GENEL KİMYA I

Kimyasal Tepkimeler
Doç. Dr. Altuğ Mert SEVİM
Kimya Bölümü, İTÜ, İstanbul
 ÖRNEK
 3,82 g Mg’un aşırı N2 ile tepkimesinden kaç gram
magnezyum nitrür, Mg3N2 elde edilir?
(Mg: 24,305 ; Mg3N2: 100,93 g/mol)

3 Mg(k) + N2 (g) → Mg3N2 (k)

Cvp: 5.29 g
Uçak yapımında kullanılan bir alaşım kütlece % 93,7 Al ve
%6,3 Cu içeriyor. Bu alaşımın yoğunluğu 2,85 g/cm3’tür. 0,691
cm3 alaşım parçası aşırı miktarda HCl(suda) ile tepkimeye
giriyor. Eğer, Cu’nun tepkimeye girmediği, aluminyumun
tamamının HCl(suda) ile tepkimeye girdiği varsayılırsa, elde
edilen H2(g)’nin kütlesi ne olur, hesaplayınız?(Al: 26,98 g/mol)
Al(k) + HCl (suda) → AlCl3(suda)+ H2(g)
Cvp: 0.207 g
 ÖRNEK
 Bir sirke örneği kütlece % 4,0 asetik asit
(CH3COOH) içeriyor. Bu sirke sodyum karbonat ile
tepkimeye sokularak sodyum asetat, karbon dioksit ve
su veriyor. 5,00 mL sirke aşırı sodyum karbonat ile
tepkime verdiğinde, kaç gram CO2 elde edilir. Sirkenin
yoğunluğu 1,01 g/mL dir. (CH3COOH: 60,05 ; CO2 :
44,01 g/mol)

CH3COOH + Na2CO3 → CH3COONa + H2O + CO2

Cvp: 0.074 g
 ÖRNEKLER
 15,0 mL asetik asit, CH3COOH (d= 1.048 g/mL),
yeterli miktarda suda çözülerek 500,0 mL lik bir
çözelti hazırlanıyor. Çözeltideki asetik asit molaritesi
nedir? (CH3COOH: 60,05 g/mol)

Cvp: 0.524 M
 355 mL 0.445 M Na2SO4 çözeltisi hazırlamak için
kaç gram Na2SO4 . 10 H2O gereklidir?
(Na2SO4 . 10 H2O : 322,21 g/mol : Na2SO4 : 142,04
g/mol)
Cvp: 50.9 g
 ÖRNEKLER
 0,450 M K2CrO4 çözeltisinin 15,00 mL si su ile 100,00
mL ye seyreltiliyor. Oluşan yeni çözeltinin derişimi nedir?

Cvp: 0.0675 M
 275 mL 0.105 M NaCl çözeltisi içeren ağzı açık bir
cam kap(beher) uzun bir süre böyle bırakıldığında,
çözeltinin hacminin, suyun buharlaşmasından dolayı 237
mL ye düştüğü görülmüştür. Çözeltinin yeni derişimi
nedir? Ans: 0.122 M
 ÖRNEKLER
K2CrO4(suda) +2AgNO3(suda) → Ag2CrO4(k) + 2KNO3(suda)

 175 mL 0,0855 M K2CrO4 ile tam olarak tepkime

verebilmesi için kaç mililitre 0,150 M AgNO3
çözeltisi gereklidir? Oluşan Ag2CrO4 çökeleğinin
kütlesini hesaplayınız? (Ag2CrO4 : 331,73 g/mol)

Cvp: 200 mL AgNO3; 4.96 g Ag2CrO4

 ÖRNEK
 Fosfor triklorür, PCl3, benzin katkı maddesi, pestisit
(böcek öldürücü) ve daha bir çok ürünün eldesinde
kullanılan ticari bir bileşiktir. Fosfor ve klorun doğrudan
doğruya birleşmesinden oluşur.
P4 (k) + 6 Cl2 (g) → 4 PCl3 (s)
323 g Cl2(g) ve 125 g P4(k)’un tepkimesinden kaç gram
PCl3(s) oluşur? Hangisinden kaç gram artar? (Cl2: 70,91
;P4: 123,9 ;PCl3: 137,3 g/mol)

Cvp: 417 g PCl3 ; 31 g P4.

 ÖRNEK
12.2 g H2 ve 154 g O2 tepkimeye girdiğinde,
tepkimeden sonra hangi gazdan kaç gram artar?

2 H2(g) + O2(g) → 2 H2O(s)

Cvp: 57.12 g O2 artar.

 ÖRNEK
 Üre, CO(NH2)2 , gübre olarak kullanılır ve yıllık üretimi
milyonlarca kg dır. Üre eldesinin tepkime denklemi şöyle
yazılır;
2 NH3(g) + CO2(g) → CO(NH2)2(k) + H2O(l)
Başlangıçta size verilen tepkime karışımı 3 mol NH3 : 1
mol CO2 oranına sahiptir. Tepkimeye giren her mol CO2 ‘e
karşılık 47,7 g üre oluşursa, (a) Kuramsal verim; (b)
Gerçek verim; ve (c) Yüzde Verim?
(CO(NH2)2 : 60,1 g/mol)

Cvp: (a) 60.1 g; (b) 47.7 g; (C) 79.4%

 ÖRNEK

• 12,0 g of S8 ve 6,35 g of Cl2 ile başlanıldığında,

7,99 g S2Cl2 elde edilmektedir. S2Cl2 için yüzde
verim kaçtır? (32S, 35,5Cl)

S8(s) + Cl2(g) → S2Cl2 (g) (denk değildir)

A) % 80,4 B) %48,7 C) %33,5

D) %66,5 E) % 16,6
 ÖRNEK
 Siklohekzanol, C6H11OH, sülfirik veya fosforik
asit ile ısıtıldığında, siklohekzene, C6H10 dönüşür.
Tepkimenin denkleştirilmiş kimyasal eşitliği
aşağıda verilmiştir;

C6H11OH(s) → C6H10(s) + H2O(s)

Bu tepkimenin yüzde verimi %83 olduğuna göre, 25

g siklohekzen elde etmek için ne kadar
siklohekzanol kullanmak gerekir?
(C6H10 : 82,1 ; C6H11OH : 100,2 g/mol)
Cvp: 37 g C6H11OH
 Ardışık Tepkime Örneği
 Titan dioksit, TiO2 , boyalarda beyaz renk verici bir madde
olarak çok kullanılır. Bu boya genellikle çevre için zararlı kurşun
içeren renk vericilerin yerini almaktadır. Ancak doğal titanyum
oksit kullanılmadan önce renkli safsızlıklardan kurtarılmalıdır. Bir
yöntemde, safsızlık içeren TiO2(k), gaz halindeki TiCl4(g)
bileşiğine dönüştürülür, sonra atekrar saf katı TiO2(k) bileşiğine
çevrilir. Yöntem, aşağıdaki tepkimeler üzerine kurulu olup, ilk
önce TiCl4 oluşur.
2TiO2(saf değil)+3C(k)+ 4Cl2(g) → 2TiCl4(g)+CO2(g)+2CO(g)

TiCl4(g) + O2(g) → TiO2(k) + 2 Cl2(g)

Bu yöntemle 1,00 kg saf TiO2(k) elde etmek için kullanılacak

karbonun kütlesi nedir? (TiO2 : 79.88 g/mol)

Cvp: 226 g C(k) tüketilmelidir.

 ÖRNEK
• Aşağıdaki reaksiyonlara göre
Al4C3 + H2O  Al(OH)3 + CH4
CH4 + O2  CO2 + H2O
Safsızlık içeren (saf olmayan) 50g Al4C3 bileşiğinden
elde edilen metan gazının (CH4) yanma reaksiyonunda,
metan gazının tamamen yanması için 38,4 g O2 gazı
gerekmektedir. Saf olmayan örnekteki Al4C3 bileşiği %
kaç saflıktadır? ( Al4C3:144 g/mol; 16O)

A) 14,4 B) 28,8 C) 57,6

D) 86,4 E) 43,2
 Eş Zamanlı Tepkime Örneği
 Magnezyum-Alüminyum alaşımları, uçak
yapımında yaygın olarak kullanılır. Böyle bir alaşım
kütlece 70,0% Al ve 30.0% Mg içermektedir. Bu
alaşımın 0,710 g ile HCl(suda) aşırısı arasında
gerçekleşen tepkimeden kaç gram H2(g) elde edilir?
Oluşan tepkimeler için denkleştirilmiş kimyasal
eşitlikler aşağıda verilmiştir. (H: 1,008 ; Al: 26,98;
Mg: 24,31g/mol)
2 Al(s) + 6 HCl(aq) → 2 AlCl3(aq) + 3 H2(g)
Mg(s) + 2 HCl(aq) → MgCl2(aq) + H2(g)

Cvp: 0.0732 g