I. Pilihen salah siji wangsulan kang Glendhoh : Lha iya!

Kaya sing ing tipi-tipi

kokanggep bener, kanthi nyorek (X) ana kae lho. Wong-wong dhuwuran padha korupsi tur
ing wangsulan kang kokanggep bener! gedhen kabeh. Nek aku, cilikan wae sing penting
1. Pawarta kang ditujokake kanggo umum, kang bisa kanggo nutup butuhe omah. Ayo, kowe mesthi
surasane menehi pangreten tumrap sawijining ya bisa. Elingana anak-bojomu sing saben dina
prastawa diarani …. mangane kurang-kurang.
a. Layang d. selebaran Klithuk : Mengko dhisik Ndhoh. Sajane
b. wara-wara e. sedhahan aku ya mathuk karo usulmu kuwi. Nanging kayane
c. majalah aku iki ora bakal bisa korupsi ing gaweanku.
2. Wara-wara kang surasane bela sungkawa diarani Glendhoh : Lha ngapa? Pengawasane ketat
…. po?
a. Brosur d. iklan Klithuk : Ora babagan kuwi. Aku iki
b. Majalah e. sayembara kerjane melu wong, jasa sedot tinja. Lha sing ameh
c. Lelayu tak korupsi kuwi apa?? Saben dina mubeng
3. Wara-wara kang surasane nawakake sawijining nguplek-uplek tinja.
barang utawa papan diarani …. Glendhoh : ??????!!!!!
a. Brosur d. iklan
b. Majalah e. sayembara 6. Paraga kang saiki wis dadi lemu ginuk-ginuk ing
c. Lelayu crita Diajari korupsi yaiku …
4. Wara-wara kang surasane andon kewasisan, a. Klithuk d. Bawana
cangkriman utawa pitakonan diarani … b. Eri e. Hayu
a. Brosur d. iklan c. Glendhoh
b. Majalah e. sayembara 7. Wos surasane crita Diajari korupsi iku yaiku …
c. Lelayu a. Klithuk uripe rekasa d. Klithuk uripe
5. Perangan kang kudu ana ing sajroning panulise kepenak
wara-wara kajaba … b. Glendhoh ngajari korupsi e. Klithuk ngajari
a. titi mangsa d. purwaka basa korupsi
b. peprenahan e. satata basa c. Glendhoh uripe rekasa
c. surasa basa 8. Apa sesambungan antarane Klithuk lan Glendhoh
ing critab Diajari korupsi iku? …
Diajari korupsi a. sedulur d. kanca lawas SMA
b. wong tuwane isih sedulur e. tangga desa
Sawijining dina, Glendhoh mertamu ing c. kanca kantor
omahe Klithuk, kanca lawas jaman isih sekolah 9. Crita kang surasane fakta kang surasane riwayat
SMA mbiyen. Pawakane Klithuk isih ajeg kuru hidupe uwong kang ditulis dhewe sinebut …
kaya ndek jaman mbiyen. Glendhoh dhewe saiki a. Otobiografi d. Crita Sambung
lemu ginuk-ginuk, tandane wus nemoni sukses ing b. Cerkak e. Crita Gambar
gaweane. c. Novel
Glendhoh : Piye kabarmu Thuk? 10. Crita bisa awujud fakta uga bisa awujud fiksi
Klithuk : Ya isih ngena-ngene wae Ndhoh. utawa mung gawe-gawe. Crita kang surasane
Kaya sing mbok sawang iki. wujude crita kang critane sinambung sinebut …
Glendhoh : Lha piye ta? Mbok leh mu a. Otobiografi d. Crita Sambung
nyambut gawe sing tenanan, ben isoh entuk dhuwit b. Cerkak e. Crita Gambar
akeh. c. Novel
Klithuk : Jan-jano nyambut gaweku ya wus
tenanan. Nanging tetep wae, uripku ajeg ngene. Etimologi lan legendha asal
Ora tau cukup. Bojoku ya sambate ngayawara Aksara Hanacaraka jenenge dijupuk saka
saben dinane. urutan limang aksara wiwitan iki sing unine "hana
Glendhoh : Jaman saiki manawa nyambut caraka". Urutan dhasar aksara Jawa nglegena iki
gawe becik, kuwi ora mungkin bisa nyukupi butuhe cacahe ana rongpuluh lan nglambangake kabeh
omah. fonem basa Jawa. Urutan aksara iki kaya
Klithuk : Piye karepmu? Aku durung mengkene:
mudheng.
Glendhoh : Ngene. Tak kandani ya? ha na ca ra ka
Contone aku wae. Gaweanku iki gawean cilik- da ta sa wa la
cilikan ing kantor. Nanging piye carane supaya aku pa dha ja ya nya
bisa entuk dhuwit saliyane blanjanku saben sasi. ma ga ba tha nga
Mula kuwi, uripku sakulawarga sarwa kecukupan. Urutan iki uga bisa diwaca dadi ukara-
Klithuk : Lha piye carane? Mbok aku ukara: "Hana caraka" tegese "Ana utusan"
diajari supaya uripku ya mundhak apik tinimbang "Data sawala" tegese "Padha garejegan"
saiki. Aku njagakake blanjan sasen saka bos-ku ya "Padha jayanya" tegese "Padha digjayane"
ora sepiraa. "Maga bathanga" tegese "Padha dadi
Glendhoh : Carane gampang banget. bathang".
Korupsi. Njajala korupsi, sithik sithik wae. Sing Urutan ukara iki digawe miturut legendha
cilikan wae supaya ora konangan. yen aksara Jawa iku diasta dening Aji Saka saka
Klithuk : Korupsi?? Tenanan kuwi? Tanah Hindhustan menyang Tanah Jawa. Banjur
Aji Saka ngarang urutan aksara kaya mengkene
kanggo mengeti rong panakawane sing setya nganti
pati: Dora lan Sembada. Kalorone mati amerga ora
bisa mbuktekake dhawuhe sang ratu. Mula Aji
Saka banjur nyiptakake aksara Hanacaraka supaya
bisa kanggo nulis layang.
Caritane kaya mengkene:
Kacarita ing jaman mbiyen ana wong saka
Tanah Hindhustan anom jenenge Aji Saka.
Dheweke putrane ratu, nanging kepengin dadi
pandhita sing pinter. Kasenengane mulang kawruh
rupa-rupa. Dheweke banjur pengin lunga
mencarake ngelmu kawruh ing Tanah Jawa.
Banjur anuju sawijining dina Aji Saka sida
mangkat menyang Tanah Jawa, karo abdine papat
sing jenenge Duga, Prayoga, Dora lan Sambada.
Bareng tekan ing Pulo Majethi padha leren. Aji
Saka banjur nilar abdine loro; Dora lan Sambada
ing pulo iku.
Dene Aji Saka karo Duga lan Prayoga arep
njajah Tanah Jawa dhisik. Dora lan Sambada
diweling ora oleh lunga saka kono. Saliyane iku
abdi loro wau dipasrahi keris pusakane, didhawuhi
ngreksa, ora oleh dielungake marang sapa-sapa.
Aji Saka banjur tindak karo abdine loro
menyang ing Tanah Jawa. Njujug ing negara
Mendhang Kamolan.
Sing jumeneng ratu ing kono ajejuluk Prabu
Dewata Cengkar. Sang prabu iku senengane dhahar
daginge wong. Kawulane akeh sing padha wedi
banjur padha ngalih menyang negara liya. Patihe
ngaran Kyai Tengger.
Kacarita Aji Saka ana ing Mendhang
Kamolan jumeneng guru, wong-wong padha mlebu
dadi siswane. Para siswane padha tresna marang
Aji Saka amerga dheweke seneng tetulung. Nalika
semana Aji Saka mondhok neng omahe nyai
randha Sengkeran dipek anak karo nyai randha.
Kyai patih karo nyai randha iya wis dadi siswane
Aji Saka.
Anuju sawijining dina sang prabu Dewata
Cengkar duka banget ora wong maneh sing bisa
didhahar. Aji Saka banjur saguh dicaosake sang
nata dadi dhaharane. Sang nyai randha lan patih
dadi kaget banget. Nanging Aji Saka celathu yen
wong loro iku ora usah kuwatir yen dheweke ora
bakal mati.
Banjur Aji Saka diaterake ngadhep prabu
Dewata Cengkar. Prabu Dewata Cengkar ya
rumangsa eman lan kersa ngangkat Aji Saka dadi
priyayi, nanging Aji Saka ora gelem. Ana siji
panyuwune, yaiku nyuwun lemah saiket jembare.
Sing ngukur kudu sang prabu dhewe. Sang prabu
Dewata Cengkar iya banjur nglilani.
Nuli wiwit ngukur lemah diasta dhewe.
Ikete Aji Saka dijereng. Ikete tansah mulur bae,
dadi amba serta dawa. Iya dituti wae dening sang
prabu. Nganti notog ing segara kidul. Bareng wis
meped ing pinggir segara, ikete dikebutake.
Dewata Cengkar katut mlesat kecemplung ing
segara. Malih dadi baya putih, ngratoni saisining
segara kidul.
Wong-wong ing Mendhang Kamolan padha
bungah. Awit ratune sing diwedeni wis sirna.
Seka panyuwune wong akeh. Aji Saka ngganteni
jumeneng ratu ana ing negara Mendhang Kamolan
ajejuluk Prabu Jaka, iya prabu Widayaka. Dene
patihe isih lestari kyai patih Tengger. Si Duga lan
si Prayoga didadekake bupati, ngarane tumenggung
Duduga lan tumenggung Prayoga. Sang prabu Jaka,
iya sang prabu Widayaka nimbali si Dora lan si
Sambada.
Kacarita sang prabu Widayaka, pinuju
miyos siniwaka. Diadhep kyai patih sarta para
bupati. Sang prabu kengetan abdine sing didhawuhi
ngreksa pusaka keris ana ing Pulo Majethi.
Ndangu marang Duduga lan Prayoga kepriye
wartane si Dora lan si Sembada. Prayoga lan
Duduga ora bisa mangsuli awit wis suwe ora
krungu apa-apa.
Kacarita si Dora lan si Sambada sing kari
ana ing Pulo Majethi. Wong loro iku wis padha
krungu pawarta manawa gustine wis jumeneng ratu
ana ring Mendhang Kamolan. Si Dora ngajak
sowan nanging si Sambada ora gelem awit wedi
nerak wewalere gustine, ora pareng lunga-lunga
seka pulo Majethi, yen ora tinimbalan.
Nanging si Dora nekad arep sowan dhewe.
Si Sambada ditilapake. Banjur mangkat ijen wae.
Ana ing dalan si Dora kapethuk karo tumenggung
Duduga lan Prayoga. Utusan loro mau banjur
diajak bali dening si Dora. Awit si Sambada dijak
ora gelem.
Wong telu banjur sowan ing ngarsane sang
prabu. Sang Prabu ndangu si Sembada ana ing
ngendi lan diwangsuli yen dheweke ora gelem
diajak. Mireng ature si Dora, sang prabu duka
banget, lali dhawuhe dhewe mbiyen. Banjur Dora,
didhawuhi bali menyang pulo Majethi lan nimbali
si Sambada. Yen meksa ora gelem didhawuhi
dirampungi lan kerise dibalekake.
Dora sanalika mangkat. Ing pulo Majethi
ketemu karo Sembada. Kandha yen mentas sowan
gustine. Saiki diutus nimbali si Sambada. Pusaka
keris didhawuhi nggawa. Nanging si Sambada ora
ngandel marang kandhane si Dora. Banjur padha
padu rame. Suwe-suwe padha kekerengan, dedreg
ora ana sing kalah, awit padha digdayane. Wasana
banjur padha nganggo gaman keris padha genti
nyuduk. Wekasan perange sampyuh. Si Dora lan si
Sambada padha mati kabeh.
Sang Prabu ngarep-arep tekane si Dora.
Wis sawetara suwene teka durung sowan-sowan
mangka didhawuhi enggal bali. Sang prabu nimbali
tumenggung Duduga lan Prayoga. Didhawuhi
nusul si Dora menyang pulo Majethi. Sanalika
banjur mangkat.
Bareng Duduga lan Prayoga wis teka ing
pulo mau, kaget banget dene si Dora lan si
Sambada ketemu wis padha mati kabeh. Tilase
mentas padha kekerangan padha tatu kena ing
gaman. Pusaka keris sing dadi rereksan gumlethak
ana ing sandhinge. Pusaka banjur dijupuk arep
diaturake marang gustine. Duduga lan Prayoga
banjur bali sowan ing ngarsane gustine lan
mratelake kahanane. Sang Prabu Widayaka kaget
banget mireng pawarane, awit pancen kaluputane
dhewe wis kesupen pandhawuhe. Banjur sang
prabu nganggit aksara Jawa nglegena kanggo
mengeti abdine loro iku.
11. Aksara Hanacaraka jenenge dijupuk saka urutan
limang aksara wiwitan iki sing unine "hana
caraka". Urutan dhasar aksara Jawa nglegena iki
cacahe ana rongpuluh lan nglambangake kabeh
 fonem basa Jawa. Kang duwe teges padha c. judheg
digdayane yaiku … d. cengklungen
a. ha na ca ra ka d. ma ga ba tha nga e. kemba
b. da ta sa wa la e. nga tha ba ga ma SUMIMPEN ING POJOK ATI
c. pa dha ja ya nya Dening : Tatiek Kalingga
12. Kacarita ing jaman mbiyen ana wong saka Tanah
Hindhustan anom jenenge Aji Saka. Dheweke Kanthi ati kang krasa rinujit,
putrane ratu, nanging kepengin dadi pandhita sing Kepengin ndak rakit gurit,
pinter. Kasenengane mulang kawruh rupa-rupa. Sanajan krasa perih lan sakit,
Dheweke banjur pengin lunga mencarake ngelmu Nyangga panandhang kang kudu dilampahi.
kawruh ing Tanah Jawa.Banjur anuju sawijining Nggoleki apa maknane saripati,
dina Aji Saka sida mangkat menyang Tanah Jawa, Yen ing kanyatan tansah tumindak nglarani,
karo abdine papat sing jenenge kaya ing ngisor iki, Alam krasa panas bumi uga nangis,
kajaba …. Lan amarah tan bisa diendhani,
a. Duga d. Sambada Nanging aku yakin isih ana sunar suci,
b. Prayoga e. Digdaya Sih katresnan, rasa tentrem kang sumimpen
c. Dora
13. Dene Aji Saka karo Duga lan Prayoga arep njajah Ing pojok ati
Tanah Jawa dhisik. Dora lan Sambada diweling
ora oleh lunga saka kono. Saliyane iku abdi loro Uga rasa tulus lan luhuring budi pekerti.
wau dipasrahi keris pusakane, didhawuhi ngreksa, Donga ing tengahing ratri, muga dadi tamba jampi
ora oleh dielungake marang sapa-sapa. Aji Saka urip iki,
banjur tindak karo abdine loro menyang ing Tanah Tanpa kendhat nyuwun berkahing Gusti
Jawa. Njujug ing Negara ….. 21. Kang dikarepake Kanthi ati kang krasa rinujit
a. Tanah Majethi yaiku …
b. Mendhang Kamolan a. Ati kang bungah d. Ati kang
c. Pulo Jawa kelara-lara
d. Tengger b. Rasa kang mantep e. Ati kang
e. Ngastina kelegan
14. Awit ratune sing diwedeni wis sirna. Seka c. Ati kang serakah
panyuwune wong akeh. Aji Saka ngganteni 22. Wos surasane paragraf kapisan yaiku …
jumeneng ratu ajejuluk … . a. Gegambaran ati kang kelara-lara
a. Prabu Jaka d. Prabu Tengger b. Tumindak kang nalisir
b. Prabu Dewata Cengkar e. Prabu Aji Saka c. Ora bisa kecukupan
c. Prabu Kresna d. Ngerteni kahanan kang endah
15. Abdine Aji Saka kang didhawuhi bali menyang e. Donga marang Gusti
pulo Majethi yaiku … . 23. Wos surasane paragraf kapindho yaiku …
a. Duga d. Sambada a. Gegambaran ati kang kelara-lara d. Ngerteni
b. Prayoga e. Digdaya kahanan kang endah
c. Dora b. Tumindak kang nalisir e. Donga marang
16. Tetembungan utawa unen-unen kang nduweni Gusti
pathokan utawa paugeran ajeg yaiku … c. Ora bisa kecukupan
a. Parikan d. geguritan 24. Tegese tembung ratri ing ukara Donga ing
b. Wangsalan e. candra sangkala tengahing ratri, muga dadi tamba jampi urip iki
c. Cangkriman yaiku …
17. Unen-unen utawa tetembungan sing saemper a. esuk d. surup
cangkriman, nanging batangane (wangsulane) wis b. awan e. bengi
dikandhakake yaiku … a. sore
a. Parikan d. geguritan 25. Saora-orane ana patang kegiyatan kang kudu
b. Wangsalan e. candra ditindakake sadurunge pawongan iku arep maca
sangkala geguritan. Kegiyatan kang kudu ditindakake yaiku
c. Cangkriman kaya ing ngisor iki, kajaba …
18. Jenang gula, kowe aja … a. analisis situasi d. gegladhen
a. Lali b. milih geguritan e. manut kang nglatih
b. kadingaren a. ngonceki (ndhudhah) geguritan
c. judheg
d. cengklungen II. Wangsulana pitakon ing ngisor iki kanthi
e. kemba premati !
19. Gayung sumur, aja … aja mundur. 1. Apa kang kokngreteni babagan wara-wara iku?
a. Lali 2. Apa kang kokngreteni babagan wacana deskripsi
b. kadingaren iku?
c. judheg 3. Critakna maneh nganggo basamu dhewe!
d. cengklungen Ndhudhah mitos Ratu Kidul
e. kemba Solo (Espos) Mitos babagan Ratu Kidul,
20. Jangan gori, nganti ….. anggonku ngrasakake. Nyai Rara Kidul, Kangjeng Ratu Kidul lan
a. Lali sesebutan liyane tumrap Panguwasa Samodra
b. kadingaren Kidul, nganti saiki panggah tansah nuwuhake
 pradondi. Tansah mecungul pitakonan apa Ratu
Kidul kuwi nyata anane, apa bener dheweke
panguwasa Samodra Kidul lan duwe krajan ing
samodra kuwi?
Kanggo ndhudhah babagan kuwi, dina
Kemis (17/12), diadani seminar Membongkar
Mitos Ratu Kidul, mapan ing Balai Soedjatmoko
Solo. Para pamicara ing seminar kuwi Kyai
Khaelani (Karaton Surakarta), I Soetardjo
(nimpuna psikologi basa), MT Arifin (panaliti Ratu
Kidul) lan Prof Soehardi (antropolog saka
Universitas Gadjah Mada Yogyakarta).

4. Setitekna geguritan ing ngisor iki, banjur

jlentrehna pesen lan amanate!
Gaman Ilang Landhepe
Dening : Manaf Maulana

Bangsa iki kaya gaman ilang landhepe

Cilakane ora ana sing bisa ngungkalke
Amerga akeh sing padha kethule
Saben obah bisane mung ngrusak nagarane
Gaman ilang landhepe ora banjur ala
Malah bisa dadi pusaka kang jumawa
Kaya keris-kerise wong Jawa
Kethul ning bisa dadi turangga

5. Tulisen nganggo aksara Jawa!

a. Gaman ilang landhepe bakal dadi rongsokan.
b. Yen kabeh manungsa wis padha ngugemi atine.
c. Ora maneh kepengin menang-menangan.