ÇİÇEKLİ BİTKİLERİN TEMEL KISIMLARI

12. SINIF ÜNİTE, KONU, KAZANIM VE AÇIKLAMALARI SORU 1. (2017-LYS2/BİY)

12.3.1. Bitkilerin Yapısı Şekilde iki yıllık odunsu bir bitkinin, aynı yıl
Anahtar Kavramlar fotoperiyodizm, nasti, oksin, tropizma, uç meristem, yanal meristem, yaş içinde bahar mevsimi başı ve yaz mevsimi
halkaları sonundaki gövde büyümesi gösterilmiştir.
12.3.1.1. Çiçekli bir bitkinin temel kısımlarının yapı ve görevlerini açıklar.
a. Kök, gövde, yaprak kesitlerinde başlıca dokuların incelenmesi sağlanır ve bunların görevleri
açıklanır.
b. Uç ve yanal meristemlerin büyümedeki rolü vurgulanarak yaş halkaları ile bağlantı kurulur.
c. Prokambiyum, protoderm ve temel meristem konularına girilmez.
ç. Kök, gövde ve yapraklarından yararlanılan bitkilere günlük hayattan örnekler verilir.
d. Bitki çeşitleriyle ilgili çektikleri/edindikleri fotoğrafları eğitsel sosyal bir ağ üzerinden
paylaşmaları sağlanır.
A. Tohumlu Bitkilerin Temel Kısımları
Buna göre yaz mevsiminin sonunda,
-Bitkilerin toprak üstü organ sistemine sürgün sistem, toprak altı organ sistemine kök sistem
gövdede, numaralarla gösterilen
denir.
dokularla ilgili aşağıdakilerden hangisi
-Kök sistemi, bitkiyi toprağa bağlayıp su ve minerallerin alınmasını sağlayan kısımdır.
söylenemez?
-Kök sisteminin temel görevleri; A) V numaralı doku, III numaralı dokunun
-Bitkiyi toprağa bağlama, emme (su ve mineral), yerini alan peridermdir.
taşıma, büyüme, hormon üretmedir. B) IV numaralı doku, bir sekonder
-Sürgün sistemini, toprak üstü gövde ve dallar meristemdir.
oluşturur. Gövdenin dalları üzerinde yapraklar, C) II numaralı doku, yıllık yaş halkalarını
çiçekler, tomurcuklar ve meyveler bulunur. oluşturur.
Tomurcuklar yeni dalları, yaprakları ve çiçekleri D) V numaralı doku, hücreler arası boşluk
oluşturur. içermez.
-Sürgün sisteminin temel görevleri; E) I numaralı dokuya ait hücrelerin
-Büyüme, depolama, üreme, fotosentez, taşıma, boyutları mevsime bağlı değişiklik gösterir.
hormon üretmedir. SORU 2. (2015-LYS2/BİY)
Şekil: Bitkinin temel kısımları
Bitkilerde sekonder büyüme ile ilgili
BİTKİSEL ORGANLAR
olarak aşağıdakilerden hangisi
1. KÖK
söylenemez?
-Genellikle karasal ortam bitkilerinde bulunan bitkiyi toprağa bağlayan organdır.
A) Sekonder büyümede yanal meristemler
-Kökün 5 temel görevi vardır:
görev almaktadır.
1. Bitkiyi toprağa bağlama
B) Gövde, sekonder büyüme sonucunda
2. Topraktan su ve mineral alma
kalınlaşır.
3. Alınan su ve minerallerin gövdeye doğru taşınmasını sağlama
C) Sekonder büyüme sürecinde mantar
4. Bitki için gerekli bazı bitkisel hormon (sitokinin ve giberellin) ve diğer organik bileşikleri
doku gelişebilir.
sentezleme
D) Sekonder büyüme yıl boyunca farklı
5. Birçok bitkide organik besinlerin depolanmasını sağlama
hızda ilerleyebilir.
- Bir bitki tohumunun çimlenme sürecinde embriyonik kökten gelişen ilk köke ana kök
E) Sekonder büyümeyle kök ve gövdede
(birincil = primer kök) adı verilir.
genç sürgünler oluşur.
-Ana kök, yerçekimi doğrultusunda gelişerek bitkinin toprağa bağlanmasını ve topraktan su ve
suda çözünmüş mineralleri almasını sağlar. SORU 3. (2012 – LYS2 / BİY)
-Ana kökün topraktan faydalanma yüzeyini artırmak için dallanması sonucu yan kökler (ikincil Bir incelemede bir ağacın yaş halkasının
= sekonder kök) meydana gelir. diğer yıllarda oluşanlara göre daha dar
-Kök boyuna kesitinde bölümleri: olduğu saptanmıştır.
-Boyuna Kök; kaliptra, hücre bölünme bölgesi, uzama bölgesi ve olgunlaşma bölgesi olmak Bu durumun ortaya çıkmasına
üzere dört bölümde incelenir. aşağıdakilerden hangisi
neden olarak gösterilemez?
A) Yağış miktarının azalması
1. Kaliptra (Yüksük=Kök başlığı):
B) Ortam sıcaklığının azalması
Kök ucunu örten koni şekilli yapıdır.
C) Aldığı ışık miktarının azalması
Hücreleri jelatinimsi bir madde üretir.
D) Ortamda bitki zararlılarının artması
Bu madde kök ucunun toprak içinde
E) Topraktaki azotlu bileşiklerin miktarının
kolayca ilerlemesini sağlar.
artması
2. Hücre bölünme bölgesi: Kök ucunun
merkezinde bulunan uç meristem SORU 4. (2011- YGS / FEN)
hücrelerinden oluşmuştur. Bu hücreler Karasal ortamda bulunan bir bitkinin
sürekli olarak bölünür. Bu bölgenin uç yaprak kesiti aşağıda verilmiştir.
kısmına büyüme konisi denir.

Şekil: Kökün boyuna kesiti

3. Uzama bölgesi: Uç meristem hücrelerinin bölünerek oluşturduğu yeni hücreler hızla dikey
yönde büyür. Böylece kökün uzaması gerçekleşir. Ayrıca bazı hücrelerde farklılaşma meydana
gelir ve köke ait diğer dokular oluşturulur.
4. Olgunlaşma bölgesi (Kök emici tüy bölgesi): Uzama bölgesinin üzerinde bulunur. Bu
bölgede yoğun olarak kök emici tüyleri yer alır. Emici tüyler suyun ve suda çözünmüş Buna göre fotosentez ürünlerinin taşındığı
minerallerin topraktan emilmesini sağlar. yapı, şekilde hangi numarayla
Genç bir kök enine kesitinde dıştan içe doğru sırasıyla bulunan yapılar; gösterilmiştir?
Epidermis → korteks → endodermis → merkezi silindir
www.biyolojiportali.com
-Epidermis: Genç kökün en dış yüzeyinde bulunur ve kütikula tabakası içermez. A) I B) II C) III D) IV E) V
-Korteks: Epidermis ile merkezi silindir arasında kalan kök bölgesidir. Klorofilsiz, ince çeperli
korteks parankiması hücreleri bulunur. Çoğunlukla nişasta depo edilir. SORU 5. (2011 – LYS2 / BİY)
-Endodermis tabakası: Tek sıralı hücrelerden oluşur. Korteks ile merkezi silindiri birbirinden Bitkilerde vasküler (damar)
ayırır. Emici tüylerin aldığı su ve minerallerin ksileme aktarılmasında etkilidir. kambiyumunun özellikleriyle ilgili olarak
-Merkezi silindir: Kökün merkezinde iletim demetlerini kapsayan bölümdür. Çok yıllık aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
bitkilerde merkezi silindirde ksilem yıldız şeklinde, floem yıldızın kolları arasında bulunur. A) Kök ve gövdenin enine büyümesini
Ksilemin yıldız şekline uymuş kambiyum halkası bulunur. sağlar
-Kambiyum hücreleri bölünerek merkeze doğru ksilemi, dışa doğru floemi oluşturur. Her B) Odunsu bitkilerde bulunur.
büyüme döneminde yeni ksilem ve floem oluşturulur. Bu şekilde sekonder büyüme (kökte C) İletim demetlerinin oluşumunu sağlar.
enine kalınlaşma) ile kök enine büyür, kalınlaşır. D) Bitkilerin gövdesinde yaş halkalarını
Epidermis oluşturur.
Endodermis E) Epidermis hücrelerini oluşturur.
Floem Kambiyum
Merkezi
Silindir Ksilem SORU 6. (2010 – LYS2 / BİYO)
Öz Bitkilerde fotosentez, yaprağın aşağıda
Korteks verilen yapılarının hangisinde gerçekleşir?
Şekil: Tek çenekli bitki kökü (Parankim
Şekil: Çok yıllık çift çenekli bitki A) Soymuk boru hücrelerinde
enine kesiti B) Arkadaş hücrelerinde
NOT: kökü enine kesiti
C) Kütikula tabakasında
Tek çenekli ve çift çenekli bitki kökleri arasındaki en önemli fark merkezi silindirdeki D) Palizat parankima hücrelerinde
dokuların düzenlenişidir. E) Odun boru hücrelerinde
-Çift çenekli bitki köklerinde, öz bulunmaz.
-Tek çenekli bitki köklerinde kambiyum bulunmaz. İletim demetleri düzensiz dağılım SORU 7. (2007-Fen–2)
gösterir. (Kapalı iletim demeti) Yaprak döken bir ağacın gövdesinin yerden
-Çift çenekli bitki kökünde kambiyum bulunur. İletim demetleri düzenli dağılım gösterir. h yüksekliğindeki bir noktasına uzun bir
(Açık İletim demeti) çivi, 2/3 ü dışarıda kalacak şekilde, öz
bölgesine kadar çakılıyor.
Kök Çeşitleri
1. Saçak kök: Gövdenin kökle birleştiği yerden
hemen hemen aynı uzunlukta çok sayıda yan
kökün oluşturduğu köklerdir. Ana kök iyi
gelişmemiştir.
-Tek çenekli bitkilerin kökleri saçak köktür.
-Soğan, buğday, çuha çiçeği, mısır, çilek, arpa,
pırasa gibi bitkilerin kökleri örnektir.
-Erozyonun önlenmesinde etkilidir.
2. Kazık kök: Ana kök iyi gelişmiş, kalınlaşmış ve Bu bitki 10 yıl sonra incelendiğinde,
toprağın içine doğru uzamıştır. Yan kökler ise ana I. ağacın gövdesi dışında kalan çivi
köke bağlıdır ve az gelişmiştir. uzunluğunun aynı kaldığı,
-Çift çenekli bitkilerin kökleri kazık köktür. II. ağacın gövdesi dışında kalan çivi
-Ebegümeci, fasulye, havuç, lahana, bakla, uzunluğunun azaldığı,
bamya, gelincik ve odunsu bitki kökleri örnektir.
Kazık kök Saçak kök
III. uzayan ağaçta çivinin, h yüksekliğinden
2. GÖVDE daha yukarıda olduğu,
- Yaprak ve üreme organlarını taşıyan, genellikle toprak üstünde bulunan bitki eksenidir. IV. ağacın uzamasına karşın çivinin, h
Gövdenin temel görevleri: yüksekliğinde kaldığı
-Bitkide boy, yüzey alanı ve kütle artışına imkan sağlar. durumlarından hangileri gözlenir?
-Madde iletimini sağlar. A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve IV
-Bazı gövdeler besin depo eder ve fotosentez de yapabilir. D) II ve III E) II ve IV
-Bitkiye diklik ve desteklik sağlar.
-Vejetatif üremeyi sağlar. SORU 8. Kurak bir ekosistemde bulunan
-Gelişmiş bitkilerde gövde tipleri otsu ve odunsu olmak üzere ikiye ayrılır. Otsu gövdelere farklı türlere ait iki bitkinin, aşağıdaki
daha çok tek yıllık bitkilerde, odunsu gövdelere ise çok yıllık bitkilerde rastlanır. özelliklerden hangisi bakımından benzer
-Otsu gövdeler odun ve kabuk içermeyen narin, yeşil gövdelerdir. Odunsu gövdeler ise daha uyum yapması beklenmez?
kalındır ve koruyucu bir kabuğa sahiptir. A) Çiçeğin anatomik yapısı
-Tek çenekli bitkiler genellikle otsu bitkilerdir. Bu bitkilerde en dışta koruyucu doku olan B) Yaprak yüzey genişliği
epidermis tabakası görülür. Epidermisin altında kloroplastlı parankima hücreleri yer alır. C) Stomaların konumu
Floem ve ksilemden oluşan iletim demetleri parankima dokusu içinde düzensiz dağılmıştır. Bu D) Yaprakta kutikula tabakasının kalınlığı
demetlerde floem dışta, ksilem içte bulunur. E) Kök uzunluğu
NOT:
Tek çenekli otsu bitkilerde kambiyum bulunmadığı için enine büyüme görülmez. İletim SORU 9. Bitki yapraklarının, aşağıdaki
demetleri arasında kambiyum yoksa kapalı demet denir. Ayrıca korteks tabakası ve öz yapılarından hangisinde, glukoz sentezi
bulunmaz. gerçekleştiren organeller bulunmaz?
A) Stoma kilit hücrelerinde
B) Hücreler arası boşluklarında hava
-Çift çenekli bitkiler otsu ve odunsu yapıdadır. Koruyucu epidermis tabakası gövdeyi dış depolayan parankima hücrelerinde
etkilerden korur. Epidermis ile merkezi silindir arasında korteks bulunur. Korteksi parankima C) Üst epidermis hücrelerinde
ve destek hücreleri (kollenkima ve sklerankima hücreleri) doldurur. Merkezi silindirdeki iletim D) Alt epidermisin altında yer alan
demetleri (ksilem ve floem) çoğunlukla halka şeklinde sıralanmıştır. Floem ile ksilem arasında parankima hücrelerinde
kambiyum bulunur. Bunun için açık iletim demetine sahiptir. Merkezi silindirin ortasında kalan E) Üst epidermisin altında yer alan
kısım öz olarak adlandırılır. parankima hücrelerinde

www.biyolojiportali.com
 SORU 10. Kırmızı bir boyanın sudaki
çözeltisine daldırılan bir bitki gövdesinden
alınan kesit yanda şematik olarak
gösterilmiştir.

Tek çeneklilerde gövde enine kesiti Çift çeneklilerde gövde enine kesiti
(Kapalı iletim demeti) (Açık iletim demeti)
NOT:
Tek çenekli bitki gövdelerinde çift çeneklilerden farklı olarak korteks tabakası, kambiyum Bu bitkide ilk önce hangi alanda kırmızı
ve öz bölgesi bulunmaz. İletim demetleri dağınık dizilmiştir (Kapalı iletim demeti). Çift renk gözlenebilir?
çeneklilerde iletim demetleri halka şeklinde ve aralarında kambiyum bulunur. (Açık A) I B) II C) III D) IV E) V
iletim demeti)
-Kök ve gövdede primer büyüme: SORU 11. Bir bitkinin kökünde yer alan,
-Bitkinin boyca uzamasıdır. Genç sürgünleri oluşturur. Kök ve gövde ucunda bulunan uç
I. kambiyum,
meristem tarafından sağlanır. Açık ve kapalı tohumlu bitkilerin tümünde görülür. Bitkilerde
II. epidermis,
sınırsız büyümeyi sağlar.
III. korteks,
-Kök ve gövdede sekonder büyüme: IV. floem,
-Bitkinin enine büyümesini (kalınlaşmasını) sağlar. Yanal meristem (kambiyum) tarafından V. ksilem
gerçekleştirilir. Açık tohumlu (kozalaklı) bitkilerle odunsu çift çenekli ve bazı otsu çift çenekli yapılarının dıştan içe doğru sıralaması
bitkilerde görülür. Bu büyümede damar (demet = vasküler) kambiyumu ve mantar aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak
kambiyumu olmak üzere iki çeşit yanal meristem görev yapar. verilmiştir?
NOT: A) I – III – II – V – IV
Damar kambiyumu, kök ve gövdenin enine kalınlaşmasını sağlarken iletim doku B) II – III – I – IV – V
elemanları olan ksilem (odun boruları) ve floemin (soymuk boruları) oluşmasında da C) II – III – IV – I – V
görevlidir. Mantar kambiyumu, sekonder floemin dış kısmında bulunur ve mantar D) III – II – I – IV – V
hücrelerini üretir. E) III – II – IV – I – V

Adım Adım sekonder büyüme olayları:

-Floem ile ksilem arasında kalan bazı parankima hücreleri hormonların etkisi ile bölünme SORU 12. Aşağıdaki şekilde, bir yaprağın
özelliği kazanarak demet (vasküler) kambiyumu oluşturur. kısımları gösterilmiştir.
-Demet kambiyumunun bölünmesi ile içe doğru sekonder ksilem, dışa doğru sekonder floem
meydana gelir.
-Bu durumda enine büyüme nedeniyle korteks ve epidermis gerilime dayanamayarak
parçalanır.
-Bunun sonucunda mantar kambiyumu meydana gelir.
-Mantar kambiyumunun bölünmesi ile oluşan mantar doku hücreleri süberin adı verilen
mumsu bir madde üreterek sertleşir ve ölür.
NOT:
Bu ölü hücreler, sekonder büyüme sırasında parçalanan epidermis dokularının yerini
alan koruyucu mantar dokunun oluşmasını sağlar. Ağacın dış kısmında yer alan mantar Buna göre,
doku, bitkiyi mekanik etkilerden ve hastalık yapıcılardan korur. Mantar tabakası ve a. fotosentez yapabilen,
b. madde iletimini sağlayan,
mantar kambiyumu, birlikte peridermi oluşturur. Periderm ile sekonder floem ise kabuk
c. dış etkilere karşı koruyuculuk görevi
olarak adlandırılır.
yapan,
yapılar aşağıdakilerin hangisinde tam
ve doğru olarak verilmiştir?
a b c
A) III-IV-VII V-VI I-II
B) III-IV V-VI I-II-VII
C) II-III-IV V-VI I-II
D) III-IV-VII I-V-VI I-II
E) III-IV-VII V-VI I-II-III-VII

SORU 13. Primer ve sekonder büyüme ile

Şekil: Gövdede sekonder büyüme sonucu
oluşan periderm ve kabuk
NOT:
Periderm = Mantar + Mantar kambiyumu
Kabuk = Periderm + Sekonder floem
Şekil: Odunsu gövdenin enine kesiti
ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi
yanlıştır?
A) Primer büyüme otsu ve odunsu
bitkilerde ortak olarak gözlenir.
B) Otsu tek çenekli bitkilerde sadece
primer büyüme görülür.
C) Odunsu bitkilerde primer ve sekonder
büyüme birlikte gerçekleşir.
D) Sekonder büyümede yanal meristemler
görev alır.

www.biyolojiportali.com
 E) Kökte sekonder büyüme gözlenirken
Bitkilerde Büyüme Halkaları (YAŞ Halkaları): primer büyüme gözlenmez.
-Ilıman bölgelerde yaşayan ağaçların gövdesinden enine kesit alındığında iç içe birçok halka
görülür. Bu halkaların her biri bir yıl içinde meydana gelen ksilem dokudur ve bunlara büyüme SORU 14. Aşağıda verilen bitkilerden
(yaş) halkaları denir. hangisi karşısında belirtilen
-Gövdenin içinde merkeze yakın olan halkalar yaşlı, kabuğun altındaki halkalar ise gençtir. özelliği kesinlikle göstermez?
-Ilıman bölgelerde ağaçlar genel olarak ilkbaharda büyümeye başlar ve büyüme sonbaharda A) Çöl bitkisi Küçük veya diken
durur. Bu süreye büyüme mevsimi denir. şeklinde yapraklar
Soru: İlkbahar odununun açık renkli, sonbahar odununun ise koyu renkli halkalar şeklinde B) Sucul bitki Genişlemiş yaprak
görülmesinin nedeni nedir? ayası
C) Otsu çift Kambiyum
-Büyüme mevsiminin erken döneminde oluşan ilkbahar odununun hücreleri büyük ve hücre
çenekli bitki bulunduran gövde
duvarları ince; yaz süresince kullanılabilir su azaldığından bitki gelişimi de yavaşlar ve kalın çenekli bitki
çeperli, ince hücrelerden oluşan dar ve koyu renkli yaz odunu gelişir. Bu nedenle ilkbahar D) Otsu tek Mantar doku
odununun yoğunluğu sonbahar odununun yoğunluğundan daha azdır. Bu yoğunluk farkı çenekli bitki bulunduran gövde
ilkbahar odununun açık renkli, sonbahar odununun ise koyu renkli halkalar şeklinde E) Odunsu çift Sekonder büyüme
görülmesine neden olur. çenekli bitki gösteren kök
Aynı yıl oluşan açık ve koyu halka ağacın bir yaşını gösterir. Ağacın yıllık halka genişliği o yılki
iklimle ilişkilidir. Sıcaklık, ışık ve yağış ağacın gelişmesi için uygunsa oluşan yaş halkası geniş, SORU 15. Çok yıllık bir bitkinin kökünde
uygun değilse dar olmaktadır. Buna dayanarak bilim insanları çok yaşlı ağaçların odun aşağıdaki yapılardan hangisi kesinlikle
halkalarına bakarak eski dönemlerden günümüze iklim değişiklikleriyle ilgili ipuçları elde bulunmaz?
edebilmektedir. A) Kaliptra B) Stoma C) Korteks
NOT: D) Kambiyum E) Merkezi silindir
Tropik bölgelerde yaşayan ağaçlarda böyle mevsimsel bir büyüme gözlenmediğinden CEVAPLAR ve ÇÖZÜMLERİ
yaş halkaları da oluşmaz. 1. I, Ksilem, II, kambiyum, III, epidermis, IV,
mantar kambiyumu, V, peridermdir. Ksilem
ile floem arasında kambiyum bulunur.
3. YAPRAK Kambiyum yılda iki defa bölünerek içe
-Yaprağın temel görevleri: doğru ksilemi dışa doğru floemi oluşturur.
-Fotosentez ile besin üretme Epidermis (III) parçalanarak mantar
-Stomalardan gaz değişimini sağlama kambiyumu (IV) tarafından peridermis (V)
-Terleme ve damlama yoluyla fazla su ve minerallerin atılmasını sağlama oluşturulur. Peridermis hücreleri arasında
-Yaprak dökümü ile zararlı maddelerin bitkiden uzaklaştırılmasını sağlama boşluklar vardır.
-Ayrıca birçok bitkide böcekleri çekme, besin ve su depo etme, bitkiyi hayvanlardan koruma Cevap D
(ısırgan otu gibi), böcekleri yakalama (böcekçil bitkiler gibi) işlevleri de vardır.
-Yapraklar, yaprak ayası ve yaprak sapı olmak üzere iki 2. Kök ve gövdede sekonder büyüme,
kısımdan oluşur. bitkinin enine büyümesini (kalınlaşmasını)
-Yaprak ayası: Yaprağın yassılaşmış, genişlemiş, ince ve sağlar. Yanal meristem (kambiyum)
yeşil kısmıdır. Çölde yaşayan bitkilerde yapraklar küçülmüş tarafından gerçekleştirilir. Kök ve gövdede
veya dikene dönüşmüştür. Böyle durumlarda yaprağın genç sürgünler primer büyüme ile oluşur.
görevlerini özümleme parankiması içeren gövde Cevap: E
üstlenmiştir.
3. Yaş halkasının genişliğinin çok olması
-Yaprak sapı: Gövdenin yapısına benzer. Yaprak ayasını gövdeye bağlar ve yaprak ayasının bitkinin ihtiyaç duyduğu şartların en uygun
ışıktan verimli şekilde yararlanmasını sağlar. Yaprak sapının gövdeyle birleştiği yer yaprak kını olduğunu, dar olması ise ortam şartlarının
olarak adlandırılır. Birçok tek çenekli bitkide ve bazı çift çenekli bitkilerde yaprak sapı istenen düzeyde olmadığını gösterir. Yağış
bulunmaz. miktarının azalması, ortam sıcaklığının
-Yapraktaki damarlar, iletim demetlerini oluşturan ksilem ve floem içerir. azalması, aldığı ışık miktarının azalması,
-Paralel damarlanma: Bu damarlanmada orta bölgede ortamda bitki zararlılarının artması bitki
belirgin olarak ana damar bulunur. Yan damarlar ana için uygun olmayan durumlardır. Yaş
damara paralel olarak uzanır. Buğday, süsen, mısır gibi halkasının dar olmasına neden olurlar.
tek çeneklilerde görülür. Ancak topraktaki azotlu bileşiklerin
-Ağsı damarlanma: Ana damar belirgin olarak kalındır. miktarının artması bitki için uygun ortam
Ana damardan ince kollar halinde yan damarlar çıkar. Paralel Ağsı oluşumuna neden olarak yaş halkaların
Bu kollar daha ince kollara ayrılır. Fasulye, asma, çınar, damarlanma damarlanma arasının geniş olmasına neden olur.
gül, at kestanesi gibi çift çeneklilerde görülür. Cevap E
-Yapraklar basit ve bileşik yaprak olmak üzere ikiye ayrılır.
Eğer yaprak, tek bir yaprak ayasından 4. I, odun boruları, II, soymuk boruları, III,
oluşuyorsa basit yaprak, çok sayıda stoma, IV, sünger parankiması V, palizat
küçük yaprakçıktan oluşuyorsa bileşik parankimasıdır. Fotosentez sonucu oluşan
organik moleküller iletim demetlerinden
yaprak olarak adlandırılır.
Bileşik yaprak soymuk borularıyla yaprağın diğer
Basit yaprak
kısımlarına taşınır. Cevap B
. Yaprak enine kesitinde, epidermis, iletim dokusu ve mezofil tabakası olmak üzere
üç ana bölüm bulunur. 5. Damar kambiyumu, kök ve gövdenin
-Üst ve alt epidermis: Tek sıralı bir hücre katmanı hâlinde koruyucu bir dokudur. Epidermis enine kalınlaşmasını sağlarken iletim doku
hücreleri kloroplast taşımaz, fotosentez yapmaz. Epidermis hücrelerinin farklılaşması ile elemanları olan ksilem (odun boruları) ve
oluşan, epidermis hücreleri arasında terleme ve gaz alışverişini sağlayan stomalar bulunur. floemin (soymuk boruları) oluşmasında da
Stomalarda kloroplast bulunur. Dolayısı ile fotosentez gerçekleşir. görevlidir. Yaş halkalarını oluşturur.
-İletim dokusu: Bitkilerde su, mineral ve besin maddelerinin taşındığı yapılardır. Fotosentez Cevap: E
gerçekleştirmezler.
-Yaprak damarları iletim demetlerinin devamıdır. Damarların üst kısmında ksilem, alt kısmında 6. Bitkilerde fotosentez, en yoğun olarak
ise floem yer alır. yaprağın palizat parankima hücrelerinde
www.biyolojiportali.com
 gerçekleşir. Çünkü en fazla kloroplast
burada bulunur.
Cevap: D
7. Bitkilerde boyca uzama kök ve gövde
Ksilem
ucundaki uç meristem hücreleri ile
Floem sağlanır. Bu durumda çivinin “h”
Şema: Yaprakta iletim doku
yüksekliğinde kalması beklenir. Kalınlaşma
-Mezofil tabakası: Yapraklarda kloroplast içeren hücreler, yaprağın iç kısmındaki mezofil
gövdedeki kambiyum tarafından sağlanır.
tabakasında bulunur. Bu bölüm palizat ve sünger parankiması olmak üzere ikiye ayrılır.
Kalınlaşma oldukça çivinin dışarıda kalan
Yapraklarda en fazla kloroplast palizat parankiması hücrelerinde bulunur. Dolayısı ile en fazla
uzunluğu azalacaktır.
fotosentez de burada gerçekleşir.
Cevap: E

8. Farklı türlere ait iki bitkinin, bulunduğu

ortamın iklim şartlarına bağlı olarak yaprak
yüzey genişliği, stomaların konumu,
yaprakta kutikula tabakasının kalınlığı, kök
uzunluğu gibi özellikleri bakımından uyum
yapması beklenir. Ancak çiçeğin anatomik
yapısı genetiksel özelliklerine bağlı olarak
ortaya çıkar. Cevap: A

Şekil: Yaprak enine kesiti ve bölümleri 9. Üst epidermis hücrelerinde kloroplast

yoktur. Fotosentez gerçekleşmez. Stoma
Kurak bölge bitkilerinin yaprak özellikleri kilit hücrelerinde kloroplast vardır.
1. Kutikula tabakası kalındır Hücreler arası boşluklarında hava
2. Yaprak ayası küçüktür. Kaktüs gibi bitkilerde diken şeklini almıştır. depolayan parankima hücreleri sünger
3. Güneşten koruyan tüyler yoğun olarak bulunur. parankimasıdır. Kloroplast bulunur. Alt
4. Stomalar küçük az sayıdadır. Epidermisin derinliklerine gömülmüştür. epidermisin altında yer alan parankima
5. Mezofil tabakası kalındır. hücreleri sünger parankimasıdır. Üst
6. Palizat parankimaı sünger parankimasından gelişmiş, hatta bazılarında mezofil tabakası epidermisin altında yer alan parankima
sadece palizat parankiması içerir. hücreleri palizat parankimasıdır. Kloroplast
7. Hücreler arası boşluk küçük, damarlar belirgindir. bulunur. Bunların hepsinde fotosentez
Tek ve çift çenekli bitkilerin karşılaştırılması gerçekleşir. Cevap: C
Özellikler Tek çenekli (monokotiledon) bitkiler Çift çenekli (dikotiledon) bitkiler
10. Su ve mineraller ksilem (odun boruları
Genellikle otsu
Genellikle odunsu
ile taşınır. I, parankima, II, kambiyum, III,
bitkilerdir. Gövdeleri floem (soymuk borusu), IV, ksilem, V, öz
bitkilerdir. Gövdeleri
incedir. Kambiyum bölgesidir. Cevap: D
kalındır.
yoktur.
Gövde
İletim demetleri İletim demetleri 11. II. epidermis, III. korteks, IV. floem, I.
dağınık bir şekilde halka şeklinde kambiyum, V. ksilem Cevap: C
düzenlenmiştir. düzenlenmiştir.
(Kapalı iletim Kambiyum bulunur.
12. a. fotosentez yapabilen: Palizat
demeti) (Açık iletim demeti
parankiması (III), sünger parankiması (IV)
Yaprakları ince, uzun, ve stoma (VII)
Yapraklarında ağsı
şerit şeklindedir.
damarlanma b. madde iletimini sağlayan: Ksilem (V) ve
Yaprak Paralel damarlanma
görülür. Yaprak sapı floem (VI)
görülür. Yaprak sapı
vardır c. dış etkilere karşı koruyuculuk görevi
genellikle yoktur.
yapan: Kutikula (I) ve üst epidermis (II)
Cevap: A
Saçak kök tipi Kazık kök tipi
Kökler 13. Primer büyüme, bitkinin boyca
gözlenir. gözlenir.
uzamasıdır. Genç sürgünleri oluşturur. Kök
ve gövde ucunda bulunan uç meristem
Çiçekte taç yaprak Çiçekte taç yaprak tarafından sağlanır. Açık ve kapalı tohumlu
kısımları çoğunlukla kısımları çoğunlukla bitkilerin tümünde görülür. Bitkilerde
Çiçek
üçün katları dört ya da beşin sınırsız büyümeyi sağlar.
şeklindedir katları şeklindedir. -Sekonder büyüme, bitkinin enine
Kök, gövde ve yapraklarından yararlanılan bitkiler büyümesini (kalınlaşmasını) sağlar. Yanal
1. Kökünden yararlandığımız bitkiler: Bunların başında havuç, turp, şalgam, kereviz, pancar meristem (kambiyum) tarafından
gelir. Bunlardan havuç, turp, şalgam, kereviz sebze olarak kullanılır. Pancarın da sebze olarak gerçekleştirilir.
kullanılan türleri vardır. Şeker pancarından ise şeker yapılır. -Kök hem uzar hem de kalınlaşabilir.
2. Gövdesinden yararlandığımız bitkiler: En önemlisi patatestir. Yaprakları, sürgünleri acıdır; Cevap: E
zehirlileri bile vardır. Patatesin yenen yeri toprak altındaki yumrularıdır. Bu yumrular, nişasta
bakımından çok zengin oldukları için, önemli bir besin maddesidir. 14. Otsu tek çenekli bitkilerde mantar
3. Yapraklarından yararlandığımız bitkiler: Lahana, ıspanak, kıvırcık salata, marul, semizotu, doku bulunduran gövde yapısı yoktur.
pazı, ebegümeci, tütün, nane, dereotu, tere bunların başlıcalarıdır. Lahana, ıspanak, yeşil Cevap: D
salata, marul, semizotu, pazı, ebegümecinden sebze olarak yararlanırız. Nane, dereotu, tere
ise, yiyeceklere, içeceklere koku katmakta kullanılır. Bundan dolayı bunlara kokulu bitkiler 15. Çok yıllık bir bitkinin kökünde STOMA
denir. kesinlikle bulunmaz?
Cevap: B

www.biyolojiportali.com