SESYON I

ANG LITURHIYA

Pahimangno
A. Tumong
1. Aron masayran sa mga nangapil ang paglambo sa liturhiya.
2. Aron masabtan nila ang kinaiya ug kahulugan sa liturhiya.

B. Han-ay sa Sesyon
1. Pasiuna
2. Pamahayag
a. Hamubong Kasaysayan sa Liturhiya
b. Kinaiya/Kahulugan sa Liturhiya
3. Panapos
--------------------------------------------------------------------------------------------------
1. Pasiuna

Sa bisan unsang buluhaton nga atong himoon, importante gayud

nga masayran nato ang sinugdanan ug kinaiya sa maong buluhaton. Sa
ingon masabtan nato kini ug mahimo nga madasigon ug mabungahon.][

Sa samang paagi usab, ang katilingbanong buhat sa pagsimba nga

gitawag nato karon nga Liturhiya, masabtan lamang nato kun masayod
kita sa kasaysayan ug kinaiya niini.

Busa kining maong sesyon gituyo paghikay alang sa maong

katuyoan.

2. Pamahayag

A. Hamubong Kasaysayan sa Liturhiya

Ang atong unang ang-ang sa pagsabot sa liturhiya magsugod diha

sa atong pagtuki sa iyang kasaysayan. Diha sa maong pagtuki
matudloan kita mahitungod sa mga maayong butang nga atong makutlo
ug makalikay kita sa mga sayop o dili maayong kasinatian sumala sa
kasaysayan.

aa. Ang Sinugdanan

Ang pagsimba nahimo nang kabahin sa kinabuhi sa katawhan sa

Dios sukad pa sa panahon sa mga Judeyo. Diha sa Daang Tugon sa
Balaang Kasulatan, mabasa nato ang nagkalainlaing teksto nga
nagpahayag sa pagkamasimbahon sa Israel, ang piniling katawhan sa
Dios. Gani si Moises diha sa napulo ka sugo naghatag og gimbug-aton
sa pagsimba sa Dios ilabi na sa Adlaw’ng Igpapahulay; --- “Hinumdomi

1
ang Adlaw’ng Igpapahulay ug balaana kini.” (Ex. 20:8). Hinungdan
nga sa pag-abot sa maong adlaw ang mga Judeyo dili gayud motrabaho.
Gibalaan nila ang maong adlaw pinaagi sa pag-adto sa sinagoga aron
pagsimba sa Dios diha sa pagpamati sa pagtulun-an sa mga propeta.
Ug sa ilang panimalay sila mag-inambitay sa pagpangaon. Matag tuig
moadto sila sa templo aron pagsaulog sa Pangilin sa Pagsaylo nga usa
sa labing dakung pista kanila kay kini mao ang adlaw sa paghandum sa
makaluwasnong buhat sa Dios kanila sa dihang sila gipalingkawas gikan
sa pagka-ulipon sa Ehipto.

ab. Si Jesus ug ang iyang mga tinun-an

Diha sa Bag-ong Tugon gisaysay ang kinabuhi sa pagsimba ni

Jesus uban sa iyang mga tinun-an. Si Jesus ug ang iyang mga tinun-an
mga Judeyo usab. Hinungdan nga sila matinud-anon sa tulumanon sa
pagsimba sumala sa gihimo sa ilang mga katigulangan. Sa makadaghan
sila miadto sa Templo, sa mga sinagoga ug sa mga panimalay nga maoy
kasagarang dapit sa pagsimba sa mga Judeyo sama sa bunyag,
yukaristiya, pagdihog sa mga masakiton, pagtapion sa mga kamot ug
pagpuasa (cf. Lk. 24: 24).

Ug sa wala na si Jesus uban kanila, ang mga tinun-an

nagpadayon sa ilang buluhaton sa pagsimba. Niining higayona
naghinayhinay na sila pagbulag sa paagi sa pagsimba sa mga Judeyo.
Ang ilang pagsimba gisentro nila kang Jesus ug ginahimo sa iyang
ngalan (cf. Buhat 2: 38). “Gigamit nila ang ilang panahon sa pagpamati
sa pagtulun-an sa mga apostoles (Kasaulogan sa Pulong), sa inigsoon
nga pagpakig-uban, sa pag-inambitay sa pagpangaon ug sa pag-ampo
(Kasaulogan sa Yukaristiya). Nagpadayon sila pagtigom kada adlaw
didto sa templo ug naghiusa pagpangaon uban sa masaya ug
mapaubsanong kasingkasing sa ilang mga panimalay” (Buhat 2: 42,46).
Bisan ang ilang pagsaulog sa bunyag gibasi ug gisentro kang Jesus.

ac. Ang Paglambo sa Liturhiya sa mga Katuigan

Gikan sa panahon sa mga apostoles, ang kinabuhi sa pagsimba sa
mga magtotoo nakasinati og kausaban. Misulod ug nahimong kabahin
sa pagsimba ang kulturanhong kinaiya sa mga magtotoo.
Ang pagsimba nahimong gawasnon (spontaneous). Walay
tamdanan nga ginasunod.

Pag-abot sa panahon ni Emperador Constantino (314 AD) laing

kalambuan na usab ang nahitabo. Niining higayona nahimong
gawasnon ang pagpadayag sa pagtoo. Tungod niini natukod ang mga
basilika, dapit bunyaganan ug lakip na ang sementeryo alang sa mga
magtotoo nga nangamatay ug mangamatay pa. Sa pagsimba, ang
bisti sa mga dagkung opisyal sa kagamhanan gigamit na usab sa mga
kaparian ug mga obispo sama sa korona (miter), singsing, kapa ug
maniple.

2
 Diha usab sa prosisyon gigamit ang kandila ug insenso nga
sagad gigamit aron pagpasidungog sa mga dagkung tawo sa
kagamhanan panahon nga sila molibot sa siyudad. Gigamit usab ang
politikanhon terminolohiya sama sa ordo, gradus, ug pagpasidungog
sa pagsaulog sa ordinasyon. Dinhi ning tungora nahimong mas taas
ug solemne ang liturhiya. Dugang niini mao ang paggamit sa gitugot
ug hinan-ay nga pulong alang sa pagsimba. Nag-anam kahanaw ang
gawasnong pagsimba sa katilingban.

Sa dihang ang kristiyanismo miabot sa Roma, ang pagsimba sa

mga magtotoo nakasinati na usab og laing kalambuan. Ang mga pulong
nga isulti sa pangulo mas direkta ug pinahimutang.

Tungod niini migula ang gitawag nga “Classical Roman Liturgy o

ang liturhiya nga sentro sa Roma. Dinhi sa maong paagi sa pagsimba
masinati ang kayano, kadirekta ug kamubo sa mga pulong. Gani
kasagaran sa mga pag-ampo diha sa Missal, mga pag-ampo gikan sa
Classical Roman nga pag-ampo.

Gikan sa Roma, ang mga libro nga gigamit sa pagsimba nahiabot

sa Alemania ug France nga gidumala ni Pepin the Short ug
Charlemange (800 AD). Buot nila nga ang katawhan dunay kahiusahan
sa pagsimba. Busa naghikay sila og laing paagi sa pagsimba. Gihimo
nilang basihanan ang Classical Roman Liturgy. Ingon man gidugang
nila ang mga elemento nga ila gayud sama sa pagpangayo’g pasaylo,
mga panalangin, misa pahinungod (votive masses) ug ubang mga
alawiton nga nagpadayag sa kulturanhong kinaiya sa mga magtotoo
niadtong panahona. Kini nagpabilin gihapon hangtud karon.

Sa middle ages, nahimo usab ang misa nga layo sa katawhan

tungod kay ang pinulongan nga gigamit sa pagsimba mao man ang
pinulungan nga Latin diin dili masabtan sa kadaghanan. Hinungdan
nga samtang nagmisa ang pari, ang mga magtotoo usab naghimo sa
ilang kinaugalingon nga debosyon sulod sa pagsaulog sa misa
Ingon sa diwa sa pagreporma sa mga abuso ug sukwahi nga mga
pamaagi sa pagsimba, nahimugso ang ginatawag nga Tridentine
Liturgy nga giuyonan sa Konseho sa Trento niadtong tuig 1546.

Ang panahon gikan sa ikanapulog’-unom nga siglo hangtud sa

Ikaduhang Konsilyo Batikano mao ang Baroque Period kansang kultura
napuno sa diwa sa pista ug drama. Nausab ang dagway sa paagi sa
pagsimba. Nahimugso ang prosisyon sa Santissimo Sakramento,
pagbutang og Tabernakulo sa Altar, ang paghimo og mga Benediction
matag Dominggo sa gabii ug pagpahigayon og mga kapistahan sa
pagpasidungog kang Birhen Maria.

Tungod niining naghinobrang debosyon ug seremonyas, nahanaw

na ang matuod nga diwa sa pagsimba. Naghinayhinay pagkaamgo ang

3
Simbahan niini hinungdan nga gipahigayon sa inanay nga paagi ang
paghimo sa mga reporma aron pagpahibalik sa matuod nga diwa sa
pagsimba: Ang reporma sa Konseho Batikano Dos.

ad. Ang Reporma sa Konseho Batikano Dos

Ang kalihukan sa pagbag-o sa pagsimba sa mga magtotoo

nagsugod pagkahimugso niining ika-baynte singko nga siglo diin
gihatagan og gimbug-aton ang pagsimba ingon nga tinubdan sa
kristohanong kinabuhi. Ang Konseho Batikano Dos kinsa maoy
naggambalay sa mga prinsipyo ug lagda sa liturhiya, naghatag og
dakung pagtagad sa liturhiya ingon nga katilingbanong pagsaulog.
Mao nga saulogon kini uban ug diha sa presensiya sa katilingban
kinsa aktibo nga nagaapil (SC # 11). Ug aron kini mahitabo,
kinahanglan nga ang paagi sa pagsimba yano, kasarangan ug naggikan
gayud sa kulturanhong kinaiya sa mga magtotoo aron masabtan sa
kadaghanan. (SC # 34).

ae. Sumada ug mga Pagtulun-an

Binasi sa kasaysayan nga akong gipaambit dili pa lamang dugay,

makita nato ang paglambo sa atong kinabuhi sa pagsimba. Usa ka
kamatuoran nga atong madiskubrehan mao nga ang paagi sa atong
pagsimba mag-agad sa atong pagtoo. Kini tungod kay ang pagsimba
mao may dayag nga paagi sa pagpakita sa atong pagtoo. Kun ang atong
pagtoo sa Dios ug sa iyang makaluwasnong mga buhat nagkalawom, ang
atong paagi sa pagpadayag niini nagkalainlain usab. Depende sa
kalawom sa atong pagtoo. Mao nga dunay paglambo ang mahitabo. Ug
kun dunay paglambo, dunay kausaban.
Ikaduhang kamatuoran mao nga ang atong paagi sa pagsimba sa
Dios mag-agad sa atong kulturanhong kinaiya. Mahimo lamang
makahuluganon ang atong pagsimba kun kini nagsukad diha sa atong
paagi sa pagpadayag, panghunahuna ug kinaiya. Kini maoy hinungdan
ngano nga diha sa atong pagtuki sa kasaysayan masinati nato ang
dakung kalambigitan sa kultura ug sa pagsimba. Ang paagi sa
pagsimba naimpluwensiya sa kultura sa katawhan nga nagasimba. Ang
Konstitusyon sa Liturhiya nga gipagula sa Konseho Batikano Dos
nagkanayon:

“Diha sa liturhiya o pagsimba sa katawhan, ang Simbahan dili buot

nga mopugos og uniporme o parehas nga paagi sa pagsimba nga walay
kalambigitan sa pagtoo ug sa kaayohan sa kristohanong katilingban.

Hinoon gitahud niini ang nagkadaiyang talento ug abilidad sa

matag katawhan ug sa matag nasud. Busa, bisan unsa nga dunay
kalambigitan sa kinabuhi sa katawhan mahimong mapadayag diha sa
pagsimba basta wala kini mahilambigit sa pagtoo-too ug dili sukwahi sa

4
kristohanong pagtoo, ug nahiangay o nahiuyon kini sa matuod nga diwa
sa liturhiya o pagsimba” (SC # 37).

Ang Konstitusyon mipadayon sa pag-ingon:

“Sa pagpalambo o pag-usab sa mga libro nga gamiton sa pagsimba,

kinahanglan nga abli kini alang sa pagpahaum ngadto sa paagi sa
pagsimba sa nagkadaiyang kultura sa nagkalainglaing katawhan ilabi na
sa mga ‘mission areas'. Apan bantayan gayud nga ang batakang
kahiusa (substantial unity) sa paagi sa pagsimba nga gikan sa Roma
magpabilin ug dili mapasipad-an”. (SC # 38)

Sa katapusan, diha sa kasaysayan, makita nato ang kinaiya, kahulugan

o bili sa liturhiya dinhi kanato ingon nga katilingban sa mga magtotoo.
Mao kini ang akong batbaton dili madugay.

B. UNSA ANG LITURHIYA?

Binasi sa kasaysayan nga atong gituki ug sa kalambuan niini nga

atong nasuta, makita nato ang kinaiya, bili o kahulugan sa liturhiya.

Ang liturhiya usa ka kasaulogan sa usa ka dakung timaan sa

kamatuoran nga dili makita. Gitawag nato kining maong kamatuoran
nga misteryo sa kaluwasan nga gisaad sa Dios Amahan, gituman ug
gihingpit ni Jesukristo diha sa iyang kasakit, kamatayon, pagkabanhaw
hangtud sa iyang ikaduhang pagbalik, ug gipadayon sa Espiritu Santo
dinhi kanato, ang Lawas ni Kristo, nga gitawag nato nga Simbahan.
Kining misteryo sa kaluwasan buhat sa Dios nga makasantos. Ug diha
sa liturhiya masinati nato kining maong buhat sa Dios sa pagpangluwas
ginamit ang mga timaan nga atong makita, mahikap, mabati,
matilawan ug masinati. Mao nga samtang kita nagpadayag sa atong
pagdayeg, pagpasalamat ug pagsimba, ang Dios usab sa kanunay
nagabalaan kanato. Sa ato pa, ang misteryo sa kaluwasan nga atong
gisaulog diha sa liturhiya adunay duha ka bahin:

 Mga buhat sa Dios nga makaluwas ug makasantos

 Mga buhat sa tawo sa pagsimba sa Dios ginamit ang

mga timaan o simbolo nga nasinati ug nasabtan.

Ug pinaagi niini atong gibansay ang atong parianong buluhaton.

Hinungdan nga ang liturhiya sumala sa Konseho Batikano Dos mao ang
“katilingbanong paghimo sa parianong buluhaton ni Kristo. Diha sa
paghimo niini mapadayag ang pagbalaan sa tawo ginamit ang mga
timaan nga masabtan ug kahataga’g katumanan subay sa kahulugan sa
maong mga timaan. Nan, pinaagi sa liturhiya nahitabo ang usa ka
katilingbanong pagsimba nga gihimo sa Lawas ni Kristo. Busa walay
buhat sa pagsimba nga makalabaw sa liturhiya tungod kay kini buhat

5
man ni Kristo, ang Pangulong Pari ug sa Iyang Lawas, ang Simbahan”.
(SC # 7)
Ug diha sa atong nasabtan, aktibo, hiniusa ug
mabungahong pag-apil sa pagsaulog, atong gihulagway ang langitnong
kombira nga maoy atong gitinguha ingon nga mga maglalakbay ning
kalibutana. Mao man gani nga ang Konseho midugang sa pag-ingon nga
“ang liturhiya maoy padulnganan (summit) sa tanan natong mga
buluhaton isip usa ka Simbahan, ug ingon man usab maoy
tinubdan (source) sa tanan natong gahum” (SC # 10).

Sa laktod nga pagkasulti, ang liturhiya mao ang katilingbanong

pagsimba sa Dios diin gisaulog nato ang iyang makaluwasnong
buhat dinhi kanato pinaagi ug diha ni Kristo kaniadto, karon ug
sa umaabot uban sa diwa sa pagdayeg, pagpasalamat ug
paghimaya kaniya.

Ug aron kahatagan kamo og giya sa pag-ila kun unsang

kasaulogan ang liturhiyanhon, ang Simbahan naghatag og mga
timailhan sa tiunay nga liturhiyanhong kasaulogan:

 Ang kasaulogan sa liturhiya mao ang pagbansay sa

parianong buluhaton ni Kristo.

 Nga kini naggamit og timaan aron mapadayag ang

pagbalaan sa katawhan.

 Kini gihalad ug gisaulog sa ngalan sa tibuok

Simbahan. Sa ato pa, kinahanglan nga malukpanon
(universal) ang panglantaw diha sa pagsaulog sa
liturhiya.

 Ang mga nagdumala (presider) uban sa iyang mga

kaabag (other liturgical ministers), mga tinugyanan
sa kadagkoan sa simbahan sa pagbuhat sa ingon.
Walay magtotoo nga sa iyang kaugalingong pagbuot
makadumala sa liturhiya.

 Ang kasaulogan nagasubay sa mga tamdanan nga

aprobado sa mga namunoan sa simbahan.

Kini mao ang mga elemento nga nakapahimo sa atong buhat sa

pagsimba nga liturhiyanhon. Mao kini ang liturhiya.

3. Panapos

Mga igsoon, akong gipadayag kaninyo ang kasaysayan ug kinaiya

sa liturhiya. Ako kining gipaambit kaninyo uban sa tinguha nga inyo
kining masabtan. Ug hinaut unta nga ang kasaulogan dinhi sa inyong

6
GKK matag Dominggo, bisan kini wala o adunay pagkalawat, balaang
buhat sa katilingban: usa ka liturhiya.

Ako dugang panghinaut nga pinaagi sa inyong nasabtan, aktibo ug

mabungahong pag-apil sa Kasaulogan sa Pulong, madasig kamo sa
pagtinguha matag karon ug unya sa pag-apil sa Misa nga maoy hingpit
ug kompleto nga paagi sa pagsaulog nato sa adlaw sa Ginoo.
Daghang salamat ug maayong___________kaninyong tanan.

Sources:
1. Vatican Council II, The Constitution of the Sacred Liturgy, New
Revised Edition, Costello Publishing Company, Northport, New York,
1986.

2. Basic Liturgy Seminar Kit, published by the Archdiocesan Liturgical

Center, 1986.

3. Fr. Anscar Chupungco, OSB., Outline: History of the Liturgy.

Unpublished material used by the Paul VI Institute of Litrugy,
Malaybalay, Bukidnon.
4. Josef A. Jungmann, SJ, The Early Liturgy to the time of St. Gregory
the Great. Darton, Longman & Tood Ltd, London,1959.

7
 SESYON II

KASAULOGAN SA ADLAW’NG DOMINGGO

KUN WALA ANG PARI
(Kasaulogan sa Adlaw’ng Dominggo)

Pahimangno
A. Tumong
1. Aron maamgohan sa mga nangapil ang tiunay ug hingpit nga kahulugan
sa Adlaw’ng Dominggo.
2. Aron masabtan sa nangapil ang kamahinungdanon ug katuyoan sa
kasaulogan sa Pulong sa Dios sa Adlawng Dominggo Kun Wala ang Pari.
3. Aron makaamgo ang mga nangapil sa bili ug paagi sa pagpangandam
alang sa kasaulogan sa adlaw’ng Dominggo.

B. Han-ay sa Sesyon
1. Pasiuna
2. Pamahayag
a. Ang Adlaw’ng Dominggo ug ang Kasaulogan sa Adlaw’ng
Dominggo
b. Kasaulogan sa Adlaw’ng Dominggo Kun Wala ang Pari
c. Pagpangandam alang sa kasaulogan sa Adlaw’ng Dominggo.
3. Panapos

C. Kinahanglanon
------------------------------------------------------------------------------------------

1. Pasiuna

Sumala sa kasaysayan nga atong gituki, kitang mga magtotoo maggahin og

panahon matag adlaw’ng Dominggo pag-adto sa simbahan o sa kapilya aron pagsimba
sa Dios. Kini tungod kay sa pagkamatngon nato og buot, ang atong mga ginikanan
nagsulti man nga mosimba gayud kita sa adlaw’ng Dominggo. Ug kon dili kita
makasimba, moingon sila nga nakalapas kita sa lagda sa pagsimba. Ug kay nakalapas
man, sala nga daku.

Unsa man gayud ang kahulugan sa pagsimba mahitungod sa adlaw’ng

Dominggo diha sa atong Kristohanong katilingban?

Ang atong sesyon karon magbatbat mahitungod sa adlaw’ng Dominggo, ang

pagsaulog niini ug ang pagpangandam alang sa pagsaulog sa maong adlaw.

1. Pamahayag

A. Ang Adlaw’ng Dominggo ug ang Kasaulogan sa Adlaw’ng Dominggo

Gikan pa sa sinugdan sa Simbahan, ang kristohanong katilingban nanagtigom

alang sa pagdayeg sa Ginoo sa matag adlaw’ng Dominggo o Adlaw sa Ginoo (Day of
the Lord). “Sa unang adlaw sa semana, si Kristo nabanhaw gikan sa mga minatay ug
mipakita ug miuban sa iyang mga apostoles”. (Mt. 28:1 / Mk. 16:1 / Lk. 24: 1 / Jn. 20:
19).

8
Mao usab kini ang adlaw sa Pentekostes diin gipadala sa Dios ang iyang Espiritu aron
maoy moggiya kanato ngadto sa dalan sa kaluwasan (cf. Acts 2:1ff). Mao nga matag
“unang adlaw” sa matag semana sumala sa kalendaryo sa mga Judeyo, sila magtigom
sa walay duhaduha alang sa katilingbanong pagdayeg sa Ginoo (cf. 1 Cor. 16:2 / NCCB
#14). Sila nga nakasaksi ug nakasinati ning mga hitabo, naghatag og dakung bili ug
pagtagad sa maong adlaw.
Sa ngadtongadto, ila kini gihinganlan nga Adlaw sa Ginoo hinubad gikan sa Latin
nga pinulungan “Dominica” --- “Dominus = Ginoo”. Sa ato karon, Dominggo.
Niining adlawa, ang mga magtotoo magtigom aron hiniusang magsaulog sa mga buhat
sa Dios sa kaluwasan, magdasigay sa usa’g-usa ug magsaksi sa pagkabanhaw. Sa
ingon, nahimo kining adlawa nga adlaw usab sa ilang kaugalingong pagkabanhaw
diha, uban ug pinaagi ni Kristo.
Kining maong senemanang kasaulogan sa mga kristiyanos nagpabilin nga
timaan sa makaluwasnong kamatuoran nga nagsugod diha sa pagkabanhaw ni Jesus.
Ug ingon nga pista kini sa nanagkatigom nga mga magtotoo, adlaw sa pagsaulog sa
Yukaristiya ug adlaw diin gisinati karon ug dinhi ang umaabot nga panagsalo diha sa
Gingharian sa Dios, ang adlaw’ng Dominggo dili gayud kapulihan bisan unsang adlawa
sulod sa semana (cf. NCCB #15).
Kabahin sa ilang pagsaulog mao ang pagpaminaw sa pagtulun-an nga gitudlo
sa mga apostoles ug ang pagpikaspikas sa tinapay diin diha ilang matngonan ang
makaluwasnong buhat sa Dios ug ikapasalamat ngadto kaniya pinaagi sa pagsimba.
Karon usab, kitang mga magtotoo nagsaulog sa adlaw’ng Dominggo sumala sa
panig-ingnan sa nahaunang mga kristiyano (cf. Acts 2:43ff). Niining adlawa, kita
magtigom sa simbahan sa parokya aron pagsimba sa Dios. Ug sa atong panagtigom
anaa ang atong pagpamati sa pagtulun-an sa atong Ginoo pinaagi sa Kasaulogan sa
Pulong, diin ang Pulong sa Dios ginasangyaw ug ginatuman.
“Si Kristo anaa sa iyang Pulong tungod kay siya mismo ang nakigsulti kanato sa
dihang ang Balaang Kasulatan ginasangyaw sa Simbahan” (SC #7).
Anaa usab ang pagpikaspikas sa tinapay nga ginahimo diha sa Kasaulogan sa
Yukaristiya, diin diha gipadayag nato ang atong pagdayeg ug pagpasalamat ngadto sa
Dios tungod sa iyang makaluwasnong buhat. Hingpiton kini diha sa pagkalawat nga
timaan sa atong pagkahiusa kang Kristo ug usa’g-usa. Kining tanan atong gihimo diha
sa Santos nga Misa. Sa ingon mapadayon karon ug dinhi ang mga buhat sa Dios sa
pagpangluwas ug ang pagpakig-uli ngadto sa Dios ug sa usa’g-usa.

B. Kasaulogan sa Adlaw’ng Dominggo Kun Wala ang Pari

Sa atong pagtuki sa adlaw’ng Dominggo, nahibaloan nato nga ang hingpit ug

kompleto nga paagi sa pagsaulog sa maong adlaw mao ang Santos nga Misa. Apan
ang atong kahimtang karon nagmatuod nga dili sa tanang higayon ug dapit mahimo kini.
Busa ang atong Simbahan nagpahigayon og laing paagi sa pagsaulog sa adlaw’ng
Dominggo.
Ug ang gipahigayon nga paagi mao ang Kasaulogan sa Pulong, ug kun
mahimo, lakip ang Pagkalawat.
Pipila ka tuig sa wala pa ang Konseho Batikano Dos, 1898 didto sa Burundi,
Africa, ug 1930 didto sa Togo, Africa, naghinayhinay usab pagkahimugso ang usa ka
paagi sa pagsimba didto sa mga dapit diin ang mga magtotoo walay higayon nga
makaapil sa hingpit ug kompleto nga pagsimba sa Ginoo diha sa simbahan sa parokya
sa adlaw’ng Dominggo tungod sa nagkadaiyang hinungdan. Usa niini mao ang gilay-on
sa katawhan sa simbahan, ang kakulang sa mga kaparian, ang kahimtang sa
ekonomikanhong panginabuhi sa mga tawo ug ang kahimtang sa kalinaw ug
kahusay sa lugar. Gitawag kining maong paagi sa pagsimba sa nagkalainlaing ngalan.

9
Dinhi sa Davao, ang Kasaulogan sa Pulong (KSP) wala lamang gitugot, apan giawhag
pa gayud. Niadtong tuig 1965 gisugdan ni Fr. Andre Pigeon, PME, angmaong
Kasaulogan sa Pulong didto sa Tuban, Sta. Cruz, Davao del Sur. Gikan didto mikaylap
kini ug milambo.

Duyog sa iyang paglambo, ang Simbahan mipagula niadtong 1988 og usa ka

dokumento nga gihinganla’g “Directory for Sunday Celebration in the Absence of a
Priest”. Kining maong dokumento nagpadayag sa kahulugan,
katuyoan ug lagda sa pagpahigayon sa kasaulogan sa adlaw’ng Dominggo kun
wala ang pari.

Ang atong kanhing Arsobispo Antonio Ll. Mabutas mipakanaog niadtong Abril
9, 1990 og hukom sa pag-implementar sa 1988 nga Direktoryo.

Maoy hinungdan nga nagpakanaog usab siya’g mga lagda aron pag-implementar
niini dinhi sa Arsidiyosesis sa Davao. Lakip usab niini ang pagtudlo sa Archdiocesan
Liturgical Center – Davao (ALC-Davao) sa pag-andam og bag-ong tamdanan pinasubay
sa mga prinsipyo ug lagda sa direktoryo.

Ania ang pipila ka mahinungdanong mga lagda:

a. Ang kasaulogan sa kapilya nga adunay Kasaulogan sa Pulong ug Pagkalawat

karon pagatawgon na nga --- Kasaulogan sa Adlaw’ng Dominggo Kun Wala ang
Pari o sa hamubo nga pagkasulti --- Kasaulogan sa Adlaw’ng Dominggo (KSD).

b. Ang mga kapilya nga duol sa simbahan sa parokya makapadayon sa

Kasaulogan sa Pulong sa laing adlaw.

c. Pagasaulogon lamang ang Kasaulogan sa Adlaw’ng Dominggo Kun wala ang

Pari sa mga GKK nga giaprobahan sa Obispo pinasikad sa rekomendasyon sa
Kura Paroko.

d. Dili kini himoon kun ugaling dunay pagsaulog sa misa sa ilang dapit o sa kasikbit
nga dapit.

e. Ipahigayon ang pagpakalawat atol sa maong kasaulogan kun dunay nay

“Talagsaon o Espesyal nga Alagad sa Pagkalawat”.

f. Pasabton una og maayo ang mga tawo nga hingtungdan ug andamon ang mga
alagad alang niini una sugdan kini.

g. Ang Kura Paroko ang magpili ug magpatigayon sa pag-andam sa mga alagad

kinsa irekomendar niya sa Obispo aron sa pagtudlo. Labing menos tulo (3) ka
tuig na nga nagsilbi isip LML.

h. Walay pagtipig sa Yukaristiya diha sa GKK.

i. Anaay posibilidad sa pagpakalawat sa masakiton human sa KSP kun kini itugot

sa Kura Paroko.

j. Ang pagsaulog sa Kasaulogan sa Adlawng Dominggo kun wala ang Pari,

mahimo nang sugdan sa Junio 1990.

10
C. Pagpangandam sa Kasaulogan sa Adlaw’ng Dominggo

Usa ka normal natong kinaiya mao ang pagpangandam alang sa usa ka

kasaulogan nga atong apilan. Natural lamang kini kun buot nato nga magmalampuson
ang atong pagsaulog. Mao usab diha sa atong pagsaulog sa adlaw sa Ginoo.
Mangandam gayud kita alang niini aron sa ingon magmabungahon ang atong
pagsaulog.

Aniay pipila ka praktikal apan bililhong mga buluhaton sa pagpangandam:

1. Pag-ampo

Ginaingon nga ang pag-ampo maoy panagsultihanay tali sa Dios ug

tawo. Diha sa pag-ampo, mamugna ang suod nga relasyon tali sa Dios ug kanato.
Mao nga usa ka importanteng buluhaton sa pagpangandam sa kaugalingon alang sa
senemanang pagsaulog sa adlaw sa Ginoo mao gayud ang pag-ampo. Sayud kita nga
ang kinabuhi sa tawong mainampoon matuhop sa kinaiya sa Dios ug niana makatabang
kaniya sa pagpangandam alang sa kasaulogan.

2. Pagbasa sa Balaang Kasulatan

Laing buluhaton nga makatabang usab sa pagpangandam mao ang

mainampoong pagbasa ug pagpamalandong sa Pulong sa Dios diha sa Balaang
Kasulatan. Makatabang gayud kanato ang pagbasa daan diha sa atong balay sa
Basahon nga isangyaw sa kasaulogan. Mao nga kinahanglan nga dunay kopya sa
Bibliya ug Daily Scripture Guide diha sa atong panimalay.

3. Sakramento sa Pakig-uli

Labing maayo gayud nga buluhaton sa pagpangandam mao ang

Sakramento sa Pagpakig-uli ilabi na kun sayud kita nga duna kita’y salang mortal.
Atong hinumduman nga tungod sa tawhanong kahuyang, kita nahimulag sa gugma ug
grasya sa Dios ug ingon man usab sa atong isigkamagtotoo. Sayud kita nga ang sala
nga atong nahimo wala lamang makaapekto sa Dios kun dili lakip usab sa atong
isigkatawo. Nan, importante gayud nga sa dili pa kita magtigom aron pagsaulog sa
adlaw sa Ginoo, makig-uli una kita sa Dios ug sa atong isigkaingon.

Ug ang hingpit nga pakig-uli makab-ot lamang kun kita maghinulsol ug

magkumpisal sa atong mga sala, maghimo og mga buhat nga sarang makahulip sa
kadaut nga atong nahimo tungod sa atong pagpakasala ug kun makadawat kita sa
pasaylo (absolution) sa Dios pinaagi sa pari nga maoy iyang tinugyanan.

4. Pagpangandam diha sa Kasaulogan

Diha sa rito sa KSP sa Adlaw’ng Dominggo, adunay elemento sa rito sa

pagsugod nga gitawag nga pagpangayo’g pasaylo.

Kining maong rito makatabang sa pagpangandam niadtong walay salang

mortal. “Ang dunay salang mortal dili mahimong mokalawat kung wala siya
makakumpisal, gawas kun dunay dakung hinungdan nga dili siya mahimong
makakompisal. Niining higayona, ang mahinulsolon mahimong mokalawat apan
hinumduman niya kanunay nga siya mohimo og buhat sa matuod nga paghinulsol lakip
na ang hugot nga pagsaad nga mokompisal siya sa madaling panahon (cf. CIC # 916).

11
2. Panapos

Mga igsoon, dinhi na lang kutob ang akong pagpaambit. Atong timan-an nga
kun sa bisan asa magkatigom ang kristohanong katilingban aron pagsaulog sa
Yukaristiya, ginapadayag niini ang kamatayon ug pagkabanhaw ni Kristo uban sa
paglaum alang sa iyang mahimayaong pagbalik. Si San Juan Crisostomo diha sa
iyang paghisgot mahitungod sa kabililhon sa Yukaristiya sa kinabuhi sa usa ka kristiyano
miingon: “Ang dili pag-apil sa usa ka kristiyano sa katilingbanong salosalo maoy
pagpadayag sa iyang pagpakigbulag sa Ginoo. Ang salosalo sa adlaw’ng Dominggo
maoy pagpadayag sa atong pagpakighiusa sa Ginoo ug sa atong isigkamatotoo” (NCCB
#17).

Ang pagtoo sa usa ka katoliko nga kristiyano masinati diha sa iyang

pagpuyo nga hiniusa sa katilingban sa parokya tungod kay diha sa parokya
ginapalambo ug ginasaulog ang maong pagtoo. Mao nga bisan gani dili mahimo nga
saulogon ang Yukaristiya, ang panagtigom sa katilingban alang sa pagsimba nga
nagpadayag sa pagkabalaan sa Adlaw sa Ginoo, magtabang kanila sa pagpadayon sa
kinaiya sa pagtigom sa matag Dominggo, ug pag-andam kanila alang sa panahon diin
adunay pari nga mangulo kanila sa kasaulogan sa Yukaristiya sa adlaw’ng Dominggo
(CCCB # 14). Ang makanunayong panagtigom usab sa matag Dominggo mamahimong
higayon sa pagdani og bokasyon ngadto sa pagkapari ug sa mapadayonong pag-ampo
alang sa bokasyon sa pagkapari (NCCB #28).

Daghang salamat.

Sources:

1. Directory for Sunday Celebration in the Absence of a Priest prepared by the

Congregation for Divine Worship, approved and confirmed by Pope John Paul II
on May 21, 1988. A translation by the International Committee on English in the
Liturgy, Inc.

2. Circular Letter No. 3/90 Concerning Celebrations in the Absence of a Priest

issued by Archbishop Antonio Ll. Mabutas, DD., Archbishop of Davao.

3. Vatican II, The Constitution on the Sacred Liturgy, New Revised Edition, Costello
Publishing Company, Northport, New York, 1986.

12
 SESSION III

ANG KAHULUGAN UG KAMAHINUNGDANON SA PAGKALAWAT

GAWAS SA KASAULOGAN SA YUKARISTIYA O MISA

Pahimangno
I. Tumong
1. Aron masayran sa mga nangapil ang kahulugan ug
kamahinungdananon sa pagkalawat gawas sa kasaulogan
sa Yukaristiya o Misa.
2. Aron masabtan nila ang pastoral nga katarungan ngano nga
gipapahigayon kini.

II. Han-ay sa Sesyon

1. Pasiuna
2. Pamahayag
a. Kasaysayan sa Pagkalawat gawas sa Kasaulogan sa
Misa
b. Pastoral nga Hinungdan ug Katarungan
c. Kahulugan sa Pagkalawat gawas sa Misa
3. Panapos
------------------------------------------------------------------------------------------

1. Pasiuna

Tingali dugay na ninyong nadungog o nahibaloan nga gitugot na

sa atong (kanhing) Obispo dinhi sa Davao, si Arsobispo Mabutas, ang
pagkalawat atol sa atong pagsaulog sa adlaw’ng Dominggo kun wala ang
pari. Ug tingali usab sa inyong pagkadungog niini, matag usa kaninyo
nangandoy nga himoon kini dinhi sa inyong katilingban kay dili man
kamo makaapil kanunay sa kasaulogan sa Misa didto sa sentro.

Karon ania kita aron kahatagan og katumanan ang maong

pangandoy. Apan sa dili pa nato kana himoon labing maayo nga
masabtan ug matugkad una nato ang kahulugan, bili ug
kamahinungdanon sa atong pagabuhaton. Busa man gani mianhi kami
dinhi aron pagtabang kaninyo sa pagpangandam alang sa maong
katuyoan.

Nan, awhagon ko kamo karon sa pagpamati pag-ayo ug sa

pagpamalandong sa akong ipaambit aron sa ingon ang atong pagsaulog
sa Pulong sa Dios ug pag-inambitay sa iyang Lawas ug Dugo diha sa
pagkalawat sa adlaw’ng Dominggo bisan walay pari o walay kasaulogan
sa misa, mahimong makahuluganon ug mabungahon.

2. Pamahayag

13
 A. Kasaysayan sa Pagkalawat gawas sa Kasaulogan sa
Yukaristiya o Misa

Sa unang lima ka siglo sa kristiyanismo, aduna nay nakita

nga mga hitabo nga posibleng mahimulag ang pagkalawat sa kasaulogan
sa yukaristiya mismo. Nagsugod kining maong hitabo sa tungatunga sa
ikaduhang siglo. Si San Justino nga Martir mimatuod niini kay iyang
nasinati nga ang santos nga yukaristiya, human sa pagsaulog niini,
ginadala ug ginapakaon ngadto sa mga sakop sa kristohanong
katilingban nga dili makaapil sa kasaulogan sa yukaristiya nga ginahimo
lamang matag adlaw’ng Dominggo. Aduna kini’y duha ka bahin --- ang
Kasaulogan sa Pulong sa Dios ug ang Kasaulogan diha sa Talad Kan-
anan. Siya miingon:

“Ang pangulo sa kasaulogan motigom sa mga gasa gikan sa katawhan ug

mohalad siya’g mga pag-ampo sa pagdayeg ngadto sa Amahan sa ngalan
sa Anak ug sa Espiritu Santo; ug dayon mobungat siya’g taas nga
pagpasalamat ngadto sa Amahan tungod kay ang Amahan naghimo
kanatong angayan sa maong mga gasa. Human sa pag-ampo sa
pagpasalamat, ang tanang miapil sa kasaulogan mopadayag sa ilang
pag-uyon o pagpakighiusa sa maong pag-ampo pinaagi sa pag-ingon og
‘Amen’ …”

“Human sa pag-ampo sa pagpasalamat nga gibungat sa pangulo ug

giuyonan sa katawhan, ang mga deakono moapod-apod sa pan ug bino
ngadto sa tanang miapil sa kasaulogan ug dad-on usab nila ang maong
pan ug bino ngadto sa mga wala makaapil.”

Gituohan nga ang gihisgutan dinhi nga “wala makaapil” sa

kasaulogan mao kadtong mga sakop sa katilingban nga nagmasakiton ug
kadtong mga tawo kansang panginabuhi wala magtugot kanila pag-apil
sa kasaulogan sa adlaw’ng Dominggo. “Ang Dominggo nahimo lamang
nga opisyal nga adlaw’ng igpapahulay sa tuig 321 A.D. sa dihang si
Emperador Constantino mipagula og balaod alang sa matuod nga
kristohanong pagpuyo diin iyang gidili kang bisan kinsa nga kristiyano
ang pagtrabaho o paghimo’g negosyo sa adlaw’ng Dominggo gawas
lamang sa mga mag-uuma” (Michell, footnote 3, p. 39).

Kining gipadayag ni San Justino importante kaayo tungod kay

makita nato dinhi ang kamatuoran sa pagpakalawat gawas sa
kasaulogan sa yukaristiya. Dinhi tataw kaayo ang suod nga
kalambigitan tali sa kasaulogan sa yukaristiya sa adlaw’ng Dominggo ug
sa pagkalawat gawas sa kasaulogan. Nakita nga ang mga deakono
mipakalawat sa mga wala nakaapil sa kasaulogan human mismo sa
pagsaulog nianang maong adlaw.

14
Laing kamatuoran sa pagkalawat gawas sa kasaulogan sa Yukaristiya
gipadayag ni San Basilio sa Caesaria (+379).Siya miingon:

“Ang mga magtotoo nga nagpuyo sa kamingawan diin walay pari

nagpadayon sa pagpuyo sa hiniusa ug nag-inambitay sa timaan sa
panaghiusa, ang pagkalawat, sa ilang kaugalingon. Human nga amg
pari, makasaulog sa yukaristiya ug makaapod-apod niini, kadtong
midawat niini sa iyang kinatibuk-an, kinahanglan motuo nga ang iyang
gidawat mao si Jesus ug gidawat niya kini gikan mismo sa kamot ni
Jesus. Kay bisan diha sa Simbahan, sa dihang giapod-apod sa pari ang
matag bahin, kadtong midawat niini nakadawat niini sa hingpit ug iya
kining ipahimutang sa iyang baba pinaagi sa iyang kaugalingong kamot”
(Basil, Letter 93).

Dinhi gipadayag ni San Basilio nga ang pagkalawat gawas sa

Simbahan maoy pagpadayon sa hiniusang liturhiya nga gihimo sulod
sa simbahan. Kun asang lugara ang pagkalawat, diha sa simbahan sa
parokya o sa kapilya, kini dili igsapayan. Gipadayag usab niya nga ang
pagkalawat dili lamang buluhaton sa mga lalaki kun dili sa tanang mga
layko, lalaki man o babaye. Sa katapusan, gipadayag usab ni San
Basilio ang mahitungod sa pagkalawat pinaagi sa kamot nga
matinahuron.

Daghang pang mga dokumento sa kasaysayan nga nagmatuod

mahitungod sa pagkalawat gawas sa misa, apan makita nato nga kini
gihimo dili aron pag-abuso kun dili, kini gihimo aron paglig-on sa
kalambigitan sa matag kristiyano ngadto sa iyang isigka-kristiyano nga
managtigom sa adlaw’ng Dominggo aron pagsaulog sa adlaw’ng
Dominggo. Kining mga hitabo sa kasaysayan bahin sa pagkalawat
gawas sa kasaulogan sa misa magpatin-aw ug magpasabot kanato
giunsa paglambo ang pagkalawat gawas sa kasaulogan sa misa. Ug
kining atong Kasaulogan sa Adlaw’ng Dominggo kun wala ang pari,
karon nga nailhan nato nga Kasaulogan sa Pulong (KSP), susama sa
gihimo sa atong mga ginikanan sa pagtoo, ang unang kristohanong
katilingban. Busa karon atong hinayhinayon pagtuki ang mga
katarungan o hinungdan ngano ang pagkalawat gihimo gawas sa
kasaulogan sa yukaristiya o misa.

B. Pastoral nga Katarungan o Hinungdan

Ang Simbahan ilabina ang Konseho sa Trento (16th century)

naghatag gayud og dakung bili sa pagkalawat nga himoon sulod sa misa
ingon nga maoy labing maayong paagi sa pag-apil sa kasaulogan sa
yukaristiya. Ang dokumento sa Ikaduhang Konsilyo Batikano (Holy
Communion and Worship outside Mass, I of The Rites), nagkanayon nga
“ang pagkalawat sulod sa misa maoy labing hingpit nga paagi sa pag-
apil sa kasaulogan sa yukaristiya”.

15
 Kining giingon sa Ikaduhang Konsilyo Batikano nagpasabot ba nga
ang pagkalawat gawas sa misa “abnormal” ug mahimong dili
ipahigayon? Ang tubag, Oo. Sa mga katuigan nga nanglabay, ang
Simbahan naghingusog gayud sa iyang baruganan nga ang misa ug ang
pagkalawat kabahin sa usa’g-usa ug dili mahimong bulagon. Wala
gayud mouyon ang Simbahan nga himoon ang pagkalawat gawas sa
misa apan gipanalipdan usab niya ang katungod sa matag kristiyano sa
pagdawat sa pagkalawat “kun dunay igong hinungdan ug katarungan”.

Tungod niini, klaro kaayo ang buot ipasabot sa Simbahan kanato.

Nga ang pagbulag sa pagkalawat sa kasaulogan sa yukaristiya usa ka
talagsaon o espesyal (extra-ordinary) nga paagi o hitabo. Kini gawas
gayud sa naandan. Mahimo lamang kini kun dunay seryosong pastoral
nga rason sama pananglitan sa higayon nga walay pari nga makahimo
pagsaulog sa yukaristiya uban sa katawhan. Ang dokumento nga
gipagula niadtong tuig 1973, Immensae Caritatis, naghatag sa mga
rason kanus-a ipahigayon ang pagkalawat gawas sa misa.

Ang simbahan nagpagawas og lagda sa pagtugot sa pagkalawat

bisan gawas sa misa kay basi’g moabot ang panahon nga lisod o
imposible na ang pagkalawat tungod sa kakulang sa kaparian. Ug aron
nga kahatag’g kasulbaran ang maong sitwasyon, ang dokumento
nagtugot sa pagtudlo og mga talagsaon o espesyal nga alagad sa
pagpakalawat kinsa mangulo sa kasaulogan sa pagkalawat gawas sa
misa.

Klaro kaayo dinhi ang pastoral nga katarungan o hinungdan nga

gipagula sa Immensae Caritatis (Instructions on Facilitating Communion)
--- ang katawhan dili hikawan sa pagkalawat tungod lamang kay
kulang ang mga pari o dili sila makahimo pagmisa.

B. Kahulugan sa Pagkalawat gawas sa Misa

a. Kahulugan

Tungod sa pastoral nga katarungan sa pagpahigayon sa

pagpakalawat gawas sa misa, hatagan nato kini og kahulugan. Ang
pagkalawat gawas sa kasaulogan sa yukaristiya gituyo aron ang mga
magtotoo mahiusa dili lamang sa Ginoo, tungod sa pagdawat sa
iyang Lawas ug Dugo, apan labaw sa tanan ngadto sa kinatibuk-ang
Simbahan, sa parokya ug sa diyosesis ug sa buhat niini sa pagsaulog
sa yukaristiya. Ang kasaulogan sa pagkalawat gawas sa kasaulogan sa
misa gimugna dili aron lamang masinati ang presensiya sa Dios apan
ang pagpahiusa sa katawhan ngadto sa yukaristikanhong pagsaulog
sa nagkatigom nga katawhan diha sa simbahan sa parokya.
Ginaingon nga:

16
 “Kinahanglan nga kadtong dili makaapil sa kasaulogan sa
yukaristiya apan mokalawat, makaamgo nga sila nahiusa dili lamang
kang Jesus kun dili sila nahiusa usab sa katilingan sa mga magtotoo ug
nga sila gihigugma sa ilang isigkamagtotoo (HCWE, 14,15). Ang
katawhan kinahanglan nga pahibaloon nga sa ilang pagkalawat gawas
sa kasaulogan sa misa, sila nahiusa sa kasaulogan sa yukaristiya nga
maoy mapadayonong handumanan sa buhat ni Kristo diha sa krus”.

Sa akong gihisgutan sa unahan, makaingon kita nga ang

kahulugan sa pagkalawat gawas sa kasaulogan sa yukaristiya o misa
mao ang:

1. pagpakighiusa ngadto sa Ginoo;

2. pagpakighiusa ug paglig-on sa atong pakiglambigit

ngadto sa atong isigkamagtotoo nga nagtigom aron
pagsaulog sa misa;

3. pagkahiusa nato sa kasaulogan sa misa mismo.

Ang pan ug bino dili lamang mga butang nga nagtimaan sa

presensiya sa Ginoo. Kini nagtimaan usab sa atong pagkahiusa ug
pakiglambigit sa maampoong katawhan sa Dios, ang Simbahan.

“Pinaagi sa mapadayonong panagtigom sa Adlaw sa Ginoo aron sa

pagpamati sa Pulong sa Dios, sa pagpamalandong mahitungod niini, sa
pag-ampo alang sa panginahanglan sa Simbahan ug sa tibuok kalibutan,
sa pag-awit og mga pagdayeg ngadto sa Ginoo, ug sa pagdasigay sa
usa’g-usa diha sa kinabuhi sa grasya, ginapadayag ug ginapalambo sa
katilingban ang iyang pagka-simbahan. Magtabang kini sa paglig-on sa
pagtoo sa matag sakop sa katilingban; ug pinaagi niini mahimaya ug
madayeg ang Dios” (NCCB #19).

b. Ang kahulugan sa Pan ug Bino

Ang kahulugan sa simbolo o timaan gilangkoban og aksiyon ug dili

sa iyang pagkabutang. Dili usab kini kahatagan og usa lamang ka
kahulugan. Kasagaran ang mga simbolo puno sa kahulugan. Mao usab
ang simbolo sa pan ug bino. Wala lamang kini nagsimbolo sa namatay
ug nabanhaw nga Lawas ug Dugo ni Kristo. Nagsimbolo usab kini sa
kinatibuk-ang Lawas ni Kristo nga mao ang Simbahan. Mao nga sa atong
pagkalawat, gikalawat nato ang atong mga kaugalingon, ang atong
pagkakita. Gidawat nato ang atong pagkahimo nga bahin sa Simbahan,
ang Lawas ni Kristo. Ang timaan sa pan ug bino nagpadayon
pagpadayag sa iyang kinaiya diha ug gawas sa kasaulogan sa misa ---
ang atong pagpakighiusa sa Ginoo, pagpakighiusa sa atong
isigkamagtotoo, ug pagpakighiusa sa buhat sa pagsakripisyo sa
pagdayeg ug pagpasalamat.

17
 Kini mao ang kahulugan ug gahum sa timaan. Mao nga bisan
tapos na ang kasaulogan sa misa, ang orihinal nga kahulugan niini
sumala sa akong gisulti sa unahan, dili mawala o mausab. Kini
magpabilin.

Busa kun ang yukaristiya (pan ug bino) ipang-apod-apod atol sa

Kasauogan sa Pulong, ang kahulugan niini nga mao ang panagtigom sa
mga magtotoo aron pagpasalamat, pagpangaon ug pag-inom --- nahanaw,
apan wala madaut o maguba. Tataw kini nga gipasabot diha sa “The
Rites of Communion outside Mass”, nga ang gahum ug epekto sa
timaan sa yukaristiya nga mao pan ug bino nagpabilin. Nagapadayon
kini pagdapit sa matag magtotoo sa pagpakighiusa ngadto sa Dios ug sa
usag-usa.

3. Pagtapos

Sa akong pagtapos buot kong ipalab-as sa inyong panumduman

ang mga importanteng puntos nga akong gisulti kaninyo dili pa lamang
dugay.

A. Una, sa atong paghisgot mahitungod sa kasaysayan sa

pagkalawat gawas sa kasaulogan sa misa, nasayran nato
nga kini nagsugod niadtong pang mga 150 ka tuig A.D.
Gihimo nila kini tungod sa pastoral nga katarungan. Mao nga
ang pagkalawat gawas sa kasaulogan sa misa usa ka
talagsaon o espesyal nga paagi sa pagsaulog sa Adlaw’ng
Dominggo aron pagtubag sa usa ka abnormal nga sitwasyon.
Sa samang pagkaagi, gitugot usab kanato karon ang
pagpakalawat diha sa kapilya atol sa atong Kasaulogan sa
Pulong tungod kay kulang ang pari o dili makahimo ang pari
pag-adto sa kapilya sa adlaw’ng Dominggo aron pagsaulog
sa yukaristya.

B.Ikaduha, hatagan og dakung pagtagad, pagtahud ug pag-

amping ang Lawas ni Kristo ilabi na kun kini pagadawaton
sa kamot.

C.Ug ikatulo, ang kasaulogan sa Pulong bisan kun adunay

pagkalawat dili makahulip o makapuli sa kasaulogan sa
Yukaristiya o Misa. Dili kini misa ug labaw sa tanan, dili
misa-misa.

Ug bisan tuod nga ang pagkalawat gawas sa misa adunay pastoral

nga katarungan ug teolohikanhong kahulugan, nagpabilin pa gihapon
ang paagi sa pagsimba sa yukaristiya nga mao ang pagkalawat diha sa
kasaulogan sa misa.

18
 Busa, angay natong hinumduman nga bisan kun nakakalawat kita
diha sa atong Kasaulogan sa Adlaw’ng Dominggo kun wala ang Pari,
wala kita makaapil sa kasaulogan sa misa. Kay ang atong pagkalawat
gawas sa misa usa ka pagkalawat agi’g atong pakighiusa sa kasaulogan
sa misa sa parokya. Busa, kun dunay higayon, labing maayo nga moapil
gayud kita sa misa.

Ang pagkalawat atol sa Kasaulogan sa Adlaw’ng Dominggo

nagpasabot sa atong pagpakighiusa uban sa Ginoo, uban sa atong
isigkamagtotoo nga nagtigom aron pagsaulog sa adlaw sa Ginoo, ug uban
sa kasaulogan sa yukaristiya o misa sa parokya.

Daghang salamat ug maayong _______ kaninyong tanan.

Sources:

1. Mitchell, Nathan. Cult and Controversy: The Worship of the

Eucharist Outside Mass, Studies in the reformed rites of the Catholic
Church IV, Pueblo, 1982.
2. Immensae Caritatis, HCWE “Holy Communion and Worship of the
Eucharist Outside Mass, in the Rites, I.
3. Bishops’ Committee on the Liturgy, NCCB, USA. Gathered in
Steadfast Faith. Statement on Sunday Worship in the Absence of a
Priest., 1991.
4. Sunday Liturgy When Lay People Preside. National Bulletin on
Liturgy # 14 (May – June 1981) p. 102-103. Canadian Conference of
Catholic Bishops (CCCB)

19
 SESYON IV

ANG PAGSAULOG SA KRISTOHANONG PAGLUBONG

Pahimangno

I. Tumong

1. Aron ang mga nangapil makaamgo sa Kristohanong pagsabot sa

paglubong.

II. Pamaagi sa Sesyon

1. Pasiuna – Pag-inambitay
2. Pamahayag
a. Mga Timaan
b. Ang Kahulugan
c. Ang mga lagda labot sa paglubong
3. Mga bahin sa Rito
4. Pagsinati sa mga Bahin sa Rito

1. Pasiuna

a. Pag-inambitay

Alang kaninyo, unsa may inyong pagsabot sa katuyoan o

kapuslanan sa Kasaulogan sa Paglubong? Nganong atong saulogon man
kini?

b. Posibling mga tubag:

- Pagpangayo’g pasaylo
- Paghupay sa kasubo sa tagtungod
- Pagpaila sa gugma ug kalooy sa Dios
- Pagpasalamat sa kinabuhi nga iyang napahimuslan

2. Pamahayag

A. Ang mga Timaan (Unsa may inyong mga mamatikdan diha sa

kasaulogan sa paglubong?)

Atong tugkaron ang kahulugan ug kamapuslanon sa kasaulogan

sa paglubong pinaagi sa pagtan-aw pag-usab sa mga timaan nga anaa sa
kasaulogan.

1. Ang Panagtigom sa mga magtotoo.

20
 Ang panagtigom sa mga paryenti, higala, silingan ug sa mga
pangulo sa Simbahan nagpadayag sa pagduyog ug pakighiusa sa mga
tawo nga nagmatinagarun ug nagmabuligon sa namatay ug namatyan
diha sa ilang pag-ampo, pagbisita, paghatag og hinabang. Dinhi
masaksihan nato ang kahiusahan sa mga santos nga gipadayag nato sa
Mitoo ako.

2. Ang Pagsangyaw sa Pulong sa Dios

Ang kamatayon sa hinigugma ug mahigugmaon gilamdagan sa

Balaang Pulong sa Dios. Nagtudlo kanato sa Diosnong pagsabot ug
pagpuyo niining kamatuoran subay sa dalan ni Kristo ug sa iyang
kamatuoran. Alang kanato nga nagsunod kang Kristo, ang kinabuhi
mausab lamang apan dili matapos. Naghatag og kalig-on ug kahupayan.
Nagdasig sa atong pag-ampo ug pag-awit.

3. Ang Pagbendita sa Balaang Tubig (Sprinkling of Holy Water)

Ang tubig nagpahinumdum kini kanato sa atong bunyag. Sa

pagbunyag, namatay kita uban ni Kristo sa atong mga sala. Nabanhaw
usab kita uban kang Kristo. Sa kinabuhi ug sa kamatayon iya kita sa
Ginoo.

4. Ang Krusipiho

Ang binunyagan sumusunod ug tinun-an ni Kristo, nagapas-an

usab sa iyang krus, bunga sa iyang paningkamot sa pagpuyo nga
Diosnon ug matarung. Diha sa pagpas-an sa krus ug pagpakamatay sa
krus ni Kristo, nakaangkon kita sa kapasayloan sa mga sala.

5. Ang Patay’ng Lawas

Kini nagpamatuod sa atong kasinatian nga ang kamatayon dili

kalikayan. Walay salapi, kaanyag, kaalam, katigayonan nga molungtad
hangtud sa hangtud. Wala gikuha ni Kristo ang kamatayon. Hinonoa,
gitudloan kita niya kun unsaon pagpakamatay nga mapuslanon. Kini
magagikan lamang sa pagpuyo sa kinabuhi nga matarung, Diosnon ug
santoson subay sa iyang panig-ingnan, subay sa panig-ingnan sa tanang
mga santos nga atong gisaligan nga motabang kanato pinaagi sa ilang
makanunayong pangaliya ngadto sa Dios.

B. Ang Kahulugan

Sa ato pa, diha sa kasaulogan sa paglubong nga kristohanon, ang

atong ginasaulog dili mao ang kamatayon apan ang iyang bag-ong
kinabuhi nga naangkon. Hinoon, kini, likayan ang mga pagpasubo ug
pagpanghilak nga mga pag-ampo, pag-awit ug pagpanamilit. Ang diwa
sa maong kasaulogan mao unta ang kadaugan, kaluwasan,

21
kapasayloan, kalipay ug paglaum dinasig sa walay pagduhaduha sa
gugma sa Dios ug sa isigkaingon.
C. Mga Lagda sa Paglubong

1. Ang mahimong mangulo sa kasaulogan sa Paglubong mao

lamang kadtong mga LML nga gitudlo sa Obispo sa Davao
pinasikad sa rekomendasyon sa ilang Kura Paroko.
Pagatawgon kini sila karon nga LML 2.
2. Gamiton lamang kining maong pagpangalagad sa LML 2 sa
ilang kaugalingong baryo ug labi na gayud sa sulod lamang
sa ilang parokya.
3. Ang maong pagtudlo epektibo lamang sulod sa usa ka tuig o
hangtud sa panahon nga gitakda sa Obispo sa Davao, gawas
kon masuta sa Kura Paroko nga angayan nga bawion kini
tungod sa mga panghitabo nga makababag sa iyang
pagpadayon sa pag-alagad.
4. Ang Kura Paroko uban sa mga LML Core Group maoy
maghukom kon unsaon ang halad nga ihatag sa mga tawo
atol niining Pagsaulog sa Lubong.
5. Sa matag higayon sa Pagsaulog sa Paglubong kinahanglan
nga irehistro kini ug ihatag kini sa opisina sa parokya. Ang
opisina sa parokya maoy maghatag sa mga porma sama
niini:

SERTIPIKO SA KRISTOHANONG PAGLUBONG

Ngalan sa Namatay __________________________________________

Petsa sa Pagkamatay ________________________________________
Petsa sa Paglubong __________________________________________
Pangidaron sa Namatay _____________________________________
Pangalan sa Kapikas ________________________________________
Pangalan sa Amahan ________________________________________
Pangalan sa Inahan _________________________________________
Pinuy-anan _________________________________________________
Unsa’y gikamatyan?_________________________________________
Nakadawat ba sa Paghilog?__________________________________
Asa ilubong? ________________________________________________
LML nga nangulo sa kasaulogan _____________________________
Halad (kon duna) P ________________________________________
Pirma

D. Mga Bahin sa Rito

E. Pagsinati sa Tamdanan sa Paglubong

22
 ANG PAGSAULOG SA KRISTOHANONG PAGPANALANGIN SA
LUBNGANAN SA ADLAW SA MGA MINATAY

PASIUNA

Alang kaninyo, unsa may inyong pagsabot sa katuyoan nganong

panalanginan man nato ang lubnganan sa atong mga igsoon nga patay
na man siya?

- Pagpangayo’g pasaylo
- Paghupay sa kasubo sa tagtungod
- Pagpaila sa gugma ug kalooy sa Dios
- Pagpasalamat sa kinabuhi nga iyang napahimuslan

TIMAAN (Unsa may inyong namatikdan diha sa kasaulogan sa

pagpanalangin sa lubnganan sa adlaw sa mga minatay?)

1. Ang Panagtigom sa mga magtotoo

Ang panagtigom sa mga paryenti, higala, silingan ug sa mga

pangulo sa Simbahan nga nagpadayag sa pagduyog ug pakighiusa sa
mga tawo ngadto sa mga namatay ug namatyan diha sa ilang pag-ampo,
pagbisita, paghatag og hinabang.

2. Ang Pagsangyaw sa Pulong sa Dios

Ang kamatayon sa hinigugma ug mahigugmaon gilamdagan sa

Balaang Pulong sa Dios. Nagtudlo kanato sa Diosnong pagsabot ug
pagpuyo niining kamatuoran subay sa dalan ni Kristo ug sa iyang
kamatuoran. Alang kanato nga nagsunod kang Kristo, ang kinabuhi
mausab lamang apan dili matapos. Naghatag og kalig-on ug kahupayan.
Nagdasig sa atong pag-ampo ug pag-awit.
3. Ang Pagbendita sa Balaang Tubig (Sprinkling of Holy Water)

Ang tubig nagpahinumdum kini kanato sa atong bunyag. Sa

pagbunyag, namatay kita uban ni Kristo sa atong mga sala. Nabanhaw
usab kita uban kang Kristo. Sa kinabuhi ug sa kamatayon iya kita sa
Ginoo.

4. Ang Krusipiho o Krus

Ang binunyagan sumusunod ug tinun-an ni Kristo, nagapas-an

usab sa iyang krus, bunga sa iyang paningkamot sa pagpuyo nga
Diosnon ug matarung. Diha sa pagpas-an sa krus ug pagpakamatay sa
krus ni Kristo, nakaangkon kita sa kapasayloan sa mga sala.

5. Ang Patay’ng Lawas nga anaa sa lubnganan

23
 Kini nagpamatuod sa atong kasinatian nga ang kamatayon dili
kalikayan. Walay salapi, kaanyag, kaalam, katigayonan nga molungtad
hangtud sa hangtud. Wala gikuha ni Kristo ang kamatayon. Hinonoa,
gitudloan kita niya kun unsaon pagpakamatay nga mapuslanon. Kini
magagikan lamang sa pagpuyo sa kinabuhi nga matarung, Diosnon ug
santoson subay sa iyang panig-ingnan, subay sa panig-ingnan sa tanang
mga santos nga atong gisaligan nga motabang kanato pinaagi sa ilang
makanunayong pangaliya ngadto sa Dios.

Ang Kahulugan

Sa ato pa, diha sa kasaulogan sa pagpanalangin sa lubnganan,

ang atong ginasaulog dili mao ang kamatayon apan ang iyang bag-ong
kinabuhi nga naangkon. Hinoon, kini, likayan ang mga pagpasubo ug
pagpanghilak nga mga pag-ampo, pag-awit ug pagpanamilit. Ang diwa
sa maong kasaulogan mao unta ang kadaugan, kaluwasan,
kapasayloan, kalipay ug paglaum dinasig sa walay pagduhaduha sa
gugma sa Dios ug sa isigkaingon.

24