Scribd Logo
Upload

Welcome to Scribd!

  • Pomian

    Uploaded by

    onomatopeja
    11 views17 pages

    Copyright

    © © All Rights Reserved

    Available Formats

    PDF or read online from Scribd

    Did you find this document useful?

    Is this content inappropriate?

    Report this Document

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    11 views17 pages

    Pomian

    Uploaded by

    onomatopeja

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    of 17
    Krzysztof Pomian O wyjatkowosci cztowieka meen +p Misizseniert arsenic migdey krystalicang ster idea mgtliwym ceriami na Seianach Jaskini migd2y bearucher Pierwszego Porusayciela a powstawaniem | rozpadem; igdzyitalektem a zmystami: migdzy duchowosca a 2wie- ‘agcoteia pytani omieisce eztowieka w Swiecie towarzyszy fezofi od samych je) naredsin. Chrzedejanstwo w sla 2a judaizmem pr2ynioslo ‘odpowiedé w wersetach Kgl Rodzoju: Bog stworay catowieka na sw) bra podcbiefstwoi postal go na cael wszelkiego stworzena. Ale ie okresitotojednoznacznie anistosunky dusty cil, ani migisa czlowieke w hierarchibytéw migdzy anole a best. bie pierwszego cy dugie?? Tote spr 0 miisce czlowieka nada ai flozotw iteologs est tak do dag ~ 2 tym tylko, te spr toczy sig teraz a teenie wytyczonym nie ‘yl przez trade leprae? teorigewelucOarwinapalacantropologie. Porostawmy na ubocz fundamentaitéw religinych oraz tych wszysthih, key nie uanaa wspéezesne| nauk, 2wiaszeza- bolo ‘Wéréd uczonych panuje ra ogc agoda co do tego, tatty udzkle #8 _zwiragtaml |e gature Homo soins, jk ws2ysthe lane gatunk! ett :ywych, jest tworem strumieniapeypadkowyen mutaci Zmienaly ene > |utisnieigce enctyoy,aztych man podlgaly utrwalaniuioepowszech: rianivw obrgbikstdepogatunkute, ktére poawally sii jogo popula ‘mat sig ican nije konkurene! w ajmowanym prasznia | preez nich biotope, iw tym sensie~lepielorzystosowae sig do isteiejacych warunkéw. wolucjaz sprawa daborunsturainego rie miata dopronadsidopoawenia signa Ziemiczlowieks, géye nie dgtydojakiegokobwik cel, Nie uczynita, ted 2 niego pana stworzena, Rtn se on wprawdee od inch zwierzat Postawa pionowa, chwytna reka, aparatem glosowym, a nade wszystko ~ architektura mézguijego woga w stosunku do wagi cae, Nie zapewnia ‘muito ednak uprzywilejowane)pozyci. Zdaiem nietérych wzeba zatem codrzucié thumaczenie przemian, jakim cztowiek ulegal w czasie, oraz jego. zachowas jednostkowych i biorawych czynnikam innymi ne, sre praywoluje tora oli aktwierdsi Jean-Marie Schaeffer, autor kad od wymownym tytulem Konic luda wgtowor .Caashistorycany ‘a wigc spotecany ikulturowy, ast xczegsina patacia biclogleznego czasu ludzkosel ‘Kultur! nie wykracza poza Biologie clqwieka st edna je naczelnych wiasciwode (200). Spér 0 miejsceczlowieka w éwiecie tcry sig dai zater przede wszysthim o wyjatkowo6e Homo sopint oo, eyjest on bez eszty gatun Liem awierzgcym czy tet prayshguia mujates praymiotyzsadriczoinnerit ‘wladciwe pozostalym gatunkom, Konsskwenc)takegookreslni problema- {ykisporujest zogniskowanie go wokst konfrontaecelowieka ze zwierztar, prrede wszystkim -zmalpamicoletoisatatnyi,coprowadzastateczie do pytaf o komunikacie, wspéldziatanie, uczucia,funkeje symbolicana i Swiadomese, by usta, czy sa one w obu praypadkach zasadriczo take sect te ploed eae steiitn os eatin heeft peleeiegereedeoeecs eek Koreas sym len econ legato ingdnie vine ity ego sro Asay od Kaieahos iss eat onu ea atone neal HAE [etonoeé eee x 2mowana int gerpetyy. Peoa Dow ieeputertacfigo dt, 2o- co ielet rare ttre A mnie see Lane ee ean tittiyotcion vera, yt edt ewer “Tmaszyny, wSzySty pamigtaja natomiast zdanie Benthama, ze niewazne, epee ly aprile Nesegla Rat onl ticaducieedilice ts akchianaheenmpacnicatanir ot ‘hej wsp6lnocie istot cierpiacych, albo, przeciwnie, jej uwydatnienie, gdy. theo sik avadijc ego srybut Sadomese sible Ke zwierzgta maja byé pozbewione - domniemanie dziwne, bd przecied nie tam dsp doh iin entrap 2 ci ape ha Kartedosim lather, esas aonse Wosalacza ian afoot 1. Zamierzam ty naszkicowac, bona wigce| czas nie pozwala, vigce problem zlowieka w Swieciez caikiem inns perspektyny.Bedaie to proba usytu ‘owania Homo sapiens praez odniesinie go nie do gatunkiw 2wierzgeych, ‘fe dojego wlasnych wytworéw.Poriewas autorzyStownika ezykopoltego Uuprawomacrilslowo artetakt”w znaczeni: cos, cojest diem ludziego myst ludzkiej pracy w edréznieni ad wytworéuw natury’- bedi tu ono Utywane zamiennie ze zwrotami.wytw6r ludei” cy ,aytwérezlowieka. ‘Stowo ,cialo”natomiast bedzie utywane zamiennie ze wrotem ,wytwir prayrody", Postaram sig przedstawic Klasyfikace artefaktow i pokazee, “Ze w pewnym zakresie nalezy do nich - obok niektérych stot zywych I skladhikéw Srodowiska - réwniet sam crtowiek. Na tej podstawie spré= buje opisa€ swoistosé bycia cxtowieks w Swiecie | podaé argumenty na recztezy, wedle ktGr historia Horo sopins jako autora artefaktw nie Jesh. dalszym ciagiem czy szczegsinym praypackiem ewalucjbilogiczne, Jest procesem sui generis, w ktérym ewolucja wykracza pozasebiew tym ‘sensie, 4 chod jest on wagledem nil w jake mierze pochodhny i od nie), zaletry iejest 2rie| wywedliy ipozestale do nie niesprowadzaly, gy? ‘F2adzi sig wlasnymi prawami i addziatuje 2wrotniena nig sama. ‘Nim pr2ystapedotetasyikacj muse jednak odpawiedsieéna dose opotiwepytani: na aki) podstawie raktujemyniektoe przedmioty spo ‘ykanew naszyn otoczeniy jako artlakty wasnie? Wedlejakichkyteiow cdrdeniamy je od wytworéw przyrodycziod cial? Pytanejest opti, bo akg oe, ni spossb wskazad ogélnegokeyteium,ktéeby po2walalo niechybie odrni ede od rugich, Do takiego wnlosku doszl Jacques Manod Statan Amsterdam jes mows o krytrium niezawadnym, to maja slusznoSe. Odpowiem, 26 Swieci,w ktéy 2yjemy, nie ma key "iow nezawodrych Pewnosepraysuguje tylko poprawnie wywiedzionym ‘wierdzeniom toni aksjomatycano-dedukcyjnych,it tylko w ebrebie dane ‘tori. Nase iat to Swat prawdepodobiest. Take oslabienie wymogow ozwaa sformulowae ogélne kyterium odréznianiaartefaktOw od cat, ‘tre bywa zesata stosowane w pratyce, np. w archeologipradrejowe), sd) zalcza sie jakieszalenska, np, narzgdsia otoczakowe, do piers) ~IychategoiBramionotak:23artelakt mazemy uanat2 wysokim paw= ‘apodobienstem katdyprzedmiat,Ktrego przy obecnym sane nasze} ‘wide nie umiemy prayporzqckowse 2adnemy ezynnikowi sprawezemu ‘zilajacer w prayrodze. To krterium - waglgdne ~zaktads, te nasza \wiedzauleglaby amiane, gdybyémy odkryliw prayrodze akiscaynmik sprawczy zdolny wytworzyéprzeiiotypraypsane przez nas cztowiekow Jest to mate prawdopedobne, ale ie da sg calkiem wdc, Na tym nie kone. Albowiem whudowany w nasze kryterium jest réwnied éychotomicany podzia! wszekich modliwych ezynnikéw spraw- ‘zychnatakie,ktérezalez9 od cztowieka, i take, Ktérenaleza do prayrody Wyklucza to Boga, anoly, demeny,katexjriskiego zwodsiciela, duchy, itp. Mamy tu w domniemania serig ezzystencialnych adah negatywnych, kt6rych udowodnié nie sposéb, jak wszelkich innyeh zdah tego rodzaju, ‘Wolno natomiast uma interwencie wymienionych teraz isttinnych im odobnych za znikomo mato prandopodobna, Weudowane w nasze ky terium est nadto praekonsnis,2epr2yszlosé nie jest w stanie powodowae _kutk6w w teraéniejsz08c, cay uznanie czasuzalniowy inieodwracalny. | woudowane jest w nie wreszcie przekonanie,2e prayroda ne jest osoba, ze nie baw sig, nie wysyta do nas komurikatéw, sie dala dowolie, ale podlege prawom, 2e, inaymi slowy, jel sprawczodé réznl sig zasacniczo iw sposéb rozpoznawalay od sprawzoéeludzkie. Wszystkie te milczaco wprowadzone tu zalozania s3 calkiom Swie2e) dat. Zacre nie ma chyba wigee) nit ezterysta lat. Niektore pozostala wybitnie kontzowersyjne. Nie rmoge jednak zajmovaé sig nimi dtu). Skoro jut wiemy, jak adréanié artefakty od ciat prayirzyimy sie _zbliska tym pierszym. Nie sposcb bowier poprzestat na ogélnikowym stwierdzeniu, ze istoty ludzkie wytwarzaja przedmity, ktorych nie $a ‘w stanie wytworayé znane nam procesy przyrodnicze. Treeba nadto wie a eymtapradnity crac byte apd oh carla npoptony kis wudnee pvt ery weber oer eee oereat en capone eae (charg pene encsevtsne gofereis en) try nde oly nyooraoe tay te nay ace, tayliesesnencrrontp Odo agora twats ‘Fecteau tty, tat pws ting 0 sainzrel pad bug poadade ores wea eardoog robe wnyswerecaoborvore zane ba tnd needy erty waren tatoo imma dla naszych wywodéw zasadnicze znaczenie. Po pierwsze diatego, ‘Zp sooyiavot salty tlt od nom malas Jie nd uh mop tent Ao ae, eit pwn se opacities wmostowecs ain oth iach Nowa ide os abac slsye eo wi staat wae re ed brs aa, suet ‘ahs mere tape ral gay, die Se iBeSh= ‘Sint owas win tir io si sec tre do arvalnas peean spe daa nell isi codopromaduna csatecried sata,Wiéimy tarsi, do tego. Teraz zajmijy sig porzgdkowaniem zbioruarefak a czego kaédy zn9s mote dokonaé w sposdb najrostszyrozgladaac si po swoim najbliaszym niaco dalzzym otoczeniu i ustujac scharakteryzowae Funke jakie petri anajdulacesigw nim przedmioty. Bedzieto zarysowane w sposdb najogélnisezy ze sprowadteniem praykiadéw do koniecznego minimum = inacze nie wysalibySmy 2 tej sal przed éwitem, 2. aczniemy odartefaktéw, ktéretym sig odznaczala, 2 odézatja izyezie ra ciala, w tym na cato ludzkie,orazna inne artefakty:zmieniaiieh wy~ lad, przetwarzaa je lekiady niszeza alo tyko pr2echowua, praewo2a czy chronia, ale zawsze, ay sig rich korzysta, same ulegaazmianom, autywaia se, traca swa praydatnofé, co sprawia, ze muszaby¢ okresowo ‘aprawione bad zastepowane nowymi egzerplarzami,Narzeéziaimasryny, bro, sprzety i naczynia, paleniska | opal, érodk transport i potywienie ralea min. do te Kategori ktSra otrzyma nazwg 2e¢2y" “Trudno jednak zalicyé do nie cbrazyrzedby,ftograie, psa od rgcene exy drukowane, nagrania Gtwigkowe | wizuaine, ozdoby, banknoty, monet inne artefektyim podobne, Nadane im paz wytwércow wlatcwois) pany, ketal ~iwybranedo ich produ tworzywawiadeza,zelchroly rie ma by fzyczne oddzilywanie na calaiartefekty. Maja one natomiast bycopladanecaytaneshichane, okazywane w okreslonych okolicznosciach, swymierianena ime przedmioty. nym slowy maja odsylaé wide, suchacza ‘aytelmka do czegosriedostepnego postrzazeniu bad# tyke tu teraz, badé zawszei wszedre, W odrStnieniy od eeczy wszystkie te atefakty sktadsia sig 2 czgSci materiaine|- powierachai lub bryly = ize znak6w,Ktorych est ‘a nosrikiem iktére okredlag ich funkcje. Wszystkie zutywaja sig inacze) ritrzecey:preestala pein soa role, gd zriszczeniu ulegaiariesione przez ie anak, Otzymaia one nazwe ,semiotoré léwit ipi6ea, naszyny do pisaria aparatyfotograicane, Kamery, radloodbiornikiitelewizory,adaptery, magnetofony imagnetoskoy, fote- kopiarki, crukar, kamputery,skanery telefony,tablety ~ to reprezenta- tywne praykiady kone} erupy artfaktéw. Nie sa to rzeczy, bo nie maja powodowae zmian flayeanych i cho¢ sig 2u2ywai to inacze. Nie 54 to semiofory, bo wprawdle nosza2rak ale nie to jest ich funkciqzaldzong Sst nig atoriast umadiwienie osobnikem ludzkim porozumiewania sig ade ‘osobidce, bad deieki uregdzeniom pozwalaiacym rejestrowsé przekazy ‘odtwarzag jew razi potrzeby, Wszystkie teartefakty porednieza migdzy hudémi, Nadamy im aazwe .mediow’. : ce W naszym otoczeniu anajdujemy rOwniez miary | wagi. cyrkle, aoe pay maize trmomety brome ors mde ( 2 inaymi osabrikarl eddaloryri od nich w czasie i w praestrze 13 nikéw: do wody, gazu, elektrycznosei i w niemal ketdym urzadzeniu, jakiego utywamy. | znowu: nie sa to rzeczy, gdyé nie oddzaluia na cala i artefakty. Nie oczekuje sig od nich, jak od semicforén, by udostepnialy znaki, choé te zawsze sig na nich znajduja, Nie posrednicza tez miedzy csobnikami udzkimi. Maja odstoni i wyrazi¢ ilosciowo te wiasciwosci cat i artefaktéw, kt6re postrzezenie uimuje w sposdb nieuchronni nieostry praybligony, subiektywny. Okresle je mianem .mierikow’. Niezaletnie dich autonomieznych zastosowan towarzysza one 2 eguty przyrzadom. obserwacyinym, ktére maja uwidocanié ciata potozone poza zasiegiem waroku, prayblizyé nazbyt oddalone, powigkszyé znikome, wzmocnié zbytslabe, by mogly byé postrzezone. Z braku siowa,ktére by pozwolito zwiedle nazwaé obie te 2wigzane ze soba grupy artefaktow, pozostang prey nazwie ,mierniki’. Trzebajednak pamigtaé, 2 obejmuje ona éwniez brzybory obserwacyine. ~~ Teraz zaczynaia sig komplikacj. C6z bowiem poczaé2takimiskiad- rikami naszego najbizszego otoczeniajakrostiny w doniczkach izwierzeta domowe? Uznaé je za niegodne uvragi? Ale sq one przecie? tylko matym ~ vlamkiem ogromne| iczby uprawianych rosini hodowanychzwierzat. Prey czym ijedne, idrugie sa wytworami wielowiekowe) selekcjidiatjace nie jak dobér naturalny, ale wykorzystujace) ~ praez dlugi czas bezwiednie = prawa genetyki dla osiagnigcia okreslonych cel6w, da spotegowenia uzwierza rosin wtacivosci ktvepraystugiwaty im od zawszew rie sym natgieriv, aktreokezua si szczegdlnekorzysne da uc. Narze- Aziom tej ele} stata sg ostatnio intyniriagenetycana. Hodowane 2nierzea i uprawione roliny pozostaig, reece jasna, ciatamis ich repredukea i rozwojem rzadza praia prayrody. Ale sa to “Giala przetworzone przez cziowieka, ktére nie istniatyby bez jego udziatu wich obecnej posta. Tote sa one zarazem artefaktami; musimy przto whaczy¢ je do naszego inwentarza. | imy wtaczyé do niego cztowieka. Jes bowiem uznajemy 2a artefakty hodowane 2wierzta Tuprawiane ro- slny, to nie ma powodéi, by nie traktoweé tak sem isto udzkich, Cinta ludekiew ich desiejszejpostaci sa precied wytworami rwniet az nie tylko, tru tycia, edéywiania si. oraey, wychowani,wierzen, hte od ciskaa signa rich jako okaleczenia rytuaine, ttuaie czy Bliany, siekiedy Tmowariymvzorom. Aw naszychapoleczetstwach, adie sanawielka sale preedmiatam eral lekonych | interwene}chrugicanych, uzupelniaa jeiusprawniaigprotezy od okuaréw aparat6w sichowych po setucane stawy roars Raeczy semiofory, media, mierik,otywione cia przetworzone - tych peg rubrynie wystareza do opisu wsaystichartefakt6w,z]BKimi stykamy signa co dre, Pozostaigpors nimi odpady: przedmity zis zone, riezdolne pen funkci dla jakchje wyfworzono. Sa one waine nie tylko da dopenieniaklasyfikacj. Réwietdltego, teusuwaniich mise zZamieszkalych i ewentuale daze praetwarzanie ma rosnace znaczenie gospodarcze, 9 zarazem jest jednym zistotnych warurkbw zapewninia ludziom godnego cia. Az asimowanejtuperspektywy przede wszystkim dlatego, 2 nasza wiedze o prassaloéc, zwlarzcza bardzo odes eer piemy glowie 2 odpadéw pozostawiorych prez yeh, Kray wiedy yi Jest wyt6trlémy tustabiine artefalty matriaine to 2 rac,tyoone practrwaly,chod zazwyeza wpostac ulamows),cbok szczatibwkostych i lod yk dik im mozemy dowiedzieg sg ich autorachczegos, 0 inaczjusstoby nasze| wiedzy ‘Mowa byla dotad glownie oartefaktach obecrych w nabitsaym toczeniukazdego 2 nas. Je teraz poszerzymy poe widzenia, by wacaye dof sredewisko, w aki 2yaludze, to okaze sie, ewysteuiawrietesame cotamkategorieartefsktow, ale Ze w katd| zich poszczegneprzedmicty sa na og6tzracznie wiksze bard ztotoneodtych, zak mary do czynienia w tyciu domowym. Nie porgczne sprety ae ithe maszyny: rie urzadzone wntrza, ale kajobrazy nie resiy doiczkowe, ale oad park rzeraty;niezwyezaine dined ale odpady preemystowe, ikiedy ‘adToaktywe: skal jest inn, ale nie zaidujemy riczego, coby zmuszaio cdo zmiany lub uzupeinieniazaproponowane) Klasyfkaci Zarazem okaée sig edna, 2e w odrStnieniuod atoczenia domowego, ktorejestartefakter ‘zarGuno w czgsciach,jaki w cates, érodowiska jest przetwarzane tylko iokalnie, w réznym stopniv na r6énych terenach, Spowodowane przez eztowieka zmiany sa czesto nieodwracalne wyteplenie peunych gatunkéw zwierzgcych, zniszezenie pierwotnych kosysteméu. Zmianyglobalne, oktérych méwisig corazczeScle, dotyeza Ximatu; warost temperatury moze odb sig na poziomie mérz, ksztalcie lad warunkach 2ycia. Ne ulega2atom kivesti,2e gatunekludzki odie uj na siebie oraz wprost ub posvednio nainne gatunk, jest przeto nie tylko \wytworem ewlucbiologiczne ale zarazem czynnikiem wywierajacym na nia pty w tel mere, w aki] powoduje zmiany srodowiska, do ktérych istoty 2ywe musza sig dostosowa, by preetrwad 3. Spéiramy teraz na artefakty od strony wytwércéu, ich fijologi i psy= chologi, zaczynaiac od potr2eb, c2ylityeh wymagad organism, ktSrych ‘iespelnienie powoduje predesj czy pétnieljego Smieré.Jednakzetoakie 2a5pokojenie potrzeb uwaza sie ka2dorazowa za zadowalaiace jest. isk \wiadomo, zmienne spotecznie, pzestr2ennle | czasowo, By zaspaksiac 7 lub utatwie zaspakajanie potrzeb produkuje sig rzeczy,frérych 2r62- scowarie agpowiadsrenorodnos ote oreo: odyerania, fodeywiania sig i pcia, chrany praed napastnikem - 04 drapieznikow niegdys, po insekty, bakterie i wirusy dé - utczymania w okreslonych sranicach zmian temperatury wilzotnosel su, ruchu Swill, usuwania wydalin i odpadéw, Z biegiem czasu faficuch rzeczy wydlud sii coraz wigce| w nim taki, ktére wytwarzaa lub ulatwiala wytwarzanieinnych rzeczy; traeba pr2ei8é wiele ogniw, by doi estatecenie do tych kore _zaspakajaiajakieg potraeby. Ale zwigzek rzecry z potrzebam nigdy oie Llega zerwaniu. [eh vzyteczno4e polega na tym what, worost ub oSrednio zaspaksjaja pol-22b7. Pozbawione jel staia sie odpadam |W tym sensie rzeczy sa pachodre wobec potrzeb,totez zmieniaa sic raz ze zmianamikryteri6w zadowalajacego ich zaspokojena, ktére z= Swe) strony zmieniaja sig w nastepstwie pojawiania sig nowych raeczy ‘Wystepuje tu wspélzalegnodé czy ak ktowoll, spragzenie 2wrotne. __""Wyobraéni,uezuciom i emocjom, papedom i dazeniom cdpowi- | rigs. east ne ae tdrych pot ab rosin ‘vyde) znaczeniu tego stows, Przedstawialanatomiast ne rézne sposoby to, co iewidziane: zaSwiaty i ich ieszkaicéw, praesalosé, praysciose, cokolce dalekie lub trudne dostepne, otchianie i szcayty iste rzeczy (wr odréznieniu od widzialnych akcydenséw), prawdziwa godnosé czy rating carter ose: dobre urdzei, lschetnoke, bogactne oh Tolciprbeneyinecryatrokeyiné steal, Wyratia pra tymzarwy- asa pontang suo preerich ator wobec przcstianch itt przcdmitow itresoaie, pos ube wéieanote, ose sioo peecinne cbjgnoté tach gre, lnawide, aresynose Tawa vociorcow poste wobec yeh stat prasdmictow key taka sama, niekiedy calkiem Inna od postawy autoréw. Bywa, te budz@ patecrie,wuchamiiactawese, tana do dita albood nea> devas Reery esas bardzo ha copy uke tconyeh Govratiet Kosicarych Semforyoressyanaczie kota od yt skalnyh malarsiwajastinowego do wapélezesneikonostery. Ale seo! wszeéie yy posal tymiartfotar, te uzowmeteiia ‘preecmioavii lee tyce masiacyne udeoe emoce\ dena Masia cyria samo tzu do mawy aw ewnym sense Jestiedaym nih cho estes danym war rodzeiem prays fanymw perwstych tach diecists, Mowa jest pewnym zkesi (oar exo. Ale oraz calowik es wore MOM, Ho WEDEE Saja pochodne wszystkie atte, te zopisla dik eritonane przez isoty ude, urwali i, prekezva \odtwara. ieswseym Teahwatieszyn zich jest pmo wrar2caly nstumetariam esbe sym by mée rm posta, Wzbogaea ono pechikg ude onowe » kompetencje: © umiejgtnos¢ pisania, k:éra wymaga subteinejkoordynaci ruch6w rekii weroku, oraz o umiejgtnosé ceytania, yczenia znakéw pisma 2 déwigkami mowy. Stabilzuje operacje na déwigkach mowy: uniezalet- nia je od indy widualnej parigci i nadaje im istnienie intersubiektywne. Autonomizuje anki pisma wobec déwigkéw mowy i pozwala dokonywae 1a nich powtarzalnych i odwracalnych operaci. Umodlwa refleksjew te) rmierze, w jake porwala zastanawiaé signad wtasna myéla uzewnetr2niong w postacizapisu, wracaé do niej wielekratnie bez obawy, Zew migdzyezasie Ulegia zmiaie, i ewentuslni je korygowae. Nie ma podstaw, by twierdzi, 2e przed wynalezieniem pisma nie byto refleksit i operacii na znakach. Ale dopiero czicki temu z biegiem «zasu preestaly one byé przywilejem wylatkowych jecnostek. Szto to ‘w parze zprzemianami samego pisma, pr2yboréw niezbednych do pisania, ‘odpowiednich materiatow, technik pow elania tekstéw. W tym punkcie ‘wystarczy nam stwierdzenie, 4e wynalezienie pisma i zwigzanych 2 nim pierwszych mediéw byto przetomowym wydarzeniem w histori ludzkej _psychiki, ady2 zapoczatkowalo konstytuowanie sig intelektu jako zinte ‘ioryzowanej umiejetnose! operowania znakami i czynienia tyeh operact) przedmiotem namystu. ‘Media sa zatem uzewnetranienieri uprzedmiotowieniem zarazem omy intel, Fo samo motne powiede mernkach Mercere wa z2enie bowiem, czynnosci réwnie stare, co pismo, jesli nie starsze, odstaniaja preeciez take wlasciwosci przedmiotow, ktorych nie jest w stanie uchwycié aden ze zmystow i ktére wyrazaja sig w liczbach. Tote? otwieraja one Perspektyive tworzenia specialnych znakéw dla zapisu licz i wykonywania nanich operacii, pierwotnie zapewne stownych odpowiednikéw czynnoéci ‘manvalnych na wagach i pretach mierniczych, péénie zinterioryzowanych i zautonomizowanych wzgledem tych ezynnosci, co w2bogacito intelekt ‘o kompetencje wykraczajace poza te, ktére umoiliwita mowa, Nowe kom- petencje uprzedmiotowiaty sig z kolei w nowych rodzajach miernikéw, te 208 czynity motliwymi nowe czynnosci i nowe operacje, ktérych realizacja onownie poszerzata zakres kompetencjiintelektu, co owacowato nowymi ‘miernikamiitd, itp. Podobne dziato sig z mediam Przemiany medi6w imiernik6w sa sprzedone z przemianamiintelek- | tu, jak’przemiany semiotoréw - 2 przemianami wyobraéni, emoci i dates, | 2 preemiany rzeczy - z przemianami potrzeb. Heglowski model eksterio- ‘yzaci,obiektywizaci i zawiaszczania wlasnych, ale wyobeowanych wy- ‘tworéw- w naszym przypadku przez c2towieka, a nie przez Duchal - ezyli praechodzenia za ich posrednictwem od ceynnoéci do operacii i da capo, ale jut 2 newego poziomu, stosuje sig tu catkiem zasadnie, z tym jednak zastrzedeniem, Ze w punkcie wy}Scia est ruch 2 zewnatr2 do wewnatrz, od ‘ek’ do umystu. | 2e, co chyba wazniejsze, zasadnicza role odgrywa tu, jak wiemy, r6wniex ezynnik,o ktSrym Hege! nie mial nie méat mieé pojgcs cewoluciaistot aywyeh, w tym cztowieka, w rezumieniy Darwin, a raczej Poderwinowskie| syritezy teorii doboru naturainego z danyei genetyki i biologi motekularne} - ten najbardzie| antyheglowski mechanizm powo-

    You might also like