Dyskotekowe czterokanatowe urzadzenie iluminofoniczne Urzadzenie iluminofoniczne opisane w artykule moie byé z powodzeniem wykorzystane w dys- kotece lub domu. Ze wzgledu na sterowanie Za réwk: \cujacymi pod petnym napigciem sieci energetyeznej budowe polecamy tylko zaawan- sowanym amatorom. Przy projektowaniu uktadu szczegéina uwage zwrécono na wzgledy bezpie- czefistwa. W urzadzeniu zastosowano transopto- rowa separacje obwodéw wysokonapigciowych od reszty uktadu. Urzadzenia Swietine sterowane déwickiem powstaly catkiem niedawno. Pierwsze tego typu préby przed- stawiono na Wystawie Swiatowe) "EXPO-58" w Bru- kseli. Badania wykazaly, #e wrazliwosé oka ludzkiego na barwy zmienia sig pod wplywem déwieku. Wzrost na- teienia diwieku powoduje uczulenie oka na barwy zie- lono-niebieskie, a zmnisiszenie na barwy czerwono-po- maraficzowe. W zwiazku z powyiszym prayjety zostal podzial czestotliwoéci pasma akustycznego na kanaly i ‘odpowiadajace im barwy. od 30 Hz do 300-400 Hz = kanal itty od 300 Hz do 11,5 kHz kanal zielony (niebieski) od 1,5 kHz do 20 kHz ~ kanal niebieski (zielony) cate pasmo akustyczne ~ kanat ezerwony Kolory w ostatnich dwéch kanalach stosowane sa Podobny podzial ezestotlinosci zastosowano w opi- sanym ukladzie urzadzenia iluminofonicenego. Wybér koloréw Zaréwek jest juz dowolny, ale proponujemy do- stosowanie si¢ do podanych wskazowek W urzadzeniu iluminofonicenym jako wykonaweze clementy mocy zastosowano tyrystory BTP 128 produk- ji krajowe). Tyrystory te maja stosunkowo dua czu- +a latwo dostepne i stosunkowo tanie. Dodatkowo sterowanie praca tyrystoréw jest fatwiejsze w realizacji uktadowej i wymaga mniejszej liczby elementéw.18 Praktyczny elektronik 7/1993 4 BYP 401-S0v (7812 +2V ANS Fast - . on opr Sener tla a Ey 000 Juror 5 Soar a Be ray : ose mS acre as ls ws 0 1 me coat BSA | Pin Re ys. 2 Schemat ideowy wkladu saa a | aynchroniencjt W uktadzie éwiadomie pominigto Kompresor dynamiki, géyé wprowadza on niepo- trzebne zmniejszenie efektow Swietlnych. Pray prdbach 2 kompresorem Zaréwki z=pa- laly si w spossb bardzo plynny, pray niektéxych rodzajach muyki modulacja éwietlna byla bardzo staba. Wprowadzona do ukladu regulacja stale] czasowe) opadania napig- cia sygnatu akustycanego w kaidym 2 filtréw porwala osiagnaé bardzo zrdinicowana dynamike odpowiedzi na pobudzenie urzadzenia przebiegami akustyczaymi. Opis uktadu Sygnal akustyczny doprowadzony do wejécia podlega wzmocnieniu w uktadzie US4 Potencjometr P2 umieszczony na wejéciu ukladu pozwala na regulacie ezutoéci. Z wyi- Scia wzmacniacza operacyjnego US4 sygnal doprowadzony jest do czterech toréw aku- styczno-optycznych. W kaidym torze moiliwa jest niezalezna regulacja amplitudy przy pomocy potencjometréw P3=-P6 W pierwszym torze umieszczono aktywny tréjbiegunowy filtr dolnoprzepustowy 0 czestotliwosci granicznej ok. 320 Hz pracujacy ze wemacniaczem operacyjnym US6 A. Wamocnienie filtru jest rSwne jednosci w pasmie przepustowym, 9 nachylenie opada- Jacej czeéci charakterystyki wynosi 60 dB/dekade, ezyli 18 dB/oktawe, Zastosowanie filtra tréjbiegunowego pozwala na "ostre” wycigcie pasma zmniejszajac tym samym sterowanie sasiednich Zaréwek tym samym fragmentem widma sygnatu akustycznego Na wyjciu wzmacniacza US6 A umieszczony jest prostownik potokresowy R15, D7, P7. Rezystor R15 ogranicza czas narostu napigcia na kondensatorze C12, co eliminuje krétkotrwate rozblyski Zardwki w przypadku zakiéces impulsowych, oraz zmniejsza nerwowosé" blyskow. Wartosé tego rezystora jest na tyle mala, ze nagle pojawienie sit déwigku np. uderzenie w perkusje powoduje natychmiastowe zapalenie éwiatla Potencjometr P7 pozwala nna regulacie stale} craso- we} opadania napigcia na kondensatorze C12. Pray duis} wartoici rezystancj potencjometru_uklad ae plynnymi zm mika efektow Swietinych W > drugim torze umie- szczono fit pasmowoprze- pustowy skladajacy sig z filtu dolnoprzepustowego USS i. génoprzepustowego US6 C. Pasmo filtru 2a wiera sie w_granicach 3501500 Hz. Wzmocnie- wypadkowe filtru wynosi jeden, a nachylenie opa- dajacych czeéci charaktery- styki podobnie jak w po- przednim fltrze ma wartosé 60 dB/dekade Treci_ filtr gémoprzepu- stowy US7 A 0 takich samych parametrach ma ezestotlinogé graniczna ok. 1,6 kHz, Pray projektowaniu filtréw wprowadzono pewna uni- fikacje elementéw co po- zwolito zmniejs2yé_asorty- ment rezystoréw i konden- satoréw. Cheac zachowaé odpowiednie parametry fil trw naledy stosowaé wi toéci tych elementow do- Kladnie takie jak podano nna schemacie. W praypadku trudnosci z zakupem odpo- wiednich elementéw moina faczyé ze soba elementy © r6énych wartosciach, tak aby uzyskaé poiadana war- tose Cawarty tor obejmuje cate pasmo akustyezne. Wzmac- niace UST pracuje jako wtérnik napigciowy. Z. wyiéé prostownikéw sy" gnaly sa doprowadzone do cexterech komparatordw. Po- riiewa? kazdy z toréw jest dale} identyczny oméwimy tylko zasade pracy jednego toru, ale 0 tym za chuile19 Praktyczny elektronik 7/1993 neun_non nozen wants 2 aNozIIOd INZONWATO HYZSE0 Rys. 1 Schemat ideowy urzqdzenia iluminofontemege20 Regulacje érednie} wartogci mocy dostarczane) do iaréwek moina uzyskaé przez fazowe sterowanie tyry- storéw, ktére polega na synchronicznym w stosunku do sieci wlaczaniu tyrystora. Regulacja mocy odbywa si¢ przez zmiang kata fazy ¢ wlaczenia tyrystora, ktéry przewodzi prad w ciagu pozostate] czeéci okresu. Na tys. 3 praedstawiono zasade sterowania fazowego. Pole akreskowane jest proporcjonalne do mocy wydzielone) na obeiazeniu. Przy malych wartosciach kata wlaczenia moc dostarczana do obciazenia jest duéa, a maleje wraz ze wzrostem kata wlaczania Zatem do sterowania fazowego konieczne jest do- prowadzenie przebiegu zsynchronizowanego z czesto- tliwogcia sieci energetyeznej. Praebieg ten o ksztal- cie pity jest wytwarzany w uktadzie zasilacza. Do wejécia wzmacniaeza operacyinego US3 doprowadzone jest, wyprostowane przez diody DI i D2, napiecie zmienne. Dioda Zenera D5 ogranicza amplitude prze- biegu do +10 V zabezpieczajac welécie wzmacniacra przed uszkodzeniem (napigcie zasilania jest nitsze niz amplituda wyprostowanego przebiegu). Drugie wejécie wzmacniacza spolaryzowane jest napigciem stalym o wartosci ok. 0,1 V. Tak zbudowany uklad komparatora wytwarza na wyjéciu dodatnie szpilki o szerokosci ok 1 ms. w momencie przechodzenia napiecia sieci przez zero 1s. 4 WrPROSTONANE NAPIEDIE SIECI ow —s “tana won 2 Praktyczny elektronik 7/1993 W momencie kiedy napigcie pily spadnie ponite) warto sein kustyeznego wyjécie wzmacniacza, pracu- jacego jako komparator zmieni sw6j stan z wysokiego na niski, co spowoduje wyzwolenie monowibratora T2, T3, ktéry wygeneruje krétka (ok. 1 ms.) szpilke powo- dujaca zaéwiecenie sig diody w transoptorze CNI, Dla napigcia Ul (rys. 4 linia ciagta) wyzwalanie tyrystora nastepuje w pierwsze} czeéci poléwhi sinusoidy napie- cia zasilajacego zarowki. Dla napiecia U2 < Ul (rys. 4 linia praerywana) wyzwalanie nastepuje nieco péZnie) dlatego ted moc wydzielana w dardwce jest mniejsza wesscu uss wrS0Ie USS NOG OF 66 v2, wee use @ NOtAe OV RAD BRAM! HOE | THRYSTORA, bi ov NAPIECIE NA opcinzents uw NAPIECIE NA oscinzen ouwu2 Rys. 3 Pracbiegi mapigciowe na obciatenty Sapitki te wysterowuja tranzystor T1, ktérego prad emitera, ograniczony rezystorem R7, taduje kondensa- tor C5. Napigcie na kondensatorze, 2 uwagi na mata wartosé state} czasowej R7, C5, narasta bardzo szybko. Rozladowanie kondensatora przez rezystor RB i poten- cjometr P1 trwa, ai do czasu pojawienia sie nowego impulsu sterujacego tranzystor TI. Potencjometrem PS moina regulowaé nachylenie opadajace} czeéci prze biegu pity Praebieg o ksztatcie pity doprowadzony jest do wej- écia nieodwracajacego wzmacniacza US6 B. Do dru- ‘lego wejécia doprowadzony jest. wyprostowany i wy- Eladzony na kondensatorze C12 praebieg akustyczny. “Tranzystor T10 spetnia funkeje wemacniacza prado- wego sterowanego pradem fototranzystora ktéry znaj- duje sig w transoptorze CN1, Fototranzystor i tranzy- stor T10 zasilane sa 2 oddzielnego zasilacza skiadaja- cege sig 2 diody prostownicze} D6 i kondensatora C6. Masa tego zasilacza polaczona jest x mz. tyrystoréw. Caly uklad po prawej stronie transoptorsw znaj- duje sig na potencjale sieci. Oznaczenie punktu "U OV jest amowne i nie oznacza, de w tym micjscu wyste- Puje zerowe napigcie, Do zasilania catego uktadu ko- niecznie trzeba stosowaé dwa oddzielne transforma- tory sieciowe. Zastosowanie wspélnego transformatora 2 dwoma uzwojeniami wtdenymi nie zapewni wystarcza- Jace) wytrzymatosci na praebicie i moze grozié porate niem osoby obstugujacej urzadzenie,Praktyceny elektronik 7/1993 Rys. 5 Schemat plytki drukewane) Montai i uruchomienie Urzadzenie iluminofoniczne zmontowano na plytce drukowanej, na ktérej zaznaczono linia ciagla obszar -najdujacy sig pod napigciem sieci. W ezasie pracy nie wolno dotykaé elementéw znajdujacych sig w tym ob- Maksymalna moc dotaczonych Zaréwek ograniczona jest do 200 W przez mostek prostowniczy. Stosujac pro- stownik © wiekszym dopuszezalnym pradzie np. KBPC 2504 - U, =400 V, ly =25 A moina podlaczyé iardwki o mocy do 600 W. Dalszy werost mocy wy- ‘maga zastosowania innych tyrystoréw np. BT 151-650 ~ Urrm =650 V. I7rm =7.5 A, lub BT152-600 — Urrm =600 V, Ijrm =13 A. Tyrystory powinny byé wyposaione w radiatory wy- konane 2 blachy aluminiowej, © grubeéci 3 mm i po- wwierzchni ok, 30 em?, Radiatory musza byé od sicbie ‘odizolowane. Pray mocy Zaréwek do 60 W tyrystory nie wymagaja stozowania radiatoréw. Uruchomienie urzadzenia sprowadza si¢ do takiego ustawienia potencjometru P1, aby przy braku sygnatu na wejéciu Zaréwki nie Swiecily sie Wykaz elementéw ust us2 usauss Use, us7 T2713 TYLTY4 D1+04, 07=D10 Ds D6 PRI PR2 ccna RI, RS, RID Re 3, Ra, RAl, R43, RAS, RAT 6, R29, R22, R35, RIB RT Re, RIS, R22, R26, R28 — 7812 = UM 7912 = ULY 7741 (HA 741) = TL 086 (LM 324) ~ BC 2388 lub dowolny npn hz 2250 ~ BTP 128-400 (BTP 128-550, BTP 129-650, BTP129-750) ~ BAVP 172-21 (1N4148) = BZP 683 C10 (BZX 79 na napigcie 10 V) ~ BYP 401-50=1000 (14001-4007) = 4 eat. BYP 401-501000 (anaoo1=-4007) = MG 48/600V = CNMP67 (CNMP 63, 4N25, CNY 17-3) 2.24 /0,125 W =1MQ/0,125 W 10 k90.125 W = 22 k9/0,125 W 47 90,125 W ~ 470 2/025 W2 Praktyczny elektronik 7/1993 9, R10, 12, €19, €23, C24 —1 pF/63 V typ 04/0 RIZ=RI3, R27 ~ 100 2/0.125 W cx = AT nF (100 V ~ 10% typ MKSE-018-02 R16=R18, RIO, ox 33, R36,R39— 15 2/0125 W 2 10 nF /400 V ~ 10% typ MKSE-018-02 R19, R23 = 2.7 «90.125 W Pr = 10 2 typ TWP 1232 “stony” R20, Rea = 6.8 k9/0,125 W P2 ~ AT KGL A typ PRP 164, 167. 185, 186 Rat, ROS = 47 K/0.125 W PasP6 = 2.2 KD A typ PRP 164, 167,185, 196 R31, R34, RIT, RAO. ~ 1 4O/0,125 W PrsPi10 ~ 47 KD typ TVP 1232 "stojncy’ a2, Rad, RAG, RAB ~ 330 92/0.125 W Bie ~ whtadka bezpiectrikows miniaturowa cae = 100 1F/25 V typ 04/0 T1A/ 250 3, C4, 8 = 22 HE/I6 V typ 04/0 plytka drukowana numer 081 cs. c7 = 2.2 4/40 V typ 04/0 Plytka drukowana wysylana jest za zaliczeniem «6 = 470 iF /25.V typ 04/0 pocztowym 9.13 = 18 nF /160 V ~ 5% typ KSF-020-2M Cena: 34.700 21 + koszty wysytki 10, c14 ~ 6.8 nF /160 V ~ 5% typ KSF-020-2M cu, e158 = 1 nF /160 V ~ 8% typ KSF-020-2 oD PR? iy n 2 za . feo 8 e2 83, 4 Ty4 1 6 f a R49 | [ MH 12 " 5 te 1 She ote G a 3 1 3 5 17 sh ext g o 2 4 6 8 ' R28 RS re fbn 8 i 2 Fanaa é —t— C9. est “7 0 nO ; Bo Lela | te t : ; % ied ; e R27 y/ |S | wiay . be =i fe oe 20Hz- 5 OkHi i We — = iz | , ope ee led Arplituba w/ | | 1. 6 Rormicascrenie elementéw