Higijena sa osnovama

mikrobiologije i parazitologije

Higijensko-sanitarne mere u
zdravstvenim ustanovama

Jelena Beljinac
 Higijensko-sanitarne mere u
zdravstvenim ustanovama
Higijensko-sanitarne mere
u zdravstvenim ustanovama
• Uz mere za sprečavanje bolničkih infekcija,nezaobilazna
je i primena sanitarno-higijenskih postupaka u radu, te
ponašanje zaposlenih, pacijenata i posetilaca unutar
zdravstvene ustanove.
• Zdravstvene ustanove su u obavezi da uspostave jasan i
jednostavan sistem označavanja kretanja osoba unutar
zdravstvene ustanove, označavajući zone visokog rizika,
odnosno zabranjenog pristupa.
• Oznake trebaju biti uočlljive i praćene slikovnim
oznakama gde god je to moguće.
Higijensko-sanitarne mere
u zdravstvenim ustanovama
• Dobra praksa rada u bolnici podrazumeva da se za
same pacijente,a i posetioce izradi i jednostavna
brošura koja će definisati prava i obaveze pacijenata
i posetilaca, odnosno dati uputstva za ponašanje
čime se umogome može sprečiti pojava bolničke
infekcije.
• Takva brošura treba da bude dostupna čitavoj
javnosti.
Higijensko-sanitarne mere
u zdravstvenim ustanovama
Pored navedenog, u prečavanju i suzbijanju bolničkih infekcija
obavezno je uspostavljanje odvojenog, kružnog toka transporta
u zatvorenim spremnicima za čiste i kontaminirane
materijale(rublje, instrumenti, otpad) na način da se sprečava
ukrštanje čistog i nečistog materijala.

Vremenski tok, sam put kretanja, osobe odgovorne za

rukovanje sa čistim i kontamiranim materijalima moraju se
tačno precizirati, a ti podaci treba da budu poznati i dostupni
svim zaposlenima (ček liste).
Definicije bolničkih infekcija

•Zakon
“... infekcije nastale u zdravstvenoj ustanovi:
u daljem tekstu bolničke infekcije ... "
 Bolnička infekcija se definiše kao lokalno ili sistemsko
oboljenje (stanje) koje je rezultat nepoželjne reakcije
organizma na prisustvo infektivnog agensa (jednog ili više)
ili njihovih toksina, a koje

nije bilo prisutno

niti je pacijent bio u inkubaciji

prilikom prijema u bolnicu ili neku drugu

zdravstvenu ustanovu.
• Bolnička infekcija je svaka infekcija bolesnika koja se javlja
nezavisno od primarnog oboljenja ili svaka infekcija zdrave
osobe (zaposlenog osoblja), za koju se utvrdi da je do nje
došlo
u bolničkoj sredini,
ordinaciji privatne prakse ili
u stacionarima ustanova za stare i nemoćne osobe
kao posledica pregleda, lečenja ili nege,
a razvije se tokom lečenja ili nakon otpusta iz bolnice u
određenom vremenskom periodu.
Infekcija se smatra
bolničkom:
• ako je nastala u bolnici i postala evidentna 48 časova (tipični
inkubacioni period za većinu bakterijskih infekcija) posle
prijema pacijenata u bolnicu, ili kasnije.
• ako se utvrdi da je povezana sa hirurškom intervencijom, a
ispolji se u toku 30 dana posle hirurške intervencije u slučaju
da implantat nije ugrađen, ili u toku jedne godine, ako je
ugrađen.
• ako se ispoljila posle otpusta pacijenata iz bolnice, a
epidemiološki podaci pokazuju da je nastala u bolnici.
• ako je nastala u novorođenčeta kao rezultat prolaza kroz
porođajni kanal majke
 Infekcije i stanja koja se
ne smatraju bolničkom infekcijom
• Komplikacija ranije nastale infekcije ili produžene infekcije
prisutne pri prijemu, osim ako promena uzročnika ili
znakova i simptoma ne ukazuje jasno na nastanak nove
infekcije.
• Kolonizacija, tj. prisustvo mikroorganizama (na koži,
sluznicama, u otvorenim ranama ili ekskretima i
sekretima) koji ne prouzrokuju kliničke znake i simptome.
• Inflamacija, stanje koje nastaje kao odgovor tkiva na
povredu ili stimulaciju nezaraznim (neinfektivnim)
agensima kao što su hemikalije.
• Infekcija novorođenčeta za koju se zna ili dokaže da je
nastala transplacentarno (npr, toksoplazmoza, rubella,
citomegalovirusna infekcija, ili sifilis).
 Principi na kojima se zasnivaju
definicije bolničkih infekcija:

• Za utvrđivanje prisustva i klasifikaciju bolničkih infekcija

koriste se različite kombinacije

• kliničkih nalaza,
• laboratorijskih testova i
• drugih dijagnostičkih postupaka.
 Dijagnoza bolničkih infekcija postavlja se prema
definicijama CDC (Centers of Diseases control, Atlanta).

Bolničke infekcije su prema anatomskoj lokalizaciji

svrstane u odgovarajuće grupe
• Bolnička infekcija može se javiti u

• sporadičnom (pojedinačnom),
• epidemijskom i
• endemskom obliku.
KLASIFIKACIJA BOLNIČKIH INFEKCIJA

• Infekcije operativnog mesta

• Infekcije mokraćnog sistema
• Infekcije krvi
• Pneumonija
• Infekcije koštano-zglobnog sistema
• Infekcije kardiovaskularnog sistema
• Infekcije centralnog nervnog sistema
• Infekcije oka, uha i nosa.
• Infekcije sistema za varenje
• Infekcije sistema za disanje
• Infekcije polnog sistema
• Infekcije kože i mekih tkiva
• Sistemske infekcije
Infekcije operativnog mesta
prema načinu dijagnostikovanja
Infekcija operativnog mesta

Tokom hospitalizacije
Posle otpusta
Rehospitalizacije
Učestalost bolničkih infekcija

• U SZO studiji prevalencije, od 10 pacijenata

jedan je imao bolničku infekciju.

• Najviša prosečna stopa nađena je na odeljenjima

• intenzivne nege i akutne hirurgije (13,0%), a zatim
• ortopedije (12,3%).

• U strukturi bolničkih infekcija dominirale su

• infekcije operativnog mesta (25,1% svih bolničkih
infekcija),
• urinarne infekcije (22,0%) i
• infekcije donjih respiratornih puteva (20,5%).
Posledice BI

Medicinske
Ekonomske
Zakonodavne
Etičke
 Troškovi / Ishodi

 Troškovi u vezi sa pacijentom: direktne

troškove (troškovi lečenja,  Indirektne troškove (patnja
dodatne dijagnostike i pacijenta i izgubljena zarada
produžene hospitalizacije) zbog produženog lečenja).
 Budući troškovi zdravstvene zaštite
Etiološke karakteristike BI
Lanac infekcije
PROUZROKOVAČI BOLNIČKIH INFEKCIJA

• Bilo koji mikroorganizam.

• Najčešći prouzrokovači bolničkih infekcija su

bakterije.
PROUZROKOVAČI BOLNIČKIH INFEKCIJA

• Etiologija BI pokazuje da su prouzrokovači

infekcija promenjeni tokom predhodnih
decenija - verovatno sledstveno promenama u
antibiotskoj terapiji.

• Rezistencija na antibiotike predstavlja jednu

od glavnih karakteristika mikrobioloških
agenasa BI.
PROUZROKOVAČI BOLNIČKIH INFEKCIJA

• Prema svom poreklu, bolničke infekcije

mogu biti:
• endogene i
• egzogene.
PROUZROKOVAČI BOLNIČKIH INFEKCIJA

• U poslednjoj deceniji nije bilo velikih promena i incidenciji

i distribuciji izolovanih prouzrokovača.
• Bitne karakteristike bakterija prouzrokovača infekcija su:
• rezistencija na jedan ili više antibiotika (posebno meticilin
rezistentni Staphylococcus aureus - MRSA),
• pojava zavisnosti od antibiotika i
• otpornost na dezinfekciona sredstva.
 Rezervoari bolničkih infekcija

• Rezervoari infekcije u egzogenim infekcijama najčešće su:

drugi pacijenti sa klinički manifestnom ili supkliničkom
infekcijom, kao i kliconoše;
bolničko osoblje (kliconoše, kao i supkliničke, ređe klinički
ispoljene infekcije);
posetioci pacijenta;
učenici i studenti na praktičnoj nastavi i dr.
 Rezervoari bolničkih infekcija

• Rezervoar patogenih stafilokoka je samo čovek i to kada je

inficiran ili kao kliconoša.
• Naročito je često kliconoštvo u prednjem nosnom hodniku,
guši, a zatim na koži.
NAČIN TRANSMISIJE

• Kontaktom:
• direktni kontakt
• indirektni kontakt
• Vazduhom
• Hranom
• Vodom
• Putem vektora
NAČIN TRANSMISIJE

•Kontakt je najčešći put transmisije

bolničkih infekcija.
• Direktan kontakt preko kontaminiranih ruku ili
rukavica zdravstvenih radnika (prilikom promene
zavoja, kupanja, tokom invazivnih procedura), i
• Indirektan kontakt preko predmeta.
NAČIN TRANSMISIJE

• Značajan put prenošenja mogu da budu i

kapljice, dok kapljična jezgra i prašina
imaju manji značaj.
Hospitalizovani bolesnici - veći rizik od infekcije

1. Zbog osnovne bolesti

2. Zbog primene sve agresivnijih dijagnostičkih i terapijskih
postupaka
3. Više imunokompromitovanih bolesnika i češća
imunosupresivna terapija
Rizična odeljenja su odeljenja na kojima se leče bolesnici s
povećanim rizikom za nastanak bolničke infekcije, a s
obzirom na učestalost i težinu bolničkih infekcija dele se u
tri kategorije:

• Odeljenja visokog rizika su jedinice intenzivnog lečenja i

nege, neonatološke jedinice intenzivnog lečenja, odeljenja
za opekotine, transplantaciju, kardiohirurgiju,
neurohirurgiju, vaskularnu hirurgiju, ortopediju,
traumatologiju, hemodijalizu, onkologiju, hematologiju;

• Odeljenja srednjeg rizika su opšta hirurška, urološka,

neonatološka, ginekološko-akušerska, dermatološka,
infektološka;

• Odeljenja niskog rizika su internistička odeljenja (osim iz

tačke 1. i 2.), pedijatrijska, psihijatrijska, gerijatrijska
odeljenja, kao i ordinacije.
Dispozicija pacijenata
1. Faktori rizika svojstveni bolesniku
• koji se ne mogu modifikovati:
• Uzrast
• Pol
• Navika konzumiranja alkohola
• Pušenje cigareta
• Dijabetes
• Imunodeficijentna stanja
• Tumori
• Druge bolesti
• Larvirana infekcija
• Terapija kortikosteroidima
• Nivo albumina u krvi
• koji se mogu modifikovati
• Indeks telesne mase
• Ožiljak na koži
• Kožne lezije
• Udaljene infekcije
• Trajanje boravka u bolnici
Dispozicija pacijenata
• Faktori rizika svojstveni medicinskoj praksi:
• preoperativna priprema bolesnika
• Preoperativno kupanje
• Brijanje i način brijanja operativnog mesta
• Vremenski razmak između brijanja i hirurške intervencije
• Antibioprofilaksa
• sama hirurška intervencija
• Urgentnost operacije
• Dužina trajanja operacije
• Primena i dužina nošenja drena
• Klasa kontaminacije operativnog mesta
• Tip operativne procedure
•
• neposredni postoperativni tok
• Boravak i odeljenju intenzivne nege
• Postoperativni hematom
• Sekrecija iz operativne rane
KLINIČKE MANIFESTACIJE

• 1. Infekcije urinarnog trakta (40-45%)

• 2. Infekcije operativnog mesta (25-30%)
• 3. Pneumonije (15-20%)
• 4. Bakterijemija, sepsa (5-10%)
Stop infekciji – Prekini lanac infekcije

Infekcija
Infekcija Infekcija

Izvor
Ulazno mesto

Izvor
Domaćin
Transmisija
Transmisija
 Mere za sprečavanje i
suzbijanje bolničkih infekcija
1. Pregled, trijaža i sanitarna obrada pacijenta pri prijemu na
bolničko lečenje, a prema kliničkim infikacijama, mikrobiološka
i epidemiološka obrada pacijenta
2. Primena sanitarno-higijenskih postupaka pri radu.
3. Higijena i dezinfekcija ruku, kože, sluznica
4. Dezinfekcija
5. Sterilizacija
6. Aseptični i higijenski postupci pri radu
 7. Prikupljanje, razvrstavanje, pranje i
transport bolničkog veša

Vrši se odmah nakon skidanja pacijenta i/ili kreveta i stavlja u

posebne platnene ili nepropusne vreće, na način da nema
emisije u vazduh svih čestica sa posteljine, i odvozi u
vešernicu ili privremeno odlaže u prostoriju za nečisti veš.
Sama prostorija u kojoj se odlaže nečisto veš treba da se čisti
i dezinfikuje svakodnevno, a veš koji je kontaminiran sa krvlju
ili rezistentnim bolničkim vrstama se odvaja i posebno odvozi
u vešernicu i nakon dezinfekcije pere odvojeno od ostalog
veša.
• Razvrstavanje i označavanje veša u vešernici, pranje,
sušenje i peglanje se vrši pod nadzoron za to
zadužene osobe.
• Skladištenje čistog veša se obavlja u suvom i
provetrenom prostoru. Distrubucija čistog veša se
odvija po raspredu na čistim i dezinfikovanim
kolicima u vremenski odvojenim terminima i
različitog puta od kontaminiranog i prljavog veša.
8. Zdravstvena ispravnost namirnica

• Za osiguranje i kontrolu zdravstvene ispravnosti namirnica,

sanitarno-tehničkih i higijenskih uslova pripreme, čuvanju
i podele hrane neophodno je ispoštovati sve te uslove.
• Osoblje mora biti podvrgnuto kontinuiranoj edukaciji za
sticanje osnovnog znanja o zdravstvenoj ispravnosti
namirnica i ličnoj higijeni osoba koje rade u proizvodnji i
prometu namirnica. Sve osobe koje pripremaju, prevoze i
serviraju hranu moraju nositi propisanu radnu odeću koja
mora biti uvek čista i uredna. Obavezni su redovni
sanitarni pregledi .
• Neupotrebljena hrana se mora ukloniti na higijenski
način odlaganjem u posebne posude sa poklopcem u
zaseban prostor ukoliko se odmah ne odstrani. Sva
oprema i pribor za pripremu i podelu hrane, uključujući i
kolica za prevoz hrane moraju se svakodnevno prati i
dezinfikovati o čemu takođe treba da postoji evidencija.
9. Čišćenje, pranje i provetravanje
prostorija i pripadajuće opreme

Pranje posuđa treba da se odvija u uređajima za

pranje koji moraju biti adekvatnog kapaciteta i
zadovoljavati potrebe zdravstvene ustanove. Samo
izuzetno, u slučaju ručnog pranja, obavezna je primna
trodelne sudopere uz obaveznu dezinfekciju nakon
ispiranja.
10. Kvalitet vazduha
11. Dezinsekcija i Deratizacija
12. Medicinski otpad
Medicinski otpad

• Predstavlja otpadne materije nastale prilikom pružanja

zdravstvene zaštite i može biti:

- infektivni
- komunalni
- hemijsko-toksični
Upravljanje medicinskim otpadom -

Upravljanje medicinskim otpadom

predstavlja skup mera koje obuhvataju :

- Sakupljanje
- Razvrstavanje
- Pakovanje
- Obeležavanje
- Skladištenje
- Transport
- Tretman
- Bezbedno odlaganje medicinskog otpada
Sakupljanje i razvrstavanje otpada

Medicinski otpad sakuplja se na mestu nastanka,

razvrstava se opasan od neopasnog, odnosno različite
vrste opasnog medicinskog otpada i odlaže se u
odgovarajuću ambalažu prilagodjenju njegovim
svojstvima, količini, načinu privremenog odlaganja,
prevoza i tretmana.
• Neopasan medicinski otpad, koji je izmešan sa opasnim
medicinskim otpadom, se smatra opasnim medicinskim
otpadom.

• Na mestu razvrstavanja opasnog medicinskog otpada

postavljaju se pismena uputstva za osoblje koje sakuplja i
razvrstava taj otpad.

• Oštri predmeti se sakupljaju odvojeno od ostalog

medicinskog otpada.
Pakovanje medicinskog otpada

Razvrstani medicinski otpad pakuje se na sledeći način:

- Komunalni otpad – u kese crne boje

- Oštri predmeti – kontejnere žute boje
- Patoanatomski otpad - u kese braon boje
- Infektivni otpad- u kese, kontejnere žute boje sive boje
i*Otli kontejnere žute boje
- Ostali opasan otpad (hemijski) - u kontejnere crvene
boje
- Citotoksični otpad - u kontejner ljubičaste boje
- Farmaceutski otpad- u kese i kontejnere crvene boje
• Kese se pune najviše do 3/4 nakon čega se zatvaraju i
istovremeno zamenjuju novom kesom.

• Jednom zatvorene kese ne smeju se ponovo otvarati

• Oštri predmeti se pakuju u kontejnere do 3/4 kontejnera.

• Za sakupljanje i pakovanje opasnog medicinskog otpada

koji se tretira postupkom dezifenkcije/sterilizacije koriste se
kese i kontejneri atestirani za ovu namenu.
Razvrstavanje medicinskog otpada na mestu nastanka
 Obeležavanje i označavanje medicinskog
otpada
 Na razvrstan i upakovan opasan medicinski otpad stavljaju se
nalepnice u pisanom obliku o opasnosti medicinskog otpada, dimenzije
najmanje 50 x75 mm, koje sadrže:

- Simbol za označavanje otpada

- Datum nastanka otpada
- Indeksni broj i naziv vrste otpada prema katalogu otpada
- Mesto nastanka (naziv proizvodjača medicinskog otpada)
- Količina otpada
- Ime lica koje popunjava nalepnicu
Skladištenje medicinskog
otpada
Mesto za skladištenje medicinskog otpada :
• Odvojen prostora, prostorije ili objekta
• Odgovarajuće veličine
• Obezbedjen dovod i odvod vode
• Označenim natpisom o nameni prostora,
• Zabrani ulaska
• Nepropusne i otporne podne površine
• Lako dostupan i zaključan
• Dostpupan kolicima i kontejnerima
• Dobro osvetljen
• Obezbedjen zaštitom od atmosferskih uticaja
• Udaljen od skladišta sveže hrane, puteva
pacijenata i posetilaca
• Sa obezbedjenom protiv požarnom zaštitom u
skladu sa posebnim propisima
 Mesto za skladištenje infektivnog otpada dezinfikuje se jednom
nedeljno, a po potrebi i češće.
- Infektivni otpad na mestu nastanka može da se skladišti najduže
pet dana, na temperaturi od +2 do +8 ○C
- 72 h (od +8 do +15 ○C)
- Infektivni otpad na mestu nastanka može da se skladišti na
temperaturi iznad +15○C ne duže od 48 h u zimskom periodu i 24
h u letnjem periodu godine.
- Patoanatomski otpad skladišti se u rashladnim komorama na
standardnim temperaturama zamrzavanja
- Prostor za skladištenje infektivnog i patoanatomskog otpada
zaključava se, vidno obeležava i koristi se samo za tu namenu
Tranport medicinskog otpada unutar
zdravstvene ustanove:

• Vrši se kolicima ili kontejnerima koji se koriste isključivo za tu

namenu, a koji su:

- Laki za utovar i istovar

- Laki za čišćenje i održavanje
- Bez oštrih ivica
- Sa nepropusnim, glatkim i nepromočivim površinama
• Transport infektivnog otpada koji je razvrsta i obeležen vrši se do
prostora za skladištenje po potrebi a najmanje jednom dnevno.
- Kolica ili kontejneri za transport obeležavaju se simbolom za
infektivan otpad
- Kolica se čiste i denzifikuju po potrebi, najmanje jednom dnevno.
Transport medicinskog otpada od
proizvodjača do postrojenja za tretman:

• - Se vrši specijalnim vozilima za transport medicinskog

otpada
- Opasan medicinski otpad se predaje licu koje ima dozvolu
za sakupljanje i transport medicinskog otpada
Tretman i odlaganje medicinskog otpada:
• - Se vrši samostalno ili preko trećeg lica sa kojim je
zaključen ugovor, a koji ispunjava uslove propisane
zakonom
- U odeljenju za tretman medicinskog otpada vrši se
autoklaviranje otpadnih materija.
- Sterilne žute kante(oštri predmeti) nakon
autoklaviranja se seckaju u drobilicu, potom se
sakuplja u crne plastične kese i odlaže u komunalni
kontejner
ZNAČAJ

• Raste broj obolelih, teža klinička slika i komplikacije

• Često završavaju smrtnim ishodom

• Povećavaju troškove bolničkog lečenja

• Višestruka rezistencija bakterijama

 BOLNIČKE
INFEKCIJE

• Bolničke infekcije se ne mogu eliminisati, samo smanjiti -

PREVENIRATI
• 10% u formi epidemije
• 90% endemično (mogu se prevenirati u 20 do 30%
slučajeva)
Hvala na pažnji.