Professional Documents
Culture Documents
Pars I. Exercitia Latina I - (2005)
Pars I. Exercitia Latina I - (2005)
0rberg
LING VA
LATINA
PERSE ILLVSTRATA
ParsI
FAMILIA ROMANA
EXERCITIA LATINA
1
Hans 0rberg
CJfocus Publishing
R. Pullins Co.
Newburyport, MA
LINGVALATINA
PERSE ILLVSTRATA
Pars 1:
Familia Romana (978-1-58510-201-3); hard cover (978-1-58510-238-5)
Latine Disco: Student's Manual (978-1-58510-050-7)
Grammatica Latina (978-1-58510-223-5)
Exercitia Latina I (978-1-58510-212-9)
Latin-English Vocabulary (978-1-5851 0-049-1)
Lingva Latina: Familia Romana CD-ROM for PC (87-90696-08-5)
Exercitia Latina I CD-ROM for PC (978-87 -90696-1 0-8)
Pars Il:
Roma Aeterna (978-1-58510-233-4); hardcover (978-1-58510-314-0)
Exercitia Latina II (978-1-58510-067-5)
Indices (87-997016-9-3)
Instmctions for Part II (978-1-58510-055-2)
Latin-English Vocabulary (978-1-58510-052-1)
Lingva Latina: Roma Aeterna CD-ROM For PC (87-90696-09-3)
Exercitia Latina II CD-ROM for PC (978-87-90696-12-2)
Ancillaries:
CD-ROM for Mac, contains Familia Romana, Roma Aeterna, Exercitia Latina I & Il (978-87-90696-13-9)
Caesaris: Commentarii De Bello Gallico (87-90696-06-9)
Colloqvia Personarvm (978-1-5851 0-156-6)
Menaechmi ex Plavti Comoedia (1-58510-051-X)
P. Vergilii Maronis: Aeneis, Libros I et IV (978-87-90696-17-7)
Petronivs: Cena Trimalchionis (87-90696-04-2)
Plavtus: Amphitryo (87-997016-7-7)
Sallustius & Cicero: Catilina (87 -90696-11-5)
Sermones Romani ( 97-90696-07-7)
For College Students:
Ling va Latina: A College Companion (978-1-58510-191-7)
For fmther information on the complete series and new tilles, visit www.pullins.com.
Distributed by Focus Publishing 1 R Pullins Company, PO Box 369, Newburyport, MA 01950 (www.
pullins.com) with permission of Domus Latina. All rights reserved. No part of this publication may be
produced, stored in a retrieval system, produced on stage or otherwise performed, transmitted by any
means, electronic, mechanical, by photocopying, recording, or by any other media or means without prior
written permission of the publisher.
15 14 13 12 Il 10 9 8 7 6
0310BB
INDEX LECTIONVM
Cap. I Cap. X
Lëctiô I: ex. 1-3 1 Lëctiô I: ex. 1-3 30
Lëctiô II: ex. 4-7 1 Lëctiô II: ex. 4-7 31
Lëctiô III: ex. 8-10 2 Lëctiô III: ex. 8-10 32
Lëctiô grammatica: ex. 11 3 Lëctiô grammatica: ex. 11 33
Cap. II Cap. XI
Lëctiô I: ex. 1-4 4 Lëctiô I: ex. 1-4 34
Lëctiô II: ex. 5-9 4 Lëctiô II: ex. 5-7 35
Lëctiô III: ex. 10-11 6 Lëctiô III: ex. 8-11 36
Lëctiô grammatica: ex. 12-13 6 Lëctiô grammatica: ex. 12-13 37
Cap. III Cap. XII
Lëctiô I: ex. 1-2 7 Lëctiô I: ex. 1-4 38
Lëctiô Il: ex. 3-5 7 Lëctiô II: ex. 5-12 39
Lëctiô III: ex. 6-9 8 Lëctiô III: ex. 13-16 41
Lëctiô grammatica: ex. 10 9 Lëctiô grammatica: ex. 17-20 43
Cap. IV Cap. XIII
Lëctiô I: ex. 1-4 10 Lëctiô I: ex. 1-4 44
Lëctiô II: ex. 5-9 11 Lëctiô II: ex. 5-8 46
Lëctiô grammatica: ex. 10-11 12 Lëctiô III: ex. 9-11 47
Lëctiô grammatica: ex. 12 48
Cap. V
Lëctiô I: ex. 1-5 13 Cap. XIV
Lëctiô II: ex. 6-8 14 Lëctiô I: ex. 1-3 48
Lëctiô grammatica: ex. 9-11 15 Lëctiô Il: ex. 4-6 49
Lëctiô III: ex. 7-10 50
Cap. VI
Lëctiô grammatica: ex. 11 52
Lëctiô I: ex. 1-5 16
Lëctiô II: ex. 6-11 18 Cap. XV
Lëctiô grammatica: ex. 12 19 Lëctiô I: ex. 1-3 52
Lëctiô II: ex. 4-6 53
Cap. VII
Lëctiô III: ex. 7-9 54
Lëctiô I: ex. 1-3 19
Lëctiô grammatica: ex. 10 55
Lëctiô II: ex. 4-6 20
Lëctiô III: ex. 7-10 21 Cap. XVI
Lëctiô grammatica: ex. 11 22 Lëctiô I: ex. 1-3 56
Lëctiô II: ex. 4-7 57
Cap. VIII
Lëctiô III: ex. 8-11 58
Lëctiô I: ex. 1-4 22
Lëctiô grammatica: ex. 12 59
Lëctiô Il: ex. 5-7 23
Lëctiô III: ex. 8-11 24 Càp. XVII
Lëctiô grammatica: ex. 12-15 25 Lëctiô 1: ex. 1-3 59
Lëctiô Il: ex. 4-7 60
Cap. IX
Lëctiô III: ex. 8-11 62
Lëctiô I: ex. 1-5 27
Lëctiô grammatica: ex. 12 63
Lëctiô Il: ex. 6-8 28
Lëctiô grammatica: ex. 9-11 29
Cap. XVIII Cap. XXVII
Lëctiô 1: ex. 1-5 64 Lëctiô 1: ex. 1-3 100
Lëctiô II: ex. 6-11 65 Lëctiô Il: ex. 4-6 101
Lëctiô III: ex. 12-14 67 Lëctiô III: ex. 7-10 102
Lëctiô grammatica: ex. 15-16 68 Lëctiô grammatica: ex. 11-12 103
Cap. XIX Cap. XXVIII
Lëctiô 1: ex. 1-4 68 Lëctiô 1: ex. 1-3 104
Lëctiô II: ex. 5-7 69 Lëctiô II: ex. 4-6 106
Lëctiô III: ex. 8-11 70 Lëctiô III: ex. 7-10 107
Lëctiô grammatica: ex. 12 72 Lëctiô grammatica: ex. 11-12 108
Cap. XX Cap. XXIX
Lëctiô 1: ex. 1-4 73 Lëctiô I: ex. 1-3 109
Lëctiô II: ex. 5-7 74 Lëctiô Il: ex. 4-6 110
Lëctiô III: ex. 8-10 75 Lëctiô III: ex. 7-10 111
Lëctiô grammatica: ex. 11 76 Lëctiô grammatica: ex. 11 113
Cap. XXI Cap. XXX
Lëctiô 1: ex. 1-4 76 Lëctiô I: ex. 1-3 113
Lëctiô II: ex. 5-8 78 Lëctiô Il: ex. 4-7 114
Lëctiô III: ex. 9-12 79 Lëctiô III: ex. 8-11 115
Lëctiô grammatica: ex. 13-14 81 Lëctiô grammatica: ex. 12-13 116
Cap. XXII Cap. XXXI
Lëctiô 1: ex. 1-4 82 Lëctiô 1: ex. 1-3 117
Lëctiô II: ex. 5-7 83 Lëctiô Il: ex. 4-6 118
Lëctiô grammatica: ex. 8-10 84 Lëctiô III: ex. 7-10 119
Lëctiô grammatica: ex. 11-12 120
Cap. XXIII
Lëctiô 1: ex. 1-3 85 Cap. XXXII
Lëctiô II: ex. 4-6 86 Lëctiô 1: ex. 1-2 121
Lëctiô III: ex. 7-11 87 Lëctiô II: ex. 3-6 121
Lëctiô grammatica: ex. 12-13 88 Lëctiô III: ex. 7-11 123
Lëctiô grammatica: ex. 12-13 124
Cap. XXIV
Lëctiô 1: ex. 1-4 89 Cap. XXXIII
Lëctiô II: ex. 5-8 90 Lëctiô I: ex. 1-3 125
Lëctiô grammatica: ex. 9-10 92 Lëctiô II: ex. 4-6 126
Lëctiô III: ex. 7-11 127
Cap. XXV
Lëctiô grammatica: ex. 12-14 129
Lëctiô I: ex. 1-2 93
Lëctiô Il: ex. 3-5 93 Cap. XXXIV
Lëctiô III: ex. 6-9 94 Lëctiô 1: ex. 1-3 130
Lëctiô grammatica: ex. 10-11 95 Lëctiô Il: ex. 4-6 131
Cap. XXVI Lëctiô III: ex. 7-9 132
Lëctiô grammatica: ex. 10-11 133
Lëctiô 1: ex. 1-3 96
Lëctiô Il: ex. 4-6 97 Cap. XXXV
Lëctiô III: ex. 7-9 98 Lëctiô 1: ex. 1 134
Lëctiô grammatica: ex. 10-11 99 Lëctiô Il: ex. 2 134
Lëctiô grammatica: ex. 3 135
Page 129 is missing (Chapter 33, exercices 11,12,13)
NOTAE
abl. ablâtivus
ace. accüsàtivus
âct. âctivum
adi. adiectïvum
adv. adverbium
cët. cëteri -ae -a
cornp. comparâtlvus
coni. coniünctivus
dat. dativus
dëcl. dëclinâtio
dëp. dëponens
ex. exercitium
f., fern. fëmininum
fut. futùrum
gen. genetïvus
imp. imperatlvus
imperf. imperfectum
ind. indicàtïvus
inf. ïnfinitivus
m., masc. masculïnum
n., neutr. neutrum
nom. nominâtivus
p. pagina
part. participium
pas s. passïvum
perf. perfectum
pers. persona
plür., pl. plürâlis
plüsquamperf. plüsquamperfectum
pos. positivus
praes. praesëns
sing., sg. singulâris
sup. superlativus
voc. vocâtivus
[1, 2, 3, 4] coniugâtio 1, n, III, IV
1, 2, 3 persona 1, II, m
thema praesentis
thema perfectï
thema supïnï
1 finis the matis
1 sïve
< factum ex
EXERCITIA 1-4 CAP.I
EXERCITIA LATINA
Exercitium 3 ubi
1. Ubi est Roma? ... ubi? in ...
2. Ubi est Italia? ... nôn est
3. Estne Graecia in Eurôpa? ...
4. Ubi est Aegyptus? ...
5. Estne Hispania in Euro pa? ...
6. Estne Syria in Eurôpâ? ...
7. Ubi est Syria? ...
8. Est ne Gallia in Asiâ? ...
9. Ubi est Gallia? ...
10. Estne Germania in Eurôpâ? ...
Lëctio secunda (versüs 22-61) Lëctio II
Exercitium 4
1. Corsica ïnsul _ _ est. Corsica et Sardinia ïnsul _ _ sunt. -us -ï
2. Rhënus fluvi _ _ est. Rhënus et Danuvius fluvi _ _ sunt. -a -ae
3. Brundisium oppid _ _ est. Brundisium et Tüsculum oppid _ _ sunt. -um -a
4. Sicilia ïnsula magn __ est. fluvius fluvii
5. Nïlus est fluvius magn __ . magnus magni
6. Brundisium oppidum magn _ _ est. ïnsul,i! ïnsul~
7. Tüsculum non oppid _ _ magn _ _ , sed oppid __ parv _ _ est. magn~ magnae
8. Melita non est ïnsul _ _ magn _ _ , sed ïnsul _ _ parv _ _ . oppidum oppid_g
9. Tiberis nôn fluvi __ magn _ _ , sed fluvi __ parv __ est. magnYm magn~
1
CAP. I EXERCITIA 5-8
Exercitium 5
fluvius est 1. Sicilia insula est. Sicilia et Sardinia sunt.
t1uviï sunt 2. Rhenus fluvius est. Rhenus et Danuvius - - - - - -
insula est 3. Tü.sculum oppidum est. Tü.sculum et Brundisium - - - - - -
Insulae sunt 4. Cm·sica et Sardinia insulae sunt. Sicilia quoque ______ est.
oppidum est 5. Nllus et Tiberis fluvil sunt. Danuvius quoque _ _ _ _ __
oppida sunt 6. Sparta et Delphi oppida sunt. Brundisium quoque - - - - - -
Exercitium 6
Graecus 1. Tü.sculum non oppidum Graecum, sed oppidum ______ est.
imperium 2. Sparta est oppidum - - - - - -
multi 3. Nllus oppidum est? Nllus non est oppidum.
num 4. est Nilus? Nilus fluvius est.
paucï 5. In Arabia non multi, sed fluvil sunt.
prôvincia 6. Quid est Gallia? Gallia est Romana.
quid 7. In imperio Romano non paucae, sed provinciae sunt.
Romanus 8. Magnum est Romanum.
Exercitium 7
est-ne... ? est 1. Estne Aegyptus in Africa? ...
nôn est 2. Estne Hispania in Africa? ...
num... est? non est 3. Ubi est Hispania? ...
4. Num Arabia in Europa est? ...
5. Ubi est Arabia? ...
6. Ubi est Sparta? ...
7. Num Sparta insula est? ...
8. Quid est Sparta? ...
9. Num Euboea oppidum est? ...
10. Quid est Euboea? ...
11. Quid est Tü.sculum? ...
12. Num Tü.sculum oppidum Graecum est? ...
13. Num Nilus fluvius parvus est? ...
14. Estne Creta insula Graeca? ...
15. Suntne Rhodus et Naxus insulae Graecae? ...
16. Suntne multae lnsulae in Graecia? ...
17. Suntne multi fluviï in Arabia? ...
18. Quid est Tiberis? ...
Lectio III Lëctio tertia (versüs 62-83)
duo Exercitium 8
Latinus 1. III _ _ _ _ _ _ Romanus est. r et rr ______ sunt.
littera 2. Non Latïnum est. Non et sed ______ sunt.
mïlle 3. f - - - - - - Graeca est. r et ô - - - - - - su nt.
numerus 4. A et B litterae sunt. c quoque est.
primus 5. In et num Latina sunt. Et quoque est.
sec und us 6. [r] et [n] numerï sunt. [m] quoque est.
sex 7. In vocabulo Latïna sunt [vr]litterae et [m] _ _ __
syllaba syllaba La-, -ti-, -na.
tertius 8. In capitulo primo sunt [M] vocabula.
trës
tl nus
vocabulum
2
EXERCITIA 9-11 CAP.I
Exercitium 9
1. Quid est B? ...
2. Quid est n? ...
3. Quid estfluvius? ...
4. Num c littera Graeca est? ...
5. Num jluvius vocâbulum Graecum est? ...
6. Estne D littera Latina? ...
7. Quid est il? ...
8. Suntne A et B litterae Latïnae? ...
9. Num ret illitterae Latinae sunt? ...
10. Num c littera prima est? ...
11. Num A littera secunda est? ...
12. Estne B littera secunda? ...
Exercitium 10
1. Itali __ in Europâ est.
2. Roma in Itali _ _ est. -a
3. Itali __ et Graeci _ _ in Europ _ _ sunt. in -â
4. Roma non in Graeci _ _ , sed in Itali _est. -um
5. Imperi __ Rômân _ _ magnum est. in -ô
6. In imperi __ Rômân _ _ multae provinciae sunt.
7. Gallia est prôvinci _ _ Romana.
8. In prôvinci _ _ Galliâ sunt multi fluviï.
9. Ubi est vocàbul _ _ Latïnum.
10. In vocabul _ _ ubi sunt trës litterae.
11. Capitul _ _ prïmum: IMPERIVM ROMANVM.
12. In capitul __ prïm __ multa vocàbula sunt.
Exercitium 11
1. Fluvius singulâris est. Fluvif est. singulâris (sing.)
2. lnsulae plürâlis est. Ïnsulf! est. plürâlis (plür.)
3. Oppidum est. Oppidfl----- est. sing. plür.
4. Singularis: fluvius; plürâlis: ------ -us -i
-a -ae
5. Plüralis: insulae; singularis: - - - - - - -um -a
6. Singulâris: oppidum; plürâlis: - - - - - -
7. Plüralis: numeri; singulâris: - - - - - -
8. Singularis: littera; plüralis: - - - - - -
9. Plüralis: vocabula; singulâris: - - - - - -
10. Singulâris: insula magna; plüralis: - - - - - - - - - - - -
11. Plürâlis: oppida magna; singulâris: - - - - - - - - - - - -
12. Singularis: numerus Romanus; plüralis: - - - - - - - - - - - -
13. Plüralis: litterae Graecae; singularis: - - - - - - - - - - - -
14. Singulâris: vocabulum Latïnum; plürâlis: - - - - - - - - - - - -
15. Plürâlis: exempla; singulâris: - - - - - -
3
CAP. II EXERCITIA 1-5
4
EXERCITIA 6-9 CAP. II
9. Aemilia domina Syrae et Dëliae est: Aemilia est domina ancill ____
10. Mârcus, Quintus Iüliaque nôn servi, sed sunt.
11. Iülius dominus serv est et pater liber _ _ __
Exercitium 6
1. Quis est pater Mârcï? ... quis est... ?
2. Quae est mâter Mârcï? ... quae est...?
3. Quae est fïlia Iüliï et Aemiliae? .. . qui sunt...?
4. Qui sunt fïlii Iülii et Aemiliae? .. . cuius? -ï
5. Quis est Mëdus? ... -ae
6. Qui sunt Mëdus et Dâvus? ...
7. Quae est Dëlia? ...
8. Quis est dominus servôrum? ...
9. Quae est domina ancillârum? .. .
10. Cuius servus est Mëdus? .. .
11. Cuius filius est Mârcus? ...
Exercitium 7
1. Iülius est dominus mult serv _ _ __ -orum
2. Numerus serv est centum. -arum
3. Aemilia est domina mult ancill _ _ __
4. Numerus serv et ancill ____ magnus est.
5. In familia est magnus numerus serv et ancill _ _ __
6. Numerus liber est tres.
7. In familiâ Iülii est parvus numerus liber _ _ __
8. In Graeciâ est magnus numerus insul ____
9. In Arabiâ est parvus numerus fluvi - - - -
10. In Italiâ est magnus numerus oppid ____
Exercitium 8
Exemplum:
Multï/paucï servi = magnus/parvus numerus servôrum. magnus numerus -arum
= multï -i 1 multa -a
1. Multae lnsulae =- - - - - - - - - - _____
2. Pauci fluviï =- - - - - _____ - - - - - magnus numerus -arum
= multae -ae
3. Multa oppida=----- - - - - - - - - - -
4. Paucillberï = - - - - - - - - - - - - - - - parvus numerus -orum
= pauci -ï 1 pauca -a
5. Magnus numerus vocâbulôrum = _____ - - - - -
6. Magnus numerus litterârum =- - - - - - - - - - parvus numerus -arum
= paucae -ae
7. Parvus numerus exemplôrum = - - - - - - - - - -
Exercitium 9
1. servï sunt in familiâ Iülii? [c] servi. quot?
2. Mëdus et Davus [n] servi sunt. ünus -a -um
3. Syra et Dëlia sunt [n] ancillae. duo duae duo
4. Tüsculum et Brundisium [n] oppida sunt. tres tria
5. lïberï in familiâ sunt? [m] liberi. centum
6. In familia nôn [n] filiae, sed [1] fïlia est. mille
7. In familia nôn [r] filius, sed [II] fïliï sunt.
8. Vir, puer, puella [III] vocâbula sunt.
9. Rhënus et Dânuvius et Tiberis [m] fluviï sunt: [u] fluvii
magnï et [r] fluvius parvus.
10. Brundisium et Sparta et Delphï [III] oppida sunt: [u] oppida
magna et [1] oppidum parvum.
5
CAP. II EXERCITIA 10-12
6
EXERCITIA I3 1 I-3 CAP. II 1 III
Exercitium 13
1. Iülius pater Miirci est: Marci est. genetlvus (gen.)
2. Iülius pater Iüliae est: Iuliae quoque est. sing. plür.
3. Iülius dominus servi est: servi singularis est. masc. -t -orum
4. Iülius do minus servorum est: servorum est __________ fern. -ae -arum
5. Aemilia domina ancillae est: ancillae - - - - - -----est. neutr. -1 -orum
6. Aemilia domina ancillarum est:ancillarum e s t - - - - - - - - - -
7. Titu[us capitulf est FAMILIA ROMANA : capitu[f - - - - - -----est.
8. Numerus capitulorum magnus est: capitulorum est _____ - - - - -
9. Genetivus: singularis serv , plüralis serv_ _ __
10. Genetivus: singularis ancill , plürâlis ancill_ _ __
11. Genetivus: singularis capitul , plürâlis capitul._ _ __
Exercitium 2 videt
1. Mârcus Iül' pulsat. vocat
2. Ma reus Quln nôn videt, sed Quint us Marc.____ videt.
3. Qulntus: "Quid? Mârcus puel pulsat?" -um
4. Quïntus Marc pulsat, et Mârcus pulsat Quin.___ __ -am
5. Iülia nôn videt Aemili_ _ __ me
6. lülia Aemil' vocat: "Mamma!"
7. Mârcus ïrâtus Iüli____ pulsat.
8. Iülia: "Mamma! Mârcus pulsat!"
Lectio secunda (versüs 22-48) Lëctio II
Exercitium 3
1. Iülia cant:_ , et Mârcus eam puls_ _ ! -at
2. lam Iülia nôn cant_, sed plôr__ . -et
3. Iülia Aemiliam nôn vid_; Iülia Aemiliam voc_ _ . -it
4. Aemilia ven__ et interrog_ : "Ubi est Iülius?''
5. Marcus respond_ : "Pater dorm__ ."
6. Quintus Iülium voc_ _ .
7. Iülius dorm_ _ neque Quintum aud_.
8. Mârcus rïd__ , quia Iülius nôn ven __ .
9. Aemilia Marcum verber_ _ .
7
CAP. III EXERCITIA 4-7
Exerdtium4
audit 1. Aemilia Quintum - - - - - - : "Quis më vocat?"
cür 2. Quintus : "Iülia vocat."
dormit 3. Aemilia : "_____ Iülia plorat?"
eam 4. Quintus - - - - - - : "I ülia plorat, Marc us ____ pulsat."
eum 5. Aemilia: "Marcus puer est! Ubi est Iülius?"
hic 6. Quintus: "Pater n o n - - - - - - est, sed Marcus - - - - - - est."
improbus 7. Quintus Iülium vocat; Iülius [: Quintum) n o n - - - - - -
interrogat 8. Marcus: "Pater neque të audit."
neque 9. Iülius Quintum non audit venit.
probus 10. Aemilia Marcum : tuxtax!
quia 11. Marcus plorat. Iülius Marcum - - - - - ; iam Iülius n o n - - - - - -
respondet 12. Marcus non puer , sed puer improbus est.
të
Exerdtium 5
verberat Exemplum: Cür Iülia cantat? Iülia cantat quia laeta est.
1. Cür Marcus Iüliam pulsat? ...
cûr? quia 2. Cür Iülia plorat? ...
3. Cür Marcus ridet? ...
4. Cür Iülia non pulsat Marcum? ...
5. Cür Aemilia venit? ...
6. Cür Iülius Quintum non audit? ...
7. Cür Marcum verberat Aemilia? ...
8. Cür Marcus plorat? ...
9. Cür venit Iülius? ...
Lëctio III Lectio tertia (versüs 49-82)
Exercitium 6
-us -um -at 1. Marc Iül' pulsat, quia Iül' cantat.
-a -am -et 2. Iül' plorat, quia Marcus e pulsat.
eum -it 3. Iülia Aemil' vocat. Aemil· venit.
eam 4. Aemil' Quin videt ete interrogat: "Quis _ _ vocat?"
me 5. Quïn respondet: "Iül ' vocat."
të 6. Aemilia: "Ubi est Iülius?" Aemil' lü l' non videt.
7. Quïn Iül' vocat: "Pater!"
8. Iül' Quïn non audit.
9. Aemil' irata Marc verberat.
10. Marc plorat, quia Aemil' e___ verberat.
11. Iül' Marc audit, et venit.
12. Iülius Aemil' et Marc et Quin..__ _ et Iüli___ videt.
13. Aemilia: "Marc puer improb est."
14. Quïntus: "Marc parv puel._l___ pulsat!"
15. Iül' puer improb verberat.
16. Iül' prob_ __
Exercitium 7
-us qui -um -at 1. Puella cantat laeta est.
-a quae -am -et
-it
2. Puer puellam pulsat improbus est.
3. Iülia, cantat, puella proba est.
-us quem -us -at 4. Marcus, puer improbus est, puellam et puerum pulsat.
-a quam -a -et 5. Puella Marcus pulsat est Iülia.
-it
6. Puer Màrcus pulsat est Quïntus.
8
EXERCITIA 8-10 CAP. III
Exercitium 10
Exempla: Qulntus Marcum videt. Marcus Quïntum non videt.
Iülig Aemiliam vocat. Aemilig Iüliam audit.
1. Qulntus nôminativus est. Marcum e s t - - - - - - nominâtïvus (nom.)
2. Qulntum accüsativus est. Quïntus e s t - - - - - - accüsatïvus (ace.)
3. Iülia est. Aemiliam - - - - - - : est. masc.
4. Iüliam - - - - - - e s t . Aemilia ______ est. nôm. -us (-r)
ace. -um
5. Nominatlvus: Marcus. Accüsatïvus: Marc _ _ __
6. Nôminatïvus: Aemilia. Accüsatïvus: Aemili_ _ __ fëm.
7. Accüsatïvus: Iülium. Nôminatïvus: Iüli_ _ __ nôm. -a
ace. -am
8. Accüsatïvus: Iüliam. Nôminatïvus: Iüli_ _ __
9. Nôminatïvus: puer improbus. Accüsativus: puer_ _ _ _ improb_ _ __
10. Nôminatïvus: parva puella. Accüsatïvus: parv puell._ _ __
9
CAP. IV EXERCITIA 1-4
10
EXERCITIA 5-8 CAP. IV
11
CAP. IV EXERCITIA 9-11
Exercitium 9
l. Quot persônae adsunt in scaena secunda? ...
2. Quem Mëdus accüsat? ...
3. Quid Davus in mënsa pônit? ...
4. Quot nummï in sacculô Davï sunt? ...
5. Estne Davus servus improbus? ...
6. Cür Davus laetus discëdit? ...
7. Quid Mëdus viclet in mënsâ? ...
8. Adestne Mëdus in scaenâ tertiâ? ...
9. Cür Mëdus abest? ...
10. Num Mëdus servus probus est? ...
12
EXERCITIA 1-3 CAP. V
13
CAP. V EXERCITIA 4-6
Exercitium 4
-o -îs 1. lülius in magn_ vïll_ habitat cum Aemil.i_ et cum lïber_ et serv_ .
-a 2. Iülius et Aemilia cum Mârc_ et Quint_ et Iüli_ in vïll_ habitant.
3. Iülius vïllam cum magn_ hort_ habet.
4. In hort_ multae rosae sunt.
5. Iülius hortum habet cum mult_ ros_ .
6. In Itali_ multae vïllae cum magn_ hort_ sunt.
7. In hort_ vïllârum sunt rosae.
8. In vïll_ Italiae magna âtria sunt.
9. lülius vïllam cum magn_ âtri_ habet.
10. In âtri_ impluvium est; in impluvi_ est aqua.
11. Iülius cum Aemili_ in magn_ cubicul_ dormit.
12. Mârcus et Quïntus in parv_ cubicul_ dormiunt.
Exercitium 5
1. Ubi habitat lülius? ...
2. Num Iülius sôlus habitat? ...
3. Quot fïliôs et quot fïliâs habet Iülius? ...
4. Quot servôs habet? ...
5. Ubi sunt rosae et lilia? ...
6. Ubi est impluvium? ...
7. Quot fenestrae in âtriô sunt? ...
8. Ubi dormit Quîntus? ...
9. Servî ubi dormiunt? ...
10. Estne Iülius in villa? ...
11. Estne Aemilia in oppidô cum virô suô? ...
12. Sôlane est Aemilia in peristylô? ...
Lectio II LëctiO secunda (versus 47-105)
Exercitium 6
is iî 1. Mëdus servus est; dominus _____ est Iülius.
ea eae 2. Mëdus et Davus servi sunt; dominus ____ est Iülius.
id ea
3. Servi dominum suum vident et salütant.
eum eos 4. Dominus servôs suôs videt et salütat.
eam eas 5. Syra ancilla est; domina ____ est Aemilia.
eius eorum 6. Syra et Delia ancillae sunt; domina ______ est Aemilia.
earum 7. Ancillae dominam suam vident et _____ salütant.
eo iïs 8. Domina ancillâs suâs videt et salütat.
ea 9. Estne sôla Aemilia? __ sôla nôn est, lïberï cum ___ sunt.
10. Estne sôlus Iülius? Neque __ sôlus est, servi cum ___ sunt.
11. Suntne ancillae cum Aemiliâ? cum domina nôn su nt.
12. Iülia in peristylô est; mâter ___ cum __ est.
13. Ubi sunt pueri? ___ quoque in peristylô sunt.
14. Lïberi sôli nôn sunt: mâter _______ cum ____ est neque ___ ab
discëdit.
15. Hortus pulcher est, in ___ sunt multae rosae.
16. Estne pulchrum peristylum? ___ quoque pulchrum est; in ___ parvus
hortus est.
17. Vïlla magna est; in ___ sunt multa cubicula.
18. Servi in cubiculis dormiunt; cubicula ______ nôn magna sunt.
19. Suntne parva cubicula liberôrum? ___ quoque parva sunt.
14
EXERCITIA 7-9 CAP. V
Exercitium 7
1. Iülia ab Aemilia disced_; puer! non disced_. [1] -â -âte
2. Aemilia imperat: "Iüliam voc__ , puerï!" -at -a nt
3. Puerï lüliam voc__ : "Iülia! Ven__ !" [2] -ë -ete
4. Iülia eos non aud_ neque ven_ . -et -ent
5. Iülia pueros voc__ : "Marce et Quinte! Ven__ !" (3] -e -ite
6. Puer! Iüliam aud_ neque ab Aemilia disced_. -it -unt
7. Quintus: "Carp_ _ rosas, Iülia!" lülia rosas carp__ et ex horto ven_ (4] -Ï -ïte
cum quïnque rosis. -it -iunt
8. lülia: "V i d _ rosas meas, mamma! Vi d _ , puerï!"
9. Puerï rosas viel_ . Aemilia: "Ecce puella pulchra!"
10. lülia: "Aud_, Marce et Quinte!"
11. Marcus: "Mater nasum tuum foedum non viel_ !"
12. Iülia plor__ . Marcus riel_. Aemilia: "Tac__ , Marce!"
13. Marcus non tac__ . Marcus et Quintus rïd_ .
14. Aemilia: "Tac_ _ , puerï improbï!" Puerï tac_ _ .
15. Iülia: "Süm_ _ rosas, mamma, easque in aqua pon__ !"
16. Quid ag....__ Iülia? Ea ünam rosam süm_ et disced_.
17. Aemilia: "Disced_, puerï! Ag....__! Süm__ cëteras rosas easque in
-
aquapon - __ 1,.
18. Puerï rosas süm__ , disced_ , et rosas in aqua pon__ .
19. Aemilia: "Ven__ , ancillae!" Ancillae ven__ .
20. Aemilia: "Quid ag....__ pueri? Ag....__, Delia! Disced_ et interrog__ eos!'
Exercitium 8
1. Aemilia _ _ peristyl__ est _ _ liber__ , sed _ _ vir__ su_. ab -ô
2. Iû.lia rosas _ _ hort__ videt et _ _ Aemili__ discedit. eum -a
3. Puerï _ _ Aemili__ sunt neque ___ e_ _ discedunt. ex -ÏS
4. Iû.lia _ _ hort__ venit _ _ quïnque ros__ . in
5. Rident puerL Iulia _ _ ün__ ros_____ i__ discëdit. sine
6. __ vïll__ magnum atrium est _ _ impluvi__ .
7. __ atri__ pueri aquam sû.munt _ _ impluvi__ rosâsque _ _
aqu_ pônunt.
8. lülius _ _ oppid_ est _ _ quattuor serv__ , sed_ Aemili__ .
Exercitium 9
Exempla: Iülius non ü.num servum, sed multOs servas habet. aeeüsatïvus singularis
Aemilia non imam ancillam, sed mu/tas ancillas habet. et plürâlis
Villa non ümtm cubiculum, sed mu/ta cubiculf! habet.
1. Servum non nôminâtivus, sed ______ est. Servas quo que aecüsâtïvus
______ est. lli!g. plür.
2. Servas non accû.sati:vus singularis, sed - - - - - - - - - - - - est. m.nôm. -us -Ï
ace. -um -os
3. Servum est accû.satïvus - - - - - -
4. Ancillam accû.satïvus est. Ancillas quoque est. f. nom. -a -ae
5. Ancillam est; ancillas est ace. -am -as
n. nô m. -um -a
ace. -um -a
6. Cubiculum nôminatïvus e t - - - - - - est. Cubiwlf! quoque
______ et ______ est.
7. Cubiculum nôminatïvus et accüsatïvus - - - - - - est.
8. Cubicula est et------ ------
9. Singularis: nôminati:vus servus, accû.sâtivus serv_ _ .
15
CAP. V /VI EXERCITIA 10-11/1
16
EXERCITIA 2-5 CAP. VI
14. Mëdus nummos Iülii habet; - - - - - is non est cum domino. longus
1S. Mëdus dominum ïrâtum malus
16. Mëdus servus est. Davus [=sed D.] servus bonus est. mürus
17. Davus Mëdum non amat: Davus Mëdi non est. nam
18. Dâvus et Mëdus non amicï, sed sunt. porta
19. Via Latina nôn tarn est quam via Appia. portat ·
20. In Românô antique sunt [xii] - - - - - post
21. Tüsculum mürus non longus est ___ circum Rômam. procul
Exercitium 2 prope
1. Ubi est via Latîna? ... quam
2. Quid est Capua? ... quo
3. Num fluvius Tiberis tarn longus est quam Nilus? ... saccus
4. Estne Tüsculum procul â Rômâ? ... tarn
S. Ubi est villa Iülii? ... timet
6. Ubi est Iülius? ... umerus
7. Am bu1atne lü 1ius? ... unde
8. Quot servi apud dominum sunt?.... vehit
9. Quï lectïcam portant? ... via
10. Quid portant Syrus et Lëander? ...
11. Quo it Iülius? ...
12. Unde venit lülius? ...
13. Cür Mëdus apud dominum non est? ...
14. Suntne amïcï Mëdus et Dâvus? ...
Exercitium 3
1. Iülius non __ villa, sed _ _ oppido venit. ab ante a- e- i- o· u- h-
2. Iülia __ Aemiliâ et _ _ pueris discëdit. a/ab ante cëteras
3. Iülius __ ünô ad decem numerat, neque _ _ decem ad centum. litteriis
4. Mëdus __ domino discëdit, Davus __ eô non discëdit.
5. Britannia est procul _ _ Italia et __ Roma.
6. Imperium Rômànum est __ Hispâniâ ad Arabiam et _ _ Britanniâ ad
Africam.
Exercitium 4
l. Via Appia est inter Rom_ et Brundisi__ .
2. Inter oppid__ sunt viae. Circum multa oppid__ sunt müri.
3. Villa Iülii est prope oppid__ Tüscul__ . ad -um ab/a -ô
4. Inter oppid__ et vïll__ non longa via est. ante -am ex -a
5. Iülius ab oppid__ Tüscul__ ad vïll__ su__ it. post -os in -is
6. Dominus in lectïc__ est inter du__ serv_ _ . inter -as cu rn
7. Ursus est ante domin_ _ , Dâvus post e__ est. prope -a sine
8. Quattuor servï apud domin__ (= cum domin__ ) sunt. cucu rn
9. Aemilia in vïll__ est sine vir_ _ su__ Iüli._ . apud
10. Pueri apud Aemili_ sunt neque ab e_ _ discëdunt.
11. Iülia ex hort__ ad Aemili_ venit cum quïnque ros__ .
12. Ab, non a, ante litter_ _ a-, e-, i-, o-, u-, h-!
Exercitium 5
1. Servi ____ saccos portant su nt Syrus et Lëander. qui qui
2. Sacci servï portant non parvï sunt. quem quos
3. Saccus Leander portat est magnus.
4. Servus magnum saccum portat laetus non est.
S. Dominus servï vehunt est Iülius.
17
CAP. VI EXERCITIA 6-9
f
tl-om-?s
-um
-as
-t
-nt
1.
2.
3.
Exemplum: Dominus servum voca! = Servus ~ domin2 vocâtur.
Ancilla dominum salütat =Dominus ...
Dominus a servis salütatur = Servi ...
Dominus servos interrogat = ...
-us ab/a -6 -tur 4. Dâvus accüsâtur â Mëdo = ...
~-·
5. Dâvus sacculum in mènsâ ponit = ...
F
e
-ïs 6.
7.
8.
9.
Iülius à Mëdo timetur = ...
Iülius Mëdum vocat = ...
Iülia â pueris vocâtur = ...
Iülia pueros non audit = ...
10. Pueri vocantur â lüliâ = ...
11. Servi improbï dominum irâtum timent = ...
12. Servi improbi a domino irato verberantur = ...
Exercitium 9
-6 1. Cornëlius equ_ vehitur.
-à 2. Iülius lectïc_ _ vehitur.
-ïs 3. Iülia verb_ _ Aemiliae dëlectâtur.
4. Dominus servum improbum bacul__ verberat.
5. Servi saccos umer_ _ portant.
18
EXERCITIA 10-121 1 CAP. VI /VII
Exercitium Il
1. Ubi habitat Cornélius? ...
2. Unde Cornëlius venit et quô it? ...
3. Ambulatne Cornélius? ...
4. Cur Médus equô nôn vehitur? ...
5. Cûr laetus est Mëdus? ...
6. Quae est Lydia? ...
7. Ubi Lydia habitat? ...
8. Cür Ursus et Davus fessï sunt? ...
9. Cür Iülius fessus nôn est? ...
10. Quï Iü.lium salütant? ...
Lëctiô grammatica (versüs 96-139) Lëctio grammatica
Exercitium 12 actïvum (act.)
1. Amatur, amantur non verbum actïvum, sed est. passïvum (pass.)
2. Amat, amant nôn verbum passïvum, sed est. sing. plür.
3. Videt, vident quoque verbum est; vidëtur, videntur est [1] act. -at -ant
pass. -atur -antur
verbum - - - - -
4. Ponfl., ponunt actïvum est; ponitur, ponuntur est. [2] act. -et -ent
5. Audfl., audiunt est; auditur, audiuntur est _ _ _ __ pass. -ëtur -entur
6. Activum: singulâris voc_ _ , tim _ _ , veh_ _ , aud__ ; plürâlis voc_ _ , [3) act. -it -unt
tim_ _ , veh_ _ , aud_ _ . pass. -itur -untur
7. Passïvum: singularis voc_ _ , tim_ _ , veh_ _ , aud_ _ ; plüralis [4] act. -it -iunt
voc_ _ , tim_ _ , veh_ _ , aud_ _ . pass. -ïtur -iuntur
19
CAP. VII EXERCITIA 2-6
Exercitium 2
1. Quid agunt Marcus et Quïntus? ...
2. Estne Aemilia apud fïliôs? .. .
3. Cür Aemilia laeta non est? ...
4. Ubi est lü lia? ...
5. Quid Iülia ante nasum tenet? ...
6. Rïdetne Iülia? ...
7. Cür Iülia lacrimat? ...
8. Quid lülia in specula videt? ...
9. Estne formôsus nasus Iüliae? .. .
10. Quis in cubiculum eius intrat? .. .
11. Cür Syra lacrimas Iüliae non videt? ...
12. Quid Iülia ante Syram tenet? ...
13. Cür Syra ocul6s claudit et tacet? ...
Exercitium 3
së 1. Iülia in cubiculô suô est; ante est speculum.
eum 2. Iülia speculum ante tenet et in speculô videt.
eam 3. Iülia interrogat: "Estne foedus nàsus meus?"
4. Syra intrat; Iülia post in specula videt.
5. Syra Iüliam ante videt; Iülia ante est.
6. Iülia vertit, et Syra interrogat: "Quid est, Iülia?"
7. Iülius intrat neque ôstium post claudit.
8. Iülius intrat et ôstiàrius ôstium post claudit.
9. Dominus servum ad vocat et interrogat.
Lectio II Lëctio secunda (versüs 30-60)
Exercitium 4
1. Iülia in cubicul_ s u _ est.
in vil!~ in villam 2. Syra in cubicul_ Iüliae intrat.
in hortQ. in bort.!.!!!! 3. Syra: "Venï in hort_, Iülia! In hort_ sunt rosae."
in atri.Q in atrium 4. In vïll_ Aemilia virum suum exspectat.
5. Iülius in vïll__ intrat; iam Iülius in âtri_ est.
6. Aemilia in àtri_ intrat.
Exercitium 5
1. Unde venit Iülius? ...
2. Ubi servi lectïcam pônunt? ...
3. Qui Iülium salütant ante 6stium? ...
4. Quô lülius et puerï intrant? ...
5. Quis ôstium post eôs claudit? ...
6. Ubi Lëander saccum pônit? ...
7. Estne vacuus saccus Lëandrï? ...
8. Quid Iülius ë sacco sümit? ...
9. Quid Iülius Marco et Quintô clat? ...
10. Quid inest in sacco Syrï? ...
11. Fïliïsne tantum Iülius mala et pira clat? ...
12. Adestne Iülia? ...
Exercitium 6
non solum... sed 1. Iülius nôn [= tantum] Marcô, sed Quïnto malum clat.
etiam... 2. Iülius Marco Quinto malum clat.
et... et... 3. Pater fïliïs nôn sôlum mala, pira clat.
neque... neque ... 4. lam puerï __ mala _ _ pira habent, sed servi __ mala _-_ pira habent.
20
EXERCITIA 7-9 CAP. VII
21
CAP. VII 1 VIII EXERCITIA 10-11 1 1
Exercitium 10
1. Cui Julius osculum clat? ...
2. Uncle venit Aemilia? ...
3. Cur Julia non aclest? ...
4. Quo puerï currunt? .. .
5. Estne Julia in horto? .. .
6. Quo it Delia? ...
7. Estne sola 1ulia in cubiculo suo? ...
8. Quo Julia currit? ...
9. Qui sunt in atrio? ...
10. Cui Iülia osculum clat? ...
11. Quicl Julius filiae suae clat? ...
22
EXERCITIA 2-6 CAP. VIII
Exercitium 2 qui
1. Quis est Albïnus? ... quae
2. Quid vendit Albïnus? ... taberna
3. Alii tabernariï quid vendunt? ... tabernarius
4. Cür feminae ôrnamenta emunt? ... vendit
5. Num ôrnâmentum est lïnea sine margaritïs? ...
6. Cür Aemilia multa ôrnàmenta habet? ...
7. Ubi sunt margaritae Aemiliae? .. .
8. Quid digitum Aemiliae ornat? .. .
9. Estne Medus cum domino suo? .. .
10. Quod ornamentum habet Lydia? ...
11. Cür Lydia nul la alia ôrnamenta habet? ...
Exercitium 3
Exemplum: Iülia Iüliô rosam dat = Iülius rosam accipit a lülià. accipit accipiunt
1. Iülius Davo nummum dat = Davus...
2. Aemilia anulum accipit à lüliô = ...
3. Viri feminïs ornamenta dant = ...
4. Servus malum accipit a domino = ...
5. Medus Lydiae rosam dat = ...
6. Servi nummos accipiunt â domino = ...
Exercitium 4
1. Iülius ad vïllam _____ ; quattuor servi cum eô - - - - - ad-venit ad-veniunt
2. Aemilia ë peristylo et in atrium intrat. ad-it ad-eunt
3. Aemilia ad virum suum - - - - - ab-it ab-eunt
4. Iülia ab Aemilia ; etiam pueri _ _ _ __ ex-it ex-eunt
5. Servi in atrium intrant et rürsus _ _ _ __ ad-est ad-sunt
6. Multae feminae ad tabernam et rürsus - - - - - ab-est ab-sunt
7. Quid in sacculô? ln sacculo nummï - - - - - in-est in-sunt
8. Quot servi sunt in âtrio? Duo servi _____ , cëteri - - - - -
9. Mëdus nôn , Mëdus - - - - -
Lëctio secunda (versüs 36-82) Lëctio II
Exercitium 5
1. Iülia:" nâsus meus foedus est?" num ... ?
2. Syra: "Quid? formosus est nâsus meus?" -
non-ne ....(
3. Iülius: "Ubi est Iülia? më exspectat?"
4. Iülia: " haec rosa pulchra est?"
5. Aemilia: " hic centum nummi sunt?"
6. Albïnus: " pulchrï sunt hï ânulï?"
7. Mëdus:" ànulus sine gemma vigintï sëstertiis constat?"
8. Hispânia insula est?
9. magnum est imperium Rômânum?
Exercitium 6
1. Albïnus :"Or-na-men-ta!" d a mat
2. Lydia: "Aspice tabernam, Mede!" constat
3. Lydia tabernam Albinï digitô - - - - - convenit
4. Lydia: "0, pulchra sunt - - - - - ornâmenta!" gemmatus
5. Albinus Lydiae et Mëdo anulôs : "Aspicite hôs anulôs!" ille
6. Mëdus: "Quot nummîs _____ anulus - - - - - ?" [<gemma]. monstrat
octoginta
23
CAP. VIII EXERCITIA 7-11
24
EXERCITIA 12-13 CAP. VIII
Exercitium 12 pronômina
1. Qu_ Rômam it? Servus Rômam it. Qu_ servus? Servus qu_ masculinum:
Romam it est Mëdus, servus improbus. Is servus Rômam it.
2. C__ servus est Mëdus? Mëdus est servus Iülii. Dominus c_ _ nom. quis/qui qui
servus Rômam it est lülius. Iülius est dominus e_ _ servi. ace. quern quos
3. Qu_ servum Iülius vocat? Mëdus est servus qu_ _ Iülius vocat. gen. cui us quorum
E__ servum vocat dominus. clat. CltÎ qui bus
4. C__ servo lülius nummum dat? Dâvus est servus c _ lülius nummum abl. quo quibus
dat. E__ servô dominus nummum dat. nom. is ii
5. A qu_ servo amâtur Lydia? Servus â qu_ Lydia amatur est Mëdus. Ab ace. eurn eos
e__ servo amatur Lydia. gen. eius eorum
6. Qu_ servi Iülium vehunt? Servi qu_ Iülium vehunt sunt Ursus et dat. eï iïs
Dâvus. l _ _ servi Iülium vehunt. abl. eo ils
7. Qu_ servorum I ülius dominus est? Servi qu__ dominus est
lülius sunt Mëdus, Dâvus, Ursus, Syrus, cëterï. Iülius est dominus
e__ servôrum.
8. Qu__ servos vocat Iülius? Servi qu__ Iülius vocat sunt Dâvus et
Syrus. E_ _ servôs vocat dominus.
9. Qu__ servis Iülius nummôs dat? Dâvus et Syrus sunt servi qu__
Iülius nummôs dat. 1__ servis dominus nummos dat.
10. A qu_ servis Iülius vehitur? Urs us et Davus sunt servi â qu_ _
Iülius vehitur. Ab i _ _ servis dominus vehitur.
Exercitium 13
l. Qu_ fëmina cum Mëdô ambulat? Fëmina qu_ cum Mëdô ambulat femininum:
est Lydia. E_ _ femina am bulat cum Medo. sing. plür.
2. C_ _ fëminae amïcus est Mëdus? Lydia est fëmina c__ amïcus est nôm. quae quae
Mëdus. Mëdus e__ fëminae amicus est. ace. qua rn quas
3. Qu_ fëminam amat Mëdus? Femina qu_ Mëdus amat est Lydia. gen. cui us qua ru rn
E_ _ fëminam amat Mëdus. dat. cui quibus
4. C__ fëminae Mëdus ânulum dat? Fëmina c_ _ Medus ânulum dat est abl. qua quibus
Lydia. E_ _ feminae Medus ânulum dat. nom. ea eae
5. A qu__ feminà Mëdus amàtur? Femina â qu_ Mëdus amâtur est Lydia. ace. eam eas
Ab e__ feminâ amâtur Mëdus. gen. eius earum
6. Qu_ ancillae absunt? Ancillae qu_ absunt sunt Delia et Syra. E_ _ dat. ei iïs
ancillae absunt. abl. ea iis
7. Qu__ ancillârum Aemilia domina est? Delia et Syra sunt ancillae
qu_ domina est Aemilia. Ea domina e_ _ ancillârum est.
8. Qu_ ancillâs vocat Aemilia? Ancillae qu_ Aemilia vocat sunt Delia
et Syra. E_ _ ancillas vocat domina.
9. Qu_ ancillïs Aemilia mala dat? Ancillae qu_ Aemilia mala dat
sunt Delia et Syra. 1__ ancillïs domina mala dat.
10. A qu__ ancillïs domina salütatur? Ancillae â qu__ salütâtur
domina sunt Delia et Syra. Ab i _ _ ancillis domina salütâtur.
25
CAP. IX EXERCITIA 14-15
Exercitium 14
neutrum: 1. Qu_ est Capua? Capua est oppidum. Qu_ oppidum prope vïllam hilii
sing. pliir. est? Tüsculum est oppidum qu_ prope vïllam est. I_ oppidum est prope
nom. quid!quod quae vïllam.
ace. quid!quod qrwe 2. Qu__ emit Medus? Ornamentum emit. Qu_ ornamentum emit Medus?
gen. cui us quorum Ornamentum qu_ Medus emit est a nul us gemma tus. l __ ornamentum
dat. cui quibus emit Mëdus.
ab!. quo quibus 3. FAMILIA ROMANA est titulus capituli. C capituli? Capitulum
nom. id ea c titulus est FAMILIA ROMANA est capitulum secundum. Titulus
ace. id ea e capitulï est FAMILIA ROMANA.
gen. eius eorum 4. C capitulo titulus datur IMPERIVM ROMANVM? Capitulum c__ hic
clat. el ils titulus datur est capitulum prïmum. E__ capitulo datur hic titulus.
ab!. ei5 ils 5. Lydia ornamento suo delectatur. Qu_ ornamento? Ornamentum qu_
Lydia delectatur est anulus. E_ _ ornamento dëlectatur Lydia.
6. Qu_ vocabula neutra sunt? Neutra sunt vocabula qu_ -um habent.
E__ vocabula neutra sunt.
7. Qu_ ornamenta vëndit Albïnus? Ornamenta qu_ Albïnus vendit
sunt anulï et margarïtae. E_ _ ornamenta vendit Albïnus.
8. Q vocabulorum plùralis -a habet? Vocabula q plüralis
-a habet neutra sunt. Plüralis e vocabulorum -a habet.
9. Qu oppidïs fluviï Padus et Tiberis aquam dant? Oppida q...__ _
ii fluvii aquam dant sunt Placentia et Ostia et cetera multa. I__ oppidïs
fluviï Padus et Tiberis aquam dant.
10. Q verbis dëlectatur Julia? Verba q Iülia dëlectatur sunt
"Ecce puella pulchra!" I_ _ verbis dëlectatur puella.
Exercitium 15
m. f. n. 1. H __ servus est Leander, ill__ servus est Syrus.
hic haec hoc 2. Leander h_ _ saccum portat, ill__ saccum portat Syrus.
hune hanc hoc 3. H __ saccus portatur ab h _ servo, ill__ ab ill__ .
hui us huius huius 4. Saccus h __ servï magnus est, ill__ est parvus.
huic huic huic 5. In h _ sacco mala sunt, in ill__ pira.
hoc hiic hoc 6. Iülius h__ servo malum dat, ill__ dat pirum.
hi hae haec 7. H __ fëmina est Lydia, ill__ femina est Dorippa.
hi5s has
haec 8. Medus h _ fëminam amat, non ill__ .
horum hârum horum 9. Ab h__ fëmina Mëdus amatur, non ab ill__.
his his his 10. Medus amïcus h__ feminae est, non ill__ .
ille ill a illud 11. Medus h__ feminae anulum dat, non ill__.
ilium il/am illud 12. H __ cubiculum magnum est, ill__ est parvum.
illlus illhts illlus 13. Fenestra h__ cubiculï non tarn parva est quam ill__ .
illi il/1 illl 14. Iülius et Aemilia in h __ cubiculo dormiunt, non in ill__.
illi5 illâ illi5 15. Lydia: "Aspice ill__ ornamenta, Mede, ill__ anulos et ill__ gemmas!
illl illae illa Nonne pulchrï sunt ill__ anulï et ill__ gemmae?"
ill os illas ilia 16. Albïnus: "Aspicite h __ ornamenta, h __ anulos eth__ gemmas!
illorum illiirum illorum Nonne pulchrï sunt h__ anulï eth_ gemmae?"
illls illls illls 17. Lydia: "Quantum est pretium h _ anulorum eth__ gemmarum?"
18. Medus: "Nec in h_ _ anulïs nec in ill__ gemmae sunt."
26
EXERCITIA 1-3 CAP. IX
Exercitium 2
1. Pastor in est cum et centum - - - - - albus
2. Üna ovis est, cëterae sunt _ _ _ __ arbor
3. ovibus suis aquam et clat. bibit
4. Cibus ovium est ; ovës herbam , et aquam - - - - caelum
ë _ _ _ __ campus
5. Cibus pastôris est ; pâstor pânem _ _ _ __ canis
6. Post campum sunt; inter montës sunt - - - - - cibus
7. ln campo est parvus , in quo una est. collis
8. In multae arborës sunt. dücit
9. In silvis et in montibus sunt , qui ovës edunt. ëst edunt
10. lücet; nülla nübës in est. herba
11. Caelum e s t - - - - - terram. iacet
12. In sunt campi et silvae, montës et vallës. lücet
13. Sôl ; nülla ante sôlem est. lupus
14. arbore non sol, sed est. môns
15. Pas tor ad arborem it: pastor umbram - - - - - niger
16. Pâstor ovës suâs ad arborem - - - - - nübës
17. Iam pâstor et ovës sub arbore----- ovis
panis
Exercitium 3
1. Ubi est pâstor? ... pas tor
petit
2. Quot ovës apud eum sunt? ...
3. Quid inest in sacco pastoris? ... rivus
4. Ovësne panem edunt? ... silva
5. Cür canis pastôrem amat? ... sôl
6. Quis est dominus pâstôris? ... sub
7. Quid vidëtur post campum? ... supra
8. Inter montës quid est? ... terra
9. Quot arborës in colle sunt? ... umbra
vallis
10. Cür pastor et ovës in silvam non intrant? ...
11. Quid est in caelo? ...
12. Quô pàstor ovës dücit? ...
13. Cür pàstor umbram petit? ...
14. Ubi iacet pâstor? ...
27
CAP. IX EXERCITIA 4-7
Exercitium 4
pàstor bon~ (m.) 1. Pâstor bon_ _ ab ovibus nôn abit.
ovis albg (j) 2. Ovës pastôrem bon_ _ amant.
3. Iülius est do minus pastôris bon _ _ .
-(is) -us/-a 4. Iülius pastôrï bon__ panem dat
-em -um/-am 5. Oves a pastore bon__ nôn abeunt.
-is -ï/-ae 6. Pastores bon__ ab ovibus su__ nôn abeunt.
-i -ô/-ae 7. Iülius mult.__ pastôrës habet.
-e -of-a 8. Iülius est dominus mult.__ pastôrum.
-és -i/ -ae 9. Iülius pastôribus su__ panem dat.
-és -ôs/-âs 10. Ovës a pastôribus su__ nôn abeunt.
-(i)um -ôrum/-ârum 11. In campô sunt mult.__ ovës alb_ _ et ün__ ovis nigr_ _ .
-ibus -ÏS 12. Pastor mult__ ovës alb_ _ et ün__ ovem nigr_ _ habet.
13. Pastor est dominus ovium alb_ _ et ovis nigr__ .
14. Pastor ovibus alb_ _ et ovi nigr__ cibum dat.
15. Pâstor in campô est cum mult_ ovibus alb_ _ et ün_ ove nigr_ _ .
Exercitium 5
iina niibes 1. In caelô nüllae nüb_ _ sunt.
duae niibës 2. Nüll_ nüb_ _ ante sôlem est.
3. Pastor mill__ m1bem in caelô videt.
vallis magna. 4. In campô est coll__ parv_ _ cum magn_ _ arbor_.
niibës 5. Coll__ est môns parv_ _ .
arbor 6. Post campum sunt magn_ mont__.
7. In parv_ _ coll__ ün_ _ arbor est.
pànis magn~ 8. In magna silva mult_ _ arbor__ sunt.
collis 9. Pâstor ov_ _ su__ ad parv_ _ coll__ dücit.
canis 10. Pastor fess_ _ cum ov_ _ su__ in umbrâ magn_ arbor_ _ iacet.
môns 11. Arbor pâstôr_ _ fess _ _ et ov_ _ fess_ _ umbram dat.
28
EXERCITIA 8-10 CAP. IX
Exercitium 9
Dëclïnâti6 prïma dëclïnatio I (dëcl. 1)
Exemplum: vïllla, gen. sing. -ae, f. (gen. sing. -ae)
Sing. Plür. sing. plür.
1. Nôm. vïll vïll._ __ nom. -a -ae
2. Ace. vïll vïll_ __ ace. -am -iis
3. Gen. v ill vïll _ __ gen. -ae -arum
4. Dat. v ill vïll_ __ dat. -ae -ïs
5. Abl. v ill vïll_ __ abl. -ii -is
6. Villa - - - - - singulâris est.
7. Vïlla - - - - - singulâris est.
8. Vïllae a ut _ _ _ _ _ singulâris est a u t - - - - - plürâ.lis.
9. Villam _____ _____ est.
10. Villarum est.
11. Vïllas est.
12. Vïllis - - - - - aut - - - - - est.
Exercitium 10
Dëclïnatiô secunda dëclïnatio II
Exempla: dominlus, gen. sing. -i, m. (gen. sing. -i)
verblum, gen. sing. -ï, n. masc.
Sing. Plür. Sing. Plür. sing. plür.
1. Nom. domin__ domin _ _ verb_ _ verb_ _ nom. -us -i
2. Ace. do min_ _ dom i n _ verb_ _ verb_ _ ace. -um -os
3. Gen. do min_ _ dom in_ _ verb_ _ verb_ _ gen. -i -orum
4. Dat. dom in_ _ dom in_ _ verb_ _ verb_ _ clat. -0 -is
5. Abl. dom in_ _ dom in_ _ verb_ _ verb_ _ abl. -0 -is
6. Voc. do min_ _ voc. -e
29
CAP. IX/X EXERCITIA 11 1 1
30
EXERCITIA 2-5 CAP. X
31
CAP. X EXERCITIA 6-8
32
EXERCITIA 9-II CAP. X
10. Puer spïrat; vivit, nam qui spïrat mortuus - - - - - nôn potest. sustinëre
11. Pater fïlium in vïllam portat et in pônit. tenuis
vox
Exercitium 9
vult
Exempla: Albïnus clâmat. Lydia Albïnum clâmâre audit.
Sace us â Syrô aperïtur. Puer sace.!!!!! â Syrô aperïrï videt.
Saccus plënus est. Puer saccum plënum esse videt.
1. Iülia canit. Puerï lüli ca1 audiunt. -us -um -re videt
2. lülia â Mârcô pulsâtur. Quintus Iül" â Mârcô puls videt. -a -am -rl audit
3. Iülia plôrat et Mârcus ridet. Quïntus Iül' plôr et Mârc. _ __ -is -em -ï
rïd audit.
4. Aemilia venit. Puerï Aemir ven vident. -ï -ôs vident
5. Aemilia ïrâta est. Mârcus Aemili ïrâ es videt. -ae -as audiunt
6. Pullï mortuï sunt. Iülia pull mortu es videt. -ës -es
7. Dâvus â Iüliô interrogâtur et â Mëdô accüsâtur. Aemilia Dâv â lüliô -a
interrog et â Mëdô accüs audit.
8. Mëdus â Iüliô vocâtur neque venit. Aemilia Mëd â Iüliô voc aud·
neque e ven videt.
Exercitium 10
1. Quid pueri in hortô agunt? ...
2. Quid agit Iülia? ...
3. Cür avës hortï nôn canunt? ...
4. Cür Mârcus Quïntum vocat? ...
5. Mârcusne in arborem ascendit? ...
6. Quid est in nidô ad quem Quïntus ascendit? ...
7. Cür râmus tenuis Quïntum sustinëre nôn potest? ...
8. Quid Mârcus perterritus videt? ...
9. Estne mortuus Quïntus? ...
10. Pullïne mortuï sunt? ...
11. Quid facit Mârcus? ...
12. Quô pater currit et quid videt? ...
13. Quô Iülius fïlium suum portat? ...
14. Quid videt Aemilia? ...
Exercitium 11
1. Voca imperâtïvus est. Vocajre e s t - - - - - ïnfïnïtïvus (ïnf.)
2. Vidëjre, ponjere, audïjre nôn imperâtïvus, sed est. imp. ïnf.
3. Imperâtïvus: intra. Ïnfïnïtïvus: intr __ _ [1] -a -are
4. Imperâtïvus: tacë. Ïnfïnïtïvus: tac___ [2] -ë -ëre
S. Imperatïvus: discëde. Ïnfinïtïvus: disced_ __ [3] -e -ere
6. Imperâtïvus: venï. Ïnfinïtivus: ven ___ [4] -ï -ire
7. Vocal re est infinïtivus âctivï. Vocajrï passïvi est. ïnfinltivus
8. Vidëjrï, ponjï, audïjrï nôn infïnitïvus âctivï, sed - - - - - act. pass.
_____ est. [1] -are -ar!
9. Ïnfinïtivus: âctïvum voc___ , passïvum voc_ __ [2] -ëre -ërl
10. Ïnfïnïtivus: activum vid , passïvum vid_ __ [3] -ere -i
11. Ïnfïnïtïvus: actïvum pon , passivum pon _ __ [4] -ire -irï
12. Ïnfinïtïvus: actïvum aud , passïvum aud___
33
CAP. XI EXERCITIA 1-3
34
EXERCITIA 4-7 CAP. XI
Exercitium 4
1. Syra pulch_ nôn est neque nasus eius pulch_ _ est. -er -ra -rum
2. Üna ovis nig....__ est, ceterae sunt albae. pulcher aeger
3. Canis pastôris nôn est albus, sed nig....__ . pulchrla aegrla
4. Quïntus aeg....__ est, Iülia aeg....__ nôn est. pulchrium aegrlum
S. Mater filio aeg_ malum rub_ _ dat. niger ruber
6. Quintus dentem nig_ habet. nigrla rubrla
7. Dens nig_ nôn est sanus, sed aeg_ . nigrlum rubrlum
8. Capillus Mëdï nôn rub_ _ , sed nig_ est.
Exercitium 5
Exempla: Dominus: "Tacë, serve!" Dominus servum tacëre iubet. -us -um -re \ubet
Dominus: "Tacëte, servi!" Dominus servôs tacëre iubet. -a -am
1. Medicus: "Os aper_ _ , puer, et linguam os tend_ !" Medicus puer_ _ ôs -em
aper__ et linguain ostend_ iubet. -is -os
2. Lydia: "Cônsist_, Mëde! Aspic_ _ tabernam!" Lydia Mëd_ côn- -i -as iubent
sist_ et tabernam aspic_ _ iubet. -ae -ës
3. lülius: "Curr_ _ in hortum, pueri!" Iülius puer__. in hortum curr_ _ -ës
iubet.
4. Iülius: "Curr_ _ , Marce!" lülius Marc_ curr_ _ iubet.
5. Domina: "Aper__ fenestras, ancillae!" Domina ancill_ fenestras
aper__ iubet.
6. Aemilia: "Claud___ oculôs atque dorm__, Quinte!" Aemilia Quint_
oculôs claud___ atque dorm_ iubet.
7. Syra: "Terg__ oculôs, Iülia! Es laeta!" Syra Iüli_ oculôs terg_ et
laetam es_ _ iubet.
Exercitium 6
Exempla: Iüli~ can!!. Mârcus Iüliam canere audit.
Marcus: "Iüli~ can_!!." Marcus 'Iüli~ canere' dïcit.
1. Puer dorm__ . Medicus puer_ _ dorm_ _ videt. -us -um -re di:cit
2. Medicus: "Puer dorm__ ." Medicus 'puer_ _ dorm__' dïcit. -a -am
3. Lingu__ pueri rubr_ _ est. Medicus lingu__ eius rubr__ es__ videt. - -em
4. Medicus: "Lingu_ eius rubr_ _ est." Medicus 'lingu__ eius rubr__ -is
es_ _ ' dïcit. -1 -os dieu nt
5. Pës dol__. Quintus ped_ dol_ sentit. -ae -âs
6. Quïntus: "Pes dol__ !" Quintus 'ped_ dol_ ' dïcit. -ës -a
7. Servi clam__ et rïd_ . Aemilia serv__ clam__ et rïd_ audit.
8. Aemilia: "Servi clam__ et rid_ !" Aemilia 'serv__ clam__ et
rid___ ' dïcit.
9. Saccul_ Dâvi vacu__ est. lülius saccul_ vacu__ es_ _ videt.
10. Iülius: "Saccul_ Davi vacu__ est." lülius dïcit 'saccul_ Davi
vacu__ es__ '.
Exercitium 7
1. Ubi habitat medicus? ...
2. Quo lülius servum suum ire iubet? ...
3. Ambulatne servus qui medicum arcessit? ...
4. Quo it Iülius cum medicô? ...
S. Quid medicus videt? ...
6. Quid dïcit medicus? ...
35
CAP. XI EXERCITIA 8-10
36
EXERCITIA 11-13 CAP. XI
3. lülius gaudet quod Davus servus probus est = Iülius Dav_ _ serv_ _
prob_ _ es_ _ gaudet.
4. Lydia gaudet quod Mëdus pecüniam habet = Lydia Mëd_ pecüniam
hab_ _ gaudet.
5. Aemilia gaudet quod Iülius adest = Aemilia Iüli_ a d _ gaudet.
6. Pâstor gaudet quod ovis nigra vivit = Pâstor ov_ _ nigr_ _ viv_ _
gaudet.
Exercitium 11
1. Cür medicus Quintum oculôs claude re iubet? ...
2. Quid Aemilia tenet sub bracchiô Quïntï? ...
3. Quid facit medicus? .. .
4. Cür Quintus horret? .. .
5. Cür nôn potest movëre bracchium? .. .
6. Quid dë bracchiô in pôculum fluit? ...
7. Cür Syra putat Quïntum esse mortuum? ...
8. Quô medicus manum appëmit et quid sentit? ...
9. Quid dicit medicus? ...
10. Cür Syra gaudet? ...
11. Quid Aemilia dë bracchiô Quïntï dëterget? ...
12. Quid dicit Quintus? ...
13. Quid Aemilia Syram arcessere iubet? ...
14. Cui Aemilia aquam dat? ...
15. Cür Quïntus medicum abesse gaudet? ...
Lectio grammatica (versüs 140-179) Lëctio grammatica
Exercitium 12
Dëclïnâtiô tertia: neutrum. dëclïnâtiô m
Exempla: corpus, corporlis; marle, marjis. neutrum
Sing. Plür. Sing. Plür. sing. plür.
1. Nôm. corpus corpor __ mar__ mar__ nôm . - -a
2. Ace. corpus corpor:__ mar:__ mar__ ace. -a
3. Gen. corpor__ corpor__ mar:__ mar:__ gen. -is -um
4. Dat. corpor__ corpor__ mar:__ mar:__ dat. -i -ibus
S. Abl. corpor__ corpor__ mar__ mar__ ab!. -e -ibus
6. Corpora et maria------ aut - - - - - - plüralis est.
7. Corpore e s t - - - - - - - - - - - - sing. plür.
8. Corporï e s t - - - - - - - - - - - - nôm. -e -ia
9. Corporibus et mari bus e s t - - - - - - aut - - - - - - plürâlis. ace. -e -ia
10. Corporis et maris------ - - - - - - e s t . gen. -is -ium
11. Corporum et marium e s t - - - - - - - - - - - - dat. -Ï -ibus
12. Corpus et mare ______ aut ______ singularis est. abl. -ï -ibus
13. Mari e s t - - - - - - aut - - - - - - singulâris.
Exercitium 13
Exemplum: Medicus 'Quintum dormïre' dïcit: "Quintus dormit."
1. Quïntum non nôminâtïvus, sed est; dormïre non indica- accüsatïvus cum ïnfï-
tïvus, sed est. nitïvô (ace.+ inf.)
2. Quïntum dormire est cum - - - - - - -
3. Accüsâtivus cum ïnfïnïtivô pônitur apud haec verba: iubëre, - - - - -
37
CAP. Xl 1 XII EXERCITIA 1-3
38
EXERCITIA 4-6 CAP. XII
Exerdtium 5
1. Mil Rômânus bona arma fert. mil~ mïli.tlis
2. Bona arma â mil Rômano feruntur. pedes pedi!lis
3. Arma mil Rômâni sunt gladius, scütum, pilum. eques equi!lis
4. In Germâniâ multï mil sunt, et ped et eq,....., _ _
5. In Germania magnus numerus mï1 est, et peel...__ _ et
eq'u...l_ _
6. Equ est mil qui equô vehitur; qui pedibus it ped est.
7. Pilum ped Romani nôn tam longum est quam hasta equ___
8. Pilum â ped Rômanô fertur, hasta ab eqn fertur.
Exerdtium 6
Exempla: Gladius longus. Gladius brevis. -us -us -us -is
Hasta long~. Hasta brevis. -a -a -a -is
1. Gladius long nôn tarn lev_ _ est quam gladius brev_ _ .
2. Hasta brev nôn tam grav_ _ est quam hasta longo---
3. Saccus Lëandri magn et grav_ _ est, saccus Syri est parv_ _ et
lev_ _ .
4. Quintus est puer crass_ _ , Mârcus puer tenu est.
5. Aemilia nôn laet_ _ , sed tris est.
6. Capillus Aemiliae nôn brev_ _ , sed long est.
7. Haec linea long et ten est: [ ].
8. Haec linea est brev_ _ et crass_ _ : [- ].
39
CAP. XII EXERCITIA 7-11
Exercitium 7
A non tarn -us/-a/-is est Exemplum: Marcus non tarn crassus nec tarn gravis est quam Quïntus
qua rn B = B -ior est =Quïntus crassior et gravior est quam Mârcus.
quamA 1. Via Latina non tarn longa est quam via Appia = ...
2. Cornëlius non tarn pecüniosus est quam Iülius = ...
3. Syra non tarn formosa est quam Aemilia = ...
4. Quïntus non tarn levis est quam Marcus = ...
5. Saccus Syri non tarn gravis est quam Lëandri = ...
6. Capillus Iüliae non tarn brevis est quam Mard = .. .
7. Mëdus non tarn probus est quam Davus = ...
8. Digitus quartus non tarn longus neque tarn crassus est quam digitus
medius== ...
Exercitium 8
genetfvus partïtivus Exemplum: Provincia est pars imperi! Roman!.
(<pars) 1. Littera est pars vocabul_ .
2. Umeri et pectus partës corpor__ hümân__ sunt.
3. Manus pars bracchi__ est ut pës pars crür__ est.
4. Atrium et peristylum partës viii__ Roman_ sunt.
5. Praenomen est pars prima nomin__ Roman__ .
6. Aegyptus pars Afric__ est.
7. Magna pars Europ __ est in imperio Romano.
Exercitium 9
imperare/parëre + dat Exempla: Pater fili.Q et fïliae imperat; lïberi patr! su.Q parent.
1. Dominus serv__ suo imperat; servus domin_ su__ pâret.
2. Domina ancill_ suae imperat; ancilla domin__ s u _ paret.
3. Iülius Mëd__ imperat: "Venï!" nec Mëdus e__ paret.
4. Marcus soror__ su__ imperat: "Tacë, Iülia! " neque ea fratr_ _ su__
pa ret.
S. Dux mïlit_ imperat, mïlitës duc__ su__ parent.
6. Romani Gall_ imperant, Gallï Roman__ parent.
7. C__ domino Dâvus pâret? Dominus c__ Dâvus pâret est Iülius.
Exercitium 10
-us -us 1. In Germania magnus exercit_ Roman us est.
-um -us 2. In exercit_ Romano multï mïlitës sunt.
-ÜS -uum 3. Dux exercit_ est qui exercit_ dücit.
-ui -ibus 4. Dux Romanus magno exercit_ imperat.
-ü -ibus S. In Germania et in Britannia magnï exercit_ Romani sunt, quï contra
magnos hostium exercit_ pugnant.
6. Graeci et Galli iam exercit_ Romanis parent.
7. Multi Graecï et Gallï in exercit__ Romanis militant.
8. Ducës exercit__ Românorum â mïlitibus suis non discëdunt.
ac Exercitium 11
arc us 1. Mïlitës pïlïs et gladiïs - - - - - -
barbarus 2. Puerï non armis, sed pugnant.
bellum 3. est miles qui ex equo pugnat.
brevis 4. Aemilius non eques, sed est.
contra S. Gladius qui a pedite non est longus e t - - - - - -
dividere sed et levis.
du x 6. Gladius brevis non gravis, sedsed - - - - - - est.
40
EXERCITIA 12-13 CAP. XII
41
CAP. XII EXERCITIA 14-16
Exercitium 14
gladius/hasta graviQr l. Via Appia long et la est quam via Latïna.
scütum grav~ 2. Multae viae long et la sunt quam via Latïna.
3. Saccus Syri lev est quam saccus Léandri.
-ior -iôrës 4. Syrus saccum lev portat quam Lëander.
-i<irem -iôrës 5. In sacco lev sunt pira.
-iôris -iorum 6. Iülius nomen brev est quam Cornëlius.
-iorï -ioribus 7. Litterae Graecae nomina long habent quam Latinae.
-iore -ioribus 8. Romani pïlis brev et lev pugnant quam Germanï.
-ius -iôra 9. Milités Romani for sunt quam Germani et ducï for parent
quam illï.
1O. Dux Romanus for est quam clux Germanôrum et mïlitibus
for imperat quam ille.
11. Cornélius equum formôs habet quam Iülius; Cornélius dominus
equï formôs est.
12. Ornamenta fëminam pulchram pulchr facere possunt.
13. Quod ornamentum pulchr est quam anulus gemmatus?
Exercitium 15
altus 1. Mïlitës Romani in habitant.
castra 2. Circum castra vallum et - - - - - - est.
defendere 3. Vallum prope x pedës est et d u o - - - - - [MM]-----
dïvidere longum.
equitatus 4. Via quae castra in duas partës centum pedës - - - - - est.
expugnare 5. Cum hostës castra , Romani ascendunt.
tortis 6. Hostes castra non possunt, quia Rômâni castra-----
fossa 7. Hostés pila in castra nôn possunt.
fugere 8. [=equites] in hostës - - - - - facit. -
iacere 9. Hostés arma ad terram iaciunt ac - - - - - -
impe tus 10. Miles non fugit et sine - - - - - [= timore] hostës oppugnat.
lat us 11. Rhénus est flümen longum et latum e t - - - - - -
metus Exercitium 16
milia 1. Ubi habitant mïlitës Romani? ...
oppugnare 2. Ubi sunt castra in quibus Aemilius habitat? ...
passus 3. Cür nüllï puerï in castrïs habitant? ...
vallum 4. Quid est circum castra Româna? ...
5. Quam altum et quam longum est vallum castrôrum? ...
6. Quot portae in castra dücunt? ...
7. Quam lâta via est inter duâs portas? ...
8. Cum castra oppugnantur, quid agunt Rômanï? ...
9. Quibus armïs vallum dëfenditur? ...
10. Quid facit miles fortis qui ab hoste petitur? ...
11. Quo fugiunt Gennani? ...
12. Cür pila Germânorum procul iaci nôn possunt? ...
13. Cür Germania â Romanis nôn expugnâtur? ...
14. Num Roma ab hostibus expugnari potest? ...
42
EXERCITIA 17-18 CAP. XII
Exercitium 17
Dëclïnàtiô quarta dëclïnatio 1v
(gen. sing. -üs)
Exemplum: manlus, gen. sing. -üs, f.
Sing. Plür. sing. plür.
1. Nom. man _ _ man_ _ nom. -us -üs
2. Ace. man_ _ man_ _ ace. -um -ÜS
Exercitium 18
Exemplum: Mürus a/tus. Porta altf!:.. Vallum altum. adiectïvum
1. Altlus -a -um est prïmae et secundae dëclïnàtiônis. dëd. ret 11
Singulàris Plüràlis masc. sing. plûr.
Masc. Fern. Neutr. Masc. Fëm. Neutr. nom. -us -ï
2. Nôm. alt__ ait__ alt__ ait__ ait__ ait_ ace. -um -os
3. Ace. alt__ ait__ ait__ ait__ alt__ ait__ gen. - Ï -orum
4. Gen. ait__ alt__ ait__ alt__ alt__ ait__ dat. -a -ÏS
43
CAP. XII 1XIII EXERCITIA 19-201 1
Exerdtium 19
adiectïvum Exemplum: Sace us gravis. Gemma gravis. Scütum gravf.
dëcl. lll 1. Gravlis -e est adiectïvum dëclïnâtionis.
masc./fèm. Singulâris Plürâlis
sing. plür. Masc./Fëm. Neutr. Masc./Fëm. Neutr.
nôm. -is -ës 2. Nom. grav__ grav__ grav__ grav__
ace. -em -ës 3. Ace. grav __ grav __ grav __ grav__
gen. -is -ium 4. Gen. grav__ grav__ grav__ grav__
dat. -ï -ibus 5. Dat. grav __ grav__ grav__ grav__
abl. -Ï -ibus 6. Abl. gr av__ grav __ grav__ grav__
neutr. 7. Masculïnum et fëmininum: gravis est aut
nôm. -e -ia singularis, gravem , graves
ace. -e -ia aut plürâlis.
gen. -is -ium 8. Neutrum: grave est a ut singularis,
clat. -ï -ibus gravia aut plürâlis, gravis
abl. -1 -ibus singularis.
9. Gravï aut singularis est.
10. Gravibus a ut plüralis est.
11. Gravium est.
Exercitium 20
comparâtïvus (camp.) Cornpa râ tivus
masc./fëm. Exemplum: Gladius longior. Via longior. Pïlum longius.
sing. plür. 1. Longior -ius -iôrlis est adiectivï.
nôm. -ior -iorës Singulâris Plüralis
ace. -iorem -iorës Masc./Fem. Neutr. Masc./Fëm. Neutr.
gen. -ioris -iorum 2. Nom. longior longius longiôr__ longiôr__
dat. -iori -ioribus 3. Ace. longiôr__ longius longior__ longior__
abl. -iore -ioribus 4. Gen. longiôr __ longiôr__ longiôr__ longior__
neutr. 5. Dat. longiôr__ longior__ longior__ longior__
nom. -ius -iora 6. Abl. longior__ longior_ longior__ longior__
ace. -ius -iora 7. Masculinum et fëmininum: longior est singulâris,
gen. -ioris -iorum longiorem , longiorës
clat. -iorï -ioribus aut plürâlis.
abl. -iore -ioribus 8. Neutrum: longius est aut singulàris,
longiora a ut plüralis.
9. Longiore singulâris est.
10. Longiori est.
11. LongiOribus est a ut plüràlis.
12. LongiOris est.
13. Longiorum est
44
EXERCITIA 2-3 CAP. XIII
45
CAP. XIII EXERCITIA 4-7
Exercitium 4
accüsiitïvus temporis Exemplwn:Iulia duas horas dormit.
1. Homo sanus centum ann_ vïvere potest.
2. Nem6 ducent_ ann__ vïvit.
3. Canis duodecim ann_ _ vïvere potest.
4. Medus mult_ hor__ in sole ambulat.
S. Aemilius sex mens_ _ militat in Germania.
6. Quïntus tres di_ _ et trës noct_ in lect6 iacet.
7. Milites pauc_ _ hor__ dormiunt.
46
EXERCITIA 8-11 CAP. XIII
Exercitium 8 lü na
1. Unde venit lüx lünae? ... lüx
2. Num tota luna sole illustratur? ... nix
3. Quis dicitur diës tertius decimus mënsis Aprïlis? ... nonae
4. Quo mënse longissimi sunt diës? ... obscürus
S. Quae sunt quattuor tempora annï? ... operïre
6. A quo mënse incipit annus? ... stëlla
7. Quod annï tempus incipit a mënse Decembrï? ... tot us
8. Qui mënsis annï frïgidissimus est? ... urbs
9. Cur multi hominës urbem relinquunt aestate? ... vër
10. Quando folia dë arboribus cadunt? ...
11. Quando arborës novis foliïs ornantur? ...
12. Qui diës annl brevissimus est? ...
Lëctio tertia (versüs 102-149) Lectio III
Exercitium 9
1. Antiquis temporibus Martius mënsis primus _ _ __ (nunc) est su nt
2. September, qui nunc mensis nonus , tune mënsis septimus _ _ __ (tune) erat erant
3. Tune Roma urbs non tarn pulchra quam nunc----
4. Tune Romani pauciores quam nunc _ _ __
5. Ante tempus Caesaris mënsï septimô nomen Qulntilis.
Exercitium 10
l. Aestat:_ diës longiorës sunt quam hiem_ . ablatïvus temporis
2. Mens__ Marti_ et mëns_ _ Septembr_ _ diës aequi sunt ac noctes.
3. Hôr__ sext:_ vel merïdi__ sol altissimus est.
4. Quandô lücet luna? Luna noct__ lucet.
S. Di_ octav_ _ post lunam novam luna dimidia est.
6. Ver__ arbores novïs foliïs ornantur.
7. E_ _ tempor_ _ avës nïdos faciunt.
Exercitium Il
1. Estne Quintus in cubiculô suo? ...
2. Estne obscûrum cubiculum Quïnti? ...
3. Cür Aemilia fenestram claudit? ...
4. Cür Quintus horas longas esse putat? ...
5. Quod tempus est annï? ...
6. A quô nominatur mensis Iülius? ...
7. Quod nomen eï rnënsï erat ante tempus Caesaris? ...
8. Num Iülius vel Quïntïlis mënsis quïntus est? ...
9. Cür Qulntus dormïre nôn potest? .. .
10. Ubi sollucet cum nox est in Italia? ...
11. Quandô hominës dormiunt? ...
12. Quae urbs est caput imperiï Romani? ...
47
CAP. XIII 1 XIV EXERCITIA 12-13 1 1
48
EXERCITIA 2-4 CAP. XIV
Exerdtium4
Exempla:
Servus ambulans = servus qui ambulat; servi ambulantes = servi qui [1] -ans -antës
ambulant. -antia
Membrum dolens = membrum quod dolet; membra dolentia = membra (2] -ëns -entës
quae dolent. -entia
Puella canens = puella quae canit; puellae canentes = puellae quae canunt. [3]-ëns -entës
Puer dormiens = puer quï dormit; pueri dormientes = pueri quï dormiunt. -entia
1. Puella plor [= quae plorat]; puellae plor [= quae plorant]. [4] -iëns -ientës
2. Puer rld [=qui ridet]; pueri rid [=qui rident]. -ientia
3. Cor palpi [= quod palpitat]; corda palpi [= quae palpitant].
4. Equus curr [=qui currit]; equi curr [=qui currunt].
5. Pastor dorm [= quï dormit]; pastores dorm [=qui dormiunt].
6. Ovis err [= quae errat]; ovës err [= quae errant].
7. Canis latr [=qui lâtrat]; canes lâtr [=qui lâtrant].
49
CAP. XIV EXERCITIA 5-7
50
EXERCITIA 8-10 CAP. XIV
51
CAP. XIV /XV EXERCITIA Il 1 1
52
EXERCITIA 2-4 CAP. XV
Exercitium 2 antequam
1. Diodôrus - - - - - - Marcï est; Marcus Diodôri est. at
2. Diodôrus puerôs verberat; eô modô magister discipulôs considere
improbôs solet. discipulus
3. Diodôrus enim magister est. exclama re
4. Sextus primus ad advenit. ianua
5. Magister intrans discipulum salutat eumque - - - - - - iubet: lüdus
"Salvë, Sexte! !" magister
6. [= deinde] Sextus in sua cônsïdit. nôndum
7. Discipulus [= tacëns] ante magistrum sedet. pünïre
8. Sextus iam adest, [= sed] ceteri discipuli adsunt. sella
9. Magister ïratus : "0, discipulôs improbôs ... !" sevërus
10. Titus [= ôstium] pulsat ludum intrat. statim
11. Titus nôn intrat, sed primum iânuam pulsat. tacitus
Exercitium 3 tu rn
1. Quô it Marcus? ... virga
2. Quis est Diodorus? ...
3. Cur Marcus magistrum suum metuit? ...
4. Quômodo magister discipulôs improbôs punit? ...
5. Cui discipuli parent? ...
6. Quis discipulus primus ad ludum advenit? ...
7. Quid facit Sextus cum magister intrat? ...
8. Cur iratus est magister? ...
9. Estne Sextus discipulus improbus? ...
10. Quid facit Titus antequam lüdum intrat? ...
11. Quid magister eum facere iubet? ...
12. Cür Titus librum suum nôn habet? ...
13. Tune magister/magistra an discipulus/discipula es? ..
Lëctio secunda (versüs 41-95) Lëctio II
Exercitium 4
1. Leander saccum por ; item Syrus saccum por,____ [1) -ô -amus
2. Davus et Ursus lectlcam cum domino por,____ -as -atis
3. Lëander: "Saccus quem tu port , Syre, levior est quaro is quem ego -at -ant
por,____ JJ
4. Davus: "Sacci quôs vôs por , Syre et Leander, leviôrës sunt quam [2) -eô -ëmus
lectica quaro nôs por " -ës -ëtis
5. Iülia can_ _ . Puerï nôn can_ _ , sed rïd , quod lüliam canere -et -ent
aud , nam puerï eam male canere pu.____ [JI -ô -imus
6. Julia: "Cur vôs rid , pueri, cum më canere aud ? Nonne më -is -itis
bene canere pu.____ ?" -it -unt
7. Marcus: "Nôs rid
canere pu..___ .
,, cum të canere auu.d_ _ , Iülia, quia te male [41 -iô
-is
-imus
-ïtis
8. Quintus: "Ego nôn rid cum të canere aud " -it -iunt
9. Iülia: "Aud ne, Marce? Quintus nôn rid cum më canere aud.___
Cür tu nôn rid , Quinte? Tüne më bene canere pu ?"
10. Quintus: "Ego pu të vôcem satis pulchram habëre. Nôn male can.___
ut parva puella."
11. lü lia: "Ego bene can.___ , at vôs male can.___ t"
12. Quïntus: "Nôn male can , ut magnï pueril"
53
CAP. XV EXERCITIA 5-7
Exercitium 5
convenïre 1. Marcus (ad Sextum et Titum): " _ _ _ _ _ magistrum non salütatis ..."
dësinere 2. Sextus et Titus: "Id non est: magistrum salütamus."
domï 3. Magister: "Vërum dïcitis. -----Marc us dicit verum non est."
ïnferior 4. Magister iratus _ _ _ _ _ Marcï verberat.
ni si 5. Tergum est pars corporis _ _ _ __
nos 6. Marcus non lacrimat, neque eni rn lacrimare puero Romano _ _ _ __
posterior 7. Magister eum verbe rare , atque puer ad sellam sua rn _ _ __
quid 8. _____ [= cür] Marcus non consïdit? Non consïdit, quia pars tergï
quod _ _ _ _ _ eï dolet.
reddere 9. Quïntus non in ludo, sed est.
redire 10. Marcus: "Quïntus dïcit ' aegrum esse'."
së 11. Magister:" frater tuus aeger est, in lüdum ïre non potest."
si 12. Magister Marcum Tito tabulam iubet.
tergum 13. Magister: "Necesse est të pünïre, tabulam nunc reddis Tito!"
verum
Exercitium 6
vos
1. Quis discipulus postremus advenit? ...
2. Marcusne magistrum salütat? ...
3. Cür magister Marcum verberat? ...
4. Cür Marcus non lacrimat? ...
5. Quo magister puerum redire iubet? ...
6. Cür Marcus non considit? ...
7. Quid est tergum? ...
8. Ubi est frater Marc!? ...
9. Cür Quintus in lüdum ire non potest? ...
10. Quid magister pueros iubet? ...
11. Cür Marcus librum Titi habet? ...
12. Cür Titus non potest malum reddere Marco? ...
54
EXERCITIA 8-10 CAP. XV
Exercitium 8
1. Magister librum aperit ac ______ incipit. lectulus
2. Dum magister recitat, discipulï dormiunt [= nüllus discipulus licëre
vigilat]. nôs (ace)
3. Discipuli tarn bene dormiunt quam domï i n - - - - - - [ = parvis lectïs]. omnes
4. Ergo posteriorem librï partem non audiunt, sed tantum - - - - - - prior
partem. recita re
5. Magister eos verberat. Discipull:: "Cür - - - - - - verberàs?" vôs (ace)
6. Magister: " verbero, quod alio modo excitare non possum."
7. In lüdo dormïre n o n - - - - - -
Exercitium 9
1. Quid facit magister antequam recitare incipit? ...
2. Totumne librum audiunt discipulï? ...
3. Cür non audiunt posteriorem librï partem? ...
4. Cür magister recitâre dësinit? ...
5. Quomodo magister discipulos excitat? ...
6. Quid Marcus dïcit magistro irâto? ...
7. Quomodo magister discipulos pünit? ...
8. Cür discipulï non considunt? ...
9. Cür magister eos ante sellas stâre iubet? ...
10. Quid recitat magister sedëns? ...
11. Num in lüdo dormïre licet? ...
12. Quid est lectulus? ...
13. Tüne stans dormire potes? ...
14. Ubi vos dormïre solëtis, discipuli? ...
Lëctio grammatica (versus 129-170) Lëctio grammatica
Exercitium 10
1. Vocio, vocaimus prima est. persona (pers.)
2. Vocais, vocaltis est. sing. pliir
3. Vocait, vocaint est. pers. 1 -6 -mus
4. Vocio persona singulâris est; vocal mus est pers. 2 -s -tis
plürâlis. pers. 3 -t -nt
5. Vocais secunda est; vocaltis est [l] l -6 -al mus
2 -ais -altis
6. Vocait persona est; vocal nt est 3 -ait -aint
[2] 1 -elo -ëlmus
Sing. Plür. Sing. Plür. Sing. Plür. 2 -ëls -ëltis
7. Pers. 1 am_ am_ vid_ vid_ aud_ aud_ 3 -eit -elnt
8. Pers. 2 am_ am_ vid_ vid_ aud_ aud_ [3] 1 -(i)o -imus
9. Pers. 3 am_ am_ vid_ vid_ aud_ aud_ 2 -is -itis
10. Pers. 1 düc_ düc_ fac_ fac_ s_ s_ 3 -it -(i)unt
11. Pers. 2 düc_ düc_ fac_ fac_ es es_ [4] l -il6 -il mus
12. Pers. 3 düc_ düc_ Jac_ fac_ es_ s_ 2 -ils -iltis
3 -ilt -ilunt
55
CAP. XVI EXERCITIA 1-3
56
EXERCITIA 4-6 CAP. XVI
57
CAP. XVI EXERCITIA 7-10
proficïscï 12. Lydia trïstis est, sed Mëdus _____ [= gaudet] nec iam dominum
puppis
semper 13. Mëdus faciem Lydiae _____ [= spectat]: dë oculïs eius lacrimae
septentriônës
sequï 14. Mëdus amïcam suam - - - - - eamque multïs verbïs
serënus
simul 15. Parvae rës quae procul absunt oculïs - - - - - n o n possunt.
sinistra
Exercitium 7
verërl
1. Ubi sedet gubernator et quid agit? ...
2. Quid est puppis? ...
3. Quae sunt quattuor partes caelï? ...
4. Quae dïcitur ea caelï pars unde sol oritur? ...
5. Pars contraria quae est? ...
6. Unde Mëdus et Lydia nâvem conscendunt? ...
7. Quo proficïscuntur? ...
8. Cür in Graeciam ïre volunt? .. .
9. Quid sëcum ferunt in nâve? .. .
10. Quid Mëdus et Lydia ë nâve spectant? ...
11. Cür hominës in portü vix cernï possunt? ...
12. Num trïstis est Mëdus? ...
13. Cür Lydia non laetâtur? ...
14. Quomodo Mëdus amïcam suam consolatur? ...
15. Quam in partem navigant? ...
Lectio III Lëctio tertia (versüs 96-150)
Exercitium 8
multum -ï Exemplum: Puer aeger multum aquae bibit et paulum cib! ëst.
paulum -ae 1. In Tiberï non multum, sed paulum aqu_ _ est.
-is 2. lülius multum pecüni_ _ habet.
3. Ovës multum herb_ _ edunt.
4. Pâstor non paulum pan_ _ sëcum fert.
5. In corde et in vënïs multum sanguin est.
6. Post paulum tempor_ _ discipuli dormiunt.
Exercitium 9
multum 1. Quintus, quï mul ësse solet, hodië paul ëst.
paulum 2. Quïntus mult_ crassior est quam Mârcus et paul__ crassior quam Iülia.
mult.Q -ior -ius 3. Nâvis proficïscitur; pau post terra cernï non potest.
paul.Q post 4. Nübës oriuntur, nec mul post tempestâs oritur.
ante 5. lam flüctüs mul altiorës sunt quam paul _ _ ante.
6. Nautae mult_ _ aquae ë nâve hauriunt.
7. Navis paul_ _ levior fit.
8. Danuvius t1ümen mul longius est quam Tiberis et paul _ _ longius
quam Rhënus.
Exercitium 10
ater 1. Dum gubernâtor [H tacet), Mëdus caelum spectat.
cônarl 2. Ab occidente nübës oriuntur non albae, sed - - - - -
fierï fit 3. Nauta deum Neptünum : "0 Neptüne["
fulgur 4. Paulo post caelum et mare illüstrat, et statim magnus
haurïre - - - - - audïtur.
iactare 5. Simul tempestas oritur; mare turbidum _____ [=esse incipit].
58
EXERCITIA 11-12 1 1 CAP. XVI 1 XVII
Exerdtium 11
1. Quid Mëdus in occidente videt? ...
2. Quid gubernâtor opperïtur? ...
3. Cür Neptünum invocant nautae? ...
4. Cür nâvis gubernâri vix potest? ...
5. Quid nautae ë nâve hauriunt? ...
6. Cür mercës in mare iaciuntur? ...
7. Ubi est mercator cuius mercës iaciuntur? ...
8. Quem dominum Lydia invocat? ...
9. Quid tum agit Mëdus? ...
10. Cür Medus loquï non potest? ...
11. Cür nautae aquam haurïre dësinunt? ...
12. Mergiturne nâvis? ...
Lectio grammatica (versüs 151-165) Lëctio grammatica
Exerdtium 12
1. Timëlre verbum âctïvum est; timëlrï verbum - - - - - - e s t . verbum dëponëns
2. Verëlri est verbum ; verëlrï et labllverba - - - - - - verbum activum:
sunt. inf. -re
3. Ïnfinïtïvus verbi dëpônentis nôn in -re dësinit, sed in -rl/-i ut ïnfïnïtivus pers.3 -t -nt
verbi _ _ _ __ verbum passivum et
4. înfinïtivus: con_ _ , in tu_ _ , loqu_ _ , opper_ _ . dëponens:
5. Persôna tertia verbi dëpônentis nôn in -t, -nt dësinit, sed in -tur, -ntur ut ïnf. -ri -i
persona tertia verbï - - - - - pers. 3 -tur -ntur
6. Persona tertia: singulâris: con_ _ , intu_ _ , loqu _ _ , opper_ _ ; verbum activum et
plüralis: con_ _ , in tu_ _ , loqu_ _ , opper_ _ . dëponëns:
7. Participium verbï dëponentis dësinit in -ns ut participium verbï - - - - - part. -ns -ntis
8. Participium: nom. sing. con_ _ , in tu_ _ , loqu , opper_ _ .
Exerdtium 1
1. Quot sunt x et m? ... duodëtrigin ta
2. Quot sunt x et Iv? ... duodëviginti
3. Quot sunt x et v? ... quattuordecim
4. Quot sunt x et vi? ... quïndecim
5. Quot sunt x et vu? .. . sëdecim
6. Quot sunt x et vm? ... septendecim
7. Quot sunt x et Ix? ... trëdecim
8. Quot sunt xx et vm? ... trigintâ
9. Quot sunt xx et Ix? .. . ündetrïginta
10. Quot sunt xx et x? ... ündëvigintï
59
CAP. XVII EXERCITIA 2-4
Exercitium 2
centësimus 1. Discipulus est puer quï - - - - - -
discere 2. Quï discipulos ------magister est.
docëre 3. Magister est vir , quï multâs rès - - - - - -
doctus 4. Discipulï sunt puerï , quï multâs rès ______ [= nôn
indoctus sciunt].
industrius 5. Discipulus quï nihil discere vult - - - - - - est.
interpella re 6. Sextus nec stultus nec piger est, sed atque - - - - - -
nesclre 7. Magister: "Dïc numeros â decem ad centum!"
nongenti 8. discipulus manum , prïmum Sextus, deinde Titus,
octingentï - - - - - - Marcus.
piger 9. Titus numeros dïcit a x ad xxn, tum magister eum - - - - - -
postrëmô 10. Titus decimum numerum dïcit â xx ad c: "Vïgintï, trïgintâ,
prave - - - - - - , sexagintâ, - - - - - -
pravus octoginta, nonagintâ, centum."
prüdëns 11. Sextus, quï numeros â c ad M dïcere iubëtur, [=tarn multos]
quadraginta numeros dïcere nôn vult.
quadringenti 12. Sextus [c] quemque numerum tantum dïcit: "Centum,
quingenti ducentï, trecenti, - - - - - -
quïnquagintâ ------,mille."
quisque quemque 13. Magister: "Quot sunt [xL] et decem?" Sextus:
rëctë - - - - - - [L]." Marcus: "Sexâgintâ."
rëctus 14. Quod Sextus respondet est.
respônsum 15. Marcï nôn réctum, sed - - - - - - e s t .
sel re 16. Sextus------ respondet; Màrcus - - - - - - respondet.
sescentï Exercitium 3
septingentï 1. Quid magister pueros docet? ...
septuaginta 2. Num doctï sunt discipul:i? ...
tollere 3. Qui discipulus multâs res discit? ...
tot 4. Sedentne discipulï magistro recitante? ...
üsque 5. Quid faciunt discipulï antequam respondent? ...
6. Omnèsne simul manum tollunt? ...
7. Quos numeros dïcit Titus? ...
8. Num Sextus omnes numeros dicit â centum ad mille? ...
9. Estne Sextus puer stultus? ...
10. Omnësne discipuli rëctë respondent? ...
11. Cür Màrcus pràvë respondet? ...
60
EXERCITIA 5-7 CAP. XVII
61
CAP. XVII EXERCITIA 8-10
10. Servus: "Domino meô pareo." Servus dïcit ' _ _ domino _ _ pâr_ __
11. Lydia: "Cum amïcô meô proficïscor." Lydia dïcit '___ cum amïcô ___ _
proficïsc_ __
12. Milites: "Nos patriam nostram dëfendimus." Militës dicunt ' _ _ patriam
______ dëknd~----
Exercitium 10
absens 1. Quintus, qui hodië abest, etiam - - - - - - a magistrô laudâtur.
as 2. Magistro suô pârëre - - - - - -
certus 3. Magister ë sacculo suô - - - - - - duos nummôs, et
computâre
62
EXERCITIA 11-12 CAP. XVII
63
CAP. XVIII EXERCITIA 1-4
64
EXERCITIA 5-7 CAP. XVIII
65
CAP. XVIII EXERCITIA 8-11
Exercitium 8
Exemplurn:
A non tarn -ë/-iter -t Sextus non tarn pravë nec tarn turpiter scrïbit quam Marcus =
quam B = B -ius -t Marcus pravius et turpius scrïbit quam Sextus.
quamA 1. Luna non tarn clar_ _ lucet quam sol= Sol clar_ _ lucet quam luna.
2. Hostës non tarn fort_ pugnant quam Romani = Romani fort _ _
pugnant quam hostës.
3. Manus fëminae non tarn grav_ _ pulsat quam viri = Manus virï
grav_ _ pulsat quam fëminae.
4. Marcus non tarn pulchr_ _ scribit quam Sextus = Sextus pulchr_ _
scrïbit quam Marcus.
5. Titus non tarn stult respondet quam Marcus nec tarn sevër_ __
reprehenditur = Marcus stult respondet quam Titus et sevër_ __
reprehenditur.
6. Titus non tarn foed__ nec tarn lev scrïbit quam Marcus = Marcus
foed et lev scrïbit quam Titus.
Exercitium 9
-ior -ius 1. Nulla stëlla clar_ _ _ est quam sol: sol stella clar est.
-ius 2. Nu lia stella clar_ _ _ lucet quam sol: sol clar lücet.
-issimus -a -mn 3. Marcus stul .___ _ est quam cëteri discipulï: Marcus discipulus
(-rimus -a -um) stul est.
-issimê (-rimè) 4. Nëmo stult respondet quam Marcus: Marcus stul.___ _
respondet.
5. Nullï mïlitës fort _ _ _ sunt quam Romani; Romani milites
for sunt.
6. Nullï milites for .___ _ pugnant quam Romani; mïlitës Romani
fort _ _ _ pugnant.
7. Nëmo rëct_ _ _ aut pulchr_ _ _ scribit quam Sextus: is rëc.___ _
ac pulcher scribit.
8. Marcus turp et prav_ _ _ scribit quam cëterï discipuli: is
turp_ _ _ et prav_ _ _ scrïbit.
Exercitium 10
addere 1. Magister litteras Marcï cum litteris Titï - - - - - -
apis 2. sunt litterae eorum? Aequë - - - - - - [= foedae] sunt.
bëstiola 3. litterae VIX legi possunt.
cëra 4. Id quod Marcus parva voce dïcit a magistro _ _ _ _ __
comparâre 5. In tabula Marcï IV sunt, nam IV litterae - - - - - -
corrigere 6. Magister litteras quae desunt ; ita menda - - - - - -
deesse 7. Tabulae operiuntur , id est molli quam _ _ __
dürus _ _ _ _ _ _ [= parvae bëstiae] industriae, faciunt.
efficere 8. Cëra non est materia , sed - - - - - -
exaud:ire 9. - - - - - - e s t materia dura ex qua gladii - - - - - -
ferrum 10. Si cëra nimis dura est, necesse est stilum _ _ _ _ __
mâte ria
Exercitium 11
mendum
1. Qualës sunt litterae Sexti? ...
mollis
2. Cür difficile est litteras Titi et Marci legere? ...
premere
3. Titusne pulchrius scrïbit quam Marcus? ...
qualis
4. Cür facile est rectius qua rn Marcus scrïbere? ...
tâlis
5. Cum quo discipulo së comparat Titus? ...
turpis
6. Uter sevërius reprehenditur, Titusne an Marcus? ...
66
EXERCITIA 12-14 CAP. XVIII
67
CAP. XVIII 1XIX EXERCITIA 15-16/1
68
EXERCITIA 2-4 CAP. XIX
Exerdtium2
1. Aemilia Iüliï est; Iülius Aemiliae est. adulëscëns
2. Marïtus et uxor sub eôdem habitant. amantës
3. Inter altas , quae tëctum sustinent, tria stant. amor
4. Iünô, [= uxor] Iovis, est mâtrônarum. columna
5. Venus dea ac est, neque alia dea coniunx
pulchrior est quam illa; Veneris ab omnibus laudâtur. convenire
6. Venus et Cupïdô ab invocantur. dea
7. Ante decem annôs Aemilia nôn , sed erat, quae dom us
apud parentes suôs in Rômâna habita bat. for um
8. Tune Iülius vigintï duôrum annôrum erat. magnificus
9. Iuppiter 'Optimus Maximus' [= appellâtur]. maritus
10. In Capitôliô est Iovis Optimï Mâximï. mâtrôna
11. In Palâtiô sunt domüs [= magnae et pulchrae]. pulchritiidô
12. In Rômânum multi hominës - - - - - signum
tëctum
Exerdtium 3
templum
1. Cuius marïtus est Iülius? ...
üllus
2. Ubi sunt marïtus et uxor et quid agunt? .. .
uxor
3. Quômodo sustinëtur tëctum peristylï? .. .
virgô
4. Quibus signïs peristylum ôrnâtur? ...
vocâre
5. Quae sunt Venus et Iünô? ...
6. Cuius uxor est Iünô? ...
7. Num Iuppiter bonus marïtus est? ...
8. Cür amantës Venerem et Cupïdinem invocant? ...
9. Quot lïberôs habent Iülius et Aemilia? ...
10. Uter filius minor est, Marcusne an Quïntus? ...
11. Quis est maximus lïberôrum? ...
12. Quot annôs habet Iülia? ...
13. Ante decem annôs ubi habitâbat Aemilia? ...
14. Ubi est templum lovis Optimï Mâximï? ...
15. Estne Tüsculum oppidum mâius quam Ostia? ...
16. Quae est urbs maxima imperiï Rômânï? ...
Exerdtium4
1. Iülius nôn d'"'-'--- fïlias, sed ün.___ fïliam habet. unus -a -um
2. Cornélius nôn du...___ fïliôs, sed ün.__ _ fïlium habet. ünum -am -um
3. Cornëliô ün fïlius est, nôn du , neque eï d,...._,___ fïliae sunt, unlus
ünô -a -ô
sed ün tantum.
4. lüliô sunt tr lïberï: d fïliï et ün___ filia. duo -ae -o
5. lülius est pater tr lïberôrum: du fïliôrum et ün,__ _ filiae. duôs-as-o
6. Mâter in âtriô est cum tr lïberïs et d ancillïs. duôrum -arum -ôrum
duôbus- abus-ôbus
7. Iülius â du servis vehitur.
8. In peristylô sunt tr signa: ün Cupïdinis, d altera trës tria
Iünônis et Veneris. trium
9. In peristylô sunt signa du deârum et ün deï. tribus
10. Signum Cupïdinis est minimum hôrum tr signôrum (= ex hïs
tr signïs).
11. Via Aurelia, Flâminia, Appia sunt tr viae Italiae.
12. Via Appia longissima est harum tr viârum (=ex hïs tr viïs).
69
CAP. XIX EXERCITIA 5-7
70
EXERCITIA 8-10 CAP. XIX
Exercitium 8
1. Ante xx annôs Iülius ipse malus discipulus erat, qui in lüdô aut eram era mus
dorm· aut clam- et rïde et alias rës ag~---- erâs eratis
2. Ergô Iülius a magistrô non laud- , sed reprehenli....____ ac erat erant
pün..._·_ _ __ [1, 2]
3. Iülius nihil dise , quamquam ii bonô magistrô docë.____ -barn -bâmus
4. Mârcus: "Num tü melior discipulus , pater, quam ego sum?" -bas -batis
5. Iülius: "Ego discipulus multô melior quam tü nunc es!" -bat -bant
6. Mârcus: "Nonne tû in lüdô dorm· aut clam- et ridë___ et [3, 4]
alias rës ag ?" -ëbam -ëbamus
7. Iülius: "Ego numquam in lüdô dorm._·____ aut clam.... - ____ et -ëbâs -ëbâtis
rïdë aut alias res ag " -ebat -ëbant
8. Iûlius: "Ego multum dise , quia a bonô magistrô docë , neque [1, 2]
ab eô reprehend aut pûn · , sed semper laud- " -bar -barnur
9. Mârcus: "Sï numquam reprehend aut pün · , sed semper -baris -baminï
laud- , certë ii malô magistrô docë !" -bâtur -bantur
10. Ante xx annôs Iûlius et Fabius mali discipuli , qui in lüdô [3, 4]
dorm· aut clam- et rïdë et alias rês ag,_ _ __ -ëbar -ëbamur
11. !taque Iülius et Fabius a magistrô suô non laud- , sed -ëbâris -ëbaminï
reprehen ac pün..._·- - - - - -ëbâtur -ëbantur
12. li discipulï nihil dis , quamquam ii bonô magistrô docë_ _ __
13. Quintus: "Num vôs meliorês discipuli quam nôs sumus?"
14. Iülius: "Nos discipulï multo meliores quam vos nunc estis!"
15. Quïntus: "Nonne vôs in lüdo dormi aut clam- et
rïdê et alias rës ag ?"
16. Iülius: "Nos numquam in lüdo dorm,_·- - - - - aut dama.-_____ et
ride aut alias rës a!';g_____ "
17. Iülius: "Nôs multum dis , quia â bonô magistrô doce._ _ _ __
neque ab eô reprehen aut pün · , sed semper
lauda "
18. Quïntus: "Si vôs numquam reprehen aut pün..._·- - - -
sed semper laud- , certe a mal ô magistro doce !"
Exercitium 9
Exemplum: Fabius suum Lücium filium vocat: "Venï, Lü ci.. fil! mi!" -ius
1. Iülius Cornêlium salütat: "Salve, Cornel_ !" -ï! (voc)
2. Aemilia virô suô "0 Iül__ " inquit, " r n _ optime vir!" filius
3. Aemilia, cum fratrï Aemiliô epistulam scribit, sïc fïnem facit: "Vale, fllï!
Aemil__, rn__ frater optime!" meus
4. Aemilia: "6 Quinte, rn__ fil__, doletne pes?" ml!
Exercitium 10 augëre
1. Iülius Aemiliae ôsculum dat = Iülius Aemiliam - - - - - dë
2. Aemilia: "Amor meus te tempore nôn - - - - - [= mi nor fit], dignus
immô vêrô " erga
3. Iülius semper Aemilia côgitâbat. gracilis
4. Aemilia: "Tü sôlus amôre meô es, Iülï." minuere
5. Aemilia matrôna [= tenuis] est quam virgô erat. minus
6. Aemilia nec minus nec est quam est[= necesse est]. opus esse
osculâri
plüs
71
CAP. XIX EXERCITIA 11-12
Exercitium 11
1. Amome coniugum tempore minuitur? ...
2. Quid Aemilia dïcit? ...
3. Cür rïdet Iülius? ...
4. Cür Crassus amôre Aemiliae dignus nôn erat? ...
5. Cür Aemilia hodie femina beata est? ...
6. Quibus rëbus Aemilia cotïdië dëlectatur? ...
7. Quômodo Iülius pulchritüdinem Aemiliae laudat? ...
8. Cür Aemilia signum Veneris aspicit? ...
9. Estne Aemilia tarn gracilis quam Venus? ...
10. Cür Aemilia Iülium virum stultum vocat? ...
72
EXERCITIA 1-4 CAP. XX
73
CAP. XX EXERCITIA 5-7
Exercitium 7
1. Estne sermô parentum dë tempore praeterito? ...
2. Cür parentes iam dë rëbus futürïs colloquuntur? ...
3. Fïliumne an flliam vult Aemilia? ...
4. Cür Aemilia gradum adversus ôstium facit? ...
5. Disceditne Aemilia? ...
74
EXERCITIA 8-10 CAP. XX
75
CAP. XX/ XXI EXERCITIA 11 1 1
76
EXERCITIA 2-4 CAP. XXI
12. Pueri, quï Iüliam iam voc , iterum eam vocant, nec enim lülia
eôs auri...._ __
13. Syra litterâs nescit: nëmô eam litterâs doc_ __
Exercitium 2
Exempla: Pater filium vocâvit = Filius a patre vocatus est. [1] -at i
Pater fïliam vocavit = Filia a patre vocâta est. ·atus est
Pater filiôs vocâvit = Fïlii â patre vocâti sunt. -âta
Pater filiâs vocâvit = Filiae â patre vocâtae sunt. -âtum
Ventus mare turbâvit = Mare ventô turbatum est. -ati sunt
Venti maria turbavërunt =Maria ventis turbata sunt. -âtae
Fïlius â patre vocatus est nec eum audivit = Pater filium vocâvit -à ta
nec ab eô audïtus est. (4]
1. Servus puerum excitâvit = ... -itus est
2. Mârcus Iüliam pulsâvit = .. . ·ita
3. Domina ancillas vocâvit = .. . -itum
4. Dominus servôs interrogavit = ... -ïtï su nt
5. Mëdus Dâvum accüsâvit = ... -itae
6. Mëdus vocem domini non audïvit = ... -ita
7. Magister litterâs Sexti laudâvit = ...
8. Magister discipulum pigrum pünïvit = ...
9. Rômânï oppidum hostium expugnâvërunt = ...
10. Hostës castra Rômâna oppugnavërunt = ...
11. Verba Iüliï Aemiliam dëlectavërunt = ...
12. Fulgur caelum illüstrâvit = ...
13. Pueri Iüliam vocavërunt nec ab eâ auditï sunt = .. .
14. Puerï a Iüliâ vocâtï sunt nec eam audivêrunt = ...
Exercitium 3
1. Hodië mane Mârcus non sordidus, sed [= pürus] erat. angustus
2. Vestimenta eius tarn erant guam nix nova. candidus
3. Nunc vëro eius sordida est. cognôscere
4. Non modo vestis Mârci, sed etiam faciës et manüs et sordida ferre
sunt, Mârcus enim iacuit. genü
5. [=terra] propter imbrem ümida est. humi
6. Pater fïlium suum sordidum non statim - - - - - humus
7. Via quae ad vïllam [= dücit] nôn lata, sed _ _ _ _ _ est. mu ndus
vestis
Exercitium 4
1. Unde Mârcus revertitur? ...
2. Estne facile Mârcum cognôscere? ...
3. Cür vestis eius ümida est? ...
4. Quid dë nâsô Mârci fluit? .. .
5. Quis nasum eius pulsavit? ...
6. Nonne Sextus â Marco pulsâtus est? ...
7. Quis est maximus ex tribus discipulïs? ...
8. Ubi pueri pugnâvërunt? ...
9. Cür tarn sordidus est Marcus? ...
10. Quis Marcum humï iacentem tenuit? ...
11. Quem Mârcus vocavit? ...
12. À quô Sextus oppugnatus est? ...
13. Quôs vocâvit Sextus? ...
14. À quibus vôx Sextï audïta est? ...
77
CAP. XXI EXERCITIA 5-7
est su nt 6. Aemilia: "Voca Iüliam, Syra!" Puerï: "Nôs eam iam vocav "
7. Aemilia: "Vosne eam iam vocav ? Ego vôs non audïv__ , nec Iülia
vôs audïv "
8. Iülia venit, quia pueri eam vocav_ __
9. Pueri: "Nônne tü nôs vocâre audïv , lülia?"
10. Iülia: "Certe vôs audïv . Cür më vocâv ?"
11. Sextus Marcum pulsav et ipse a Marcô et Titô pulsa..__ _ , neque
ii deinde a Sextô pulsa..__ _
12. Titus: "Ego et Mârcus Sextum pulsav___ , nec nôs deinde ab eô
pulsa "
13. Quïntus: "Vosne Sextum pulsâv___ nec ab eô pulsa..__ _ ?"
14. Titus: "Ego sôlus pulsa non___ "
15. Quïntus: "Cür tu pulsa nôn , Tite?"
16. Puella plôrat, quia a puerô improbô pulsa..__ _
17. Mâter fïliam interrogat: ''A quô pulsa..__ _ ?"
18. Fïlia respondet: "A puerô improbô pulsa..__ _ "
19. Puellae plôrant, quia a puerïs improbïs pulsa..__ _
20. Mater fïlias interrogat: "A quibus pulsa..__ _ ?"
21. Fïliae respondent: "A pueris improbis pulsa..__ _ "
Exerdtium 7
.'
am 1. Pater [= sanguinem] in facië filii [= videt] .
aio ais ait 2. Nôn sine Sextus Marcum pulsavit.
aliquis 3. Sextus, quï tarn est quam bos, a duôbus puerïs pulsatus est;
bos neque enim Marcus sôlus puerum validiôrem potest.
causa 4. Mârcus së cônatur: "Sextus est puer maior et validior."
conspicere 5. est animal quod gerit in fronte.
cornü 6. Marcus tarn sordidus est quam - - - - -
cruor 7. Tülius iam satis audïvit dë puerôrum.
excüsâre 8. Julius: "Nôli mihi plus dë ilia pugna t"
indignus 9. Tn cubicu16 suô Mârcus vestem sordidam et aliam vestem
interim püram induit: Mârcus vestïmenta - - - - -
78
EXERCITIA 8-9 CAP. XXI
"Fïlia
-
vocâta- 'filiam
-
vocâtam
- ''ego pugnàvï"
"Fïlii- vocâtï- sunt" 'filiôs vocatôs
"Filiae vocàtae 'filiâs vocâtas A dicit
- -
1. Iii.lius: "Mârcus intrâvit." Iülius 'Marc___ intr___ ' dïcit. 'eum pugnàvisse'
2. Iülius: "Puerï in via pugnaverunt et humï iacuerunt." Iii.lius dicit 'eam
'puer in via pugn et humi iac_ __ 'eôs
'eàs
3. Syra: "Iülia â Marco pulsata est." Syra dïcit 'Iii.l,_·___ â Mârcô 'se
puis______
4. Sextus: "Magistrô paruï." Sextus dïcit ' - - - magistrô par_ __ A:
5. Sextus: "A magistrô laudâtus sum." Sextus' â magistrô lau..._d_ __ :is voc~tus 1 est"
___ 'dïcit. ea vocata
6. Dâvus: "Quintus tôtam noctem vigilâvit nec hôram dormivit." Dâvus ::ii vocàt~ 1su nt"
eae vocatae
dïcit 'Quïn tôtam noctem vigil nec hôram dorm.__ _ "ego vocatus/a sum"
7. Mârcus: "Ego bene dormïvï, sed à Dâvô excitâtus sum." Mârcus dïcit
___ bene dorrn , sed a Dàvô exci.__ _ _ __ A dicit
8. Iiilia. "A Syrâ excitata su m." Iülia dicit' â Syra exci..__ _ _ __ 'eum vocatum esse'
9. Aemilia: "Discipulï â magistrô lauda ti sunt." Aemilia dïcit 'discipu.__ _ à 'eam vocatam
magistrô laud....__ _ _ __ 'eôs vocatôs
10. Iii.lius: "Màrcus nôn laudàtus, sed pii.nïtus est à magistrô." Iii.lius dïcit 'eàs voditàs
'Marc nôn laud , sed pii.n â magistrô.' 'se vocatum/am
11. Aemilia: "Màrcus pulchrë scrïpsit." Aemilia 'Marc pulchrë
scrips 'dïcit.
12. Iii.lius: "Eae litterae nôn à Mârcô scrïptae sunt." Iii.lius dicit 'e_ __
litter nôn a Mârcô scrip..__ _
79
CAP. XXI EXERCITIA 10-12
80
EXERCITIA 13-14 CAP. XXI
Exercitium 13
Exempla:
Ljidia trïstis domï sedebat nec Mëdum exspectabat. Tum Medus ostium praeteritum perfectum
pulsavit et intravit. Ljidia laeta amïcum salütavit et ab eo salütata est. et imperfectum
Iülius adulëscëns saepe Aemiliam salütabat nec ab ea salütabatur.
1. Salütabat non tempus praesëns, sed tempus est; salütavit
quoque tempus est.
2. Sedëbat, exspectabat, salütâbat, salütabâtur non est praeteritum perfectum,
sed _ _ _ _ __
3. Pulsâvit, intrâvit, salütâvit, salütâta est nôn praeteritum imperfectum,
sed est.
Exerdtium 14
Actïvum
1. Infïnïtïvus: praesëns: vocal re, perfectum: lisse; praesëns: parëlre, perfectum
perfectum: lisse; praesëns: scrïblere, perfectum: lisse; act.
praesëns: audïlre, perfectum: lisse. Inf. - isse
2. Personae perfecti: singulâris: pers. 1 - ï, 2 - ,3- ; plüralis: [1) vocavlisse
pers. 1 - ,2- , 3 ---- [2] paru lisse
Sing. Plür. Sing. Plür. [3) scrïps!isse
3. Pers. 1 vocav __ vocav _ _ paru __ paru __ [4] audïvlisse
4. Pers. 2 vocav__ vocav_ _ paru__ paru_ _ ind. sing. plür.
s. Pers. 3 vocav __ v oc av_ _ paru __ paru_ _ l -ï - imus
6. Pers. 1 scrïps__ scrips_ _ audïv__ audïv_ _ 2 -istï -istis
7. Pers. 2 scrïps__ scrïps_ _ audïv__ audïv_ _ 3 -it -ërunt
8. Pers. 3 scrïps__ scrïps _ _ audïv__ audïv_ _ pass.
Passivum ïnf. ~um/am/os/iis/a esse
9. Infïnitïvus: praesëns: vocalrï, perfectum: ___ um esse; praesëns: [1] vocatlum esse
audïlrï, perfectum: um esse. [4) au dïtlum esse
Sing. Plür. Sing. Plür. ind. sing. plür.
10. Pers.1 vocatus __ vocat_ _ audïtus __ audit __ ::us/a ::ï/ae
11. Pers.2 vocat__ vocat_ _ audit__ audït_ _ 1 sum sumus
12. Pers.3 vocat__ vocat_ _ audït__ audït_ _ 2 es estis
13. Participium perfectï: nom. sing.: masc. voc_ _ , aud_ _ , fëm. voc_ _ , 3 · est sun t
aud , neutr. voc , aud___ participium perfectï
[1] vocat!us -a -um
[4] audïtius -a -um
81
CAP. XXII EXERCITIA 1-3
82
EXERCITIA 4-6 CAP. XXII
Exercitium 4
1. Post merïdiem Iülius ambulâ_ ïre solet. -tu rn
2. Postquam ambulavit, lava_ it. -tü
3. Vesperï hominës dormï_ eunt.
4. Mane amicï ad villam veniunt dominum salütâ_ .
5. Mëdus et Lydia in Graeciam eunt habita_.
6. Hostës castra oppugna_ veniunt.
7. Tabellârius non mittitur pecüniam postula_ .
8. Facile est vocem magistrï audire = Vôx magistri est facilis audi_.
9. Difficile est no mina barbara dïcere = Nômina barbara diffi.cilia sunt die_ _ .
10. Quae est dea pulcherrima? Id difficile sei__ est.
Lëctio secunda (versûs 56-121) Lectio II
Exercitium 5
1. Mëdus, quï rës Mârcï fer solet, hodië abest. ferre
2. !taque Marcus ad lüdum ambulâns rës suas ipse fer____ ferô ferimus
3. Titus et Sextus semper rës suas ipsï fer_ _ __ fers fertis
4. Titus: "Cür tü ipse rës tuas fer____ hodië, Marce?" fert ferunt
5. Mârcus: "Ipse rës meas fer , quia Mëdus abest; sed cür vos semper fer! ferte!
rës vestras ipsï fer ?" ferrï
6. Titus: "Nos rës nostrâs ipsï fer____ , quia in ipsô oppido Tüsculô fertur feruntur
habitâmus, non procul ab oppido."
7. Mârcus: "Venïte mëcum ac res meâs fer____ !"
8. Sextus: "Rës tuas fer ____ nolumus. Ipse rës tuâs,____ , Marce!"
9. Tabula, quae â Mëdô fer solet, hodië â Mârcô fer_ _ __
10. Epistulae a tabellâriïs fer _ _ __ accëdere
arbitra ri
Exercitium 6
cavëre
1. Canis, qui tabellârium _____ stantem videt, dentës ostendit
cëdere
a c - - - - - : "Rrrr..."
dëridëre
2. Canis tabellârium - - - - - vult, sed catënâ - - - - -
foras
3. Iânitor eum dë cane feroci " ! Canis të mordëbit."
forïs
4. Tabellarius non intrat, sed in lïmine - - - - -
fremere
5. "Nôli canem tuum _____ !" inquit.
imago
6. In solo intrâ lïmen est canis ferocis.
iste
7. Tabellârius propius ad canem [= adïre] audet; neque imago
monëre
canis neque canis vërus eum _ _ _ __
mordëre
8. Canis catënam et vestem tabellarii dentibus - - - - -
nüper
9. novum, quod Tlëpolemus [=paulo ante] emit, â
pallium
cane ferocï - - - - -
pelle re
10. Tabellârius ex ostio - - - - - n o n potest, quia canis eum tenet.
prehendere
11. Homô territus nec nec audet.
prôcëdere
12. Canis eum locô së movëre n o n - - - - -
recëdere
13. Iânitor virum territum : "Hahahae! Quïn intrâs?"
removëre
14. Tlëpolemus intrare cônatur, sed canis ïrâtus eum ex ostiô - - - - -
resistere
15. "Vincï [=ilium tuum] canem!" inquit tabellârius tôtô
retinëre
corpore - - - - -
ru rnpere
16. Iânitor: "Nôli [= putare] më canem solvisse!"
scindere
17. Iânitor catënam prehendit et canem â Tlëpolemo - - - - -
si nere
18. Tlëpolemus:" më intrâre! Nolï më in imbrem pellere!" solvere
terrëre
tremere
83
CAP. XXII EXERCITIA 7-10
Exercitium 7
1. Cür tabellârius in lïmine resistit? ...
2. Quae imâgô in solô intrâ lïmen vidëtur? .. .
3. Quae verba ïnfrâ imâginem scrïpta sunt? .. .
4. Num Tlëpolemus imagine canis terrëtur? .. .
5. Quid agit canis cum Tlëpolemus ad eum accëdit? ...
6. Cür canis excurrëns catënâ nôn retinëtur? .. .
7. Cür tabellârius nôn audet locô së movëre? .. .
8. Quômodo canis eum foras pellit? ...
9. Cür tremit Tlëpolemus? ...
1O. Cür tabellârius iânitôrï pallium suum ostendit? ...
Il. Quid tabellârius sëcum fert? ...
12. Quis epistulam in atrium ad Iülium fert? ...
84
EXERCITIA 1-3 CAP. XXII 1XXIII
Exercitium 3
1. Quid iânitor Iülio tradit? ...
2. Quid dicit iânitor? ...
3. Quomodo Iülius scit litterâs â Diodoro missâs esse? ...
4. Quid est signum magistrï? ...
S. Cür Iülius litterâs magistri legere non vult? ...
85
CAP. XXIII EXERCITIA 4-6
Exercitium 5
avertere 1.Marcus [= epistula] magistrï non laudatur.
factum 2.Epistula magistrï totam rem facit.
fatërï 3.lam Iülius intellegit Marcum falsum dïxisse.
lnscrïbere 4.Puer piger atque improbus nüllam meret.
laus 5.Marcus vultum a patre _ _ _ __
litterae 6.Nomen 'Sextï' est in parte tabulae - - - - -
merëre 7.lam Marcus nihil , sed omnia _ _ _ __
negare 8.Marcus ipse suum indignum esse intellegit.
perdere 9.Tarn Marcus non ob timorem pallet, sed ob _ _ _ __
planë 10.Marcum factï suï _ _ _ __
plânus 11.Iülius Diodoro mercëdem non vult, quia is male docet nec
pudëre mercedem suam - - - - -
pudor 12. Magna tempestas et navës et mercës - - - - - [H servare] potest.
rubëre
Exercitium 6
sol vere
1. Estne tota epistula de pecünia quam Iülius debet? .. .
su perior
2. Cü.r Aemilia magistrum mercëdem merere putat? .. .
3. Num magister Marcum litterïs suis laudat? ...
4. Cü.r Marcus laudem non meret? ...
5. Qualis discipulus laudem meret? ...
6. Quid Iülius dïcit dë Marco? ...
7. Quomodo pater intellegit tabulam Sextl esse? ...
8. Num Marcus hoc negat? ...
9. Quid Marcus fatëtur? ...
10. Cür mater nescit pueros in via pugnavisse? ...
86
EXERCITIA 7-9 CAP. XXIII
Exerdtium 8
Exempla: Can~ vïnct.Q tabellàrius intrat (= Postquam canis vïnctus est...) abliitïvus absolütus m:
Marc us vest~ mütat~ in atrium redit (= postquam vestis mütata cum participio perfectï
est rab eo]: postquam vestem mütàvit).
1. Epistul trâdi discëdit tabellàrius.
2. lanitor_ _ dimiss_ _ lülius signum rumpit.
3. Sign rup epistula legitur.
4. Mârcus pallet nom in_ _ magistrï audï.___
5. Mârc_ _ in cubiculum duc et indüs_ _ , Dàvus in atrium redit.
6. Aemilia, litter_ _ magistri lëct , Màrcum non laudat.
7. Iülius: "Mercëdem solvere nolo!" H die Iülius epistulam magistri
sein dit.
Exercitium 9
1. Pater fïlium suum vërum dïcere iubet: "Vërum _ _ , mï filï!" die!
2. Pâstor canem së ad ovem dücere iubet: "- - më ad ovem, canis! " düc!
3. Dominus servum officium facere iubet: " - - officium tuum! " fac!
4. Iülius Mârcum alterum mâlum tune ësse, alterum sëcum ferre iubet: fer!
"Alterum malum nunc _ _ , alterum tëcum _ _ , Mârce!" ës!
5. Syra lüliam laetam esse iubet: "_ _ laeta, Iülia!" es!
87
CAP. XXIII EXERCITIA 10-12
Exercitium 10
antehac 1. Marcus: " semper bonus puer erô. Hoc vôbis - - - - - "
davis 2. Iülius vërô nôn crëdit Marcum factürum esse.
cornes 3. Màrcus enim hoc idem saepe prômïsit.
comitârï 4. Iulius: "Profectô [verberare <] meruisti, Marce!"
he ri 5. Davus puerum in cubiculum ducit eumque - - - - -
inclüdere 6. Màrcô inclusô, Davus cubiculi Iüliô reddit.
nôlie 7. Hodië Mëdus Marcum ad ludum nôn potuit, quia _ _ _ __
perdere domô fugit; hodië Màrcus sine ambulavit.
posthac 8. Iulius magistrô respondëbit 'së mercëdem solvere - - - - -
prômissum 9. Ililius pecüniam suam nôn vult.
prômittere
Exercitium Il
verbe ra
1. Quid Màrcus parentibus suis prômittit? ...
2. Cur pater non crëdit eum prômissum facturum esse? ...
3. Verberatne Iülius Marcum? ...
4. Quid Iulius Davum facere iubet? ...
5. Cur Mëdus hodië Marcum comitari nôn potuit? ...
6. Quis Marcum comitabitur cras? ...
7. Quid Aemilia Iülium factürum esse putat? ...
8. Num Iulius crëdit Marcum iam mütàtum esse? ...
9. Ad quem Iülius epistulam scrïptürus est? ...
10. A quô epistula Iüliï tradëtur magistrô? ...
11. Quid Iülius magistrô respondëbit? ...
12. Cur Iülius magistrô mercëdem negat? ...
13. Cur magister Màrcum nihil docëre potest? ...
88
EXERCITIA 13/1-2 CAP. XXIII 1 XXIV
Exercitium 13
ïnfinltïvi:
1. afferre, isse, urn esse.
2. dücere isse, urn esse.
3. ferre, isse, urn esse.
4. fa cere, isse, urn esse.
5. fu gere, isse. facio -iunt
6. inclüdere, in isse, in urn esse. fugiO -iunt
7. legere, isse, urn esse.
8. mittere, isse, urn esse.
9. ostendere, isse.
10. perdere, isse.
11. tradere, isse, urn esse.
89
CAP. XXIV EXERCITIA 3-5
90
EXERCITIA 6-8 CAP. XXIV
Exercitium 6
1. Heri Mëdus Marcum ad lüdum comi est. =::us sum o::ï sumus
2. Tabella ri us canem ian i toris ver est [= timuit]. =::a es =::ae estis
est sunt
3. Mëdus Lydiam 6scu est et Lydia Mëdum 6scu.__ _ _ est.
4. Syra Quïntum mortuum esse arbitr est [= putavit]. =um esse
5. Parentes filiam lacrimantem c6ns6 sunt. =am
=ôs
6. Syra: "Tüne ë lect6 surgere con es, Quinte?"
==âs
7. Quint us fatëtur 'së surgere con esse': "Surgere con____ sum."
8. Mârcus tabulam Sextï 'suam esse' dïxit: ita puer men est.
9. Falsa sunt omnia quae Mârcus locü est.
10. Tandem Marcus 'së men esse' fass est: "Men..__ __
sum, pater. Falsa sunt omnia quae locü sum."
11. Servi: "Semper vërum locü sumus: numquam men..__ _ sumus."
12. Servi dïcunt 'së semper vërum locüL-- esse nec umquam men esse.'
Exercitium 7
1. Marcus a patre verberatus non est, quia iam verberât:_ â magistr6, -eram -eramus
sed in cubiculum inclüsus est. -erâs -erlHis
2. Puer enim non modo malus discipulus f et in lüdo dormiv___ -erat -erant
sed etiam in via pugnav et falsum dix (=mentit_ ).
3. Marcus: "Tü me in cubiculum inclüsistï, pater, etsi iam a magistro =us eram ::::ï eramus
verberat_ ! Nonne satis pünit_ a magistro?" :::::a eras zae eratis
4. Iülius: "Ego të inclüsi, etsi iam a magistro verberat_ , quia non erat erant
modo malus discipulus fu et in lüd6 dormïv , sed etiam in via
pugnav ac falsum dix . Certë non satis pünit_ _ __
a magistro!"
S. Marcus (ad Quintum): "Pater më in cubiculum inclüsit, quia nôn sôlum
malus discipulus f et in lüdô dormiv , sed etiam in via
pugnav ac falsum dix "
6. Herl magister puerôs verberâvit, quia mali discipuli fu et in lüdo
dormiv_ __
7. Malï discipuli bonis: "Herï magister nôs verberavit, quia mali discipuli
fu et in lüdo dormïv ; at vôs laudavit, quia boni discipuli
fu atque omnia verba eius audïv "
8. Marcus et Titus Sextum pulsavërunt, quia ab eô 'barbarï' appella..__ _
9. Iülius: "Cür Sextum pulsâvistis? Vosne ab eô pulsât:_ ?"
10. Marcus: "Sextum pulsâvimus, quod ab eô 'barbari' appellat__ ___ "
Exercitium 8
Exempla: Pater prüdentior est fili.Q = Pater prüdentior est guam filius. abliitïvus
Leôn~ fortior = fortior guam leo. compariitionis
1. Digitus quârtus minor est digit_ medi_ [= quam digitus medius]. (comparâtio -onis f
2. Môns Aetna altior est mont_ Vesuvi__ [= quam mons Vesuvius]. < comparare)
3. Via Appia cëter_ _ v i _ longior est [= longior est quam cëterae viae] .
4. Quae dea Vener__ pulchrior est[= pulchrior est quam Venus]?
S. Quod 6rnamentum pulchrius est ânul_ gemmât__ ?
6. Nüllus discipulus Marc_ _ pigrior est.
7. Canis iânitoris lup__ ferocior est.
8. Toga Mârcï niv_ _ candidior erat.
9. Nüllum mare maius est ocean__ .
10. Nülla stëlla sol_ clarior est.
91
CAP. XXIV EXERCITIA 9-10
92
EXERCITIA 1-3 CAP. XXV
Exercitium 3
1. Iülia: "Manë h apud nôs, pater! Nolï h abïre!" (ubi?) hk illl&
2. Iülius: "Cras necesse erit më h Rômam proficïsci, sed brevï h_ _ ad (unde?) hi ne ill~
vos redibô." (quo?) huc illli&
3. Iülia: "Quârë rürsus Romam ïbis? Necesse nôn est totiës ill ire nec tot
diës il1 manêre."
4. Iülius: "Rômae vïvere më nôn dëlectat; itaque post paucôs diës il,_l_ _
discëdam atque h _ _ revertar."
5. Iülia: "Quod dônum mihi ill afferës?"
93
CAP. XXV EXERCITIA 4-7
Exercitium 4
auxilium 1. Minôs, Crëtae, Athënas expugnaverat.
brevi 2. Post urbis rëx et pecüniam et hominës postulavit.
cïvis 3. !taque quotannis complùrës Athëniënsës ad certam
cônstituere mittëbantur.
cupidus 4. Mïnôs enim et pecüniae et sanguinis erat.
exit us S. Thëseus, vir cupidus, Mïnôtaurum [= interficere]
expugnati6 atque suôs servare - - - - - -
fi:lum 6. Thëseus, qui gladium gerëbat, ad pugnam erat.
gloria 7. Ariadna Thëseô longum dedit; ita fïlia rëgis ei tulit.
mora 8. Thëseus: " [= mox] huc redïbô, nec poste a të relinquam, Ariadna:
mors hoc tibi [= prômittô]."
necare 9. Tum Thëseus sine [=continuo] labyrinthum intravit atque
occldere Mïnôtaurum [= necavit!interfëcit].
paratus 10. Postea filum Ariadnae secütus labyrinthi facile repperit.
pollicëri
Exercitium 5
rëx
1. Cùr Athëniënsës in Crëtam mittëbantur? ...
2. Cür Mïnôs Athëniënsibus inimïcus erat? ...
3. Ubi Thëseus vïvëbat? ...
4. Quam bëstiam Thëseus iam necaverat? ...
S. Quid Thëseus tum agere constituit? ...
6. Sôlusne Thëseus in Crëtam profectus est? ...
7. Quô rëx Mïnôs Thëseum dücï iussit? ...
8. Quae fuit Ariadna? ...
9. Cür ea Thëseum servare constituit? ...
10. Quômodo Ariadna Thëseô auxilium tulit? ...
11. Quid Thëseus Ariadnae prômisit? .. .
12. Quid fëcit Thëseus in labyrinthô? ...
13. Quômodo exitum labyrinthï repperit? ...
Lëctio III Lëctio tertia (versus 89-144)
Exercitium 6
-re -mini 1. lülius: "Nolo solus ambulare. Comi më, Syre et Leander!
[1] -are -amini Opper më ante porta rn!"
[2) -ëre -ëmini 2. Lydia: "Nolï më dëserere, Mede! Hoc mihi pollic !"
[3] -ere -imini 3. Mëdus: "Proficïsc mëcum, Lydia! Comi më in Graeciam!"
[4]-ire -imini 4. Mëdus: "Navem solvite, nautae! Int caelum! Proficïsc !"
5. Davus: "Seq më in cubiculum tuum, Marce!"
6. Dux: "Laet , mïlitës! Hostës fugiunt. Seq eôs, sed
brevï hüc rever l"
7. Lydia: "Nôlï deôs Rômanôs verërï, Mëde! Ünum sôlum Deum ver_ __
Eius auxilium opper !"
Exercitium 7
cônspectus 1. Post [> necare] Minôtauri Thëseus navem atque
dëscendere cum Ariadna profectus est.
dëserere 2. Naxï Thëseus Ariadnam [= reliquit] .
ibi 3. Primo Ariadna amicum in quaesivit.
litus 4. Deinde in altum ascendit, unde nâvem
maerëre Thëseï procul in mari vïdit.
94
EXERCITIA 8-10 CAP. XXV
Exercitium 8
Exernpla: Fabulas nàrràre me dëlectat = Narratio fàbularum me dëlectat. acc.lgen.
Vir quï pecüniam cupit = vir pecüniae cupidus.
1. Difficile fuit urb_ _ expugnare: Expugnatio urb_ _ difficilis fuit.
2. Vocabul Latin_ _ declinare debemus: Declinàtio vocàbul _ _
Latin_ _ facilis non est.
3. Thëseus patr· amabat atque glor· cupiëbat: ille vir patri_ _
amans atque glori_ _ cupidus in Crëtam profectus est.
4. Thëseus mort_ _ nôn timëbat. Sine timore mort labyrinthum intravit.
5. Thëseus ob amorem patri_ _ atque glôr· cupiditatem Mïnotaur_ _
nec avit.
6. Post necem Mïnotaur_ _ Thëseus in patriarn revertit.
7. Magister Mârc_ _ nôn laudat: in epistula eius nülla laus Marc_ _ est.
Exercitium 9
1. Quid Thëseus civibus suis ostendit? ...
2. Num Thëseus solus e Creta profectus est? ...
3. Ubi Ariadnam relïquit Theseus? ...
4. Ubi amïcum suum Ariadna quaesïvit? ...
5. Quid puella e saxo prospiciëns vïdit? ...
6. Quid facere soient hominës qui maerent? ...
7. Cür Syra viris non crëdit? ...
8. Quo Theseus Nâxo profectus est? ...
9. Unde Aegeus rex in mare prospiciebat? ...
10. Cür Aegeus filium suum mortuum esse arbitràbatur? ...
11. Quid tum fecit Aegeus? ...
12. Quod mare ab Aegeo rege appellatum est? ...
13. Ubi situm est mare Aegaeum? ...
14. Quis rex Atheniensium factus est post Aegeum? ...
Lëctio grammatica (versüs 145-154) LectiO grammatica
Exercitium 10
Exernpla: Dorninus servurn se cornitari iubet: "Cornitare më, serve!" imperàtïvus verbï
Dorninus servas se cornitari iubet: "Cornitaminï me, servi!" deponentis
1. Comitairï infi:nitïvus verbi dëponentis est. Comitaire non est infi:nïtïvus, [l] -aire -almini
sed verbi dëponentis. [2] -ël re -ëlmini
2. Comitaire est singularis; comitalminï imperatïvus [3] -lere -limini
_ _ _ _ _ est. [4] -il re -ilminï
3. Ïnfïnïtïvus: conarï; imperatïvus: sing. con_ _ , plür. con_ __
4. Ïnfinitïvus: verëri; imperatïvus: sing. ver_ _ , plür. ver_ __
5. infïnitïvus: loquï; imperatïvus: sing. loqu _ _ , plür. loqu_ __
6. Ïnfinitivus: partïri; imperâtïvus: sing. part_ _ , plür. part_ __
95
CAP. XXV 1 XXVI EXERCITIA 11 1 1-2
Exercitium 11
1. accëdere, ac_ _ _ isse
2. conscendere, con_ _ _isse
a- de-scendere 3. conspicere, con isse, con um esse
côn-spiciô -iunt 4. constituere, con isse, con um esse
5. dëserere, de isse, dë um esse
6. gerere, isse, um esse
iacio -iunt 7. iacere, isse, um esse
in-cipio -iunt 8. incipere, isse, um esse
inter-:ficiô -iunt 9. interfzcere, inter isse, inter_ _ _ um esse
10. iubëre, isse, um esse
11. oblïvïscï, ob · um esse
12. occïdere, oc_ _ _isse, oc_ _ _um esse
13. petere, isse, um esse
14. profic'iscl, pro um esse
15. quaerere, _ _ _isse, um esse
16. reddere, red isse, red um esse
17. regere, isse, um esse
18. relinquere, re isse, re um esse
19. reperïre, _ _ _ isse, _ _ _ um esse
20. sequï, um esse
21. trahere, isse, _ _ _ um esse
96
EXERCITIA 3-5 CAP. XXVI
Exercitium 3
1. Cür rëx Thëseum fugientem consequï non potuit? ...
2. Quo Mïnos Daedalum inclüdï iussit? ...
3. Quid Daedalus confëcerat et Ariadnae dederat? ...
4. Quis cum Daedalo in labyrinthum inclüsus est? ...
5. Cür Syra hic fïnem facere vult? ...
6. Qua via Daedalus effugere constituit? ...
7. Cür Ïcarus labyrinthum 'carcerem' appellavit? ...
8. Quarë fessus erat Ïcarus? ...
9. Multumne cibï iïs reliquum erat? ...
10. Quorum auxilium Ïcarus opperiëbatur? ...
Lëctio secunda (versüs 32-82) Lëctio II
Exercitium 4
1. Nautae parati sunt ad navig&----- -ndlum -ï -ô
2. Syra fïnem narr facit quia fessa est narr_ _ _ __ [1] -andum -i -ô
3. Puer autem cupidus est au neque paratus ad dorm~__ _ __ [2] -endum -i -ô
4. Stilus necessarius est ad scrïb_ _ _ __ [3] -endum -i -ô
[4] -iendum -i -ô
5. Sextus industrius est in scrïb·---- et in leo-g_ _ _ et in compu.___ __
is enim cupidus dise est. narrâre
6. Puerï scrïbere discunt scrïb ; ars scrïb.____ haud facilis est. ad nârrallilw:n
7. Capitulum xvi est dë mari et dë navi&g_ _ _ __ ... nârrandi
8. Iülia dëlectatur in horto ambu et florës aspic._·- - - - (in/de) narrandô
9. Mëdus consilium a domino fug· excogitaverat.
10. Daedalus fïlium, quï vo..___ _ _ studiosus erat, artem vol____ docuit.
11. Paulum satis est ad beatë vïv_ _ _ __
12. Quomodo loquï discimus? Loquï discimus alios loquentës au.... d _ _ _ __
et imi.__ _ __ ars
cautus
Exercitium 5 deorsum
1. Qui in carcere inclüsus est non e s t - - - - - evolare
2. Avis montés et flümina volare potest. excôgiUire
3. Aquila circum labyrinthum in magnum volabat. fige re
4. Daedalus cônsilium fugae iam : alas facere cônstituerat ignis
atque ë labyrintho - - - - - imitârï
5. Alâs conficere difficile est, sed Daedalus alas - - - - - infimus
[= mâximâs] cônfëcit ex , quâs cërâ in lacertïs _ _ _ __
ingens
6. Ille [= certë] deus non erat, sed tamen arte sua ipsam lacertus
- - - - - mütare poterat. levare
7. "Opus iam est" inquit Daedalus, "Ecce exemplum - - - - - liber
meae novissimum. lam avës in volando possumus." mollire
8. Puer, etsï erat volandï, së suprâ humum _____ nôn potuit.
na tura
9. Pater fïlium alas movëre docuit - - - - - opus
[=sic ut] avis. orbis
10. Tum fïlium sic monuit: "Nôlï volâre in _____ aere prope mare neque
penna
i n - - - - - aere prope sôlem, nam _____ sôlis cëran1 - - - - - perficere
ac pennas poterit. _____ estô!"
quidem
11. - - - - - e s t pars bracchiï superior. studiôsus
summus
sürsum
tamquam
trans
û.rere
97
CAP. XXVI EXERCITIA 6-8
Exercitium 6
1. Quid Daedalus excogitaverat? ...
2. Quae via sola iïs patebat ad fugiendurn? ...
3. Quid Daedalus supra se vïdit? ...
4. Quae anirnalia natüra volare possunt? ...
5. Cür homo volare non potest? ...
6. Quas res rnïrabiles Daedalus iarn confecerat? ...
7. Quornodo Daedalus alas confecit? ...
8. Ubi fïxae sunt alae? ...
9. Cür Icarus non statirn volare potuit? .. .
10. Quid Daedalus fïliurn suurn docuit? .. .
11. Ubi pater Ïcarurn volare iussit? ...
12. Cür eï non licebat in summum caelurn ascendere? ...
Lêctio III Lëctio tertia (versüs 83-145)
Exercitium 7
Exempla: Theseus, postquarn e Creta profectus est, Naxurn venit
= Theseus e Creta profectus Naxurn venit.
Quintus, quî cultrurn rnedicî verebatur, oculos dausit
cultrum veritus : = Quîntus cultrurn rnedici veritus oculos clausit.
cultrum verens 1. Minos Theseurn [= postquarn Theseurn persecütus est]
dornurn revertit.
2. Daedalus fîliurn - - - - - - [= postquarn flliurn osculatus est] "larn
sequere me!" inquit.
3. Ita [ = Postquarn ita locütus est] Daedalus curn filio evolavit.
4. Fîlurn Ariadnae [= Postqua rn filurn Ariadnae secütus est]
Theseus exiturn labyrinthî repperit.
5. Tabellarius canern [=qui canern verebatur] intrare noluit.
6. Aegeus fïliurn rnortuurn esse [= qui fïliurn rnortuurn esse
arbitrabatur] in mare se iecit.
Exercitium 8
aberrare 1. Peloponnesus non ïnsula, sed est.
accidere 2. Daedalus et Îcarus ë labyrintho ëvolantës nova gaudëbant
casus ac [= magnum nurnerurn] ïnsularurn rnïrabantur.
dëspicere 3. Icarus [= deorsurn aspiciëns] paene toturn _ _ _ _ __
causa (-ndï) terra ru rn vidëre poterat, [= sürsurn aspiciëns] sole rn
lïbertas lücentern vïdit.
maximë 4. Puer [= nirnis audax] in summum caelurn ascendit.
multitüdo 5. Turn [= factum est] id quod pater timuerat: sol _ _ _ _ __
orbis (terrarum) [< prope] cërarn rnollîvit et pennas ussit.
paenlnsula 6. Puer, lacertos nüdos , in mare cecidit.
propinquus 7. Haec fabula non solurn delectandï, [= sed] etiarn rnonendi
quatere ______ narràtur.
revocare 8. Ex omnibus fabulïs haec dë ____ [< cadere] Ïcarï Quïnturn _ _ __
sin dëlectat.
suspicere 9. Puer fessus Syrarn abeuntern non - - - - - -
temerarius 10. Rës quae procul absunt parvae esse _ _ _ _ __
vërum (etiam) 11. In sornnïs Quïntus volare sibi [= së vola re putat].
vidërï 12. Sï industrius es, rnulturn discis, [= sî autern] piger es, nihil discis.
13. Nolï a rëcta v i a - - - - - -
98
EXERCITIA 9-11 CAP. XXVI
Exerdtium 9
1. Quis fugam Daedalï et Ïcarï animadvertit? ...
2. Quid arbitratus est pastor qui eos volare vïdit? ...
3. Cür pater et fïlius nôn recta via Athënas volavërunt? ...
4. Quid volantës sub së vïdërunt? ...
5. Quid est Peloponnësus? ...
6. Quomodo Peloponnësus cum reliqua Graecia coniungitur? ...
7. Quid est Corinthus? ...
8. Quare Ïcarus ad sôlem ascendit? ...
9. Quid tum puerô temerariô accidit? ...
10. Quid appellatur id mare quô Ïcarus cecidit? ...
11. In qua ïnsula inventum est corpus pueri? ...
12. Cür Quïntus fessus non est fabulas audiendo? ...
13. Quarë narratur haec fabula? ...
Exercitium 10
Exempla: Niïvigare necesse est. Nautae navigare cupiunt.
Navës necessariae sunt ad niïvigandum.
Nautae cupidï sunt navigandï.
Nautae pecüniam faciunt navigando.
1. Navigare ïnfïnïtïvus est. Navigandum non ïnfïnïtïvus, sed - - - - - - gerundium
est. [1, 2] [3, 4]
2. Navigandum accüsatïvus gerundiï est; navigandf e s t - - - - - - ace. -ndum -endum
navigandQ. gerundiï. gen. -ndi -en di
3. Ïnfïnïtïvus: vocâre. Gerundium: accüsatïvus voca_____ , genetïvus ahl. -ndo -endo
voca , ablatïvus voca_ _ _ __
4. Ïnfïnïtïvus: vidëre. Gerundium: accüsativus vide_____ , genetïvus
vide , ablatïvus vide._ _ _ __
5. Ïnfïnïtîvus: legere. Gerundium: accüsatïvus leg_____ , genetïvus
leg , ablatïvus leg_ _ _ __
6. Ïnfïnïtïvus: audïre. Gerundium: accüsâtïvus audi_____ , genetivus
audi , ablâtivus audi_ _ _ __
Exerdtium Il
1. accidere, ac isse
2. capere, isse, um esse capio -iunt
3. considere, con isse
4. -ficere, - isse, - um esse -ficio -iunt
5. jzgere, isse, um esse
6. invenïre, in isse, in um esse
7. iungere, ISSe, um esse
8. iuvare, isse, um esse
9. mergere, isse, um esse
10. movëre, isse, um esse
11. -spicere,- isse, - um esse -spicio -iunt
12. ürere, isse, um esse
99
CAP. XXVII EXERCITIA 1-3
100
EXERCITIA 4-6 CAP. XXVII
Exercitium 4
Exempla: Pater fïlium surgere et stare, tacëre et audïre iubet =
Pater fïlio imperat ut surgat et stet, taceat et audiat. [1] -et -ent
1. Magister discipulos considere et tacëre iubet = Magister discipulïs [2, 3, 4,] -at -ant
imperat ut... .. [1] -are
2. Magister Marcum surgere et respondëre iubet = ..... -et -ent
3. Domina ancillam intrare iubet = ..... [2] -ëre
4. Gubernator nautas aquam haurïre iubet = .... . -eat -eant
5. Dominus servas industrie laborare iubet = .... . [3] -ere
6. Iülius ianitorem vigilare et domum bene cüstodire iubet =......... . -at -a nt
ï. Dux mïlitës oppidum hostium oppugnare iubet = ......... . [4] -ïre
8. Iülius servum medicum arcessere iubet = ..... -iat -iant
9. Medicus Quïntum ôs aperire et linguam ostendere iubet = ......... .
10. Medicus lülium bracchium puerï tenëre iubet = ......... .
11. Iülius servas consistere et manëre iubet = ......... .
Exercitum 5
1. lülius [= vïllam cum agris] hab et sub monte Albano. abs
2. Multi dominï Romani, qui ipsï in agris n o n - - - - - cüra
[= opus] agricolarum indignum esse [= pu tant]. cënsëre
3. Iülius in praediô suo [= sub urbe sito] non laborat, ci rea
sed _ _ _ __ colon us
4. ltaque së ag rico lis beatum esse [= existimat]. exîstimare
5. Romae Iülius multa negotia [< urbs] cürare dëbet, neque gravida
üllum eï est. la bor
6. Post merïdiem do minus l= circum] agros et vineas am bulat. laborare
7. Nôn urbs, sed amoenum et quiëtum lülium dëlectat. në ... quidem
8. est agricola qui aliënos agros domino colit. neglegere
9. colonus Dccc sëstertios Iülio dëbet. or are
10. lülius colono imperat mercëdem solvat: "Solve mercëdem, quam iam 6tium
saepe të l= a të] poposcï!" patiëns
11. Colonus pauperrimus, quï nummum possidet, së ad pedës patientia
dominï ; miser colonus dominum ut patientiam habeat. prae
12. Iülius: "Vir sum, sed hic finis est patientiae meae!" praedium
13. Colonus: "Noli më ab uxore gravida ! Per omnës deos të oro." precës
14. Iülius colonï movëtur: colono imperat ut uxôrem - - - - - pro
cüret ac mercëdem intra [xxx] diem solvat. pr6icere
15. ïnfantium multum temporis magnamque postulat. quïdam
16. Bona mater ïnfantës suos nôn , sed bene cürat. quiëscere
rapere
Exercitium 6
rüs
1. Ubi ambulat lülius? ...
suburbanus
2. Qualës sunt vïllae quibus lacus Albanus cingitur? ...
trïcësimus
3. ln qua Italiae regione plürimae sunt vïllae? ...
urban us
4. Quos lülius ambulâns aspicit in agris? ...
ut
5. Cür Iülius së prae agricolis beatum esse cënset? ...
101
CAP. XXVII EXERCITIA 6-8
102
EXERCITIA 9-11 CAP. XXVII
Exercitium 9
1. Iulius ag rico las interrogat de rebus [< rus]. ca lor
2. solis efficit ut vïnum bonum fiat. frigus
3. Nihil vïneïs magis quam sôl et calor, neque _ _ _ __ grex
[= ülla res] iïs magis quam imber et _ _ _ __ immàtürus
4. Solum nôn umidum, sed est. inhümanus
5. est magnus numerus bestiarum quae simul pâscuntur. në
6. Pâstor cl"n·at oves ë grege aberrent â lupô rapiantur. nëquam
7. Servus qui officium suum neglegit [= improbus] est. nëve
8. Pâstor oves, quae frumentum [H mâturum] carpere noe ère
volunt, ab agris dëbet. prôdesse
9. Canis cavet ulla ovis e grege aberret. prohibëre
10. Iulius, quamquam severus exïstimatur, tamen nôn est. quidquam
rüsticus
Exerdtium 10
siecus
1. De quibus rebus Iulius agricolas interrogat? ...
2. Cur agricola censet vinum bonum futurum esse? ...
3. Quid vïneis mâximë prôdest? ...
4. Quid Iulius agricolas monet? ...
5. Cur agri lülii arte rigarï nôn possunt? ...
6. Quid est officium pastôris? ...
7. Cur ovis nigra e grege aberrâvit? ...
8. Quomodo servata est ovis? ...
9. Quid Iülius de illo pastôre existimat? ...
10. Cur necesse nôn est pâstôrem arcessere? ...
11. Quid pastor dominum ôrat? ...
12. Quid Iülius duôbus agricolïs imperat? ....
13. Quid faciunt ovës dum pâstor ita tenëtur? ...
14. Agricolae hoc videntës quid agunt? ...
15. Tune lülium dominum severum esse cënsës? ...
Exerdtium 11
Activum indicâtivus et
1. Intrat est tempus praesëns; intret quoque tempus est. coniünctivus
2. Intralt est indicâtïvus praesentis; intrlet non indicatlvus, sed coniünctivus
_ _ _ _ _ praesentis est. praesentis
3. Tacelt, claudlit, dormilt est indicatïvus praesentis; tacelat, claudlat,
dormilat est.
4. Coniünctivus praesentis: persona tertia: [1] -et, -ent, [2, 3, 4] -at, -ant;
persona secunda: [1] - , [2, 3, 4] - ; persona
prima: [1] - , [2, 3, 4] - - -
103
CAP. XXVII 1 XXVIII EXERCITIA 121 1
Exerdtium 12
1. crëscere, ____isse.
2. dësinere, dë isse.
3. neglegere, isse, ____um esse.
4. poscere, isse.
pro-sum -sumus -sunt 5. prodesse, isse.
-sim -sis -sit... 6. quiëscere, isse.
rapio -iunt 7. rapere, isse, ____ um esse.
8. spargere, isse, um esse.
104
EXERCITIA 2-3 CAP. XXVIII
105
CAP. XXVIII EXERCITIA 4-6
106
EXERCITIA 7-8 CAP. XXVIII
Exercitium 7
Exempla:
Mater tlliam monuit ut caveret ne in fluvium caderet ac mergeretur; nec verô [1, 2, 4]
opus erat monere tllios ut caverent ne in fluvium caderent ac mergerentur. -rem -remus
Fïlia: "Mater me monuit ut cavërem në in fluvium caderem ac mergerer; sed -res -retis
cür non monuit vos, puerï, ut caverëtis ne in fluvium caderetis ac -ret -rent
mergerëminï?" [3]
Fïlïi: "Mater te monuit ut caveres ne in fluvium caderes ac mergereris, quia -erem -eremus
cauta non es; nec vëro opus erat nos monëre ut cavëremus ne in fluvium -eres -eretis
caderemus ac mergerëmur." -eret -erent
1. Medus: "Dominus a me postulabat ut semper industrius es___ " [1, 2, 4]
2. Lydia: ''Amïcae meae më orabant ut Romae sëcum mane , sed tü mihi -rer -re mur
. ut tecum venï._ __ "
persuas1stl -reris -reminï
3. Mëdus: "Gaudeo quod amïcae tuae tibi persuadere non potuërunt ut Romae -ret ur -rentur
mane neve mecum ven-.__ _ " [3]
4. lülius: "Nonne vos monueram, filiï, në arborem ascenc1...,___ "" -erer -eremur
5. Quïntus: "Certe nos monueras ut cautï es nëve arborem -ereris -eremini
ascend , sed Marcus mihi persuasit ut arborem ascenc1...,___ " -eretur -erent ur
6. lülius: "Quomodo Marcus tibi persuadëre potuit ut arborem ascend.....__ _ essern essemus
sï ego te monueram ut cautus es neve id fac ?" esses essetis
7. Lydia: "Laetaminï, nautae! Christus cl"u·avit ut vos salvï es___ atque e esset esse nt
maximo perïculo serv- "
8. Nauta: "Fortasse Christus cüravit ut tü serva.___ , at certe Neptünus
cüravit ut ego serv- !"
9. Lydia: "Christus cüravit ut nos omnes serva..-___ "
Exercitium 8
Exempla:
Quare Medus Romam venit? Romam venit, ut amïcam suam videat coniünctïvus post
[= ...quia amïcam suam vidëre vult]. ut, ne finale
Quare Medus fugit? Medus fugit, ne serviat [= ...quia servïre non vult]. (<finis : id quod
Quare Medus Romam venit? Romam venit, ut amïcam suam vidëret petitur)
[= ... quia amïcam suam videre volëbat].
Quare Medus fügit? Mëdus fügit, ne servïret [= ... quia servïre nol ebat].
1. Magister calamum promit, scrïb [= quia scrïbere vult].
2. Mercatores merces vendunt, pecüniam faci [=quia pecüniam
fa cere volunt].
3. Pastor umbram petit, in sole ambu [=quia in sole ambulare
non vult] .
4. Homines vestimenta gerunt, ___ frïg [=quia frïgëre nolunt].
5. Ariadna Theseo fïlum dedit, eum serv [= quia eum servare
volebat].
6. Daedalus al as contècit, e labyrintho evo [= quia e labyrintho
evolare volëbat].
7. Lydia ocu los clausit, _ _ fulgura v id [= quia fulgura videre nolëbat].
8. Multï hominës aegrï ad Chrïstum conveniebant, ab eo san.__ _
[=quia ab eo sanarï volebant]
107
CAP. XXVIII EXERCITIA 9-11
Exercitium 9
admlrari 1. Discipulï ad lësum accessërunt dïcentës: "Domine, _ _ _ _ [= salvos fac]
attentus nos! !"
eundï 2. Iësüs ventïs imper avit et facta est [< tranquillus] magna.
impendere 3. Non solum tempestâtës, sed multa alia nautîs - - - - -
malle malo mavult 4. maritimï nâvës persequuntur ut mercës rapiant.
pecülium 5. Nüllum mare est a praedonibus.
perïculôsus 6. Scylla dïcitur saxum [< perïculum] quo nâvës franguntur.
periculum 7. est lqcus quo nâvës flüctibus vorantur.
perl re 8. Difficile est omnia maris perïcula - - - - -
persuadere 9. Mëdus së salvum in Graeciam perventürum esse.
pervenïre 10. Is enim in Graeciâ liber vïvere quam in Italia domino severo
po tius - - - - - ; itaque cupidus est in Graeciam [<ire].
pra edo 11. Gubernator dïcit 'së morï quam servire': "Ego morï - - - - -
salvare quam servire."
servire 12. Intra sex vel _____ octo diës amici nos tri in Graeciam - - - - -
spërare 13. Haud facile fuit Lydiae ut Roma pro:ficiscerëtur.
tranquillitas 14. Gubernator pulchritüdinem anulï [=mir atur].
tütus 15. Discipulus est qui studiôsë audit.
v!tare 16. - - - - - e s t pecünia domini quae servo datur.
vorago
Exercitium 10
1. Quem gubernâtor putat potestâtem maris habëre? ...
2. !amne nâvis extra periculum est? ...
3. Quarê praedonës maritimï nâvës persequuntur? ...
4. Quae pericula in freto Sicul6 nautis impendent? ...
5. Cür Mëdus in Graeciâ vïvere mâvult quam in Italia? ...
6. Cui domino Mëdus serviëbat? ...
7. Quid dominus Românus â Mëdo postulâbat? ...
8. Quârë Mëdus ë villa dominï Romam fügit? ...
9. Quomodo Mëdus Lydiae persuâsit ut sëcum venïret? ...
10. Quid Lydia gubernatorï ostendit? ...
11. Cür gubernator Mëdum ânulum emisse mïrâtur? ...
12. CO.r Mêdus rubet neque respondet? ...
108
EXERCITIA 12/1-2 CAP. XXVIII 1 XXIX
Exercitium 1
Exempla: Vir turbatus exclamat: "Quid faciam? Quid spërem?" coniünctïvus
Vir turbatus nescit quid faciat aut quid spëret. dubitiUïvus (< dubitare)
1. Mercator queritur: "Quid fac· ? Quômodo uxôrem et lïberôs al_ _ ?
Quômodo nôs vïv sine peciinia?"
2. Mëdus së interrogat: "Quid Lydiae responde_ _ ? Utrum vërum dïc_ _
an tace ? Quômodo më exciis ?"
3. Mëdus nescit quid Lydiae responde._ _ _
4. Ariadna: "Quid nunc ag ? Nesciô quô më ver . Unde auxilium
pe ? Quem deum invoc ?"
5. Ïcarus: "Incliisi sumus, pater. Quid fac· ? Quômodo exitum
inveni ? A quô auxilium pe ?"
6. Lydia: "Utrum Rômae mane_ _ an proficïsc_ _ ? Utrum ride_ _ an
plôr ?"Lydia së interrogat utrum ride an plôr_ __
Exercitium 2
1. Multae navës mersae in ------maris iacent. adicere
2. Nautae, quamquam [= haud paucï] in marï pereunt, a aestimâre
nàvigandô nôn - - - - - - a fficere
3. Mercâtôrës pericula maris adïre nôlunt, sed domï - - - - - - âmittere
109
CAP. XXIX EXERCITIA 3-4
110
EXERCITIA 5-7 CAP. XXIX
Exercitium 5
1. Orpheus omnibus est: nemo tam est ut eum ignoret. abstinëre
2. Arïon quoque fidicen [= multïs notus] fuit. allicere
3. Medo Arïon est [= Medus Arionem non novit]. appârëre
4. Tam pulchre canebat Orpheus ut fluviï [= celerrimï] cantus
consisterent, ne eius turbarent. carmen
5. Arïon nautas precatus est ut si bi : "Nolite me necare! celsus
_____ mi hi [= sinite me] in patriam reverti!" confitërï
6. Nautae precibus eius ita sunt ut manüs ab eo - - - - - dësilïre
7. Antequam in mare , Arion cepit et in - - - - - dëspërâre
[= alta] puppï stans cecinit. dorsum
8. Delphïnus, qui cantü erat, Arionem natantem - - - - - exponere
eumque in suo sedentem vexit et in lïtus Graeciae - - - - - fallâx
9. [= illinc] Arion [= statim] Corinthum iit. fidës
10. Rex Arïonem [= tamquam] virum [< fallere] ignârus
cüstodïrï iussit. ignotus
11. Dum rex nautas interrogat, Arïon [= subito] iïs - - - - - inde
12. Tum nautae suum sunt [= fassï sunt]. maleficium
13. Haec est fabula de mïrabili Arïonis. nô bi lis
14. Noli ! Spës est, dum anima est. not us
parcere
Exercitium 6
permittere
1. Quid Orpheus cantü suo efficiëbat? ...
permovëre
2. Quarë Orpheus ad Ïnferos descendit? ...
protinus
3. Quam fabulam narrat gubernator? ...
quasi
4. Cür nautae Arïonï invidëbant? ...
rapidus
5. Quid Arion nautas precatus est? ...
repente
6. Quid nautae Arïoni imperaverunt? ...
sa lus
7. Quid fëcit Arion antequam in mare dësiluit? ...
subïre
8. Quo modo servatus est Arion? ...
9. Cui Arion de salüte sua narravit? ...
10. Num rëx Periander Arïonï crëdidit? ...
11. Quid rëx nautas interrogavit? ...
12. Vërumne iï respondërunt? ...
13. Cür nautae maleficium suum confessi sunt? ...
14. Quid nos monet haec fabula? ...
Exercitium 7
1. Cum Arïon in patriam suam nâvig magnasque dïvitias sëcum coniunctïvus post
hab , nautae eum necare constituërunt. (1) cum narriitïvum
2. Cum Ariadna nocte dorm , Thëseus eam dëseruit. (< nârrâre)
3. Aegeus, cum vëla atra vid , in mare së iëcit.
4. Cum Ïcarus soli appropinqu , pennae ustae sunt.
5. Ariadna, cum Thëseum abiisse intelleg , vestem scindëbat.
6. Aemilia virgo Tülium salütâre nôlëbat, cum alium virum am [= quia (2) cum causale
alium virurn amabat]. (< causa)
7. Lydia Roma proficïscëns et gaudëbat, cum amïcum sëcum hab , et
tristis erat, cum amïc~ts relinqt.___ _
8. Cum navis flüctibus iac , nautae mercës ëiecërunt.
9. Perturbatï sunt discipulï, cum Tësum super mare ambulantem vi€1...__ __
111
CAP. XXIX EXERCITIA 8-10
Exercitium 8
Exempta: Iülius: "Ubi est Mëdus? Rômaene est?"
Iülius interrogat/nescit ubi Mëdus sit: num Rômae/Rômaene sit.
Iülius interrogavit/nesciëbat ubi Mëdus esset: num Rômae/Rômaene esset.
1. Aemilia: "Cür Iülia plôrat?" Aemilia interrogat cür lülia plôr_ _ __
2. Mercator: "Quis est Arïôn?" Mercator nescit quis Arïôn ____
3. Medicus: "Doletne pës?" Medicus interrogâvit num pës do.__ __
4. Syra: "Quid dïcit medicus?" Syra interrogabat quid medicus die_ _ __
5. Aemilia: "Medicus interrogat num pës do "
6. Magister Titum interrogat cür librum nôn hab_ _ __
7. Sextus: "Audi, Tite: Magister të interrogat cür librum nôn hab,____ "
8. Mëdus Lydiam iam interrogaverat quis es dominus eius.
9. Rëx nautas interrogavit num sc- ubi es_ _ Arïôn et quid fac _ _ .
10. Syra dubitabat num Quïntus vïv_ _ __
Exercitium 9
abicere 1. Lydia Mëdum appellat, quia is nummôs dominï - - - - -
appropinquâre 2. Mëdus [< für] fëcit, ut Lydiae anulum [=claret].
beneficium 3. Lydia anulum dë digitô , ut eum in mare-----
detrahere 4. Tanta fuit [< fëlïx] regis ut di immortalës eï _ _ _ __
dona re 5. Polycratës anulum [= magnï pretii] abiëcit, ut _ _ _ __
felicitas deôrum a [= së] averteret.
fin ire 6. Anulus autem inventus est a servô qui piscem - - - - -
fortüna 7. [= haud rarô] vïta beata morte miserrima - - - - -
für 8. Vir prüdëns bonam et malam aequo animô fert.
fürtum 9. Mëdus, quï navem [= celerem] [= propius venïre]
invidere videt, gubernatôrï ut negôtium suum cüret.
invidia 10. Tum gubernator imperat ut nâvis agatur.
nônnumquam 11. Mïnôtaurum occïdere nôn maleficium, sed fuit.
pretiosus
Exercitium 10
rëmus
1. Quid Lydia Mëdum interrogaverat? ...
secâre
2. Quid nunc respondet Mëdus? ...
sese
3. Quid Mëdus appellatur â Lydia? ...
suadëre
4. Quômodo Mëdus së excüsat? ...
surripere
S. Quârë Mëdus fürtum fëcit? ...
velox
6. Cür Lydia ânulum suum abicere vult? ...
7. Cür Polycratës anulum suum abiëcit? ...
8. Ubi inventus est ânulus Polycratis? ...
9. Quômodo mortuus est ille tyrannus? ...
10. Quid nôs docet fortûna eius? ...
11. Cür Mëdus gubernatôrem prôspicere iubet? ...
12. Cür pallet gubernator? ...
13. Quômodo navis celerrimë vehi potest? ...
14. Cür altera navis celerius vehitur? ...
112
EXERCITIA 11 1 1-3 CAP. XXIX 1 XXX
Exerdtium Il
1. allicere, isse, ____umesse allicio -iunt
2. âmittere, ii isse, ii____ umesse
3. ca nere, isse
4. confiterl, con um esse
5. crëdere, isse
6. dësilire, de isse
7. ëripere, ë isse, ë____umesse ëripio -iunt
8. la bi, um esse
9. po nere, isse, ____um esse
10. secare, isse, um esse
11. suadere, isse
12. vehere, isse, um esse
Exerdtium 1
l. Vir prüdëns negotia sua prüd agit. -ens -entis
2. Agricola dlligëns agros dilig colit. -enter (adv)
3. Pâstor neglegëns ovës suas negleg cürat. -ans -antis
4. Sextus non raro, sed freq laudâtur. -anter (adv)
5. Homo constans et patiëns dolorës cons ac pati_ _ _ _ fert.
Exerdtium 2
1. - - - - - dicitur cibus qui hôrâ decima sümitur. balneum
2. Cornelius et Orontës, amïci et Iülii, ab Aemilia ce na
_____ [= accipiuntur], dum Tülius in lavatur. circiter
3. Aemilia marîtum suum excüsat: "Iülius tardë revertit ex agris, contrahere
quod nimis ambulâvit." demu rn
4. Tum [= dënique] Iülius intrat et amkôs - - - - - iubet: diligens
"Salvete, amïci!" diü
5. Cornelius Iülium prius - - - - - n o n potuit prae negotiis urbânïs. frui
6. In vïlla sua dominus oti6 [= delectatur] atque post negotia hospes
iter
7. lülius, qui ipse in agris non laborat, vitam rüsticam non _ _ _ __ iücundus
sed esse existimat. moles tus
8. Qui ex longo revertit, res novas [< nüntius] potest. niintiare
9. Qui omnia negôtia sua bene cürat homô est. praeesse
10. Dux magnï exercitüs multis militibus _ _ _ __ recipere
11. Quï ïrâtus est frontem - - - - - requiescere
salvere
Exercitium 3
tard us
1. Quid agit Iülius ex agris reversus? ...
visere
2. Lavâturne Iulius aquâ frïgidâ tantum? ...
3. Qui adveniunt dum Iülius vestem novam induit? ...
4. Qui sunt Cornëlius et Orontës? ...
5. Fabia et Paula quae sunt? ...
6. Quarë hospitës eâ horà adveniunt? .. .
7. Quis hospitës advenientës recipit? .. .
8. Quômodo Aemilia marïtum suum tardum excüsat? ...
113
CAP. XXX EXERCITIA 4-7
114
EXERCITIA 8-10 CAP. XXX
Exercitium 10 accumbere
1. Convivae triclinium intrant atque in lectis - - - - - acerbus
2. In mensâ sunt et pocula (=ex _____ facta). acutus
3. Ministri optimum cibum - - - - - apponere
4. Ova, pisces cum porcï, varia _____ malorum apportare
convïvis _ _ _ __ argente us
5. Servus carnem secat cultro - - - - - argentum
6. Orontës, cum prïmum carnem - - - - - , salem----- ; nec enim asperge re
caro sine Oront i - - - - - caro
7. Rômânï vïnum cum aqua _____ soient; Orontës vëro vinum complere
_ _ _ _ [=sine aquâ] [= bibit]. dulcis
8. _____ est vir qui servus fuit e t - - - - - [= liber factus] est. exhaurire
9. - - - - - est quod apes ex floribus quaerunt. fundere
10. Vinum cum melle mixtum non , sed _____ est. genus
115
CAP. XXX EXERCITIA 11-12
116
EXERCITIA 13/1-2 CAP. XXX 1XXXI
Exercitium 13
1. coque re, isse, um esse
2. ëligere, isse, um esse
3. exhaurïre, ex isse, ex um esse
4. fundere, isse, um esse
5. induere, isse, um esse
6. miscëre, isse, um esse
7. revertf, re isse/re um esse
8. sternere, isse, um esse
9. ua, um esse
Exercitium 1
1. In ___ dam urbe Asiae vïvëbat rex dam. quidam quidam
2. dam ïnsula Graeca ab ïcarô appellata esse dïcitur. quendam quôsdam
3. Graeci putant dam Insulam ab Ïcaro appellatam esse. cuiusdam quôrundam
4. Etiam mare dam ab Ïcarô appellatum est. cuidam quibusdam
5. Icarus dam mari et dam ïnsulae nômen dedit. quôdam quibusdam
6. Syra ôlim virum dam ïnfïdum amavit. quaedam quaedam
7. Polycratës est nômen dam tyranni, qui a ___ dam amïcô suô quandam quàsdam
monitus est ut rem pretiosissimam abiceret. cuiusdam quàrundam
8. Christus in dam oppido Iii.daeae natus est. cuidam quibusdam
9. dam mënsës â dam diïs Rômânïs nôminantur. quàdam q uibusdam
10. dam mënsibus a dil:s nômina sunt. quoddan1 quaedam
11. Romani dam stëllâs 'errantës' appellant. cuiusdam quôrundam
12. In dam vocabulïs cônsonantës desunt, ut a, ë, iï, eô. cuidam quibusdam
13. dam verba 'dëpônentia' dïcuntur. quodam quibusdam
14. Nômina dam oppidôrum et dam ïnsularum plii.ralia
sunt, ut Athenae, Delphï, Pompëiï, Capreae. aliquantum
asinïnus
Exercitium 2
auferre
1. Cornelius, cui mala est, nomen Mëdï oblitus est.
aufugere
2. Homô nihil magis [= cu pit] quam dïvitias.
avarus
3. a rëge tâctum erat in aurum mii.tâbatur.
confidere
4. Hoc (= dëmumJ mïrabile eï dederat deus Bacchus.
fïdere
5. Etiam cibus et â rëge tacta aurum fïëbat.
fides
6. Iulius [H patiëns], quia plii.ra de Mëdo cognoscere cupit,
fi dus
Orontem dë Midae auribus narrantem interpellat.
impatiens
7. Mëdus, qui herï domo _ _ _ __ - - - - - pecüniae sëcum
ln felix
ïnfïdus
8. [= qua rn multum} pecüniae abstulit Mëdus? xc sëstertiôs.
memoria
9. Iülius, quï früstra Mëdo [= credëbat], 'ii.num sibi servum
münus
_ _ _ _ esse' dïcit, 'cëterôs omnës nec sua dignôs!'
op tare
10. Posthâc lülius nii.lli servô Graecô [= fïdet] .
pô tiô
11. Dominus servum [= quï adest] laudâre nôn vult.
praesens
12. Mëdus pecüniam dominï surripuit? Ob amôrem Lydiae.
quamobrem
13. militës Rômàni apparuërunt, hostës fügërunt.
quantum
14. Quï malâ fortünâ afficitur [H felix] est.
quidquid
simul atque
117
CAP. XXXI EXERCITIA 3-5
Exercitium 3
1. Dë quibus rëbus est sermo convïvârum? ...
2. Quid Iülius hospitës suos interrogat? ...
3. Cür paucâs epistulâs accipit Iülius? ...
4. Quem Cornëlius in viâ Latïnâ vïdit? .. .
5. Quam fâbulam nârrat Orontës? ...
6. Cür Iülius Orontem interpellat? .. .
7. Quomodo Midâs rës in aurum mutare poterat? ...
8. Quis rëgi hoc münus dederat? ...
9. Num Midas illô münere mïrâbilï dëlectabâtur? ...
10. Quid Bacchus rëgï suâsit? ...
11. Quid accidit cum rëx in flümine lavâretur? ...
12. Quid Iülius Mëdum fëcisse nârrat? ...
13. Omnësne servi Iülii infïdï sunt? ...
118
EXERCITIA 6-9 CAP. XXXI
Exercitium 6 sapiëns
1. Quid Iülius faciet Medo sï eum invenerit? ... scelestus
2. Ubi Cornelius Medum latere putat? ... scelus
3. Estne facile servum fugitivum Romae reperire? ... statuere
4. Quid Iülius dabit ei qui Medum retraxerit? ... supplicium
5. Quid Aemilia viro suo suadet? ... veta re
6. Utrum clemens an severus dominus est Iülius? ...
7. Cür domino severo tot hostes sunt quot servi? ...
8. Cür Iülius se dominum iüstum esse censet? ...
9. Quare servi fugitivi severe püniuntur? ...
10. Cür Solo nüllam poenam statuit in parricidâs? ...
11. Quid fecit Titus Manlius Torquatus? ...
LectiO tertia (versus 132-204) Lëctio III
Exercitium 7
1. Servi probï laud sunt, improbi sunt pün____ -ndlus -a -um
2. Vir qui accüsatur diligenter interrog est. [1) -andus
3. Omnia menda corrig sunt: stilus saepe ver.__ __ est. [2)-endus
4. De sunt omnês litterae quae supersunt. [3)-endus
S. De mortuïs nihil nisi bene die est. [4) -iendus
6. Dolores graves aequo animo fer sunt.
7. Ad amicum abst:ntem frequentes epistulae scrlb sunt. -ndus est -ndi su nt
8. Dâvus 'manüs sordidas lav esse' dicit. -nda -ndae
9. Orontës Christiânos ad bestiâs mit esse cënset. -ndum -nda
10. Aemilia putat pecüniam debitam ad diem solv esse.
11. Nunc est bib , dorm non est! -ndum esse -ndôs esse
12. Tac est cum dominus loquitur. -ndam -ndas
13. Puella plorâns conso est. -ndum -nda
14. Malum exemplum seq non est.
15. Semper verum die est, numquam men.__ _ _ est.
Exercitium 8
Exempla: Oves pastor! [=â pâstore] cüstôdiendae sunt. dativus agentis apud
"Cum dominus loquitur, tacendum est tibi, serve!" gerundïvum
1. Villa iânitor cüstodienda est. (agëns -entis rn = is
2. Quidquid dominus imperâvit serv faciendum est. qui: agit)
3. Multa nova vocabula n discenda sunt.
4. Iülius: "Laetor quod rn in agris laborandum non est."
S. Mârcus: "Quid rn scribendum est?" Magister: "Littera H .___ _
scribenda est deciës."
6. Servi: "Quid n agendum est?" Dominus: "V in horto
laborandum est."
7. Agricola est vir c.___ agrï colendï sunt.
8. Discipulus piger cëter imitandus non est.
9. Omn moriendum est.
Exercitium 9
1. infantes _ _ _ _ _ [= invalidos] exponere inhümânus erat. abdücere
2. Quod [=de] conviviïs Christiânorum nârrâtur - - - - - dëbilis
falsus est. ëbrius
3. Paris ïnfàns inventus â pâstoribus cum liberîs eorum - - - - - est. ëducare
119
CAP. XXXI EXERCITIA 10-12
120
EXERCITIA 1-3 CAP. XXXII
Exercitium 2 rëmigâre
1. Cür praedones â nautis timentur? ... servit us
2. Quomodo Caesar a praedonibus lïberâtus est? ... tuërï
3. Cür nônnullae insulae ab incolis deserëbantur? ... ubïque
4. Quamobrem inopia frumenti facta est Rômae? ... victor
5. Quid tum populus Românus postulavit? ... victoria
6. Quis classi Rômanae praepositus est? ... vïlis
7. Unde praedônes prïmum pulsi sunt a Pompëiô? ... virës
8. Quid victoria Pompeiï effectum est Rômae? ... vis
9. Quare classis Romana cüncta maria percurrit? ...
10. Quid mare Internum appellatur a Romanis? ...
11. Quamobrem perturbatï sunt amicï nostri? ...
Lectio secunda (versüs 60-129) Lectio II
Exercitium 3
Exempla: Julius Cornëli!!!!l interrogat quid sentiat = ab aliquô quaerere =
Iülius ~ Cornëli.Q. quaerit quid sentiat. aliquem interrogare
Julia fratrem ôrat/rogat ut se adiuvet = ab aliquô petere=ali-
lülia ~ fr;3.tr~ petit ut se adiuvet (= Iülia a fratre auxilium petit). quem ôrâre/rogâre
1. Iülius _ _ _ _ _ _ - - - - - - [= servôs interrogat] ubi nummi sint.
2. Rëx _ _ [= nautâs interrogavit] ubi esset Ariôn.
3. Syra__ [= Aemiliam interrogabat] quid
medicus diceret.
4. Quintus _ _ _ _ _ _ - - - - - [= Syram rogat] ut sibi fabulam nârret.
5. Mëdus __ [= amicam ôravit] ut sëcum veniret.
6. "Si nihil__ [=âme petis], nihil tibi nego!"
121
CAP. XXXII EXERCITIA 4-6
Exercitium 4
-erim -erimus 1. Pater a fïliô quaerit cür verberat_ ___ â magistrô: "Dïc mihi, filï, cür
-eris -eritis tü a magistrô verberât_ r>
-erit -erint 2. Fïlius respondet: "Nesciô cür verberât_ ___ , ego enim bonus disci-
"'US sim "'ÏS imus pulus fui."
=.t sis "'ae sitis 3. Pater dubitat num filius vërum dix eumque interrogat num vërë
sit sint bonus fu ac magistrô paru . Filius nôn respondet.
4. Pater: "Quin respondës? Quaerô a të num bonus discipulus fu ___ ac
magistrô paru ,,
5. Filius: "Cür â më quaeris num bonus discipulus fu ac magistrô
par ? lam tibi dïxï 'më bonum discipulum fuisse,."
6. Pater: "Id quaerô quia dubitô num vërum dix "
7. Filius: "Tüne dubitâs num vërum dïx ? Nonne fïliô tuô crëdisf,
8. Pater a fïliis quaerit cür verberât_ ___ â magistrô: "Dïcite mihi,
fïliï, cür vôs â magistrô verberat_ ___ ?"
9. Fïliï respondent: "Nescïmus cür verberat_ ___ , nôs enim bonï
discipulï fuimus."
10. Pater dubitat num filii vërum dïx eosque interrogat num vërë
bonï fu ac magistrô par . Fïlii nôn respondent.
11. Pater: "Quin respondëtis? Quaerô â vôbïs num boni discipulï 6..._1_ __
ac magistro paru ,,
12. Filiï: "Cür â nôbis quaeris num boni discipuli fu ac magistrô
par ? lam tibi diximus 'nos bonôs discipulôs fuisse,."
13. Pater: "Id quaero quia dubitô num vërum dix ,,
14. Fïliï: "Quid? Tüne dubitâs num nôs vërum dix ,.,,
Exercitium 5
amïcitia 1. Dominus servôs monet ut laborent [= neve] quiëscant.
deesse 2. Mëdus gladium , në [=sine armis] occïdâtur, sed
dissuadere gubernâtor ei [Hpersuâdet] në praedônibus - - - - -
do nec 3. Mëdus:" ego vïvam, nëmô tibi nocëbit, Lydia!"
edücere 4. [= interim] Lydia, genibus , Deum precâtur: "Pater
flectere noster, quï es in caelïs! Fiat tua!"
gratia 5. Gubernâtor praedônibus magnam pecüniam vult, namque is
grâtias agere libertâtem omnibus rëbus - - - - -
grâtiam habere 6. Sï ipse satis pecüniae nôn habet, amici eum ë servitüte - - - - -
grâtiam referre possunt; hanc [= benefîcium] ab amicis suis petet.
inermis 7. Hoc audiëns mercator duos versus quôs scripsit
interea _ _ _ _ _ quidam Rômânus.
meminisse 8. Gubernâtor nômen poëtae oblïtus est, sed mercator nômen eius
neu - - - - - [= memoriâ tenet].
otferre 9. Vërus amïcus numquam amïcô suô _ _ _ _ , sed vëra - - - - - rës
poeta râra est.
praeferre 10. Qui tibi - - - - - habet [= grâtus est] prô beneficiô, non solum tibi
re di mere grâtiâs - - - - - , sed etiam grâtiam dëbet.
remi nisei
Exercitium 6
resistere
1. Quid agit Lydia cum nâvem appropinquare videat? ...
voluntiis
2. Quômodo Mëdus praedônibus resistere potest? ...
3. Cür Lydia â Mëdô auxilium petere nôn vult? ...
4. Cür gubernâtor Mëdô dissuâdet në gladiô ütatur? ...
5. Quômodo gubernâtor së servâtum irï spërat? ...
122
EXERCITIA 7-10 CAP. XXXII
Exercitium 7
Exempla: Nol! dëspërare! = Në dëspëraveris! nôli -re = né -eris
Nôlite dëspërare! = Në dëspëraveritis! nôlïte -re = në --eritis
1. Nôli plorare! = !
2. Nolïte da mare! = ___ - - - - -
3. Nôlite timëre! = ___ - - - - -
4. Nôl1 fürtum facere! = fürtum _ _ _ __
5. Në fügeritis! = - - - - - - - - - -
6. Në më relïqueris! = - - - - më - - - - -
Exercitium 8
1. Mëdus [= aliquô temporel amïcum captum redëmit. aliquando
2. Pecüniam quam ipse non.habëbat sümpsit ea _ _ _ __ amphitheâtrum
ut anno post omnis pecünia redderëtur. armâre
3. Mëdus optat ut patriam videat: " - - - - - patriam videam!" condicio
4. _ _ _ _ _ [= praedonës maritimï] vïgintï a Caesare cursus
postulavërunt. dësistere
5. Caesar, vir - - - - - , quinquaginta talenta piratis obtulit, ac simul i1s etiamnunc
supplicium - - - - - e s t . minâri
6. Redëmptus Caesar naves - - - - - [< arma] et ipse piratas cëpit. mütuus
7. Nautae rëmigare [= dësinunt] ac rëmos tollunt. në
8. Servus fugitivus timet a militibus capiatur, ut ad bëstias pïrâta
mittatur in Rômanô. superbus
9. In magna tempestate difficile est [< currere] tenëre. talentum
10. Mënsis decimus [= adhüc] Octôber appellatur. utinam
Exercitium 9
Exempta: Diï nos servent! conifmctfvus optattyus
Utinam p!ratae nob!s parcant! (< optâre)
Utinam në a piraUs interficiamur!
1. Quisquis amat vale ! Pere qui nescit amare!
2. Utinam di omnia bona tibi nu__ __
3. Vale cives meil BeaU s omnes!
4. Iuppiter të perd , homo scelestissime!
5. Bene ambula, amïce! Utinam ne err_ __
6. Utinam ego salvus in patriam rever'---
7. Utinam ne navis merg ! Quod di prohibe_ __
Exercitium 10
Exemplum: Nauta: "Utinam në peream!" Nauta timet në pereat. ne+ C011Î. post
1. Pâstor: "Utinam në oves aberrent!" Pastor timet oves aberr_ __ verba timendl
2. Parentes timent quid (: aliquid) mali lïberis suis accidu__ _
3. Ariadna timebat Thëseus â Minôtaurô occïd ....._ __
4. Daedalus metuëbat lcarus sôli appropinqua._ __
5. Vidëns ventum validum Petrus timuit mergFr---
123
CAP. XXXII EXERCITIA 11-13
Exercitium 13
1. adesse, isse
2. agere, isse, _ _ _ um esse
3. flectere, isse, _ _ _um esse
4. oiferre, isse, _ _ _um esse
124
EXERCITIA 1-2 CAP. XXXII 1 XXXIII
125
CAP. XXXIII EXERCITIA 3-5
püblicus Exercitium 3
signum 1. Quot cohortës sunt in singulïs legionibus? ...
stipendium 2. Quae sunt arma auxiliorum? ...
studëre 3. Quod signum ante legionem fertur? ...
studium 4. Quid vocatur exercitus qui in itinere est? .. .
virtüs 5. Quomodo legio ad proelium Instruitur? .. .
6. Quid agit dux ante proelium? ...
7. Quo nomine appellatur dux post magnam victoriam? ...
8. Quomodo castra Romana müniuntur? ...
9. Quarë Aemilius puer gladios ligneos sibi faciebat? ...
10. Cui reï studëbat Aemilius adulescens? ...
11. Ad quod studium pater fïlium hortabatur? ...
12. Quo Aemilius a patre missus est? ...
13. Qualis mïles est Aemilius? ...
14. De quibus rebus Aemilia ad fratrem scrïbere solet? ...
15. Quid apparet ex epistulis Aemiliï novissimïs? ...
Lëctio II Lëctio secunda (versüs 48-104)
Exercitium 4
Exempla: paratus ad scrïbendum: paratus ad epistulam scrïbendam
cupidus scrïbend!: cupidus epistulae scrïbendae
(= cupidus epistulam scrïbendï)
fessus scrïbend.Q: fessus epistul~ scrïbend~
(= fessus epistulam scrïbendo)
1. Quïntus Syram hortatur ad nan·and : Quïntus Syram hortatur ad
fabu narranrlu._ __
2. Syra finem narrand_ facit quia fessa est narrand_: Syra finem facit
fabul _ _ narrand_ (= fabulam narrandï) quia fessa est fabul __
narrand (= fabulam narrando).
3. Aemilius tempus ad scrîbend non habet: Aemilius nüllum tempus
habet ad epistulas scrïbenrlu._ __
4. Aemilia industria est in scrïbend : Aemilia industria est in epistulis
scribe nd....__ _
5. Exercitia necessaria sunt ad discend : exercitia necessaria sunt non
modo ad grammaticam discend_, sed etiam ad vocabula discend_.
6. Sextus studiosus est legend :Sextus studiosus est librorum
legend (= lib ros legendï).
7. Pastor canem sëcum habet ovium cüstôdiend causa (= oves
cüstodiendï causa).
8. Canis necessarius est ad oves cüstodienrlu._ __
9. Pastor ipse neglegens est in ovibus cüstodiend.___
10. Equitës mittuntur ad hostes persequend....__ __
11. Mëdus cupidus est patr· videnu..d_ __
Exercitium 5
amnis 1. Alpes sunt montës celsï e t - - - - - -
ardu us 2. xv [= circiter] diëbus tabellârius public us Roma in Germaniam
citrâ - - - - - - [= celeriter ïre] po test.
dëslderâre 3. Difficile est exercitum ex Italia in Germaniam - - - - - -
effundere 4. Aemilius patriam et amïcos, quï [= procul] absunt, _ _ __
ferë 5. Aemilius scrïbit: "Magno cum ex epistulâ tua cognôvï vos
gaudium omnës bonâ fruï [= bene valere]."
126
EXERCITIA 6-7 CAP. XXXIII
127
CAP. XXXIII EXERCITIA 8-11
128
Page missing
CAP. XXXIII 1 XXXIV EXERCITIA 14 1 1-3
Exercitium 14
1. caedere, ___ isse, ___um esse
2. cijgere, ___ isse, um esse
3. dësistere, de___ isse
4. effundere, ef. isse, ef. um esse
5. instruere, in isse, in um esse
percutio -iunt 6. percutere, per isse, per um esse
7. intellegere, intel isse, intel um esse
8. procurrere, pro isse
-gredior -iuntur 9. progredï, pro um esse
130
EXERCITIA 4-6 CAP. XXXIV
131
CAP. XXXIV EXERCITIA 7-9
132
EXERCITIA 10 CAP. XXXIV
Exerdtium 10
1. Non arno te, Sabidï, nec possum dïcere quarë. littera: cônsonans
Hic versus ex xv constat: no-n11a-mo- te- sa-bi-di- nec- pos- vôcâlis
[v] aut longae [-). diphthongus
sum- di-ce-re- quâ-rë. Syllabae sunt aut
2. Syllaba brevis est quae in brevem (a, e, i, o, u, y) dësinit. syllaba:brevis [u]
3. Syllaba est quae dësinit in vocâlem longam (â, ë, i, o, ü, y) aut longa[-)
in (ae, oe, au, eu, ei, ui) aut i n - - - - - -
4. Ex quïndecim syllabïs no-na-mo-të-sa-bi-dï-nec-pos-sum-dï-ce-re-quâ-rë
__ __ __ __ __ __ __
breves sunt sex: __, __ , __, __, __ , __, longae novem: __,
, , , , , , , --·
5. Dïvide hune versum in sylla bas brevës et longas appositïs notïs [v et-]:
Implicuitque suos circum mea colla lacertos
im-vli-cu-it-.....
-'v v-
6. Eodem modo dïvide hune versum in syllabâs brevës et longas iungendo
consonantes vocâbulorum ultimâs cum vocâlibus sequentibus [11]:
Quisquis amat valeat! Pereat quï nescit amâre!
. . n
qms-qm-s a-.....
- v v
7. Item hune versum divide in syllabâs brevës et longas dëletïs vocâlibus dëlëlre -ëvlisse -ëtlum
quae elïduntur [']:
Odi et arno! Quârë id faciam, fortasse requïris?
0-d'e-t11a-mo-.....
-v v-
8. Non arno të, Sabidï, nec possum dicere quâre.
Ïdem versus in sex dïviditur hoc modo:
11
no-n a-moj të sa-bijdï necj pos-sumj di-ce-rel qua-re pës: trochaeus [-u]
9. Ex his pedibus tres sunt dactylï [ - v v]: ________ , ________, dactylus [ - uu]
________,tres spondeï [--]: _____ , _____, _____. spondëus [--]
10. Pës constat ex syllaba longa et duabus brevibus [-v v].
11. Pës qui ë duâbus syllabïs longis [--] constat dicitur - - - - -
12. Qui constat ex syllabâ longa et brevi [-v] dicitur pës - - - - - -
13. Versus constat ex sex pedibus, quorum quattuor sunt versus: hexameter
dactylï aut , quïntus , sextus aut pentameter
hendecasyllabus
trochaeus:
- -u vl- -vvl- -vvl- -vu! - v v j -u -
Exemplum: Quot caellum stëljlas te{~~jbet su~j Romua p~~~
14. Versus üno pede brevior qui hexametrum sequitur - - - - - -
vocâtur; utraque versüs pars constate binïs pedibus et dïmidio:
- u u / - uu /-11- vu j-uv / -
Exemplum: sï nïl,l Cinna, peltis jlnil tibi,j Cinna, nelo-o
-~ - u uE.~ uv - v v~
133
CAP. XXXIV 1 XXXV EXERCITIA 11 1 1-2
134
EXERCITIA3 CAP. XXXV
135
INDEX GRAMMATICVS
A D imperfectum (incl.) 19.5,8,12;
ab/â 6.3; (quaerere/petere - ) 32.3 dativus 7.7, 11 (coni.) 28.4,7,11
ablâtïvus 1.10; 5.4,10 - (possessivus: esse) 12.1 - /perfectum 21.13
-(=ab/ex-) 6.6 -(ad verba: pàrëre... ) 12.9; 34.7 in(+ abl.) 1.10; 5.4; (+ acc./abl.) 7.4
- (absolütus) 16.3,5; 23.8 - (agentis, ad gerundivum) 31.8 infinïtivus (praes.) 10.4,5,11
- (ad comp., ante/post) 16.9; 28.1 dëdinâtiô 1 9.9 - (perf.) 21.9
- (comparâtiônis) 24.8 - I l 9.10 -(fut.) 23.7,12
- (ïnstriimentï) 6.9; 27.1 - 111 (m., f.) 9.1,5,11; 10.3; 12.2,5; is ea id 5.6; 8.12-14
- (post praep.) 1.10; 5.4,8 (n.) 10.7; 11.1,12 L
- (pretiï) 8.10 -IV (m., f.) 12.10,17; (n.) 21.5
locativus 6.6
- (temporis) 13.10 -v 13.6,12; 14.9
M
accüsativus 3.2,6,10; 5.1,9 dëpônentia, verba 16.4,12; 17.8;
magnus maior maximus 19.1
-(=ad-) 6.6 (imp.) 24.4; 25.6,10; (perf.) 24.6;
malus pëior pessimus 19.1
- (post praep.) 6.4 (perf. part.) 26.7
masculinum/fëminïnum 2.12; 9.4,5
-/ablatïvus (post in) 7.4 duo -ae -o 2.9; 19.4 meminisse 34.4
- cum ïnfinïtivô 10.9; 11.5,6,8,10, E multï plürës plürimï 19.1
13; 17.9; 21.9 -er -ra -rum 11.4
- (temporis) 13.4 multô (+ comp., ante, post) 16.9
-errimus (sup.) 18.6
actïvum/passivum 6.7,8,11; 10.5; N
esse 1.1; 15.1,7; 19.8; 20.5; 27.7;
17.5; 21.2 në (finale) 28.8
28.7
adiectivum (dëcl. r/n) 1.4; 9.4; në (timëre -) 32.10
et/-que 2.4; et... et 7.6
12.13,18 në -eris! 32.7
-eus 22.1 -ne/num (... ?) 1.7
- (dëcl. m) 12.6,13,19
F neque 23.4; n . ... n. 7.6
- (comparâtiô) 13.5,13; 19.1
fëmininum 2.12 neuter 14.1
adverbium (-ë,-iter) 18.7,15
ferre 22.5 neutrum 2.12; 10.7; 11.12; 21.5
- (-nter) 30.1
fierï/facere 18.4 nôlï -ite 20.8; 32.7
- (comparâtiô) 18.8,9,16
fore 34.1 nôlle (praes. ind.) 20.8
- (locï) 25.3
futürum 20.2,5,11 nôminativus/accüsâtïvus 3.6,10
- (numerale) 18.12
-/praeteritum 20.1 nôvisse 34.4
alter 14.1 -(part., ïnf.) 23.7,12 num/nônne 8.5
futürum perfectum 30.5,8,12 numerï 4.1,2; 17.1,2; 28.1
B
bonus melior optimus 19.1 - -/perfectum/plüsquamperf. 30.4 -(linus, duo, trës) 2.9; 19.4
G - (primus ... -ësimus) 13.1; 28.1
c genetïvus 2.3,5,11,13 - (singulï, binï...) 33.1
celer -eris -ere 26.1 -(numerus-) 2.7.8 - (adv. semel... -iës) 18.12
comparâtiô (adiectivi) 13.5,13; - (locâtivus) 6.6 0
18.6; 19.1 - (partitivus) 12.8 ôdisse 34.4
- (adverbii) 18.9,16 - (multum/paulum -) 16.8
optâtivus (coni.) 32.9
comparâtivus (adiectlvi) 2.7,14,20 - /accüsâtivus (amor -, cupidus -) p
- (adverbiï) 18.8,16 25.8
partidpium (praes.) 14.4,7,11;
coniugâtiônës r-rv 35.3 gerundium 26.4,10
coniünctivus (praes.) 27.4,7,8,11 (perf.) 21.9,14; 26.7; (fut.)
gerundivum 31.7,11
23.7,12
- (imperf.) 28.4,7,11 - /gerundium 33.4
- (perf.) 32.4,7,12 parvus minor minimus 19.1
H passïvum 6.7,8,11; 17.5,12
- (plüsquamperf.) 33.7,1 2 hic haec hoc 7.8; 8.15
-(post verba cürandi +ut/në) 27.4,7 paulo(+ comp., ante, post) 16.9
hïc, hinc, hüc 25.3 perfectum (ind.) 21.1,2,6,10,14;
-(post ut/në fïnale) 28.8
1 23.1 ; (inf.) 21.9; (coni.) 32.4,7,11
- (post ut cônsecütïvum)29.4
-(post cum) 29.7 idem eadem idem 18.1 - (verbi dëp.) 24.6; 26.7
ille -a -ud 8.15 - /imperfectum 21.13
- (interrogat... num/-ne/qu- -) 29.8
illic, illinc, illüc 25.3 persônae verbi (act.) 15.1,4,7,10;
- (dubitâtivus) 29.1
- (hortâtïvus: -ëmus!-âmus!) 30.9 imperâtivus (praes.) 4.8,11; 5.7,11; (pass.) 17.4,5,12
- (irreâlis) 33.8 (die, duc, fac, fer, ës, es) 23.9 plüsquamperfectum (ind.) 24.5,7,
- (verbï dëp.) 24.4; 25.6,10 9; (coni.) 33.7,12
- (optativus) 32.9
-(fut.) 33.10,13 posse (praes. ind.) 15.7
-(post verba timendi +në) 32.10
praepositiônës (+ab!.) 5.7; (+ace.) quia 3.5 u
6.4; (+ abl./acc.: in) 7.4 quidam 31.1 tres tria 2.9; 19.4
praesëns (ind. act.) 15.1,4,7,10; quis/qui quae quid/quod 2.6; 3.8,9; üllus, neque u. 23.4
(ind. pass.) 17.4,5,12; 8.12-14 umquam, neque u. 23.4
(coni.) 27.4,7,8,11 quisque 18.5 ünus -a -um 2.9; 19.4
-/praeteritum (imperf.) 13.9; 19.5 quot 2.9; 31.4 ut + coni. 27.4,7; 28.8; 29.4
praeteritum (imperfectum) uter, uterque 14.1
19.5,8,12 R utinam + coni 32.9
prônômina 8.12-15 res rei (decl. v) 14.9
- (demônstràtlva: hic, ille) 7.8; 8.15 v
- (interrogàtïva) 3.8,9; 8.12-14; 14.1 s velle (praes. ind.) 20.8
- (persônàlia) 15.1,7; 24.1 se 7.3; 17.9; 24.1
verba 3.3
- (possessiva) 2.10; 4.5 si, nisi + coni. 33.8
verba anômala 22.10; 23.13; 24.10;
- (reflexiva: së, suus) 4.5; 7.3; 17.9; singulâris/plüralis 1.4,5,11
25.11; 26.11; 27.12; 28.12; 29.11;
24.1 - 1- (verbi) 1.1; 5.3,7,11
30.13; 31.12; 32.12; 33.15; 34.11;
- (relàtiva) 3.7; 6.5; 8.12-14 superlatîvus (adiectivi) 13.5,13; 18.6
35.3; (-ere -iô -iunt) 8.8; 15.10
- (is ea id) 5.6; 8.12-14 - (adverbil) 18.9,16
verba depônentia 16.4,12; 17.8;
supinum 22.4,8
(imp.) 24.4; 25.6,10; (perf.) 24.6;
Q suus 4.5; 17.9 (perf. part.) 26.7
qualis, quam, quant us 31.4 T
vocàtivus 4.6,10; 19.9
-que 2.4 talis, tarn, tantus, tot... qu- 31.4
qui quae quod 3.7; 6.5; 8.12-14 themata verbi 22.9; 23.1,13