Ea EB od ~~ (4805169 Riller-Akademie ju Brandenburg, Zu der am 22. Marz 1869 Vormittags 12 Uhr im Festsaale der Ritter-Akademie stattfindenden Feier des Allerhéchsten Geburtstages Seiner Majestat des Kénigs ladet chrerbietig und ergebenst ein der. Director mst ey 5p ; oid InInq a TH TS Wee XIE. Inhalt des Programms: 1. De muntiorum in tragoediis Graecis personis et narrationibus. Vom Oberlehrer Dr. H. Hornung. 2 Bericht Gber das Sclfuljahr von Ostern 1868 bis Ostern 1869. Vom Director. Brandenburg a. H., 1869. Gedruckt bei Adolph Miller. ‘\ fDe nuntiorum in tragoediis Graecis personis et narrationibus. o L ter varias tragoediarum Graecarum personas hand scio an nullias frequentior sit usus quam nontioram, immo paueae exstant fabulae, a quibus ea persona prorsus aliena est. Haque facile intelligi potest, qui factum sit, ut posterioris aetatis grammatici nuntium quasi ¢ pro stabili haberent tragoediae persona, que in genere affero grammaticum anonymum © apud Cramer. Aneedot. Paris. 1, 3, sq. (ef Mein, fragm. Com. II, 2 pag. 1242) qui falsa cum veris miscens haee habet: diaigodvea te pegue tadra slg mode, slg mgodoyltovees, alg dpplious, eg Ekapptlovg, els xeraoxéxovs, sly gulanag, sg owas, ts Peovs, x. t. de Eodem spectant duo versus Joannis Ttzezae (zegi reapuxijg xoujorws v. 140, in Mus. Rhen. IV, 3 pag. 487): 16 oxymxdy agdoozor ad téuve achw dis re oxénovs, adiayyas, sig rods dypilove. et Philostrat. vitt. Soph. I,9, 1 pag. 492 Olear.: el pag tov Alozidov WvOvunPelyy, dg xodde HY toepodig Eovepéisro, Lede! re adnjy xeraoxevioas xal dxoifaree SYAG xa sjodav Acar, dyytiorg xel Eepyidore, xat ols tai oxqvis te nal bad oxmvis 10) xedeeaw. Ex iis locis, quos priori loco attuli compluria fuisse nuntiorum genera discimus, ex hoc extremo totum illud nuntioram genus inventum esse ab Aeschylo, quem quidem de ex- colenda et expolienda tragoedia optime meritum esse et in ipsa poesi scenicoqne apparatu ad res novas consurrexisse satis superque constat. Sed de illo Philostrati dicto, ab Aesehylo rnuntii personam in tragoediam introductam esse, quid sit statuendam, infra videbimas, Jam vero quaerentibus nobis, qui factum sit, ut poetae in fabulis conscribendis tam raro abstinnerint nuntii persona, tres imprimis eausae offertintar. 14 1, Nuntii persona arctissime cohaeret cum origine ac natura tragoediae Graceae, quam a dithyrambo, carmine lyrico in Bacchi honorem a quinquaginta choreutarum choro eantato profeetam esse nemo ignorat. Minus perspicuae sunt permultae alise res ad hoe poeseos genus spectantes; nam tragoediae origines in obscuro latere vel gravissimus auctor affirmavit Aristotcles, et nostra demum aetas, ut multis in rebus abdita in Jucem protra- here conata est, ita etiam hac in quaestione aliquid audendum rata, divinando investigare studuit, quae antiquissimae fuerint istorum poematum formae. Uteunque res se habet, id sino dubio licet contendere, variis commutationibus*) opus fuisse, priusquam ex illis carminibus dithyrambicis tragoedia, qualem postea videmus, posset proficisei. Nam primo loco aberant actores, sine quibus de justa fabuja omnino sermo esse nequit, id quod disertis verbis exponit Athenaeus XIV pag. 360 C: evvecrixe: 38 xal cerveexi) xéow xoigas td zadaiv & yoodv os xai % thre roeppdie’ duinep 00 Cxoxgerds elyov. Mlarum antem commutationam maximam maximeque memorabilem fecit Thespis Atheniensis, qui Pisi- stratidarum tempore dux chori cyclici justae tragoediae inventor exstitit, eum dithyrambici chori duci alterum actoris munns adderet eumque aptis intervallis aliquam fabulam e ear- minibus epicis depromptam neque proprie spectantem ad carmen Dionysiacum recitantem faceret, Nee vero censendus est is quidem cum choro collocutus esse, sed additamentum {llud epicum nullo arctiore vinealo cum dithyrambo erat conjunctum, (vide Diog. Laert. 11,56: Gorse Ob 1d xakaiby iv ej reapwdla xodrepov uty udvos 6 zégos dudeaudriter, Toregov Ob Olomg ive dxoxginiy Hedge Uxto rod deveredecdar rv zogdv). Posteriori deindeg tempore carminum dithyrambicoram argumenti cum actoris — si lieet voeabulo uti de eo, qui non tam agebat quam recitabat — narrationibus concentum quendam effectum esse ‘non est quod moneam. Atque in hoe quidem primo actore agnosco nuntium, qualem in excultae artis tragoediis videmus, enjus narrationes, quippe quae epicam prodant naturam, ‘tmultis aliis rationibus epici carminis memoriam retinuisse infra explicabimus. Cujus rei testi- monium affero Aeschyli Persas, in qua fabula, veterrima ea quidem omnium, quae ad ‘ostram usque aetatem pervenerunt, nuntio tam gravem tamque amplam poeta tribuit personam, ut exceptis carminibus Iyricis nulla tragoediae persona majorem versuum numerum ampleetatur. Eandem sententiam G. Hermannum video in medium protalisse, ‘qui in praefatione ad Euripidis Cycl. pag. VI") hee dicit: ,Mlud non videtur dubiam esse, inter chori cantus unum aliquem de grege prodisse, qui aliquam antiquam fabulam non ageret, sed narrando recitaret. Inde mansit, ut in omni tragoedia, atque, ut videtur, etiam in fubula satyrica, aliqua nuntii narratio pro necessaria parte fabulae haberetur, sive is nuntius nihil aliud quam nuntins eset, sive partes ejus eorum uni tribuerentur, qui alias *) ef Aristot, probl, XIN. "*) ef, ejusdom pracf, ad Eurip. Dacch, pag. 1X.in fabula easque graviores personas sustineret. Facile autem existimare lieet, narrationes istas fere ex antiquorum epicoram carminibus peti solitum fuisse, quod iis tum omnis rerum olim gestarum fama contineretur. Postea placnit non solum narrare aliquid nuntiam, sed etiam ipsum agere. — Deinde inventum, ut istae narrationes omnes unius argumenti perpetuitate conjungerentur, quique inter singulas partes cani solebant dithyrambi commu- tarentur eum ejusmodi earminibus, quae ad illnd argamentum, de quo actor exponeret, pertinerent-* 2 Alteram causam, cur poetae saepissime nuntii personam in fabulis adhibuerint, affert schol. ad. Soph. Oedip. Col. v. 1579: dgierae (6 diyytlos) Ena dyyliaw wav xgaq- Pévrev Eni vijg Lonuiag’ ob pag zdvra dvvardy jv YedoaoHer. Fuerunt sane multae res, quibus ratio quaedam intercederet eum propria fabularam actione, de quibus poeta nisi adhibita nuntii narratione, spectatores non facile posset docere. Valebat enim apud veteres poetas tragicos ea lex, ut tragoediae actio, quae et ipsa unica neque episo amplificata esse oportebat, angustis unius loci uniusque diei finibus eireamscriberetur. Miav xyigiw Giyv net reisiew ovodv w udyebos tragocdiae poscit Aristoteles in libello, quam de arte poetica scripsit (cap. VH) et alio loco ejusdem commentarii (cap. V), ubi Joquitur de discrimine, quod intercedit inter carmen epicum et tragoediam, haecce Jegimus: Fee BF eG yujuxer (se. degegrr #} ixoxoulee rig reapodies]’ } ply vig Gre petliore aegerae bad wlev xeqlodor jatov eva i puxgiv Haiddrre, 408 izoxoile diquoros +6 z9dv0, zai rosep duegégst. Quae cum ita essent quim non possent poetae ejasmodi res, quae sive temporis sive loci longo intervallo disjunetae essent a proprio fabulae argumento, sic exponere spectatoribus quasi agerentur, nuntiorum opera usi narrando exponere solebant. Ita nuntins in Oedipo Rege refert, quomodo expositus sit infuns Oedipus et a pastore sublatus, quomodo Laius oraculum Delphicrim consulturas domo profectus in trivio sit interfectus, quae res multis amis ante justam fabulae actionem aceiderant, Similis est ratio in Aeschyli Persis, qua in fabula nontius refert de pugna Salaminia jamdudum commissa, Sed in hae fabula aeque atque in Sophoclis Antigona ejusdemque poetae Oedipo Coloneo et aliis fabulis ut nuntii opera uteretur alia etiam causa poeta commotus esse videtur. Nam quo modo, quaeso, poeta, qnantae erant illis temporibus apparatus scenici angustiae, spectatoram oculis ostendere potuisset res, quas nuntium facit narrantem, etiamsi voluisset neque ullo alio impedimento fuisset prokibitus. Quod attinet ad Aeschyli fabulam, enjas modo fecimus mentionem, aliam praeterea causam affert G. Hermanus in dissert. de Aeschyli Persis (Opuse. Il. pag. 30): ,Magnopere {alleretur, qui putaret, aptius celebrari virtutem Graecorum potnisse, si ipsi feliciter hostem profligantes in scenam essent introducti. Nam ut i nune, rebus ilis ex vetustate admirationem et veluti sanctitatem adeptis, recte fieret, at Aeschyli aevo illi, qui Persas fagarant, nonpoterant semet ipsis spectantibus, sine offensione in scenam produci. — Opus erat actoribus singularam partium; qui si certas et notas personas egissont, veluti Themistoclem, vel Eurybiadem, id vix ab ridiculo abfuisset. Quos enim quotidiano adspectu vel familiari consuetndine notos habemus, ii, quantumvis vel oris majestate graves, vel morum sanctitate venerabiles sint, tamen poetica sublimitate ornati, quoniam veritas fictionem arguit, tantum abest, ut magis videantar admirandi esse, ut absurdi potius et ridiculi fant. 3. Tertine denique causae, cur saepe nuntii personam in tragoedias introduxerint poetae, mentionem fieri video in Schol. ad. Soph. Ajacem y. 813 et Horatii versibus Ep. ad. Pis. 179 seqq.: Aut agitur res in scenis aut acta refertur. Segnius irritant animos demissa per anrem, Quam quae sunt oealis subjecta fidelibus et quae Ipse sibi tradit spectator. Non tamen intus Digna geri promes in scenam, multaque tolles Ex oeulis, quae mox narrat faemndia praesens. Ne pueros coram populo Medea trucidet ete. Aeschylo igitur duce, id quod discimas ¢ scholio modo laudato, quit) td oxyris eaxodujsxeer txevdyorr, Se pi) iv gevegg ogdrros*) veteres poetae usi sunt muntioram aministerio, ne cogerentur spectatoribus ostendere, quae foeda essent adspecta. Humanitas igitar postulavit, ut et necem removerent a seena et omnia quae visum offenderent, qualis est Ocdipas ipse sibi oeulos effodiens et permulta alia. Huie enim legi primariae subjeeti rant et pootae et enjusvis generis artifices, ut pulchritudinem exprimerent atque effingerent et magistratns scimus suum esse! judicasse vel vi adhibita artifiees his finibus continere. Quo in genere apud Thebanos legem fuisse memoriae est proditum, qua poetae jussi sunt res pulchras imitari, a deformitatis imitatione abstinere. Si igitur veteres poetae, qui qaidem ad summim artis gradum pervenerant, res foedas atque deformes spectantium ‘oenlos colabant et nuneios do fis referentes faciebant, quid aliud quam iis legibus ob- temperabant, quas Gratiae arti praescripserant, Ad rem propositam adbibenda sunt malta, ‘quae Lessingins in Laocoonte suo optime disseruit de finibus, quibus pictura et poesis artes sint cireumseribendae: ut enim poeta permulta potest verbis exprimere, quac non liceat effingere pictorem, ita malta quoque sunt, quae agendo sub adspectum subjicere non deceat poetam tragicum, narrando exponere prorsus deceat. Nihilominus si in Sophoclis fabuls spectatores vident quidem Ajacem gladio suecumbentem, tamen hujus necis adspectum deformem ita poeta levavit, ut e longinquo et quasi per transennam, quippe silvulae con- tectum margine mortem sibi consciseentem faceret, ut recte exposuit Lobeckins annotatione7 versui 813 editionis suae adscripta. Quod contra |, non nimis delicatos fuisse Graecos ejusmodi in rebus, Euripidis nos moneri exemplo, qui abscissum a matre Penthei caput spectatoribus ostendere non. sit veritus, param id mibi quidem pro- batur; scimus enim hune poetam multi in rebus a severa Aeschyli et Sophoelis didciplina recessisse, atque hac in re mihi videtur degeneratae artis speciem praebuisse. Sed haee hactenus de nuntiorum personis, jam transeamus ad eoruin narrationes, Ex fis, quae adhue disserui, clucet nuntiorum narrationes aque ac chori earmina et arcto vinealo cum tragoedine origine et matura faisse conjanctas et pro necessaria parte oeconomiae tragicae, ut ita dicam, esse habendas. Magnam autem in his nuntiorum nar- rationibus elaborandis et expoliendis poetas, imprimis Aeschylum et Sophoclem, operam con- sumpsisse magnaque arte esso usos, nee veteres grammaticos*), neque nostrae actatis viros doctos effugit**); quumque eximia arte essent eae nuntiorum partes elaboratae, vix monendum est, ad eas apte agendas non contemmendo opus fuisse histrione, qualem Nicostratum*™*) faisse accepimns, qui fuit dxoxeinjs roepuds devoros, nel udhora lv raig rar dyytiov Rayyehias. ‘Sed jam satis est, hace in universum de nuntiorum personis disputasse; jam, ut est propositum, ad ipsas illas narrationes, quae @jatis dyyeiexel a grammaticis) appellantur, franseamus ac primum quidem guaeramus, num omnino nuntiorum in tragoediis oratio differat a dialogi tragici oratione, deinde quaenam sint hnjus dictionis proprietates, de quibus rebus alios alias in medium protulisse video viros doctos sententias. Obiter tantum fabalas Sophocleas tractantem non effagiet sednlo enram adhibuisse Poetam, ut oratio nuntiorum, excubitoram, denique ommium medioeris conditionis hominam differat ab eo dicendi genere, quo utuntur, qui regio genere orti vel in fastigio tamquam vitae collocati sunt, Atque hos quidem, quum jam corporis habita eultuque ab illis separatos vellent poetae, pallam magnifieam anroque pictam trahentes in scenam introdueebant isque, quo corporum humanoram magnitudinem superarent, dabant cothurnos. Contra. servos, nuntios aliosque humilioris sortis homines 2u8¢8so:4) faciebant ingredientes aeque atque ". Schol, Soph, Ai. 719: Seowaary di § shodos roirov roi dyyiloe, quod judicinm deinds ab ef, G. Hermanni adnat. ad Aetch, Pers. x, 204 7) Com. Gr. V. pag. 363, Prov. Colt, 124 fac’ bv dyyllew Go wads reise \actores comicos, quam a comoedia cothurnus omnino esset alienus. Ad hune vero cor- poris habitam dictionem agentiam accommodatam esse videmus. Oratio eorum, qui divina Yel regia stirpe orti primas suscipiunt partes, et ingenuitatis gravitatisque speciem praebet et splendet yerborum imaginumque magnificentia, ad quam rem spectant versus, quos Aristophanes Ran. 1460 Aeschylum facit dicentem: g xiidag eluds rods tyuPios trois dimace usitoa yop xal pag roig (parlors judy zQGvra x0ld asuvorigasiv. Nuntiorum vero quippe servorum dictio et multo est simplicior et interdum etiam prope accedit ad quotidianum sermonis genus. Sed monendum est ea quae modo diximus non tam ad Enripidis quam ad Aeschyli ac maxime ad Sophoelis tragoedias esse referenda, nam Euripides fuit poeta ochlocratiae omnia rerum bumanarum discrimina miscentis atque obliterantis, nec mirandum est, si ejus fabulis illius aetatis imago in modum speculi redditur, neque servorum oratio interdum multum differt ab oratione eorum, qui primas et gravissimas partes agunt, quum hi haud raro delabuntur ad vitae quotidianae communem et pervagatam dicendi rationem. Ita, ut exemplum efferam, non facile erit, cui apti videantar versus illi magnifici, quos rocitans nuntius in Baechis v. 659 seqg. in scenam procedit: Tw 0eb, xgariver rijgd_ Onfialag x0ords, feo Kifeagav txlundv, tv’ oboe davxijs pdvog dveioav ebaysis Boral. ‘Neque minus apta est in ore servi ejusdem coram Pentheo rege sententia, qua perorat ¥. 765 seqq. clvon 0 pnd’ Gveog ove Eo Keixous od’ Gio repaviv obdty dvOganoig tu. Longe aliter Sophocles, qui cum semper in moribus ingeniisque hominum fingendis et deseribendis eximiam artem ostendisset, jam illam eonsummavit et omnia plane ad veritatem adduxit, ita tamen, ut tragoediae dignitatem servaret*), cumque semper id quod conveniebat feliciter reperiret apteque eloqueretur, neque incideret in forensem illam loquaci- tatem, qua Euripides gandet, maximam consecutus est varietatem, quam suo jure seriptor vitae laudat his verbis: Poxout 8} xel moilide zal roig txvojues riyvnds ota, “Ounqwnjy ixuedéusvos yéerv. Hue quoque spectat illad Avistophanium ab eodem vitae scriptore allatum: ob xeugds txexediter’ txt rots zelZeow. Nihilo minus yeteres quidam grammatici, in his Dionysius Halic. et Longinus hane Sophoclis in moribus deseribendis ‘et sermone apte temperando varietatem tantum aberant, ut poetae laudi tribuerent, ut vitio verterent et improbarent, quem ad modum legimus apud Dionysium 1. 1. I, 11: *) Dionys, Ualic, de eens, vet Sinue mpar pst. W, 1k: oposite Wey of dees Siveynty 13 nv ag0ssinuw9 xa 5 wv (Zopoxtiis) moupeinds torew dv role duiuesr, xel notadaig be xohlod rod ueylovs Us duixevon xiuzov bunintor, clov cig Wiorinjy aavréxeot raxcdenea xarig- zere Similiter judieat Longinus de sublim, 33 extr.: 6 & Tivdagos xed 6 Zopondiig Gtk piv olov xdvra imgiyove 1H goed, opivyvvta: d didyos xoildxig xal ain- rove érvzicrara, neque aliter cogitasse videtor Platarchus, si quidem de audit. pag. 45 B Xogoxdiovs dvapcdiay vituperat, quas omnes vituperationes ad nuntiorum potissimum narrationes pertinere, mihi quidem non videtur monendum esse. Non potuerunt sane illi veteres quas sibi finxerant de dura quadam tragoediae gravitate notiones cum jacunda varietate Sophoclea eonjungere. é Supra dictum est, nuntioram narrationes originem duxisse ex epicis carminibus, quare per se it promptu est, sedulo poetas operam dedisse, ut et vocabuloram elocutionumque delectn et singularum formarum usu, denique sententinrum nexu et structura illius origi vestigia servarent. Quamquam id non ita intellectum volo, in nuntiorum quippe epicis tragoediae partibus poetas Homeri vestigia pressisse, in reliquis dialogi partibus.et in chori carminibus ejus exemplum non esse secutos. Ipse enim Aeschylus profitetur rag favtob reayodies reudzy elvee rav ‘Opjoov pepdiov defavor*) et Eustathius**) loquitur de Sophocle ‘Oungxg tydwrjj et de eodem grdouzjgm***), sed in nuntioram sermonibus magis quam in reliquis tragoediae partibus servata est carminis epici indoles ac proprietas. Quo in enere facile licet observare, in ea fabula, quae tempore omnium, quae ad nos pervencrunt, veterrima est ideoque prosime accedit ad epici carminis natoram, in Aeschyli Persis, Homericae quoque dictionis plurima deprehendi vestigia, quum in iis fabulis, quae longiore spatio ab illa origine separatae sunt, vix hie illic ullum exstat illius dictionis exemplum. Verum enim vero in illa tragoedia, cujus modo mentionem feci, quantum valeat illa epica natura, Iucalentissime docet narratio nuntii inde a versn 447. Etenim postquam is pugnae Salaminiae descriptionem, quae in tanta simplicitate tam magnifica est, ut neminem, qui aliquo venusti sensu polleat, non sponte virtutes ejus intellecturam putem, ad finem perduxit, pocta, ne in pugnae descriptione res acquiesceret et quasi refrigeraretur, exorto inter nantium et Atossam colloquio duas alias narrationes intexuit, unam de occisis in insula Psyttalea, alteram de sfflictis in fuga per Thraciam, unde expectatio excitatur regis adventari ct consultatio de placanda deorum ira, Ejusmodi autem digressiones, ut ct ipsae epici carminis non tragoediae propriae sunt, ita etiam prorsus epico modo instituuntur v. AAT seqq.: vids 11g tort xpdcs Ludauives rézav, fea, disoquos vaveir, jv & quidzogos *) Athen, VII pag. ) ad Tt 740.Tiey iupereia, novelas dciig tau brraide adyaes rots), Fore 08 tg vii60s wéooy EAl aergrjessa, wsoonyds "Fodxns te Lduow re xaxahotoons, ‘Aorsgis, ob peytin® lupkves SE vewhoyor adey aupldopor rj révye pivov doxsovees “Azciol. Diximus antea, colloquium exortum esse inter nuntium et Atossam, sed ejus dialogi ‘summa illue pertinet, ut nuntius res gestas clademque exercitus Persarum copiose et ab- ‘undanter narret, Atossa hane suorum ealamitatem conquesta illum, ut plura referat, ex- hhortetur v. 478: Ob Selah, yaw eb aepebyaaw wseov 05 régh? theass* ol6ta onuijver ro9des iim aac all price ration Tsiia,freanGalgien, gost Adorn malay no eset interruptus, sie pergit: vadv dt rayot rv Ashewpdvov obdyv ax’ odgov ov ebxocuor, algovrar puyiv, Re ubi Rob. vady 72, libri omnes yay 8 exhibent, quam librorum lectionem non esse solli- > eitadam ex iis quae supra demonstravimus, facile perspict potest. Tuetur praeterea hane ectionem, quam jure meritoque Hermanus recepit, scholion: oStos 6 euvdsauds ovmcigeut Jou agis iv vo dujynow abro’ 105 dyytiou, et xei dud wboou 4 “Arosee datxieboaro ‘thy tav Megady dustuziav. Sed multis practerea aliis rebus demonstrari potest, in nuntioram narrationibus poetas sedulo curasse, ut epico colore, ut ita dicam, eas tingerent. Quamquam non eredendi sunt magni illi tragoediae principes carminibus Homericis quasi in servitutem se addixisse, sed libertatem sibi servarunt et quod ex Homero desumptum in suum sam convertebant, ita commutabant, ut sui ipsorum ingenii quasi signo notarent, quod verum esse neminem effugiot qui obiter tantum inspexerit, quae statim allaturus sum. Jam singula tractemm Et primum quidem temporum in illis narrationibus descriptiones prorsus Homerico ‘usu expressae sunt: Aesch, Pers. ¥. 357: al usladims vuxrds fferax xvégag (Hom. « 168: juos Vijéluog xaridv xal ini xviqag HAP); ibid. 364: ade’ av Gdlyov axriow ipluog yBdva diy, wvkgas 82 eiuevos aligns éBy (Hom. «, 479: 0888 zor’ sédios gaéday daiow Ipdider); ibid. 377: éael dt plyyos filo xerkpoiro xel vOk Exyjer (Hom. ¢, 294: dgciges Sodganddey wot); ibid. 387: taal ye uévror Aevxénoios judge aaéav xartozs yoien edgerris ici *) fa, 116 sea(Hom. v, 244: ox fe txxous fu'yva0" duizodas, gos dvP—szois plgovees); Soph. Antig. — 415: & rly aldigr ulow xarlory Leurgds ‘iow xbxhog (Hom. @, 68: jyos d'féiog pdcov odpeniy éusieBine). Nahe Deinde ex Homero sine dubio petitae sunt haee verboram conjunctiones: Aesch. Pers. 261: avrdg S'déharos vderinov Biéx@ péos, quem versum seribenti poetae exemplo fuerunt haee duo elocutiones Homerieae wormov jucg toda et dav qos jjeilow. Similis exstat locus Pers. 209: {jj re xat Bizet gdos, quo pleonasmo haud raro ‘usu esse Homerum nemo neseit; (ef. 1, 88: ued S6vtog xcl eat zO0vi degxouivow et Edd: af xov ies fee xed 60g Geos wediow); Acseh. Pers. 402: aaidss ‘ELajvow (ef, Hom. X, 156: vles *Azeusi); Sept. 569: "Auguaglo Bie, 571: TuBlos Bie, 517: Hodvvelzovs le cet saepius (cf. fee) 1s Thisuézo., fepdv uivos "Aaxvdor, Bin ‘Hocadijos); Pers. 397: Exaigay @yyy Bevpov %x xsievouaros (cf. Hom. y, 328: dvaggiaraw Ble xydG et 8, 480: BFs yEéuevor xohujy Ge rixrov igeruots); ibid. 443: Ivadlov xdgaw ot 367: xbgor &Alggodoe (ch. Hom. 4, 312: dyed xizevde); ibid. 444: 9003 vady HBaoxe xidos (cf. Hom. @, 216: Bee of Zeds widos Foxer); ibid. 272: vexgdr UpOxoutvav (ef. Hom. 2, 147: venkow nareredvydtav); ibid. orgardg Sapasdels (ef. Hom. f, 11: xygi Sauels); ibid. 320: aolvxovoy dégu voudy (cf. Hom. g, 60: crovdevres disrol et g, 245: réto perd zegotv dvoua); ibid. 349: do Atheniensium urbe dicitur foxos deriv depaats (ef. Hom. ‘7, 229: fqx0g ’Ageusv); Soph. El. TAT: runrois incor (cf. Hom. K, 587: tepfrowow fuzow). ‘Tum multi exstant loci, qui adeo ad Homeri ingenium modumque accommodati sunt, ut facere non possyimus quin imitationem factam esse statuamus; tales sunt: Asch. Pers, 372: roowir’ Eaete nied? bx? ediuov poerss* ob pig 26 utdlov & Sed ixloraro, Cf. Hom. X, 31: Touev xaoros avg, itv géoav obx iiovee Gvdoe xarexrsivea’ xb Ot wijmoe ox dvbnoee, 6s 34 opwv nei xiow 61B90v melger’ pico. Hyperbole utitar nuntius in eadem fabula 429: andy 8 xhijvos 088" dv et dbx’ fucra oxougnyogoiny, on ay dexijaauul oot, dqualis haud raro apud Homerum invenitur, e. g. 7, 114: lg usv Exsire xdvee ye podrjaciro xeradvyrav dvogeimav O68 al aeveierls ye ual deres aegeuluven Begins.2 Non sine acerba quadam ironia Patroclus dicit de Cebrione moriente et ex essedo delabante IT, 745: 6 axbao1, i pdx! Uageds dviq, ds geia xvpicrg, cui loco similia sunt verba nuntii in Pers. 305: idque xoiigon dx vies depidero, Non minus ex Homero originem dusisso videntur, quae logimus v. 345: 4 UH dde daiuov ug xaripoeigs orger rédevea Boidas ove isoggiag hyp, nam nemo nescit, satis usitatam fuisse Homero do fati trutina imaginem, ef. @, 70; X, 208. Porro constat epithetorum orantium, quae dicuntur, usum late diffusum esse in car- minibus epicis, ¢ quibus translatus est et in poesin Iyricam et in melieas tragoediae partes, cum a diverbio magis est alienus. Seeundum ea autem quae adhue disputayimus, minime miraberis nuntiorum narrationes illo epithetoram ornamento esse distinetas eaque epitheta aut, plane esse Homerica, sut Homericis simillima, Quo ex numero affero Soph. Trach. 354: Sylzveyos Oizedla; El. 9: nodvzovd0r Muxijvea (ubi vide Schol.: ras xoAvzodsous* “Oxgos* oivzgieo1o Munjvys); Aesch. Sept. 459: eByedxov xedvog; ibid. 540: zadxjlarov acess ibid. 612: eBxuxdow odxos; ibid. 590: eBuvxlos doxls; ibid. 446: eByedxa Sade; ibid. 320: aoliinovoy O5qu; ibid. 408: qeixjoys ordios; ibid. 376: ebijgernos oxaduds; rs dleve vbg; ibid. 306: devxdzazos jucec; Enrip. Bacch, 690: xsgogdgor Bées; ibid. 691: adepds Eavos; ibid. 693: kvyes xégdever etc. Aeque atque epithetorum comparationum quoque frequentissimus est usus et in epicis carminibus et in nuntioram narrationibus, ita enim statuendum est, necessitate non minns quam artis praeceptis coactum Homerum comparationibus saepissime usum esse. Illa vero necessitas in ipsa poeticae orationis natura posita esse videtur, quae eum homines docere nolit nee intelleetus eorum formare aut colere, mirum quantum abhorret ab ea ratione, quae ad intellectum se convertit formasque eas cligit, quae magis in externarum rerum notionibus, quam in abstractis, quas logici dieant, versantur. Itaque ut etiammune pueros vel de plebe homines, quorum oratio ab abstractis illis notionibus solet aliena esse, valpium potius astatiam, leonum fortitudinem, piscium agilitatem videmus afferre, quam singulari sagacitate hune rem suam egisse, eximia fortitudine illum pugnavisse, ita Homericae aetatis egisse poetas concludere licebit, ut, cum de heroum fortitudine, de terribili armorum strepitn, similibus rebus loquerentur, ne voribus uterentur, quae abstraetam illum magni- tudinis gradusque notionem continerent, ea ¢ rerum natura afferrent, quae ipsa illa ratione, quam indicare volebant, quam maxima excellere viderentar.*) ©) ch Hoppe, de comparationum et metapliorarim aptd tragicos Graccos nt, in Programm. Berol, 1859,13 Quae cum ita sint, suo jure egisse mihi videntur poetae tragiei, quod, cum humilioris sortis homines loquentes inducerent, qui quidem, quali sunt mente et cogitatione, non maltum jerunt ab Homericis hominibus, eorum orationi frequentes intexuerunt comparationes, quarum usus, ut late diffusus in chori carminibus, ita quamvis non omnino tamen magis alionas est a justo diverbio, Ita excubitor in Aesch. Ag. 3 xowmirau xevds dla, in Sept. . 62 nuntius adhortatur Eteoclem, ut urbem defendat et gubernetnr Gore vads xedvdg olexdorgogos, et in eadem fabula v. 381 Tydeus clamitat Ss dgcixov pugmandique est cupidus (v. 393) tamog yehwav dg xarcouaiver wire, Borg Pov ochavypos Somaiver xisiav; Capaneus v. 430 vag dorgaads re xe xzpcvvioug Polis ueomupqvoier Vélzeow aqosijxcaey et Hippomedon ¥. 495 bacchatur @vuds ds. In ejusdem poetae Pers. v. 424 Graeci Persas fugientes Gore vvvovg fj 110" lz0vow Bédov dyaior xomdy verberant atque ineutiunt. Sororis de fratre Iuetum deseribit nuntins in Soph. Antig. ¥. 423: dvexandet auxgis Goridos Sku GPdyp0v, ds Staw xeviig eivris veoosdy Sepavoy ily Agog; in Eurip. ‘Med. 1202 pater filiam amplectitur: sgogstzsa’ Gs te moods Eqveoiv ddépvys; in Bach. y. 1058 Bacchus abietem, in quam Pentheus est ascensurus xcrijyey, dyev, ayer alg péheew aidov- xvstoiro 0', Sore vétov ¥} xvqrds rodzos them roapduevos xequpogdv Ekxee Dgopou, Bs xidv Senov 6 Evos zeqotv yor Ecauacev els yriv, quam comparationem etiam forma simillimam esse Homericis non est quod moneam. In eadem nuntii marratione v. 1088 Bacchae jew aeislas caieye’ og Hocoves, et 1053 jocantur ixkxodoa xowld! ds aahoe tvpd. Sed longum est plura afferre exempla, quum allata sufficere videntur ad confirman- dam sententiam supra propositam, Jam vero ab hae de elocutionibus disputatione, unde facile quisque intelliget, multum poetarum interfuisse, ut in nuntiorum narrationibas epico colore servato harum partium epicam originem ostenderent, transeamus ad quaestionem difficillimam, quae est de augmenti syllabiei in illis narrationibas omissione, de qua prorsus in diversa abjerunt viri doeti; fuerunt enim et qui angmentum in trimetris nusquam omissum esse censerent, et qui quamvis speciem omissi eupidius arriperent*). Et primum quidem Seidlerus observavit, omnia fere, quae exstarent augmenti syllabici omissiones inveniri in nuntiorum narrationibus. Nee mirum foret, si quidem ad ea, quae supra attulimus de tragoediae Graecae origine, respicimus, si hae narrationes id prae diverbiis praecipaum haberent, ut in iis quemadmodum in epiea poesi concessa esset augmenti omissio. Negat omissun esse augmentum Elmslejus allatis duobus argumentis, uno, quod eum in illis narrationibus multo major sit praeteriti temporis usus quam in diverbiis, con- ) cf, Blast. ad Herip. Daccl. v, 11925 Relsig. Conject in Avistoph, Ib, T, pag. 78 seqq.; G. Hermann, raefat. ad Eurip. Baech.; Matthiae Gramm. pag. 209 seqq.; Kroeger Gramm, 1 § 28, 3, 4.uu sentaneum sit, ratiorem in diverbiis augmenti omittendi opportunitatem fuisse; altero, quod 4 defensoribus illius omissionis numerus exemploram plus aequo anetus sit, Parvae fidei sane have argumenta! nam ilud prius aperte falsum est, cum etiam in diverbiis frequen- tissima sit practeriti temporis usurpandi necessitas et praeter diverbium permultae exstent ‘majoris circuitus orationes, in quibas res practeritae narrantur; hoe autem posterius argu- ‘mentum non est cur refellamus, quam nemini fucile comprobetur et adversarios angmenti omissionis non minus in eam saevisse constet. Alii deinde censont angmenti abjectionem penitus a trimetris tragicorum removendam esse, quod in infnita’illa verboram multitudine, quae habent augmentum, omissi adeo rara inveniantur exempla, ut, praesertim enm maximam partem facillime sanatipossint, plane sit incredibile, paucissima illa, quac refragentur emendationi, non esse corrupta. His vero cum Hermanno respondendum est, raritatem non esse per se vitii testimonium et uteanque suspects sint talia exempla, tamen, usque dum certo constet corrupta esse, non esse iis emendationem admovendam. Ut exemplo utar, undecim fere locis apud Aeschylum et Sophoclem in trimetro invenitur forma optativi in exo exeuntis, nee tamen. quemquam inveni, qui illos locos eam ob raritatem in corruptoram numero haberet ot conjecturis sollicitandos esse censeret. Totius autem quaestionis, quam tractamus, summa in eo posita est, ut quaeramus, num ea, quae propter raritatem suspecta esse videantur, certam aliquam habeant rationem. Hi gitar, qui augmenti omissioni adversantur, ut Elmslejus, in tres classes dividere solent exempla, quae in examen vocanda sunt; dicunt enim, aut sine metri dispendio addi posse augmentum, aut per aphaeresin in duorum versuum commissura tolli, ant quae exempla neutra ratione angmentum admittant, ea esse corrupta et opus esse medela, quam plerumque facillime inveniunt pro imperfecto praesens scribentes. Sed antequam quaestionem, de qua sermo est, porro tractamus, non abs re mihi videtur esse, erroris mentionem fecisse, quo non unum teneti video virum doctum*). Non enim satis accurate distinguere solent inter crasin et aphaeresin: erasis fit, eum vocalis vocem claudens cum sequentis vocis vocali initiali in unam syllabam conjungitur, ut syllaba produeta oriatur; aphaeresis autem est vocalis initialis elisio, qua effictur, ut meque hiatum creet, neque morae vicem sustinest, Quae cum ita sint, omnibus fis loeis, ubi Hermannus 1. 1. de erasi agit, aphaeresis intelligenda est. Id eam ob rem commemoratum volni, ne quis perturbatione ila notionum grammaticarum commotus in errores incidat apud Her- mannum Jegens haec: ,certa et minime suspecta exempl docent, non impediri crasin interpunetione*, quae verba, si ad justam erasin, qualem modo deseripsimns, retuleris, non poteris quin vebementer eres; constat enim crasi non posse conjungi voces, quae inter 9 efi sin Syn, Crit,pag. 24; Buttmanni Gramm, 1, pag, 115, 1 G, Hermanni praef, ad Bavip.Baceh.‘pro crasi posueris. : ‘ Sed redeo ad institutam de angmenti abjectione quaestionem, quae ita mihi videtur ad liguidam perduci posse, ut imprimis corum Jocorum habeamus rationem, quos augmenti omissionis adversarii, cum nulla ratione augmentum admittant, in corruptorum numero habent et conjecturis sanare studuerunt, Quos si librorum auétoritate confirmatos viderimus et justam practerea omissi augmenti rationem invenerimus, mihi quidem res non amplius dubia esse videtar. Omnino enim hae tota in quaestione librorum fidei, quos alias primum adire solent viri docti in critica arte exereenda, mea quidem sententia param tributum est. Ac librorum auctoritate confirmari augmenti omissionem video his fere locis: Aesch, Pers. 313: ofde vads x wus xésor, ibid. 375: eepéeens Cg reorodro xcbayy oxcipov dug’ ebjgerzor, ccirol Bbg) ebtay IuBéiow yudxoorduorg alovr, Egavoy xévee xomiqn axdiov, Soph. Oedip. Col. 1621: ibid. 416: Wr uy cvomy> qBique TRalgrns eods Sditev abrir, Bore xévees dpNlag orijoat pif dsiouveas iEalpyys rolgus, Soph. Ocdip. Rex 1244: xahet rbv fi8y Adiov xdéher vexgav, uvhuny malady oxequican tyove', bg" dv Béevoe ybv aivds, ny DB elxroveny 2x0. ois clow ebro’ Svorexvov xadovgylan pouro delvis, x tk Enrip. Baceh, 1074: wai coir! Gud ipbgeve, nal pds odgerdv al yaiar iovigige gas oruvod sv9ds" Sipjoe Saldig: oipa D'ebiupos vézny qui locus non solum codicum, sed etiam Christi patientis non contemnenda auctoritate confirmatar. ibid. 1057: Aapeon yicg dene obgdmor Expo xlddov,16 axis, yen, yew alg dian aidov xvahodro 0 x te ibid. 1126: pegs 9 uly ditvyr, 4 Olpos earais doBbiag yruvodro dt zisugd énagayuois. Sed sufficiant hace exempla, in quibus augmenti omissionem onium fere librorum scriptorum auetoritas tuetur. Ae mirandum sane est, his locis libros omnes angmentum omittere, quum id tamen aliis locis exhibeant. Altero loco, ut supra dixi, quaerendum est, num justam habuerint poetae rationem, ear iis locis, quorum modo focimus mentionem, angmentum omitterent. Qua de re quae Hermannus copiose disseruit, quaeque do augmenti omissione proposuit praecepta, metuo ut eniquam persuadeat. Summa antem disputationis ab eo insitutae hue fere redit: in ipsa natura orationis trimetro tragico adstrictae, leges quasdam inesse, quibus augmenti vel servandi necessitas vel abjiciendi permissio regatur, et omitti augmentam nune in verbo fortiore, sententiam graviter incipiente, nune in verbo minus forti, media in sententia, sed initio versus, ne in rei gravis expositione aequabilitas numeri jambiei anapaesto tarbetur. Id si verum esset sane esset mirandum, qui factum sit, ut non multo pluribus locis angmentam omitteretur, nam quas ile proposuit omissionis leges, eae, quamvis adversante Hermanno sine dubio ad aliorum etiam quam nuntiorum in tragoediis narrationes referti possunt. Atqui constat, omnes angmenti omissi exempla in nuntiorum narrationibus inyeniri, ut omissionem propriam esse earum narrationum hand injurin liceat contendere, Afferant quidem omissi augmenti exemplum e Polymestoris regis narratione in Eurip. Hee, v. 1122: $éxoun, attamen Hermanns jam recte docnit, e seholio cod. Flor. 59 apparere, Jeetum esse olim praesens Sexodd', quare in promptn est, quod seriptum fucrat @AKOTS, i. e. @déxove, a librariis pro verbo esse habitum, Eo factum, ut non videntes #éxovs Zoveee conjungenda esse, participium ad sequentia referent, unde necessario con- sequebatur, ut post jvovy (v. 1123) copulain x2 adderent, quae non erat a poeta profects. Quae cum ita sint, aliam rationem quaeramus necesse est. In earminibus epici angmentam syllabioum modo adbiberi, mode omitti constat, quamvis leges, quibus hoe illudve regatur, non prorsus perspectas habeamus. Epicos deinde poetas secuti sunt lyrici et tragici in melicis partibus, ut mihi quidem videtur, nulla alia causa commoti, nisi quod formae augmento earentes, quippe Homeri propriae, antiquo ideoque poetico quodam colore finetae videbantar. Neque ob aliam causam ullam tragici poetae, cum illis formis in di- verbiis abstinerent, in nuntiorum narrationibus, quo epicam earum naturam indiearent, hie illic utebantur, idque ut contendam eo magis adducor, quod, ut jam supra demonstravi, alio quoque modo aliisque artificis idem efficere studebant.Ww Hane igitur rationem secuti non possumus, quin praeter exempla supra a is qnoque locis in nuntiorum narrationibus angmentum omissum esse statuamns, ubi omissio, certa librorum MSS, auctoritate confirmatur. Exempla haee reperiuntur; Aesch. Pers. 310: 28916609; ibid. 490: F¢vov (M.G. Vit. Lips. Ven. B. editt. ante Brunckium); ibid. 506: zixtoy (libri alxrov 8, nisi quod Ald. afzrov x’ habet et ex Par. I. niavay affertur); ibid, 458: xvxdodvro (dugt 8 | xvxodve0 Ven. A. Par. B. C. et ante correctionem Vit. augi 8 | xixiovy vv ex eorrectione Vit. dugl a | Lawziobvro G. Lips. et ut videtur Mose. agi 02, ut Branckius refert, supra seriptum in Par. B.); Sept. 459: 248y6av; Coeph. 725: #410; Soph. Oedip. Col. 1602: xdeeveay; ibid. 1608: xAatou; ibid. 1606: xrdxyae; 1607: Glynoav; Blectr. 715: pogets"; ibid. 716: pe(Sovro; Trach. 904: Bevgdro; ibid. 915: geodgour; Burip. Baech, 767: vivavro. Jam hoe disputationis institutae caput ad finem perducturus paucis commemoro fusum Mud dicendi genus a nuntiis usurpatum, quod ut had raro proxime accedit ad Ioquacitatem, qualem comoediae propriam esse videmus, ita interdam speciem praebet ‘irae illins in rebus deseribendis diligentiae atque accurationis, qua uti solent poetae epi ut res narrandas quasi sensibus oculisque objiciant et plasticam, ut ita dieam, vim addant: orationi, Exempla exstant Soph. Oedip. Col. v. 1621 seqq.: dspbyy Eedeuov xévess, by BF xQb3 cog peor deplxove', ob8 Er’ dociges Bor, fv aly wom. Similem in describendo diligentiam prac se ferunt verba excubitoris in ejusdem poetae Antigona v, 429 seqq.:*) xal ygdlv eds divlav glget xiv, kx & adxgorfeov peixtes Bedqy 9500 oats reuixévbows ry vbkvy oréget et infra v. 1282 seqq., ubi nuntins refert, quomodo Haemon ipse sibi mortem consciverit.*) Nec minus hue referenda est paedagogi in Electra inde a versu 670 Pythiorum, quibus Orestem mortem oceubuisse simulat descriptio, in qua poetam Homeri descriptionem Judorum fimebrium Patroeli seentnm esse Hermannus, Schneidewinius, alii recte annotarunt fabulae editores. Luculentissimum yero exemplam se offert in Aeschyli Sept., qua in fabula nantius ducam infestorum elypeos insignes prorsus epico modo deseribit (vid. v. 387-390, 432434, 465 —469, 491491, 439 — 444, 643648). Sed haee bactenus. bi vid. Schneidewinil annotat, ubi vid, Schneidewinii annotat,18 Ut jam supra dictum est, poetae non solum id egerunt, ut nuntiorum narrationes epieae originis vestigia servarent, sed ut nuntiorum quippe servorum oratio interdum prope aocederet ad quotidianum dicendi genus eamque dictionem, qua mediocris condicionis homines utuntur, quod variandi stadium falso in grammaticorum quorundam reprehensionem ‘ineurrit. Jam quaeramus, quibus illud attficiis poetae sint assecuti. Sermonem quotidianum, si quidem sententiarum structurae et nexus rationem habueris, referendum esse invenies ad id dicendi genus, quod ab Aristotele 221g sloouév appellatar, F ovdiv fysu eiog xe? ebrip, dv pi} xd moeyue depucvoy eelawd*), hoc est, quae nullum habet finem, cum sententiae 2éés slgouévy expressae semper aliquid addi lieeat, Opposita est huie dicendi rationi, ut idem docet philosophus, Afi xereerqcuutvy, quam explicat esse vjv tv xequddoe lk Ezovsen doply xet reievely abriy x29 abr xed adysd0s edov'vorrov, hoc est vinctam et circumscriptam orationem, cujus vis et natura in € potissimum posita est, ut una vel complares sententiae secundariae subjectae sint uni sententiae primariae. Contra in illo dicendi genere, quod Zé» elgoqtévy» Aristoteles appellat, singulae sententiae liberae atque solutae non subjectae sibi sunt, sed annexae et eodem qnasi tenore progrediuntur. Atque hoe quidem genus significat primum sermonis gradum, accomodatam id quidem ad animi humani cultum et intelligentiam, qui quamdin res nisi singulas et per se non contemplatur et perlustrat, neque meditatur secum de insita earam cohiaerentia, de ratione, quae intercedit inter causam et consecutionem, hoe contemplandi ‘genus extrinsecus assumptum etiam sermone quasi specalo redditur. ‘Tantum enim abest, ut singulas sententias pro logica earum praestantia deseribat, et cogitato sententiis et primariis et secundariis ad unitatis rationem reducto unienm et cireumseriptum corpus efficiat, ut res annectendo et temporis tantum tenore servato enarret, Ex his, quae hucusque disserui, jam satis apparet, 2éews slgoqévye vim in eo maxime esse, ut fore constet ex sententiis primariis, quae ant particulis temporalibus (Eva dy, xdveeiQev, elca) ant conjunctionibus 8, xe, ré continuantur, ut sententiae secundariae, quae reperiuntur, maximam partem tempus indicent (nel 62, xg 04), ut saepissime fiat transitus ab hypotaetica, quam grammatici dicunt constructione ad paratacticam, cujus generis exempla permulta exstant in carminibus Homericis, ut denique frequentes depre- hendantur anacoluthiae. Atque hoe quidem dicendi genus, ut Homeri et logographorum proprinm est, ita valet in vitae quotidianae consuetudine, quam optime expressit Aristophanes, qui in Ach. v, 526 seqq. Dieaeopolin, de plebe hominem, ita fecit loquentem; ) Aristot, her, 1, 9,G9" of Meyeoie dddveas arpvoiyyautvor dueetisiewen Aoxealas above d¥0 xdvred tev dep) 100 xok{uov xertqneyy "Elajo. ndow bx tev Animaorgav™ lured oev doyij Meguedtys obdjuaos fjorgant’, ipodvre, tuventue rip EMG, x. 1. de ‘Nec mirum, quod tragic: poetae, ubi plebejos homines inducunt, Aééec elgoxévy eos faciunt narrantes, cujus notionem qui mente fingere voluerit, legat narrationem nuntii in Persis inde a versu 480, Fquidem hoe loco satis habeo, e. g. nonnullorum locorum mentionem — fecisse, qui illum ex hypotactica in paratacticam structuram transitum perspicuum reddant, ae de qua sententiarum conjunctione, apud Homerum usitatissima, eonferas quae Naegelsbachius attulit in annot. ad Hom. Ml. libr. I et It Exe. XI. Soph. Oedip. R. v. 1271 seqq.: eden ro1ei0", 59 odvex ove byowes ww 069 of Exaazev 089" énot Toe nex, GAR by oxdrp tb doindy obs uby ode Ee syolad". ‘Trach. v. 54 seqq.: zis xaoi nv rosoigde ahjObves, dri drdgig nerd Sjryow ob alunuig wwe. Aesch. Pers. v, 417 seqq.: “Ellqvxad ve vies obx égqconévos indo xigt Wavov, danoito dt onign voix, Pdieaoe Sodus’ jv tev, qui locus memorabilis est propter transitum sententiae consectarium ‘continentis in sen- tentiam primariam. Quodsi ea exempla, quae modo attuli, ad vivum resecueris, non poteris quin statuas, ‘ea esse in numero earum structuraram habenda, quas anacoluthias vocant grammati ad quas jam transiturus sum. Atque anacoluthias constat cum apud enjusvis fere linguae- seriptores inveniri, tum apud Graecos saepissime occurrere, qui, quoniam pro ingenii sui alacritate mobilitateque, id quod talibus accidere solet, sententias magis quam verba respiciebant, tam saepe repugnantia grammaticae protulerunt, ut ipsi denique anacolathias has esse vix animadverterent, praesertim cum in pueritia linguarum legibus non ea dili- gentia, qua hodie fit, studuisse videantur. Sed praeterquam quod anacoluthiae apud prioris aetatis scriptores, quum lingua minus exculta fait, inveniuntur, imprimis eorum propriae sunt, qui ad quotidiani sermonis similitudinem magis accedunt. Quem sermonemtragici poetae in nuntiorum narrationibus imitarentur, facile est intelligendum, qui factam sit, ut tot in fis anacoluthias deprehendamus. Exempla ubique exstant. Aesch. Coeph. 749 seqq, ubi nibil mutandum esse videtur, neque quiequam excidisse, quae Schuetzii et O. Muelleri fuit opinio. Negligentior est oratio, sed magna arte facta, Volebat nutrix dicere gliov 8 ’Ogiaryy eedvyxire exovo, sod dicit giZov d°Ogkorny — zal vixeinddyaron xl xoidie xed wo dig’, évopbaye’ {uot rkéop, tum alia inserit ac versu 763 demum redit ad finem sententiae et addit verbam, revyxdrog 0b viv relawe aed Bonet, postquam more mulierum, senili praesertim aotate, explicatius persecuta est curam, qua opus ‘est in nutriendis infuntibus, Aesch, Ag. 12 seq, ubi sententin imperfecta est et abest apodosis, quod exeubitor, ut ejuis condicionis homines facere solent, id quod apodosi exprimendam erat, jam antici- pavit et sententiae propositae inseruit, cumque, cur non possit dormire, explicat, apodosin omittit, Conferendum est cum hoc exemplo simile in Oedip. R. v. 1134—39 et in Homero 4 135 seqq. Soph. Ai. 719 seqq. haec legim “Aviges gilo, 1d xgdrov dyysiher Déiw, Tedxgos xdgesew x.r. 2, quem locam sane ingeniosa conjectura sollicitavit Musgravins: &vbges, qliov 11) agarov xr. 4, observans, ab lactis rebus solore praecones narrationos suas incipere, apteque afferens Eurip. El. 280 et Soph. Oedip. R. 958. Quem secutus G. Hermannus non aliter dicit locum posse absurditatis reprehensione liberari, nisi si i quantur, verbum rectum pro infinitive, Texgov xegcivar, positum statuamus. Sed nihil ‘mutandam; nuntius enim in unum membrum contraxit, quae nos duobus offerre consuevimus, hoe modo: ti xgarov, 8 dyytite tio, torlv scil. rodro br ete. > In cadem fabula ¥. 770: slew dedregov Sieg 'A0dvas, julx’ éxedvovad vw Widar’, excidit nuntius coepta constructione, quum vellet dicere diag ’49dvas, juix’ Grows ww, eddouivys, quae eadem est scholiastae explicatio; "A9dveg jvix’ dato igitur positum est pro 49dva eddoutons. Ex duabus constructionibus conflatus est locus Ai, 799: tijvde 0° Eodov dtedglav Atevros Haize glgesy, dicendum enim erat aut tiaiter ddeDeiar Loeada ant dials Sisgov § gion rjvd_ Eodcy. Nec minus anacoluthon notandum est in eadem fabula v. 802: x29" fuga vy viv, 8 ait Déverov # Biov géest. Quo loco Hermanns subjectum esse dict fuéoe, particulas autem véy Gre valere pro simplici viv, id quod nemini facile persuadebit, ut recte judicat Lobeckius. Sed nibilo magis mihi probatur Lobeckiana explicatio, gégee esse verbum impersonale, ut dicatur x qgov 2 90d. Melins sane fecisset vir doctns, si pro exemplo e Vergilii Aeneide (IL, 34) deprompto e scriptoribus Graecis testimonia suppeditasset. Equidem non dubito, quin vera sit altera explicatio, rejecta ea quidem neseio quam ob21 eausam ab eodem Lobeckio, poetam pro #) g¥s: negligentius seripsisse Gre péget. Wunders conjecit &s legendum esse pro dx’ et relativuin postpositum esse dicit exemplo ex Antig. ¥. 135 allato, sed illud exemplum, e lyriea parte desumptum, non videtur conferri posse ‘eum hoe loco, nee practerea ibi pronomen relativum tanto verborumn intervallo post sub- stantivum collocatum est. Suepins ocenrrit nominativus absolute positus, ubi genitivum absolutum exspectamus (Antig, 258; ibid. 413; Elect. 740), quae constructio et apud Homerum (I, 226; K, 224) et apud pedestris orationis scriptores satis frequens est") Tantum cursim permutationem numeri et generis commemoro, qua nihil frequentins est in nuntiorum narrationibus: vid. Soph. Antig. 1165 seqq.; ibid. 1194 seqq. ete. Sed jam satis de anacotuthiis, quarum notionem si amplioribus finibus circumseribere volueris, non poteris quin ad anacolutha referendos esse dicas ejusmodi locos, in quibus nuntii narrantes vel mandatom exsequentes animam in praeteritum tempus remittunt, quo mandatum susceperunt, ideoque quasi ex obliqua in rectam recidant orstionem, ita ut in illa hyjas vestigia deprehendamus. Ejusmodi loci sunt Aesch. Pers. 450: 8r' @v dxoovolero, ubi Elmslejus rejeeta libroram (ML Vit. Lips. Rob.) seriptura scribendum putavit 8c? dx, quod receptnm est a Dindorfio. Sed nulla opus est correctione; nam particula év restat ex oratione recta areveite Grav Zxocstovece et mansit, quamquam verbum orationis obliquae ‘modum induit, quacum constructions conferenda sunt quamvis rara exempla Homeriea e.g. Ty 825: Bee xev frou.) Similis exstat locus Soph. Trach, 859: jul’ ot Exeide rbv qurosndgoy rly xaide Sodvar, xedquo Gs ty Adyoe, ubi nuntii animo obversantur verba Herealis 84 por, ds Fo Akos. Saepius praeterea, quam in reliquis fabularum partibus poetae in nuntioram nar- rationibus hoc sibi sumpserant, ut insolitis constructionibus uterentur, quo sermo ad eom- ‘mune judicium popularemque intelligentiam accommodatus videretur, Quo in genere afforo Soph. Ai, 741: cov Gvbg’ dxpbda Tedxqos Wwddoew orlyns wi) Ho augfenv. Proprie di- cendum erat Edodev ordyng xévew; est igitur substitutio alius verbi in loenm ejus, quod propritm est apteque comparat Lobeckius locum Plauti Amphitr. Il, 2, 198: ,intus proferto pateram foras, ubi adverbium intus complectitur id, quod vulgo deintus dicunt, ut glossator Gicit ad locum propositum EdoOev ortyns duel rod tx vie orlyns. — Ocdip. R. 936 legimus insolitam constractionem rd 6°taos obfeod réy’ @v 8010, quacum Schneidewinius parum apte comparat Oedip. R. 785: x@ xsivov exsenduyy, quoniam non est qui neseiat, ita pro- nomina eum verbo dco posse conjungi, quemadmodum Iatine dicimus hoe lactor, illud ) of, Krueger, Gramm. § 86, 9, 4. **) ef, Krueger. Gramm. TI. § 54, 17, 2.2 doleo, alia; sed substantivi longe alia ratio est, et nisi ejusdem radicis (7BcoBa éords) substantivi accusativus addi nequit. Quae cum ita sint, nibil reliqui est, nisi ut illum aceusativam Eos statnamus attractione quadam exostum et pro x Exe: 8 Bega dictum esse 13 Exog 8 ied. Conferri potest locus, qui unicus exstat apud Homerum E, 361: diy dower Fix0s, 6 ws Bgotis oBracey cavfg. Sed longum est plura afferre; quare jam hoe de liberioribus constructionibus caput ad finem perdueturus panea afferam de sub- jectorum commntationibus, cujus frequentissima reperiuntur in nuntiorum narrationibus exempla. Quam licentiam, nist potius negtigentiam dixeris, quum usurparent poetae, effecerunt, ut sermo obscuritati cuidam obnoxius esset, quae quoniam ad sensum popularem vulgaremque accommodata est, tantum abest, ut iis vitio vertatur, ut in numero virtatum habenda sit. Cujus commatationis luculentissimum exstat exemplum Aesch. Pers. v. 458—63, ubi nuntius perturbationem describit, qua Persae persequentibus Graecis fugam eapessiverint: xuxiotvre (Graecl) .. r9éaouro (Persae) .. jedscovro (Persae) .. xalovas (Graeci). Alin exempla pracbet narratio nuntii in Soph. Trach, 194: Mylueds @xag Ass xoiver xapaorés, ond’ izse (Hecxhijc) Bijvea xgsao; 361 et 362: Emorgarever (Heaxdijs) xargida viv ravens, by J cov B8gurov cav0' exe (izes) deoxdguv Yosvar, qui locus variis virorum doctorum conjecturis vexatus est, et licet non intactus ad nos pervenerit, hoc tamen cum Schneide- ‘winio contendo, non esse versum alterum ut spurium ejiciendum, nisi nuntii maturae et consuetudini vim afferre yolueris. Obscuritas, quam’ supra diximus ortam esse e sub- jectorum commutatione non indicata interdum eo etiam augetur, quod nuntii, qua plerumque sunt timiditate, non ausi eos homines, de quibus loquantur, nominibus indicare, frequentibus pronominibus utuntur, id quod optime docent loci ¢ fabula modo laudata v. 344, 346, 351, 853, 358. Eadem de causa, qua commoti poetae nuntioram narrationes anacoluthiis distinxerunt, sententias in iis interdum ita disposuerunt ac digesserunt, ut earum ordo prope accedat ad volgarem intelligentiam et ingenii parum excalti imaginem praebeat. Ita excubitor in Antigona ¥. 238 antequam Polynicis corpus furtim sepultum esse narret, se ipsuni erimen noque commisisse asseverat neque celare gesa Pio Go xgdre riwavrod- xb pee agape’ ote Yogas oft’ edor, Borg jv 5 dgcv. Cum hoc loco apte comparari potest. locus Terentianus in Eunucho V, 5, ubi Parmeno servus haee dicit: Here, primum te arbitrari id quod res est velim: qnidquid hujas factum ‘st, culpa non factum ’st mea, Pari modo idem exeubitor ¥. 269 narrat, aliquem e sociorum ad Polynicis corpus custo- diendam collocatorum numero suasisse, ut ad regem mitteretur, qui rem (Polynieis sepulturam) nuntiaret, sed antequam illius consilii mentionem faciat, praecipiendo explicat, quanta illo consilio socii affecti sint tristitia:ipa us de, dg adveag bg xldov xéqa vedser g5p@ zeobrgewen" 3 yee elzouev ob? drigortiy 069° Gnas dgdvees elds xedgeuer* iv 8° wG0s ds dvovertov 0k robgyo ely roito xovgh xouartov. Deinde in nuntiorum narrationibus vulgo eandem loquacitatem licet observare, qua utuntur de plebe homines, quamque Aristoteles disertis verbis comoediae Attieae propriam fuisse docet. Exstant enim duo commentarioli a grammaticis anonymis argl xouodles conscripti*), quos maximam partem ex Aristotelis de arte poetiea libello, atque ex ea pervenit, profectos esse argumentis nihil dubii relinquentibus probavit J, Bernaysius™). Atque in his quidem commentariolis haee legimus: yiyvera 0 5 pthas rig xopdleg éxd tig difos nai éxd ageyuceor, deinde afferuntur varia ro yelofou éxd jg Ades genera, in quibas unum est xerd ddodeszler, quam notionem ipse philosophus alio loco*) ita explicavit: doizozja" roiro 6 tori x5 moliéug dveyxtsoder tated Ryaw. Exstat autem ejusmodi loquacitatis Iucalentissimum exemplum narratio exeubitoris in Soph. Antigona, quam Creon y. 320 vituperat his verbis: of’ ds Adiqjua (sic sine dubio legen- dum, non &yue) djdov dexepuxds «Z. Conferas praeterea orationem in ejusdem poetae Ajace inde a versu 748, in qua nuntius loquaci modo repetit Kédges size, ds tpn Atyow, Fpaoz 6 udveis, roseb9" § wdvns eg’. Sed multis praeterea aliis locis observare licet, id egisse poetas, ut nuntiorum oratio — hie illic ad usitatum sermonis genus vel, id quod fere idem est, ad comicam dictionem proxime accederet, quo in genere affero: Soph. Oedip. R. 1145: & rév; ibid. 1008: xaids al dijdog pro xévv, quod idem invenitur in pastorum lingua apud Theocritum Id. Ill, 3: 16 zedbv xegrdauéve, et apd Plautum similiter ,pulchre* pro ,omnino, prorsus* usur- patum — ibid. 1006: Saag e xpcEal tw, ut a te beneficii aliquid consequerer, quocum conferendi sunt loci Aristophanei Plut. 341: zenordv ri mpdreaw et Pac, 215: el dad et agd- Eat’ dyaddv. — Trach. 402: obrog Bilg’ dbz, agedum adspice ad me ef. Pant. Capt. 569. —Oedip. R. v. 1146: ov slg SisOgor, cf. Aristoph. Nub. 789 et Equit. 829. — Antig. 316 Greonte questo, loquacem muntii narrationem sibi molestam esse, ille interrogat: dy roiw E codice Pari, publil Joris fecit Crameras, Anecdot, Pars Ml 1259, undo receptt sunt iv eit schol. Avitoph, Paris. pag. XVI at XVII, ot prasfid edit, cond. Avistonh, a ‘Th, Derghio earatas pag. XXXVI et XLMT, *) vido ejay egregiam dissertationem ,Lrgacnming 24 Aristoteles’ Poctik* in Mus. hen, VIN 1863, ag. 561 sega. st) Sophie, elem. c.3 pag. 165, b, 18.oly H’xl vi) yurh Scere; of. Atistoph. Nub. 12: dcxrduevos iad rig dandvys nal rips pérvns x20 ray zoedv. — Aesch. Coeph. 741 voeabulum zxpovgla. Aliis locis poetae levi quodam comicae dietionis fuco nuntiorum orationes obleverunt, rut Antig. 392: diz’ oj yao dards uci mag’ Unidas zoge lovey kid pijxos oddly jBorj, ‘ubi in vocabulo yijzog quaedam inesse mihi videtur rusticitas, qua eadem verba sua imbuit exeubitor in Aesch. Agam. 86: ra d'éide ay" Bois ini pldooy utyas ipyxer adjecto ~ adjectivo giyas, cf Menandri Piscator. fgt. 1: xaz35 Js Exar’ éal ordue et locum Hesychiiz ods tuBain wkyac Zrgdens*) exe mage vy xagomiey viv Bods tal phcirey. Aeseh. Agam. 31: adroig v Eyoye qooimiov zogevoouat rd dronoray ye 03 acadvea Djoonae y rels 2 Bedodons ris8é yor peverwpias. Quod attinet ad hos versus satis habeo Hermazni verba adscripsisse nee: ,Orationis figuram, qua hie usus est Sophocles, audacissimam appellat T. Hemsterhasius ad Lucianum t. I. pag, 487, quam nunguam sibi indulsisset castigata majestas Sophoclis. Nulla’ hic Aeschyli audacia, sed imitatio sermonis vulgaris eadem, quae apud Sophoclem in custode, (qui est in Antigon: Practerea mentio facienda est intorjectionis Zod tod, extra versum positae, quam Reisigius in comm. crit, ad Soph. Oedip. Col. v. 1485 monuit propriam esse comoediae, quae invenitur haud raro in nuntioram narrationibus, ut Aesch. Agam. 22 (ubi videas Hermanni adnotationem) Soph. Ai. 735 ete. Ad vitao quotidianae sermonem sine dubio speetat illud ds {uot in Soph. Antig. 1161, quod laudat grammaticus in Bekkeri Aneedot, pag. 74, 8 (bibl. Coisl. pag. 469): Dopoxtijs by Aveipiny xa’ darpin elas x00 ipol doxsi, Hj uot xguep, jj 10s rowovrou. Denique dignum videtur, quod hoe loco commemorem, scholion ad Antig. 328 hoc: dad 6 Segdxav xa¥” adrdv reded guow" od peg dvvardy ini rob Kelovros rabre Ayton, Gg nal bv rots xopuxois. Jam transeamus ad aliam quaestionem, quae est de ejusdem vocabuli intervallo ‘hand magno interjecto repetitione, de qua diversae a viris doctis in medium prolatae sunt sententiae. Etenim quum G. Hermannus*) censet, nihil frequentins esse in Grae- corum tragoediis quam eorundem vocabulorum iterationem*, Ritschelius**) negat ,sibi * persuasum esse, veteres poetas ejusmodi paupertatis testimoniis ipsos se esse persecutos. ‘Mediam quandam rationem seeytus est D. Beckius+, qui ejusdem vocabuli repetitionem 5 *) Mein, fgt: Com. 11, 790. Sad Actch, Pers. © 681. 9) tm debit Aunal. 1858 pag. 74 4) in quaesione ertca Ido glossemats, Lipsne eit. a 1831,dubia vitii indicia esse profitetur et ,nune necessariam fuisse, mime vi sua non earuisse, nee optimos omnium temporam et populorum scriptores ab ea abstinuisse docet, sive consulto sive fortuito id acciderit et aut certae cuidam rationi aut negligentiae vel gratae vel ingratae imputandum sit, Reete deinde idem vir doctns monet, ,omnino cujasvis seriptoris ingenium seribendique modum probe consideranda esse, ne quae ei propria sint : + et peculiaria sine idonea causa tamquam spuria rejiciantaré. 7 Sed redeamus ad nuntiorum narrationes, in quibus poetas et carminis epici indolem fatque natura, et quotidianum vulgareque dicendi genus consulto imitatos esse jam supra demonstrare conati sumus. In utroque autem, et in carmine epico*) et in sermone usitato"*), cum ejusdem vocabuli post breve spatinm iteratio saepissime admittatur neque quid- quam habeat offensionis, non mirandum est, in nuntiorum narrationibus poetas gratae | ‘cuidam negligentine indulgentes, id sibi permissum esse credidisse, ne ab eodem vocabulo repetendo anxie abhorrerent. Quod idem statuisse video Ludovieum Schmidtiam, eujus in E Aissertatione ,Ueber die Wiederholung desselben Wortes bei Aeschylas***) haec legimus: »Wenn irgendwo, so ist in den Botenreden, die ja so vieles mit dem Epos gemein haben, i die Wiedorholung desselben Wortes ohne Anstoss.* Praeter eos locos, quos jam Schmidtius i ex Aeschylo in examen vocavit, quosque repetere longum est, affero hos: | R. 1280: edi x68" lx Svoiv Fggayev of wdvo xaxd. ead dvdel xai yuvaurd ovnmuph xaxd, ‘quam iterationem jam Beckius et Reisigius ad Oedip. Col. 188 defenderunt. ibid. 7: oud’ intern, Sevudoa yiv &fa, onovbiis ye ydvror tis duis ove abla. Ai, 29: 7 Gare els rosodrov Hor, Sore x... Enrip. Bacch. 7 aig tpegor, ob" Exauev’ of B'dgyis Bx0 als Ba? lysseouv gegduevor Bexyor Oxo. ibid. 707: 696 At Sutooug resis yovaxsion yoedy, Gy jor fds wiv Adzovin, roo deurégou wirre ‘Aparin 07), rolrov 8'fved zo9 08. *) cf. Hom, H, 319; 1, 430; a, 741; H, 118. x Avistoph, Ach, 625 seqq.. ubi vocabulam dyradey, sacpius repetitua, ibid. v.15 Apes ‘bid. 58 xalaiy; ibid. 114 sanag os, nord ote - Gymnasialwesen 1868 pag. 657. a__ Denique in medium profero locum ex Soph. Ocdip. R. 924 hune: de av nag’ dud, 5 tivos, nédow’ dxev xé rod rugdsvov déqer’ ioriv O1Dizov; ndhora 8 driv xa’, a xénod", Bxov. Qui Jocns non solum propter ejuscdem vocabuli daow in fine versus positi repetitionem, etiam propter versuum clausulas inter se consonantes (Reim) memorabilis mibi videtur, quod non eonsulto poetam ita scripsisse nemo facile contendet. Atque inveniuntur quidem in tragoediis Graccis ejusmodi similes extremorum. verborum exitus, attamen si accuratius eas inspexeris, satis rara invenies exstaro in Aeschyli et Sophoclis fabulis exempla, plara apad Euripidem; fere innumerabilia vero occurrunt in comoediis Avisto- phaneis*). Inde jure mihi videor colligere posse, hos extremorum yerborum similes sonitus in numero earam festivitatum habendos esse, quibus imprimis comoedia utebatur et gau- debat; in tragoedia nisi in iis partibus, quibus quaedam est cum comoedia similitudo, in nuntiorum narrationibus, rarissime inveniuntar, in his autem prorsus apti sunt. Exempla invenies Soph. Oedip. Col. 1581 et 1582; 1587 et 1588; 1590 et 1591; 1665 et 16665 Antig, 1312 et 1818; Aesch. Pers. 1361—1363; Eurip. Med, 1134—1137; Bacch. 665-609, ef. Enrip. Aleest. 782—85). Extremo hujas disserationis loco pauea dicenda sunt de alliteration et assonantia, quam grammatici dicunt, arctissime ea cohaerente cum origine linguae, quae quum rerum quasi imaginem praebere debeat, in. primordiis suis ad naturam quam maxime se accommodat eamque ob causam sensibus imprimis satisfacere studet. Ac satis constat ct nostri populi et Romanorum et Graecorum poesin antiquissimam libentissime alliteratione tusam esse, ne dicam totam ejus vim maximam partem interdum’ in ea faisse positam, Cumque alliteratio nativum sit linguae elementum, non mirandum, eam non modo in anti- 4quissima poesi, verum etiam in sermone plebejo inveniri et a poetis tragicis in nuntiorum narrationibus libenter esse adhibitam. Optime rem illustrat oratio nuntii in Oedip. R. inde 1 versu 1223 seqq., in qua complures exstant alliterationis exempla: 1229: gas gevet, 1230: fxdvee novx dxovea, 1250: rlav’ be vexvév rixor, 1262: Uxhine woide xijOga, xduntncer rly, 12TT: phivea yivee Freyyov. *) ef Acharn, inde a vers 20; 69-70; 81-82; 540—G48; 551—S54; 505—597; 601—603; 720790