You are on page 1of 224
VICENTE PAULO MARCELO ALEXANDRINO ~RESUMO. pe DIREITO CONSTITUCIONAL DESCOMPLICADO é|das|'@ 2p nes oz oyenb sieuoy “= s1Bop ofpvana 9p o} 9 oupurpso oS “o'¢ ~ aqueBia opt yeuolongnstos-gud oUpUIpIO ODM “S's ~ Jantredasoo yeuororansuos-g1d onpUNpI0 ONDE “yg 00 8 9 oBMISD eAOK Up JOR wo EPEAT punuyar apeprasrvonay “1 “~ opSimnsiog wAoK Eun ap OBA we epENUT “¢ z ogSeznoumaists ¥ omrend) “67 pepsieuy e oumend °g'Z ogsuarxe % OWEN) “LZ apepiar woo eougpuodso09 y mend 9 ‘papHTEGEISD B OMEN) “S°Z opnaition oF ontent) “pz _oxdiogeo 2 opout o8 ouend “fz eUMNOG @ O3tER “Zz MaBUO B OMEN) “TZ saghinynsuo sep oBbeoutss0(2) ‘oorpunt 2 oonytod ‘oa!#ojor20s opnues wie opsinanstOS “If euorominsuod opraxtp op ore{qo 2 opyartca ‘wABLO “T “"" OVSIALLLSNOD J TVNOLINLILSNOD OLRM Tomsyavo oruywns o10e. eo. popu veeig ou osseiduy ype op © Jo;NE op o4H29 408 OpSENWIDE Uoe “opSNEAD «2 exdoo0%0, “sooypsSoren soseeo0id op Sausyo aneraul“caLUpISW NO COLO. ‘ojew Tenbjenb fed no eu) nb 9p [ened no (eo) opSnpoidal © apo > "giicine Soioap 80 BplonBisas an Tp Soule} Sop “SOHLAAEED SOND SO SOHO] logs sepnapu serouaiaya 2 se9(6ok So ‘ego ep optearente @ Sopeuooe| som 30 [erst 9 ol gasnueN WOR outs) Ofpo one @ 98 oporayY BOK o-uze-eoeseazs Nast (ialeve ino) ‘Ip I} 180291 "OUND s0ig = eunprigsue> Osa “L eyes -ueraty ye ‘sopugdwon ‘eee ‘ono. ‘OdO13IW : oMed 085 ! esueI04 : oHoUEr ap OB - “pO "p ~ oUNPLEKDNY eaten “aned susan opeanduloasep EvERRIESUED OyoAp 9p CUNsde 96) “aL2DIA “ome ‘hu souAN 29 2401003 S00 WHOIOWN O:OLONS INOS YN OyS¥OOTMIND “USVI ‘oppuaia 's ojeoueyy deg 49°09 vaBodns6Boporau sq wos operewElonIpe'mn :0115 OSS0U o1SIA UOK2eN FeHOHPZ odme | NZD OP sWeIBeWN eoype eLLN OGOUaM vaOLiaS & Vi_RESUMO DEIREITO CONSTTUCIONAL DESCOMPUCADD «Vicente Paulo & Marcela Alexandno SUMARIO vu 4.3.1. Bficdcia das normas programaticas 2 3.3. Tratados e convengOes intemacionais com forga de emenda 5. Interpretagdo da Const 2B oy aaa 7 7 B = 24 4 24 46 ee 24 46 5.5. Principio da hharmonizagao q 25 a7 a fora normativa da Constituigso 25 47 0 conforme a Cor 25 at 48 6 6 45, Liberdade de expressio (ar. 5° IV, V 1X, 50 26 4.6. Liberdade de crenga re ” s6fica (art. 5°, VI, VI ae 52 iy 28 4.7 evolblidade, da intimidade, david privad, “Ga bona |. Poder constituinte origindrio 28 6 da imagem das pessoas (art. 5°, X) «nnn = parieasieuaiustaniadl 28 4.8, Inviolabilidade domiciliar (art. 5, XD). s4 49. To ade dos comespondéncins © comuniagbes oo 38, XID. 34 4.10. Liberdade de atvidede profssional (art 56 DIREITOS E GARANTIAS FUNDAMENTAIS 31 4.11, Liberdade de reunio (art. 5.°, XVI) von 56 7 4.12, Liberdade de associngio (art. 52, XVII 2 XDO ST tos e garantias fundamentais — teoria geral e regime juri- 4.13, Direito de propricdade (art 5%, XXM @ XXXD) ween 58 35 4.14. Desapropriagao (art. 5.% XXIV) wucuisninmnnnonmnen 60 35 4.15. Requisigso administrativa (art. 5°, XXV) .. 6 co status de Jellinek : 36 4.16. Defesa do consumidor (art. 5.°, XXXII) .. 6 23. Distingto entre direitos e garantias .. 36 4.17. Direito de informagio (art. 5°, XXXID . a 2.4, Carscteristicas nn fee 37 de petigao (art. 52, XXXIV, *2”) a 2.5. Classificagdio 37 de certidio (art. 5°, XXXIV, "b") coosonn 6 2.6. Destinatérios .. 39 4.20. Princfpio da inafastabilidade de jurisdigao (art. 5°, 2.7. Relagoes privadas.. 39 XXXV) 64 2.8. Natureza relativa .. 40 421, Protepio a0 dieto adquirido, & co 2.9. Restrigdes legais 40 : juridico perfeito (art. 5°, XXXVI) ce 65 2.10. Contflto (ou colisao) 4 4.22. Juizo natural (art. 5°, XXXVI € LI) 66 : a 4.23, Jiri popular (art. 5.°, XXXVIID) o 3. 2 4.24, Principio da legalidade penal e da reroatividade da lei “a penal mais favorivel (art. 5°, XXXIX e XL) 68 3.2. Enumeragiio aberta i 4.25. Vedagio ao racismo (art. 5°, XLM) a. 69 ort” ott um -ye no oman “ououreses ap soanoyy “Z'7'9'L. ou on ort 60r 801 80 901 901 901 sot sot cor cor” tol sBwautapdu fo, WH OOSTAMT "¥TI'L I ap OBSIPIOD “ETI'L pei st * ve “ earssed yeronsy> speproedeg “SZ opuatayar 9 ONDsa>Id “YL ne [erOeI9 apeploedeD “¢'Z offyyyns ov OMDNIC “ZL s9050N “TL apopiqeuooen wider “6'9 ~ apeptoroeu ep epiog °3'9 oor a | a femued 9 ove oxfoyfsesq anus opsrouarestp omuaurerssy -L'9 Seg] OU SaHapISEL SasanTmUI0g “9° Dpepueuoreu 2p sop, sagSon “1-9 “ apepyeUorOeN, Jeaqssod antewrest99 tony op TAR, v 0 ste osssoonar ap » orig xd ep ordjound 0 9 sre1o0s $01 (LL 8 . ‘sue) sauopeyegen sop soanajes stH100$ so} seas sqe:00g sondod osby ‘Uy biop sDoqDH ‘Sy -~ ogSun(at ap OpepUSYN ‘St __oanetoo edueingas op opepuEW. “TT'bb'b -~ eiouaIsisod “Or bbb ynns * soonfod sowaatc “ sojoneooap? SOUIOUOH “6 ryt oeSipsunf 2p nei8 o1dng “g'yp'> > epoupioduiog “Uhre ~ opsenodun ered ozeig “9 heb may prpeun sp ORSs20U0D y OFMHPEA “SHY RIPON “y'by'y onmomiquasod “Che assed opSeumNao] “chy a wane opSeUOY “ppp Cox 9 XIX 5 1) endo 9p opmpuEH “rey * (WIAXT “'s “He) sudioo swaqoyy “ep'p CHLAXXT ‘5 1H) fonss2001d opepLIED “Zp IAXX1 ‘oS 8) {> OMSIESY OP APEPINIEID “Lp CAXXT o'S ‘we opsud wu ossooxo 9 ouapopnf oxo sod orseziuapu] “OF > = (AKT 's ) werd eorpunt eIUMISIESY “6e'Y seh omppno ep 2 oqwauos 3 onb wo steuoromystice sasajodiyy “9¢"p $238) eonand ep sumpisqns epeand o=y ‘sey : cat IAD OP JEUIUILO ORSEOYUDPI “pep GUAT ‘35 1) eENEGOU! Up oRSUSaIE ep oxEP>mEE “EP IAT ‘'S "¥e) euog! eAoId y opbepon -ZEy oxdipstiny ap ne ojdnp 9 esagop eldmy “T1¢"> (AIT ‘5 He) [889] osso00ud opined (U1 2 17 “og te) oRdypenxg, (A7X ‘cs He) Bud 8p apep' s08sag (ATTX @ TTX ‘5 “He) [PuoIoransu09 -2y soul ‘ousstioway ‘sajuaoadiowa ap ooypn “BIOL “9Z'y ‘Sinpueva aRaEH = Omed vaan - CGVoTaNOOSaO-WNOONLIGNOS GLBU 36 GANESE mA X_ RESUMODE DIREITO CONSTITUCIONAL DESCOMPLICADO- Vist Palo & Marcas Alsondeno eee cd 7 1.1. Privagio dos direitos politicos ..m 19 1.2. Técnica adotada pela CF/88 .... 146 7.8. Principio da anterioridade eleitoral 120, 2. Competéncias da Unido «0.0.1... " ed - 147 3. Competéneia comUM ess 151 CAPITULO 3 4. Competéncia legislativa concorrente ORGANIZACAO POLITICO-ADMINISTRATIVA 5. Competéncias dos estados 1. Introd U8 ee 6. Competéncias do Distrito Federal ..sussnmnnnnme 155 2. Formas de Estado ... 7. Competéncias dos municipio8 .ncrnnmennnne 156 3. Formas de governo 4, Sistemas de governo CAPITULO 5 PODER LEGISLATIVO 159 5. Regimes de governo 6. A Federagdo na Constituigao de 1988 6.1, Unio . 62. Estados-membros 7 6.2.1. Auto-organizagio e autolegislagio 1, Fungoes 2. Composiao 2.1. Congresso Naci 2.2. Camara dos Deputados 62.2. Autogovemo .. 2.3. Senado Federal .. 61 6.2.3 Autoadministragdo .... Hea 3. Orptios ee 162 6.2.4, Vedagdes ao poder constituinte decorrente ... 3.1. Mesas diretoras .. cone 162, 6.3. Municfpios . : : : : 163 6A, Distrito Federal Ges parlamentares de inguérito ... 164 6.5. Temitorios Federais 1. Criagao ... :: 165 6.6. Formagio dos estados .. 3.2.1.2, Poderes de investigacao 165 6.7. Formagéo dos 3.2.1.3, Direitos dos depoentes sve 166 6.8. Formagéo dos Tertios Polos 3.2.1.4, Competéneia .. “167 6.9. Vedaces constitucionais aos entes federados 3.2.1.5. Incompeténcia 7. Intervengio federal 3.2.1.6. Controle judicial 7.1. Intervengao federal espontanea 3.3, Plenétio een 7.2. Intervengao federal provocada 4, Reunibes 73. Decreto interventivo 5. Atvibuigdes 7.4, Controle politico 5.1. Auibuigdes do Congresso Nacional 5.2. Atsibuigdes da Camara dos Deputados 5.3. Atribuig6es do Senado Federal . 8. Intervengo nos municipios CAPITULO 4 5.4, Convocasio e pedo de informarées « Mixisto de Es REPARTICAO DE COMPETENCIAS coesnninnnnnnnnninne TAS tado 176 1. Nogdes ae ee 6 Estatuto dos congressstas peta ea 1.1, Espécies de competéncias ...... : 145, 6.1. Imunidades We 6Iz 6ic 6 8c uc” LIZ git ote siz siz vie vit £1c itd e1z uz oz 607 0c 807 Lot 0c 50¢ 07 400 we wz 8861 AC IVYACAA OYSINLISNOD Va OYSVOLIGOW 4 o1nLavo “~ oaneysifoy ossooord op yetoIpnt afonuos “1 unui 9 sauiourropet sou onnetefoyosso0id 9 Ose "C'S soamesiBoy sora1saCl +°s sepefayop sto €S sugstaoxd &PIPIAL “LET'S pnt ogseioaidy “917s opbefonent “SETS re comes BPE “PETS logaee Oa & sorouote seupsmoxd Sepp “CET yexapod ogdeansuod ep ope UV “ZI'T'S sorquiai-sopeysa 109 soysodnssaid so} ovsipsoy “Ors “ yorared ovsiaatod “67'S eurpuayd opdersaudy 87's ems BIOROUR 9 BPH “LT'S "ined op auinbosans weuonesy 9°¢s ~ eaned ap cmmaueoueay, “$'7'¢ wyopoya ap o7erd “p'T'S ‘onnestB91 o1waunpaoosg “e°'¢ ae “ syeuayew SoQSey ur] “77'S _suyupsoenxe ogSeaonu09 2p apepsso0ouseC. 17'S ~ seugstaoid sepipay 7's ovbimmnsuod ¥ sepuours “1's sqepoadso soars] sossaooud °§ ougums oaneysil9] omsumrpacor oeseoygng “CEE or opsusyneaoug “Tee sequourajdaios ose “fg + onsung “STE toc oz 661 661 661 860 861 Lot 161 961 961 Sor sor 61 ver S61 £61 for 06r 981 98r ” sat Sst vst zt zs zt ~ ouptoIpne s9po4 op steunqin sop e: “r- Onnoax op ayo op BaneaLnd val ~ sagsstmion sejad eamuyop ogSeacudy “zg eupuald ogseaqied “¢'7'¢ sagssiiuos sep eiagid opsemy 7-7'E ozesd ap oxinoap sod opSencuds ep opSyoay “1'Z'¢ Isu09 ase “Ze ogsues 9 1A STE ~ ssioumyed epuotis 2 eameaud Live UPISTURAY Op oESezuesO op 19] ep eat “-" BLPINGET BUPTEU WO eal eugiaponuy aseg “TE Stapp one Bayosso01g *¢ OpdeOUISERLD *Z srr QHESOOD “L * OALLVISIDAT OSsaD0Nd 9 o1nMavo SIP “sHENpeIsD seIH09 9p sreURgU, “7; “" ogttn, BP SeIUOD ap jeunguay * se}uoo 9p steungUAL *_sslopeaion 9 sremnsip ‘renpane sopendag “119 * orepusar op opSuainueyy “919 ‘ovepueut oF wlounuay “69 ‘orspaeun op epzed °8'9 ~~" sapeptrqnedwoauy “19 sepepiumins sep eiougisisqng -9°9 sepeuury seS10g sy opeiodi00u} °5°9 aqunue}So1 9p oPSeBugosaCl +9 ‘oane{siBo7| sapog op omouresery “9 copSuty ep ogzex wo yeisadso o10g “79 : Twauos apeprancay “Z1-9 oteUs apepranayy [19 ix Sane ‘Spiasay OGRA Od MRA» OUVOTIGROOGAC RNOFSTLUENOD OLS TG OWNED XIV _ RESUMO DE DIREITO CONSTITUDONAL DESCOMPLICADO Vnls Pao & Maro Alanis 1.1. Revistio const 1.2. Emenda constitueional 2, Limitages so poder de reforma 2.1. Limitagses temporais 2.2. Limitagdes circunstanciais .. 2.3, Limitagbes processuais ou formais Limitagdes.processuais, proposta de emenda & igh... 23.2. Limitagdes provessuais ligedas & deliberago sobre a proposta de emenda & Constituico 2.33. Limitagées processuais ligadas & promulgago da emenda 23.4. Limitegdes processuais ligadas & vedagko de re- apreciagSo de proposia rejeitada ou havida por prejudicada 2.4. LimitagSes materiais 24.1. A expresso “nto seré objeto de deliberagto” 242. A expressto “tendente a abi 243. Cliusuia pénea ¢ “os dveios © garentias indivi éuais” . 3. Controle judicial do process le 4. Controle judicial de emenda promulgada 5. Reforma da Constiuigéo estadual las & apresentagiio da CAPITULO 8 PODER EXECUTIVO i ge 2 3. Investidura 4, Impedimentos e vacdncia ... 5. Atribuigbes : 6. Vice-Presidente da Repiblica 7. Ministros de Estado .. 8. Orgios consultives .. 9. Responsabilizas40 9.1. Crimes de responsabilidad... 29 21 232 233 234 234 235 236 237 248 sumo 9.2, Crimes comuns 9.2.1, Imunidades .. 9.2.2. Premogativa de foro 10. Governadores de estado CAPITULO 9 PODER JUDICIARIO 1, Introdugao .. i 2. Oreos do Poder Judiciério 3. FungGes tipicas e atipicas .. 4, Garantias do Poder Judiciério 5. Organizagio da carrera. 6 4 8 9. Garantias aos magistrados ... ‘Vedagies Subsidios dos membros do Poder J Conselho Nacional de Justiga ... 10, Supremo Tribunal Federal 10.1. Competéncias .. 12. Iustiga Federal 13. Justiga do Trabatho ... 14, Justiga Eleitoral 15. Justiga Militar 16. Justiga Estadual .. iga do Distrito Federal . Justiga dos Temtitérios 19. “Quinto constitucional” .... 20. Julgamento de autoridades 21. Precatérios judi 21.1. ExcesBo 20 regime de precatérios 21.2. Ordem de pagamento 21.3, Atualizagto monetéria e juros 21.4, Sequestro de valor 255 xv 250 250 251 253 255 256 258 258 263 264 268, 268, . 27 mm see vee wee Ike lee ie. lee” oge ose oge ore 62E Bee 8ce ace Lee ore vee eee zee Wee. Ize oze ove ~ ove ote sie ae sie ste ple eg ere ue ue * wx sunge apad ap es0n9 Or owlgo “ezOT vane opseumiBey 7ZOL oxzoues “T'TOT jojomypsuosus ap wieNp OLY TOL * opSnpoauy “TOT ; owns pOOTISH OA ¥ SeIOHNDIU seIBUIS SUP oNsERHIS ~6L'6 SqmomoulA eRUINS ep oqwonmdumosad “g'L'6 eeynoUtA W810} BP OFPIUT “L'L'6 rou wing ep ABUEIY 96 " opbequed “SL'6 ; ¥L6 souoaues 9p OBSESaIE “EL'6 'p Terop-topemoorg op ORFEMY ZL'6 om LLG * oyamjnouia BRUINS “16 “~ ypropad opeuag Op oBseMY “9°6 ‘Ogstpop EP SOUS °S°6 Byougiadwog “+6 so95e op soiogdsy “6 ye opseUINITOT “76 * ogSnponuy “16 sequoo ep steunqury “¢'g “+ oanMooxgy Jpog °7'g ~ oanersiBey sapod “T'S Teuojorpsunl ogu opSeztvast 8861 2P oeSUNSUOD eu apeprTET Loronynsuco 9p TeuoraIpsunf a[ouo9 op steI03 svogsuoseIED ~ opSe ap sea, 1u09 9p SOIRPOW, U9 9p sERUDISIS rentadns 9 wupuiS0 speprreoronassuooUy ¢°Z jaupur 9 Bap epepHeuorMsUOSNT “YZ a onan osngtp 9ou0D ~ gjonues op owawoyy “ UO “OL ore ore, 60E 60E 406 062, 062 682 ogssimo sod 9 o45e 20d apepttouoi _sspepaeunjomnstcout ap soopdso 9 oy20009 -z : ogSmponuy “1 JAVANTVNOIDALLESNOD Id FTIOULNOD 1 omuavo momen gorignd emosUayed s BIOROOAPW “b ~ wouiggd eoe20ApY “€ cHog 9p wANBBONIOIG “11'Z ~ sejdoo ap sieungisy sov OMIME CONARE OHPSIUUY “ON IMal CUMS OP RUOIN OHPSHOD 62 * sqouotonynstoa sogéupen “§'Z soIqUIOUE SOP SEHUEIED “1-7 " smi9p-sropemooig SOP OBSVIMON “97 wee gugUeD BU OSSOIBUT “S°Z conan otspisraryy op sogdun “+z jeryeut sorowoud op ordioung “¢-¢ rgoubuy 9 EANENSTUNMPS eMOUOINY “y'¢°Z © qeuoroury exongpuedpat op “commer @pEpHTQISARPU BP oe apepit ep conan £v Feuoronansu0a oBsisog Zz ovsisoduiey “1'z "con ous VOLLSAr Y SIVIDNASSA SHOONAS or omayavo "rr" nsoeid wo opouBisu0o 20/04 9p OFS90 9 O61 LIZ soupaio ep opsusuadaro> °9'1z * oyusuIBUOINRYS OB OBSEPAA “S°TZ ‘sapere oR=m 9 Gea BRIA - GANONaNGISIG WHODNLISHOD O10 30 GNAGHE AX XVll_RESUMO OE OIRE!TO CONSTITUCIONAL DESCOMPLICADO * Vbate Paul & Maree Aero sums xx VOSA, Tntrodugd0 rcnmsnnonnnsnnnsenn . 356 10.5.2. Objeto da ADPF € contetido do pedido name 356 10.5.3. Preceito fundamental ...1..csummnnn 357 10.5.4. Subsidiariedade da ADPF 358 105.5. Competéncia € legitimagao ... 358 : 10.5.6. Media liminar : se 359 10.5.7. Decisto ee 359 Atuagdo do Advogado-Geral da Unio wits hen i Gt eee Gee oe oes See 106.1. Introdugio rcnninanenenine 363 10.6.2. Competéncia 364 106.3. Legitimagao a ou 364 Ta ieee ieee 10.64, Parkmetro de contole sone 364 102.142, Natureca diplie ou ambivelente igs sei caries as tse aa hy dedi ets Os eeu 10.666. Recurso extraordindrio contra decistéo de ADI 102.144, Modulagto dos efeitos temporais estadual nam 366 5. Definitvidade da decisio de mérito . 10.6.7. Distrito Federal : 368 10.2.14.6, Momento da produgo de efeitos ... 10.68. Representa interventve soe 368 103. Aglo direta de inconstitucionelidade por omissio 103.1, Introdugiio capece ie 10.32. Legitimesao ativa ... aecreneuiataee DEFESA DO ESTADO E DAS INSTITUICOES DEMOCRA- 10.33. Legitimagao passiva Pee ; 369 103.4. Objeto 1 Into 369 10.35. Anvagio do Advogado-Geral da Unido © do Pro- od acute ie cea curador-Geral da RepGblica ae eae ao 10.3.6. Concessao de : ee pata a - : rangéncia eee iq 2.3, Medidas coer 3 10.4. Agio dectaratéria de co ee a 104.1 a " 10.4.2. Principais aspectos comuns icbapeesciesiaete os ressupostos eee 3.2. Duragiio . 374 10.4.4, Relevante contoversia judicial eae ee a 10.4.5, Pedido de informagées aos érgio Satwicaiee crests aon 10.4.6. Medida cautelar .. Ee aeuesten : . 104.7. Nao atuapto do Advogedo-Geral da Unio vu. 355 fe eee enue ce 10.5. Arguigo de descumprimento de preceito fundamental .. 356 5S. Seguranga pitlica .. ve He 380 str vivunoriald sompuy “6 sop! ov 2 Worof oF “jusosoope cv “eSueZD "NIVUR ¥ ORSaIGLd “S (sce “ue) awarquie orayy “¢ * oyseztioine no oysstunad ‘oyss2ou09 eH ow sik ~ P aprpiogl| 2 [eOOS onseozE 2 ® ZC SH) [eHOS ORSHORUTATOD Giz 2 81z 9) aBojowm 2 EAD 7 “ue) ouodsoq, ~ (Iz 2 st se) eanayap “~ ogteanpa 2p jauoinen oteig “1-2 oréronpo vu sosinaar ap ox: + ouisua ap searmsis sop oF ~ epeatid wanes ep opSedionseg “$7 lomsua ov opsejax ura opmisg op sa1940¢{ “CZ Sopepisioaiun sep e100 comsua op sreuororansu09 6 agen 60 80r Lop Lor 90b vor 0b €or toy 168 68 88 88 136 28 986 g8e SBE sge BE vse ese Ege = (Iz © Soc “sHe) oSeonpa -Z (voz 2 ¢0z “Stw) Je!00s wroupIISsy “Et seauadiioo epeatid eiougpiaad ap aumiBag °7'7°T euopenasode eied seiBay [71 Ceo» toe si) ros woepHA “C1 " (002 ® 961 “sue) opneg “Ty bt O1NLaVvo [euo1oeu ouzouruy eUINSIg “s aust un “ooniquose o1aBe oucD Opes Op OESeNY “92 “ sooyand soSusos ap ropasad oxo epee p onsen “5 ons ‘opnuas wo corarpu0s® syKaSe oUlOd opmisy op oRsERIY “pz SeoIuIQUOS® SepEpIAnE ap OF!ION ap OPopIEaNT “¢'Z _ ofauduia ouajd op eosnq Ser Seeder eee eee “ jure orouH op wsajOq“S°Z'Z 2opunsto op es2}9q “PTT PIOUBLOSUOD DIAFT “E72 wee 908 “TCT eyurguone wepso vp s02199 Sovoud ZZ - ogSnpony *T VUIONVNIE T VOINQNODT WACO eI O1NLaVd ‘Sunpuereiy joaery 9 ered SHEN - GG¥OTTENOSSO WNOTNLILSNOO OLISUIO 30 ONNSH OC Capitulo 1 DIREITO CONSTITUCIONAL E CONSTITUICAO 1. ORIGEM, CONTEUDO E OBJETO DO DIREITO CONSTITUCIONAL Denomina-se constitucio ideol6gico que concebeu ow Go Estado © de limitago do exercicio de seu poder, concretizadas pela elaboragio de um documento escrito destinado a representar sua lei fun- damental e suprema, 0 © movimento politico, juridico © icoou a ideia de estruturaggo racional mnalismo com a Constituigao dos IX, e primeizo quartel do século XX 0 conteiido dessas primeiras Constitaigdes escritas © rigidas, de orien- tagio liberal, resumia-se a0 estabelecimento de regras acerca da onganizacdo do Estado, do exercicio e transmiss4o do poder ¢ a limitagio do poder do Estado, assegurada pela enumeragao de direitos e garantias fundamentais do individuo, Com o seu desenvolvimento, em um periodo seguinte, 0 Di ‘aos poucos, foi se desvinculando dos ideais purament ‘ooipyn omoureuapro op oseumnsfo} ¥ zoxowosd 9p CL Op BroUgID ¥ “(feI0U!) BIS9p SoUIEUp Soe as-seUNPEOD owen © ap apepouiesiigo & euNsixa opt anb ojed “Jerou wopro G wD zpron oanodurr) ‘spepruinisoa wun wo sawaBiA steID0s Sou0[EA 9p ofed opseness ens ap ayuepuodepur etuaursieyduioo 9 vpeantsod ‘euIZOU euIN ap apeptfEA w “DSI SURE 9p oEsIA E opuTFag ‘o}039I 08 9 o8oI9I008 oF seu eysuinf oe ayaduioo ou opmse nas anb napuajap auduras wasiey ‘BumnU srero0s saiorey sop wioupas|ax ® ebaqUODeL BOGUT “TOHOSOTY No ]508 o4na Ap oBSezapystiog zonbyenb tos %9$-r9x

‘euLOU OWO9 vpetapIsuod 9 OESIMNSUOD 8 ‘Us| wed tou op eutoysts uma emynnso ep wiopinn: pan owtouretaps0 0 por ap apepitea ap ewrpered ‘syed um ap vorpuinf epia ep 2 opeisa op feueuepuny ouLou own ‘eorptin! euuour vind outed 28-oputruasoide ‘TeuOy o1uoMIESS CAR -oodsiad wun ap epipuaaidiios 9 ogSimsio> ¥ ‘oaypLaN! opHuas Uy reaafau apuesB ap Seip sod S49] 9 OSM 1d ocaou09 eSsaN ‘pasa op eonniod euaistxo epdoid ep eauoy B 2 opou o argos OBSIap wIarOUOD B IE}OpE ap jod apeiuoa y ‘unisse “areatnba eum ~fstiog sapod Q “eoup!sIx9 yp ayl anb eanslod oxsfoap eu sew ‘SeuLION sens ap wénsnf eu viode es ogu oeSimnsuo euun ap apeptTen © “IUYDS wed THuauepuny eopyod ogspap vumn 9 oESIMNSHOD e fend o EIEd ‘nuunqog 123 sod eprajoauasap 107 opdimnsuog ap vonytod ousdaau0s y eupiodo asseyo ea visansing, euanbad v ‘sogéeouos seoysoads9 woo ‘e sosranbueq so “etsonfinq opuess & ‘eoeIorsue & ‘enbreuow @ eARoEIsop 9[9 ‘SeHIO} SESS aNuaC “smIUDBTA svorpumt saodmansut se rearasuoo wrod ‘enreumeunya] 9 vonnod ‘ueme and sehi0y se 19pod op stwor soxowey So uroty}suoD ‘omesse'] wled “sped ou mepuEL an steer sedioy se ‘razxp ava ‘urerae ajou anb z9pod ap steax sexorey sop ‘wuos v ‘vpoupsso wo p syed wn ap oxdimpsuoD v fen o opuniias “exfesseT] putrapray 10) ogSimnsteD ap rOrTO[O!20s oESIA ep ooIdp aTuERASaIdTy “eur $e a1qos aqueutos euodsip ovSirayysu0} © -sto3 anus ogsunsip euin naodjaquise myUiYoS 4 : ‘OFIRLILENOD 3 WHOBALISHOD GIG -T RO ‘spepatoos wu sauasard sazoqen soe assapuodsani09 as erapoy9 ea 9s anb arse oWualunoep ‘qewuroy owoumnoop umn ste[s0s sal0yeA $9889 reziyeUUD}SIS 9 mTuMaL “>}USUIOS 8 ‘eis oRSITNSKOD e eUAGED ~oHOISIY eIMUNfuOD EpeUUDIOP Wo “opeporoos eu wresodun anb steioos svSi0y sup ‘sfegr op yeloos apepsrear ep pensar eas oRSIMNsHOD ep oAMISod o1xeI Q "wULION OuIO9 smouTELdord ‘opt 9 “er008 o18y oI09 EpIAaDUOD 9 OBSIRUNSTIOD v “BaITO[OTDOS ORSIA EN, oorpyinf @ o2pyjod ‘o2I69jopos oppues we ogsimnsuoy “LL ‘(svonperessoxd no sojna8inp sogsimysuo3) omy o wed oubanp ap seyu 9 searesBoxd 9p cruiauloajaqeyss © woo ‘srEIEISS suy SO WOD sepednooaid 9 (sextjoad no seonyfour seosimansuo>) osuarxe opnaitos ap sagsinatsucd ap opseroqua 2p vaupiodwioquos viougpusy e uoxdxo oss] -jeIniso Ouse v wied sopeprfeuy ‘oxdwexe 10d ‘opuasayaqeiso ‘sojdum sit Z9A epeo seus} ap seVEH opessed {wp} anb ‘sagdutatiewo3 sep o1olgo op ostindxo op omaxigMay o e3uode misHTeUOIO ~nijsioo euunop & “[e1D0s ajourepeDIeUT Oyu ap “OULOPOUI OpEAS ON ‘stemourepuny seme -23 9 sowjoup ap ogSeisumua v 2 (Sosadentos 2 sotayy op vmoqsts) saropod sop oyberedss v ewerpour aiuoujefsadsa ‘opsg op sopod or sogseirut] st s2oe[aqeise wasp “OssIp TAT y ‘OIDFoIOXS Nas ap 2 roped op opbisinbe wp ‘sopdio sossap seroupiedwos sep “emunnsa ens & unadanm anb souBi9 sop “opeisal op vauoy ep vaicoe rodsip woaap opbimgnsuoD Buu ap seELION SY eorpaint-oonsjod opteztuvaio ons & oar onb ‘oprisg aun ap wurardns 2 [BusurEpUny 10] B OMLO epipaaiua ‘ogSymapsuaz e 9 feuoIOMINSUOD ONAKIC] Op OprIsa ap oreLG0 srejuouepury senuesed 0 soWanp sop opsiaaid ep ‘aysoumeioadso ‘orour sod ‘sapod asap ogSenuny » ow09 wag “iapod op osojaroxo 9 opsisinbe 9p opour o ‘soyaig 2 segSmnsur sens ap ordezntefio e ‘opeisg op emunnso anajaquiso [euoIDMMHSUED oHaNIC 0 “eIKOUEpuRy oDxaNd owaMp op “odd 28a “OPEISHL OP yevourepuny “ ‘opziope oontfod auras 0 opuewsodun ogu ‘ropod op ogSeziuedio 2 oprourouoyoury ‘opdemmannse op sreyuauepaRy sexdax sep s2ye 8 opuessed ‘seat9}oapt no seypunnnop sagSesap|suoa ap 2s-noyesap [eUora 1d SP opparuos O ‘vonyjod opSezruesi0 ap eubsoy senbyenb 9 ‘0 seiuasaidar # nosed 9 — eiBoyoop! ens 09 ‘TBIOqI] OPES, opbeziuviio ap ewoy ee9 wun alOUIEANSN|OXe seyesIOr ap jsuoZ) ® “OytaUFRsHad ap oBSnIOAD essap woU_NODDP LIE SeRRURAIY ORDIEA # OMG SIE, OGVOMIGNOISIG WNOIMNLLSNOD OLRIG 30 OWS 4__RESUMO D6 DIREITO CONSTTUCIONAL DESCOMPLIGADO - Vine Paulo & Marcil Alans para a palavra Constitaigzo: (a) sentido -positvo. -juridico, Constituigo significa a norma fundamental hipotética, cuja fungo ¢ servir de fundamento légico transcendental da va- Em sentido juridieo-positivo, Constituicao corresponde & norma positiva suprema, conjunto de normas que regulam a criagio de outras normas, lei nacional no seu mais alto grau. Ou, ainda, comesponde a certo documento lene que contém um conjunto de normas juridicas que somente podem ser alteradas observando-se certas prescrigées especiais. Dessas concepgdes de Constituiggo, a relevante para o Direito moderno tiva, a partir da qual a Constitui¢ao € vista como norma fundamental, eriadora da estrutura basica do Estado © parimetro de validade de todas as demais normas ee Rosati a= HEH A cme 6 fa flosito, 2. CLASSIFICAGAO DAS CONSTITUICOES Algumas Constituigées possuem diversas matérias. Outras apresentam sobre matérias substancialmente con: zacao basica do Estado. Algumas permitem modi sto extenso, dispondo sobre as mais ido, t40 somente, das com a organi- ago do seu texto por Cap. 1+ DIREMTO CONSTITUCONAL & CONSTITUNGRO 5 meio de processo legislative simple lentico a0 de modificagéo das demais Ieis, enquanto outras s6 podem ser alteradas por processo legislativo mais toso, solene, A depender dessas e de outras caracteristicas, recebem da is classificagtes, conforme exposto nos itens seguintes. 2.41. Quanto a origem Quanto a origem, as Constituigdes podem ser outorgadas, populares ou cesaristas. As Constituig6es outorgadas si Sao resultado de um at isto 6, nascem sem participagao de vontade da pessoa ou do grupo Ive estabelecer, por meio da outorga de tages a0 seu proprio poder. ig6es cesaristas sfio outorgadas, mas dependem de ratificagio io de referendo. Deve-se abservar que, nesse caso, a partici- paglo popular niio é democritica, pois cabe ao povo somente referendar a vontade do agente revoluciondrio, detentor do poder. Na histéria do constitucionalismo brasileiro, tivemos Constituigdes de- mocriticas (1891, 1934, 1946 e 1988) e Constituigdes outorgadas (1824, 1937, 1967 © 1969), 2.2, Quanto a forma Quanto a forma, as Constituigdes podem ser eseritas ou ndo escritas. Constituigo eserita ¢ 0 conjunto de normas sistematizado em um sinico documento, para determinar a organizacio fundamental do Estado, A Consti- tuigSo escrita 6 elaborada mum determinado momento, por um érgo que tenha recebido a incumbéncia para essa tarefa, sendo formalizada em um documento escrito € nico, E também denominada Constituigao instrumental. Nas Constitigdes nfo escritas (costumeiras ou consuetudinérias), as normas constitucionais néo so solenemente elaboradas, em um determinado © especifico momento, par um érgio especialmente encarregado dessa tarefa, tampouco estéo codificadas em um documento tinico. Tais normas encontram- -se em leis esparsas, costumes, jurispradéneia e convengdes. Exemplo € a euorommsuos zapiSts op oyfgouo9 © toa pupssecou opsofar Woy OBL Seanad sefAsNE[a 9p wOURISTO © aonb ‘oyueyenus “sourajessoyl -(oRSIMHSUOD E UPuaLD S}uEIPauI oUISIME ses wopod ogu anb seuiou) seamed seins sepeuttuousp 1x9 wIUOD wi Opar “epySpsadns ows gg6I 9p [eI9paq OFS eursoar eyo 10d) opxay nas op ayred ap ogSeourpout ered vain “g¢1 “He nos ou “EIBIxD slod “epiRjsswas 105 (pzgt) oUDduIT OP OFS WO ® sywoUrEoTUN “OxFa|ISeIq OU ‘onuouretapuo Op sta] sfecap sep oyseI0q wpe ap ajanbe ayoeyjoutas ‘sojdans oywaunpaooud can sod soantsodstp sozin0 op eourepar e auuad 9 soanisodsip snas ap ayred op oxduinye exed (romp Sieur oanersiBo] ossoooad um afirxe anb e 9 epidjamuos opSnsHOD V “eg | & RANE as arb cH09 ej WUNSOU ¥ MCD OEM jad sepErayfe aywaursoIpLint J0s taped p10 Op sta] STeMap sep cudeiorte 2 oyseIOgETO op oan ousour ojed opseagrpou ens ayunied onb wjonbe 9 jaArxoy OFS HOd ENED BP ‘sz § ‘99 “Ue Op soutser sou “(sual sop sommb sei ‘Sonat ofod ‘ap ogSenoxce) op520 ogSeaoide exed opeoyrienb unond um 9 (jeuoreN, ossaiBu0. op sese> senp seu ‘sown stop m9 apseroa) jersedso ojwoumpesoid um ais sod “epraiy odtt ©p 9 $861 9p [e29peq OBS mINSUOD Y “oHUaUTEUEpIO Op ‘ossaoaxd o anb op {[ofpp stour ‘omxas nas supe ogu anb vjanbe ‘sepia ‘Stonginuy wa se-opumpragp ‘apepiiqease gowend = “SZ ‘sULOU sp opna}toD o ‘omnjosqe wo “eHodutt ORR ‘sIELOIOTYASTOD ogias “wpaogeyp sjuauraUD[0s “iuOs9 oRSIMSHOD eUIN 9p sojuEIBOyUT seULIOU ‘Se sepoi :eULIOU up oRSeIOgePD 9p ossoD0sd 0 “>qUDUID: 28-BAay ‘OBSIA Essa “OpneuoD nos op otuoUIsUDpusdapt ‘osssooud win sod wperoqeya “e3t% ‘Se SePOI steuoroIynsuCa ogs “O} teyareur oivadse o amndxo voxpjin opbeimungse p aqaieyer [eIouasso opr; ‘wo stenpiarpur ones “eueumy ossed wp sonamp Sov “oWeAO op wULIOG “epepuoine sp ofoiozexo oF ‘seroupiadwioa sep ordinqunsip x ‘iapod op ogiez -ue8s0 y sayuounsod sewou 9p oyun{uon o 9 ogSInyysUOZ ® “OpStA BESONY os ogSISHOD wu U9 epezEA s8189 ‘oyu no “opod ea tptdoo v anb oxtoumoop op ezamyeu ¥ NO opSusOquIa ap ossaooud 0 Lod ‘09 euLOM eUn ap opSeagRUap! w Ted eroueisqns SeueyeU) sreyuoumepany cHBUOLOUTY 08 2 OBSeZIUEELO y STEID -uoss9 sojunsse ap urepino anb ‘seioso opt no seas “SeULIOW se aqUOUOS srouororyjstos 2s-tueropisuon ‘opSrmsuo} 9p quHOWUX opSdoouD> BN rune} ogSyRans40y uE}SqRS No) [BLaTEUE oBSIMINSHOD sou! “oppENTIOD Ov oyLTERe ‘opnaiucr oe owuend “yt ‘esoifiuy op5u ‘jad sopepyosuos sa10feA sop vo! 01008 sor¥y Sop ‘sagdipen sep 1nj0A9 ‘up wmyjnsar “seyase opu “(SexouIRyS0O ep osta 0 9 omtoa ‘apeparoos wudoxd vu opmeyuasardar ‘soansjod ‘ureyou09 98 anb ‘serSojoapr soqwasaytp ap asart -w09 no seang[9 no (B180| B85 opropog “sayueradun op jed sepeutos) sexzossraoid ping) sedis no sexopoy0 jod wu0e) ep stemaurepary ‘wn sod ‘owwewour opep wa wo sepezoqeo ogs ‘Seroso auduios ‘seonpulfop sa suo Sy SseoUgISt nO seonpmBop 10 wapod sagSinynsuoy se “ogSe:oqeya ap opoul ov oqERe) oesesoqeja ap opow oe ojuend —“e'T “suwuNpmyensuoD 9 opeisE Op oseziueBio auqos sewow sep oped onb wo syed “eso]Sur opdmyAsUCD, z ‘GYBIUIIENOD a WROTNLIGNOD OLBUIO-F OD Siaeayy asarer1 9 aires BURT» OGVERNOSSIO NNOISITIGNOS OUI 30 ONE B_RESUIO DE DIREITO CONSTITUCIONAL OESCOMPLICADO + Viant Paulo & Maral Alnanind 2.6. Quanto & correspondéncia com a realidade © constitucionalista alemio Karl Loewenstein desenvolveu wma classi- texio constitucional e a realidade politica do -as em t1és grupos: Constituigtes normativas, ConstitnigSes nomi Constituigses semdnticas ‘As Constituig6es normativas sfo as que efetivamente conseguem, por regular a vida politica do Estado. Em um regime de Constituigo norm € as relagdes politicas obedecem ao contetido, as diretrizes e as limitages constantes do texto constitucional ., 0S agentes do poder ‘As Constitaigbes nominativas sto aquelas que, embora tenham sido elaboradas com o intuito de regular a vida politica do Estado, ndo conse- ‘guem efetivamente cumprir esse papel, por estarem em descompasso com a realidade social. As disposigées constitucionais néo conseguem efetivamente normatizar 0 processo real de poder no Estado, ‘As Constituigdes seminticas, desde sua elaboragao, néo t8m o fim de regular a vida politica do Estado, de orientar e limitar 0 exercicio do poder. Objetivam, , formalizat ¢ manter o poder politico vigente, conferir legitimidade formal ao grupo detentor do poder. Nas palavras de Karl Loewenstein, seria edo que nao € mais que uma formaltizagao da situagio existente , em beneficio nico de seas detentores” 27. Quanto a extensio No tocante & extensio, as Consti « sintéticas Constituicao analitice (arga, prolixa, extensa ou ampla) é aquela de con- telido extenso, que versa sobre matérias outras que nifo a organizagio bisica do Estado. Em regra, contém nomtas substancialmente constitucionais, normas apenas formalmente constitucionais ¢ normas programéticas, que estabelecem fins, diretrizes e programas sociais para a atuacio fatura dos drgaos estatais, E 0 caso, por exemplo, da Constituigio Federal de 1988. Constituigao sintética (concisa, breve, suméria ou sucinta) é aquela que possui contetido abrevi basica do Estado ¢ 0 igBes sfio classificadas em analiticas 10s flndamentais, isto é, so jente constitucionais, deixando a pormenorizagao & E 0 caso, por exemplo, da Constituigao dos ica, composta de apenas sete artigos originais © vinte © sete emendas. (Gaps 4 + DRENTO CONSTITUCIONAL E CONSTTTUIGRO 2 2.8. Quanto a finalidade ‘Uma classificagao modema, de grande relevan Constituigées em Constituicio-gerantia, Constituiga ivigente, no tocante a suas finalidades, Constituigo-garantia de texto reducido (sintétc como preocupapio maior a que distingue as 1 denominagao \dicando que © texto constitucional preocupa-se em fixar as ie a0 Estado, Constituigao-balango & aquela dest la a registrar um dado estigio € elaborada para espelhar certo periodo politico, findo o qual ¢ elaborado um novo texto constitucio- nal para o perfodo seguinte. Exemplo tipico foi 0 que aconteceu na URS, ‘que adotou Constituigées sezuidas (1924, 1936 ¢ 1977), cada qual com a finalidade de refletir um distinto estigio do Socialisino (fazer um “balango” de cada estégio). Constituigao dirigente, de texto extenso (analitica), € aquela que define fins, programas, planos ¢ diretrizes para a atuagdo futura dos érgios estatais. Sonstituipio que estabelece, ela propria, um programa para ditigir a do Estado, um ideal social a ser futuramente concretizado pelos érgios do Estado. O termo “dirigente” significa que o legisladar cons- fe" a atuacto futura dos Grgos govemamentais, por meio do ento de programas ¢ metas a serem perseguidos por es 6 elemento que earacteriza uma Constituig20 como dit ‘no seu texto, das denoi i i um programa, um romo inicialmente tragado pela Constitwigao, que deve ser perseguido pelos érgos estatzs, 2.9. Quanto a sistematizaao No tocante & sistematizaplio, as Constituigdes so classificadas em co- dificadas & legais, Constituigdes codificadas so aquelas sistematizadas em um tnico do- cumento. ituig6es legais sto as integradas por documentos diversos, fisica- tintos, como foi o caso da Terceira Repiiblica Francesa, formada jidas em momentos distintos, tratando cada qual de elementos substancialmente constitucionais “(sepepmse aytterpe ‘sogSeox9 sey0 sepurape) ayBeonar wopod ogu ‘iozp ajea “Cepe8inl esioo g 2 owayied oompunt oy oP ‘opuinbpe ontanp oe ovéaroud) AXXX OsIOUr ‘,'¢ “LE OP OBSepaa E a}OUE -perSonmr oscimeniafns ‘onauroquaioytp “Sopeisa Sop sogduyn\suoD SV “stesapay steuororansuoo seuoU sp vorde 2s a1ueWOs euUTUREE opeplanvonar ap [2108 igor e onb opuoyu yeropog qwunqisy, oursudng 0 onb xejoue opuerodu, (opessed ou opeumsuo> ore3) g361 2p o¥SttURsUOS ep somyry so}fay2 so aigos opuiprour “eyerpow apeprigesyde wo} omUyUH-oUy|eS up “ozip FoyrUs “opuinbpe oxtaup ne sepey 2s enb opuansy Ogu “gZ61 9p o1gMINO 9p ¢ ap sae sy wesoy enb sogsued op suingty sagéusord sv augos opuiprout “ops i op ayurysuoo ‘oumujw- nupioap yerepag yeunquyy, omardng o “wuaruya apepianeonar ap sepejop oy steuorotyNsuoD seuLION SB anb ap oweuMpUEIUS OU eseq WHOS “Og SIOE ‘OUNTURW-OUTIeS Op 0}PA op opSeI0feu assaanoy ond aiduras ‘oqoAosd NO ougjes op oonyuoine owaume euwolfdun anb o \ ,sourusi-souyles sios,, ‘ojdwoxo sod “ap oyuoaord win v snf assezy opeaasode win amb s909]9quIs> owoo o8je eyes — omurU-oNTes oF sopsinouia welas ogsuiad no eLOpEUaS -odv op sojuasaid 2 soupjes onb ‘ojduroxo sod ‘opoduar opjooaid assq, [es op ogSejnouta ep ogSepan e anb “ary sonbpenb exed omajuouyres op o8Se, noua v pad an ‘Jesepeg oRSIMINSHOD BP ‘AT OsIOUE‘y'L "UE Ou o4sodsIp © ‘ss-amion “PaHLNjIN apupianwonar 9p wiBox wp oBSeDH|de ap o|dwoxs oUo, -(ewtayat apepraneon -a1) opessed ou sopeiga|ao sojsoau 9p soumny soyayo so seuade presieaqe [BuoronynsUo orxer o ‘— yaaissod sures auduras eIso “assaAnoy OSeD ~ ApEp:A ‘soja © souiassed “ogdinysuo; AOU wun ap JORIA wa epenuo y sajuoume sogdenus stediouud ev svpestjeue opras “ooidoy arson; “opeis 0 9 steio0s sodni@ no sonpiarpur uiod tq “lapod ap seIOURISUT se separ ap oBSERIE Sisodstp se 2pEpHeA sp oauEpUN OAL. sdutoou! wfas svj> woo oub oynbe opueoaar ‘oorpunf oyuoU s0 anus saps OYSINLULSNOD YAON WIN 3d HODIA WH VGVULNS = *E [ weir aa | sepeayp0 eee (epuest0.) nati otuepa || pepe opsuope 7 eonuews- | | eAeUWON + eMTEULON + eaaueg ron eoepageie3 engi | |_f ‘pnaiveg a “neonar ® opeuruzajep essaidxe enUOU opusaey Ogu “fIseg OU "WISSY eas sms | aa] xseuosap » ages setomsionseuuou sep i 7 ; [sera sopeste seth 2p sominy sorte so SonSenamy wos “opuvius - sy 2p smsoyde st “upos ue isadro opSuodsp oye se sa Smog seas eaped Wana. oueutng op euapesnt © op 7 emus apepAneoey “Ve eee uw ‘OYDINLESNOD 3 TWNOIONLILONOD OLIRUIA- F-deD oan aIY BORA B OFRG B= - OVOMIGNOOSIG WNOIDNLLSNOD OLISUIG 3G ONS OF prescrita no art, 5, XXXVI, da Carta Politica, 3.2. _ Entrada em vigor da nova Constituicéo e a Constituigao pretérita A promulgagao de uma Constituigto revoga integralmente a Constituicao antiga, independentemente da compatibilidade entre os seus dispositivos. Promulgada a nova Ci , a anterior é retirada do ordenamento juridico, globalmente, sem que caiba cogitar a verificago de compatibilidade ‘entre os seus dispositivos, isoladamente. A perda de vigéncia da Const 0 pretérita é sempre total, cm bloco. Ha uma auténtica revogagao total, ou ab-rogacio, Essa 6 a posigio dominante no nosso Pais, perfilhada, sem controvérsia digna de nota, pelo Supremo Tribunal Federal, érgio do Poder Judiciétio que dispde da competéncia para ditar 2 Gltima palavra quando o assunto & Direito Constitucional. Apenas para efeito de registro, mencionamos que ha uma corrente dou- ia que propugna tima orientagao diferente, conhecida como tese da desconstitucionalizacso, explicada a seguir. 3.21. Desconstitucionalizagéo Segundo os partidérios da chamada “deseo agi de uma Constituigdo no acarretaria, obri global da Constinuigao passade, Para eles, seria necessério examinar cada dispositive da Constituigtio antiga, a fim de verificar quais conflitariam com a nova Constituigao, ¢ quais seriam compativeis com ela. Com base nessa andlise, 0s dispositivos incompativeis seriam considere- dos revogados pela nova Constituigo, € os dispositivos compativeis seriam considerados por ela recepcionados. Porém, o seriam na condigéo de leis comuns, como se fossem normas infraconstitucionais. Conclui-se que esses preceitos compativeis, por serem considerados recepcionados com o status de lei, poderiam ser modificados ou revogados, no novo ordenamento, por outras normas também infraconstitucionais. E esse 0 motivo da denominacio “desconstitucionalizagao”: os dispositivos da Constituicao antiga, compativeis com a nova, ao serem recepcionados, in- icionalizago", a promul- oriamente, a revogago (Cap. OREITO CONSTITUCIONAL E CONSTITUGKO 2 gressariam e se comportariam no novo ordenamento como se fosset meras normas infraconstitucionais, 33. AS normas integ tiveis com 2 nova Cons constitucional. A nova C fan seus prinefpios e regras, continuem 2 ter vigencia sob sua égide. Assim, leis pretéritas confltantes com a nova Constituigo serio revogadas por esta, Esse € 0 entendimento consagrado na jurisprudéncia do Supremo Tri- bunal Federal, pela doutrina dominante no Brasil. B vélido para todas as espécies normativas pretéritas infraconstitucionais, alcangando nao 86 as leis formais, mas decretos, regimentos, portarias, atos administrativos em geral ete. Entvetanto, nem todos os constitucionalistas concordam com essa orien- tag8o. Defendem alguns autores que revogagio obrigatoriamente pressup0e © confronto entre normas de mesma natureza, de mesma hierarquia, Segundo eles, uma Constituigdo somente poderia revogar outra Constituigao, uma lei 86 poderia ser revogada por outra lei, um decreto pot outro decreto, e assim por diante. Nao seria cabivel, por essa I6gica, cogitar a revogacto de direito infraconstitucional pela Constituigio Federal, pois as normas respectivas niio tém a mesma natureza, o mesmo nivel hierirquico. Dessa forma, prosseguindo nesse raciocinio ~ repita-se, discrepante de nossa jurispradéncia e doutrina majoritéria -, a nova Constituigao acarretaria, ‘ denominada inconstitucionalidade superveniente do direito subconstita- cional anterior com ela incompativel. ito ordinirio anterior que sejam incompa- no poderio ingressar no novo ondenamento igo, apice de todo 0 ordenamento juridico, © trains a 3.4. _Direito ordinério pré-constitucional compativel Se as leis pré-constitucionais em vigor no momento da promulgago da nova Constituigio forem compativeis com esta, sero recepeionadas. Significa dizer que ganhardo nova vida no ordenamento constitucional que se inicia. Essas leis perdem o suporte de validade que thes dava a Cons- tituiggo anterior, com a revogagdo global desta. Entretanto, ao mesmo tempo, elas recebem da Constituigo promulgada novo fundamento de vatidade, Mas, nem todo o direito pré-constitucional compativel com a nova Cons- j0 poder ser por ela recepeionado. Para que a nortna pré-constitucional wo ‘no ‘gg6T ap Terapey oBSImNSUOD enow Ead sepeUOradasar OPIS Ja1 oF twopod indo owsout assep opssaidxe vumsye no ‘Teuoromnst09-92d o8nue wn 9p indo op yeuy aued v “wissy ep oanisodstp win ap auied sjuauros op opSdoo0: sopeuorodaoai wiaias sajap ono seusde i9quies “1031000 apo ‘sofas vyworenb ass ION OW MAN 9p soued seUade IeSuLDTE oBSdoo—r {sox ZIP ongiNawoD aoesou anb ood C21 (Jannedurooat 840 & epuaLHE eum oUIOO “emnbTe Swupquie ‘apod — swanour9] sod upeBonar 428 essod 98 19] wun anb seutiye ops) ogSinynsaog g epwowo wun wos “einbsezoIy xOHEdNS ap sod no ‘seuusurajduzoa Jo} eno 10d wpeSOaax No epee 198 grapod Os ‘Teuororgnsuoo oynouretapi0 onoH on ‘oyMeHIOg “TeyuDUa|dw09 mapeHayeU eiDs vIa wos jouladns ap eutiou Enno \pUNpIO — jeviowut opuos “(eprznposd ayuourep: © ‘owunsse ousow op oqwauEA © eed rEpUOWD| AIBN B opessed Bqus} OpSmyRSUOD vAOU e 2 ‘CUPTU v ZwINHar ered vURE “p10 9] UpIBIxe assoy ‘vANUE ORSIEUNSHOD Ep BIOUATIA wu ‘oseD “UISSY ‘eBque vUIOU © USIDA JeNb v a1g03 vupreu ep euydiosip & exed eprSnx gfe sod eaneuuou arpgdsa ¥ wlo9 op1098 ep “opsiegsuo vaou vied wpeunuicsp pros epeuotodsoar yeuotomIsuoD- pid vUUOU ep ‘JeUOIIMNSUOD oywoUIEUDPIO CAOU ou (smDIS) UIE; Y stoapeduros ojusufeuayew wja woo sejenbep o1x9} nos we ANISodsip wnyueU efey OE anb owsout ‘opSMINSUOD vaou vpedinwoug "essoidxo 199 vsioeid ogu opessed jeuoIoraqsuooR AUT O]uSUIELOP “10 op opSeBoxar no ogSdaoar v an ap orgy 0 tied eWay oqwEnIodua sf ‘opSeBonoz sowuoy ‘TeLaneur 2peputqnedwoout ap ose ou ‘ogSdasar sourasoy “jeuioreur opepyrqneduros op seo ou ‘oumnsar tig “eBnue eULOU ep sreuLIOy sojoedse oNbstenb samMEADIoLIE Bjuaumat2int oYs “Sse SO Soper | “OBSIRNI|SUED BACU e HOD JeAnedUIOD -ur efos opnajucs nas 0 oseo “epeonas ies mo “OxSIMNSUOZ KAO B UID jreduio> 10F oppaiuos nos 0 96 “epouoradaoar BuUOU B pLAs onb soyIUsIS ‘enb o JeLayeu apepiygnedwos epeuruiouap e EUOD Wa RAa| 38 SUALIOS ‘oydininsuo5 eau 2 wEHUe vuLZoU anu Of}09 ou ‘onb AeOU 2S-2AaC, euoIoMINsUOD oDKa ‘oAou 2 ompjard oLpUIprO opaNIp anua o;oKUOD asseu SopEIOpE 198 wosaP and sougii9 sop opSeaynUapl F orfadsat zip ajuRAdjar oyod oxloULAd CE “ema ORSIMINSHOD # 2 [euOIIMINSHOD-p1d OHOMIP o au spEpMAaNEdu0D ‘ssap aUeXd © PP 98 OULOD sourarEZHOUDMNIOd sommes soperBgTed SON ‘ogSimnsteg exow ead ‘opeSosor prs ‘epeprtqneduroout ap ose ou (Q) fowsinansto) enou eed ‘opeuorsdagar gias ‘apepriqnedutos ap oses ou (e) cogSirapstog e0ou ep ogSeBjnuord ep owetour ou 108i wid 9 oprznpord aqwoueprtea olspUIpIO [eu -ofanyhisuoo-pid outaitp 0 on as-vyersuoo ‘sepeoyyduuts syuaiseq seu tg ‘aywaquoasodns apepyteuoianyystios vp erougii090 & yanyssod aquoureampunf » ogU ‘oMaitewapso ossou OU ‘IazIp [eA ‘eaxfeuororansuoo © emINy eoMIs[Od eHED anb aiape as oeU ‘TouoIomNsHOSUE naoseu Iof & ag vopSdavar uns w yaagssod aytaueoRpLIME pres OFU “eIs9 UO reaneduioo eqwoureuaid efas 9 ‘ogSmunsto3 vaou ep oxseBnwoxd ep opuaurout ‘ou 10814 wie ef23s9 “toody ens ap wo perp onde ‘oprose ap ‘9 o}8t ‘opiTea opour ap vprznpord opis equa wie anb yoapsuadsip an 3 epeuoindooat jomnstoo-gid eiou v anb wzed “oyaocnjeu P Op orda0as ap wi 8 toa (opnaiuos ap) surat ot urassarut pusUIOD snas SOB SeUIEMUOD sepSisodsIP uIBYCAIIOD nb ‘seBNUE sia] axb suntuuad ogu ogsimnsuo3 grou & anb atuapraa 9 ‘oBo] soHaIUe Waplo x “opiqes 9 owio; -opdiransue> whou Bp oppayuos o Wod 2 goo opt opnar “109 20) axop wpetorodocas 195 © euNON B ‘ousmbar opunBos O a;ueostIOC ‘opSdoosr up cuca ep opSeonde wrod opt a “(aqau @ opeandxa gros ‘aui07409) ogdeunstadas ep om ‘ogdery:s ons v “oBSimHsUO> eAot ep oRSeBTMUHAd ep CIUATIOUE OW LOBLA wa JOANSO OW EULIOU P 2g ‘SHUDSIA og seuMIOM RSUPDTE OWE ORddIDI v ‘I9ZIp 21a, “wpeuOIadsoas 108 essod anb exed ogSimNSUOD EAU EP oRSEBInWOId ep cep su 1031A wo efoyso wuLIOU v anb opisixe 9 sojop onguLd ofeq ‘soysinbaz san) sesso ‘owwouepesedas ‘sowaurany (eoodg ens 2p opSIMRsHOD B HOD Opr0oe 9p) OpHTEA opou op upIenpord oprs 101 (:H) foxdamanste9 trou © woo jannedios opyaruos 401 (1) foxSimIASUOD EAoU ep opSedmnutard ep owouious ow ro¥tA wo sys9 (1) :sousnbax s9x5 ‘azueus seangmmuna ‘stidsano va pranap ‘ogSimpsuo> eau vjad vpeuosdaoar vfos “UL Op znj g BpeULUTExd 198 yIOAap woIpyin! a ‘OeSIMIILNOD 3 WHORNUISHOD OHIO + -GED ‘puerew oma 9 Oneg aA « OGVOMANDISIG WNOISNLUSNOS OLENG SO ONTESE PE 18__RESUIO DE CAREITO CONSTUGIONAL DESCOMPLICADO « Vente Paulo & Marcel Atxandino um artigo da lei antiga com diversos incisos, podem alguns incisos ter sido recepeionados, ¢ outros revogados pela nova Constituigéo. Da mesma forma, pode acontecer que, na mesma Iei pré-constitucional, tenhamos dispositives recepcionados com diferentes status pela nova Cons- pré-constitucional com dois artigos que ronstituigéo passado a ex regulada em um deles e cor © assunto constante do outro. ia recepcionado com forga de nuado a ter sido (ou no) recepcionada pela nova Constituigao. Em situagses como essa, havendo controvérsia a respeito de revogagio (ou da recepe20) de alguma norma pré-constitucional, cabers ao Poder Ju decidir se 2 norma foi recepcionada ou revogada pela nova Constituigio. acordo com a interpretagio dada a0 texto € a0s principios da nova Consti- tuigto, fixaré o Poder Judiciério o entendimento a respeito da recepeao (ou da revogagio) da norma antiga. Entretanto, enfatize-se que a recepedo ou revogacio do direito pré- mal ocorre, sempre, na datz da promulgaci do novo texto onal. No importa a data em que a recepeio ou revogacéo venha a ser, diante de uma eventual controvérsia, declarada pelo Poder Judicié- rio. Se, diante de uma controvérsia concreta, 0 Supremo Tribunal Federal firma entendimento, hoje, de que determinada norma pré-constitucional foi ‘ocorrendo somente decisio do Poder Ju de promulgagio da Cor lgacdo do novo texto con 4 decisto do Poder Judic norma pré-constitucional As emendas constitucionais témn 0 mesmo efeito sobre o direito ordind- tio a elas anterior, no que conceme & recepe80 ou & revogasio das normes dele integrantes. Dessarte, quando € promulgada uma emenda constitucional, sto revogadas as leis até entio existentes, que sejam com ela materialmente tucional (05.10.1988). Igual raci que reconhega, hoje, a recepea CCap-4« DIREITO CONS TITUCSOMAL E CONSTITUIGO w emenda, Na mesma esteira, permanecem em vigor as normas in- icionais anteriores 4 emenda, validamente produzidas e que nko cont terialmente com ela, segundo as mesinas regras desctitas quanto & recepgo das normas ordinarias pretéritas por uma nova Constituigao. 3.5. _Direito ordindrio pré-constitucional nao vigente 86 € ji cuja vigéncia nfo tenha cessado antes do momento da promulga nova Constituigio. Se a norma nao mais estiver no ordenamento ju rn momento da promulgacio da nova Constituiglo, nilo hé que se em recepgio. Seria 0 caso, por exemplo, de um ; géncia da Constituigdo Federal de 1969, tenha sido dectarad em controle abstrato — portanto, retirada do ordenamento j - dois dias mie da promulgagio da Contigo Federal de 1988, por ofa & Cons, Em ambos os exemplos, seria irrelevante a eventual constatagto de que essas leis tivessem conteiido plenamente compativel com a Const Federal de 1988. A nova Constitigio no restaura, automaticament taments, 2 viggocia das leis que no mais estejam om vigor no momento de sua promalgacao. Se o legislador constituinte assim desejar, a vigencia das leis poderd ser restaurada pela nova Constituiga0, mas por meio de disposicao expressa no seu texto, Tem-se, nesse caso, 2 denominada repristinagdo, que, como dito, forgosamente deve ser expressa. Em sintese, para as leis que ndo estejam em vigor no momento de promulgagao de uma nova Constituigao, por terem sido, antes, retiradas do ‘ordenamento juridico, tem-se o seguinte: (a) se a nova Constituigdo nada disser 1 respeito, nao haveré a restaurago da vigéncia da lei (ndo haverd repris- tinagdo ticita); (b) a nova Constituigso poderd restaurar a vigencia da lei, desde que o faca expressamente (poders ocorter repristinagio expressa) © quadto abaixo sintetiza as diferengas entre recepelo ¢ repristinagtio do direito pré-constitucional “soperounus sejeu sfe198 sorypau0D ap souLa sou no s209]aquse 19] e anb sun sou ‘ooN|gnE Jepod op eUPUOIIZOSIP vrougyaduioo up auied sod waninser opseme y UiaHeut noxtop sour “eLIp}eUT {PpEULULAIAp ¥ SOANE[AY SaSsa1aIUL So aJuOUIAIUAFOGNS NoTNBOr OYUIRITISIOD LOPE <9] 0 anb we gejanbe ogs vpyuoo wiayoyo ap steuoronyysuCO seuLION Sy pAuo> eperya ap SELON “Zh TeiBow 9 wetpaw sqanp apeprriqeonde ap seuou ‘osst sod ‘ogg “sopeyndar sojot sossozoyut sop ogsiuyop eu soyoydyo owouoworoyns weyuesarde 2s yf anbiod ‘opna, -uoo 0 WIEXY Soy] No ‘Opnuss o 9 souEs{e © wa}a;dwoD soyf and seANETSIBO] SBULIOM seAOU 9p opdeIOgID B UIABIE Ogu ouajd vIOFOYO 9p seULOU Sy “spjnox sin “oquoMIBARBULION. 9 ANP ‘aIUIMIASHOD sOpEsIB] © onb sogSenns 2 somtaUIE, -oduzoo ‘sassaravll Sov aqaweane|os ‘Sterouesta soxtaja 50 sopoy ‘nznpaad ap apepyrqissod wp no “moznpoid ‘opsitynsto> up s08tA we epenua e apsep ‘aonb sejanbe ogs eusjd eisgoye ep steuoromnsuco seuou sy eugid epeoye ap seuON — “1' “apm e1ovog> 9p steuoromsu0S seuLIOM so as-uMROYTSsE[D “eloyoYe op ties ov oJUEND ‘stELOFNTYASLOD seuuou se “asqeUoIMASUOD sTuaNIWA O ered “seiNgd erouapridstant 2 UL nop ejad epeiope siustenreurmiopad & 9 “eprAnp wos ‘anb ‘srecororynsuOS swuiion Sop opSeoYIsse[o BUN ROIRUMIO} BALI BP OSUOFY BSOP Jord O -epepmquonde uns v oyuenb 2 wropoyo essop nerd oe oywenb ura -ua1gyip a8 seja anb arjuupe as seu ‘eIopoya wonssed sreuorsmnsueD seWIOE se supor anb as-aoaquooay “Porpunt eropayo op sepiaoidsap steUok Seuuow 9p efoURISIXD Bp Blop! F FIRYAI OULIPOLK OUSITeUOIOMINSUOD O conadse as89 @ owen svuuioW sessop opsEaytsse]9 2p seisodoud somarggrp warsoqeye e salopeuunnop sepuei8 noarour anb orgy ‘oqumngstoD ojod ‘upeBiojno opis eyuos Sou atlb apeplaneuoe e woo oproDe 9p ‘opeprriqeoryde 9 ‘aipuinf nioyays ap sted Sopeures ap Sepelop OFS s¥EUOFOMINSUOD SeNLIOU Sy Javanavonay 3 viov214a 3a nvuD OW OLNVND SIVNOIDNLLLSNOD SYWHON Svd OySyoIISSvID cy ‘GyDNUSNOD a WRORNALENOD OLN F HD ‘ogSiransuog BAou ejod wpetossdsoas 408 vo propod opu “9 ost ‘qpuoronnsto9 owourewapr0 Oaou ou JoBia io gzesiua OgW aIKWORA taj B anb 9 otueimuop eispunrinop opsisod w ‘oyfadsor 8 OstOStO wISIKO OM BI0g ‘1821 oyooes ap opouiad ow wueise 19l ¥ “($361°OT'SO) 8861 >P HHP ‘opbimnsuoy ep opSe8mnuosd ep wp wa “o8o7 “opSear|gnd ens ap siodap (Sep ‘ooato 9 eosenb) sf Iseie{ OW JOBta uD eMENIUD OS 19] 9 “ORSSIULO Ep UEC] “viougBia op otoput nos aagos assosndsyp anb ojnsnp|D 19IN09 wes “EAGT Ap 034 -aiaias up epeortqnd top 1] auf] onFIOdN opSeMIS wuIN “wORE ‘SOU, ‘soureunsop snes so wed eugRNTLIgo wSioy Was nf oytetre¥eps0 0 fo 9 wuaRnb) cy seg on 084p95 ov ogSmpostuy 9p 19 OFIp9D 0 opsio9se wssa ASK yma soxayar inssod 19] BU epE; “ojuowrour oxno eSofoqnisa sopeysiiay 0 anb “owweranu “apoduat ee joxdvorrgnd ons op ep 100 BAOU YN ap oBSejrutOsd BP o;HoMIOUE OU S327 OMB 2p 9 anb 0] wp 29 souajue oardoy ou epepnyso ep ESI9AiP OF $960] onp>0n ap opouiod wo oueuIpio oH “SE f ‘omnagsu09 ecu bu | -optimysv09 encu eu essaxtio opbodep | escaxdko opbeodop op eIxewouapredapdt | DRINannoy 9s aiiooo 98 anb cuuqua,s ‘211000 anb “o}oR} euowiouDs SS = | oaBiraoD ‘oedmnsueD nou ep ogSefinuox ep ojowour ot nou 8p opSeGinuoid ep aRsuoul ‘jus6in yous ofu feuopaMR=vOS-pd NENG 0 208) wa reuserEsbeS ad 1030 ‘oreapsidon onsdaay Sapa ait # cea Buea) « COWSNGNOSSIE-WNOTSFLLLENGD OU 30 ONE cn RESUMO DF DIREITO CONSTITUCIONAL DESCOMPLICADO - eens Paulo & Meco Atsatino As non eficicia contida sdo, assim, normas constitucionais do- tadas de apl imediata, mas nao integral, porque sujeitas a restrigdes que limitem sua eficdcia e aplicabilidade. Essas restrigdes poderdo ser impostas: lador infiaconstitucional (por exemple, art. 5. incisos VIII © r exemplo, ars. 136 2 141, que, diante impOem restripbes aos direitos fim- Um bom exemplo de norma constitucional de eficicia contida € 0 art 58, inciso XI XII = & livre 0 exercicio de qualquer trabalho, oficio ou profissio, atendidas as qualificsgSes profissionais. que a lei ‘estabelecer; Essa norma assegura, desde logo, o exercicio de qualquer trabalho, oficio ou profissio, mas sujeita-se & imposiggo de restrigdes por parte do legislador cordinério, devendo ser interpretada da seguinte maneira: (a) enquanto néo para o exerefeio vale dizer, qualquer de determinada profisslo pessoa poderd exereé-la; estabelecer as qualficagées profissionais necessérias para o exercicio dessa profisséo, s6 poderao exercé-la aqueles que atenderem a essas qualificagdes previstas em lei 4.3. Normas de eficaci itada As normas constitucionais de eficécia limitada siio aquelas que néo pro- duzem, com a simples entrada em vij legislador constituinte, por qualquer motivo, nfo estabeleceu, sobre a mi uma normatividade para isso bastante, deixando essa tarefa ao le; ordinario ou a outro drgio do Estado. (cap. 4 = DIREITO CONSTITUGIONAL E CONSTITUIGRO a Sto de aplicabilidade indireta, mediata ¢ reduzida, porque somente in- fotalmente a partir de uma normagao ulterior que thes desenvolva a idk eficicia © Prof. José Afonso limitada em dois grupos dis mas de eficdcia 12) a8 definidoras de principio institutivo ov organizativo; b) as definidoras de prinefpio programitico, ‘As normas definidoras de prin aquelas pelas quais o legislador con truturaso € atribuigdes de érgaos, sobre a organizagio administrativa © judicidria dos spor sobre eriago,estruuragdoe atribuighes regularé a organizagao e 0 funcionamento “a Jei dispori sobre a antias © condigdes de 3). constituigao, invest tertcio dea Srglos da Tustin do “Trabalho” (art Por sua vez, essas normas constitucionais definidoras de principio insti- tutivo ou organizativo podem ser impos So impositivas aquclas que determinam ao legislador, em termos pe- remptérios, a emissio de uma legislacio integrativa (por excmplo, art. 20, § 2°; art. 32, § 4°; art. 33; art, 88; art. 91, § 2.9. Sao facultativas ou permissivas quando no impdem uma obrigasio, mas s¢ dade de instituir ou regular ant. 25, § 3.5 art. 125, § AS normas cons so aquelas em que 0 const tamente, determinados interesses, nu-se 2 Ihes tragar os principios ‘orgos integrantes dos poderes dos (legislativos, executivos, jurisdicionais © administrativos), famas das respectivas atividades, visando a realizagio dos Constituem programas @ serem nando interesses econdmico-sociai na normas program: steuoronynsuce sopaeaioo so searjde ap sepedauteous sopeplroyne stewop se 9 sozint $0 ‘aaudigyut Q °s 9 seifox op onpuN ousarUY ewersis wn tue sopesfawu: soysoasd ouros uilg seus ‘sesiodsip 9 svpyjos! seuniou woo sogSisodsip sens seroudiaqut apod ogu ‘sagéypenuon sawvarede. sens mezuotIeN, opueooad ‘epeprreqoi ens eu opSinarisu0;) # ex9p|st09 enep ataidiotut O ‘sopjoojageiso ayuamyeuofonstos sordjoutd so anua opmargos ‘seuuou sens aniuo (sertountte) segSipEsIUOD se}IAD v LULIOT op ‘opeyardiaqut 228 anap opdrmasao. eum op 07x91 0 ‘ordjoutid aise opuntdag opsimastos ep epepiun ep ofdioung “1's “amnos e sopeyuosaucte ‘sopSimnsuo3 sep opderaxdiowt @ merauou an ‘soudoid soidiound sunipe wroistxo ‘srewororan, su0o seLWoU sep voInbrpiary apepuotedns vp viougLIOSep owoo “owEaN ‘saysap ope] Oy “912 OOuDISTY ‘congMASS “oorBo}o9IO) ‘[eoneUIE!T — si -nf sewiou stewep sep opdeyerdiaim ap soporgix sowseur so TeuoromaNStOS ogseierdiaicr p siaayoride ‘omeod ‘ogg “seary se1imo wo viado as anb ep ‘aarayip anuauuyerouersqns wzamied wo) Opa TeuoTOaTstOD oRseyardroTU Y “onmRoaxg 2 oan serepod sop wrpqures sear ‘ouprorpne sapog op stoungtss sop os o¥t wjore) op 98-eex],“ToUOID -su09 o1xa} 0 UreMLO} anb soonsynBuy| Soperounaa sop ooNUEUIAS Opt 6 reSgsonun ‘iepuaaidaioo rogrusis steuoronmnstos seuniou se zeresdzoruy ‘teuoronansuco coptend awaumpsroadso ‘soseo so sopoy ure opSejaudzoqu ep opept vproaquooar 9 “suaUEMApOR “aItapiAd stewep sod aSsOy Op OYSINLULSNOD YG OYSVIaudYSINI = *S ‘peplun eum op sawesBayus owoa sreuoronipsues sazojea sop ounfu09 0 sezTHOMLBY op WY, o WO9 ‘sopuEUIOD ‘sna$ $0 SopO} ¥ILIO9 ts eA] ax9p ORSIMNSUOD ep dJaudigqU o onb-Z9A EUIN “jeuoromnsuoo o1xar op oxSeasdsayuy exed onauresed 2p eares wipquie) cong -eiord eunou v “(eanmpodun 9 squsstyered) eanedou eiogoyo wssap WTY dur woFoyD tor vj> 9nb 2s-zIp ‘ouRLHUOD eles out 2anb enueneatodns prisoat 2p opSs99p ‘ed emtpeied > ud ¢0 Uc vb seiouain souow tepempend wee and open (Q 2 Yoymesyered vioyous mo; gio anb asp ‘opeuoredacar 9 ogy eoupmesBoxd jeuormapsuoo euLiOU y IOUD}uE [eUOJSMAsUODE!FUL oTaNp 0) soptmios sn2s so W109 sroanieduioout no seupnuoa sagéisodap se uieSonar (e 29 o1st ‘eaneau wpyoya epeuleyo ep sepeiop ops ‘orerpaut ap souayo souaid snes weznposd owt L104 =e ‘svonpiueidord seuuow se anb eumy ouspom ows!jEuoIoM|sIOD ‘vorpyinf Bioeoyo sonbyenb 9p septaaidsop seyo unefes anb voytudls ope ‘ouSeyoutaldu a ogSeqourE|nBar epIaixa ep soyue ‘ogsinjnsuoc) ep 081A tia epenuD v WOO soilaj> soudyd snas so Waznpord oRU swaLOE sesso onb 2euuyy “opepianewiiou Wray ‘seorppinf opuas “2 seoIpjant OBS UpIBA P OFSINFSHOD wun wersaIUt anb seuLION sy ‘seurexBoxd sonnoadsal so sopeidawo|duuit no sepewuoureynar oyu omtenbua eorpunf wiozoys ap svpraoid -s9p uuofos seonpureiZard sewiou se anb seuuye apod as ogu ‘omeianug “sopeznasouoo ‘ontowreanoyo ‘wo10y seureioud ssse ‘opuonb ‘squswoniqn sonazo souayd snas ogsznpoid 9s an ous29 9 “unary Ou sopeiuotajdunt wales v seuresSoud wooojaquiso owoo “jeuyy “opsimmsuo; wp ‘opSejnwoud exou & woo somayo Souayd snas ioznpord opu seuLiOU sassy “(opSimansuoD vp SIZ 9 SIZ ‘T1Z ‘S0z ‘Ez “si :s0|dwioxo) sweyeiso sovdup sojed opmasind 198 anap anb 9 ~ opSimnsuog fod oases wauypeiowsy ow um ‘eureord can woo9jaquise ‘vorpur opSeurwouap exdgad ofed opesen oano(qa tun ap oxénoesu0o eu eto sop waronbor anb pei -Ve ap svjonbe ogs seonguieioid sretoromasuoa souuou se anb Sout, svonpuivibord sowiou sop DDpYs “TE LY epenun emeaus eanearises]_[~cmpaquetio no comeoaua.| [oumteaten ‘epn190 apes LY sig 299583 i z ~~ eybinisNoo 3 WROFSNAILSNOD OLEUIG+F-deO Sumpuoxery msieyy 8 em eUEaA » QUVOMGNOISIO WNC AUIISNOD OSM 30 ONSEN GE 24 __ RESUNO DE DIRESTO CONSTITUCIONAL DESCOMPLICADO Vicente Paul £ Merce Awana devern compreendé-los, ne medida do possivel, como se fossem obras de um 86 autor, exprimindo uma unidade harménica € sem contradigoes. Como decorréncia do principio da unidade da Constituigso, temos que: ) todas as normas contidas auma Constituigso formal tém = milo hi hierarquia, relagio de subordinasdo entre os disp Maior; ) nfo existem normas constitucionais origindias inconstitucionais ~ devido 4 auséncia de hierarquia entre os diferentes dispositivos constitucionais, no se pode reconhecer a inconstitucionalidade de uma norma constitucional era face de outra, ainds que uma delas constitua cliusula pétrea; ©) no existem antinomias normativas verdadeiras entre os dispositives cons- jonais ~ o texto constitucional devers ser lido € interpretada de modo hharménico © com ponderagdo de seus principios, eliminando-se com isso ‘eventuais antinomias aparentes. 5.2. Principio do efeito integrador Corolério do pr significa que, na primazia aos critérios ou pontos de vista que favoregam a integrago € social e 0 reforgo da unidade politica 5.3. Principio da maxima efetividade principio da maxima efetividade (ou principio da eficiéncia, ou prin- cipio da interpretagao efetiva) reza que o intérprete deve atribuir & norma itucional 0 sentido que Ihe dé maior eficdcia, mais ampla efetividade social Embora sua origem esteja ligada @ eficacia das normas programéticas, € hoje principio operativo em relaro a todas ¢ quaisquer normas con: sendo, sobretudo, invocado no ambito dos direitos fimdamentai diivida, deve-se preferir a interpretagio reconheca maior eficécia). 5.4. Principio da justeza principio da justeza (ou da conformidade funcional) estabelece que 0 6rgio encarregado de intexpretar a Constituigo nfo pode chegar a um resul- subverta ou perturbe 0 esquema organizatério-funcional estabelecido islador constituinte, ap. 4 + DIREHTO CONSMTUCONAL E CONSTTUIGO _ 2 Assim, a aplicago das normas constitucionais proposta pelo intérprete no pode implicar alteragio na estrutura de repartigio de poderes © exer cicio das competéncias constitucionais estabelecida pelo poder constituinte origin. 5.5. Principio da harmonizagao io da unidade da Cons- tuigao, exigindo que os ben: jonalmente protegidos possain cocxistir harmoniosamente, sem predominio, em abstrato, de uns sobre outro © principio da harmonizagio (ou da concordancia pritica) impbe coordenapio e combinagto dos bens juridicos - quando se verifique conflto ou concorréncia entre eles — de forma a evitar 0 sacrificio (total) de uns em relago aos outros. Fundamenta-se na ideia de igualdade de valor dos bens constitucionais (euséncia de hierarquia entre dispositivos constitucionsis) que, no caso de conflito ou concarréncia, impede, como solugl0, a aniquilagdo de wns pela aplicagao de outros, e impée o estabelecimento de limites e condicionamentos recfptocos de forma a conseguir uma harmonizagSo ou concordincia pritica entre esses dispositivos. 5.6. Principio da forca normativa da Constituicso Este principio impée que, na interpretag3o constitacional, seje dada preva- sncia aos pontos de vista que, tendo em conta os pressupostos da Constituico (normativa), contribuem para uma eficécia étima da Lei Fundamental. Segundo esse postulado, o intérprete deve valorizar as solugdes que possibilitem 2 atualizagio normativa, a eficdcia ¢ a permanéncia da Cons- tituigao. Enfim, o intérprete nfo deve negar eficécia ao texto constitucional, mas sim Ihe conferir 2 mixima aplicabilidade. 5.7. Interpretagao conforme a Constituicao © principio da interpretagao conforme @ Constituigso que, no caso de normas poliss8micas ou plurissignficativas (que admitem mais de uma interpretagio), dé-se preferéncia & interpretaglo que Thes compa © sentido com 0 contelido da Constituigo. 9p sagdunsuog sv ajurnansuos 1opod op (os1¥zIo0WAp) ow sajuspjnisal 0109 sejuode souropod ‘[seig op jeuoyomnsuos 2 L8LI 9 eee oeepreebast ane anne ereeeees- ee especies nstog apod op OompIaoMOp oF!a19x9 ap BoIGN FULIOG B > SO410[9 2IUOUL ~eorreioowiap axod op sameavasardar ap wsoduto> oxSondoo no auuteansuoa Teuorsed eraiqiaasse ein op oft sod syutransuoo s>pod op ogsenie ‘epedinuroad odn op ogSrUNSHOD # seI0qE(a ap opiquinout ‘aiuyrasuos oF19 0 ureuniog anb ‘(eanyeruasardor 1oer90UU9p) soyueiuasardar snas ayjoose oxod 0 -ogSuaatioD no aIuTMNSUO [euO!EU wrp{quasse gjad axi090 aiustansuoo sopod op ooMBID0UIDP O19}019x9 O “opedinsn oyumanstoo rapod ap eusayo eutnnop w anb 0 ‘oses assau ‘soway, (owsout 1s @ ‘sjuouDHI0a) ‘2) oAod oP stouotonyASuED seEOL se 2qdut 9 zepod nos o wiumo;ne anb ‘oimeuionod op yexareyun oe g -ze{ndod ‘opSedionied w wios ‘rapod ov nodye 0 anb onpuoFonjoxar o|UaUULATH Op Z9pH odnud no ‘onpratpan ofad ogSimmnsuod ep orwaunoajaqesse -eB1oyno epEUI -ouap vjed es-vatiejoere> ajtminsuos zopod op oorgIDOIN ofDIaI0x9 O) (opedinsn ajutrqnstos sopod) vanysoome no (oun/F9] S409 sapod) aNEADOWID -oF>yo1ax9 Ns o wed SeqUNSIP seuLIO] SET somar ‘oaod op aidwas wfas aqtimysuco zepod op apeprrejmn B e0quiA, ‘ommarsrxe 9 ® vpourpou no ‘oRSmunsuoD eAow wu HpEIOgEIa 19s axap ouIOD 9 opuENb 19} 2189 98 stod ‘oAad 0 9 sputernstoD ropod op swim o anb ap ofoumpuosa 0 comguatay 9 ‘aueuieatesodurau0> oppsexe 2 apepueimy, “79 oxdimysuag efed soprooqaqess sazapod so ops “? ost “owseHD essop openinses 0 ops sopimaysuoo sarapod so ‘ostranstoD v euto anb sapod 0.9 ayummaristo9 Japod Q “sopimysuoa sasopod 9 ajutransuos 19pod axjuD oe © wioo t2] ep eoupplosueD seIgo ap Wy “epmaid ‘sau vuLIOW ep OppUDS O 2 [wieH{ OFx=; © TeUTENUOD apod Ogu syaudipIUT O (e ‘opStMASUOD ¥ ouLLAJUOD opdeyosdioqur ep ogdezyyn sopuy weyuode viougpnudsumf © o eutMop v “waIog opSimnsu0q vp OVI oF ELIBNUDD wos gu onb wv sayjooso os-an0p ‘opSeiaxdiaqut ap sapepriqissod seupa se anuap (e renb souta} ‘ordjounrd assap wjougniosap owo) Zz ‘OYSINTIESNGD 3 WASIONAILENOD ONG = T'S 28 __ RESUMO.DE DIREITO CONSTITUCIONAL DESCOMPLICADO Vote Pao & Marcela Alanine 1891, de 1934, de 1946, ¢ a vigente, de 1988. Foram outorgadas, resultando de usurpagao do poder constituinte, as Cartas de 1824, 1937, 1967 © 1969, 63. Espécies Sto duas as classicas espécies de poder constituinte identificadas pela doutrina: 0 originério © o derivado. Poder constituinte originario (genuino, 1) € 0 poder de elaborar uma Cons rimario, de primeiro grau ou com ele, © ndo antes del cria um novo Estado, rompendo comp mitado e autonomo (nao tem que respi incondicionado (no ‘a qualquer forma prefi 1a vontade, isto €, obrigado a seguir qualquer procedimento predeterminado para realizar a sua obra) e permanente (pois ilo se esgota no momento do seu exercicio). estabelecidos pelo direit 6.3.2, Poder constituinte derivado © poder constituinte derivad segundo grau) € 0 poder de modificar a Constitaicao Federal elaborar as Constituigbes estaduai E um poder criado pelo p 6rgio constitucional, conhece @, por isso, € passivel de controle de constit s, nao podendo desrespeiti-las, sob pena de inconst condicionado (sua atuago deve observar fielmente as regras predeterminadas pelo texto constitucional). (Cap. 1» DIREITO CONSTITUCIONAL€ CONSTTUGKO. 2 © poder constituinte derivado subdivide-se em poder constituinte refor- mador € poder constituinte decorrente. © poder constituinte derivado reformador é 0 poder de modificar a Constituigao Federal de 1988, desde que respeitadas as regras e limitagdes, impostas pelo poder constituinte originaro. © poder constituinte derivado decorrente ¢ o poder que a Constituigao Federal de 1988 atribui aos estados-membros para se auto-onganizarem, por meio da elaboragao de suas prOprias Constituigdes.B, portanto, a competencia atribuida pelo poder constituinte origindrio aos estados-membros para criarem suas préprias Constituigdes, desde que observadas as regras limitagdes impostas pela Constituigao Federal. onginaro LS a Poder Const erivado ~ Untad ov Subordo a -ouone 9p sepeiop sapepiun ap ‘olsortufo} ouIsaur OU “eIDUDISTD09 B LOYLUiS ‘nb 0 ‘OESes9pay bUIN ap e 9 |ISEIG OU EPEOPE OpEIsY ap KULIOJ Y ‘opSimnsuo) sisap Sout} sou ‘oqoweap no soxfoje sonrewasaidar ap oFot sod soraxe 0 anb ‘oned op wavure roped © opal, conn opwtpueg ‘OwBUCT 2p oanyss0UIaGE Opeysy{ we os InsRsUOD erapay onsicr o} ‘ood epeinioy (0s-noyu8) sepeznarns usse os-urenu0oNs 0: -orouny op 3 opeisy op emjnzjs9 up wasooe sasPaqort (aretonted sow stenourepury 2p opou © ronda) onaxg ap opeisg tan ‘srettape Hasse eIMEIAqOS ap ZIAD v ESI} ZeN) OORPIDOUIEP 0 “(owano8 ap eutzoy) vorIqndar eum ap ‘(opesa ap wus) oxberapay eu op as-eyen comayfses9 opeisa op syerouasse steU opeysq op ,steyourepuny sordioutsd, sopeummousp soe opeoip: onenb rod oxsodwoo “gg6{ 9p exioyseiq ogSimyysuoy ep | SIVINAWYONNA SOIONId =“ SIVLNAWVGNNA SVILNVUVD 3 SOLIZNIG ‘SOIdIONIUd 32__ RESUMO DE DIREITO CONSTITUCIONAL DEECOMPLICADO* Vicoie Paulo & Marcle Aneareino mia politica, que possuem competéncias proprias discriminadas diretamente no texto constitucional ira € composta pela Unio, estados-membros, Dis- rt. 1.” € art. 18). Todos eles so Juridicas de mas ¢ encontram-se sujeites 20 prin da indissolubilidade do vineulo federativo (nao existe em nosso Pais 0 direito de secessio). Essas pessoas politicas descentralizadas possuem poder de auto-orga- nizagio, compet lativas © administrativas ¢ autonomia fin (tém competéncias Federal so representados no érgio formador da vontade politica geral do Estado (t8m representagdo no Congresso Nacional — CF, art. 46) e podem propor emendas & Constituigao (CF, art. 60, HN) Deve-se anotar, por fim, que a forma federa Jausula pétrea, nfo podendo ser nem mesmo er proposta de emenda constitucional tendente a aboli-ta (CE, art. 60, § 48,0) © Brasil é uma replica. Essa é a forma de governo adotada em nosso Pais desde 15 de novembro de 1889, consagrada na Constituigio de 1891 e em todas as Constituigées subsequentes. ‘A Constituigio de 1988 no crigiu a forma republicana de govemo a0 status de cléusula pétrea. Entretanto, 0 desrespeito a0 principio republicano pelos estados-membros ou pelo Distrito Federal constitui motivo enscjador de medida dréstica: a intervengao federal (art. 34, VII, “a’). Conforme a excepcional sintese de Roque Ant6nio Carrazza, a repiblica a forma de governo fundada na igualdade juridica as, em que 08 detentores do poder politico exercem-no em cariter eletivo, representativo, poderes esto sujeitos ao império da lei e do Direito © no qual os poderes piblicos sejam exercidos por representantes do povo visando a assegurar a todos uma igualdade material (condigGes materiais minimas nevessérias @ a, Reforca 0 principio democritico o parigrafo tinico do art. 1.° da CF/88, 10 declarar que “todo o poder emana do povo, que o exerce por meio de representantes eleitos ou diretamente, nos termos desta Constituiséo”. Esse uma existénci (Cap. 2+ PRINCIPIOS, OREITOS E GARANTIAS EUNDAMENTAIS 38 dispositive constitucional nos permite concluir que em nosso Estado vigora a ada democracia semidireta, ou participativa, na qual so conjugados, ipio representativo com institutos da democracia direta (plebiscito, iva popular). O art. 1° da Constituigio de 1988, a par de estabelecer a forma do Bs- tado brasileiro (federaco), a forma de seu governo (repliblica) ¢ o regime de governo (democracia participativa fumdada na soberania popular), enumera, fem seus cinco ineisos, os valores maiores que orienta nosso Estado, © constituinte denominou esses valores mais gerais de “fundamentos ica Federativa do Brasil”, exatamente para transmitir a nogto de aliverces, de vigas mestras de nossa ordenasio politico-juridica. (Os fandamentos da Repiblica Federativa do Brasil (2) a cidadania; (3) a dignidade da pessoa humana; (4) os ve trabalho e da livre-iniciativa; e (5) 0 pluralismo politico. A soberania significa que 0 poder do Estado brasileiro, na ordem in- tema, & superior a todas as demais manifestagdes de poder, por nenhuma outra forma de poder, ao passo que, em ambit encontra-se em igualdade com os demais Estados independentes. Ao algar a cidadania a fundamento de nosso Estado, 0 constituinte esté utilizando essa expressdo em sentido abrangente, e ndo apenas téenico-juridico. Nao se satisfaz a cidadania aqui enunciada com a simples atribuigSo formal de direitos politicos ativos e passivos aos brasileiros que atendam aos requi- sitos legais. E nevessério que o Poder Pal , coneretamente, a fim de incentivar ¢ oferecer condigdes propicias & efetiva participacdo politica dos individuos na condugao dos negécios do Estado, fazendo valer se conirolando os atos dos érgios piblicos, cobrando de seus representantes © cumprimento de compromissos assu indo ¢ oferecendo condigdes materiais para a integragao irrestrita do fiduo na sociedade politica organizada. A dignidade da pessoa humana como fundamento da Reptiblica Fede- rativa do Brasil consagra, desde logo, nosso Estado como uma organizacdo centrada no ser humano, € nfo em qualquer outro referencial. A razfo de ser funda na propriedade, em classes, em compora- josas, tampouco no proprio Estado (como ocorre na pessoa humana, Sio varios os valores ia de dignidade humana, tais, de, & honra ¢ @ imagem. humana assenta-se no reconhecimento de duas iduo. De um lado, apresenta-se como um direito de proteco individual, nfo s6 em relago ao Estado, mas, também, frente jeveso ode y a]uoy jUNpLAIpUT eUOUOINE ‘Op apepieqy| ep soak wis (oeSuaisqe) 1x0 “OPES op opSeIyL v sBuINSAL e rawepury sorfasip so “ewmns wg, ‘osafop 2p so} no ‘spapoSou sapopisqyy ‘somyoSou sonasp sopeumuousp ogs ~ Tenp! 2peproqi| @ oyfedsor wo opeisy op waz0f opu um ‘ogSuaysqe vuIN WABI — oanour asso Jog “Opes Op eIsngy eioupIeBur artaNy ONpIAIPUL Op apep requ] @ opSor01d warn ows0d ‘syod “umBs9050N nsuoo sopepuioyne sens 2 opaisy ojed sopeaned soe soe sojouco 2 souumy zodu 9s ap apepsss20 -ott & oped] oiuemiins nas o wip} sreueupUNY soHaNIp soxroumAd s— uuvavsta anb seuiou owoo uresi@uns st we6u0 +e ‘senuene8 9 sonanp s99s0p oompyinf auiBar 2 ogSnjoae “wieBiuo ep voxa0e steie$ segSou seuinsye SoULeS0qs® alueoduHt 9 ‘jevoroTINsuOD ONX=. OU SOpEUTUROSIP steqUDUIED uy senuee 9 soap sop ooyjoadse opnise 0 souuzenuape 2p samy (A orrnyde) ogSeztuedi0 9 jod sopnred wo opsedionred yednudie unysse uneI05 SH ay essou ia sopemasse o°S “sue) sojmaydeo cout opiarunr awioay 3 1WUgD VINOSL - SIVINWIVANN SVLINYHYS 3 SOLIIG “TZ sogdeu op eueoysoue-ouney opuprumuos wun 2p, ssodsip asso emitaoaid ‘onaja Wo) Teuopeusay oud ou opmiosiod 295 8 oanalqo um erounua ,' 38 op oorun osnusysed 0 “feuororurorL wrEps0 BLL oupqseiq opeiss op sogsepar sv ursdax anb sordroud zap sop ope] oY ‘consfod oljse ap ogsssouos (f) ‘opepruvumy xp ossarSord 0 w1ed sonod so amtua oySeradoon (1) ‘ourstoes ov 2 ousuosa oF oxpydar (9) ‘SON. woo sop eoyjoud opinjos (3) ‘zed ep esayap (J) ‘sopeisa so anua apeprenst Ps ‘SIVINAMWVONNS SYLLNWEND 3 SOL Solana 8 Geo (@) forduanrawut opt (p) ‘soaod sop opdeurmaiapomne (9) ‘soueumy souastp sop viougjeaard (q) ‘jeuolovn wrougpuadapur (e) :s9je ogg TewomENAA; mapio eu seAg Op sagsejar sep sar0peyuatL0 spejuaUTepUNy sore Zap wiaUnUS ‘B61 ap OBdIMINSUOD EP | OMT o ezxpEUy anb “UE O ‘eUERUNY ORSIPUOD ens B AIUAIOU! opeEprtiBip ¥ WoD soyuEZIPUCD ‘sremendsa 2 steroyem saodestdse sens Bune reafoy 2 reumayapomne eed ‘owos wr9q ‘opopreuosid wns ap oyauuTafoauasep oua[d o sedunoye ered sopepiunuodo sten8t sopor v opuentjiqyssod ‘Sowajiserq so anus jeuoyeu apoprendit v zemniesse umuzos we uigr soanalqo sess anb as-eesu0) ‘opSeuaNLZ9SIp ap sew0} sesINO Jonbstenb 9 apept ‘IoD ‘oxas ‘ebex ‘wait10 9p sorteouocaid ules ‘sopo} ap wiag 0 raxouroud (p) 2 ‘sreuorsox ‘2 siwjoos sapepjendisap se uenpor 9 ogsezifeulaieut & 9 ez2igod w repens (©) ‘Teorseu cquewrajoauasap o smuered (q) ferwpHos 2 eysnf ‘auar apepoyoos ‘vuln aMNsTod (v) :onapIseIq opersz{ ojod SopINosiod woos v syeyuOULEpUNF Od EUED USSOU ap ,°¢ “UE OU “NOLIN BEET >P SBI Op BANBIapog BorlQndey| ep scwuSUMPURZ Sop WIV ic ap asaigdiy wu ‘sosarouoo soseo soe jaaponde yo1axd 0 “ooIdy opSuNY outCD “as-IqUyE OM Oane[si327] rapog oF “(St9I sep wsovouatos ogN OFSnoax9) oBSensIURLUpY 2 owionop ap saosury sv 2axexe ‘eruoureD “anes “sterousss9 suodopun sowig & am ‘OPES Op J9pod op jeuorouny ovstAIp Up sop oxSessdas ep oidyuj1d 0 wi@estiog oF asset “Ot © ‘oansjsr807 0 ‘1s anuo soorourey 9 soqvapuad vouqnday ep saxpod oures auysp gest >P OBSETUNSHOD ep Z "HE O “oupirenaros odioo op ofas ou saruarsixe sossaiaiut op soruequosoxdar sodnsS 2 oqeaurestad op sajuasios sesioaIp sep ‘qeie3 opeiuoa vp ogSeuoy op sossadord sou ‘ogsnjour & anes 9 rasoqu 0001 a42p apepois0s essour anb opt ig OP waTeIopog vaTIgnday ep omouepuny wo oapmod owsyeam|d 0 eionte ee wssoU “iy 10g ‘oun. ‘aas@p [81905 J0]¥A O opraytiogar pias oYTeAeN 2 jerldes aqua sapSejar SoU indosse ‘odwoy ows foo ajuourouoreTqo opeisy we 1009 ossou ‘opuodsip WISSy “BARELOIUL-OAN| ep 9 oMfeqesy op jepDos sofEs 0 “epure “opeisg ossou op oWMouTEpUKY | soqueyppuiss sondgud sop onprenst oqwoureien op jeIauepUNy 49Aap MyISUOD ‘onMO 9 “SONPEAIPUE SHELHOP SOE aapUERaTY PRION 9 OME BION = OOVITANOOSIO WNOTONALSNOD OUSHIO 30 ONNSSE FE 26 _ RESUMO OE DREITO CONSTITUGIONAL DESCOMPLICADO Vicon Paul & Maret Abxsnane 22, Os quatro status de Jellinek Com o fim de auxiliar na compreensto do contetido e alcance dos tos fimdamentais, tendo em conta o papel por eles desempenhado na odes Juridica, o jurista alemio Georg Jellinek desenvolw XIX, a doutrina dos quatro status em que 0 diante do Estado. Sao eles: status passivo, st e stats ativo. ‘Temos 0 status passivo (ou status subjectionis) quando o individuo encontra-se em posigao de subordinagto aos poderes piiblicos, caracte se como detentor de deveres para com o Estado; nessa situacdo, 0 Estado pode obriger © individuo, mediante mandamentos e proibigdes Em outras situagdes, reconhece-se que 0 individuo, possuidor de perso- nalidade, tem o direito de desfrutar de um espaco de liberdade com relagio, 1 ingeréncias dos poderes piblicos. Enfim, faz-se necessario que o Estado nessa situagdo, 0 status negativo. 0 stanus positive (ou nats) estd presente naquelas si que o individuo tem de exigir do Estado que a em seu favor, que realize prestagées, ofertando servigas 0 Por fim, Jellinek aponta o siatus ativo, em que competéncias para influir sobre a formago da vontade estatal, correspondendo ‘essa posigio ao exercicio dos direitos politicos, manifestados, especialmente, por meio do voto. 2.3. Distingdo entre direitos ¢ garantias Os direitos fundamentais so 0s bens em si mesmo considerados, decla- rados como tais nos textos constitucionais, As garamtias fundamentais sto das pelo texto consti fundamentais. As garant , frente a0 Estado, os seus pena de morte; a0 direito a liberdade de locomogo corresponde a garantia do habeas corpus; 20 direito a liberdade de manifestagao do pensamento, garantia da proibig%o da censura ete. (ap. 2 + PRINCIPIOS, IREITOS E GARANTIAS FUNDAMENTAS. Ea 24. Caracteristicas dos direitos fundamentais: ©) universalidade (deve abranger tods 0s individuos, independentemente de sua nacionalidade, sexo, raga, eredo ou convicgao politio-filoséfica), 1) efetividade (a atuagio do Poder Piblico deve ter por escopo garantir a cefetivagao dos direitos fundamentais); 2) interdependéncia (as varias previsbes constitucionais, apesar de autdnomas, Derdade de loc: bem como a da autoridade ju de priso somente por flagrante delito ou por ordem ; mmplementaridade (os direitos fundamentals niio devem ser interpretados isoladamente, mas sim de forma conjunta com @ finalidade de alcangar os “objetivos previstos pelo legislador constitunte). Diretamente relacionado a essas caracteristicas é entendimento de que so imprescritiveis as ages que visem a reparar violago aos direitos hhumanos ou aos direitos fundamentais da pessoa humana. 25. Classificagio Os direitos fandamentais so tradicionalmente classificados em geragdes, (ou dimensées), Ievando-se em conta 0 momento de seu surgimento © reco- nhecimento pelos ordenamentos constitucional 3s direitos de primeira geragiio compreendem as liberdades negativas clés- sicas, que realgam o principio da liberdade, Sio 0s civis e twopod ogu ‘opbewuayio vsso opuniag -sepeatid sagderar sp ‘taqui ‘2s-ue> tide stexrourepurg soxioup so anb op 9 aqueuUMO oLIyLIEIROP owaLIpUDIED © ourepour osye jon ou “Ostasuoo efey ORE eiOqula “eIANpay, sqwonsen soospjas sopeaneys $e ‘oumessop ‘aupnoyj “opersa ov aways reamed ov sopuasuo ~ vanw#au no ysod 9jopuy ap ~ soxtamip urequasoidas “wiBax outoD) “xBjRoRred 0 9 ODES © anus segSefar se ‘ardauendisaad ‘wemar stewuotrepuny SOHAIIP SO. sepeaud segsejey “7 sosseyp sopeuTUNI}op v SOHNE sontautp gu seut‘sopo1 sod sopjtugnsn 198 wapod anb steyuouepany sovosip BEL sieimjso svossod se 9 storptint suossed se ‘srernyeu seossad se sazeqayn owio> 0 sopoy anb ‘wzuod “reuuiye vaymadis ooy, stewourepary soyranp 9p 2169 SeOssad Se ourewapoyy ‘wer stewaurepuny soi seni opexaprsuos 12s ¥ nossed opis ondoud 0 sreju2urepang sonanp ‘epuye ‘weandosse sogSmmyNsUOD se ‘seorpunf seossed sp ‘wyquiey ‘steuaurepury. sonanp seoatuosar ® urBsessed stedoroTuTstOD sowtaUIeUDpIe so ‘oduID} o WO “onpyarput op s0Avy we opeissE eu “anb iste eter ‘sreary wuourEpURY sore SQ) ureiuasaudar “wo8u0 ‘ouroo opusy urenfims ov seisodwy sagsey -wu svossod se san soupeunsag «9° opuunsuon op es9j2q essai ov ge cstv oad | [a9 [aeeuwpana ‘sopaug sop ees, 108 ope oc on99S 99 OHH = ‘Soong © Snip omaIG - ry eyeue wax ono9s oo eo ee “SIVINSWWONNA SVLINVEVD 3 SOLISUIG "SOKdfONid +z ep ‘apepmuusyey, 9 opepyenst ‘opeproqy — vsoauery opdajonszy ep euio{ oF apuodsau0g sagsered exraoi0 a epunigas ‘estouud ap srewawepuny Sovomp sop opSejoxd op wiojso ep ooonit o anb rmsuOD ayuEssaIa;UN | ‘sounzagos sopeisg 2 sonod sowezayip so ano epspotmpijos 9 apypruseyexy ap viop! v optessard x9 ‘seam 2 saquesaid ‘Seueumy sogsere% sP utoo opSednooid ayuoAdar 9 vsou van weywasexdey “opeuTeuarepul auameanefqns opow ap ‘OUELUNY ‘o1aug@ 0 opo) s282j01d © wiestA “esnxtp 9 apepuE|EAN Ng “opersy opeUtLAIa} “ep tun ap no odiud wn ap ‘sienpralpu sossaraiuy sop oBSaio1d y ayueweD -yoadso meunsop 28 optt ogSao3 wToo7e) ap stewaurepany sOHaMP SQ ‘soz1no ania ‘ojwauyajoauasop 2 ossaiBoud oF ‘opeprueumny wp wnutoo oruourtned of ‘sovod sop onSeuraniorapome ‘zed © ‘soprumsuoo op es2jep ¥ “operqiinbo yuaurwo(Zojooa aquoigue OfoUs Ov oxlat 4p © sojdwoxo ogg “estyIP no BAxo|09 apepisetmA ap sassarorM opuaiaoid ‘steto0s sogdeutioj se sepoy 8 squoure>tsous8 sopInqune OBS “opepruseyesy ep 2 epepaumprios ep Sordjoutsd so ureiBestoo ogSexai wayao49} 9p SO121Ip SQ soppiodumsap sop sojteup no somsod sopepiagyy ‘o1s9- aq op sorteap ‘soasnisod soneap sopeuuiouap ‘osst sod “Ogg “Ses\NO a:il2 1008 tougpraaid ‘opeuiqey ‘oyjeqen ‘oRSeonpo “pies 05 sagsesald Opes op opt and sosiAns 9 sean 2p opbewwoutoydun ep oxpptuseyut sod 80} ‘opus ‘ogsedionied ap soxjanip soz wepuodsaziog ogseia® epunifos ap srejuatuepury SoHoaIP 50 “{owiswexoqry ou eneanasse uO} STUDLUBIAW Og) stoMIoY SO ANUS [eLIoneM 9pepfenst vp Bu 2 sayuaioynssodiy sop oRSoioxd eu openuad “TeIO0s opesg o wed 2p ‘Tes2qil opzisy Op waBussed fenpesd gjad jaapsuodses AUP 9p opSeioH epunSas ep oWaUNBms o “Kx ofnapS OP jse00 onb XTX o[N995 Op SIE!DOS SoqUAMNLAOLH $0 HIEIO ‘sfeimyjno 9 ste!90s ‘SooKMgUEde SOIOMp SO og “(leUsTEUE opEplENdt) ‘Stioutoy so an1ua epepfensit ep ordjouuid o urenjudde 2 ‘seias9ue9 no syeax ‘Sua -nisod sopepzoqi] Se woo as-urmaynuapl oRsex98 epunB9s 9p SOrtoNp sO 'sonno anua ‘vsorStar 2 vanyfod ovdedionsed ¢ ‘oyssaidxo op apepsaqil ¢ ‘opepaudord “spepicay| & “EPA B ‘oyaup 0 ogsuaunp enoumd op steyuauepung sorranp ap sojduoxe ozs XX O[noxS OU uIBIBOSeIOY gs OBSKIOUP epunos ap sopoNp so onb eysta vfey “XTX O}naas 0 po} WEsEUIULOGT “CINIOSGL OPES OF [BAH OPEISA op eisodsaz wun wiejuosaidos 9 “[ILAX o[na9s op steuy sou weMlamg, amy oRamP1 9 arg BUSIA - COVGNaNGIESO WHOHUILSNOD O1BUO 30 OFNESH BE 40 _ RESUMIO DE DIREITO CONSTTUCIONAL DESCOMPLGADO « Vine Pasta & Merce Alanna 0s particulates, com amparo no print livremente os direitos fimdamentais Assim, na celebragao de um negécio privado — contrato de trabalho entre empresa privada © cmpregado, por exemplo ~ os sujeitos atuam sob o princi- pio da autonomia da vontade, no ajuste das respectivas cléusulas. Entretanto, no poderdo afastar os direitos fundamentais incidentes sobre o negocio, por exemplo, estabelecendo cliusula em que o obreiro renuncie ao exercicio do seu direito Amdamental A liberdade de greve (CE, art 92°). Caso haja esse ajuste contratual, 0 contrato de trabalho seré valido, mas a cléusula obstativa do direito de greve nao terd nenhuma validade frente ao ordenamento juridico. io da autonomia da vontade, afastar 2.8. Natureza relativa fundamentais ser utilizados como escudo protetivo as, tampouco para afastamento ou diminuigSo da al por atos ctiminosos, sob pena da consagrago exdadeiro Estado de Discito. A iberdade de pen- ante a pritica do crime 2 garantia da ilidade das correspondéncias nfo poders ser invocada para acobertar determinada pratica eriminosa, e assim por diante, da pritica de atividad. responsabilidade do desrespeito a samento no serd opé 2.9. — Restrigées legais A Constituigdo Federal nfo possui diseitos ou garantias que se revistam de carder absoluto, uma vez que raz6es de inte aadogaio, por parte dos drglos estas, de medidas na protegio de outros valores c Os direitos e garantias fundam expressa ou implicitamente, pelo te expem-se a restrigtes autorizadas, da propria Constituigio, j que no podem servir como manto para acobertar abusos do indi 4 ordem piblica. Assim, normas infracor ria € outras — podem impor restrigdes 20 consagrado na Constituigo. Entretanto, cabe enfatizar que os direitos e garantias con: so pass (Cap. s PRINCIPIOS,DIREITOS E GARANTIAS FUNOAMENTAIS “ razoabilidade, da proporcionalidade ou da proibigo de excesso, que impdem ao legislador 0 dever de nko estabelecer limitagdes inadequadas, desnecessarias ‘ou desproporcionais aos direitos fundamentals. Essa limitago & atuago do legislador ordindrio no tocante & imposigéo jo admitir-se que a lei pudesse restring fandamentais, afetando o seu niicleo essencial, extirpando 0 contetido essen cial da norma constitucional, suprimindo o ceme da garantia originariamente outorgada pela Constituigio. 2.10. Conflito (ou col fundamentais quando, em um (o fundamental em sua protesio, Por exemplo, em determinade relagao juridi liberdade de comunicagio (CF, art. 5. fiduo (CF, art. 5°, X). Outra rela de manifestagéo de pensamento (CF, att. 58, XLID, e assim por diante, Em situagd colisdo entre direitos fundamentais. Na hi de conflito entre direitos fundament pode contrapor liberdad ) @ vedago a0 racismo ‘como essas, temos a chamada 6 intérprete deverd possivel prevalega a aplicacto do direito “ caracteristicas, a colisio dos mesmos direitos “X” © “Y> resolva-se pela prevaléncia do direito “Y”. Desse modo, no caso de conflito entte dois ou mais direitos fundamen- x-se do prinefpio da concordéncia pritica ou coordenar ¢ combinar os bens juridicos em jo total de uns em relagdo aos outros, realizando uma redugo proporcional do Ambito de alcance de cada qual, sempre em bbusca do verdadeito significado da norma ¢ da harmonia do texto constitu- cional com suas finalidades precipnas (Alexandre de Morees).

You might also like