Professional Documents
Culture Documents
Resumo Constitucional
Resumo Constitucional
‘euLOU OWO9 vpetapIsuod 9 OESIMNSUOD 8 ‘Us| wed
tou op eutoysts uma
emynnso ep wiopinn: pan owtouretaps0 0 por ap apepitea ap
ewrpered ‘syed um ap vorpuinf epia ep 2 opeisa op feueuepuny ouLou
own ‘eorptin! euuour vind outed 28-oputruasoide ‘TeuOy o1uoMIESS CAR
-oodsiad wun ap epipuaaidiios 9 ogSimsio> ¥ ‘oaypLaN! opHuas Uy
reaafau apuesB ap Seip
sod S49] 9 OSM
1d ocaou09 eSsaN
‘pasa op eonniod
euaistxo epdoid ep eauoy B 2 opou o argos OBSIap wIarOUOD B IE}OpE ap
jod apeiuoa y ‘unisse “areatnba eum
~fstiog sapod Q “eoup!sIx9 yp ayl anb eanslod oxsfoap eu sew ‘SeuLION sens
ap wénsnf eu viode es ogu oeSimnsuo euun ap apeptTen © “IUYDS wed
THuauepuny eopyod ogspap vumn 9 oESIMNSHOD e fend o EIEd
‘nuunqog 123 sod eprajoauasap 107 opdimnsuog ap vonytod ousdaau0s y
eupiodo asseyo ea visansing,
euanbad v ‘sogéeouos seoysoads9 woo ‘e sosranbueq so “etsonfinq opuess
& ‘eoeIorsue & ‘enbreuow @ eARoEIsop 9[9 ‘SeHIO} SESS aNuaC “smIUDBTA
svorpumt saodmansut se rearasuoo wrod ‘enreumeunya] 9 vonnod ‘ueme and
sehi0y se 19pod op stwor soxowey So uroty}suoD ‘omesse'] wled “sped ou mepuEL
an steer sedioy se ‘razxp ava ‘urerae ajou anb z9pod ap steax sexorey sop
‘wuos v ‘vpoupsso wo p syed wn ap oxdimpsuoD v fen o opuniias “exfesseT]
putrapray 10) ogSimnsteD ap rOrTO[O!20s oESIA ep ooIdp aTuERASaIdTy
“eur $e a1qos aqueutos euodsip ovSirayysu0} ©
-sto3 anus ogsunsip euin naodjaquise myUiYoS 4
: ‘OFIRLILENOD 3 WHOBALISHOD GIG -T RO
‘spepatoos wu
sauasard sazoqen soe assapuodsani09 as erapoy9 ea 9s anb arse oWualunoep
‘qewuroy owoumnoop umn ste[s0s sal0yeA $9889 reziyeUUD}SIS 9 mTuMaL “>}USUIOS
8 ‘eis oRSITNSKOD e eUAGED ~oHOISIY eIMUNfuOD EpeUUDIOP Wo
“opeporoos eu wresodun anb steioos svSi0y sup ‘sfegr op yeloos apepsrear ep
pensar eas oRSIMNsHOD ep oAMISod o1xeI Q "wULION OuIO9 smouTELdord
‘opt 9 “er008 o18y oI09 EpIAaDUOD 9 OBSIRUNSTIOD v “BaITO[OTDOS ORSIA EN,
oorpyinf @ o2pyjod ‘o2I69jopos oppues we ogsimnsuoy “LL
‘(svonperessoxd
no sojna8inp sogsimysuo3) omy o wed oubanp ap seyu 9 searesBoxd
9p cruiauloajaqeyss © woo ‘srEIEISS suy SO WOD sepednooaid 9 (sextjoad no
seonyfour seosimansuo>) osuarxe opnaitos ap sagsinatsucd ap opseroqua
2p vaupiodwioquos viougpusy e uoxdxo oss] -jeIniso Ouse v wied sopeprfeuy
‘oxdwexe 10d ‘opuasayaqeiso ‘sojdum sit Z9A epeo seus} ap seVEH opessed
{wp} anb ‘sagdutatiewo3 sep o1olgo op ostindxo op omaxigMay o e3uode misHTeUOIO
~nijsioo euunop & “[e1D0s ajourepeDIeUT Oyu ap “OULOPOUI OpEAS ON
‘stemourepuny seme
-23 9 sowjoup ap ogSeisumua v 2 (Sosadentos 2 sotayy op vmoqsts) saropod
sop oyberedss v ewerpour aiuoujefsadsa ‘opsg op sopod or sogseirut] st
s2oe[aqeise wasp “OssIp TAT y ‘OIDFoIOXS Nas ap 2 roped op opbisinbe wp
‘sopdio sossap seroupiedwos sep “emunnsa ens & unadanm anb souBi9 sop
“opeisal op vauoy ep vaicoe rodsip woaap opbimgnsuoD Buu ap seELION SY
eorpaint-oonsjod
opteztuvaio ons & oar onb ‘oprisg aun ap wurardns 2 [BusurEpUny 10] B OMLO
epipaaiua ‘ogSymapsuaz e 9 feuoIOMINSUOD ONAKIC] Op OprIsa ap oreLG0
srejuouepury senuesed 0 soWanp sop opsiaaid ep ‘aysoumeioadso
‘orour sod ‘sapod asap ogSenuny » ow09 wag “iapod op osojaroxo 9 opsisinbe
9p opour o ‘soyaig 2 segSmnsur sens ap ordezntefio e ‘opeisg op emunnso
anajaquiso [euoIDMMHSUED oHaNIC 0 “eIKOUEpuRy oDxaNd owaMp op “odd
28a “OPEISHL OP
yevourepuny “
‘opziope oontfod auras 0 opuewsodun ogu ‘ropod op
ogSeziuedio 2 oprourouoyoury ‘opdemmannse op sreyuauepaRy sexdax sep s2ye
8 opuessed ‘seat9}oapt no seypunnnop sagSesap|suoa ap 2s-noyesap [eUora
1d SP opparuos O ‘vonyjod opSezruesi0 ap eubsoy senbyenb 9
‘0 seiuasaidar # nosed 9 — eiBoyoop! ens 09 ‘TBIOqI] OPES,
opbeziuviio ap ewoy ee9 wun alOUIEANSN|OXe seyesIOr ap
jsuoZ) ® “OytaUFRsHad ap oBSnIOAD essap woU_NODDP LIE
SeRRURAIY ORDIEA # OMG SIE, OGVOMIGNOISIG WNOIMNLLSNOD OLRIG 30 OWS4__RESUMO D6 DIREITO CONSTTUCIONAL DESCOMPLIGADO - Vine Paulo & Marcil Alans
para a palavra Constitaigzo: (a) sentido
-positvo.
-juridico, Constituigo significa a norma fundamental
hipotética, cuja fungo ¢ servir de fundamento légico transcendental da va-
Em sentido juridieo-positivo, Constituicao corresponde & norma positiva
suprema, conjunto de normas que regulam a criagio de outras normas, lei
nacional no seu mais alto grau. Ou, ainda, comesponde a certo documento
lene que contém um conjunto de normas juridicas que somente podem ser
alteradas observando-se certas prescrigées especiais.
Dessas concepgdes de Constituiggo, a relevante para o Direito moderno
tiva, a partir da qual a Constitui¢ao € vista como norma
fundamental, eriadora da estrutura basica do Estado © parimetro de validade
de todas as demais normas
ee
Rosati a= HEH A cme 6
fa flosito,
2. CLASSIFICAGAO DAS CONSTITUICOES
Algumas Constituigées possuem
diversas matérias. Outras apresentam
sobre matérias substancialmente con:
zacao basica do Estado. Algumas permitem modi
sto extenso, dispondo sobre as mais
ido, t40 somente,
das com a organi-
ago do seu texto por
Cap. 1+ DIREMTO CONSTITUCONAL & CONSTITUNGRO 5
meio de processo legislative simple
lentico a0 de modificagéo das demais
Ieis, enquanto outras s6 podem ser alteradas por processo legislativo mais
toso, solene, A depender dessas e de outras caracteristicas, recebem da
is classificagtes, conforme exposto nos itens seguintes.
2.41. Quanto a origem
Quanto a origem, as Constituigdes podem ser outorgadas, populares ou
cesaristas.
As Constituig6es outorgadas si
Sao resultado de um at
isto 6, nascem sem participagao
de vontade da pessoa ou do grupo
Ive estabelecer, por meio da outorga de
tages a0 seu proprio poder.
ig6es cesaristas sfio outorgadas, mas dependem de ratificagio
io de referendo. Deve-se abservar que, nesse caso, a partici-
paglo popular niio é democritica, pois cabe ao povo somente referendar a
vontade do agente revoluciondrio, detentor do poder.
Na histéria do constitucionalismo brasileiro, tivemos Constituigdes de-
mocriticas (1891, 1934, 1946 e 1988) e Constituigdes outorgadas (1824,
1937, 1967 © 1969),
2.2, Quanto a forma
Quanto a forma, as Constituigdes podem ser eseritas ou ndo escritas.
Constituigo eserita ¢ 0 conjunto de normas sistematizado em um sinico
documento, para determinar a organizacio fundamental do Estado, A Consti-
tuigSo escrita 6 elaborada mum determinado momento, por um érgo que tenha
recebido a incumbéncia para essa tarefa, sendo formalizada em um documento
escrito € nico, E também denominada Constituigao instrumental.
Nas Constitigdes nfo escritas (costumeiras ou consuetudinérias), as
normas constitucionais néo so solenemente elaboradas, em um determinado
© especifico momento, par um érgio especialmente encarregado dessa tarefa,
tampouco estéo codificadas em um documento tinico. Tais normas encontram-
-se em leis esparsas, costumes, jurispradéneia e convengdes. Exemplo € aeuorommsuos zapiSts op
oyfgouo9 © toa pupssecou opsofar Woy OBL Seanad sefAsNE[a 9p wOURISTO
© aonb ‘oyueyenus “sourajessoyl -(oRSIMHSUOD E UPuaLD S}uEIPauI oUISIME
ses wopod ogu anb seuiou) seamed seins sepeuttuousp
1x9 wIUOD wi Opar “epySpsadns ows gg6I 9p [eI9paq OFS
eursoar eyo 10d) opxay nas op ayred ap ogSeourpout ered
vain “g¢1 “He nos ou “EIBIxD slod “epiRjsswas 105 (pzgt) oUDduIT OP OFS
WO ® sywoUrEoTUN “OxFa|ISeIq OU
‘onuouretapuo Op sta] sfecap sep oyseI0q
wpe ap ajanbe ayoeyjoutas ‘sojdans oywaunpaooud can sod soantsodstp sozin0
op eourepar e auuad 9 soanisodsip snas ap ayred op oxduinye exed (romp
Sieur oanersiBo] ossoooad um afirxe anb e 9 epidjamuos opSnsHOD V
“eg | & RANE as arb cH09
ej WUNSOU ¥ MCD OEM jad sepErayfe aywaursoIpLint J0s taped
p10 Op sta] STeMap sep cudeiorte 2 oyseIOgETO op oan
ousour ojed opseagrpou ens ayunied onb wjonbe 9 jaArxoy OFS
HOd ENED BP ‘sz § ‘99 “Ue Op soutser sou “(sual
sop sommb sei ‘Sonat ofod ‘ap ogSenoxce) op520
ogSeaoide exed opeoyrienb unond um 9 (jeuoreN, ossaiBu0. op sese> senp
seu ‘sown stop m9 apseroa) jersedso ojwoumpesoid um ais sod “epraiy odtt
©p 9 $861 9p [e29peq OBS mINSUOD Y “oHUaUTEUEpIO Op
‘ossaoaxd o anb op {[ofpp stour ‘omxas nas
supe ogu anb vjanbe
‘sepia ‘Stonginuy wa se-opumpragp
‘apepiiqease gowend = “SZ
‘sULOU sp opna}toD o ‘omnjosqe wo “eHodutt ORR ‘sIELOIOTYASTOD
ogias “wpaogeyp sjuauraUD[0s “iuOs9 oRSIMSHOD eUIN 9p sojuEIBOyUT seULIOU
‘Se sepoi :eULIOU up oRSeIOgePD 9p ossoD0sd 0 “>qUDUID:
28-BAay ‘OBSIA Essa “OpneuoD nos op otuoUIsUDpusdapt
‘osssooud win sod wperoqeya “e3t%
‘Se SePOI steuoroIynsuCa ogs “O}
teyareur oivadse o amndxo voxpjin
opbeimungse p aqaieyer [eIouasso opr;
‘wo stenpiarpur ones “eueumy ossed wp sonamp Sov “oWeAO op wULIOG
“epepuoine sp ofoiozexo oF ‘seroupiadwioa sep ordinqunsip x ‘iapod op ogiez
-ue8s0 y sayuounsod sewou 9p oyun{uon o 9 ogSInyysUOZ ® “OpStA BESONY
os ogSISHOD wu U9 epezEA s8189 ‘oyu no “opod ea
tptdoo v anb oxtoumoop op ezamyeu ¥ NO opSusOquIa ap ossaooud 0 Lod
‘09 euLOM eUn ap opSeagRUap! w Ted
eroueisqns SeueyeU) sreyuoumepany
cHBUOLOUTY 08 2 OBSeZIUEELO y STEID
-uoss9 sojunsse ap urepino anb ‘seioso opt no seas “SeULIOW se aqUOUOS
srouororyjstos 2s-tueropisuon ‘opSrmsuo} 9p quHOWUX opSdoouD> BN
rune} ogSyRans40y
uE}SqRS No) [BLaTEUE oBSIMINSHOD sou! “oppENTIOD Ov oyLTERe
‘opnaiucr oe owuend “yt
‘esoifiuy op5u
‘jad sopepyosuos sa10feA sop vo!
01008 sor¥y Sop ‘sagdipen sep 1nj0A9
‘up wmyjnsar “seyase opu “(SexouIRyS0O
ep osta 0 9 omtoa ‘apeparoos wudoxd
vu opmeyuasardar ‘soansjod
‘ureyou09 98 anb ‘serSojoapr soqwasaytp ap asart
-w09 no seang[9 no (B180|
B85 opropog “sayueradun op
jed sepeutos) sexzossraoid
ping) sedis no sexopoy0
jod wu0e) ep stemaurepary
‘wn sod ‘owwewour opep
wa wo sepezoqeo ogs ‘Seroso auduios ‘seonpulfop sa
suo Sy
SseoUgISt nO
seonpmBop 10 wapod sagSinynsuoy se “ogSe:oqeya ap opoul ov oqERe)
oesesoqeja ap opow oe ojuend —“e'T
“suwuNpmyensuoD 9 opeisE
Op oseziueBio auqos sewow sep oped onb wo syed “eso]Sur opdmyAsUCD,
z ‘GYBIUIIENOD a WROTNLIGNOD OLBUIO-F OD
Siaeayy asarer1 9 aires BURT» OGVERNOSSIO NNOISITIGNOS OUI 30 ONEB_RESUIO DE DIREITO CONSTITUCIONAL OESCOMPLICADO + Viant Paulo & Maral Alnanind
2.6. Quanto & correspondéncia com a realidade
© constitucionalista alemio Karl Loewenstein desenvolveu wma classi-
texio constitucional e a realidade politica do
-as em t1és grupos: Constituigtes normativas, ConstitnigSes nomi
Constituigses semdnticas
‘As Constituig6es normativas sfo as que efetivamente conseguem, por
regular a vida politica
do Estado. Em um regime de Constituigo norm
€ as relagdes politicas obedecem ao contetido, as diretrizes e as limitages
constantes do texto constitucional
., 0S agentes do poder
‘As Constitaigbes nominativas sto aquelas que, embora tenham sido
elaboradas com o intuito de regular a vida politica do Estado, ndo conse-
‘guem efetivamente cumprir esse papel, por estarem em descompasso com a
realidade social. As disposigées constitucionais néo conseguem efetivamente
normatizar 0 processo real de poder no Estado,
‘As Constituigdes seminticas, desde sua elaboragao, néo t8m o fim de regular
a vida politica do Estado, de orientar e limitar 0 exercicio do poder. Objetivam,
, formalizat ¢ manter o poder politico vigente, conferir legitimidade
formal ao grupo detentor do poder. Nas palavras de Karl Loewenstein, seria
edo que nao € mais que uma formaltizagao da situagio existente
, em beneficio nico de seas detentores”
27. Quanto a extensio
No tocante & extensio, as Consti
« sintéticas
Constituicao analitice (arga, prolixa, extensa ou ampla) é aquela de con-
telido extenso, que versa sobre matérias outras que nifo a organizagio bisica
do Estado. Em regra, contém nomtas substancialmente constitucionais, normas
apenas formalmente constitucionais ¢ normas programéticas, que estabelecem
fins, diretrizes e programas sociais para a atuacio fatura dos drgaos estatais,
E 0 caso, por exemplo, da Constituigio Federal de 1988.
Constituigao sintética (concisa, breve, suméria ou sucinta) é aquela que
possui contetido abrevi
basica do Estado ¢ 0
igBes sfio classificadas em analiticas
10s flndamentais, isto é, so
jente constitucionais, deixando a pormenorizagao &
E 0 caso, por exemplo, da Constituigao dos
ica, composta de apenas sete artigos originais ©
vinte © sete emendas.
(Gaps 4 + DRENTO CONSTITUCIONAL E CONSTTTUIGRO 2
2.8. Quanto a finalidade
‘Uma classificagao modema, de grande relevan
Constituigées em Constituicio-gerantia, Constituiga
ivigente, no tocante a suas finalidades,
Constituigo-garantia de texto reducido (sintétc
como preocupapio maior
a que distingue as
1 denominagao
\dicando que © texto constitucional preocupa-se em fixar as
ie a0 Estado,
Constituigao-balango & aquela dest
la a registrar um dado estigio
€ elaborada para espelhar
certo periodo politico, findo o qual ¢ elaborado um novo texto constitucio-
nal para o perfodo seguinte. Exemplo tipico foi 0 que aconteceu na URS,
‘que adotou Constituigées sezuidas (1924, 1936 ¢ 1977), cada qual com a
finalidade de refletir um distinto estigio do Socialisino (fazer um “balango”
de cada estégio).
Constituigao dirigente, de texto extenso (analitica), € aquela que define
fins, programas, planos ¢ diretrizes para a atuagdo futura dos érgios estatais.
Sonstituipio que estabelece, ela propria, um programa para ditigir a
do Estado, um ideal social a ser futuramente concretizado
pelos érgios do Estado. O termo “dirigente” significa que o legisladar cons-
fe" a atuacto futura dos Grgos govemamentais, por meio do
ento de programas ¢ metas a serem perseguidos por es
6 elemento que earacteriza uma Constituig20 como dit
‘no seu texto, das denoi i i
um programa, um romo inicialmente tragado pela Constitwigao, que deve ser
perseguido pelos érgos estatzs,
2.9. Quanto a sistematizaao
No tocante & sistematizaplio, as Constituigdes so classificadas em co-
dificadas & legais,
Constituigdes codificadas so aquelas sistematizadas em um tnico do-
cumento.
ituig6es legais sto as integradas por documentos diversos, fisica-
tintos, como foi o caso da Terceira Repiiblica Francesa, formada
jidas em momentos distintos, tratando
cada qual de elementos substancialmente constitucionais“(sepepmse aytterpe ‘sogSeox9 sey0 sepurape)
ayBeonar wopod ogu ‘iozp ajea “Cepe8inl esioo g 2 owayied oompunt oy oP
‘opuinbpe ontanp oe ovéaroud) AXXX OsIOUr ‘,'¢ “LE OP OBSepaa E a}OUE
-perSonmr oscimeniafns ‘onauroquaioytp “Sopeisa Sop sogduyn\suoD SV “stesapay
steuororansuoo seuoU sp vorde 2s a1ueWOs euUTUREE opeplanvonar ap [2108
igor e onb opuoyu yeropog qwunqisy, oursudng 0 onb xejoue opuerodu,
(opessed ou opeumsuo> ore3) g361 2p o¥SttURsUOS ep
somyry so}fay2 so aigos opuiprour “eyerpow apeprigesyde wo} omUyUH-oUy|eS
up “ozip FoyrUs
“opuinbpe oxtaup
ne sepey 2s enb opuansy Ogu “gZ61 9p o1gMINO 9p ¢ ap sae sy
wesoy enb sogsued op suingty sagéusord sv augos opuiprout “ops
i op ayurysuoo ‘oumujw-
nupioap yerepag yeunquyy, omardng o “wuaruya apepianeonar ap sepejop oy
steuorotyNsuoD seuLION SB anb ap oweuMpUEIUS OU eseq WHOS “Og SIOE
‘OUNTURW-OUTIeS Op 0}PA op opSeI0feu assaanoy ond aiduras ‘oqoAosd NO
ougjes op oonyuoine owaume euwolfdun anb o \ ,sourusi-souyles sios,,
‘ojdwoxo sod “ap oyuoaord win v snf assezy opeaasode win amb s909]9quIs>
owoo o8je eyes — omurU-oNTes oF sopsinouia welas ogsuiad no eLOpEUaS
-odv op sojuasaid 2 soupjes onb ‘ojduroxo sod ‘opoduar opjooaid assq,
[es op ogSejnouta ep ogSepan e anb
“ary sonbpenb exed omajuouyres op o8Se,
noua v pad an ‘Jesepeg oRSIMINSHOD BP ‘AT OsIOUE‘y'L "UE Ou o4sodsIp ©
‘ss-amion “PaHLNjIN apupianwonar 9p wiBox wp oBSeDH|de ap o|dwoxs oUo,
-(ewtayat apepraneon
-a1) opessed ou sopeiga|ao sojsoau 9p soumny soyayo so seuade presieaqe
[BuoronynsUo orxer o ‘— yaaissod sures auduras eIso “assaAnoy OSeD ~ ApEp:A
‘soja © souiassed “ogdinysuo; AOU wun ap JORIA wa
epenuo y sajuoume sogdenus stediouud ev svpestjeue opras “ooidoy arson;
“opeis 0 9 steio0s sodni@ no sonpiarpur
uiod tq “lapod ap seIOURISUT se separ ap oBSERIE
Sisodstp se 2pEpHeA sp oauEpUN OAL.
sdutoou! wfas svj> woo oub oynbe opueoaar ‘oorpunf oyuoU
s0 anus saps
OYSINLULSNOD YAON WIN 3d HODIA WH VGVULNS = *E
[ weir aa
| sepeayp0 eee
(epuest0.) nati
otuepa || pepe
opsuope
7
eonuews- | |
eAeUWON +
eMTEULON +
eaaueg
ron eoepageie3
engi |
|_f ‘pnaiveg a
“neonar ® opeuruzajep essaidxe enUOU opusaey Ogu “fIseg OU "WISSY eas
sms | aa]
xseuosap » ages setomsionseuuou sep i 7
; [sera
sopeste seth 2p sominy sorte so SonSenamy wos “opuvius -
sy 2p smsoyde st “upos ue isadro opSuodsp oye se sa
Smog seas eaped Wana. oueutng op euapesnt © op 7
emus apepAneoey “Ve eee
uw ‘OYDINLESNOD 3 TWNOIONLILONOD OLIRUIA- F-deD oan aIY BORA B OFRG B= - OVOMIGNOOSIG WNOIDNLLSNOD OLISUIG 3G ONS OFprescrita no art, 5, XXXVI, da Carta Politica,
3.2. _ Entrada em vigor da nova Constituicéo e a Constituigao
pretérita
A promulgagao de uma Constituigto revoga integralmente a Constituicao
antiga, independentemente da compatibilidade entre os seus dispositivos.
Promulgada a nova Ci
, a anterior é retirada do ordenamento
juridico, globalmente, sem que caiba cogitar a verificago de compatibilidade
‘entre os seus dispositivos, isoladamente. A perda de vigéncia da Const
0 pretérita é sempre total, cm bloco. Ha uma auténtica revogagao total,
ou ab-rogacio,
Essa 6 a posigio dominante no nosso Pais, perfilhada, sem controvérsia
digna de nota, pelo Supremo Tribunal Federal, érgio do Poder Judiciétio
que dispde da competéncia para ditar 2 Gltima palavra quando o assunto &
Direito Constitucional.
Apenas para efeito de registro, mencionamos que ha uma corrente dou-
ia que propugna tima orientagao diferente, conhecida como
tese da desconstitucionalizacso, explicada a seguir.
3.21. Desconstitucionalizagéo
Segundo os partidérios da chamada “deseo
agi de uma Constituigdo no acarretaria, obri
global da Constinuigao passade,
Para eles, seria necessério examinar cada dispositive da Constituigtio
antiga, a fim de verificar quais conflitariam com a nova Constituigao, ¢ quais
seriam compativeis com ela.
Com base nessa andlise, 0s dispositivos incompativeis seriam considere-
dos revogados pela nova Constituigo, € os dispositivos compativeis seriam
considerados por ela recepcionados. Porém, o seriam na condigéo de leis
comuns, como se fossem normas infraconstitucionais.
Conclui-se que esses preceitos compativeis, por serem considerados
recepcionados com o status de lei, poderiam ser modificados ou revogados,
no novo ordenamento, por outras normas também infraconstitucionais. E
esse 0 motivo da denominacio “desconstitucionalizagao”: os dispositivos da
Constituicao antiga, compativeis com a nova, ao serem recepcionados, in-
icionalizago", a promul-
oriamente, a revogago
(Cap. OREITO CONSTITUCIONAL E CONSTITUGKO 2
gressariam e se comportariam no novo ordenamento como se fosset meras
normas infraconstitucionais,
33.
AS normas integ
tiveis com 2 nova Cons
constitucional. A nova C
fan
seus prinefpios e regras, continuem 2 ter vigencia sob sua égide. Assim,
leis pretéritas confltantes com a nova Constituigo serio revogadas por esta,
Esse € 0 entendimento consagrado na jurisprudéncia do Supremo Tri-
bunal Federal, pela doutrina dominante no Brasil. B vélido para
todas as espécies normativas pretéritas infraconstitucionais, alcangando nao
86 as leis formais, mas decretos, regimentos, portarias, atos administrativos
em geral ete.
Entvetanto, nem todos os constitucionalistas concordam com essa orien-
tag8o. Defendem alguns autores que revogagio obrigatoriamente pressup0e
© confronto entre normas de mesma natureza, de mesma hierarquia, Segundo
eles, uma Constituigdo somente poderia revogar outra Constituigao, uma lei
86 poderia ser revogada por outra lei, um decreto pot outro decreto, e assim
por diante. Nao seria cabivel, por essa I6gica, cogitar a revogacto de direito
infraconstitucional pela Constituigio Federal, pois as normas respectivas niio
tém a mesma natureza, o mesmo nivel hierirquico.
Dessa forma, prosseguindo nesse raciocinio ~ repita-se, discrepante de
nossa jurispradéncia e doutrina majoritéria -, a nova Constituigao acarretaria,
‘ denominada inconstitucionalidade superveniente do direito subconstita-
cional anterior com ela incompativel.
ito ordinirio anterior que sejam incompa-
no poderio ingressar no novo ondenamento
igo, apice de todo 0 ordenamento juridico, ©
trains a
3.4. _Direito ordinério pré-constitucional compativel
Se as leis pré-constitucionais em vigor no momento da promulgago da
nova Constituigio forem compativeis com esta, sero recepeionadas.
Significa dizer que ganhardo nova vida no ordenamento constitucional
que se inicia. Essas leis perdem o suporte de validade que thes dava a Cons-
tituiggo anterior, com a revogagdo global desta. Entretanto, ao mesmo tempo,
elas recebem da Constituigo promulgada novo fundamento de vatidade,
Mas, nem todo o direito pré-constitucional compativel com a nova Cons-
j0 poder ser por ela recepeionado. Para que a nortna pré-constitucionalwo ‘no ‘gg6T ap Terapey oBSImNSUOD enow Ead sepeUOradasar OPIS Ja1 oF
twopod indo owsout assep opssaidxe vumsye no ‘Teuoromnst09-92d
o8nue wn 9p indo op yeuy aued v “wissy
ep oanisodstp win ap auied sjuauros op opSdoo0:
sopeuorodaoai wiaias sajap ono seusde
i9quies “1031000 apo
‘sofas vyworenb ass
ION OW MAN 9p soued seUade IeSuLDTE oBSdoo—r
{sox ZIP ongiNawoD aoesou anb ood C21
(Jannedurooat
840 & epuaLHE eum oUIOO “emnbTe
Swupquie ‘apod — swanour9]
sod upeBonar 428 essod 98 19] wun anb seutiye
ops) ogSinynsaog g epwowo wun wos “einbsezoIy xOHEdNS ap
sod no ‘seuusurajduzoa Jo} eno 10d wpeSOaax No epee 198 grapod Os
‘Teuororgnsuoo oynouretapi0 onoH on ‘oyMeHIOg “TeyuDUa|dw09
mapeHayeU eiDs vIa wos
jouladns ap eutiou Enno
\pUNpIO —
jeviowut opuos “(eprznposd ayuourep:
© ‘owunsse ousow op oqwauEA © eed rEpUOWD|
AIBN B opessed Bqus} OpSmyRSUOD vAOU e 2 ‘CUPTU v ZwINHar ered vURE
“p10 9] UpIBIxe assoy ‘vANUE ORSIEUNSHOD Ep BIOUATIA wu ‘oseD “UISSY
‘eBque vUIOU © USIDA JeNb v a1g03
vupreu ep euydiosip & exed eprSnx gfe sod eaneuuou arpgdsa ¥ wlo9 op1098
ep “opsiegsuo vaou vied wpeunuicsp pros epeuotodsoar yeuotomIsuoD-
pid vUUOU ep ‘JeUOIIMNSUOD oywoUIEUDPIO CAOU ou (smDIS) UIE; Y
stoapeduros ojusufeuayew wja woo sejenbep
o1x9} nos we ANISodsip wnyueU efey OE anb owsout ‘opSMINSUOD vaou
vpedinwoug "essoidxo 199 vsioeid ogu opessed jeuoIoraqsuooR AUT O]uSUIELOP
“10 op opSeBoxar no ogSdaoar v an ap orgy 0 tied eWay oqwEnIodua sf
‘opSeBonoz sowuoy ‘TeLaneur
2peputqnedwoout ap ose ou ‘ogSdasar sourasoy “jeuioreur opepyrqneduros op
seo ou ‘oumnsar tig “eBnue eULOU ep sreuLIOy sojoedse oNbstenb samMEADIoLIE
Bjuaumat2int oYs “Sse SO Soper | “OBSIRNI|SUED BACU e HOD JeAnedUIOD
-ur efos opnajucs nas 0 oseo “epeonas ies mo “OxSIMNSUOZ KAO B UID
jreduio> 10F oppaiuos nos 0 96 “epouoradaoar BuUOU B pLAs onb soyIUsIS
‘enb o JeLayeu apepiygnedwos epeuruiouap e EUOD Wa RAa| 38 SUALIOS
‘oydininsuo5 eau 2 wEHUe vuLZoU anu Of}09 ou ‘onb AeOU 2S-2AaC,
euoIoMINsUOD oDKa
‘oAou 2 ompjard oLpUIprO opaNIp anua o;oKUOD asseu SopEIOpE 198 wosaP
and sougii9 sop opSeaynUapl F orfadsat zip ajuRAdjar oyod oxloULAd CE
“ema ORSIMINSHOD # 2 [euOIIMINSHOD-p1d OHOMIP o au spEpMAaNEdu0D
‘ssap aUeXd © PP 98 OULOD sourarEZHOUDMNIOd sommes soperBgTed SON
‘ogSimnsteg exow ead
‘opeSosor prs ‘epeprtqneduroout ap ose ou (Q) fowsinansto) enou eed
‘opeuorsdagar gias ‘apepriqnedutos ap oses ou (e) cogSirapstog e0ou ep
ogSeBjnuord ep owetour ou 108i wid 9 oprznpord aqwoueprtea olspUIpIO [eu
-ofanyhisuoo-pid outaitp 0 on as-vyersuoo ‘sepeoyyduuts syuaiseq seu tg
‘aywaquoasodns apepyteuoianyystios vp
erougii090 & yanyssod aquoureampunf » ogU ‘oMaitewapso ossou OU ‘IazIp [eA
‘eaxfeuororansuoo © emINy eoMIs[Od eHED anb aiape as oeU ‘TouoIomNsHOSUE
naoseu Iof & ag vopSdavar uns w yaagssod aytaueoRpLIME pres OFU “eIs9 UO
reaneduioo eqwoureuaid efas 9 ‘ogSmunsto3 vaou ep oxseBnwoxd ep opuaurout
‘ou 10814 wie ef23s9 “toody ens ap wo perp
onde
‘oprose ap ‘9 o}8t ‘opiTea opour ap vprznpord opis equa wie anb yoapsuadsip
an 3 epeuoindooat jomnstoo-gid eiou v anb wzed “oyaocnjeu
P Op orda0as ap wi
8 toa (opnaiuos ap)
surat ot urassarut
pusUIOD snas SOB SeUIEMUOD sepSisodsIP uIBYCAIIOD nb ‘seBNUE sia] axb
suntuuad ogu ogsimnsuo3 grou & anb atuapraa 9 ‘oBo] soHaIUe Waplo x
“opiqes 9 owio; -opdiransue> whou Bp oppayuos o Wod 2
goo opt opnar
“109 20) axop wpetorodocas 195 © euNON B ‘ousmbar opunBos O a;ueostIOC
‘opSdoosr up cuca ep opSeonde wrod opt a “(aqau @ opeandxa gros
‘aui07409) ogdeunstadas ep om
‘ogdery:s ons v “oBSimHsUO> eAot ep oRSeBTMUHAd ep CIUATIOUE OW LOBLA wa
JOANSO OW EULIOU P 2g ‘SHUDSIA og seuMIOM RSUPDTE OWE ORddIDI v ‘I9ZIp
21a, “wpeuOIadsoas 108 essod anb exed ogSimNSUOD EAU EP oRSEBInWOId
ep cep su 1031A wo efoyso wuLIOU v anb opisixe 9 sojop onguLd ofeq
‘soysinbaz san) sesso ‘owwouepesedas ‘sowaurany
(eoodg ens
2p opSIMRsHOD B HOD Opr0oe 9p) OpHTEA opou op upIenpord oprs 101 (:H)
foxdamanste9 trou © woo jannedios opyaruos 401 (1) foxSimIASUOD EAoU
ep opSedmnutard ep owouious ow ro¥tA wo sys9 (1) :sousnbax s9x5 ‘azueus
seangmmuna ‘stidsano va pranap ‘ogSimpsuo> eau vjad vpeuosdaoar vfos
“UL Op znj g BpeULUTExd 198 yIOAap woIpyin!
a ‘OeSIMIILNOD 3 WHORNUISHOD OHIO + -GED
‘puerew oma 9 Oneg aA « OGVOMANDISIG WNOISNLUSNOS OLENG SO ONTESE PE18__RESUIO DE CAREITO CONSTUGIONAL DESCOMPLICADO « Vente Paulo & Marcel Atxandino
um artigo da lei antiga com diversos incisos, podem alguns incisos ter sido
recepeionados, ¢ outros revogados pela nova Constituigéo.
Da mesma forma, pode acontecer que, na mesma Iei pré-constitucional,
tenhamos dispositives recepcionados com diferentes status pela nova Cons-
pré-constitucional com dois artigos que
ronstituigéo passado a ex
regulada em um deles e cor
© assunto constante do outro.
ia recepcionado com forga de
nuado a
ter sido (ou no) recepcionada pela nova Constituigao.
Em situagses como essa, havendo controvérsia a respeito de revogagio (ou
da recepe20) de alguma norma pré-constitucional, cabers ao Poder Ju
decidir se 2 norma foi recepcionada ou revogada pela nova Constituigio.
acordo com a interpretagio dada a0 texto € a0s principios da nova Consti-
tuigto, fixaré o Poder Judiciério o entendimento a respeito da recepeao (ou
da revogagio) da norma antiga.
Entretanto, enfatize-se que a recepedo ou revogacio do direito pré-
mal ocorre, sempre, na datz da promulgaci do novo texto
onal. No importa a data em que a recepeio ou revogacéo venha
a ser, diante de uma eventual controvérsia, declarada pelo Poder Judicié-
rio. Se, diante de uma controvérsia concreta, 0 Supremo Tribunal Federal
firma entendimento, hoje, de que determinada norma pré-constitucional foi
‘ocorrendo somente
decisio do Poder Ju
de promulgagio da Cor
lgacdo do novo texto con
4 decisto do Poder Judic
norma pré-constitucional
As emendas constitucionais témn 0 mesmo efeito sobre o direito ordind-
tio a elas anterior, no que conceme & recepe80 ou & revogasio das normes
dele integrantes. Dessarte, quando € promulgada uma emenda constitucional,
sto revogadas as leis até entio existentes, que sejam com ela materialmente
tucional (05.10.1988). Igual raci
que reconhega, hoje, a recepea
CCap-4« DIREITO CONS TITUCSOMAL E CONSTITUIGO w
emenda, Na mesma esteira, permanecem em vigor as normas in-
icionais anteriores 4 emenda, validamente produzidas e que nko
cont terialmente com ela, segundo as mesinas regras desctitas quanto
& recepgo das normas ordinarias pretéritas por uma nova Constituigao.
3.5. _Direito ordindrio pré-constitucional nao vigente
86 € ji
cuja vigéncia nfo tenha cessado antes do momento da promulga
nova Constituigio. Se a norma nao mais estiver no ordenamento ju
rn momento da promulgacio da nova Constituiglo, nilo hé que se
em recepgio.
Seria 0 caso, por exemplo, de um ;
géncia da Constituigdo Federal de 1969, tenha sido dectarad
em controle abstrato — portanto, retirada do ordenamento j - dois dias
mie da promulgagio da Contigo Federal de 1988, por ofa & Cons,
Em ambos os exemplos, seria irrelevante a eventual constatagto de que
essas leis tivessem conteiido plenamente compativel com a Const
Federal de 1988. A nova Constitigio no restaura, automaticament
taments, 2 viggocia das leis que no mais estejam om vigor no momento
de sua promalgacao.
Se o legislador constituinte assim desejar, a vigencia das leis poderd ser
restaurada pela nova Constituiga0, mas por meio de disposicao expressa no
seu texto, Tem-se, nesse caso, 2 denominada repristinagdo, que, como dito,
forgosamente deve ser expressa.
Em sintese, para as leis que ndo estejam em vigor no momento de
promulgagao de uma nova Constituigao, por terem sido, antes, retiradas do
‘ordenamento juridico, tem-se o seguinte: (a) se a nova Constituigdo nada disser
1 respeito, nao haveré a restaurago da vigéncia da lei (ndo haverd repris-
tinagdo ticita); (b) a nova Constituigso poderd restaurar a vigencia da lei,
desde que o faca expressamente (poders ocorter repristinagio expressa)
© quadto abaixo sintetiza as diferengas entre recepelo ¢ repristinagtio
do direito pré-constitucional“soperounus sejeu sfe198 sorypau0D ap souLa
sou no s209]aquse 19] e anb sun sou ‘ooN|gnE Jepod op eUPUOIIZOSIP
vrougyaduioo up auied sod waninser opseme y UiaHeut noxtop sour “eLIp}eUT
{PpEULULAIAp ¥ SOANE[AY SaSsa1aIUL So aJuOUIAIUAFOGNS NoTNBOr OYUIRITISIOD LOPE
<9] 0 anb we gejanbe ogs vpyuoo wiayoyo ap steuoronyysuCO seuLION Sy
pAuo> eperya ap SELON “Zh
TeiBow 9 wetpaw
sqanp apeprriqeonde ap seuou ‘osst sod ‘ogg “sopeyndar sojot sossozoyut
sop ogsiuyop eu soyoydyo owouoworoyns weyuesarde 2s yf anbiod ‘opna,
-uoo 0 WIEXY Soy] No ‘Opnuss o 9 souEs{e © wa}a;dwoD soyf and seANETSIBO]
SBULIOM seAOU 9p opdeIOgID B UIABIE Ogu ouajd vIOFOYO 9p seULOU Sy
“spjnox sin
“oquoMIBARBULION. 9 ANP ‘aIUIMIASHOD sOpEsIB] © onb sogSenns 2 somtaUIE,
-oduzoo ‘sassaravll Sov aqaweane|os ‘Sterouesta soxtaja 50 sopoy ‘nznpaad
ap apepyrqissod wp no “moznpoid ‘opsitynsto> up s08tA we epenua e
apsep ‘aonb sejanbe ogs eusjd eisgoye ep steuoromnsuco seuou sy
eugid epeoye ap seuON — “1'
“apm e1ovog> 9p steuoromsu0S seuLIOM
so as-uMROYTSsE[D “eloyoYe op ties ov oJUEND ‘stELOFNTYASLOD
seuuou se “asqeUoIMASUOD sTuaNIWA O ered “seiNgd erouapridstant 2 UL
nop ejad epeiope siustenreurmiopad & 9 “eprAnp wos ‘anb ‘srecororynsuOS
swuiion Sop opSeoYIsse[o BUN ROIRUMIO} BALI BP OSUOFY BSOP Jord O
-epepmquonde uns v oyuenb 2 wropoyo essop nerd oe oywenb ura
-ua1gyip a8 seja anb arjuupe as seu ‘eIopoya wonssed sreuorsmnsueD seWIOE
se supor anb as-aoaquooay “Porpunt eropayo op sepiaoidsap steUok
Seuuow 9p efoURISIXD Bp Blop! F FIRYAI OULIPOLK OUSITeUOIOMINSUOD O
conadse as89 @ owen svuuioW sessop opsEaytsse]9 2p seisodoud
somarggrp warsoqeye e salopeuunnop sepuei8 noarour anb orgy ‘oqumngstoD ojod
‘upeBiojno opis eyuos Sou atlb apeplaneuoe e woo oproDe 9p ‘opeprriqeoryde 9
‘aipuinf nioyays ap sted Sopeures ap Sepelop OFS s¥EUOFOMINSUOD SeNLIOU Sy
Javanavonay 3 viov214a 3a nvuD
OW OLNVND SIVNOIDNLLLSNOD SYWHON Svd OySyoIISSvID
cy ‘GyDNUSNOD a WRORNALENOD OLN F HD
‘ogSiransuog BAou ejod wpetossdsoas 408 vo propod opu “9 ost
‘qpuoronnsto9 owourewapr0 Oaou ou JoBia io gzesiua OgW aIKWORA taj B anb
9 otueimuop eispunrinop opsisod w ‘oyfadsor 8 OstOStO wISIKO OM BI0g
‘1821 oyooes ap opouiad ow wueise 19l ¥ “($361°OT'SO) 8861 >P HHP
‘opbimnsuoy ep opSe8mnuosd ep wp wa “o8o7 “opSear|gnd ens ap siodap (Sep
‘ooato 9 eosenb) sf Iseie{ OW JOBta uD eMENIUD OS 19] 9 “ORSSIULO Ep UEC]
“viougBia op otoput nos aagos assosndsyp anb ojnsnp|D 19IN09 wes “EAGT Ap 034
-aiaias up epeortqnd top 1] auf] onFIOdN opSeMIS wuIN “wORE ‘SOU,
‘soureunsop snes so wed eugRNTLIgo wSioy Was
nf oytetre¥eps0 0
fo 9 wuaRnb) cy seg on
084p95 ov ogSmpostuy 9p
19 OFIp9D 0 opsio9se wssa ASK
yma soxayar inssod 19] BU epE;
“ojuowrour oxno eSofoqnisa sopeysiiay 0 anb “owweranu “apoduat ee
joxdvorrgnd ons op ep
100 BAOU YN ap oBSejrutOsd BP o;HoMIOUE OU S327 OMB 2p
9 anb 0] wp 29 souajue oardoy ou epepnyso ep ESI9AiP OF
$960] onp>0n ap opouiod wo oueuIpio oH “SE
f ‘omnagsu09 ecu bu
| -optimysv09 encu eu essaxtio opbodep | escaxdko opbeodop op eIxewouapredapdt
| DRINannoy 9s aiiooo 98 anb cuuqua,s ‘211000 anb “o}oR} euowiouDs
SS =
| oaBiraoD ‘oedmnsueD
nou ep ogSefinuox ep ojowour ot nou 8p opSeGinuoid ep aRsuoul
‘jus6in yous ofu feuopaMR=vOS-pd NENG 0 208) wa reuserEsbeS ad 1030
‘oreapsidon onsdaay
Sapa ait # cea Buea) « COWSNGNOSSIE-WNOTSFLLLENGD OU 30 ONEcn
RESUMO DF DIREITO CONSTITUCIONAL DESCOMPLICADO - eens Paulo & Meco Atsatino
As non eficicia contida sdo, assim, normas constitucionais do-
tadas de apl imediata, mas nao integral, porque sujeitas a
restrigdes que limitem sua eficdcia e aplicabilidade. Essas restrigdes poderdo
ser impostas:
lador infiaconstitucional (por exemple, art. 5. incisos VIII ©
r exemplo, ars. 136 2 141, que, diante
impOem restripbes aos direitos fim-
Um bom exemplo de norma constitucional de eficicia contida € 0 art
58, inciso XI
XII = & livre 0 exercicio de qualquer trabalho, oficio ou
profissio, atendidas as qualificsgSes profissionais. que a lei
‘estabelecer;
Essa norma assegura, desde logo, o exercicio de qualquer trabalho, oficio
ou profissio, mas sujeita-se & imposiggo de restrigdes por parte do legislador
cordinério, devendo ser interpretada da seguinte maneira: (a) enquanto néo
para o exerefeio
vale dizer, qualquer
de determinada profisslo
pessoa poderd exereé-la;
estabelecer as qualficagées profissionais necessérias para o exercicio dessa
profisséo, s6 poderao exercé-la aqueles que atenderem a essas qualificagdes
previstas em lei
4.3. Normas de eficaci
itada
As normas constitucionais de eficécia limitada siio aquelas que néo pro-
duzem, com a simples entrada em vij
legislador constituinte, por qualquer motivo, nfo estabeleceu, sobre a mi
uma normatividade para isso bastante, deixando essa tarefa ao le;
ordinario ou a outro drgio do Estado.
(cap. 4 = DIREITO CONSTITUGIONAL E CONSTITUIGRO a
Sto de aplicabilidade indireta, mediata ¢ reduzida, porque somente in-
fotalmente a partir de uma normagao ulterior que thes desenvolva a
idk
eficicia
© Prof. José Afonso
limitada em dois grupos dis
mas de eficdcia
12) a8 definidoras de principio institutivo ov organizativo;
b) as definidoras de prinefpio programitico,
‘As normas definidoras de prin
aquelas pelas quais o legislador con
truturaso € atribuigdes de érgaos,
sobre a organizagio administrativa © judicidria dos
spor sobre eriago,estruuragdoe atribuighes
regularé a organizagao e 0 funcionamento
“a Jei dispori sobre a
antias © condigdes de
3).
constituigao, invest
tertcio dea Srglos da Tustin do “Trabalho” (art
Por sua vez, essas normas constitucionais definidoras de principio insti-
tutivo ou organizativo podem ser impos
So impositivas aquclas que determinam ao legislador, em termos pe-
remptérios, a emissio de uma legislacio integrativa (por excmplo, art. 20,
§ 2°; art. 32, § 4°; art. 33; art, 88; art. 91, § 2.9.
Sao facultativas ou permissivas quando no impdem uma obrigasio,
mas s¢ dade de instituir ou
regular
ant. 25, § 3.5 art. 125, §
AS normas cons
so aquelas em que 0 const
tamente, determinados interesses,
nu-se 2 Ihes tragar os principios
‘orgos integrantes dos poderes
dos (legislativos, executivos, jurisdicionais © administrativos),
famas das respectivas atividades, visando a realizagio dos
Constituem programas @ serem
nando interesses econdmico-sociai
na normas program:steuoronynsuce sopaeaioo so searjde ap sepedauteous sopeplroyne stewop se
9 sozint $0 ‘aaudigyut Q °s 9 seifox op onpuN ousarUY ewersis wn
tue sopesfawu: soysoasd ouros uilg seus ‘sesiodsip 9 svpyjos! seuniou woo
sogSisodsip sens seroudiaqut apod ogu ‘sagéypenuon sawvarede. sens mezuotIeN,
opueooad ‘epeprreqoi ens eu opSinarisu0;) # ex9p|st09 enep ataidiotut O
‘sopjoojageiso ayuamyeuofonstos sordjoutd so anua
opmargos ‘seuuou sens aniuo (sertountte) segSipEsIUOD se}IAD v LULIOT op
‘opeyardiaqut 228 anap opdrmasao. eum op 07x91 0 ‘ordjoutid aise opuntdag
opsimastos ep epepiun ep ofdioung “1's
“amnos e sopeyuosaucte ‘sopSimnsuo3 sep
opderaxdiowt @ merauou an ‘soudoid soidiound sunipe wroistxo ‘srewororan,
su0o seLWoU sep voInbrpiary apepuotedns vp viougLIOSep owoo “owEaN
‘saysap ope] Oy “912 OOuDISTY ‘congMASS “oorBo}o9IO) ‘[eoneUIE!T — si
-nf sewiou stewep sep opdeyerdiaim ap soporgix sowseur so TeuoromaNStOS
ogseierdiaicr p siaayoride ‘omeod ‘ogg “seary se1imo wo viado as anb ep
‘aarayip anuauuyerouersqns wzamied wo) Opa TeuoTOaTstOD oRseyardroTU Y
“onmRoaxg 2 oan serepod sop wrpqures
sear ‘ouprorpne sapog op stoungtss sop os o¥t wjore) op 98-eex],“ToUOID
-su09 o1xa} 0 UreMLO} anb soonsynBuy| Soperounaa sop ooNUEUIAS Opt
6 reSgsonun ‘iepuaaidaioo rogrusis steuoronmnstos seuniou se zeresdzoruy
‘teuoronansuco
coptend awaumpsroadso ‘soseo so sopoy ure opSejaudzoqu ep opept
vproaquooar 9 “suaUEMApOR “aItapiAd stewep sod aSsOy Op
OYSINLULSNOD YG OYSVIaudYSINI = *S
‘peplun eum op sawesBayus owoa
sreuoronipsues sazojea sop ounfu09 0 sezTHOMLBY op WY, o WO9 ‘sopuEUIOD
‘sna$ $0 SopO} ¥ILIO9 ts eA] ax9p ORSIMNSUOD ep dJaudigqU o onb-Z9A EUIN
“jeuoromnsuoo o1xar op oxSeasdsayuy exed onauresed 2p eares wipquie) cong
-eiord eunou v “(eanmpodun 9 squsstyered) eanedou eiogoyo wssap WTY
dur woFoyD tor vj> 9nb 2s-zIp ‘ouRLHUOD eles out
2anb enueneatodns prisoat 2p opSs99p
‘ed emtpeied >
ud ¢0 Uc vb seiouain souow tepempend wee and open (Q
2 Yoymesyered vioyous mo; gio anb asp ‘opeuoredacar 9 ogy
eoupmesBoxd jeuormapsuoo euLiOU y IOUD}uE [eUOJSMAsUODE!FUL oTaNp 0)
soptmios sn2s so W109 sroanieduioout no seupnuoa sagéisodap se uieSonar (e
29 o1st ‘eaneau wpyoya
epeuleyo ep sepeiop ops ‘orerpaut ap souayo souaid snes weznposd owt L104
=e ‘svonpiueidord seuuow se anb eumy ouspom ows!jEuoIoM|sIOD
‘vorpyinf Bioeoyo sonbyenb 9p septaaidsop seyo unefes anb
voytudls ope ‘ouSeyoutaldu a ogSeqourE|nBar epIaixa ep soyue ‘ogsinjnsuoc)
ep 081A tia epenuD v WOO soilaj> soudyd snas so Waznpord oRU swaLOE
sesso onb 2euuyy “opepianewiiou Wray ‘seorppinf opuas “2 seoIpjant OBS UpIBA
P OFSINFSHOD wun wersaIUt anb seuLION sy ‘seurexBoxd sonnoadsal so
sopeidawo|duuit no sepewuoureynar oyu omtenbua eorpunf wiozoys ap svpraoid
-s9p uuofos seonpureiZard sewiou se anb seuuye apod as ogu ‘omeianug
“sopeznasouoo ‘ontowreanoyo ‘wo10y seureioud ssse
‘opuonb ‘squswoniqn sonazo souayd snas ogsznpoid 9s an ous29 9 “unary Ou
sopeiuotajdunt wales v seuresSoud wooojaquiso owoo “jeuyy “opsimmsuo; wp
‘opSejnwoud exou & woo somayo Souayd snas ioznpord opu seuLiOU sassy
“(opSimansuoD vp SIZ 9 SIZ ‘T1Z ‘S0z ‘Ez “si :s0|dwioxo)
sweyeiso sovdup sojed opmasind 198 anap anb 9 ~ opSimnsuog fod oases
wauypeiowsy ow um ‘eureord can woo9jaquise ‘vorpur opSeurwouap exdgad
ofed opesen oano(qa tun ap oxénoesu0o eu
eto sop waronbor anb pei
-Ve ap svjonbe ogs seonguieioid sretoromasuoa souuou se anb Sout,
svonpuivibord sowiou sop DDpYs “TE
LY epenun emeaus
eanearises]_[~cmpaquetio no
comeoaua.| [oumteaten
‘epn190 apes LY
sig 299583 i
z ~~ eybinisNoo 3 WROFSNAILSNOD OLEUIG+F-deO
Sumpuoxery msieyy 8 em eUEaA » QUVOMGNOISIO WNC
AUIISNOD OSM 30 ONSEN GE24 __ RESUNO DE DIRESTO CONSTITUCIONAL DESCOMPLICADO Vicente Paul £ Merce Awana
devern compreendé-los, ne medida do possivel, como se fossem obras de um
86 autor, exprimindo uma unidade harménica € sem contradigoes.
Como decorréncia do principio da unidade da Constituigso, temos que:
) todas as normas contidas auma Constituigso formal tém
= milo hi hierarquia, relagio de subordinasdo entre os disp
Maior;
) nfo existem normas constitucionais origindias inconstitucionais ~ devido
4 auséncia de hierarquia entre os diferentes dispositivos constitucionais, no
se pode reconhecer a inconstitucionalidade de uma norma constitucional era
face de outra, ainds que uma delas constitua cliusula pétrea;
©) no existem antinomias normativas verdadeiras entre os dispositives cons-
jonais ~ o texto constitucional devers ser lido € interpretada de modo
hharménico © com ponderagdo de seus principios, eliminando-se com isso
‘eventuais antinomias aparentes.
5.2. Principio do efeito integrador
Corolério do pr
significa que, na
primazia aos critérios ou pontos de vista que favoregam a integrago
€ social e 0 reforgo da unidade politica
5.3. Principio da maxima efetividade
principio da maxima efetividade (ou principio da eficiéncia, ou prin-
cipio da interpretagao efetiva) reza que o intérprete deve atribuir & norma
itucional 0 sentido que Ihe dé maior eficdcia, mais ampla efetividade
social
Embora sua origem esteja ligada @ eficacia das normas programéticas, €
hoje principio operativo em relaro a todas ¢ quaisquer normas con:
sendo, sobretudo, invocado no ambito dos direitos fimdamentai
diivida, deve-se preferir a interpretagio reconheca maior eficécia).
5.4. Principio da justeza
principio da justeza (ou da conformidade funcional) estabelece que 0
6rgio encarregado de intexpretar a Constituigo nfo pode chegar a um resul-
subverta ou perturbe 0 esquema organizatério-funcional estabelecido
islador constituinte,
ap. 4 + DIREHTO CONSMTUCONAL E CONSTTUIGO _ 2
Assim, a aplicago das normas constitucionais proposta pelo intérprete
no pode implicar alteragio na estrutura de repartigio de poderes © exer
cicio das competéncias constitucionais estabelecida pelo poder constituinte
origin.
5.5. Principio da harmonizagao
io da unidade da Cons-
tuigao, exigindo que os ben: jonalmente protegidos
possain cocxistir harmoniosamente, sem predominio, em abstrato, de uns
sobre outro
© principio da harmonizagio (ou da concordancia pritica) impbe
coordenapio e combinagto dos bens juridicos - quando se verifique conflto
ou concorréncia entre eles — de forma a evitar 0 sacrificio (total) de uns em
relago aos outros.
Fundamenta-se na ideia de igualdade de valor dos bens constitucionais
(euséncia de hierarquia entre dispositivos constitucionsis) que, no caso de
conflito ou concarréncia, impede, como solugl0, a aniquilagdo de wns pela
aplicagao de outros, e impée o estabelecimento de limites e condicionamentos
recfptocos de forma a conseguir uma harmonizagSo ou concordincia pritica
entre esses dispositivos.
5.6. Principio da forca normativa da Constituicso
Este principio impée que, na interpretag3o constitacional, seje dada preva-
sncia aos pontos de vista que, tendo em conta os pressupostos da Constituico
(normativa), contribuem para uma eficécia étima da Lei Fundamental.
Segundo esse postulado, o intérprete deve valorizar as solugdes que
possibilitem 2 atualizagio normativa, a eficdcia ¢ a permanéncia da Cons-
tituigao.
Enfim, o intérprete nfo deve negar eficécia ao texto constitucional, mas
sim Ihe conferir 2 mixima aplicabilidade.
5.7. Interpretagao conforme a Constituicao
© principio da interpretagao conforme @ Constituigso que, no
caso de normas poliss8micas ou plurissignficativas (que admitem mais de
uma interpretagio), dé-se preferéncia & interpretaglo que Thes compa
© sentido com 0 contelido da Constituigo.9p sagdunsuog sv ajurnansuos 1opod op (os1¥zIo0WAp) ow
sajuspjnisal 0109 sejuode souropod ‘[seig op jeuoyomnsuos
2 L8LI 9 eee oeepreebast ane anne ereeeees- ee especies
nstog apod op OompIaoMOp oF!a19x9 ap BoIGN FULIOG B > SO410[9 2IUOUL
~eorreioowiap axod op sameavasardar ap wsoduto> oxSondoo no auuteansuoa
Teuorsed eraiqiaasse ein op oft sod syutransuoo s>pod op ogsenie
‘epedinuroad odn op ogSrUNSHOD # seI0qE(a
ap opiquinout ‘aiuyrasuos oF19 0 ureuniog anb ‘(eanyeruasardor 1oer90UU9p)
soyueiuasardar snas ayjoose oxod 0 -ogSuaatioD no aIuTMNSUO [euO!EU
wrp{quasse gjad axi090 aiustansuoo sopod op ooMBID0UIDP O19}019x9 O
“opedinsn oyumanstoo rapod ap eusayo eutnnop w anb 0 ‘oses assau
‘soway, (owsout 1s @ ‘sjuouDHI0a) ‘2) oAod oP stouotonyASuED seEOL se
2qdut 9 zepod nos o wiumo;ne anb ‘oimeuionod op yexareyun oe g -ze{ndod
‘opSedionied w wios ‘rapod ov nodye 0 anb onpuoFonjoxar o|UaUULATH Op Z9pH
odnud no ‘onpratpan ofad ogSimmnsuod ep orwaunoajaqesse -eB1oyno epEUI
-ouap vjed es-vatiejoere> ajtminsuos zopod op oorgIDOIN ofDIaI0x9 O)
(opedinsn ajutrqnstos sopod) vanysoome no (oun/F9]
S409 sapod) aNEADOWID -oF>yo1ax9 Ns o wed SeqUNSIP seuLIO] SET
somar ‘oaod op aidwas wfas aqtimysuco zepod op apeprrejmn B e0quiA,
‘ommarsrxe 9 ®
vpourpou no ‘oRSmunsuoD eAow wu HpEIOgEIa 19s axap ouIOD 9 opuENb
19} 2189 98 stod ‘oAad 0 9 sputernstoD ropod
op swim o anb ap ofoumpuosa 0 comguatay 9 ‘aueuieatesodurau0>
oppsexe 2 apepueimy, “79
oxdimysuag efed soprooqaqess sazapod so ops “? ost “owseHD
essop openinses 0 ops sopimaysuoo sarapod so ‘ostranstoD v euto anb sapod
0.9 ayummaristo9 Japod Q “sopimysuoa sasopod 9 ajutransuos 19pod axjuD oe