
h~°∞ „`åy P ÃÑ#· Ñ¨à§◊ ~°ãO¨ ÖË^• ‰õÄ~°QÍÜ«∞Å ~°ãO¨ „`åQÍe. xÑ¨Ù}∞Å
ã¨ÅÇ¨`À F Ñ¨ûúŒ „Ñ¨HÍ~°O LÑ¨=ã≤OK«_O» J`«ºO`« „Ñ¨^•è # q+¨Ü∞« O.
46
'LÑ¨"åãÖ— =Å¡ rq`åO`«O ãÖÑ¨Ó~°‚ P~ÀQÆºO`À ™êyáÈ"åe J#fl
^Œ$_è» ãÖHõÅÊO LO_Õ r=# q^è•<åxfl P~ÀQÆºOQÍ =∞Å∞K«∞HÀQÆÅ
ã¨∂ÊiÎ LO@∞Ok.
H˘|ƒi#∂<≥`À P~ÀQÆºO
H˘|ƒi#∂<≥ K«~å‡xH˜ ã¨HõÅ P~ÀQÆºO „Ñ¨™êkOK«∞#∞. K«~°‡=Ú
=Ú_»`Å« #∞ áÈQ˘\˜,ì "≥∞`«QÎ Í ã¨∞‰õΩ=∂~°OQÍ HÍOu=O`«OQÍ KÕã∞¨ OÎ k. K«~‡° =Ú
#O^Œe =∞K«ÛÅ#∞ áÈQ˘\˜,ì K«~‡° ~°∞QÆ‡`«Å#∞ áÈQ˘_»∞`«∞Ok. "åºkè „H˜=ÚÅ#∞
Z^Œ∞~˘¯x, "å\˜x #tOÑ¨K™Õ êÎ~Ú. â◊HxÎ˜ â◊s~åxH˜ X_»∞QÆ∞#∞, K«~‡° =∞O^Œ∞
HõÅ∞QÆ∞ ‰õΩ~°∞Ñ¨ÙÅ∞, ^Œ∞~°^áŒ ⁄‰õΩ¯Å∞, "åº^è∞Œ Å‰õΩ k=º"≥∞#ÿ B+¨ÔŒè H˘|ƒi#∂<≥.
H˘|ƒi#∂<≥ #∞O_ç "≥#flfã≤, â◊s~åxH˜ `«QÆ∞áêà◊§Ö’ "å_ç`Õ K«~°‡O
HÍOu=O`«OQÍ "≥∞`«QÎ Í "Õ∞~°∞ã¨∞OÎ k.
#Å¡=∞K«ÛÅ x"å~°}‰õΩ H˘|ƒi#∂<≥#∞ `«=∞Åáê‰õΩ~°ãO ¨ HõeÑ≤ K«~å‡xH˜
~å¿ãÎ x"å~°} K≥O^Œ∞`å~Ú.
J<åã¨ ~ ° ã ¨ O { H˘|ƒih\˜ ` À Hõ e Ñ≤ â◊ s ~° O ÃÑ· ~å¿ãÎ â◊ s ~° O
HÍOu=O`«OQÍ `«Ü∂« ~°=Ù`«∞Ok.
H˘|ƒiáêÅ#∞ =∞Oz QÆO^è= Œ Úá⁄_ç`À HõeÑ≤ â◊s~°OÃÑ· ~å¿ãÎ â◊s~°O
HÍOu =O`«OQÍ `«Ü∂« ~°=Ù`«∞Ok.
zHõ¯\˜ ÃÑ~°∞QÆ∞Ö’ Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù { H˘|ƒi#∂<≥ K«∞Hõ¯Å∞ HõeÑ≤ =ÚMÏxH˜
~å¿ãÎ "≥Ú\˜=∞Å∞ áÈ`å~Ú.
"≥Å∞¡eá ¡ êÜ«∞Å~°ãO¨ `À H˘|ƒi#∂<≥#∞ HõeÑ≤ K«~‡° O =Ú_»`Å« ∞Ñ¨_#ç
ÉèÏQÍÅ‰õΩ ~å¿ã,Î w`«Å∞, =Ú_»`Å« ∞, HÍÅ§Ñ¨Q∞Æ à◊√§, =OHõ~Å° ∞ x"å~°}
J=Ù`«∞Ok. ÃÑ^Œ=ÙÅ Ñ¨Q∞Æ à◊§‰õΩ, K«eHÍÅOÖ’ H˘|ƒi#∂<≥ =∞Ozk.
JHÍÅ =$^•úÑ¨ºO x"å~°}‰õΩ ~å„u Ñ¨_»∞‰õΩ<Õ =ÚO^Œ∞ =ÚMÏxH˜
H˘|ƒi#∂<≥ Ñ¨Óã≤, ~å„`«O`å LOz, L^ŒÜ«∞O â◊#QÆÑ≤O_ç ÖË^•
ÃÑã¨~Ñ° O≤ _ç`À Hõ_∞» ‰õΩ¯O>Ë =∞Ozk. H˘|ƒi#∂<≥Ö’ Hõ~∂° Ê~°O HõeÑ≤,
~å„u Hõ}`«Å‰õΩ |∞QÆÅæ ‰õΩ =∞iúOz Hˆ âßÅ‰õΩ Ñ¨\ ¿ì̃ ãÎ =∞Ozk. K«∞O„_»∞
L#fl"å~°∞ Hõ~∂° Ê~° `≥Ö· Ïxfl ~åã¨∞‰õΩO>Ë K«∞O„_»∞ áÈ`«∞Ok.
H˘|ƒi#∂<≥ { P=Ú^ŒO { P=#∂<≥ HõeÑ≤ H ˆ âßÅ‰õΩ Ñ¨\ ¿ì˜ ãÎ `≥Åx¡
K«∞O„_»∞ #tã¨∞OÎ k. H˘|ƒi#∂<≥ { x=∞‡~°ãO¨ HõeÑ≤ Hˆ âßÅ‰õΩ Ñ¨\ ¿ì˜ ãÎ
P~ÀQÆºHõ~O° QÍ ÃÑ~°∞QÆ∞`å~Ú.
47
ÉÏ^ŒO#∂<≥, H˘|ƒi#∂<≥ HõeÑ≤ `«Å‰õΩ =∞iú¿ãÎ A@∞ì T_»∞@ x"å~°}
PQÆ∞#∞.
h\˜`À P~ÀQÆºO
ÉÏsìh~°∞, K≥~∞° =Ù h~°∞, =~°¬ÑÙ¨ h~°∞ =∞#‰õΩ JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ LO_Õq.
XH˘¯Hõ¯ ~°HÑõ Ù¨ h~°∞ â◊s~° zH˜`åû~°O÷ P~ÀQÆºHõ~O° QÍ L<åfl~Ú. h~°∞
K«O„^Œ∞x JOâ◊O. HÍ=Ù# j`åHÍÅOÖ’ P~ÀQÆºHõ~O° QÍ LO_ç, r~°â‚ H◊ xÎ˜
ÃÑOK«∞`«∞Ok. â◊s~åxH˜ K«Å^¡ <Œ åxzÛ ã¨ÇÏ¨ Hõiã¨∞OÎ k.
Lëê‚xfl ã¨=∞‰õÄiÛ, â◊s~åxH˜ q„âßOu HõÅ∞QÆ*ãË ,≤ ~°HÎõ HÍÅ∞ëêºxfl
x=$uÎ KÕã∞¨ OÎ k.
JÅã¨@ `«yæã¨∞ÎOk. â◊s~° HÍOux ÃÑOK«∞`«∞Ok. =∞Å|^ŒúHÍxfl
x"åiã¨∞ÎOk. â◊s~° â◊H˜Îx ÃÑOK«∞`«∞Ok. `«$Ñ≤Îx Hõeyã¨∞ÎOk.
Ç¨Ï$^ŒÜ∂« xH˜ âßOux Hõey ã¨∞OÎ k. r~°â‚ H◊ xÎ˜ ÃÑOK«∞`«∞Ok. K«Å^¡ <Œ åxfl
Hõeyã¨∞OÎ k. ZÅ¡"àÕ Å◊ â◊s~åxfl HÍáê_»∞`«∞Ok. PÇ¨~°O ã¨∞ÅÉèOí QÍ
r~°"‚ ∞≥ ÿ =O@ Ñ¨_∞» `«∞Ok. r~°`‚ åfixfl „Ñ¨™êkã¨∞OÎ k.
h~°∞ â◊s~åxfl â◊√„ÉèíÑïz, ~°HõÎ„Ñ¨™ê~åxH˜ `À_»Ê_»∞`«∞Ok. â◊s~°
K«∞~°∞‰õΩ^Œ<åxfl ÃÑOK«∞`«∞Ok. h\˜Ö’ H˘xfl =¸eHõÅ∞ HõeÑ≤ "Õ_ç
KÕã≤ „`åy`Õ "Õ∞à◊√§ HõÅ∞QÆ∞ `å~Ú. "Õ_ç KÕã≤ K«ÖÏ¡iÛ# h\˜Ü∞« O^Œ∞ â◊HÎ̃
JkèHõ=Ú.
"Õ_ç h~°∞ â◊s~°OÖ’x JO`«~°OQÆ=ÚÅ‰õΩ „Ñ¨"ÕtOz, â◊√„ÉèíÑïz,
r=Hõ}ÏÅ‰õΩ â◊HxÎ̃ „Ñ¨™êkOK«∞#∞. ~°HÎõ HÍÅ∞+¨º=Ú #tOK«∞#∞. ~°HÎõ
„Ñ¨ã~¨ } ° „Hõ=∞=∞QÆ∞#∞.
"Õ_hç ~°∞ 3 QÆOIIÅ∞ â◊s~åxH˜ QÆ∞}Ïxflã¨∞OÎ k. =¸eHõÅKÕ HÍQÆÃÑ\ì̃#
h~°∞ 11/2 QÆOIIÖ’Ñ¨Ù â◊s~åxH˜ Ñ¨\ ì˜ =∞Oz „Ñ¨ÉÏè "åxfl Hõ#|~°∞ã¨∞OÎ k.
h~°∞ XH˘¯Hõ¯iH˜ XHõ¯ ã¨∞QÆ∞}=Ú U~°Ê~°∞K«∞#∞. h~°∞ x~À^èHŒ õ â◊HxÎ̃
H˘O^ŒiH˜, H˘O^ŒiH˜ „QÆO^è∞Œ Å#∞, ~°H<Îõ åà◊=ÚÅ ÑïK«Ü∞« q^è•#=Ú
=$kú Ñ¨~K° ∞« @‰õΩ =∞Ozk.
"å`« `«`fi« =Ú#∞ ã¨=∞Ñ¨~∞° K«∞@‰õΩ h\˜x "Õ_Kç ãÕ ≤ JO^Œ∞Ö’ 3 Ñ¨Ùn<å
P‰õΩÅ∞, rÅHõ„~°, ™⁄OÑ¨Ù yO[Å∞, "Õã≤ HÍz K«ÖÏ¡iÛ H˘kÌH˘kÌQÍ
~ÀA JO`å „`åy`Õ "å`« `«`fi« =Ú#∞ ã¨=∞Ñ¨~∞° K«∞#∞.
48
Ñ≤`Î« `«`fi« =Ú#‰õΩ h\˜x "Õ_ç KÕã≤ rÅHõ„~°, QÆ∞ÖÏa ~ˆ ‰õΩÅ`À#∞, 1-2
Å=OQÍÅ#∞ "Õã≤ HÍz K«ÖÏ¡iÛ ~À[O`å Ñ‘e¿ãÎ Ñ≤`«Î`åfixH˜
LÑ¨Ü≥∂QÆHÍi.
HõÑ¨¶ `«`fi« =Ú L#fl"åiH˜ 5 xII HÍz JO^Œ∞Ö’ `«∞Åã≤ P‰õΩ, JÅ¡O {
™ÈOÑ¨Ù HõeÑ≤ P h\˜x ~ÀA‰õΩ H˘kÌH˘kÌQÍ „`åQÆ∞`«∞O>Ë HõÑ^¨¶ À+¨
x"å~°} LÑ¨â=◊ ∞#=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞.
"å~°∞"å~°∞ KÕÜÚ« Ñ¨#∞Å#∞ |\˜ì h~°∞ „`åQÍe. U =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ u<Õ
PÇ¨~°O, Hõ+Oì≤ z Ñ¨xKÕ¿ã q^èOŒ ÃÑ· P^è•~°Ñ_¨ ç LO\Ï~°∞. gÖˇ`· Õ qkèQÍ
h~°∞ „`åQÆ∞`«∞O_»@O J=ã¨~O° .
Ju K«Åx¡ h~°∞ =∞Ozk HÍ^Œ∞. Éè’[#O `«~∞° "å`« 40 xIIH˜ h\˜x
`åQÍe.
h~°∞ r~°â‚ H◊ xÎ̃ ÃÑOK«∞#∞. ã¨^• P~ÀQÆºHÍi. XH˘¯Hõ¯ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ h~°∞
r= Ñ¨^•~°O÷ QÍ, r=<å^è•~°OQÍ, B#fl`«ºO „Ñ¨™êkã¨∞OÎ k.
"ÕÑ`¨ À P~ÀQÆºO?
"ÕÑ¨K≥@∞ì P~ÀQÍºxfl „Ñ¨™êkOK«@OÖ’ ã¨∂~°∞ºx`À áÈÅÛ^Œy#k.
JO^Œ∞Hˆ ~°q ã¨xflkè JO\Ï~°∞. Ji+¨ì „H˜=ÚÅ#∞ <åâ◊#O KÕã∞¨ OÎ k.
'Ñ‘K«∞— J<Õ XHõ~°Hõ"≥∞ÿ# ‰õΩ+¨µì "åºkèx x"åiã¨∞ÎOk. K«Å=^Œ#O
Hõeyã¨∞OÎ k. 'j`«Å— J<Õ ^Õ=`«Å‰õΩ "Õáê‰õΩ ZO`À „Ñ≤Ü∞« "≥∞#ÿ k. Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ
J=∞‡"å~°∞ Ñ¨Óã≤ #Ñ¨C_»∞ "å~°∞Ñ¨_∞» ‰õΩ#fl =∞OKåxH˜, "ÕÑ=¨ ∞O_»Å∞
Hõ@_ì O» , J=∞‡"åiH˜ "ÕÑ¨ ^ŒO_»Å∞ "ÕÜ∞« @O ã¨<å`«# PKå~°O.
"ÕÑÖ¨ ’ „H˜=ÚÅ#∞ x~°∂‡eOKÕ QÆ∞}=ÚOk. "ÕÑ‰¨ Ωõ zH˜`û« ‰õΩ ™ê^è#Œ OQÍ
=∞# „áêp# âßG"Õ`ÅÎ« ‰õΩ =∞#O Hõ$`«[`˝ Å« ∞ `≥eÜ«∞*ËÜ∂« e.
'ã¨∞=∞#— JO>Ë ¿ã^Œf~ˆ Ûk Jx J~°Oú . "ÕÑK¨ @ ≥ ∞ì h_»Ö’ ‰õÄ~°∞ÛO>Ë
ZO`«\ ˜ „â◊=∞#∞Oz J~Ú<å ¿ã^Œfi =∞#ã¨∞û‰õΩ LÖÏ¡ãO¨ , L`åûÇ¨ÏO,
PÇ¨^¡ OŒ Hõeyã¨∞OÎ k.
"ÕÑH¨ ˘=∞‡ KÕ^∞Œ QÍ L<åfl, Ñ¨à√◊ § H˘O`« KÕ^∞Œ fÑ≤ HõÅQÆÖÏã≤<å ~°∞z`À
u#\ÏxH˜ ÉÏQÆ∞O@∞Ok. zÅ∞HõÅ∞ g\˜x ZO`À W+Öì QÍ uO\Ï~Ú.
JO^Œ∞Hˆ "ÕÑK¨ @ ≥ ∞ì#∞ 'j#„Ñ≤Ü∞« — Jx Ñ≤Å∞™êÎ~∞° . "ÕÑK¨ @
≥ ∞ì HõÅÊ=$HõO∆
ÖÏO\˜k. "Õãq¨ „áê~°OÉèÏxH˜ =ÚO^Œ∞ "Õáê‰õΩÅ#∞ "ÕÑÑ¨ Ù¨ =Ùfi#∞ "Õ~ÚOz
49
J#flOÖ’ HõÅ∞Ñ¨ÙH˘x u<Õ JÅ"å@∞ =∞# ^ÕâO◊ Ö’ J<ÕHõ „áêO`åÅÖ’
=ÙOk. nx=Å# â◊s~°O â◊√„ÉèíÑ¨_ç, "Õã¨q f„=`«#∞ ÉèíiOK«_®xH˜
J#∞=ÙQÍ `«Ü∂« ~°=Ù`«∞O^Œ@.
"ÕÑK¨ @≥ ∞ì Ö’Ñë Éˇ~_° ∞» Ö’ B+¨^Œè qÅ∞=Å∞ Z‰õΩ¯=QÍ LO\Ï~Ú. „Ñ¨H$õ u
zH˜`û« Ö’ '"ÕÑ—¨ `À "≥^· ºŒ O ZO`À „âı+Oì¨ . "ÕÑÑ¨ Ù¨ Å¡`À Ñ¨à√◊ § `À=ÚHÀ=_»O,
"ÕÑ¨ Ö’x „H˜q∞ ãÖÇ¨iHõ ÅHõ}∆ Ïxfl =∞# Ñ¨Óifi‰õΩÅ∞ U<å_À QÆ∞iÎOKå~°∞.
Ñ¨ÙãÎ̈HÍÖ’¡ "Õáê‰õΩÅ∞ LOz`Õ K≥^ÅŒ ∞ Ñ¨@‰ì Ωõ O_® x"åi™êÎ~Ú.
aÜ«∞ºO |™êÎÖ’¡ "Õáê‰õΩÅ∞ "Õã≤ ÃÑ_ç`Õ Ñ¨Ù~°∞QÆ∞ Ñ¨@‰ì Ωõ O_® K«∂™êÎ~Ú.
"ÕÑ¨ q`«<Î åÅ #∞O_ç fã≤# #∂<≥ J<ÕHõ ~°HÍÅ∞QÍ LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ ∞» `«∞Ok.
"ÕÑ¨ lQÆ∞~°∞#∞ Ñ¨@∞ì, HÍ@<£, ^•~åxfl QÆ\ Ñì˜ ~¨ K° _« ®xH˜ LÑ¨Ü∂≥ y™êÎ~∞° .
ã¨|∞ƒÅ Ñï„â◊=∞Ö’#∞, "≥ÚHõ¯Å‰õΩ Ñ¨>Ëì p_»Å#∞ x"å~°}Ö’#∞
LÑ¨Ü≥∂y™êÎ~°∞.
z=~°‰õΩ ^Œ∞ã¨∞Îefl ‰õÄ_® "Õáê‰õΩ HÍáê_»∞`«∞Ok. [fi~°O r~°‚HÀâ◊O
"åº^è∞Œ Å#∞ "ÕÑ¨ JiHõ_∞» `«∞Ok. "ÕÑ#¨ ∞, Lã≤i <Õu`À HõeÑ≤ ~ÀA
fã¨∞‰õΩO>Ë HõÜ ∆ ∞« "åºkè x"å~°} J=Ù`«∞O^Œx PÜ«Ú~ˆ fi^ŒO K≥|∞`«∞Ok.
KÕ^∞Œ Ö’ ™ê^Œ∞ QÆ∞}O KÕ‰Äõ ~°∞`«∞Ok.
„Ñ¨Hõ$ux ÉèíQÆ=O`«∞x ~°∂ÑÖQÍ ÉèÏqOz, "ÕÑ¨#∞ =∞# ^≥·#OkHõ
rq`«OÖ’ KÕiÛ "å_ç`Õ PÇ¨~°OQÍ, "≥·^ŒºOQÍ, Ñ¨ÙO_»∞#∞ =∂<ÕÊ
=∞ÖÏ=ÚQÍ LÑ¨Ü≥∂QÆ Ñ¨_»∞`«∞Ok. JO^Œ∞ˆH JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ LO_Õ
'"ÕÑx¨ — =∞#O `«ÑÊ¨ Hõ LÑ¨Ü∂≥ yOK«∞ HÀ"åe. JÑ¨C_Õ "ÕÑ`¨ À P~ÀQÆºO
á⁄Ok#"å~°=Ú J=Ù`å=Ú.
áêhÜ«∂Å`À P~ÀQÆºO
„Ñ¨H$õ uã≤^úŒ Ñ¨^`úŒ ∞« Å ^•fi~å P~ÀQÍºxfl, ™œO^Œ~åºxfl HÍáê_»∞HÀ=K«∞Û#∞.
=∞# r=# q^è•<åÅÖ’ ‰õÄ~°QÍÜ«∞Å`À áêhÜ«∂Å∞ `«Ü∂« ~°∞ KÕã∞¨ ‰õΩx
„`åQÆ∞`«∞O>Ë, ~ÀQÆx~À^èŒHõ â◊H˜Î ÃÑiy =ÚY =~°Ûã¨∞ûÖ’ P#O^ŒO
"≥e¡q~°∞ã¨∞ÎOk. Lã≤i, HÍºÔ~@∞ì, HÍHõ~°, H©~°, c\ò~°∂\ò \Á"Õ∞\’,
™⁄~°HÍÜ«∞, P‰õΩ‰õÄ~°Å∞ Jxfl HõeÑ≤ #∂i fã≤# ~°™êÅ áêhÜ«∂Å∞
ã¨ÖÏ_»∞ûÖ’ "å_ç<å Jxfl HÍÜ«∞‰õÄ~°Å∞ q_ç q_çQÍ ÖË^• Jhfl HõeÑ≤
~°ãO¨ fã≤ (Ñ¨zÛ"Õ) "å\˜H˜ `«y#O`« ÃãO· ^è=Œ Å=}O, x=∞‡~°ãO¨ ,
50
`«y#O`« h~°∞, Ñ¨ã¨∞Ñ¨Ù, q∞iÜ«∂Å∞ á⁄_ç, ~°∞zH˜ HõeÑ≤ "å_»@O
=Å# Jxfl áÈ+¨HÍÅ∞ Åaèã∞¨ <Î åfl~Ú â◊s~åxH˜. XH˘¯Hõ¯ HÍÜ«∞‰õÄ~°Å∞,
XHõ q^è"Œ ∞≥ #ÿ ~ÀQÍxfl áÈQ˘>Ëì P~ÀQÍºxfl „Ñ¨™êkOKÕ QÆ∞}ÏÅ∞ L<åfl~Ú.
„Ñ¨H$õ u zH˜`û« Ö’ P‰õΩ‰õÄ~°Å∞ ~°™êÅ∞ #∂i fã≤ =_»áÈã≤ JÖÏˆQ
„`åˆQ JÅ"å@∞ LOk. WÑ¨C_»∞ P Ñ¨ûúŒ x ‰õÄ~°QÍÜ«∞Å#∞ ‰õÄ_®
KÕ~Û° _»O qâı+O¨ . D áêhÜ«∂Å#∞ ZÑ¨Ê\˜HÑõ C¨ _»∞ `å*ÏQÍ KÕã≤ „`åQÆ_O»
P~ÀQÆºHõ~O° HÍÜ«∞QÆ∂~°Ö’¡ XHÀ¯ HÍÜ«∞QÆ∂~°Å∞ =ÚHõ¯efl "å_ç `«Ü∂« ~°∞
KÕã∞¨ HÀ=K«∞Û. XˆH ~°H"õ ∞≥ #ÿ HÍÜ«∞QÆ∂~°Å =Å¡ „Ñ¨Ü∂≥ [#O `«‰Ωõ ¯=
HÍ|\ì̃ ~Ô O_»∞ ÖËHõ =¸_»∞ HÍÜ«∞QÆ∂~°efl, ~°∞zH˜ ÃãO· ^è=Œ Å=}Ïxfl
KÕiÛ ~°∞zQÍ `«Ü∂« ~°∞ KÕÜ∞« @O F „Ñ¨`ºÕ Hõ áêhÜ«∞OQÍ K≥ÑÊ¨ =K«∞Û.
HÍºÔ~@∞ìÅ∞, @=∂\ÏÅ∞ { `Õ<≥ 3 : 2 QÍ HõeÑ≤ „`åQÆ@O ZO`À
P~ÀQÆº Hõ~O° . q@q∞#∞ 'Z—`À áê@∞ HÍºe¬Ü∞« O ÅaèOz H©à√◊ §, A@∞ì,
K«~‡° O HÍOu =O`«OQÍ =∂~°∞`«∞Ok.
Lã≤i áêhÜ«∞O HõÑO¨¶ , Ñ≤`åÎxfl, "å`åxfl ^Œ∂~°O KÕã≤ â◊s~° K«∞~°∞‰õΩ`«#O
ÃÑOz =Ú_»`Å« ∞ Ñ¨_‰» Ωõ O_® HÍáê_»∞`«∞Ok. K«~‡° ~ÀQÍÅ#∞ ~°∂Ñ≤=∂¿Ñ
Lã≤i áêhÜ«∞O ZO`À P~ÀQÆºO. `å*Ï Lã≤iHÍÜ«∞Å∞ 4, ÃãO· ^è=Œ
Å=}O `«y#O`« { z\˜HÔ _»∞ Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù { F Ñ≤_HÔç _»∞ Ñ¨Ùn<å P‰õΩÅ
áêhÜ«∞O.
H©~°^Àã¨ áêhÜ«∞O H©à◊§ "åº^èŒ∞Å‰õΩ ZO`À =∞Ozk. _»Ü«∂Éˇ\ ©ãπ
"åºkè„QÆã∞¨ ÅÎ ‰õΩ ÃÑ\ì̃Ok ¿Ñ~°∞. xÜ«∞=∂#∞™ê~°OQÍ „Ñü~ÀA á⁄^Œ∞<Ì flÕ
Ñ¨~°Hõ_»∞Ñ¨Ù# "å_ç`Õ P~ÀQÆºO K«Hõ¯QÍ LO@∞Ok. H©~°^Àã¨HÍÜ«∞Å∞
K≥‰õΩ¯fã≤ x=∞‡HÍÜ«∞ 1 { Ãã·O^èŒ= Å=}O `«y#O`« Éˇ·O_£ KÕã≤
=_»Q\Æ ì̃ „`åQÍe.
c\ò~∂° \ò ~Ô O_»∞ =ÚHõ¯Å∞ { QÍ¡ã∞¨ hà◊√§ { Ñ¨Ùn<å P‰õΩÅ∞ q∞H©ûÖ’
"Õã≤ =_»áÈã≤ z\˜ÔH_»∞ Ãã·O^èŒ= Å=}O HõeÑ≤ „`åy`Õ P~ÀQÆºO
~°HÇÎõ Ï‘ #`«#∞ áÈQ˘\ì̃ ~°HâÎõ √◊ kúx KÕ¿ã c@∞~°∂\ò áêhÜ«∞O „`åy`Õ
P~ÀQÆºO KÕ‰Äõ ~°∞`«∞Ok.
\Á=∂\’Å∞ 4 { zxfl Lã≤i=ÚHõ¯ { F =ÚHõ¯ HÍºÔ~@∞ì { F QÍ¡ã∞¨
h~°∞ `«y#O`« ÃãO· ^è=Œ Å=}O { z\˜HÔ _»∞ Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù q∞H©ûÖ’ "Õã≤
=_»É’ã≤, „`åQÆ@O =Å¡ ~°H=Îõ $kúH,˜ r~°„‚ H˜Ü∞« ‰õΩ ÉÏQÍ `À_»Ê_»∞`«∞Ok.
51
HÍHõ~H° ÍÜ«∞Å∞ 2 { H©~^° Àã¨ =ÚHõ¯Å∞ z#flq 1 { x=∞‡HÍÜ«∞Å 1/2
K≥‰õΩ¯ { 1 QÍ¡ã¨∞ hà◊§ q∞H©ûÖ’ "Õã≤ =_»É’ã≤, z\ỖH_»∞ Ãã·O^èŒ=
Å=}O KÕiÛ „`åQÆ_O» =Å# QÆ∞O_≥ "åº^è∞Œ Å‰õΩ ZO`À Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ k.
=∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨Ï "åºkè x"å~°}‰õΩ `À_»Ê_»∞`«∞Ok. H˜_flô Ö’ ~åà◊√§ U~°Ê_Õ
J=HÍâßÅ∞ LO_»=Ù. D áêhÜ«∂xfl „`åy#@¡~Ú`Õ, ~°HÎõ „Ñ¨ã~¨ } °
„Hõ=∞|núHiõ Oz, a.Ñ≤. ÃÑ~°∞QÆ^∞Œ . ~ÀQÆx~À^èHŒ õ â◊HÎ̃ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok.
Ñ¨ÙK«ÛHÍÜ«∞ áêhÜ«∞O „Hõ=∞O `«Ñ¨Ê‰õΩO_® „`åy`Õ á⁄@ì „¿ÑQÆ∞Å#∞
â◊√„ÉèOí KÕã∞¨ OÎ k. „\ÏxûÅ∞û `˘Åyã¨∞OÎ k. Ñ¨ÙK«ÛHÍÜ«∞ `˘Hõ¯Å∞ Hõà§◊ ÃÑ·
ÃÑ@∞ì‰Ωõ O>Ë HõO\˜ ÉÏ^èÅŒ ∞ `«yáæ È`å~Ú.
=∂ˆ~_»∞ áêhÜ«∞O =∞Å|^ŒHú Íxfl áÈQ˘\ì̃ ~°HÍÎxfl â◊√„ÉèOí KÕã∞¨ OÎ k.
"Õãq¨ Ö’ fã¨∞‰õΩO>Ë Z‰õΩ¯=QÍ LÑ¨Ü∂≥ QÆO LO@∞Ok.
H©~° { @=∂@ { HÍºÔ~@∞ì { Jxfl z#fl z#fl =ÚHõ¯Å∞QÍ fã¨∞H˘x
q∞H©ûÖ’ "Õã≤ QÍ¡ã∞¨ hà◊√§ HõeÑ≤ =_»áÈã≤ `Õ<≥ F K≥OKå HõeÑ≤ „`åy`Õ
áÈ+¨Hõ qÅ∞=Å∞ L#fl áêhÜ«∞O ~Ô _ç. D áêhÜ«∂Åhfl „á⁄^Œ∞<Ì flÕ
Ñ¨_Q» _Æ ∞» Ñ¨Ù# „`åy`Õ =∞Oz Ñ¶e¨ `«O LO@∞Ok.
JÉèºí OQÆ# ™êfl#O`À P~ÀQÆºO
K«~‡° O ãÖ~°H}∆õ Ö’ JÉèºí OQÆ ™êfl#O J`«ºO`« „âı+Oì¨ . P~ÀQÆºO Åaèã∞¨ OÎ k.
ZO_®HÍÅOÖ’ "Õ_ç h\˜ ™êfl#O =∞Ozk HÍ^Œ∞. QÀ~°∞"≥KÛ« x h~°∞
ã¨~fi° ^• „âıÜ∞« ã¨¯~°O. PÇ¨~°O fã¨∞‰õΩ<Õ =ÚO^Œ∞ ™êfl#O KÕÜ∂« e.
Éè’[#O `«~åfi`« KÕ¿ãÎ r~°â‚ H◊ Î˜ ÉÏkèOÑ¨|_»∞`«∞Ok. ™êfl#O KÕ¿ã@Ñ¨C_»∞
Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’ MÏmQÍ LO_»@O =∞Ozk.
Hõà◊√§-=Ú‰õΩ¯, <À\˜ "åº^èŒ∞Å∞ L<åfl"å~°∞, q~ÀK«<åÅ`À ÉÏkèOÑ¨
|_Õ"å~°∞ ™êfl<åxH˜ J~°∞›Å∞ HÍ~°∞ Jx âß¢™êÎÅ∞ K≥ÑÙ¨ <Î åfl~Ú. t~°ã∞¨ û
„HÕk ÉèÏQÆO `«_ç QÆ∞_»`¤ À `«∞_»∞K«∞HÀ=_»O =∞Oz^Œx âßGO K≥ÑÙ¨ OÎ k.
â◊s~° |_»eHõ#∞ áÈQ˘>ˇ,ì ^ÕÇÏ¨ HÍOux, â◊√kú KÕã≤ ^Œ$+≤,ì Ñ¨Ù+≤xì Wã¨∞OÎ k.
JÉèºí OQÆ# ™êfl<åxH˜ K«O^Œ<åk `≥Ö· ÏÅ∞, H˘|ƒi #∂<≥#∞, #∞=ÙfiÅ
#∂<≥#∞ "å_»=K«∞Û. =~å¬HÍÅOÖ’ #∂<≥ q∞ye# |∞∞`«∞=ÙÖ’¡ U
`≥Ö· Ï<≥<· å "å_»=K«∞Û. `≥Å· O`À `«Å "≥Ú^ŒÅ∞ ^ÕÇ¨ xfl =∞iúOz „Ñü
52
J=Ü«∞"åxH˜ ~åã¨∞H˘x ™êfl#O PK«iOz# â◊s~°O â◊√„ÉèOí J=Ù`«∞Ok.
â◊s~° ^•~°∞_è®ºxfl Hõeãæ ∞¨ OÎ k. Ju"Õ_ç h\˜ =Å¡ Hõà√◊ § HõÅHõ, Ju
K«hflà◊√§ =Å¡ HõÑ,¨¶ "å`« ^ÀëêÅ∞ HõÅ∞æ`å~Ú. JO^Œ∞Hˆ Jxfl"ÕàÖ◊ Ï
QÀ~°∞ "≥KÛ« x h~°∞ „âı+Oì̈ .
JÉèºí OQÆ# ™êfl#O KÕÜ∞« @O =Å¡ Ñ¨k QÆ∞}ÏÅ∞ ã≤k™ú êÎ~Ú. |Å=Ú,
~°∂Ñ¨=Ú, ã¨fi~°â◊√kú, ã¨Ê~°≈ã¨∂Hõ;`«, QÆO^èŒã¨∂Hõ;`«, â◊s~° ã¨fiK«Ûù`«,
=ÚYâÁaè, ã¨∞‰õΩ=∂~°ºO Åaèã∞¨ OÎ ^Œx âßGO K≥áÈÎOk.
K«~å‡xfl P~ÀQÆº=O`«OQÍ LOK«∞‰õΩ<Õ =∂~åæÖ’¡ JÉèºí OQÆ# ™êfl#O XHõ\.˜
LÉèÜí ∞« ãÖ^èºŒ ÅO^Œ∞ ™êfl#O KÕ¿ã ãÖã¨¯ $u ãÖ„Ñ¨^•Ü«∂Å ^ÕâO◊
=∞#k. =Úãë `«#O ÅHõ}∆ ÏÅ∞, "å`«ÑÙ¨ <˘Ñ¨CÅ∞ `˘ÅyáÈ~Ú, â◊s~°ÑÙ¨
|~°∞=Ù `«Q∞Æ `æ ∞« Ok.
JÉèºí OQÆ# ™êfl#O `«~åfi`« `«_ç A@∞ì‰Ωõ #∂<≥ ~åÜ«∞@O ^Œ∞=fi@O
KÕÜ∞« ‰õÄ_»^∞Œ . nx =Å# "≥O„@∞HõÅ∞ ÑÿeáÈ`å~Ú.
™êfl#O `«~∞° "å`« `ÕeHõQÍ LO_Õ â◊√„ÉèOí QÍ `ÕeHÔ <· å ^Œ∞ã¨∞ÅÎ ∞ ^èiŒ OK«@O
P~ÀQÆºHõ~°O.
~ÀA ~Ô O_»∞ Ñ¨Ó@Å∞ ™êfl#O KÕ¿ã"å~°∞ Ñ¨Q\Æ ˜ Ñ¨Ó@ K«Åx¡ h\˜`À#∂,
~å„u "Õ_ç h\˜`À ™êfl#O KÕÜ∞« @O L`«=Î ∞O. Jx =∞#∞ã¨‡ $uÖ’
K≥Ñ¨Ê|_çOk.
=∞Oz PÇ¨~°O`À P~ÀQÆºO
P~ÀQÆºHõ~"° ∞≥ #ÿ PÇ¨~°ÑÙ¨ JÅ"å@¡#∞ QÆ∞iOz xÑ¨Ù}∞Å∞ ZÑ¨Ê\˜HÑõ C¨ _»∞
~°H~õ H° ÍÅ ã¨ÅÇ¨Å∞ Wã¨∞OÎ \Ï~°∞. "å\˜Ö’ `å*ÏQÍ PÇ¨~° Ñ¨^•~å÷Å#∞
=O_ç "Õ_Qç Í L#flÑ¨C_Õ u#_»O.
áÈ+¨Hõ qÅ∞=Å∞#fl PÇ¨~åxfl qÅ∞=Å∞ áê_»∞HÍ‰õΩO_® =O_ç
=_çO¤ K«_O» F Hõà.◊ =ÚYº áÈ+¨HÍÅ∞, Ñ‘K∞« Ñ¨^•~å÷Å∞ Z‰õΩ¯=QÍ Hõeæ
L<åfl PÇ¨~°"∞Õ ã¨=∞„QÆ PÇ¨~°O.
‰õÄ~°QÍÜ«∞Å∞, P‰õΩ‰õÄ~°Å∞, Ñ¨à√◊ § PÇ¨~°OÖ’ „áê^èqŒ ∞HõOQÍ LO\Ï~Ú.
^ŒOÑ¨Ù_»∞ aÜ«∞ºO, =Ú`«Hõ ^è•<åºÅ∞, `«‰õΩ¯= „H˘=Ùfi Hõey#
áêÅÑ¨^•~å÷Å∞, ÉÏ^ŒO ÖÏO\˜ yO[Å∞ Ñ¨ÑC¨ Å∞, P~ÀQÆºHõ~"° ∞≥ #ÿ #∂<≥Å∞
`«ÑÊ¨ Hõ =∞# PÇ¨~°OÖ’ KÕ~åÛe.
53
=∞#O fã¨∞‰õΩ<Õ PÇ¨~°O ~°HÎõ Ñ‘_#» ã¨=∞ã¨ºÅ`À áÈ~å_»_O» Ö’ g∞‰õΩ
ã¨Ç¨ Ü«∞ Ñ¨__» O» =∂„`«"∞Õ HÍ^Œ∞. QÆ∞O_≥#∞ P~ÀQÆºOQÍ LOKÕ K«H¯õ \˜
Éè’[#O fã¨∞HÀ"åe.
=º=kè WzÛ Éè’[#O KÕÜ∞« _»O, „Ñü ~ÀA XˆH ã¨=∞Ü«∂xH˜ Éè’[#O
u#_»O, Ñ¨ÑC¨ , ‰õÄ~°, K«\ fl˜ , Kå~°∞, =∞l˚Q`Æ À =ÚyOK«_O» . „Ñü~ÀA
P‰õΩ‰õÄ~°, F HÍÜ«∞‰õÄ~°#∞ `«ÑÊ¨ Hõ KÕiÛ =O_»_O» . qkèQÍ F QÍ¡ã∞¨
áêÅ∞ „`åQÆ_O» , XHõ ÑÖ_»∞ PÜ«∂ ã‘[<£ÅÖ’ ÅaèOKÕ ÑÖ_»#¡ ∞ u#_»O.
~°∞zH˜ „áê^è•#º`«x=fiHõ áÈ=_»O. #∂<≥`À "Õy# Ñ¨^•~å÷ÅHõO>Ë ~ÀA
F QÆ∞ÃÑÊ_»∞ „Ñ¶Ó¨ \òû (Jxfl HõeÑ≤#q) ux hà◊√§ „`åQÆ@O. HÍz#
h\˜x =∂„`«"∞Õ „`åQÍe.
ZÑ¨Ê\˜HÑõ C¨ _»∞ =O_ç u#_»"∞Õ P~ÀQÆºHõ~O° . „Ñ¶*≤ òÖ’ xÅfi LOz "Õ_Kç ¿Õ ã
Ñ¨^•~å÷Ö’¡ áÈ+¨Hõ qÅ∞=Å∞ #t™êÎÜ∞« x „QÆÇÏ≤ OK«O_ç.
g∞~°∞ KÕ¿ã ~°∞zx |\˜ì PÇ¨~°O fã¨∞HÀO_ç. PÇ¨~åxfl ÉÏQÍ #q∞e
„q∞Oy `Õ<Õ ÉÏQÍ r~°=‚ ∞=Ù`«∞Ok. JO^Œ∞Hˆ =∞# ÃÑ^ŒÅÌ ∞ JO\Ï~°∞
Éè’[#O `«fi~°QÍ K≥Ü∂« ºe. ™êfl#O PÅã¨ºOQÍ K≥Ü∂« ºÅx.
=∞# â◊s~åxH˜ HÍ=Åã≤# áÈ+¨HÍÅ∞, `«y#O`«QÍ KÕiÛ "å_»@O, P
Ö’@∞#∞ Éèsí Î KÕÜ∞« _»O =∞~°∞=HõO_ç.
q∞`«OQÍ Éè∞í lOK«O_ç. Z‰õΩ¯=QÍ Ñ¨xKÕÜ∞« O_ç. Ju ã¨~fi° „`« =~°̊Ü∞Õ `ü
J#fl q+¨Ü∞« O QÆ∞~°∞OÎ K«∞HÀO_ç.
PÇ¨~°O XˆH suÖ’ HÍ‰õΩO_® qÉèlí Oz =¸_»∞ Ñ¨Ó@Å∞ fã¨∞HÀO_ç.
J#flO, ~˘>ˇÅì ∞, ã¨∂Ñ¨ÙÅ∞.
„á⁄^Œ∞#Ì Ñ¨Ó@ Ñ¨à§◊ ~°™êÅ∞, ã¨∂Ñ¨ÙÅ∞ =∞Ozq. =∞^è•ºÇ¨ÏflO J#flO
`«k`«~° Ñ¨^•~å÷Å`À g∞ =∞^è•ºÇ¨ÏflO Éè’[#O =ÚyOK«O_ç. <åÅ∞QÆ∞
QÆO@Å‰õΩ "≥ÚÅHõÅ∞ ÖË^• ã¨ÖÏ_£û fã¨∞HÀO_ç. ~å„u Ñ¨ÙÖÏ¯Å`À g∞
~ÀA#∞ Ñ¨ÓiÎ KÕã,≤ Ñ¨_∞» H˘<Õ =ÚO^Œ∞ F QÍ¡ã∞¨ h~°∞ „`åQÆO_ç. Wk
PÇ¨~°O fã¨∞‰õΩ<Õ q^è•#O.
fã¨∞‰õΩ<Õ PÇ¨~°O ã¨∞ÅÉèOí QÍ r~°=‚ ∞ÜÕ∞ºkQÍ LO_®e.
U^≥<· å J<å~ÀQÆºO ãÖÉèqí ¿ãÎ P Ö’áêxfl ZÑ¨Ê\˜HÑõ C¨ _»∞ _®Hõ~ì ∞° ã¨ÅÇ¨
áê\ÕK«_»O =∞~°∞=HõO_ç. PÇ¨~°O ZO`« =ÚYº"≥∂, "åºÜ«∂=∞O
‰õÄ_® JO`Õ =ÚYºO. =∞Å qã¨~°˚#, =¸„`« qã¨~°˚# ãïQÍ
54
[~°∞QÆ∞`«∞O^•? QÆ=∞xOKåe. qkèQÍ h~°∞ ~Ô O_»∞ b@~°#¡ ∞ „`åQÍe.
=∞Oz JÅ"å@∞¡, =∞Oz PÇ¨~°O, =∞Oz =∂@Å∞, =∞Oz Ñ¨#∞Å∞
KÕÜ∞« _»O JO^Œi KÕ`« =∞#fl#Å∞ á⁄O^Œ_"» ∞Õ =∞# rq`« ^èºÕ Ü«∞OQÍ
LO_®e. JÑ¨C_Õ =∞# rq`åxH˜ F ™ê~°Hú `õ « Åaèã∞¨ OÎ k.
~ÀQÍÅ`À, ÉÏ^èÅŒ `À, "åºkè`À QÆ_Ãç Ñ "å~°∞ H˘OK≥O „â◊^,úŒ PÖ’K«#`À
=∞Oz PÇ¨~°O â◊s~åxH˜ JOk¿ãÎ D ÉÏ^èÖŒ Ë LO_»=x QÆ∞~°∞OÎ K«∞HÀO_ç.
JO^Œ∞Hˆ =∞m§ =∞m§ „"åã¨∞OÎ \Ï#∞. g∞ P~ÀQÆºO g∞ KÕ`∞« Ö’¡<Õ LO^Œx.
#=Ùfi`À P~ÀQÆºO
#=Ùfi#∞ qq^èŒ ~°HÍÅ∞QÍ #=Ùfi`«∞O\Ï~°∞. JO^Œ~∂° XˆHÖÏ #=fi~°∞.
P Ñïã≤u÷ ã≤u÷ x |\˜ì =∂~°∞`«∞Ok.
=∞#™ê~å #=fiHõey# "å~°∞ `«‰Ωõ ¯==∞Ok LO\Ï~°∞.
Z=Ô~`· Õ P#O^ŒOQÍ, Ñ¨ãÑ≤ Å≤ Ö¡ Ï¡ #=Ùfi`«∞O\Ï~À "å~°∞ Z‰õΩ¯= HÍÅO
„|`«∞‰õΩ `å~°x âßG =K«#O.
Z=fii =ÚYOÖ’<≥`· Õ „Ñ¨âßO`«"∞≥ #ÿ #=ÙfiÅ∞ HõxÑ≤™êÎÜ∂≥ "å~°∞ 8-
10 ãÖIIÅ∞ Z‰õΩ¯=QÍ rq™êÎ~∞° Jx Ñïâ’^è#Œ Ö’ `Õe# JOâ◊O.
=ÚMÏxH˜ #=Ùfi JO^ŒO. HõO_»~åÅ‰õΩ P~ÀQÆºO. =∞#ã¨∞û#∞ „Ñ¨âßO`«OQÍ
LOKÕk #=Ùfi.
=ÚYOÖ’ U^À PÖ’K«#, "åºkè =ºHõ=Î ∞ÜÕ∞º "å~°∞ `«fi~°QÍ J<å~ÀQÍºxH˜
QÆ∞~°=Ù`å~°x =∂#ã≤Hõ âßG"Õ`ÅÎ« ∞ Jaè„áêÜ«∞O.
#=Ùfi =ÚMÏxH˜ F "åºÜ«∂=∞OÖÏO\˜k. #"åfiÅO>Ë =∞Oz *’H±û
K«^=Œ O_ç. g∞H˜+"ì̈ ∞≥ <ÿ å "åi`À Hõeã≤ =ÚK«Û@∞¡ K≥ÑC¨ HÀO_ç.
g∞ #=Ùfix #Å∞QÆ∞i`À ÑÖK«∞HÀO_ç. =∞#™ê~å #=Ùfi`À g∞ â◊s~°OÖ’
~°HÎõ „Ñ¨ã~¨ }° ÉÏQÍ [iy =∂#ã≤H,õ âßs~°Hõ P~ÀQÆºO ‰õÄ_® Åaèã∞¨ OÎ k.
+¨„_»∞K«∞Å∞ â◊s~åxH˜ ZÖÏ J=ã¨~°"≥∂ #=~°™êÅ∞ =∂#ã≤Hõ
„Ñ¨âßO`«`#« ∞ Ñ¨\ +˜ Oì̈ KÕã∞¨ OÎ k.
=∞x+≤H˜ ^Õ=Ù_»∞ WzÛ# =~°O #=fi_»O. ([O`«∞=ÙÅ∞ P Ñ¨x KÕÜ∞« ÖË=ÙQÍ)
Ç¨ã¨º „Ñ¨^è•#"≥∞ÿ# ã≤x=∂Å∞ K«∂_»O_ç. Ç¨ã¨º ~°™êxfl Z‰õΩ¯=QÍ
PâßfikOz „Ñ¨Ü«∞uflOK«O_ç. Ç¨™êºxfl Ñ¨k=∞OkH˜ ÑÖK«O_ç,
ÑÖ_çOK«O_ç. #=Ùfi P~ÀQÍºxH˜ ãÖHˆ `«=∞x QÆ∞~°∞OÎ K«∞HÀO_ç.
55
Kås¡ KåÑ≤<¡ ,£ ÖÏiÖò =∞iÜ«Ú Ç¨sìHÍ~°∞#ì ∞¡ z„`åÅ∞ K«∂_»O_ç.
Ñ¨Ó~°fiO #=Ùfi <åÅ∞æ q^è•Å KÕ@∞ J<åfl~°∞ ÃÑ^ŒÅÌ ∞. <Õ_∞» #=Ùfi <åÅ∞æ
q^è•Å ÖÏÉèOí JO@∞<åfl~°∞, =∂#ã≤Hõ âßG"Õ`ÅÎ« ∞. JO^Œ∞Hˆ #=fiO_ç.
#qfiOK«O_ç. #=Ùfi`«∂ HõÅHÍÅO P~ÀQÆºOQÍ rqOK«O_ç.
Le¡`À P~ÀQÆºO
Le¡x =∞#‰õΩ ™ê^è•~°}OQÍ =KÕÛ ~ÀQÍÅ‰õΩ Ãã·`«O J"≥∂Ñ¶¨∞OQÍ
LÑ¨Ü∂≥ yOK«∞ HÀ=K«∞Û. Le¡Ö’x Jxfl ~°HÍÅ∞ =∞#O "å_»∞HÀ=K«∞Û#∞.
Le¡ÃÑ· á⁄@∞ìÖ’<Õ JkèHõ áÈ+¨HÍÅ∞ L<åflÜ«∞x Ñïâ’^è#Œ Å P^è•~°OQÍ
QÆ∞iÎOKå~°@. JO^Œ∞Hˆ Le¡ÃÑ· á⁄@∞ìx áêˆ~Ü«∞HõO_ç.
=∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨Ï "åºkèx J^Œ∞Ñ¨ÙÖ’ LOK«∞HÀO_ç. Le¡H˜ ~°HÍÎxfl QÆ_H¤» @õ ‰ì Ωõ O_®
KÕ¿ã QÆ∞}O LOk. ~°H„Îõ Ñ¨ã~¨ } ° x ã¨=∂#OQÍ LOz, QÆ∞O_≥[|∞ƒx
~å‰õΩO_® J_»∞¤ ‰õΩO@∞Ok.
H˜_flô Ö’x =º~°ú Ñ¨^•~åúÅ#∞, ã¨∂Hõ;r=ÙÅ#∞ Éˇ\· H˜ ˜ ÑÖÑ≤, W<£ÃÑH¶ #∆õ ∞¡
~å‰õΩO_® ~°Hã∆˜ ∞¨ OÎ k. Pã≤Ü
ì ∂« P~°~Ôú \· ã© π <˘Ñ¨CÅ #∞O_ç LÑ¨â=◊ ∞<åxfl
Wã¨∞OÎ k. Ñ¨zÛ Le¡áêÜ«∞ =∞Å|^ŒHú Íxfl ^Œ∂~°O KÕã∞¨ OÎ k. "Õãq¨ HÍÅOÖ’
_»Ü∞Õ iÜ«∂, HõÅ~åÅ∞ ~å‰õΩO_® KÕã∞¨ OÎ k.
H˘Öˇ¢™êìÖòx `«yæã¨∞ÎOk. ^ŒQÆ∞æ, Pã¨Î=∂, ~°HõÎãÖ|O^èŒ ã¨=∞ã¨ºÅ∞
`«yáæ È`å~Ú Le¡ uO>Ë.
ã¨∂Ê#∞ Le¡~ã° O¨ Ö’ z\˜HÔ _»∞ WOQÆ∞"å, LÑ¨C fã¨∞‰õΩO>Ë r~°ã‚ =¨ ∞ã¨ºÅ∞
^Œ∂~° =∞=Ù`å~Ú.
Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù`À P~ÀQÆºO
Ñ¨ã∞¨ Ñ¨ÙÖ’ B+¨^Œè QÆ∞}ÏÅ`Àáê@∞ áÈ+¨Hõ qÅ∞=Å∞ ‰õÄ_® L<åfl~Ú.
‰õΩ~ü¯q∞<£ J<Õ Ñ¨^•~°Oú Ü«∂O\˜ W<£Ñ"¡¨¶ ∞Õ @sQÍ Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ k. q@q∞#∞¡,
q∞#~°Öòû, K«HÔ ¯~°, Ñ‘K∞« Ñ¨^•~°O÷ , HÍ~˘ƒÃÇÏ· „_Õ@∞¡, á⁄\ÏÜ«∂ã≤_û£ Jq∞<À
Ü«∂ã≤_û£ , Ñ¨ã∞¨ Ñ¨ÙÖ’ L<åfl~Ú.
W\©=Å [iÑ≤# Ñïâ’^è#Œ Ö’¡ Ñ¨ã∞¨ Ñ¨ÙÖ’ LO_Õ D ‰õΩ~ü¯q∞<£ W<£Ñ"¡¨¶ ∞Õ @s
É’"≥Öò "åºkèH˜ J^Œ∞ƒùÒ« QÍ Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ k.
56
=O@Ö’¡ Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù#∞ ~ÀA "å_»@O =Å¡ ~°∂=∞\Ï~Ú_£ P~°~Ô÷ \· ã˜ π ~ÀQÆ∞Å∞
LÑ¨â=◊ ∞#O á⁄O^Œ∞`«∞#fl@∞¡ Ñïâ’^è#Œ Ö’¡ `Õe# JOâ◊O.
L^ŒÜ«∂<Õfl ÖË=QÍ<Õ H©à◊√§ Ñ¨\ ˜ì"ÕÜ«∞_»O, =O\˜ ã¨=∞ã¨º ÖË‰õΩO_®
*Ï~ÚO@∞ "åÑ¨Ù#∞ `«yãæ ∞¨ OÎ k.
Ñ¨ã∞¨ Ñ¨ÙÖ’x ‰õΩ~ü¯q∞<£ â◊s~°OÖ’x q+¨Ñ^¨ •~å÷Å#∞, P~ÀQÆº=O`«"∞≥ #ÿ
Hõ}ÏÅ∞ ^≥|ƒf¿ã ~å_çHÖõ òû „Ñ¨ÉÏè "åxfl QÆ}hÜ«∞OQÍ `«yãæ ∞¨ OÎ k.
HõÑ¶Ö U~°Ê_ç TÑ≤iu`«∞ÎÖ’¡ W<£ÃÑ¶Hõ∆#¡‰õΩ HÍ~°}O J~Ú, „áê}ÏÅ∞
áÈÜÕ∞ „Ñ¨=∂^ŒO HõeyOKÕ "åºkè ã≤ãHì≤ Ã± Ñ· „É’ã≤ãπ J<Õ [#∞ºÑ¨~"° ∞≥ #ÿ
"åºkèH˜ Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù J^Œ∞ƒùÒ« QÍ Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ k.
â◊s~°OÖ’ Hˆ #û~ü Hõ}ÏÅ ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ#∞ JiHõ_∞» `«∞Ok. Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù#∞ ~ÀA
"å_»@O =Å# J"åK«KH≥ ¯õ ~° Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ k.
„Éˇã,ìπ „áêã‘\ì ò, HÀÅ<£ Hˆ #û~°¡ x"å~°}‰õΩ ‰õÄ_® ÉÏQÍ Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ k.
=O@HÍÖ’¡ Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù ÉÏQÍ "å_»@O =Å¡ z#flÑ≤ÅÖ¡ ’¡ |¡_£ HÍº#û~ü =KÕÛ
J=HÍâßÅ∞ `«‰Ωõ ¯=QÍ LO\ÏÜ«∞x Ñïâ’^è#Œ Ö’ `Õe# JOâ◊O.
H˘Öˇ¢™êìÖò#∞ J^Œ∞Ñ¨Ù KÕÜ«∞_»OÖ’ ‰õÄ_® Ñ¨ã¨∞Ñ¨Ù ÉÏQÍ LÑ¨Ü≥∂QÆ
Ñ¨_∞» `«∞Ok. a-16 (Ñ¨ã∞¨ Ñ¨ÙÖ’ LO_Õ) q@q∞#∞¡ ~°HHÎõ } õ ÏÅ QÀ_»Å#∞
^≥|ƒf¿ã, ¿ÇÏ"≥∂ã≤ã<ì≤ £ Öˇ"Å≥ ∞û Z‰õΩ¯= HÍ‰õΩO_® K«∂ã¨∞OÎ k. q@q∞#∞¡
'a—-16 Z‰õΩ¯= "≥∂`å^Œ∞Ö’¡ fã¨∞‰õΩ<åfl QÆ∞O_≥ [|∞ƒÅ „Ñ¨=∂^ŒO
LO_»^Œ∞.
Jb˚=∞~üû "åºkè ÉÏi#Ñ¨_‰» Ωõ O_® Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù HÍáê_»∞`«∞Ok. Jb˚=∞~üû‰õΩ
HÍ~°} =∞=Ù`«∞<åfl [#∞º=ÙÅ#∞ xÜ«∞O„uOK«_O» Ö’ Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù J^Œ∞ƒùÒ« QÍ
Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ ^Œx Ñïâ’^è#Œ Ö’¡ `Õe# JOâ◊O.
~°HÍÎxfl â◊√„ÉèíÑ¨~°∞ã¨∞ÎOk. =¸„`«OÖ’ ã¨∞^ŒúÑ¨_Õ "Õ∞Ç¨Ï ~ÀQÍxfl
áÈQ˘_»∞`«∞Ok. QÆ∞O_≥‰Ωõ á⁄@ì‰Ωõ |ÅO KÕ‰Äõ ~°∞ã¨∞OÎ ^Œx PÜ«Ú~ˆ fi^ŒO
K≥|∞`«∞Ok. Ñ¨ã¨∞Ñ¨Ù H˘=Ú‡#∞ hà◊§`À J~°QÆnã≤, Hõà◊§Ö’¡ ÃÑ_ç`Õ
<Õ„`«~ÀQÍÅ∞ áÈ`å~Ú. ZO_»∞ Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù H˘=Ú‡ á⁄QÆÑ_¨ `ç Õ Ç≤Ï¿ãiì Ü«∂
<≥=∞‡kã¨∞ÎO^Œx PÜ«Úˆ~fi^ŒO K≥|∞`«∞Ok. Ñ¨ã¨∞Ñ¨Ù "å_»∞‰õΩO^•O
[|∞ƒÅ‰õΩ ^Œ∂~°OQÍ LO^•O.
57
JO^•xH˜ z\Ï¯Å∞
A@∞ìH˜, HõO_ô+¨#~°∞¡ LÑ¨Ü≥∂yOKÕ@Ñ¨C_»∞ "≥O„@∞HõÅ∞ z=~°¡^•HÍ
"å_®e. JO`Õ `«ÑÊ¨ A@∞ì ‰õΩ^Œ∞à◊§Ö’ nxx LÑ¨Ü∂≥ yOK«‰Äõ _»^∞Œ .
HõO_ô+#¨ ~ü `«ÅÃÑ· L<åfl K«~å‡xH˜ Ç¨x HõeyOKÕ J=HÍâ◊O LOk.
yi*ÏÅ A@∞ì#fl"å~°∞ `«~°K«∂ >ˇ~°<£ KÕ¿ãÎ A@∞ì áê_≥·áÈ`«∞Ok.
t~À*ÏÅ#∞ „Ñ¨ãπ KÕÜ∞« ‰õÄ_»^∞Œ . t~À*ÏÅ#∞ sÉˇO· _çOQ∑ KÕ~ÚOK«∞HÀO_ç.
(U^≥<· å áê~°~¡ ‰ü Ωõ "≥o§) D „\©\ò"∞≥ O\ò ãïQÍæ [iy`Õ, ^•x „Ñ¨ÉÏè =O
P~°∞ <≥ÅÅ =~°‰Ωõ LO@∞Ok.
"å~åxH˜ XHõ¯™êi "Õáê‰õΩ "Õã,≤ =∞iyOz# h\˜`À ‰õÄ_® `«Å#∞
â◊√„ÉèOí KÕã∞¨ HÀ=K«∞Û. "ÕÑ#¨ ∂<≥`À =∂_»∞ÃÑ· =∞™ê*ò KÕã,≤ =∞~°∞ã¨\ ˜
~ÀA ‰õΩO‰õΩ_»∞ HÍÜ«∞ ~°ãO¨ `À â◊√„ÉèOí QÍ Hõ_∞» ‰õΩ¯O>Ë K«∞O„_»∞ `«Q∞Æ æ
=ÚYO Ñ¨_∞» `«∞Ok. "≥O„@∞HõÅ∞ T_»=Ù.
|ÅÇ‘Ï#"≥∞<ÿ å QÀà◊√§ ^Œ$_èO» QÍ "Õ∞~°∞ã¨∂Î LO_ÕÖÏ `«Ü∂« ~°∞ HÍ"åe
JO>Ë <≥~ÚÖòûÃÑ· „Ñü ~ÀA Pe"£ P~ÚÖò`À =∞™ê*ò K≥Ü«∂ºe.
=∞™ê*ò KÕ¿ã@Ñ¨C_»∞ |Å„Ñ¨Ü∂≥ QÆO KÕÜ∞« ‰õÄ_»^∞Œ . `ÕeHõQÍ =∞™ê*ò
K≥Ü∂« ºe. <≥~ÚÖò áêe+π#∞ `«‰Ωõ ¯=QÍ "å_®e. XHõ¯™êi <≥~ÚÖòáêe+π
HÍ~°}OQÍ qiyáÈ=_»O [~°Q=Æ K«∞Û#∞. <≥~ÚÖòáêe+π Ñ¨x Ñ¨ÓiÎHÍQÍ<Õ
^•xfl `˘ÅyOKåe. 15 ~ÀAÅH˘Hõ¯™êi =∂~Úâ◊Û~Ô [· ~ü Hõeû# <≥~ÚÖò
ÃÑ~ÚO\ò i=¸=~ü#∞ LÑ¨Ü≥∂yOKåe. WÖÏ KÕ¿ãÎ QÀà◊√§ HÍOu
Ç‘Ï#OQÍ =∂~°=Ù.
áê^•Å ãÖ~°H} ∆õ HÀãÖ KÕ¿ã „\©\ò"∞≥ O\ò#∞ ÃÑ_ç‰Äõ º~ü JO\Ï~°∞. D
„\©\ò"∞≥ O\ò Ö’ HÍà◊§#∞, áê^•Å#∞, QÀà◊§#∞ â◊√„ÉèOí KÕ™êÎ~∞° .
KÕ`«∞Å ãÖ~°Hõ∆} HÀãÖ WKÕÛ „\©\ò"≥∞O\òx "Õ∞x‰õÄº~ü JO\Ï~°∞.
ÃÑ_ç‰Äõ º~ü, "Õ∞x‰õÄº~ü <≥ÅH˜ XHõ¯™êi J~Ú<å `«ÑÊ¨ Hõ KÕ~ÚOK«∞HÀ"åe.
HÍe=∞_»=∞Ö’¡, Ñ¨Q∞Æ à◊√§ Z‰õΩ¯=QÍ LO>Ë 15-20 ~ÀAÅ‰õΩ XHõ¯™êi
KÕ~ÚOK«∞HÀ"åe.
K«~‡° O xQÆxQÆÖÏ_®ÅO>Ë ™ê^èºŒ "≥∞#ÿ O`« =~°‰Ωõ â◊√„Éè"í ∞≥ #ÿ hà◊√§ „`åQÍe.
nx`À áê@∞ Ñ¨à√◊ §, HÍÜ«∞QÆ∂~°Å∞, PÇ¨~°O`À fã¨∞HÀ"åe. \©, HÍÑ¶Å‘ ∞
`«‰Ωõ ¯=QÍ fã¨∞HÀ"åe.
58
„Ñ¨HÍâ◊=O`«"∞≥ #ÿ ÖË`~« O° QÆ∞ eÑπãHì≤ ± "å_»_O» g∞ ÃÑ^Œ=ÙÅ#∞ qâßÅOQÍ
KÕã∞¨ OÎ k. |∞QÆÅæ ∞ ã≤"¡ ∞£ QÍ "å_Õ ^•xH˜ aè#flOQÍ _®~ü¯¿+_£`À L<åfl
¿Ñã¶ π áœ_»~ü LÑ¨Ü∂≥ yOKåe.
Hõà◊√§ `å*Ï^Œ<åxH˜ HõO\˜ z=~°¡Ö’ HõhûÅ~üx LÑ¨Ü≥∂yOKåe.
áœO_Õ+<¨ £ ÃÑãπì ^Œ=_» „HÕ^ŒQÍ "Õã∞¨ ‰õΩO>Ë Jk Hõ#∞Hõ "≥∞_» ~°OQÆ∞`À
ãïáÈ`Õ, g∞‰õΩ ãïáÈ~Ú#>Ë¡. l_»∞¤K«~°‡O "å~°∞ "å@~ü Based
Roundahou "å_ç`Õ =∞Ozk.
ÖË`« ~°OQÆ∞Ö’ "≥ëê`À LÑ¨Ü∂≥ yOKåe. ÃÑ· ÉèÏQÆOÖ’ „|ãπ KÕã∞¨ HÀ"åe.
K«~‡° Ñ¨Ù ~°HÍxfl |\ì̃ "Õ∞HõÑπ q^è•<åÖ’¡ "Õ∞à◊‰Ωõ =Å∞ áê\ÕKåe. Hõà√◊ §
ÃÑ^ŒÌqQÍ HõxÑ≤OKå ÅO>Ë HõO\˜ Z=ÚHõ "≥Ú`«ÎOQÍ Öˇ·\ò Ã+_£
LÑ¨Ü∂≥ yOKåe. Hõ#∞„QÆ∞_»∞¤ ÃÑ· ÉèÏQÆOÖ’ =∂„`«O _®~ü¯ HõÅ~ü ¿+_£
"å_®e.
HõO\˜ J=Ù@~ü Z_£˚ J=`«e ^•HÍ Öˇ#· ~ü#∞ LÑ¨Ü∂≥ y¿ãÎ Hõà√◊ § ÃÑ^ŒqÌ QÍ
Hõx Ñ≤™êÎ~Ú. HõO\˜H˜ HÍ@∞Hõ LÑ¨Ü∂≥ yOKÕ@@¡~Ú`Õ HõO\˜ „HÕk
ÉèÏQÆOÖ’ =∞iO`« „â◊^úŒ fã¨∞HÀ"åe.
P=Ù áêÅ`À P~ÀQÆºO
P=ÙáêÅÖ’¡ Jáê~°"∞≥ #ÿ B+¨^Œè qÅ∞=Å∞ ^•y =Ù<åfl~Ú. JO^Œ∞Hˆ
QÀH©~∆ åxfl J=∞$`«O`À ã¨=∂#O JO\Ï~°∞. `«‰Ωõ ¯= „H˘=Ùfiâß`«O`À
‰õÄ_ç# P=ÙáêÅ∞ ã¨∞ÅÉèOí QÍ r~°O‚ J=Ù`å~Ú. P=ÙáêÅ∞ ~°HâÎõ √◊ kúx,
~°H=Îõ $kúx Hõe™æ êÎ~Ú.
`«eá¡ êÅ∞ ÅaèOK«x z<åfl~°∞Å‰õΩ P=ÙáêÅ∞ PÇ¨~°OQÍ W=fi_»O =Å¡
Ñ≤ÅÅ¡ ∞ P~ÀQÆºOQÍ, K«H¯õ QÍ Z^Œ∞QÆ∞`å~°∞. (JO^Œ∞Hˆ P=Ù `«e¡ =O\˜k
JO\Ï~°∞). P=ÙáêÅ∞ ¿ãqOK«_»O =Å¡ |∞kú qHõã≤Oz, K«∞~°∞QÍæ
L`åûÇ¨ÏOQÍ LO\Ï~°∞.
„Hõ=∞O `«ÑÊ¨ ‰õΩO_® P=ÙáêÅ#∞ ¿ãq¿ãÎ â◊s~° =~°Ûã¨∞û W#∞=∞_çOz,
"Õ+O¨ HÍOu=O`«OQÍ =ÙO@∞Ok. Jxfl =Ü«∞ã¨∞ûÅ "å~°∞ P=ÙáêÅ#∞
„`åQÆ=K«∞Û#∞. P=ÙáêÅ∞, ÃÑ~°∞QÆ∞, =∞l˚Q,Æ <≥~Úº Jhfl =∞# P~ÀQÍºxH˜
ZO`À =∞Ozk.
âßfiã¨HÀâ◊ "åº^è∞Œ Ö’Î ÉÏ^èÑŒ _¨ "Õ å~°∞ P=Ù ÃÑ~°∞QÆ∞ ÖË^• =∞l˚QÆ "å_»_O»
59
=Å¡ "åºkè#∞O_ç LÑ¨â=◊ ∞#O á⁄O^Œ=K«∞Û#∞. P=Ù <≥~Úº náê~å^ä#Œ ‰õΩ
ZO`À „âı+Oì¨ . NÅH©;^Õq Hõ~∞° } WO\˜eá¡ êkH© Åaèã∞¨ OÎ k.
P=Ù<≥~Úºx LÑ¨Ü≥∂yOK«_»O =Å¡ â◊s~°OÖ’ ~ÀQÆx~À^èŒHõ â◊H˜Î
ÃÑOK«∞`«∞Ok. PÜ«Ú~ˆ fi^Œ B+¨^•è Å `«Ü∂« sÖ’¡ P=Ù <Õux "å_»`å~°∞.
P=ÙáêÅ∞ ™œO^Œ ~ ° º Ñ¨ i ~° H õ ∆ } Ö’ ZO`À „Ñ¨ = ÚY ™ê÷ < åxfl
P„Hõq∞OK«∞‰õΩOk. P=ÙáêÅ`À =ÚYO, "≥∞_», KÕ`«∞Å‰õΩ ~åã¨∞H˘x
QÆO@ `«~åfi`« â◊√„ÉèíO KÕã¨∞‰õΩO>Ë K«~°‡O #∞#∞Ñ¨Ù `Õi JO^ŒOQÍ
`«Ü«∂~°=Ù`«∞Ok.
~Ô `· ∞« ™È^Œ~,° ™È^Œs =∞}∞Å‰õΩ P=Ù ¿Ñ_» ÑÖ@H©, WO\˜ á⁄~Úº
=∞O@H© ZO`«QÍ<À LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ ∞» `«∞Ok. "≥ÚO_ç "åº^è∞Œ Å‰õΩ QÀ=¸„`«
Ñ‘_#» O =Å¡ ZO`À =∞Ok q=ÚH˜Î á⁄O^Œ∞`«∞<åfl~°∞. ^ÕjÜ«∞ P=ÙÅ
áêÅÖ’¡ B+¨^Œè qÅ∞=Å∞ L<åfl~Ú. P=ÙÅ#∞ Ñï~°HO∆˜ K«∞HÀ=_»O =∞#
Hõ~=Î° ºO. P=ÙáêÅ`À KÕã#≤ =∞l˚QÆ PÇ¨~°OÖ’ ÉèÏQÆOQÍ KÕ~∞° ÛHÀ=_»O
=Å¡ r~°â‚ H◊ Î˜ ÃÑOá⁄O^Œ∞`«∞Ok.
J=∞‡ `«~åfi`« =∞#‰õΩ "Õ∞Å∞KÕ¿ã Q˘Ñ¨Ê „áê}˜ P=Ù. JO^Œ∞Hˆ P=Ù#∞
QÀ=∂`« J<åfl~°∞. QÀãÖ`«u LO>Ë =∞# WO@ áê_ç ÑÖ@Å‰õΩ H˘^Œ=
ÖË^xŒ , PÇ¨~° ^è•<åºÅ L`«ÊuÎ ã¨=∞$kúQÍ LO@∞O^Œx QÆ∞~°∞OÎ K«∞HÀO_ç.
QÀ=Ùx Ñ¨Ól¿ãÎ ã¨HÅõ ^Õ=`«Å#∞ Ñ¨ÓlOz#>Ë.¡
P~ÀQÆº z\Ï¯Å∞
K«~°‡~ÀQÍÅ‰õÄ, ZÅs˚Å‰õÄ HÍHõ~°HÍÜ«∞~°ãÖ K«Hõ¯QÍ Ñ¨xKÕã¨∞ÎOk.
aiÜ«∂x P‰õΩx <À\’¡ ÃÑ@∞ìH˘x #=ÚÅ∞`«∂ uO>Ë #uÎ `«Q∞Æ `æ ∞« Ok.
H©à§◊ "å`«O-<˘Ñ¨CÅ∞ `«yOæ KÕ QÆ∞}O >Ë‰Ωõ P‰õΩá⁄_çÖ’ =ÙOk.
ã≤O^è∂Œ ~åkè ÖËÑ#¨ O Ñ¨Ùà◊√§-K«~‡° "åº^è∞Œ Å#∞ `«yOæ KÕO^Œ∞‰õΩ ÃÑ· Ñ¨Ó`«QÍ
"å_»`å~°∞. Ñ≤ÅÖ¡ ’¡ ~°HÎõ qˆ~K«<åÅ∞ J=Ù`«∞#flÑ¨C_»∞ Ü«∂Ñ≤Öò Eºãπx
H˘OK≥O „`åy¿ãÎ =∞Oz LÑ¨â=◊ ∞#OQÍ =ÙO@∞Ok. LÅ= QÆ∞yæà√◊ §,
LÅ=Kå~°∞, LÅ=Hõ@ì W=hfl ÉÏQÍ Ñ¨xKÕ™êÎ~Ú. ÃÑã¨~Ñ° Ñ¨ C¨ ~ÀQÍÅ‰õΩ
Ç≤Ï`«Hõ~°OQÍ LO@∞Ok. HÍHõ~°HÍÜ«∞Å∞ ÖË`«q uO>Ë r~°‚â◊H˜Î
ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. P"åÅ∞ K«~‡° "åº^è∞Œ efl áÈQ˘@ì_"» ∞Õ HÍ‰õΩO_® K«~å‡xH˜
=∞Oz ~°OQÆ∞#∞ `≥ã∞¨ OÎ k.
60
P= #∂<≥ ÉÏQÍ =∞iyOz, =∞~°∞QÆ∞`«∞#fl #∂<≥Ö’ QÀiO\Ï‰õΩ#∞
"Õã,≤ ÉÏQÍ "Õ~ÚOz, P #∂<≥x =_»É’ã≤ ã‘™êÖ’¡ ^•K«∞H˘x ~ÀA
`«Å‰õΩ ~åã¨∞‰õΩO>Ë ‰õΩ~°∞Å∞ X`«∞QÎ Í ÃÑ~°∞QÆ∞`å~Ú.
LÑ¨C`À =ÚÑ¨C
™ê^è•~°}OQÍ „Ñü~ÀA 1-5 „QÍII LÑ¨C-2 „QÍIIÅ∞ "å_»`y« #k.
WO`«HOõ >Ë Ñï=∂}O ÃÑOz`Õ „Ñ¨=∂^Œ"∞Õ =∞i.
~°HÑÎõ _‘ #» =Ú ÃÑ~°Q_Æ ®xH˜ Wk =ÚYºHÍ~°}=Ú. JkèHõ ~°HÑÎõ _‘ <» åxH˜
ÃÇ·Ï a.Ñ≤.H˜ W^˘Hõ¯>Ë „Ñ¨=∂^ŒHõ~°"≥∞ÿ# HÍ~°}OQÍ QÆ∞iÎOK«|_çOk.
Jxfl~° H ÍÅ ~° H õ Î „ Ñ¨ ã ¨ ~ ° } "åº^è Œ ∞ Å‰õ Ω Jkè H õ LÑ¨ C "å_» _ » " Õ ∞
=¸ÅHÍ~°}OQÍ `≥Å∞û‰õΩ<åfl~°∞.
QÆ∞O_≥ ãÖ|O^è"Œ ∞≥ #ÿ "åº^è∞Œ ÅH˜ JkèHõ ~°HÑÎõ _‘ #» "Õ∞ HÍ~°}O. xÅfi KÕã#≤
á¶êãπì Ñ¶Ù¨ _£û, _»ÉÏƒÖ’ xÅfi KÕã#≤ PÇ¨~° Ñ¨^•~å÷Å#∞ "å_»_O» =∞Ozk
HÍ^Œ∞.
™È_çÜ∞« O `«‰Ωõ ¯=QÍ LO>Ë `å*ÏÑ¨à√◊ §, ‰õÄ~°QÍÜ«∞Å∞ „âıÜ∞« ã¨¯~°O.
T~°QÍÜ«∞Å∞, JÑ¨Ê_®Å∞, =_çÜ«∂Å∞ "å_»_»O =∂#O_ç. xÅfi
PÇ¨~åÅ∞ =∂#O_ç.
„Ñü~ÀA =Ü≥∂[#∞Å∞ 1 \© ã¨∂Ê<£ q∞Oz LÑ¨C u#~å^Œ∞ Jx
„Ñ¨ÑO¨ K« PÇ¨~° ãÖã¨÷ Ñïâ’^è#Œ Å∞ x~°∂Ñ≤ã∞¨ <Î åfl~Ú.
XHõ¯ „QÍ=Ú LÑ¨CÖ’ 393 q∞.„QÍ. ™È_çÜ«∞O LO@∞Ok. =∞#
PÇ¨~°OÖ’ ã¨QÍxH˜ ã¨QOÆ LÑ¨C `«yOæ K«∞‰õΩO>Ë „Ñ¨ÑO¨ K«"åºÑÎ̈OQÍ 25
ÅHõ∆Å =∞Ok D "åºkè# Ñ¨_»‰õΩO_®, =∞~°}ÏÅ∞ K≥O^Œ‰õΩO_®
HÍáê_»∞HÀ=K«∞Û.
z\Ï¯Å`À P~ÀQÆºO
Lã≤iHõ =QÆ~∞° K«∂~å‚xfl #∞=ÙfiÅ`À ã¨=∞ÉèÏQÍÅ∞QÍ HõeÑ≤ Ñ¨Ó@‰õΩ
áê=Ù K≥OKå K˘Ñ¨C# <≥~Úº, `Õ<≥ HõÅ∞Ñ¨ÙH˘x ~ÀA ~Ô O_»∞Ñ¨Ó@Å∞
¿ãqã¨∞OÎ >Ë =$^•úÑº¨ OÖ’ ‰õÄ_® ã¨~fi° â◊H=Î˜ ∞O`«∞Å∞QÍ LO_»QÅÆ ∞QÆ∞`å~°∞.
P"åÅ =Ú^Œ#Ì ∞ =Ú‰õΩ¯ ~°O„^èOŒ ^ŒQ~æÆ ° ÃÑ\ì̃ "åã¨# K«∂Ñ≤¿ãÎ "≥O@<Õ
=¸~°Ûù ~Ày JÑ¨™ê‡~°Hõ ã≤u÷ `˘ÅyáÈ`«∞Ok.
61
z\˜ÔH_»∞ #∞=ÙfiÅ#∞ áêÅ`À #∂i <À\˜Ö’ "Õã¨∞H˘x H˘OK≥¿ãÑ¨Ù
LOK«∞H˘x, `«~åfi`« Ñ¨ÙHõ¯eOz Lq∞‡"Õ¿ãÎ <À\˜ÑÓ¨ `« `«Q∞Æ `æ ∞« Ok.
HÍe# Ñ¨Ùà◊√§ ÉÁ|ƒÅÃÑ· HÀ_ç„QÆ∞_»∞Ö¤ ’x `≥Å™¡ ⁄#`À #∞=ÙfiÅ #∂<≥#∞,
ã¨=∞ ÉèÏQÍÅ∞QÍ HõeÑ≤ ÖËÑ#¨ O KÕ¿ãÎ Jq "≥O@<Õ `«yáæ È`å~Ú. QÆ∞ÖÏa
Ñ¨Ù=ÙfiÅ∞ "Õã,≤ HÍz =_»H\õ #ì˜ #∞=ÙfiÅ #∂<≥#∞ =Ú‰õΩ¯`À Ñ‘e¿ãÎ JuQÍ
=KÕÛ `«∞=Ú‡Å∞ `«yáæ È`å~Ú.
~ÀA ~Ô O_»∞ z#fl K≥OKåÅ∞ #∞Oz <åÅ∞QÆ∞ z#fl K≥OKåÅ =~°‰Ωõ #Å¡
#∞=ÙfiÅ∞ #q∞e, „q∞Oy =∞Ozh~°∞ J#∞áê#OQÍ ¿ãq¿ãÎ =¸Å"åºkè
Ç¨Ïiã¨∞ÎOk. "Õáê‰õΩ #∂i, "≥K«ÛKÕã≤, `«Å‰õΩ Hõ@∞ìHõ_ç`Õ `«Å<˘Ñ≤Ê
`«QÆ∞æ`«∞Ok.
=∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨ÏO =Å¡ Hõe#æ Ñ¨Ùà◊§ÃÑ· Hõ_`ç Õ `«fi~°QÍ `«yáæ È`å~Ú. `«ÅHõ@∞ì
X`«∞ÎQÍ ÃÑ~°QÍe JO>Ë, QÆã¨QÆ™êÅ#∞ "≥∞`«ÎQÍ #∂i, P =Ú^ŒÌ#∞
`«Å‰õΩ Ñ¨\ Oì̃ K«∞H˘x H˘OK≥O ¿ãÑ¨Ù Py# `«~åfi`« ™êfl#O KÕ¿ãÎ ãï.
`«∞Åã≤ ~°ãO¨ F K≥OKå_»∞, Ñ¨\ H˜ õ ÉˇÅO¡ á⁄_ç áê=Ù HõÑC¨ HõeÑ≤ ã≤~Ñ° Qπ Í
`«Ü∂« ~°∞ KÕã≤ Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ J~° K≥OKå K˘Ñ¨C# ~Ô O_»∞ Ñ¨Ó@Å∞ W¿ã,Î
^ŒQ∞Æ ,æ [fi~°O, ~˘OÑ¨ `«fi~°QÍ `«yáæ È`å~Ú.
JuÎ Ñ¨`åÎ‰Ωõ Å∞ ~Ô O_»∞ #∂i, ~°ãO¨ fã≤ K≥OKå Ñ¨\ H˜ Éõ Åˇ O¡ HõeÑ≤
Ô ~ O_» ∞ Ñ¨ Ó @Å∂ ¿ãqã¨ ∞ Î O >Ë ¢ã‘ Î Å Ö’¡ PyáÈ~Ú<å |Ç≤ Ï +¨ µ ì
„Hõ=∞|^Œú=∞=Ù`«∞Ok.
XHõ ÉèÏQÆO "å=Ú, 1 ÉèÏQÆO Å=OQÆO HõeÑ≤ „Ñü~ÀA L^ŒÜ∞« O,
™êÜ«∞O„`«O =∞l˚Q`Æ À ¿ãq¿ãÎ =∞Å|^ŒHú Oõ Ç¨Ïiã¨∞OÎ k.
J~° K≥OKå #∞=ÙfiÅ #∂<≥‰Ωõ h~°∞ Le¡ QÆ_Å¤» ~°ãO¨ HõeÑ≤ `≥Å· Ñ¨~fi° O
KÕã≤ 2, 3 K«∞Hõ¯Å∞ =Ú‰õΩ¯Ö’ "Õ¿ãÎ `«Å<˘Ñ≤Ê, [Å∞|∞ ÖÏO\˜ ~ÀQÍÅ∞
áÈ`å~Ú. `«=∞Å áê‰õΩÅ ~°ãO¨ ¿ãq¿ãÎ Q˘O`«∞ ÉÏ^èÅŒ ∞ `«Q∞Æ `æ å~Ú.
"Õ∞_çK@≥ ∞ì "Õ~∞° #∞ hà◊§Ö’¡ J~°QnÆ ã≤ JiHÍà◊§‰õΩ Ñ¨\ ¿ì˜ ãÎ „Ñ¨ãq¨ OK«\ÏxH˜
Hõ+Ñì̈ _¨ ∞» `«∞#fl QÆiƒù}˜ `«fi~°QÍ ã¨∞YOQÍ „Ñ¨ãq¨ ã¨∞OÎ k.
2 K≥OKåÅ `Õ<≥ { QÀ~°∞"≥KÛ« x h\˜Ö’ HõeÑ≤ ~ÀA‰õΩ =¸_»∞=∂~°∞¡
¿ãq¿ãÎ ÉÁOQÆ∞~°∞ Q˘O`«∞, Q˘O`«∞ =∞O@ `«yáæ È`å~Ú.
#Å¡ #∞=ÙfiÅ∞ <À\’¡ (F ã¨∂Ê<£) "Õã∞¨ H˘x #q∞e h~°∞ „`åQÆ∞`«∞O>Ë
„Ñü~ÀA, g∞ ^ŒO`åÅ∞ ^Œ$_èO» QÍ LO\Ï~Ú.
62
áêâ◊fiÑ¨Ù `«Å<˘Ñ≤ÊH˜ #∞=ÙfiÅ∞ { "åÜ«Ú q_®OQÍÅ K«∂~å‚Å#∞ áêÅÖ’¡
HõeÑ≤ zHõ¯x ¿Ñã¨∞Öì Ï KÕã≤ `«Å g∞^Œ =∞~°#ú KÕã∞¨ H˘x `«Å™êfl#O KÕ¿ãÎ
`«Å<˘Ñ≤Ê `«Q∞Æ `æ ∞« Ok.
Ô~O_çO\˜ #∞=ÙfiÅ#∞ XHõ HõÑ¨C h\˜Ö’ "Õã≤, 1/4 h~°∞ =∂„`«"Õ∞
q∞yÖË@∞¡QÍ ÉÏQÍ =∞~°QQÆ Íz „`åy#, |Ç≤Ï+¨µì ã¨=∞Ü«∞OÖ’ U~°Ê_Õ
ÉÏ^èÅŒ #∞O_ç LÑ¨â=◊ ∞#O Åaèã∞¨ OÎ k.
QÆ~ƒ° ^ù •è ~°} ã¨=∞Ü«∞OÖ’ #∞=ÙfiÅá⁄_ç ÉÏs¡á⁄_ç, K«HÔ ¯~°, `≥<Ö≥ ’ HõeÑ≤
fã¨∞HÀ =_»O ^•fi~å JkèHõ ~°H„Îõ ™ê=ºO HÍ‰õΩO_® JiHõ@ì =K«∞Û#∞.
"Õãq¨ Ö’ ÉÏs¡ h~°∞ fã¨∞‰õΩO@∞O>Ë Ju ^À+Ö, =¸„`« ã¨=∞ã¨ºÅ#∞
JiHõ_»∞`«∞Ok.
ÉÏs¡H˜ =∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨xfl x"åiOKÕ QÆ∞}O LOk. ÉÏs¡ { "≥∞O`«∞Å`Àáê@∞
fã¨∞ ‰õΩO>Ë â◊s~°OÖ’ ¿Ñ~°∞‰õΩáÈ~Ú<å „H˘=Ùfi#∞ Hõiyã¨∞OÎ k. LÅ=
Kå~°∞#∞ PÇ¨~°O`À fã¨∞HÀ=_»O =Å# L^Œ~° ãÖ|Okè`« "åº^è∞Œ efl
#Ü«∞O KÕã∞¨ OÎ k. nxH˜ WOQÆ∞= KÕiÛ`Õ Hõ_∞» Ñ¨Ù <˘Ñ≤Êx `«yãæ ∞¨ OÎ k.
("≥ÚÅÅ ÉÏ^èŒ, ¢ã‘ÎÅ‰õΩ |Ç≤Ï+¨µì ã¨=∞Ü«∞OÖ’ U~°Ê_Õ ã¨=∞ã¨ºÅ∞
x"åiOK«|_» `å~Ú). q∞#∞=ÚÅ∞ uÜ«∞ºQÍ =ÙO_ç PÇ¨~° Ñ¨^•~å÷Å
~°∞zx ÃÑOK«∞`«∞Ok. Hõ_»∞Ñ¨Ù L|ƒ~°O `«yæOz qˆ~K«#=Ú ™êÑ¶‘QÍ
JÜÕ∞º@@∞¡ KÕã∞¨ OÎ k.
ÉÏ^ŒO Ñ¨ÑC¨ #∞ ~ÀAuO>Ë Hõà√◊ §, "≥∞^Œ_∞» ‰õΩ `«y# áÈ+¨HÍÅ∞ JO^Õ@@∞¡
KÕã,≤ "å\˜ K«∞~°∞‰õΩ^Œ<åxfl ÃÑOK«∞`«∞Ok. *Ï˝ÑH¨ õ â◊HxÎ˜ â◊s~° P~ÀQÍºxfl
ÃÑOz, ~ÀQÍÅ#∞ ~åx=fi^Œ∞. ÉÏ^ŒO #∂<≥`À â◊s~°O =∞~°ú#
KÕ~ÚOK«∞‰õΩO>Ë JO^ŒO P~ÀQÆºO ~Ô O_»∂ KÕ‰Äõ ~°∞`å~Ú.
#uÎ`À ãïQÍ =∂\Ï¡_Ö» xË Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ `˘‰õΩ¯ =ez# ÉÏ^ŒO#∞ P=ÙáêÅ`À
`«Ü∂« ~°∞ KÕã#≤ "≥#fl`À HõeÑ≤ W¿ãÎ #uÎ „Hõ=∞OQÍ áÈ`«∞Ok. áêÅÖ’¡
QÀ^èŒ∞=∞ Ñ≤O_ç K«ÔH¯~° HõeÑ≤ „`åy`Õ =Ú‰õΩ¯ #∞O_ç ~°HõÎ„™ê"åxfl
JiHõ_»∞`«∞Ok.
|~îåh P‰õΩÅ∞ #q∞e`Õ, <À\’¡ á⁄‰õΩ¯Å∞ #Ü«∞=∞=Ù`å~Ú. |~îåx
P‰õΩ ~°ãO¨ XHõ K≥OKå_»∞, =¸_»∞ K≥OKåÅ <≥~Úº`À HõeÑ≤ fã¨∞‰õΩO>Ë,
HõÑO¨¶ `«y,æ =Ú‰õΩ¯ ÖË^• <À\˜ #∞O_ç HÍˆ~ ~°H„Îõ ™ê=O JiHõ_∞» `«∞Ok.
PÅãÖ^ŒÅ∞ uO>Ë Ñ≤`,Î« HõÑ^¨¶ ÀëêÅ#∞ `˘Åyã¨∞OÎ k. ã¨∞Y qˆ~K«#O
63
JÜÕ∞º@∞¡ KÕã∞¨ OÎ k. JÅãÖ^ŒÅ K«∂~å‚xfl `å*Ï x=∞‡~°ãO¨ `À HõeÑ≤
fã¨∞‰õΩO>Ë, Ñ≤`,Î« "å`«, HõÑ¨¶ "åº^è∞Œ Å#∞ JiHõ_∞» `«∞Ok.
=O_ç# JÅãÖ^Œefl ÉÏeO`«Å∞ uO>Ë, K«#∞ÉÏÅ∞ Ñ¨_`» å~Ú (=$kú
J=Ù`å~Ú) QÆ∞ÃÑÊ_»∞ Ãã#QÆÅ#∞ "≥xQÆ~üÖ’ <å#ÃÑ\˜ì, „á⁄^Œ∞Ì<≥fl
Ñ¨~Q° _Æ ∞» Ñ¨Ù# uO>Ë Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’x ã¨=∞ã¨Î Ñ¨Ù~°∞QÆ∞Å#∞ "≥Å∞ÑëH˜ <≥_∞» `«∞Ok.
ÃÑã¨Å∞ Hõà§◊ ‰õΩ KåÖÏ =∞Ozk. [fi~åxfl #Ü«∞O KÕã∞¨ OÎ k. JÅãÖ^ŒÅ∞
{ ÃÑã¨Å#∞ HõeÑ≤ uO>Ë â◊s~åxH˜ â◊HxÎ̃ Hõeyã¨∞OÎ k.
aÜ«∞º=Ú { ÃÑã¨Å∞ HõeÑ≤ L_çHO˜ z ~ÀQÆ∞Å∞ uO>Ë, "åiH˜ `«fi~°QÍ
â◊HÎ̃ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok.
*Ï=∞ÑÖ_»¡ HÍÅOÖ’ ~ÀA‰õΩ F *Ï=∞ÑÖ_»∞ uO@∞O>Ë =¸Å "åºkèH˜
B+¨ÔŒè QÍ =∞Ozk Jx K≥ÑÊ¨ =K«∞Û, ~°HÎõ =$kú ‰õÄ_®.
+¨µQÆ~ü "åºkè„QÆã∞¨ ÅÎ ∞ ‰õÄ_® |`åÎ~Ú ÑÖ_»∞x u#=K«∞Û. "Õ_xç `«yãæ ∞¨ OÎ k.
[fi~°O [Å∞|∞ L#flÑ¨C_»∞ |`åÎ~Ú ~°ãO¨ Ö’ "Õ_hç à◊√§ HõeÑ≤ „`åQÆ_O»
=∞~°∞=HõO_ç.
J~°\ ˜ÑÖ_»∞
J~°\ Ñ˜ O¨ _»∞ P~ÀQÍºxflã¨∞OÎ k. „Ñü~ÀA ~å„u Éè’[#O `«~åfi`« XHõ¯
J~°\ ˜ ÑÖ_»∞ uO>Ë ™êÑ¶Q‘ Í qˆ~K«#O J=Ù`«∞Ok. â◊HxÎ˜ Wã¨∞OÎ k.
<åiO[ Ñ¨à√◊ § u#_»O =Å# PHõe ÉÏQÍ J=Ù`«∞Ok. LÑ¨C KÕiÛ
<åiO[ |^Œ#Ì ∞ u#_»O =Å¡ ~°∞z „QÆO^è∞Œ Å∞ =∞m§áê`« X~°=_çÖ’xH˜
=™êÎ~Ú. [fi~°O L<åfl, <åiO[ ÑÖ_»∞¡ uO>Ë =∞Oz^Õ.
Ñ¨zÛ H˜ãqπ ∞ãπ ÑÖ_»∞¡ ~ÀA F QÆ∞ÃÑÊ_»∞ uO@∞O>Ë #~åÅ‰õΩ |ÅO
KÕ‰Äõ ~°∞`«∞Ok. XO\’¡x K≥_∞» ~°HOÎõ â◊√kúQÍ "å_»|_»∞`«∞Ok. „H˘=Ùfi
Hõeyã¨∞ÎOk. ZO`À P~ÀQÆº Hõ~°O. QÆO^è•xfl "≥Ú\˜=∞ÅÃÑ· ~å¿ãÎ
"≥Ú\˜=∞Å∞ `«Q∞Æ `æ å~Ú.
~°HõÎOÖ’x Ç≤Ï"≥∂QÀ¡a<£ `«Ü«∂~°∞ HÍ=\ÏxH˜ HÍ=Åã≤# S~°<£,
Z=ÚHõÅ‰õΩ ^ŒO`åÅ‰õΩ HÍ=Åã≤# á¶êã¨Ê~°ãπ, QÆ∞O_≥ ãÖHÀK«
"åºHÀKåÅ‰õΩ LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ Õ HÍºe¬Ü∞« O HõO\˜ K«∂Ñ¨Ù#∞ HÍáê_»@O`À
=ÚYº áê„`« =Ç≤ÏOKÕq.
Jqâ◊ P‰õΩÅ∞ #q∞e`Õ Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’x #∞e Ñ¨Ù~°∞QÆ∞Å#∞ Ç¨Ïiã¨∞OÎ ^Œx
64
¿Ñ~°∞. J\˜Hõ =∂q∞_ç P‰õΩÅ∞ ~Ô O_ç\ h˜ ÉÏQÍ #eÑ≤ #q∞e „q∞OQÍe.
XHõ¯ QÍ¡ã∞¨ =∞Ozh~°∞ „`åy`Õ, â◊s~°OÖ’x ~°H=Îõ $kúH˜ J=ã¨~=° ∞ÜÕ∞º
Ñ¨^•~å÷Åhfl WO^Œ∞Ö’ L<åfl~Ú.
J\˜Hõ =∂q∞_ç P‰õΩÅÃÑ· P=Ú^ŒOQÍh H˘|ƒi#∂<≥QÍh ~åã≤, "åÑ¨ÙÅÃÑ·
ayOz Hõ_`ç Õ "åÑ¨ÙÅ∞ =∂Ü«∞=∞=Ù`å~Ú.
JÖ’"≥~å`À P~ÀQÆºO
JÖ’"≥~° ~°ãO¨ { ÑÖK«^•~° HõeÑ≤ fã¨∞‰õΩO>Ë QÆ∞O_≥ ^Œ_» `«Q∞Æ `æ ∞« Ok.
JÖ’"≥~° P‰õΩ#∞ xÅ∞=ÙQÍ =∞^èºŒ ‰õΩ peÛ Ñ¨ÙeÑ≤i =Ù<åfl KÀ@ ÃÑ#·
Hõ@∞ì‰Ωõ O>Ë Ñ¨ÙeÑ≤i HÍÜ«∞Å∞ ~åeáÈ`å~Ú.
JÖ’"≥~° ~°™êxfl ~Ô O_»∞ K≥OKåÅ∞ { `Õ<≥ F K≥OKå_»∞ HõeÑ≤ „`åy`Õ
=¸„`« qã¨~#°̊ Ö’ [xOKÕ <˘Ñ≤Ê `«Q∞Æ `æ ∞« Ok.
JÖ’"≥~å ~°™êxH˜ rÅHõ„~° á⁄_çx HõeÑ≤ "≥∞`«QÎ Í #∂i p=ÚQÆ_¤» g∞^Œ
ÖËÑ#¨ O KÕ¿ãÎ QÆ_¤» Ñÿe p=Ú HÍiáÈ~Ú, LÑ¨â=◊ ∞#O HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
ÃãQÆQ_Æ #¤» ∞ `«fi~°QÍ Ñ¨Hfiõ O K≥O^Œ\ÏxH˜ JÖ’"≥~° =∞@ì#∞ xÅ∞=ÙQÍ
peÛ Ö’Ñë QÆ∞A˚#∞ wˆ~ã≤, Hˆ =ÅO P‰õΩ "≥Å∞Ñë á⁄~°#∞, QÆ∞A˚"Ñ·≥ Ù¨
ÃãQÆQ_Æ ‰¤» Ωõ PxOz Hõ@∞ìHÀ"åe. JÖ’"≥~å ~°™êxfl #=ºO ~°∂ÑÖÖ’
Ñ‘e¿ãÎ HÍ"≥∞~°¡ "åºkè `«fi~°QÍ `«yáæ È`«∞Ok.
JÖ’"≥~å "Õ~∞° ‰õΩ Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù HõeÑ≤ ~˘=Ú‡ g∞^Œ „Ñ¨Ü∂≥ y¿ãÎ <˘Ñ≤Ê #∞O_ç
LÑ¨â=◊ ∞#O HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. JÖ’"≥~å Eºã¨∞#∞ ÑÖ_»¡ ~°™êxH˜ HõeÑ≤
fã¨∞HÀ=K«∞Û.
áÈÑ¨Ù ÃÑ>ì̌Ö’ P~ÀQÆºO?
P"åÅ∞ { LÑ¨C Ñ¨\ H˜ õ ã¨=∞ÉèÏQÍÅ∞QÍ fã¨∞H˘x "≥∞`«QÎ Í #∂i ^•x`À
ÑÖ_»∞¡ `À=Ú‰õΩO>Ë, ÑÖ_»∞¡ Hõ^ÅŒ _»O, ~°HOÎõ HÍ~°_O» , zQÆ∞à◊§ "åÑ¨ÙÅ∞
`«QÆ∞æ`å~Ú.
rÅHõ„~°#∞ "≥∞`«QÎ Í #∂i# K«∂~å‚xfl, "≥∞`«QÎ Í #∂i# ÑÖK«^•~° XHõ¯
ã¨∂Ê#∞, ~Ô O_»∂ HõeÑ≤ ~ÀA‰õΩ ~Ô O_»∞=∂~°∞¡ fã¨∞‰õΩO>Ë =Ú‰õΩ¯ "≥O@
Ñ¨_Õ ~°HOÎõ PyáÈ`«∞Ok.
65
XHõ ã¨∂Ê#∞ "≥∞O`«∞Å∞ { Ñ¨k Ñ¨zÛ Hõi"Õáê‰õΩÅ∞ HõeÑ≤ #∂i ÃÑ~°∞QÆ∞Ö’
HõÅ∞Ñ¨Ù‰õΩx uO>Ë Jr~°‚ qˆ~K«<åÅ∞, hà◊§qˆ~K«<åÅ∞, |OHõq~ˆ K«<åÅ∞
`«yáæ È`å~Ú. JÅ¡O { rÅHõ„~° ã¨=∞ÉèÏQÍÅ∞QÍ HõeÑ≤ h\˜Ö’ "Õ~ÚOz
„á⁄^Œ∞<Ì flÕ ‰õΩO‰õΩ_»∞ HÍÜ«∞ „Ñ¨=∂}OÖ’ fã¨∞‰õΩO>Ë Hõ_∞» Ñ¨Ù<˘Ñ≤Ê "≥O@<Õ
`«yæáÈ`«∞Ok.
^èxŒ Ü«∂Å∞ { âÁOiî { rÅHõ„~°Å#∞ ã¨=∞ÉèÏQÍÅ∞QÍ fã¨∞H˘x "≥∞`«QÎ Í
#∂i P LO_»#∞ hà◊§Ö’¡ "Õã≤ ÉÏQÍ HõëêÜ«∞O HÍz, ~å„u Ñ¨_∞» HÀÉ’ÜÕ∞
=ÚO^Œ∞ J~°\ ˜ ã¨∂Ê<£ „`åy`Õ, L^ŒÜ∞« O ™êÑ¶Q‘ Í qˆ~K«#O J=Ù`«∞Ok.
Ñ¨H"∆õ å`«O, "å`«O =Å¡ =KÕÛ "≥∂HÍà◊§ <˘Ñ¨CÅ‰õΩ q∞~°ÑH¨ ÍÜ«∞Å∞ {
#∞=ÙfiÅ #∂<≥ HõeÑ≤ ^ŒOz P q∞„â◊=∂xfl ~å¿ãÎ <˘Ñ¨CÅ∞ `«fi~°QÍ
`«yáæ È`å~Ú. ¢ãÅÎ‘ ∞ „Ñ¨ãq¨ Oz#Ñ¨C_»∞ WOQÆ∞=#∞ H˘kÌ "≥∂`å^Œ∞Ö’¡
uxÑ≤¿ãÎ "≥∞Åÿ ~°HOÎõ ÉÏQÍ *Ïs J~Ú QÆ~ƒ° Hù Àâ◊O â◊√„ÉèÑí _¨ ∞» `«∞Ok.
q∞#Ñ¨ÑC¨ á⁄_çQÍ H˘\˜ì nxx XHõ ~À[O`å H˘|ƒiÉÁO_® hà◊§Ö’¡
<å#Éˇ\ ì̃ `«~åfi`« ZO_»Éˇ\Ïìe. JÖÏ Ñ¨k™ê~°∞¡ KÕã≤<å P Ñ≤O_çx
~ÀA H˘kÌQÍ áêÅ∞ { ÑÖK«^•~° HõeÑ≤ áêÜ«∞ãÖÖ’ =O_ç uO@∞O>Ë
qÑ¨s`«"∞≥ #ÿ ^•`«∞Ñ¨Ù+≤,ì g~°ºÑ¨Ù+≤ì HõÅ∞æ`∞« Ok.
PÇ¨~°OÖ’ "≥Å∞¡ex¡ HõeÑ≤ uO@∞O>Ë "≥O„@HõÅ∞ `«fi~°QÍ `≥Å|¡ _»‰Ωõ O_®
LO\Ï~Ú. ÉÏeO`«Å‰õΩ áêÅ∞ Z‰õΩ¯=QÍ Ñ¨_`» å~Ú.
Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù#∞ gÖˇ#· O`«=∞@∞‰õΩ Jxfl =O@HÍÖ’¡#∞, ~°OQÆ∞‰õΩ xÅfiÅ‰õΩ
"å_»∞`«∞O\Ï~°∞. HÍº#û~ü x"åi}˜ Ñ¨ã¨∞Ñ¨Ù K«~°‡ ™œO^Œ~åºxfl
HÍáê_»∞`«∞Ok. JO^•xH˜ P~ÀQÍºxH˜ Ñ¨xH˜ =KÕÛ Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù =O@Å
~å}˜QÍ ¿Ñ~°∞#∞ ãÖáêkOK«∞‰õΩOk. q^Õj=∂~°Hõ „^Œ"åºxfl ãÖáêkOz
ÃÑ_»∞`«∞Ok.
â◊ # QÆ Ñ ¨ Ñ ¨ C ~° ∞ zx ÃÑOz, QÆ = ∞‡`≥ Â Î # "åã¨ # `À Hõ ~ ° H õ ~ ° Ö Ï_Õ
â◊#QÆÑÑ¨ C¨ Ö’#∞, ã¨∞xflÑ≤O_ç `À=ÚY =~°Ûã¨∞û#∞ ÃÑOz, HÍàÏHÍO`«∞efl
JOkã¨∞OÎ k. H˘|ƒi `«∞~°∞=Ú H˘|ƒiáêÅ∞, PÇ¨~°OÖ’ fã¨∞HÀ=_»O
=Å¡ â◊s~° K«~‡° HÍOu ÃÑOá⁄Okã¨∞OÎ k. H˘|ƒiáêÅ∞ `«Å‰õΩ Ñ¨\ Oì˜ z,
`« Å ™êfl#O KÕ Ü « ∞ _» O =Å¡ ‰õ Ω ~° ∞ Å∞ JO^Œ O QÍ ÃÑiy #Å¡ Q Í
P~ÀQÆº=O`«OQÍ X`«∞QÎ Í =ÙO@∞Ok.
66
=ã¨`À P~ÀQÆºO ?
'=ã¨— g∞ â◊s~°OÖ’x #ã¨#∞ `«yãæ ∞¨ OÎ k. =ã¨ Ü≥ÚHõ¯ Ñ¨zÛ"Õ~∞° ~°ãO¨
fã≤ Ô~O_»∞ K≥OKåÅ∞ „Ñü~ÀA Ñ¨ÙK«∞Û‰õΩO>Ë, h~°ãÖ `«yæ ã¨`«∞Î=
=™ÈÎOk. |@ìÅ∞OKÕ JÅ‡~åÖ’¡ =ã¨H˘=Ú‡Å#∞ <åeæO\˜x LOK«O_ç.
"å\˜Ö’H˜ U Ñ¨Ù~°∞QÆ∞ KÕ~^° ∞Œ .
`«Å<˘áêÊ? =ã¨`À QÆO^èOŒ fã≤, `«ÅH˜ Ñ¨\ ì̃ "Õã∞¨ HÀO_ç. g∞ `«Å<˘Ñ≤Ê
W>Ëì `«yáæ È`«∞Ok. Ñ¨ÑC¨ ^è•<åºÅ∞ xÅfi KÕã∞¨ ‰õΩ<Õ@Ñ¨C_»∞ "å\˜ =∞^èºŒ Ö’
=ã¨ H˘=Ú‡Å á⁄_ç KÕã≤ K«ÅO¡ _ç Ñ¨Ù~°∞QÆ∞ Ñ¨@^ì ∞Œ . Q˘O`«∞ <˘Ñ≤Ê`À
ÉÏ^èÑŒ _¨ "Õ å~°∞ =ã¨#∞ á⁄_ç KÕã∞¨ H˘x, P=ÙáêÅ`À F z\˜HÔ _»∞ HõÅ∞Ñ¨ÙH˘x
`åy`Õ ãï. âÁO\˜ HõëêÜ«∞O`À z\ỖH_»∞ =ã¨ HõeÑ≤`Õ Ñ≤`«Î<åà◊O
#tã¨∞ÎOk.
ÑÖK«^•~° áêHõOÖ’ =ã¨áÈã≤, HõeÑ≤, aà◊§Å∞QÍ `«Ü∂« ~°∞ KÕã∞¨ H˘x
"å\˜x „Ñü~ÀA L^ŒÜ∞« O { ™êÜ«∞O„`«O ~Ô O_»∞ aà◊§Å∞ fã¨∞‰õΩO>Ë,
U JO@∞ "åº^è∞Œ Å∞ ~å‰õΩO_® P~ÀQÆºOQÍ LO\Ï~°∞.
=ã¨H˘=Ú‡ "Õã≤ =∞iyOz# h\˜`À ™êfl#O KÕ¿ãÎ JÅã¨@ `«Q@ æÆ "Õ∞
HÍ‰õΩO_® xã¨û`«∞=Î J<Õk ÖË‰Ωõ O_®, ZO`À L`åûÇ¨ÏOQÍ LO@∞Ok.
=ÚYºOQÍ =¸~°Ûù ~ÀQÆ∞Å‰õΩ, J<å~ÀQÆºO`À ÉÏ^èÑŒ _¨ "Õ åiH˜ D ™êfl#O
ZO`À "Õ∞Å∞ KÕã∞¨ OÎ k.
Ju^•Ç¨ÏO, á⁄_ç^QŒ ∞Æ æ L#fl"åiH˜ =ã¨#∞ xÑ¨CÅÃÑ· HÍeÛ ^•xfl |∞QÆ#æ
LOK«∞ ‰õΩO>Ë ~Ô O_»∞ `«yáæ È`å~Ú. á⁄_ç^QŒ ∞Æ æ ^À+Ö ‰õÄ_® `«yáæ È`«∞Ok.
[Å∞|∞ { ^ŒQ∞Æ `æ À ÉÏ^èÑŒ _¨ "Õ å~°∞ =ã¨H˘=Ú‡#∞ h\˜`À ™ê#ÃÑ· J~°QnÆ ã≤
P QÆO^è•xfl ~˘=Ú‡ÅÃÑ· Ñ¨ÓÜ«∞O_ç. âßfiã¨ ÉÏQÍ P_»∞`«∞Ok. `«fi~°QÍ
LÑ¨â◊=∞#O HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. =∂@Å∞ ~åx"åiH˜ =ã¨#∞ Ñ¨\ÏìÅx
ÃÑ^ŒÌÅO@∞O\Ï~°∞.
=ã¨#∞ z#fl Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ Ñ¨>kìË L^Œ~° "åº^è∞Œ Å∞, qHÍ~åÅ∞ HõÅ∞QÆ‰Ωõ O_®,
LO_»\ÏxˆH, ^ÕÇÏ¨ , |∞kú|ÖÏÅ∞ ÃÑOá⁄OkOK«_®xH© =ã¨áÈ™êÎ~∞° .
„Ñü QÆ$Ç≤Ï}˜ PÜ«∂ Ñ¨^•~å÷Ö’¡x áÈ+¨Hõ qÅ∞=Å∞ QÆ∞iÎOz `«H} ∆õ "Õ∞
g∞ áÈÑ¨Ù _»ÉÏƒÖ’¡ =ã¨‰Ωõ ™ê÷<åxfl W=fiO_ç. =ã¨ K«O\˜ Ñ≤ÅÅ¡ Hˆ HÍ^Œ∞,
JO^ŒiH© J<ÕHõ ~°HÍÅ∞ J~Ú<å n~°…"åº^èŒ∞Å‰õΩ, J=∞$`«OÖÏ
Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ ^Œx PÜ«Ú~ˆ fi^ŒO K≥áÈÎOk.
67
Ñ¨zÛ Ji\Ï‰õΩÖ’ Éè’[#O KÕ¿ãÎ HõÑ¶¨"å`åÅ∞ `«yæáÈ`å~Ú. |ÅO
KÕ‰Äõ ~°∞`«∞Ok. â◊s~°O HÍOu ÃÑiy, PHõe Ñ¨Ù_»∞`«∞Ok.
"≥∂^Œ∞QÆ P‰õΩ`À ‰õΩ\˜#ì qãïÎ Ö’ J#flO uO>Ë, *Ï˝ÑH¨ õ â◊HÎ˜ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok.
=∞#ã¨∞ûH˜ „Ñ¨âßO`«`« Åaèã∞¨ OÎ k.
=∞„i P‰õΩÖ’¡ J#flO uO>Ë „H˜q∞~ÀQÆ x"å~°}, Hõà§◊ ^ÀëêÅ∞ `˘Åy,
P~ÀQÆºO ÉÏQÆ∞Ñ¨_∞» `«∞Ok. J~°\ ,˜ "≥∂^Œ∞QÆ, =∞„i P‰õΩÖ’¡ Éè’[#O
KÕ¿ãÎ „¿ÑQÆ∞Ö’¡x „H˜=ÚÅ∞ <åâ◊#O J=Ù`åÜ«∞x PÜ«Ú~ˆ fi^ŒO K≥áÈÎOk.
=∞^è∞Œ ~°O, áê=ÙH˜Ö’ QÆ∞O@QÆÅQÆ~å‰õΩÅ∞, H˘|ƒi#∂<≥ `«y#xfl hà◊√§
HõeÑ≤ "Õ_ç KÕã#≤ `≥Å· O Hˆ âßÅ‰õΩ =∞Ç¨|ÅO „Ñü~ÀA XHõ QÍ¡ã∞¨
<åiO[ ÑÖ_»¡ ~°ãO¨ „`åy, 4-5 H˜.g∞. `«=∞ â◊H"Î̃ ∞Õ ~°‰Ωõ #_»=_»O
P~ÀQÍºxH˜ =∞Ozk.
‰õΩã¨∞=∞ Ñ¨Ù=ÙfiÅ#∞ #∂i, P =Ú^Œ#Ì ∞ H˘|ƒi#∂<≥Ö’ "Õã,≤ HÍz =_»H\õ ì˜
Éè„í ^ŒÑ~¨ ∞° K«∞H˘x P #∂<≥#∞ `«ÅH˜ ~åã¨∞‰õΩO@∞O>Ë "≥O„@∞HõÅH˜ |ÅO
=∞iÜ«Ú #Å¡|_»`å~Ú.
r_ç yO[Å#∞ =ÚHõ¯Å∞QÍ KÕã,≤ "å\˜x #∞=ÙfiÅ#∂<≥Ö’ HÍz, =_»Q\Æ ,ì˜
P #∂<≥#∞ `«ÅH˜ Ñ¨\ ¿ì˜ ãÎ t~À*ÏÅ∞ ÉÏQÍ P~ÀQÆºOQÍ ÃÑ~°∞QÆ∞`å~Ú.
20 „QÍII "≥∞Ou á⁄_çx, 50 „QÍII ÃÑ~°∞QÆ∞Ö’ HõeÑ≤ ¿Ñã¨∞Öì Ï KÕã,≤ P
ÖËÑ<¨ åxfl `«ÅH˜ Ñ¨\ Oì̃ z, P~åHõ ‰õΩO‰õΩ_»∞ ~°ãO¨ ÖË^• +‘HÍÜ«∞á⁄_ç`À
`«Å™êfl#O KÕ¿ãÎ t~À*ÏÅ‰õΩ HõàÏHÍO`«∞Å∞ =™êÎ~Ú. ãÖÑÖy P‰õΩH˜
<≥~Úº ~åã≤ xÑ¨CÅ g∞^Œ "≥KÛ« KÕã≤ `«ÅH˜ Ñ¨\ Qì© Í "Õã∞¨ ‰õΩO>Ë =∂#ã≤Hõ
PO^Àà◊# `«yæ „Ñ¨âßO`«OQÍ LO\Ï~°∞.
ãÖÃÑOQÆ HÍÜ«∞Ö’Ñë yO[Å#∞ Ñ≤Å¡Å‰õΩ uxÑ≤¿ãÎ Hõ_»∞Ñ¨ÙÖ’x
Ñ¨Ù~°∞QÆ∞Å∞, =∞Å|^ŒHú Oõ `«yáæ È~Ú, =∞ÅOÖ’ Ñ¨Ù~°∞QÆ∞Å∞ Ñ¨_áç È`å~Ú.
=∂#ã≤Hõ XuÎ_Qç Í LO>Ë "Õ_hç \˜ ™êfl#O KÕÜ∞« O_ç. áêÅ WOQÆ∞=ÃÑ·
"≥K«Û KÕã≤<å H˘|ƒi#∂<≥ K«∞Hõ¯Å∞ "Õã≤ ^•xfl #∞k\˜ÃÑ· Ñ¨Ó`«QÍ
Ñ¨ÓÜ«∞O_ç. XuÎ_ç `«Q∞Æ =æ ÚYO Ñ¨_∞» `«∞Ok.
‰õΩÑ≤ÊO\Ï‰õΩ, "Õáê‰õΩ ~°ãÖÖ’ =∞Oz Ñ¨ã¨∞Ñ¨Ù HõeÑ≤ P ÖËÑ¨<åxfl
J"åOz`« ~À=∂Å∞ =Ù#fl KÀ@ ~å„uÑ¨Ó@ ~åã¨∞H˘x L^ŒÜ∞« O ™êfl#O
KÕ¿ãÎ g\˜`À áê@∞ "≥O„@∞HõÅ∞ ~åeáÈ`å~Ú.
68
~ˆ QÆ∞K≥@∞ì P‰õΩefl â◊√„ÉèOí QÍ Hõ_yç , `«∞_çz =Ú^ŒQÌ Í #∂i `«Å‰õΩ Ñ¨\Oì˜ z,
Pi<åHõ `«Å™êfl#O KÕ¿ãÎ t~À*ÏÅ∞ X`«∞QÎ Í, #Å¡QÍ ÃÑ~°∞QÆ∞`å~Ú.
"≥Å∞¡e¡ á⁄@∞ì#∞ xÑ¨CÅ g∞^Œ HÍeÛ =∞ã≤KãÕ ,≤ ^•xfl Pe"£ P~ÚÖòÖ’
HõeÑ≤ `«Å‰õΩ Ñ¨\ ãì̃ ∞¨ OÎ >Ë "≥O„@∞HõÅ∞ ÉÏQÍ á⁄_»=ÙQÍ ÃÑ~°∞QÆ∞`å~Ú.
n~°H… ÍÅOQÍ "å`« <˘Ñ¨CÅ`À ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞» `«∞O>Ë, Le¡~ã° O¨ { P=#∂<≥#∞
ã¨=∂#OQÍ fã¨∞H˘x, <˘Ñ¨CÅ∞#fl â◊s~° ÉèÏQÆOg∞^Œ =∞~°#ú KÕã,≤ XHõ
QÆO@ `«~åfi`« P ÉèÏQÆO g∞^Œ QÀ~°∞"≥KÛ« x h\˜`À HÍÑ¨_O» ÃÑ\Ïìe.
WÖÏ „Hõ=∞O `«ÑÊ¨ ‰õΩO_® H˘xfl ~ÀAÅáê@∞ L^ŒÜ∞« O, ™êÜ«∞O„`«O
KÕ¿ãÎ "å`«<˘Ñ¨CÅ∞ `«Q∞Æ `æ å~Ú.
"Õãq¨ HÍÅOÖ’ ™⁄OÑ¨Ù { ÑÖK«^•~° ã¨=∂# H˘Å`«Å∞QÍ fã¨∞H˘x,
L^ŒÜ∞« O 2 „QÍII "≥∂`å^Œ∞Ö’ Ñ¨ÙK«∞Û‰õΩO@∂ LO>Ë, P ãÖ=`«û~°O
JO`å U q^è"Œ ∞≥ #ÿ "å`«, Ñ≤`,Î« HõÑ~¨¶ ÀQÍÅ∞ ^ŒiKÕ~=° Ù.
#Å¡Q∞Æ O@QÆÅQÆ~å‰õΩ#∞ â◊√„ÉèÑí i¨ z, h_»Ö’ P~°ÃÑ\˜,ì xÑ¨CÅÃÑ· Éèãí ‡¨ OKÕã,≤
„Ñü~ÀA z\ỖH_»∞ Éèãí ‡¨ =Ú, P=Ù ÃÑ~°∞QÆ∞`À HõeÑ≤ uO>Ë ^ÕÇÏ¨ Ñ¨Ù+≤ì
Hõeæ Jxfl "åº^è∞Œ Å∞ `«yáæ È`å~Ú.
ã‘`åÑ¶Å¨ O yO[Åá⁄_ç { "≥∞Ouá⁄_ç { Ñ¨zÛáêÅ∞ { x=∞‡~°ãO¨ Ö’
HõeÑ≤, `«Å‰õΩ Ñ¨\ Oì˜ z Pi# `«~åfi`« `«Å™êfl#O KÕ¿ãÎ K«∞O„_»∞áÈ`«∞Ok.
=∞Å|^ŒHú =õ ∂? Ñ¨~Q° _Æ ∞» Ñ¨Ù# XHõ J~°ã∂¨ Ê#∞ "å=Ú { ÉˇÅO¡ HõeÑ≤
ux XHõ QÍ¡ã∞¨ _»∞ =∞Oz hà◊§x „`åQÆO_ç ã¨∞Yqˆ~K«#O J=Ù`«∞Ok.
Hõ~°HÍ¯Ü«∞ `˘‰õΩ¯Å#∞, <ÕuÖ’ "Õ~ÚOK«∞H˘x, ^•xfl á⁄_ç KÕã≤,
ã¨=∂#OQÍ ÉˇÅO¡ HõÅ∞Ñ¨ÙH˘x z#flz#fl =∂„`«Å∞QÍ KÕã∞¨ H˘x ~å„u
x„^ŒáÈÜÕ∞ =ÚO^Œ∞ XHõ¯ =∂„`«#∞ "Õã∞¨ ‰õΩO>Ë ã¨∞Yqˆ~K«#O J=Ù`«∞Ok.
`«∞Åã≤ P‰õΩÅ ~°ãO¨ Ö’ H˘xfl x=∞‡K«∞Hõ¯Å∞ { XHõ ã¨∂Ê#∞ Ñ¨zÛáêÅ∞
HõeÑ≤ =ÚMÏxH˜ Ñ¨\ Oì˜ z, Pi# `«~åfi`« K«hfl\˜Ö’ Hõ_yç `Õ =ÚYO
HÍOu=O`«OQÍ =∂~°∞`«∞Ok. Ñ¨Ùn<å, H˘uÎg∞~° K≥\ fl© Å∞ KÕ¿ã@Ñ¨C_»∞,
g\˜H˜ |^Œ∞Å∞QÍ ~Ô O_»∞K≥OKåÅ ÃÑ~°∞QÆ∞ HõeÑ≤ K«∂_»O_ç. K≥\ fl© ZO`À
>ËãQì‘ Í =ÙO@∞Ok.
=∂q∞_ç X~°∞QÆ∞Å∞ zO`«ÑO¨ _»∞‰õΩ =∞Oz „Ñ¨`åº=∂flÜ«∞O. =∂q∞_ç
X~°∞QÆ∞Å∞ Ñ¨ÑC¨ , ™êOÉÏ~°∞, ~°ãO¨ ‰õΩ Ñ¨ÙÅ∞Ñ¨Ùx=fi_»O`Àáê@∞ =∞Oz
~°OQÆ∞, ~°∞zx™êÎ~Ú. P~ÀQÍºxˆH "Õ∞Å∞ KÕã∞¨ OÎ k.
69
=∂q∞_çHÍÜ«∞ `ÀÅ∞ QÀH˜ Ö’Ñ¨Å∞<åfl HõO_»#∞ ~Ô O_»∞ K≥OÑ¨Å∞, ~Ô O_»∞
„Ñ¨H¯õ Å∞QÍ =ÚHõ¯Å∞QÍ HÀã≤, >ˇOHõ#∞ "Õ~∞° KÕã,≤ =ÚHõ¯efl Ñïâ◊√„Éè"í ∞≥ #ÿ
ã≤ÖÏÊùe<£ +‘@Ã¡ Ñ· ZO_»É_ˇ `» å~°∞. "Õãq¨ ZO_»Å‰õΩ =∂q∞_ç =ÚHõ¯Ö’¡x
h~°∞ 3-4 ~ÀAÖ’¡ KåÖÏ=~°‰Ωõ PqÔ~· =_çÜ∂« ÖÏ¡QÍ QÆ\ Qì̃ Í X~°∞QÆ∞ÖÏ¡
`«Ü∂« ~°=Ù`å~Ú. "å\˜x ã‘™êÖ’¡ ÖË^• áê¡ãHì≤ ± ãÖK«∞Ö’¡ xÅfi KÕã∞¨ H˘x
zO`«ÑO¨ _»∞ÖÏ =∞# J=ã¨~åxH˜ LÑ¨Ü∂≥ yOK«∞HÀ=K«∞Û#∞.
P"åÅ∞ { ÖÁ^Œ∞QÌ Æ K≥H¯õ ã¨=∂#OQÍ fã¨∞H˘x K«∂~°O‚ KÕã,≤ XHõQÍA
ã‘™êÖ’ xÅfi LOK«∞H˘x, ~å„u"Õà◊ h\˜Ö’HÍx, Ñ¨zÛáêÅ`ÀQÍh HõeÑ≤
=ÚMÏxH˜ ÖËÑ¨#OQÍ Ñ¨Óã≤, L^ŒÜ«∞O QÀ~°∞"≥K«Ûx hà◊§`À =ÚYO
Hõ_»∞‰õΩ¯O>Ë =ÚYOÃÑ· U~°Ê_ç# =∞K«ÛÅ∞ `˘ÅyáÈ`å~Ú (ã¨|∞ƒ
"å_»‰õÄ_»^Œ∞).
=\˜"ì ~Õ ∞° { Lã≤iá⁄_ç { K«O^Œ#Ñ¨Ùá⁄_ç "≥∞`«QÎ Í á⁄_çKãÕ ,≤ QÍAã‘™êÖ’¡
xÅfi KÕã∞¨ H˘x, „Ñü~ÀA ^•xfl =ÚMÏxH˜ Ñ¨\Oì˜ z, H˘O`«¿ãÑ¨Ù P~°xzÛ,
`«~åfi`« K«hfl\˜`À â◊√„ÉèíOQÍ Hõ_çy, PÃÑ· QÀ~°∞"≥K«Ûx H˘|ƒi#∂<≥
~åã≤, P~°xzÛ ã¨∞xfl Ñ≤O_ç ÖË^• â◊#QÆÑO≤ _ç`À =ÚYO Hõ_∞» ‰õΩ¯O>Ë g∞
™œO^Œ~º° O ~Ô \Õì Ñ¨Ù J=Ù`«∞Ok.
<Õ ˆ ~ _» ∞ yO[Å#∞ ZO_» É ˇ \ ˜ ì , K« ∂ ~° ‚ O KÕ ã ¨ ∞ H˘x, „Ñ¨ u ~ÀA
=¸_»∞Ñ¨Ó@Å∞, 3 „QÍII K˘Ñ¨C# =∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨ÏO L#fl"å~°∞ fã¨∞‰õΩO>Ë,
~°HOÎõ Ö’ K«HÔ ¯~° âß`«O ÃÑ~°QÆ x=fi^Œ∞. JÖÏˆQ D ~ÀQÆ∞Å‰õΩ HõeQˆ
Ju^•Ç¨xH˜ K«HÔ ¯~° x"åi}˜.
^è~≥ Ñ° Å‘ `À =H∆À*ÏÅ ™œO^Œ~º° O
Ü«ÚHõÎ =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ Hõ<fl≥ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ãÔ̈~#· „ÉÏÅ∞ "å_»Háõ È~Ú#, Ç¨~À‡#¡
=∂~°∞ÊÅ∞ J<å~ÀQÍºxH˜ QÆ∞Ô~·# =H∆À*ÏÅ∞ ãÔ̈~·# suÖ’ ÃÑ~°QÆ=Ù.
QÆ~°ƒù^è•~°}, áêeKÕÛ `«Å∞¡Å∞, "Õ∞<Àáê*ò ã¨=∞Ü«∞OÖ’ =∂~°∞ÊÅ∞
ãÖÉèqí ™êÎ~Ú. g\˜x JkèQqÆ ∞Oz, P~ÀQÆºOQÍ =H∆À*ÏÅ∞ =ÙO_®e
JO>Ë H˘xfl ~°HÍÅ ^è~≥ Ñ° Å‘ ∞ KÕ~ÚOK«∞HÀ=_»O `«ÑÊ¨ xãï.
Z‰õΩ¯= „á⁄\©#∞¡ =Ù#fl PÇ¨~°O fã¨∞HÀ=_»O `«Ñ¨Êxãï. PÇ¨~°Ñ¨Ù
JÅ"å@∞¡, "åºÜ«∂=∂Å∞ KÕã¨∞Î =H∆À*ÏÅ aQÆ∞=Ù `«QÆæ‰õΩO_®
K«∂ã¨∞HÀ"åe. K«Å¡\ ˜ h\˜`À =H∆À*ÏÅ#∞ â◊√„ÉèíO KÕã¨∞HÀ"åe.
''J~À=∂ÉèÏ~°—— g∞‰õΩ ZO`À "Õ∞Å∞ KÕã∞¨ OÎ k.
70
=H∆À*ÏÅÃÑ· ¢ÃãKì ü =∂~°∞¯Å∞ =Ù#fl"å~°∞ J@∞=O\˜ „H©=Ú#∞ =∂„`«"∞Õ
"å_®eû LO@∞Ok.
QÆ~ƒ° Où ^èiŒ Oz#Ñ¨C_»∞ _®Hõ~ì ∞° ã¨ÅÇ¨`À ZÑ¨Ê\˜HÑõ C¨ _»∞ g∞ ãÖ^ÕÇ¨ Å#∞
x=$uÎ KÕã∞¨ HÀ"åe.
ÉÏ^ŒO P~ÚÖò ÖË^• Pb"£ P~ÚÖò`À =H∆À*ÏÅ#∞ g∞ˆ~ ã¨fiÜ«∞OQÍ
QÆ∞O„_»OQÍ ã¨∞xfl`«OQÍ =∞™ê*ò KÕã∞¨ HÀ=K«∞Û. nx=Å¡ =H∆À*ÏÅ aQÆ∞=Ù
ã¨_Å» ‰õΩO_® =ÙO@∞Ok.
K≥ãìπ HÍº#û~ü Ñ¨Ù~°∞+¨µÅ‰õΩ ™ÈˆH J=HÍâßÅ∞ L<åfl~Ú. HÍHõáÈ`Õ =O^ŒÖ’¡
XHõiH˜ J^Õ =Ü«∞ã¨∞û =∞o§# "åiÖ’ K≥ãπìÖ’ `Õ_® ~å=_»O
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. "åºkè™ÈˆH J=HÍâ◊O ÖË^∞Œ . 30 ãÖII ¢ãÅÎ‘ Ö’¡ "ÕÅÖ’¡
D "åºkè™ÈˆH J=HÍâ◊O LOk. 40 ãÖII "åiÖ’ =O^ŒÖ’¡, 50-60
ãÖII ¢ãÅÎ‘ Ö’¡ 60 âß`«O, 80 ãÖII "åiÖ’ KåÖÏ H˘kÌ=∞OkH˜ K≥ãìπ
HÍº#û~ü =KÕÛ J=HÍâßÅ∞ L<åfl~Ú.
„Ñü Zxq∞k =∞Ok =∞Ç≤Ïà◊Ö’¡ XHõiH˜ K≥ãìπ HÍº#û~ü ™ÈˆH J=HÍâ◊O
LO@∞Ok. HÍ|\˜ì 30-40 ãÖIIÅ ¢ãÅÎ‘ ∞ „Ñü U_®n `«ÑÊ¨ Hõ "Õ∞"≥Ú„QÍO
KÕ~ÚOK«∞ HÀ"åe. iãπ¯á¶êºHõ~ì ü L#fl =∞Ç≤Ïà◊Å‰õΩ =∂„`«"∞Õ D "åºkè
™ÈˆH J=HÍâ◊O LOk. K≥ãìπ HÍº#û~ü JO@∞"åºkè HÍ^Œ∞. "≥∞"ÿ Ú≥ „QÍOÖ’
K≥ãìπ HÍº#û~ü „áê~°OÉèí ^ŒâÖ◊ ’#∂ QÆ∞iÎOK«=K«∞Û#∞. a_»‰¤ Ωõ áêÅ∞ WKÕÛ
`«Å∞¡Å‰õΩ D "åºkè ™ÈHõ^∞Œ . HÍº#û~ü =KÕÛ J=HÍâßÅ∞ `«‰Ωõ ¯=.
„ã¨qOKÕ Ñ¨^•~°Oú `≥Å∞Ñ¨Ù, Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù, P‰õΩÑ¨KÛ« ÖË^• áê~°^~Œ ≈° HõOQÍ LO>Ë
Jk HÍº#û~ü HÍ^Œ∞. JÖÏHÍ‰õΩO_® „ã¨qOKÕ Ñ¨^•~°Oú ~°H=Îõ ~°O‚ Ö’<À
ÖËHõ h~°∞ÖÏQÍ<À „ã¨qã¨∞#Î fl@∞¡ J~Ú`Õ JÉèÏ<å`«‡= Jx ÉèÏqOz,
_®Hõ~ì ∞° #∞ `«ÑÊ¨ Hõ ãÖ„Ñ¨kO Kåe. „H˘=Ùfi Z‰õΩ¯=QÍ =ÙO>Ë Ñ¨^•~åúÅ∞
fã¨∞‰õΩ<åfl K≥ã∞¨ ì HÍº#û~ü iãπ¯ Z‰õΩ¯=. Z‰õΩ¯= |~°∞=Ù L#fl"åiÖ’
iãπ¯Å∞ Z‰õΩ¯=. K≥ãìπ HÍº#û~üÖ’ 5 âß`«O =Oâ◊áê~°OÑ¨~º° OQÍ =zÛ#k.
„Ñ¨^•è #OQÍ BRCA-1, BRCA-2 J<Õq ÃÇÏ· iãπ¯ r<£ûQÍ K≥|∞`å~°∞.
Uk U"≥∞#ÿ ÖËxáÈx JáÈÇ¨Å`À ã¨`=« ∞`«O HÍHõ „Ñü~ÀA g∞~°∞
™êfl#O KÕ¿ã=ÚO^Œ∞ g∞ =H∆À*ÏÅ#∞ Ñ¨sHÕ∆ K«∞HÀO_ç. <˘Ñ≤ÊQÍ L#fl
U^≥<· å „ã¨qã¨∞#Î fl "≥O@<Õ _®Hõ~ì ∞° QÍix ãÖ„Ñ¨kOK«O_ç. =ÚO^Œ∞QÍ<Õ
QÆ∞iÎ¿ãÎ ÉÏ^èÅŒ ∞ `«‰Ωõ ¯=, x"å~°} ã¨∞ÅÉèOí .
71
H˘|ƒi`À P~ÀQÆºO ?
H˘|ƒix W`«~° ^ÕâßÅ „Ñ¨[Å∞ qq^èŒ ~°∂áêÖ’¡, ~ÀA"ås =O@Ö’¡#∂,
PÇ¨~°OQÍ "å_»∞`«∞<åfl~°∞. =O@HÍÖ’¡ H˘|ƒi ZO`À „Ñ¨ÉÏè = =O`«"∞≥ #ÿ
áê„`« =Ç≤Ïã¨∞OÎ k. H˘|ƒiÖ’ áÈ+¨Hõ qÅ∞=Å`Àáê@∞, B+¨^Œè Ñ¨~"° ∞≥ #ÿ
áÈ+¨HÍÅ∞, P~ÀQÆºÑ¨~"° ∞≥ #ÿ Z<Àfl ÖÏÉèÏÅ∞#flq.
H˘|ƒiÖ’ L#fl H˘=ÙfiÖ’ #∞O_ç =KÕÛ "≥∞<ÀÖÏi<£ eÑ≤_~£ ÀX_£ DNA,
RNA Å‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ, HIV ~ÀQÆx~À^èH Œ ÍiQÍ Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ ^Œx "≥ãÖπ ÏO_£
ÃãO· \˜ã∞¨ ì _®IIÇ¨ÏÖò_À~ü `åÖò=∞~ü `«# Ñïâ’^è#Œ Ö’¡ x~°∂Ñ≤OKå~°∞.
xã¨ûO^ÕÇ¨ÏOQÍ H˘|ƒi, H˘|ƒi#∂<≥ Jxfl~°HÍÅ =O@HÍÅ‰õΩ XHõ
ãÖÑ¨Ó~°"‚ ∞≥ #ÿ , P~ÀQÆº=O`«"∞≥ #ÿ , „Ñ¨`åº=∂flÜ«∞=∞x =∞Oz P~ÀQÍºxfl
„Ñ¨™êkOKÕ =<£Ãã_· £ ZÃÑH¶ ì± L#fl Ñ¶Å¨ =∞x x~°∂Ñ≤`"« ∞≥ #ÿ k.
H˘|ƒiÖ’ L#fl #∂º„\˜Ü∞Õ +¨<û£ , q@q∞#∞¡, Yx[ Å=}ÏÅ∞ =∞Oz
P~ÀQÍºxˆH ^ÀÇ¨Ï^ŒÑ¨_»`å~Ú. QÆ∞O_≥‰õΩ P~ÀQÍºxfl JOkOKÕ
=O@#∂<≥ Q Í x~° ∂ Ñ≤ ` « " ≥ ∞ ÿ # k. ã¨ O Ñ¨ Ó ~° ‚ " ≥ ∞ ÿ # ~° ∞ zHõ ~ ° " ≥ ∞ ÿ # k
H˘|ƒi#∂<≥.
=∂#=*Ïu "≥Ú@ì"≥Ú^Œ@ Hõ#∞Q˘#fl #∂<≥ H˘|ƒi#∂<≥, A@∞ì
P~ÀQÍºxH˜, =O@‰õΩ, â◊s~° HÍOux ÃÑOKÕk H˘|ƒi#∂<≥ K«~‡° ~ÀQÍÅ∞
~å‰õΩO_®, K«~å‡xfl P~ÀQÆºOQÍ LOK«∞`«∞Ok. ã¨fiK«Û"ù ∞≥ #ÿ H˘|ƒi#∂<≥`À
g∞ P~ÀQÆºO ™⁄O`«O KÕã∞¨ HÀO_ç.
H˘|ƒi#∂<≥ =∞Oz =∂~Úâ◊Û~Ô [· ~üQÍ, ã≤¯<£ HõO_ô+#¨ ~üQÍ Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ k.
á⁄_ç ÉÏi# K«~å‡xH˜ HÀ=∞Å`åfixfl fã¨∞‰õΩ=ã¨∞ÎOk. Ñ≤OÑ¨ÙÅ∞û#∞
x~Àkèã∞¨ OÎ k. H˘|ƒi#∂<≥ `«~K° ∂« "å_»_O» =Å¡ K«~‡° OÖ’ Ü«∞=fi<åxfl
fã¨∞‰õΩ=zÛ =Ú_»`Å« ∞ Ñ¨_‰» Ωõ O_® KÕã∞¨ OÎ k. nxÖ’x Ü«∂O\© Ñ¶O¨ QÆã,π
Ü«∂O\© "≥∞ÿHÀû|Ü«∞Öò QÆ∞}ÏÅ∞ K«~å‡xH˜ W<£ÃÑ¶Hõ∆<£ ~å‰õΩO_®
HÍáê_»∞`å~Ú.
`«Å™êfl#O KÕ¿ã=ÚO^Œ∞ H˘|ƒi#∂<≥`À =∞~°#ú KÕã∞¨ H˘x 30 xIIÅ∞
`«~åfi`« `«Å™êfl#O KÕ¿ãÎ J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ#, "≥∞i¿ã A@∞ì g∞ ™⁄O`«O
J=Ù`«∞Ok. "Õãq¨ Ö’ PÇ¨^¡ •xfl HõeOæ KÕ HÀHÀ#\ò Öˇ"· ∞£ ã¨∂‡f „`åy`Õ
~°∞z`À áê@∞ P~ÀQÆºO, P#O^ŒO g∞ ™⁄O`«O.
72
K«eHÍÅOÖ’ =KÕÛ Ñ¨Q∞Æ à◊§‰õΩ ~å+¨ã‰π Ωõ H˘|ƒi#∂<≥ F K«H¯õ \˜ Ñïëê¯~°O.
ÃÑ^Œ=ÙÅ∞ á⁄_çÉÏi<å, J~°K`Õ ∞« Å∞ =∞$^Œ∞=ÙQÍ `«Ü∂« ~°∞ J"åfiÅ#fl
Ñ¨#∞Åhfl JÜ«∂ºHõ Ñ¨_∞» ‰õΩ<Õ =ÚO^Œ∞ H˘|ƒi#∂<≥#∞ J~°KuÕ H˜ Ñ¨\ ¿ì˜ ãÎ
KÕ`«∞Å∞, áê^•Å∞ =∞$^Œ∞=ÙQÍ `«Ü«∂~°=Ù`å~Ú. Ñ¨zÛ H˘|ƒiáêÅ∞
fã≤ `«Å‰õΩ Ñ¨\ Oì̃ z F QÆO@ `«~åfi`« JÉèÏºOQÆ# ™êfl#O KÕ¿ã,Î A@∞ì
X`«∞QÎ Í, #Å¡QÍ, P~ÀQÆºOQÍ xQÆxQÆ ÖÏ_»∞`«∞Ok. ã¨fiK«Û"ù ∞≥ #ÿ âßMÏÇ¨~°
=O@Ö’¡ ~° ∞ zÖ’ JnfifÜ« ∞ OQÍ LO@∂ P~ÀQÍºxH˜ ZO`À
^ÀÇ¨Ï^ŒHÍiQÍ LO@∞Ok. H˘|ƒi-H˘|ƒiáêÅ∞, H˘|ƒi#∂<≥ "å_»O_ç,
ÖÏÉèÏxfl á⁄O^ŒO_ç.
JO^Œ"∞≥ #ÿ =ÚYO P~ÀQÆºO HÀãÖ ?
áêÅ∞QÍh, ÃÑ~°∞QÆ∞QÍh U^À XHõ^•xfl fã¨∞H˘x ^•xÖ’ ^Œ∂kx
=ÚOz, =ÚYOÃÑ· 15 xIIÅ∞ áê@∞ ~åã¨∞H˘x P `«_ç K«ÖÏ¡~åHõ
=ÚMÏxfl K«Åx¡ h\˜`À Hõ_∞» ‰õΩ¯O>Ë =ÚYO HÍOu=O`«OQÍ "≥∞~°∞Ñ¨Ù
=ã¨∞ÎOk.
XHõ Ü«∂Ñ≤Öò `«∞~°∞=Ú =ÚMÏxH˜ Ñ¨\ Oì˜ z ÖË^• ~åã¨∞‰õΩx 30 xIIÅ∞
`«~åfi`« K«Åx¡ h\˜`À Hõ_∞» ‰õΩ¯O>Ë, =ÚYOÖ’ F „H˘`«HÎ ÍOu "≥∞~°∞ã¨∞OÎ k.
Wk l_»∞¤ K«~å‡xH˜ ZO`À LÑ¨Ü∂≥ QÆH~õ O° QÍ LO@∞Ok.
"≥l@|∞Öò P~ÚÖò 1/2 K≥OKå_»∞ { `Õ<≥ J~°ã∂¨ Ê<£ { x=∞‡~°ãO¨
J~°KO≥ Kå_»∞ HõeÑ≤ =ÚYOÃÑ· Ñ¨kxq∞ëêÅ áê@∞ áêºH±ÖÏ "Õã∞¨ H˘x
`«~åfi`« QÀ~°∞"≥KÛ« x h\˜`À â◊√„ÉèOí KÕã∞¨ HÀ"åe. Wk á⁄_ç K«~å‡xH˜
ZO`À =∞Ozk. g∞~°∞ ¿Ñ+¶ Ü ≤ ∞« Öò KÕã∞¨ ‰õΩ#fl `«~∞° "å`« D áêºH±#∞
"Õã∞¨ ‰õΩO>Ë K«H¯õ \˜ Ñ¶e¨ `«O ^Œ‰Ωõ ¯`«∞Ok.
ÉÏs¡á⁄_ç F K≥OKå { x=∞‡~°ãO¨ 1/2 K≥OKå { @=∂@QÆ∞A˚ (XHõ\ )˜
HõeÑ≤ ¿Ñã¨∞Öì Ï KÕã∞¨ ‰õΩx =ÚMÏxH˜ áêºH±ÖÏ "Õã∞¨ HÀO_ç. g∞‰õΩ fiHõ
^˘iH˜#Ñ¨C_»∞ F Ñ¨k~ÀAÅ∞ ÖË^• "å~åxH˜ ãïÑ¨_® ÃÑ@∞ìH˘x „Ñ¶*≤ òÖ’
LOK«∞HÀO_ç. F zxfl J~°\ Ñ˜ O¨ _»∞ =ÚHõ¯#∞ KÕiÛ D q∞„â◊=∞OÖ’
HõÅ∞Ñ¨ÙH˘x gÖˇ`· Õ „QÆ∞_»∞¤ `≥Å™¡ ⁄# ‰õÄ_® ZÑ¨Ê\˜HÑõ C¨ _»∞ KÕ~∞° ÛH˘x,
D q∞„â◊=∞OÖ’ HõeÑ≤ ¿Ñã¶ áπ êºH±ÖÏ "Õã∞¨ ‰õΩO>Ë P~åHõ, QÀ~°∞"≥KÛ« x
h\˜`À =ÚMÏxfl Hõ_∞» HÀ¯"åe. WÖÏ "å~åxH˜ XHõ¯™êi áêºH± "Õã∞¨ HÀO_ç.
ZO`À ÉÏ=ÙO@∞Ok. JO`«H<õ åfl ~Ô \Õì Ñ¨Ù P#O^•xfl á⁄O^Œ∞`å~°∞.
73
PÅ∞QÆ_¤» ~°ãO¨ ~Ô O_»∞ K≥OKåÅ∞ { F K≥OKå_»∞ ÉÏs¡á⁄_ç { J~°
K≥OKå_»∞ `Õ<≥ { „QÆ∞_»∞Ö¤ ’x Ñ¨KÛ« ™⁄# HõeÑ≤ ¿Ñã¨∞Öì Ï KÕã∞¨ H˘x Ñ¨zÛ
áêÅ`À =ÚO^Œ∞QÍ â◊√„ÉèOí KÕã∞¨ H˘x, `«~åfi`« K«Å\¡ ˜ h\˜`À =ÚYO
Hõ_yç HõeÑ≤ LOK«∞‰õΩ#fl ¿Ñã¨∞#ì ∞ =ÚMÏxH˜ "Õã∞¨ H˘x F J~°QOÆ @
`«~åfi`« ~À*ò"å@~ü`À =ÚYO JkÌ, K«Å\¡ ˜ h\˜`À Hõ_Q» OÆ _ç.
U áêºH± "Õã∞¨ ‰õΩ<åfl Hõ_∞» HÀ¯=\ÏxH˜ ã¨|∞ƒ =∂„`«O "å_»HOõ _ç. ã¨∞xflÑ≤O_ç
ÖË^• â◊#QÆÑO≤ _ç =∂„`«"∞Õ "å_»O_ç. F QÆO@ `«~åfi`« ã¨|∞ƒ "å_»=K«∞Û
(g∞~°∞ `«ÑÊ¨ Hõ |Ü«∞\˜H˜ "≥àÏ§e JO>Ë).
Ñ‘Kü ÑÖ_»∞#∞ fã¨∞H˘x >ˇOHõ f¿ãã≤ ^•x QÆ∞A˚x F 10 K«∞Hõ¯Å∞
Pb"£ P~ÚÖò HõeÑ≤ { „QÆ∞_»∞¤ `≥Å™¡ ⁄##∞ ÉÏQÍ HõeÑ≤ áêºH± "Õã∞¨ HÀO_ç.
=ÚMÏxH˜ 20 xIIÅ `«~åfi`« QÀ~°∞"≥KÛ« x h\˜`À =ÚYO Hõ_∞» HÀ¯O_ç.
WÖÏ „Hõ=∞OQÍ KÕã¨∞ÎO>Ë Ñ¶ë`«O ^Œ‰õΩ¯`«∞Ok. XHõ¯~ÀA KÕã≤#O`«
=∂„`å# g∞‰õΩ Ñ¶e¨ `«O HõxÑ≤OK«^∞Œ (U^≥<· å JO`Õ).
"≥∞_», KÕ`∞« Å∞, =ÚMÏxfl =ÚO^Œ∞QÍ Ñ¨zÛáêÅ`À â◊√„ÉèOí KÕã∞¨ H˘x,
PÖÏÊùÃÇÏ· „_®ÔHûÂ _£Ö’ ^Œ∂kx =ÚOz =ÚMÏxH˜ Ñ¨\ Oì̃ z, 10 xIIÅ
`«~åfi`« Hõ_∞» ‰õΩ¯O>Ë =ÚYO HÍOu=O`«OQÍ `«Ü∂« ~°∞ J=Ù`«∞Ok.
K«~°‡O c¡Kü J"åfiÅO>Ë ? F ÃÑ^ŒÌ K≥OKå_»∞ q∞#Ñ¨Ñ¨C <å#ÃÑ\ì̃
~°∞aƒ# Ñ≤O_çx =ÚMÏxH˜ áêºH±ÖÏ "Õã∞¨ H˘x F J~°QOÆ @ `«~åfi`«
=ÚYO Hõ_∞» HÀ¯O_ç. WÖÏ W_ô¡ Ñ≤O_ç Hõe¿Ñ =ÚO^Œ∞ q∞#Ñ¨ÑC¨ Ñ≤O_ç
F ÃÑ^ŒãÌ ∂¨ Ê<£ fã≤ LOK«∞H˘x ¿Ñã¶ π áêºH±QÍ "å_»O_ç Ñ¶e¨ `«O g∞ˆ~
QÆ∞iÎ™êÎ~°∞.
U^≥·<å Ñ¨à◊§~°™êxfl Ô~O_»∞ K≥OKåÅ∞ fã¨∞H˘x JO^Œ∞Ö’ `«y#O`«
ÃÑã¨~Ñ° O≤ _ç ÖË^• â◊#QÆÑO≤ _çx HõeÑ≤ ¿Ñã¨∞Öì Ï KÕã∞¨ H˘x, =ÚO^Œ∞QÍ
~À*ò"å@~üÖ’ ^Œ∂kx =ÚOz =ÚY=∞O`å JkÌ, P `«~åfi`« HõeÑ≤
LOK«∞‰õΩ#fl ¿Ñã¨∞#ì ∞ =ÚMÏxH˜ ~åã≤, ZO_®Hõ K«Å\¡ ˜ h\˜`À =ÚMÏxfl
Hõ_yç K«∂_»O_ç. P `Õ_®#∞ g∞ˆ~ K«∂™êÎ~∞° .
U^≥<· å P‰õΩ‰õÄ~° ~°ãO¨ Ö’ { â◊#QÆÑO≤ _ç ÖË^• ÃÑã¨~Ñ° O≤ _ç HõeÑ≤ ¿Ñã¨∞ì
`«Ü∂« ~°∞ KÕã∞¨ HÀO_ç. =ÚO^Œ∞QÍ áêÅÖ’¡ ^Œ∂kÖ’ =ÚOz =ÚMÏxfl
â◊√„ÉèOí KÕã∞¨ HÀ"åe. P `«~åfi`« ¿Ñã¶ áπ êºH±QÍ "Õã,≤ Pi<åHõ K«Å\¡ ˜
h\˜`À â◊√„ÉèOí KÕã∞¨ HÀO_ç JO`Õ.
74
HÍºÉËr`À P~ÀQÆºO
HÍºÉËr ~ÀQÆx~Àkèx ™œO^Œ~º° ^è•~Úx. „Ñü~ÀA ã¨ÖÏ_£ ~°∂ÑÖÖ’
uO@∞O>Ë =$^•úÑº¨ ÅHõ} ∆ ÏÅ∞ `«fi~°QÍ ~å=Ù Jx JO\Ï~°∞ „Ñ¨H$õ u
"≥^· ∞Œ ºÅ∞, HÍºÉËr ~°ãO¨ r~°H‚ Àâ◊OÖ’ U~°Ê_Õ Ñ¨ÙO_»x¡ x~Àkèã∞¨ OÎ k.
Ñ¨zÛ HÍºÉËr ~°™êxfl =ÚMÏxH˜ ~åã¨∞‰õΩO>Ë =Ú_»`Å« ∞ `«y,æ K«~‡° O
á⁄_çÉÏ~° ‰õΩO_®, =∞$^Œ∞`åfixfl ãÖ`«iOK«∞‰õΩO@∞Ok.
HÍºÉËrx L_çHÕK«QÍ =zÛ# h\˜Ö’ =ÚMÏxfl Hõ_»∞‰õΩ¯O>Ë, =ÚY
™œO^Œ~º° O`À qÅã≤Å∞¡`å~°∞. Ñ¨zÛ HÍºÉËrx "≥∞`«QÎ Í ~°∞aƒ P ~°™êxfl
~ÀA ~Ô O_»∞ =¸_»∞ =∂~°∞¡ „`åy`Õ JO^Œ∞Ö’ =ÙO_Õ q@q∞#∞ 'Ü«Ú—
JÅû~°x¡ `˘Åyã¨∞OÎ k.
„Ñü ~Ô O_»∞, =¸_»∞ ~ÀAÅ‰õÄ XHõ¯™êi HÍºÉËrx ‰õÄ~°QÍ, qq^èŒ
~°∂áêÖ’¡ PÇ¨~°OÖ’ KÕiÛ, Éè∞í lOK«_O» =Å¡ =∞Å|^ŒHú Oõ LO_»^∞Œ .
‰õÄ~°QÍÜ«∞Å∞ Jxfl KÕiÛ { HÍºÉËr z#flz#fl =ÚHõ¯Å∞QÍ `«iy,
LÑ¨C, HÍ~°O { "≥∞^ÿ •Ñ≤O_çx HõeÑ≤ =Ú^ŒÅÌ ∞QÍ KÕã≤ QÀÖ¤̌<£ „É∫<£
=KÕÛ^•HÍ "Õ~ÚOz uO>Ë, áÈ+¨Hõ qÅ∞=Å∞ Åaè™êÎ~Ú. W^À "≥~Ô \· ©
=O@HõOQÍ, ™êÜ«∞O„`«O Ñ¨Ó@ u<Õ JÅÊÇ¨~°OQÍ KÕiÛ \© „`åy`Õ
KåÅ∞ Hõ_∞» Ñ¨Ù xO_ç áÈ`«∞Ok.
HÍºÉËrÖ’ Jxfl q@q∞#∞¡ =Ù<åfl~Ú. Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’x Jxfl ~°HÍÅ∞ Ñ¨Ùà◊§H˜,
„¿ÑQÆ∞ Ñ¨Ó`«H˜ K«H¯õ \˜ =∞O^Œ∞ HÍºÉËr Eºãπ.
HÍºÉËr P‰õΩ ~°ãÖ ¿ãq¿ãÎ, K«~°‡OÃÑ·# U~°Ê_Õ ÉÁ|ƒÅ∞ =∞K«ÛÅ∞
x"åiOK«|_» `å~Ú. Z„~° HÍºÉËr ~°ãÖ n~°…HÍÅÑ¨Ù ^ŒQÆ∞æ#∞,
„ÉÏOHÍ~Ú\©ãπ Pã¨=Î ∂‰õΩ =∞Oz \ÏxH±. HÍºÉËrx `«∞iq∞ P QÆ∞A˚#∞
"åÑ¨ÙÅÃÑ· ÃÑ\ì̃ Hõ@∞ìH_õ `ç Õ =∞Oz =∞O^Œ∞QÍ Ñ¨x KÕã∞¨ OÎ k.
HÍºÉËrÖ’ Ü«∂O\© PH˜û_≥O\ò, Ü«∂O\©ÑO¨¶ QÆãπ QÆ∞}ÏÅ∞ L<åfl~Ú.
HÍºÉËrÖ’ A B C q@q∞#∞¡ Ô~É’Ñ¶≤¡q<£, ÔH~À\˜<£, S~°<£, ã¨ÅÊ~ü,
HÍºe¬Ü∞« "£∞, á¶êã¨Ê~°ãπ L<åfl~Ú.
=ÚYOÃÑ· =Ú_»`Å« ∞#fl"å~°∞ HÍºÉËr ~°™êxfl =ÚMÏxH˜ Ñ¨\ Oì˜ z, H˘O`«
ã¨=∞Ü«∞=Ú `«~åfi`« =ÚMÏxfl K«Å\¡ ˜ h\˜`À Hõ_∞» ‰õΩ¯O>Ë, =ÚYOÃÑ#·
=Ú_»`Å« ∞ áÈ~Ú, =ÚY=~°Ûã¨∞û`À #∂`«#OQÍ Hõ#|_»∞`«∞Ok.
75
JÖ’"≥~å`À P~ÀQÆºO ?
JÖ’"≥~åÖ’ 200 ~°HÍÅ |Ü«∂ÖÏlHõÖò U*ˇO@∞û L<åfl~Ú. JO^Œ∞Hˆ
Wk â◊s~°OÖ’ L`«Ê#fl=∞ÜÕ∞º =∞O@Å#∞ JÖ’"≥~å `«yæã¨∞ÎOk.
=∞K«ÛÅ#∞ ~°∂Ñ¨Ù =∂Ñ≤, QÍÜ«∂Å#∞ =∂#∞Ê`«∞Ok. "åÑ¨ÙÅ#∞ `«yãæ ∞¨ OÎ k.
ZO`À ã¨=∞~°=ú O`«OQÍ Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ k. Jxfl ~°HÍÅ K«~‡° `«`åfiÅ‰õΩ `«y#
ã¨ÇÏ¨ [ã≤^"úŒ ∞≥ #ÿ ã≤¯<£̂H~ü JÖ’"Õ~.°
HÍe#, `≥y#, ^≥|ƒÅ∞ `«ye# „Ñ¨^âÕ ßÖ’¡ JÖ’"≥~å *ËÖò ~åã≤#@¡~Ú`Õ
"≥O@<Õ Ñ¶e¨ `«O =ÙO@∞Ok. Ü«∂O\©UlOQ∑QÍ Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ k.
=∞Å|^ŒúHõO, =¸Å"åºkè, [fi~°OÖÏO\˜ "å\˜H˜ JÖ’"≥~å ZO`À
„Ñ¨ÉÏè ==O`«OQÍ Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ k.
K«~°‡O xQÍiOÑ¨Ù‰õΩ, =Ü«∞ã¨∞û`À K«~°‡OÖ’ =KÕÛ =∂~°∞ÊÅ#∞
xÜ«∞O„uã¨∞OÎ k. =Ú_»`Å« ∞ ~å‰õΩO_® HÍáê_»∞`«∞Ok.
=∂~Úâ◊Û~Ô l· OQ∑ `«`fi« O L#fl JÖ’"≥~å =∞$`«H} õ ÏÅ#∞ `˘Åyã¨∞OÎ k.
K«~‡° OÖ’ ™êˆQ QÆ∞}Ïxfl xÜ«∞O„uã¨∞OÎ k.
JÖ’"≥~å L`«Ê`«∞ÎÅ∞ U"≥·<å =ÚYO â◊√„ÉèíO KÕã¨∞‰õΩ#fl `«~åfi`Õ
LÑ¨Ü∂≥ yOKåe. 20 ãÖIIÅ =Ü«∞ã¨∞û#∞O_Õ LÑ¨Ü∂≥ yOK«_O» =∞Ozk.
ZO_»`À HõeQˆ K«~‡° ãÖ|O^èŒ ÉÏ^èÅŒ ∞ ~å‰õΩO_® HÍáê_»@OÖ’ JÖ’"≥~å
*ˇÖò ÉÏQÍ Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ k.
JÖ’"≥~å P‰õΩÅ #∞O_ç =zÛ# *ˇÖò#∞ =∂_»∞‰õΩ ~åã¨∞H˘x, A@∞ì
‰õΩ^Œ∞à◊§‰õΩ Ñ¨\ ¿ì̃ ãÎ A@∞ì~åÖË ã¨=∞¿ãº LO_»^∞Œ .
JÖ’"≥~å ~°ãO¨ 25-50 „QÍII Ñ¨~Q° _Æ ∞» Ñ¨Ù#, L^ŒÜ∂« <Õfl fã¨∞‰õΩO>Ë
¢ãÅÎ‘ ‰õΩ ãÖ|OkèOz# ã¨HÖõ Ï ~ÀQÍÅ∞, |Ç≤Ï+¨µì ã¨=∞ã¨ºÅ∞ `«Q∞Æ `æ å~Ú.
K«~°‡O g∞k =∞$`«Hõ}ÏÅ#∞ áÈQ˘>Ëì ÅHõ∆}O JÖ’"≥~åÖ’ LOk.
JÖ’"≥~å P‰õΩ~°ãO¨ ~ÀE ~Ô O_»∞ \© ã¨∂Ê<£Å∞, <≥Å ~ÀAÅ∞ „`åy`Õ
<À\˜Ö’ Ñ¨Ùà◊√§ `«yáæ È`å~Ú.
X~°∞ã¨∞‰õΩ áÈ~Ú# QÍÜ«∂Å‰õΩ, ZÅs˚, iÜ«∂Hõ∆<£ Hõey# ã≤÷uÖ’
JÖ’"≥~å LÑ¨Ü≥∂yOK«∞HÀ"åe. K«~å‡xfl `Õ=∞QÍ LOK«_»OÖ’
ã¨Ç¨ Ü«∞Ñ¨_,ç PH˜û[<£ K«~‡° O "≥Ú^Œà§◊ ‰õΩ KÕ̂~ÖÏ KÕã,≤ JO`«~`æ° O« QÍ
L#fl â◊HxÎ˜ ÃÑOá⁄Okã¨∞OÎ k.
76
JÖ’"≥~å L`«Ê`«∞ÅÎ ∞ =∂Ô~¯\’¡ „H©=ÚÅ∞, Ö’+¨#∞¡, ã¨|∞ƒÅ∞ *ˇÖò ~°∂ÑÖÖ’
Åaèã∞¨ <Î åfl~Ú. hà◊§ Ñ¨~º° "ÕH} ∆õ ÖËHáõ È~Ú#, JÖ’"≥~å#∞ Ñ¨ÓÅ‰õΩO_ôÖ’
=∞xO\˜Ö’<Õ ÃÑOK«=K«∞Û#∞.
Ü«∂ã≤_£û, áÈbÃã·Hõ~å~Ú_£û, ZO*ˇ·"£∞û, á¶ê¡O\òû ÃãÂì~å~Ú_£ Jyflãπ
ÃãÖˇãe≤ H± Ü«∂ã≤_£ `«k`«~° Ü«∂H˜"ì £ U*ˇ@∞û JÖ’"≥~åÖ’ L<åfl~Ú.
á⁄_ç, l_»∞,¤ HÀ=∞Å K«~å‡Å‰õΩ JÖ’"≥~å L`åÊ^Œ#ÖË ZO`À ÉÏQÍ
Ñ¨xKÕ™êÎ~Ú. K«~‡° OÃÑ· U~°Ê_ç# Kå~°Å#∞, w`«Å#∞ `˘ÅyOK«_O» Ö’,
`Õ=∞ xez LO_ÕÖÏ K«∂_»_»OÖ’ JÖ’"≥~å ZO`À J^Œ∞ƒù`«OQÍ
„Ñ¨ã∞¨ `Î O« K«~‡° ãÖ~°H}∆õ L`«Ê`«∞ÖÎ ’¡ JÖ’"≥~å#∞ Z‰õΩ¯=QÍ "å_»∞`«∞<åfl~°∞.
JÖ’"≥~å ~°HõÎ „Ñ¨ã¨~°}#∞ "ÕQÆ=O`«O KÕÜ«∞_»OÖ’ ã¨Ç¨Ü«∞HÍiQÍ
LO@∞Ok. ™œO^Œ~º° =O`«∞ÅO^Œ~∂° Ñ¨Ù~å`«# HÍÅO#∞O_Õ JÖ’"≥~å
L`«Ê`«∞ÎÅ∞ LÑ¨Ü≥∂yOz ™œO^Œ~åºxfl ÃÑOá⁄OkOK«∞‰õΩ#fl@∞¡ `«=∞
P~ÀQÆº ™œO^Œ~º° ~°ÇÏ¨ ™êºÅ∞ JÖ’"≥~å Ö’<Õ ^•QÆ∞#fl=x K«i„`« K≥ÑÊ≤ #
ã¨`º« O. JÖ’"≥~å#∞ "å_»O_ç JO^ŒOQÍ rqOK«O_ç.
Hõ~∂° ƒ*Ï`À P~ÀQÆºO
ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ Ö’ Ñ¨Ù\ì̃# Hõ~∂° ƒ*Ï ÑÖ_»∞Ö’ á¶êeH± Pã≤_,£ Ñ‘K∞« Ñ¨^•~°O÷
Z‰õΩ¯= HÍ|\˜ì QÆiƒù}© ¢ã‘ÎÅ‰õΩ KåÖÏ LÑ¨Ü≥∂QÆHõ~°OQÍ LO_»_»O,
P~ÀQÆºOQÍ Z^ŒQ_Æ ®xH˜ Hõ~∂° ƒ*Ï KåÖÏ „Ñ¨Ü∂≥ [#HÍi, â◊s~°OÖ’
"Õ_xç `«yãæ ∞¨ OÎ k.
q@q∞<£ 'ã≤—, Ñ¨k ~Ô @∞¡ c\Ï H˜~À\˜<,£ á⁄\Ï+≤Ü∞« O LOk Hõ~∂° ƒ*ÏÖ’.
Hõáê¶ xfl ÃÑOz, "å`« Ñ≤`ÅÎ« #∞ `«yãæ ∞¨ OÎ k. "å`«, Ñ≤`,Î« âıë¡ ê‡Å#∞ ã¨=∞
`«∂HõOÖ’ LOK«∞`«∞Ok.
Hõ~∂° ƒ*Ï =¸„`« qã¨~#˚° ‰õΩ `À_»Ê_ç, =∞Å|^ŒHú Íxfl `˘ÅyOz, ~°H=Îõ $kúH˜
`À_»Ê_»∞`«∞Ok. â◊s~° LëÈ‚„QÆ`#« ∞ „Hõ=∞|^ŒOú KÕã∞¨ OÎ k, =∞Oz r~°H‚ Íi.
q+¨ Ñ¨^•~å÷Å#∞ `˘Åyã¨∞OÎ k. Z=ÚHõÅ ãÖ|O^èŒ "åº^è∞Œ Å#∞ ‰õÄ_®
x"åiã¨∞ÎOk.
P~ÀQÆº Ñï~°H} ∆õ `Àáê@∞ K«~‡° ãÖ~°H} ∆õ ‰õΩ ‰õÄ_® D Ñ¶Å¨ O ÉÏQÍ
77
LÑ¨Ü∂≥ QÆ Hõ~O° . nxÖ’ q@q∞<£ 'Z— Z‰õΩ¯=QÍ LO_»@O =Å¡ K«~‡° O
P~ÀQÆºOQÍ LO@∞Ok.
Hõ~°∂ƒ*Ï yO[Å#∞ ZO_»Éˇ\ ˜ì uO\Ï~°∞. Ñ¨Ù_ç¤OQÆ∞Å∞, *Ï=ÚÅ∞,
q∞~îå~ÚÖ’¡ "å_»`å~°∞. D yO[Å∞ *Ï˝ÑH¨ õ â◊HxÎ̃ ÃÑOz "≥∞^Œ_∞» #∞,
QÆ∞O_≥#∞ ãÖ~°H˜∆™êÎ~Ú. K«~°‡ ™œO^Œ~åºxH˜ A@∞ì ÃÑ~°QÆ_®xH˜
LÑ¨Hõiã¨∞ÎOk.
K«HÔ ¯~° Hˆ ÅsÅ∞ Z‰õΩ¯=QÍ LO_»=Ù. HÍ|\ì̃ |~°∞=Ù `«yOæ K«∞HÀ=_®xH˜
Hõ~°∂ƒ[ Ñ¨x KÕã¨∞ÎOk. á⁄\Ï+≤Ü«∞O LO_»_»O =Å¡ ~°HõÎáÈ@∞#∞
xÜ«∞O„uã¨∞OÎ k. QÆ∞O_≥ H˘@∞ìHÀ=_®xfl, Ñ¨H"∆õ å`«O ~å‰õΩO_® KÕÜ∞« \ÏxH˜
‰õÄ_® Hõ~∂° ƒ*Ï LÑ¨Hiõ ã¨∞OÎ k.
Hõ~∂° ƒ*Ï u#_»O =Å¡ =¸„`«ÑO≤ _®Ö’¡ ~åà◊√§ U~°Ê_»_®xfl x"åiOz,
Z=ÚHõÅ "åº^è∞Œ Å∞ ~å‰õΩO_® K«∂_»=K«∞Û#∞.
Hõ~∂° ƒ*Ï qã¨~#°̊ HÍi =∂„`«"∞Õ HÍ‰õΩO_®, x„^ŒÖqË ∞ #∞Oz =∞Oz
LÑ¨â=◊ ∞#O Hõeyã¨∞OÎ k. Hõ~∂° ƒ*Ï ÑÖ_»∞#∞ Éè’[#OH˜ QÆO@ `«~åfi`«
u<åe. á⁄~°áê@∞# ‰õÄ_® áêÅ∞ „`åQÆ‰Äõ _»^∞Œ . Hõ~∂° ƒ*ÏÑÖ_»∞ `˘Hõ¯#∞
fã≤ h_»# P~°Éˇ\Ïìe. HõëêÜ«∞O fã≤ "å_ç# =¸„`«OÖ’ ~åà◊√§
U~°Ê_»\Ïxfl x"åiã¨∞OÎ k.
Hõ~∂° ƒ*Ï =ÚHõ¯Å∞QÍ HÀã≤, ^•xÃÑ· K«HÔ ¯~°#∞ zÅ¯iOz uO>Ë ~°∞z
ÃÑiy, P~ÀQÆºO, K«Å^¡ <Œ åxfl Hõeyã¨∞OÎ k.
ZO_»"_Õ qç ∞H˜ =_»^|≥ ƒ â◊s~° LëÈ‚„QÆ`« ÃÑiy#, K«Å|¡ ~°K_« ®xH˜ Hõ~∂° ƒ*Ï
ÃÑ`· ÀÅ∞ fã≤ Ö’Ñë yO[Å∞ f¿ãã≤ Hõ~∂° ƒ*Ï QÆ∞A˚#∞ =O\˜H˜ Ñ¨\ Oì˜ z
F J~°QOÆ @ `«~åfi`« ™êfl#O KÕ¿ãÎ â◊s~° LëÈ‚„QÆ`« „Hõ=∞OQÍ K«H¯õ Ñïz
P~ÀQÍºxfl ‰õΩ^Œ∞@Ñ¨~∞° ã¨∞OÎ k Hõ~∂° ƒ*Ï.
=ÚY™œO^Œ~åºxH˜ ÖËÑ#¨ OQÍ Hõ~∂° ƒ*Ï ÑÖ_»∞ QÆ∞A˚ F K≥OKå_»∞ {
ÃÑã¨~Ñ° O≤ _ç F K≥OKå_»∞ HõeÑ≤ Ñ‘K∞« QÍ KÕã,≤ =ÚHÍxH˜ Ñ¨\ Oì̃ z, P~åHõ
K«Å\¡ ˜ h\˜`À =ÚMÏxfl Hõ_yç `Õ HÍOu=O`«OQÍ `«Ü∂« ~°=Ù`«∞Ok.
''Juã¨~°fi„`« =~°˚Ü«∞`«—— J#fl@∞¡ Hõ~°∂ƒ*Ï#∞ JuQÍ u#‰õÄ_»^Œ∞.
Z‰õΩ¯=QÍ uO>Ë Hõ_∞» Ñ¨Ù L|ƒ~°OQÍ `«Ü∂« ~°=Ù`«∞Ok. [fi~°O ‰õÄ_®
=ã¨∞OÎ k *Ï„QÆ`.Î«
78
Z~ÀaH± ZHõû~üÃã[· ~ü`À P~ÀQÆºO ?
„Hõ=∞O `«Ñ¨ÊHõ Z~ÀaH± ZHõû~üÃã·A KÕ¿ã"åiH˜ h~°ãÖ, xã¨û`«∞Î=,
x„™ê}OÖÏO\˜ "å\˜x `˘ÅyOz, TiˆH JÅã≤áÈ=_»O J#flk
LO_»^Œ∞.
=∞Oz H˘Öˇ¢™êìÖò#∞ ÃÑOK«∞`«∞Ok. Ç¨~°∞cì \ò ~ˆ @∞#∞ `«yOæ z, =∞lÖò
|iflOQ∑#∞ ÃÑ~Ú<£#∞ <≥=∞‡kOÑ¨ KÕã∞¨ OÎ k.
„áê}"åÜ« Ú =Ù#∞ â◊ s ~° Hõ } *ÏÅO Jkè H õ =¸„`« O Ö’
LÑ¨Ü∂≥ yOK«∞H˘<ÕÖÏ KÕã∞¨ OÎ k. HõO_»~åÅ <˘Ñ¨CÅ∞, ÉÏºH±ÃÑ~Ú<£#∞
x"åiã¨∞ÎOk.
P¢~~ú° Ú\©ãπ "åºkèÖ’ ÉÏ^èŒ x"åi}˜QÍ Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ k. âßfiã¨ HÔ áêã≤\ x©
ÃÑOK«∞`«∞Ok.
~°H„Îõ Ñ¨ã~¨ }
° #∞ „Hõ=∞|^ŒOú KÕã∞¨ OÎ k. ~ÀQÆx~À^èHŒ õ â◊HxÎ̃ ÃÑOK«∞`«∞Ok.
QÆ∞O_≥ ã¨„Hõ=∞OQÍ Ñ¨xKÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ ^ÀÇ¨Ï^ŒÑ_¨ ∞» `«∞Ok.
¢Ãããì π #∞Oz =∞Oz iÖÏˆHû+¨<£ JOkã¨∞OÎ k. "åº^è∞Œ Å ÉÏi# Ñ¨_‰» Ωõ O_®,
Ñ¨Å∞ ~°HÍÅ _ç*Ï~°~ì ∞° û ~å‰õΩO_® =∞#efl HÍáê_»∞`«∞Ok.
Pã≤ìÜ«∂ áÈ~Àã≤ãπ J#fl "åºkèx ~åhÜ«∞^Œ∞. HÍi¤Ü«∂ "åã¨∞¯ ºÅ~ü
Ñ¶ÖHõ∆<£#∞ K≥·`«#ºÑ¨~°∞ã¨∞ÎOk. =∞lÖòû‰õΩ ~°HõÎ ã¨~°Ñ¶¨~å#∞ `«^•fi~å
PH˜û[<£#∞ ã¨„Hõ=∞OQÍ ÑÖÑ¨Ù`«∞Ok. ~°HõÎOÖ’x Ç¨xHõ~°"≥∞ÿ#
¢>ˇÿy¡[Ô~·_»∞û#∞ `«yæã¨∞ÎOk. W#∞ûe<£ Ô~ã≤Ããì#∞û#∞ `«yæOz, QÆ∂¡HÀ*ò
"≥∞@ÉÏe[O ÃÑOz, =∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨Ï ~ÀQÆ∞Å‰õΩ =∞Ç¨Ï`«~Î O° QÍ "Õ∞Å∞ KÕã∞¨ OÎ k.
_ç„ÃÑ+¨<,£ Ü«∂OÔQ\˚Â Å© ‰õΩ QÆ∞iHÍh=fi^Œ∞. HÍi¤Ü∂« "åã¨∞¯ ºÅ~ü Ñ¶O¨ Hõ<∆ #£ ∞
K≥`· #« º Ñ¨~∞° ã¨∞OÎ k. Ç¨~ÚQÍ x„kOKÕO^Œ∞‰õΩ ã¨ÇÏ¨ Hõiã¨∞OÎ k.
15 xIIÅ∞ „Ñü~ÀA Z~ÀaH± ZHõû~üÃãA · Å∞ KÕ¿ãÎ KåÅ∞. J_»∞QÆ∞Å∞
"Õã∂¨ Î #_çz#O`« LÑ¨Ü∂≥ QÆO. U=∂„`«O âßs~°Hõ Hõ+Oì̈ ÖË‰Ωõ O_®<Õ,
=ÚYºOQÍ =$^Œ∞Åú ∞, Ñ≤ÅÅ¡ ∞, =∞Ç≤Ïà◊Å∞, D U~ÀaH± ZHõû~üÃãA · Å∞
=∞Oz „Ñ¨Ü∂≥ [<åxfl á⁄O^Œ=K«∞Û#∞.
ÉÏ^ŒOÑ¨ÑC¨ `À P~ÀQÆºO ?
ÉÏ^ŒOÑ¨ÑC¨ #∞ ZÑ¨C_»∞ u<åfl MÏmHõ_∞» Ñ¨ÙQÍ L#flÑ¨C_»∞ =∂„`«"∞Õ u<åe.
JÑ¨C_Õ ÉÏ^ŒOÑ¨ÑC¨ Ö’x áÈ+¨Hõ qÅ∞=Å∞ K«H¯õ QÍ â◊s~°O „QÆÇÏ≤ ã¨∞OÎ k.
79
L^ŒÜ«∂<Õfl Ñ¨~°QÆ_»∞Ñ¨Ù# u#O_ç. ~å„uÑ¨Ó@ áêÅÖ’¡#∂, h\˜Ö’
<å#Éˇ\ ì̃ „á⁄^Œ∞<Ì flÕ u<ÕÜ∞« O_ç.
q@q∞#∞ 'W— HÍºe¬Ü∞« O, S~°<,£ á¶êã¨Ê~°ã,π "≥∞wfl+≤Ü∞« O, lOH±, HÍÑ¶~¨ ü
ÃãÖˇxÜ«∞O, xÜ«∂ã≤<£ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ áÈ+¨HÍÖˇ<Àfl ÉÏ^ŒO Ñ¨Ñ¨CÖ’
Ñ¨Ù+¨¯ÅOQÍ L<åfl~Ú.
ÃÇÏ~Ú~ü̂H~ü, K«~‡° ãÖ~°H} ∆õ Ö’ ~°HÇÎõ Ï‘ #`«, =∞Å|^ŒHú Oõ , âßfiã¨<åàÏÅ‰õΩ
ãÖ|OkèOz# Ñ¨Å∞ã¨=∞ã¨ºÅ‰õΩ, ÉÏ^ŒOÑ¨ÑC¨ K«H¯õ \˜ Ñïëê¯~°O.
H˘Öˇ¢™êìÖò#∞ K«H¯õ QÍ ~Ô QÆ∞ºÖË\ò KÕã∞¨ OÎ k. ÉÏ^ŒOÑ¨ÑC¨ , K«~‡° Ñï~°H} ∆õ Ö’
(=ÚYºOQÍ z#flÑ≤ÅÅ¡ ‰õΩ) K«~‡° HÍOux ÃÑOz ÉÏQÍ LÑ¨Hiõ ã¨∞OÎ k.
ÉÏ^ŒO P~ÚÖò.
PÇ¨~°O u#fl `«~åfi`« +¨µQÆ~ü ÃÑ~°Q‰Æ Ωõ O_® PÅ‡O_£ ~°H™∆˜ êÎ~Ú. D
q^èOŒ QÍ =∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨Ï ÉÏkè`∞« Å∞ ‰õÄ_® ÉÏ^ŒOÑ¨ÑC¨ Å∞ u#=K«∞Û#∞.
QÆiƒù}© ¢ãÅÎ‘ ∞ ÉÏ^ŒO Ñ¨ÑC¨ Å∞ „Hõ=∞O `«ÑÊ¨ ‰õΩO_® uO@∞O>Ë, Ñ≤ÅÅ¡ ∞
P~ÀQÆºOQÍ [x‡™êÎ~∞° .
„Hõ=∞O `«ÑÊ¨ ‰õΩO_® „Ñü~ÀE ~Ô O_»∞Ñ¨Ó@Å∞ <åÅ∞ˆQã≤ ÉÏ^ŒOÑ¨ÑC¨ Å∞
uO@∞O>Ë |~°∞=Ù ÃÑ~°Q~Æ ∞° . ÃÑiˆQ Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ „Ñü~ÀA ~å„u <å#Éˇ\ ˜ì
ÉÏ^ŒO Ñ¨ÑC¨ Å∞ =ez `«=∞Ñ≤ÅÅ¡ KÕ`« uxÑ≤¿ãÎ 2-3 (ÉÏ^ŒO Ñ¨ÑC¨ Å∞)
ZO`À |ÅO, "Õ∞^èHŒ =∆õ ~°Hú Oõ .
a.Ñ≤ . x Ô ~ QÆ ∞ ºÖË \ ˜ O Q∑ KÕ ã ¨ ∞ Î O k. H˘Å#∞ HÍº#û~ü ~å‰õ Ω O_®
HÍáê_»∞`«∞O^Œx Ñïâ’kè‰Ωõ Å∞ |∞∞A=Ù KÕâß~°∞.
=∞Å|^ŒúHÍxfl x"åiã¨∞ÎOk. ÉÏ^ŒOÑ¨Ñ¨CÅ∞ „Hõ=∞O `«Ñ¨Ê‰õΩO_®
uO@∞O>Ë, QÆ∞O_≥<˘Ñ¨CÅ∞ ~å=Ù. PÅ‡O_»∞û QÍÖò™Èì#∞û ~å‰õΩO_®
~°H}∆õ x™êÎ~Ú. H˜_flô ™Èì#∞û`À ÉÏ^ŒÑ_¨ "Õ å~°∞ ÉÏ^ŒOÑ¨ÑC¨ Å∞ u#‰õÄ_»^∞Œ .
Z#s˚ |∂ã¨~ì ∞° ûQÍ PÅ‡O_»∞û Ñ¨xKÕ™êÎ~Ú.
ÉÏ^ŒOÑ¨ÑC¨ |Å=~°Hú Oõ , P~ÀQÆº„Ñ¨ÔŒ . ÉÏ^ŒOáêÅ∞ „á⁄^Œ∞<Ì flÕ „`åQÆ_O»
P~ÀQÆº ^•Ü«∞HõO. ÉÏ^ŒOÑ¨Ñ¨C Ys^≥·<å, g\˜Ö’x B+¨^èŒQÆ∞}ÏÅ∞
JkfifÜ«∞O. „H˘`«QÎ Í ÃÑà◊§~Ú HÍÑ¨Ù~°O KÕã∞¨ ‰õΩ<Õ ^ŒOÑ¨`∞« Å‰õΩ =∞Oz
PÇ¨~°O, áÈ+¨}, P~ÀQÍºxfl W™êÎ~Ú.
U Ñ¨^•~°O÷ ZÑ¨C_»∞ u<åe? ZÖÏ uO>Ë =∞# â◊s~°O „QÆÇÏ≤ ã¨∞OÎ ^À
`≥Å∞ûH˘x, P Ñ¨^•~å÷Å#∞ `«y# HÍÅOÖ’ =∂„`«"∞Õ "å_»_O» =Å¡
P~ÀQÆºOP#O^ŒO ~Ô O_»∂ Åaè™êÎ~Ú.
80
z#fl=∞‡ z\Ï¯Å∞
_»Ü∂« Éˇ\ ã© π L#fl"å~°∞ P<≥Å#∞ HÀÜ«∞@O, ã¨fiO`« "≥^· •ºxfl KÕÜ∞« @O
ÖÏO\˜q KÕÜ∞« HõO_ç. ~å„uÑ¨_∞» ‰õΩ<Õ =ÚO^Œ∞ Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù á⁄_ç "Õã≤ h~°∞
HõeÑ≤ ¿Ñã¨∞ì KÕã≤ PÃÑ· ~åÜ«∞O_ç. WÖÏ 20 ~ÀAÅ∞ KÕ¿ãÎ g∞ˆ~ QÆ=∞x™êÎ~∞°
Ñ¶ë`åxfl.
Zã≤_\ç `© À ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞» `«∞<åfl~å? ~ÀE „Hõ=∞O `«ÑÊ¨ ‰õΩO_® ÉÏ^ŒOÑ¨ÑC¨ Å∞
~Ô O_»∞ „á⁄^Œ∞#Ì fl, ~å„u ~Ô O_»∞ ÉÏ^ŒOÑ¨ÑC¨ Å∞ u#O_ç.
ÉÏ`ü@ÉòÖ’ F Ñ≤_HÔç _»∞ ~åà◊§LÑ¨C "Õã,≤ F áê=ÙQÆO@¿ãÑ¨Ù ™êfl#O
KÕÜ∞« O_ç. =O\˜ÃÑ#· ^Œ∞~°^ÅŒ ∞ =ÙO>Ë ZO`À LÑ¨â=◊ ∞#O HõÅ∞æ`∞« Ok.
^Œ∞~°^ÅŒ ∞ `«yáæ È`å~Ú. HÍà◊§<˘Ñ¨CÖÏ? HÍ_£e=~ü P~ÚÖò HÍºÑ¨ÙûÖò
~ÀAH˘Hõ¯\˜ fã¨∞‰õΩO@∂ #∞=ÙfiÅ#∂<≥`À =∞iúOz, ã‘"ì ∞£ ÉÏÖò fã¨∞HÀO_ç
`«yæáÈ`å~Ú.
_ç„ÃÑ+¨<å? =¸_»∞ÉÏQÀÖË^•? S`Õ \© „`åQÆO_ç. "Õ_"ç _Õ Qç Í „`åQÆO_ç.
ÖË^• „w<£ \© „`åQÆO_ç. ZO`À LÑ¨â=◊ ∞#O Hõ#|_»∞`«∞Ok.
JkèHõ H˘Öˇ¢™êìÖò`À ÉÏ^èÑŒ _¨ "Õ å~°∞ „Ñü~ÀA „Hõ=∞O `«ÑÊ¨ Hõ 8 QÍ¡ã∞¨ Å
h~°∞ „`åy`Õ a.Ñ≤. ã¨~∂° ¯ÖË\ò „áê|¡"∞£ û WOHÍ H˘Öˇ¢™êìÖò HõO„\’Öò
J=Ù`«∞Ok.
Éè’[#O `«~åfi`« F Å=OQÆO u<Õ JÅ"å@∞ KÕã∞¨ HÀO_ç. Zã≤_\ç ,©
QÍºãπ „áê|¡"∞£ û LO_»=Ù.
áêeKÕÛ `«Å∞¡Å∞ xÑ¨ÙÅ∞û „HÍH± WzÛ#@∞¡ HõxÑ≤¿ãÎ ÖË^• =∞O@QÍ,
<≥ÑÊ≤ QÍ L#fl>Â̌`¡ Õ JÖ’"≥~å l`ü#∞ „"åÜ«∞O_ç. „Hõ=∞O `«ÑÊ¨ ‰õΩO_®
ÉÏ^èÅŒ ∞ `«yáæ È`å~Ú.
J=~ü W|ƒOk ÃÑ_»∞`«∞O^•? S`Õ zHõ¯\˜ =∞l˚QÖÆ ’ z\˜HÔ _»∞ LÑ¨C {
"Õ~ÚOz# rÅHõ„~°á⁄_ç áê=ÙK≥OKå_»∞ "Õã∞¨ H˘x ÉÏQÍ HõeÑ≤ „`åy`Õ,
H˘O`« LÑ¨â=◊ ∞#OQÍ LO@∞Ok.
\˜.a.`À ÉÏ^ŒÑ¨_»∞`«∞<åfl~å? „Ñü~ÀA qkèQÍ 10 QÍ¡ã¨∞Å h~°∞
„`åQÆO_ç. ÃÑ<· åÑ≤Öò Eºãπ XHõ QÍ¡ã∞¨ =∂#‰õΩO_® „`åQÆO_ç. =∞Oz
Ñ¶e¨ `«O =ÙO@∞Ok. Z~ÀaH± ZHõû~üÃãA · =Å# „Éˇ~Ú<£ P~ÀQÆºOQÍ
=ÙO@∞O^Œx Ñ¶≤\òû |~üæ Ü«¸x =iû\©Ö’ [iy# Ñïâ’^èŒ#Å∞
`≥Å∞Ñ¨Ù`«∞<åfl~Ú.
81
Hõ=∞‡x x„^Œ PÜ«Ú+¨µ¬x ÃÑOK«∞`«∞Ok. q∞x=∞=Ú Zxq∞k QÆO@Å∞
xtÛO`«QÍ x„^ŒáÈO_ç.
+¨µQÆ~,ü a.Ñ≤.Å`À ÉÏ^èÑŒ _¨ "Õ å~°∞ "åºÜ«∂=∞ q+¨Ü∞« OÖ’ U=∂„`«O
x~°H¡ ∆õ ºOQÍ LO_»‰Äõ _»^∞Œ . ZO`«QÍ ZHõû~üÃãA · KÕ¿ãÎ JO`« Öˇ"· b£ QÍ
LO@∞Ok.
"≥^· ºŒ Ñ¨~º° "ÕH}∆õ ÖË‰Ωõ O_® q@q∞#∞û =ÚYºOQÍ ã≤, W q@q∞#∞û qiqQÍ
"å_»_O» =∞Ozk HÍ^Œx, Hˆ #û~ü =KÕÛ J=HÍâ◊O LO^Œx Ñïâ’^è‰Œ Ωõ Å∞
`≥eÜ«∞ KÕã¨∞Î<åfl~°∞. qK«Hõ∆} ~°Ç≤Ï`«OQÍ ZÑ¨C_»∂ =∞O^Œ∞Å∞
"å_»‰õÄ_»^Œ∞. U^≥·# u<Õ PÇ¨~° Ñ¨^•~åúÖ’¡ =∂~°∞ÊÅ∞-KÕ~°∞ÊÅ∞
KÕã¨∞‰õΩO@∂, =∞Oz P~ÀQÆºÑ¨Ù JÅ"å@∞¡, =O\Õ\’¡ ÅaèOKÕ
Ñ¨^•~åúÅ`À P~ÀQÍºxfl ãÖ~°HO∆˜ K«∞‰õΩO@∞, Ñ¨à√◊ §, áêÅ∞ „`åQÆ∞`«∂
q∞`«OQÍ Éè∞í lã¨∂,Î "åºÜ«∂=∞O KÕã∂¨ Î P~ÀQÆºOQÍ rqOK«O_ç. P~ÀQÆºO
g∞ KÕ`∞« Ö’¡<Õ =ÙO^Œx QÆ∞iÎOK«O_ç.
#=Ùfi`À P~ÀQÆºO?
=∞#ã¨∞û#∞ P#O^ŒO`À =ÚOK≥uÎ QÆ∞O_≥ |ÅOQÍ, P~ÀQÆºOQÍ
Ñ¨xKÕÜ∞« \ÏxH˜, ~À[O`å L`åûÇ¨ÏOQÍ QÆ_Ñ» \¨ ÏxH˜ #=Ùfi <åÅ∞QÆ∞
q^è•Å ÖÏÉèOí JO@∞<åfl~°∞ =∞# âßG"Õ`ÅÎ« ∞.
~ÀA "≥Ú`«ÎOÖ’ gÖˇ·#xfl™ê~°∞¡ ã¨Ç¨Ï[OQÍ #=fiQÆey`Õ â◊H˜Îx
ÃÑOK«∞‰õΩO>Ë =∞s =∞Oz^Œx <˘H˜¯=HÍ¯xã¨∞<Î åfl~°∞ âßG"Õ`ÅÎ« ∞.
r~°=‚ º=ã¨#÷ ∞ "≥∞~°∞QÆ∞Ñïz, Ç¨~À‡#¡ Ñ¨Ù#~°∞^Œ~ú }
° ‰õΩ, ~°HÎõ „Ñ¨ã~¨ }
° ‰õΩ,
~ÀQÆx~À^èHŒ õ â◊HÎ̃ ÃÑ~°Q\Æ ÏxH˜, #=Ùfi KåÖÏ LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ ∞» `«∞Ok.
=∞# â◊s~°OÖ’x, JOQÍÅ‰õΩ #=Ùfi ^•fi~å ZO`À "Õ∞Å∞ [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
JO^Œ∞Hˆ D #=ÙfiÅ HÍ¡ã∞¨ Å∞, qO`« J~°∞Ñ¨ÙÅ∞, z„`« qz„`« „Ñ¨^~Œ ≈° #Å∞
JO`å Ñ≤zÛ #"Õfi.
#=Ùfi JO^•xfl `≥zÛÃÑ_»∞`«∞Ok. P~ÀQÍºxfl `≥Å∞Ê`«∞Ok. =Ü«∞ã¨∞û
=∞o¡#, =∂#ã≤Hõ âßs~°Hõ L`åûÇ¨ÏO `«QxæÆ =∞QÆ∞=Å ~°ÇÏ¨ ã¨ºO "å~°∞
zOkOKÕ #"Õfi.
"ÕÑ`¨ À P~ÀQÆºO ?
"ÕÑ=¨ $HõO∆ =$Hõ~∆ å[OQÍ H©i#Î O^Œ∞‰õΩOk. J<ÕH~õ H° ÍÅ „H˜=ÚÅ#∞O_ç
82
=KÕÛ "åº^è∞Œ Å#∞ x"åiOK«QeÆ Qˆ â◊HÎ̃ ™ê=∞~åúºÅ∞ "ÕÑÖ¨ ’ L<åflÜ«∞x
âßGO K≥áÈÎOk. "ÕÑ¨ Éˇ~_° ∞» , P‰õΩÅ∞, Ñ¨Ù=ÙfiÅ∞, HÍÜ«∞Å∞ „Ñü^•xÖ’#∂
B+¨^Œè QÆ∞}ÏÅ∞ =Ù<åfl~Ú.
"ÕÑÑ¨ Ù¨ Å¡`À „Ñü~ÀA ^ŒO`å=^è#Œ O KÕã∞¨ ‰õΩO>Ë zQÆ∞à◊§ "åº^è∞Œ Å∞ ~å=Ù.
<À\˜ ^Œ∞~°Oæ ^èOŒ LO_»^∞Œ . "ÕÑ¨ Ñ¨à√◊ § uO>Ë =¸Å"åºkè #tã¨∞OÎ k.
K«~‡° "åº^è∞Œ Å∞ ~å‰õΩO_® "ÕÑ#¨ ∂<≥`À =∞~°#ú KÕ~ÚOK«∞‰õΩO>Ë =∞Ozk.
"ÕÑÑ¨ Ù¨ =ÙfiÅ#∞ <ÕuÖ’ ^À~°QÍ "Õ~ÚOz LÑ¨C, HÍ~°O K«e¡ J#flO`À
"≥Ú^Œ\ ˜ =Ú^ŒQÌ Í uO>Ë, "å`« Ñ≤`Î« HõÑ^¨¶ ÀëêÅ∞ áÈ`å~Ú.
"Õáê‰õΩ#∂i `«Å‰õΩÑ¨\ ˜ìOK«_»O =Å¡ K«∞O„_»∞ x"å~°}ËHÍHõ, `«Å
"≥O„@∞HõÅ∞ ZO`À P~ÀQÆºOQÍ ÃÑ~°∞QÆ∞`å~Ú.
=~å¬HÍÅOÖ’QÍh, K«eHÍÅOÖ’QÍx Z‰õΩ¯=¿ãÑ¨Ù QÆ_çÑ≤#Ñ¨C_»∞, F
J~° K≥OKå_»∞ "ÕÑ#¨ ∂<≥ fã¨∞‰õΩO>Ë ^ŒQ∞Æ ,æ [Å∞|∞, [fi~°O ~å=Ù.
"Õáê‰õΩ { #Å¡#∞=ÙfiÅ∞ KÕiÛ (ã¨=∞OQÍ) "≥∞`«ÎQÍ #∂i Ñ¨ÙO_»∞¡,
QÍÜ«∂ÅÃÑ· ~å¿ãÎ `«fi~°Ö’ =∂xáÈ`å~Ú. ‰õΩ+¨µ~ì ÀQÆ∞Å‰õΩ "Õáê‰õΩ =∞Oz
=~°„Ñ¨™êkx. "ÕÑK¨ @ ≥ ∞ì Éˇ~_° ∞» "Õã,≤ HÍz# HõëêÜ«∞OÖ’ F K≥OKå_»∞
`Õ<≥ "Õã∞¨ H˘x „`åy`Õ =∞Oz â◊HÎ̃ =ã¨∞OÎ k.
Ñ¨Ùn<å P‰õΩ#∞ ^ŒOz =Ú^ŒÌKÕã≤ ~°ãÖfã≤, P ÖËÑ¨#O`À H˘OK≥O
Ñ¨KÛ« Hõ~∂° Ê~°O á⁄_ç HõeÑ≤, `«Å #∞k\˜H˜ QÆO^èOŒ ÖÏ ~åã¨∞‰õΩO>Ë g∞
`«Å<˘Ñ≤Ê `«Q∞Æ `æ ∞« Ok.
"ÕÑ¨ yO[Å#∞ Hõ_∞» Ñ¨Ù<˘Ñ≤Ê `«yOæ K«\ÏxH˜ z\ỖH_»∞ á⁄_çx ÖË`« `«=∞Å
áê‰õΩÖ’Î áê@∞ ~ÀAH˘Hõ¯™êi K˘Ñ¨C# uxÑ≤¿ãÎ #∞eÑ¨Ù~°∞QÆ∞Å ÉÏ^èŒ
‰õÄ_® `«yáæ È`«∞Ok.
`åO|∂ÅO "Õã∞¨ HÀ=_»O =Å¡ ^ŒO`åÅ∞ Ñ¨@∞`«fiO K≥_^» ∞Œ . =Hõ¯ =Å¡
"åº^è∞Œ Å∞ ~å‰õΩO_® H˘O`«=~°‰Ωõ JiHõ@=ì K«∞Û.
"ÕÑ¨ zQÆ∞à◊√§ { Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù JO`å "≥∂`å^Œ∞Ö’ fã¨∞H˘x =Ú^ŒQÌ Í #∂i
P =Ú^Œ#Ì ∞ ^Œ∞~°^Œ L#flKÀ@¡ ÖËÑ#¨ OQÍ ~å¿ãÎ 3-4 ~ÀAÖ’¡ ^Œ∞~°^ÅŒ ∞
=∞@∞=∂Ü«∞O J=Ù`å~Ú.
`Õ<≥ QÆ∞O_≥‰Ωõ ZO`À "Õ∞Å∞ KÕã∞¨ OÎ k. „Ñü~ÀA Ñ¨~Q° _Æ ∞» Ñ¨Ù# `Õ<#≥ ∞
XHõ K≥OKå K˘Ñ¨C# fã¨∞H˘O>Ë, QÆ∞O_≥‰Ωõ |ÅO ^ÕÇÏ¨ OÖ’ HÍOu
=ã¨∞OÎ k. "åO`«∞Å∞ J=Ù`«∞O>Ë XHõ Ñ¨Ùn<å ~Ô |ƒ#∞ fã¨∞H˘x #q∞e
„q∞Oy, HÍã≤xfl hà◊√§ „`åQÆO_ç. "åO`«∞Å∞ `«Q∞Æ `æ å~Ú.
83
„Ñü k#O Le¡~ã° O¨ F >Ë|∞Öò ã¨∂Ê<£ fã¨∞‰õΩO>Ë, =¸„`«OÖ’ Ñ¨Ù>Ëì
~åà◊§x Hõiyã¨∞OÎ k.
ã¨~°ã¨fif P‰õΩ#∞ WO\’¡ xÅfi LOK«∞HÀO_ç. Ñ≤Å¡Å‰õΩ QÍÜ«∂Å∞
J~Ú#Ñ¨C_»∞ D P‰õΩ#∞ #∂i ^•xg∞^Œ Ñ¨\ ©ìÖÏ "Õã≤ "Õˆ~QÆ∞_»¤
Hõ@∞ìHõ@ìO_ç. QÍÜ«∞O `˘O^Œ~°QÍ =∂xáÈ`«∞Ok. Ü«∂Å∞HõÅ∞ {
ÉˇÅO¡ { áêÅ∞ HõeÑ≤ fã¨∞‰õΩO>Ë QÆ∞O_≥‰Ωõ =∞Oz |ÅO KÕ‰Äõ ~°∞`«∞Ok.
Le¡áêÜ«∞ ~°ãO¨ `Õ<≥ ã¨=∞áêà◊§Ö’¡ HõeÑ≤ fã¨∞‰õΩO>Ë HõÑO¨¶ `«yáæ È`«∞Ok.
„¿ÑQÆ∞Ö’¡ L<åfl „H˜=ÚÅ∞ áÈ~Ú, P~ÀQÆºOQÍ LO\Ï~°x "≥^· ºŒ âßGO
K≥|∞`«∞Ok.
Hõ~H° Í¯Ü«∞`À áê@∞ `Õ<,≥ áêÅ∞, <≥~Úº, Ñ≤ÑÊ¨ à◊√§, P=Ú^Œ=Ú, ÃãO· ^è=Œ
Å=}O, âÁO\˜ LÑ¨Ü∂≥ y¿ãÎ Z<Àfl ~°HÍÖˇ#· n~°H… ÍeHõ "åº^è∞Œ Å∞ #Ü«∞O
J=Ù`å~Ú. JqÃãÑ¨ÑC¨ ZO`À ~°∞z. Z<Àfl áÈ+¨Hõ qÅ∞=Å∞ L<åfl~Ú.
`«ÑÊ¨ Hõ HÍiÎHõ =∂ãÖÖ’ ^˘~°∞‰õΩ`«∞Ok `«ÑÊ¨ Hõ u#O_ç.
P"åÅ∞ â◊√„ÉèOí QÍ [e¡Oz á⁄_çKãÕ ∞¨ HÀO_ç. „Ñü~ÀA ~å„u Ñ¨_∞» ‰õΩ<Õ
=ÚO^Œ∞ z\˜HÔ _»∞ á⁄_ç, HõeÑ≤# QÀ~°∞"≥KÛ« x áêÅ∞ „`åyOK«O_ç. "å~°O
uiˆQ ãïHõÖÏ¡ g∞ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Ñ¨H¯õ `«_Ñ» _¨ O» PÑ≤"™Õ êÎ~∞° .
„Ñü~ÀA Ô~O_»∞Ñ¨Ó@Å∂ =∞Öˇ¡ P‰õΩ~°™êxfl 2-3 K«∞Hõ¯Å∞ K≥qÖ’
"Õã∞¨ OÎ >Ë, K≥qÖ’ p=ÚÑ¨@_ì O» PyáÈ`«∞Ok.
=∂q∞_ç lQÆ∞~°∞#∞ ¿ãHõiOK«∞H˘x, ™ê#~å~Ú g∞^Œ J~°QÆfã≤, P
QÆO^èŒO Ñ¨QÆ∞à◊§x Ñ¨\ ˜ìOK«O_ç. Ju H˘kÌ ~ÀAÅˆH Ñ¨QÆ∞à◊√§ =∂x
HÀ=∞ÅOQÍ áê^•Å∞ `«Ü∂« ~°=Ù`å~Ú. =∂q∞_ç P‰õΩÅ ~°™êxfl fã≤
\ÏxûÖòû g∞^Œ P~°QÍ P~°QÍ Ñ¨Óã¨∞ÎO>Ë, <˘Ñ≤Ê, "åÑ¨Ù `˘O^Œ~°QÍ
`«Q∞Æ =æ ÚYO Ñ¨_`» å~Ú.
=∂q∞_ç P‰õΩÅ∞ hà◊§Ö’¡ "Õã≤ HÍz# hà◊√§ QÀ~°∞"≥KÛ« QÍ =ÙO>Ë P
hà◊§#∞ Ñ¨ÙH˜¯@Ñ¨\ ì˜ L=∞‡O_ç. 2-3 ~ÀAÅ∞ L^ŒÜ∞« O { ™êÜ«∞O„`«O
KÕã∞¨ OÎ >Ë, zQÆ∞à◊§ <˘Ñ¨CÅ∞ "åÑ¨ÙÅ∞ `«yáæ È`å~Ú. HÍe# Ñ¨ÙO_»‰¡ Ωõ
<Õ~ˆ _»∞ P‰õΩÅ`À KÕã#≤ `≥Å· =Ú ZO`À J=¸ÅºOQÍ Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ k.
LÅ=Ñ¨ÑC¨ , LÅ=Kå~°∞, g∞ PÇ¨~°OÖ’ fã¨∞‰õΩO@∞O_»O_ç. LÅ=Å‰õΩ
ã¨∂Å÷ `«fiO áÈQ˘>Ëì QÆ∞}O LOk. LÅ= Ñ¨ÙÅQÆ=Ú u#O_ç. Juã¨~fi° „`«
=~°̊Ü∞« `Õ Jx QÆ∞~°∞OÎ K«∞HÀO_ç.
84
g∞ N"åi =∞u=∞~°∞Ñ¨Ù áÈ"åe JO>Ë Ñ¨~Q° _Æ ∞» Ñ¨Ù# F zxfl ^•eÛ#
K≥H¯õ =ÚHõ¯#∞ HÍÑ¶H‘ Oõ >Ë =ÚO^Œ∞ #q∞e „`åQÆ=∞#O_ç. =∞u=∞~°∞Ñ¨Ù
`˘O^Œ~Ö° ’<Õ `«yáæ È`«∞Ok.
"≥∞Ou‰õÄ~°#∞ "≥∞`«ÎQÍ ~°∞aƒ P ÖËÑ¨<åxfl `«Å‰õΩ Ñ¨\ ˜ìOz ÉÏQÍ
PiáÈÜ«∂Hõ `«Å™êfl#O KÕ¿ã,Î #ÅÉè̌· ~ÀAÅáê@∞ g∞ "≥O„@∞HõÅ∞
=∞$^Œ∞=ÙQÍ =∂i, á⁄_»=ÙQÍ `«∞"≥∞‡^Œ ~Ô Hõ¯ÖÏ¡ LO\Ï~Ú.
~åqÑÖ_»#¡ ∞ ¿ãHõiOK«∞H˘x â◊√„ÉèÑí ~¨ ∞° K«∞H˘x, "å\˜x h_»Ö’ Ñ¨ÓiÎQÍ
ZO_çáÈ x=fiO_ç. P `«~åfi`« ~À\’¡ "Õã,≤ "≥∞`«QÎ Í ^ŒOK«∞HÀO_ç. D
á⁄_çx QÍA ã‘™êÖ’¡ Éè„í ^ŒÑ~¨ ∞° K«∞HÀO_ç. „Ñü~ÀA XHõ QÍ¡ã∞¨ QÀ~°∞"≥KÛ« x
áêÅÖ’¡ ~Ô O_»∞ z\˜HÔ Å D ~åq K«∂~å‚xfl HõÅ∞Ñ¨ÙH˘x „`åQÆO_ç. WÖÏ
„Hõ=∞O `«Ñ¨Ê‰õΩO_® „`åQÆ∞`«∞O>Ë QÆ~åƒùâ◊Ü«∞ ^ÀëêÅ∞ Ç¨ÏiOK«∞‰õΩ
áÈ`å~Ú. `˘O^Œ~À¡<Õ QÆ~ƒ° =ù `«∞Å∞ J=Ù`å~°∞. „^•HõÑ∆ à¨ §◊ #∞ `«~∞° K«∞QÍ
fã¨∞HÀ=_»O =Å¡ â◊s~åxH˜ Ñ¨Ù+≤ì <Õ„`« ^Œ$+≤Hì ,˜ |Å=Ú HõÅ∞æ`å~Ú.
~°HOÎõ Ö’ HõeQˆ ^ÀëêÅ#∞ x"åiOKÕ â◊HÎ˜ ^•xH˜ =ÙOk „^•Hõ#∆ ∞ u#O_ç.
[fi~°O`À ÅOY}ÏÅ∞ KÕã#≤ "åiH˜ "Õ_ç h\˜Ö’ ZO_»∞„^•Hõ#∆ ∞ L_çHO˜ z,
"≥∞`«|Î _ç<åHõ Ñ≤ãH≤ ˜ HõëêÜ«∂xfl `åyOKåe. nx=Å¡ â◊s~åxH˜ HÍ=Åã≤#
QÆ∂¡HÀ*ò JO^Œ∞`«∞Ok. "Õ_ç PÇ¨~°O Ji\Ï‰õΩÖ’ u#O_ç. Ñ¨Ñ¨C,
HõOkÑ¨ÑC¨ á⁄_ç ÖË^• Hõi"Õáê‰õΩ á⁄_ç, P=Ù<≥~Úº, QÀ^è∞Œ =∞ ~˘\ì̃ {
J#fl=Ú, Kå~°∞, =∞l˚QÆ fã¨∞H˘O_ç. Éè’[#O `«~åfi`« U^≥<· å ÑÖ_»∞x
u#O_ç. nxfl ãÖÑ¨Ó~°‚ Éè’[#O JO\Ï~°∞.
QÀiO\Ï‰õΩefl â◊√„ÉèíOQÍ Hõ_çy, P~°Éˇ@∞ìH˘x ~À\˜Ö’ ^ŒOK«∞H˘x
á⁄_çKãÕ ∞¨ H˘x, D á⁄_çx H˘|ƒi#∂<≥ { Ñ¨KÛ« Hõ~∂° Ê~°O HõÅ∞Ñ¨ÙH˘x
D `≥Ö· Ïxfl, ~ÀA ~å„u Ñ¨_∞» H˘<Õ =ÚO^Œ∞ Ñ¨Q∞Æ à◊§ ÉèÏQÆOÖ’ =∞~°#ú
KÕã∞¨ HÀO_ç. Ñ¨Q∞Æ à◊√§ W>Ëì =∂Ü«∞ =∞=Ù`å~Ú.
=∞„iK≥@∞ì áêÅ∞ ‰õÄ_® HÍà◊§Ñ¨Q∞Æ à◊§‰õΩ K«H¯õ x B+¨ÔŒè . D áêÅ Ñ¨Q∞Æ à◊§
ÉèÏQÍxH˜ „Hõ=∞O `«Ñ¨Ê‰õΩO_® „Ñü~ÀA ~å¿ãÎ "å~°O u~°‰õΩ¯O_®<Õ
Ñ¨Q∞Æ à◊√§ ÖËx HÀ=∞Å"≥∞#ÿ áê^•Å∞ g∞ ™⁄O`«O J=Ù`å~Ú.
=ÚiH˜ hà◊§Ö’¡ áê^•Å∞ <å#‰õΩO_® K«∂ã¨∞HÀ=_»O =ÚYºO.
L^ŒÜ∞« O { ™êÜ«∞O„`«O K≥ÑC¨ Å∞ ÖË‰Ωõ O_® Ñ¨zÛQÆ_Ã¤ç Ñ· #_»=O_ç. g∞
áê^•Å∞ P~ÀQÆºOQÍ LO\Ï~Ú.
85
ÉÏQÍ =∞yæ# J~°\ Ñ˜ O¨ _»∞#∞ ~å„u Éè’[#O `«~åfi`« fã¨∞H˘x XHõ
QÍ¡ã∞¨ _»∞ hà◊√§ „`åy`Õ L^ŒÜ∂« <Õfl ã¨∞Yqˆ~K«#O J=Ù`«∞Ok.
„^•Hõ∆ ~°HÍÎxfl â◊√kú KÕã∞¨ OÎ k. h~°™êxfl `«yãæ ∞¨ OÎ k. *Ï=∞ÑÖ_»∞ =∞Oz
B+¨ÔŒè QÍ Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ k. Hõ=∞Å, |`åÎ~Ú, â◊s~° áÈ+¨}‰õΩ =∞Ozk.
Ü«∂Ñ≤Öò â◊s~åxH˜ HÍ=Åã≤#O`å QÆ∂H¡ À*ò JOkã¨∞OÎ k. ÉÁáêÊ~Ú
HõO\˜ [|∞ƒÅ∞ ~å‰õΩO_® LÑ¨Hiõ ã¨∞OÎ k.
Ñ¨k b@~°¡ h\˜H˜ F áêuHõ „QÍ=ÚÅ Hõ$+¨‚ `«∞Åã≤ P‰õΩÅ∞ HõeÑ≤, P
ÃÑ#· ~Ô O_»∞ ã¨∂Ê#¡ x=∞‡~°ãO¨ JO^Œ∞Ö’ "ÕÜ∞« O_ç. ãïQÍæ F QÆO@
`«~åfi`« P h\˜x =_»H\õ ì˜ „`åQÆO_ç. g∞~°∞ „`åQÆ\ÏxH˜ ã¨ÇÏ¨ [ ã≤ÔúŒ QÍ,
Ñï=∞à◊"≥∞ÿ# =∞Oz hà◊√§ Ô~_ç. hà◊√§ HÍKÕ J=HÍâ◊"Õ∞ =ÙO_»^Œ∞.
P~ÀQÍºxH˜ P~ÀQÆºO á⁄^Œ∞Ñ¨ÙH˜ á⁄^Œ∞Ñ¨Ù.
Juã¨~fi° „`å =~°̊Ü∞« `Õ?
J~°\ ˜Ñ¨à◊√§ Z‰õΩ¯=QÍ uO@∞<åfl~å? "≥O@<Õ <≥~Úº { ÑÖK«^•~°
(XHõ ã¨∂Ê#∞) HõÅ∞Ñ¨ÙH˘x u#O_ç.
Ñ¨ÙÅ¡\ ˜ Ñ¨^•~åúÅ∞ ÖËHõ Ñ¨à◊√§ uO@∞#flÑ¨C_»∞ ÉˇÅ¡O HÍã¨Î uO>Ë
Ñ¨Ùe`Õ#∞ÊÅ∞ ~å=Ù.
LÅ=Kå~°∞ uO@∞<åfl~å? S`Õ LÅ=Kå~°∞‰õΩ <≥~Úº u~°Q=Æ ¸`≥<· å
ÃÑ@ìO_ç. ÖË^• <≥~Úº KÕiÛ Éè∞í lOK«O_ç. WÖÏ Éè∞í lOK«_O» =Å¡ JriÎ
HõÅ∞QÆ^Œ∞.
ÃÑã¨~Ñ° Ñ¨ C¨ uO@∞<åfl~å? Hõ_∞» Ñ¨Ù L|ƒ~°OQÍ LO^•? "≥O@<Õ Lã≤i
Ñ¨K«Û_ç u#O_ç. LÑ¨â◊=∞#OQÍ =ÙO@∞Ok. QÍÔ~Å∞ uO@∞<åfl~å?
"≥O@<Õ F QÍ¡ã∞¨ _»∞ =∞l˚Q#Æ ∞ "å_»O_ç. Ñ¨HÀ_ôÅ∞ ~°∞zQÍ L<åflÜ«∞x
Z‰õΩ¯=QÍ u<åfl~å? ~Ô O_»∞ K≥OKåÅ =ÚÅ¡Oy ~°ãO¨ fã¨∞HÀO_ç.
ÉÏ^ŒOÑ¨ÑC¨ Å∞ ~ÀAH˜ 3-5 ^•HÍ u#=K«∞Û. JO`«HOõ >Ë Z‰õΩ¯= uO>Ë
`«Å uiy#@∞¡ J=Ù`«∞Ok, "≥O@<Õ ~Ô O_»∞ Å=OQÍÅ∞ K«ÑÊ¨ iOK«O_ç.
g∞ ÉÏ^èŒ `«Q∞Æ `æ ∞« Ok.
ãÖ_Õ ÃãÊ+¨ÖòQÍ KÕÑÅ¨ ∞ =O_®~å? ÉÏQÍ u<åfl~å? "≥O@<Õ =∂q∞_ç
~°ãO¨ ÖË^• =∂q∞_ç ÑÖ_»∞x u#O_ç. =∂q∞_çÑà¨ √◊ § Z‰õΩ¯=QÍ u<åfl~å?
F QÍ¡ã∞¨ áêÅ∞ „`åQÆO_ç. P~ÀQÆºO, q~°∞QÆ∞_»∞QÍ Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ k.
86
WOQÆ∞=`À P~ÀQÆºO
ÉÏeO`«Ö’¡ „Ñ¨ã=¨ O `«~åfi`« =KÕÛ "å`«ÑÙ¨ <˘Ñ¨CÅ#∞ `«yOæ K«∞HÀ=\ÏxH˜
WOQÆ∞=#∞ "Õ_ç J#flO`À HõeÑ≤ u<åe.
ÉÏeO`«Ö’¡ `«eá¡ êÅ∞ KåÅHõáÈ`Õ áê=ÙHõÑC¨ Å=OQÍÅ HõëêÜ«∂xH˜
6 „QÍII WOQÆ∞=#∞ HõeÑ≤ fã¨∞‰õΩO@∞O_®e.
=∞Å|^ŒHú Oõ zHÍ‰õΩ#∞ Hõeãæ ∞¨ OÎ >Ë 100 q∞.„QÍII WOQÆ∞=#∞ QÀ~°∞"≥KÛ« x
hà◊§`À HõeÑ≤ fã¨∞HÀ"åe.
Éˇ}∞‰õΩÅ∞, <˘Ñ¨CÅ`À ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞» `«∞O>Ë ~Ô O_»∞ „QÍIIÅ WOQÆ∞=#∞ XHõ
ã¨∂Ê<£ H˘|ƒi#∂<≥Ö’ HõiyOz, <˘Ñ≤Êg∞^Œ „Ñ¨Ü∂≥ yOKåe.
K≥q<˘Ñ≤Ê`À ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞» `«∞O>Ë, P=#∂<≥‰Ωõ WOQÆ∞=, âÁO\˜ HõeÑ≤ "Õ_Kç ãÕ ≤
K«ÖÏ¡~åHõ ~Ô O_»∞ ~Ô O_»∞ K«∞Hõ¯Å∞ ~Ô O_»∞K≥=ÙÖ’¡ "Õã∞¨ HÀ"åe.
|Ç≤Ï+¨µì <≥Ñ≤Ê`À ã¨`«=∞`«=∞=Ù`«∞O>Ë, WOQÆ∞=#∞ <Õu`À "Õ~ÚOz
fã¨∞HÀ"åe. Ñ≤Ñ¨Ê#∞fl W|ƒOk ÃÑ_»∞`«∞O^•? WOQÆ∞=#∞ "Õ~ÚOz
Ñ≤Ñ¨Ê#∞fl g∞^Œ LOK«O_ç. =∞ÖËiÜ«∂ [fi~°O`À ÉÏ^èŒÑ¨_»∞`«∞O>Ë,
WOQÆ∞=‰õΩ áê`«<~≥ Úº HõeÑ≤ "åã¨# K«∂_»O_ç. [fi~°O `«Q∞Æ æ =ÚYO
Ñ¨_»∞`«∞Ok.
~°ãO¨ KÕã#≤ `«~∞° "å`« `åeOÑ¨ÙÖ’ WOQÆ∞= u~°Q=Æ ¸`« "Õã,≤ =∞iyOz#
~°ãO¨ { J#flO { <≥~Úº "Õã∞¨ H˘x uO>Ë `«fi~°QÍ r~°O‚ J=Ù`«∞Ok.
P~ÀQÆºO ‰õÄ_®. „H˜q∞H©@HÍÅ∞ ‰õΩ\˜ì#Ñ¨C_»∞ WOQÆ∞=#∞ á⁄_çKÕã≤
x=∞‡~°ãO¨ HõeÑ≤ ¿Ñã¨∞ì =∂kiQÍ KÕã,≤ QÍÜ«∞O g∞^Œ ÖËÑ#¨ OQÍ ~åÜ«∂e.
PHõe `«y#æ ãÖ^Œ~åƒùÖ’¡ WOQÆ∞= { âÁO\˜ { Ñ≤ÑÊ¨ à◊√§ { q∞iÜ«∂Å∞{
"å=Ú { rÅHõ„~° { #Å¡rÅHõ„~° { Ãã·O^èŒ= Å=}=Ú Jhfl
ã¨=∞ÉèÏQÍÅ∞QÍ fã¨∞H˘x á⁄_çKãÕ ≤ HõeÑ≤ "Õ_hç à◊§`À fã¨∞HÀ"åe. nxfl
'Ç≤ÏOQÍfi+ì̈Hõ K«∞~°O‚ — Jx JO\Ï~°∞.
âßfiã¨ fã¨∞HÀ=_»O W|ƒOkQÍ LO>Ë WOQÆ∞= J~° \© ã¨∂Ê#∞ `Õ<≥
~Ô O_»∞ ã¨∂Ê#¡ Le¡~ã° O¨ { 1/4 `«=∞Åáê‰õΩ ~°™êxfl HõeÑ≤ fã¨∞‰õΩO>Ë
ZO`À LÑ¨â=◊ ∞#OQÍ LO@∞Ok.
„Ñü~ÀA g∞~°∞ =O_Õ =O@Ö’¡ WOQÆ∞= u~°Q=Æ ¸`«#∞ "å_»∞`«∞O>Ë,
P~ÀQÆºOQÍ LO\Ï~°∞. PÇ¨~°O `ÕeHõQÍ r~°O‚ J=Ù`«∞Ok.
87
Hõ_∞» Ñ¨Ù <˘Ñ≤Ê`À ÉÏ^ŒÑ_¨ ∞» `«∞<åfl~å? âÁO\˜ HõëêÜ«∂xH˜ P=Ú^ŒO
"Õ~∞° ¡ { ÉÏi¡ { WOQÆ∞= HõeÑ≤ (ã¨=∞áêà◊§Ö’¡) fã¨∞‰õΩO>Ë <˘Ñ≤Ê =∂Ü«∞O.
>ˇ#¬<£ áÈ"åe JO>Ë XHõ\ #˜ fl~° ã¨∂Ê#¡ WOQÆ∞= á⁄_çx ~Ô O_»∞ HõÑC¨ Å
h\˜x KÕiÛ =∞iyOz K«ÖÏ¡iÛ fã¨∞‰õΩO@∞O_®e. WÖÏ KÕ¿ãÎ >ˇ#¬<£
L+πHÍH˜.
=~å¬HÍÅOÖ’ P~ÀQÆºO
JÖÏ‡~åÖ’ Ñ¶O¨ QÆã,π |∂A ÃÑ~°Q‰Æ Ωõ O_® Hõ~∂° Ê~åxfl ÖË^• Å=OQÍÅ#∞
á⁄_çKãÕ ,≤ á⁄@¡OHõ\ ì˜ |@ìÅ c~°∞"åÖ’ =ÙOKåe.
~°Hõ~°HÍÅ "åº^èŒ∞Å∞ á⁄Oz LO\Ï~Ú. r~°‚ J=Ü«∞"åÅ Ñ¨xf~°∞
=∞O^Œyã¨∞OÎ k. `ÕeHõQÍ r~°=‚ ∞ÜÕ∞º PÇ¨~°OQÍ fã¨∞HÀ"åe.
„`åˆQh\˜x h\˜ |∞_»QÆÅ∞ =KÕÛ=~°‰õΩ =∞iyOz „`åQÍe. LÑ¨C
„^•=}OÖ’ =ÚK«∞Û fã≤# ‰õÄ~°QÍÜ«∞Å∞, P‰õΩ‰õÄ~°Å∞ "å_®e. KÕ`∞« Å∞,
HÍà◊√§ â◊√„ÉèOí QÍ LOK«∞HÀ"åe. "å=Ú, JÅ¡O, "≥Å∞¡e,¡ Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù ÖÏO\˜q
qiqQÍ "å_®e.
"Õ_"ç _Õ Qç Í PÇ¨~åxfl u<åe. Kå~°∞, ™êOÉÏ~°∞ ÖÏO\˜q `«ÑÊ¨ Hõ KÕ~Û° O_ç.
qˆ~K«<åÅ`À ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞» `«∞O>Ë, "≥∞O`«∞Å∞ { ÃÑ~°∞QÆ∞ fã¨∞HÀO_ç.
=~°¬OÖ’ `«_=» ‰õΩO_® *Ï„QÆ`Î« Ñ¨_O» _ç. XHõ"àÕ ◊ `«Å Xà◊√§ á⁄_çQÍ
LO_ÕÖÏ K«∂ã¨∞HÀO_ç. ZÑ¨Ê\˜HÑõ C¨ _»∞ `«∞_çz â◊√„ÉèOí QÍ, á⁄_çQÍ LO_ÕÖÏ
K«∂ã¨∞HÀO_ç. Ñ¨ã¨∞Ñ¨Ù { "Õáê‰õΩÅ∞ { #∞=ÙfiÅ∞ HõeÑ≤# ¿Ñã¨∞ì#∞
áê^•Å‰õΩ, „"Õà§◊ =∞^èºŒ ~åã¨∞HÀO_ç.
q∞iÜ«∂Å∞ { âÁO\˜ K«∂~å‚Å∞ HõeÑ≤# áêÅ∞ „`åQÆO_ç. `Õ<,≥ JÅ¡O,
~°™êÅ∞, `«=∞Åáê‰õΩÅ ~°ãO¨ `À HõeÑ≤ fã¨∞‰õΩO>Ë [Å∞|∞, ^ŒQ∞Æ æ ~å^Œ∞.
Lã≤iHÍÜ«∞Å K«∂~°‚O Ñ¨Ó@‰õΩ 3 „QÍII "≥∂`å^Œ∞Ö’ `«~°∞"å`«
™êÜ«∞OHÍÅO áêÅ`À fã¨∞‰õΩO>Ë, JHÍÅ "å~°Hú Íºxfl x~Àkèã∞¨ OÎ k.
Hõ~H° Í¯Ü«∞Å K«∂~°O‚ Ñ¨Ó@‰õΩ 3 „QÍIIÅ "≥∂`å^Œ∞Ö’ L^ŒÜ∞« O ™êÜ«∞O„`«O
áêÅ`À fã¨∞‰õΩO>Ë JHÍÅ "å~°Hú ºõ O ~å^Œ∞.
P<≥Å∞#fl KÀ@ Ju=∞^è∞Œ ~°O "Õ~∞° K«∂~å‚xfl ã¨=∂# ÉèÏQÆO ÃÑ„\’eÜ«∞O
*ˇe`¡ À HõeÑ≤ ¿Ñã¨∞Öì ÏQÍ KÕã,≤ P<≥Å g∞^Œ ~°∞^•Ìe.
„Hõ=∞O `«ÑÊ¨ ‰õΩO_® =∞l˚Q#Æ ∞ <À\˜ xO_»∞QÍ fã¨∞H˘x Ñ¨ÙH˜¯\˜ Ñ¨_`ç Õ
<À\˜ ^Œ∞~åfiã¨# =∂Ü«∞O.
88
á⁄@ì L|ƒ~°OQÍ LO^•? Ñ¨Ùn<å ~°ãÖ { x=∞‡~°ãÖ { `Õ<≥
ã¨=∞ÉèÏQÍÅ∞QÍ KÕã∞¨ H˘x HõeÑ≤, =¸_»∞Ñ¨Ó@ÖÏ fã¨∞‰õΩO>Ë x"å~°}
J=Ù`«∞Ok. "≥ÚHõ¯*Á#fl Ñ≤O_ç z#flÑ≤Å¡Å _≥·Ñ¨~ü "åº+πH˜ L`«Î=∞O.
ã¨∞~°H˜∆`«"≥∞ÿ# QÆ$Ç¨ÏzH˜`«û.
WOQÆ∞=#∞ { Ñ¨zÛHõ~∂° Ê~åxfl z\˜HÔ _»∞ fã¨∞H˘x `«=∞Åáê‰õΩ =∞^èºŒ
LOz, `åO|∂ÅO =∂kiQÍ K«∞\˜ì #q∞e u<åe.
„Ñü~ÀA Éè’[#O `«~åfi`« ~Ô O_»∞ \© ã¨∂Ê#∞¡ Hõ~H° Í¯Ü«∞Å á⁄_çx,
Ñ¨ÙÅ¡\ ˜ =∞l˚Q‰Æ Ωõ HõeÑ≤ fã¨∞‰õΩO>Ë ÃÑÅ· ∞û `«yáæ È`å~Ú.
|Ç≤Ï+¨µì <˘Ñ≤Ê`À ã¨`=« ∞`«O JÜÕ∞º"å~°∞ WOQÆ∞=#∞ <ÕuÖ’ "Õ~ÚOz,
fã¨∞‰õΩO>Ë ZO`À LÑ¨â=◊ ∞#OQÍ LO@∞Ok.
P~ÀQÍºxH˜ PÇ¨~°O
â◊s~° ~°H}∆õ ‰õΩ, r=<åxH˜, P~ÀQÆº Ñï~°H}∆õ ‰õΩ PÇ¨~°O ZO`À J=ã¨~O° .
áÈ+¨Hõ qÅ∞=Å∞ ã¨=∞$kúQÍ L#fl PÇ¨~° Ñ¨^•~åúÅ`À P~ÀQÍºxfl
ÃÑOK«∞HÀ"åe.
@"≥∂\ÏÅ∞ uO>Ë "åÑ¨Ù `«Q∞Æ `æ ∞« Ok. \Á=∂\’Ö’¡ LO_Õ ÖˇH· Ñ± <‘ £ J<Õ
Ñ¨^•~°úO KåÖÏ â◊H˜Î=O`«"≥∞ÿ# PH©ûHõ~°} x~À^èŒHõO Öˇ·H±Ñ‘<£ „QÆOkè
HÍº#û~ü#∞ x~Àkèã∞¨ OÎ k. F*’<£ „Ñ¨ÉÏè =O =Å¡ TÑ≤iu`«∞ÅÎ ∞ áê_≥·
áÈ‰õΩO_® x~Àkèã¨∞ÎOk. K«~°‡O Hõq∞e áÈ‰õΩO_® ZO_» #∞Oz
HÍáê_»∞`«∞Ok.
=$^•úáêºxfl x~ÀkèOKÕ ÅHõ} ∆ ÏÅ∞ `Õ<Ö≥ ’ L<åfl~Ú. ^ŒQ∞Æ #æ ∞ PÑ¨Ù`«∞Ok.
â◊s~°OÖ’ ¿Ñ~°∞‰õΩáÈ~Ú# „H˘=Ùfi#∞ `«yæOz, |~°∞=Ù `«yæã¨∞ÎOk.
K«~‡° ~ÀQÍÅ#∞ x"åiOz, â◊s~° KèåÜ«∞#∞ "≥∞~°∞QÆ∞Ñ¨~∞° ã¨∞OÎ k.
Zxq∞k ~°HÍÅ Jq∞<À Pã≤_∞» û XHõ¯ ™ÈÜ«∂Ö’ =∂„`«"∞Õ L<åfl~Ú.
~°HáÎõ È@∞ K«H¯õ ~°#∞ `«yãæ ∞¨ OÎ k. H˘Öˇ¢™êìÖòx `«yãæ ∞¨ OÎ k. =∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨ÏO,
QÆ∞O_≥ [|∞ƒÅ∞ Ñ¨H"∆õ å`åxfl x"åiã¨∞OÎ k. Z=ÚHõÅ#∞ QÆ\ Ñì˜ ~¨ ∞° ã¨∞OÎ k.
™ÈÜ«∂Ö’ |Ü≥∂\˜<£ LO_»_O» =Å¡ "≥O„@∞HõÅ∞ ~åeáÈ=_»O Py
=∞o§ "≥ÚeKÕ J=HÍâ◊O ‰õÄ_® =ÙO@Ok.
ÃÑ~°∞QÆ∞ „H˘=Ùfi#∞ Hõiyã¨∞ÎOk. =Ü«∞ã¨∞û ÃÑiˆQH˘kÌ ÃÑ~°∞QÆ∞ KåÖÏ
„Ñ¨Ü∂≥ QÆH~õ O° . q@q∞#∞¡ Ñ¨Ù+¨¯ÅO. „¿ÑQÆ∞Å‰õΩ ãÖ|OkèOz# "åº^è∞Œ Å#∞
89
x"åiã¨∞OÎ k. =¸„`« HÀâ◊ "åº^è∞Œ Å#∞, ¢ãÅÎ‘ Ö’¡ [#<åOQÆ "åº^è∞Œ Å#∞
`«yæã¨∞ÎOk. `«$}^è•<åºÅ`À HõeÑ≤ ÃÑ~°∞QÆ∞ uO>Ë 'a— 12 ‰õÄ_®
Åaèã¨∞ÎOk.
„Ñ¨ u ~ÀA F Ñ≤ _ ç Ô H _» ∞ J„‰õ Ä \ò uO>Ë rq`åO`« O QÆ ∞ O_≥ # ∞
HÍáê_»∞HÀ=K«∞Û#∞. g\˜Ö’ XÜ«∂QÍ-3 á¶ê\©Pã≤_∞» û Z‰õΩ¯=. ~°HOÎõ
QÆ_H¤» @
õ ‰ì Ωõ O_® HÍáê_»_O» Ö’ ÉÏQÍ LÑ¨Hiõ ã¨∞OÎ k. K«~‡° ãÖ~°H} ∆õ ‰õΩ,
Je˚=∞~üû "åºkè ~å‰õΩO_® x~ÀkèOKÕ ÅHõ} ∆ O LOk. JÑ¨Ê_»OQÍ JÖÏˆQ
u<åe. ~°∞K«∞Å`À u#‰õÄ_»^∞Œ .
HÍºÔ~@¡Ö’ q@q∞#∞ 'Z— ~Ô \Õì Ñ¨ÙQÍ L<åfl~Ú. HÍºÔ~@∞ì u#_»O =Å¡
HõO\˜ á⁄~°Å∞ U~°Ê_»\Ïxfl x~Àkèã¨∞ÎOk. QÆ∞O_≥#∞ P~ÀQÆºOQÍ
LOK«∞`«∞Ok. ~ÀA‰õΩ XHõ¯ HÍºÔ~@∞ì uO>Ë, K«~°‡O Hõq∞eáÈ=_»O
=Ú_»`Å« ∞Ñ¨__» O» x"åiã¨∞OÎ k. ÃÑ^ŒÌ „¿ÑQÆ∞Å#∞ ãÖ~°Hã∆˜ ∞¨ OÎ k.
PÑ≤Öò XuÎ_ç #∞Oz HÍáê_»∞`«∞Ok. PÑ≤Öò q@q∞#∞ 'Z— 'ã≤— W#∞=Ú
HÍºe¬Ü∞« =Ú Z‰õΩ¯=QÍ L<åfl~Ú. nxÖ’ L#fl á⁄\Ï+≤Ü∞« O ~°HáÎõ È@∞#∞
xÜ«∞O„`«}Ö’ LOK«∞`«∞Ok. r~°‚„H˜Ü«∞‰õΩ `À_»Ê_»∞`«∞Ok. W#∞ûe<£
J=ã¨~åxfl `«yOæ z =∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨xfl J^Œ∞Ñ¨Ù KÕã∞¨ OÎ k. L^Œ~° ÉèÏQÆOÖ’
¿Ñ~°∞‰õΩáÈ~Ú# „H˘=Ùfi#∞ Hõiyã¨∞OÎ k. PÑ≤Öò Ñ¨à§◊ #∞ H˘iH˜ u#_»O
=Å¡ Ñ¨à√◊ § â◊√„Éè"í ∞≥ ÿ zQÆ∞à◊√§ QÆ\ Ñì̃ _¨ `» å~Ú. HÍº#û~ü#∞ x"åiã¨∞OÎ k.
JqÃã#∂<≥Ö’ XÜ«∞QÍ-3 Z‰õΩ¯=QÍ LO_»_O» =Å¡ =∞Ç≤Ïà◊Ö’¡ =KÕÛ
Z=ÚHõÅ∞ QÆ∞Å¡ÉÏˆ~ [|∞ƒ#∞, =∞^èŒ∞"Õ∞Ç¨xfl x"åiã¨∞ÎOk. JqÃã
yO[Å∞ "å_ç`Õ PÇ¨~°OÖ’ P~ÀQÆºO ÉÏQÆ∞Ñ¨_∞» `«∞Ok. áêº\© Pã≤_û£ #∞
Ñ¨ Ù +¨ ¯ ÅOQÍ JOkOKÕ âßMÏÇ¨  ~° " Õ ∞ JqÃã. A@∞ì K« ~ ° ‡ O
xQÆxQÆÖÏ_»_®xH˜ JqÃã `À_»Ê_»∞`«∞Ok. JQÍfl<£Å∞ JkèHOõ QÍ, LO_»_O»
=Å¡ ~˘=Ú‡ HÍº#û~ü „á⁄¿ã\ì ò HÍº#û~üx `«y™æ êÎ~Ú. JqÃã yO[Å∞
á⁄_çKãÕ Q≤ Íx, "Õ~ÚOzQÍh "å_»∞HÀ=K«∞Û.
B+¨^Œè `≥Å· O`À P~ÀQÆºO
`≥Ö· ÏÅ#∞ qq^èŒ =#=¸eHõÅ ™ê~°O`À HõeÑ≤ `«Ü∂« ~°∞KÕã,≤ qq^èŒ
~ÀQÍÅ‰õΩ "å_Õ"å~°∞. WÑ¨Ê\˜Hˆ Ü«¸H±eÑ¨ãì π #_»∞=Ú<˘Ñ≤Ê, `«Å<˘Ñ≤Ê,
"≥∂HÍà◊§‰õΩ „"åã¨∞H˘x LÑ¨â=◊ ∞#O á⁄O^Œ∞`«∞<åfl~°∞. "åã¨#`À LO_Õ
90
`≥Ö· ÏÅ#∞ ~À=∂\˜Hû± JO\Ï~°∞. =¸eHõÅ áÈQÆ∞Å∞ "å`å=~°}OÖ’x
HÍÅ∞ëêºxfl Ç¨ÏiOz, "å\˜ ã¨∞"åã¨# Ñ‘eÛ`Õ =∞#ã¨∞û‰õÄ ZO`À
„Ñ¨âßO`«OQÍ LO@∞Ok. J<å~ÀQÆºO ZÑ¨C_»∞ KÀ@∞ KÕã∞¨ ‰õΩO@∞O^À
=∞#‰õΩ `≥eÜ«∞^Œ∞. <˘Ñ≤Ê x"å~°}‰õΩ ÃÑ~Ú<£ H˜Å~¡ ∞° û#∞ "å_»_O» HõO>Ë
`≥·ÖÏÅ∞ ~åã¨∞HÀ=_»O L`«Î=∞O. =∞O^Œ∞Å∞ „q∞OQÆ_»O =Å¡ H˘xfl
HÔ q∞HõÅ∞û Ãã_· £ ZÃÑH¶ ì± û LO\Ï~Ú. JO^Œ∞Hˆ B+¨^Œè =∞~°#ú `≥Ö· ÏÅ#∞
"å_»∞`«∞<åfl~°∞. J`«º=ã¨~° #∂<≥Å∞, =¸eHõÅ∞ qq^èŒ ~°HÍÅ q`«<Î åÅ∞
`«$}ÏÅ #∞Oz ¿ãHõi™êÎ~∞° . Wq KåÖÏ â◊H=Î̃ O`«"∞≥ #ÿ q. ã¨∞"åã¨#`À
LO_»_O» =Å¡ =∂#ã≤Hõ LÖÏ¡ãO¨ , â◊s~° HõO_»~åÅ∞ ã¨_e» =∞x+≤H˜
Xà◊√§ `ÕeHõ J=Ù`«∞Ok. `≥Ö· ÏÅ∞ Ñ¨ÓÜ«∞QÍ<Õ Pqi J=Ù`å~Ú. HÍ|\˜ì
D "≥^· ºŒ O (PHÍâßxH˜ K≥Ok#k) ÑÖK« Éè∂í `å`«‡Hõ"∞≥ #ÿ "≥^· ºŒ O.
„Ñ¨Hõ$uã≤^Œú"≥∞ÿ# =¸eHõÅ #∞Oz fã≤# #∂<≥Å =Å¡ =∞~°ú<å
KÕ~ÚOK«∞ ‰õΩO>Ë ~ÀyH˜ Jxfl q^è•Å "Õ∞Å∞ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. #∂<≥Ö’
KåÖÏ ~°HÍÅ∞ =Ù<åfl~Ú. ÖÏ"≥O_»~,ü q∞O@~ü „ˆQ<£, x~Àu, Ü«¸HõeÑ¨Ùãπ,
~Àãπ"∞Õ i, [ˆ~xÜ«∞O, Kå"≥Ú"≥∞Öÿ ò, HÍ¡i¿ã*ò, ã‘fi\ò=∂~À˚~O° , ÃÇÏe„H˜[O,
QÆO^èOŒ #∂<≥, Ñ¨\"ì˜ ~Õ ∞° ,¡ ã≤ÊÜ«∞~üq∞O\ò, Ñ≤ÑÊ¨ ~ü"∞≥ O\ò, ÉÏã≤Öò Å=OQÆO
#∂<≥, Ü«∂Å‰õΩÅ #∂<≥Å∞<åfl~Ú.
ÖÏ"≥O_»~ü #∂<≥ Ñ¨ÅÛx ã¨∞"å# QÆÅ `≥Å· O, `«fi~°QÍ <≥ÑÊ≤ x `˘ÅyOz
=∞#ã¨∞û‰õΩ ZO`À PÇ¨^¡ •xfl Hõeãæ ∞¨ OÎ k. ÖÏ"≥O_»~ü Ñ¨Ù=Ùfi#∞Oz #∂<≥#∞
f™êÎ~°∞. HõO_»~åÅ <˘Ñ¨CÅ‰õΩ, H©à◊§<˘Ñ¨CÅ‰õΩ, ÉÏ_ô =∞™ê*òQÍ
"å_»`å~°∞.
qO@~ü „w<£ P~ÚÖò-HõO_»~åÅ <˘Ñ¨CÅ‰õΩ HÍà◊§‰õΩ ÃÑ· Ñ¨Ó`«QÍ
"å_»`å~°∞. nxÖ’x Jã¨Å∞ #∂<≥#∞ ã‘fi\òÉˇ~üÛ P~ÚÖò`À HõeÑ≤
"å_»∞`å~°∞. ÖËHõáÈ`Õ, Pqi J=Ù`«∞Ok. nxfl <ÕK«∞~°Öò Pã≤Êi<£
JO\Ï~°∞.
Kå"≥∂"≥∞Öÿ ò #∂<≥-`«Å<˘Ñ≤ÊH˜ W`«~° <˘Ñ¨CÅ‰õΩ, "åÑ¨ÙÅ‰õΩ "å_»`å~°∞.
D #∂<≥ HÍãÎ̈=∞`«∞Î HõeOæ z<å K«~‡° OÃÑ· Ü«∂O\©ÃãÑ≤Qì Íæ HõO_»~åÅ
iÖÏÔHûO\òQÍ KÕã∞¨ OÎ k. =∂#ã≤Hõ XuÎ_,ç =∞Ç≤Ïà◊Å |Ç≤Ï+¨µì â◊¥Å#∞
‰õ Ä _® Wk J^Œ ∞ Ñ¨ Ù KÕ Ü « ∞ QÆ Å ^Œ ∞ . x„^Œ Ö Ë q ∞H˜ Wk ÉÏQÍ
LÑ¨Ü≥∂QÆÑ¨_»∞`«∞Ok.
91
ã‘*ò P~ÚÖò, H©O¡ ¿ã*ò P~ÚÖò H˘kÌQÍ "å_®e =∞™ê*ò‰Ωõ =∞Ozk,
Wk =∞`«∞Î Q˘ÖËÊk. Wk =ÚYºOQÍ =∞Ç≤Ïà◊Å∞ "å_»=Åã≤# #∂<≥.
Ç¨~À‡#¡#∞ ÉÏºÖˇ#∞û KÕã∞¨ OÎ k. =O\˜<˘Ñ¨CÅ∞, XuÎ_ç #∞Oz KåÖÏ
ibÑ¶π WzÛ ÉÏQÍ x„^ŒÑ_¨ ∞» `«∞Ok.
ã‘fi\ò =∂~À˚~O° P~ÚÖò, "≥∞_»Ñ@ ¨ ∞ì‰Ωõ <åfl, Ñ≤H¯õ Å∞ aQÆ∞ã¨∞‰õΩáÈ~Ú<å,
"≥∞„ÿ Qˆ <£ `«Å<˘Ñ≤ÊH˜, |Ç≤Ï+¨µì <˘Ñ≤ÊÅ‰õΩ =∞™ê*ò#∂<≥Ö’ XHõ B#∞û‰õΩ
12 K«∞Hõ¯Å∞ =∂„`«"∞Õ =∂~À˚~O° P~ÚÖò HõeÑ≤ "å_®e. Wk ÉÏQÍ
=∞`«∞Î HõeOæ z, qq^èŒ ~°HÍÅ <˘Ñ¨CÅ#∞ Ç¨Ïiã¨∞OÎ k.
QÆO^èŒO `≥·ÅO-HÍã¨‡\˜H± `«Ü«∂sÖ’ "å_»`å~°∞. ã¨Ü«∂\˜HÍ, JOÑ¶π
HõO_ô+¨<£ ÖÏO\˜ ã¨=∞ã¨ºÅ#∞ QÆO^èŒ`≥·ÅO `˘ÅyOz, QÆ∞O_≥,
r~°„‚ H˜Ü∞« Å‰õΩ KåÖÏ =∞Ozk.
ã‘ÊÜ«∞~ü Ü«∂O\© `≥Å· O - K«~‡° ãÖ~°H} ∆õ ‰õΩ D P~ÚÖò#∞ "å_»`å~°∞.
Ü«¸HÀ eÑ¶ã¨ π - <˘Ñ≤Ê L#flKÀ@ ~å¿ãÎ PH˜û[<£ ã¨~Ñ° ~¨¶ å HÍ=_®xH˜
`À_»Ê_»∞`«∞Ok. HõO_»~åÅ <˘Ñ¨CÅ‰õΩ, `«Å<˘Ñ≤ÊH˜ [Å∞|∞, ^ŒQÆ∞æ
=zÛ#Ñ¨C_»∞ TÑ≤iu`«∞ÅÎ ‰õΩ ~å¿ã `≥Å· O Wk.
„á¶êOH˜<Ã£ ã<£û - D `≥Ö· Ïxfl „á¶êOH˜<Ã£ ã<£û lQÆ∞~°∞ #∞Oz f™êÎ~∞° .
Ü«∂O\© ÃãÑ≤Hì Q± Í Ü«Ú>Ë~Ô <· £ ã¨=∞ã¨ºÅ‰õΩ "å_»`å~°∞.
[ˆ~xÜ«∞O `≥·ÅO - #~åÅ =º=ã¨÷ |ÅÇ‘Ï#"≥∞ÿ#Ñ¨C_»∞ z~å‰õΩÅ∞
Ñ¨~å‰õΩÅ∞QÍ =ÙO\Ï~°∞. D `≥Å· O "å_»HOõ =Å¡ ã¨=∞ã¨ºÅ∞ ^Œ∂~°O
J=Ù`«∞Ok. =∞™ê*ò P~ÚÖ’¡ P~°∞ K«∞Hõ¯Å#∞ HõÅáêe. Wk =∞Ç≤Ïà◊Å‰õΩ
LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ Õ `≥Å· O.
Ü«∂ÖÏOQ∑, `≥Å· O - >ˇ#¬<,£ kQÆ∞Å∞ D P~ÚÖò`À =∞~°<ú å KÕã∞¨ HÀ=_»O
=Å¡ KåÖÏ „ÃÑ+¶ Qπ Í `«Ü∂« ~°=Ù`å~°∞.
ã≤„@ãπ `≥Ö· ÏÅ∞ - PÔ~O*ò, „^•Hõ,∆ x=∞‡, \ÏOr~°ã,π <åiO*Ï, =∂O_»i#
#∞Oz f™êÎ~∞° . HÍãÎ̈=∞`«∞Î HõeOæ z<å, "≥∞^Œ_∞» #∞ K«ÅQ¡ Í LOK«∞`«∞Ok.
Ñ≤ÑÊ¨ ~ü"∞≥ O\ò `≥Å· O - nxfl Ü«¸<£eÑ¶ãì¨ `π À HõeÑ≤ "å_ç`Õ =∞Oz QÆ∞}O
HõxÑ≤ã¨∞ÎOk.
ÉÏ^ŒO #∂<≥ - K«~‡° O ã¨~H° } ∆õ ‰õΩ "≥∞~°∞Ñ¨Ù ÃÑOK«∞HÀ=\ÏxH˜, K«~‡°
™œO^Œ~º° O HÀãÖ nxfl "å_»`å~°∞.
92
x~ÀÖò P~ÚÖò - D `≥Å· O`À =∞™ê*ò KÕ~ÚOK«∞‰õΩO>Ë ~°HÎõ „Ñ¨ã~¨ } °
[iy „Ñ¨âßO`«OQÍ LO\Ï~°∞.
ÉÏã≤Öò #∂<≥ - HÍe# QÍÜ«∂Å#∞ #Ü«∞O KÕÜ∞« _®xH˜, P@Ö’¡ ^≥|ƒÅ∞
`«ye<å, ÉˇxH˜<å D P~ÚÖò ~å¿ãÎ `«fi~°QÍ HÀÅ∞‰õΩO\Ï~°∞.
Hõ~∂° Ê~° `≥Å· O - QÍÜ«∂Å∞, "åÑ¨ÙÅ‰õΩ ÃÑ\ì̃Ok ¿Ñ~°∞. Éˇ~\æ° ˜ `≥Å· O -
a.Ñ≤., >ˇ#¬<,£ Hõ_∞» Ñ¨Ù<˘Ñ≤ÊH˜, x„^ŒÖqË ∞H˜ =∞Oz =∞O^Œ∞.
Pb"£ P~ÚÖò - ~°HÎõ „Ñ¨ã~¨ } ° ‰õΩ, QÆ∞O_≥ [|∞ƒÅ x"å~°}‰õΩ =O@Ö’¡
D #∂<≥#∞ =∞Ç≤Ïà◊Å∞ qiqQÍ "å_»=K«∞Û#∞. K«~‡° ãÖ~°H} ∆õ ‰õΩ Pb"£
P~ÚÖò KåÖÏ =∞Ozk. H˘Öˇ¢™êìÖò `«‰Ωõ ¯=QÍ LO@∞Ok HÍ|\˜ì qq^èŒ
^ÕâßÅ "å~°∞ `«=∞ =O@Ö’¡ Pb"£ P~ÚÖòx =∂„`«"∞Õ "å_»`å~°∞.
JÔ~\ì H˜ ± *Ï~ÚO\ò ™ÈHÕQ∑ÉÏ`ü - H©à§◊ <˘Ñ¨CÅ x"å~°}HÔ ,· H©à§◊ #∞
`≥Ö· ÏÅÖ’ Hõ_Q» \Æ ÏxH˜ ExÑ¶~¨ ü Éˇ„i `≥Å· O <åÅ∞QÆ∞ K«∞Hõ¯Å∞, Ãã„· ÃÑãπ
P~ÚÖò Ô~O_»∞ K«∞Hõ¯Å∞ h\˜Ö’ "Õã≤ ÉÏQÍ HõeÑ≤ "å_®e. ~Àyx
@ÉòÖ’H˜ kOKåÅO>Ë =ÚO^Œ∞QÍ ^•xfl h\˜`À xOÑ≤ `≥Ö· ÏÅ#∞ HõeÑ≤
™êfl#O KÕ~ÚOKåe. (QÆ=∞xHõ : =¸eHõÅ #∞Oz =zÛ# `≥Ö· ÏÅ∞
ZÑ¨C_»∂ =∞Oz"Õ. g\˜x W`«~° `≥Ö· ÏÅ`À HõeÑ≤ "å_»_O» =Å¡ Z‰õΩ¯=
ÖÏÉèOí LO@∞Ok. D `≥Ö· ÏÅ#∞ QÍA, áÈeÛ# JÅ∂ºq∞xÜ«∞O áê„`«Ö’¡
=∂„`«"∞Õ HõÅáêe. (áê¡ãHì≤ ± Jã¨ûÅ∞ "å_»~å^Œ∞.) ZO_» `«QÅÆ ~å^Œ∞.
"å_Õ =ÚO^Œ∞ _®Hõ~ì ü ã¨ÅÇ¨ `«ÑÊ¨ Hõ fã¨∞HÀO_ç.)
#=ÙfiÅ =Å¡ J<ÕHõ P~ÀQÆº ã¨=∞ã¨ºÅ #∞Oz Éˇ·@Ñ¨_˘K«∞Û#x
JO@∞<åfl~° ∞ . JO^Œ O QÍ #=fi_» O , P~ÀQÆ º OQÍ LO_» _ ®xH˜
LÑ¨Ü≥∂QÆÑ¨_»∞`«∞O^ŒO@∞<åfl~°∞. Ç¨Ï$^ŒÜ«∞Ñ¨Ó~°fiHõOQÍ, HõàÏ`«‡HõOQÍ
#=fiQÆ Å QÆ _ » O x[OQÍ J^Œ ∞ ƒù ` « " Õ ∞ . ZO^Œ ∞ Hõ O >Ë #=Ùfi J<Õ H õ
ãÖ|O^è•Å‰õΩ LÑ¨Hiõ ã¨∞OÎ k.
JÅã≤# â◊s~åxH˜ Ñ¨Ù#~°∞`Õ*Î Ïxfl HõeOæ K«_®xH˜ „Ñ¨HÍtOÑ¨*Ü Ë ∞« _®xH˜
#=Ùfi =∞Oz \ÏxH±QÍ Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ k.
ÉÏQÍ #=fi_»O â◊s~°OÖ’x J=Ü«∞"åÅ‰õΩ *ÏyOQ∑ KÕã#≤ @∞¡QÍ LÑ¨Ü∂≥ QÆ
Ñ¨_»∞`«∞Ok.
93
QÆ∞O_≥ H˘@∞ìHÀ=_®xH˜, ~°HõÎáÈ@∞#∞ J^Œ∞Ñ¨ÙKÕÜ«∞_®xH˜ TÑ≤i
Ñ‘Å∞ÛHÀ=_®xH˜ ‰õÄ_® LÑ¨Ü∂≥ QÆHÍi #=Ùfi.
#=fi_»O =Å¡ =ºHÎ̃Ö’ ~ÀQÆx~À^èHŒ õ â◊HÎ̃ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. P~ÀQÆº=O`«OQÍ
rqOK« _®xH˜ „Ñü XHõ¯iH© Jk ZO`À J=ã¨~O° . =∂#ã≤Hõ X`«∞àÎ √◊ §,
PO^Àà◊#Å∞, HÀáêÅ=Å¡ ~ÀQÆx~À^èHŒ õ â◊HÎ̃ `«Q∞Æ =æ ÚYO Ñ¨_∞» `«∞Ok.
=ÚYO HÍOu=O`« O QÍ, Hõ à ◊ √ § "≥ ∞ ~° ∞ ã¨ ∂ Î LO_» _ ®xH˜ #=Ùfi
LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ ∞» `«∞Ok. Ç¨~ÚQÍ LO_»_O» =Å¡ â◊s~°OÖ’x HõO_»~åÅ‰õΩ
=∞Oz "åºÜ«∂=∞O Åaèã∞¨ OÎ k. #=Ùfi`«∂ LO_Õ "åiÖ’ eOá¶ÈÃã\· òû
J<Õ `≥Å¡ ~°HHÎõ } õ ÏÅ ãÖYº ÃÑ~°∞QÆ∞`åÜ«∞x Ñïâ’^è‰Œ Ωõ Å∞ JO@∞<åfl~°∞.
ÖÏÑ¶O≤ Q∑ HõÉ¡ òÅ∞ „Ñ¨f #QÆ~O° Ö’#∂ "≥Å∞ã¨∞<Î åfl~Ú. |Å=O`«OQÍ<≥#·
#"Õfi „Ñ¨Ü∞« `«flO KÕã∞¨ OÎ k. J<å~ÀQÆº=O`«∞Å∞ U q^è"Œ ∞≥ #ÿ "åºÜ«∂=∂Å∞
KÕÜ∞« x"å~°∞ #=Ùfi`«∂ HÍÅO QÆ_Ñç `≤ ,Õ J<å~ÀQÆºO Ñ¨\ÏÑÖK«Å=Ù`«∞Ok.
„Ñ¨âßO`«OQÍ #=fi_»O ^•fi~å JkèHõ ~°HáÎõ È@∞, =∂#ã≤Hõ XuÎ_xç ^Œ∂~°O
KÕÜ∞« =K«∞Û#∞. P_»∞`«∂, áê_»∞`«∂, #=Ùfi`«∂, #qfiã¨∂Î Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ >Ë
JÅ∞Ñ¨Ó, ™⁄Å∞Ñ¨Ù LO_»^∞Œ . Hõ_∞» Ñ¨Ù‰õΩ =∞Oz "åºÜ«∂=∞O #=Ùfi.
15-20 xIIÅáê@∞ #=fiQÆey`Õ QÆ∞O_≥ Ñ¨xf~°∞ "≥∞~°∞QÆ=Ù`«∞O^Œx,
~°H„Îõ Ñ¨ã~¨ }° ÉÏQÍ [~°∞QÆ∞`«∞O^Œx JO@∞<åfl~°∞. QÆ∞O_≥ _®Hõ~ì ∞° ¡ „Ñü~ÀA
‰õÄ_® „Ñ¨âßO`« "å`å=~°}OÖ’ Ç¨Ï$^ŒÜ«∞Ñ¨Ó~°fiHõOQÍ HõàÏ`«‡HõOQÍ
#=fiQÆeQˆ J^Œ$+ì̈O Hõ#∞Hõ =∞#‰õΩ ^ŒH¯˜ `Õ x[OQÍ J^Œ$+ì̈=O`«∞Å"Õ∞.
JO^Œ∞Hˆ J<åfl~°∞ ÃÑ^ŒÅÌ ∞ ''#qfi# <åÑ¨K<Õ Õ Ñ¨_∞» `«∞O^Œx—— rq`«OÖ’
ÑÖ_»∞ "≥<≥flÅ, P~ÀQÆºãÖÑ¨^Œ, g∞~°∞ ÃÑOK«∞HÀ"åÅO>Ë #=Ùfi`«∂
LO_»O_ç. #qfiOK«O_ç. #=Ùfi#∞ ÑÖ_çOK«∞HÀO_ç.
rÅHõ„~°`À P~ÀQÆºO
áÈÑ¨ÙÅ _»ÉÏƒÖ’x =ã¨∞=Î ÙÅhfl ‰õÄ_® =O@ˆH HÍ‰õΩO_® XO\˜H©
LÑ¨Ü∂≥ QÆ Ñ¨_`» åÜ«∞x z\Ï¯Å ^•fi~å `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åflO. "å_»∞`«∞O>Ë<Õ
^•x q+¨Ü∞« O Ñ¨ÓiÎQÍ J=QÍÇ¨Ï# J~Ú#@∞¡, „Ñü q+¨Ü∞« O `≥Å∞ûHÀx
^•xfl "å_»∞`«∞O>Ë ÖÏÉèOí =∞#ˆH. <Õ_∞» =∞#‰õΩ =KÕÛ r`«OÖ’ 75%
^•HÍ _®Hõ~ì Hˆ¡° =∞Oz P~ÀQÍºxH˜ =∞Oz PÇ¨~°O, JÅ"å@∞¡ `«ÑÊ¨ xãï
ZÖÏ LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ ∞» `«∞O^À `≥Å∞û‰õΩO^•O.
94
rÅHõ„~°#∞ "Õ~ÚOz, á⁄_çKãÕ ,≤ P á⁄_çÖ’ ÃãO· ^è=Œ Å=}Ïxfl HõeÑ≤
uO>Ë Hõ_»∞Ñ¨Ù <˘Ñ≤ÊH˜, Hõ_»∞Ñ¨Ù L|ƒ~åxH˜ ~°HõÎ„™ê"åxH˜, <À\˜
^Œ∞~åfiã¨##∞ `˘ÅyOK«_®xH˜ ÉÏQÍ `À_»Ê_»∞`«∞Ok.
XHõ K≥OKå rÅHõ„~°#∞ ~å„u Ñ¨_∞» HÀÉ’ÜÕ∞ =ÚO^Œ∞ #q∞e, =∞Oz
hà◊√§ „`åy`Õ Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’x #∞e Ñ¨Ù~°∞QÆ∞Å∞ #t™êÎ~Ú.
rÅHõ„~° ÉˇÅO¡ `À HõeÑ≤ uO>Ë ZÅs˚, ^Œ∞~°^,Œ JÅã¨@#∞ `«yãæ ∞¨ OÎ k.
rÅHõ„~°#∞ "Õ~ÚOz, á⁄_çKãÕ ,≤ "≥∞`«\Î ˜ J~°\ ˜ ÑÖ_»∞ QÆ∞A˚Ö’ HõeÑ≤
fã¨∞‰õΩO>Ë x„^ŒÖqË ∞x `˘Åyã¨∞OÎ k. `Õ<,≥ LÑ¨C, rÅHõ„~°, á⁄_ç HõeÑ≤#
q∞„â◊ = ∂xfl ¿Ñã¨ ∞ ì Ö Ï KÕ ã ≤ , q+¨ H © @ HÍÅ∞ ‰õ Ω \˜ ì # KÀ@ ~å¿ãÎ
Ü«∂O\©|Ü«∂\˜HQ± Í LÑ¨Ü∂≥ QÆ Ñ¨_∞» `«∞Ok.
<À\˜ÑÓ¨ `«‰Ωõ rÅHõ„~° { Ü«∂Å∞HõÅ∞ HõeÑ≤ #q∞e`Õ <À\˜ ^Œ∞~°Oæ ^èOŒ
‰õÄ_® áÈ`«∞Ok. rÅHõ„~° { LÑ¨C HõeÑ≤ uO>Ë =∞Å|^ŒHú Oõ LO_»^∞Œ .
¢ãÅÎ‘ QÆ~åƒùâÜ
◊ ∂« xfl â◊√kú KÕ¿ã â◊HÎ̃ rÅHõ„~°‰Ωõ LOk.
âÁOiî { rÅHõ„~° HõëêÜ«∂xfl „`åy`Õ Q˘O`«∞<˘Ñ≤Ê QÆ~Q° ~Æ ° `«yáæ È`«∞Ok.
rÅHõ„~°#∞ ~Ô O_»∞ K≥OKåÅ∞ XHõ¯ Ö’\Ï hà◊§Ö’¡ ÉÏQÍ =∞iyOz, P
HõëêÜ«∂xfl „`åy`Õ JkèHõ Ñ¨_âç ◊ ÉèÏ~°O `«yæ LÑ¨â=◊ ∞#O LO@∞Ok.
ÃãO· ^è=Œ Å=}Ïxfl { rÅHõ„~° á⁄_ç ã¨=∞ÉèÏQÍÅ∞QÍ fã¨∞H˘#fl ÑÖ\˜<˘Ñ≤Ê
`«yæ ZO`À LÑ¨â=◊ ∞#OQÍ LO@∞Ok.
PHõex ÃÑOz, ~°∞zx HõeOæ z, rÅHõ„~° P~ÀQÍºxH˜ ZO`À "Õ∞Å∞
KÕã∞¨ OÎ k. rÅHõ„~° á⁄_ç { Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù á⁄_ç "Õã≤ =∞iyOz# h\˜x B+¨ÔŒè QÍ
Ô~O_»∞ Ñ¨Ó@Å fã¨∞‰õΩO>Ë "≥ÚÅÅ ÉÏ^èŒ‰õΩ ZO`À LÑ¨â◊=∞#O
HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
rÅHõ„~° "Õ~ÚOz, á⁄_çKãÕ ≤ F J~°KO≥ Kå_»∞ `Õ<Ö≥ ’ P á⁄_çx `«y#O`«
HõeÑ≤ <åeHõÃÑ· ~åã¨∞‰õΩO>Ë, "åO`«∞Å∞ `«yáæ È`å~Ú.
™⁄O\˜ 100 „QÍII, "å=Ú 100 „QÍII, ÃãO· ^è=Œ Å=}O 50 „QÍII
fã¨∞‰õΩx =¸_çO\˜x ^À~°QÍ "Õ~ÚOz, ^ŒOz xÅfi KÕã∞¨ H˘x ~Ô O_»∞
Ñ¨Ó@ÖÏ PÇ¨~°O `«~åfi`« áê=Ù K≥OKå #∞O_ç J~°K≥OKå=~°‰õΩ
á⁄_çh\˜Ö’ "Õã∞¨ H˘x =∞Ozh~°∞ „`åy`Õ u#fl PÇ¨~°O KåÖÏ ã¨∞ÅÉèOí QÍ
ã¨∞<åÜ«∂ãÖQÍ r~°"‚ ∞≥ ÿ L^Œ~° ãÖ|O^èOŒ "åº^è∞Œ Å∞ Ç¨Ïi™êÎ~Ú.
95
Hõ~H° Í¯Ü«∞ á⁄_ç 5 „QÍII, ÑÖK«^•~° 10 „QÍII, P=Ù <≥~Úº HõeÑ≤
~Ô O_»∞Ñ¨Ó@ÖÏ uO@∞O>Ë „Hõ=∞OQÍ ÃÑ`· º« O Ç¨ÏiOzáÈ~Ú, <À\’¡ h~°∞
T~°@O `«yáæ È`«∞Ok.
XHõ HõÑC¨ áêÅÖ’¡ XHõ K≥OKå_»∞ <≥~Úº XHõ Ñ¨\ H˜ õ ÉˇÅO¡ á⁄_ç HõeÑ≤
„`åy`Õ ÃÑ`· º« O x"åiOK«|_»∞`«∞Ok.
L^Œ ~ ° ~ÀQÍÅ‰õ Ω QÀ^è Œ ∞ =∞ ~˘>ˇ ì =∞Oz =∞O^Œ ∞ . áê=Ù¿ã~° ∞
QÀ^è∞Œ =∞Ñ≤O_çÖ’ =O\Ï=Ú^ŒO 50 „QÍII HõeÑ≤ ÉÏQÍ Ñ≤ãH≤ ˜ xÑ¨CÅ
ÃÑ#· ~˘>ˇÖì Ï KÕã∞¨ H˘x <≥~Úº ~åã≤, ÑÖK«^•~° JkÌ uO>Ë WÖÏ 4-5
~ÀAÅ∞ KÕ¿ãÎ L^Œ~° "åº^è∞Œ Åhfl Ç¨Ïi™êÎ~Ú. QÍºã¨∞ÉÏ^èŒ LO_»^∞Œ .
#∞=ÙfiÅá⁄_ç, =i¿ÑÖÏÅ Ñ≤O_ç, "å=Ú ã¨=∞ÉèÏQÍÅ∞QÍ fã¨∞H˘x,
"Õ~ÚOz xÅfi KÕã¨∞H˘x Ñ¨Ó@‰õΩ 10 „QÍII "≥∂`å^Œ∞Ö’ fã¨∞‰õΩx
23 Ñ¨Ó@Å∞ ¿ãq¿ãÎ Ju =¸„`«"åºkè x"å~°} J=Ù`«∞Ok.
"Õ_áç êÅÖ’¡ ÉˇÅO¡ HõÅ∞Ñ¨ÙH˘x „`åy`Õ =¸„`«O ^è•~åà◊OQÍ q_»∞^ŒÅ
J=Ù`«∞Ok. QÀ~°∞"≥KÛ« x QÆOlÖ’ ~Ô O_»∞ K≥OKåÅ <≥~Úº HõeÑ≤, ~ÀA
2-3 ™ê~°∞¡ „`åQÆ∞`«∞O>Ë Ju"Õ_ç Ç¨ÏiOz áÈ`«∞Ok.
Xà◊√§ =∞O@Å‰õΩ ÃÑ\Õì k ¿Ñ~°∞ P=Ù ÃÑ~°∞QÆ∞#∞ F Ñ¨Å∞K«\ ˜ QÆ∞_»Ö¤ ’
áÈã≤ h~°O`å „HÕkH˜ kQÍHõ Ñ≤O_ç QÆ\ Qì̃ Í L<åfl Ñ¨^•~å÷xfl â◊s~°OÃÑ·
~åã¨∞‰õΩO>Ë =∞O@Å∞ `«yáæ È`å~Ú.
Hõà§◊ =∞O@Å‰õΩ `å*Ï P=Ù "≥#fl#∞ Hõà§◊ K«∞@∞ì ã¨∞xfl`«OQÍ =∞~°<ú å
KÕ¿ãÎ #~åÖ’¡ ~°HÎõ „Ñ¨ã~¨ }
° [iy =∞O@Å∞ `«Q∞Æ `æ å~Ú.
Ö’Ñë [fi~åxH˜ P=Ù "≥#fl, Ñ¨\ H˜ õ ÉˇÅO¡ Ñ≤O_ç HõeÑ≤ uO>Ë [fi~°O
Ç¨Ïiã¨∞ÎOk. P=Ù "≥#fl { #∞=ÙfiÅá⁄_ç ã¨=∞ÉèÏQÍÅ∞QÍ fã¨∞H˘x
=¸_»∞Ñ¨Ó@Å∞ uO@∞O>Ë "≥ÚÅÅ∞ HõiyáÈ`å~Ú.
QÀ~°∞"≥K«Ûx ^Õâ◊"åm P=Ù<≥~Úº <åÅ∞QÆ∞ K«∞Hõ¯Å "≥∂`å^Œ∞QÍ
Ô~O_»∞Ñ¨Ó@ÖÏ Ô~O_»∞ =ÚHõ¯Ö’¡ "Õã¨∞ÎO>Ë áê~°≈fiÑ¨Ù `«Å<˘Ñ≤Ê Ñ¨k
~ÀAÅÖ’ áêiáÈ`«∞Ok.
2-3 ã¨∂Ê#¡ `À@‰õÄ~° ~°™êxfl Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ¿ãq¿ãÎ PHõe ÃÑiy ~°HOÎõ =$kú
J=Ù`«∞Ok. QÆiƒù}© ¢ã‘ÎÅ∞ Ñ¨zÛ `À@‰õÄ~° ~°ãÖ fã¨∞‰õΩO@∞O>Ë
HÍà◊§"åÑ¨ÙÅ∞ ~å=Ù. â◊s~°O `ÕeHõQÍ LO@∞Ok.
96
Ñ≤™êÎÑ¨Ñ¨CÖ’ Ju `«‰õΩ¯= HÍºÅsÅ∞ `«‰õΩ¯= „H˘=Ùfi, JkèHõ Ñ‘K«∞
Ñ¨^•~å÷Å∞<åfl~Ú. Ñ≤™êÎ QÆ∞O_≥‰õΩ P~ÀQÍºxflã¨∞ÎOk. HÍº#û~ü HÍiHõ
JOâßÅ#∞ x~Àkèã∞¨ OÎ k.
Ñ≤™êÎ u<Õ"åiH˜ =∞Ü«∞ã¨∞û`À K«~‡° OÖ’ =KÕÛ =Ú_»`Å« ∞ =O\˜q JO`«
`«fi~°QÍ ~å=Ù. Ñ¨ÙK«ÛHÍÜ«∞ uO>Ë =¸„`« qã¨~°˚# ã¨∞ÅÉèíOQÍ
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. ã¨∂Å÷ HÍÜ«∂xfl `«yãæ ∞¨ OÎ k.
\Á=∂\’~°ãÖ fã¨∞HÀ=_»O =Å¡ HÍºÅsÅ∞ `«‰õΩ¯=QÍ LO\Ï~Ú.
HÍÖËÜ∂« xfl, ~°HÍÎxfl â◊√„ÉèÑí ~¨ ∞° ã¨∞OÎ k. r~°â‚ H◊ xÎ̃ ÃÑOK«∞`«∞Ok.
<åiO[ ~°ãÖ „Ñü~ÀA F QÍ¡Ãã_»∞ „`åy`Õ ~ÀQÆx~À^èŒHõ â◊H˜Î
ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok, H˘Öˇ¢™êìÖò `«yãæ ∞¨ OÎ k.
Hõà§◊ P~ÀQÆºO HÀãÖ ?
â◊s~°OÖ’x „Ñ¨f JOQÆ=Ú „Ñ¨^•è #"≥∞Oÿ k. JO^Œ∞Ö’ 'Hõà√◊ §— J`«ºO`«
„áê^è•#º`« Hõeæ#q. Hõàı§ ÖËHõáÈ`Õ rq`«=∞O`å W`«~°∞Å ^ŒÜ«∞,
^•H˜∆}ÏºÅÃÑ· „|`«HÍeûO^Õ. JO^Œ∞ˆH 'Hõà◊§#∞— ZÖÏ P~ÀQÆºOQÍ
LOK«∞HÀ"åÖ’ =∞#O `≥Å∞û‰õΩO^•O.
z#flÑ¨Ê\˜ #∞O_Õ HõO\˜ qÅ∞=Å#∞ Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ K≥áêÊe. K«^=Œ \ÏxH˜,
\©.q., HõOÑ¨Óº@~°∞¡ =zÛ# `«~åfi`« P `≥~g° ∞^Œ Hõà√◊ § Hˆ O„nHõiOK«_O»
=Å¡ `«fi~°QÍ JÅã≤áÈ`å~Ú. ^Œ$+≤ì Ö’ÑÖ z#fl =Ü«∞ã¨∞û #∞O_Õ
„áê~°OÉèíO J=Ù`«∞Ok. ‰õΩ@∞¡, Je¡HõÅ∞, Ñ¨Ùã¨ÎHÍÅ∞ K«k"Õ"å~°∞.
Z‰õΩ¯=¿ãÑ¨Ù Hõà§◊ `À Ñ¨xKÕÜ∞« _»O =Å¡ Hõà§◊ =∞O@Å∞, `«Å<˘Ñ≤Ê, Hõà§◊ "≥O@
h~°∞ HÍ~°_O» ÖÏO\˜ W|ƒO^Œ∞Å∞ Z^Œ∞~À¯ =Åã≤ =ã¨∞OÎ k. nxHõO`«\ H˜ ©
HÍ~°}O "å~°∞ J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ O`« "≥Å∞`«∞~°∞Ö’ Ñ¨x KåÖÏ ÖËHáõ È=@"Õ∞#x
QÆ∞~°∞OÎ K«∞HÀ"åe. „Ñ¨H$õ u ã¨ÇÏ¨ ["≥∞#ÿ ã¨∂~°ºHÍOu`À Ñ¨xKÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ
gÅ∞QÍ ã¨$+≤Oì K«|_®¤~Ú. J@∞=O@Ñ¨C_»∞ `«‰Ωõ ¯= HÍOuÖ’ K«^=Œ _»O
=¸ÖÏ# Hõà√◊ § JÅã≤, ã¨=∞ã¨ºÅ∞ Ñ¨Ù@∞ìH˘ã¨∞<Î åfl~Ú. HÍ|\ì̃ `«y#O`«
HÍOu HõeQˆ q^èOŒ QÍ U~åÊ@∞¡ KÕã∞¨ HÀ"åe. P q^èOŒ QÍ KÕã∞¨ ‰õΩO>Ë
~°OQÆ∞Å∞, JHõ~∆ åÅ∞, JOÔHÅ∞ ãïQÍæ QÆ∞iÎOK«_®xH˜ gÖˇ#· Hõà√◊ § `«fi~°QÍ
JÅã≤áÈ=Ù.
=∞#O ‰õÄ~°∞Û#fl „Ñ¨^âÕ ßxH˜ ÃÑ#· "≥#∞Hõ #∞O_ç HÍOu Ñ¨_∞» `«∞O_®e.
97
‰õΩ_ç"Ñ·≥ Ù¨ Ñ¨x KÕ¿ã"åiH˜ Z_»=∞ "≥Ñ· Ù¨ #∞O_ç, Z_»=∞ "≥Ñ· Ù¨ Ñ¨x KÕ¿ã"åiH˜
‰õΩ_ç"Ñ·≥ Ù¨ #∞O_ç "≥Å∞`«∞~°∞ Ñ¨_ÖÕ Ï J=∞~°∞ÛHÀ"åe.
>Ë|∞Öò Öˇ\· ò`À K«^=Œ _»O, „"åÜ«∞_»O =∞Ozk.
#ÅÉè·ˇ Uà◊§ =Ü«∞ã¨∞û ~åQÍ<Õ HõO\˜ ã¨=∞ã¨ºÅ∞ "≥Ú^ŒÅ=Ù`å~Ú. z#fl
JHõ∆~åÅ∞ K«^Œ=ÖË~°∞. ™ê^è•~°} HÍOu Hõ<åfl Ô~\˜ìOÑ¨Ù LO>ËQÍh
K«^Œ=ÖË~°∞.
HõOÑ¨Óº@~ü `≥~° =ÚO^Œ∞ Ñ¨xKÕ¿ã"å~°∞ „Ñ¨H¯õ #∞O_ç HõOÑ¨Óº@~ü `≥~Ã° Ñ·
"≥Å∞`«∞~°∞ Ñ¨_Õ U~åÊ@∞ KÕã∞¨ HÀO_ç. HõOÑ¨Óº@~ü L#fl QÆkÖ’ Éˇ@ ·
#∞Oz JuQÍ "≥Å∞`«∞~°∞ Ñ¨_‰» Ωõ O_® K«∂ã¨∞HÀ"åe. H˜\ H˜ Å© ‰õΩ Hõ~Ô #ì ∞¡
J=∞~°∞ÛH˘x QÆkÖ’x HÍOux `«y# "≥∂`å^Œ∞Ö’ LOK«∞‰õΩ<Õ HõOÑ¨Óº@~ü
=ÚO^Œ∞ Ñ¨xKÕÜ∂« e.
HõO\˜ g∞^Œ XuÎ_ç `«QÍæÅO>Ë U HÍOu ‰õÄ_® <Õ~∞° QÍ HõO\˜ÃÑ· Ñ¨_x»
q^èOŒ QÍ Öˇ\· O˜ Q∑ U~åÊ@∞ KÕã∞¨ HÀ"åe.
QÆkÖ’ ‰õÄ~°∞Ûx K«k"Õ"å~°∞ K«k"Õ Ñ¨ÙãÎ̈HOõ g∞^Œ "≥Å∞`«∞~°∞O_®e.
h_» Ñ¨_‰» Ωõ O_® Öˇ\· O˜ Q∑ LO_ç f~åe.
Ñ≤ÅÅ¡ QÆkÖ’ HÍOu `«y#æ @∞¡ JxÑ≤¿ãÎ "≥O@<Õ H˘`«Î |Å∞ƒÅ#∞ U~åÊ@∞
K≥Ü«∂ºe.
Hõ#∞fl `«y# Öˇ\· O˜ Q∑Ö’<Õ ã¨„Hõ=∞OQÍ Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ k. HÍOu JkèHOõ QÍ
L<åfl `«‰Ωõ ¯=QÍ L<åfl Hõ+"ì̈ ∞Õ .
‰õÄ~°QÍÜ«∞Å ~°ãO¨ `À P~ÀQÆºO
`å*Ï ‰õÄ~°QÍÜ«∞Å ~°ãO¨ `À `å*Ï q@q∞#∞¡, Yx*ÏÅ∞, eO*ˇ"· ∞£ û
<ÕK∞« ~°Öò +¨µQÆ~ü ÖÏO\˜q Z<Àfl LO\Ï~Ú. D ~°™êÅ#∞ XHõ Ñ¨ûúŒ
„Ñ¨HÍ~°O „`åy`Õ P~ÀQÍºxH˜ KåÖÏ =∞Ozk. h\˜Ö’ Z<Àfl áÈ+≤Hì `õ åfiÅ∞
LO\Ï~Ú. ~ÀQÆx~À^èHŒ õ â◊HÎ˜ LO@∞Ok.
„Ñü~ÀA L^ŒÜ«∞O fã¨∞H˘<Õ XHõ QÍ¡ã¨∞ Eºã¨∞ - P ~ÀA‰õΩ
J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ áÈ+¨HÍÅ#∞ JOkã¨∞OÎ k.
Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ, ÃÑ^ŒÅÌ ‰õΩ D Eºã¨∞Å∞ ZO`À =∞Oz^Œx Ñïâ’^è#Œ Ö’¡ `Õe#
JOâ◊O.
`å*Ï ‰õÄ~°QÍÜ«∞Å ~°™êÅÖ’ â◊s~°OÖ’ WO@~ü ÃÑ~¶ å<£, Ü«∂O\˜ÉÏ_ôã,π
98
"≥∂`å^Œ∞ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok, nO`À â◊s~°OÖ’ ~ÀQÆx~À^èŒHõ â◊H˜Î
ã¨ÇÏ¨ [OQÍ ÅaèOKÕ +¨µQÆ~ü QÆ∞O_≥‰Ωõ |ÖÏxflã¨∞OÎ k. `å*Ï ‰õÄ~°QÍÜ«∞Å
~°ãO¨ „`åy`Õ â◊s~°O #∞O_ç Ü«¸eH± Ü«¸ã≤_,£ W`«~° Ç¨xHõ~`° `« åfiÅ∞
Éˇ\· H˜ ˜ "≥o§ áÈ`å~Ú. nO`À â◊s~°OÖ’ Z<Àfl ~°∞QÆ‡`«Å∞ =∞@∞=∂Ü«∞O
J=Ù`å~Ú.
`å*Ï P‰õΩ‰õÄ~°Å ~°™êÅ∞ HÍºÉËr, H˘uÎg∞~°, áêÅ‰õÄ~°, @"≥∂@,
^Àã¨HÍÜ«∞, HÍºÔ~@∞ì, =ÚÅ¡Oy, Le¡áêÜ«∞Å∞, QÀc "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q.
Ñ¨à§◊ ‰õÄ~°QÍÜ«∞Å ~°™êÅ#∞ ~Ô O_çO\˜h HõÅÑ¨‰Äõ _»^∞Œ . g\˜x q_çq_çQÍ
„`åQÍe. ‰õÄ~°QÍÜ«∞Å∞ { P‰õΩ‰õÄ~°Å∞ ~°ãO¨ HõeÑ≤ fã¨∞HÀ=K«∞Û#∞.
Jhfl Ñ¨zÛQÍ<≥<· å fã¨∞HÀ=K«∞Û. =∞iyOz ã¨∂Ñ¨ÙQÍ<≥<· å fã¨∞HÀ"åe.
~°™êÅ HÀãÖ `å*Ï ‰õÄ~°QÍÜ«∞Å∞, `å*ÏQÍ #=#=ÖÏ_Õ ‰õÄ~°QÍÜ«∞efl
Z#∞flHÀ =K«∞Û. â◊√„ÉèOí QÍ Hõ_yç , `«∞_çz z#flQÍ `«iy `«~åfi`« q∞H©ûÖ’
"Õã≤ ~°ãO¨ fã≤, „`åQÍe (HÍ=e¿ãÎ =_»É’ã≤ ‰õÄ_® „`åQÆ=K«∞Û#∞)
PÑ≤ÑÊ≤ x =ÚMÏxH˜ Ñ¨\ Oì˜ z ~°∞^Œ∞‰Ì Ωõ O>Ë, =ÚYOÖ’ HÍOu =ã¨∞OÎ k.
HÍºÉËr ~°ãO¨ f¿ã@Ñ¨C_»∞ hà◊√§ HõÅÑ¨‰Äõ _»^∞Œ . ZO`«HÍ"åÖ’ JO`Õ
Eºã¨∞ `«Ü∂« ~°∞ KÕã∞¨ HÀO_ç.
Eºã¨∞ Ñ¨à◊√§HÍh, ‰õÄ~°QÍÜ«∞Å∞QÍh, P‰õΩ‰õÄ~°Å∞QÍh, `å*ÏQÍ
L#flÑ¨C_Õ ~°™êxH˜ LÑ¨Ü∂≥ yOKåe. ~°ãO¨ fã≤# "≥O@<Õ „`åQÍe.
QÆO@‰õΩ =ÚO^Œ∞ fã≤#k Un „`åQÆ‰Äõ _»^∞Œ .
‰õÄ~°QÍÜ«∞Å - ~°™êÅ∞, ã¨∂Ñ¨ÙÅ∞ Éè’[#O HÍ^Œ∞, Éè’[#OÖ’ XHõ
ÉèÏQÆO =∂„`«"∞Õ #x QÆ∞~°∞OÎ K«∞HÀO_ç.
~ÀAÖ’ =¸_»∞™ê~°∞¡ 100 q∞.b. HõO>Ë Z‰õΩ¯= „`åQÆ‰Äõ _»^∞Œ . ~ÀAÖ’
400 q∞.b. ~°ãO¨ fã¨∞HÀ=K«∞Û#∞.
~°∞zH˜ „áê^è•#º`«xzÛ g∞H˜+Oì̈ =zÛ# HÍOa<Õ+#¨ Ö¡ ’ ‰õÄ~°QÍÜ«∞Å
~°™êÅ∞ „`åy`Õ r~°â‚ H◊ Î̃ `«yæ "åO`«∞Å∞, qˆ~K«<åÅ∞ JÜÕ∞º „Ñ¨=∂^ŒO
LOk. J@∞=O\˜ „Ñ¨Ü∂≥ QÍÅ∞ ^ŒÜ∞« KÕã≤ KÕÜ∞« HõO_ç.
J=ã¨~åxH˜ q∞Oz ~°™êÅ∞ „`åQÆ_O» ‰õÄ_® =∞Ozk HÍ^Œ∞. JO^Œ∞Hˆ
=∞# ÃÑ^ŒÌÅ∞ K≥áêÊ~°∞. J<åflxfl u<åe, hà◊§x `åQÍe Jx. D
q+¨Ü«∞O g∞‰õΩ J~°÷"≥∞ÿ`Õ ZO`« x^•#OQÍ FÃÑ<£QÍ, D Ñ¨#∞Å∞
99
KÕÜ∂« Ö’ `≥Å∞ã¨∞H˘x =∞s áê\ÕK«O_ç. P~ÀQÆºO á⁄O^ŒO_ç. Ju
ã¨~fi° „`« =~°̊Ü∞« `ü.
H˘|ƒi #∂<≥`À P~ÀQÆºO
H˘Öˇ¢™êìÖò ™ê÷~Úx „Hõ=∞|núHiõ OK«_O» , â◊s~°O |~°∞=Ù#∞ `«yOæ K«@O,
~ÀQÆx~À^èHŒ õ â◊HxÎ̃ ÃÑOK«_O» H˘|ƒi #∂<≥`À Åaè™êÎ~Ú.
QÆ∞O_≥‰Ωõ J#∞‰õÄÅ"≥∞#ÿ =O@ #∂<≥ H˘|ƒi #∂<≥.
H˜_flô ã¨=∞ã¨ºÅ #∞O_ç LÑ¨â=◊ ∞#O, JkèHõ ~°HáÎõ È@∞, =∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨ÏO,
Z=ÚHõÅ =$kè`åfixH˜, ^ŒO`« P~ÀQÍºxH˜ „Ñ¨Ü∂≥ [<åÅ∞ Z<Àfl H˘|ƒi
#∂<≥`À Åaè™êÎ~Ú.
Hˆ ~°à◊ ™êO„Ñ¨^•Ü«∞"≥∞#ÿ =O@Å∞ JeÜ«∞~°, ^èÀ~å<£, ^äÜ Œ ∂« Öò H˜z_ô,
HõÖÏ<£, Ju ~°∞zHÍ~°"∞≥ #ÿ , ã¨∞"åã¨#Å`À <À~°∂iOKÕ =O@HÍÖˇ<Àfl...
=∞# â◊s~° Hõ}ÏÅ∞ ^≥|ƒu#‰õΩO_® HÍáê_»∞`«∞Ok H˘|ƒi#∂<≥.
|¡ _ £ +¨ µ QÆ ~ ü # ∞ ™ê^è • ~° } ã≤ ÷ u Ö’ LOK« ∞ `« ∞ Ok. ^ä ≥ · ~ å~Ú_£ # ∞
J^ä\¡≥ Å© ∞, ÉÏ_ô aÅ¤~∞° ¡ ZOK«∞H˘<Õ PÇ¨~°O Wk.
r~°=‚ º=ã¨#÷ ∞, „¿ÑQÆ∞Å <å_ô =º=ã¨÷ Ñ¨x f~°∞#∞ "≥∞~°∞QÆ∞Ñ¨~∞° ã¨∞OÎ k.
Wk â◊HxÎ˜ , ã¨`∞« =Î #∞ JOkOz "åi „ÑüÉèÏ áê@=Ú „Ñ¨^~Œ ≈° # f~°∞#∞
Jaè=$kú Ñ¨~∞° ã¨∞OÎ k.
H˘|ƒi#∂<≥ ~°∞zHõ~"° ∞≥ #ÿ k, P~ÀQÆº"≥∞#ÿ k, J#∞‰õÄÅ"≥∞#ÿ k.
A@∞ì P~ÀQÆºOQÍ ÃÑiˆQO^Œ∞‰õΩ LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ Õ ^ÀÇ¨Ï^ŒHÍi.
K«~å‡xfl #∞#flQÍ JO^ŒOQÍ LOK«∞`«∞Ok.
H˘|ƒi #∂<≥`À P~ÀQÆºO
H˘|ƒi#∂<≥ ZO`À ã¨∞"åã¨#QÍ, =O@#∂<≥QÍ, K«~å‡xH˜ P~ÀQÍºxKÕÛ
#∂<≥QÍ, A@∞ì ™œO^Œ~åºxfl ÃÑOK«∞`«∞Ok. "≥O„@∞HõÅ∞ =∞$^Œ∞=ÙQÍ
LO_ÕÖÏ `À_»Ê_»∞`«∞Ok.
H˘|ƒi#∂<≥#∞ `«ÅH˜, =O\˜H˜ Ñ¨\ Oì˜ z, QÆO@ `«~åfi`« ã¨∞xflÑ≤O_ç`À
~°∞kÌ ™êfl#O KÕ¿ãÎ =Ü«∞ã¨∞û ÃÑiy<å K«~°‡O =Ú_»∞`«Å∞ Ñ¨_»=Ù,
=∞$^Œ∞=ÙQÍ LO@∞Ok.
100
á⁄_ç K«~°‡O L#fl"å~°∞ H˘|ƒi#∂<≥ ~å¿ãÎ K«~å‡xH˜ "≥∞~°∞Ñ¨Ù
ãÖ`«iOK«∞‰õΩO@∞Ok. =∞$^Œ∞=ÙQÍ =∂~°∞`«∞Ok.
H˘|ƒi#∂<≥ Ü«∂O\©ÃãÑ≤Hì Q± Í Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ k. HÍe# ÉÁ|ƒÅg∞^Œ ~å¿ã,Î
=∞K«Û `«fi~°QÍ =∂x K«~‡° OÖ’ HõÅã≤áÈ`«∞Ok.
H˘|ƒi#∂<≥Ö’ Ç¨~°u Hõ~∂° Ê~åxfl ~°OQÆiOz, "åÑ¨ÙÅg∞^Œ ~å¿ãÎ ÉÏ^èŒ
áê^•Å „"Õà◊§ =∞^èŒº áêã≤#@¡~Ú`Õ, H˘|ƒi#∂<≥Ö’ Ñ¨ã¨∞Ñ¨Ù HõeÑ≤,
~å¿ãÎ <˘Ñ≤Ê =∞O@, ^Œ∞~°^Œ `«Q∞Æ `æ å~Ú.
H˘|ƒi#∂<≥`À ÉÏ_ô =∞™ê*ò KÕã∞¨ ‰õΩO>Ë K«~‡° O #∞#∞Ñ¨Ù `Õ~∞° `«∞Ok.
H˘|ƒi#∂<≥#∞ "Õ_ç KÕÜ∞« ‰õΩO_® =O\˜H˜ ~åã¨∞‰õΩO>Ë q@q∞#∞ 'Z—
Åaèã∞¨ OÎ k. ã¨∂~°º~°t‡Ö’x P¢ÖÏì Ü«ÚÖˇ\ò H˜~}° ÏÅ „Ñ¨ÉÏè =O K«~‡° Og∞^Œ
„Ñ¨ãi¨ OK«‰Ωõ O_® H˘|ƒi#∂<≥ x~Àkèã∞¨ OÎ k.
H˘|ƒi#∂<≥Ö’ HõÅ~å LO_»Åá⁄_çx HõeÑ≤, ~å„u `«Å‰õΩ ~åã≤, L^ŒÜ∞« O
`«Å‰õΩ áÈã¨∞‰õΩO>Ë `«ÅÖ’x ¿ÑÅ∞ K«zÛáÈ`å~Ú.
Ñ¨à§◊ `À P~ÀQÆºO
„Ñ¨H$õ u =~°„Ñ¨™ê^•Å∞ Ñ¨à√◊ § J<å~ÀQÆºO`À ÉÏ^èÑŒ _¨ "Õ åiH˜ B+¨ÔŒè QÍ
Ñ¨x KÕ™êÎ~Ú. â◊s~åxH˜ â◊HÎ̃ áÈ+¨}, JO^•xfl WKÕÛq Ñ¨à√◊ §. PÜ«∂
|∞∞`«∞=ÙÖ’¡ ÅaèOKÕ Ñ¨à§◊ #∞ `«ÑÊ¨ ‰õΩO_® u<åe, qxÜ≥∂yOK«∞HÀ"åe.
gÖˇ`· Õ xÅfi KÕã∞¨ ‰õΩ<Õ U~åÊ@∞ K«∂ã¨∞HÀ"åe, HõbÖÎ xË q. JO^•xH˜
P#O^•xH˜ „Ñ¨fHõÅ∞ Ñ¨à§ı . „á⁄^Œ∞<Ì flÕ XHõ ÑÖ_»∞, F HõÑC¨ áêÅ`À
"≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ_»`å~°∞ PÜ«Ú~ˆ fi^ŒO áê\ÕKÕ"å~°∞. =∞# â◊s~° ~°∞QÆ‡`«Å#∞
áÈQ˘\ì̃, "Õ∞Å∞ KÕ¿ãq Ñ¨à√◊ §. ^Õ=Ùx ÑÖKå=∞$`«OÖ’#∂, =∞# ÑÖK«
„áê}ÏÅ#∞ HÍáê_Õ „Ñ¨Ü∞« `«flOÖ’#∂ =ÚYº"≥∞#ÿ q Ñ¨à√◊ §. JO^Œ∞Hˆ =∞#
ÃÑ^Œ"Ì å~°∞ J<å~ÀQÆºO`À L#fl"åix K«∂_»\ÏxH˜ "≥à§ı @Ñ¨C_»∞ =∞Oz
Ñ¨à√◊ § fã¨∞HÔ o§ "åiH˜zÛ "åix Ñ¨~å=∞i≈Oz =™êÎ~∞° . P~ÀQÆºO`À
`«fi~°QÍ HÀÅ∞HÀ"åÅx ÉèQí =Æ O`«∞x „áê~°#÷ Å∞ ‰õÄ_® KÕ™êÎ~∞° . =∞#‰õΩ
„Ñ¨f |∞∞`«∞=ÙÖ’ ÅaèOKÕ PÜ«∂ Ñ¨à√◊ § "å\˜ P~ÀQÆº q+¨Ü∂« Å∞, Jq
=∞#‰õΩ ZÖÏ "å_®Ö’ q=~°OQÍ `≥Å∞ã¨∞‰õΩO^•O.
101
<Õˆ~_»∞ Ñ¨à◊√§ ^˘iH˜#O`«HÍÅO Z‰õΩ¯=QÍ u#_»O =Å# HÍº#û~ü
~å‰õΩO_® x~ÀkèOK«=K«∞Û#∞.
Ü«∂Ñ≤Öò Ñ¨à◊√§ uO>Ë „¿ÑQÆ∞Ö’¡ W<£ÃÑ¶Hõ∆#∞¡, Zã≤_ç\ © ~å‰õΩO_®
J~°\ Ñ˜ O¨ _»∞ r~°„‚ H˜Ü∞« Å Ñ¨x f~°∞#∞ "≥∞~°∞QÆ∞Ñ¨~∞° ã¨∞OÎ k. =∞Å|^ŒHú Oõ ,
JÅû~ü #∞Oz q=ÚH˜xÎ ã¨∞OÎ k.
ÃÑ·<åÑ≤Öò ~°HÍÎxfl â◊√kú KÕã¨∞ÎOk. ~°HõÎOÖ’ HÍ¡@∞ U~°Ê_»‰õΩO_®
x~Àkèã∞¨ OÎ k. ~°HÎõ „Ñ¨ã~¨ } ° #∞ "≥∞~°∞QÆ∞Ñ¨~∞° ã¨∞OÎ k.
<åiO[ r~°„‚ H˜Ü∞« ã¨=∞ã¨ºÅ#∞ x"åiOK«_O» Ö’ ÉÏQÍ Ñ¨x KÕã∞¨ OÎ k.
~°HÍÎxfl â◊√kú KÕÜ∞« @OÖ’ ÉÏQÍ Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ k.
Ñ¨ÙK«ÛHÍÜ«∞ |~°∞=Ù `«QÍæÅ#∞H˘<Õ "åiH˜ F =~°O. H˜_flô , =¸„`åâ◊Ü∞«
"åº^è∞Œ Å`À ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞» `«∞#fl "åiH˜ =∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨Ï ~ÀQÆ∞Å‰õΩ K«H¯õ x ÑÖ_»∞.
K≥„sÑÖ_»∞¡ â◊HxÎ̃ KÕÛ ~°™êÜ«∞<åÅ∞. Ü«∂O\© PH˜û_≥O@¡`À ã¨=∂#"≥∞#ÿ
Ñ¶Å¨ áÈ+¨Hõ Ñ¨^•~å÷Å∞<åfl~Ú g\˜Ö’.
¢™êìÉsˇ , â◊s~åxH˜ `«H} ∆õ â◊HxÎ̃ ã¨∞OÎ k.
J„‰õÄ\òÑO¨ _»∞¡ uO@∞O>Ë, á⁄@ì‰Ωõ |ÅO HõÅ∞æ`∞« Ok.
H˜ãqπ ∞ãπ Ñ¨à√◊ § uO@∞O>Ë, =¸Åâ◊OHõ "åºkèH˜ LÑ¨â=◊ ∞#OQÍ LO@∞Ok.
QÆ∞O_≥ [|∞ƒ#fl"åiH˜ ^•x=∞‡ ~°ãO¨ F =~°O.
Éè’[#O `«~åfi`« "≥∞`«\Î ˜ *Ï=∞ÑÖ_»∞ uO>Ë, P~ÀQÆºO r~°„‚ H˜Ü∞« ‰õΩ
`À_»Ê_»∞`«∞Ok.
Hõ~∂° ƒ*ÏÑÖ_»∞ PÇ¨~° qÅ∞=Å∞ ã¨=∞$kúQÍ L#fl ÑÖ_»∞. HÍ|\˜ì D
ÑÖ_»∞#∞ ~ÀA uO@∞O>Ë QÆ∞O_≥ HõO_»~åÅ∞ |ÅOQÍ LO\Ï~Ú.
ZO_®HÍÅOÖ’ uO>Ë K«ÅQ¡ Í Ç¨~ÚQÍ LO@∞Ok.
|~°∞=Ù ÃÑ~°QÍÅ#∞H˘<Õ"å~°∞, „H©_®HÍ~°∞Å∞ Z‰õΩ¯=QÍ HÍºÅsÅ∞ LO_»@O
=Å¡ ã‘`åÑ¶Ö¨ Ïxfl uO\Ï~°∞. WO^Œ∞Ö’ W#∞=Ú, q@q∞#∞ 'ã≤— Pã≤`∞« û
Ñ‘K∞« Ñ¨^•~å÷Å∞, Ñ≤O_ç Ñ¨^•~å÷Å∞ Z‰õΩ¯=QÍ L<åfl~Ú. H˘O^ŒiH˜ Ñ¨_^» ∞Œ .
q∞`«OQÍ u<åe.
x`«º Ü«∞=fi#OÖ’ LO_®Å#∞H˘O@∞<åfl~å? S`Õ JuÎÑu¨ Î ÑÖ_»∞ #∂i,
QÆ∞=∞‡_ç á⁄_çx Ô~O_»∞ K≥OKåÅ∞, Ô~O_»∞ K≥OKåÅ <≥~Úº`À HõeÑ≤
102
fã¨∞H˘x F QÍ¡ã¨∞Ö’ áêÅ∞ „`åy`Õ „Ñü~ÀA, x`«º Ü«∞=fi#O`À
Hõà◊Hõà◊ÖÏ_»`å~°∞.
ã¨áÈ\Ï â◊HxÎ̃ KÕÛÑÖ_»∞ =∞^è∞Œ ~°OQÍ LO@∞Ok. ™êºK«∞~ˆ >ˇ_£ á¶êº@∞û,
H˘Öˇ¢™êìÖò, ™È_çÜ∞« O, _≥@
· sÑ‘K∞« "≥∞wfl+≤Ü∞« O, á⁄\Ï+≤Ü∞« O, á¶êã¨Ê~°ã,π
„á⁄\©#∞¡ ã¨=∞$kúQÍ Åaè™êÎ~Ú. JÅã¨@#∞ ^Œ∂~°O KÕã∞¨ OÎ k. ~°HÇÎõ Ï‘ #`«#∞
áÈQ˘>Ëì k=º"≥∞#ÿ B+¨ÔŒè ã¨áÈ@.
ÉÁáêÊ~Ú ÑÖ_»∞ uO>Ë hà◊§ qˆ~K«<åÅ#∞ JiHõ_»∞`«∞Ok. QÆ∞O_≥
"åºkè ~å‰õΩO_® HÍáê_»∞`«∞Ok.
Ñ¨#ã¨ ÑÖ_»∞#∞ Hõ_»∞Ñ¨Ù`À L#fl"å~°∞ uO>Ë, ÑÖ_»O\˜ a_»¤#∞
HõO\Ï~°O\Ï~°∞. x[OQÍ áÈ+¨HÍÅ∞, PÇ¨~° qÅ∞=Å∞ L#fl ÑÖ_»∞
Ñ¨#ã¨. ‰õÄ~°QÍÜ«∞ÅÖ’#∂, ã‘fi@¡Ö’#∂ "å_»`å~°∞. =∞Oz â◊H˜Îx
|ÖÏxflKÕÛ ÑÖ_»∞. Z‰õΩ¯=QÍ uO>Ë â◊s~° |~°∞=Ù ÃÑiˆQ J=HÍâ◊O
LOk. JO^Œ∞Hˆ q∞`«OQÍ =∂„`«"∞Õ u<åe.
@=∂\’ ÑÖ_»∞ g∞ QÆ∞O_≥, J=ã¨~° ÉèÏQÍÅ#∞ P~ÀQÆºOQÍ Ñ¨x KÕ¿ãÖÏ
KÕã¨∞ÎOk.
"≥ÅQÆÑO¨ _»∞ â◊s~åxH˜ ZO`À "Õ∞Å∞ KÕã∞¨ OÎ k. "≥ÅQÆÑO¨ _»∞ QÆ∞A˚ `À\˜
ÉˇÅO¡ HõeÑ≤ =∞\˜ì áê„`«Ö’ LOz, ^•xH˜ QÆ\Qì˜ Í QÆ∞_»H¤ \õ ,ì˜ QÍeáÈ‰õΩO_®
K«∂ã≤, 48 ~ÀAÅ∞ WO\’¡<Õ XHõ =¸Å Wã¨∞Hõ HõeÑ≤, ^•xÖ’ LOKåe.
P `«~åfi`« Ô~O_»∞ ~ÀAÅ∞ K˘Ñ¨C# 48 ~ÀAÅ∞ "å_ç`Õ =∞Oz
â◊HxÎ̃ ã¨∞OÎ k. nxfl HõÅÊ"≥^· ºŒ O JO\Ï~°∞.
J<åã¨ ÑÖ_»∞ =ÚHõ¯Å∞ â◊s~åxH˜ J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ „^Œ"åÅ#∞ JOk™êÎ~Ú.
¢_·≥ „Ñ¶Ó¨ \òû Jhfl HõeÑ≤ F Ñ≤_HÔç _»∞ „Ñü~ÀE „á⁄^Œ∞#Ì fl ux F QÍ¡ã∞¨
áêÅ∞ „`åy`Õ g∞ „ÉËHá± ê¶ ã¨∞ì P~ÀQÆºHõ~O° QÍ, =Úyã≤O^Œx `≥Å∞ûHÀO_ç.
Y~°∂~˚ åÅ#∞ uO>Ë QÆ∞O_≥‰Ωõ =∞Ozk, ~°H=Îõ $kú HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
K≥„i Ñ¨à§◊ Ö’¡ áÈ+¨HÍÅ∞, „Ñ¨H$õ u ã≤^"úŒ ∞≥ #ÿ áÈ+¨HÍÇ¨~°O Åaèã∞¨ OÎ k.
Wq H˘kÌQÍ u#fl =∞Oz â◊HÎ̃ =ã¨∞OÎ k. K≥„ix, „Éˇ~Ú<£ K≥„i Jx
Ü«¸`ü K≥„i Jx ‰õÄ_® JO\Ï~°∞. ~åãπK„≥ i, ¢™êìÉiˇ ãπ ~ÀQÆx~À^èHŒ õ
â◊HxÎ˜ ÃÑOK«∞`«∞Ok. q@q∞#∞ 'ã≤— JkèHOõ QÍ LO_ç, =∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨Ï "åºkèx
`«yãæ ∞¨ OÎ k. Jxfl~°HÍÅ K≥„i Ñ¨à§◊ Ö’¡#∂ "åÑ¨ÙÅ#∞ `«yOæ KÕ QÆ∞}O LOk.
HÍºÅsÅ∞ `«‰Ωõ ¯=, PÜ«∂ ã‘[#¡Ö’ ÅaèOKÕ Ñ¨à√◊ § `«ÑÊ¨ Hõ u#_»O, g∞
103
PÇ¨~°OÖ’#∂, =O@Ö’¡#∂ KÕiÛ "å_»O_ç. =∞Oz PÇ¨~°O =∞Oz
áÈ+¨}xã¨∞ÎOk, =∞Oz P~ÀQÍºxflã¨∞ÎOk. JO^Œ∞ˆH g∞‰õΩ Ñ¨^Õ Ñ¨^Õ
K≥ÑÙ¨ OÎ \Ï#∞ g∞ P~ÀQÆºO g∞ KÕ`∞« Ö’¡<Õ LO^Œx.
PÇ¨~°O`À P~ÀQÆºO
Éè’[# xÜ«∞=∂Å∞, ~ÀE fã¨∞H˘<Õ PÇ¨~°O #O^Œe Ñ¨^•~å÷Å∞,
xÜ«∞=∞ "åºÜ«∂=∂ÅÖ’ KÕÜ«∞=Åã≤# Ñ¨#∞Å∞, Wq „Ñü~ÀE „Hõ=∞O
`«ÑÊ¨ ‰õΩO_® KÕÜ∂« eû LO@∞Ok. =∞#O fã¨∞‰õΩ<Õ PÇ¨~°O â◊√zQÍ-~°∞zQÍ,
Ñïâ◊√„Éè"í ∞≥ #ÿ „Ñ¨^âÕ O◊ Ö’, W+ì̈"∞≥ #ÿ PÇ¨~°O`À, =∞#ã¨∞û UHÍ„QÆ`Ö« ’ Éè∞í l¿ãÎ
PÇ¨~°O ÉÏQÍ r~°"‚ ∞≥ ÿ â◊s~åxH˜ Ñ¨Ù+ì̈xzÛ P~ÀQÍºxflã¨∞OÎ k.
Éè’[#OQÍh, „ÉËHá± ê¶ ã¨∞,ì ÅOKü, _ç#fl~üÖ’ fã¨∞H˘<Õ PÇ¨~°O F xs‚`«
ã¨=∞Ü«∞OÖ’<Õ fã¨∞HÀ=_»O F =∞Oz JÅ"å@∞, "Õ_"ç _Õ Qç Í, q∞`«OQÍ `«Q∞Æ
"≥∂`å^Œ∞Ö’ „ÉËHá± ê¶ ã¨∞ì fã¨∞HÀ=_»O „ÉËHá± ê¶ ã¨∞Öì ’ "≥ÚÅÔHuÎ# q`«<Î åÅ∞ HÍºÔ~@∞ì
Eºã¨∞#∞, "≥\@˜ |∞Öò ã¨∂Ñ¨ÙÖÏO\˜q „`åQÆ_O» , P~ÀQÆºHõ~O° Éè’[<åxH˜ =ÚO^Œ∞
XHõ QÆO@Ö’Ñ¨Ù h~°∞ „`åQÆ‰õÄ_»^Œ∞. Éè’[#O KÕ¿ã=ÚO^Œ∞ JkèHõOQÍ
=∂\Ï¡_@» O, #=fi@O ÖÏO\˜q KÕÜ∞« ‰õÄ_»^∞Œ . Éè’[#OÖ’ +¨„_»∞K«∞Å∞ LO_ÕÖÏ
K«∂ã¨∞HÀ"åe. KÕ^∞Œ , Ñ¨ÙÅ∞Ñ¨Ù, =QÆ~∞° Ñ¨^•~å÷Å∞ qkèQÍ fã¨∞HÀ"åe. Éè’[<åxH˜
=ÚO^Œ∞ Z@∞=O\˜ áêhÜ«∂Å∞ fã¨∞HÀ‰õÄ_»^∞Œ .
U^≥<· å Ñ¨^•~å÷xfl Éè∞í lOz# `«~åfi`« HõhãÖ =¸_»∞ QÆO@Å =º=kè
`«ÑÊ¨ Hõ W"åfie. Éè∞í lOKÕ@Ñ¨C_»∞, =∞#ã¨∞û#∞ UHÍ„QÆ`Q« Í LOz, PÇ¨~°O
uO>Ë r~°‚â◊H˜Î ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. Éè’[#O KÕÜ«∞QÍ<Õ x„^ŒáÈ=@O =∞Oz
Ñ¨ûúŒ HÍ^Œ∞, Éè’[#O KÕã#≤ `«~åfi`« ÑïQÔ `«_Î O» , |~°∞=ÙÅ∞ Z`«_Î O» ÖÏO\˜q
KÕÜ∞« ‰õÄ_»^∞Œ . #_»=_»O KåÖÏ =∞Oz Ñ¨ûúŒ Éè’[#O `«~åfi`« XHõ QÍ¡ã∞¨
=∞l˚QÆ „`åQÆ@O =∞Oz JÅ"å@∞. iÃÑO·¶ _»∞ #∂<≥Å∞ JkèHOõ QÍ "å_»‰Ωõ O_®,
^ŒOÑ¨Ù_»∞ aÜ«∞ºO "å_»_O» =Å¡ â◊s~åxH˜ 'a— HÍOÃÑ‰¡ Ωõ û JkèHOõ QÍ Åaèã∞¨ OÎ k.
ÃÑ|·¶ ~ü JkèHOõ QÍ L#fl QÀ^è∞Œ =∞Å∞, *Á#flÅ∞, ã¨[Å˚ ∞, ~åQÆ∞Å∞, "≥∞O`«∞Å∞,
"≥ÚHõ¯ *Á#flÅ∞ PÇ¨~° ^è•<åºÅ`À `«Ü«∂~°∞KÕã≤# =O@HÍÅ∞ "å_»@O
P~ÀQÆºHõ~O° . Jxfl ~°HÍÖˇ#· ‰õÄ~°Å∞, Ñ¨à√◊ §, P‰õΩ‰õÄ~°Å∞ JkèHOõ QÍ "å_®e.
á⁄@∞ì`À =O_ç# HÍÜ«∞QÆ∂~°Å∞ á⁄@∞ì fÜ«∞‰õΩO_®, ^Àã¨, c~°, ™⁄~°,
|OQÍà◊^Œ∞OÑ¨Å∞, HÍHõ~°HÍÜ«∞Å∞ HÀã≤ `«~åfi`« á⁄@∞ì fÜ«∞‰õΩO_® =O@
104
KÕÜ∞« _»O =∞Ozk. Jxfl ~°HÍÖˇ#· Ñ¨ÑC¨ Å#∞ á⁄@∞ì`À "å_®e. Éè’[#OÖ’
=ÚYºOQÍ "≥ÚÅHõÅ∞ =zÛ# ÃÑã¨~∞° ¡ â◊#QÆÅ∞ ÉÁ|ƒ~°∞,¡ ëê[~°∞, ^Àã¨HÍÜ«∞,
\Á=∂\ÏÅ ã¨ÖÏ_»∞û#∞ =ÚO^Œ∞QÍ ux, K«áêf QÍx ÖË^• J#fl=Ú u<åe.
LÑ¨C, #∂<≥Å∞ `«yOæ z "å_»@O P~ÀQÆºHõ~O° , "≥∞O`«∞Å∞ PÇ¨~°OÖ’ `«y#O`«
"å_»O_ç. "≥∞O`«∞Å∞ K«∂~°=‚ Ú „Ñü~ÀE Éè’[#=ÚÖ’ "å_ç`Õ P~ÀQÍºxH˜
_»Ü«∂Éˇ\ ©ãπ L#fl"åiH˜, ~°HõÎ=Ú#O^Œe K«ÔH¯~°#∞ `«yæã¨∞ÎOk. "≥ÚÅÔHuÎ#
"≥∞O`«∞Å∞ ÖË^• "≥∞O`«∞Å K«∂~°O‚ =O_ç# Ñ¨^•~å÷ÅÖ’ HõeÑ≤ "å_ç<å KåÖÏ
=∞Ozk. "≥∞O`«∞Å∞ `«y#O`« *Á#flÅ∞, QÀ^è∞Œ =∞Å`À HõeÑ≤ Ñ≤O_ç KÕ~ÚOz
"å_ç`Õ P~ÀQÆºHõ~O° . â◊s~åxH˜ HÍ=Åã≤# KÕ^∞Œ , =QÆ~∞° Ñ¨^•~å÷Å∞ `«ÑÊ¨ Hõ
"å_®e. ~°∞zH˜ „áê^è•#º`«xKÕÛ g\˜x Ñ¨ÓiÎQÍ qã¨‡iOK«_O» KÕ`<« Õ D ~ÀA
â◊s~° ~°∞QÆ‡`«Å‰õΩ Ö’<≥· ÉÏ^èŒÑ¨_»∞`«∞<åfl~°∞. JO^Œ∞ˆH „Ñü XHõ¯~°∞, PÇ¨~°
Ñ¨^•~å÷Å#∞ "å_»HOõ Ö’#∂, Éè’[# xÜ«∞=∂Å q+¨Ü∂« ÅÖ’, Éè’[#O KÕ¿ã
ã¨=∞Ü«∂xfl JkèQqÆ ∞OK«‰Ωõ O_® P~ÀQÍºxfl HÍáê_»∞HÀ"åe. g∞ P~ÀQÆºO g∞
KÕ`∞« Ö’¡<Õ J<Õ =∂@H˜ J~°O÷ W^Õ=∞i. `≥Å∞ûHÀO_ç, áê\ÕK«O_ç, P~ÀQÍºxfl
á⁄O^ŒO_ç.
`å*Ï P‰õΩ‰õÄ~°Å`À P~ÀQÆºO
`å*Ï P‰õΩ‰õÄ~°Ö’¡ áÈ+¨HÍÅ∞ q∞`«OQÍ L<åfl~Ú. J<å~ÀQÆºO`À
ÉÏ^èÑŒ _¨ Õ ~ÀQÆ∞Å‰õΩ K«H¯õ \˜ =∞O^Œ∞ bÑ¶E
π ºãπ. D bÑ¶E π ºãπ ZÑ¨C_»∂ ¢QÔ O· _£
KÕÜ∞« _»O HõO>Ë, áê`« Ñ¨^`úŒ ∞« ÅÖ’ ~°∞z K«H¯õ QÍ ~°ãO¨ fÜ«∞_»O =∞Oz Ñ¨ûúŒ .
ÃÑ·QÍ `å*ÏQÍ LO@∞Ok. P~ÀQÍºxH˜ =∞Ozk. P‰õΩ‰õÄ~°Å∞ ¿Ñ^Œ"å~°∞
uO\Ï~°∞ ^èxŒ ‰õΩÅ∞ u#‰õÄ_»^#Œ fl Jaè„áêÜ«∞O LOk. Wk `«ÑC¨ =∞# â◊s~åxH˜
HÍ=Åã≤# HÍºe¬Ü∞« O, W#∞=Ú, q∞#~°Öòû q@q∞#∞¡ JOkOKåe. KÒHõQÍ
ÅaèOKåe. P‰õΩ‰õÄ~°Å∞ „Ñü~ÀE F P‰õΩ‰õÄ~° Ñ¨ÑC¨ , K≥\ fl© ‰õÄ~°Å∞QÍ
"å_»∞HÀ=_»O, ~˘>ì̌Ö’¡ ‰õÄ_® áêÅ‰õÄ~°, `À@‰õÄ~°, H˘uÎg∞~°#∞ "å_ç ‰õÄ_®
Ñ¨~À\ÏÅ∞ KÕã∞¨ H˘O>Ë ZO`À P~ÀQÆºO. PÇ¨~°OQÍ<Õ HÍ‰õΩO_® JO^•xH˜
‰õÄ_® P‰õΩ‰õÄ~°Å∞ Ñ¨xH˜ =™êÎ~Ú. Jn D z\Ï¯ "≥·^ŒºOÖ’ WÑ¨Ù_»∞ U
P‰õΩ‰õÄ~° ZÖÏ =∞# P~ÀQÍºxfl HÍáê_»∞`«∞O^À `≥Å∞û‰õΩO^•O.
áêÅ‰õÄ~° uO>Ë, ^ÕÇ¨xfl `«yæOz, K«Å¡Ñ¨~°∞ã¨∞ÎOk. =¸„`«OÖ’
=∞O@Å#∞ áÈQ˘_»∞`«∞Ok. â◊#QÍ‰õΩ ‰õÄ~° ZO`À ~°∞zQÍ LO@∞Ok,
r~°â‚ H◊ xÎ̃ ÃÑOK«∞`«∞Ok.
105
=ÚÅ¡Oy P‰õΩ‰õÄ~° <Õ„`« ~ÀQÍÅ#∞ #tOÑ¨KãÕ ∞¨ OÎ k. HõO~î=° Ú, =Ú‰õΩ¯
~ÀQÍÅ‰õΩ =∞Oz =∞O^Œ∞.
=∞Oz Ñ¨„u P‰õΩÖ’ HõëêÜ«∞=Ú ÃÑ\ì̃ ¿ãq¿ãÎ =¸~°Û~ù Ày JÑ¨™ê‡~°Hõ
ã≤u÷ áÈ`«∞Ok.
‰õΩÑ≤Ê\Ï‰õΩ#∞ #∂i ~°™êxfl JiHÍà◊§Ö’¡ U~°Ê_Õ P<≥ÅÃÑ· Ñ¨@∞ì "Õ¿ãÎ
Hõiy áÈ`å~Ú. K«~‡° ãÖ~°H} ∆õ HÀãÖ, `À@‰õÄ~° ~°ãO¨ ~Ô O_»∞ ã¨∂Ê#∞¡,
x=∞‡~°ãO¨ , 1/2 ã¨∂Ê#∞ Jhfl HõeÑ≤# q∞„â◊=∂xfl HõeÑ≤ =∞™ê*ò KÕ¿ãÎ
K«~‡° O HÍOu=O`«OQÍ LO@∞Ok.
"≥∞Ou P‰õΩefl ~°∞aƒ `«Å‰õΩ Ñ¨\ Oì˜ z, 25 xIIÅ `«~∞° "å`« `«Å™êfl#O
KÕ¿ãÎ Hˆ â◊ ãÖÑ¨^#Œ ∞ HÍáê_»∞HÀ=K«∞Û.
=O_ç# =O@HÍxfl JÅOHõiOK«∞HÀ=\ÏxH˜ H˘uÎg∞~° "å_»`åO.
q@q∞#∞¡ , Yx[ Å=}ÏÅ∞<åfl~Ú. ~° H õ Î Ç ‘ Ï #`« # ∞ `« y æ ã ¨ ∞ Î O k.
H©"∂≥ ^ä~≥ Ñ° =‘ Å¡ Hõe#æ #+ì̈O `«yOæ K« _®xH˜ =∞Ozk. ~°H<Îõ åàÏÖ’¡x
P@OHÍÅ#∞ `˘ÅyOK«_O» Ö’ H˘uÎg∞~° LÑ¨Ü∂≥ QÆ Ñ¨_∞» `«∞Ok.
*Ï=∞ P‰õΩ~°™êxfl hà◊§Ö’¡ HõeÑ≤ ~ÀA‰õΩ =¸_»∞™ê~°∞¡ <À\’¡ "Õã∞¨ H˘x
Ñ¨ÙH˜¯o¿ãÎ ^ŒO`«HÜ ∆õ ∞« O ~å^Œ∞, LO>Ë #Ü«∞=∞=Ù`«∞Ok.
|K«Ûe =∞# <≥KÛ≥ e. „Ñü~ÀE |K«Ûe P‰õΩ‰õÄ~° uO>Ë, ~°ãO¨ „`åy#,
=∞Å|^ŒHú Oõ ã¨=∞ã¨º LO_»^∞Œ . ÃÑ`· º« , Hõáê¶ xfl `«yãæ ∞¨ OÎ k.
Ñ¨Ùn<å ~°ãO¨ , x=∞‡~°ãO¨ `À<Õ ã¨=∞áêà◊§Ö’¡ HõeÑ≤ „`åy`Õ Jr~°Ñ‚ Ù¨
W|ƒO^Œ∞ Å∞O_»=Ù.
J~°QÍ¡ã∞¨ `«∞Åã‘ ~°ãO¨ Ö’ XHõ \© ã¨∂Ê<£ `Õ<≥ HõeÑ≤ „`åy`Õ, H˜_flô Ö’
L#fl ~åà◊√§ Hõ~∞° QÆ∞`å~Ú.
HÍºÉËr P‰õΩefl ÉÏQÍ „Hõ+π KÕã,≤ #∞k\˜ g∞^Œ P=Ú^Œxú LOK«O_ç
`«Å<˘Ñ≤Ê „Hõ=∞OQÍ `«yáæ È`«∞Ok.
"Õáê‰õΩÅ HõëêÜ«∞O ~°HõÎOÖ’x +¨µQÆ~ü#∞ `«yæã¨∞ÎOk. Hõ_»∞Ñ¨ÙÖ’x
Ñ¨Ù~°∞QÆ∞Å∂ #t™êÎ~Ú. ^Œ∞~åfiã¨# x"åi "Õáê‰õΩÅ ~°ãO¨ F HõÑC¨
„`åy`Õ KåÅ∞ `«ˆQæ^•HÍ. QÀ^èŒ∞=∞ QÆ_ç¤ P‰õΩÅ ~°ãÖ a.Ñ≤. +¨µQÆ~ü
H˘Öˇ¢™êìÖò#∞ xÜ«∞O„uã¨∞ÎOk. n~°… K«~°‡ "åº^èŒ∞Å#∞ x"åiã¨∞ÎOk.
ã¨~fi° ~ÀQÆ x"åi}˜ (Green Blood)QÍ ¿Ñ~°∞ á⁄OkOk.
106
"å=Ú P‰õΩÅ`À \© „`åy`Õ [Å∞|∞ #Ü«∞O J=Ù`«∞Ok. JO^Œ∞Ö’
`Õ<,≥ x=∞‡HÍÜ«∞ HõeÑ≤ W¿ãÎ W+ì̈OQÍ „`åQÆ∞`å~°∞.
‰õÄ~°Å#∞ P=#∂<≥`À =O_ç`Õ P =∞*ÏÜÕ∞ "Õ~°∞. P"åÅ™ÈÑ¨Ù U
=O@HÍxÔH<· å ~°∞z =ã¨∞OÎ k.
=∞Öˇ¡ P‰õΩÅ#∞ <ÕuÖ’ "Õ~ÚOz, "å\˜x <À\˜Ö’x Ñ¨Ùà◊§g∞^Œ zQÆ∞à◊§
g∞^Œ HÍ¿ãûÑ¨Ù LOz`Õ, `«~åfi`« #q∞e „q∞Oy`Õ, <À\˜Ö’x Ñ¨Ùà◊√§
=∂xáÈ`å~Ú.
zO`å‰õΩ#∞ â◊√„ÉèOí QÍ Hõ_yç , h~°∞ HõeÑ≤ #∂i, ~°ãO¨ fã≤ JO^Œ∞Ö’
=∞l˚QÆ HõeÑ≤, ~Ô O_»∞Ñ¨Ó@ÖÏ PÇ¨~åxH˜ =ÚO^Œ∞QÍ ¿ãq¿ãÎ 40 ~ÀAÖ’¡
Ju=¸„`«O Ç¨ÏiOK«∞‰õΩáÈ`«∞Ok.
L`«~Î̂ }˜ P‰õΩ‰õÄ~°#∞ =O_»∞H˘x uO>Ë, ~°HÎõ "≥ÚÅÅ∞ `«Q∞Æ `æ å~Ú.
ÑüÎ P‰õΩÅ∞ `≥zÛHõ_yç #∂i ~°ãO¨ fã≤, =_»áÈã≤, ~Ô O_»∞Ñ¨Ó@ÖÏ F
z#flHõÑ¨C ~°Oã¨ fã≤ uO>Ë lQÆ@ qˆ~K«<åÅ∞ `«yæáÈ`å~Ú. K«~°‡
"åº^èŒ∞Å∞~å=Ù.
K«O\˜ Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ =KÕÛ [Å∞|∞H˜, `«=∞Åáê‰õΩ‰õΩ J=Ú^ŒO ~åã≤ "Õ_ç
ÃãQÆ‰Ωõ ÃÑ\˜,ì ~˘=Ú‡ÃÑ#· ÖËHõ `«ÅÃÑ#· Ñ¨@∞ìÖÏ "Õ¿ãÎ [Å∞|∞ `«Q∞Æ `æ ∞« Ok.
Hõi"Õáê‰õΩ ~°™êxfl ~Ô O_»∞ Ñ¨Ó@Å∂ F J~°HÑõ C¨ „`åQÆ∞`«∞O>Ë q@q∞#∞
''Z—— Åaèã∞¨ OÎ k. Hõà√◊ § ÉÏQÆ∞O\Ï~Ú. "≥O„@∞HõÅ∞ ÉÏQÍ ÃÑ~°∞QÆ∞`å~Ú.
q+¨ Ñ¨^•~å÷Å#∞, HõÅ∞+≤`« Ñ¨^•~å÷Å∞ u#fl@∞¡ J#∞=∂#OQÍ L#flÑ¨C_»∞
HÍHõ~å‰õΩx =O_»∞H˘x uO>Ë q~°∞QÆ∞_»∞QÍ ÉÏQÍ Ñ¨xKÕã¨∞ÎOk.
("åO`«∞Öˇ<· å, qˆ~K«#O J~Ú<å ÉèÜ í ∞« Ñ¨_H» Oõ _ç).
P= #∂<≥Ö’ QÀiO\Ï‰õΩ#∞ "Õã≤ =∞~°QHÆ Íz, K«ÖÏ¡~åHõ F ã‘™êÖ’
=_»Q\Æ ì˜ xÅfi LOK«∞H˘x `«Å‰õΩ „Ñü~ÀE ~åã¨∞‰õΩO@∞O>Ë "≥O„@∞HõÅ∞
X`«∞QÎ Í, =∞O^ŒOQÍ ÃÑ~°∞QÆ∞`å~Ú.
"å`« `«`«Î fiO QÆÅ"å~°∞ L^ŒÜ«∞O P‰õΩ‰õÄ~°Å∞, `Õ<≥=Å¡ `«Ü«∂~°∞
KÕÜ∞« |_ç# h~°∞ „Ñü k#=Ú „`åˆQ JÅ"å@∞ KÕã∞¨ H˘O>Ë, "å`«`Î« fi=Ú
LÑ¨â◊=∞#=∞QÆ∞#∞.
Jxfl P‰õΩ‰õÄ~°Å∞ (JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ LO_Õ) HõeÑ≤, q∞iÜ«∂Å∞, rÅHõ„~°,
P"åÅ∞ "≥∞O`«∞Å∞ `«y#O`« "Õã,≤ u~°Q=Æ ¸`« "Õã,≤ =∞iyOz, K«ÖÏ¡iÛ#
h\˜x „`åQÆ_O» =Å¡ â◊s~° K«~‡° P~ÀQÆºO "≥∞~°∞QÆ=Ù`«∞Ok.
107
J~°∞#˚ =$HõÑ∆ Ù¨ P‰õΩÅ∞ ZO_»É\ˇ ,ì˜ #∂i Ñ¨k „QÍ=ÚÅ∞ ÉÏ^ŒO áêÅ∞,
3 ÉèÏQÆO h~°∞ HõeÑ≤ =∞iyOz ã¨QOÆ JÜ«∂ºHõ =_»H\õ ì˜ L^ŒÜ∞« O,
™êÜ«∞O„`«O F z#flHõÑC¨ „`åy`Õ, QÆ∞O_≥ [|∞ƒÅ‰õΩ ÃÑ\Õì k ¿Ñ~°∞.
n<Õfl J~°∞#˚ H©~∆ á° êHõO JO\Ï~°∞.
=∞Å|^ŒH ú ÍxH˜, ã¨∞Yqˆ~K«<åxH˜ =Ú#QÍ‰õΩ‰õÄ~° K«H¯õ \˜ ã¨=∂^è•#=Ú.
u~°∞=∞ÅÖ’ ÅaèOKÕ Ñ¨~¡° „Ñ¨™ê^ŒO (ãÖr=x P‰õΩ) uO>Ë, ^ÕÇÏ¨ OÖ’x
Jxfl ~ÀQÍÅ∞ <åâ◊#=∞=Ù`å~Ú.
„Ñ¨H$õ u =~°„Ñ¨™ê^•Öˇ# · PÜ«∂ |∞∞`«∞=ÙÖ’¡ ÅaèOKÕ P‰õΩ‰õÄ~°Å∞ `«ÑÊ¨ Hõ
"å_®e. JO^Œ∞ˆH =∞#‰õΩ PÜ«∂ |∞∞`«∞=ÙÖ’¡ =∂„`«"Õ∞ ÅÉèíºO
J=Ù`å~Ú. K«H¯õ QÍ JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ LO_Õ P‰õΩ‰õÄ~°Å`À Ñ¨ÑC¨ , K≥\ fl© ,
Hõ\òÖ\ˇ ò =∞iÜ«Ú ã¨∂Ñ¨ÙQÍ, qq^èŒ s`«∞Ö’¡ "å_ç g∞ P~ÀQÍºxfl JO^•xfl
ãÖ~°H˜∆OK«∞HÀO_ç.
B+¨^•è xH˜ Ñ¨xH˜ ~åx P‰õΩ <≥"· ^Õ •ºxH˜ Ñ¨xH˜~åx ÑÖ_»∞ D ã¨$+≤Öì ’<Õ ÖË^∞Œ .
ÃÑ^Œ=ÙÅ P~ÀQÍºxH˜!
JO^Œ"∞≥ #ÿ =ÚMÏxH˜ S„É’ãπ, Hõà§◊ H˜ JO^ŒKO« ^•ÅkÌ K«H¯õ \˜ ÉÁ@∞ì
ÃÑ@∞ì‰Ωõ #flO`« =∂„`å# g∞ =Ú™êÎ|∞ Ñ¨ÓiÎHÍÖË^∞Œ . ÃÑ^Œ=ÙÅ‰õΩ ‰õÄ_® HÍãÎ̈
~°OQÆ∞ Ñ¨Óã≤ "≥∞~°∞QÆ∞Å∞ kkÌ`,Õ =ÚYO =∞iO`« HÍOu`À "≥eyáÈ`«∞Ok.
JO^ŒOQÍ, PHõ~¬° }©Ü∞« OQÍ HõxÊOK«_O» Ö’ ÃÑ^Œ=ÙÅ áê„`« ZO`À LOk.
z#fláê\˜ *Ï„QÆ`ÅÎ« `À z~°∞#=Ùfix =∞iO`« P#O^ŒÉiíè `«OQÍ =∂~°∞ÛHÀ=K«∞Û,
z~°∞#=ÙfiÅ∞ zOkOK«=K«∞Û. #Å∞æiÖ’H˜ Ñÿe#, ZO_çáÈ~Ú# ÃÑ^Œ=ÙÅ`À
"≥à§◊ _»O ã≤Q∞Æ Qæ Í, zHÍ‰õΩQÍ LO@∞Ok. ÃÑ^Œ=ÙÅ∞ WÖÏ ã¨_e» áÈ=\ÏxH˜ HÍ~°}O
`Õ=∞ `«QÆæ@"Õ∞. â◊s~°OÖ’ W`«~° ÉèÏQÍÅÖ’ K«~°‡O `Õ=∞#∞ HÀÖ’Ê`Õ,
=∂~Úâ◊Û~Ô [· ~ü, HÀÅ∞¤ „H©=Ú, ÃÑ^Œ=ÙÅH˜ JO_£ ÉÏ"£∞ `«ÑÊ¨ xãï ~åÜ«∂e.
=ÚYºOQÍ K«eHÍÅOÖ’ ÃÑ^Œ=ÙÅ∞ KåÖÏ #ëêìxH˜ QÆ∞~“`å~Ú. Ñÿe, =_çe,
ZO_çáÈ~Ú ~°HOÎõ =ã¨∞OÎ k. XHÀ¯™êi Ñ¨ÙO_»∞¡ Ñ¨_`» å~Ú. JO^Œ∞Hˆ ÃÑ^Œ=ÙÅ∞
ãÖ~°H} ∆õ `«ÑÊ¨ Hõ WO\’¡ KÕã∞¨ HÀ"åe.
ÃÑ^Œ=ÙÅ∞ `Õ=∞QÍ LO_®ÅO>Ë „Ñü~ÀA 6-7 b@~°¡ h~°∞ qkèQÍ
„`åQÍe. `å*Ï ‰õÄ~°QÍÜ«∞Å∞, Ñ¨à√◊ § `«ÑÊ¨ ‰õΩO_® fã¨∞HÀ"åe.
Ñÿe# ÃÑ^Œ=ÙÅ‰õΩ ÃÑ„\’eÜ«∞"£∞`À KÕã# ≤ eÑπÉÏ"£∞ûx "å_»@O HõO>Ë
ã¨ÇÏ¨ [ L`«Ê`«∞ÅÎ #∞ "å_»@O =∞Ozk.
108
ZO_»Ö’H˜ "≥àı§ =ÚO^Œ∞ ÉÏQÍ Ñÿe# ÃÑ^Œ=ÙÅ‰õΩ Hõ~°∂Ê~°O,
Ñ¨KÛ« Hõ~∂° Ê~°O`À KÕã#≤ eÑπÉÏ"£∞ûx =∂„`«"∞Õ "å_ç`Õ `«fi~°QÍ Ñ¨Q∞Æ à◊√§
=∂Ü«∞"≥∞ÿ ã¨∞xfl`«OQÍ `«Ü∂« ~°∞ J=Ù`å~Ú.
á⁄_çÉÏi# ÃÑ^Œ=ÙÅÃÑ· ÉÁáêÊ~Ú ÑÖ_»∞ QÆ∞A˚#∞ W~°"·≥ xq∞ëêÅ∞
LOz, `«~åfi`« â◊√„ÉèOí KÕã∞¨ HÀO_ç.
QÆ∞ÖÏc ~ˆ ‰õΩefl #∂i, ÃÑ^Œ=ÙÅ‰õΩ Ñ¨\ Oì˜ K«O_ç. nx=Å¡ ã¨∞xfl`«OQÍ#∂,
K«H¯õ \˜ ~°OQÆ∞ =ã¨∞OÎ k.
~å„u Ñ¨_»∞‰õΩ<Õ =ÚO^Œ∞ c\ò~°∂\ò ~°ãÖ ~åã¨∞‰õΩO>Ë JO^ŒOQÍ
=∂~°∞`«∞Ok.
eÑπãHì≤ ± "Õã∞¨ ‰õΩ<Õ =ÚO^Œ∞ ã¨<£ „ã‘¯<£ Ö’+¨<£ `«ÑÊ¨ xãïQÍ ~åã¨∞HÀ"åe.
¢_·≥ eÑπ L#fl"å~°∞ =ÚO^Œ∞ eÑπÉÏ"£∞ ~åã¨∞HÀ=_»O =∞iÛáÈ‰õÄ_»^∞Œ .
ÃÑ^•Å∞ Ñÿe`Õ ~Ô O_»∞ K«∞Hõ¯Å y¡ãi¨ <£Ö’ ~Àãπ "å@~ü HõeÑ≤ ~åÜ«∞O_ç.
PÅ‡O_£ P~ÚÖò { H˘|ƒi#∂<≥ { y¡[i<£ ã¨=∞áêà◊§Ö’¡ HõeÑ≤, "å~åxH˜
3-4 ™ê~°∞¡ ~åã¨∞OÎ >Ë, ÃÑ^Œ=ÙÅ #Å∞Ñ¨Ù `«Q∞Æ `æ ∞« Ok.
ÃÑ^•Å‰õ Ω ¿Ñi<≥ ~ ÚºQÍh ÉÏ^Œ O #∂<≥ ~åã¨ ∞ Î O >Ë , „Ñ¨ u ~ÀE
Ñ¨Óã¨∞HÀÉ’ÜÕ∞ =ÚO^Œ∞, ÃÑ^•Å∞ P~ÀQÆºOQÍ LO\Ï~Ú.
Ñÿe# ÃÑ^•Å‰õΩ "ålÖˇ<· £ "å_ç<å =∞Oz^Õ.
ÃÑ^Œ=ÙÅ ãÖ~°H} ∆õ XHõ¯ ~ÀAÖ’ [iˆQ Ñ¨x HÍ^Œ∞. „Hõ=∞|^ŒOú QÍ `«y#
*Ï„QÆ`ÅÎ« ∞ fã¨∞HÀO_ç. P~ÀQÆº"≥∞#ÿ ÃÑ^Œ=Ùefl JO^ŒiÖ’ „Ñ¨`ºÕ HõOQÍ
xÅÉˇ_»`å~Ú.
x„^Œ`À P~ÀQÆºO
„Ñ¨ u "åiH© x„^Œ á ÈÜÕ ∞ ã¨ = ∞Ü« ∂ Å∞O\Ï~Ú. ~å„u x„^Œ
P~ÀQÆºHõ~"° ∞≥ #ÿ k. Ñ¨Q\Æ ˜ Ñ¨Ó@ x„^Œ P~ÀQÍºxH˜ =∞Ozk HÍ^Œ∞. J<å~ÀQÆºOQÍ
L<åfl ãïQÍ x„^Œ Ñ¨@^ì ∞Œ . Ñ¨_∞» H˘#fl „Ñü"å~°∞ x„^ŒáÈ~°∞. Ñ¨_∞» H˘#fl "≥O@<Õ
x„^ŒÑ¨@ì^Œ∞. x„^Œ Ñ¨_ç`Õ<Õ iÖÏ‰õΩû_»∞QÍ LO@∞Ok. Wk JO^•xˆH HÍHõ
P~ÀQÍºxH©, u#fl PÇ¨~°O r~°O‚ J~°Q_Æ ®xH˜ x„^Œ KåÖÏ J=ã¨~O° . „Ñ¨f
J=Ü«∞==¸ Ñ¨ÓiÎQÍ q„âßOu fã¨∞H˘O@∞Ok. HÍ|\˜ì „Ñüx`«º=Ú
x„^ŒáÈ=@O =∞Ozk. x„^Œ#∞ _»|∞ƒ`À H˘#ÖË=Ú, Ñ¨~∞° Ñ¨Ù#∞ H˘#∞HÀ¯=K«∞Û
~å„u x„^ŒÖHË áõ È`Õ "≥ÚÇ¨ÏO`å Ñ‘‰Ωõ ¯áÈ~Ú, Hõà√◊ § Ö’`«∞‰õΩáÈ~Ú HõO\˜ K«∞@∂ì
109
#Å¡QÍ Kå~°Å∞ =KÕÛ J=HÍâ◊ =ÚOk. XHõ¯~ÀA x„^ŒáÈHõáÈ`Õ<Õq∞?
J#∞‰õΩO\Ï"Õ∞ HÍh, x„^ŒH˜QÆÅ =∞Ç¨Ï`«Î~° â◊HÎ̃ J@∞=O\˜k. Ñ¨_»∞HÀ=@O
"Õ~∞° , x„^ŒáÈ=@O "Õ~∞° . Ñ¨_∞» H˘#fl „Ñ¨f"å~°∞ x„^ŒáÈ~°∞. Ñ¨_∞» ‰õΩ#fl "≥O@<Õ
x„^ŒÑ@ ¨ ^ì ∞Œ ‰õÄ_® â◊s~°OÖ’ U^≥<· å ÉÏ^è,Œ ~ÀQÆO L#fl x„^Œ ~å^Œ∞. JO^Œ∞Hˆ
J<åfl~°∞ ÃÑ^ŒÅÌ ∞ x„^Œ ã¨∞Y"≥∞~°∞QÆ^∞Œ - PHõe ~°∞z Z~°∞QÆ^∞Œ Jx. â◊s~°O
P~ÀQÆºOQÍ LO>Ë<Õ JO^•xfl HÍáê_»∞HÀQÆÅO â◊s~° P~ÀQÍºxH˜ HÍ=Åã≤#
PÇ¨~°O, q@q∞#∞¡, áÈ+¨HÍÅ∞, ^•xH˜ `«y# "åºÜ«∂=∞O (Ñ¨x L#flÑ¨C_Õ
W=hfl LÑ¨Ü∂≥ QÆO. W=hfl ã¨„Hõ=∞"≥∞#ÿ Ñ¨ûúŒ Ö’, ã¨„Hõ=∞ suÖ’ ãÔ̈~#· "ÕàÖ◊ ’
fã¨∞H˘#flÑ¨C_Õ â◊s~°O P~ÀQÆºO`À LO@∞Ok ã¨Ô~·# "Õà◊Ö’ x„^ŒáÈ=_»O
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. K«H¯õ \˜ x„^Œ‰Ωõ K«H¯õ \˜ z\Ï¯Å∞ `≥Å∞û‰õΩO^•O.
=∞ÖˇÅ ¡ ∞ "Õã≤ HÍz# #∂<≥#∞ #∞k\˜ÃÑ· ~åã¨∞‰õΩO>Ë, `«Å<˘Ñ≤Ê `«yæ
K«H¯õ \˜ x„^Œ Ñ¨_∞» `«∞Ok.
*ÏlHÍÜ«∞‰õΩ ^•~°O Hõ\ ì̃ z#flÑ≤ÅÅ ¡ ‰õΩ "≥∞_»Ö’ "Õ¿ãÎ "Õà‰◊ Ωõ Ç¨~ÚQÍ
x„^ŒáÈ`å~°∞.
x„^Œ ãïQÍæ áÈHõáÈÜ«∞<å, HõOÑ¨Óº@~ü ^ŒQÆæ~° Z‰õΩ¯= Ñ¨x KÕã≤#,
PO^Àà◊# K≥Ok<å, J~°~÷ å„u =~°‰Ωõ \˜.q. K«∂ã≤# Hõà§◊ K«∞@∂ì #Å∞Ñ¨Ù
KåÖÏ HÍ~°}ÏÅ =Å¡ =ã¨∞OÎ k. Hõà§◊ „HÕ^Œ #Å∞Ñ¨Ù Kå~° LO>Ë, =ÚY
™œO^Œ~º° O `«Q∞Æ `æ ∞« Ok. Ñ¨Ùn<å~°ãO¨ , H˘xfl K«∞Hõ¯Å x=∞‡~°ãO¨ , @=∂\Ï
~°ãO¨ HõeÑ≤ ~å¿ãÎ #Å∞Ñ¨Ù `«Q∞Æ `æ ∞« Ok.
g∞~°∞ HõOÑ¨Óº@~ü =ÚO^Œ∞ Z‰õΩ¯= ¿ãÑ¨Ù ‰õÄ~°∞Ûx LO>Ë, „Ñü
J~°QÆO@‰õÄ g∞ Hõà◊§#∞ XHõ¯™êi =¸ã≤, iÖÏ‰õΩû J~Ú =∞m§
Ñ¨xKÕã¨∞HÀO_ç.
á⁄#flQÆO\˜‰Ä õ ~°, ÖË`« =Ú#QÍ‰õΩ, HÍºÔ~\ò, `À@‰õÄ~° ÉÁáêÊ~Ú g∞
PÇ¨~°OÖ’ `«ÑÊ¨ Hõ KÕ~Û° O_ç.
ã¨∞Y x„^Œ HÀãÖ Ü«∂Ñ≤Öò, *Ï=∞, |OQÍà◊^∞Œ OÑ¨, HÍºÔ~@∞ì, `À@‰õÄ~°
~°™êÅ#∞ HõeÑ≤ ~ÀE ™êÜ«∞O„`«O S^Œ∞ QÆO@Å‰õΩ fã¨∞H˘O>Ë, ZO`«\ ˜
x„^ŒÖxË "åi<≥<· å ^Œ∂~°O KÕã∞¨ OÎ k.
x„^ŒÖËq∞`À ÉÏ^èŒÑ¨_Õ"å~°∞ P=#∂<≥#∞ JiHÍeH˜ ÖËÑ¨#OQÍ ~å¿ãÎ
Ô~O_»∞ áê^•Å‰õΩ, J~°KÕ`«∞Å‰õΩ ~åã¨∞H˘x Ñ¨_»∞‰õΩO>Ë ÉÏQÍ
x„^ŒÑ¨_»∞`«∞Ok.
110
x„^ŒÖqË ∞`À ÉÏ^èÑŒ _¨ "Õ å~°∞ Ñ¨_∞» ‰õΩ<Õ=ÚO^Œ∞ XHõ QÍ¡ã∞¨ h\˜Ö’ ~Ô O_»∞
K≥OKåÅ `Õ<≥ HõeÑ≤ „`åy`Õ x„^Œ ÉÏQÍ Ñ¨_∞» `«∞Ok.
"≥Å∞¡ex¡ ÉÏQÍ #∂<≥Ö’ "Õ~ÚOz J#flOÖ’ HõÅ∞Ñ¨ÙH˘x uO>Ë ~å„uà◊√§
K«H¯õ QÍ x„^ŒÑ_¨ ∞» `«∞Ok.
"≥ÚÅÔHuÎ# yO[Å∞ u#O_ç. Ñ¨zÛHÍÜ«∞‰õÄ~°Å∞ ã¨ÖÏ_»∞û, bÑ¶E π ºãπ
„`åQÆ_O» =Å# K«H¯õ QÍ x„^ŒÑ_¨ ∞» `«∞Ok.
K«~‡° P~ÀQÍºxH˜
=∞# K«∞@∂ì L#fl HÍÅ∞+¨ºO`À ‰õÄ_ç# "å`å=~°}O, "åºkè HÍ~°H"õ ∞≥ #ÿ
J<ÕHõ ~°HÍÅ ã¨∂Hõ;„H˜Ü∞« Å∞ J#∞Hõ}∆ O =∞#g∞^Œ "å\˜ ^Œ∞¢+Ê¨ ÉèÏ"åxfl K«∂Ñ≤ã∞¨ OÎ
\Ï~Ú. =∞#O fã¨∞‰õΩ<Õ PÇ¨~°O "≥Ú^ŒÅ∞, ^èiŒ OKÕ =¢™êÎÅ ^•HÍ, â◊s~°
â◊√„Éè`í ‰« Ωõ LÑ¨Ü∂≥ yOKÕ ™œO^Œ~º° ™ê^è#Œ Å∞, =Ú#flQÆ∞"å\˜ Ñ¨@¡ HÍã¨Î J=QÍÇ¨Ï#
Hõeæ LO>Ë, =∞Ç≤Ïà◊Å∞ K«~‡° ãÖ~°H} ∆õ Ö’ =∞ixfl *Ï„QÆ`ÅÎ« ∞ fã¨∞HÀ=_®xH˜
b#=∞=Ù`«∞Ok. H˘xfl B+¨^•è Å∞ "å_»HOõ , áÈ+¨HÍÇ¨~°Ö’ÑÖ, ZO_À¢HÔ ã· <¨ £
„QÆOkä "åº^è∞Œ Å∞, H˘xfl n~°H… ÍeHõ "åº^è∞Œ Å∞ =Åã¨ K«~‡° OÃÑ· #Å¡=∞K«ÛÅ∞ U~°Ê_»∞
`«∞O\Ï~Ú. e=~ü, „¿ÑQÆ∞Å ^ÀëêÅ =Å# n~°H… ÍÅOQÍ qˆ~K«<åÅ`À ÉÏ^èÑŒ _¨ Õ
"åiH˜ PÇ¨~°OÖ’ =∂Oã¨H$õ `«∞ÅÎ ∞. K«~‡° O l_»∞Q¤ Í LO_Õ"åiÖ’ Ãã#· Ãã\· ã˜ `π À
ÉÏ^ŒÑ_¨ "Õ åiÖ’ ‰õÄ_® â◊s~°OÃÑ· =∞K«ÛÅ∞ U~°Ê_»=K«∞Û#∞. =∞#O LÑ¨Ü∂≥ yOKÕ
„H©=ÚÅ∞, ÃãO@∞¡, ÃÇÏ~Ú~ü_Å·≥ „Ñ¨ÉÏè =O =Å# ‰õÄ_® â◊s~°O g∞^Œ JÅs˚,
=∞K«ÛÅ∞, Wi>Ë+<¨ ,£ =∂#ã≤Hõ =uÎ_ç =Å¡ ‰õÄ_® U~°Ê_»=K«∞Û#∞.
â◊s~åxH˜ K≥=∞@ Ñ¨@xì =fi_»O ZO`À J=ã¨~O° . â◊s~°ÑÙ¨ LëÈ‚„QÆ`«
xÜ«∞O„`«} ‰õÄ_® K«~°‡O ^•fi~å<Õ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. K«~°‡OÖ’ LO_Õ ¿ãfi^Œ
„QÆO^è∞Œ Å∞, ã≤fl+ì̈ „QÆO^è∞Œ Å∞ J<Õq "å\˜ ™ê=Ú ^•fi~å K«~‡° OÃÑ· „Ñ¨ÉÏè "åxfl
K«∂Ñ¨Ù`å~Ú. =∞#O u<Õ =∞™êÖÏÅ∞, LÑ¨C, HÍ~°O, Ñ¨ÙÅ∞Ñ¨Ù =Å¡ â◊s~°=∞O`å
K≥=∞@ Ñ¨_∞» `«∞Ok. D ¿ãfi^Œ „QÆO^è∞Œ Å #∞O_ç =KÕÛ K≥=∞@, ã≤flQÆú „QÆO^è∞Œ Å
#∞O_ç =KÕÛ 'ã‘|"Õ∞— J<Õ „^Œ"åxH˜ ã¨∂Hõ; „H˜=ÚÅ#∞ #tOÑ¨*¿Ë ã QÆ∞}O
LOk. nx =Å#<Õ =∞# â◊s~åxH˜ ~°H} ∆õ HõÅ∞æ`ÀOk. Ü«∂O„uHõ r=#OÖ’
HÍÅ∞+¨ º HÍ~° H ÍÅ∞ #∞O_ç =ÚYºOQÍ "åÜ« Ú =º HÍÅ∞+¨ º O #∞O_ç
`«ÑÊ≤ OK«∞HÀ=_»O KåÖÏ Hõ+Oì¨ . D "åÜ«Ú=º HÍÅ∞+¨º HÍ~°}ÏÅ =Å# =∞#
K«~å‡xH˜ Ç¨x [~°∞QÆ∞`«∞Ok. ™ê^è•~°}OQÍ ~°H~õ H° ÍÅ ~°™êÜ«∞<åÅ`À `«Ü∂« ~Ô #·
111
áœ_»~∞° ,¡ ™êflÅ∞, ëêOÑ¨ÙÅ∞, ¿Ñã¶ "π å+πÅ∞ "å_»∞`«∞O\Ï~°∞. HÍh, Jq "Õ∞Å∞
KÕÜ∞« _»O HõO>Ë Ç¨xKÕÜ∞« _®xˆH P™ê¯~°O LOk.
„Ñ¨H$õ u =∞#‰õΩ „Ñ¨™êkOz# ã¨ÇÏ¨ [ ã≤^"úŒ ∞≥ #ÿ =ã¨∞=Î ÙÅ#∞, Ñ¨^•~å÷Å#∞
"å_»@O =Å# K«~‡° P~ÀQÍºxH˜ ™œO^Œ~åºxfl ÃÑOK«_®xH˜ ZO`À LÑ¨Hiõ ™êÎ~Ú.
„Ñ¨H$õ u ã≤^"úŒ ∞≥ #ÿ =#=¸eHõÅ`À `«Ü∂« ~Ô #· , ã¨fiÜ«∞OQÍ =∞#O KÕã∞¨ H˘O>Ë
WO\’¡ P P#O^Œ"∞Õ "Õ~∞° . â◊s~° KèåÜ«∞ ÃÑiy K«~‡° O =∞$^Œ∞`åfixfl ãÖ`«iOK«∞
‰õΩO@∞Ok. K«~‡° P~ÀQÆºO ÉÏ=ÙO@∞Ok. â◊s~°O P~ÀQÆº=O`«OQÍ "≥∞~°∞ã¨∞OÎ k.
P z\Ï¯ÖËq\’ `≥Å∞ã¨∞‰õΩO>Ë, HÍã¨Î FÑ≤Hõ, H˘O`« Y~°∞ÛÖ’<Õ =∞# K«~°‡
P~ÀQÍºxfl HÍáê_»∞HÀ=K«∞Û#∞.
â◊s~°O #∞O_ç =KÕÛ ^Œ∞~°O æ ^è•xfl ~°∂Ñ¨Ù=∂áêÅO>Ë, =∞ÖˇÅ¡ ∞ #∂<≥Ö’
"Õã,≤ HÍz# #∂<≥#∞ =O\˜H˜ ~åã¨∞H˘x ™êfl#O KÕ¿ãÎ â◊s~°O #∞O_ç
^Œ∞~°Oæ ^èOŒ ~å^Œ∞.
U^≥·# P‰õΩ‰õÄ~°ÅO^Œ∞ q∞iÜ«∂Å∞, rÅHõ„~°, P"åÅ∞, "≥∞O`«∞Å∞
"≥Ú^ŒÅQÆ∞ ã¨∞QÆO^èŒ „^Œ=º=ÚÅ∞ KÕiÛ =∞iyOz# K«ÖÏ¡iÛ P h\˜x
„`åQÆ_O» =Å¡ â◊s~° P~ÀQÍºxH˜ =∞Ozk. (WÖÏ „Ñü~ÀE KÕÜ∂« e).
g∞ K«~‡° P~ÀQÍºxH˜ Ñ¨zÛ ‰õÄ~°QÍÜ«∞Å#∞, P‰õΩ‰õÄ~°Å∞ PÇ¨~°OÖ’
`«ÑÊ¨ Hõ KÕ~åÛe. ^Àã¨, HÍºÔ~@∞¡ Ñ¨zÛQÍ ã¨ÖÏ_»∞û ~°∂ÑÖÖ’ fã¨∞‰õΩO>Ë
ZO`À =∞Ozk.
Jxfl ‰õÄ~°QÍÜ«∞Å∞, L_çHO ˜ z# ã¨∂Ñ¨Ù „`åQÆ_O» =∞~°∞=HõO_ç.
K«~‡° ™œO^Œ~åºxH˜ `«∞Åã‘ P‰õΩÅ#∞ ZO_»É\ ˇ ì˜ K«∂~°=‚ Ú KÕã,≤ ^•xÖ’
H˘kÌQÍ H˘|ƒi#∂<≥ HõeÑ≤ ¿Ñã¨∞Öì Ï KÕã∞¨ H˘x â◊s~°=∞O`å Ñ¨\ Oì̃ z
~°∞kÌ ™êfl#O KÕ¿ãÎ K«~‡° ™œO^Œ~º° O =$kú K≥O^Œ∞`«∞Ok.
PÅ‡O_£ P~ÚÖò { Pe"£ P~ÚÖò ã¨=∞ ÉèÏQÍÅ∞QÍ fã¨∞H˘x K«~å‡xfl
ã¨∞xfl`«OQÍ â◊s~°=∞O`å =∞~°÷# KÕ~ÚOK«∞H˘x F J~°QÆO@¿ãÑ¨Ù
ã‘"ì ∞£ ÉÏ`ü fã¨∞H˘O>Ë, g∞ â◊s~°O K«~‡° OÖ’ `Õ=∞ U~°Ê_ç =∞$^Œ∞=ÙQÍ
LO@∞Ok.
<åÅ∞QÆ∞ ~°HÍÖ’¡ ÅaèOKÕ |K«Ûe, =∞Ç≤Ïà◊Å‰õΩ <≥KÛ« e. J_»q, fQÆ,
Ñ¨ÙÅ¡, =∞@∞ì |K«ÛÅÖ’ =∞#‰õΩ JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ L#fl |K«Ûe P‰õΩ#∞
~Ô O_»∞ ~ÀAÅ‰õΩ XHõ¯ ™êÔ~<· å |K«Ûe ‰õÄ~°, K«\ fl© WÖÏ PÇ¨~°OÖ’
112
=∂iÛ u#_»O =Å¡ =∞# â◊s~åxH˜ HÍ=Åã≤# q@q∞#∞Å∞, HÍºe¬Ü∞« O,
=∂Oã¨H$õ `«∞ÅÎ ∞ Jhfl Åaè™êÎ~Ú.
„Ñü~ÀE 8-10 QÍ¡ã∞¨ Å∞ h~°∞ `«ÑÊ¨ xãïQÍ „`åQÍe. Jxfl ~°HÍÅ
Ñ¨^•~å÷Å#∞ HõeyOK«∞ â◊H˜ÎQÆÅ „^•=HõO h~°∞. h~°∞ ÖË‰õΩO_®
rqOK«Ö=Ë Ú â◊s~°OÖ’x =∞e<åÅxflO\˜h â◊√kú KÕã∞¨ OÎ k. ~°HÎõ „Ñ¨™ê~°}
K«H¯õ QÍ [~°Q_Æ ®xH˜, r~°„‚ H˜Ü∞« ‰õΩ `À_»Ê_»∞`«∞Ok. JÅã¨@#∞ áÈQ˘\ì̃,
â◊s~°O â◊√+≤¯OK«‰Ωõ O_® =iÎã∞¨ OÎ k h~°∞. `«ÑÊ¨ Hõ „Ñü~ÀE h~°∞ „`åQÆO_ç,
„`åyOK«O_ç.
„Ñü~ÀE xÜ«∞=∞|^ŒOú QÍ ~Ô O_»∞ Ñ¨Ó@ÖÏ J~°Q÷ OÆ @ „áê}ÏÜ«∂=∂xfl
JÉèÏºãÖ KÕÜ∞« _»O ^•fi~å â◊s~°OÖ’ L#fl K≥_∞» "åÜ«Ú=ÙÅ#∞ â◊√kú
KÕã∞¨ H˘x „áê} â◊HxÎ̃ ÃÑOK«∞`«∞Ok.
H˘|ƒi â◊s~åxfl K«ÅQ¡ Í LOK«∞`«∞Ok. â◊s~° LëÈ‚„QÆ`#« ∞ xÜ«∞O„uã¨∞OÎ k.
Z^Œ∞QÆ∞^ŒÅ‰õΩ LÑ¨Hiõ OKÕ ¿ãO„kÜ«∞ ã¨"∞Õ ‡à◊#=ÚÅ∞ H˘|ƒiÖ’ L<åfl~Ú.
H˘|ƒi #∂<≥ =O@ #∂<≥QÍ `«ÅH˜, XO\˜H,˜ â◊s~° =∞~°<ú åxH˜ ‰õÄ_®
LÑ¨Ü∂≥ y™êÎ~∞° . WÖÏ KÕÜ∞« _»O =Å¡ â◊s~°OÖ’ `Õ=∞ ZO_çáÈ‰õΩO_®
`À_»Ê_»∞`«∞Ok.
#∞=ÙfiÅ #∂<≥#∞ XO\˜H˜ Ñ¨\ Oì˜ z, QÆO^èÑŒ Ù¨ á⁄_ç ~Ô O_»∞ K≥OKåÅ∞,
<≥~Úº ~Ô O_»∞ K≥OKåÅÖ’ #Å∞QÆ∞ ÃÑ@∞ìH˘x ™êfl#O KÕ¿ã,Î =∞# K«~‡° O
"å`å=~°}O =Å¡ K«~å‡xH˜ ZÅs˚ ãÖ|Okè`« "åº^è∞Œ Å∞ "Õk¿è ã,Î ™êfl#O
KÕ¿ã hà◊§Ö’¡ XHõ HõÑC¨ "≥xQÆ~ü HõeÑ≤ ™êfl#O KÕÜ∞« O_ç.
r=O HÀÖ’Ê~Ú#@∞¡O_Õ K«~‡° O xQÆxQÆÖÏ_®ÅO>Ë, XHõ >Ë|∞Öò ã¨∂Ê#∞
g@∞ q∞Öò fã¨∞H˘x hà◊§Ö’¡ HõeÑ≤, ™êfl#O KÕÜ∞« O_ç. K«~‡° O =∞$^Œ∞=ÙQÍ
LO@∞Ok.
áêÅÖ’¡ Pb"£ P~ÚÖò, ~À*ò "å@~ü K«∞Hõ¯Å∞ HõeÑ≤# q∞„â◊=∂xfl
=O\˜H˜ Ñ¨\ Oì˜ z, J~°QOÆ @ `«~åfi`« ™êfl#O KÕÜ∞« O_ç. g∞ ™êfl#O
ZO`À PÇ¨^¡ ÉŒ iíè `«OQÍ =ÚQÆ∞ã¨∞OÎ k.
"Õãq¨ HÍÅOÖ’ K«~‡° "åº^è∞Œ Å∞ `«fi~°QÍ HõxÑ≤™êÎ~Ú. â◊s~åxH˜ K«Å∞=
KÕ¿ã q^èOŒ QÍ PÇ¨~° xÜ«∞=∂Å∞, `«y# q„âßOu, âßs~°Hõ â◊√„Éè`í «
J=ã¨~O° =∞™êÖÏ, =∂O™êÇ¨~åÅ#∞ =∂<Õ¿ãÎ K«~‡° "åº^è∞Œ Å∞ `«fi~°QÍ
`«QÆ∞æ`å~Ú.
113
10 ¢™êìÉsˇ Å∞, ~Ô O_»∞ ã¨∂Ê#¡ P„Ñ¶H≤ Í\ò P~ÚÖò ÖË^• Pe"£ P~ÚÖò
~Ô O_»∞ „QÍ=ÚÅ ~åu LÑ¨C fã¨∞‰õΩx Jhfl HõeÑ≤, "≥∞`«QÎ Í ~°∞aƒ D
q∞„â◊=∂xfl XO\˜H˜ Ñ¨\Oì˜ z, Ñ¨k x=ÚëêÅ `«~åfi`« K«~å‡xfl ã¨∞xfl`«OQÍ
=∞~°<ú å KÕã,≤ Pi# `«~åfi`« ã¨∞xflÑ≤O_ç`À ™êfl#O KÕÜ∂« e. (ã¨|∞ƒ
"å_»‰õÄ_»^Œ∞).
Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù { P"åÅ∞ { ‰õΩO‰õΩ=∞ Ñ¨Ù=Ùfi { âÁOiî { Hõ~∂° Ê~°O {
ÃÑã¨~Ñ° O≤ _ç g@xflO\˜h ã¨=∞OQÍ HõeÑ≤, (`«y#O`«) g∞~°∞ ™êfl<åxH˜
"≥à§ı =ÚO^Œ∞ #Å∞QÆ∞ ÃÑ@∞ìH˘x ™êfl#O KÕ¿ã,Î g∞ â◊s~° KèåÜ«∞ ZÑ¨Ê\˜H©
XˆHÖÏQÍ LO@∞Ok. KèåÜ«∞ ÃÑ~°∞QÆ∞`«O^ÕHÍh `«~Q° ^Æ ∞Œ .
"å~åxH˜ =¸_»∞ ~ÀAÅ∞ k#O =∂iÛ k#O „Ñ¨f~ÀA ~åy K≥O|∞Ö’
h~°∞ „`åQÍe. â◊s~åxH˜ `≥Å· =∞~°#ú O KÕã,≤ K≥=ÙÖ’¡ =Ú‰õΩ¯Ö’¡ ~Ô O_»∞
K«∞Hõ¯Å∞ <À\˜Ö’ áÈã¨∞H˘x Ñ¨ÙH˜¯oOKåe. #∂<≥ â◊s~°OÖ’ WOˆH =~°‰Äõ
ã¨∂Hõ; "åºÜ«∂=∂Å∞ KÕã#≤ `«~åfi`« ã‘"ì ∞£ ÉÏ`ü fã¨∞‰õΩO>Ë K«~‡° "åº^è∞Œ Å∞
ÖËHõ k=º"≥∞#ÿ â◊s~å~ÀQÆºO`À, k=ºOQÍ #∂ˆ~à◊§ P~ÀQÆº=O`«OQÍ
P#O^ŒOQÍ LO\Ï~°∞.
\©`À P~ÀQÆºO
`«=∂ëê HÍ^Œ∞. x[OQÍ<Õ#O_ô... ''\©—— ZO`À P~ÀQÆº=O`«"≥∞ÿ#
áêhÜ«∞O Jx Ñ¨Å∞ q^è•Å Ñïâ’^èŒ#Å∞ |∞∞A=Ù KÕâß~Ú. =∞#Ö’ \©
„`åQÆx "å~°∞ KåÖÏ J~°∞^Œ∞QÍ LO\Ï~°∞. ÃÇÏ~°ƒÖò \©, „w<£ \©, W~åh \©,
J„^ŒH± \©, `«∞Åã≤ P‰õΩ`À \©, KåÔH\¡ ò`À, ~Àãπ \©, ÉÏ¡H± \©, ¢_„·≥ Ñ¶Ó¨ \ò \©,
HÍbq∞~üÛ \©, Å=OQ∑ \© WÖÏ K≥|∞`«∞áÈ`Õ g∞‰õΩ ''\©—— „`åQÆ_O» =Å¡ HõeQˆ
ÖÏÉèÏÅ∞ K≥Ñ¨Ê_®xH˜ ã¨=∞Ü«∞O zHõ¯^Œ∞, \© =Å# P~ÀQÆºÑ¨~°OQÍ Zxfl
ÖÏÉèÏÅ∞<åflÜ≥∂ g∞ =ÚO^Œ∞OKÕ „Ñ¨Ü∞« `«flO Wk.
„Ñü~ÀA \© „`åˆQ JÅ"å@∞ L#fl "åi Z=ÚHõÅ _≥xû\©x, \©,
„`åQÆx"åi _≥xû\©x Ñ¨sHÕ∆ z K«∂ã≤#Ñ¨Ù_»∞, \© „Hõ=∞OQÍ „`åˆQ "åiÖ’
Z=ÚHõÅ∞ JkèHõ _≥xû\©`À |ÅOQÍ L#fl@∞¡ `≥eûOk. Wk Ñïâ’^è#Œ Å
=¸ÅOQÍ |∞∞A=~Ú# q+¨Ü∞« O.
^ŒO`åÅÖ’ H ˆ e\©<£ =O\˜ "åº^è∞Œ Å #∞O_ç ‰õÄ_® ''\©—— =∞#‰õΩ ~°H} ∆õ
HõeÊã¨∞OÎ k Jx "≥^· ºŒ Ñïâ’^è#Œ Ö’ ã¨Ê+Öì QÍ `ÕeáÈ~ÚOk.
114
''\©——Ö’ Ç‘ÏeOQ∑ Ñ¨=~°∞û L<åflÜ«∞x <Õ\ ˜ Ñïâ’^è‰Œ Ωõ Å∞ =ÚHõÎ HõO~îO° `À
JOw Hõiã¨∞<Î åfl~°∞.
''\©—— ~Ô QÆ∞ºÅ~üQÍ „`åˆQ JÅ"å@∞#fl ¢ãÅÎ‘ Ö’ ~°∞=∞\Ï~Ú_£ P¢~~ú° Ú\©ãπ
J#|_Õ H©Å§ ÉÏ^èŒÅ`À ‰õÄ_ç# "åºkè KåÖÏ `«‰õΩ¯= =∞OkÖ’
QÆ∞iÎOKå~°@ Ñïâ’^è‰Œ Ωõ Å∞.
Ñ¶Ó¨ ¡ "åºkè ~å‰õΩO_® x~ÀkèOK«QÅÆ JÑ¨Ó~°fi"≥∞#ÿ â◊HÎ̃ ''\©——H˜ LOk.
„w<£ \© =∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨Ï "åºkè„QÆã∞¨ ÅÎ ‰õΩ KåÖÏ =∞Ozk. á⁄@ì, ÉÏ¡_~» ü D
™Èá¶êQÆãπ Hˆ #û~üÅ∞ ~å‰õΩO_® x~ÀkèOK«QÅÆ ã¨=∞~°`÷ « ‰õÄ_® LO^Œx
QÆ∞iÎOK«_O» [iyOk.
„Ñ¨f ~ÀE Ô~O_»∞ HõÑ¨CÅ '\©— „á⁄^Œ∞Ì#fl XHõ=∂~°∞, ™êÜ«∞O„`«O
XHõ=∂~°∞ \© „`åˆQ"åiH˜ QÆ∞O_≥ [|∞ƒÅ HÍ~°}OQÍ „Ñ¨=∂^ŒO U~°Ê_Õ
J=HÍâ◊O 45% `«Q∞Æ `æ ∞« O^Œx JOK«<å?
+¨µQÆ~ü ¿ÑÃ+O@∞û‰õΩ ÃÇÏ~°ƒÖò \© |OQÍ¡^Õâò‰õΩ K≥Ok# ˆHxûÖò PÑ¶π
ÃãO· \˜ÑH≤¶ ± JO_£ WO_»¢ãÜì≤ ∞« Öò iÃã~üÛ "å~°∞ W#∞ûe<£ "å_»∞`«∞#fl "åiÖ’
‰õÄ_® ÃÇÏ~°ƒÖò \© W#∞ûe<£ "å_»HÍxfl `«yæã¨∞ÎO^Œh, XÉËã≤\ ©x
x"åiã¨∞OÎ ^Œx, >ÿ̌Ñπ @∞ _»Ü∂« Éˇ\ ã© π "å~°∞ „`åQÆ_O» =Å¡ ÃÇÏ~°ƒÖò
\©`À ÉÏQÍ "Õ∞Å∞ á⁄O^Œ∞`å~°x Ñïâ’^è#Œ Ö’ `ÕeÛ K≥ÑÊ≤ # JOâ◊O.
Jxfl "ÕàÖ◊ Ï \© =∞~åº^Œ WHõ¯_» "≥~Ô \· © [áê<£ ^ÕâO◊ Ö’ U "ÕàÑ◊ C¨ _≥<· å
ã¨ˆ~ Ju^èŒ∞Å‰õΩ \© JOkOK«_»O [Ñ¨hÜ«ÚÅ qkèQÍ áê\ÕKÕ
™êO„Ñ¨^•Ü«∞O. =∞# '\©—ÖÏ LO_»^∞Œ . K«HÔ ¯~°, áêÅ∞ ÖËx "Õ_"ç _Õ Qç Í
¿ÇÏO_çÖò ÖËx \© HõÑC¨ Ö’ áÈã≤ W™êÎ~∞° Ju^è∞Œ ÅH˜.
<À\’¡x zQÆ∞à◊§‰õΩ ãÖ|OkèOz# [|∞ƒÅ∞, ^ŒO`åÅÖ’ ˆHi\©Å∞
U~°Ê_»_O» , D ~Ô O_çO\˜h ''\©—— x"åiOK«QÅÆ ^Œ∞.
Ç¨~üZì \ÏH± ‰õΩ HÍ~°}=∞ÜÕ∞º QÆ∞O_≥, ~°H<Îõ åàÏÅ∞ ‰õÄ_® '\©— HÍ~°}OQÍ<Õ
=∞Oz Ñ¶O¨ Hõx∆ OQ∑Ö’H˜ =™êÎÜ∞« x <≥^~Œ Öü ÏO_»∞û‰õΩ K≥Ok# Ñïâ’^è‰Œ Ωõ Å∞
|∞∞A=Ù KÕâß~°∞.
ã¨=ì ∞H± Öˇx· OQ∑#∞ Ü«∂ã≤_£ #∞O_ç ~°HO∆˜ K«\ÏxH˜ '\©— XHõ ~°H}∆õ Hõ=K«OÖÏ
LÑ¨Hõiã¨∞ÎOk.
Hõà§◊ JÅã¨@‰õΩ \© _çHÍ+¨<Ö£ ’ =ÚOz# Ñ¨Å∞K«x, Ñïâ◊√„Éè"í ∞≥ #ÿ =¢™êÎxfl
Hõà§◊ ÃÑ· LOz`Õ JÅã¨@ W>Ëì `«yáæ È`«∞Ok.
115
K«~‡° "åº^è∞Œ Å`À ÉÏ^èÑŒ _¨ "Õ å~°∞, _»Ü∞Õ iÜ«∂, #∂º "Õ∞xÜ«∂ ÉÏkè`∞« Å‰õΩ
''\©—— LÑ¨â=◊ ∞#O Hõeãæ ∞¨ OÎ k, x~Àkèã∞¨ OÎ k ‰õÄ_® Jx Ñïâ’^è#Œ Å∞
|∞∞A=Ù KÕ™ê~Ú.
=ÚY JO^•xH˜, \© _çHÍ+¨<£Ö’ ^Œ∂k =ÚOz =ÚYOÃÑ·# JkÌ,
PiáÈÜÕ∞^•HÍ LO_ç =ÚMÏxfl Hõ_çˆQã¨∞‰õΩO>Ë =ÚYO HÍO`«∞
b#∞`«∞Ok.
Éˇ_£ '\©— JÅ"å@∞<åfl "å~°∞ K«∞~°∞‰õΩQÍ, <åE‰õΩQÍ LO\Ï~°x r~°‚
„H˜Ü∞« ‰õΩ, =∞Å|^ŒHú Oõ ~å‰õΩO_® HÍáê_»∞`«∞O^Œx JO\Ï~°∞ H˘O^Œ~∞°
J#∞Éèí=A˝Å∞.
\© =∞iQÍHõ, Ñ¶Å≤ ~ì ∞° KÕã#≤ á⁄_çx QÆ∞ÖÏc, lxÜ«∂ ÖË^• U^≥<· å
Ñ¨ÓÅ"≥ÚHõ¯Å á⁄^Œà§◊ Ö’ "Õ¿ãÎ Ñ¨ÓÅ∞ ÃÑ^ŒqÌ HÍ™êÎ~Ú. Z~°∞=ÙQÍ ‰õÄ_®
LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ ∞» `«∞O^Œ#fl =∂@. Ñ¶Å≤ ~ì ü KÕã#≤ \© á⁄_çx áêˆ~Ü«∞HõO_ç
Ñ¨ÓÅ"≥ÚHõ¯ÅH˜ Z~°∞=ÙQÍ "å_»O_ç ("ÕÜ∞« O_ç).
#Y P~ÀQÆºO
™œO^Œ ~ ° º OÖ’ KÕ ` « ∞ Å‰õ Ω ZO`À „áê=ÚYºO LOk. KÕ ` « ∞ efl
K«∂ã¨∞#Î flÑ¨C_»∞ P KÕuQÀà◊§#∞, "å\˜ JO^•xfl g∞~°∞ ÑïjeOKåe. JO>Ë,
g\˜ JO^•Å‰õΩ ‰õÄ_® "≥∞~°∞QÆ∞Å∞ k^•Ìe. HõOÑ¨Óº@~üÃÑ· >ÿ̌ÑÙ¨ KÕã∞¨ #Î flÑ¨C_»∞
KÕu"Õà√◊ § JO^Œ"∞≥ #ÿ QÀà◊√§ #$`«ºO KÕã∞¨ OÎ \Ï~Ú. JÖÏ K«∂¿ãÎ x[OQÍ Hõ#∞flÅ
ÑÖ_»∞QÆQÍ LO@∞Ok. HÍh, KÕu QÀà◊√§ `«~°∞K«∞QÍ qiyáÈ`å~Ú.
HÍOuÇ‘Ï#OQÍ ‰õÄ_® =∂~°`å~Ú. Wà◊§Ö’¡ JO@∞¡`À"Õ∞@Ñ¨C_»∞, â◊√„ÉèíO
KÕ¿ã@Ñ¨C_»∞, Hõà§◊ Ö’¡ =∞\ì̃ KÕi qiy áÈ`«∞O\Ï~Ú. qiyáÈÜÕ∞ QÀà◊§O>Ë
qã¨∞QÆ∞ K≥O^Õ QÆ$Ç≤Ï}∞Å∞ ZO^Œ~À L<åfl~°∞. QÀà◊√§ JO^ŒOQÍ ÖËHáõ È`Õ KÕ`∞« Å∞
ZO`À qHÍ~°OQÍ HõxÑ≤™êÎÜ∞« <Õ Ñ¶e‘ OQÆ∞ ÖËHáõ ÈÖË^∞Œ . ãÔ̈~#· áÈ+¨} JOk¿ãÎ
QÀà◊√§ ZO`À |ÅOQÍ, P~ÀQÆºOQÍ JO^ŒOQÍ LO\Ï~Ú. HÍºe¬Ü∞« O LO_Õ
PÇ¨~° Ñ¨^•~å÷Å#∞ `«ÑÊ¨ Hõ fã¨∞HÀ"åe.
QÀà◊§#∞ ã¨fiK«Û" ù ∞≥ #ÿ QÀ~°∞"≥KÛ« x h\˜Ö’ <åÅ∞æ K«∞Hõ¯Å∞ Pb"£ "Õã≤ F
S^Œ∞ x=ÚëêÅ áê@∞ LOK«O_ç. QÀà◊§ ^ŒQ~æÆ ° =∞™ê*ò KÕ¿ãÎ ~°H„Îõ Ñ¨™ê~°O
ÉÏQÍ [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
<≥~ÚÖò áêe+π "Õ¿ã =ÚO^Œ∞ QÀà◊§#∞ z#flÃãA · Ö’ LO_ÕÖÏ JO^ŒOQÍ
116
Hõ\ò KÕã,≤ #~ÚÖò áêe+πx ~Ô O_»∞ "≥Ñ· Ù¨ ÖÏ ~°∂@∞ûx H˘kÌQÍ =ke
"ÕÜ∂« e. "å\˜H˜ PH˜û[<£ JO^•e Hõ^•!
<≥~ÚÖò áêe+π i=¸=~üx LÑ¨Ü∂≥ yã¨∞OÎ >Ë, QÀà◊§~°OQÆ∞ Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù =~°O‚ Ö’
=∂ˆ~ J=HÍâ◊O LOk. JO^Œ∞ˆH XHõ¯™êi <≥~ÚÖò áêe+π "Õ™êHõ
=∞^èºŒ Ö’ QÍºÑπ WzÛ =∞àÏ§ "Õã∞¨ H˘O@∞O_®e.
<≥~ÚÖò áêb+π i=¸=~ü#∞ "å_Õ@Ñ¨C_»∞, =∞Oz HõOÃÑh <≥~ÚÖò
ÃÑ~ÚO\ò i=¸=~ü#∞ "å_®e.
=O@ WO\’¡ Ñ¨xKÕ¿ã@Ñ¨C_»∞, áê„`«Å∞, |@ìÅ∞ LuˆH@Ñ¨C_»∞ Ç¨~ü¤
HÔ q∞HõÖòû L#fl ã¨|∞ƒ#∞ "å_»‰Äõ _»^∞Œ .
QÀà◊√§ ãÖ~°H}∆õ KÕã∞¨ HÀHõáÈ`Õ, z\˜á¡ È~Ú, qiy qHõ$`«OQÍ HõxÊ™êÎ~Ú.
JO^Œ∞Hˆ QÀà◊§#∞ *Ï„QÆ`QÎ« Í K«∂ã¨∞HÀ"åe.
JO^ŒOQÍ L#fl QÀà◊√§ JO^Œih PHõi¬™êÎ~Ú. J_»k¤ _»O¤ QÍ LO>Ë, g∞
J*Ï˝<åxfl QÆ∞~°∞Î KÕ™êÎ~Ú QÀà◊√§. HÍ|\ì̃ K«H¯õ x PHõ$uÖ’ g∞ QÀà◊§#∞
HõuiÎ OK«∞HÀ=_»O =∞~°∞=HõO_ç.
=Ü«∞ã¨∞ûÃÑ· |_Õ H˘nÌ, „â◊^úŒ ÃÑ_ç`Õ ã¨=∞¿ãº LO_»^∞Œ .
QÀà◊√§ `«Ü«∂~°=\ÏxH˜ ÔH~°\ ˜<£ J<Õ Ñ¨^•~°÷O HÍ"åe. JO^Œ∞ˆH
Ñ¨Ù+≤Hª ~õ "° ∞≥ #ÿ PÇ¨~°O J=ã¨~O° „á⁄\©<,£ q@q∞#∞¡, Yx*ÏÅ∞ PÇ¨~°O
fã¨∞HÀ=_»O =Å¡ QÀà◊√§ Ñ¨\ +˜ Oì̈ QÍ ÃÑ~°∞QÆ∞`å~Ú.
QÀà◊§#∞ K«∂_»QÍ<Õ K≥á⁄ÊK«∞Û ãÖ~°Hõ∆} J=ã¨~°=∂ ÖË^•? Jx.
ZO_ç#@∞¡, z=~°∞¡ QÆ∞O„_»OQÍ L<åfl, a12 q@q∞#∞ J=ã¨~åxfl
ã¨∂zã¨∞ÎOk.
lOH±Ö’ÑÖ =Å¡ `≥Å\¡ ˜ =∞K«ÛÅ∞, ÃÇÏ· „_À HÀ¡iH± P=∞¡ Ö’ÑÖ=Å¡ QÀà◊√§
z\˜¡ áÈ`å~Ú. JO^Œ∞Hˆ HÍºe¬Ü∞« O L#fl PÇ¨~°O`Àáê@∞ Z, ã≤,
q@q∞#∞¡ fã¨∞‰õΩO>Ë, QÀà◊√§ P~ÀQÆºOQÍ K«H¯õ QÍ LO\Ï~Ú.
QÀà◊ § #∞ â◊ √ „Éè í O QÍ LOK« ∞ HÀ"åe. x=∞‡, Pb"£ #∂<≥ Å #∞
LÑ¨Ü≥∂yOKåe.
g∞ QÀà◊§ xQÍiOÑ¨Ù HÀãÖ "å~åxH˜ XHõ¯™êi x=∞‡~°ãÖ HõeÑ≤#
QÀ~°∞"≥KÛ« x h\˜Ö’ =ÚOz Hõ_Q» OÆ _ç.
P=Ú^ŒO`À QÀà◊§x =∞™ê*ò KÕÜ∞« O_ç. `«~åfi`« "≥#fl ~åÜ«∞O_ç. ÉÏ^ŒO
117
#∂<≥ ÉÏQÍ Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ k. Ñ¶O¨ QÆã,π Dã¨∞ì "åº^è∞Œ Å∞ ~å‰õΩO_® KÕu„"Õà√◊ §,
=∞^èºŒ ÉèÏQÆOÖ’ „Ñü~ÀA â◊√„ÉèOí QÍ Hõ_∞» HÀ¯"åe. Éè’[<åxH˜ =ÚO^Œ∞,
qã¨~#°̊ `«~åfi`« qkèQÍ KÕÜ∂« e.
Z‰õΩ¯= ¿ãÑ¨Ù hà◊§Ö’¡ Ñ¨x KÕÜ∞« HõO_ç.
QÀà◊√§ H˘~°H_õ O» =∞Oz JÅ"å@∞ HÍ^Œ∞.
QÀà◊§`À =¸`«Å∞ fÜ≥Úº^Œ∞Ì "ÕÅ∞ `≥Qˆ „Ñ¨=∂^ŒO LOk *Ï„QÆ`.Î«
á⁄_»"#·≥ QÀà◊√§QÍ ÃÑOK«HOõ _ç. KåÖÏ „Ñ¨=∂^•Å∞<åfl~Ú =ÚYºOQÍ
HÍe"Õà√◊ § ™ê‰õΩû‰õΩ QÆ∞K«∞ÛH˘x QÀ~°∞`Àáê@∞ "Õe<≥ÑÊ≤ Ñ¨Ù_»∞`«∞Ok.
QÀ~°∞ÖËz ~°HOÎõ =ã¨∞OÎ k.
aQÆ∞`«∞QÍ LO_Õ |∂@∞¡ "å_»HOõ _ç.
QÀà◊§H˜ ‰õÄ_® QÍe, h~°∞ Jhfl J=ã¨~°"Õ∞ JO^Œ∞ˆH Ñ¨k¿ÇÏ#∞
~ÀAÅH˘Hõ¯™êÔ~<· å =∂ºx‰õÄº~ü J=ã¨~O° .
g∞ QÀà◊§ ~°OQÆ∞ =∂i<å, U =∂„`«O g∞‰õΩ J#∞=∂#"≥∞#ÿ "≥O@<Õ
ã≤¯<£ _®Hõiì fl HõÅ=O_ç QÀ~°O`« H˘O_»O`« HÍ‰õΩO_® K«∂ã¨∞HÀO_ç.
Ü≥∂QÍã¨<åÅ`À P~ÀQÆºO
"Õ^•Ö’¡x Ü«∂QÆ^è•º# Ñ¨^Œú`«∞Å#∞, JÉèÏºã¨ s`«∞Å#∞ ‰õ∆Ω}‚OQÍ
ÑïjeOz, ''Ü≥∂QÆ ã¨∂„`«=ÚÅ∞—— J<Õ „QÆO^ä•xfl N Ñ¨`åO[e =∞Ç¨Ïi¬
~°zOKå~°∞. D „QÆO^äOŒ Ö’x â’¡HÍÅ∞ ã¨∂„`åÅ∞ KåÖÏ H˜+¡ Oì̈ QÍ LO_»@O KÕ`«
J™ê^èŒº~ÀQÆ ÑÖ_ç`«∞Å‰õΩ ã¨$ã¨÷`« KÕ‰õÄˆ~Û Ñ¨^ŒúuÖ’ N ™êfiu ~åO^Õ"£r
=∞Ç¨Ï~å*òQÍ~°∞ "≥^· ºŒ ~å[ PKå~°º N ÉÏÅHõ$+¨Q‚ Íi`À Hõeã≤ 1995 ãÖIIÖ’
k=ºÜ≥∂QÆ =∞Ok~° „@ã¨∞,ì Ñ¨`åO[e Ü≥∂QÆÑ~‘ =°î Ú ™ê÷ÑO≤ z Ü≥∂QÍ PÜ«Ú~ˆ fi^Œ
q*Ï˝# "åºÑ≤HÎ ,˜ J™ê^èºŒ ~ÀQÆ Ñ‘_`ç åÅ ã¨fiã¨`÷ « KÕ‰Äõ ~°∞ÛK«∞<åfl~°∞. g~°∞ Ü≥∂QÆ
q*Ï˝# Ñ¶Ö¨ ÏÅ∞ ™ê=∂#º =∂#=ÙÅ‰õΩ ‰õÄ_® JO^•Åx, „Ñü „QÍ=∞OÖ’
Ü≥∂QÆ Hˆ O„^•Å∞ ™ê÷ÑO≤ z ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ P~ÀQÆº ^ÕâO◊ QÍ K«∂áêÅ#fl^Õ PHÍOHõ∆
™êfiq∞"åi PHÍOHõ.∆
â◊s~°=ÚÖ’x „Ñü Hõ}=Ú ã¨fiã¨÷`«, Ñ¨Ù#~°∞r˚=#O K≥Ok âßs~°Hõ,
=∂#ã≤Hõ ã¨fiã¨÷`« KÕ‰õÄ~°∞`«∞O^Œx ™êfiq∞r x~°∂Ñ≤OKå~°∞. ÉèÏ~°`«^Õâ◊=Ú
"Õ^ÉŒ ∂íè q∞, Hõ~‡° Éè∂í q∞, Ñ¨Ù}ºÉè∂í q∞ =∞iÜ«Ú Ü≥∂QÆÉ∂íè q∞. ZO`À =∞Ok
=∞Ç¨#∞ÉèÏ=ÙÅ∞ [x‡OKÕ ãÖã¨¯ $f "≥t· ëêì ºxfl ^Œâk◊ â◊ÅÖ’ „Ñ¨ãi¨ OÑ¨KâÕ ß~°∞.
118
„áêp# HÍÅOÖ’ Ü≥∂QÆ âß¢™êÎxfl, ÉÏÖÏ ~°ÇÏ¨ ã¨ºOQÍ, Ñïq∞`«OQÍ LOKå~°∞.
QÆ∞~°∞=ÚYOQÍ =∂„`«"∞Õ <Õ~∞° Û‰õΩ<Õ"å~°∞. <Õ_∞» =∞#O^ŒiH© JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’H˜
fã¨∞‰õΩ=zÛ *Ï„QÆ`«Î KÕã≤# JÑ¨~°K«~°‰õΩ_»∞, P^èŒ∞xHõ Ñ¨`«O[e N ™êfiq∞
~åO^Õ"£rH˜ Hõ$`«[˝`« `≥Å∞Ê`«∂ Ü≥∂QÍã¨<åÅ∞ PK«iOK«@O, Pã¨<åÅ=Å¡
ÖÏÉèÏÅ∞ QÆ∂iÛ `≥Å∞û‰õΩO^•O.
JHÍ~°, LHÍ~°, =∞HÍ~°=ÚÅ∞, Éè∂ í Ö’Hõ=Ú, Éè=í ~À¡H=õ Ú, ã¨∞=~À¡H=õ ÚÅ∞
g\˜ „|Ç¨‡O_» ã¨fi~°∂Ñ¨=Ú, q~å\ò ã¨fi~°∂ÑÖ W=hfl FOHÍ~°OÖ’
Wq∞_ç L<åfl~Ú HÍ|\˜ì FOHÍ~°O`À =¸_»∞™ê~°∞¡ „áêi÷OK«∞^•O.
XHõ¯ ã¨∂~°º #=∞™ê¯~°O`À Z<Àfl Pã¨<åÅ∞ qo`«"∞≥ ÿ L<åfl~Ú. Hõ#∞Hõ
ã¨∂~°º #=∞™ê¯~°O ÉèHí `Î̃ À KÕ¿ãÎ P~ÀQÆºO, =ÚHÎ̃ ‰õÄ_® ÅaèOz#>Ë.¡
=∂#ã≤Hõ „Ñ¨âßO`«`«‰õΩ „áê}ÏÜ«∂=∞=Ú XHõ K«Hõ¯x „Ñ¨„H˜Ü«∞ Wk
KÕÜ∞« @O =Å# =∂#ã≤Hõ „Ñ¨âßO`«`,« ~ÀQÆx=$uÎ, ã¨fiã¨`÷ « KÕ‰Äõ ~°∞`å~Ú.
„Ñ¨âßO`« r=<åxH˜ <åOk.
Éè¢í ãH Î≤ õ „áê}ÏÜ«∂=∞=Ú =Å# PãÎ̈=∂ ÖÏO\˜ âßfiã¨HÀâ◊ "åº^è∞Œ Å∞,
[Å∞|∞, Ñ¨_âç =◊ Ú, ZÅs˚, âßfiã¨~ÀQÍÅ∞ Ãã#· ãπ ÖÏO\˜ HÀâ◊ ~ÀQÍÅ∞
`˘ÅyáÈ`å~Ú. ^ä~·≥ å~Ú_£, \ÏxûÅ∞û "≥Ú^ŒÖ#·ˇ Q˘O`«∞ ã¨=∞ã¨ºÅ∞,
~°HâÎõ √◊ kú [~°∞QÆ∞#∞. „Ñü~ÀE Éè¢í ãHÎ≤ õ „áê}ÏÜ«∂=∞O KÕÜ∞« @O =Å#
ã¨fiK«Û"ù ∞≥ #ÿ QÍex Ñ‘eÛ ~ÀQÆ x=$uÎx KÕã∞¨ H˘#fl"å~°=∞ø`åO D „H˜Ü∞«
„Ñü~ÀE L^ŒÜ∞« O MÏm á⁄@ì`À 10 xIIÅ∞ KÕÜ∂« e.
HõáêÅ ÉèÏu ã¨=∞ã¨Î QÆ∞O_≥[|∞ƒÅ‰õΩ ãÖ|OkèOz# "åº^èŒ∞Å∞,
ã¨∂Å÷ HÍÜ«∞=Ú, QÍºãπ, H˜_flô Zã≤_\ç ,© =∞Å|^ŒHú =õ Ú, „á⁄¿ã\ì ò ãÖ|Okè`«
"åº^èŒ∞Å∞ Jxfl `˘ÅyáÈ`å~Ú. Wk ãÖr=x =O\˜k. =∞#ã¨∞û
ã≤÷~°OQÍ, âßOuÜ«Ú`«OQÍ LO@∞Ok. r~å‚â◊Ü«∞=Ú áêO„H˜Ü«∂ãπ,
á⁄@ì‰Ωõ ãÖ|OkèOz# Jxfl ã¨=∞ã¨ºÅ∞ Ñïëê¯~°=∞=Ù`å~Ú. =∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨Ï
~ÀQÆ∞Å∞ `«ÑÊ¨ Hõ 15 xIIÅ∞ KÕÜ∂« e.
ÉÏÇ¨Ïº „áê}ÏÜ«∂=∞=Ú =Å# ^ä~ ·≥ å~Ú_£, QÆ~åƒùâÜ
◊ ∞« =Ú "åº^è∞Œ Å∞,
=∞^è∞Œ ãÖ|Okè`« "åº^è∞Œ Å∞, =∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨Ï x"å~°}`À ÉÏQÍ LÑ¨Hiõ ã¨∞OÎ k.
ãÖ`å# â◊HÎ̃ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok.
Jyfl™ê~° „Ñ¨„H˜Ü∞« : ÉÏÇ¨Ïº „áê}ÏÜ«∂=∞O =Å¡ HõÅ∞QÆ∞ ÖÏÉèÏÅhfl
Jyfl™ê~° „H˜Ü∞« =Å¡ HõÅ∞æ`å~Ú.
119
L[˚~Ú# „áê}ÏÜ«∂=∞=Ú : QÆ∞~°Hõ ã¨=∞ã¨º L#fl, HõOÑ¨"å`«=Ú#fl
"åiH˜, =∂#ã≤Hõ =uÎ_,ç x„^ŒÖqË x áÈQ˘>Ëì J^Œ∞ƒù`« „H˜Ü∞« .
J#∞Ö’=∞ qÖ’=∞ „áê}ÏÜ«∂=∞=Ú 15 #∞Oz 30 xIIÅ∞ KÕÜ∂« e
ã¨=∞ã¨Î "å`« ~ÀQÆ=ÚÅ∞, =¸„`« ~ÀQÆ=ÚÅ∞, ^è•`«∞~ÀQÆ=ÚÅ∞ `˘Åy
áÈ`å~Ú. ~°u ^ÀëêÅ#∞ `˘ÅyOKÕ J^Œ∞ƒù`« „H˜Ü∞« K«~‡° "åº^è∞Œ Å‰õΩ
Ñïëê¯~°O D „áê}ÏÜ«∂=∞=Ú.
ÉèÏ=∞s „áê}ÏÜ«∂=∞=ÚÖ’ Jxfl ~°HÍÅ >ˇ#¬#∞¡, _ç„ÃÑ+¨#∞¡ `«Q∞Æ `æ å~Ú.
Lnæ`« „áê}ÏÜ«∂=∞=Ú =∞<À KåOÑ¨Åº =∞`åÅy, ^è•º<å`«‡Hõ ã≤u÷ H˜
fã¨∞‰õΩ "≥à√◊ OÎ k. ^Œ∞ã¨fiÑ¨fl=Ú `˘Åy ã¨∞Yx„^Œ HõÅ∞æ`∞« Ok.
ã¨∂Hõ; "åºÜ«∂=∂Å =Å¡ áê^•Å‰õΩ ãÖ|OkèOz# ã¨=∞ã¨ºÅ∞
^Œ∂~°=∞=Ù`å~Ú. pÅ=∞O_»Å ã¨=∞ã¨ºÅ∞, HÍe„"Õà§◊ ã¨=∞ã¨º, á⁄@ì,
#_»∞=Ú J#=ã¨~°"≥∞ÿ# „H˘=Ùfi Hõiy ¢ÔQ·O_çOQ∑ =Å¡ ã≤¡"£∞QÍ
`«Ü«∂~°=Ù`å~°∞.
|@~ü ÃÑ¡Â¶ =Å¡ ÃÑefiHõ HõO_»~åÅ∞ ^Œ$_è=» ∞=Ù`å~Ú, "≥<fl≥ =ÚHõ ãÔ̈~fiÂ HõÖò
ã¨=∞ã¨ºÅ∞ `«Q∞Æ `æ å~Ú. Ñ¨^•‡ã¨<åxH˜ J#∞‰õÄÅ=∞=Ù`«∞Ok. =∞}˜H@ õ ∞ì
ã¨=∞ã¨ºÅ∞, Éè∞í *ÏÅ ã¨=∞ã¨ºÅ∞ LO_»=Ù, ~å=Ù.
WHõ Pã¨<åÅ q+¨Ü«∂xH˜ =¿ãÎ KåÖÏ L<åfl~Ú. HÍh =∞#
J=ã¨~åxH˜ LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ qÕ =∂„`«"∞Õ =∞#O `≥Å∞û‰õΩO^•O.
=∞O_»∂HÍã¨#=Ú : Wk =∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨Ï "åºkè„QÆã∞¨ ÅÎ ‰õΩ ZO`À LÑ¨Ü∂≥ QÆO,
áêO„H˜Ü∂« ãπ „Ñ¨„H˜Ü∞« JkèHõ "≥Ú`«OÎ Ö’ W#∞ûe<£ L`«ÊuÎ [iy =∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨Ï
"åºkè x"å~°}‰õΩ `À_»Ê_»∞#∞. L^Œ~° ~ÀQÆ=ÚÅ∞ `˘Åy QÆ∞O_≥‰õΩ
ãÖ|OkèOz# "åº^è∞Œ Å∞ ^Œ∂~°=∞QÆ∞#∞.
â◊â◊HÍã¨#=Ú : Ç¨Ï$^ŒÜ«∞ ~ÀQÆ=ÚÅ∞ x"åiOK«|_»∞#∞, =¸„`«
Ñ≤O_»=ÚÅ‰õΩ |Å=ÚxK«∞Û#∞. ¢ãÅÎ‘ QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« =Ú#‰õΩ |Å=ÚxzÛ
á⁄@ì, #_»∞=Ú, #_»∞=Ú „Ñ¨H¯õ Å #∞O_Õ\ ˜ „H˘=Ùfi#∞ `«yãæ ∞¨ OÎ k. HÀÑÖ
‰õÄ_® `«Q∞Æ `æ ∞« Ok.
QÀ=ÚMÏã¨#=Ú : ÃÇÏiflÜ«∂, ^è•`«∞ ~ÀQÆ=ÚÅ∞, |Ç¨ï=¸„`«=Ú, ¢ãÅÎ‘
~ÀQÍÅ‰õΩ LÑ¨HÍi, H©à§◊ "å`åÅ#∞ `˘ÅyOz, =¸„`« Ñ≤O_»=ÚÅ‰õΩ
|ÖÏxflã¨∞OÎ k D Pã¨#=Ú.
120
J~°=÷ ∞`ÕûºO„^•ã¨#=Ú : =∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨Ï=Ú, #_»∞=Ú<˘Ñ≤Ê, Hõ_∞» Ñ¨Ù<˘Ñ≤Ê
"åº^è∞Œ Å∞ `˘ÅQÆ∞#∞. Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’x qHÍ~°=ÚÅ∞ `˘Åy, „¿ÑQÆ∞Å‰õΩ |ÅO
HõeOæ K«∞#∞. gÑ¨Ù#O^Œ∞ =∞iÜ«Ú "≥<fl≥ =ÚHõ K«∞@∞ì „Ñ¨H¯õ Å „áêO`åÅÖ’
~°HÎõ „Ñ¨ã~¨ }
° ã¨„Hõ=∞OQÍ [~°∞QÆ∞#∞.
Ñ¶¨∞#~åã¨#=Ú : ã≤¡Ñπ_çãπ¯, ã¨Ü«∂\˜HÍ =∞iÜ«Ú ã¨Ô~ÂfiHõÖò ÅO^Œ∞
ÖÏÉèHí ÍiQÍ LO_»∞#∞. Pã¨=Î ∂ =∞iÜ«Ú TÑ≤iu`«∞ÅÎ ~ÀQÆ=ÚÅO^Œ∞
=∞iÜ«Ú "≥∂HÍà◊§ <˘Ñ¨CÅ‰õΩ ÖÏÉèHí Íi.
Éè∞í [OQÍã¨#=Ú : ãÔ̈~ÂfiHõÖò ™êÊO_çÖ’ã≤ãπ, ã≤¡Ñπ_çãπ¯ =Ú#flQÆ∞ ã¨=∞ãÎ̈
"≥<fl≥ =ÚHõ ã¨=∞ã¨ºÅ‰õΩ K«H¯õ \˜ ã¨=∂^è•#O.
jÅÉèÏã¨#=Ú : "≥<≥fl=ÚHõ „HÕk „áêO`«=Ú#‰õΩ |Å=ÚxK«∞Û#∞.
#_»∞=Ú <˘Ñ≤Ê =∞iÜ«Ú ã¨Ü∂« \˜HÍ <˘Ñ¨CÅ‰õΩ qâı+¨ ÖÏÉèHí Íi.
L`å÷# áê^•ã¨#=Ú : =∞Å|^ŒHú =õ Ú, QÍºã¨∞, ã¨∂Å÷ HÍÜ«∞=Ú r~°„‚ H˜Ü∞« #∞
ÃÑOá⁄OkOK«∞#∞. L^Œ~É° Ïè QÆOÖ’x QÍºã¨∞ áÈ=Ù@‰õΩ LÑ¨Ü∂≥ QÆ HÍi,
#_»∞=Ú <˘Ñ≤Ê áÈ=Ù#∞.
J~°Ç÷ Ï¨ ÖÏã¨#=Ú : JkèHõ |~°∞=Ù#∞ `«yOæ K«∞#∞ `˘_»Å∞, Ñ≤~∞° ^Œ∞Å∞,
#_»∞=Ú =^ŒQÌ ÅÆ „H˘=Ùfi#∞ `˘ÅyOK«∞#∞. á⁄@ì `ÕeQÍæ ã¨∞O^Œ~O° QÍ
LO@∞Ok.
kfiK«„HÍã¨#=Ú : ã¨∂÷Å`«fi=Ú `«yæOK«∞@‰õΩ ¢ã‘ÎÅ‰õΩ Wk ã¨~Àfi`«Î=∞
JÉèÏºã¨=Ú „¿ÑQÆ∞Å#∞ „H˜Ü∂« =O`«O KÕÜ∞« _®xH˜ D Pã¨#O ZO`«QÍ<À
`À_»Ê_»∞`«∞Ok.
Ñ¨=#=ÚHÍÎã<¨ £ : á⁄@ìÜ∞« O^Œ∞#fl "åÜ«Ú qHÍ~°=ÚÅ∞ `˘Åyã¨∞OÎ k.
¢ã‘ÎÅ "åº^èŒ∞Å∞ =∞iÜ«Ú QÆ~åƒùâ◊Ü«∞ "åº^èŒ∞Å‰õΩ ÖÏÉèíHÍi. á⁄@ìÖ’
ÃÑiy# H˘=Ùfi#∞ `«yãæ ∞¨ OÎ k. #_»∞=Ú <˘Ñ≤ÊÖ’ ÖÏÉèHí Íi, H©à§◊ ~ÀQÆ=Ú
x"åiã¨∞ÎOk.
=∞~°¯\Ïã¨#=Ú : ÃÇÏ· a.Ñ≤. x„^ŒÖqË ∞ ã¨=∞ã¨ºÅ#∞ ^Œ∂~°O KÕã∞¨ OÎ k.
â◊"åã¨#=Ú : =∂#ã≤Hõ XuÎ_ç, x„^ŒÖËq∞ `˘Åyã¨∞ÎOk ^è•º#ã≤÷u
qHÍã¨=Ú <˘O^Œ∞#∞. â◊s~° |_»eHõ#∞ áÈQ˘_»∞`«∞Ok. â◊s~°O, =∞#ã¨∞û
=∞iÜ«Ú =∞ã≤Î+¨¯ =Ú#‰õΩ Ñ¨Ó~°‚ q„âßOu Hõeæ â◊H˜Î, L`åûÇ¨Ï=Ú,
P#O^Œ=ÚÅ∞ ÅaèOK«∞#∞.
121
ã≤OQÍã¨#=Ú : Hõ~~‚° ÀQÆ=ÚÅ∞, #uÎ L#fl Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ Wk ZO`À LÑ¨HÍi,
^è~·≥ å~Ú_£, \ÏxûÅ∞û Q˘O`«∞ ãÖ|O^èŒ ~ÀQÍÅ∞ áÈ`å~Ú.
Ç¨Ï™êºã¨#=Ú : =∞#ã¨∞ûÖ’ LO_Õ \ÏH˜û#∞û Jxfl `˘Åyã¨∞OÎ k. =∞#ã¨∞û
`ÕeHõ Ñ¨_∞» `«∞Ok. =ÚYOÖ’x HõO_»~åÅ‰õΩ "åºÜ«∂=∞O HõÅ∞æ`∞« Ok.
WÖÏ Pã¨<åÅ∞, (`ÕeHõáê\˜k) PÇ¨~°O fã¨∞H˘O@∂ q∞`« PÇ¨~°O
ÑÖK« Éè∂í `åÅ#∞ J#∞ãïOz â◊s~åxH˜ HÍ=Åã≤#q JOkOK«_O»
=∞#O^Œi Hõ~=Î° ºO.
qq^èŒ ~ÀQÍÅ‰õΩ P~ÀQÆºÑ¨Ù z\Ï¯Å∞
''P~ÀQÆº"Õ∞ =∞Ç¨ÉèÏQÆºO—— D q+¨Ü∞« O =∞#=∞O^Œ~=° ¸ K«^∞Œ =Ù‰õΩ<åflO,
ÃÑ^ŒÅÌ ∞ K≥¿ÑÎ q<åflO. HÍh, PK«~} ° Ö’H˜ ÃÑ@ìÖ^Ë ∞Œ . J<å~ÀQÆºO =¿ãQÎ Íh,
P~ÀQÆºÑ¨Ù qÅ∞= =∞#‰õΩ J~°O÷ HÍ^Œ∞. JO^Œ∞Hˆ ''J#∞Éè=í O—— „Ñü q+¨Ü∞« OÖ’#∂
„Ñü"åiH© J=ã¨~O° . ÃÑ^ŒÅÌ ∞ U q+¨Ü∞« "≥∞<ÿ å K≥a`Õ `«ÑÊ¨ Hõ PK«iOKåe.
"å~°∞ =∞# „âıÜ∂≥ aèÖÏ+¨µÅ∞. "å~°∞ J#∞Éèqí Oz# rq`« ™ê~åxfl =∞#‰õΩ
K≥ÑÙ¨ #Î flÑ¨C_»∞ "åi =∂@Å‰õΩ J_»∞¤ K≥ÑÊ¨ Hõ "å\˜x JÑ¨CÑ¨~K° åe. JÑ¨C_Õ P
J#∞Éè"í åxH˜ F J~°O÷ Ñ¨~=° ∂~°O÷ Åaèã∞¨ OÎ k.
F@∞ g∞Öò áœ_»~ü =∞iÜ«Ú ÃÑ~°∞QÆ∞ ã¨=∞áêà◊§Ö’¡ fã¨∞H˘x ¿Ñã¨∞Ö ì Ï
KÕã,≤ â◊s~åxH˜ ~åã¨∞‰õΩx, J~°QOÆ @ ¿ãÑ¨Ù JÜ«∂ºHõ ™êfl#O KÕ¿ãÎ g∞
â◊s~°O =∞$^Œ∞=ÙQÍ `«Ü∂« ~°=Ù`«∞Ok.
Lã≤i HÍÜ«∞ ~°ãO ¨ K«∞O„_»∞ x"å~°}‰õΩ J^Œ∞ƒùÒ« QÍ LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ ∞» `«∞Ok.
"≥∞Ou P‰õΩefl ~°∞aƒ P ¿Ñã¨∞# ì ∞ `«Å "≥O„@∞HõÅ ‰õΩ^Œ∞à◊§‰õΩ ÉÏQÍ
Ñ¨\ Oì̃ z, 45 xIIÅ `«~åfi`« `«Å ™êfl#O KÕ¿ã,Î g∞ A@∞ì Ñ¨@∞ìH˘K«∞ÛÖÏ
P~ÀQÆºOQÍ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. `«Å<˘Ñ≤Ê `«Q∞Æ `æ ∞« Ok. "≥O„@∞HõÅ∞ T_çáÈ=Ù.
=∞~°∞QÆ∞`«∞#fl h\˜Ö’ Ü«¸HõeÑ¨ã ì π P‰õΩÅ∞HÍh, P~ÚÖòQÍh, Pqi
Ñ¨@∞ì‰Ωõ O>Ë [Å∞|∞‰õΩ =∞Oz LÑ¨â=◊ ∞#O HõÅ∞æ`∞« Ok.
`«∞Åã≤~ã ° O¨ , Ñ¨Ùn<å~°ãO¨ , x=∞‡~°ãO¨ ã¨=∞áêà◊§Ö’¡ KÕiÛ fã¨∞‰õΩO>Ë,
<À\’¡ Ñ¨Ùà◊√§, zQÆ∞à◊§ "åÑ¨Ù `«Q∞Æ `æ ∞« Ok. á⁄_ç ^ŒQ∞Æ æ L#fl"å~°∞ `«∞Åã≤
P‰õΩefl FÑ≤_HÔç _»∞ `≥OÑ≤, Hõ_yç , =¸_»∞ Ñ¨Ó@ÖÏ ÉÏQÍ #q∞e uO>Ë
á⁄_ç^QŒ ∞Æ ,æ [Å∞|∞ HõO\˜ #∞O_ç h~°∞ HÍ~°_O» `«yáæ È`«∞Ok.
122
„Ñü~ÀE P=Ù #∂<≥Ö’ H˘OK≥O LÑ¨C HõeÑ≤ zQÆ∞à◊√§ =∞™ê*ò KÕ¿ãÎ
zQÆ∞à◊√§ "åº^è∞Œ Å∞ `«yæ P~ÀQÆºOQÍ LO\Ï~Ú.
J_»q Hõ„~°Å J#flO uO>Ë, â◊s~åxfl ã¨#fl|_ÕÖÏQÍ KÕã∞¨ OÎ ^Œx K«~H° õ
ã¨∂„`«OÖ’ LOk.
HÍe# QÍÜ«∂ÅÃÑ· "≥O@<Õ Ñ¨zÛ |OQÍà◊^∞Œ OÑ¨ ~°ãO¨ Ñ¨Ó¿ãÎ ÉÁ|ƒÖˇH¯õ =Ù.
ÃÑ^•Å∞ Ñÿe`Õ, ~Ô O_»∞ K«∞Hõ¯Å∞ y¡ãi¨ <£Ö’ h~°∞ HõeÑ≤ ~åÜ«∞O_ç.
Ñ¨Q∞Æ à◊√§ `«Q∞Æ `æ å~Ú.
L^Œ~° "åº^è∞Œ Å∞ HõÅ"å~°∞ ZÑ¨C_»∂ P=ÙáêÅ#∞ ¿ãq¿ãÎ =∞Ozk.
QÍ¡ã∞¨ P=Ù áêÅÖ’¡ 15 „QÍ=ÚÅ JÅ¡~ã° O¨ HõeÑ≤ „`åQÆ∞`«∞O>Ë á⁄@ì
L|ƒ~°O `«yáæ È`«∞Ok.
ÃÑ~°∞QÆ∞ Ñ¨Ù+≤Hª ~õ "° ∞≥ #ÿ k. g∞ Éè’[#OÖ’ ÃÑ~°∞QÆ∞ fã¨∞HÀ=_»O =Å¡ Z<Àfl
"åº^è∞Œ Å #∞O_ç ~°Hã∆˜ ∞¨ OÎ k.
~°HOÎõ Ö’ LO_Õ H˘Öˇ¢™êìÖò#∞ ÃÑ~°∞QÆ∞ `«yãæ ∞¨ OÎ k. nxÖ’ QÆ∞O_≥‰Ωõ ~°H}
∆õ
HõÅ∞æ`∞« O^Œx _®Hõ~ì ∞° ¡ K≥ÑÙ¨ <Î åfl~°∞.
u<Õ ~ˆ y ÑÖ_»∞ yO[Å#∞ Ñ¨Q∞Æ Å Q˘\˜ì "≥∞Å¡QÍ á⁄_ç KÕã,≤ P á⁄_çx
~å„u Ñ¨_∞» HÀÉ’ÜÕ∞ =ÚO^Œ∞ `Õ<,≥ "≥#fl ã¨=∞áêà◊§Ö’¡ HõeÑ≤, =ÚMÏxH˜
~å¿ãÎ "≥Ú\˜=∞Å∞, =∞K«ÛÅ∞ áÈ`å~Ú.
=ÚÅ¡Oyx #∂i, P ~°™êxfl H˘|ƒi #∂<≥`À HõeÑ≤ `å=∞~° =∞K«ÛÅÃÑ·
Ñ¨Ó¿ãÎ =∞K«ÛÅ∞ `«yáæ È`å~Ú.
QÆ∞O_≥, H˜_flô ~ÀQÆ∞Å∞ „^•H∆Í uO>Ë xã¨û`«∞=Î áÈ~Ú, P~ÀQÆºOQÍ LO\Ï~°∞.
=ÚYOÃÑ· =KÕÛ á⁄OQÆ∞‰õΩ =ÚÅ¡Oy ~°ãO¨ =ÚMÏxH˜ áêºH±ÖÏ "Õã,≤
"å~åxH˜ XHõ¯ ~ÀA Ñ¨k x=ÚëêÅ∞Oz Hõ_Qˆç Ü«∂e. WÖÏ KÕã∞¨ OÎ >Ë,
á⁄OQÆ∞ =∂Ü«∞O J=Ù`«∞Ok.
QÆiHõ QÆ_¤ç #∂i, ~Ô O_»∞ K«∞Hõ¯Å∞ ~°ãO¨ =Ú‰õΩ¯Ö’¡ "Õ¿ãÎ ~°HOÎõ HÍ~°_O»
Py áÈ`«∞Ok.
H˘|ƒi hà◊√§ =¸„`«Ñ≤O_®Å‰õΩ, =¸„`«HÀâßxH˜ =KÕÛ "åº^èŒ∞Å#∞
JiHõ_∞» `«∞Ok. HõÅ∞+≤`« PÇ¨~°O u#∞@ =Å¡ z#fl „¿ÑQÆ∞Ö’¡ U~°Ê_Õ
ã¨∂Hõ;r=Ùefl ãÖÇ¨Ïiã¨∞OÎ k.
123
"≥Å∞¡e¡ ~°ãO¨ `À KÕã#≤ HÍ@∞Hõ Hõà§◊ Ö’¡x ^Œ∞~°‡O™êÅ#∞ HõiyOz, ~Ô Ñ¨ÊÅ∞
Ñ¨Å∞K« |_ç, Hõà√◊ § qâßÅO J=Ù`å~Ú. J^Õ Ñ¨KÛ« Hõ~∂° Ê~°O KÕi¿ã,Î
K«Å¡^Œ#O HõO\˜H˜ =ã¨∞ÎOk. K«`åfi~°O `«fi~°QÍ~å^Œ∞. JO^ŒO,
P~ÀQÍºxflKÕÛ HÍ@∞Hõ#∞ Ju=ÅO^Œ~∂° (z#fl ÃÑ^•Ì) `«ÑÊ¨ Hõ HõO\˜H˜
~åã¨∞HÀO_ç.
=ÚMÏxH˜ Pqi Ñ¨@ì_»O =Å# =ÚYOÖ’x l_»∞¤ `«QÆ∞æ`«∞Ok.
=∞e<åÅhfl áÈ`å~Ú.
XHõ ã¨∂Ê#∞ QÆO^èÑŒ Ù¨ á⁄_çÖ’ z\ỖH_»∞ Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù, H˘kÌQÆ áêÅ∞ áÈã≤,
HõeÑ≤, =ÚMÏxH˜ ~å¿ãÎ „Hõ"∞Õ }Ï ÉÏ¡H± ÃÇÏ_»∞û `«Q∞Æ `æ å~Ú.
áêÅ`À =ÚYO Hõ_∞» HÀ¯=_»O =∞Oz JÅ"å@∞.
á⁄_»"≥·# Hõ#∞Ô~Ñ¨ÊÅ HÀãÖ ~ÀE ~å„u HõO\˜ Ô~Ñ¨ÊÅH˜ P=Ú^ŒO
~åÜ«∞O_ç. ~Ô Ñ¨ÊÅ A@∞ì#∞ â◊H=Î̃ O`«O KÕã∞¨ OÎ k. Hõà§◊ #∞ K«Å|¡ ~°∞ã¨∞OÎ k
‰õÄ_®.
HÍà◊√§ Ñÿe# =∞_»=∞Å∞O>Ë áê~åÑ¶<≤ £ "Õ‰Ωõ û#∞ HõiyOz, H˘OK≥O
=∞ãì̈~¤ü P~ÚÖò#∞ HõeÑ≤ Ñ¨Q∞Æ à◊§ÃÑ· `«Qˆ ^æ •HÍ ~å„u Ñ¨Ó@ ~åÜ«∞O_ç.
W~°"·≥ ~ÀAÖ’¡ g∞ =∞_»=∞Å∞ =∞$^Œ∞=ÙQÍ `«Ü∂« ~°=Ù`å~Ú.
g∞ J~°K`Õ ∞« Å∞ QÆ~∞° ‰õΩQÍ LO>Ë, y¡ãi¨ <£ x=∞‡~°ãO¨ ã¨=∂#OQÍ fã¨∞H˘x
KÕ`∞« ÅH˜ HõeÑ≤ ~åÜ«∞O_ç. =∞$^Œ∞=ÙQÍ `«Ü∂« ~°=Ù`å~Ú.
QÆO^èOŒ *Ïl HÍÜ«∞Å#∞ J~°QnÆ ã≤ q∞„â◊=∞OQÍ HõeÑ≤ x„^ŒáÈÜÕ∞ =ÚO^Œ∞
Hõà§◊ K«∞@∂ì ~åã≤ L^ŒÜ∞« O Hõ_Qˆç ¿ãÎ #Å¡ =ÅÜ«∂Å∞ =∂Ü«∞O.
F HõÑC¨ ÉÁáêÊ~Ú QÆ∞A˚‰Ωõ `«y#O`« aÜ«∞ºO Ñ≤O_ç, J~°KH≥ ¯õ x=∞‡~°ãO¨
HõeÑ≤ =ÚMÏxfl `«_Kç ãÕ ≤ `«~åfi`« D q∞„â◊=∂xfl ~åã≤, JÖÏˆQ "≥∞_»#∞
`«_Ñç ≤ "≥∞_»‰Ωõ ~åã≤ =∞™ê*ò KÕ¿ãÎ =ÚYO, "≥∞_», KÕ`∞« Å‰õΩ Ñ¨\ ¿ì̃ ãÎ
JO`å XˆH ~°OQÆ∞Ö’ LO@∞Ok.
¿Ñ+¶ Ü
≤ ∞« Öò KÕ~ÚOK«∞H˘<åfl ÖËHõ WO\’¡ =ÚMÏxH˜ áêºH± "Õã∞¨ H˘#fl,
K«Åx¡ h\˜Ö’ Hõ_∞» HÀ¯"åe QÍh ã¨|∞ƒ "å_»‰Äõ _»^∞Œ .
QÀà◊√¡ Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù ~°OQÆ∞QÍ LO>Ë g∞ QÀà◊§#∞ x=∞‡~°ãO¨ `À ~°∞^ŒOÌ _ç. P
`«~åfi`« QÀ~°∞ "≥KÛ« QÍ HÍQÆÉ\ˇ #ì˜ zHõ¯x áêÅÖ’¡ F áê=ÙQÆO@ LOK«O_ç.
"≥∞Å¡QÍ Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù ~°OQÆ∞áÈ~Ú, `≥Å∞Ñ¨Ù‰õΩ g∞ QÀ~°∞¡ =∂~°∞`å~Ú.
124
P_»"åiÖ’ <≥Åãï - zHÍ‰õΩÅ∞
JO^Œ"≥∞ÿ# WO\˜H˜ F P_»Ñ≤Å¡, =Oâßaè=$kúH˜ F =∞QÆÑ≤ÖÏ¡_»∞
`«Ñ¨ÊxãïQÍ LO_®e. JÖÏ L#fl WÖË¡ Éèí∂`«Å ã¨fi~°æO JO@∂ ÃÑ^ŒÌÅ∞
JO@∞O\Ï~°∞. Ñ≤ÅÅ¡ =∞Oz K≥_Å¤» ∞ K«∂¿ã `«e^¡ OŒ „_»∞Å∞#flÑ¨C_Õ P_»ÑÅ≤ ¡
rq`åxH˜ F J~°O÷ ! J~°O÷ KÕã∞¨ H˘x `À_»∞QÍ xÅ|_ç#Ñ¨C_Õ rq`« QÆ=∞ºO,
Ñ≤ÖÏ¡, áêÑ¨Å`À #_»Ü∂« _Õ WÖË¡ |$O^•=#O. P_»ÑÅ≤ Å¡ ∞ =∞QÆ"åi HõO>Ë
`«fi~°QÍ Z^Œ∞QÆ∞`å~°∞ Ñ¨k ãÖ=`«û~åÅ∞ xO_®~Ú J#QÍ<Õ â◊s~° J=Ü«∞"åÅÖ’
=∂~°∞ÊÅ∞ KÀ@∞ KÕã∞¨ ‰õΩO\Ï~Ú. 10-16 ãÖIIÅ „áêO`«OÖ’ P_» Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ
<≥Åãï ~å=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. "≥Ú^Œ\ ™˜ êiQÍ <≥Åãï ~å=_»O ÃÑ^Œ=Ì ∞x+≤
J~ÚºO^Œx, Ñ¨Ù+¨Ê=u J~ÚºO^Œx WÖÏ XHÀ¯ „áêO`«OÖ’ XHÀ¯ ~°HOõ QÍ
K≥ÑC¨ ‰õΩO\Ï~°∞. Ç¨~À‡#¡ `«Ü∂« sÖ’ =∂~°∞ÊÅ‰õΩ Ö’#=Ù`«∞O\Ï~°∞. <≥ÅãïH˜
Ñ¨k ~ÀAÅ #∞O_ç Ç¨~À‡#¡ q_»∞^ŒÅ`À zHÍ‰õΩÅ∞, HÀÑÖ p\˜H© =∂\˜H©
áÈ\Ï¡_»@O, qã¨∞QÆ∞, UHÍ„QÆ`« ÖËHõáÈ=_»O, Jux„^Œ, =∞iH˘O^ŒiÖ’
Hõ_∞» Ñ¨Ù<˘Ñ≤Ê, HÍà◊√§ÖÏQÆ_O» , `«Å<˘Ñ≤Ê, =∞Å|^ŒHú Oõ , WOHÍ K«~‡° ã¨=∞ã¨ºÅ∞
ÖÏO\˜ q Jkè H õ O J=fi_» O [~° ∞ QÆ ∞ `« ∞ Ok. K≥ Ñ ¨ C HÀÖË x Éè í Ü « ∂ Å`À
ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞» `«∞O\Ï~°∞ H˘O^Œ~∞° J=∂‡~ÚÅ∞. Ñ¨Ó~°fiHÍÅOÖ’ L=∞‡_ç ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞
P_»"åiH˜ |Ç≤Ï+¨µì ã¨=∞Ü«∞OÖ’ H˘xfl xÜ«∞=∂Å∞, `«y#O`« q„âßOu, PÇ¨~°
=º=Ç¨~åÖ’¡#∂, PÜ«∂ „áêO`åÅ#∞ |\˜ì z#fl z#fl z\Ï¯ =∞O^Œ∞Å∞ `≥Å∞ûH˘x
áê\ÕKÕ"å~°∞. JxflO\˜HOõ >Ë =ÚYºOQÍ P_»"åiH˜ =∂#ã≤H,õ âßs~°Hõ XuÎ_ç
LO_Õk HÍ^Œ∞. WO\’¡Ñx¨ , Éè~í ,Î° Ñ≤ÅÅ¡ ∞, J`«=Î ∂=∞Å ¿ã=, WO`«‰Ωõ q∞Oz
=∞~À "åºÑ¨HOõ LO_Õk HÍ^Œ∞. JO^Œ∞Hˆ <Õ"∂≥ JO`«=∞Ok Ñ≤Åe¡ fl Hõ#QÆeQÍ~°∞,
ÃÑOKå~°∞, U ÉÏ^èÅŒ ∂ ÖË‰Ωõ O_®...
D ~ÀA Ü«ÚHõÎ =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ L#fl J=∂‡~ÚÅ PÇ¨~° qÇ¨~åÅ∞,
r=# â‹e· KÕ¿ã Ñ¨x Jhfl Ñ¨ÓiÎQÍ =∂iáÈÜ«∂~Ú. ã¨=∞„QÆ, Ñ¨Ù+≤Hì ~õ "° ∞≥ #ÿ
PÇ¨~°O KåÖÏ =∞Ok fã¨∞HÀ=_»O ÖË^∞Œ . â◊s~° áÈ+¨}‰õΩ HÍ=Åã≤#q, â◊s~åxH˜
JOkOK«_O» ÖË^∞Œ . |~°~æ ,ü Ñ≤*Ï˚Å∞, ‰õÄÖò„_çOH±Å∞, WÖÏ â◊s~åxH˜ r~°„‚ H˜Ü∞« ‰õΩ
Ç¨x HõeOæ KÕ Ñ¨#∞Å∞, PÇ¨~åÅ∞ fã¨∞‰õΩO@∞#flÑ¨C_»∞ â◊s~°OÖ’x Ç¨~À‡#∞¡
q_»∞^ŒÅ ã¨„Hõ=∞OQÍ [~°QHÆ õ XHÀ¯™êi Z‰õΩ¯=QÍ, =∞~À™êi `«‰Ωõ ¯=QÍ, XHõ
Ñ¨ûúŒ ÖË‰Ωõ O_® q_»∞^ŒÅ=_»O [iy â◊s~°OÖ’ L„^ÕHõ Ñ¨Ói`« ÅHõ} ∆ ÏÅ∞ KÀ@∞
KÕã¨∞‰õΩO@∞<åfl~Ú.
125
PÇ¨~° =º=Ç¨~åÖ’¡ Ñ¨^ŒúuQÍ áê\ÕK«_»O, q„âßOu fã¨∞HÀ=_»O
™êufiHõ PÇ¨Ï~°O „Hõ=∞ Ñ¨ûúŒ Ö’ fã¨∞HÀ=_»O. â◊√zâ◊√„Éè`í Å« ∞ áê\ÕK«_O» .
Ñ‘K∞« Ñ¨^•~å÷Å∞, =∞Ozh~°∞ JkèHOõ QÍ fã¨∞HÀ"åe. „Ñ¨f~ÀE "åºÜ«∂=∞O,
Ü≥∂QÍ ÖÏO\˜ Ñ¨^`úŒ ∞« Å∞ áê\˜¿ãÎ L„^ÕHõ Ñ¨Ói`« ÅHõ}∆ ÏÅ∞ `«yáæ È`å~Ú. ÃãH· e˜ OQ∑
ÖÏO\˜q KÕ¿ãÎ â◊s~°OÖ’ ~°HÎõ „ã¨~}° "≥∞~°∞QÔ · q<åà◊ „QÆO^ä∞Œ Å „™ê"åÅ∞ „Hõ=∞OQÍ
[iy HÀÑÖ, qã¨∞QÆ∞, Q˘_»=Å∞ `«Q∞Æ `æ å~Ú. HÍÅ§ HõO_»~åÅ∞ |ÅÑ¨_`» å~Ú.
HÍà◊√§, KÕ`∞« Å∞ W`«~° â◊s~° ÉèÏQÍÖ’¡ K«H¯õ x ã¨=∞#fiÜ«∞O U~°Ê_»∞`«∞Ok.
P_»"åiH˜ ã≤¯Ñ≤ÊOQ∑ ZO`À LÑ¨Hiõ ã¨∞OÎ k. qq^èŒ Ñ¨^`úŒ ∞« Ö’¡ KÕ¿ã ã≤¯Ñ≤ÊOQ∑
=∞Oz "åºÜ«∂=∞O. áÈ`Õ ã≤¯Ñ≤ÊOQ∑ KÕ¿ã@Ñ¨C_»∞ `«ÑÊ¨ xãïQÍ „ÉÏ ^èiŒ OK«_O»
=∞~°∞=‰õÄ_»^∞Œ . Éè’[<åxH˜ =ÚO^Œ∞, Éè’[#O `«~∞° "å`« ~Ô O_»∞ QÆO@Å^•HÍ
‰õÄ_»^∞Œ . „Ñ¨f~ÀE F J~°OQÆ@ KÕ¿ãÎ KåÅ∞. h~°∞, Z‰õΩ¯=QÍ „^Œ= Ñ¨^•~å÷Å∞
QÀ~°∞"≥KÛ« x hÅ∞§, PÔ~Ol, „^•Hõ∆ ÑÖ_»~¡ ™° êÅ∞, „`åQÆ_O» =Å¡ â◊s~°O #∞O_ç
"≥o§áÈ~Ú# „^Œ"åÅ∞ Éèsí Î J~Ú ~ÀQÆx~À^èHŒ õ â◊HÎ̃ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. PÇ¨~°OÖ’
ÉˇÅO¡ , #∞=ÙfiÅ∞, ~åyá⁄_ç, =Ú_çaÜ«∞ºO, =Ú_ç QÀ^è∞Œ =∞ Ñ≤O_ç, *Á#flÅ∞
ÖÏO\˜q JÅ"å@∞ KÕã∞¨ HÀ"åe. „Ñ¨H$õ u ã≤^"úŒ ∞≥ #ÿ PÇ¨~åxfl Z‰õΩ¯=QÍ fã¨∞HÀ
"åe. H˘|ƒi qiqQÍ "å_»O_ç, =∞Oz JÅ"å@∞¡ =∞Oz PÇ¨~°O, =∞Oz
P~ÀQÍºxfl =∂~°Oæ |Ç≤Ï+¨µì ã¨=∞Ü«∞OÖ’ "å_®eû# z\Ï¯Å∞.
z`«H˘¯\˜# JÖÏ¡xfl XHõ HõÑC ¨ hà◊§Ö’¡ "Õã,≤ ^•xfl HÍz, =_»É’ã≤,
K«ÖÏ¡iÛ, K«HÔ ¯~° (ÖË^•) ÉˇÅO¡ HõeÑ≤ ~ÀA‰õΩ =¸_»∞™ê~°∞¡ „`åy`Õ,
|Ç≤Ï+¨µì ã¨=∞Ü«∞OÖ’ U~°Ê_Õ ÉÏ^èÅŒ ∞ `«Q∞Æ `æ å~Ú.
Ñ¨zÛ ÉÁáêÊ~Ú ‰õÄ~°#∞ uO>Ë <≥Åãï ~°H„Îõ ™ê=O ã¨„Hõ=∞OQÍ =ã¨∞O Î k.
J~°\ ˜ Ñ¨Ù=Ùfi#∞ "≥∞`«| Î _Õ =~°‰Äõ , h\˜Ö’ HÍz, kOÑ≤ QÆ∞A˚ÖÏ KÕã,≤
ÃÑ~°∞QÆ∞`À áê@∞ Ñ‘e¿ãÎ JkèHõ ~°H„Îõ ™ê=O JiHõ_∞» `«∞Ok.
J~°b@~°∞ hà◊§Ö’¡ P~°∞ „QÍ=ÚÅ ^èx Œ Ü«∂Å∞ "Õã,≤ HÍz, ã¨QOÆ hà◊√§
WiyáÈÜÕ∞ =~°‰Ωõ HÍz, `Õ<`≥ À HõeÑ≤ QÀ~°∞"≥KÛ« QÍ „`åy`Õ, |Ç≤Ï+¨µì
ã¨=∞ã¨ºÅ∞ `˘ÅQÆ∞`å~Ú.
P_»"åà◊§‰õΩ ™ÈÜ«∞ =~°„™ê^Œ=Ú. nx=Å# HÍe¬Ü«∞O Åaèã¨∞ÎOk.
Z=ÚHõÅ∞ QÆ\ Ñì˜ _¨ `» å~Ú. „Ñü~ÀE q@q∞#∞ Z, W, ã≤ Å∞ LO_ÕÖÏ
PÇ¨~°OÖ’ K«∂ã¨∞HÀ"åe =∞~°∞=HõO_ç.
126
=¸„`«OÖ’ =∞O@, â◊s~° =∞O^Œ∞"Õ_ç, HõO_»¡Ö’ "Õ_ç HõÅ"åiH˜
QÆ∞=∞‡_ç‰Äõ ~° KåÖÏ LÑ¨Ü∂≥ QÆHÍi.
Hõã≤qO^Œ K≥@∞¡ n<Õfl ''K≥#flOy K≥@∞¡—— JO\Ï~°∞. g\˜ á⁄_»∞QÍ\˜
HÍÜ«∞Ö’¡x yO[Å#∞ ¿ãHõiOz, Hõ_yç ZO_»É\ˇ ì˜ á⁄_çQ˘\˜,ì „Ñü~ÀE
J~°KO≥ Kå_»∞ á⁄_çx XHõ QÍ¡ã∞¨ h\˜Ö’ HõeÑ≤ fã¨∞‰õΩO>Ë, ~°HOÎõ Ñïâ◊√„ÉèOí
J=Ù`«∞Ok. =¸„`åâ◊Ü∞« OÖ’ =∞e<åÅ∞ ™êÑ¶Q‘ Í q_»∞^ŒÅ J=Ù`å~Ú.
K«~°‡~ÀQÍÅ∞ ~å=Ù. Hõ_»∞Ñ¨Ù<˘Ñ≤Ê, "å`«O =∞@∞=∂Ü«∞O, ã¨~°fi~ÀQÆ
x"åi}˜QÍ „Ñ¨Hõ$u "≥·^ŒºOÖ’, PÜ«Úˆ~fi^Œ "≥·^ŒºOÖ’#∂ ¿Ñ~°∞
ãÖáêkOK«∞H˘Ok. D Hõãq≤ O^Œ HõëêÜ«∞O. ¢ãÅÎ‘ áêe\˜=~°O.
^èxŒ Ü«∂Å á⁄_ç, LãïHõ á⁄_ç, Ñ¨\ H˜ õ ÉˇÅO¡ ã¨=∞ÉèÏQÍÅ∞QÍ fã¨∞H˘x
Hõeã≤ uO@∞O>Ë, qHÍ~°O, "åOu, `«ÅuÑ¨Ê_»O `«Q∞Æ `æ å~Ú.
|Ç≤Ï+¨µì „Hõ=∞OQÍ ~åx"å~°∞ #∞=ÙfiÅ`À Ñ¨^•~åúÅ∞, q∞#∞=Ú`À =O_ç#
Ñ¨^•~åúÅ∞, ÃÑ~°∞QÆ∞ ÉÏQÍ "å_»∞`«∞O>Ë PÇ¨~°OÖ’ |∞∞`«∞„Hõ=∞O `«ÑÊ¨ Hõ
=ã¨∞ÎOk.
ÉÏQÍ =∞yæ# J~°\ ˜ ÑÖ_»∞Ö’ Qˆ ^≥ <≥~Úº ~Ô O_»∞ K≥OKåÅ∞ HõeÑ≤,
=¸_»∞ Ñ¨Ó@ÖÏ uO@∞O>Ë JkèHõ |∞∞`«∞„™ê=O PyáÈ`«∞Ok.
#_»∞O <˘Ñ≤Ê #∞O_ç âßâ◊fi`«OQÍ LÑ¨â=◊ ∞#O á⁄O^Œ\ÏxH˜ Ü≥∂QÍ
™ê^èŒ# =∞Ozk. Ü≥∂QÍã¨#O =Å# "åºÜ«∂=∂Å∞ "≥#∞flÑ¨Óã¨#∞
|ÅOQÍ KÕ™êÎ~Ú. #~åÅ∞, ^èŒ=∞#∞Å∞, |ÅOQÍ ã≤÷~°OQÍ `«Ü«∂~°
=Ù`å~Ú. JÅã¨@#∞ áÈQ˘_»∞`«∞Ok. =„HÍã¨#O, ã‘`∞« |O^è•ã¨#O,
Ñ¨=<£=ÚH˜Î Pã¨#=Ú, J~°÷=∞`ÕºO„^•ã¨#O QÆÅÉèÏã¨#O, ã¨∂~°º
#=∞™ê¯~°O #_»∞O <˘Ñ≤Ê LO>Ë J#∞Ö’=∞, qÖ’=∞ ‰õÄ_® KÕÜ∂« e.
qã¨~°˚<å=Ü«∞"åÅ#∞ ZÑ¨Ê\˜HõÑ¨C_»∞ â◊√„ÉèíÑ¨~°∞ã¨∂Î Ñïâ◊√„ÉèíOQÍ
LOK«∞HÀ"åe. P_»"åà◊§Ö’¡ =KÕÛ K«~°‡ "åº^èŒ∞Å‰õΩ, =¸„`«=∂~°æ
W<≥ÊHù #∆õ ‰¡ Ωõ , =∞Ozh~°∞ ÉÏQÍ „`åQÍe. „Ñ¨f~ÀE 6-7 b@~°¡ h~°∞
`«ÑÊ¨ Hõ „`åQÍe. =∞l˚Q,Æ Ñ¨à§◊ ~°™êÅ∞ =O\˜ „^Œ=Ñ¨^•~åúÅ∞ Z‰õΩ¯=QÍ
"å_ç`,Õ h\˜ ^•fi~å W<≥ÊHù #∆õ ∞¡ Éˇ\· H˜ ˜ áÈ`å~Ú.
™êfl#O KÕ¿ã =ÚO^Œ∞ =∞ÖˇÑ¡ Ó¨ Å∞ ÖË^• ã¨∞QÆO^è•Å#∞ HõeÑ≤ ™êfl#O
KÕ¿ã hà◊§Ö’¡ HõeÑ≤ P h\˜Ö’ ™êfl#O KÕ¿ãÎ g∞~°∞ „á⁄^Œ∞\Ì ˜ #∞O_ç
KÕã#≤ „â◊=∞, JÅã¨@, K≥=∞@ "åã¨# `«yæ LÖÏ¡ãO¨ QÍ LO\Ï~°∞ ~À[O`å.
127
XHõ b@~°∞ h\˜Ö’ 50 „QÍ=ÚÅ Le¡Q_Æ ¤» =ÚHõ¯Å#∞ "Õã,≤ á⁄~Úº
g∞^Œ z#fl =∞O@ÃÑ· =¸_˘O`«∞Å HõëêÜ«∞O `«iQˆ @@∞¡ =∞~°QÉÆ \ˇ ,ì˜
kOz, =_»É’ã≤ JO^Œ∞Ö’ ÉˇÅO¡ 30 „QÍII HõeÑ≤ Ñ¨~Q° _Æ ∞» Ñ¨Ù# „`åQÍe.
WÖÏ 2-3 "å~åÅ∞ Ñ‘Å∞ã¨∞OÎ >Ë |Ç≤Ï+¨µì uiy (<≥Åãï) „áê~°OÉèOí
J=Ù`«∞Ok. <≥Åãï ~åQÍ<Õ PÃÑÜ«∂ºe.
D z\Ï¯Åhfl áê\˜¿ãÎ (g∞‰õΩ JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’xq) g∞ ã¨=∞ã¨ºÅ∞
f~°`å~Ú. <≥Åãï „Ñü<≥Å YzÛ`«OQÍ, YzÛ`«"∞≥ #ÿ ~ÀA<Õ =ã¨∞OÎ >Ë,
g∞ P~ÀQÆºO ãïQÍæ LO^Œ#fl=∂@.
|Ç≤Ï+¨µì ã¨=∞Ü«∞OÖ’ PÇ¨~° =º=Ç¨~åÅ∞, xÜ«∞=∂Å∞ q„âßOu
áê\ÕK«x ¢ãÅÎ‘ ‰õΩ „Hõ=∞OQÍ QÆ~åƒùâÜ◊ ∞« O ã¨ÇÏ¨ [ ã≤u÷ HÀÖ’Ê~Ú, Ju
|∞∞`«∞~°HÎõ „™ê"åxH˜ QÆ∞~“`«∞Ok. nxfl "≥O@<Õ x"åiOK«Háõ È`Õ J<ÕHõ
W`«~° ã¨=∞ã¨ºÅ‰õΩ ^•i fã¨∞ÎOk. QÆ~åƒùâ◊Ü«∞ ~ÀQÍÅ∞ KÀ@∞
KÕã∞¨ ‰õΩO\Ï~Ú. =∂\˜=∂\˜H© <≥Åãï „Hõ=∞OQÍ ~å‰õΩO_® PÅã¨ºOQÍ
~å=_»O =Å¡ QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« OÖ’<Õ q∞yeáÈ~Ú# HõÅ∞+≤`« ~°HOÎõ „Hõ=∞OQÍ
=ÚiyáÈ~Ú, `≥Å¡QÍ, ^Œ∞~°æO^èŒ Éèíi`«OQÍ „ã¨qã¨∂Î J<ÕHõ W`«~°
ã¨=∞ã¨ºÅ‰õΩ ^•ifã¨∞OÎ k.
HõÅ∞=Ñ¨ÓÅ ~ ˆ ‰õΩÅ#∞ h_»Ö’ QÍe`«yÖË KÀ@ ZO_çOz, ^ŒOz, [e¡Oz#
á⁄_ç, ^•x`Àáê@∞ ^À~°QÍ "Õ~ÚOz# rÅHõ„~° á⁄_ç, ã¨=∂#OQÍ
HõeÑ≤ LOK«∞HÀ"åe. D K«∂~å‚xfl XHõ \© ã¨∂Ê#∞ "≥∂`å^Œ∞QÍ 50
„QÍIIÅ∞ `å*Ï "≥#flÖ’ HõeÑ≤ ~Ô O_»∞Ñ¨Ó@Å∂ ¿ãqã¨∞OÎ >Ë Ju |Ç≤Ï+¨µì
PyáÈ`«∞Ok.
^ä~ ·≥ å~Ú_£ „QÆOkè Ñ¨xf~°∞#∞ "≥∞~°∞QÆ∞ Ñ¨~K° _« O» Ö’ H˘|ƒi J^Œ∞ƒùÒ« QÍ
Ñ¨x KÕã∞¨ OÎ k. <≥ÅãïÖ’ XH˘¯Hõ¯iH˜, XHÀ¯q^èOŒ QÍ LO@∞Ok. ÉÏ^è,Œ
JO^ŒiH© XˆHÖÏ LO_®Åx ÖË^∞Œ . "åi â◊s~° `«`åfiÅ#∞ |\˜ì ã¨=∞ã¨º
=∂~°∞`«∞Ok. Uk U"≥∞<ÿ å, Ü«Ú=`«ÅO^Œ~∂° (¢ãÅÎ‘ ∞) D q+¨Ü∂« Å#∞
J=QÍ=∞# KÕã∞¨ H˘x z\Ï¯Å∞ áê\ÕKåe.
PÇ¨~°O "Õ_Qç Í LO_»QÍ<Õ u#_»O =∞Oz JÅ"å@∞. q„âßOu qkèQÍ
fã¨∞ HÀ"åe. g∞ ã¨=∞ã¨º ZÑ¨Ê\˜HÑõ C¨ _»∞ QÔ x· H± ÖË_ô _®Hõ~ì ∞° #∞ ãÖ„Ñ¨kOz
Ñï+¨¯iOK«∞HÀ=_»O =∞~°∞=HõO_ç.
128
QÆ~°ƒùâ◊¥Å
|Ç≤Ï+¨µì <˘Ñ≤Ê`À ÉÏ^èÑŒ _¨ Õ ¢ãÅÎ‘ Ö’ Z‰õΩ¯= =∞OkH˜ 'QÆ~ƒ° âù ¥◊ Å— =ã¨∞OÎ k
JO\Ï~°∞. |Ç≤Ï+¨µì ã¨„Hõ=∞OQÍ [~°QÆHõáÈ=_»O =Å¡ QÆ~åƒùâ◊Ü«∞OÖ’
"å`«O U~°Ê_ç f„="≥∞#ÿ <˘Ñ≤Êx Hõeãæ ∞¨ OÎ k. KåÖÏ =∞Ok P <˘Ñ≤Êx
Éèií OK«ÖHË õ <≥Åãï J#QÍ<Õ ÉèÜ í ∞« O`À =}˜Há˜ ÈÜÕ∞ "å~°∂ L<åfl~°∞.
giHÀ z\Ï¯...
q∞iÜ«∂Å∞ ^À~°QÍ "Õ~ÚOz, ^ŒOz# á⁄_ç 50 „QÍIIÅ∞ â◊√Kú ãÕ #≤
QÆ=fiÑ¨Å‰õΩ ™êO„ÉÏ}˜ á⁄_ç 50 „QÍIIÅ∞ "≥∞`«QÎ Í ^ŒOz á⁄_ç KÕã≤ xÅfi
KÕã∞¨ HÀ"åe. ~ÀE ~Ô O_»∞Ñ¨Ó@ÖÏ 5 „QÍIIÅ "≥∂`å^Œ∞Ö’ XHõ HõÑC¨
=∞Ozh\˜Ö’ HõeÑ≤ P =¸_»∞ ~ÀAÅ∂ Ñ‘Å∞ã¨∞OÎ >Ë |Ç≤Ï+¨µì <˘Ñ≤Ê
=∞@∞=∂Ü«∞O. =~°∞ã¨QÍ =¸_»∞ |Ç≤Ï+¨µì HÍÖÏÖ’¡ PK«i¿ãÎ P `«~åfi`«
<˘Ñ≤Ê ~å‰õΩO_® LO@∞Ok.
`«∞q∞‡Ñ¨ÓÅ∞ 3 „QÍIIÅ∞ á⁄_çH˜ 2 „QÍIIÅ∞ q∞iÜ«∂Å á⁄_ç KÕiÛ "≥∞`«QÎ Í
#∂i XHõ "≥∂`å^Œ∞QÍ |Ç≤Ï+¨µÖì ’ L#fl =¸_»∞ ~ÀAÅáê@∞ ~Ô O_»∞
Ñ¨Ó@Å∂ =∞Oz h\˜Ö’ ¿ãq¿ãÎ |Ç≤Ï+¨µì <˘Ñ≤Ê `«yáæ È`«∞Ok.
=∞# â◊s~°OÖ’x JOQÍÅ‰õΩ #=Ùfi ^•fi~å ZO`À "Õ∞Å∞ [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
#=Ùfi <åÅ∞QÆ∞ q^è•Å P~ÀQÆºO D<å_»∞. D Ü«∂O„uHõ r=#OÖ’,
=∞x+≤ P~ÀQÆºOQÍ LO_»_®xH˜ Z<Àfl q^è•Å „Ñ¨Ü«∞uflã¨∞Î<åfl_»∞.
=∞#ã¨∞û#∞ P#O^ŒO`À =ÚOK≥u,Î QÆ∞O_≥ |ÅOQÍ, P~ÀQÆºOQÍ Ñ¨x
KÕÜ∞« _®xH˜, ~À[O`å L`åûÇ¨ÏOQÍ, LO_» _®xH˜ #=Ùfi <åÅ∞QÆ∞ q^è•Å
ÖÏÉèOí JO@∞<åfl~°∞ =∞# âßG"Õ`ÅÎ« ∞.
#=Ùfi`«∂ „|`«HÍe, #=Ùfi`«∂ rq`«O H˘#™êyOKåe. gÖˇ`· Õ #qfiOKÕ
â◊HÎ̃ L#fl ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å`À Z‰õΩ¯= HÍÖÏxfl QÆ_Ñ» _¨ O» g∞ P~ÀQÍºxH˜
=∞Oz^ŒO@∞<åfl~°∞ _®Hõ~ì ∞° .¡
r~°‚=º=ã¨÷#∞ "≥∞~°∞QÆ∞ Ñïz, Ç¨~À‡#¡ Ñ¨Ù#~°∞`«ÊuÎH˜, ~°HõÎ„Ñ¨ã¨~°}H˜,
~ÀQÆx~À^èHŒ õ â◊HÎ̃ ÃÑ~°Q\Æ ÏxH˜ #=Ùfi LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ ∞» `«∞Ok.
„Ñ¨ÑO¨ K«=∞O`«\Ï ''#=ÙfiÅ HÍ¡ã—π —Å∞ U~åÊ@∞ KÕã∞¨ <Î åfl~°∞. JHõ¯_» JO^Œ~∂°
QÆ∞q∞ QÆ∂_ç, Ñ¨‰õ∆ΩÅ ‰õÄ`«Å∞, J~°∞Ñ¨ÙÅ`À =pÛ~åx #=Ùfi`À#∂,
129
KÕ+Åì̈ `À#∂, ÉèÖí Ë qz„`«OQÍ „Ñ¨îŒ ≈ã¨∂Î #=ÙfiHÀ=_»O (|Å=O`«OQÍ
<≥<· å) `«ÑÊ¨ xãïQÍ áê\˜ã∞¨ Î <åfl~°∞. JO`å Ñ≤zÛ #=Ùfi!
#=Ùfi =ÚMÏxH˜ JO^•xfl `≥zÛÃÑ_»∞`«∞Ok, P~ÀQÍºxfl Wã¨∞ÎOk,
=∞#=∞O`å #=Ùfi‰õΩO^•O, #=fiO_ç =∞s!
P~ÀQÆº z\Ï¯Å∞
™⁄Oiî 100 „QÍIIÅ∞, "å=Ú 100 „QÍIIÅ∞, 50 „QÍIIÅ ÃãO· ^è=Œ Å=}O
fã¨∞H˘x =¸_çO\˜x ^À~°QÍ "Õ~ÚOz ^ŒOz xÅfi KÕã¨∞‰õΩx
~Ô O_»∞Ñ¨Ó@ÖÏ PÇ¨~°O `«~åfi`« áê=ÙK≥OKå #∞O_ç J~°KO≥ Kå =~°‰Ωõ
á⁄_ç h\˜Ö’ "Õã¨∞H˘x =∞Oz h~°∞ „`åy`Õ u#fl PÇ¨~°O KåÖÏ
ã¨∞ÅÉèOí QÍ ã¨∞<åÜ«∂ãÖQÍ r~°‚ ãÖ|O^èŒ "åº^è∞Œ Å∞ Ç¨Ïi™êÎ~Ú.
Hõ~H° Í¯Ü«∞á⁄_ç 5 „QÍIIÅ∞, ÑÖK«^•~° 10 „QÍIIÅ∞, P=Ù <≥~Úº 10
„QÍIIÅ∞ HõeÑ≤ ~Ô O_»∞ Ñ¨Ó@ÖÏ uO@∞O>Ë „Hõ=∞OQÍ ÃÑ`· º« O Ç¨ÏiOzáÈ~Ú
<À\’¡ h~°∞ T~°@O `«yáæ È`«∞Ok.
XHõ HõÑC¨ áêÅÖ’¡ XHõ K≥OKå_»∞ <≥~Úº XHõ Ñ¨\ H˜ õ ÉˇÅO¡ á⁄_ç HõeÑ≤
„`åy`Õ ÃÑ`· º« O x"åiOK«|_»∞`«∞Ok.
L^Œ~° ~ÀQÍÅ‰õΩ QÀ^è∞Œ =∞ ~˘>ì̌ =∞Oz =∞O^Œ∞. áê=Ùâı~∞° QÀ^è∞Œ =∞
Ñ≤O_ç`À =O\Ï=Ú^ŒO 50 „QÍIIÅ∞ HõeÑ≤ ÉÏQÍ Ñ≤ãH≤ ,˜ xÑ¨CÅÃÑ#·
~˘>ˇÖì Ï KÕã∞¨ H˘x <≥~Úº ~åã≤, ÑÖK«^•~° JkÌ u#O_ç WÖÏ 4-5
~ÀAÅ∞ KÕ¿ãÎ L^Œ~° "åº^è∞Œ Åhfl Ç¨Ïi™êÎ~Ú. QÍºã¨∞ÉÏ^èŒ LO_»^∞Œ .
#∞=ÙfiÅá⁄_ç, =iÑ≤O_ç, "å=Ú ã¨=∞ÉèÏQÍÅ∞QÍ fã¨∞H˘x "Õ~ÚOz
xÅfi KÕã∞¨ H˘x Ñ¨Ó@‰õΩ 10 „QÍIIÅ∞ "≥∂`å^Œ∞Ö’ 2-3 Ñ¨Ó@Å∞ Ñ‘e¿ãÎ
Ju=¸„`« "åºkè x"å~°} J=Ù`«∞Ok.
QÀ~°∞"≥KÛ« x QÆOlÖ’ ~Ô O_»∞ K≥OKåÅ <≥~Úº HõeÑ≤, ~ÀE 2-3 Ñ¨Ó@Å∞
Ñ‘e¿ã,Î „`åQÆ∞`«∞O>Ë Ju "Õ_ç Ç¨ÏiOzáÈ`«∞Ok.
Xà◊√§ =∞O@Å‰õΩ ÃÑ~°∞QÆ∞ ÃÑ\Õì k ¿Ñ~°∞. P=Ù ÃÑ~°∞QÆ∞#∞ F Ñ¨Å∞K«\ ˜
QÆ∞_»Ö¤ ’ áÈã≤ h~°O`å „HÕkH˜ kQÍHõ Ñ≤O_ç QÆ\ Qì̃ Í L#fl Ñ¨^•~åúxfl
â◊s~°OÃÑ· ~åã¨∞H˘O>Ë =∞O@Å∞ `«yáæ È`å~Ú.
130
Hõà§◊ =∞O@Å‰õΩ `å*Ï P=Ù"≥#fl#∞ Hõà§◊ K«∞@∂ì ã¨∞xfl`«OQÍ ~åã≤ =∞~°#ú
KÕ¿ãÎ #~åÖ’¡ ~°HÎõ „Ñ¨ã~¨ }
° [iy =∞O@Å∞ `«Q∞Æ `æ å~Ú.
Ö’Ñë [fi~åxH˜ P=Ù "≥#fl Ñ¨\ H˜ õ ÉˇÅO¡ á⁄_ç HõeÑ≤ uO>Ë [fi~°O
Ç¨Ïiã¨∞ÎOk.
P=Ù "≥#fl { #∞=ÙfiÅ á⁄_ç ã¨=∞ÉèÏQÍÅ∞QÍ fã¨∞H˘x =¸_»∞ Ñ¨Ó@Å∂
uO@∞O>Ë "≥ÚÅÅ∞ HõiyáÈ`å~Ú.
QÀ~°∞"≥K«Ûx ^Õâ◊"åm P=Ù<≥~Úº <åÅ∞QÆ∞ K«∞Hõ¯Å "≥∂`å^Œ∞QÍ
Ô~O_»∞Ñ¨Ó@ÖÏ Ô~O_»∞ =Ú‰õΩ¯Ö’¡ =ã¨∞ÎO>Ë áê~°≈fiÑ¨Ù `«Å<˘Ñ≤Ê Ñ¨k
~ÀAÅÖ’ áêiáÈ`«∞Ok.
2-3 ã¨∂Ê#¡ `À@‰õÄ~° ~°™êxfl Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Ñ‘e¿ãÎ PHõe ÃÑiy, ~°HOÎõ =$kú
J=Ù`«∞Ok.
QÆiƒù}© ¢ãÅÎ‘ ∞ Ñ¨zÛ`À@‰õÄ~° ~°ãO¨ fã¨∞‰õΩO@∞O>Ë HÍà◊§"åÑ¨ÙÅ∞ ~å=Ù.
â◊s~°O `ÕeHõQÍ LO@∞Ok.
Ñ≤™êÎ Ñ¨ÑC¨ Ö’ Ju `«‰Ωõ ¯= HÍºÅsÅ∞, `«‰Ωõ ¯= „H˘=Ùfi, JkèHõ Ñ‘K∞«
Ñ¨^•~å÷Å∞ <åfl~Ú. Ñ≤™êÎ QÆ∞O_≥‰Ωõ P~ÀQÍºxflã¨∞OÎ k. HÍº#û~ü HÍ~°Hõ
JOâßÅ#∞ x~Àkèã∞¨ OÎ k.
Ñ≤™êÎ u<Õ"åiH˜ =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ K«~‡° O`À =KÕÛ =Ú_»∞`«Å∞ =O\˜q JO`«
`«fi~°QÍ ~å=Ù.
Ñ¨ÙK«ÛHÍÜ«∞ uO>Ë =¸„`« qã¨~°˚# ã¨∞ÅÉèíOQÍ [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
ã¨∂Å÷ HÍÜ«∂xfl `«yãæ ∞¨ OÎ k.
\Á=∂\’~°ãÖ fã¨∞HÀ=_»O =Å¡ HÍºÅsÅ∞ `«‰õΩ¯=QÍ LO\Ï~Ú.
HÍÖËÜ∂« xfl, ~°HÍÎxfl â◊√„ÉèÑí ~¨ ∞° ã¨∞OÎ k. r~°â‚ H◊ xÎ̃ ÃÑOK«∞`«∞Ok.
<åiO[ ~°ãÖ „Ñü~ÀE F QÍ¡Ãã_»∞ „`åy`Õ ~ÀQÆ x~À^èŒHõ â◊H˜Î
ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. H˘Öˇã~ì̈ åÖò `«yãæ ∞¨ OÎ k.
~°HÎõ =$kúÖ’ P~ÀQÆºO ?
P‰õΩ‰õÄ~°Ö’¡ áêÅ‰õÄ~°, Q˘OQÆ∂~°Ö’¡ S~°<£ Z‰õΩ¯=QÍ LO@∞Ok.
z‰õΩ¯à◊√§, ÉÁ|ƒ~°∞¡, ™⁄Ü«∂c<£ =O\˜ PÇ¨~åÖ’¡ S~°<£ Z‰õΩ¯=QÍ
LO@∞Ok. g\˜x PÇ¨~°OQÍ fã¨∞HÀ=@O=Å¡ ~°HõÎO =$kú K≥Ok
P~ÀQÆºOQÍ LO\Ï~°∞.
131
q@q∞#¡ Ö’ÑÖ=Å¡QÍh, S~°<£ Ö’ÑÖ=Å¡QÍh ~°HÇÎõ Ï‘ #`« ~å=K«∞Û#∞.
áêÅ∞, Ñ¨à√◊ §, „Ñüx`«º=Ú fã¨∞HÀ"åe.
~°HÇÎõ Ï‘ #`«`À ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞» `«∞#fl"å~°∞ HÍÑ¶,‘ \©Å∞ =∂<ÕÜ∂« e.
Hõ~°HÍ¯Ü«∞ { ™⁄Oiî K«∂~å‚xfl ÉˇÅ¡OÖ’ HõeÑ≤ Ô~O_»∞ Ñ¨Ó@Å∂
Lã≤iHÍÜ«∞O`« `åQÆ∞`«∞O>Ë ~°HOÎõ =$kú J=Ù`«∞Ok.
„Ñü~ÀE Ñ¨~Q° _Æ ∞» Ñ¨Ù# ÉÏ^ŒO yO[Åx hà◊§Ö’¡ <å#Éˇ\ ì˜ =Ú^ŒKÌ ãÕ ,≤
fã¨∞H˘O>Ë P~ÀQÆºO.
XHõ PÑ≤Öò ÑÖ_»∞#∞ Éè’[#O =ÚO^Œ∞ fã¨∞‰õΩO>Ë, â◊s~°OÖ’ W#∞=Ú
=$kú J~Ú â◊HÎ˜ =ã¨∞OÎ k.
c\ò~∂° @∞ P‰õΩÅ~°ãO¨ ÖË^• ‰õÄ~°QÍ c\ò~∂° @∞#∞ uO@∞O>Ë P~ÀQÆºO.
K≥é‰õΩ ~°™êxfl „Hõ=∞O `«ÑÊ¨ ‰õΩO_® „`åQÆ∞`«∞O>Ë g∞‰õΩ HÍ=Åã≤# S~°<£
Åaèã¨∞ÎOk.
ã¨=∞`«∞Åº PÇ¨~åxfl fã¨∞HÀ=@O =Å¡ q@q∞#¡ Ö’ÑÖ x"å~°}
J=Ù`«∞Ok.
Ñ¨ÙK«ÛHÍÜ«∞#∞ u#@O =Å¡ q@q∞#¡`Àáê@∞ W#∞=Ú, "≥∞wfl+≤Ü∞« O,
ÉèÏã¨fi~°O, á⁄\Ï+≤Ü∞« O Åaèã∞¨ OÎ k.
~°HõÎÇ‘Ï#`«`À ÉÏ^ŒÑ¨_Õ ¿Ñ+Ö@∞û `≥Å¡QÍ, áêeáÈ~Ú HõxÑ≤™êÎ~Ú.
h~°ãO¨ QÍ, ~°HOÎõ Ö’x Z„~°~H° Îõ Hõ}ÏÅ∞QÍh, Ç≤Ï"≥∂QÀ¡a<£QÍh `«‰Ωõ ¯"≥`· Õ
=KÕÛ J=ÅHõ} ∆ O JheÜ«∞O.
Ç≤Ï"≥∂QÀ¡a<£ `«Ü∂« ~°∞ HÍ=\ÏxH˜ S~°<,£ a12 q@q∞<£ á¶êeH± Ü«∂ã≤_£
J=ã¨~O° J=Ù`å~Ú. W=hfl ãïÑ¨_® LO>Ë =∞# P~ÀQÍºxH˜ ãïÑ¨_®
ÃÇÏ"≥∂QÀ¡a<£ `«Ü∂« ~°∞ J=Ù`«∞Ok. =∞#O P~ÀQÆºOQÍ LO\ÏO.
Ñ¨ãÑ≤ Å≤ Å¡ ‰õΩ `«eá¡ êÅ #∞Oz S~°<£ ã¨=∞$kúQÍ Åaèã∞¨ OÎ k. JO^Œ∞Hõx
D ^ŒâÖ◊ ’ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ K«#∞ÉÏÅ∞ =∂#Hõ "åà◊§‰õΩ JOkOKåe.
Z‰õΩ¯= =∞Ok `«Å∞¡Å∞ áêÅ∞ „`åyOK«_®xH˜ Z‰õΩ¯=QÍ W+ì̈Ñ_¨ `» å~°∞.
Ñ¨ÑC¨ ^è•<åºÖ’¡ S~°<£ Ñ¨Ù+¨¯ÅOQÍ Åaèã∞¨ OÎ ^Œ#fl ãÖQÆu QÆ∞iÎOKåe.
"≥ÚÅÅ∞, ã¨ÖÏ_»∞û Z‰õΩ¯=QÍ fã¨∞‰õΩO>Ë HÍ=eû#O`« q@q∞#∞¡
Åaè™êÎ~Ú.
132
^•eÛ# K≥H¯õ `À P~ÀQÆºO ?
=¸_»∞ >Ë|∞Öò ã¨∂Ê<£Å `Õ<≥ { 1 \© ã¨∂Ê#∞ ^•eÛ# K≥H¯õ á⁄_çx
¿Ñã¨∞ìÖÏ KÕã≤ Ñ¨_»∞HÀÉ’ÜÕ∞ =ÚO^Œ∞ "≥Ú\˜=∞ÅÃÑ· ~åã≤, „á⁄^Œ∞Ì<Õfl
"Õ_hç à◊§Ö’ Hõ_Qˆç ã¨∞‰õΩO>Ë, ~Ô O_»∞ "å~åÖ’¡ "≥Ú\˜=∞Å∞ Ñ¨ÓiÎQÍ =∂Ü«∞O.
QÆl,˚ `å=∞~° K«~‡° "åº^è∞Œ Å∞#fl"å~°∞ `Õ<≥ { ^•eÛ# K≥H¯õ á⁄_ç ¿Ñã¨∞#ì ∞
K«~‡° OÃÑ· "åºkè ™ÈH˜# „Ñ¨^âÕ O◊ Ö’ ~å¿ãÎ `«fi~°QÍ =∂xáÈ`å~Ú.
=$^•úÑº¨ OÖ’ HõeQˆ JÅã¨@#∞ [~ÚOK«_®xH˜ „á⁄^Œ∞<Ì flÕ „|+π KÕÜ∞« QÍ<Õ
XHõ™êi, =∞^è•ºÇ¨ÏflO =¸_»∞QÆO@Å‰õΩ XHõ™êi, ~ÀE QÍ¡ã∞¨ hà◊§Ö’¡
J~°>|Ë ∞Öò ã¨∂Ê<£ `Õ<≥ HõeÑ≤ ^•xÃÑ· ^•eÛ# K≥H¯õ á⁄_ç K«e¡ fã¨∞H˘O_ç
ãïáÈ`«∞Ok.
`Õ<≥ { ^•eÛ# K≥H¯õ `À `«Ü∂« ~°∞ KÕã∞¨ H˘#fl \© „`åy`Õ =$^•úÑº¨ O =∞#
KåÜ«∞Å‰õΩ ‰õÄ_® ~å^Œ∞.
<À\˜ ^Œ∞~åfiã¨# =KÕÛ "åà◊√§ „á⁄^Œ∞<Ì flÕ "Õ_ç hà◊§Ö’¡ `Õ<≥ { ^•eÛ#
K≥H¯õ á⁄_ç HõeÑ≤ Ñ¨ÙH˜¯e¿ãÎ ~À[O`å <À~°∞ „ÃÑ+¶ Qπ Í LO@∞Ok.
qxH˜_ç ã¨=∞ã¨ºÅ∞#fl"å~°∞ `Õ<≥ { ^•eÛ# K≥H¯õ #∞ ã¨=∞áêà◊§Ö’¡ HõeÑ≤
„á⁄^Œ∞#Ì { ~å„u fã¨∞‰õΩO>Ë ã¨=∞ã¨º f~°∞`«∞Ok.
^•eÛ# K≥H¯õ á⁄_çÖ’ F HõÑC¨ =∞iyOz# h~°∞ áÈã≤, J~°QOÆ @¿ãÑ¨Ù
LOz# `«~åfi`« ^•xÖ’ `Õ<≥ "Õã≤ HõeÑ≤ JO^Œ∞Ö’ ã¨QÆO ~å„u
Ñ¨_∞» HÀÉ’ÜÕ∞ =ÚO^Œ∞ „Ñ¶*≤ òÖ’ ÃÑ@∞ì‰Ωõ x „á⁄^Œ∞<Ì flÕ „`åQÍe. J<£áêâ◊Û~Ô \· ò
fÑ≤x "å_»@O J=ã¨~O° .
Ñ¨KÛ« Hõ~∂° Ê~°O { *ÏlHÍÜ«∞ { `ÀHõ q∞iÜ«∂Å∞ { Å=OQÍÅ∞ {
HÍK«∞ { ã¨∞#flO { á⁄<£KH≥ ¯õ gxÖ’ KÕiÛ `«=∞Åáê‰õΩÅ#∞ "Õã∞¨ HÀ=@O
=∞OQÆà◊Hõ~°"≥∞ÿ#k.
`åO|∂ÅO Ç¨Ï$^ŒÜ∂« xH˜ "Õ∞Å∞ KÕã∞¨ OÎ k. Q˘O`«∞‰õΩ ãÖ|OkèOz#
~ÀQÍÅ#∞ áÈQ˘_»∞`«∞Ok. <åÅ∞Hõ#∞ â◊√„ÉèÑí ~¨ ∞° ã¨∞OÎ k. <À\˜Ö’ Lq∞‡,
h~°∞ Z‰õΩ¯=QÍ T~°@#∞ `«yãæ ∞¨ OÎ k. â◊s~åxH˜ HÍOuxã¨∞OÎ k. ^ŒO_»Å∞,
ÑÖ_»∞,¡ ã¨fi~°¿Ñ\˜Hõ ^ÀëêÅ#∞ áÈQ˘_»∞`«∞Ok `åO|∂ÅO.
`Õ<≥ { ^•eÛ# K≥H¯õ á⁄_ç HõeÑ≤ ¿Ñã¨∞ì KÕã≤ „Éˇ_,£ K«áêfÅ`À *Ï"£∞
|^Œ∞Å∞QÍ ~åã¨∞H˘x JÖÏÊÇ¨~°OÖ’ uO>Ë H˘Öˇ¢™êìÖò#∞ `«yæOz
QÆ∞O_≥áÈ@∞ ~å‰õΩO_® KÕã∞¨ OÎ k.
133
XHõ ÉèÏQÆO `Õ<≥ { ~Ô O_»∞ ÉèÏQÍÅ∞ QÀ~°∞"≥KÛ« x hà◊√§ fã¨∞H˘x "å\˜H˜
XHõ \© ã¨∂Ê#∞ ^•eÛ# K≥H¯õ á⁄_ç Hõeã≤ ¿Ñã¨∞Öì Ï KÕã,≤ Ñ¨Ù~°∞QÆ∞ ‰õΩ\ì̃#
KÀ@ ~°∞kÌ`Õ Hõ} ∆ ÏÖ’¡ =∞O@, <≥ÑÊ≤ =∂Ü«∞O J=Ù`«∞Ok.
XHõ HõÑ¨C "Õ_çhà◊§Ö’¡ 2 ã¨∂Ê#¡ `Õ<≥ { XHõ \© ã¨∂Ê#∞ ^•eÛ#
K≥H¯õ á⁄_ç HõÅ∞Ñ¨Ù H˘x L^ŒÜ∞« O, ™êÜ«∞O„`«O fã¨∞H˘O_ç "≥ÚO_ç H©à§◊
<˘Ñ¨CÖˇ<· å áÈ`å~Ú.
A@∞ì ~åeáÈÜÕ∞"å~°∞ "Õ_ç Pb"£ #∂<≥, XHõ >Ë|∞Öò ã¨∂Ê#∞ `Õ<,≥
XHõ \© ã¨∂Ê<£ ^•eÛ# K≥H¯õ á⁄_ç HõeÑ≤# ¿Ñã¨∞xì `«ÅÃÑ· Ñ¨\ Oì˜ z, 15
xIIÅ `«~åfi`« ™êfl#O KÕ¿ãÎ ~åÅ_»O PyáÈ`«∞Ok.
XHõ \© ã¨∂Ê#∞ ^•eÛ# K≥H¯õ á⁄_ç, S^Œ∞ \© ã¨∂Ê#∞Å `Õ<≥ HõeÑ≤ KÕã#≤
¿Ñã¨∞xì <˘Ñ≤Ê L#fl ÑÖ\˜ÃÑ· ~ÀA‰õΩ 3 ™ê~°∞¡ ~å¿ãÎ ÑÖ\˜ <˘Ñ≤Ê
`«yæáÈ`«∞Ok.
`Õ<≥, ^•eÛ# K≥Hõ¯á⁄_ç, HõeÑ≤ fã¨∞‰õΩO>Ë QÍºãπ #∞Oz q=ÚH˜Î
HõÅ∞æ`∞« Ok. JÅû~üx áÈQ˘_»∞`«∞Ok.
„Ñü~ÀA `Õ<≥ { ^•eÛ# K≥H¯õ á⁄_ç HõeÑ≤ fã¨∞‰õΩO>Ë ~ÀQÆx~À^èHŒ õ
â◊HÎ̃ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok.
P=ÙáêÅ`À P~ÀQÆºO
P=ÙáêÅÖ’¡ "≥Ú`«OÎ #∂\ÁHõ¯ ~°HÍÅ áÈ+¨Hõ Ñ¨^•~å÷Å∞#fl@∞¡ âßG"Õ`ÅÎ« ∞
K≥ÑÙ¨ Î <åfl~°∞. =¸_»∞ ~°HÍÅ „á⁄\©#∞¡, 19 ~°HÍÅ Ji<ÀÜ«∂ã≤_∞» û, 11
~°HÍÅ „H˘=Ùfi Ñ¨^•~å÷Å∞, P~°∞ q@q∞#∞¡, 8 ZO*ˇ=· ÚÅ∞, 25 Yx*ÏÅ∞,
HÍ~ÀƒÃÇÏ· „_Õ@∞¡, S^Œ∞ ~°HÍÅ ÉèÏ#ºO q„t`« Ñ¨^•~å÷Å∞, 14 #„`«[x
ãÖ|O^èŒ Ñ¨^•~å÷Å∞ L<åfl~Ú.
ã¨=∞„QÆ"∞≥ #ÿ PÇ¨~°O P=ÙáêÅ∞, ã¨∞ÅÉèOí QÍ r~°=‚ ∞=Ù`å~Ú. ~°HOÎõ Ö’H˜
`«fi~°QÍ áÈ+¨Hõ Ñ¨^•~å÷Å∞ „Ñ¨"tÕ Oz, `«H}∆õ â◊HÎ̃ Åaèã∞¨ OÎ k.
|Hõ¯zH˜¯áÈ`«∞#fl Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ, ~ÀQÆ∞Å‰õΩ JÑ¨C_Õ Ñ≤uH˜# QÆ∞=∞‡_çáêÅ∞
K«H¯õ x zH˜`û« .
Z=ÚHõÅ‰õΩ Ñ¨Ù+≤.ª iÔH@∞û =O\˜ "åº^è∞Œ Å∞ ^ŒiKÕ~=° Ù.
„Ñü~ÀE L^ŒÜ«∞O P=ÙáêÅ∞ „`åQÆ@O =Å# QÆ∞O_≥[|∞ƒÅ∞
134
L#fl"åiH˜ ZO`À "Õ∞Å∞ KÕã∞¨ OÎ k. ~°HÎõ „Ñ¨ã~¨ }° =$kú K≥Ok QÆ∞O_≥
Ñ¨xf~°∞ "≥∞~°∞QÆ=Ù`«∞Ok.
P=ÙáêÅ∞ L^ŒÜ∞« O „`åQÆ@O =Å# PHõe ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. =∞^è•ºÇ¨ÏflO
„`åQÆ@O =Å# |Å=$kú, ~å„u „`åQÆ@O =Å# ^À+¨µÑ¨â◊=∞#=Ú
HõÅ∞æ`«∞Ok.
Ñ≤Å¡Å‰õΩ P=ÙáêÅ#∞ Z‰õΩ¯=QÍ "å_»@O =Å# tâ◊√ =∞~°}ÏÅ∞
`«QÆ∞æ`å~Ú.
„Ñü~ÀE F QÍ¡ã¨∞ P=ÙáêÅ∞ „`åQÆ_»O „á⁄^Œ∞Ì#fl ÖË^• ~å„u
Ñ¨_∞» HÀÉ’ÜÕ∞ =ÚO^Œ∞ „`åQÆ_O» P~ÀQÆºHõ~O° .
=ÚÅHÍ¯_» Z‰õΩ¯=QÍ u<Õ@∞ì KÕ¿ãÎ áÈ+¨HÍÇ¨~° ã¨=∞ã¨º#∞ KÒHõQÍ
Ñï+¨¯iOK« =K«∞Û#x JO@∞<åfl~°∞ áÈ+¨HÍÇ¨~° xÑ¨Ù}∞Å∞.
=Ú#QÍ‰õΩÖ’¡ L#fl q@q∞<£ 'Z— HÍº~°\òÖ’Hõ<åfl <åÅ∞æ~Ô O@∞¡O^Œx,
q@q∞<£ 'ã≤—, =∂Oã¨H$õ `«∞ÅÎ ∞ HÍºe¬Ü∞« O JkèHõ ~Ô @∞¡QÍ L<åflÜ«∞x
Ñïâ’^è#Œ Ö’¡ `Õe# JOâ◊O.
=ÚÅQÆ P‰õΩÖ’¡ lOH±, "≥∞wfl+≤Ü∞« O, W#∞=Ú ‰õÄ_® L<åfl~Ú.
=ÚÅQÆ P‰õΩ XHõ~H° Oõ QÍ |Ç¨ï q@q∞#¡`À ‰õÄ_ç# =∂„`«ÖÏO\˜k.
u<Õ PÇ¨~°OÖ’ áÈ+¨Hõ Ñ¨^•~å÷Å∞ LO_Õ@∞ì K«∂_»\ÏxH˜, =ÚÅQÆ P‰õΩ,
=ÚÅHÍ¯_»Å∞ Z‰õΩ¯=QÍ u<åÅx xÑ¨Ù}∞Å∞ JO@∞<åfl~°∞.
„Ñ¨ÑO¨ K«OÖ’ áÈ+¨HÍÇ¨~° Ö’áêxfl `«iq∞H˘@ì_®xH˜ =ÚÅQÆ XHõ¯\˜
KåÅ∞#x XHõ JO`«~å˚fÜ«∞ ãÖã¨÷ `≥eÜ«∞*ËãO≤ k.
Éè’áêÖòÖ’ =ÚÅHÍ¯_»Å ã¨∞QÆ∞}Ïxfl `«Å∞¡Å‰õΩ `≥eÜ«∞*ËÜ«∞_®xH˜
„Ñ¨Ü∞« `åflÅ∞ „áê~°OaèOKå~°∞. Hõ~H° Í¯Ü«∞á⁄_ç { HÍK«∞á⁄_ç <≥~Úº`À
#∂i Ñ¨\ ãì˜ ∞¨ OÎ >Ë p=Ú HÍˆ~ Ñ¨ÙO_»∞¡ =∂_çáÈ`å~Ú.
"≥∂^Œ∞QÆ yO[Å∞ á⁄_çx ÃÑ#· K«Å∞¡`∞« O>Ë „^•=}ÏÖ’¡x Ñ¨Ù~°∞QÆ∞Å∞
K«zÛ Ñ¨_@ » "Õ∞ QÍHõ „=}ÏÅ∞ ‰õÄ_® Ç¨ÏiOzáÈ`å~Ú.
*ÏlHÍÜ«∞á⁄_ç P=Ù <Õu`À #∂i Ñ¨\ ãì̃ ∞¨ OÎ >Ë Ñ¨Ù~°∞QÆ∞Å∞ K«zÛ Ñ¨ÙO_»∞¡
=∂xáÈ`å~Ú.
=∞Öˇ¡Ñ¨ÓÅ#∞ "≥∞`«ÎQÍ #∂i Ñ¨ÙO_»∞ÃÑ·# "Õã≤ Hõ_»∞`«∞O>Ë Ñ¨Ù~°∞QÆ∞Å∞
Éˇ@
· ‰õΩ=zÛ ‰õΩ~°∞Ñ¨Ù =∂xáÈ`«∞Ok.
135
=∞\˜áì ê„`«Ö’ =O_ç# PÇ¨~°O qaè#fl „âı+"ª¨ ∞≥ #ÿ k. HõOK«∞áê„`«Ö’ =O_ç#
PÇ¨~°O P~ÀQÍºxH˜ =∞Ozk. |∞kúx ÃÑOK«∞`«∞Ok. W#∞Ñ¨ áê„`«Ö’
=O_ç# PÇ¨~°O HõO\˜ [|∞ƒÅ∞ =¸Å"åºkèx áÈQ˘_»∞`«∞Ok.
`«∞Åã≤Ö’ ''`«∞—— JO>Ë =∞$`«∞º=Ù ''Åã≤—— JO>Ë ZkiOz#^Œx J~°O÷ .
=∞$`«∞º=Ù#∞ Ãã`· O« Z^Œ∞iOz xÅzOk `«∞Åã≤ Jx J~°O÷ . JO^Œ∞Hˆ
`«∞Åã≤ hà◊√§ =∞$`«∞º =ÚYOÖ’ L#fl"åiH˜ `«∞Åã≤ f~°O÷ áÈ™êÎ~∞° .
F Ñ≤_HÔç _»∞ "Õáê‰õΩÅ∞ { 10 q∞iÜ«∂Å∞ HõeÑ≤ „Ñü~ÀE #q∞e
uO>Ë ^Œ∞~°^ÅŒ ∞ `«Q∞Æ `æ å~Ú.
^•eÛ# K≥H¯õ á⁄_çÖ’ H˘Öˇã~ì̈ åÖòx `«yOæ z, QÆ∞O_≥[|∞ƒÅ∞ ~å‰õΩO_®
KÕ¿ã ÅHõ} ∆ ÏÅ∞<åfl~Ú.
"≥Å∞¡e,¡ JÅ¡O, "åÜ«Ú, âÁOiî, Ñ≤ÑÊ≤ à◊√§, q∞iÜ«∂Å∞, rÅHõ„~°, ^•eÛ#
K≥H¯õ , Å=OQÍÅ∞, Ü«∂Å‰õΩÅ∞ ÖÏO\˜ ã¨∞QÆO^èŒ „^Œ"åºÅ∞ PÇ¨~°OÖ’
`«ÑÊ¨ xãïQÍ LÑ¨Ü∂≥ yOKåe.
"≥ÚÅÔHuÎ# ÃÑã¨Å#∞ á⁄@ì ãÖ|O^è"Œ ∞≥ #ÿ ã¨=∞ã¨ºÅ∞, QÍºã¨∞, Zã≤_\ç ˜
L#fl"å~°∞ "å_»‰Äõ _»^∞Œ .
QÆ∞O_≥ ãÖ|O^èŒ ~ÀQÍÅ∞#fl"å~°∞ P"åÅ #∂<≥, #=ÙfiÅ #∂<≥, ã¨<Ñ£ =¡¨¶ ~ü
P~ÚÖò, „‰õÄ_£ P~ÚÖò, ™ÈÜ«∂c<£ P~ÚÖòû "å_®e.
=\˜"ì àÕ √◊ § `«# K«Å\¡ ˜ QÆ∞}=Ú =Å¡ "Õ_qç ∞x áÈQ˘\˜ì K≥=∞@#∞ `«yOæ z,
`«^•fi~å Hõe#æ K«~‡° ^ÀëêÅ#∞ `«yOæ K«_O» Ö’ „âı+"ì̈ ∞≥ #ÿ k.
Lã≤i =Úãë `«#=Ú Ü≥ÚHõ¯ ÅHõ} ∆ ÏÅ#∞ Hõ#Ñ¨_h» Ü«∞^Œ∞.
`À@‰õÄ~° „"Õà√◊ § 100 „QÍII fã¨∞H˘x ZO_»É\ˇ ì̃ K«∂~°O‚ KÕã,≤ 50
„QÍII H˘|ƒi #∂<≥Ö’ "Õã≤ =Ú^ŒQÌ Í #∂i ~ÀE ~å„uÑ¨Ó@ "≥∂HÍà◊§‰õΩ
Ñ¨\ Åì© ∞QÍ "Õã∞¨ OÎ >Ë H©à§◊ <˘Ñ¨CÅ∞ `«yáæ È`å~Ú.
`≥Å¡ Le¡Q_Æ Å¤» ~°ãO¨ XHõ QÍ¡ã∞¨ áêÅÖ’¡ "Õã≤ H˘O`«¿ãÑ¨Ù =∞iyOz,
~å„uÑ¨Ó@ Ñ¨_∞» ‰õΩ<Õ@Ñ¨C_»∞ „`åQÍe. WÖÏ 10 ~ÀAÅ∞ KÕ¿ãÎ H©à§◊
<˘Ñ¨CÅ∞ =∞@∞=∂Ü«∞O.
<Õˆ~_»∞ ÑÖ_»∞ K«Å¡^Œ<åxflã¨∞ÎOk. =∞^èŒ∞"Õ∞Ç¨xfl xÜ«∞O„`«}Ö’
LOK«∞`«∞Ok.
XHõ QÍ¡ã¨∞ h\˜Ö’ XHõ K≥OKå_»∞ âÁOiî á⁄_çx HõeÑ≤ XHõ HõÑ¨C
HÍëêÜ«∞O `«yÖË =~°‰Ωõ =∞iÜ«Ú Jk QÀ~°∞"≥KÛ« QÍ J~Ú# `«~åfi`«
136
Ô~O_»∞ Ñ¨Ó@Å∂ Ñ‘Å∞ã¨∞ÎO>Ë, [~î°~åyfl ÃÑiy QÆ∞O_≥ ~ÀQÍÅ∞,
âßfiã¨~ÀQÆ=Ú Ç¨Ïiã¨∞OÎ k.
^•Ç¨ÏO JkèHOõ QÍ LO>Ë XHõ K≥OKå ÑÖK«^•~° { XHõ K≥OKå LÑ¨C
J~°QÍ¡ã∞¨ "Õ_ç hà◊§Ö’ HõeÑ≤ H˘OK≥O x^•#OQÍ „`åQÆ∞`«∞O>Ë ^•Ç¨ÏO
J}yáÈ`«∞Ok.
Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù H˘=Ú‡ { JqÃãyO[Å∞ h\˜Ö’#∂i, ÃÑ#· Hõ_`ç Õ ÃãQÆQ_Æ Å¤» ∞
=¸_»∞ ~ÀAÖ’¡ ÑÿeáÈ`å~Ú.
áê`« ã¨∞#flO, ÃÑ~°∞QÆ∞ÃÑ· `Õ@ HõeÑ≤ #∂i Ñ¨\ ãì̃ ∞¨ OÎ >Ë, "Õ_,ç K«=Ú~°∞
Ñ¨_¤» Ñ¨ÙO_»∞¡ â◊√„ÉèOí QÍ =∂xáÈ`å~Ú.
~åuã¨∞#flÑ¨Ù `Õ@h~°∞, "ÕÑ#¨ ∂<≥ HõeÑ≤ yÅH˘\˜ì Ñ¨\ ¿ì˜ ãÎ Jyfl „^Œ"åÅ∞
J^Œ$â◊ºO.
=∞OzQÆO^èOŒ { H˘|ƒi#∂<≥ #∂i Ñ¨\ Oì˜ z, S^Œ∞ QÆO@ÖÏy Hõ_`ç Õ
S^Œ∞~ÀAÖ’¡ QÆl˚ JO`«"∞≥ áÿ È`«∞Ok.
ã‘=∞ JÅã≤ P‰õΩÅ∞ { H˘|ƒi #∂<≥`À Ñ¨\ ˜ìã¨∞ÎO>Ë K«~°‡~ÀQÍÅ∞
ã¨=∞ã≤áÈ`å~Ú.
K«~‡° OÃÑ#· H˜~Àã≤<£ P~ÚÖò =∂\˜=∂\˜H˜ áÈã¨∞OÎ >Ë QÆl˚ `å=∞~° =O\˜
K«~‡° ~ÀQÍÅ∞ Ç¨ÏiOzáÈ`å~Ú.
HõÅ|O^Œ QÆ∞A˚ { Ñ¨ã¨∞Ñ¨Ù HõeÑ≤ #∂i ÃÑ·# "Õã¨∞ÎO>Ë Jxfl~°HÍÅ
QÆ_Å¤» ∞ Ju `«fi~°QÍ Ç¨ÏiOzáÈ`å~Ú.
#_»∞O <˘Ñ¨CÅ‰õΩ "≥∞Ou‰õÄ~° =∞Ç¨Ï`«~Î O° QÍ Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ k.
â◊s~åxH˜ h~°∞ Ñ¨\ #ì˜ "å~°∞ "≥∞Ou‰õÄ~°#∞ qiqiQÍ `«=∞ PÇ¨~°OÖ’
"å_ç`Õ h~°∞ `«yáæ È`«∞Ok.
"å=Ú âÁOiîx q_çq_çQÍ h\˜Ö’ "Õ~ÚOz, á⁄_çKãÕ ,≤ `«y#O`« ÃãO· ^è=Œ
Å=}O HõÅáêe. ~ÀE 1/2 #∞Oz 1 K≥OKå =~°‰õΩ =∞l˚QÆÖ’
HõÅ∞Ñ¨ÙH˘x „`åy`Õ =∞Å|^ŒHú Oõ LO_»^∞Œ .
ã¨ O `å#=Ú ÖË x "å~° ∞ <åQÆ ˆ H ã¨ ~ åÅ#∞ U^À XHõ ~° ∂ Ñ¨ O Ö’
fã¨∞‰õΩO@∞O>Ë Ñ¶e¨ `«O HõxÑ≤ã∞¨ OÎ k.
Z„~°HÅõ ∞= ^Œ∞OÑ¨#∞ ZO_»É\ˇ ,ì˜ á⁄_ç KÕã∞¨ H˘x P á⁄_çx F K≥OKå_»∞
fã¨∞H˘x J~°KO≥ Kå á⁄_çx `Õ<`≥ ÀQÍh, ÑÖK«^•~°Ö’QÍh, áêÅÖ’¡
"Õã∞¨ H˘x fã¨∞‰õΩO>Ë ¢ãÅÎ‘ "åº^è∞Œ ÅxflO\˜H© J^Œ∞ƒùÒ« QÍ Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ k.
137
"≥∂^Œ∞QÆK@≥ ∞ì Éˇ~_° ∞» #∞ "≥∞`«QÎ Í#∂i ÑÖK«^•~°`À HõeÑ≤ uO>Ë, â◊s~°OÖ’
U ÉèÏQÆO #∞O_ç ~°HOÎõ HÍ~°∞`«∞#fl PÑ¨Ù`«∞Ok.
ã¨^∞Œ }
æ ã≤O^è∂Œ ~°O PÜ«Ú~ˆ fi^Œ ëêÑ¨ÙÖ’¡ ^˘~°∞‰õΩ`«∞Ok. `«=∞Åáê‰õΩÖ’¡
125 #∞O_ç 250 q∞.„QÍ. "≥∂`å^Œ∞Ö’ D ã¨^∞Œ } æ Ïxfl LOz, `«y#O`«
`Õ<≥ "Õã,≤ #q∞e „q∞OQÍe. WÖÏ ~ÀE KÕ¿ãÎ =$^•úÑº¨ O `˘O^Œ~Q° Í
g∞ ^ŒiKÕ~^° ∞Œ .
^•x=∞‡ Ñ¨ÓÅ#∞ "≥∞`«QÎ Í ^ŒOz, `«_Ñç ≤ QÆ∞_»Ö¤ ’ Ñ≤O_ç`Õ K«H¯õ \˜ ~°ãO¨
=ã¨∞OÎ k. nxx 4-5 K«∞Hõ¯Å∞ =Ú‰õΩ¯Ö’ "Õã∞¨ ‰õΩO>Ë ~°HOÎõ HÍ~°_O»
PQÆ∞`«∞Ok.
Ñ¨KÛ« QÆ_¤ç „"Õà§◊ #∞O_ç ~°ãO¨ fã≤ P K«∞Hõ¯Å#∞ =Ú‰õΩ¯Ö’ "Õã∞¨ H˘#fl
~°HOÎõ HÍ~°_®xfl x~ÀkèOK«=K«∞Û.
Lã≤i yO[Å#∞ fã≤ "≥∞`«QÎ Í ^ŒOK«∞H˘x <ÕuÖ’ "Õ~ÚOz hà◊√§áÈã≤,
"≥∞`«QÎ Í ¿Ñã¨∞Öì Ï KÕã≤ `«ÅH˜ =∞O^ŒOQÍ Ñ¨\ ¿ì̃ ãÎ =Ú‰õΩ¯Ö’ #∞O_ç ~°HOÎõ
HÍ~°_O» @‰õΩ¯# PQÆ∞`«∞Ok.
=∂ˆ~_»∞ QÆ∞A˚ K«∂~°‚=Ú#∞ ÉˇÅ¡=ÚÖ’ HõeÑ≤ ¿ãq¿ãÎ Ju™ê~°O
Hõ_∞» Ñ¨Ù|ƒ~°O `«Q∞Æ #æ ∞.
c\ò~∂° \ò Eºã¨∞ QÆ∞O_≥ ãÖ|O^èŒ ã¨=∞ã¨ºefl `˘ÅyOK«_O» Ö’ LÑ¨Ü∂≥ QÆ
Ñ¨_»∞`«∞Ok.
x=∞‡HÍÜ«∞#∞ x`«ºO LÑ¨Ü∂≥ yOK«_O» =Å# ^è=Œ ∞#∞Ö’¡ J=~À^èOŒ QÍ
U~°Ê_Õ áê¡\ò `˘ÅyáÈ`«∞Ok.
„Ñü~ÀE #_»Hõ QÆ∞O_≥ ã¨=∞ã¨ºefl ^Œ∂~°O KÕã∞¨ OÎ k.
„Ñük#O Lã≤i á⁄_ç ÖË^• Lã≤i ~°ãO¨ fã¨∞HÀ=_»O =Å¡ QÆ∞O_≥
ã¨=∞ã¨ºÅ∞ ~å‰õΩO_® LO\Ï~Ú.
„Ñü~ÀE ~Ô O_»∞ "≥Å∞¡efl ~Ô |ƒefl "Õ_áç êÅÖ’¡ HõÅ∞Ñ¨ÙH˘x „`åQÆ_O»
J<Õk QÆ∞O_≥H˜ Ñ¨ÓiÎ ~°H} ∆õ HõeÊã¨∞OÎ k.
„^•Hõ~∆ ã° O¨ fã¨∞HÀ=_»O =Å# QÆ∞O_≥ HõO_»~åÅ∞ â◊HxÎ˜ Ñ¨ÙOA‰õΩO\Ï~Ú.
PÑ≤Öò ‰õÄ_® QÆ∞O_≥#∞ â◊HÎ̃ =O`«O KÕÜ∞« _»OÖ’ „Ñ¨ÉÏè =O K«∂Ñ≤ã∞¨ OÎ k.
g∞ PÇ¨~°OÖ’ `«y#O`«QÍ q@q∞<£ ''W—— LO_ÕÖÏ K«∂ã¨∞H˘O_ç, QÆ∞O_≥
ã¨=∞ã¨ºÅ∞ ~å=Ù.
138
g∞ PÇ¨~°OÖ’ `«y#O`« LÑ¨C fã¨∞‰õΩO@∞<åfl~å? ÖË^• K«∂ã¨∞H˘O_ç.
_»Ü∂« Éˇ\ ã© π { ~°HáÎõ È@∞ L#fl"åà◊√§ "å\˜x YzÛ`«OQÍ HõO„\’Å∞Ö’
LOK«∞HÀHõ áÈ`Õ Jq QÆ∞O_≥ [|∞ƒÅH˜ ^•i f™êÎ~Ú.
x`«ºO Lã≤i K«∂~°O‚ ÖË^• Hõ~H° Í¯Ü«∞, x=∞‡HÍÜ«∞, `«∞Åã≤, "≥Å∞¡e¡
ÖÏO\˜ q U"À XHõ \ ˜ fã¨ ∞ ‰õ Ω O@∞O>Ë „Ñ¨ u ~ÀE P~ÀQÆ º
ã¨=∞ã¨ºÅ∞O_»=Ù.
Ñ¶Ù¨ \˜Ö’+¨<#£ ∞ XHõ K≥OKå ÉÏ^ŒO P~ÚÖò { XHõ K≥OKå Pe"£ P~ÚÖò{
XHõ K≥OKå b@K«~‡° P~ÚÖò { 12 K«∞Hõ¯Å Ü«∂ãπ JÑ¨ãì π P~ÚÖò
g\˜x ÉÏQÍ Hõeã≤áÈÜÕ∞ÖÏ HõÅÑÖ_ç. áê^•Å#∞ â◊√„ÉèOí KÕã∞¨ H˘#fl
`«~åfi`« PiáÈÜ«∂Hõ D P~ÚÖò#∞ Ñ¨\ Oì˜ K«O_ç.
áê^•Å =∞™ê*ò P~ÚÖò ?
Ô~O_»∞ K≥OKåÅ K«ÔH¯~° { Pe"£ P~ÚÖò XHõ K≥OKåÖ’ *Ïl
P~ÚÖò HõeÑ≤ áê^•Å‰õΩ =∞™ê*ò KÕã∞¨ HÀ"åe. `«~åfi`« "Õ_ç hà◊§Ö’
áê^•Å∞ â◊√„ÉèíOQÍ Hõ_»∞HÀ¯"åe. WÖÏ KÕã¨∞ÎO>Ë =∂~°∞Ê#∞ g∞ˆ~
QÆ=∞x™êÎ~°∞.
J~°\ Ñ˜ à¨ √◊ § Ju™ê~° ~ÀQÆ∞Å‰õΩ =∞Ozk.
QÆã¨QÆ™êÅ∞ "Õ_çx J}z "Õã¨∞ÎOk. K«Å∞= KÕã¨∞ÎOk. x„^ŒÖËq∞x
`˘Åyã¨∞ÎOk.
^•eÛ# K≥H¯õ ZO_»∞H˘|ƒi á⁄uÎH_õ ∞» Ñ¨Ù#∞ â◊√„ÉèÑí ~¨ ∞° ã¨∞OÎ k. <åÅ∞Hõ
Ñ¨Ó`«#∞ áÈQ˘_»∞`«∞Ok. Q˘O`«∞Ö’ QÆ~Q° ~Æ #° ∞ `˘Åyã¨∞OÎ k.
"≥Å∞¡e¡ "å`åxfl, Hõáê¶ xfl áÈQ˘\˜,ì H©à§◊ <˘Ñ¨CÅ∞, #_»∞=Ú<˘Ñ≤Ê `«yãæ ∞¨ OÎ k.
"≥∞O`«∞Å∞ â◊s~°OÖ’ U ÉèÏQÆ=∞O^≥<· å =ÚÅ∞¡ qiy`Õ P KÀ@ "≥∞Ou
Ñ≤O_ç hà◊§Ö’ HõeÑ≤ Hõ@∞ìH_õ `ç Õ ã¨∞ÅÉèOí QÍ Éˇ\· H˜ ˜ =ã¨∞OÎ k.
â◊s~°OÖ’ [fi~° f„=`« JkèHOõ QÍ L#flÑ¨C_»∞ <å#Éˇ\ #ì˜ ^èxŒ Ü«∂Å∞
hà◊√§ W¿ãÎ [fi~°O `«yáæ È`«∞Ok. Ñ¨ãa≤ _»Å¤ ‰õÄ =∞Ozk. áÈ`Õ WKÕÛ
h~°∞ K≥OKåÅ`À Ñ¨\Ïìe.
ZO_ç# "ÕÑy¨ O[Åx á⁄_çKãÕ ≤ ÉˇÅO¡ `À HõeÑ≤ fã¨∞‰õΩO>Ë =¸Å"åºkè
Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù H˘=Ú‡x HÍeÛ Ñ‘e¿ãÎ =Ú‰õΩ¯Ö’¡ Ñ¨_Ãç ãO Éˇ\· H˜ ˘ã¨∞OÎ k.
139
XHõ¯ "≥∂`å^Œ∞Ö’ `Õ<≥ ^•eÛ# K≥H¯õ á⁄_ç HõeÑ≤ <˘Ñ¨CÅ∞#fl KÀ@
~å¿ãÎ P¢~~Ô÷° \· ã˜ π L#fl"å~°∞ ZO`À LÑ¨â=◊ ∞#O á⁄O^Œ∞`å~°∞.
P~°~Ô÷ \· ã˜ π L#fl"å~°∞ ~ÀAH˘Hõ¯™êi XHõ HõÑC¨ hà◊§Ö’¡ ~Ô O_»∞ ã¨∂Ê#¡
`Õ<≥ { XHõ \© ã¨∂Ê<£ ^•eÛ# K≥H¯õ á⁄_ç HõeÑ≤ „`åy`Õ P~°~Ô÷ \· ã˜ π
#Ü«∞"≥∞ÿáÈ`«∞Ok.
~Ô O_»∞ K≥OKåÅ P=#∂<≥ H˘kÌQÍ LÑ¨Ch\˜Ö’ "Õã∞¨ H˘x XHõ "≥Ñ· Ù¨
#∞O_ç =∞~˘Hõ "≥Ñ· Ù¨ ‰õΩ Ñ¨ÙH˜¯oOz P ÖÏÖÏ[ÖÏxfl Lq∞‡"ÕÜ∂« e. WÖÏ
KÕ¿ãÎ <À\˜ ^Œ∞~åfiã¨# áÈ`«∞Ok.
JÅ¡O~°ãO¨ { x=∞‡~°ãO¨ K≥OKå_»∞ HõeÑ≤ Ñ¨ÙH˜¯oOz# <À\˜ ^Œ∞~åfiã¨#
áÈ`«∞Ok.
~ÀE â◊s~åxH˜ #∂<≥ ~åã¨∞HÀ=_»O =Å¡ â◊s~°O QÆ\ ì̃Ñ¨_»∞`«∞Ok.
K≥=∞@ „QÆO^äŒ∞Å∞ L`ÕÎlOÑ¨|_ç, =∞e#~°∂ÑÖÖ’ K≥=∞@ Éˇ·@‰õΩ
áÈ`«∞Ok. ã¨Ê~°≈ *Ï˝<åxfl HÍáê_»∞`«∞Ok. uq∞‡~°∞¡ HõÅQÆ=Ù, K«~‡° ~ÀQÍÅ∞
~å=Ù. â◊s~°O "≥∞i¿ãÖÏ Ñ¨@∞ìÖÏ =∂~°∞`«∞Ok.
4-5 Å=OQÍÅ∞ "Õ~ÚOz, á⁄_çKãÕ ≤ fã¨∞‰õΩO>Ë Jr~°O‚ =Å¡ HõÅ∞QÆ∞
"åO`«∞Å∞ `«Q∞Æ `æ å~Ú.
"≥Å∞¡eá¡ êÜ«∞Å∞ ^ŒOz, "Õ_ç KÕã≤ ~ÀA‰õΩ 2 ™ê~°∞¡ #q∞e „q∞Oy`Õ
^ŒQ∞Æ æ `«Q∞Æ `æ ∞« Ok.
Hõ~H° Í¯Ü«∞ á⁄_çÖ’ H˘OK≥O ÉˇÅO¡ HõeÑ≤ uO@∞O>Ë =~å¬HÍÅOÖ’ =KÕÛ
"åº^è∞Œ Åx x"åiOK«=K«∞Û.
H˜qÑÖ_»∞`À P~ÀQÆºO
''H˜q—— ÑÖ_»∞Ö’ JkèHOõ QÍ Ñ‘K∞« Ñ¨^•~°O÷ LO@∞Ok. HÍ|\˜ì Wk r~°‚
=º=ã¨‰÷ Ωõ "Õ∞Å∞ KÕã∞¨ OÎ k. (r~°„‚ H˜Ü∞« ‰õΩ `À_»Ê_»∞`«∞Ok).
Z=ÚHõÅ |ÅÇ‘Ï#`«#∞ áÈQ˘_»∞`«∞Ok.
HÍº#û~ü Pã¨=Î ∂ =O\˜ [|∞ƒÅ∞ #∞O_ç =∞#efl HÍáê_»∞`«∞Ok D H˜q
ÑÖ_»∞ uO>Ë...
q@q∞#∞ ã≤, Z, W, Å∞ HõO_»~åÅ‰õΩ =∞Oz ~°∂áêxflzÛ JO^ŒOQÍ
ÃÑ~°∞QÆ∞`å~Ú. g∞~°∞ ÉÏ_ô aÅ¤~ü HÍ"åÅ#∞‰õΩO@∞<åfl~å ? S`Õ H˜q
ÑÖ_»∞#∞ u#_»O =∞~°∞=HõO_ç.
140
â◊s~°OÖ’ `«Ü∂« ~°Ü∞Õ º „Ñ‘~å_çHÖõ òû#∞ J^Œ∞Ñ¨Ù KÕ™êÎ~Ú.
QÆiƒù}© ¢ãÅÎ‘ ‰õΩ H˜q ÑÖ_»∞ =∞Oz "Õ∞Å∞#∞ KÕã∞¨ OÎ k.
¿ÑQÆ∞ HÍº#û~üx x"åiOz H˘Öˇã~ì¨ åÖòx xÜ«∞O„uã¨∞OÎ k.
Hõ=∞ÖÏ ÑÖ_»∞, |`åÎ~Ú ÑÖ_»∞Ö’ HõO>Ë JkèHõ 'ã≤— q@q∞#∞ H˜q
ÑÖ_»∞Ö’ LOk.
âßfiã¨„H˜Ü∞« ÉÏ^èÅŒ #∞ `«iq∞H˘>Ëì ÑÖ_»∞ H˜q.
H˜q ÑÖ_»∞ u#@O =Å¡ Pã¨=Î ∂ #∞O_ç HÀÅ∞‰õΩO\Ï~°x „Ñ¨H$õ u "≥^· ºŒ O
K≥|∞`«∞Ok.
QÆ∞O_≥ [|∞ƒÅ#∞ áÈQ˘>Ëì =∞Oz ÑÖ_»∞ H˜q.
„Ñ¨H$õ u =∂~°∞Ê=Å¡, h\˜ HÍÅ∞+¨ºO =Å¡ =KÕÛ á⁄_ç ^ŒQ∞Æ #æ ∞ `«yãæ ∞¨ OÎ k
H˜q ÑÖ_»∞.
„Ñ¨H$õ u =~°OQÍ ÅaèOKÕ H˜q ÑÖ_»∞ KåÖÏ J~°∞^Œ∞QÍ Åaèã∞¨ OÎ k. PÜ«∂
ã‘[#¡Ö’ ÅaèOKÕ H˜q ÑÖ_»∞#∞ `«ÑÊ¨ Hõ g∞ PÇ¨~°OÖ’ KÕ~Û° O_ç.
„Ñü ÑÖ_»∂ - Jq WKÕÛ Ñ¶e¨ `åÅ∞ QÆ∞iÎOz Ñ¨à§◊ #∞ „Ñü~ÀE uO>Ë,
=∞# â◊s~åxH˜ ZO`À "Õ∞Å∞ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. D HõeÜ«ÚQÆOÖ’ HõbÎ
ÖËx PÇ¨~°O Ñ¨àı§... JO^Œ∞ˆH PÜ«∂ ã‘[#¡Ö’ ÅaèOKÕ Ñ¨à◊§Ö’x
q+¨Ü∂« Å∞ QÆ∞iÎOz =∞s u#O_ç. g∞ P~ÀQÆºO g∞ KÕ`∞« Ö’¡<Õ LO^Œx
QÆ∞~°∞OÎ K«∞H˘O_ç. H˜q ÑÖ_»∞ uO>Ë, HõÅHÍÅO P~ÀQÆºOQÍ LO\Ï~°∞.
KÕÑÅ¨ ∞ uO>Ë P~ÀQÆºO ?
[Å Ñ¨ÙëêÊÅ∞QÍ ¿Ñ~Ô xflHõQ#Æ fl KÕÑÖ¨ ’¡ =∂#= â◊s~åxH˜ HÍ=Åã≤#
q@q∞#∞¡ Å=}ÏÅ∞ „á⁄\©#∞¡ ã¨=∞$kúQÍ L<åfl~Ú.
KÕÑÅ¨ #∞ uO>Ë ~°HáÎõ È@∞ `«Q∞Æ `æ ∞« Ok.
~ÀQÆx~À^èHŒ õ =º=ã¨#÷ ∞ "≥∞~°∞QÆ∞Ñ¨~∞° ™êÎ~Ú.
H©à§◊ W|ƒO^Œ∞Å∞ <å_ô =º=ã¨Ö÷ ’ Ö’áêÅ∞ U~°Ê_»x=fi^Œ∞.
QÆ∞O_≥Ñ¨x KÕ¿ã f~°∞ ã≤÷~°Ñ¨~°∞ã¨∞ÎOk. "≥∞^Œ_»∞‰õΩ ãÖ|OkèOz#
W|ƒO^Œ∞efl Z^Œ∞~˘¯O@∞Ok.
KÕÑÅ¨ ∞ u<Õ"åiÖ’ (~ÀE) K«~‡° O xQÆxQÆÅ∞ ãÖ`«iOK«∞‰õΩO\Ï~Ú.
Hõà√◊ § `«à√◊ ‰õΩ¯=∞O@∞ "≥∞~°∞™êÎ~Ú.
141
Hõà§◊ [|∞ƒÅ∞ ~å=Ù.
A@∞ì JO^ŒOQÍ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok.
KÕÑÅ¨ ∞ `«=∞ PÇ¨~°OÖ’ KÕiÛ u<Õ"å~°∞ <åE‰õΩQÍ LO\Ï~°∞. KÕÑÖ¨ ’¡
„H˘=Ùfi `«‰Ωõ ¯=QÍ LO@∞Ok HÍ|\˜ì ÖÏ"≥H¯õ ~°∞. „á⁄\©#∞¡ JkèHOõ QÍ
LO_»@O =Å¡ â◊s~° P~ÀQÆºO "≥∞~°∞QÆ∞Ñ¨_∞» `«∞Ok. KÕÑÅ¨ ∞ u<Õ "åà◊§Ö’¡
HõO\˜ ~ÀQÍÅ∞ KåÖÏ `«‰Ωõ ¯=.
KÕÑe¨ fl â◊√„ÉèOí KÕ¿ã@Ñ¨C_»∞ Z<Àfl *Ï„QÆ`ÅÎ« ∞ fã¨∞H˘x =O_»∞HÀ"åe.
KÕÑÅ¨ ∞ `å*ÏQÍ LO_®ÅO>Ë LÑ¨CÖ’ Ti¿ãÎ xÅfi LO@∞Ok.
KÕÑÅ¨ "åã¨# áÈ"åÅO>Ë WO\’¡ ™êO„ÉÏ}˜ á⁄QÆ "Õ¿ãÎ ãï.
Hõ}*ÏÖÏÅ ÖÏ=Ù#∞ `«yãæ ∞¨ OÎ k.
r~°=‚ º=ã¨#÷ ∞ ÉÏQÆ∞Ñ¨~∞° ã¨∞OÎ k.
¢ãÅÎ‘ Ö’¡ =KÕÛ „Éˇã∞¨ ì HÍº#û~üx x~Àkèã∞¨ OÎ k.
â◊s~°OÖ’ Z„~°~H° Îõ Hõ}ÏÅ#∞ "≥∞~°∞QÍæ K«∂ã¨∞OÎ k.
=ÚYºOQÍ Ñ¨x XuÎ_Öç ’ _ç„ÃÑ+¨<H£ ˜ QÆ∞~°Ü∞Õ º"å~°∞. KÕÑe¨ fl "å~åxH˜
HõhãÖ <åÅ∞QÆ∞ ™ê~°~¡ Ú<å g∞ PÇ¨~°OÖ’ KÕ~Û° O_ç. P~ÀQÍºxfl ãÔ̈~#·
„`À=Ö’ ÃÑ_»∞`«∞Ok.
KÕÑe¨ fl u<Õ@Ñ¨C_»∞ <≥=∞‡kQÍ, ÉÏQÍ #q∞e u#_»O =∞Ozk.
g∞ WO\’¡ JˆHfiiÜ«∞O LO^• ? LO>Ë ^•xfl Dâß#º=ÚÅÖ’ LOK«O_ç.
JO`å â◊√ÉèOí , ^è#Œ O, Jaè=$kú K≥O^Œ∞`«∞Ok.
'KÕÑ—¨ Jaè=$kúH˜ zÇ¨ÏflOQÍ =∞# Ñ¨Ósfi‰õΩÅ∞ QÆ∞iÎOKå~°∞.
=∞# WO\˜H˜ â◊√ÉèÏxfl, â◊s~åxH˜ P~ÀQÍºxflKÕÛ 'KÕÑ¨Å∞— `«Ñ¨ÊHõ
Éè∞í lOK«O_ç, P~ÀQÍºxfl á⁄O^ŒO_ç.
q∞#∞=ÚÅ`À P~ÀQÆºO
q∞#Ñ¨ÑC¨ `À =O_ç# *Ï= ÖË^• Hõ@xì <≥~Úº "Õã∞¨ ‰õΩx ux, áêÅ∞
„`åy Ñ¨_∞» ‰õΩO>Ë Hõ$+≤Oz áÈ`«∞#fl "å~°∞ P~ÀQÆº ãÖÑ¨#∞flÅ∞ J=Ù`å~Ú.
q∞#∞=ÚÅ∞ HõëêÜ«∞O`À `«Ü∂« ~°∞ KÕã#≤ `≥Å· O =∞Ç¨=∂Ñ¨`Å·≥ O Wk
Ñ¨Hõ∆"å`«O, H©à◊§"å`«O, "å`« "åº^èŒ∞Å`Àáê@∞QÍ, HõO_»~åÅ∞
â◊√+≤¯OK«∞‰õΩáÈÜÕ∞ "åº^è∞Œ Å`À ÉÏ^ŒÑ_¨ "Õ åiH˜ â◊s~°OÃÑ#· =∞~°#Ì KÕ¿ã,Î
142
"å`«, HõO_»~° ^À+Ö `«yOæ z, =∂Oã¨ ^è•`«∞=$kúH˜ `À_»Ê_»∞`«∞O^Œx
âßGO K≥áÈÎOk.
q∞#∞=ÚÖ’¡ 241 =∂Oã¨H$õ `«∞Å Î ∞, 60% Ñ≤O_ç Ñ¨^•~å÷Å∞, HÍºe¬Ü∞« O,
á¶êã¨Ê~°ã,π W#∞=Ú Ñ¨Ù+¨¯ÅOQÍ L<åfl~Ú.
100 „QÍII q∞#Ñ¨ÑC¨ uO>Ë 347 Hˆ ÅsÅ â◊Hx Î˜ ã¨∞OÎ k. W`«~° ^è•<åºÅ`À
áÈe¿ãÎ g∞ˆH J~°=÷ ∞=Ù`«∞Ok.
q∞#Ñ¨ÑC ¨ `À áÈe¿ãÎ ~åQÆ∞Å∞, *Á#flÅ∞, ã¨[e˚ fl "å_»∞‰õΩO>Ë `«‰Ωõ ¯=
HÍºÅsÅ∞ Åaè™êÎ~Ú.
q∞#Ñ¨ÑC ¨ á¶ê~°∞‡ÖÏ ?
á⁄@∞ì fã≤# KèåÜ«∞Ñ¨ÑC¨ { qã≤i# Ñ≤O_çx XHõ áê„`«Ö’H˜ fã¨∞H˘x
Jk =ÚeˆQ ^•HÍ H˘|ƒi É’O_®O hà◊√§ áÈã≤ ÉÏQÍ HõeÑ≤, ~å„`«O`å
<å#xzÛ, =∞~åfl_»∞ L^ŒÜ∞« O P Ñ≤O_çx ZO_»Ö’ ÃÑ@ìO_ç. WÖÏ U_»∞ ~ÀAÅ∞
ÃÑ_ç`Õ D Ñ≤O_çH˜ J^Œ∞ƒù`"« ∞≥ #ÿ áÈ+¨Hõ QÆ∞}ÏÅ∞ =™êÎÜ∞« x |∂A Ñ¨@‰ì Ωõ O_®
*Ï„QÆ`QÎ« Í K«∂ã¨∞H˘O>Ë ZO`À P~ÀQÆº=∞x âßG =K«#O.
ãÖ`å#O HõÅQÆx "åiH˜ ÃÑ· á¶ê~°∞‡ÖÏ K«H¯õ QÍ Ñ¨x KÕã∞¨ O Î k.
q∞#∞=ÚÅ∞ B+¨Ô Œè QÍ Ñ¨xKÕ¿ã PÇ¨~° „^Œ=ºO. ^•xfl #∂<≥Ö’ "Õã≤
u#‰õÄ_»^Œ∞.
Hõ_∞» Ñ¨ÙxO_® Éè’[#O KÕã# ≤ `«~åfi`« F QÍ¡Ãã_»∞ "≥KÛ« x hà◊√§ „`åQÆO_ç.
WHõ QÆ∞O_≥áÈ@∞ g∞ KèåÜ«∞ÅH˜ ~å^Œ∞ JO@∞<åfl~°∞ _®Hõ~ì ∞° .¡
U ã‘[<≥< · å "Õ_hç à◊√§ ^ÕÇ¨ xH˜ =∞Ozk.
"Õ_ç hà◊√§ „`åQÆ@O =Å¡ r~°â ‚ H◊ Î̃ ÉÏQÆ∞O@∞Ok.
"≥KÛ« \˜ h~°∞ „`åQÆ@O =Å¡ QÆ∞O_≥‰Ωõ KåÖÏ =∞Ozk.
U^≥< · å u#fl `«~åfi`« "Õ_ç ã¨∂Ñ¨Ù ÖË^• "≥KÛ« \˜ h\˜Ö’ „`åy`Õ KåÖÏ
=∞Ozk.
J<å~ÀQÆºO HõÅ∞QÆ‰Ωõ O_® P~ÀQÆºOQÍ LO_®ÅO>Ë "Õ_ç hà◊√§ „`åQÆ@O
=∞Oz JÅ"å@∞.
=∞Å|^ŒH ú Oõ áÈQ˘\ì̃, r~°„‚ H˜Ü∞« ‰õΩ `À_»Ê_»∞`«∞Ok.
â◊s~°OÖ’ „H˘=Ùfi ÃÑ~°Q‰ Æ Ωõ O_® HÍáê_»∞`«∞Ok.
"Õ_h ç à◊√§ „`åQÆ@O =Å¡ â◊s~°OÖ’x ã¨∂Hõ;r=ÙÅ∞ K«xáÈ~Ú â◊s~åxfl
P~ÀQÆºOQÍ LOK«∞`«∞Ok.
143
K«eHÍÅOÖ’ "Õ_çhà◊§`À KÕ`«∞Å∞, HÍà◊√§ Hõ_»∞HÀ¯=_»O =Å¡ â◊s~°
LëÈ‚„QÆ`#« ∞ „Hõ=∞Ñ¨~∞° K«∞HÀ=K«∞Û#∞. HÍà◊√§, KÕ`∞« Å∞ aQÆ∞K«∞H˘x áÈ=Ù.
"Õ_ç hà◊√§ „`åy`Õ J^À ~°∞zQÍ LO\Ï~Ú. JÅ"å>ÿ̌`Õ g∞~°∞ "Õ_hç à◊√§
„`åQÆ_O» =∂#~°∞.
â◊s~°OÖ’ ~ÀQÆ x~À^èHŒ õ â◊HxÎ̃ ÃÑOz, LëÈ‚„QÆ`#« ∞ „Hõ=∞Ñïz K«~‡°
~ÀQÍÅ∞ ~å‰õΩO_® ‰õÄ_® HÍáê_»∞`«∞Ok "Õ_ç h~°∞.
z#fl=∞‡ z\Ï¯Å∞ ?
™êãπ =∞iO`« uÜ«∞ºQÍ LO_®ÅO>Ë K«HÔ ¯~°`À áê@∞ HÍºÔ~@∞ì#∞ `«iq∞
"Õ¿ãÎ ÉÏ=ÙO@∞Ok.
JÑ¨Ê_®Å∞ xÅfi KÕ¿ã@Ñ¨C_»∞ "å\˜ g∞^Œ H˘kÌQÆ HÍ~°O { WOQÆ∞=
K«e`¡ ,Õ Ñ¨Ù~°∞QÆ∞Å∞ ^ŒiKÕ~=° Ù.
|OQÍàÏ^Œ∞OÑ¨Å∞, HÍeÑ¶=¡¨ ~ü L_çHO˜ KÕ@Ñ¨C_»∞ \© ã¨∂Ê<£ x=∞‡~°™êxfl
h\˜Ö’ HõeÑ≤`Õ ~°OQÆ∞ =∂~°‰Ωõ O_® LO\Ï~Ú.
„H˘`«Î aÜ«∞ºO =O_Õ@Ñ¨C_»∞ x=∞‡~°ãO¨ HõeÑ≤ =O_ç`Õ J#flO ~°∞zQÍ,
`≥ÅQ¡ Í, á⁄_çQÍ J=Ù`«∞Ok.
=O@ áê„`«Å#∞ JO@∞‰õΩ#fl l_»∞¤ áÈ"åÅO>Ë x=∞‡K≥H¯õ `À áê„`«#∞
ÉÏQÍ ~°∞kÌ Hõ_yç # `«~åfi`« "≥∞`«xÎ =GO`À áê„`«Å#∞ `«∞_»"åe.
"≥·\ò P~üìQÆ"£∞ Zˆ~~°Ö’ QÀ_»ÅÃÑ· Ñ¨_ç# ÃÑxûÖò w`«Å∞ `«∞_çz
"ÕÜ∞« =K«∞Û#∞. ÖË^• >Ë|∞Öò ã¨∂Ê#∞ „ÉËHO˜ Q∑ ™È_® H˘kÌQÍ hà◊√§ HõeÑ≤
`«∞_»∞K«∞HÀ=K«∞Û#∞. @∂`ü¿Ñã¨∞`ì À `«∞_çz<å, ÃÑxûÖò w`«Å∞ áÈ`å~Ú.
ÉÏÖò áê~ÚO\ò ÃÑ#∞fl, ã≤~å ÃÑ#∞fl =Å¡ JÜÕ∞º w`«Å∞ áÈ"åÅO>Ë
ÉËHO˜ Q∑ ™È_®`À =ÚOz# HÍ¡``ü À w`«ÅÃÑ· `«∞_»"åe.
ziy# HÍ@<£ HÍ¡`xü Ñ¨_Ü Õ ∞« ‰õΩO_® z#fl z#fl =ÚHõ¯Å∞QÍ KÕã,≤ "å+π
ÉËã<≤ £ ^ŒQ~æÆ ° ÃÑ_ç`Õ g\˜`À KÕ`∞« Å#∞ â◊√„ÉèOí KÕã∞¨ HÀ=K«∞Û#∞.
ZH˜¯à◊√§ PQÆ‰õΩO_® =ã¨∞Î<åflÜ«∂? "≥O@<Õ H˘OK≥O WOQÆ∞= {
q∞#∞=ÚÅ∞ HõeÑ≤ "≥∞`«QÎ Í á⁄_çKãÕ ,≤ xÑ¨Cg∞^Œ "Õã≤ P á⁄QÆ#∞ Ñ‘e¿ãÎ
"≥O@<Õ g∞ ZH˜¯à◊√§ `«Q∞Æ `æ å~Ú.
WOQÆ∞= { "å=Ú#∞ á⁄_ç KÕã≤ á⁄QÆÖxË ÉÁQÆ∞Åæ ÃÑ· "Õã,≤ P á⁄QÆ#∞
Ñ‘e¿ãÎ ZH˜¯à◊√§ `«yáæ È`å~Ú.
144
P=Ù <≥~Úº =Å# „QÆÇÏ¨ } â◊H,Î̃ ^è•~°}â◊H,Î̃ "Õ∞^èŒ =$kú K≥O^Œ∞`«∞Ok
[~î~° åyfl PÜ«Ú+¨µ¬, =$kú K≥O^Œ∞`«∞Ok.
<Õ„`«=ÚÅ‰õΩ <≥~Úº ZO`À "Õ∞Å∞ KÕã¨∞ÎOk. =$^•úÑ¨ºO ~å‰õΩO_®
x~Àkèã∞¨ OÎ k P=Ù <≥~Úº.
#Ok =~°#÷ Ñ¨ÓÅ∞ ~°HÎõ ^ÀëêÅ#∞, <Õ„`« "åº^è∞Œ Å#∞ LÑ¨âq◊ ∞OÑ¨K™Õ êÎ~Ú.
Hõà§◊ =∞O@Å∞, Z~°∞Ñ¨Ù ã¨∞ÅÉèOí QÍ áÈ`å~Ú.
J~°\ ˜HÍÜ«∞ ÉÏQÍ =Úki áÈ~ÚOk fã¨∞H˘x ZO_»Éˇ\ ˜ì K«∂~°‚O
KÕã∞¨ H˘x `Õ<`≥ À ~ÀE XHõ HÍÜ«∞#∞ fã¨∞H˘O>Ë ¢ãÅÎ‘ Ö’¡ =KÕÛ ‰õΩã¨∞=∞
~ÀQÆO `«yáæ È`«∞Ok.
UÅ‰õΩÅ‰õΩ á⁄uÎ Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’ Ñ¨Ù>Ëì ~ÀQÍÅxflO\˜h `«yOæ KÕ â◊HÎ̃ LOk.
[#<åOQÆ "åº^è∞Œ Å∞, =¸„`«"åº^è∞Œ Å∞, ^ŒQ∞Æ ,æ [Å∞|∞, ZH˜¯à◊√§, „`ÕÑÙ¨ Å∞
qHÍ~°O "åO`«∞Å∞ `«y™æ êÎ~Ú.
<åQÆHã© ~¨ åÅ∞ { ÑÖK«^•~° HõÅ∞Ñ¨Ù‰õΩx „`åy`Õ ‰õΩã¨∞=∞~ÀQÆO QÆ~åƒùâÜ
◊ ∞«
"åº^è∞Œ Å∞, =O^èºŒ `«fiO Jxfl `«Q∞Æ `æ å~Ú.
`À@‰õÄ~°x PÇ¨~° Ñ¨^•~°O÷ QÍ Z‰õΩ¯=QÍ uO>Ë D "åºkèÖ’ "Õ∞Å∞
KÕã¨∞ÎOk.
HõOkÑ¨ÑC¨ { ÃÑã¨~Ñ° Ñ¨ C¨ "Õ~ÚOz =O_»∞‰õΩx uO>Ë `≥Å|¡ @ì (‰õΩã¨∞=Ú
"åºkèH)˜ ZO`À =∞Ozk.
™êÜ«∞O„`«Ñ¨Ó@ H˜ãπq∞ãπ ÑÖ_»¡#∞ uO@∂ QÆ_»ÑÖ_ç. QÆ∞O_≥‰õΩ
|ÅO`Àáê@∞ Z<Àfl ~°HÍÅ n~°H… ÍeHõ "åº^è∞Œ Å∞ ~å‰õΩO_® JiHõ>ìË â◊HÎ̃
nxH˜ LOk.
g∞ =ÚYO g∞^Œ ZHõ¯_» =∞K«ÛÅ∞#fl HõÅ|O^ŒÖ’x lQÆ@ Ñ¨^•~å÷xfl
„Hõ=∞O `«ÑÊ¨ ‰õΩO_®, P =∞K«ÛÃÑ· ~åã¨∞OÎ >Ë `˘O^Œ~À¡ P =∞K«Û áÈ`«∞Ok.
"åÑ¨ÙÅ∞ =¿ãÎ ã¨∞#flO 1/4 =O`«∞ K˘Ñ¨C# zO`«ÑÖ_»∞Ö’ HõeÑ≤
L_çHO˜ z, P "åÑ¨Ù g∞^Œ Hõ@∞ìQÍ "Õ¿ãÎ =∞Oz Ñ¶e¨ `«O LO@∞Ok.
"≥Å∞¡ex¡ #∞=ÙfiÅ #∂<≥`À "Õã≤ HÍz, =_»É’ã≤ K≥qÖ’ áÈ¿ãÎ K≥qáÈ@∞,
p=Ú `«Q∞Æ `æ å~Ú.
Le¡~ã° O¨ "åã¨# K«∂¿ãÎ ZH˜¯à◊√§ PyáÈ`å~Ú.
TÑ≤ i u`« ∞ Î Ö ’¡ x=Ú‡, PÜ« ∂ ã¨ O =ÚYºOQÍ W™êflÑ¶ ≤ e Ü« ∂ `À
ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞» `«∞#fl "å~°∞ "å=Úx x`«ºO Ñïq∞`« "≥∂`å^Œ∞Ö’ "å_ç`Õ
145
KåÖÏ =∞Oz QÆ∞}O HõxÑ≤ã¨∞ÎOk. "å=Ú Ñ¨Ù=Ùfix Ñïq∞`«OQÍ
fã¨∞‰õΩO>Ë, ZÅs˚ ÅHõ} ∆ ÏÅ∞ `«Q∞Æ `æ å~Ú.
q∞iÜ«∂Å∞ ‰õÄ~°Ö’¡ "Õã≤ =O_»∞H˘x uO@∞O>Ë Jr~°‚ "åºkè `«y,æ
PHõe ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok.
"≥∞O`«∞Å∞ H˘OK≥O { Hõi"ÕÑ¨ P‰õΩÅ∞ Hõeã≤ #∂i ÃÑ~°∞QÆ∞Ö’ HõÅ∞Ñ¨ÙH˘x
uO>Ë Jr~°‚ qˆ~K«<åÅ∞ `«Q∞Æ `æ å~Ú.
™êfl<åxH˜ "å_Õ "Õ_ç h\˜Ö’ K≥OKå_»∞ Lã≤iá⁄_ç, XHõ K≥OKå_»∞ =\˜ì
"Õ~∞° á⁄_ç HõeÑ≤ ™êfl#O KÕ¿ãÎ K«~‡° O P~ÀQÆºOQÍ LO@∞Ok. "Õ_ç
â◊s~°O QÆÅ"å~°∞ QÆ∞ÖÏc ˆ~‰õΩÅ∞, =∞Öˇ¡Ñ¨ÓÅ∞, K«O^Œ#O ‰õÄ_®
"å_»=K«∞Û#∞.
™êfl<åxH˜ "å_Õ "Õ_ç hà◊§Ö’¡ "Õáê‰õΩÅ∞ { Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù "Õã∞¨ H˘x HÍz, P
hà◊§x ™êfl<åxH˜ "å_ç`Õ ^Œ∞~°^ÅŒ ∞, K«~‡° ~ÀQÍÅ∞ `«Q∞Æ `æ å~Ú.
*ÏlHÍÜ«∞ J~°QnÆ ã≤ P QÆO^è•xfl Ñ≤ÅÅ¡ =ÚYOÃÑ· =KÕÛ `≥Å=¡ ∞K«ÛÅH˜
H˘kÌ ~ÀAÅ∞ Ñ¨Ó¿ãÎ `«Q∞Æ `æ å~Ú.
K«Å\¡ ˜ h\˜Ö’¡ x=∞‡~°ãO¨ Ñ≤O_»∞‰õΩx „`åy`Õ JriÎ =Å¡ =KÕÛ q~ÀK«<åÅ∞
`«yæáÈ`å~Ú.
e=~üÖ’QÍh, „¿ÑQÆ∞Ö’¡QÍh Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’ W`«~° J=Ü«∞"åÖ’¡QÍh =KÕÛ
QÆ_e¤» fl HõiyOK«_®xH˜ "å=Ú ZO`«QÍ<À `À_»Ê_»∞`«∞Ok.
Xà◊√§ <˘Ñ¨CÅ‰õΩ x"åi}˜QÍ ‰õÄ_® JÅ¡O Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ ^Œx Ñïâ’^è#Œ Å∞
`≥Å∞Ñ¨Ù `«∞<åfl~Ú.
r_çÑÑ¨ C¨ { "Õ~∞° â◊#QÆÑÑ¨ C¨ { ÉÏ^ŒOÑ¨ÑC¨ HõeÑ≤ Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ W¿ãÎ ^•xHõ#fl
|Å"≥∞#ÿ PÇ¨~°O =∞~˘Hõ\ ˜ ÖË^∞Œ .
‰õΩO‰õΩ=∞ yO[ Ö’Ñë Ñ¨ÑC¨ uO>Ë ZÅs˚Å∞ `«Q∞Æ `æ å~Ú. ^ŒQ∞Æ æ ‰õÄ_®
LÅ=Kå~°∞ ÖË^• LÅ= QÆ∞yæà√◊ § u#flÑ¨C_»∞ <≥~Úºx "Õã∞¨ ‰õΩO>Ë JriÎH˜
P=∞_» ^Œ∂~°OÖ’ LO\Ï~°∞.
áêi*Ï`«ÑÙ¨ yO[Å∞ "≥∞`«QÎ Í #∂i hà◊√§ HõeÑ≤ `«Å‰õΩ Ñ¨\ Oì˜ z QÆO@H˜,
`«ÅO@∞ áÈã¨∞‰õΩO>Ë `«ÅÖ’ á⁄‰õΩ¯Å∞, ‰õΩ~°∞Ñ¨ÙÅ∞, ^Œ∞~°^ŒÅ∞,
™ÈiÜ«∂ã≤ãπ =Å¡ HõeQˆ K«∞O„_»∞ `«yáæ È`«∞Ok.
146
HÍºÉËrÖ’ Jxfl q@q∞#∂¡ L<åfl~Ú. Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’x Ñ¨ÙO_»#¡ ∞ „¿ÑQÆ∞Ö’¡x
Ñ¨Ó`«#∞ `«yãæ ∞¨ OÎ k.
HÍºÉË r P‰õ Ω ~° ã ¨ O ¿ãq¿ãÎ K« ~ ° ‡ OÃÑ· U~° Ê _Õ ÉÁ|ƒ =∞K« Û Å∞
x"åiOK«|_»`å~Ú.
Z„~° HÍºÉËr ~°ãO¨ n~°H… ÍÅÑ¨Ù ^ŒQ∞Æ ,æ „ÉÏOHÍ~Ú\©ãπ Pã¨‡‰õΩ =∞Oz
\ÏxH±.
HÍºÉËr QÆ∞A˚, "åÑ¨ÙÅ‰õΩ =∞Oz "≥^· ºŒ O.
HÍºÉËrÖ’ Ü«∂O\© HÍº#û~ü, Ü«∂O\© PH˜û_≥O\ò, Ü«∂O\˜ Ñ¶O¨ QÆÖò
QÆ∞}ÏÅ∞<åfl~Ú.
HÍºÉËrÖ’ Z.a.ã≤. q@q∞#∞¡, ~Ô É· ’ÃÑe·¶ <£, HÔ ~À\˜<,£ ã¨ÅÊù~,ü HÍºe¬Ü∞« O,
á¶êã¨Ê~°ãπ L<åfl~Ú.
zO`« zQÆ∞~°∞ P‰õΩÅ ~°ãO¨ â◊s~åxH˜ K«Å∞= KÕã∞¨ OÎ k. S~°<,£ HÍºe¬Ü∞« O,
á¶êã¨Ê~°ã,π a.ã≤. q@q∞#∞¡ ~Ô É· ’ÃÑe·¶ <£ HÔ ~À\˜<£ L<åfl~Ú.
zO`« zQÆ∞~°∞ ÑÖ_»∞#∞ h\˜Ö’ <å#Éˇ\ ì˜ ÉˇÅO¡ HõeÑ≤ „`åy`Õ, Jxfl
~°HÍÅ [fi~åÅ#∞ `«yãæ ∞¨ OÎ k.
zO`«ÑO¨ _»∞#∞ <À\’¡ "Õã∞¨ ‰õΩx #q∞e ux h~°∞ „`åy`Õ qˆ~K«#HÍiQÍ
zO`«K@ ≥ ∞ì Éˇ~_° ∞» #∞ =ÚHõ¯Å∞ KÕã≤ =¸_»∞ QÍ¡ã∞¨ Å∞ h\˜Ö’ =∞~°QQÆ Íz
10 xIIÅ∞ ~å„u Éè’[#O `«~åfi`« Ñ¨_∞» HÀÉ’ÜÕ∞ =ÚO^Œ∞ J~°QÍ¡ã∞¨
„`åy`Õ P™ê‡ `«Q∞Æ `æ ∞« Ok.
zO`«zQÆ∞~°∞ P‰õΩ~°ãO¨ „Ñ¨ã=¨ O `«~åfi`« ¿ãq¿ãÎ P~ÀQÆºO.
K«~‡° OÃÑ· U~°Ê_Õ áê=ÚÅ∞, ¿ÑÅ∞_»∞Å‰õΩ zO`«zQÆ∞~°∞ Éˇ~_° ∞» HõëêÜ«∂xfl
ÃÑ· Ñ¨Ó`«QÍ Ñ¨Óã≤, Hõ@∞ìQÍ Hõ\ <ì̃ å `«Q∞Æ `æ ∞« Ok.
zO`«zQÆ∞~°∞ P‰õΩÅ∞, Ñ¨ÓÅ#∞ HõëêÜ«∞OQÍ HÍz QÍ¡ã∞¨ K˘Ñ¨C# <åÅ∞QÆ∞
Ñ¨Ó@ÖÏ „`åy`Õ "≥ÚÅÅ∞, JÅû~°∞¡ x"åiOK«=K«∞Û.
â◊s~°O JÅã¨@, K≥=∞@ Ñ¨>OìË `« =~°‰Ωõ "åºÜ«∂=∞O KÕÜ∂« e.
ã¨∂~°º~°t‡Ö’ L^ŒÜ∞« =Ú, ™êÜ«∞O„`«O "Õà§◊ Ö’¡ QÆ_Ñç `≤ Õ "≥∞^Œ_∞» Ö’x
Ç¨~À‡#∞¡ L`Õ[Î =Ú, ~ÀQÆx~À^èHŒ õ â◊HxÎ̃ |Ö’¿Ñ`«O KÕã∞¨ OÎ k.
PÇ¨~°O, x„^Œ =ÚYº"≥∞#ÿ q.
147
PÇ¨~° qÇ¨Ï~åÖ’¡ X*’ ãÖ~°H} ∆õ [~°∞QÆ∞#∞ JÉèºí OQÆ ™êfl#=Ú #∂<≥
~åã≤ KÕÜ∞« @O =∞Ozk.
~ÀQÆx~À^èHŒ õ â◊HxÎ̃ ÃÑOK«∞‰õΩ<Õ L`«=Î ∞HÍÅO j`åHÍÅO.
ÃÑ~°∞QÆ∞ - ÉˇÅO¡ HõeÑ≤ uO>Ë =∞Ozk.
q∞#∞Ñ¨ ã¨∞xfl LO_»Å∞, #∞=ÙfiÅ∞, ÉˇÅ=¡ Ú HõeÑ≤# LO_»Å∞, "≥Å∞¡e¡
U^À ~°∂ÑÖÖ’ fã¨∞HÀ"åe.
‰õÄ~°Ö’¡ á⁄#flQÆO\˜, ã‘fi@∞ûÖ’ ~°ãQ¨ ∞Æ Å¡, QÆ∞=∞‡_ç Ç¨ÏÖÏfi, h~°∞, áêÅ∞,
`Õ<≥ <≥~Úº J#∞áê=ÚÅ∞QÍ fã¨∞H˘O>Ë P~ÀQÆºO.
Ü«∞=fi<åxfl uiy HõeOæ KÕ =¸eHõÖ’¡ Lã≤iHõ ™ê\˜ÖxË k. â◊s~åxH˜
qq^è Œ ~° H ÍÅ LÑ¨ Ü ≥ ∂ QÍÅ#∞ JOkã¨ ∞ Î O k. ~° H õ Î ^ è • `« ∞ =Ù#∞
â◊√„ÉèíÑ¨~°∞ã¨∞ÎOk.
QÍºãπ, Jã≤_\≥ x˜ áÈQ˘>Ëì =∞Å|^ŒHú Íxfl x"åiã¨∞OÎ k. JHÍÅ =$^•úÑº¨ O
#∞O_ç HÍáê_»∞`«∞Ok. ~ÀQÆx~À^èŒHõ â◊H˜Îx â◊s~åxH˜ JOkã¨∞ÎOk.
Ü«∂O\© PH˜û_≥O@∞QÍ Ñ¨xKÕã,≤ â◊s~°OÖ’ „Ñ¶~‘ å_çHÅõ ∞û#∞ x~°∂Ñ≤ã∞¨ OÎ k.
`«∞Åã≤ Ñ¨„`åÅ∞, H˘=∞‡Å∞, HÍ_» q`«<Î åÅ∞ "Õ~∞° #∞ h\˜Ö’ =∞~°QHÆ Íz
Pqi Ñ¨_`ç ,Õ H©à§◊ "å`«=Ú „Hõ"∞Õ Ñ≤ x"åiOÑ¨|_»∞#∞.
`«∞Åã≤ Ñ¨„`åÅ∞ <À\˜Ö’ "Õã≤ #q∞e`Õ <À\˜ ^Œ∞~°Oæ ^è=Œ Ú áÈ=Ù#∞.
QÀ~°∞"≥KÛ« x áêÅÖ’¡ J~°ã∂¨ Ê#∞ x=∞‡~°ãO¨ Ñ≤O_ç ã‘fiHõi¿ãÎ Jk "≥ÚÅÅ∞
#∞O_ç HÍˆ~ ~°HÍÎxfl JiHõ_∞» `«∞Ok. D q^è•#O 2 ™ê~°∞H¡ #õ fl Z‰õΩ¯=
áêiîOK«‰õÄ_»^Œ∞.
H˘|ƒi É’O_®OÃÑ· Ñ‘K∞« #∞ HÍeÛ |∂_ç^KŒ ãÕ ,≤ P |∂_ç^#Œ ∞ =GQÍe`«O
KÕã≤ P "≥∞`«xÎ á⁄_çx 3 Ñ¨Ó@Å∞ =∞l˚QÖÆ ’ HõeÑ≤ Ñ¨~Q° _Æ ∞» Ñ¨Ù# fã¨∞‰õΩO>Ë
|Ç≤Ï+¨µì ã¨=∞Ü«∞OÖ’ U~°Ê_Õ Jxfl~°HÍÅ ÉÏ^èÅŒ #∞ x"åiã¨∞OÎ k.
H©~° ^Àã¨HÍ~Ú, HÍHõ~H° ÍÜ«∞, @=∂\Ï XH˘¯Hõ¯\˜ fã¨∞H˘x P ~°™êxfl
L^ŒÜ∂« <Õfl Ñ¨~Q° _Æ ∞» Ñ¨Ù# „`åy`Õ =∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨ÏO `«Q∞Æ =æ ÚYO Ñ¨_∞» `«∞Ok.
~Ô O_»∞ KÕ`∞« Ö’¡x QÀ~°#¡ ∞ XHõ^•xÃÑ· XHõ\ ˜ "Õã∞¨ H˘x 5 xIIÅ∞ áê@∞
~ÀA‰õΩ 3 ™ê~°∞¡ ~°∞^Œ∞‰Ì Ωõ O>Ë, A@∞ì ~åÅ_»O PQÆ∞`«∞Ok.
„Ñü~ÀE ÉÁáêÊ~Úx uO@∞O>Ë =∞Å|^ŒHú Oõ x"åiOK«|_»∞#∞.
JÖ’"≥~° QÆ∞A˚ 25-50 „QÍIIÅ =~°‰Ωõ Ñ¨~Q° _Æ Ñ» Ù¨ # L^ŒÜ∂« <Õfl fã¨∞H˘O>Ë
¢ãÅÎ‘ ‰õΩ ãÖ|OkèOz# ã¨HÅõ ~ÀQÍÅ∞ |Ç≤Ï+¨µì ã¨=∞ã¨ºÅ∞ `«Q∞Æ `æ å~Ú.
148
„Ñü~ÀE L^ŒÜ∞« O Ñ¨~Q° _Æ ∞» Ñ¨Ù# ~å„u Ñ¨_∞» ‰õΩ<Õ =ÚO^Œ∞ S^Œ∞ K«∞Hõ¯Å∞
ÉÏ^ŒO #∂<≥#∞ =Ú‰õΩ¯Ö’ "Õã∞¨ H˘x Ñ‘eÛ`Õ Z<Àfl ãÖ=`«û~åÅ∞QÍ
f~°x `«Å<˘Ñ≤Ê, _ç„ÃÑ+¨<£ x„^ŒÖËq∞, Ãã·#Ãã·\ ˜ãπ ã¨=∞ã¨Î ~ÀQÍÅ∞
x~°∂‡eOÑ¨|_»`å~Ú.
„Ñü~ÀE 5-6 `«∞Åã‘ ^ŒàÏÅ∞ #eÑ≤ "åã¨# K«∂ã≤<å `«Å<˘Ñ≤Ê
x"åiOK« |_»∞`«∞Ok.
`«∞Åã‘ P‰õΩÅ∞ #∂i =ÚMÏxH˜ ~å¿ãÎ =∞K«ÛÅ∞ "≥Ú\˜=∞Å∞ áÈ~Ú
JO^ŒOQÍ `«Ü∂« ~°=Ù`«∞Ok.
`«∞Åã≤"~Õ ∞° { "ÕÑy¨ O[Å∞ ã¨=∞ÉèÏQÍÅ∞QÍ fã¨∞H˘x #∂i, K«∂~°=‚ Ú
KÕã≤ Éè„í ^ŒÑ~¨ K° ∞« HÀ"åe. ~ÀE P K«∂~å‚xfl =∞l˚QÖÆ ’ HõÅ∞Ñ¨ÙH˘x „`åy`Õ
=¸Åâ◊OY `«Q∞Æ =æ ÚYO Ñ¨_∞» `«∞Ok.
`«∞Åã≤~ã° O¨ Ö’ "≥∂^Œ∞QÆ yO[Å#∞ ~Ô O_»∞ "å~åÅáê@∞ ~ÀA‰õΩ 3
Ñ¨Ó@ÖÏ ~°ãO¨ Ö’ `«_Ñç ≤ ZO_»É\ˇ ì˜ ~Ô O_»∞ "å~åÅ `«~åfi`« J~°QnÆ ã≤ P
QÆO^è•xfl Hõà◊§H˜ HÍ@∞HõÖÏ ÃÑ@∞ì‰õΩO>Ë HõO\’¡ U~°Ê_ç# á⁄~°Å∞
HõiyáÈ`å~Ú.
"≥ÚHõ¯*Á#fl q`«<Î åÅ#∞ #∂i`Õ áêÅ∞ =™êÎ~Ú. P áêÅ#∞ `«∞Åã‘
Ñ¨„`åÅ#∞ HõeÑ≤ #∂i`Õ =zÛ# ~°ãO¨ K≥qÖ’ "Õ¿ãÎ "≥_ç =Å¡ =KÕÛ
K≥=ÙÖ’¡ ~À^Œ#, Jxfl q^è•Å K≥q "åº^è∞Œ Å∞ JO`«i™êÎ~Ú.
`«∞Åã≤ P‰õΩÅ∞ K«∂~°‚=Ú ^•x=∞‡ áê#Hõ=Ú`À HõeÑ≤ W¿ãÎ K«O\˜
Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ Ñ¨à√◊ § =KÕÛ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ qˆ~K«<åÅ∞ `«yáæ È`å~Ú.
`«∞Åã≤Ñ„¨ `åÅ∞, HÍ_», H˘=∞‡Å∞, q`«<Î åÅ∞ "Õ~∞° Å#∞ HõëêÜ«∞=Ú HÍz,
^•O\’¡ *ÏlHÍÜ«∞ K«∂~°=‚ Ú#∞ HõeÑ≤ „`åy`Õ hà◊§ qˆ~K«<åÅ =Å#
HõeQˆ Ju h~°ã=¨ Ú `«fi~°QÍ `«Q∞Æ `æ ∞« Ok.
`«∞Åã≤ P‰õΩÅ∞, JÅ¡O #∂i# ~°ã=¨ Ú fã≤ P ~°™êxfl <åÅ∞QÆ∞™ê~°∞¡
„`åy`Õ Hõ_∞» Ñ¨Ù <˘Ñ≤Ê `«Q∞Æ `æ ∞« Ok.
Zxq∞k ÉèÏQÍÅ∞ `«∞Åã≤ Ñ¨„`åÅ∞, XHõ ÉèÏQÆO "å=Ú Å=OQÍÅ`À
#∂i, L^ŒÜ∞« O, ™êÜ«∞O„`«O h\˜Ö’ HõeÑ≤ „`åy`Õ #∞e Ñ¨Ù~°∞QÆ∞Å∞
x"åiOK«|_»`å~Ú.
Lã≤ i Hõ HÍÖË Ü « ∂ xfl P~ÀQÆ º OQÍ LOK« _ » O =Å# â◊ s ~° O Ö’
149
¿Ñ~°∞‰õΩáÈ~Ú# qëê=∂¡Å#∞ `˘Åyã¨∞OÎ k. u#fl PÇ¨~åxfl â◊s~åxH˜
LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ ÖÕ Ï KÕã∞¨ OÎ k.
"≥∞^Œ_∞» ‰õΩ HÍ=Åã≤# â◊H=Î̃ O`«"∞≥ #ÿ PÇ¨~°O Lã≤iHõ, |∞kú, *Ï˝ÑH¨ âõ H◊ Î̃
=$kú KÕã∞¨ OÎ k. K«~‡° "åº^è∞Œ Å∞ #∞O_ç HÍáê_»∞`«∞Ok. HõO\˜ [|∞ƒÅ∞
~å‰õΩO_® KÕã∞¨ OÎ k. Ñ≤`åÎxH˜ ãÖ|OkèOz# "åº^è∞Œ Å#∞ x"åiã¨∞OÎ k.
Lã≤iHõ A@∞ì ~åÅ‰õΩO_® KÕÜ∞« _»"∞Õ HÍ‰õΩO_® A@∞ì ÉÏQÍ ÃÑiˆQO^Œ∞‰õΩ
`À_»Ê_»∞`«∞Ok.
â◊s~°OÖ’ "Õ_ç `«yOæ z, K«Å^¡ <Œ åxfl JOkã¨∞OÎ k.
=¸„`« ãÖ|OkèOz# "åº^è∞Œ Å #∞O_ç HÍáê_»∞`«∞Ok.
¢ãÅÎ‘ ‰õΩ |Ç≤Ï+¨µì HÍÅOÖ’ =KÕÛ "åº^è∞Œ Å#∞ x"åiã¨∞OÎ k. ¢ãÅÎ‘ QÆ~åƒùâÜ
◊ ∞« O
~ÀQÍÅ#∞ áÈQ˘_»∞`«∞Ok.
âı+¡ ‡¨ =Ú =Å# =KÕÛ ^ŒQ∞Æ #æ ∞ x"åiOz, TÑ≤iu`«∞ÅÎ ‰õΩ ãÖ|OkèOz#
"åº^è∞Œ Å#∞ x"åiã¨∞OÎ k.
H˘Öˇ¢™êìÖò#∞ `«yãæ ∞¨ OÎ k.
"≥#fl g∞QÆ_,» x=∞‡~°ãO¨ ÖÏO\˜q PÇ¨~åxfl ~°∞zQÍ LO_ÕÖÏ KÕ™êÎ~Ú.
JÅ¡O, H˘uÎg∞~°, Ñ¨Ùn<å ÖÏO\˜q r~°â‚ H◊ HÎ̃ ˜ `À_»Ê_»`å~Ú.
J#flO L_çHˆ @Ñ¨C_»∞ Ñ¨Ùn<å ÖËHõ ã¨QOÆ x=∞‡HÍÜ«∞#∞ Ñ≤O_ç`Õ J#flO
ÉÏQÍ "≥∞`«QÎ Í L_»H_õ "» ∞Õ HÍ‰õΩO_® =∞Oz ~°∞zx JOkã¨∞OÎ k.
H˘uÎg∞~°Ö’ q@q∞#∞ Z, a, ã≤, W#∞=Ú, HÍºe¬Ü∞« O, lOH± "≥Ú^ŒÖ#·ˇ q
L<åfl~Ú.
H˘uÎg∞~° ~°HÍÎxfl â◊√„ÉèÑí i¨ z, H˘Öˇ¢™êìÖò#∞ `«yãæ ∞¨ OÎ k. HõO\˜ K«∂Ñ¨Ù#∞
"≥∞~°∞QÆ∞ Ñ¨~∞° ã¨∞OÎ k.
áê„`«Ö’ H˘kÌQÍ <≥~Úº "Õã≤ XHõ \© ã¨∂Ê#∞ [=∞ "åã¨# =KÕÛ =~°‰Äõ
"Õ~ÚOz J#O`«~O° "≥∞`«QÎ Í L_»HÉõ \ˇ #ì˜ PÅ∞ QÆ_Å¤» ∞ "Õã≤ 3 xIIÅ∞
"Õ~ÚOz, "≥∞O`å‰õΩ, x=∞‡~°ãO¨ KÕiÛ uO>Ë ~°∞zHõ~"° ∞≥ #ÿ PÜ«Ú~ˆ fi^Œ
PÇ¨~°O ~Ô _ô.
F=∞=ÚÖ’ HÍºe¬Ü∞« O, W#∞=Ú, á¶êã¨Ê~°ã,π "≥∞wfl+≤Ü∞« O, =∂OQÆhã¨∞,
q@q∞#∞ Z, ã≤ L<åfl~Ú.
[#=ÚÖ’ Ü«∂O\© PH˜û_≥O\ò HÍº#û~ü#∞ x"åiOKÕ QÆ∞}ÏÅ∞<åfl~Ú.
r~å‚xH˜ `À_»Ê_»∞`«∞Ok.
150
„¿Ñ=ÙÖ’¡ L#fl Ñ¨Ù~°Q∞Æ Å#∞, =∞ÅO ^•fi~å qãïO˚ Ñ¨*ãË ∞¨ OÎ k. "åO`«∞Å∞,
=∞iÜ«Ú qˆ~K«<åÅ#∞ JiHõ_∞» `«∞Ok.
`å*Ï HÍºÔ~\ò Z#∞flH˘x L_çHO˜ z <≥~Úº, #Å¡q∞iÜ«∂Å á⁄_çx KÕiÛ
H˘uÎg∞~°, Ñ¨Ùn# KÕiÛ uO>Ë =∞Oz P~ÀQÆºO HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
Ñ¨Ùn<åÖ’ q@q∞#∞ Z, ã≤ Å∞ ã¨=∞$kúQÍ L<åfl~Ú. HÍºe¬Ü∞« O á¶êã¨Ê~°ã,π
W#∞=Ú L<åfl~Ú.
QÆ∞O_≥Ö’¡ =∞O@, `«Å<˘Ñ≤Ê, á⁄uÎHõ_»∞Ñ¨ÙÖ’ =∞O@ JriÎ, Q˘O`«∞
ã¨=∞ã¨ºÅ∞ Hõ_∞» Ñ¨Ù L|ƒ@O ÖÏO\˜q Ñ¨Ùn# x"åiã¨∞OÎ k.
JÅ¡O`À P~ÀQÆºO
JÅ¡O ~°™êxfl LÅ= HõëêÜ«∞O`À HõeÑ≤ fã¨∞‰õΩO>Ë ^Œ∞~°^Œ LÑ¨â=◊ ∞#OQÍ
J=Ù`«∞Ok.
JÅ¡O =Ú^ŒÌQÍ ^ŒOz ^ŒO`åÅ g∞^Œ zQÆ∞à◊§ g∞^Œ H˘OK≥O ¿ãÑ¨Ù
LOK«∞‰õΩO>Ë [Å∞|∞`À ^ŒO`åÅ∞ ÖÏQÆ@O, l=Ùfi =∞#_»O =O\˜
ã¨=∞ã¨ºÅ∞ `«Q∞Æ `æ å~Ú.
JÅ¡O ~°™êxfl H˘kÌQÍ "Õ_Kç ãÕ ,≤ ~Ô O_»∞ K≥=ÙÖ’¡#∞ 4-5 K«∞Hõ¯Å∞ "Õ¿ãÎ
K≥qáÈ@∞ `«Q∞Æ `æ ∞« Ok.
Ô~O_»∞ K≥OKåÅ JÅ¡O ~°ãÖ`À Ô~O_»∞ K≥OKåÅ Le¡~°ãÖ HõeÑ≤
fã¨∞‰õΩO>Ë "åO`«∞Å∞ `«Q∞Æ `æ å~Ú.
Ñ¨Ó@‰õΩ ~Ô O_»∞ K≥OKåÅ JÅ¡O ~°ãO¨ Ö’ `«y#O`« Ñ¨\ H˜ õ ÉˇÅO¡ HõeÑ≤
Ô~O_»∞ Ñ¨Ó@Å∂ fã¨∞H˘O@∞O>Ë =∞~°‡=ÚÖ’ ã¨=∞ã¨º `«yæ =¸„`«
ãÖ|Okè`« W<≥ÊHù #∆õ ¡ HÍ~°}OQÍ =KÕÛ ã¨=∞ã¨ºÅ∞ `«Q∞Æ `æ å~Ú.
XHõ b@~°∞ JÅ¡O ~°ãO¨ Ö’ J~° H˜Ö’ #∞=ÙfiÅ#∂<≥ HõeÑ≤ „^Œ=O#∞
PeÔ~H· =© ÅO `≥Å· ÉèÏQÆO `«yÖËO`«=~°‰Äõ z#fl ÃãQÆg∞^Œ =∞O@ÃÑ\ì̃,
=_»É’ã≤, xÅfi KÕã¨∞HÀ"åe. nxx H©à◊§g∞^Œ, <˘Ñ¨CÅ∞#fl âßs~°Hõ
ÉèÏQÍÅg∞^Œ ~åã¨∞H˘x =∞$^Œ∞=ÙQÍ =∞~°#÷ KÕã∞¨ H˘O_ç <˘Ñ¨CÅ #∞Oz
LÑ¨â=◊ ∞#OQÍ LO@∞Ok.
~Ô O_»∞ K≥OKåÅ JÅ¡O ~°ãO¨ Ö’ z\ỖH_»∞ Ñ≤ÑÊ≤ à◊§ K«∂~°O‚ { z\ỖH_»∞
ÃãO· ^è=Œ Å=}O HõeÑ≤ ~å„u Ñ¨_∞» ‰õΩ<Õ =ÚO^Œ∞ "å~°O ~ÀAÅáê@∞
fã¨∞‰õΩO>Ë L|ƒãÖ, PÜ«∂ãÖ =O\˜ ã¨=∞ã¨ºÅ∞ `«Q∞Æ `æ å~Ú.
151
XHõ \© ã¨∂Ê<£ JÅ¡O ~°™êxfl, ã¨=∂# ÉèÏQÆO `Õ<`≥ À HõeÑ≤ fã¨∞‰õΩO>Ë
PÜ«∂ãÖ, ^ŒQ∞Æ ,æ J~°∞z, [Å∞|∞ =O\˜ P~ÀQÆº ã¨=∞ã¨ºÅ #∞Oz
LÑ¨â=◊ ∞#O Åaèã∞¨ OÎ k.
XHõ \© ã¨∂Ê#∞ JÅ¡O ~°™êxfl ã¨=∂# ÉèÏQÆO #∞=ÙfiÅ #∂<≥Ö’ HõeÑ≤
fã¨∞‰õΩO>Ë =$+¨}ÏÖ’¡ =KÕÛ <˘Ñ≤Ê #∞Oz LÑ¨â=◊ ∞#O Åaèã∞¨ OÎ k.
JÅ¡O ~°™êxfl "åã¨# K«∂Ñ≤¿ãÎ JHÍ~°}OQÍ `≥eq`«ÑÊ≤ áÈ=_»O #∞Oz
`Õ~°∞‰õΩO\Ï~°∞.
=∞Å|^ŒHú Oõ , JÅs˚Å‰õΩ Ñ¨Ó@‰õΩ \© ã¨∂Ê#∞ JÅ¡O ~°™êxfl ã¨=∂#
ÉèÏQÆO áêÅ∞ ÉˇÅO¡ `À HõeÑ≤ ~Ô O_»∞Ñ¨Ó@ÖÏ fã¨∞H˘O_ç =∞Ozk.
Q˘O`«∞ ÉÁOQÆ∞~°∞áÈ`Õ Lã≤i~°ãO¨ fã¨∞HÀO_ç.
"åÑ¨ÙÅ`À ‰õÄ_ç# H©Å¡<˘Ñ≤Ê, #_»∞=Ú<˘Ñ≤ÊH˜ âÁOiî H˘=Ú‡Å∞,
Ñ¨Ö~¡Ë ∞° HÍÜ«∞Å HõëêÜ«∞O KÕã∞¨ H˘x „`åQÍe.
`«Å u~°Q@ Æ O, Hõà√◊ § Éˇ~· ∞° ¡ Hõ=∞‡@O ÖÏO\˜q ãÖÉèqí Oz#Ñ¨Ù_»∞ ^Œ|ƒ,
x=∞‡HÍÜ«∞ ~°™êxH˜ ÑÖK«^•~° HõeÑ≤ fã¨∞HÀ"åe.
Hõ~H° Í¯Ü«∞ K«∂~å‚xfl `Õ<`≥ À HõeÑ≤ fã¨∞H˘O>Ë P~°∞Ñ¡ `≤ OÎ« Ö’ Ç≤Ï`«H~õ O° QÍ
LO@∞Ok.
áê=ÙK≥OKå_»∞ Ñ≤ÑÊ≤ à◊§ K«∂~å‚xH˜ \© ã¨∂Ê#∞ `Õ<≥ HõeÑ≤ ~Ô O_»∞Ñ¨Ó@ÖÏ
fã¨∞‰õΩO>Ë Zã≤_\ç ˜ `«Q∞Æ `æ ∞« Ok.
"Õ~ÚOz# rÅHõ„~° á⁄_çH˜ ã¨=∞ÉèÏQÆO ÑÖK«^•~° HõeÑ≤ xÅfi KÕã∞¨ HÀ"åe.
L^ŒÜ∞« O Ñ¨~Q° _Æ ∞» Ñ¨Ù# J~° \© ã¨∂Ê#∞ "≥∂`å^Œ∞QÍ fã¨∞‰õΩO>Ë Zã≤_\ç ˜
`«yæáÈ`«∞Ok.
=ã¨H˘=Ú‡#∞ ÖË^• #Å¡rÅHõ„~°#∞ XHõ QÆ∞_»Ö¤ ’ =¸@ Hõ\ ì˜ QÍ_èO» QÍ
"åã¨# Ñ‘e¿ãÎ =∞Ozk.
XHõÅ #∂Å∞ QÆ∞_»#¤ ∞ "Õ_hç à◊§`À `«_Ñç ≤ ÉÏºO_ÕlÖÏQÆ HõhãÖ 10
xIIÅ áê@∞ „Ñ¨Ü∂≥ y¿ãÎ `ÕeHõQÍ T_ç=ã¨∞OÎ k. =ÚO^Œ∞ z=~°#¡ ∞Oz
`˘ÅyOK«@O "≥Ú^ŒÖˇ\Ïìe. K«~å‡xfl aQÆ∞=ÙQÍÖÏy Ñ¨@∞ì‰õΩO>Ë
`˘ÅyOK«@O `ÕeHõ J=Ù`«∞Ok.
ÉÏºO_Õrx `˘ÅyOK«_®xH˜ =∞~À Ñ¨ûúŒ ‰õÄ_® LOk. ÉËc P~ÚÖòQÍh
ÖË^• H˘|ƒi#∂<≥ =O\˜ "≥l@|∞Öò P~ÚÖò LÑ¨Ü∂≥ yOK«=K«∞Û#∞.
152
XHõ ^Œ∂k LO_»#∞ #∂<≥Ö’ `«_Ñç ,≤ ÉÏºO_Õr g∞^Œ „Ñ¨Ü∂≥ yOKåe.
nx=Å¡ K«~°‡O g∞^Œ q∞yeáÈ~Ú# l_»∞¤ `˘ÅyáÈ`«∞Ok. <≥~ÚÖò
áêe+π i=¸=~ü, Zã≤\’<£ =O\˜ Ñ¨^•~å÷Å∞ ‰õÄ_® ÉÏºO_Õrx
`˘ÅyOK«_®xH˜ LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ `» å~Ú.
™ê^èŒº"≥∞ÿ#O`« =~°‰õÄ ‰õΩ@∞O| ã¨Éèí∞ºÅO`å HõÅã≤ u#_®xH˜
„Ñ¨Ü«∞uflOK«O_ç. z#fl =Ü«∞ã¨∞û #∞O_Õ WÖÏ JÅ"å@∞ KÕ¿ãÎ
‰õΩ@∞O|O`À Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ãÖ|O^èŒ ÉÏO^è"Œ åºÅ∞ ÃÑOá⁄OkOK«∞HÀQÆÅ∞æ`å~°∞.
Wk "åi âßs~°Hõ =∂#ã≤Hõ Z^Œ∞QÆ∞ ^ŒÅ‰õΩ ‰õÄ_® ã¨ÇÏ¨ Hõiã¨∞OÎ ^Œx
QÆ∞~°∞ÎOK«∞HÀO_ç.
Z~Ú_»∞ûH˜ x=∞‡~°ãO¨ q~°∞QÆ∞_»O@∞<åfl~°∞ H˘xfl *Ï`«∞Å"å~°∞. x=∞‡~°ãO¨
`å*ÏQÍ fã≤, XHõ Ñ¨Å∞K«\ ˜ QÆ∞_»g¤ ∞^Œ "Õã∞¨ H˘x P ~°™êxfl Ü≥∂x
QÀ_»Å‰õΩ Ñ¨Óã¨∞H˘x JÑ¨C_»∞ ÃãH±ûÖ’ áêÖÁæO\Ï~°∞. WÖÏ KÕÜ∞« _»O
=Å¡ QÆ~ƒ° Où ~å^Œ∞ Ãã‰õΩû qK«ÛÅ q_ç J~Ú<å U W|ƒO^Œ∞Å∂ ÖË=x
K≥ÑÙ¨ <Î åfl~å H˘O_»*Ïu „Ñ¨[Å∞.
JÅ¡O ÃÑ`· º« O, qHÍ~°O, Jr~°O‚ , W<£ÃÑH¶ #∆õ ∞¡, [fi~°O =O\˜q H˘xfl
"Õãq¨ ~°∞QÆ‡`«Å#∞ á⁄QÆ∞_»∞`«∞Ok.
ÉˇÅ¡O Ju^•Ç¨xfl `«yæã¨∞ÎOk, â◊s~åxH˜ â◊H˜Î KÕ‰õÄ~°∞`«∞Ok. ~°HõÎ
Ç‘Ï#`«#∞ `˘Åyã¨∞OÎ k.
Å=OQÍÅ K«∂~°O‚ 3 „QÍIIÅ∞ áêÅÖ’ HõeÑ≤ ¿ãq¿ãÎ g~°º =$kú HõÅ∞æ`∞« Ok.
*ÏlHÍÜ«∞ K«∂~°O‚ 3 „QÍIIÅ∞ áêÅ`À HõeÑ≤ 2 ™ê~°∞¡ ~ÀA‰õΩ ¿ãq¿ãÎ
g~°º =$kú HõÅ∞æ`∞« Ok.
QÀiO\Ï‰õΩ { he P‰õΩÅ∞ { QÆ∞O@QÆÅQÆ~å‰õΩ, Ö’Ç¨ÏK«∂~å‚xfl HõeÑ≤
"≥∞`«QÎ Í #∂i, `«Å‰õΩ ~å¿ãÎ "≥O„@∞HõÅ∞ #Å¡|_»`å~Ú.
â◊OYÉèãí ‡¨ O { ã‘ãÑ¨ Ù¨ á⁄_ç HõeÑ≤ "≥∞`«QÎ Í #∂i `«Å‰õΩ~å¿ãÎ "≥O„@∞HõÅ∞
#Å¡|_»`å~Ú.
"≥O„@∞HõÅ∞ P~ÀQÆºOQÍ LO_®ÅO>Ë fÑ≤ Ñ¨^•~å÷Å∞, LÑ¨C, „H˘=Ùfi
Ñ¨^•~å÷Å∞ `«yOæ z u<åe.
Z„~° =ÚÅ¡Oyx u#_»O =Å¡ q@q∞<£ 'Z— JkèHOõ QÍ Åaèã∞¨ OÎ k.
ÉÁáêÊ~Ú P‰õΩÅ ~°™êxfl QÆ∞O_≥ [|∞ƒÅ‰õΩ B+¨ÔŒè QÍ LÑ¨Ü∂≥ y™êÎ~∞° .
153
ÉÁáêÊ~Ú ÑÖ_»∞ `å=∞~° "åºkèx `«yæã¨∞ÎOk. yO[Ö’¡ Ü«∂O\©
W<£Ñgì¨¶ ∞@s, Ü«∂OkèÖò qO\˜H± QÆ∞}ÏÅ∞<åfl~Ú.
HÍà◊§ Ñ¨Q∞Æ à◊√§ `«QÍæÅO>Ë QÆO^èHŒ õ ~°™êÜ«∞#O 500 q∞.„QÍ. ~ÀA‰õΩ 3
™ê~°∞¡ ~åÜ«∂e.
H˘uÎg∞~° P‰õΩÅ ~°™êxfl ~ÀE ~å„u Ñ¨_∞» ‰õΩ<Õ =ÚO^Œ∞ ÃÑ^Œ=ÙÅ‰õΩ
~å¿ãÎ ZO`À LÑ¨Ü∂≥ HõOÎ QÍ LO@∞Ok.
=∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨Ï "åºkè`À ÉÏ^èÑŒ _¨ "Õ å~°∞ =∞^è∞Œ „Ñ‘u P‰õΩÅ#∞ nxfl ã‘eì Ü«∂
JO\Ï~°∞ WOw¡+µ¨ Ö’. fÑ≤ Ñ¨^•~å÷Å#∞ u#fl `«~åfi`« =∞^è∞Œ „Ñ‘ux uO>Ë
â◊s~°OÖ’ K«ÔH¯~° âß`«O J^Œ∞Ñ¨ÙÖ’ LO@∞O^Œx "≥·^Œ∞ºÅ∞ K≥Ñ¨ÙÎ#fl
q+¨Ü«∞O.
Éè’[#O KÕ¿ã W~°"·≥ xq∞ëêÅ =ÚO^Œ∞ =∞^è∞Œ „Ñ‘u P‰õΩÅ#∞ #q∞e`Õ
Ñ¶e¨ `«O LO@∞Ok.
=∞^èŒ∞„Ñ‘ux ¿ãqã¨∞ÎO>Ë =∞^èŒ∞"Õ∞Ç¨Ï"åºkè, ~°HõÎáÈ@∞, ^ŒO`åÅ∞,
ÃÇ·ÏÑ¨~ü>ˇ#¬<£, QÍºã¨∞, QÆ∞O_≥[|∞ƒÅ∞ Hõ_»∞Ñ¨Ù =∞O@, K«~°‡"åº^èŒ∞Å∞
=ÚYOÃÑ· =Ú_»∞`«Å∞ Ñ¨_Õ"å~°∞ Ãã·`«O LÑ¨â◊=∞#O á⁄O^Œ=K«∞Û#∞
JO@∞<åfl~°∞ "≥^· ∞Œ ºÅ∞.
Ñ¨Ùn<å ~°ãO¨ ÖË^• `«∞Åã≤ ~°ãO¨ Ö’ LÑ¨C HõeÑ≤ "≥Ú\˜=∞Å g∞^Œ
Ñ¨Óã≤, QÆO@ `«~åfi`« QÀ~°∞"≥KÛ« x hÅ¡`À Hõ_yç `Õ "≥Ú\˜=∞Å∞ =∂Ü«∞O.
Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù H˘=Ú‡ { âÁOiî H˘=Ú‡Å#∞ HõeÑ≤ "≥∞`«QÎ Í #∂i, "≥Ú\˜=∞Å
g∞^Œ ~åã≤, QÆO@ `«~åfi`« Hõ_yç `Õ "≥Ú\˜=∞Å∞ ~å=Ù, L#flq áÈ`å~Ú.
=Úà◊§ QÀiO\Ï‰õΩ#∞ #∂i H˘|ƒi #∂<≥`À HõeÑ≤ ~å¿ãÎ "≥Ú\˜=∞Å∞
x"å~°} J=Ù`å~Ú.
=∂q∞_ç, JÖÏ¡xfl =Ú^ŒÖÌ Ï #∂i ~åã≤<å, áêÅ`À J~°QnÆ ã≤ QÆO^èOŒ
Ñ¨Óã≤<å "≥Ú\˜=∞Å∞ =∂Ü«∞O J=Ù`å~Ú.
*ÏlHÍÜ«∞, K«O^Œ#O, q∞iÜ«∂Å∞, ã¨=∂# áêà◊§Ö’¡ fã¨∞H˘x HõeÑ≤,
#∂i "≥Ú\˜=∞Å‰õΩ ~å¿ãÎ `«fi~°QÍ áÈ`å~Ú.
rÅHõ„~°#∞ "≥∞`«xÎ á⁄_çKãÕ ,≤ hà◊√§ HõeÑ≤ ¿Ñã¨∞Öì Ï KÕã≤ P ¿Ñã¨∞#ì ∞
"≥Ú\˜=∞ÅÃÑ· ~åã≤<å Ñ¶e¨ `«O LO@∞Ok.
=ã¨H˘=Ú‡ { ÖÁ^Œ∞QÌ KÆ H≥ ¯õ { ÃãO· ^è=Œ Å=}O { P"åÅ∞ "≥∞`«QÎ Í
154
#∂i =Ú^ŒÌKÕã≤ "≥Ú\˜=∞ÅÃÑ· ~åã≤ QÆO@ ¿ãÑ¨Ü«∂ºHõ =ÚYO
Hõ_çˆQã¨∞HÀ"åe. WÖÏ „Hõ=∞OQÍ Ô~O_»∞~ÀAÅH˘Hõ¯™êi KÕã¨∞ÎO>Ë
"≥Ú\˜=∞Å∞ J}yáÈ`å~Ú.
™ê~°Ñ¨Ñ¨C#∞ áêÅ`À ¿Ñã¨∞ìÖÏ #∂i ~åã≤# =ÚYOÃÑ· "≥Ú\˜=∞Å∞
J~°yáÈ`å~Ú.
~åqK≥@∞ì`À P~ÀQÆºO
10 ~åq zQÆ∞à◊√§ áêÅÖ’¡ L_çHO˜ z x`«ºO ¿ãq¿ãÎ "≥∞^Œ_∞» ‰õΩ =∞Oz
|ÅO.
~åqÑ¨@∞ì Ñ¨zÛk h_»Ö’ ZO_çOz "≥∞`«QÎ Í #∂i, <≥~Úº, K«HÔ ¯~° KÕiÛ
Ç¨ÏÖÏfiÖÏ KÕã∞¨ H˘x uO>Ë, *Ï˝ÑH¨ âõ H◊ Î̃ ÃÑiy =∞u=∞~°∞Ñ¨Ù áÈ`«∞Ok.
~åqÑ¨@∞ì HõëêÜ«∞OÖ’ Ñ¨ÙH˜¯o¿ãÎ <À\˜ÑÙ¨ à◊√§ #Ü«∞=∞QÆ∞#∞.
~åqÑ¨ÙÅ¡`À ÑÖ_»∞¡ `Àq∞`Õ nx "Õ~∞° `À ~°∞kÌ# ^ŒO`åÅ∞ â◊√„ÉèÑí _¨ ç
QÆ\ Qì˜ Í LO_»∞#∞.
~åq Ñ¨@∞ì#∞ "≥∞`«QÎ Í #∂i, ^•x`À ÑÖ_»∞¡ `Àq∞`Õ Hõ^ÅŒ ∞K«∞#fl ÑÖ_»∞¡
QÆ\ ì˜ Ñ¨_∞» #∞.
~åq Ñ¨à√◊ § uO>Ë QÆ∞O_≥Ö’x =∞O@ `«Q∞Æ #æ ∞.
~åq Ñ¨à√◊ § ZO_çOz, K«∂~°=‚ Ú KÕã≤ „Ñü~ÀA L^ŒÜ∞« O Ñ¨Ó@ J~°KuÕ
QÆ∞O@Ö’ Ñ¨\ #ì˜ O`« ux hà◊√§ „`åy`Õ L|ƒãÖ, ^ŒQ∞Æ æ `«Q∞Æ `æ ∞« Ok.
ZO_ç# ~åq P‰õΩÅ∞ 7 `≥zÛ HÍeÛ hà◊§Ö’¡ "Õã≤ H˘O`«¿ãÑ¨ÙOz =_»Q\Æ ˜ì
„`åy# U =∞O^Œ∞`À#∂, ‰õΩ^Œ~x° "åO`«∞Å∞ "≥O@<Õ `«Q∞Æ #æ ∞.
~åqÑ¨@∞ì HÍeÛ KÕã#≤ |∂_ç^#Œ ∞ hà◊√§ "Õã≤ „`åy¿ãÎ "åO`«∞Å∞, ZH˜¯à◊√§
xÅz áÈ`å~Ú.
~Ô O_»∞ ~åq P‰õΩÅ#∞ { ÉˇÅO¡ `À W¿ãÎ Hõ_∞» Ñ¨Ù<˘Ñ≤Ê #Ü«∞=∞QÆ∞#∞.
~åqÑ¨à√◊ § r~°â‚ H◊ xÎ̃ Hõeãæ ∞¨ OÎ k.
~åq P‰õΩ#∞ { "Õáê‰õΩ#∞ #∂i "≥ÚÅÅ‰õΩ ÖËÑ¨<åxfl ~å¿ãÎ ÉÏ^èŒ
"≥O@<Õ `«Q∞Æ #æ ∞.
~åq H˘=∞‡`À y<≥fl KÕã≤ P y<≥fl`À h~°∞ „`åQÆ∞K«∂ LO_ç# Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’x
|Å¡Å∞ Ç¨ÏiOK«∞#∞.
155
~åqÑ¨@∞ì HõëêÜ«∂xfl ¿ãq¿ãÎ =¸„`«OÖ’x =∞O@ x"å~°} J=Ù`«∞Ok.
~åq P‰õΩÅ HõëêÜ«∂xfl fã¨∞‰õΩO>Ë ^•x`À ÃÑÃ· Ñ#· Hõ_∞» QÆ∞`«∂ =zÛ#
Jxfl q^è=Œ ÚÅQÆ∞ K«~‡° "åº^è∞Œ Å∞ <≥=∞‡kOK«∞#∞.
Ü«¸HõeÑ¨ãì π #∂<≥#∞, Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù#∂ "Õ_hç à◊§Ö’¡ "Õã≤ P h\˜ Pqix
Ñ‘Å∞Û‰õΩO>Ë Q˘O`«∞<˘Ñ≤ÊÖ’ Ç≤Ï`«H~õ O° LO@∞Ok.
"≥Å∞¡ex¡ =Ú^ŒÌ KÕã,≤ ~°ãO¨ Ñ≤O_ç H˘kÌQÍ "Õ_ç KÕÜ∂« e. nxH˜ `Õ<≥
HõeÑ≤ HÍ@<£ |_£`À \ÏxûÅ∞ûÃÑ· „Ñ¨Ü∂≥ yOKåe. Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù q∞iÜ«∂Å
K«∂~°O‚ "Õ_áç êÅ`À fã¨∞HÀ"åe.
KåÔ~_»∞ Ñ¨KÛ« x ^èxŒ Ü«∂Å#∞ ~å„u h\˜Ö’ <å#"Õã≤ L^ŒÜ∞« O P h\˜Ö’
K«HÔ ¯~° HõeÑ≤ fã¨∞‰õΩO>Ë Zã≤_\ç ˜ `«Q∞Æ `æ ∞« Ok.
™⁄OÑ¨ÙyO[Å∞, rÅHõ„~°, ^èxŒ Ü«∂Å#∞ q_çq_çQÍ ^À~°QÍ "Õ~ÚOz
"≥∞`«QÎ Í á⁄_çKãÕ ,≤ Ñ¨ÅÛx QÆ∞_»¤ ™êÜ«∞O`À [Öˇ_¡ Ñ» \¨ ì̃ xÅfi KÕã∞¨ H˘x
Zã≤_\ç ˜ =Å¡ Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’ <˘Ñ≤ÊQÍ JxÑ≤ã∞¨ #Î flÑ¨C_»ÖÏ¡ J~° \© ã¨∂Ê#∞
q∞„â◊=∂xfl <À\’¡ "Õã∞¨ H˘x K«ÑÊ¨ iOz „q∞OQÍe.
ã¨~fi° ~ÀQÆx"åi}˜ ‰õΩO‰õΩ=∞ Ñ¨Ù=Ùfi.
ÃÑ~°∞QÆ∞ HõÑC¨ K«ÅQ¡ Í k=º"≥∞#ÿ B+¨ÔŒè .
HÍ~üflã¨∂Ñπ „u^ÀëêÅ#∞ ã¨=∞ã≤÷uÖ’H˜ `≥ã¨∞ÎOk. S`Õ Z‰õΩ¯=HÍÅO
J^ÕÑ¨xQÍ fã¨∞‰õΩO>Ë "å`« „Ñ¨Hõ$u QÆÅ =∞#∞+¨µÖ’¡ "å`åxfl
ÃÑOK«∞`«∞Ok.
HÍ~üfl H˘Öˇã¨ì~åÖò Z‰õΩ¯=QÍ LO_Õ =º‰õΩÎÅ‰õΩ KåÖÏ =∞Ozk.
ã¨∂Å÷ HÍÜ«ÚÅ‰õΩ ‰õÄ_® =∞Oz PÇ¨~°O.
ÃÑ~°∞QÆ∞Ö’ H˘OK≥O âÁOiî á⁄_çx, ÃãO· ^è=Œ Å=}Ïxfl HõeÑ≤ Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ
uxÑ≤¿ãÎ PHõe ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok.
Éè’[<åxH˜ ~Ô O_»∞ QÆO@Å =ÚO^Œ∞ ÉˇÅO¡ áê#HÍxH˜ q∞iÜ«∂Å∞ á⁄_çx
KÕiÛ „`åy¿ãÎ PHõe =$kú J=Ù`«∞Ok.
™⁄OÑ¨Ù Jr~å‚xfl `«yæOKÕO^Œ∞‰õΩ LÑ¨Ü≥∂QÆÑ¨_»∞`«∞Ok. =O@HÍÖ’¡
ã¨∂Ñ¨ÙÖ’¡ "å_»`å~°∞.
~À*ò"∞Õ i P‰õΩÅ#∞ Hõ_∞» Ñ¨Ù <˘Ñ≤Ê, `«Å<˘Ñ≤Ê, `«Å u~°Q_Æ O» , XuÎ_ç
=O\˜ ÉÏ^èÅŒ #∞ `«yOæ KÕO^Œ∞‰õΩ "å_»∞`«∞O\Ï~°∞.
156
Ñ¨Ùn<å \© x "Õãq¨ Ö’ „`åQÆ_O» =Å¡ K«Å^¡ <Œ åxflã¨∞OÎ k. r~°„‚ H˜Ü∞« ‰õΩ
=∞Oz B+¨ÔŒè , Ñ¨Ùn<å HõeÑ≤# „_çO‰õΩÅ∞ P~ÀQÆºO.
x=∞‡QÆ_x¤ç ™ê^è•~°}OQÍ [fi~åxfl x"åiOKÕO^Œ∞‰õΩ "å_»`å~°∞. XuÎ_ç
`«yOæ KÕ =∞O^Œ∞ x=∞‡QÆ_,¤ç \© ‰õÄ_® HÍK«∞H˘x `åQÆ∞`å~°∞. (x=∞‡QÆ_¤ç
ã¨∞"åã¨# QÆeæ LO@∞Ok).
=∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨Ï "åºkè„QÆã∞¨ ÅÎ ‰õΩ =∞Oz B+¨ÔŒè QÍ Ñ¨x KÕã∞¨ OÎ k x=∞‡QÆ_.¤ç
x=∞‡QÆ_¤ç Eºã¨∞ fã¨∞‰õΩO>Ë Ñ¨x ÉèÏ~°O =Å¡ HõeQˆ XuÎ_ç #∞Oz
LÑ¨â=◊ ∞#O Åaèã∞¨ OÎ k.
q∞iÜ«∂Å∞ [Å∞|∞ { [fi~°O { ^ŒQ∞Æ æ { âßfiã¨HÀâ◊ "åº^è∞Œ Å‰õΩ nx
HõëêÜ«∞O ZO`À ÉÏQÍ Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ k. [Å∞|∞ =Å¡ =KÕÛ =Ú‰õΩ¯ k|ƒ_»‰Ωõ
q∞iÜ«∂xfl ã¨∂k`À QÆ∞zÛ =∞O@ ÃÑ·ÃÑ\˜ì HÍÅ∞`«∞#fl q∞iÜ«∂xfl
=∞O@ PiÊ, =KÕÛ á⁄QÆ#∞ Ñ‘e¿ãÎ "≥O@<Õ =Ú‰õΩ¯ k|ƒ_» `«yæ âßfiã¨
ã¨∞ÅÉèOí QÍ fã¨∞HÀQÆÅ∞æ`å~°∞.
Q˘O`«∞<˘Ñ≤Ê, [Å∞|∞ =zÛ#Ñ¨Ù_»∞ q∞iÜ«∂Å HõëêÜ«∞O ZO`À
`≥iÑ≤xã¨∞OÎ k. x"å~°} J=Ù`«∞Ok.
JÅ¡O HõëêÜ«∞O HÍz „`åy`Õ [Å∞|∞‰õΩ =∞Oz =∞O^Œ∞. `å*Ï JÅ¡O
=∞x+≤ Ö’x W=¸ºH± ã≤ã¨ì"£∞ ã¨Ô~·# =∂~°æOÖ’ LOK«∞`«∞Ok.
PÜ«Ú~ˆ fi^ŒOÖ’ nxfl Lëê‚xfl Ñ¨Ù\ì̃OKÕ ã¨∞QÆO^èŒ „^Œ=ºOQÍ K≥áêÎ~∞° .
™ÈÜ«∞‰õÄ~° nxfl <åK«∞~°Öò „Ñ≤[~ˆ fi\˜"Q£ Í "å_»`å~°∞. nx P‰õΩÅ∞,
HÍ_»Å∞ HõuÎiOz ‰õÄ~°Ö’¡, =O@Ö’¡#∂ "≥l@|∞Öò ã¨ÖÏ_»∞ûÖ’#∂
nxfl ã¨#flQÍ HõuiÎ Oz HõugÎ ∞~°ÖÏ "å_ç`Õ ZO`À P~ÀQÆºO.
''ã‘*ò—— W^À ã¨∞QÆOkè „^Œ=ºO. nx`À \© x `«Ü∂« ~°∞KÕ, Q˘O`«∞ JÅû~ü
`«Qˆ Oæ ^Œ∞‰õΩ =∞O^Œ∞QÍ Ñ¨x KÕã∞¨ OÎ k. <À\˜ [|∞ƒÅ‰õΩ Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’x ÉÏ^èÅŒ ‰õΩ
nxfl "å_»∞`«∞O\Ï~°x „Ñ¨fHõ. Wk H˘kÌQÍ =∂„`«"∞Õ fã¨∞HÀ"åe.
HõÅ|O^Œ QÆ∞A˚ =∞iÜ«Ú "≥∞Ou Ñ≤O_ç ã¨=∞ÉèÏQÍÅ∞QÍ HõeÑ≤ `«Å‰õΩ
Ñ¨\ Oì˜ z 15 xIIÅ `«~åfi`« ™êfl#=Ú KÕã#≤ KÀ K«∞O„_»∞, A@∞ì~åÅ∞@
`«yæ A@∞ì X`«∞QÎ Í ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok.
<Õ~ˆ _»∞ ÑÖ_»∞#∞ ZO_çOz, "å\˜ q`«<Î åÅ#∞ á⁄_ç KÕã≤ uO>Ë K«HÔ ¯~°
"åºkè xÜ«∞O„`«}Ö’ LO@∞Ok.
157
„Ñü~ÀE MÏm Hõ_∞» Ñ¨Ù 30 q∞.b. HÍHõ~H° ÍÜ«∞ ~°ãO¨ „`åy`Õ K«HÔ ¯~°
"åºkè xÜ«∞O„uOK«|_»∞`«∞Ok. D ~°ãÖÖ’ ã¨Ç¨Ï[ ã≤^Œú"≥∞ÿ#
„HÀeÜ«∞O`Àáê@∞ W`«~° ã¨∂Hõ;‰õÄ+¨Å∞<åfl~Ú.
"≥∞O`«∞Å∞ K«HÔ ¯~° "åºkèx xÜ«∞O„uOK«_O» Ö’ nx áê„`« =∞~°∞=~åxk.
"ÕÑÖ¨ ’ PÅ¯ÖÏ~Ú_»∞û L<åfl~Ú. Wq ~°HÍÎxfl â◊√„ÉèOí KÕã≤ K«HÔ ¯~° xÅfiefl
xÜ«∞O„u™êÎ~Ú. K«ÔH¯~° "åºkè`À ãÖ|O^èŒ=Ú#fl K«~°‡ "åº^èŒ∞efl
x~°∂‡eOK«_»O Ö’#∂ J=~ü Ñ¶ÖHõ∆<£ "≥∞~°∞QÆ∞ Ñ¨~°K«_»OÖ’#∂
`À_»Ê_»∞`å~Ú.
`«∞Åã≤ P‰õΩÅ∞ x`«ºO uO@∞O>Ë ~°HOÎõ Ö’ K«HÔ ¯~° xÅfi xÜ«∞O„`«}Ö’
LO\Ï~Ú.
Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù, HÍº#û~üH,˜ ZÅs˚ÅH˜, "åÑ¨ÙÅH˜ =∂„`«"∞Õ HÍ‰õΩO_® _»Ü∂« Éˇ\ ã˜ π
x~ÀkèOKÕ K«H¯õ x B+¨ÔŒè . ~°HÍÎxfl â◊√„ÉèÑí ~¨ ∞° ãÎ̈Ok. Hõ}ÏÖ’¡H˜ QÆ∂H¡ À*òx
Ñ¨ O Ñ¨ _ ®xH˜ W#∞ûe<£ # ∞ „áÈ`« û Ç≤ Ï ã¨ ∞ Î O k. aà◊ § QÆ < Õ fl ~å‰õ Ω Å∞
_»Ü∂« Éˇ\ ã˜ #π ∞ xÜ«∞O„uOKÕ QÆ∞}ÏÅ∞ Hõeæ L<åfl~Ú.
Lã≤i =$^•úáêºxfl x~Àkèã¨∞ÎOk. aà◊§QÆ<Õfl~å‰õΩÅ∞ _»Ü«∂Éˇ\ ©ãπ#∞
xÜ«∞O„uOKÕ QÆ∞}ÏÅ∞ Hõeæ L<åfl~Ú.
á⁄_ç ~°ãO¨ QÍ _»Ü∂« Éˇ\ ã˜ π ~ÀQÆ∞Å∞ Lã≤ix "å_»@O =∞Ozk.
"ÕÑ¨ K≥@∞ì Éˇ~_° ∞» HõëêÜ«∞=Ú ~°HÍÎxfl â◊√„ÉèÑí i¨ z, P~ÀQÍºxfl JOkã¨∞OÎ k.
Hõ#∞Hõ "≥Ú\˜=∞efl Wk ã¨ÇÏ¨ [ã≤ÔúŒ QÍ `˘Åyã¨∞OÎ k. "ÕÑ¨ HÍºÑ¨ÙûÖòû
|*Ï~°Ö¡ ’ ^˘~°∞‰õΩ`å~Ú.
HõÅ|O^Œ ~°ãÖ x`«ºO fã¨∞HÀ=_»O =Å# â◊s~°OÖ’ =∞e<åÅ∞
`˘ÅyáÈ~Ú, ~°HOÎõ â◊√„ÉèÑí _¨ ∞» `«∞Ok. `«^•fi~å "≥Ú\˜=∞Å∞ `«yáæ È`å~Ú.
K«O^Œ#O á⁄_ç, Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù á⁄_ç ~Ô O_çO\˜h "Õ∞Hõ áêÅÖ’¡ HõeÑ≤ ¿Ñã¨∞ì
KÕã∞¨ HÀ"åe. WO^Œ∞HÀãÖ 1/4 ã¨∂Ê<£ Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù, 1/2 ã¨∂Ê#∞ K«O^Œ#O
fã¨∞‰õΩx ãïÑ¨_ç#xfl "Õ∞Hõ áêÅ∞ HõeÑ≤ ¿Ñã¨∞ì KÕã¨∞HÀ"åe. nxfl
=ÚMÏxH˜ ~åã¨∞‰õΩx J~°QÆO@ `«~åfi`« K«Å¡x h\˜Ö’ =ÚYO
Hõ_∞» ‰õΩ¯O@∞O>Ë WÖÏ 45 ~ÀAÅ‰õΩ XHõ¯™êi KÕã∞¨ ‰õΩO>Ë g∞ =ÚYO
=∞Or~°, QÆ∞ÖÏc ~ˆ ‰õΩÅ#∞ áêÅÖ’ #∂i ¿Ñã¨∞Öì Ï `«Ü∂« ~°∞KÕã≤ ÃÑ^•Å‰õΩ
~åã≤, QÆO@ `«~åfi`« Hõ_yç `Õ ÃÑ^•Å∞ JO^ŒOQÍ HõxÑ≤™êÎ~Ú.
158
q∞iÜ«∂Å á⁄_çx h\˜Ö’ =∞iyOz "åã¨# Ñ‘e¿ãÎ ZH˜¯à◊√§ `«Q∞Æ `æ å~Ú.
P= #∂<≥`À "Õáê‰õΩ =Ú^ŒÌ HõeÑ≤ ÖËÑ#¨ O KÕÜ∞« _»O =Å¡ K«~‡° ~ÀQÍÅ∞
#Ü«∞ =∞=Ù`å~Ú.
Ju=¸„`« ã¨=∞ã¨º HÍºÔ~@∞ì u#_»O =Å¡ `«yáæ È`«∞Ok.
zO`«ÑO¨ _»∞ { áê`« ÉˇÅO¡ q∞„â◊=∂xfl "Õ_ç KÕã≤ z~å‰õΩ <˘Ñ¨CÅ∞
L#flKÀ@ ÖËÑ#¨ O KÕÜ∞« _»O =Å¡ <˘Ñ≤Ê `«fi~°QÍ `«Q∞Æ `æ ∞« Ok.
ÉÏs¡`À P~ÀQÆºO
ÉÏs¡Ö’ Ñ‘K∞« Ñ¨^•~åúÅ∞, á¶ê¿ãÊ@∞, ™È_çÜ∞« O, á⁄\Ï+≤Ü∞« O, Ñ≤O_ç
Ñ¨^•~åúÅ∞ Z‰õΩ¯= HÍ|\ì̃ J~°∞QÆ∞^ŒÅ‰õΩ ÉÏs¡ â◊H=Î̃ O`«"∞≥ #ÿ k.
ÉÏs¡Ö’ lQÆ∞~°∞ Ñ¨^•~°Oú Z‰õΩ¯=. QÍeK˘~°|_»x, `Õ=∞ÖËx _»ÉÏƒÖ’
K«Å¡QÍ, pHõ\ ˜QÍ, á⁄_çQÍ LO_Õ „Ñ¨^Õâ◊OÖ’ xÅfi KÕ¿ãÎ áÈ+¨HÍÅ∞
^≥|ƒu#‰õΩO_® H˘xfl <≥ÅÅ∞ `å*ÏQÍ LO@∞Ok.
ÉÏs¡x ã¨∂Ñ¨ÙÖ’¡ ÉÏQÍ "å_»`å~°∞. ÉÏs¡ yO[Å#∞ Ü«∞^è•`«^èŒOQÍ
"å_ç`<Õ Õ P~ÀQÆºO.
ÉÏs¡Ö’ LO_Õ lQÆ∞~°∞ Ñ¨^•~åúÅ∞, ÃÑH˜û<£ Ñ¨^•~å÷Å∞ ~°HOÎõ Ö’ ãÖK«iOK«∞
H˘Öˇã~ì̈ åÖò "≥Ú`åÎÅ#∞ `«y™æ êÎ~Ú.
áê=Ù HõÑC¨ ÉÏs¡ yO[Å#∞ 21/2 b@~°¡ hà◊§‰õΩ HõeÑ≤ ã¨QOÆ hà◊√§
q∞yÖËO`« =~°‰õÄ =∞iyOz, kOz, =_»áÈã¨∞H˘x „`åQÍe. WÖÏ
~Ô O_»∞ ~ÀAÅáê@∞ KÕ¿ãÎ „¿ÑQÆ∞Å Ñ¨x f~°∞ "≥∞~°∞QÆ=Ù`«∞Ok.
"åÑ¨ÙÅ`À ‰õÄ_ç# [fi~åÖ’¡ ÉÏs¡x PÇ¨~°OQÍ, B+¨ÔŒè QÍ "å_˘K«∞Û.
z#fl Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ áêÅÖ’ ÖË^• ÑÖ_»¡ ~°ãO¨ Ö’QÍh HõeÑ≤ W"åfie.
[fi~°OÖ’ h~°ãO¨ QÍ LO>Ë ÉÏs¡ HõëêÜ«∂xH˜ QÆ∂H¡ À*ò HõeÑ≤ fã¨∞H˘O>Ë,
"≥O@<Õ â◊HÎ̃ =ã¨∞OÎ k.
ÉÏs¡ yO[Å`À QÆOlx `«Ü«∂~°∞KÕã≤, =∞l˚QÆ, x=∞‡~°™êxfl HõeÑ≤
fã¨∞H˘O>Ë =¸„`«ãO¨ |O^èŒ "åº^è∞Œ Ö’¡ J^Œ∞ƒù`"« ∞≥ #ÿ Ñ¶e¨ `«O HõxÑ≤ã∞¨ OÎ k.
=¸„`«O *Ïs J=fi@O =Å¡ â◊s~°OÖ’ "åÑ¨Ù kQÆ∞`«∞Ok.
=¸„`« qã¨~#°̊ Hõ+Oì̈ QÍ LO>Ë ÉÏs¡ HõëêÜ«∂xH˜ ÉˇÅO¡ { x=∞‡~°ãO¨
HõeÑ≤ fã¨∞‰õΩO>Ë =∞Ozk.
159
ÉÏeO`«Ö’¡ `«eá¡ êÅ∞ `«‰Ωõ ¯=QÍ Ñ¨_`ç Õ ÉÏs¡x áêÅ`À HõeÑ≤ fã¨∞‰õΩO>Ë
ZO`À Ç≤Ï`«H~õ O° QÍ LO@∞Ok.
‰õÄ~°QÍÜ«∞ÅxflO\˜Ö’H˜ @"≥∂\Ï Ñ¨Hfiõ "≥∞#ÿ HÍÜ«∞Å∞ Ju ã¨∞ÅÉèOí QÍ
r~°=‚ ∞=Ù `«∞Ok. ÑÖ_»Hõ =ÚO^Õ @=∂\Ï#∞ u#_»O =∞Ozk. â◊s~åxH˜
|ÖÏxfl, K«∞~°∞‰õΩ^Œ<åxflã¨∞OÎ k. QÆ∞O_≥ [|∞ƒÅ‰õΩ ‰õÄ_® L`«=Î ∞"≥∞#ÿ k.
@=∂\Ï ~°ãO¨ Hõáê¶ xH˜ K«H¯õ x =∞O^Œ∞.
"≥ ∞ wfl+≤ Ü « ∞ O @=∂\’Ö’ Jkè H õ O QÍ LO_» @ O=Å¡ Ñ¨ à ◊ § ‰õ Ω
^Œ$_è»`åfixflã¨∞ÎOk.
Le¡áêÜ«∞ J^Œ∞ƒù`« B+¨^âŒè H◊ Î̃ Hõeæ L#flk. nxÖ’ â◊s~° x~å‡}ÏxH˜
J=ã¨~°"≥∞ÿ# Yx*ÏÅ∞, =∂Oã¨Hõ$`«∞ÎÅ∞ JkèHõOQÍ L<åfl~Ú. JkèHõ
|~°∞=Ù `«yOæ K«∞HÀ"åÅx J#∞‰õΩ<Õ"å~°∞ Le¡x `«ÑÊ¨ Hõ qxÜ≥∂yOKåe.
HÍHõ~H° ÍÜ«∞ KÕ^<·≥ å J=∞$`«„áêÜ«∞"≥∞#ÿ k. J#flHÀâ◊OÖ’x HõÑO¨¶ , Ñ≤`~Î« ã° ¨
„Ñ¨ÉÏè =O, |∞kú =∂O^Œº`«#∞ `«yãæ ∞¨ OÎ k.
â◊s~° "Õ_qç ∞x `«yOæ KÕ QÆ∞}O á⁄@¡HÍÜ«∞Ö’ LOk. `«~K° ∞« QÍ [Å∞|∞,
Ñ¨ _ ç â ◊ O `À ÉÏ^è Œ Ñ ¨ _ Õ " åiH˜ Wk KåÖÏ =∞Ozk. áœ+≤ ì H õ
q@q∞#∞Å∞<åfl~Ú.
á⁄_ç ^ŒQ∞Æ #æ fl"å~°∞ ÉˇO_»HÍÜ«∞#∞ "å_ç`Õ LÑ¨â=◊ ∞#OQÍ LO@∞Ok.
Ñ¨Ù+≤Hì ~õ O° , Lëê‚xfl `«yãæ ∞¨ OÎ k.
Ñ¨Hfiõ O HÍx J~°\ H˜ ÍÜ«∞ H©à§◊ "å`åxfl `«yãæ ∞¨ OÎ k. S~°<£ Ñ¨Ù+¨¯ÅOQÍ
LOk. â◊s~° ^•~°∞_è®ºxH˜ =∞Ozk. =Ú#QÆHÍÜ«∞ =¸„`åxfl Ñïâ◊√^ŒOú
KÕã,≤ Ju"Õ_,ç <À\’¡ Ñ¨ÙO_»∞¡ ~å‰õΩO_® HÍáê_»∞`«∞Ok.
=Ú#QÆ H ÍÜ« ∞ ~° ã ¨ O , H© à ◊ § <˘Ñ¨ C Å x"å~° } ‰õ Ω ZO`« Q Í<À
^ÀÇ¨Ï^ŒÑ¨_»∞`«∞Ok.
~°H=Îõ $kúH˜ c\ò~∂° \ò ZO`À J`«∞º`«=Î ∞"≥∞#ÿ k.
HÍºÉËl ~°HÍÎxfl â◊√„ÉèÑí ~¨ ∞° ã¨∞OÎ k.
<≥Åãï ã¨=∞ã¨ºÅ‰õΩ <Õ̂~_»∞ K≥H¯õ HõëêÜ«∂xfl 25 ~ÀAÅáê@∞ ~ÀA‰õΩ
~Ô O_»∞ ™ê~°∞¡ fã¨∞‰õΩO>Ë <≥Åãï ã¨=∞ã¨ºÅ∞ `˘ÅQÆ∞`å~Ú.
<À\’¡ Ñ¨Ùà◊√§, zQÆ∞à◊§ ã¨=∞ã¨ºÅ‰õΩ <Õ̂~_»∞ HõëêÜ«∞O K«H¯õ \˜ =∞O^Œ∞.
<Õ̂~_»∞ J~°Q_Æ ®xH˜ Z‰õΩ¯= ã¨=∞Ü«∞O Ñ¨_∞» `«∞Ok. JO^Œ∞Hˆ LÑ¨C K«e¡
`åQÆ∞`«∞O_®e.
160
Éè’[#"≥∞#ÿ XHõ QÆO@ `«~åfi`« <Õ̂~_»∞ ÑÖ_»∞ uO>Ë PÇ¨~°O K«H¯õ QÍ
r~°‚=∞=Ù`«∞Ok.
JkèHOõ QÍ <Õ̂~_»∞ ÑÖ_»∞¡ uO>Ë =∞Å|^ŒHú Oõ ã¨=∞ã¨º U~°Ê_»∞`«∞Ok.
"≥O@<Õ LÑ¨C h~°∞ „`åy`Õ ãï. ^•xHõk q~°∞QÆ∞_»∞QÍ Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ k.
#∞k\˜g∞^Œ #Å¡\ ˜ =∞K«ÛÅ∞ `«QÍæÅO>Ë *ÏlHÍÜ«∞#∞ hà◊§Ö’¡ J~°QnÆ ã≤,
P =Ú^Œ#Ì ∞ #Å¡\ ˜ =∞K«ÛÅ g∞^Œ ~åã≤ ÖËÑ#¨ OQÍ XHõ QÆO@¿ãÑ¨Ù LOz
`«~åfi`« QÀ~°∞"≥KÛ« x hà◊§`À Hõ_yç `Õ #Å¡=∞K«ÛÅ∞ áÈ`å~Ú.
ZO_»Ö’ Éˇ\· HÔ˜ àı§"å~°∞ ‰õΩO‰õΩ=∂k ÖËÑ<¨ åxfl =∞K«ÛÅ g∞^Œ ~åã¨∞H˘O>Ë
`«fi~°QÍ K«~‡° OÖ’ Hõeã≤áÈ`å~Ú.
Ñïâ◊√„Éè"í ∞≥ #ÿ h~°∞ `«y#O`«QÍ K«~å‡xH˜ KÕ~H° áõ È=_»O =Å¡ K«~‡° O
á⁄_çÉÏi#@∞¡ J=Ù`«∞Ok. =ÚYO =Ú_»`Å« ∞ Hõà§◊ „HÕ^Œ #Å¡\ ˜ Kå~°Å∞
=™êÎ~Ú. hà◊√§ ÉÏQÍ „`åy`Õ K«~‡° O `Õ=∞QÍ#∂, PHõ~¬° }Ü © ∞« OQÍ#∞
LO@∞Ok. JO^Œ ∞ =Å¡ â◊ s ~° O Ö’ h\˜ Ö’Ñ¨ O U~° Ê _» ‰ õ Ω O_®
K«∂ã¨∞HÀ"åe.
h~°∞ â◊s~åxH˜ JOk¿ãÎ r~°„‚ H˜Ü∞« K«H¯õ QÍ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. â◊s~°OÖ’
J^Œ#Ñ¨Ù „H˘=Ùfi#∞ HõiyOz, JkèHõ |~°∞=Ù#∞ `«yãæ ∞¨ OÎ k.
Ñïâ◊√„Éèí"≥∞ÿ# h~°∞ J^Œ#Ñ¨Ù „H˘=Ùfi#∞ HõiyOz JkèHõ |~°∞=Ù#∞
xÜ«∞O„uã¨∞OÎ k. ã¨∂Å÷ HÍÜ«∞O U~°Ê_»‰Ωõ O_® `À_»Ê_»∞`«∞Ok. JO^Œ∞Hˆ
=∞Ozh~°∞ ÉÏQÍ „`åQÍe.
h~° ∞ , ~° H õ Î „Ñ¨ ã ¨ ~ ° } K« H õ ¯ QÍ [iˆ Q O^Œ ∞ ‰õ Ω =∞Ozk, PHõ e x
xÜ«∞O„uã¨∞OÎ k. JkèHõ ^ŒÑÊ≤ Hõ#∞ fˆ~Ûk h~°∞ XHõ¯>Ë.
~°HOÎõ Ö’ +¨µQÆ~ü `«y#æ Ñ¨C_»∞ Z‰õΩ¯= h\˜x „`åQÆ_O» =∞Ozk.
h~°∞ â◊s~°OÖ’x ™È_çÜ∞« O `«Q_æÆ ®xH˜ ™êÜ«∞Ñ¨_∞» `«∞Ok. TÑ≤iu`«∞ÖÎ ’¡
Hõáê¶ xfl HõiyOKÕ âı+¡ O¨ Éˇ@ · H˜ =KÕÛÖÏ KÕã∞¨ OÎ k. K«~‡° ™œO^Œ~åºxfl
HÍºÉËl - ~°H=Îõ $kúH,˜ ~°HÍÎxfl â◊√„ÉèÑí i¨ KÕ S~°<£ nxÖ’ LOk. ~°HOÎõ Ö’
PH˜û[#∞ HõÅ∞Ñ¨ÙH˘<ÕO^Œ∞‰õΩ HÍºÉËl ã¨Ç¨ Ü«∞Ñ¨_∞» `«∞Ok. zHõ¯x ~°HOÎõ
`«Ü∂« ~°Ü∞Õ ºO^Œ∞‰õΩ ã¨Ç¨ Ü«∞Ñ¨_∞» `«∞Ok. ÉˇO_», HÍHõ~,° =∂q∞_ç, z‰õΩ¯_»∞
HÍÜ«∞Ö’¡ S~°<£ ã¨=∞$kúQÍ LOk. ã¨∞ÅÉèOí QÍ r~°=‚ ∞ø`«∞Ok.
161
<Õ̂~_»∞`À P~ÀQÆºO
J<å~ÀQÍºÅ x"åi}˜ <Õˆ~_»∞. â◊H˜ÎxzÛ, H˘xfl ~°HÍÅ ~ÀQÍÅ#∞
xÜ«∞O„uOKÕ â◊HÎ̃ <Õ̂~_»∞ ™⁄O`«O.
ÑÖ_»∞, P‰õΩÅ∞, Éˇ~°∞_»∞ ‰õÄ_® â◊s~åxH˜ ZO`À "Õ∞Å∞ KÕ™êÎ~Ú.
PHÍûeH± P=∞¡O, q@q∞#∞¡, „HÀeÜ«∞O =O\˜q <Õ~ˆ _»∞Ö’ Ñ¨Ù+¨¯ÅOQÍ
L<åfl~Ú.
lQÆ@ qˆ~K«<åÅ`À ÉÏ^èÑŒ _¨ "Õ åiH˜ <Õ~ˆ _»∞ ÑÖ_»∞ ~°™êxfl 2-3 K≥OKåÅ
K˘Ñ¨C# W¿ãÎ â◊H`Î˜ Àáê@∞ ¿ÑQÆ∞Å HõêŒ HõÅ∞ xÜ«∞O„`«}Ö’ LO\Ï~Ú.
HÍÖËÜ∞« O Ñ¨xf~°∞#∞ „Hõ=∞|núHiõ OK«_®xH˜ ÖË^• â◊√„ÉèÑí ~¨ K° _« ®xH˜ <Õ~ˆ _»∞
k=º B+¨ÔŒè .
<Õ̂~_»∞ ÑÖ_»∞Ö’x Ü«∂O\© PH˜û_≥O@∞¡ "≥∞^Œ_∞» ‰õΩ, QÆ∞O_≥‰Ωõ B+¨ÔŒè QÍ
Ñ¨x KÕ™êÎ~Ú.
[fi~°OQÍ L#flÑ¨C_»∞ ^èxŒ Ü«∂Å ~°ãO¨ `À <Õ̂~_»∞ ~°ãO¨ HõeÑ≤ fã¨∞‰õΩO>Ë
â◊s~° `åÑÖ `«Q∞Æ `æ ∞« Ok.
=¸„`«OÖ’ =∞O@ `«Q\æÆ ÏxH˜ x=∞‡~°ãO¨ { <Õ~ˆ _»∞ ~°ãO¨ ~Ô O_»∞ K≥OKåÅ
K˘Ñ¨C# hà◊§Ö’¡ HõeÑ≤ fã¨∞‰õΩO>Ë =∞O@ Ñ¨ÓiÎQÍ `«yáæ È`«∞Ok.
=∞^èŒ∞"Õ∞Ç¨Ï ~ÀQÆ∞Å∞ <Õˆ~_»∞ ÑÖ_»∞#∞ ~ÀA‰õΩ 6-7 ^•HÍ uO>Ë
=∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨ÏO HõO„\’Å∞Ö’ LO@∞Ok.
<Õ~ˆ _»∞ P‰õΩÅ`À KÕ¿ã HõëêÜ«∞O ÉÏH©iì Ü«∂, "≥~· ã° π W<£ÃÑH¶ #∆õ ∞¡ ~å‰õΩO_®
<Õ̂~_»∞ P‰õΩefl ^ŒOz HõëêÜ«∞OQÍ HÍz, Ñ¨ÙH˜¯e¿ãÎ ^ŒO`åÅ∞ Hõ^ÅŒ _»O,
zQÆ∞à◊§ "åÑ¨Ù, Ñ¨Ùà◊√§ =O\˜q `«fi~°QÍ `«Q∞Æ `æ å~Ú.
P‰õΩÅ∞ #q∞e hà◊§`À Ñ¨ÙH˜¯e¿ãÎ <À\˜ ^Œ∞~åfiã¨# `«Q∞Æ `æ ∞« Ok.
H˜_ôflÖ’ ~åà◊√§ L#fl"å~°∞ `å\˜HÍÜ«∞ yO[Å#∞ #∂i, fã¨∞H˘O>Ë
~åà◊√§ Hõiy <˘Ñ≤Ê `«yáæ È`«∞Ok.
`å\˜HÍÜ«∞#∞ ^ŒQÆ∞æ, [Å∞|∞, "åO`«∞Å∞, _»Ü«∂iÜ«∂‰õΩ =∞O^Œ∞QÍ
"å_»`å~°∞.
Jâ’HõÑ\¨ Ïì HõëêÜ«∂xfl „Ñü~ÀE ¿ãq¿ãÎ Ñ‘iÜ«∞_»∞û „Hõ=∞OQÍ LO@∂,
Hõ_∞» Ñ¨Ù <˘Ñ≤Êx `«yãæ ∞¨ OÎ k.
162
Éè’[#O `«~åfi`« A#∞fl =ÚHõ¯ uO>Ë zQÆ∞à◊§‰õΩ =∞Ozk.
#Ok=~°#ú O K≥@∞ì P‰õΩÅ#∞ ~°ãO¨ fã≤ =O\˜H˜ ~å¿ãÎ QÆl˚ =O\˜ K«~‡°
"åº^è∞Œ Å∞ ^ŒiKÕ~=° Ù.
"≥Å∞¡e¡ áêÜ«∞Å∞ 1 QÍ¡II P=Ú^ŒO g\˜`À `«Ü∂« ~°∞KÕã#≤ HõëêÜ«∞O
HõeÑ≤ "å_ç`Õ #_»∞O <˘Ñ≤Ê `«Q∞Æ `æ ∞« Ok.
â◊√„Éèí"≥∞ÿ# h\˜Ö’ Ü«¸HõeÑ¨ìãπ P‰õΩ "Õã≤, =ÚHÍxH˜ PqiÑ¨_ç`Õ
"≥Ú\˜=∞Å∞ =∞@∞=∂Ü«∞O.
=Ú#QÆ K≥@∞ì „"Õà√◊ § HõëêÜ«∂xfl „Ñü~ÀE ¿ãq¿ãÎ H˜_flô ™Èì#∞û =Å¡
=KÕÛ <˘Ñ≤Ê `«yæ ~åà◊√§ Ñ¨_áç È`å~Ú.
|∂_ç^Œ QÆ∞=∞‡_çHÍÜ«∞ ~°ãO¨ Ö’ ÉˇÅ=¡ Ú, ÉÏÖòHÍ∆ ~°=ÚÅ∞ HõeÑ≤ „`åy`Õ
H˜_flô Ö’x ~åà◊√§ Ñ¨_áç È`å~Ú. =¸„`«O ÉÏQÍ *Ïs J=Ù`«∞Ok.
L"≥∞‡`«Î P‰õΩÅ ~°™êxfl ¿Ñ#∞H˘~°∞‰õΩ_»∞ÃÑ· ÖËÑ#¨ OQÍ ~å¿ãÎ "≥O„@∞HõÅ∞
=∞m§ =™êÎ~Ú.
#∞=ÙfiÅ #∂<≥Ö’, H˘|ƒi#∂<≥Ö’ QÆ∞O@ QÆ~°_» P‰õΩ~°ãÖ, "ÕÑ¨
P‰õΩ~°ãO¨ , Lã≤iHõ ÑÖ_»~¡ ã° O¨ , HõÅ|O^Œ ~°ãO¨ Å#∞ áÈã≤, #∂<≥ =∂„`«O
=∞iˆQÖÏ HÍz, =_»Q\Æ ì̃ Hˆ â◊=ÚÅ‰õΩ „Ñü~ÀE Ñ¨\ ¿ì̃ ãÎ A@∞ì `«∞"≥∞‡^Œ
=Öˇ #Å∞Ñ¨Ù ~°OQÆ∞Ö’ =ÙO_ç A@∞ì ~åÅ@O `«yæ "≥∞^Œ_∞» ‰õΩ |ÖÏxflK«∞Û#∞.
=∂nèÑÅ¨¶ ~°™êÜ«∞#=Ú 5-10 QÍ¡II =¸_»∞Ñ¨Ó@Å Éè’[#O =ÚO^Œ∞
W¿ãÎ QÆiƒù}© ¢ãÅÎ‘ ‰õΩ "Õqà◊√§ `«yæ PHõe Ñ¨Ù_»∞`«∞Ok.
=∞Ozh~°∞ JkèHõOQÍ fã¨∞HÀ=@O =Å¡ =∞Å|^ŒúHõO U~°Ê_»‰õΩO_®
KÕã¨∞ÎOk.
=¸„`«Ñ≤O_®Å∞ ã¨„Hõ=∞OQÍ Ñ¨xKÕÜ«∂ÅO>Ë =∞Ozh~°∞ „`åQÆ_»O
=∞~°∞=‰õÄ_»^Œ∞.
â◊s~°OÖ’x =º~°÷ Ñ¨^•~å÷Å∞ =¸„`«O ^•fi~å `˘ÅyáÈ"åÅO>Ë h~°∞
ÉÏQÍ „`åQÍe.
h~°∞ `«‰Ωõ ¯"≥`· Õ â◊s~°OÖ’ Ü«¸i#s „\ÏH± W<£ÃÑH¶ #∆õ ‰¡ Ωõ QÆ∞~°Ü∞Õ º J=HÍâ◊O
LOk. =¸„`«ÑO≤ _®Ö’¡ ~åà◊√§ U~°Ê_Õ J=HÍâ◊O LOk. JO^Œ∞Hˆ h~°∞
ÉÏQÍ „`åQÍe.
â◊s~°OÖ’ h\˜ âß`«O `«yæ#@ì~Ú`Õ P „Ñ¨ÉèÏ=O "≥∞^Œ_»∞ÃÑ· ÉÏQÍ
LO@∞O^Œx „QÆÇÏ≤ OK«O_ç.
163
[Å∞|∞ KÕã#≤ Ñ¨Ù_»∞, [fi~°O =zÛ#Ñ¨C_»∞ HÍz K«ÖÏ¡iÛ# h\˜x Z‰õΩ¯=QÍ
„`åQÆ∞`«∞O_®e. â◊s~°OÖ’ h\˜ Ö’ÑÖ U~°Ê_ç`Õ <À~°∞ ‰õÄ_® ^Œ∞~åfiã¨#
=ã¨∞ÎOk.
=∞~°∞==Ú #∂<≥#∞ H©à§◊ <˘Ñ¨CÅ∞ `«Q\æÆ ÏxH˜ LÑ¨Ü∂≥ y™êÎ~∞° .
Ñ¨Ù=ÙfiÅ =∂ÅÖ’¡ =∞^èºŒ Ö’ JO^•xH©, ã¨∞"åã¨#H˜ "å_Õ =∞~°∞==Ú
H˘|ƒi #∂<≥Ö’ "Õã≤ =∞iyOz, =_»Hõ\ ˜ì F ã‘™êÖ’ Éèí„^ŒÑ¨~°z,
HÍ=eû#Ñ¨C_»ÖÏ¡ `«Å ÉˇO„@∞HõÅH˜ Ñ¨\ ¿ì̃ ãÎ A@∞ì xQÆxQÆÖÏ_ç, =∞Oz
ã¨∞"åã¨#QÍ LO@∞Ok. `«ÅO`å `«fi~°QÍ ¿ÑÅ∞Ñ¨_=» Ù. K«H¯õ \˜ x„^Œ
Ñ¨_»∞`«∞Ok.
H©à§◊ <˘Ñ¨CÅ∞#fl"å~°∞ ™⁄Oiîx fã¨∞HÀ=_»O =∞Ozk.
`«Å<˘Ñ≤ÊH˜, H©à§◊ <˘Ñ¨CÅ‰õΩ ™⁄Oiî QÆO^èOŒ =Ú^ŒÌ K«ÅQ¡ Í#∂, "≥KÛ« QÍQÍh,
ÃÑ· Ñ¨Ó`«QÍ "å_˘K«∞Û.
JÅ¡O ~°ãO¨ fã¨∞HÀ=_»O =Å¡ =¸„`«O ™êÑ¶Q‘ Í J=Ù`«∞Ok.
Hõ_∞» Ñ¨Ù L|ƒ~°OQÍ L#flÑ¨C_»∞ JÅ¡O ~°ãO¨ { `Õ<`≥ À HõeÑ≤ fã¨∞H˘O>Ë
ã¨∞Y qˆ~K«#=Ú Hõ_»∞Ñ¨ÙÖ’ áê=ÚÅ∞ ‰õÄ_® Éˇ·\ ˜H˜ áÈ~Ú <˘Ñ≤Ê
JÅ¡O { LÑ¨C { H˘uÎg∞~° { Hõi"Õáê‰õΩ Hõeã≤# =∞l˚QÆ K«H¯õ \˜
â◊HxÎ̃ , L`åûÇ¨xfl Wã¨∞OÎ k.
`å\˜HÍÜ«∞#∞ HÍeÛ K«∂~°O‚ KÕã,≤ H˘kÌQÍ LÑ¨C#∞ HõeÑ≤ W¿ãÎ f„="≥∞#ÿ
Ju qˆ~K«#O ‰õÄ_® "≥O@<Õ `«yáæ È=Ù#∞.
"≥Å∞¡eá¡ êÜ«∞Å∞ 1 „QÍII P=Ú^ŒO g\˜`À `«Ü∂« ~°∞KÕã#≤ HõëêÜ«∞O
HõeÑ≤ „`åy`Õ #_»∞O <˘Ñ≤Ê `«Q∞Æ `æ ∞« Ok.
Lã≤i`À P~ÀQÆºO
Lã≤i Ü«∞=fi#=Ú#∞ KåÖÏ HÍÅO xeÑ≤, JHÍÅ =∞$`«∞º=Ù #∞O_ç
`«ÑÊ≤ OK«∞ UÔHH· õ „Ñ¨H$õ u =~°O Lã≤i.
Lã≤iÖ’ HÍe¬Ü∞« O, q@q∞<£ ã≤, S~°<£ ã¨=∞$kúQÍ L<åfl~Ú. â◊s~°O
Z^Œ∞QÆ∞ ^ŒÅ‰õΩ, ~°HõÎO =$kúH˜, QÍÜ«∂efl `«fi~°QÍ =∂#∞Ê@‰õΩ
LÑ¨Ü≥∂QÆÑ¨_»`å~Ú.
Lã≤iHÍÜ«∞Å∞ k=º B+¨ÔŒè .
164
ÖˇO· yHõ Ñ¨@∞`«fiO ÃÑOz, Ü«∞=fi#`«fiO xeÑ≤, =$^•úÑº¨ O ~å‰õΩO_®
Lã≤i ~°ãO¨ , =∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨xH˜, Ju™ê~åxH˜ `≥Å|¡ @ì‰Ωõ , <Õ„`« "åº^è∞Œ Å‰õΩ,
=¸„`« ãÖ|O^èŒ "åº^è∞Œ Å‰õΩ =∞Oz =∞O^Œ∞.
Lã≤i ~°™êxfl `Õ<≥ ÖË^• áêÅ`À "Õ_ç hà◊§`À fã¨∞HÀ=K«∞Û#∞.
Lã≤i K«∂~°O‚ { Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù K«∂~°O‚ Ö’ `Õ<≥ HõeÑ≤ W¿ãÎ =∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨Ï "åºkè
„QÆã∞¨ Ö÷ ’¡ +¨µQÆ~ü Öˇ=Öò ã¨=∞ã≤u÷ Ö’ LO@∞Ok.
Lã≤i K«∂~°O‚ { =ã¨ K«∂~°O‚ { ã¨~ã° fi¨ u P‰õΩÅ K«∂~°O‚ ã¨=∞ÉèÏQÍÖ’¡
`Õ<≥ { <≥~ÚºÅ`À HõeÑ≤ ¿ãq¿ãÎ ÖË^• ÉÏÅ∞~°H¿˜ ãÎ "Õ∞^è•â◊HÎ˜ J"≥∂Ñ¶∞¨ OQÍ
=$kú K≥O^Œ∞`«∞Ok.
Lã≤i ~°ãO¨ Ö’ ÉˇÅO¡ HõeÑ≤ „`åy`Õ =¸„`« "åº^è∞Œ Å∞ LÑ¨âq◊ ∞™êÎ~Ú.
¢™êìÉsˇ Ö’ á¶êeH± P=∞¡=Ú ã¨=∞$kúQÍ LO@∞Ok.
"≥∞^Œ_∞» , #~åÅ ~°∞QÆ‡`«Å#∞ ã¨=∞~°=÷ O`«OQÍ x~Àkèã∞¨ OÎ k.
~°HOÎõ â◊√kú KÕã,≤ q+¨ Ñ¨^•~å÷Å#∞ `˘Åyã¨∞OÎ k ¢™êìÉsˇ .
„Ñü~ÀE ¢™êìÉsˇ Å#∞ u#_»O =Å¡ HÍÖËÜ∞« ~ÀQÍÅ∞, HõO\˜K∂« Ñ¨Ù
=∞O^Œ y OK« ‰õ Ω O_®, "å`« ~ ÀQÍÅ∞, H© à ◊ § "å`« O , =∞Å|^Œ ú H õ O ,
K«~‡° ~ÀQÍÅ‰õΩ =∞Oz =∞O^Œ∞.
~ÀAÖ’ 8-10 ¢™êìÉˇsÅ#∞ u#_»O =Å¡ ~°HõÎáÈ@∞ QÆ}hÜ«∞OQÍ
Éèqí +¨º`«∞ÖÎ ’¡ QÆ∞O_≥áÈ@∞ ~å‰õΩO_® ‰õÄ_® ¢™êìÉsˇ HÍáê_»∞`«∞Ok.
Ju™ê~°, "å`«~ÀQÆO, r~°„‚ H˜Ü∞« Å‰õΩ ¢™êìÉsˇ P‰õΩÅ∞ "Õ~∞° ¡ u#_»O =Å#
#Ü«∞=∞=Ù`å~Ú.
¢™êìÉsˇ Ö’¡ Ü«∂O\© PH˜û_≥O@∞û, q@q∞#∞ 'ã≤— Ñ¨Ù+¨¯ÅOQÍ L#flO^Œ∞#
Jb˚=∞~üû "åº^è∞Œ Å∞ ~å‰õΩO_® HÍáê_»∞`«∞Ok.
=∞Oz K«O^Œ#Ñ¨Ù K≥H¯õ #∞ QÆ~∞° ‰õΩ QÆÅ ~å~ÚÃÑ· #∂i, ^•xfl #∞k\˜ÃÑ·
ÖËÑ#¨ OQÍ Ñ¨\ ¿ì̃ ãÎ f„="≥∞#ÿ <˘Ñ≤Ê ‰õÄ_® "≥O@<Õ `«Q∞Æ `æ ∞« Ok.
Ü«∂Å‰õΩÅ yO[efl `«∞Åã≤ ~°ãO¨ Ö’ #∂i ^•xx #∞k\˜ÃÑ· Ñ¨\ ¿ì˜ ãÎ
`«Å<˘Ñ≤Ê `«Q∞Æ `æ ∞« Ok.
`«=∞Åáê‰õΩÅ#∞ nÑÖÃÑ· "Õ_ç KÕã≤ "Õ_Qç Í L#fl P‰õΩÅ#∞ #∞k\˜ÃÑ·
=ÙOz<å „Ñ¨Ü∂≥ [#O LO@∞Ok.
165
Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù { âÁOiî { Ñ≤ÑÊ¨ à◊√§ ã¨=∞ÉèÏQÍÅ∞QÍ KÕã∞¨ H˘x #∞=ÙfiÅ #∂<≥Ö’
#∂i ^•xÖ’ Hõ~∂° Ê~°O KÕiÛ ¿Ñã¨∞Qì Í KÕã∞¨ H˘x `«Å‰õΩ Ñ¨\ ¿ì˜ ãÎ `«Å<˘Ñ≤Ê
W>Ëì `«yáæ È`«∞Ok.
Ñ¨hfl~°∞#∞ ^Œ∂kÖ’ `«_Ñç ≤ HõO\˜ÃÑ· 10-15 ÃãHõO_»∞¡ LOz`Õ Hõà§◊ ‰õΩ
HõeQˆ XuÎ_ç `«yOæ z `«Å<˘Ñ≤Ê `«Q∞Æ `æ ∞« Ok (WÖÏ Ñ¨Å∞=∂~°∞¡ KÕÜ∂« e).
JÅ¡O ~°ãO¨ { `«∞Åã‘ P‰õΩÅ ~°ãO¨ { `Õ<≥ ~Ô O_»∞ K≥OKåÅ∞ HõeÑ≤
W¿ãÎ HÍÖËÜ∞« O P~ÀQÆºOQÍ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok.
~°[ã¨fiÅ HÍx P_»ÑÅ≤ Å¡ ∞ „Ñü~ÀA `≥Å¡ =∞kÌÑÓ¨ Å∞ Ñ¨k=~°‰Äõ ¿ãHõiOz,
"≥∞`«QÎ Í #∂i JO^Œ∞Ö’ `Õ<≥ ÖËHõ ÑÖK«^•~° HõeÑ≤ uO@∞O>Ë `«fi~°QÍ
|∞∞`«∞ „™ê=O J=Ù`«∞O^Œx âßGO K≥áÈÎOk.
¢ãÅÎ‘ Ö’¡ <≥Åãï PÅã¨ºO J=Ù`«∞#fl"å~°∞ ‰õÄ_® z\Ï¯ áê\˜¿ãÎ =∞Oz
Ñ¶e¨ `«O ^Œ‰Ωõ ¯`«∞Ok (Ñ¨ÖÖ¡ˇ ’¡ `≥Å=¡ ∞kÌ JO>Ë ã¨∞ÅÉèOí QÍ Åaèã∞¨ OÎ k).
=¸Å"åºkè`À ÉÏ^èÑŒ _¨ "Õ å~°∞ `«ÑÊ¨ Hõ "å_»=Åã≤# B+¨ÔŒè „ÉÏ+¨‡.
PãÎ̈=∂`À J=ãú̈ Ñ¨_∞» `«∞#fl ~ÀQÆ∞Å‰õΩ „ÉÏ+¨‡ P‰õΩÅ HõëêÜ«∞O "≥O@<Õ
~ÀQÆ x"å~°} KÕã∞¨ OÎ k.
„ÉÏ+¨‡ P‰õΩ#∞ ¿Ñã¨∞Öì Ï KÕã,≤ <˘Ñ¨CÅ∞#fl „áêO`åÖ’¡ =∞™ê*ò KÕ¿ãÎ P
<˘Ñ¨CÅ∞ `«Q∞Æ `æ å~Ú, "åÑ¨ÙÅ∞ `«Q∞Æ `æ å~Ú.
„ÉÏ+≤‡H˜ #~åÅÃÑ· Ñ¨xKÕ¿ã QÆ∞}O KåÖÏ JkèHOõ QÍ LOk.
A@∞ì ‰õΩ^Œ∞à◊§#∞ QÆ\ Ñì̃ ~¨ ∞° ã¨∞OÎ k „ÉÏ+¨‡.
„ÉÏ+≤‡ k=º"≥∞#ÿ „Éˇ~Ú<£ \ÏxH±, PãÎ̈=∂‰õΩ PÑÎ̈q∞„`«∞_»∞.
z#flÑ≤ÅÅ¡ ~°HÎõ qˆ~K«#O, lQÆ∞~°∞ qˆ~K«<åefl `«yãæ ∞¨ OÎ k „ÉÏ+≤‡.
~°∞=∂\˜[O H©à§◊ <˘Ñ¨CÅ‰õΩ „ÉÏ+≤‡ P‰õΩ#∞ ¿Ñã¨∞Öì Ï KÕã,≤ <˘Ñ¨CÅ∞#fl
„áêO`åÖ’¡ =∞™ê*ò KÕ¿ãÎ <˘Ñ¨CÅ∞ =∂Ü«∞O.
J<å~ÀQÆºO #∞Oz HÀÅ∞H˘O@∞#fl ^ŒâÖ◊ ’ =∞#O `«~∞° K«∂ "å_Õ QÆ∂H¡ À*ò
"å@~üH˜ |^Œ∞Å∞QÍ H˘|ƒihà◊√§ Ñ¨xKÕ™êÎ~Ú.
ÃÑ~°∞QÆ∞`À P~ÀQÆºO
`å*Ï ÃÑ~°∞QÆ∞Ö’ "Õ_ç `«yOæ KÕ``« Î« fiO LOk. ^ŒÑÊ≤ Hõ =O\˜q `«Q∞Æ `æ å~Ú.
ÃÑ~°∞QÆ∞Ö’ Le¡=ÚHõ¯Å∞, H˘uÎg∞~°, Hõi"Õáê‰õΩ, Ñ¨zÛ q∞~°ÑH¨ ÍÜ«∞Å∞,
@=∂\Ï =ÚHõ¯Å∞ HõeÑ≤ uO>Ë ZO`À =∞Ozk.
166
¿ÑQÆ∞ Ö’Ñ¨Å =¸ºHõãπ á⁄~°#∞ HÍáê_»∞`«∞Ok. ¿ÑQÆ∞Å∞ |ÅOQÍ, ^Œ$_èO» QÍ
LO\Ï~Ú ÃÑ~°∞QÆ∞ uO>Ë.
zHõ¯\˜ =∞l˚QÆ „`åy`Õ a.HÍOÃÑ‰¡ Ωõ û =∂„`«H#õ fl Z‰õΩ¯=QÍ ÖÏH±ì ÉÏã≤Ö·ˇ
Hõ_∞» Ñ¨Ù Ö’H˜ "≥à√◊ OÎ k. nx=Å# Jg∞aÜ«∂ã≤ã,π >ÿ̌áê¶ ~Ú_£, lQÆ@
qˆ~K«<åÅ∞, =∞Å |^ŒHú Oõ =O\˜ "å\˜ `À\˜ ÉÏ^èÑŒ _¨ Õ "å~°∞ W`«~°
"åº^èŒ∞ÅHÀãÖ Z‰õΩ¯=QÍ ÃÑxûe<£ =O\˜ Ü«∂O\˜ |Ü«∂\˜H±û
"å_»∞`«∞#fl"å~°∞ `«ÑÊ¨ xãïQÍ D ÖÏH±"ì åã≤Öx·ˇ fã¨∞H˘#∞=Ú. JO>Ë
=∞l˚QÆ fã¨∞‰õΩO>Ë ã¨QOÆ "≥^· ºŒ O JOk#>Ë.¡
ÃÑ~°∞QÆ∞Ö’ ÑÖK«^•~° "Õã∞¨ H˘x uO>Ë K«Å= KÕã∞¨ OÎ k. qˆ~K«<åÅ∞,
Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’ =∞O@ =O\˜q `«Q∞Æ `æ å~Ú.
a.Ñ≤. `«fi~°QÍ `«Q_æÆ ®xH˜ ÃÑ~°∞QÆ∞ =∞Ozk.
"Õ_ç KÕã∞¨ #Î fl â◊s~åxH˜ K«Å=xã¨∞OÎ k ÃÑ~°∞QÆ∞.
ÃÑ~°∞QÆ∞ { ÉˇÅO¡ HõeÑ≤ u#_»O =Å¡ "å`« "åº^è∞Œ Å∞ `«fi~°QÍ `«Q∞Æ `æ å~Ú.
ÃÑ~°∞QÆ∞ ™œO^Œ~º° q+¨Ü∞« OÖ’#∂, â◊s~° P~ÀQÆºO "≥∞~°∞QÆ∞Ñ¨~K° _« O» Ö’#∂
`À_»Ê_»∞`«∞Ok.
ÃÑ~°∞QÆ∞#∞ zeH˜ =∞l˚QÆ KÕã∞¨ H˘x „`åy`Õ "Õ_`ç Àáê@∞ ^ŒÑÊ≤ Hõ =O\˜q
`«QÆ∞æ`å~Ú.
ÑÖ_»`¡ À P~ÀQÆºO
ÑÖ_»∞¡ u#_»O =Å# =∞#‰õΩ Ü«∂O\© PH˜û_≥O@∞¡ Åaè™êÎ~Ú. Wq
=∞# ^ÕÇÏ¨ OÖ’x ~°H} ∆õ =º=ã¨#÷ ∞ |Ö’¿Ñ`«O KÕ™êÎ~Ú.
Hõà§◊ ‰õΩ |ÅO =∂q∞_ç, ÉÁáêÊ~Ú, Hõ=∞ÖÏÅ∞.
~°HâÎõ √◊ kúH,˜ K«~‡° ~ÀQÍÅ ÉÏi#∞O_ç HÍáê_»∞`å~Ú ÑÖ_»∞.¡
=∂q∞_çHÍÜ«∞Å∞, *Ï=∞ÑÖ_»∞¡, ^•x=∞‡Ö’ L#fl q@q∞<£ '_ç—
Z=ÚHõÅ‰õΩ |ÖÏxflã¨∞OÎ k.
Ü«∂Ñ≤Öò, J~°\,˜ Y~°∂~˚ åÅ∞, Ñ¨ÙK«ÛHÍÜ«∞Å∞ `«H}∆õ â◊HxÎ˜ W=fi@O`Àáê@∞
~ÀQÆ x~À^èHŒ õ â◊HÎ̃ ÃÑOK«∞`å~Ú.
Éè’[#O `«~åfi`« Ñ¨ÙÅ¡x Ñ¨à√◊ § u#‰õÄ_»^∞Œ .
L|ƒãÖ, ^ŒQ∞Æ #æ fl"å~°∞ *Ï=∞, „^•Hõ∆ Ñ¨ÙÅ¡\ ˜ Ñ¨à§◊ #∞ u#‰õÄ_»^∞Œ .
167
ÑÖ_»#¡ ∞ xÜ«∞q∞`« Ñï=∂}OÖ’ u#@O =Å¡ =Ü«∞ã¨∞ s`åº HõeQˆ
=Ú_»∞`«Å∞ `«fi~°QÍ ~å=Ù.
ÑÖ_»Ö¡ ’ L#fl Ñ‘K∞« Ñ¨^•~å÷Å∞ â◊s~° JO`«~åƒùQÍxfl Ñïâ◊√„ÉèOí KÕ™êÎ~Ú.
K«~‡° O xÑ¶∂¨ iOÑ¨Ù#∞ ãÖ`«iOK«∞H˘O@∞Ok.
[Å∞|∞ `«QÍæÅO>Ë q@q∞#∞ 'ã≤— L#fl |`åÎ~Ú Hõ=∞ÖÏÅ∞ JkèHOõ QÍ
u<åe.
PÜ«∂ ã‘[#¡Ö’ ^˘iˆH Ñ¨à√◊ § uO>Ë P~ÀQÍºxH˜ P~ÀQÆºO, "≥~Ô \· H© ˜
"≥Ô~·\ ©.
H©~^° Àã¨ ~°™êxfl fã¨∞‰õΩ#fl `«~∞° "å`« =∞O@Å ÃãQÆ `«QÅÆ x¿ãÎ [fi~°O
kQÆ∞`«∞Ok.
=¸„`« qã¨~#˚° Hõ+Oì¨ QÍ L#flÑ¨C_»∞ H©~^° Àã¨HÍÜ«∞ yO[Å#∞ 10 „QÍIIÅ
"≥∂`å^Œ∞Ö’¡ fã¨∞H˘x "≥∞`«QÎ Í á⁄_çKãÕ ,≤ Ñ¨ÙÅ¡x - QÆOlÖ’ HõeÑ≤,
LÑ¨C KÕiÛ fã¨∞H˘O>Ë, ZO`«\ ˜ f„="≥∞#ÿ ã¨=∞ÃãºÂ <å `«yáæ È`«∞Ok.
H©~^° Àã¨HÍÜ«∞ ~°ãO¨ { K≥~‰° Ωõ ~°ãO¨ { <ÕÅ QÆ∞=∞‡_ç á⁄_çx HõeÑ≤
fã¨∞H˘O>Ë =¸„`«OÖ’ áÈ@∞ ~°H„Îõ ™ê==∞=_»O PyáÈ`«∞Ok.
H©~^° Àã¨ yO[Å á⁄_çx „^•HõÑ∆ O¨ _»¡ ~°ãO¨ `À fã¨∞‰õΩO>Ë =¸„`«O ™êÑ¶Q‘ Í
=ã¨∞ÎOk.
H©~^° Àã¨ =ÚHõ¯Å#∞ `«iy, ÃÑ~°∞QÆ∞Ö’ "Õã∞¨ H˘x uO>Ë â◊s~°OÖ’x q+¨
Ñ¨^•~å÷Å∞ ¿Ñ~°∞‰õΩáÈ‰õΩO_® LO\Ï~Ú.
H©~^° Àã¨ =ÚHõ¯Å∞ K«„HÍÖÏ¡ `«iy Hõà§◊ g∞^Œ ÃÑ@∞ì‰Ωõ O>Ë Hõà§◊ =∞O@Å
ã¨=∞ã¨ºÅ∞ `«Q∞Æ `æ å~Ú.
K«~°‡O g∞^Œ p=Ú QÆ_»¤Å∞, á⁄‰õΩ¯ÖÏ¡O\˜q `«Ü«∂Ô~·`Õ ~ÀA"åsQÍ
H©~^° Àã¨#∞ fã¨∞H˘O>Ë ZO`À LÑ¨ÜÚ« HõOÎ QÍ LO@∞Ok.
H©~^° Àã¨ ~°™êxfl Ç¨ÏãÎ̈ áê^•Å‰õΩ ~åã¨∞H˘O>Ë =∞O@Å∞ `«Q∞Æ `æ å~Ú.
H©~^° Àã¨ P‰õΩ ~°™êxfl, H˘|ƒi ÉÁO_® hà◊§`À HõeÑ≤ JÑ¨C_»ÑC¨ _»∂
„`åQÆ∞`«∞O>Ë QÆ<ÕiÜ«∂ =O\˜ "åº^èŒ∞Ö’¡ ZO`À LÑ¨â◊=∞#OQÍ
LO@∞Ok.
JkèHõ ~°HõÎáÈ@∞#fl"å~°∞ [Ö’^Œ~°O =O\˜ "åº^èŒ∞Å∞#fl ãÖ^Œ~åƒùÖ’¡
H©~^° Àã¨HÍÜ«∞ ~°ãO¨ fã¨∞H˘O>Ë Ü«¸iH±, Ü«∂ã≤_£ ã¨Ê\˜HÍÅ∞ `«fii`«QuÆ x
qãï˚`«=∞ø`å~Ú.
168
H©~^° Àã¨HÍÜ«∞ QÆ∞A˚#∞ ¢QÔ O· _£ KÕã,≤ ~°ãO¨ fã≤, ^•xH˜ K≥OKå_»∞ QÆ∂H¡ À*ò
ÖË^• `Õ<,≥ ~Ô O_»∞ K≥OKåÅ∞ x=∞‡~°ãO¨ Hõeã≤ fã¨∞H˘O>Ë =¸„`«O
™êÑ¶Q‘ Í =ã¨∞OÎ k.
Ñ¨ÙeÑ≤~¡° g∞^Œ „Ñü~ÀE ~å„u Ñ¨_∞» ‰õΩ<Õ@Ñ¨C_»∞ P=Ú^ŒO ~å¿ãÎ `«fi~°QÍ
~åeáÈ`«∞Ok („Hõ=∞OQÍ KÕÜ∞« QÍ H˘O`«HÍÅO).
Ñ¨zÛ |OQÍàÏ^Œ∞OÑ¨ =ÚHõ¯`À Ñ¨ÙeÑ≤~°¡ g∞^Œ ã¨∞xfl`«OQÍ ~°∞^•Ìe.
WÖÏ 2 "å~åÅ áê@∞ KÕ¿ãÎ Ñ¶e¨ `«O LO@∞Ok.
Le¡áêÜ«∞#∞ ã¨QÍxH˜ HÀã≤ Ñ¨ÙeÑ≤~¡° g∞^Œ ~°∞^•Ìe, Wk H˘OK≥O =∞O@QÍ
L#fl, ~Ô O_»∞ "å~åÖ’¡ Ñ¨ÙeÑ≤~° ~åeáÈ`«∞Ok.
|Ou P‰õΩÅ ~°™êxfl ~å¿ãÎ Ñ¨ÙeÑ≤~∞° ¡ `«Q∞Æ `æ å~Ú.
JuÎÑO¨ _»¡ áêÅ∞ Ñ¨ÙeÑ≤~∞° ¡ áÈQ˘@ì_O» Ö’ ÉÏQÍ Ñ¨xKÕ™êÎ~Ú K≥@∞ì #∞Oz
HÀã≤# "≥O@<Õ =KÕÛ áêÅ#∞ Ñ¨ÙeÑ≤~¡° g∞^Œ "≥O@<Õ ~åÜ«∂e. WÖÏ
~ÀAH˜ 7-8 ™ê~°∞¡ ~Ô O_»∞ "å~åÅ∞ KÕÜ∂« e.
"ÕÑ¨ Ñ¨Ù=Ùfi HõëêÜ«∞O ÃÑ`· º« [fi~°O, "åO`«∞Å∞, qHÍ~°O =O\˜ "å\˜x
Ç¨ÏiOz "Õã∞¨ OÎ k. [~î~° åyflx ÃÑOK«∞`«∞Ok.
h_»Ö’ "ÕÑ¨ Ñ¨Ù=Ùfi#∞ ZO_»É\ˇ ì̃ XHõ¯QÍ¡ã∞¨ hà◊§Ö’¡ ÉÏQÍ =∞iyOz
HÍã¨Î Öˇ\ H˜ ± á⁄_çx HõeÑ≤ QÀ~°∞"≥KÛ« \˜ HõëêÜ«∂xfl 5-10 xIIÅáê@∞
Ñ¨ÙH˜¯oOz L"Õ∞‡ã¨∞ÎO>Ë, zQÆ∞à◊§ #∞Oz ~°HõÎO HÍ~°_»O, ^ŒO`åÅ∞
ã¨_e» áÈ=_»O ÖÏO\˜ ã¨=∞ã¨ºÅ∞ x"åiOK«|_ç ^ŒO`åÅ∞ QÆ\Ñì˜ _¨ `» å~Ú.
"ÕÑÑ¨ Ù¨ =Ùfi`À HÍ@∞Hõ KÕã≤ "å_»_O» =Å¡ HõO\˜H˜ ãÖ|OkèOz# Jxfl
ã¨=∞ã¨ºÅ∞ Ñïëê¯~°=∞=Ù`å~Ú.
JÅs˚ =Å¡ =KÕÛ ^Œ^∞Œ ~Ì ‰¡° Ωõ "ÕÑÑ¨ Ù¨ =Ùfi, ÖË`« "ÕÑ¨ zQÆ∞à◊√§ =∞Oz Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù{
q∞iÜ«∂Å∞ "≥∞`«\Î ˜ LÑ¨C ã¨=∞ ÉèÏQÍÅ∞QÍ HõeÑ≤ K«∂~°O‚ KÕã≤ ~å¿ãÎ
`«fi~°QÍ ã¨∞QÆ∞}q∞ã¨∞OÎ k.
"ÕÑ¨ Ñ¨Ù=Ùfi Jxfl~°HÍÅ J<å~ÀQÍºÅ‰õΩ =∞Oz x`«º"≥∞#ÿ B+¨ÔŒè .
Ç¨xHõ~° ã¨∂Hõ;r=ÙÅ#∞ ãÖÇ¨ÏiOKÕ ~ÀQÆ x~ÀkèHõ =º=ã¨÷#∞
"≥∞~°∞QÆ∞Ñ¨~K° _« O» Ö’ "Õ∞Å∞ KÕ¿ã ÉÏºH©iì Ü«∂ ã¨Ç¨ Ü«∞Ñ¨_`» å~Ú. g\˜
ãÖYº#∞ ÃÑOK«QeÆ Qˆ â◊HÎ˜ ÉÏ^ŒOÑ¨ÑC¨ ‰õΩ LOk.
ÉÏ^ŒOÑ¨ÑC¨ #∞ "≥∞`«QÎ Í #∂i P á⁄_çx „Ñü~ÀE XHõ ã¨∂Ê#∞ uO@
"Õ∞Å∞ KÕ¿ã ÉÏH©iì Ü«∂ ãÖYº ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok.
169
„ÉÏ+≤‡`À P~ÀQÆºO
ã¨~ã° fi¨ u, „ÉÏ+≤‡, „|Ç≤Ï‡ ã¨∞=~°Û#, =ÚO_»∂Hõ Ñë¡ J<Õ ¿Ñ~°`¡ À Ñ≤eKÕ
D "≥ÚHõ¯Å`À KÕ¿ã ÖËÇ¨ ºÅ∞, B+¨^•è Å∞ J^Œ∞ƒù`"« ∞≥ #ÿ *Ï˝ÑH¨ âõ H◊ HÎ̃ ˜ "Õ∞^è•
â◊HxÎ̃ HõÅQÆ*™Ë êÎ~Ú.
ã¨fi~°O K«H¯õ QÍ `«Ü∂« ~°=Ù`«∞Ok. Ñ¶@ ≤ ∞û =O\˜ "åº^è∞Œ Å ÉÏi#Ñ¨_#ç
"åà◊§‰õΩ „ÉÏ+≤‡ P‰õΩÅ á⁄_çx áêÅ`À HõeÑ≤¿ãÎ k"Òº+¨ÔŒè .
ã¨~°ã¨fif P‰õΩÅ#∞ ‰õÄ~° =O_»∞H˘x F <≥Å~ÀAÅáê@∞ uO>Ë,
â◊s~°OÖ’x ã¨=∞ã¨ºÅ∞ =∞@∞=∂Ü«∞O.
~ÀQÍÅ`À H©} ∆ O˜ KÕ =∞x+≤H˜ ã¨~ã° fi¨ f P‰õΩ ãÖrqx.
„ÉÏ+≤‡ P‰õΩ#∞ á⁄_çQÍ KÕã≤, ™⁄Oiî HõeÑ≤ fã¨∞H˘O>Ë Ñ¨Ù+≤ìQÍ
`«Ü«∂~°=Ù`å~°∞.
=~°∞ã¨QÍ =¸_»∞ "å~åÅ∞ „ÉÏ+≤‡ ~°™êÜ«∞<åxfl ¿ãq¿ãÎ =∞Oz HõO~îã° fi¨ ~°O,
|∞kú qHÍãÖ Hõeãæ ∞¨ OÎ k.
"≥∞^Œ_∞» "åÑ¨Ù "åº^è∞Œ Å áêe\˜ ^Õ=`« „ÉÏ+≤‡.
ÉÏ+‘‡x fã¨∞H˘O>Ë ¢ãÅÎ‘ Ö’x ~°É’ ^ÀëêÅxfl Ç¨Ïi™êÎ~Ú.
~°HÍÎxfl â◊√„ÉèÑí ~¨ K° @
« OÖ’ „ÉÏ+≤‡ J"≥∂Ñ¶∞¨ "≥∞#ÿ k.
_»Ü∂« Éˇ\ ã˜ π =Å# Ñ¨ÙO_»∞¡ D P‰õΩ á⁄_ç`À Ç¨ÏiOzáÈ`å~Ú.
„ÉÏ+≤‡ P‰õΩ HõëêÜ«∞O`À ™êfl#O KÕ¿ãÎ K«~‡° ~ÀQÍÅ∞ #t™êÎ~Ú.
ã¨=∞ã¨Î t~À "åº^è∞Œ Å#∞ Ñ¨\ÏÑÖK«Å∞ KÕ¿ã =∞Oz =∞O^Œ∞ „ÉÏ+≤‡.
P=ÙáêÅ`À HõeÑ≤ ¿ãq¿ãÎ |∞kú, =∞<ÀqHÍãÖ qHõã™≤ êÎ~Ú.
"ÕÑ¨ Ñ¨Ù=Ùfi#∞ â◊√„ÉèOí KÕã,≤ <Õu`À "Õ~ÚOz, HÍãÎ̈ LÑ¨C, q∞iÜ«∂Å
á⁄_ç K«Å∞¡H˘x J#flOÖ’ HõeÑ≤ u#_»O =Å¡ Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’ #∞eÑ¨Ù~°∞QÆ∞Å∞
#t™êÎ~Ú.
"ÕÑ¨ Ñ¨Ù=Ùfi { "Õáê‰õΩ { Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù ÃÑ#OÃÑ· "Õ_ç KÕã≤ |∂_ç^ÖŒ Ï KÕã,≤
"ÕÑ#¨ ∂<≥Ö’ HõeÑ≤ ~ÀE K≥qÖ’ <åÅ∞QÆ∞ K«∞Hõ¯Å∞ "Õã∞¨ OÎ >Ë K≥qáÈ@∞,
K≥qÖ’ p=Ú, Ñ¨ÙO_»∞,¡ qxH˜_ç ã¨=∞ã¨ºÖÏO\˜q x"åiOK«|_»`å~Ú.
=∂q∞_ç Ñ¨Ù=Ùfi XHõ H˜Ö’, =∂q∞_çHÍÜ«∞Å∞ h\˜Ö’ L_çHO˜ z# QÆ∞A˚
XHõ H˜Ö’, K«HÔ ¯~° ~Ô O_»∞ H˜Ö’Å∞ Jhfl HõeÑ≤ á⁄~ÚºÃÑ· ã¨#fl\˜ =∞O@ÃÑ·
170
"Õ_ç KÕÜ∂« e. D q∞„â◊=∞O áêHõOQÍ =∂ˆ~ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ =G QÍo`«O
Ñ¨\ #ì˜ q∞iÜ«∂Å á⁄_ç 10 „QÍII ÃãO· ^è=Œ Å=}O Ñ¨k „QÍ=ÚÅ∞
HõeÑ≤ áê„`«#∞ kOz K«ÖÏ¡i# `«~åfi`« P Ñ¨^•~åúxfl â◊√„Éè"í ∞≥ #ÿ QÍA
ã‘™êÖ’ Éè„í ^ŒÑ~¨ K° ∞« HÀ"åe. ‰õΩO_»Ö’x QÍ¡ã∞¨ K«Å\¡ ˜ hà◊§Ö’¡ D áê#HõO
Ô~O_»∞ K≥OKåÅ∞ "Õã¨∞H˘x „Ñü~ÀE „`åy`Õ L+¨‚`åÑÖ #∞Oz
LÑ¨â=◊ ∞#O ÅaèOK«_O» `Àáê@∞ Hõà§◊ =∞O@Å∞ ‰õÄ_® `«yáæ È`å~Ú.
PHõe =∞O@`À <À~°∞ ZO_çáÈ=_»O, âßs~°Hõ |ÅÇ‘Ï#`« ÖÏO\˜ "å\˜H˜
‰õÄ_® Wk K«H¯õ \˜ Ñïëê¯~°O.
‰õΩO‰õΩ=∞ Ñ¨Ù=Ùfi`À P~ÀQÆºO
XHõ H˜Ö’ ‰õΩO‰õΩ=∞ Ñ¨Ù=Ùfi HÍÜ«∂ÅO>Ë ~Ô O_»∞ ÅHõÅ∆ Ñ¨ÓÅ∞ J=ã¨~O°
HÍ|>Ëì ^è~Œ ° JkèHOõ QÍ LO@∞Ok. KÕ^∞Œ Hõeã≤# uÜ«∞º^Œ#O`À LO_Õ
‰õΩO‰õΩ=∞ Ñ¨Ù=Ùfi r~°â‚ H◊ xÎ̃ ÃÑOK«∞`«∞Ok. ~°HÎõ „Ñ¨ã~¨ }
° #∞ "≥∞~°∞QÆ∞Ñïz,
~°HáÎõ È@∞#∞ `«yãæ ∞¨ OÎ k.
K≥·hÜ«ÚÅ∞ "≥·^ŒºOÖ’ HÍÖËÜ«∞ ™ê=∞~å÷ºxfl ÃÑOKÕO^Œ∞‰õΩ ‰õΩO‰õΩ=∞
Ñ¨Ù=Ùfi#∞ LÑ¨Ü∂≥ y™êÎ~∞° .
PÜ«Ú~ˆ fi^ŒOÖ’ L^Œ~O° Ñ¨x f~°∞#∞ "≥∞~°∞QÆ∞ÑïKÕO^Œ∞‰õΩ r~°„‚ H˜Ü∞«
ãÖ|Okè`« ã¨=∞ã¨ºÅ x"å~°}‰õΩ LÑ¨Ü∂≥ y™êÎ~∞° .
PHõex „Hõ=∞|núHõiOKÕO^Œ∞‰õΩ, r~°‚~°™êÅ „Ñ¨ã¨~°}‰õΩ, "≥∂<Àáê*ò
ã¨=∞ã¨ºÅ zH˜`û« ‰õΩ ‰õΩO‰õΩ=∞ Ñ¨Ù=Ùfi#∞ "å_»`å~°∞.
^ŒQ∞Æ ,æ Hõ_∞» Ñ¨Ù|ƒ~°O zH˜`û« ‰õÄ ‰õΩO‰õΩ=∞ Ñ¨Ù=Ùfi "å_»`å~°∞.
âßs~°Hõ ~°∞QÆ‡`«Å`Àáê@∞ _ç„ÃÑ+¨<#£ ∞ ‰õÄ_® ‰õΩO‰õΩ=∞ Ñ¨Ù=Ùfi `«yãæ ∞¨ OÎ k.
J~°\ Ñ˜ O¨ _»∞`À P~ÀQÆºO
„Ñü~ÀA Éè’[#O =ÚyOz# "≥O@<Õ J~°\ Ñ˜ O¨ _»∞ uO>Ë g~°º=$kú
HõÅ∞QÆ∞ `«∞Ok. HÍ=∞â◊HÎ̃ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok.
J~°\ Ñ˜ O¨ _»∞ ux, P `«~åfi`« F QÍ¡ã∞¨ áêÅÖ’¡ XHõ K≥OKå <≥~Úº,
HÍã≤O`« Ü«∂Å‰õΩÅ á⁄_ç HõÅ∞Ñ¨ÙH˘x x`«ºO ¿ãqã¨∞OÎ >Ë â◊s~°O |e+Öì QÍ
=∂i, g~°º=$kú, "Õ∞^èÀ ãÖÑüÎ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞O^Œ@.
[|∞ƒÅ`À ÉÏ^èÑŒ _¨ Õ ¢ãÅÎ‘ ‰õΩ J~°\ Ñ˜ O¨ _»∞ F k=º B+¨ÔŒè .
171
„Ñü~ÀE ~Ô O_»∞ J~°\ Ñ˜ O¨ à◊√§ uO>Ë â◊s~åxH˜ HÍ=Åã≤# Jxfl ~°HÍÅ
q@q∞#∞¡, HÍºÅsÅ∞ Åaè™êÎ~Ú. |~°∞=Ù ‰õÄ_® ÃÑ~°∞QÆ∞`å~°∞
(J<å~ÀQÆºOQÍ LO_Õ"å~°∞).
„Ñü~ÀE J~°\ Ñ˜ O¨ _»∞ uO>Ë „ÉËHá± ê¶ ã¨∞Öì ’ "Õ_"ç _Õ ç áêÅ#∞ „`åy`Õ
x`«º Ü«∞=fi#∞Å∞QÍ LO\Ï~°x "≥^· ∞Œ ºÅO@∞<åfl~°∞.
K«∞Hõ¯Å∞#fl J~°\ Ñ˜ à¨ §◊ #∞ uO>Ë P~ÀQÍºxH˜ =∞Ozk.
r~°„‚ H˜Ü∞« ÉÏQÆ∞O_®ÅO>Ë „Ñü~ÀE g∞ „ÉËHá± ê¶ ãπÖì ’ ~Ô O_»∞ J~°\ ˜
Ñ¨à√◊ § `«ÑÊ¨ Hõ u<åe.
=∞l˚Q`Æ À P~ÀQÆºO
=∞l˚QÆ „u^ÀëêÅ#∞ Ç¨Ïiã¨∞OÎ k. ÃãO· ^è=Œ Å=}OÖ’ HõeÑ≤ fã¨∞H˘O>Ë
"å`åxfl `«yãæ ∞¨ OÎ k.
=∞l˚Q#Æ ∞ Ñ¨\ H˜ õ ÉˇÅO¡ `À HõeÑ≤ fã¨∞H˘O>Ë ÃÑ`· º« O `«Q∞Æ `æ ∞« Ok.
=∞l˚Q‰Æ Ωõ ™⁄O\˜ { Ñ≤ÑÊ¨ à◊√§ { q∞iÜ«∂Å K«∂~°O‚ HõeÑ≤ fã¨∞H˘O>Ë
HõÑO¨¶ `«Q∞Æ `æ ∞« Ok.
P=Ù =∞l˚QÆ =¸_»∞ ^ÀëêÅ#∞ `«yãæ ∞¨ OÎ k. ~°∞zQÍ, PHõex ÃÑOz,
|∞kú =~°Hú Oõ QÍ Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ k.
=∞l˚QÖÆ ’ WOQÆ∞=#∂, rÅHõ„~°#∞, ÃãO· ^è=Œ Å=}Ïxfl HõeÑ≤ fã¨∞H˘O>Ë
á⁄@ì L|ƒiOÑ¨Ù `«Q∞Æ `æ ∞« Ok.
ÃÑÅ· ∞û "åºkèH˜ =∞l˚QÆ ÉÏQÍ Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ k.
=∞l˚Q#Æ ∞ Z‰õΩ¯=QÍ "å_Õ"åiÖ’ ÃÑÅ· ∞û ‰õÄ_® ~å=Ù.
^Œ∞~°^`Œ À ‰õÄ_ç# P~°≈ "≥ÚÅÅ‰õΩ "≥#fl`À ‰õÄ_ç# =∞l˚QÆ "å_®e.
=∞l˚QÆÖ’ x=∞‡~°ãÖ HõeÑ≤ fã¨∞H˘O>Ë =∞Å qã¨~°˚# `«~åfi`«
=∞Å^•fi~°OÖ’ =KÕÛ =∞O@ `«Q∞Æ `æ ∞« Ok.
=¸„`«OÖ’ =∞O@‰õΩ =∞l˚Q`Æ À â◊√kú KÕã#≤ QÆO^èHŒ Íxfl Hõeã≤ fã¨∞HÀ"åe.
K«~°‡OÃÑ·# =∞O@Å#∞ =∞l˚QÆ`À "åãπ HÍ¡`üx =ÚOz "åxÃÑ·
`«∞_»∞K«∞HÀ"åe.
™ÈiÜ«∂ã≤ã,π Zy˚=∂‰õΩ zHõ¯x =∞l˚QÖÆ ’ XHõ #∂Å∞ QÆ_¤» `«_Ñç ≤ H˘xfl
QÆO@Å áê@∞ K«~‡° "åºkè L#flKÀ@ Ñïz LOz`Õ ZO`À LÑ¨â=◊ ∞#OQÍ
LO@∞Ok.
172
"Õ~∞° â◊#QÆ { <≥~Úº =O\˜ PÇ¨~åÅ`À ZÅs˚Å‰õΩ =∞l˚Q‰Æ Ωõ Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù
KÕiÛ fã¨∞HÀ"åe.
qˆ~K«<åÅ‰õΩ =∞l˚QÖÆ ’ "Õ~ÚOz# rÅHõ„~° á⁄_çx HõeÑ≤ fã¨∞HÀ"åe.
#∞eÑ¨Ù~°∞QÆ∞Å‰õΩ =∞l˚QÖÆ ’ Å=OQÍÅ K«∂~°O‚ HõeÑ≤ fã¨∞HÀ"åe.
=∞l˚QÖÆ ’ H˘OK≥O x=∞‡~°ãO¨ HõeÑ≤ â◊s~åxH˜ ~åã¨∞H˘x ã¨∞xfl Ñ≤O_ç`À
™êfl#O KÕ¿ãÎ K«~‡° O #∞#∞Ñ¨Ù `ÕÅ∞`«∞Ok.
=∞l˚QÆ ^•Ç¨xfl f~°∞ã¨∞OÎ k.
^Œ|ƒHÍÜ«∞ ÑÖ_»∞ `˘Hõ¯#∞ L^Œ~H° Àã¨ "åÑ¨ÙÅ x"å~°}‰õΩ "å_»`å~°∞.
Jr~°‚ "åºkèx x"åiã¨∞OÎ k.
Lã≤i ~°ãO¨ { `Õ<≥ HõeÑ≤ „`åy`Õ =∞Oz â◊HÎ̃ =ã¨∞OÎ k.
<Õ̂~_»∞ P‰õΩÅ K«∂~°O‚ `À Ñ¨à√◊ § `À=ÚH˘O>Ë Ñ¨à√◊ § QÆ\ Ñì̃ _¨ `» å~Ú.
^•x=∞‡ Ñ¨à√◊ § Ju™ê~° "åºkèx, qˆ~K«<åÅx `«y™æ êÎ~Ú.
^•x=∞‡ ÖËÇ¨ºxfl =∞ÖËiÜ«∂ [fi~°O, W`«~° [fi~åÅ x"å~°}Ö’
LÑ¨Ü≥∂y™êÎ~°∞.
^•x=∞‡ Ñ¨Ó=ÙÅ ~°ãO¨ { QÆiHõ ~°ãO¨ HõeÑ≤ =Ú‰õΩ¯Ö’Oz =KÕÛ ~°HÍÎxfl
JiHõ@_ì ®xH˜ "å_»`å~°∞.
Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù { z~°∞â◊#QÆÅ∞ { #∞=ÙfiÅ#∂<≥ { LÑ¨C g\˜x "≥∞`«QÎ Í
#∂i, =ÚYO g∞^Œ ÖËÑ#¨ O KÕã∞¨ H˘O@∞O>Ë "≥Ú\˜=∞Å∞ `«Q∞Æ `æ å~Ú.
rÅHõ„~°#∞ "≥∞`«QÎ Í ^ŒOz, =G QÍo`«O KÕã,≤ ¿Ñã¨∞Öì Ï KÕã≤ "≥Ú\˜=∞ÅÃÑ·
~å¿ãÎ Ñ¶e¨ `«O LO@∞Ok.
Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù { =∂#∞ Ñ¨ã∞¨ Ñ¨ÙÅ#∞ á⁄_çKãÕ ,≤ "≥#fl`À =∞iúOz `«Å‰õΩ ÖËÑ#¨ O
KÕã∞¨ ‰õΩO>Ë, "≥O„@∞HõÅ∞ ~Ô O_»∞QÍ pÅ‰õΩO_® LO\Ï~Ú.
Pb"£ #∂<≥, Éè$í OQÍ=∞ÅHõ`Å·≥ O =O\˜q `«Å‰õΩ ~åã¨∞H˘O>Ë A@∞ì
pÅ‰õΩO_® LO@∞Ok.
`«Å™êfl<åxH˜ =ÚO^Œ∞ A@∞ì#∞ ^Œ∞=Ùfi‰õΩO>Ë z‰õΩ¯Ñ¨_‰» Ωõ O_® LO@∞Ok.
#_»∞=Ú <˘Ñ≤Ê L#fl"å~°∞ "Õ_hç à◊§`À JkèHõ ã¨=∞Ü«∞Oáê@∞ ™êfl#O
KÕ¿ãÎ ZO`À LÑ¨â=◊ ∞#O Åaèã∞¨ OÎ k. hà◊§ "Õ_ç Éèií OK«QeÆ Qˆ ™ê÷~ÚÖ’
LO_®e.
173
P~ÀQÍºxH˜ ã¨∂„`åÅ∞
WO„^Œ^#Œè ∞ã¨∞û ~°OQÆ∞Ö’¡ PÇ¨~åÅ#∞ fã¨∞H˘O>Ë QÆ∞O_≥ [|∞ƒÅ #∞Oz
HÍº#û~ü ÉˇOQÆ∞à◊¥~°∞ q∞~°Ñ,¨ HÍºÔ~@∞ì ¿Ñ@ ¡ ∞xO_® ÃÑ@∞ìH˘x uO>Ë
P~ÀQÆºO.
H˘uÎg∞~°, Ñ¨Ùn#, @=∂\Ï ã¨ÖÏ_£ P‰õΩÅ#∞ g∞ WO\’¡ ÃÑOK«∞‰õΩO>Ë
=∞Ozk. XˆH ~°H"õ ∞≥ #ÿ PÇ¨~°O HÍ‰õΩO_® =∂iÛ =∂iÛ u#O_ç.
PÇ¨~°O "≥∂`å^Œ∞ `«yOæ Kåe. PÇ¨~°O HÍ^Œ∞ Jxfl ~°HÍÅ∞ `«‰Ωõ ¯=
"≥∂`å^Œ∞Ö’¡ u<åe.
PHõe ÃÑOK«∞HÀ=_®xH˜ "åºÜ«∂=∞O "≥∂`å^Œ∞ ÃÑOK«∞HÀ"åe.
J~°QOÆ @¿ãÑ¨Ù ÃÑOKåe.
=Ü«∞ã¨∞û ÃÑiˆQH˘nÌ *Ï˝Ñ¨Hõâ◊H˜Î `«yæáÈ`«∞Ok.JO^Œ∞ˆH P‰õΩ‰õÄ~°Å∞,
|`åÎ~Ú, Hõ=∞ÖÏÅ∞ JkèHOõ QÍ u#O_ç.
`ÀÅ∞`À ^Œ∞OÑ¨Å∞ L_çHO˜ z, "≥Å∞¡e,¡ JÅ¡O, Pe"£ #∂<≥Å`À uO>Ë
ã¨=∞ã¨º LO_»^∞Œ .
c<£û, ~åQÆ∞Å∞, ã¨[Å˚ ∞ â◊s~°O áÈ+¨}Å#∞ ÉÏQÍ „QÆÇÏ≤ ã¨∞OÎ k.
`åeOÑ¨ÙÅ‰õΩ #∂<≥‰õΩ |^Œ∞Å∞ <≥~Úº "å_ç`Õ ~°∞z, ã¨∞"åã¨#Å∞
ÃÑ~°∞QÆ∞`å~Ú.
`Õ<≥ ÖË^• ÉˇÖÏ¡xfl "å_»O_ç. QÍÜ«∂Å∞ =∂#_®xH˜, QÆ∞O_≥ [|∞ƒÅ∞
~å‰õΩO_®, Ñ¨à√◊ § áê_≥á· È‰õΩO_® ~°Hã∆˜ ∞¨ OÎ k.
=∞™ê*ò`À P~ÀQÆºO
â◊s~åxH˜ `≥Ö· Ïxfl ~å¿ãÎ |ÅO ÃÑ~°Q@Æ "Õ∞ HÍ‰õΩO_® "å`«O ã¨=∞ã≤u÷ Ö’H˜
=ã¨∞ÎOk.
*Ï˝<OÕ „kÜ«∂Å Ñ¨xf~°∞ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. JHÍÅ "å~°Hú ºõ O ~å^Œ∞.
â◊s~°O Ñ¨Ù+≤Qì Í `«Ü∂« ~°=Ù`«∞Ok. HõO\˜ ^Œ$+≤ì ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. K«~‡° Ñ¨Ù
HÍOu ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. =∞Oz x„^Œ =ã¨∞OÎ k.
JÉèÏºOQÆ#O =Å¡ â◊s~°ÑÙ¨ K«~‡° Hˆ O„^•Ö’¡ ãÖz`«"∞≥ #ÿ ~°HÎõ ^è•`«∞=ÙÅ∞
x~å@OHõOQÍ „Ñ¨=Ç≤Ï™êÎ~Ú.
Hõ}*ÏÖÏÅ‰õΩ áÈ+¨} ÃÑiy, r=„H˜Ü«∞Ö’ q_»∞^ŒÖˇ·# Hõ}ÏO`«~°æ`«
=∞e<åÅ∞ `«fii`« QÆu# â◊s~°O #∞Oz qãï`˚ =« ∞=Ù`å~Ú.
174
=∞™ê*ò =Å¡ <˘Ñ¨CÅ∞, `«ÅáÈ@∞, XuÎ_ç `«Q∞Æ `æ ∞« Ok. ZÅs˚Å∞, Zã≤_\ç ,©
"åÑ¨ÙÅ∞ `«Q∞Æ `æ å~Ú.
#∞=ÙfiÅ #∂<≥`À =∞™ê*ò KÕ~ÚOK«∞HÀ=@O =Å¡ â◊s~°OÖ’ LëÈ‚„QÆ`«
ÃÑ~°∞QÆ∞ `«∞Ok. =~°¬ |∞∞`«∞=ÙÖ’ #∞=ÙfiÅ#∂<≥, â◊~^° $Œ `«∞=ÙÖ’ <≥~Úº,
W`«~° |∞∞`«∞=ÙÖ’¡ `≥Ö· ÏÅ∞ "å_®e.
PÇ¨~°O r~°‚"≥∞ÿ# `«~åfi`« =∞™ê*ò KÕ~ÚOK«∞HÀ"åe. "å_Õ `≥·ÅO
L+¨‚HÍÅOÖ’ K«Å¡QÍ#∂, K«eHÍÅOÖ’ ã¨∞M’+¨‚OQÍ#∂ LO_®e.
JÉèºí OQÆ#O `«~åfi`« F QÆO@ "Õz, PÃÑ· ™êfl#O KÕÜ∂« e.
=ÚO^Œ∞QÍ Ç¨Ïã¨Î á⁄^Œ∞Ö’¡#∂ z=iQÍ `«Å#∞ =∞™ê*ò KÕã∞¨ HÀ"åe.
"åº^èŒ∞Å∞, qˆ~K«#, "åO`«∞Å∞, Jr~°‚O [fi~°O LO>Ë =∞™ê*ò
KÕã¨∞HÀ‰õÄ_»^Œ∞.
â◊s~åxH˜ `≥·ÖÏxfl Ñ¨Óã¨∞H˘x =∞~°ú# KÕã¨∞HÀ=_®xfl JÉèíºOQÆ#O
JO\Ï~°∞. n<Õfl =∞™ê*ò JO\Ï~°∞, <≥ÅH˘Hõ¯™êi =ÚYºOQÍ K«eHÍÅOÖ’
=∞™ê*ò `«ÑÊ¨ x ãï.
=∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨Ï "åºkè L#fl"å~°∞ fã¨∞HÀ=Åã≤# PÇ¨~°=Ú
PÇ¨~°ÑÙ¨ JÅ"å@¡#∞ =∂~°∞ÛHÀ"åe.
ÉÏs¡ yO[Å#∞ „uÑ¶Å¨ HõëêÜ«∞OÖ’ ~å„`«O`å <å#"Õã≤ LOz, =∞~°∞ã¨\ ˜
~ÀA `Õ<Ö≥ ’ HõeÑ≤ ~Ô O_»∞ =¸_»∞ ^Œáê¶ Å∞QÍ u<åe.
*Ï=∞ - *Ï=∞ q`«#Î á⁄_ç fã¨∞HÀ=K«∞Û#∞.
`å*Ï P‰õΩ‰õÄ~°Å∞ { ÃÑã¨Å∞ { ™ÈÜ«∂#∞ PÇ¨~°OÖ’ fã¨∞HÀ=K«∞Û#∞.
"≥∞Ouá⁄_ç ~Ô O_»∞ ã¨∂Ê#¡#∞ áêÅÖ’¡ "Õã∞¨ ‰õΩx „`åQÍe.
15-20 =∞i_®‰õΩÅ∞ XHõ QÍ¡ã∞¨ h\˜Ö’ =∞iyOz, ~å„`«O`å LOz,
=∞~°∞ã¨\ ˜ ~ÀA L^ŒÜ∂« xfl P h\˜x Ñ¨~Q° _Æ ∞» Ñ¨Ù# „`åQÍe.
â◊s~åxH˜ á⁄\Ï+≤Ü∞« O, q@q∞#∞ ã≤, a, W, HÍOÃÑ‰¡ Ωõ ûÅ∞ Z‰õΩ¯=QÍ
KÕ~ˆ ÖÏ PÇ¨~° Ñ¨^•~åúÅ∞ fã¨∞HÀ"åe.
„Ñü~ÀE =Úki# 10 Hõi"Õáê‰õΩÅ∞ u<åe.
HÍHõ~° ~°ãO¨ ÖË^• x=∞‡~°ãO¨ „`åy<å =∞Ozk.
"å=Ú { ™⁄Oiî ã¨=∞`«∂HõOQÍ fã¨∞H˘x á⁄_çKãÕ ,≤ áê=Ù K≥OKå_»∞
QÍ¡ã∞¨ =∞l˚QÖÆ ’ fã¨∞‰õΩO>Ë, WÖÏ „Hõ=∞OQÍ KÕ¿ãÎ =∞Å|^ŒHú Oõ LO_»^∞Œ .
175
P=ÙáêÅ∞ "åºkè x~À^èŒHõ â◊H˜Îx ÃÑOK«∞`å~Ú. Hõ#∞Hõ P=ÙáêÅ∞
„Ñü~ÀE QÍ¡ã∞¨ _»∞ „`åQÆO_ç.
L^ŒÜ∞« O Ñ¨Ó@ Ñ¶Å¨ Ç¨~°OÖ’ „^•HõÑ∆ à¨ √◊ §, =∞^è•ºÇ¨ÏflO =∂y# J~°\Ñ˜ à¨ √◊ §,
Éè’[#OÖ’ „Ñ¶Ó¨ \ò ã¨ÖÏ_£ u#_»O KÕã∞¨ OÎ >Ë "åºkè x~ÀkèHõ â◊HÎ̃ LO_ç,
p\˜H© =∂\˜H© "åº^è∞Œ Å∞ ^ŒiKÕ~‰° Ωõ O_® LO\Ï~Ú.
=∂O™êÇ¨~°∞ÅHõO>Ë, âßHÍÇ¨~°∞Å∞ Z‰õΩ¯= HÍÅOáê@∞ rq™êÎ~°∞.
g∞~°∞ =∂O™êÇ¨~°∞Öˇ<· å `«ÑÊ¨ xãïQÍ g∞ PÇ¨~°OÖ’ U^À XHõ ÑÖ_»∞,
HÍÜ«∞‰õÄ~°, ã¨ÖÏ_»∞#∞ `«ÑÊ¨ Hõ KÕiÛ *Ï„QÆ`Î« Ñ¨_O» _ç.
=∞Å|^ŒúHõO L#fl"å~°∞ „Ñü~ÀA L^ŒÜ«∞O \˜Ñ¶≤<£ =∞iÜ«Ú ~å„u
Éè’[#O J#O`«~°O XHõ PÑ≤Öò fã¨∞‰õΩO@∞O>Ë =∞Å|^ŒúHõO
x"åiOK«|_»∞`«∞Ok.
"Õáê‰õΩÅ ~°ãO¨ 200 q∞.b. #∞=ÙfiÅ#∂<≥ 100 q∞.b. HõeÑ≤ Ñ¨zÛ
~°ãO¨ PqÔ~· #∂<≥ =∂„`«"∞Õ q∞yÖËO`« ¿ãÑ¨Ù LOz, =_»H\õ ,ì̃ ã‘™êÖ’
áÈã≤, Éè„í ^ŒOQÍ LOK«∞HÀ"åe. L^ŒÜ∞« O `«Å‰õΩ Ñ¨\Oì˜ K«∞‰õΩx D #∂<≥#∞
F QÆO@ Py# `«~åfi`« `«Å™êfl#O KÕ¿ãÎ K«∞O„_»∞ =∞@∞=∂Ü«∞O. WÖÏ
„Hõ=∞OQÍ `«ÑÊ¨ ‰õΩO_® `«Qˆ ^æ •HÍ KÕÜ∂« e.
^ŒQ∞Æ `æ À ÉÏ^èÑŒ _¨ "Õ å~°∞ ÃÑ~°∞QÆ∞ "å_»‰Äõ _»^∞Œ . J~°\ Ñ˜ O¨ _»∞, @=∂\Ï
u#‰õÄ_»^Œ∞.
XˆH™êi Z‰õΩ¯= PÇ¨~°O ã‘fiHõiOKÕ Hõ#fl H˘kÌ =º=kèÖ’ Z‰õΩ¯=™ê~°∞¡
`«‰Ωõ ¯=QÍ PÇ¨~°O Ñ¨ÙK«∞ÛHÀ=_»O =∞Oz JÅ"å@∞.
Éè’[#O KÕã#≤ "≥O@<Õ #_»=_»O, Ñ¨_∞» HÀ=_»O, "åºÜ«∂=∞O ÖÏO\˜q
KÕÜ«∞‰õÄ_»^Œ∞.
`«=∞Åáê‰õΩ ~°ãO¨ <åÅ∞QÆ∞ K«∞Hõ¯Å∞ { JÅ¡O ~°ãO¨ 3 K«∞Hõ¯Å∞ { `Õ<Õ
1/2 K≥OKå_»∞ HõeÑ≤ Ñ≤ÅÅ¡ KÕ <åH˜¿ãÎ [Å∞|∞, ^ŒQ∞Æ ,æ [fi~°O `«fi~°QÍ
`«yæáÈ`«∞Ok.
*Ï=∞HÍÜ«∞ K≥@∞ì P‰õΩÅ∞ S^Œ∞ { =∞Öˇ¡Ñ¨ÓK≥@∞ì P‰õΩÅ∞ 5 HõeÑ≤
H˘O`« ¿ ãÑ¨ Ù #q∞e, J#O`« ~ ° O <À\˜ x Ñ¨ Ù H˜ ¯ o¿ãÎ <À\˜ Ñ ¨ Ó `«
#Ü«∞=∞=Ù`«∞Ok.
176
`«=∞Åáê‰õΩÅ∞ 2, 7 Å=OQÍÅ∞, 5 =ÚHõ¯Å∞ KÕã,≤ h\˜Ö’ "Õã≤ ã¨QOÆ
q∞yÖË =~°‰Ωõ =∞~°QHÆ Íz, H˘kÌQÍ ~åu LÑ¨C HõeÑ≤ „`åy q„âßOu
fã¨∞HÀ"åe. ~ÀA‰õΩ 2-3 ™ê~°∞¡ =¸_»∞ ~ÀAÅáê@∞ KÕ¿ãÎ "≥O@<Õ
[fi~°O `«yáæ È`«∞Ok. [Å∞|∞, ^ŒQ∞Æ æ ‰õÄ_® x"åiOK«|_»∞`«∞Ok.
=∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨ÏO L#fl"å~°∞ ã¨∂~°º #=∞™ê¯~°O KÕÜ∂« e. â◊s~°OÖ’x „Ñü
JOQÍxH˜ ~°HÎõ „Ñ¨ã~¨ } ° ™êÑ¶Q‘ Í [iy, â◊s~°OÖ’ W#∞ûe<£ `«y#O`«
L`«ÊuÎ JÜÕ∞ºO^Œ∞‰õΩ `À_»Ê_»∞`«∞Ok. "≥∞_», `˘_»Å∞, #_»∞=Ú, HÍà◊§
Ñ≤H¯õ Å∞ ^Œ$_èÑ» _¨ `» å~Ú.
Ü≥∂QÆ x„^Œ =Å# X`«∞_Î ∞» Å∞ ^Œ∂~°"∞≥ ÿ "≥∞^Œ_∞» ‰õΩ, â◊s~åxH˜ â◊HxÎ̃
JOkã¨∞OÎ k. =∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨Ï zH˜`û« Ö’ Ü≥∂QÆ x„^Œ áê„`« ZO`À LOk.
Hõ=∞ÖÏÑÖ_»∞`À P~ÀQÆºO
~ÀE XHõ Hõ=∞ÖÏ ÑÖ_»∞ uO>Ë HÍº#û~ü ã¨=∞ã¨º JO`« ã¨∞ÅÉèOí QÍ
`«Ö`ˇ ^Î« ∞Œ JO@∞<åfl~°∞ Ñïâ’^è‰Œ Ωõ Å∞. q@q∞#∞ 'ã≤, 'a— á⁄\Ï+≤Ü∞« O,
HÍÑ¨~ü, ™È_çÜ«∞O, "≥∞wfl+≤Ü«∞O, S~°<£, „á⁄\©#∞¡ HÍ~ÀƒÃÇ·Ï„_Õ@∞¡
Åaè™êÎ~Ú.
HõÜ
∆ ∞« , L|ƒãÖ`À ÉÏ^èÑŒ _¨ "Õ å~°∞ ~ÀAHÀ Hõ=∞ÖÏÑ¶Å¨ O fã¨∞H˘O>Ë ZO`À
LÑ¨â=◊ ∞#OQÍ LO@∞Ok.
=¸„`«ÑO≤ _®Ö’¡ ~åà◊√§ U~°Ê_»‰Ωõ O_® K«∂_»_O» , â◊s~°OÖ’ „H˘=Ùfi ™ê÷~Úx
`«yOæ K«_O» Ö’#∂ F J^Œ∞ƒù`« B+¨ÔŒè ÖÏ Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ k Hõ=∞ÖÏ Ñ¶Å¨ O.
"≥ÚÇ¨ÏO g∞k "≥Ú\˜=∞Å∞, =∞K«ÛÅ∞#fl"å~°∞ Hõ=∞ÖÏÑ¶¨ÅO ~°™êxH˜
"Õáê‰õΩÅ á⁄_ç HõeÑ≤, =ÚHÍxH˜ áêºH±ÖÏ "Õã∞¨ ‰õΩx Hõ_Qç̂ ¿ãÎ K«~‡° O
HÍOu=O`«=∞=Ù`«∞Ok. Hõ=∞ÖÏ `˘‰õΩ¯efl ZO_»É\ˇ ,ì̃ á⁄_çK¿Õ ãÎ K«H¯õ x
™œO^Œ~º° ™ê^è#Œ OQÍ LÑ¨Ü∂≥ QÆ Ñ¨_∞» `«∞Ok.
Hõ=∞ÖÏ ÑÖ_»∞ `˘Hõ¯efl ™êfl#O KÕ¿ã@Ñ¨C_»∞ D `˘Hõ¯Å#∞ P h\˜Ö’
HõeÑ≤`Õ K≥=∞@ =Å¡ â◊s~° ^Œ∞~åfiã¨# =∂Ü«∞=∞=Ù`«∞Ok.
l_»∞¤ K«~‡° `«`fi« O HõÅ"å~°∞ Hõ=∞ÖÏÑ¶Å¨ O `˘Hõ¯Åá⁄_ç, ÑÖ_»∞QÆ∞A˚ {
áêÅ∞ HõeÑ≤ ¿Ñã¨∞Öì Ï KÕã∞¨ H˘x =ÚMÏxH˜ ~åã¨∞H˘x áê=ÙQÆO@ `«~åfi`«
QÀ~°∞"≥K«Ûx h\˜`À Hõ_çˆQ¿ãÎ =¸ã¨∞‰õΩáÈ~Ú# ¿ãfi^Œ„QÆO^èŒ∞Å∞
`≥~∞° K«∞H˘x, l_»∞#¤ ∞ `˘Åy™êÎ~Ú.
177
â◊#QÆÑ≤O_çÖ’ ÖË^• ã¨∞xflÑ≤O_çÖ’ Hõ=∞ÖÏÑÖ_»∞ `˘Hõ¯Åá⁄_ç HõeÑ≤
~å¿ãÎ HÍOu=O`«OQÍ â◊s~°O { =ÚYO `«Ü∂« ~°=Ù`«∞Ok.
Hõ=∞ÖÏÑÖ_»∞ á⁄_çx á⁄QÆ "Õ¿ãÎ ^À=∞Å∞ ~å=Ù.
Hõ=∞ÖÏ `˘Hõ¯efl =∞~°∞QÆ∞`«∞#fl \©Ö’ "Õ¿ãÎ \© ZO`À ã¨∞"åã¨#Å∞, ZO`À
~°∞zQÍ Ñ¶Ú¨ =∞Ñ¶Ú¨ =∞ÖÏ_»∞`«∞Ok.
ÑÖ_»∞`À P~ÀQÆºO
Ñ¨à◊√§ â◊s~°OÖ’x q+¨ Ñ¨^•~å÷Å#∞ `˘ÅyOK«_»OÖ’ =ÚYºáê„`«
áÈ+≤™êÎ~Ú. â◊s~åxH˜ â◊HxÎ̃ zÛ, â◊s~° |~°∞=Ù#∞ `«yOæ K«∞HÀ=_®xH˜,
r~°‚„H˜Ü«∞‰õΩ ZO`«QÍ<À ^ÀÇ¨Ï^ŒÑ¨_»`å~Ú. Ñ¨à◊§#∞ =∞#O Éè’[#O
`«~åfi`« uO\ÏOHÍh, Ñ¨à§◊ #∞ ZÑ¨C_»∂ MÏm Hõ_∞» Ñ¨ÙQÍ L#flÑ¨C_»∞
uO>Ë P~ÀQÆºO JO@∞<åfl~°∞ âßG"Õ`«ÎÅ∞. Ñ¨à◊§#∞ „á⁄^Œ∞Ì#Ñ¨Ó@
„ÉËHá± ê¶ ã¨∞Qì Í uO>Ë A@∞ì <≥~=° _»O, Hõà§◊ „HÕ^Œ #Å¡\ ˜ =ÅÜ«∂Å∞
U~°Ê_»‰Ωõ O_® LO\ÏÜ«∞x ‰õÄ_® "å~°O@∞<åfl~°∞.
Ñ¨à§◊ ~°™êÅ#∞ `å*ÏQÍ fã≤# ~°ãO¨ =∂„`«"∞Õ „`åy`Õ =∞Ozk. Ñ¨à§◊
~°ãO¨ Hõ#fl, ÑÖ_»∞ u#_»"∞Õ =∞Ozk. LÑ¨"åãÖ L#flÑ¨C_»∞ Ñ¨à§◊ #∞
uO>Ë â◊ s ~åxfl â◊ √ „Éè í Ñ ¨ ~ ° ∞ ã¨ ∞ Î O k. â◊ s ~° O HÍOu=O`« O QÍ
`«Ü∂« ~°=Ù`«∞Ok. Éè’[#O KÕã#≤ `«~åfi`« ÑÖ_»∞ u#_»O HõO>Ë, "Õ_ç
ã¨∂Ñ¨Ù#∞ ÖË^• "≥KÛ« x h\˜x „`åQÆ_O» =∞Ozk.
„Ñü Ñ¨^•~å÷xfl ZÑ¨C_»∞, ZÖÏ u<åÖ’ `≥Å∞ûHÀ"åe. JÖÏ P Ñ¨^•~å÷xfl
"å_ç#Ñ¨C_»∞ ^•xÖ’x áÈ+¨Hõ qÅ∞=Å∞ Ñ¨ÓiÎQÍ J#∞ÉèíqOz#
"å~°=Ù`å~°∞. Ñ¨à√◊ § KåÖÏ =ÚYº PÇ¨~°O. XH˘¯Hõ¯ ÑÖ_»∞Ö’ XHÀ¯
=∞Oz QÆ∞}O L#flk. JO^Œ∞ˆH PÜ«∂ ã‘[#¡Ö’ ÅaèOKÕ Ñ¨à◊§#∞,
HÍÜ«∞QÆ∂~°Å#∞, P‰õΩ‰õÄ~°Å#∞ qkèQÍ "å_®e. „Ñ¨H$õ u =∞#HÀãÖ
~°∂á⁄OkOz# PÇ¨~°"Õ∞ Wk. ^•xfl x~°¡Hõ∆ ºO KÕã≤, Ñ¨xH˜~åx,
ã¨=∞ã¨ºÖˇ^Œ∞~°ÜÕ∞º PÇ¨~åxfl H˘x =∞s uO@∞<åflO, P~ÀQÍºxfl
#+¨ìáÈ`«∞<åflO.
ãÔ̈~#· Ñ¨ûúŒ Ö’ Ñ¨à§◊ #∞ u#_»O, <Õ~∞° ÛH˘O>Ë, =∞# ^ÕÇÏ¨ ™œO^Œ~º° O,
P~ÀQÆºO, â◊H,Î̃ P#O^ŒO, PÜ«Ú+¨µ¬ Jhfl ãïQÍæ LO\Ï~Ú. g∞ˆ~
PÖ’zOK«O_ç ?
178
^ŒO`åÅ#∞ „|+π KÕã,≤ <åÅ∞Hõ#∞ =^Œe"Õ¿ãÎ g∞ âßfiã¨ `å*ÏQÍ LO_»Hõ
áÈ=K«∞Û. <åÅ∞Hõ ÃÑ#· "ÕÖÏk ã¨∂Hõ;"≥∞#ÿ |∞_çÃÑÅ∞ LO@~Ú. Wq "åã¨#∞¡
HõÅ∞QÆ*™Ë êÎ~Ú. JO^Œ∞Hˆ HÀ¡iÜ«∂HÔ ûÂ _£`À Hõeã≤# ÃÇÏ~°ƒÖò @∂`ü ¿Ñã¨∞#ì ∞ "å_»@O
=∞Oz Ñ¶e¨ `åxflã¨∞OÎ k.
PÑ¶‘ã¨∞Ö’¡ Ñ¨x Z‰õΩ¯=QÍ LO_ç, TÑ≤i ã¨ÅÑ¨‰õΩO_® L#flÑ¨C_»∞
J~°K`Õ ∞« Å∞ â◊s~°OÖ’ QÍe K˘~°|_»x â◊s~° ÉèÏQÍÖ’¡ Z‰õΩ¯= K≥=∞@
Ñ¨_∞» `«∞Ok. =∞Oz ã‘*ò \© x „`åQÆ@O =Å¡ #~åÅ =º=ã¨÷ „Ñ¨âßO`«OQÍ
LO_ç K≥=∞@ áÈÜ«∞_»O `«Q∞Æ `æ ∞« Ok.
ÉÏQÍ Ñ‘K∞« #fl Ñ¨^•~°O ú P~ÀQÍºxH˜ ZO`À "Õ∞Å∞ KÕã∞¨ OÎ k. D Ñ‘K∞«
JkèHOõ QÍ L#fl ÑÖ_»∞,¡ ‰õÄ~°QÍÜ«∞Å∞, yO[Å z‰õΩ¯à◊√§ uO>Ë ~Ô O_»∞
b@~°¡ h~°∞, Z‰õΩ¯= „^Œ= Ñ¨^•~åúÅ∞ fã¨∞HÀ"åe.
L^ŒÜ«∞O ^ŒO`åÅ∞, <åÅ∞Hõ â◊√„ÉèíO KÕã¨∞‰õΩ<åflHõ XHõ z#fl HõÑ¨C
x=∞‡~°ãO¨ Ñ¨ÙH˜¯o¿ãÎ "åã¨# HõeOæ KÕ ÉÏºH©iì Ü«∂ áÈ`«∞Ok.
K≥=∞@ áÈÜ«∞‰õΩO_® xÅ∞=iOKÕ „^Œ"åºÅ∞ HÍ"åÅ#∞H˘O>Ë F+¨H±
„c*ò ÃãO@∞ fã¨∞HÀ"åe. JO^Œ∞Ö’ K≥=∞@ xÅ∞=iOKÕ „^Œ"åºÅ∞
LO_ÕÖÏ KÕã∞¨ HÀ"åe. K«=∞@ Z‰õΩ¯=QÍ áÈ¿ã"åà◊√§ Ñ¨_∞» ‰õΩ<Õ=ÚO^Œ∞
JÅ∂ºq∞xÜ«∞O P^è•i`« „^Œ"åºefl "å_ç`Õ ¿ãfi^Œ „QÆO^è∞Œ Å∞ ÉÏQÍ J_»∞Q¤ Í
LOz, ¿ãfi^•xfl HÀ=∞eHõOQÍ xÅ∞= LOK«QÅÆ =Ù.
J#flO u<Õ@Ñ¨C_»∞ z#fl =Ú^ŒÌÅ#∞ gÖˇ·#O`« Z‰õΩ¯= ã¨=∞Ü«∞O
Hˆ \Ï~ÚOK«∞H˘x ÉÏQÍ #q∞e „q∞OQÍe.
~å„u Ñ¨_∞» ‰õΩ<Õ =ÚO^Œ∞ "≥xQÆ~ü Hõeã≤# h\˜Ö’ áê^•Å∞Oz â◊√„ÉèO í
KÕã∞¨ HÀ"åe. 1 ÉèÏQÆO "≥xQÆ~ü { 2 ÉèÏQÍÅ∞ h~°∞ JÖÏˆQ ÉÏ¡H± \© Ö’
30 xIIÅáê@∞ áê^•Å∞ `«_¿ç ãÖÏ LOz<å Ñ¶e¨ `«"∞Õ .
Z‰õΩ¯=¿ãÑ¨Ù "åºÜ«∂=∞O KÕÜ∂ « Å#∞‰õΩ#fl"å~°∞ #∂Å∞ =¢™êÎÅ#∞ ^èiŒ Oz
"åºÜ«∂=∞O KÕ¿ãÎ =∞Ozk.
^èx Œ Ü«∂Å∞, rÅHõ„~°, âÁOiî =¸_çO\˜h ã¨=∞áêà◊§Ö’¡ fã¨∞HÀ"åe.
q_çq_çQÍ ^ŒOz, JxflO\˜h HõeÑ≤, `«y#O`« LÑ¨C "Õã≤ XHõ ã‘™êÖ’
Éè„í ^ŒÑ~¨ K° O« _ç. g∞ Éè’[#O `«~åfi`« QÍ¡ã∞¨ =∞l˚QÖÆ ’ 1 K≥OKå_»∞ á⁄_ç
"Õã∞¨ H˘x ~ÀE „`åQÆO_ç. JÅã¨@, JriÎ, ~ÀQÍÅ∞ LO_»=Ù.
179
Ñ¨Ùn<åÖ’ P~ÀQÆºO
Ñ¨Ùn<å HõëêÜ«∞OÖ’ `Õ<≥ HõeÑ≤ fã¨∞‰õΩO>Ë r~°„‚ H˜Ü∞« ™êÑ¶Q‘ Í [iy
PHõÖËã¨∞ÎOk.
Ñ¨Ùn<å P‰õΩÅx hà◊§Ö’¡ =∞iyOz Ñ¨ÙH˜¯o¿ãÎ zQÆ∞à◊§ "åÑ¨Ù `«yæ ~°HOÎõ
HÍ~°_O» PyáÈ`«∞Ok.
™êfl#O KÕ¿ã hà◊§Ö’¡ Ñ¨Ùn<å P‰õΩÅ#∞ "Õã,≤ ™êfl#O KÕ¿ãÎ ~°HÎõ „Ñ¨ã~¨ }
°
ÉÏQÍ [iy â◊s~åxH˜ PÇ¨^¡ HŒ ~õ "° ∞≥ #ÿ J#∞Éè∂í uxã¨∞OÎ k.
Ñ¨Ùn<å P‰õΩÅ#∞ =∞iyOz# h\˜`À =ÚYO Hõ_∞» ‰õΩ¯O>Ë "≥Ú\˜=∞Å∞
~å=Ù.
ÃÑ^Œ=ÙÅ‰õΩ Ñ¨Ùn<å ~°™êxfl JkÌ`Õ Z„~°QÍ `«Ü∂« ~°=Ù`«∞Ok.
Hõà§◊ =∞O@, Hõà§◊ #∞O_ç h~°∞ HÍ~°_O» `«QÍæÅO>Ë Ñ¨Ùn<å P‰õΩÅ#∞
Hõà§◊ ÃÑ· ÃÑ@∞ìH˘O>Ë ãï.
Ñ¨Ùn<å#∞ Ñ¨~Q° _Æ ∞» Ñ¨Ù# F <åÅ∞QÆ∞ P‰õΩÅ∞ #q∞e uO>Ë =∞Å|^ŒHú Oõ
LO_»^Œ∞.
"å~åxH˜ =¸_»∞™ê~°∞¡ `«Ñ¨ÊHõ Ñ¨Ùn<å K«\ ©flx "å_»O_ç. r~°‚â◊H˜Î
ÉÁOQÆ∞~°∞áÈ~Ú# Q˘O`«∞, Ü«∞^è•ã≤u÷ H˜ ~å=_®xH˜ Ñ¨Ùn<å _çHÍ+¨<Ö£ ’
LÑ¨C HõÅ∞Ñ¨Ù‰õΩx Ñ¨ÙH˜¯o¿ãÎ ãï.
g∞ =O@Ö’ Ñ¨Ùn<å P‰õΩefl qiqQÍ "å_ç`Õ PÇ¨~° Ñ¨^•~å÷Å∞ `«fi~°QÍ
r~°O‚ J=Ù`å~Ú.
Ñ¨Ùn<å _çHÍ+≤<£ =∞O^Œ∞, HÍà◊§ Ñ¨Q∞Æ à◊§‰õΩ ÉÏQÍ Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ k.
â◊s~° P~ÀQÆºO
QÍe, HÍOu "≥à§ı J=HÍâ◊O ÖËx â◊s~° ÉèÏQÍÖ’¡H˜ `ÕeHõQÍ ÉÏºH©iì Ü«∂,
Ñ¶ÖQÆãπ =O\˜q KÕ~°`å~Ú. Wq K≥=∞@`À Hõeã≤áÈ~Ú =∞ixfl
ã¨=∞ã¨ºÅ‰õΩ ^•i f™êÎ~Ú. ^•O`À "åã¨#, ^Œ∞~°^ÖŒ Á™êÎ~Ú. Ü«∂O\©
Ñ¶O¨ QÆÖò ÅHõ}
∆ ÏÅ∞ QÆÅ áœ_»~#ü ∞, PÜ«∂ ÉèÏQÍÅ`Àáê@∞, áê^Œ~H° Ö∆õ ’¡
K«ÖÏ¡e. nx=Å¡ K«~‡° O á⁄_çQÍ LO_ç JkèHõ ¿ãfi^•xfl x"åiã¨∞OÎ k.
180
U^≥<· å =ÚYº ã¨=∂"ÕâßÖ’¡ áêÖÁæO@∞#flÑ¨C_»∞ ÖË^• ~ÀA#∞ Ç¨~ÚQÍ
QÆ_á» êÅO>Ë "≥Å∞¡e`¡ À ‰õÄ_ç# PÇ¨~åxfl u#_»O =∂#O_ç.
QÆiHõ`À P~ÀQÆºO
QÆiHõ QÆ_x¤ç =Ú^ŒQÌ Í #∂i, <≥~Úº HõeÑ≤ ã≤^ÑúŒ ∞¨¶ $`«O `«Ü∂« ~°∞KÕã,≤
K«~‡° OÃÑ#· ~å¿ãÎ K«~‡° O ÃÑ#· á⁄‰õΩ¯Å∞ =∂xáÈ`å~Ú.
Ñ¨zÛ QÆiHõ#∞ ^ŒOz =Ú^ŒQÌ Í #∂i QÍÜ«∂ÅÃÑ· „Ñ¨Ü∂≥ y¿ãÎ QÍÜ«∂Å∞
=∂x áÈ`å~Ú.
QÆiHõ‰Ωõ Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù HõeÑ≤ ^ŒOz =Ú^ŒÌ KÕã≤ K«~‡° OÃÑ· ÖËÑ#¨ OQÍ ~å¿ãÎ
^Œ^∞Œ ~Ì ∞° ,¡ Zy˚=∂ `«yáæ È`«∞Ok.
40 ~ÀAÅ áê@∞ „Ñü~ÀE HõhãÖ ~Ô O_»∞ Ñ¨Ó@Å∂ q_»`‰« Ωõ XHõ \©
ã¨∂Ê#∞ QÆiHõ ~°™êxfl L^ŒÜ∞« O { ™êÜ«∞O„`«O „`åy`Õ K«~‡° "åº^è∞Œ Å∞
=∂#∞`å~Ú.
QÆiHõ, QÆ_¤ç „"Õà§◊ HõëêÜ«∂xfl 30 q∞.b. "≥∂`å^Œ∞Ö’ „`åy`Õ =¸„`«OÖ’
=∞O@ `«yáæ È`«∞Ok.
QÆiHõ „"Õà§◊ #∞ ^ŒOz 2 \© ã¨∂Ê#¡ =Ú^Œ#Ì ∞ 1 HõÑC¨ ÃÑ~°∞QÆ∞#∞ HõeÑ≤
fã¨∞H˘O>Ë =∞Ç≤Ïà◊Ö’¡ `≥Å¡ |@ì LO_»^∞Œ .
QÆiHõ =Ú^ŒÌ KÕã≤ =∞Å^•fi~°O g∞^Œ „"å¿ãÎ P~°≈ "≥ÚÅÅ∞ `«yáæ È`å~Ú.
HÍe# QÍÜ«∂Å‰õΩ QÆiHõ =Ú^ŒÌ { H˘|ƒi#∂<≥ { QÆ∞yæÅO`À `«Ü∂« ~Ô #·
`≥Ö· Ïxfl „Ñ¨Ü∂≥ y¿ãÎ `«fi~°QÍ =∂#∞`«∞Ok.
„Ñü~ÀE ¢ãÎ‘ Ñ¨Ù~°∞+¨µÅ∞ (^ŒOÑ¨`∞« Å∞) J~° yxfl QÆiHõ HõëêÜ«∂xfl
„`åy`Õ ãÖ`å#O HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
~°HÎõ „™ê"åÅ#∞ JiHõ>ìË QÆ∞}O QÆiHõ ~°™êxH˜ LOk.
Ñ≤\ HÔ˜ _»∞ QÆiHõ QÆ_¤ç { 2 \© ã¨∂Ê#¡ rÅHõ„~° { 1 ã¨∂Ê#∞ q∞iÜ«∂Å∞
~Ô O_»∞ QÍ¡ã∞¨ Å hà◊§Ö’¡ z#fl =∞O@ÃÑ· J~°QÍ¡ã∞¨ HõëêÜ«∞O q∞yÖËO`«
=~°‰Äõ =∞iyOz „Ñü~ÀE 4-5 ~ÀAÅ∞ fã¨∞‰õΩO>Ë [fi~°O, Ñ¶Ó¨ ¡
`«yæáÈ`«∞Ok.
"åÑ¨Ù, L|ƒãÖ "åºkèH˜ 3 ã¨∂Ê#¡ QÆiHõ QÆ_¤ç ~°ãO¨ ~Ô O_»∞ Ñ¨Ó@ÖÏ
fã¨∞H˘O>Ë x"å~°} J=Ù`«∞Ok.
181
QÆiHõ QÆ_ç¤ =Ú^ŒÌ#∞ { q∞#Ñ≤ÊO_ç ÖËÑ¨#O KÕã¨∞H˘O>Ë `«Å<˘Ñ≤Ê
QÆiHõ QÆ_¤ç HõëêÜ«∞O`À Ñ¨ÙH˜¯@ Ñ¨_∞» `«∞O>Ë <À\˜ÑÓ¨ `« Ñ¨ÙO_»∞¡ `«Q∞Æ `æ å~Ú.
K«∞O„_»∞ `«QÍæÅO>Ë 2 b@~°¡ QÆiHõ QÆ_¤ç ~°™êxfl XHõ b@~ü H˘|ƒi#∂<≥Ö’
"Õã≤ h~°O`å Pq~°Ü∞Õ ºÖÏ =∞iyOz xÅfi KÕã∞¨ H˘x `«Å #∂<≥QÍ
"å_ç`Õ K«∞O„_»∞ `«Q∞Æ `æ ∞« Ok.
QÆiHõ QÆ_ç¤`À `«Ü«∂~°∞KÕã≤# B+¨^èŒ <≥~Úºx ÉÏÇ¨ÏºOQÍ ~°HõÎ"≥ÚÅÅ
g∞^Œ „Ñ¨Ü∂≥ yOK«=K«∞Û. QÆiHõ QÆ_¤ç =Ú^Œ#Ì ∞ <åÅ∞QÆ∞ ÉèÏQÍÅ∞ <≥~Úºx
16 ~Ô @∞¡ hà◊§#∞ HõeÑ≤, <≥~Úº =∂„`«"∞Õ q∞yÖËO`« =~°‰Äõ =∞iy¿ãÎ
ã≤^ÑúŒ ∞¨¶ $`«O `«Ü∂« ~°=Ù `«∞Ok. JÖÏˆQ QÆiHõ QÆ_`¤ç À KÕã#≤ HõëêÜ«∂xfl
#∂Å∞ QÆ∞_»¤ ™êÜ«∞O`À "≥ÚÅÅ g∞^Œ „Ñ¨Ü∂≥ yOK«=K«∞Û. ~°H„Îõ ™ê=O`À
‰õÄ_ç# P~°≈ "≥ÚÅÅ‰õΩ =∞Oz =∞O^Œ∞.
QÆiHõ QÆ_x¤ç q_»`‰« Ωõ 2-4 \© ã¨∂Ê#∞¡ ~ÀA‰õΩ 23 ™ê~°∞¡ =∂„`«"∞Õ
"å_®e. K«~å‡xH˜ K«Hõ¯x ~°OQÆ∞x=fi_»"Õ∞ HÍ‰õΩO_® K«~°‡"åº^èŒ∞Å∞
~å‰õΩO_® HÍáê_»∞`«∞Ok. ãÖ`å# Ü≥∂QÆº`«#∞ ÃÑOK«∞`«∞Ok.
~°H„Îõ ™ê"åÅ#∞ PÑ¨Ù`«∞Ok. =∞O@Å#∞, Ju ^ŒÑÊ≤ Hõ#∞ `«yãæ ∞¨ OÎ k.
QÆiHõ`À `«Ü∂« ~°∞KÕã#≤ HõëêÜ«∂xfl HõÑC¨ "≥∂`å^Œ∞Ö’ ~Ô O_»∞ Ñ¨Ó@ÖÏ
fã¨∞HÀ"åe.
<åÅ∞QÆ∞ K≥O|∞Å QÆiHõ ~°™êxfl J~°HÑõ C¨ K«Åx¡ áêÅ`À HõeÑ≤ „`åy`Õ
~°HÎõ „™ê=O PyáÈ`«∞Ok.
QÆiHõ P‰õΩefl ZO_»É\ˇ ,ì̃ K«∂~°O‚ KÕã≤ xÅfi KÕã∞¨ H˘x XHõ \© ã¨∂Ê#∞
"≥∂`å^Œ∞Ö’ J~°HÑõ C¨ hà◊§Ö’ HõeÑ≤ fã¨∞‰õΩO>Ë r~å‚âÜ ◊ ∞« OÖ’x JÅû~ü
`«yæáÈ`«∞Ok.
QÆiHõÖ’ ^•y L#fl "åºkèHÍ~°Hõ „H˜q∞ ãÖÇ¨~°Hõ â◊HÎ̃ ZO`À Q˘Ñ¨Êk.
JO^ŒiH© JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ L#fl QÆiHõ#∞ "å_»O_ç Ñ¶e¨ `åÅ#∞ á⁄O^ŒO_ç.
z‰õΩ¯_®‰õΩÅ ~°ãO¨ =ÚYOÃÑ· Ñ¨Óã¨∞OÎ >Ë "≥Ú\˜=∞Å∞, =∞K«ÛÅ∞ `«fi~°QÍ
Ç¨ÏiOzáÈ`å~Ú.
=∞Ozh\˜`À #∂i# "≥∞O`«∞Å∞ QÆO^è•xfl ÃÑ#· ÖËÑ#¨ O KÕã∞¨ OÎ >Ë HÍe#
QÍÜ«∂Å∞ ÉÁ|ƒÖˇH¯õ ‰õΩO_® `«Q∞Æ `æ å~Ú.
182
"≥ÚO_ç QÍÜ«∂Å ÃÑ#· ~åq K≥@∞ì Éˇ~_° ∞» á⁄_ç K«Å∞¡`∞« O>Ë QÍÜ«∂Å∞
ZO_ç, =∂_çáÈ`å~Ú.
|Ou K≥@∞ì P‰õΩÅ ~°ãO¨ Ñ≤O_»∞‰õΩO>Ë ~°HOÎõ HÍˆ~ ã¨=∞ã¨º `«yáæ È`«∞Ok.
D`« K≥@∞ì P‰õΩÅ h\˜Ö’ "≥∞`«QÎ Í #∂i Ñ¨\ ãì̃ ∞¨ OÎ >Ë ÃãQÆ QÆ_Å¤» ∞ `«fi~°QÍ
Ñÿe áÈ`å~Ú.
Hõ~H° Í¯Ü«∞ QÆO^è•xfl ÃÑ#· Ñ¨\ ãì̃ ∂¨ Î 2 QÍ¡II QÆO^èOŒ `À `Õ<`≥ À HõeÑ≤
¿ãqã¨∞OÎ >Ë QÀà◊¡ ~ÀQÍÅ∞ `«yáæ È`å~Ú.
"å=Ú á⁄_çx #∞=ÙfiÅ #∂<≥`À `«_Ñç ≤ XHõ ~å„u LOz, L^ŒÜ∞« O
uO@∞O>Ë KÕ`∞« Å∞ HÍà◊§ K≥=∞@ Ç¨Ïiã¨∞OÎ k.
QÆiHõ "Õà√◊ § =∞Oz h\˜`À =Ú^ŒÖÌ ÏQÍ #∂i 5 „QÍII "≥∂`å^Œ∞QÍ 2
Ñ¨Ó@Å∂ ¿ãq¿ãÎ Ju `«fi~°Ö’ Py# |Ç≤Ï+¨µì `ås‰õΩ "≥Ú^ŒÖ∫`«∞Ok,
„Hõ=∞O `«ÑÊ¨ ‰õΩO_® =ã¨∞OÎ k.
^Œ~°ƒù "Õà◊§#∞ `≥zÛ aÜ«∞ºO Hõ_çy# hà◊§`À "≥∞`«ÎQÍ #∂i |@ìÖ’
=_»áÈã≤ 10 „QÍII "≥∂`å^Œ∞QÍ 2 Ñ¨Ó@ÖÏ ¿ãqã¨∞OÎ >Ë 3 ~ÀAÖ’¡<Õ
¢ãÅÎ‘ |@ìO@∞ "åº^è∞Œ Å∞ Ç¨ÏiOzáÈ`å~Ú.
q@q∞#∞ 'W— "≥ÚÅÔHuÎ# QÀ^è∞Œ =∞Ö’¡, q@q∞#∞ 'ã≤— x=∞‡ÑÖ_»∞, `Õ<≥
Lã≤iÖ’, "≥∞O`«∞Ö’¡ Åaèã∞¨ OÎ k.
HõO\˜ P~ÀQÆºO H˘~°‰Ωõ Ñ¨~Q° _Æ ∞» Ñ¨Ù# QÆ∞O@QÆÅQÆ~° ~°ãO¨ „`åy, <åÅ∞ÔQ^· ∞Œ
QÆO@Åã¨=∞Ü«∞O `«~åfi`« U^≥<· å PÇ¨~åxfl ¿ãqOKåe.
<Õ„`« "åºkè„QÆã∞¨ ÅÎ ∞ x„kOK«∞ =ÚO^Œ∞ P=Ù <Õux K«H¯õ QÍ HÍz áê^•xH˜
HõhãÖ 15 xII ~Ô O_»∞ áê^•Å‰õÄ x^•#OQÍ =∞~°#ú KÕã∞¨ HÀ"åe.
=ÚYºOQÍ HÍe"Õà◊§ J_»∞QÆ∞ ÉèÏQÍÅ‰õΩ ÉÏQÍ ~°∞^•Ìe. D qkèx
`«ÑÊ¨ xãïQÍ H˘#™êyOKåe.
=∞„iáêÅ∞ ^Œ@Oì QÍ Ñ¨Óã¨∞OÎ >Ë ZO`À HÍÅO #∞O_ç Ñÿe# áê^•Å∞
uiy J`«∞‰õΩ¯O\Ï~Ú.
HõÅ|O^Œ { Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù HõeÑ≤ "≥∞`«QÎ Í #∂i Ñ¨Óã¨∞OÎ >Ë K«~‡° OÃÑ· =zÛ#
‰õΩ~°∞Ñ¨ÙÅ∞ =∂xáÈ`å~Ú.
âÁOiî H˘=Ú‡#∞ P=Ú^ŒO`À J~°QnÆ ã≤ Ñ¨\ ãì̃ ∞¨ OÎ >Ë Ñ¨ÙO_»∞,¡ ‰õΩ~°∞Ñ¨ÙÅ∞
`«yæáÈ`å~Ú.
183
"≥∂^Œ∞QÆ yO[Å#∞ x=∞‡~°ãO¨ `À #∂i Ñ¨\ ¿ì˜ ãÎ n~°H… ÍÅ `å=∞~° =¸_»∞
~ÀAÖ’¡ `«Q∞Æ `æ ∞« Ok.
ÑüÎ P‰õΩÅ∞ { q∞iÜ«∂Å∞ HõeÑ≤ #∂i Ñ¨@∞ì "Õ¿ãÎ QÆ[Ö˚ ’¡ Hõ\ #ì̃
aà◊§Å∞ <˘Ñ≤Ê `«Q∞Æ `æ å~Ú.
P=Ù <Õux PÇ¨~°OÖ’ ‰õÄ~°Å `«Ü«∂sÖ’ JkèHõOQÍ "å_»∞`«∞O>Ë
XO\˜ÃÑ· Ñ¨Ù\ì̃# HõO`«∞Å∞ HõiyáÈ`å~Ú.
"≥∞O`«∞Å∞ h\˜Ö’ <åxOz, #∂i Ñ¨Óã¨∞OÎ >Ë Jxfl ~°HÍÅ "åÑ¨ÙÅ∞
`«yæáÈ`å~Ú.
<≥~Úº { `Õ<≥ HõeÑ≤ ~åã¨∞OÎ >Ë Jyfl „=}ÏÅ∞, Éˇ}∞‰õΩÅ∞ HõuQÎ Í@∞¡ Ju
`«fi~°QÍ `«yáæ È`å~Ú.
=∂q_ç K≥@∞ì lQÆ∞~°∞#∞ QÆO^èOŒ Ö’ #∂i Ñ¨\¿ì˜ ãÎ HÍe Ñ¨Q∞Æ à◊√§ `«Q∞Æ `æ å~Ú.
Ñ¨zÛ QÀiO\Ï‰õΩ#∞ "≥∞`«QÎ Í #∂i Ñ¨Óã¨∞OÎ >Ë "Õà§◊ ãÖ^Œ∞Å∞ áêÜ«∞@O,
Ñ≤ÑÊ≤ QÀà◊√§ ÉÏQ“`å~Ú.
<≥~Úº { Ç¨~°u Hõ~∂° Ê~°O ã¨=∞OQÍ #∂i QÍÜ«∞OÃÑ· Ñ¨Ó`«QÍ Ñ¨Ó¿ãÎ
~°HOÎõ HÍ~°_O» Hõ} ∆ ÏÖ’¡ PyáÈ`«∞Ok.
~°HõÎO PQÆHõ HÍ~°∞`«∞O>Ë QÆOQÍ ã≤O^èŒ∂~°O ÃÑ·# "Õ¿ãÎ "≥O@<Õ
PyáÈ`«∞Ok.
XHõ nÑ¨ÑÙ¨ |∞_çÖ¤ ’ "ÕÑ¨ #∂<≥ HõeÑ≤# H˜~Àã≤<£ áÈã≤ ~å„`«O`å "≥eyOz
LOz`Õ ^À=∞Å∞ áêiáÈ`å~Ú.
HÍà◊§g∞^Œ ^À=∞Å∞ Z‰õΩ¯=QÍ ‰õΩ_»∞`«∞O\Ï~Ú HÍ|\˜ì =∞O^Œáê\˜
™ê‰õΩûÅ#∂, |∂@¡#∂ `«ÑÊ¨ Hõ ^èiŒ OKåe.
H˜\ ˜H©Å‰õΩ <≥\òû J=∞~åÛe, Ñ¨_»∞‰õΩ<Õ =∞OKåxH˜ ^À=∞`≥~°#∞
J=∞~°∞ÛHÀ=_»O KÕ¿ãÎ P~ÀQÍºxH˜ =∞Ozk. "Õáê‰õΩÅ#∞ HÍeÛ á⁄QÆ#∞
WO\’¡ "åºÑ≤OKÕÖÏ KÕ¿ãÎ ^À=∞Å∞ áêiáÈ`å~Ú.
QÆiHõ QÆ_`¤ç À `«Ü∂« ~°∞KÕã#≤ B+¨kè <≥~Úºx ÉÏÇ¨ÏºOQÍ ~°HÎõ "≥ÚÅÅ
g∞^Œ „Ñ¨Ü∂≥ yOKåe. QÆiHõ QÆ_¤ç =Ú^Œ‰Ì Ωõ <åÅ∞QÆ∞ ÉèÏQÍÅ∞ <≥~Úºx,
16 ~Ô @∞¡ hà◊§#∞ HõeÑ≤, <≥~Úº =∂„`«"∞Õ =∞yÖËO`« =~°‰Äõ =∞iy¿ãÎ
ã≤^ÑúŒ ∞¨¶ $`«O `«Ü∂« ~°=Ù `«∞Ok. JÖÏˆQ QÆiHõ QÆ_`¤ç À KÕã#≤ HõëêÜ«∂xfl
#∂Å∞ QÆ∞_»¤ ã¨Ç¨ Ü«∞O`À "≥ÚÅÅ g∞^Œ „Ñ¨Ü∂≥ yOKåe. ~°HÎõ „™ê=O`À
‰õÄ_ç# P~°≈ "≥ÚÅÅ‰õΩ =∞Oz =∞O^Œ∞.
184
K«~‡° OÃÑx· á⁄‰õΩ¯Å‰õΩ QÆiHõ QÆ_x¤ç =Ú^ŒQÌ Í #∂i <≥~Úº HõeÑ≤ ã≤^ÑÌŒ Ù¨ ~°O
`«Ü∂« ~°∞ KÕã≤ K«~‡° OÃÑ· ~å¿ãÎ x"å~°} J=Ù`«∞Ok.
QÆ<flÕ ~°∞ "Õ~∞° #∞ áêÅ`À #∂i `«ÅH˜ ÖËÑ#¨ OQÍ KÕ¿ãÎ A@∞ì `≥Å|¡ _»^∞Œ .
p=Ú QÆ_Å¤» ∞ Ñ¨QÅÆ _®xH˜ QÆ<flÕ ~°∞ "Õ~∞° { z„`«=¸ÅO "Õ~∞° =Ú^ŒQÌ Í
#∂i ÃÑ#· ~åÜ«∂e.
hÅ Ñ¨Ù+≤Ê *Ï˝ÑH¨ âõ H◊ xÎ̃ ÃÑOKÕ =∞Ç¨Ï`«~Î ° HõëêÜ«∞O. [fi~°O, #~åÅ
|ÅÇ‘Ï#`« `˘Åyã¨∞OÎ k hÅ Ñ¨Ù+≤Ê HõëêÜ«∞O.
^•x=∞‡ Ñ¨„`«O ~°HõÎO`À ‰õÄ_ç# P~°≈ "≥ÚÅÅ‰õΩ ^•x=∞‡ HÍÜ«∞Å
ÃÑ`· ÀÅ∞ Xez, =Ú^ŒQÌ Í ^ŒOz, ~°ãO¨ Ñ≤O_ç fã¨∞HÀ"åe.
^Õ=^•~°∞ Ñ¨„`«O HõëêÜ«∞O „`åy`Õ ZH˜¯à◊√§ `«yáæ È`å~Ú. ^Õ=^•~°∞
`≥Ö· Ïxfl ¿ãHõiOz fã¨∞H˘O>Ë ^ŒQ∞Æ ,æ "≥∞_»Ö’ „QÆO^è∞Œ Å "åÑ¨Ù‰õΩ ^Õ=^•~°∞
QÆO^è•xfl „Ñ¨Ü∂≥ yOKåe.
=∞~°∞=O Ñ¨„`« =Ú^ŒÌ { Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù`À K«~‡° "åº^è∞Œ Å∞ =∞@∞=∂Ü«∞O. HÔ q·
H©@HÍÅ HÍ@¡‰Ωõ =∞~°∞==Ú =Ú^ŒÌ ÖËÑ#¨ OQÍ#∂, =∞~°∞=O`À `«Ü∂« ~Ô #·
#∂<≥ H©à§◊ <˘Ñ≤ÊH˜ ZO`À LÑ¨â=◊ ∞#O.
=∂q∞_ç Ñ¨„`åÅ`À "Õã≤ HÍz# HõëêÜ«∞O ã¨Ü∂« \˜HÍ <˘Ñ≤Êx `«y™æ ÈÎOk.
"åÅ =∂q∞_ç "Õ~∞° HõëêÜ«∞O Hõà§◊ <˘Ñ≤Êx `«y¿æ ãÎ =∂q∞_ç P‰õΩÅ
¿Ñã¨∞ì ^Œ^∞Œ ~Ì ∞° ¡ ÃÑ· „"å¿ãÎ `«fi~°QÍ =∂#∞`å~Ú.
ã¨#fl*Ïl P‰õΩÅ∞ #q∞e`Õ <À\˜ Ñ¨Ó`« `«yæáÈ`«∞Ok. nx P‰õΩÅ
~°ãO¨ { `Õ<≥ HõeÑ≤ fã¨∞H˘O>Ë K«~‡° "åº^è∞Œ Å∞, Ñ¨Ù=ÙfiÅ #∞Oz fã≤#
#∂<≥#∞ K«~å‡xH˜ ~åã¨∞H˘O>Ë â◊s~° =∞O@Å∞ `«Q∞Æ `æ å~Ú.
â◊g∞ Ñ¨„`«O P‰õΩ ~°™êxfl ÖË^• K≥H¯õ HõëêÜ«∂xfl ÉÏÇ¨ÏºOQÍ „Ñ¨Ü∂≥ y¿ãÎ
J"åOzè`« ~À=∂Å∞ áÈ`å~Ú, ^ŒO`åÅ∞ ã¨∞ÅÉèOí QÍ fÜ«∞\ÏxH˜ [q∞‡
P‰õΩÅ ~°™êxfl 5-6 K«∞Hõ¯Å∞ "Õ¿ãÎ Ñ≤ÑÊ≤ Ñ¨#∞fl `«fi~°QÍ =ã¨∞OÎ k.
~åqK≥@∞ì =∂#∞ Ñ¨@∞ì`À Hõ@∞ì Hõ_ç`Õ qiy# Z=ÚHõÅ∞ =∞m§
J`«∞‰õΩ¯O\Ï~Ú. <À\˜ Ñ¨Ó`«‰Ωõ ~åq P‰õΩÅ =Ú^Œ#Ì ∞, QÍÜ«∂Å∞, Ñ¨ÙO_»‰¡ Ωõ
"åã¨#OQÍ LÑ¨Ü∂≥ QÆ Ñ¨_∞» `«∞Ok.
J~°∞#˚ Ñ¨„`«O nxfl `≥Å¡ =∞kú JO\Ï~°∞. nx P‰õΩÅ K«∂~å‚xH˜ <≥~Úº{
áêÅ∞ { ÉˇÅO¡ HõeÑ≤# hà◊§#∞ „`åy`Õ QÆ∞O_≥ [|∞ƒÅ∞ ~å=Ù.
185
J~°¯ Ñ¨„`«O (lÖË_¡ ∞» ) Ñ≤ÑÊ¨ à◊√§ K«∂~å‚xfl lÖË_¡ ∞» áêÅÖ’¡ 6 ~ÀAÅ∞
<å#Éˇ\ ì˜ z\˜HÔ _»∞ fã¨∞H˘O>Ë L|ƒ~°O "åºkè `«yáæ È`«∞Ok. lÖË_¡ ∞»
P‰õΩ#∞ #∂i „`åy¿ãÎ q+¨ã~¨ Ê° O HÍ@∞‰õΩ q~°∞QÆ∞_»∞QÍ Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ ^Œx
âßGO K≥|∞`ÀOk.
^Œ=#OHõ HõO\˜ "åº^è∞Œ Å#∞ #Ü«∞O KÕ¿ã QÆ∞}O LOk. nx P‰õΩÅ#∞
=¸ã≤# Hõà§◊ g∞^Œ Ñï¿ãÎ ZO`À LÑ¨â=◊ ∞#OQÍ LO@∞Ok.
|$Ç¨Ïf Ñ¨„`«O "≥ÚHõ¯ HõëêÜ«∂xfl ÃÑ~°∞QÆ∞Ö’ fã¨∞H˘O>Ë H˜_ôflÖ’x
~åà◊√§ HõiyáÈ`å~Ú. |$Ç¨Ïf Ñ¨„`« HõëêÜ«∂xH˜ ÃãO· ^è=Œ Å=}O,
Hõ~H° Í¯Ü«∞ K«∂~°O‚ HõeÑ≤ fã¨∞H˘O>Ë ^ŒQ∞Æ æ `«yáæ È`«∞Ok.
QÆiHõ =¸„`«OÖ’ =∞O@x, |Ç≤Ï+¨µÅì ∞ ã¨„Hõ=∞OQÍ ~å=_®xH˜ K«~‡°
"åº^è∞Œ Å∞ ~å‰õΩO_® HÍáê_Õ B+¨ÔŒè nxÖ’ LOk.
ã¨`∂« ~Î ° Ñ¨„`«O (L"≥∞‡`«)Î L"≥∞‡`«Î "Õ~∞° #∞ #∂i P ÖËÑ<¨ åxfl "≥Ú\˜=∞ÅÃÑ·
~å¿ãÎ "≥Ú\˜=∞Å∞ `«yáæ È`å~Ú.
ˆ~QÆ∞ P‰õΩÅ∞ HõëêÜ«∂xfl QÆOl`À HõeÑ≤ fã¨∞H˘O>Ë ã¨∂÷ÅHÍÜ«∞O
`«yáæ È`«∞Ok. `≥Å|¡ @ì áÈ"åÅO>Ë ~ˆ QÆ∞ÑÖ_»¡ K«∂~å‚xfl JÅ¡O`À HõeÑ≤
fã¨∞HÀ"åe.
L`«~Î̂ }˜ |∂_ç^#Œ ∞ P=#∂<≥`À HõeÑ≤ ÖËÑ#¨ O KÕ¿ãÎ Ñ¶O¨ QÆãπ W<£ÃÑH¶ <∆õ £
x~°∂‡eOK« |_»∞`«∞Ok. L`«~ˆÎ }˜ P‰õΩÅ∞ =∞iyOz# HõëêÜ«∂xfl F
zxfl HõÑC¨ „`åy`Õ x„^ŒÖqË ∞ LO_»^∞Œ .
`«∞Åã‘ Ñ¨„`« ~°™êxH˜ `Õ<≥ HõeÑ≤ fã¨∞H˘O>Ë ^ŒQ∞Æ æ `«yáæ È`«∞Ok. `«∞Åã≤
~°ãÖ { q∞iÜ«∂Å K«∂~°‚O z\˜ÔH_»∞ HõeÑ≤ fã¨∞‰õΩO>Ë [fi~°O
`«yáæ È`«∞Ok. `«∞Åã≤ { #Å¡ `Õ=∞ Ñ¨Ù@ìÅ =Ú^Œ#Ì ∞ ÖËÑ#¨ OQÍ "å_ç`Õ
Z@∞=O\˜ "≥ÚO_ç „=}"≥∞<ÿ å =∂xáÈ`«∞Ok.
=∂q∞_ç Éˇ~_° ∞» #∞ ^ŒOz { áêÅ∞ { ÑÖK«^•~°Ö’ ~Ô O_»∞ "å~åÅ∞
fã¨∞H˘O>Ë QÆ<iÕ Ü«∂ "åºkè `«yáæ È`«∞Ok. =∂q∞_ç r_ç { Hõ~H° Í¯Ü«∞
ÃÑK«∞ÛÅ#∞ áêÅ`À HõeÑ≤ #∂i =∂_»∞‰õΩ ÖËÑ#¨ OQÍ ~å¿ãÎ K«∞O„_»∞
`«y,æ "≥O„@∞HõÅ∞ P~ÀQÆºOQÍ ÃÑ~°∞QÆ∞`å~Ú.
KÕ^∞Œ á⁄@¡ P‰õΩ~°™êxfl "≥O„@∞HõÅ∞ T_ç# KÀ@ ~°∞^Œ∞`Ì ∞« O>Ë 5-6
~ÀAÖ’¡<Õ =∞Oz Ñ¶e¨ `«O HõxÑ≤ã∞¨ OÎ k.
186
ÉÁáêÊ~Ú Ñ¨Ù=ÙfiÅ ~°™êxfl =∂_»∞ÃÑ#· ~åã¨∞H˘O>Ë A@∞ì ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok
("≥^· ∞Œ ºx Ñ¨~º° "ÕH}
∆õ Ö’).
=∞O^•~° Ñ¨Ù=ÙfiÅ`À A@∞ì T_ç# ÉèÏQÍxfl "Õ_ç Ñ¨Ù@∞ìÖÏQÍ ÉÏQÍ
~°∞^•Ìe. `«~åfi`« QÆ∞~°∞qO^Œ yO[Å á⁄_çx, #Å¡r_ç yO[Å á⁄_çx,
<ÕÅ=ÚÅH± ÑÖ_»¡ ~°™êxfl HõeÑ≤ =∞iú¿ãÎ "≥ÚO_ç ¿Ñ#∞ H˘~°∞‰õΩ_»∞ ã¨=∞ã¨ºÖ’¡
‰õÄ_® QÆ∞}O HõxÑ≤ã∞¨ OÎ k.
K«∞O„_»∞ =Å¡ A@∞ì T_»∞`«∞#flÑ¨C_»∞ =∂q∞_ç >ˇOHõÖ’x r_çx,
Hõ~°HÍ¯Ü«∞Å XÅ∞Ñ¨Ùx ã¨=∞áêà◊§Ö’¡ fã¨∞H˘x áêÅ`À ã¨Ç¨ #∂i
„Ñ¨Ü≥∂yOKåe.
áê^•Å∞ "åã¨# =ã¨∞OÎ >Ë HÍ@<£ QÆ∞_»#¤ ∞ ã≤Êi\òÖ’ =ÚOz áê^•Å#∞
`«∞_çz QÍe `«yÖË@∞¡ P~°É@ ˇ ∞ìHÀ"åe.
á⁄_» Ñ¨„u P‰õΩÅ∞ 8 { "Õyã¨ K≥@∞ì KÕ= 4 ÉèÏQÍÅ∞ { <Õ~ˆ _»∞ yO[Å∞
4 { =∂ˆ~_®‰õΩÅ∞ 6 ÉèÏQÍÅ∞, "Õáê‰õΩÅ∞ 2 ÉèÏQÍÅ∞ `å*ÏQÍ `≥zÛ
ZO_»É\ˇ ì˜ XH˘¯Hõ¯ ^•xfl ^ŒOz, K«∂~°O‚ KÕã,≤ JxflO\˜h HõeÑ≤, uiy
#∂i QÍA ã‘™êÖ’ xÅfi KÕã∞¨ H˘x ~Ô O_»∞ Ñ¨Ó@ÖÏ XHõ ã¨∂Ê<£ J~°QÍ¡ã∞¨
=∞Oz hà◊§#∞ HõeÑ≤ „`åy`Õ _»Ü∂« Éˇ\ ã© π xÜ«∞O„`«}Ö’H˜ =ã¨∞OÎ k.
ÃãO· ^è=Œ Å=}Ïxfl "å_ç`Õ Jxfl q^è•ÖÏ =∞Ozk J=ã¨~åxfl |\˜ì
~ÀA‰õΩ 3-6 b@~°¡ h~°∞ „`åQÍe. q∞`« PÇ¨~°O fã¨∞HÀ"åe.
P= #∂<≥#∞ Ñ¨Å∞K«QÍ K«~å‡xH˜ ~åã¨∞H˘O>Ë ^•x Ñ¶∂¨ @∞‰õΩ ^À=∞Å∞
^ŒQÆæ~°‰õΩ ~å=Ù. H˘|ƒi#∂<≥Ö’ "ÕÑ¨ #∂<≥#∞ KÕiÛ ÃÑ·Ñ¨Ó`« HÀãÖ
"å_ç<å Ü«¸HõeÑ¨ãì π P~ÚÖò, Z=∞<£Kå=∞, ã≤\’ì<Ö≥ Ï¡ QÆ_¤ç #∂<≥ K«~å‡xH˜
~åã¨∞H˘O>Ë ^À=∞Å∞ ^ŒiKÕ~=° Ù.
„Ñü~ÀE L^ŒÜ«∞O Ñ≤\ ˜ÔH_»∞ `≥Å¡ #∞=ÙfiÅ∞ uO>Ë HÍºe¬Ü«∞O,
"≥∞wfl+≤Ü∞« O ã¨=∞$kúQÍ ÅaèOz A@∞ì ~åÅ^Œ∞.
XHõ >Ë|∞Å∞ ã¨∂Ê<£ HõÅ|O^Œ QÆ∞A˚#∞ z\˜HÔ _»∞ rÅHõ„~° á⁄_ç`À HõeÑ≤
~ÀAH˜ ~Ô O_»∞™ê~°∞¡ K˘Ñ¨C# HõhãÖ =¸_»∞ <≥ÅÅ∞ fã¨∞‰õΩO>Ë â◊s~°OÖ’
Ñ≤ÒÎ« ã¨=∞ ã≤u÷ Ö’H˜ =zÛ, "Õ_ç `«yæ A@∞ì ~åÅ@O PQÆ∞`«∞Ok.
PÇ¨~°OÖ’ ¢_≥· „Ñ¶¨Ó\òû, áêÅ∞, ÃÑ~°∞QÆ∞, Ñ¨hfl~°∞, H˘|ƒi, HÍºÉËr,
Ü«∂Ñ≤Å∞û =O\˜q LO_ÕÖÏ K«∂ã¨∞HÀ"åe.
187
he Éè$í OQÍk `≥Å· O, „ÉèÏ+¨‡`≥Å· O, Éè$í OQÆ~å[ `≥Å· O, [áê‰õΩ ã¨∞=∂k
`≥Å· O =O\˜ #∂<≥Å∞ `«Å‰õΩ Ñ¨\ Oì˜ Kåe. QÆ∞O@QÆiHõ P‰õΩ { „uÑ¶Ö¨ ÏÅ∞
{ jHÍÜ«∞ { ‰õΩO‰õΩà◊√§ { Hõ~∂° ~˚ åÅ∞ { XO\˜ =∞O^•~°O =O\˜
B+¨^•è Å#∞ "≥∞`«QÎ Í =∞iúOz ÖËÑ#¨ O KÕÜ∂« e.
Éè∞í [OQÍã¨#O =O\˜ Ü≥∂QÍã¨<åÅ∞ KÕ¿ãÎ `«Å‰õΩ ~°HÎõ „Ñ¨ã~¨ } ° ÃÑiy
A@∞ì ‰õΩ^Œ∞à◊√§ |ÅÑ¨_`» å~Ú. t~À^è•~°, t~À<˘Ñ≤Ê, t~À ÉèOí QÆ#O
=O\˜ zH˜`û« „Ñ¨„H˜Ü∞« Å∞ LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ `» å~Ú.
q∞iÜ«∂Å#∞ "≥∞`«QÎ Í #∂i A@∞ì ~åe# KÀ@ ~°∞kÌ`Õ x„^•=ã≤u÷ Ö’H˜
"≥o§# "≥O„@∞HõÅ ‰õΩ^Œ∞à◊√§ uiy „¿Ñˆ~Ñ≤`«"≥∞ÿ K≥·`«#º=O`«OQÍ
=∂~°∞`å~Ú.
Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù#∞ { =∂#∞ Ñ¨ã∞¨ Ñ¨ÙÅ#∞ "≥∞`«QÎ Í á⁄_ç KÕã,≤ "≥#fl`À ã¨Ç¨
=∞iúOz #∂i `«Å‰õΩ Ñ¨\Oì˜ z QÆO@ `«~åfi`« `«Å™êfl#O KÕ¿ãÎ "≥O„@∞HõÅ∞
pÅ@O `«Q∞Æ `æ ∞« Ok.
q∞#∞=ÚÅ∞ XHõ H˜Ö’ { Lã≤iHõ =~°∞QÆ∞ J~° H˜Ö’ { ã‘HÍÜ«∞ áê=Ù
H˜Ö’ { "≥∞O`«∞Å∞ áê=Ù H˜Ö’ fã¨∞H˘x q_çq_çQÍ #∂i HõeÑ≤ xÅfi
KÕã∞¨ HÀ"åe. nxfl 2 >Ë|∞Öò ã¨∂Ê#¡ "≥∂`å^Œ∞Ö’ fã¨∞‰õΩx J~° QÍ¡ã∞¨
hà◊§#∞ HõeÑ≤ áê=ÙQÆO@ <å#Éˇ\ ì̃ `«Å‰õΩ ÃÇÏ~Ú~ü áêºH± "Õã∞¨ ‰õΩx
J~°QOÆ @ `«~åfi`« `«Å™êfl#O KÕÜ∂« e.
F HõÑ¨C \© „`åy`Õ "≥O@<Õ U^À `≥eÜ«∞x L`åûÇ¨ÏO XO\’¡H˜
„Ñ¨"Õtã¨∞ÎOk. `ÕÜ«∂‰õΩÖ’ ÔHÑ¶≤<£, \ÏxH±`Àáê@∞QÍ `≥·ÅO ‰õÄ_®
LO@∞Ok. `ÕÜ∂« ‰õΩÖ’ LO_Õ ZÃãûx¬Ü∞« Öò P~ÚÖò HÍ~°}O. nä<£ J<Õ
Ñ¨^•~°O÷ ‰õÄ_® LOk.
\© x ZÑ¨C_»∞ „`åy<å Ñ≤OQÍ}© ÖË^• =∞\ì̃ áê„`«Ö’<À „`åQÍe.
(Ö’Ç¨Ï Ñ¨^•~åúÖ’¡ \© „`åy`Õ \ÏxH± Ñ¨x KÕã∞¨ OÎ k. W=hfl q+¨Ñ^¨ •~åúÅ∞).
\© x Ô~O_»∞ xq∞ëêÅ‰õΩ q∞Oz `ÕÜ«∂‰õΩ#∞ "Õ_ç KÕÜ«∞~å^Œ∞. \©
¢™êìOQ∑QÍ HÍÜ«∂Å#∞H˘O>Ë WOHÀ ã¨∂Ê#∞ ÖË^• J~° ã¨∂Ê#∞ \© á⁄_ç
HõÅ∞Ñ¨ÙHÀ"åe `«ÑÊ¨ Z‰õΩ¯= ¿ãÑ¨Ù =∞iyOK«~å^Œ∞. ~Ô O_»∞ xq∞ëêÅ
HõO>Ë Z‰õΩ¯= =∞iyOK«~å^Œ∞.
188
Jã¨Ö#·ˇ \© JO>Ë ZO_ç# `ÕÜ∂« ‰õΩ#∞ "å_ç h\˜Ö’ "Õã,≤ „`åQÆ_O»
=∞Ozk. Ñ‘Å∞ J<Õk ~°∞zHÀãÖ HõÅ∞Ñ¨Ù`å~°∞. H˘O^Œ~∞° ÉÏ¡H± \©<Õ
W+¨ìÑ¨_»`å~°∞.
~ÀA‰õΩ 2-3 HõÑC¨ Å∞ \© „`åy`Õ â◊s~°OÖ’ "≥∞ÉÏeH± K«~º° 300
HÍºÅsÅ∞ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. \© Ü«∂O\© PH˜û_≥O\ò HÍ=_»O=Å¡ ~°HOÎõ Ö’x
„Ñ¶‘ ~å_çHÖõ òû#∞ `˘Åy™êÎ~Ú.
\© =Å¡ =∞Oz [~°QÍÅO>Ë ~ÀA‰õΩ 2-4 HõÑC¨ Å \© „`åQÍe HÍx,
`ÕÜ∂« ‰õΩ#∞ =∂„`«O 2 xIIÅ‰õΩ q∞Oz =∞iyOK«~å^Œ∞. Wk XO\’¡x
h\˜x ‰õÄ_® `˘Åyã¨∞OÎ k.
\© x áê¡ãHì≤ ± HõÑC¨ Ö’¡, áêeã≤sì ãπ HõÑC¨ Ö’¡ „`åQÆ‰Äõ _»^∞Œ . \© `«Ü∂« sÖ’
‰õÄ_® Ñ≤OQÍ}© áê„`« LÑ¨Ü∂≥ y¿ãÎ =∞Ozk.
\© Ö’ ~°H~õ H° ÍÅ k#∞ã¨∞Å∞ "Õã≤ =∞™êÖÏ \©, ~Àãπ \©, Ñ¨Ùn<å \©,
lO[~ü \©, WÖÏp \©, HÍbq∞iÛ \©, KåH±Ö\ˇ ò \©, Öˇ=∞<£ \©, PÔ~O*ò
\©, `«∞Åã≤ \©, Ñ≤ÑÊ¨ ~ü"∞≥ O\ò \©, ÉÏ¡H± \©, ~Ô _£ \© WÖÏ Z<Àfl q^è•Å
\©Å∞<åfl~Ú. "åi "åi JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ L#fl =ã¨∞=Î ÙÅ#∞ LÑ¨Ü∂≥ yOz
\© "å_»HOõ [~°∞QÆ∞`«∞O@∞Ok.
`«∞Åã≤ ~°ãO¨ 10-15 q∞.b. z\˜HÔ _»∞ q∞iÜ«∂Å á⁄_ç HõeÑ≤ "å_ç#
L|ƒã¨=Ú HÀiO`« ^ŒQ∞Æ æ `«Q∞Æ `æ ∞« Ok.
`«∞Åã≤ "≥ÚHõ¯Å#∞ Z‰õΩ¯=QÍ ÃÑOK«_O» =Å# "å`å=~°} HÍÅ∞ëêºxfl
`˘Åyã¨∞ÎOk.
HõÅ|O^Œ QÆ∞A˚ =∞iÜ«Ú "≥∞Ou á⁄_ç ã¨=∞ÉèÏQÍÅ∞QÍ HõeÑ≤ `«Å‰õΩ
Ñ¨\¿ì˜ ãÎ 15 xIIÅ `«~åfi`« ™êfl#O KÕ¿ãÎ K«∞O„_»∞ A@∞ì ~åÅ_»O `«Q∞Æ `æ ∞« Ok.
=∂q∞_ç P‰õΩÅ#∞ #∂<≥ ~åã≤ XHõ QÆ∞_»Ö¤ ’ Hõ\ ì˜ HÍÑ¨_O» KÕÜ∞« @O
=Å# "åÑ¨ÙÅ∞ `«Q∞Æ #æ ∞.
~åq P‰õΩÅ HõëêÜ«∂xfl fã¨∞H˘O@∂ ^•x`À ÃÑÃ· Ñ#· Hõ_∞» QÆ∞`«∂ =zÛ#
Jxfl q^è=Œ ÚÖˇ#· K«~‡° "åº^è∞Œ Å∞ <≥=∞‡k™êÎ~Ú.
„áê`«óHÍÅ =∞O^Œ∞ x„^Œ ÖËz# "≥O@<Õ =∞Oz hà◊√§ „`åˆQ"åiH˜ ~å„u
Ñ¨_∞» ‰õΩ<Õ =ÚO^Œ∞ "Õ~ÚOz# Hõ~H° Í¯Ü«∞ á⁄_ç z\˜HÔ _»∞ u<Õ"åiH˜,
189
~å„u Éè’[#O`Àáê@∞ fã¨∞‰õΩ<Õ"åiH˜ ™ê^è•~°}OQÍ "åº^èŒ∞Å∞
~å<Õ~å=Ù.
^•x=∞‡HÍÜ«∞ ÃÑ· á⁄@∞ì 50 „QÍII fã¨∞H˘x <åÅ∞QÆ∞ ~Ô @∞¡ hà◊§Ö’¡
ÉÏQÍ HÍz =_»Q\Æ ,ì˜ ÑÖK«^•~°Ö’HÍh, P=Ú^ŒO`ÀQÍh fã¨∞H˘O>Ë
#∞eÑ¨Ù~°∞QÆ∞Å∞ áÈ`å~Ú.
^˘O_»HÍÜ«∞, HÍHõ~H° ÍÜ«∞, "≥∞Ou‰õÄ~°, =ÚÅHÍ¯_», ^Àã¨HÍÜ«∞ Z‰õΩ¯=
u<åe. +¨µQÆ~∞° "åºkè L#fl"åiH˜ #~åÅ â◊HÎ˜ `«Q‰æÆ Ωõ O_® HÍáê_»∞`«∞Ok.
^ŒOÑ¨Ù_»∞ aÜ«∞ºO J#flO uO>Ë P~ÀQÆºHõ~O° .
~å„u Ñ¨_∞» ‰õΩ<Õ =ÚO^Œ∞ ~Ô O_»∞ Y~°∂~˚ O° yO[Å∞ "Õã,≤ ~Ô O_»∞ JOr~°
=ÚHõ¯Å∞ HõeÑ≤ hà◊§Ö’¡ <å#Éˇ\ ì˜ L^ŒÜ∞« O Ñ¨~Q° _Æ ∞» Ñ¨Ù# u#O_ç. Ñ¶e¨ `«O
LO@∞Ok.
"≥#fl fã≤# =∞l˚Q,Æ L_çHO˜ z# „H˘=Ùfi Ñ¨^•~å÷Å∞ u#_»O =∞Ozk.
JÑ¨C_Õ fã≤# c„@∂\ò ~°ãO¨ { HÍºÔ~@∞ì ~°ãO¨ { H©~^° Àã¨ ~°ãO¨ 100
„QÍII K˘Ñ¨C# HõÅ∞Ñ¨ÙH˘x „`åy`Õ ~åà◊√§ HõiyáÈ`å~Ú.
„Ñü~ÀE ÉÁáêÊ~Ú ÑÖ_»∞#∞ ã¨ÖÏ_£QÍ ™êÜ«∞O„`«O Ñ¨Ó@ uO>Ë
=∞Ozk.
„á⁄^Œ∞uÌ ~°∞QÆ∞_»∞ Ñ¨ÓÅ yO[Å ~°ãO¨ hà◊§Ö’¡ HõeÑ≤ fã¨∞H˘O>Ë ~åà◊√§
Hõiy =KÕÛ™êÎ~Ú.
e=~ü P~ÀQÆºO HÀãÖ
=∞#O fã¨∞‰õΩ<Õ PÇ¨~åxfl |\˜ì e=~ü P~ÀQÆºO ÉÏQÆ∞O@∞Ok. e=~üx
=∞#O HÍáê_»∞HÀQÆe`æ ,Õ Jk =∞#efl HÍáê_»∞`«∞O^Œx "≥^· ∞Œ ºÅ∞ JO\Ï~°∞.
[|∞ƒÅ∞ ~å‰õΩO_® e=~ü ÉÏQÍ LO_®ÅO>Ë ã¨fiK«Û"ù ∞≥ #ÿ QÍe, =∞Ozh~°∞,
áÈ+¨HÍÇ¨~°O J=ã¨~O° .
=∞x+≤ â◊s~°OÖ’ Ju H©ÅHõ"∞≥ #ÿ k ~°HOÎõ . ^•x „áÈÃãã≤OQ∑ e=~üÖ’<Õ
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. ~°ã^¨ •è `«∞=Ù (áê¡™ê‡) ~°HOÎõ QÍ (~°H^Îõ •è `«∞) =∂~°_O» e=~ü
=Å¡<Õ [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
e=~ü ÉÏQÆ∞O_»\ÏxH˜ "≥Ú^Œ@ PÇ¨~°OÃÑ· „â◊^úŒ fã¨∞HÀ"åe. ^è•<åºÅ∞,
‰õÄ~°QÍÜ«∞Å∞, Ñ¶Ö¨ ÏÅ∞ u<åe. ã¨fiK«Û"ù ∞≥ #ÿ QÍex Ñ‘ÅÛQÆÅQÍe.
190
XHÀ¯™êi e=~ü ã¨=∞ã¨º ~å=K«∞Û. QÍÖò ™Èì#∞û U~°Ê_ç K≥Ö· ò _»HÖì± ’
J=~À^èOŒ ~å=_»O e=~ü Z<£ÖÏ~ü"˚ ∞≥ O@∞ HÍ"≥∞~°∞¡ ~å=_»O ãÖÉè=í O.
JÖÏO\˜ Ñïã≤u÷ Ö’ =∞O^Œ∞Å`Àáê@∞QÍ ~Ày `«# uO_ç q+¨Ü∞« OÖ’
qkèQÍ áê\ÕKåe. JÖÏ áê\˜¿ãÎ<Õ =∞m§ e=~ü Ü«∞^è•qkèQÍ
‰õÄ~°QÍÜ«∞Å ã¨∂Ñ¨Ù `«Ü∂« ~°∞KÕã∞¨ HÀ=_»O ^•xH˜ H˘kÌQÍ „^•Hõ∆ ÖË^•
^•x=∞‡ yO[Å∞ HõeÑ≤ uO>Ë WOHÍ ÉÏQÍ LO@∞Ok.
QÆOl J#flO U Ñ¨KÛ« _ç`À<À #OK«∞H˘x uO>Ë =∞Ozk.
~ÀyH˜ W=fi=Åã≤# PÇ¨~åxfl â◊√â◊$`« ãÖÇ≤Ï`«Ö’ WÖÏ K≥áêÊ~°∞. U_®k
áê`« aÜ«∞ºO, `å*Ï Ñ¶Ö¨ ÏÅ∞, ÑÖ_ç# Ñ¶Ö¨ ÏÅ∞, `å*Ï ‰õÄ~°QÍÜ«∞Å∞
Z„~° aÜ«∞ºO, QÀ^è∞Œ =∞Å∞, P=ÙáêÅ∞, P=Ù <≥~Úº, ÃãO· ^è=Œ Å=}O
"å_»HOõ =∞Ozk.
e=~ü [|∞ƒÅ x"å~°}‰õΩ PÑ≤Öòû, Lã≤i, „^•Hõ,∆ =∂q∞_ç, Ñ¨zÛ ÉÁáêÊ~Ú
"å_»=K«∞Û#∞.
HÍºÔ~@∞ì, HÍºÉËr, c~°, á⁄@¡HÍÜ«∞, "≥∞Ou‰õÄ~°, H˘uÎg∞~° "≥Ú^ŒÅQÆ∞
P‰õΩ ‰õÄ~°Å∞ "å_®e.
`ÕeHÔ #· PÇ¨~°O, r~°O‚ HÍQÆÅ PÇ¨~åxfl =∂„`«"∞Õ fã¨∞HÀ"åe.
y dfgh y
191

చిన్నమ్మ చిట్కాలు రేడియో చిన్నమ్మ

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

చిన్నమ్మ చిట్కాలు రేడియో చిన్నమ్మ

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅❅

You might also like