PASIUNA:

ANG KAAGI SA ATONG MGA GIPAHAYAG NGA

PAGTOO UG ANG PAGKA-KINAHANGLANON SA
PAGGAMIT NIINI NGADTO SA MGA KAIGLESIAHANAN

Niadtong 1689 gipagawas ang “Second London

Confession, giila usab kini nga the Assembly Confession o
The Baptist Confession of Faith of 1689”. Hinoon, gisulat ug
gipagawas kini diha sa tuig 1677, tungod sa buhat sa
paghatag ug Kagawasan, ang mga Particular Baptist sa
England nagtigum diha sa dayag nga panagtigum, naglagda
sa ilang mga pangalan ngadto sa gipahayag nga pagtoo ug
gipagawas na usab kini aron sa paghatag ug pagtagad sa
pagpadayag sa kristohanong kinabuhi. Ang “Westminster
Confession” sa 1647 mao ang gigamit ingon nga gabayan
sa pagbuhat sa “Second London Confession”, hinoon
adunay mga kausaban. Uban niining mga kausaban mao
ang mga buhat niadtong mga nag-andam sa gipahayag nga
pagtoo; ang uban gisagop gikan sa “Savoy Declaration” nga
gipagawas sa mga Independent diha sa tuig 1658 ug gikan
sa “First London Baptist Confession” sa tuig 1644. Ang tuyo
niini nga paagi mao ang pagpakita, nga mahimo ngadto sa
bisan diin nga dapit, ang pagpadayon sa pagtoo nga anaa
sa taliwala sa mga Particular Baptist ug sa ilang mga
kaigsoonan didto sa Great Britain nga nagatinguha sa
pagpabalik sa mga kristohanon ngadto sa tinuod nga
katudloanan sa bibliya. Ang mga Baptist karon nga
nagatinguha sa pagpabalik sa mga kristohanon ngadto sa
tinuod nga katudloanan sa Bibliya nagakupot ug nagabarug
sa “Second London Confession” o giila nato nga “Ang
Gipahayag nga Pagtoo sa mga Baptist niadtong 1689” ug ila
kining gihatagan ug taas nga pagtagad, ug daghan sa mga
kaiglesiahanan nagapadayon sa pagtagad niini ingon nga
ilang pahayag sa pagtoo nga nagagabay kanila sa
kamatuoran sa Bibliya. Subo kaayo palandongon, nga ang

7
mga bahandi sa katudloanan niini nga “Confession of Faith”
wala mapaambit ngadto sa kadaghanan, ug ania na kita
karon nagapuyo sa panahon nga wala nay estandard nga
katudloanan, wala nay lig-on nga baruganan, ug wala nay
tin-aw nga pagpahayag sa pagtoo, gani ania na kita
nagapuyo taliwala sa nagasupak sa “Confession of Faith”,
ania na kita sa panahon nga ang kadaghanan nagaagad na
sa kasinatian, nagasalikway na sa awtoridad sa tinuod nga
kamatuoran sa Bibliya ug nagpalayo sa tinuod nga kaagi sa
iglesia. Daghan ang nagpaila karon nga mga kristohanon,
nagalantaw niini nga mga pahayag sa pagtoo ingon nga
naandang hinimohimo lamang sa tawo, tawhanong
katudloanan, mga panghunahuna lamang sa usa ka
relihiyon. Si Horatius Bonar nag-ingon diha sa iyang
kapanahonan, “ang matag bag-o nga pagsulti sa mga
panghunahuna, hilabi na diha sa mga bagay sa relihiyon, sa
mga ginatawag nato nga mga relihiyosong tawo, ginadayeg
samtang ang uban nagasubo sa maong bagyo nga ginadala
ang tanang ginatoohan ngadto sa taliwala sa dagat; ug
ginabantayan ang pagbadlas sa balud, dili aron sa
pagbutyag o pagbutho sa kamatuoran ibabaw sa mga tubig,
kundi aron sa paglunod sa mga pagtulon-an. Ngadto sa
bisan unsa nga libro o katudloanan o pahayag sa pagtoo
nga naghatag sa tawo ug kagawasan sa pagsimba sa dios
nga gusto nila, walay mobabag; apan ngadto sa bisan unsa
nga magtul-id kanila sa ilang pakighiusa sa Dios, nga
magtudlo kanila sa ilang tulomanon sa pagtoo, nga
magpasabot kanila nga ang Dios adunay gihimo nga
pahayag aron magamando kanila sa kung unsa ang ilang
toohan, sila mobabag, uban ang pagpahayag sa ilang
pagdumili tungod konohay kay nawala na ang kagawasan.”
Basin mahibulong kita kung unsa ang buot ipasabot sa
gisulti ni Horatius Bonar sa atong panahon karon. Kadtong
nagabantay aron sa pagpanalipod sa maanyag nga mga
pagtulon-an niining mga gipahayag nga pagtoo giila sa uban
8
ingon nga nagasupak sa pagtoo sa iglesia. Ang uban
nagatamay ug nagalikay kanato; ug kung magatinguha kita
sa pagsulti sa uban mahitungod sa kaayo kung magakupot
ang kristohanon niini nga mga pagtulon-an ug kung
magapahimangno kita kanila sa kakuyaw sa pagkawalay
estandard sa pagtulon-an, sila magatagad kanato ingon nga
adunay sangla nga nagapanakod ngadto sa uban. Sa ingon
niini nga panahon, kinahanglanon gayud nga kadtong
nahigugma sa pagpabalik sa mga kristohanon diha sa
gipahayag nga mga pagtoo adunay tin-aw nga panglantaw
sa kamatuoran niini nga mga gipahayag nga pagtoo ug sa
kaayo sa paggamit niini.
Nganong kinahanglanon man ang pagpabalik sa
pagbutang niini nga mga gipahayag nga pagtoo diha sa usa
ka iglesia ingon nga baruganan?
1.
2. Tungod kay ang iglesia mao ang haligi ug panalipod sa
kamatuoran – 1 Tim. 3:15
Gitugyan sa Dios ngadto sa iglesia ang kamatuoran nga
iyang gipadayag aron sa pagtudlo sa mga katawhan sa
kaluwasan ug sa pagkinabuhing diosnon. Ang iglesia
gitukod ug gisugo sa pagtipig sa putli nga kamatuoran,
pagpanalipod sa kamatuoran batok sa mga sayop nga
pagtulon-an ug batok sa mga pagpangdaut sa mga kaaway,
ug pagtugyan niini ngadto sa sunod nga mga kaliwatan nga
dili lubog ug walay sagol. Adunay mga hinungdan ngano
nga nagadumili ang uban sa paggamit niining mga
gipahayag nga pagtoo ingon nga estandard nga pagtulon-an
sa iglesia:
a. Gipahuyang kono niini ang awtoridad sa Bibliya ingon
nga mao lamang ang basihanan sa pagtoo ug sa
pagkinabuhi. Apan kung atong susihon, kadto hinoong
walay docomento sa katudloanan o wala magagamit sa
mga gipahayag nga pagtoo mao ang nagpahuyang sa

9
 awtoridad sa Bibliya. Daghang mga hipokrito nagaingon,
“Bibliya lamang! Wala nay laing basihanan kundi Bibliya
lamang!”. Apan kung pangutan-on kini sila kung unsa
ang gitudlo sa bibliya magagawas ang magkalainlaing
mga pagtoo, Nagpasabot nga dili diay ang bibliya mao
ang ilang awtoridad, kundi ang ilang hunahuna. Ang mga
pangulo sa mga kulto nagaingon usab nga “Bibliya
lamang” apan nganong sayop man ang ilang pagtulon-an
ug nganong sila mismo nagkasumpaki man sa ilang mga
pagtulon-an. Kini nga gipahayag nga pagtoo sa mga
Baptist niadtong 1689 wala magpahuyang sa awtoridad
sa Bibliya ingon nga mao lamang ang basihanan sa
pagtoo ug sa pagkinabuhi, kundi nagpalig-on hinoon.
Ang kahulogan sa “gipahayag nga pagtoo” nagpasabot
nga gipatin-aw lamang kung unsa ang gisulti sa Bibliya
nga ilang gitoohan.
b. Mawala na kono ang kaugalingong kagawasan sa kada-
usa. Ang uban nagahunahuna nga basta gikan sa pulong
sa Dios kamatuoran na kana! Apan sa tinuod, kung ingon
niini ang panghunahuna, mawala na ang kagawasan sa
pulong sa Dios sa pagtudlo sa tinuod nga kamatuoran
tungod kay ang tawo dili na magtagad sa pagsusi sa
tinuod nga kamatuoran, lig-on na ang iyang pagdahum
nga tinuod siya tungod kay aduna siyay Bibliya. Kung
ang kaugalingong kagawasan sa tawo ipasakop sa
awtoridad sa pulong sa Dios, dili gayud siya maglisod sa
pagpamati ug pagdawat sa mga katudloanan niini nga
pagtulon-an tungod kay kini mao ang mga gipahayag
nga pagtoo sumala sa gitudlo sa Bibliya.
3. Tungod kay ang iglesia adunay tahas sa pagpadayag ug
pagpanalipod sa kamatuoran – 2 Tim. 1:13; Judas 3; Fil.
1:27
Karong panahona daghan na ang nagagamit sa Bibliya
ingon nga basihanan sa ilang mga panghunahuna. Ang mga
10
magtotoo naglisod na sa pag-ila sa tinuod nga kamatuoran,
mao nga dili sila makahimo sa husto nga pakigbisug alang
sa kamatuoran, igo na lamang sila moingon nga “sayop sila”
o “likayi sila”. Alang kanila dautan ang pakigtubay sa pakig-
estorya niadtong mga tawo nga nagatoo sukwahi sa ilang
gitoohan. Apan tahas kini sa kristohanon ang pagsulti ug
pagpanalipod sa kamatuoran, kung kita anaa sa
kamatuoran nganong dili man kita makigtubay sa pakig-
estorya sa kamatuoran niadtong mga tawo nga nagasupak
sa atong pagtulon-an. Aron atong maila ang kamatuoran
diha sa taliwala sa magkalainlain nga mga pagtulon-an,
balik kita pagkupot sa gipahayag nga pagtoo sa atong mga
ginikanan niadtong 1689. Pinaagi niini, mahimong piho ang
atong pag-ila sa mga sayop nga katudloanan ug aduna nay
bili ang atong pakigbisug alang sa kamatuoran.
4. Tungod kay ang iglesia kinahanglan adunay ipahayag
nga estandard alang sa pakighiusa ug sa pagdisiplina –
Efe. 4:3; Roma 15:5-6; 1 Cor. 1:10; Fil. 1:27; 2:2; Mat.
12:25; Roma 16:17; Tito 3:10
Kung ang iglesia walay kuptan nga baruganan o docomento
sa ilang pagtoo ang mga meyembro adunay lahilahi nga
mga baruganan. Kung ang mga meyembro adunay lahilahi
nga mga baruganan wala nay lig-on nga baruganan ang
iglesia, ug limitado na ang mga pulong nga ipagawas sa
pulpito kay basig makapasakit unya sa pipila ka meyembro.
Kung ingon niini ang iglesia, mahimo man ang panaghiusa
apan ingon lamang sa usa ka panaghigala dili gayud ingon
nga mga magtotoo nga nakaangkon sa usa lamang nga
pagtoo.
5. Tungod kay ang iglesia mao man ang magasusi sa mga
magtutudlo kung sila iya ba sa Dios – 2 Tim. 2:2; Tito 1:9;
1 Juan 4:1; 2 Juan 10; Gal. 1:8-9

11
 Karon nga panahon ang mga pastor ug mga magtutudlo
na mao ang magsusi ug magbuot kung kinsa ang angayan
nga mahimong magtutudlo sa pulong. Wala nay abilidad
ang iglesia sa pag-ila ug pagsusi aron sa paghibalo sa
magtutudlo kung angayan ba siya sa maong bulohaton
tungod kay wala na siyay estandard sa katudloanan. Sanglit,
daghan sa mga iglesia karon nagaagad-agad na lamang sa
mga pastor o sa mga nagapalibot kaniya, wala na niya
himoa ang iyang katungdanan sa paghimo sa pagsusi ug
pagbuot sa iyang kaugalingon aron pagkupot sa
kamatuoran nga iyang nabati. Ang katudloanan sa mga
gipahayag nga pagtoo sa 1689 mao ang magahatag sa
iglesia ug katin-awan aron sa pag-ila sa usa ka matutudlo
kung siya nagatudlo ba sa kamatuoran sa Bibliya.
6. Tungod kay ang kamatuoran nga ginatudlo sa karaan
nga mga panahon dili gayud mausab ug magalungtad
gayud kini diha sa iglesia sa tanang kapanahonan – 1
Pedro 1:23-25
Unsaon man nato sa paghibalo kung kita ug ang atong
mga kaigsoonan nagapabilin pa ba gihapon sa pagbarug sa
mga katudloanan nga gibarugan sa karaan nga mga iglesia
kaniadto. Kung dili kita mokaput sa mga gipahayag nga
pagtoo sa atong mga ginikanan niadtong 1689 dili gayud
kita makapasalig nga makahimo kita sa pagpabilin sa mga
katudloanan nga gitoohan ug gipakamatyan sa mga
magtotoo kaniadto, ug dili usab kita makahimo sa
pagpadayon sa ilang gitoohan ngadto sa sunod nga mga
kaliwatan. Kini nga mga gipahayag nga pagtoo mao ang
magsumpay kanato sa karaang iglesia ug sa ilang pagtoo
nga atong nadawat nga kinahanglan usab natong ihatag
ngadto sa atong mga kabataan.
Unsa kakuyaw kung ang iglesia dili magkupot sa mga
gipahayag nga pagtoo?

12
1. Ang iglesia mahimong abli sa mga sayop nga mga
katudloanan ug sayop nga mga tulomanon.
2. Ang iglesia mahimong ianud-anud sa mga bag-ong
pamaagi ug bag-ong panghunahuna sa tawo.
3. Ang iglesia maga-usab-usab sa iyang mga baruganan.
4. Ang iglesia walay tin-aw ug piho nga kamatuoran, dili
niya masayran ang kalainan niya sa uban.
5. Ang iglesia huyang sa pagpanalipod sa iyang
kaugalingon batok sa mga sayop nga katudloanan.
Nganong makasalig man kita sa mga katudloanan nga
gipahayag niini nga pagtulon-an?

1. Ang gipahayag nga mga katudloanan niini nga

pagtulon-an nagagikan sa panlimbasug sa mga 200
ka mga batid sa Bibliya nga mga PURITAN, nga
educado sa Hebrew, Greego, ug Aramaic. Busa,
bisan dili man hingpit ang ilang pagsusi, sa gihapon
dili sila masaag sa kamatuoran.
2. Ang pagsulay nga giagian niini nga pagtulon-an
makapamatuod sa iyang pagkatinuod, nagaagi kini
sa daghang mga lantugi, daghan ang nangahas sa
pagsupak niini apan nakaplagan hinoon nga sila diay
ang wala diha sa kamatuoran.
3. Ang mga iladong magwawali nga mga Baptist
kaniadto nagakupot niini nga pagtulon-an.
4. Ang atong teolohiya ug ang atong giila nga mga tawo
nga batid sa teolohiya nagasubay sa mga
katudloanan nga gipahayag niini nga pagtulon-an.
5. Ang gitudlo sa mga alagad sa Dios sa panahon sa
repormasyon aron sa pakigbisug batok sa mga sayop
nga mga katudloanan ug sayop nga mga tulomanon,
gipahayag niini nga pagtulon-an.

Ginadasig ang mga kaiglesiahanan sa pagtuon ug sa

pagkupot niini nga pagtulon-an aron malig-on diha sa

13
kamatuoran ug mahusto sa pagtuman sa diosnon nga mga
tulomanon. Ginatambagan ang mga pastor ug mga
magtutudlo sa Pulong sa Dios nga dili magduhaduha sa
paggamit niini nga pagtulon-an kay mas sigurado kini kay sa
mga bag-ong pagtulon-an karon nga sikat sa kadaghanan.

ANG BALAANG KASULATAN

1. Ang Balaang Kasulatan mao lamang gayud ang igo,

sakto ug dili masayop nga sukdanan sa tanang kahibalo
nga maoy makaluwas (saving knowledge), sa pagtoo ug
sa pagtuman, bisan pa man nga ang kahayag sa
kinaiyahan ug ang trabaho sa pagbuhat sa uniberso ug
sa pagpahimutang sa Dios sa tanan nagapadayag sa
kaayo, kaalam ug gahum sa Dios, aron nga ang tawo
walay ikabalibad; dili kini igo sa paghatag ug kahibalo
mahitungod sa Dios ug sa iyang kabubot-on nga
gikinahanglan alang sa kaluwasan. Busa gikalipay gayud
sa Dios diha sa magkalahilahi nga mga panahon ug sa
mga magkalainlaing mga paagi sa pagpadayag niya sa
iyang kaugalingon, ug sa pagpahibalo sa iyang kabubot-
on ngadto sa iyang Iglesia; pagkahuman niini iya kining
gipasulat alang sa maayong pagtipig ug sa
pagpalaganap sa kamatuoran, ug alang sa dugang pa
nga tinuod nga kalig-onan ug kadasig sa Iglesia batok sa
kadautan sa unod, ug limbong ni satanas, ug sa
kalibutan; mao kini nga kinahanglanon gayud kaayo ang
Balaang Kasulatan, nahuman na ang daan nga paagi sa
pagpadayag sa Dios sa iyang kabubot-on. – Isa. 8:20;
Lucas 16:29; Efe. 2:20; 2Tim. 3:15-17; Sal. 19:1-3; Roma
1:19-21;2:12,14-15;1:16-17;3:21; Heb. 1:1-2; Prov.
22:19-21; Lucas 1:1-4; 2Ped. 1:12-15;3:1; Deut.
17:18;31:9,19; 1Cor. 15:1; 2Tes. 2:1-2,15;3:17; Roma
1:8-15; Gal. 4:20;6:11; 1Tim. 3:14; Pin. 1:9,19;2:1; Roma

14
 15:4; 2Ped. 1:19-21; Heb. 1:1-2; Buh. 1:21-22; 1Cor.
9:1;15:7-8; Efe. 2:20
2. Nailalum sa ngalan sa Balaang Kasulatan, o ang sinulat
nga Pulong sa Dios, karon anaa sa sulod ang tanang
libro sa Daan ug Bag-o nga mga Kasulatan, (sulod niini
anaa ang mga pangalan sa 39 ka mga libro sa Daang
Kasulatan ug 27 ka mga libro sa Bag-ong Kasulatan)
kining tanan gihatag pinaagi sa pagmando sa Dios, para
mahimo kini nga sukdanan o basihanan sa pagtoo ug sa
pagkinabuhi. – 2Tim. 3:16; 1Tim. 5:17-18; 2Ped. 3:16

3. Ang mga libro nga ginatawag Apocripa, wala mandoi sa

Dios o dili inspirado sa Dios, walay bahin sa canon o
sukdanan sa kasulatan, ug, busa, walay awtoridad diha
sa Iglesia sa Dios, dili kini aprobado o ginagamit pareho
lamang sa mga tawhanon nga mga sinulat. – Lucas
24:27, 44; Roma 3:2
4. Ang awtoridad sa Balaang Kasulatan, nga kon diin
kinahanglan gayud nga toohan, wala magasalig sa
pagpamatuod sa bisan kinsa nga tawo o Iglesia, kung dili
sa Dios ra gayud (kay siya ang kamatuoran), siya ang
naga mugna niini; busa dawaton gayud kini tungod kay
mao kini ang pulong sa Dios. – Lucas 16:27-31; Gal. 1:8-
9; Efe. 2:20; 2Tim. 3:15; Roma 1:2;3:2; Buh. 2:16;4:25;
Mat. 13:35; Roma 9:17; Gal. 3:8; Roma 15:4; 1Cor. 10:11;
Mat. 22:32; Lucas 16:17; Mat. 22:41; Juan 10:35; Gal.
3:16; Buh. 1:16;2:24;13:34-35; Juan 19:34-36;19:24;
Lucas 22:37; Mat. 26:54; Juan 13:18; 2Tim. 3:16; 2Ped.
1:19-21; Mat. 5:17-18;4:1-11
5. Tingali madasig ug matandog ta tungod sa pagpamatuod
sa Iglesia sa Dios diha sa paghatag sa dakong pagtagad
ug taas nga respeto sa Balaang Kasulatan; ug sa
pagkalangitnon sa mga butang, sa epekto sa
katudloanan, ug sa pagkahalangdon sa lihok, sa
pagtugot sa tanang mga bahin, sa sulod sa kinatibok-an
15
 (nga mao ang paghatag sa himaya ngadto sa Dios), sa
hingpit nga pagdeskubre sa mao lamang nga paagi sa
kaluwasan sa tawo, ug daghan pa nga mga dili ikatandi
nga mga kaanyag ug kahingpitan niini, mga rason kini
nga nagahatag ug pagpamatuod nga kini mismo ang
pulong sa Dios; apan sa luyo niini, ang atong hingpit nga
pagkumbinsi ug kasigurohan sa dili masayop nga
kamatuoran, ug Diosnon nga awtoridad niini, anaa
nagagikan sa buhat sa Balaang Espiritu diha sa sulod
pinaagi sa iyang pagpamatuod uban sa Pulong diha sa
atong kasingkasing. – 2Tim. 3:14-15; Jer. 23:28-29;
Lucas 16:27-31; Juan 6:63; 1Ped. 1:23-25; Heb. 4:12-13;
Deut. 31:11-13; Juan 20:31; Gal. 1:8-9; Marcos 16:15-16;
Mat. 16:17; 1Cor. 2:14; Juan 3:3; 1Cor. 2:4-5; 1Tes. 1:5-
6; 1Juan 2:20-21,27
6. Ang tibuok nga pag-gabay sa Dios mahitungod sa
tanang mga butang nga kinahanglanon alang sa iyang
kaugalingong himaya, kaluwasan sa tawo, pagtoo ug
kinabuhi, ginaladlad o nahisulod gayud sa Balaang
Kasulatan: nga kun diin dili na gayud pwede nga
dugangan bisan kanus-a, bisan pa man pinaagi sa mga
bag-o nga pagpadayag sa Espiritu, o mga naandan na
nga napanunod gikan sa mga katigulangan (tradisyon).
Luyo niini, atong ginaila ang paglamdag sa Espiritu
Santo sa sulod nato nga maoy hinungdan sa atong
tinoud nga kahibalo sa mao nga mga butang nga
gipadayag sa iyang Pulong, ug nga adunay mga
panghitabo mahitungod sa pagsimba sa Dios,
pagpadalagan sa Iglesia, naandan nga mga buhat sa
tawo ug sa katilingban, nga kon diin ipahiluna sumala sa
ginapadayag sa kinaiyahan ug kaalam sa mga
Kristohanon, sumala sa kinatibok-ang mga gabay sa
Pulong sa Dios, nga mao kanunay ang pagasundon. –
2Tim. 3:15-17; Deut. 4:2; Buhat 20:20, 27; Sal. 19:7;

16
 119:6, 9, 104, 128; Juan 6:45; 1Cor. 2:9-14; 1Cor. 14:26,
40
7. Ang tanang mga butang sa Kasulatan dili susama ka
hapsay ang kada usa, o susama ka klaro ngadto sa
kadaghanan; apan kadtong mga butang nga kinahanglan
gayud mahibaloan, toohan, ug pagasundon alang sa
kaluwasan, dayag kaayo nga gin-saysay ug gin-ablihan
diha sa pipila ka mga bahin sa Kasulatan, aron dili
lamang ang manggiaalamon, kundi ang mga ubos ug
kaalam man usab, pinaagi sa insaktong paggamit sa
ordinaryong mga paagi, mahimong makakab-ot sa igo
nga kahibalo niini. - 2Ped. 3:16; 2Tim. 3:15-17; 2Tim.
3:14-17; Sal. 19:7-8; 119:105; 2Ped.1:19; Pan.(Prov.)
6:22-23; Deut. 30:11-14

8. Ang Daang Kasulatan diha sa Hebreo (nga mao ang

kaugalingong pinulongan sa mga katawhan sa Dios
niadtong panahona), ug ang Bag-ong Kasulatan diha sa
Greego (nga sa panahon sa pagsulat niini mao ang mas
masabtan nga pinulongan sa mga kanasoran), sa diha-
diha dayon minandoan o inspirado sa Dios, sa iyang
kaugalingong pag-amping ug pagpahiluna natipigan ang
pagkaputli niini sa tanang panahon, busa tinuod gayud
ug kasaligan; kung sa tanang magkalainlaing mga
panglantaw sa tinuohan, ang Iglesia moawhag sa
pagsusi niini diha sa Kasulatan. Apan tungod nga ang
orihinal nga pinulongan dili na masayran sa tanang mga
katawhan sa Dios, nga adunay katungod, ug pangandoy
sa mga Kasulatan, ug nga mga ginapangsugo sa
pagbasa ug pagsusi niini nga may kahadlok sa Dios,
busa hubaron gayud kini ngadto sa pinulongan nga
masayran sa kada katawhan nga magadawat niini, aron
ang Pulong sa Dios madagayaong magapuyo sa tanan,
makasimba unta sila kaniya diha sa paagi nga

17
 makapahimuot sa Dios, ug pinaagi sa pagpailob ug
pagdasig sa mga Kasulatan makaangkon unta sa
paglaom. – Roma 3:2; Mateo 5:18; Isa. 8:20; Buhat 15:15;
2Tim. 3:16-17; Juan 10:34-36; Deut. 17:18-20; Pan.
(Prov.) 2:1-5; 8:34; Juan 5:39, 46; 1Cor. 14:6, 9, 11, 12,
24, 28; Roma 15:4; Col. 3:16

9. Ang dili masayop nga gabay sa paghubad sa Kasulatan

mao ang Kasulatan ra mismo; ug busa kung adunay
pangutana mahitungod sa tinuod ug tibuok nga
kahulogan diha sa bahin sa Kasulatan (usa ra gayud ang
kahulogan, dili daghan), pagasusihon gayud kini diha sa
bahin nga nagasaysay sa mas klaro. – Isa. 8:20; Juan
10:34-36; Buhat 15:15-16
10. Ang pinakalabaw nga maghuhukom, nga kon diin ang
tanang magkalainlaing mga panglantaw sa tinuohan
mahisayran, ug tanang mga mando sa mga punoan, mga
panghunahuna sa mga karaang manunulat, mga
katudloanan sa mga katawhan, ug kaugalingon nga mga
espiritu kinahanglan nga pagasusihon, ug walay laing
paghusga nga atong pamatian, ang Balaang Kasulatan
ra gayud nga gingdala sa Espiritu Santo, nga kung kini
mag-abot kanato, aduna nay klaro nga baruganan ang
atong pagtoo. – Mateo 22:29, 31-32; Buhat 28:23-25; Efe.
2:20
ANG DIOS UG ANG BALAANG TRINIDAD
1. Ang Ginoo nga atong Dios uusa lamang gayud nga buhi
ug tinuod nga Dios; diha kaniya ug pinaagi sa iyang
kaugalingon siya mitungha, walay kinutoban ang iyang
kaugalingon ug iyang pagkahingpit; walay laing
makatugkad sa iyang kinaiya bisan si kinsa gawas kaniya
lamang; pinakaputli sa espiritu, dili Makita, walay lawas,
mga bahin, o mga pangibog, wala gayuy pagka dunot o
kamatayon, nagapuyo sa kahayag nga dili maduolan sa

18
 tawo; walay pagka-usab, dako, walay sinugdanan ug
walay kataposan, dili matugkad sa hunahuna, labaw nga
makagagahum, walay kinutoban sa tanang paagi,
pinakabalaan, pinakamaalam, pinaka-independente (dili
nagasalig), pinakatinuod; nagabuhat sa tanang mga
butang sumala mismo sa gabay sa iyang dili mausab ug
pinakamatarung nga kabubot-on alang sa iyang
kaugalingong himaya; pinakamahigugmaon, grasyoso
(gracious), maloloy-on, mapailobon, madagayaon sa
kaayo ug kamatuoran, nagapasaylo sa dautan,
kalapasan, ug kasal-anan; ang nagaganti niadtong mga
nagamakugihon sa pagpangita kaniya, ug adunay
pinakamatarung ug kulba nga mga paghukom,
nagapangligot sa kapungot sa tanang kasal-anan, ug sa
walay paagi nga mahimo sa usa ka hinukman iya silang
gihinloan. – Deut. 6:4; Jer. 10:10; 1Cor. 8:4, 6; 1Tes. 1:9;
Isa. 48:12; Exudo 3:14; Job 11:7-8; 26:14; Sal. 145:3;
Roma 11:33-34; Juan 4:24; 1Tim. 1:17; Deut. 4:15-16;
Lucas 24:39; Buhat 14:11, 15; Santiago 5:17; Mal. 3:6;
Santiago 1:17; 1Hari 8:27; Jer. 23:23-24; Sal. 90:2; 1Tim.
1:17; Gen. 17:1; Pin. 4:8; Isa.6:3; Roma 16:27; Sal. 115:3;
Exudo 3:14; Efe. 1:11; Isa. 46:10; Pan. (Prov.) 16:4;
Roma 11:36; Exudo 34:6-7; 1Juan 4:8; Heb. 11:6; Neh.
9:32-33; Sal. 5:5-6; Nah. 1:2-3; Exudo 34:7
2. Sa Dios, anaa ang tanang kinabuhi, himaya, kaayo,
panalangin, diha ug sa iyang kaugalingon, anaa lamang
gayud ug alang sa iyang kaugalingon igo sa tanan, wala
magabarug sa panginahanglan ni bisan unsang binuhat
nga iyang gibuhat, o nagagikan ang iyang himaya kanila,
apan nagapakita lamang siya sa iyang himaya diha,
pinaagi, alang, ug ngadto kanila; siya lamang ang
tuboran sa tanang buhing binuhat, kaniya, pinaagi kaniya,
ug alang kaniya ang tanang mga butang, ug anaa kaniya
ang pinakalabaw nga pagbuot ngadto sa tanang mga
binuhat, pagbuhat pinaagi kanila, alang kanila, o ngadto
19
 kanila, sa kung unsay makapahimuot kaniya; sa iyang
mga mata abli ug Makita ang tanang mga butang, ang
iyang kahibalo walay kinutoban, dili masayop, ug wala
magasalig sa mga binuhat, busa kung wala siya wala
usab kitay kasaligan o kasigurohan; pinakabalaan siya sa
tanan niyang mga gabay, sa tanan niyang mga buhat, ug
sa tanan niyang mga sugo; utangan kaniya ang mga
kaanghelan ug mga katawhan, sa mga pagsimba, pag-
alagad, o pagtuman angayan niini ang mga binuhat
ingon nga balos ngadto sa magbubuhat, ug sa bisan
unsa nga makapahimuot kaniya gikinahanglan kini kanila.
– Juan 5:26; Buhat 7:2; Sal. 148:13; 119:68; 1Tim. 6:15;
Job 22:2-3; Buhat 17:24-25; Pin. 4:11; 1Tim. 6:15; Roma
11:34-36; Dan. 4:25, 34-35; Heb. 4:13; Roma 11:33-34;
Sal. 147:5; Buhat 15:18; Ezeq. 11:5; Sal. 145:17; Roma
7:12; Pin. 5:12-14
3. Niini nga balaan ug walay kinutoban nga Dios adunay
tolo nga mga persona, ang Amahan, ang Pulong o Anak,
ug Balaang Espiritu, sa usa ka kinaiya, gahum, ug pagka
walay sinugdanan ug pagka walay kataposan, anaa sa
kada usa ang tibuok nga matang o kinaiya sa pagka Dios,
apan ang matang o kinaiya wala mabahin: ang Amahan
wala magagikan sa bisan kang kinsa, wala gihimugso o
gipatungha; ang Anak nahimugso gikan sa amahan sa
walay sinugdanan; ang Balaang Espiritu nagagikan sa
Amahan ug sa Anak; walay kinutoban silang tanan,
walay sinugdanan, apan uusa lamang ka Dios, nga kon
diin dili mabahin sa kinaiya ug pagka-Dios, apan maila
ang kada usa pinaagi sa daghang magkalainlaing
matandi nga batasan nga anaa kanila ug relasyon sa
kada usa; niini nga katudloanan sa TRINIDAD nagabarug
ang atong tanan nga pakighiusa sa Dios, ug haruhay nga
pagsalig kaniya. – Mateo 3:16-17; 28:19; 2Cor. 13:14;
Exudo 3:14; Juan 14:11; 1Cor. 8:6; Pan. (prov.) 8:22-31;

20
 Juan 1:1-3, 14, 18; 3:16; 10:36; 15:26; 16:28; Heb. 1:2;
1Juan 4:14; Gal. 4:4-6

MANDO SA DIOS
1. Ang Dios nagamando sa tanang mga panghitabo sa
kapanahonan gikan pa sa walay sinugdanan, pinasikad
lamang sa pinaka hingpit nga kaalam ug balaan nga
gabay sa iyang kaugalingong kabubot-on, aduna siyay
kagawasan sa pagtuman niini ug dili na gayud mausab,
ang tanang mga butang, bisan unsa nga mga panghitabo
nahimo tungod sa mando sa Dios; sa iyang paghimo niini
wala magpasabot nga siya ang nagamugna sa kasal-
anan o tulobagon usab niya ang kasal-anan nga
ginabuhat sa mga makasasala; wala magpasabot nga
tungod sa iyang mando ang kabubot-on sa usa ka
binuhat iyang gipanamastamasan; o nawala na ang
kagawasan sa pagbuhat, gipahiluna hinoon kining tanan;
nga kon diin Makita ang iyang kaalam diha sa
pagpahiluna sa tanang mga butang, maingon man usab
ang gahum sa Dios ug ang iyang pagkamatinumanon
diha sa katumanan sa iyang tuyo. – Pan. (Prov.) 19:21;
Isa. 14:24-27; 46:10-11; Sal. 115:3; 135:6; Roma 9:19;
Dan.4:34-35; Roma 8:28; 11:36; Efe. 1:11; Gen. 18:25;
San. 1:13; 1Juan 1:5; Gen. 50:20; 2Sam. 24:1; Isa. 10:5-
7; Mateo 17:12; Juan 19:11; Buh. 2:23; 4:27-28; Num.
23:19; Efe. 1:3-5; Roma 9:15,18
2. Bisan pa man nga ang Dios nasayod sa tanang mga
butang ug mga panghitabo; wala niya himoa nga
basihanan sa iyang mando ang mga epekto o ang mga
panghitabo sa unahan, apan wala siya magtagad
nianang iyang nasayran na nga daan. – Buhat 15:18;
Roma 9:11,13, 16,18; 11:34; 1Cor. 2:16; Isa. 40:13-14;
1Sam. 23:11-12; Mateo 11:21,23

21
3. Sa mando sa Dios , ug alang sa pagpadayag sa iyang
Himaya, iyang gi-andam o gitagana (o gipili) na nga daan
ang uban nga mga tawo ug mga anghel alang ngadto sa
kinabuhing dayon pinaagi kang Kristo Jesus, aron makita
ang iyang mahimayaong grasya. Ang uban iyang gibilin
aron pagahukman tungod sa ilang mga sala, aron Makita
ang iyang mahimayaong hustisya o katarongan. – Mateo
25:34; Roma 9:6-24; Efe. 1:5-6; 1Tim. 5:21; Jud. 4; Juan
12:37-40; 1Ped. 2:8-10; 2 Ped. 2:8-10
4. Ang mga anghel ug ang mga tawo nga nakaangkon sa
mao nga pag-andam o pagtagana (o pagpili) na nga
daan, sigurado na ug dili na mausab ang tuyo ug plano
sa Dios alang kanila, ug ang ilang gidaghanon
permanente na nga kon diin dili na madugangan o
maibanan. – Juan 13:18; 2Tim. 2:19; Mateo 22:1-14;
Roma 11:5-6; 1Cor. 7:20-22
5. Sa wala pa himoa ang kalibutan, ang walay kataposan
ug dili mausab nga tuyo sa Dios nga nagagikan sa
secreto nga gabay ug maanindot nga kaayohan sa iyang
kabubot-on, nagalihok kaniya sa pagpili diha kang Kristo
sa pipila ka mga tawo ngadto sa walay kataposang
himaya. Nagagikan lamang gayud sa iyang libre nga
grasya ug gugma ang iyang pagtagana o pag-andam
niini nga mga pinili, wala gayuy anaa sa tawo nga maoy
hinungdan sa pagpili sa Dios. – Roma 8:30; 9:11-16; Efe.
1:4-9,11; 2:5,12; 1Tes. 5:9; 2Tim. 1:9; Roma 11:5-6
6. Dili lang nga ang Dios nag-andam na daan sa iyang mga
pinili alang ngadto sa himaya sumala sa walay kataposan
ug libre nga tuyo sa iyang kabubot-on, apan nagatagana
man usab sa mga paagi aron matuman ang iyang tuyo
ug aron nga dili gayud kini mopakyas. Tungod kay ang
iyang mga pinili nagagikan man kang Adan ug busa
nakaangkon sa pagkadunot nga napanunod gikan sa

22
 pagkahulog ni Adan sa kasal-anan, tuyo sa Dios ang
pagtubos kanila pinaagi kang Kristo, ug sa walay
pagkapakyas iya silang pagatawagon aron sa pagtoo
kang Kristo. Tungod sa lihok sa Espiritu santo diha sa igo
nga panahon sila ginamatarong, gina-angkon,
ginabalaan, ug ginatipigan sa iyang gahum pinaagi sa
pagtoo nga angayan alang ngadto sa kaluwasan. Wala
nay lain pang ginatubos ni Kristo, ang iyang mga pinili
lamang ug sila lamang ang makaangkon niining dagko
nga mga hatag. – Juan 6:64-65; 8:47; 10:26; 17:9; Roma
8:28-30; 1Tes. 5:9-10; 2Tes. 2:13; 1Ped. 1:2,5; Efe. 1:4;
2:10; Tito 2:14; Efe. 1:5; 1Juan 2:19; Mateo 1:21
7. Ang katudloanan sa taas nga misteryo sa pagtagana
(predestination) kinahanglan pagadumalaon diha sa
pinasahi o espesyal nga pagsabot ug pag-amping o
pagbantay, aron nga ang tawo, matultolan sa kabubot-on
sa Dios nga gipadayag sa iyang pulong ug magatuman
usab niini, makasiguro nga sila gipili gikan pa sa
sinugdanan hangtud sa walay kataposan pinaagi sa
gipakita nga maayong kinabuhi nga mao ang epekto sa
pagtawag sa Dios. Tungod niini nga katudloanan mahimo
ang tinuod nga pagpasalamat, kahadlok, ug katingala sa
Dios. Makapahimo usab kini sa pagpaubos ug pagkugi,
ug makahatag sa kalipay niadtong nagmatinud-anon sa
pagtuman sa ebanghelyo. – Lucas 10:20; Roma 2:5-
6,20;3:3; Efe. 1:6; 1Tes. 1:4-5; 2Ped. 1:10; Deut. 29:29;
Roma 9:20; 11:33; 11:5,6,20; Col. 3:12

PAGBUHAT SA DIOS SA TANAN

(CREATION)
1. Sa sinugdanan, kalipay gayud sa Dios - Amahan, Anak,
ug Espiritu Santo – ang pagbuhat sa Kalibutan ug sa
tanan nga anaa niini sa sulod sa unom ka adlaw. Ang
tanan maayo gayud kaayo. Pinaagi niini naipadayag sa

23
 Dios ang iyang walay kataposang gahum, kaalam, ug
kaayo. – Gen. 1:31; Job 26:13; 33:4; Juan 1:2-3; Roma
1:20; Col. 1:16; Heb. 1:2; Gen. 1:2; Jer. 10:12; Sal.
104:24; 33:5-6; Pan. (prov.) 3:19; Buhat 14:15-16;
Gen.1:1; Gen. 2:1-3; Exudo 20:8-11; Ecc. 7:29; Roma
5:12
2. Pagkahuman sa Dios ug buhat sa tanang lain nga mga
binuhat, iyang gibuhat ang Tawo, lalake ug babaye, nga
naka-angkon sa pagbuot o pagmando ngadto sa tanang
lain nga mga binuhat ibabaw sa yuta. Naghatag ang Dios
sa lalake ug sa babaye sa pangisip o panghunahuna ug
walay kataposan nga mga kalag, ug ingon nga respeto
ug balos ngadto sa Dios angayan lamang gayud nga ang
tawo magkinabuhi diha kaniya tungod kay gibuhat siya
sama sa dagway sa Dios, nga naka-angkon sa kahibalo,
pagkamatarung, ug tinuod nga pagkabalaan. Ang balaod
sa Dios ginasulat diha sa ilang kasing-kasing ug aduna
silay kusog sa pagtuman niana. Apan, tungod kay ang
kagawasan sa ilang kaugalingong kabubot-on mausab-
usab, ang pagsupak sa balaod may posibilidad. – Gen.
1:26-27; 2:7; 3:6; Ecc. 7:29; Roma 2:14-15; San. 2:26;
Mateo 10:28; Ecc. 12:7; Gen. 5:1-3; 9:6; 1Cor. 11:7; San.
3:9; Col. 3:10; Efe. 4:24; Roma 1:32; 2:12; 5:12
3. Ang kinatibuk-an nga balaod sa Dios gisulat sa ilang mga
kasing-kasing, apan sa maong higayon gibutang usab
sila sa usa ka talagsaon nga pagpugong nga
kinahanglan dili sila mokaon sa kahoy nga naghatag ug
kahibalo unsay maayo ug unsay dautan. Ang ilang
kalipay sa pakig-uban sa Dios ug pagbuot sa tanang lain
nga mga binuhat nagadepende sa pagtugyan nila sa
ilang kaugalingon sa pagsunod sa kabubot-on sa Dios. –
Gen. 1:26, 28; 2:17

24
 BALAAN NGA PAGPAHILUNA

1. Sa walay kinutoban nga gahum ug kaalam sa Dios, iyang

gibuhat ang tanang mga butang, ginakuptan, ginatultolan,
ginabut-an ug ginamandoan sila, sila nga may kinabuhi
ug walay kinabuhi, gikan sa pinakadagko ngadto sa
pinakagagmay, tungod sa iyang taas nga kaalam ug
balaan nga pagpahiluna, ug sumala sa iyang dili
masayop nga kahibalo sa unahan ug sa iyang
kagawasan ug dili mausab nga mga gabay sa iyang
kabubot-on. Iyang gituman ang tanan niyang tuyo sa
pagbuhat sa tanang butang, aron ang iyang kaalam,
gahum ug hustisya, kauban sa iyang walay kinutoban
nga kaayo ug kalooy, mapasidunggan ug mahimaya. –
Job. 38:11; Sal. 135:6; Isa. 46:10-11; Mateo 10:29-31;
Efe. 1:11; Heb. 1:3; Gen. 1:31; 2:18; Sal. 119:68; 145:11;
Pan. (Prov.) 3:19; Sal. 66:7; Dan. 4:34-35; Buhat 17:24-
28; Job 38-41; Pan. (Prov.) 15:3; Sal. 104:24; 145:17;
Col. 1:16-17; Sal. 33:10-11; Isa. 63:14; Efe. 3:10; Rom.
9:17; Gen. 45:7; Sal. 145:7
2. Walay nahitabo nga dili tinuyo sa Dios o gawas sa iyang
pagpahiluna. Tungod kay ang Dios mao ang unang
hinungdan sa tanang mga hitabo, kining tanan moabot
nga dili mausab ug dili masayop sumala sa iyang
kahibalo sa unahan ug sa iyang mando, ug nagkahiusa
ang tanang hitabo. Sa pagpahiluna sa Dios, siya ang
nagbuot niini, controlado niya ang tanan, aron ang
ikaduhang hinungdan mohimo nalang sa ilang bahin
ingon nga subay man sa balaod, o sa kagawasan, o diha
sa pagsalig sa uban nga mga hinungdan, aron nga ang
tanan nga gipahiluna sa Dios matuman. – Gen. 8:22; Pan.
(Prov.) 16:33; Buhat 2:23; Jer. 31:35; Exodu 21:13; Deut.
19:5; Isa. 10:6-7; Lucas 13:3-5; Buhat 27:31; Mateo 5:20-
21; Fil. 1:19; Pan. (Prov.) 20:18; Lucas 14:25-33; Pan.
(Prov.) 21:31; 1 Hari 22:28, 34; Ruth 2:1-12
25
3. Kasagaran, sa pagpahiluna sa Dios, nagagamit siya ug
mga pamaagi; apan aduna siyay kagawasan sa
pagbuhat bisan wala kana nga mga pamaagi, ug usahay
labaw pa kay sa naandan nga pamaagi, o bisan pa man
sukwahi sa kasagarang pamaagi makahimo gihapon ang
Dios sa pagbuhat, sumala sa iyang kalipay. – Isa. 55:10-
11; Dan. 3:27; Oseas 1:7; Buhat 27:22-26, 31,44; Roma
4:19-21; Oseas 2:21-22; Lucas 1:34-35; Exodu 3:2-3; 2
Hari 6:6; Dan. 3:27
4. Ang tanang kusog sa gahum sa Dios, ang dili matugkad
nga kaalam niya, ug ang iyang walay kinutoban nga
kaayo nakita diha sa pagpahiluna, ug mao kini sila ang
nagagabay aron mahitabo ang tanang kabubot-on sa
Dios, bisan pa man ang pagkahulog ni adan ngadto sa
kasal-anan, ug ang tanang mga buhat sa pagpakasala
sa mga anghel ug sa mga tawo, nahitabo sumala sa
iyang labaw nga mga tuyo. Dili nga ang Dios nagatugot
lamang, tungod kay pinaagi sa iyang kaalaam ug gahum
diha sa magkalainlain nga mga paagi siya nagapugong,
nagapahimutang ug nagabuot sa mga buhat sa
pagpakasala, aron moabot ngadto sa iyang balaan nga
mga tuyo. Apan ang kasal-anan sa ilang mga binuhatan
nagagikan lamang gayud sa mga anghel ug mga sa tawo
ug dili gikan sa Dios, tungod kay siya balaan gayud ug
matarung, dili gayud siya maga-tukod o maga-uyon sa
kasal-anan. – Gen. 1:20; 2 Sam. 24:1; 2 Hari 19:28; 1
Cron. 21:1; Sal. 50:21; 76:10; Isa. 10:6,7,12; Roma
11:32-34; 1Juan 2:16; 1 Hari 22:22-23; 2 Sam. 16:10;
Buhat 2:23; 4:27-28; 14:16; Gen. 50:20; Santiago
1:13,14,17
5. Ang Dios nga pinaka-manggialamon, matarung ug puno
sa grasya, kasagaran nagatugot sa iyang mga katawhan
nga mahulog diha sa panahon sa magkalainlain nga mga
pagtintal, ug makatagamtam sa pagkamakasasala sa
26
 ilang kaugalingong mga kasingkasing. Iya kining gibuhat
aron sa paglatos o pagkastigo kanila tungod sa mga sala
nga ilang nahimo, o pagtudlo kanila sa pagpa-ubos
pinaagi sa pagpakita kanila sa tinago nga kusog sa
dautan ug sa mga limbong nga nasalin pa sa ilang mga
kasingkasing. Ang tuyo sa Dios nga aron ang tawo
makahuna-huna nga kinahanglan gayud ang bug-os nga
pagsalig kaniya lamang diha sa tanang panahon, ug aron
nga makahimo na sila sa pagbantay sa mga sala nga
moabot sa unahan. Sa ingon niini nga mga paagi ang
iyang matarung ug balaan nga mga tuyo nagalihok, aron
nga ang tanan nga mga panghitabo sa matag-usa nga
iyang pinili nahimong katumanan sa kinabuhi nga daan
nang laraw o plano (appointment), alang sa iyang himaya,
ug alang sa kaayohan sa mga pinili. – 2 Cron. 32:25, 26,
31; Roma 8: 28; 2 Cor. 12:7-9; 2 Sam. 24:1; Lucas
22:34-37; Marcos 14:66-72; Juan 21:15-17;

6. Ang Dios, ingon nga matarung nga maghuhukom, sa

iyang pagtagad sa dautan ug dili diosnon nga mga tawo,
iya silang gipaangkon sa pagkabuta ug pagkagahi sa
kasingkasing tungod sa ilang mga sala. Iyang gipugngan
ang grasya gumikan kanila nga mao unta ang
magalamdag sa ilang mga hunahuna ug magaabli sa
ilang mga kasingkasing, ug adunay mga panahon nga
ginakuha sa Dios ang ilang mga naangkon gikan kaniya.
Ang Dios nagabutang usab kanila diha sa mga
kahimtang nga mao ang gitinguha sa ilang dautang mga
kasingkasing ug niini makakita sila sa mga kahigayonan
sa pagbuhat sa sala. Sa lahi nga pagkasulti, gitugyan sila
sa Dios ngadto sa makauulaw nga mga kailibgon, ngadto
sa mga tintasyon sa kalibutan, ug ngadto sa gahum ni
Satanas, busa sa pag-abot sa panahon pagahion o
patig-ahon nila ang ilang mga kaugalingon diha sa pag-
abot sa mga paagi sa Dios alang sa pagpahumok sa

27
 kasingkasing sa uban. – Exudo 7:3; 8:15, 32; Deut. 2:30;
29:4; 2 Hari 8:12-13; Sal. 81:11-12; Isa. 6:9-10; 8:14;
Mateo 25:29; 13:11-16; Roma 1:24-32; 11:7-8; 2 Tesa.
2:10-12; 1 Ped. 2:7-8; 2 Cor. 2:15-16; Buhat 28:26-27;
Juan 12:39-40
7. Ang tanang pagpahiluna sa Dios nagalangkob o
nagalakip sa tanang mga binuhat, apan diha sa pinaka
talagsaon o pinasahi nga paagi tumong niini ang pag-
amoma ug pagtagad sa iyang Iglesia. Ang tanang mga
butang ginakontrolar o ginakuptan sa Dios sa iyang
pagpahiluna alang sa kaayohan sa Iglesia. – Isa. 43:3-5,
14; Amos 9:8-10; 1 Tim. 4:10; Pan. (prov.) 2:7-8; Roma
8:28; Efe. 1:11, 22; 3:10-11, 21

ANG PAGKAHULOG SA TAWO: ANG SALA UG ANG

IYANG SILOT
1. Sa sinugdan diha sa pagkahimogso sa tawo gikan sa
kamot sa Dios nga iyang magbubuhat, matarung siya ug
hingpit. Ang matarung nga balaod nga gihatag sa Dios
nagpasabot nga ang iyang kinabuhi nagadipindi o
nagasalig diha sa iyang pagtuman, ug nagapahimatngon
o nagapahibalo sa kamatayon diha sa iyang pagsupak.
Wala magdugay ang pagtuman ni Adan. Si Satanas
migamit sa maro nga halas aron sa pagdani kang Eva
ngadto sa sala. Ug unya gidani ni Eva si Adan, ug sa
walay pagduhaduha iyang gisupak ang balaod sa pagka-
binuhat nga gihatag sa magbubuhat, ug ang sugo sa
Dios nga dili magkaon sa ginadili nga bunga sa kahoy.
Aron sa pagtuman sa kaugalingong kaalam ug balaang
mga tuyo sa Dios, iya kining gitugot nga mahitabo tungod
kay siya man ang nagtultol niini alang ngadto sa iyang
kaugalingong himaya. – Gen. 2:16-17; 3:12-13; 2Cor.
11:3; Ecc. 7:29; Roma 5:12, 14-15; Gen. 4:25-5:3; Gen.

28
 3:1-7; 1Tim. 2:14; Roma 11:32-34; 2Sam. 24:1; 1Chr.
21:1; 1Hari 22:22-23; 2Sam. 16:10; Buhat 2:23; 4:27-28
2. Tungod niini nga sala ang atong unang mga ginikanan
nawad-an sa ilang unang pagkamatarung, ug ang ilang
malipayong pakig-uban sa Dios naputol. Nahilakip kita sa
ilang sala, ug tungod niini mikaylap o mikuyanap ang
kamatayon sa tanang mga tawo. Nahimong patay ang
tanang tawo tungod sa sala, ug nahimong daut o guba
ang tanang bahin ug kahimoan o abilidad sa kalag ug sa
lawas. – Gen. 6:5; Jer. 17:9; Roma 3:10-19, 23; 5:12-21;
Tito 1:15; Ge. 3:22-24; 1Cor. 15:20-22; Sal. 51:4-5; 58:3;
Efe. 2:1-3; Gen. 8:21; Pan. (Prov.) 22:15; Gen. 2:17;
Roma 1:21; Efe. 4:17-19; Juan 5:40; Roma 8:7

3. Ang tanang banay sa katawhan nagagikan sa unang

mag-asawa. Ingon nga si Adan ug si Eva mao ang
nagabarug sa lugar ug sa dapit sa tanang mga katawhan,
ang kaulaw sa ilang kasal-anan gina-isip sa Dios ngadto
sa mga nagasunod kanila, ug gikan man usab sa
pagkatawo sa tanang mga anak nila napanunod ang
dautan nga kinaiya. Ginpanganak diha sa kasal-anan ug
diha sa kinaiya nahimong mga anak nga ilalum sa
kapungot sa Dios, mga ulipon sa sala, ug mga nailalum
sa kamatayon, ang tanang tawo karon nahimutang sa
tanang magkalainlain nga kaalautan, espirituhanon,
temporaryo ug kadayonan, gawas lamang kung si Kristo
Jesus nga atong Ginoo magpagawas kanila. – Job 14:4;
Sal. 51:4-5; 58:3 Roma 5:12-19; 6:20; 1Cor. 15:20-22, 45,
49; Efe. 2:1-3; 1Tesa. 1:10; Heb. 2:14-15; Gen. 8:21; Pan.
(prov.) 22:15; Job 15:14

4. Ang mga buhat sa pagpakasala nga ginahimo sa mga

tawo mao ang bunga sa dautan nga kinaiya nga
napanunod gikan sa atong unang mga ginikanan.

29
 Tungod niini nga pagkadautan, mas gusto na sa tanang
mga tawo ang pagbuhat ug dautan; ang sala mao ang
nagkuha sa ilang abilidad, wala na silay mahimo tungod
sa sala. Naguba ang kinatibok-an sa ilang pagkatawo, ug
misupak, mitalikod sa tanang maayo. – Mateo 15:18-20;
Col. 1:21; Santiago 1:14; Mateo 7:17-23; 12:33-35;
Lucas 6:43-45; Juan 3:3,5; 6:37, 39, 40, 44, 45, 65;
Roma 3:10-12; 5:6; 7:18; 8:7-8; 1Cor. 2:14

5. Sa kinabuhi niining kalibutana, adunay nagapabiling

kinaiya nga makadaut nga anaa niadtong mga
nakaangkon na sa bag-ong kinabuhi o nahimo na nga
mga anak sa Dios. Pinaagi kang Kristo gipasaylo ug
gipatay na kini, apan ang mismong pagkadautan ug ang
mga buhat niini, mga tinuod ug angayan lamang gayud
nga paga-ilhon nga sala. – Ecc. 7:20; Roma 7:14-18, 23-
25; Gal. 5:17-24; 1Juan 1:8-10; 1Hari 8:46; Sal.130:3;
143:2; Pan. (prov.) 20:9; Santiago 3:2; Sal. 51:4-5; Pan.
(Prov.) 22:15; Efe. 2:3; Roma 7:5, 7-8, 17-18, 25; 8:3-13;
Gen. 8:21; Pan. (Prov.) 15:26; 21:4; Mateo 5:27-28

ANG PAKIG-SAAD SA DIOS

1. Dako kaayo ang distansya sa Dios ug sa iyang binuhat

nga tawo, nga bisan pa man naka-angkon ang mga tawo
sa salabutan, nga aduna silay tulobagon sa pagtuman sa
Dios ingon nga ilang magbubuhat, dili gihapon sila
makahimo sa pagkab-ot sa kinabuhi ingon nga ganti,
apan ang Dios diha sa iyang kaugalingong kabubot-on
nagahatag niini nga kinabuhi tungod sa iyang grasya, iya
kining gipamatud-an pinaagi sa paghimo ug pakigsaad. –
Job 35:7-8; Lucas 17:5-10; Sal. 113:5-6; Isa. 40:13-16;
Buhat 17:24-25

30
2. Gawas pa niini, ang tawo sa diha nga nabutang ang
iyang kaugalingon ilalum sa tunglo sa balaod tungod sa
iyang pagkahulog ngadto sa sala; nakahatag ug kalipay
sa Ginoo ang paghimo ug pakig-saad sa grasya
(covenant of grace), nga kon diin siya nagahatag ug libre
nga kinabuhi ug kaluwasan ngadto sa mga makasasala
pinaagi kang Kristo Jesus. Sa bahin sa mga makasasala
gikinahanglan niya ang pagsalig kang Kristo aron
maluwas, ug nagasaad nga iyang hatagan sa iyang
Balaang Espiritu ang tanan nga iyang pinili alang ngadto
sa kinabuhing dayon, aron sila makahimo sa ilang
kaugalingong kabubot-on sa pagduol ug pagsalig kaniya.
– Gen. 2:17; 3:15; Sal. 110:3-4 (itandi sa Heb. 7:18-22;
10:12-18); Efe 2:12 (itandi sa Roma 4:13-17 ug Gal.
3:18-22); Ezeq. 36:26-27; Marcos 16:15-16; Juan 3:16;
6:44-45; Roma 3:20-21; 8:3; Gal. 3:10-11; Heb. 9:15;
Roma 10:6, 9

3. Ang pakig-saad sa Dios gipadayag diha sa Evanghelyo;

una sa tanan ngadto kang Adan diha sa pagsaad ug
kaluwasan pinaagi sa “kaliwat sa babaye”, ug sa
pagkahuman niana, nagapadayon hangtud ngadto sa
tibuok nga pagpadayag sa kaluwasan nga nahingpit diha
sa bag-ong kasabotan (new testament). Ug ginapasikad
o ginapalig-on kini diha sa walay kataposan nga pakig-
saad nga gika-uyonan o gikasabotan taliwala sa Amahan
ug sa Anak nga ang mga pinili tuboson ug lukaton gayud;
ug pinaagi lamang gayud sa grasya nga dala niini nga
pakig-saad nga ang tanang mga kaliwatan sa
makasasala nga Adan nga kung sila ginaluwas makakab-
ot gayud sa kinabuhi ug sa walay kataposang
pagkabulahan ug pagkamalipayon; ang tawo sa karon
nga panahon bug-os gayud nga walay mahimo aron siya
dawaton sa Dios, dili susama o dili pareho sa kinabuhi ni
Adan sa panahon nga wala pa siya makasala. – Gen.

31
 3:15; Juan 8:56; Buhat 4:12; Roma 4:1-25; 2Tim. 1:9;
Tito 1:2; Heb. 1:1-2; 11:6, 13, 39-40; Roma 16:25-27; Efe.
3:5; Sal. 110:4; Efe. 1:3-11; Gal. 3:18-22

SI KRISTO ANG TIGPATALIWALA

1. Aron matuman ang walay kataposan nga tuyo sa Dios,

iyang gipili ug gitagana si Ginoong Jesus, ang iyang
bugtong Anak, sumala sa pakigsaad nga gikauyonan
taliwala nilang Duha, nga mahimong tigpataliwala sa
Dios ug sa tawo; ug mahimo usab nga profeta, pari, hari,
ulo ug manluluwas sa iyang iglesia, manununod sa
tanang mga butang, ug maghuhukom sa kalibutan. Gikan
pa sa tanang walay kinutoban nga mga panahon gihatag
sa Dios ngadto sa iyang Anak kadtong mahimong iyang
mga katawhan, ug ang Anak misulod sa panahon nga
adunay kataposan aron sa pagtubos, pagtawag,
pagmatarung, pagbalaan, ug pagpaambit kanila sa
himaya. – Sal. 2:6; Isa. 42:1; 53:10; 55:4-5; Lucas 1:33;
Juan 17:6; Buhat 3:22; 17:31; Roma 8:30; Efe. 1:22-23;
Heb. 1:2; 5:5-6; 1Ped. 1:19-20; Juan 3:16; Sal. 110:4;
Heb. 7:21-22; 1Tim. 2:5-7; Efe. 5:23; Sal. 22:30; 1Cor.
1:30

2. Ang balaan nga persona nga nagbuhat sa kalibutan, ug

nagkupot ug nagagabay sa tanang mga butang nga
iyang gibuhat, siya mao ang Anak sa Dios, ang
ikaduhang persona diha sa Balaang Trinidad. Siya tinuod
ug walay kinutoban nga Dios; ug siya ang kahayag sa
himaya sa Dios, ang matang ug kinaiya nga anaa kaniya
susama sa Amahan, ug pareho lamang sila. Sa pag-abot
sa igo nga panahon iyang gibatonan o giangkon diha sa
iyang kaugalingon ang kinaiya sa tawo ug ang tanan nga
matang sa kinaiyahan nga anaa sa tawo ug ang

32
kaluyahon nga anaa sa tanang tawo, apan wala gayud
siya’y sala. Si Maria nga usa ka ulay o berhin ang
nagsamkon o nagsabak kang Jesus pinaagi sa Espiritu
Santo, ang babaye nga sakop sa banay ni Juda, nga
kung diin ang Balaang Espiritu mikunsad kaniya ug ang
gahum sa pinaka-Halangdon nga Dios nagalandong
kaniya. Ug sumala sa ginasulti sa Kasulatan, natawo siya
pinaagi sa usa ka babaye nga gikan sa kaliwatan ni
Abraham ug ni David. Niini nga paagi ang duha ka tibuok,
hingpit, ug magkalain nga mga kinaiya, ang Diosnon ug
ang tawhanon, nahimo nga dili mabulag nga nahiusa
diha sa usa ka persona, nga walay pagkabalhin sa usa
ka kinaiya ngadto sa lain, ug walay pagtakodtakod o
pagsagolsagol sa kinaiya, wala mausab ang matag
kinaiya. Kini nga Anak sa Dios karon pareho tinuod nga
Dios ug tinuod nga tawo, apan usa lamang nga Kristo,
ang mao lamang nga tigpataliwala sa Dios ug sa tawo. –
Mateo 1:22-23; Lucas 1:27, 31, 35; Juan 1:14; Roma 8:3;
9:5; Gal. 4:4; 1Tim. 2:5; Heb. 2:14-17; 4:15; Juan 8:58;
Joel 2:32 itandi sa Roma 10:13; Sal. 102:25 itandi sa
Heb. 1:10; 1Pedro 2:3 itandi sa Sal. 34:8; Isa. 8:12-13
itandi sa 3:15; Juan 1:1; 5:18; 20:28; Tito 2:13; Heb. 1:8-
9; Fil. 2:5-6; 2Ped. 1:1; 1Juan 5:20; Heb. 10:5; Mark 14:8;
Mateo 26:12, 26; Lucas 7:44-46; Juan 13:23; Mateo
9:10-13; 11:19; Lucas 22:44; Heb. 2:10; 5:8-9; 1Pedro
3:18; 4:1; Juan 19:32-35; Mateo 26:36-44; Santiago 2:26;
Juan 19:30; Lucas 23:46; Mateo 9:36; Marcos 3:5; 10:14;
Juan 11:35; Lucas 19:41-44; 10:21; Mateo 4:1-11; Heb.
4:15 itandi sa Santiago 1:13; Lucas 5:16; 6:12; 9:18, 28;
2:40, 52; Mateo 4:2; Marcos 11:12; Mateo 21:18; Juan
4:6-7; 19:28; Mateo 8:24; Isa. 53:9; Lucas 1:35; Juan
8:46; 14:30; 2Cor. 5:21; Heb. 7:26; 9:14; 1Ped. 1:19;
2:22; 1Juan 3:5; Roma 1:3-4; Buhat 2:22; 13:38; 17:31;
1Cor. 15:21; 1Tim. 2:5; Gal. 4:4-5; Fil. 2:5-11

33
3. Ang duha ka kinaiya, diosnon ug tawhanon, nahiusa diha
sa usa ka persona nga mao ang Anak sa Dios, gilain ug
gidihugan o gibuboan siya sa dili masukod nga gahum sa
Espiritu Santo, ug diha kaniya anaa ang tanang mga
bahandi sa kaalam ug kahibalo. Nakahatag ug
pasidungog sa Amahan ang iyang paghupot sa bug-os
nga kinaiya sa Dios, nagkinabuhi siya nga balaan,
malumo ug mapinaubsanon, walay buling o mantsa sa
kasal-anan, ug puno sa grasya ug kamatuoran. Nahimo
gayud siya nga angayan nga mobuhat sa bulohaton sa
usa ka tigpataliwala ug tighatag sa kasigurohan. Wala
niya himoa ang iyang bulohaton sa iyang kaugalingong
kabubot-on lamang, gipadala siya sa Amahan aron sa
pagbuhat niini. Ang tanang gahum ug paghukom gihatag
kaniya ug gisugo siya sa paghukom sa tanan. – Sal. 45:7;
Mateo 28:18; Juan 1:14; 3:34; 5:22, 27; Buhat 2:36;
10:38; Col. 1:19; 2:3; Heb. 5:5; 7:22, 26

4. Sa kaugalingong kabubot-on ni Ginoong Jesus iyang

giangkon ang bulohaton sa tigpataliwala, ug aron sa
pagtuman niini nagpailalum siya sa balaod sa Dios ug
hingpit niya kining gituman. Miagi siya sa pag-antos sa
kastigo nga alang unta kanato, kita unta ang angayan
nga magpas-an ug mag-antos niini apan iyang gipas-an
ang atong mga sala ug gitunglo siya alang kanato.
Milahutay siya sa mga kasub-anan sa iyang kalag, grabe
nga kasubo nga dili matugkad sa atong huna-huna, ug
sa pinakasakit nga mga pag-antos sa iyang lawas wala
siya moatras. Pinaagi sa paglansang sa krus ang iyang
kamatayon. Diha sa nagpabilin siya sa kahimtang sa
kamatayon wala madugta o madunot ang iyang lawas.
Sa ikatulo ka adlaw diha sa iyang pagkabanhaw nakit-an
ang iyang lawas nga susama gihapon niadtong pag-
antos niya. Sa mao gihapon nga lawas mikayab siya
ngadto sa langit, ug didto nagalingkod siya sa tuong

34
 kamot sa iyang Amahan, nangaliyupo alang sa iyang
mga katawhan. Mobalik siya sa kataposan sa kalibutan
ug iyang pagahukman ang mga tawo ug ang mga anghel.
– Sal. 40:7-8; Isa. 53:6; Mateo 3:15; 5:17; 26:27, 37-38;
27:46; Marcos 16:19; Lucas 22:44; Juan 10:18; 20:25, 27;
Buhat 1:9-11; 10:42; 13:37; Roma 8:34; 14:9-10; 1Cor.
15:3-4; 2Cor. 5:21; Gal. 3:13; 4:4; Heb. 9:24; 10:5-10;
1Ped. 3:18; 2Ped. 2:4; Fil. 2:8; Mateo 13:40-42; Judas 6

5. Tungod sa iyang hingpit nga pagsunod sa balaod sa

Dios, ug tungod sa pagtugyan niya sa iyang kaugalingon
ngadto sa Dios ingon nga halad maka-usa apan alang sa
tanan pinaagi sa walay kataposan nga Espiritu, bug-os
nga gitagbaw ni Ginoong Jesus ang hustisya sa Dios.
Siya ang nagpasig-uli, ug nagbayad aron sa paghatag sa
walay kataposang mga panalangin diha sa gingharian sa
Dios, alang niadtong tanan nga gihatag kaniya sa
Amahan. – Juan 17:2; Roma 3:25-26; Heb. 9:14-16;
10:10, 14; Roma 5:19; Efe. 5:2; Heb. 2:17; 1Juan 2:2;
4:10; 2Cor. 5:18-19; Col. 1:20-23; Pin. 5:9-10; Juan 17:2

6. Ang kantidad sa pagtubos wala man mabaydi o

maimpasi ni Kristo Jesus sa tinud-anay kutob sa
pagkahuman sa pagpakatawo niya dinhi sa kalibutan,
apan ang bili, epekto ug mga hatag sa iyang buhat sa
pagtubos na-angkon sa mga pinili sa tanang
kapanahonan sunodsunod gikan sa sinugdanan sa
kalibutan. Natuman kini tungod sa mga saad, ang mga
paglarawan o paghulagway ug ang mga paghalad nga
kon diin siya gipadayag, ug gipasabot nga siya ang
kaliwat sa babaye nga magadugmok sa ulo sa bitin, ug
siya usab ang Nating Karnero nga gipatay sukad pa sa
pagbuhat sa kalibutan. Ingon nga siya mao si Kristo,
pareho siya kaniadto, ug karon, ug sa kahangturan. –

35
 1Cor. 4:10; Heb. 4:2; 13:8; 1Ped. 1:10-11; Pin. 13:8;
Gal.4:4-5; Roma 4:1-9; Gen. 3:15

7. Sa iyang bulohaton ingon nga usa ka tigpataliwala sa

Dios ug sa mga tawo, si Kristo nagalihok ug nagabuhat
sumala sa iyang duha ka kinaiya, ang usa diosnon, ang
usa tawhanon, diha sa kada usa ka kinaiya magabuhat
sumala sa angay niini. Apan tungod kay siya usa lamang
ka persona ug tungod sa hinungdan nga ang usa ka
persona angayan lamang sa usa ka kinaiya, usahay may
mga higayon diha sa Biblia nga siya ginapa-ila sa usa ka
kinaiya nga labawng nagabuhat kay sa lain nga kinaiya
diha sa mao ra gihapon nga persona. – Juan 3:13; Buhat
20:28

8. Si Kristo sigurado ug epektibo gayud nga magbuhat ug

magpahibalo sa iyang dayon nga pagtubos ngadto
niadtong tanan nga kang kinsa iya kining gikab-ot. Alang
kanila ang pangaliyupo niya, iyang gihiusa sila diha sa
iyang kaugalingon pinaagi sa iyang Espiritu; nagpadayag
siya sa misteryo sa kaluwasan ngadto kanila diha sa
iyang pulong ug pinaagi sa iyang pulong; iya silang
gikabig sa pagtoo ug sa pagtuman, ginagabayan ang
ilang mga kasingkasing pinaagi sa iyang pulong ug sa
Espiritu; iyang gipildi ang ilang tanan nga mga kaaway
pinaagi sa iyang labing kusgan nga gahum ug kaalam,
gamit ang mga paagi nga uyon kaayo sa kahibulongan
ug dili matugkad nga mga laraw sa iyang pagpahiluna.
Kining tanan nahitabo ug natuman diha sa iyang libre ug
labaw nga grasya, ug nga walay gina-agad, dili pinasikad
sa iyang nakita nang daan diha sa iyang mga pinili ang
pagkab-ot niini. – Sal. 110:1; Juan 3:8; 6:37, 39; 10:15-
16; 15:13, 15; 17:6, 9, 17; Roma 5:10; 8:1-2, 9, 14, 34;
1Cor. 15:25-26; Efe. 1:7-9; 1Juan 2:1-2; 5:20; Juan 14:16;
Heb. 12:2; 2Cor. 4:13; Roma 15:18-19

36
9. Si Kristo, ug si Kristo lamang ang angayan nga
mahimong tigpataliwala sa Dios ug sa tawo. Siya ang
profeta, pari, ug hari sa iglesia sa Dios. Ang iyang
bulohaton ingon nga tigpataliwala dili puwede ibalhin
gikan kaniya ngadto kang bisan kinsa, ang tanan o ang
bahin man niini. – 1 Tim. 2:5

10. Ang tolo nga mga bulohaton ni Kristo kinahanglanon

gayud alang kanato. Tungod sa atong pagka-ignorante
nagabarug kita sa panginahanglan sa iyang bulohaton sa
pag-profesiya; tungod sa atong pagka-halayo o pagka-
hibulag sa Dios ug sa pagka-dili hingpit sa atong pinaka
maayo nga mga pag-alagad, nanginahanglan kita sa
iyang bulohaton sa pagka-pari aron sa pagpasig-uli
kanato ngadto sa Dios; ug tungod sa atong pagka wala
gayuy mahimo sa pagbalik ngadto kaniya, ug
nagakinahanglan sa kaluwasan ug sigurado nga
panalipod gikan sa atong Espirituhanong mga kaaway,
nanginahanglan kita sa iyang bulohaton sa pagka-hari
aron sa pagkabig, pagbuot, pagdani, pagkapot, pagluwas,
ug pagtipig kanato hangtud nga kita mosulod sa iyang
langitnong gingharian. – Sal. 110:3; Lucas 1:74-75; Juan
1:18; 16:8; Gal. 5:17; Col. 1:21; Heb. 10:19-21
KAGAWASAN SA PAGBUOT
1. Ang Dios nagahatag ug kabobut-on sa tawo nga adunay
kaugalingong kagawasan ug kusog sa pagbuhat sa bisan
unsa nga iyang pillion, aron nga dili tungod sa pagpugos,
o pinaagi sa mando sa kinaiyahan ang iyang
pagkadisidido sa pagbuhat sa maayo o sa dautan. –
Deut. 30:19; Mateo 17:12; Santiago 1:14

2. Ang tawo, diha sa iyang unang kahimtang sa pagka-

inosente, aduna siyay kagawasan ug kusog sa pagbuot

37
 ug sa pagbuhat sa bisan unsang maayo ug
makapahimuot sa Dios. Apan tungod kay dili pa man kini
lig-on mao kini ang hinungdan nga nahulog siya gikan sa
pagkamatarung. – Gen. 3:6; Ecc. 7:29

3. Isip bunga sa pagkahulog ngadto sa kahimtang sa kasal-

anan, ang tawo nawad-an sa tanang kahimoan sa
pagbuot aron pagtuman sa bisan unsang mga buhat, o
espirituhanong kaayohan, nga nagadala sa kaluwasan.
Isip yano nga tawo o dili espirituhanon, patay siya tungod
sa sala ug sa iyang kinatibuk-an nagatalikod siya sa
maayo. Gumikan niini wala na gayud siyay mahimo,
pinaagi sa bisan unsang kusog nga nagagikan sa iyang
kaugalingon, sa pagpabalik sa iyang kaugalingon ngadto
sa Dios, o pag-andam sa iyang kaugalingon aron
pagbalik ngadto sa Dios. – Juan 6:44; Roma 5:6; 8:7; Efe.
2:1, 5; Tito 3:3-5; Roma 6:16, 20; Juan 8:31-34; 2Cor.
3:14; 4:3-4; Juan 3:3, 5; Roma 7:18; 1Cor. 2:14; Mateo
7:17-18; 12:33-37; Lucas 6:43-45; Jer. 13:23; Juan 5:40;
6:37, 39, 40, 44, 45, 65; Buhat 7:51; Roma 3:10-12;
Santiago 1:18; Roma 9:16-18; Juan 1:12-13; Buhat 11:18;
Fil. 1:29; Efe. 2:8-9
4. Sa diha nga bag-ohon sa Dios ang usa ka makasasala,
ug kuhaon niya gikan sa kasal-anan aron ibutang ngadto
sa kahimtang sa grasya, iyang pagawason siya gikan sa
kinaiya nga ulipon sa kasal-anan, ug pinaagi lamang sa
iyang grasya, gihatagan niya ang usa ka makasasala ug
kusog nga may kagawasan sa pagbuot ug sa pagbuhat
sa bisan unsang espirituhanong kaayohan. Apan adunay
mga pipila pa nga mga pagkadunot ug pagkadaut nga
nahisalin sa makasasala, mao nga ang iyang kabobut-on
dili tanan ug dili hingpit nga nasakop sa maayo, kundi
makahimo pa gihapon siya sa pagpili ug dautan. – Juan
8:36; Roma 7:15, 18, 19, 21, 23; Fil. 2:13; Col. 1:13; Gal.
5:17; Roma 7:14-25
38
5. Ang kabobut-on sa tawo mahimo lamang nga hingpit ug
dili na mausab sa iyang kagawasan sa pagbuhat ug
maayo, ug maayo lamang, sa diha nga siya makasulod
na sa himaya. – Efe. 4:13; Heb. 12:23
MAKAPALIHOK NGA PAGTAWAG
1. Sa panahon nga gitagana na nga daan ug gikahimut-an
sa Dios, kadtong gipili ug giandam na nga daan alang
ngadto sa kinabuhi ginapalihok sa tawag pinaagi sa
iyang Pulong ug Espiritu gikan sa kahimtang sa
kamatayon nga ilang nahimutangan nga mao ang ilang
kinaiya, ngadto sa grasya ug kaluwasan pinaagi kang
Kristo Jesus. Ang ilang mga hunahuna gihatagan sa
espirituhanong katudloanan ug ingon nga sila
ginapangluwas, magasugod sila sa pagsabot sa mga
butang sa Dios. Ginakuha sa Dios ang ilang
kasingkasing nga bato ug ginahatagan sila sa
kasingkasing nga mahumok. Iyang ginabag-o ang ilang
kabubot-on, ug pinaagi sa iyang pinakakusgan nga
gahum ginapahimutang sila aron sa pagpangita ug
pagsunod sa kung unsay maayo, sa mao gihapong
higayon, sila ginapalihok sa pagdani ngadto kang Kristo
Jesus. Ug sa niini nga mga kabag-ohan modangop o
modool sila nga adunay kagawasan, kay mao na kini ang
ilang gusto ug kabubot-on tungod sa grasya sa Dios. –
Deut. 30:6; Sal. 110:3; Awit 1:4; Ezeq. 36:26-27; Buhat
26:18; Roma 8:30; 11:7; Efe. 1:10-11, 17-19; 2:1-6;
2Tesa. 2:13-14; Roma 8:28-30; 9:22-24; 1Cor. 1:26-28;
2Tim. 1:9-10; Juan 3:8; Mateo 22:14; 1Cor. 1:23-24;
Roma 1:6; Judas 1; Sal. 2:9; Juan 5:25; Roma 4:17;
1Ped. 1:23-25; Santiago 1:17-25; 1Juan 5:1-5; Roma
1:16-17; 10:14; Hebreo 4:12; Juan 3:3, 5-6, 8; 2Cor. 3:3,
6; Roma 8:2; 1Cor. 1:9; 2:10, 12; Juan 6:37, 44-45; Fil.
2:13; Roma 6:16-18

39
2. Ang makapalihok nga tawag sa Dios nagagikan lamang
gayud sa iyang libre ug pinasahi o talagsaon nga grasya,
dili pinasikad sa bisan unsa pa man nga mga kaayohan
nga nakita nang daan diha sa tawo, o sa bisan unsang
kusog o kahimoan nga anaa sa tawo, patay siya tungod
sa mga kasal-anan ug mga kalapasan, mao kini ang
hinungdan nga sa iyang kinatibuk-an wala siyay
pagtagad niining buhat sa kaluwasan, hangtud nga siya
gihatagan sa kinabuhi ug gibag-o sa Balaang Espiritu
naangkon dayon niya ang kahimoan sa pagtubag sa
tawag sa Dios. Ang gahum nga nakapahimo kaniya sa
pagtubag sa tawag sa Dios ug sa paggakus sa grasya
nga gihatag ug gidala niini mao gihapon nga gahum ang
nagbanhaw kang Kristo gikan sa mga minatay. – Juan
5:25; 1Cor. 2:14; Efe. 1:19-20; 2:4-5, 8-9; 2Tim. 1:9; Tito
3:4-5; Roma 9:11; 8:7; Juan 6:37; Ezeq. 36:27
3. Ang pinili nga wala pay salabutan nga mga bata kung
mamatay diha sa ilang pagka wala pay salabutan gibag-o
na ug giluwas na ni Kristo pinaagi sa Espiritu, nga
nagalihok sa panahon ug sa lugar ug sa paagi nga
makalipay sa Dios ug sumala sa iyang pagbuot. Mao
man gihapon kadtong tanang pinili nga mga tawo nga dili
makahimo sa pagtubag sa tawag nga pinaagi sa pagwali
sa ebanghelyo. Pinasikad lamang gayud kini sa grasya
ug kalooy sa Dios sumala sa iyang pagbuot, usa kini ka
dakong tinago nga Dios lamang ang nasayod ug siya
lamang ang magbuot. – Sal. 51:5; Juan 3:3, 5-6, 8; Roma
9:11-16, 18
4. Ang mga tawo nga dili pinili, bisan pa man tawagon sila
aron sa pag-angkon sa kaluwasan pinaagi sa pagwali sa
ebanghelyo, ug makaangkon sa pipila nga mga
kasagarang lihok sa Espiritu, dili gayud maluwas, tungod
kay ang Dios nga Amahan wala man magpalihok kanila
aron sa pagdani ngadto kang Kristo Jesus, tungod sa
hinungdan nga dili gayud sila makahimo ug dili gayud

40
 usab sila mohimo sa tinud-anay nga pagduol ngadto
kang Kristo. Mao man usab niini kadtong mga tawo nga
dili modawat sa kristiyanong toloohan dili gayud maluwas,
bisan unsaon pa nila pagpaningkamot aron sa paghulma
sa ilang mga kinabuhi sumala sa ginapadayag sa
kinaiyahan ug sa mga katudloanan sa toloohan nga ilang
gisunod. – Mateo 13:20-21; 22:14; Juan 4:22; 6:44-45,
64-66; 8:24; 17:3; Buhat 4:12; Heb. 6:4-6; 1Juan 2:24-25;
Mateo 7:22
PAGMATARUNG (JUSTIFICATION)
1. Libre nga ginamatarung sa Dios ang mga tawo nga iya
ginapalihok pagtawag. Gibuhat kini niya dili pinaagi sa
pagbutang sa matarung nga kinabuhi ngadto kanila,
kundili pinaagi sa pagpasaylo sa ilang mga sala, ug
pinaagi sa pag-isip kanila ug pagdawat kanila ingon nga
matarung. Gihimo kini niya tungod lamang gayud kang
Kristo, ug dili sa bisan unsang mga butang nga anaa
kanila o nabuhat nila. Ang pagkamatarung nga naangkon
nila, nga ginaisip ingon nga ila, dili ang ilang pagtoo o
ang ilang gibuhat sa pagtoo o ang bisan unsang mga
pagtuman sa ebanghelyo nga ilang gihalad, kundili ang
kang Kristo lamang gayud nga pagtuman. Ang usa ka
pagtuman ni Kristo duha ka pilo – ang iyang nagalihok
nga pagtuman sa tibuok nga balaod sa Dios, ug ang
iyang nagahunong nga pagtuman diha sa iyang
kamatayon. Kadtong gimatarung sa Dios nakadawat ug
nakapahulay na kaniya pinaagi sa pagtoo diha sa
pagkamatarung ni Kristo. Ug kining pagtoo nga ilang
naangkon, dili gikan sa ilang mga kaugalingon, kundili
hatag sa Dios ingon nga gasa. – Juan 1:12; Roma 3:24;
4:5-8; 5:17-19; 8:30; 1Cor. 1:30-31; Efe. 1:7; 2:7-10; Fil.
3:8-9; 2Cor. 5:19-21; Tito 3:5-7; Roma 3:22-28; Jer. 23:6;
Buhat 13:38-39; 1Cor. 12:31, 13:13

41
2. Ang pagtoo nga ginadawat ug ginabutang diha kang
Kristo ug sa iyang pagkamatarung mao lamang gayud
ang paagi sa pagmatarung. Apan dili gayud kini mag-
inusara o magpuyo nga mao lamang diha sa tawo nga
gimatarung, kundili kanunay gayud kining ginaubanan sa
tanang lain pang mga grasyang nagaluwas. Dili gayud
kini patay nga pagtoo, kay nagabuhat man kini tungod sa
gugma. – Roma 4:25; Gal. 5:6; Santiago 2:17, 22, 26;
Roma 1:17; 3:27-31; Fil. 3:9; Gal. 3:5
3. Pinaagi sa iyang pagtuman ug sa iyang kamatayon
giimpasan pagbayad ni Kristo ang tanang utang sa tanan
nga iyang gimatarung. Pinaagi sa iyang paghalad sa
iyang kaugalingon diha sa pag-ula niya sa iyang dugo
didto sa kalbaryo, ug sa iyang pag-antos sa mga
kasakitan nga alang unta kanila tungod sa silot nga sila
mao ang hinungdan, giigo ug gitinuod ug gitagbaw niya
sa hingpit ang tanang gipangita sa hustisya sa Dios diha
kanila. Sa ingon niini, ang pagmatarung kanila libre nga
grasya lamang gayud; una, tungod kay si Kristo libre nga
gihatag sa Amahan aron sa pagbuhat alang kanila;
ikaduha, tungod kay ang pagtuman ni Kristo ug ang
iyang pagtagbaw sa gipangita sa balaod libre nga
gidawat alang kanila; ug ikatolo, tungod kay walay anaa
kanila nga nakapahimo kanila nga angayan niini nga
mga kalooy. Busa ang tinuod nga hustisya ug ang
madagayaon nga grasya sa Dios makapadayag sa iyang
himaya diha sa pagmatarung sa mga makasasala. – Isa.
53:4-6, 10-12; Roma 3:26; 8:32; 2Cor. 5:21; Efe. 1:6-7;
2:7; Heb.10:10, 14; 1Ped. 1:18-19; Roma 5:8-10, 19;
1Tim. 2:5-6; Mateo 3:17; Efe. 5:2; Roma 3:24
4. Gikan pa sa walay sinugdanan mando na sa Dios nga
iyang pagamatarungon ang tanan nga iyang pinili, ug
diha sa igo nga panahon si Kristo namatay alang sa ilang
mga sala ug nabanhaw alang sa pagmatarung kanila.

42
 Bisan pa man niini, dili nila maangkon ang
pagkamatarung hangtud nga moabot ang gitagal nga
panahon, nga si Kristo tinud-anay nga ipadayag sa
Balaang Espiritu ngadto kanila. – Roma 4:25; Gal. 3:8;
Col. 1:21-22; 1Tim. 2:6; Tito 3:4-7; 1Ped. 1:2, 19-20;
Roma 8:30; Gal. 4:4; 2:16; Efe. 2:1-3
5. Ang Dios nagapadayon sa pagpasaylo sa mga sala sa
tanan nga iyang gimatarung. Dili na gayud sila mahulog
sa kahimtang sa pagkamatarung, apan may higayon nga
tungod sa sala, mahulog sila ilalum sa kinaiya sa Dios
nga susama sa amahan nga nasubo; diha niini nga
higayon, dili gayud ipabalik sa Dios ngadto kanila ang
kahayag sa iyang dagway, hangtud nga magpaubos sila
sa ilang kaugalingon, magsugid sa ilang mga sala,
magpakilooy sa pagpasaylo sa Dios, ug bag-ohon pag-
usab ang ilang pagsalig ug paghinulsol. – Sal. 32:5; 51:7-
12; 89:31-33; Mateo 6:12; 26:75; Juan 10:28; 1Juan 1:7-
9; 2:1-2; Juan 13:3-11; Lucas 22:32; Heb. 10:14; 12:3-11;
Lucas 1:20
6. Ang mga magtotoo sa panahon sa daang pakigsaad
gimatarung sa susama gihapon nga paagi sa
pagmatarung sa mga magtotoo sa panahon sa bag-ong
pakigsaad, walay kalainan ang paagi sa Dios sa
pagmatarung kanila diha sa Daan ug sa Bag-ong
pakigsaad. – Roma 4:22-24; Gal 3:9

PAGSAGUP
Tungod sa iyang bugtong Anak nga si Kristo Jesus,
gikalipay sa Dios ang paghimo sa tanang gimatarung na
nga mga tawo ingon nga mga mag-aambit sa grasya sa
pagsagup, diha sa paagi sa pag-isip kanila nga bahin, ug sa
pagpahimulos sa mga kagawasan ug mga katungod sa usa
ka anak sa Dios. Ang ngalan sa Dios gibutang ngadto kanila,
nadawat nila ang espiritu sa pagkasinagup, ug nakaangkon

43
sila sa kahimoan sa pagduol sa trono sa grasya nga walay
pagduhaduha ug sa pagsangpit “AMAHAN KO”.
Ginakaluoyan sila, gina-ampingan, ginahatagan alang sa
panginahanglan, ug ginalatos o ginakastigo sa Dios sa
paagi nga maingon sa usa ka amahan. Dili gayud sila
ginasalikway sa Dios, kundi, mga gikatimrihan o pinatikan
na alang ngadto sa adlaw sa pagtubos, ug nakaangkon sa
mga saad ingon nga mga manununod sa dayon nga
kaluwasan. – Sal. 103:13; Pan. (Prov.) 14:26; Isa. 54:8-9;
Pag. (Lam.) 3:31; Juan 1:12; Roma 5:2; 8:15-17, 29; 2Cor.
6:18; Gal. 4:4-6; Efe. 1:5; 2:18; 3:12; 4:30; Heb. 1:14; 6:12;
9:15; 12:6; 1Ped. 5:7; Pin. 3:12; Gal. 3:24-26; 1Juan 3:1-3;
Mateo 6:30, 32
PAGBALAAN
1. Sila nga mga nahiusa na kang Kristo, ginapalihok na sa
tawag, ug gibuhi na, nakaangkon na sa bag-o nga
kasingkasing ug sa bag-o nga espiritu nga gihimo diha
kanila pinaagi sa kaayo sa kamatayon ug pagkabanhaw
ni Kristo; ug pinaagi sa pulong sa Dios ug sa Espiritu nga
nagapuyo sa sulod nila, ang buhat sa pagkabalaan
magauswag gayud diha sa kaugalingon tungod gihapon
sa kaayo sa kamatayon ug pagkabanhaw ni Kristo, ang
mga buhat sa tibuok nga lawas nga makasasala
gibungkag ug ang pipila nga mga pangibog niini
ginapadayon sa pagpaluya ug pagpatay, ug sila
nagapadayon sa pagkabuhi ug pagkakusgan diha sa
tanang mga grasyang nagaluwas, aron sa paghimo sa
tanang tinuod nga kinabuhing balaan, kay gawas niini
wala gayuy makakita sa Dios. – Juan 17:17; Buhat 20:32;
26:18; Roma 6:1-14, 19, 22; 2Cor. 7:1; Gal. 5:24; Efe. 3:1,
16-19; Col. 1:11; 1Tesa. 5:21-23; Heb. 12:14; Juan 3:3-8;
1Juan 2:29; 3:9-10; Roma 1:7; 2Cor. 1:1; Efe. 1:1; 5:26;
Fil. 1:1; Col. 3:12; Roma 15:16; 1Cor. 1:2; 6:11; Fil. 3:10;
Roma 8:13; Efe. 4:22-25; Gal. 5:17; Heb. 12:14

44
2. Ang pagkabalaan mikaylap sa tanang bahin sa usa ka
gibalaan, apan nagapabilin pa gihapon nga dili hingpit
dinhi niini nga kinabuhi. Aduna pay nagapabilin nga mga
salin sa pagkadunot o pagkadautan tungod sa sala diha
sa kada bahin niini, mao kini ang hinungdan nga adunay
padayon ug walay pagkahiusa nga away diha sa sulod,
ang unod nagasupak batok sa Espiritu ug ang Espiritu
nagasupak batok sa unod. – Roma 7:18, 23; Gal. 5:17; 1
Tesa. 5:23; 1Ped. 2:11; 1Juan 1:8, 10; Fil. 3:12; 1Cor.
9:24-27; 1Tim. 1:18; 6:12; 2Tim. 4:7
3. Niini nga away, usahay daw nagmadaugon ang nahisalin
nga dautan, apan bisan pa man niini, pinaagi sa
nagapadayon nga paghatag sa kusog gikan sa
nagabalaan nga Espiritu ni Kristo makahimo siya ingon
nga bag-ong binuhat sa pagkab-ot sa kadaugan. Ug
busa ang mga balaan magatubo sa grasya,
magapadayon padulong ngadto sa hingpit nga
pagkabalaan diha sa pagkahadlok sa Dios.
Nagapaningkamot sila sa paghimo sa pagkinabuhi
sumala sa langitnong mga balaod, ug sa pagtuman sa
tawag sa Dios sa tanang mga sugo nga ginapahimutang
ni Kristo maingon nga siya mao ang ilang pangulo ug hari.
– Roma 6:14; 7:23; 2Cor. 3:18; 7:1; Efe. 4:15-16; 1Juan
5:4; 2Ped. 3:18; Mateo 28:20
MAKALUWAS NGA PAGTOO

1. Ang grasya sa pagtoo nga nakapahimo sa mga pinili sa

pagsalig alang sa kaluwasan sa ilang mga kalag mao
ang buhat sa Espiritu diha sa ilang mga kasingkasing.
Yano ang pag-abot niini pinaagi sa pagwali sa pulong.
Ang pagtoo ginapatubo ug ginapalig-on pinaagi sa
pagwali sa pulong, pinaagi sa pagdumala sa bautismo ug
sa kataposang panihapon sa Ginoo, pinaagi sa pag-
ampo, ug pinaagi usab sa uban pang mga paagi nga

45
 gipahimutang sa Dios. – Lucas 17:5; Buhat 20:32; Roma
10:14, 17; 2Cor. 4:13; Efe. 2:8; 1Ped. 2:2; Juan 6:37, 44;
Buhat 11:21, 24; 13:48; 14:27; 15:9; Fil. 1:29; 2Tesa.
2:13; 1Ped. 1:2; Roma 4:11
2. Tungod niining maong pagtooha ang usa ka kristohanon
magatoo sa tanang ginapadayag sa Pulong sa Dios nga
tinuod gayud tungod sa awtoridad o katungod sa Dios
mismo. Makasabot usab ang usa ka kristohanon sa
pagkaanindot o pagkahalangdon sa mga pulong niini nga
labaw pa kay sa tanang bisan unsa nga mga sinulat ug
sa tanang bisan unsa nga mga butang nga anaa sa
kalibutan. Ang pulong nagapadayag sa himaya sa Dios
nga makita diha sa iyang magkalainlaing mga kinaiya, sa
pagkahalangdon ug pagkalabaw ni Kristo diha sa iyang
kinaiya ug diha sa bulohaton nga iyang gikuptan, ug sa
gahum ug kahingpitan sa Balaang Espiritu diha sa
tanang mga buhat nga iyang ginahimo. pinaagi niini, ang
kristohanon nakaangkon sa kahimoan sa pagtugyan sa
iyang kaugalingon sa walay pagduhaduha ngadto sa
pagsalig sa kamatuoran ug dayon siyang mitoo, ug
nagabuhat sumala sa kung unsa ang nahisulat nga anaa
sa kada bahin sa kasulatan. Sa mga sugo nagatuman
siya, kung makabati siyag mga pasidaan mahadlok siya,
alang sa diosnong mga saad mahitungod niining
kinabuhia ug sa umalabot, nagabarug siya. Apan ang
pinaka-labaw nga mga buhat sa pagtoong makaluwas
mao ang pakighiusa gayud ngadto kang Kristo, sa diha
nga ang magtotoo maga-angkon, magadawat, ug
magasalig diha kaniya lamang alang sa pagkamatarung,
pagkabalaan, ug kinabuhing dayon; tungod kini sa kaayo
sa pakigsaad sa grasya. – Sal. 19:7-10; 119:72; Isa. 66:2;
Juan 1:12; 15:14; Buhat 15:11; 16:31; 24:14; Gal. 2:20;
2Tim. 1:12; Heb. 11:13; 1Tesa. 2:13; Roma 16:26; 1Tim.
4:8

46
3. Ang makaluwas nga pagtoo adunay magkalainlain nga
mga ang-ang o kahimtang. Adunay panahon nga
mahimong luya o kusog. Apan, susama sa tanang lain
nga mga matang sa grasyang nagaluwas, nga bisan pa
man ang iyang pinakaluya o pinaka-ubos nga kusog lahi
ra gihapon ang iya kinaiya kung itandi sa pagtoo ug
kasagaran o common nga grasya nga anaa sa
temporaryo o salingkapaw nga mga magtotoo. Busa,
bisag kanunay ginasulayan ug ginapaluya kining tinuod
nga pagtoo, mao gihapon ang makaangkon sa kadaugan,
ginapatubo ang daghang mga kristohanon hangtud
makab-ot nila ang hingpit nga kasigurohan pinaagi kang
Kristo, nga mao ang mag-uugmad ug maghihingpit sa
atong pagtoo. – Mateo 6:30; Roma 4:19-20; Efe. 6:16;
Col. 2:2; Heb. 5:13, 14; 6:11-12; 10:22-23; 12:2; 2Ped.
1:1; 1Juan 5:4-5; Mateo 8:10, 26; 14:31; 16:8; 17:20;
Santiago 2:14; Lucas 22:31-32; Sal. 119:114

ANG PAGHINULSOL NGA MAGDALA NGADTO SA

KINABUHI UG SA KALUWASAN

1. Ang uban nga mga pinili wala pa mangaluwas tungod

kay wala pa mag-abot ang hinog nga mga panahon nga
kon diin ang kinabuhi magaabot kanila, anaa pa gihapon
nagakinabuhi diha sa kahimtang sa tawhanong kinaiya,
ug nagasunod sa tanang magkalainlaing dautan nga
mga pangibog ug mga kalipayan. Unya ang makapalihok
nga tawag sa Dios magakab-ot kanila ug ang Dios
magahatag kanila sa paghinulsol nga magdala ngadto sa
kinabuhing dayon. – Tito 3:2-5; 2Cron. 33:10-20; Buhat
9:1-19; 16:29-30
2. Walay bisan usa ka tawo niining kalibutana nga
matarung ang binuhatan ug nga walay sala; ug ang
pinaka maayo sa mga tawo, pinaagi sa gahum ug ilad o
lingla sa mga dautan nga nagapuyo sa sulod nila ug sa
47
 kusog sa tintasyon, mahimong makabuhat sa dagkong
mga sala nga gikapungtan pag-ayo sa Dios. Tungod niini,
diha sa pakigsaad sa grasya ang Dios maloloy-on nga
naghatag sa paagi aron ang mga magtotoo nga anaa sa
pagpakasala ug pagkahulog mahibalik ug mabag-o,
pinaagi sa paghinulsol nga magdala ngadto sa
kaluwasan. – Roma 3:10-12; 1Juan 1:8, 10; Ecc. 7:20;
Lucas 22:31-32; Sal. 130:3; 143:2; Pan. (Prov.) 20:9;
2Sam. 11:1-27; Lucas 22:54-62; Jer. 32:40; 1Juan 1:9

3. Ang paghinulsol nga nagadala ngadto sa kaluwasan mao

ang grasyang ginawali nga tungod niini ang usa ka tawo
makahimo sa pagbati sa magkalainlaing mga
pagkadautan sa sala tungod sa balaang Espiritu nga
nagahatag sa maong balatian, tungod usab sa pagsalig
kang Kristo magapaubos siya sa iyang kaugalingon sa
naga-isip siya sa iyang kaugalingon ingon nga usa ka
makasasala. Kini nga matang sa pagpaubos maila
tungod kay aduna kini diosnon nga kasubo, tinuod nga
kapungot sa sala, ug pagdumili sa kaugalingon.
Inubanan kini sa pag-ampo alang sa kapasayloan ug
kalig-onan sa grasya, ug inubanan usab sa handom ug
paningkamot, diha sa gahum nga ginahatag sa Espiritu,
sa pagkinabuhi atubangan sa Dios diha sa kanunay
nagapakita sa kinabuhing nahimut-an niya. – Sal. 119:6,
59, 104, 128; Ezeq. 36:31-32; Zac. 12:10; Buhat 11:18;
2Cor. 7:10-11; Buhat 5:31; 2Tim. 2:25; Sal. 51:1-6;
130:1-4; Lucas 15:17-20; Buhat 2:37-38; Lucas 9:23-26;
Marcos 1:15; Ezeq. 16:60-63; Mateo 21:29; Buhat 15:19;
20:21; 26:20; 1Tesa. 1:9; Pan. (Prov.) 28:13; Ezeq. 36:25;
18:30-31; Mateo 3:8; Lucas 3:8
4. Tungod kay ania pa uban kanato ang lawas nga may
kamatayon nga nagauyon sa dautan, ang paghinulsol
magapadayon hangtud sa tanang tunob sa atong mga
kinabuhi. Busa katungdanan kini sa matag-usa ka tawo
48
 ang paghinulsol sa kada usa ka sala nga iyang
nahibaloan, ug himoon kini niya nga may talagsaon nga
pag-amping. – Lucas 19:8; 1Tim. 1:13, 15; Ezeq. 16:60;
Mateo 5:4; 1Juan 1:9
5. Diha sa pakigsaad sa grasya ang Dios naghimo sa
hingpit nga pagtagana alang sa pagtipig sa mga
magtotoo diha sa kahimtang sa kaluwasan, aron nga,
bisan pa man nga ang pinakagamay nga sala angayan
gayud silotan, walay sala nga dako kaayo nga magdala
ug silot ngadto kanila nga mga nagahinulsol. Tungod
niini nahimo nga kinahanglanon gayud kaayo ang
kanunay nga pagwali sa paghinulsol. – Isa. 1:1-18 (hilabi
na ang 16-18); 55:7; Roma 6:23; Sal. 130:3; 143:2;
Buhat 2:36-38

ANG MAAYONG BUHAT

1. Ang mga buhat lamang nga ginasugo sa Dios diha sa

Balaang Kasulatan mao ang pagaisipon nga maayong
buhat. Ang mga buhat nga ginamugna sa mga tawo nga
bunga sa pagkamainiton nga dili pinasikad sa matuod
nga kahibalo, O mga buhat nga tungod lamang sa
pagpakaaron-ingnon nga maayo ang mga tuyo, dili
gayud maayo, tungod kay ginawala niini ang katungod sa
Balaang Kasulatan. – Isa. 29:13; Miqueas 6:8; Mateo
15:9; Heb. 13:21; Roma 12:2; Col. 2:3; 2Tim. 3:16-17; 1
Ped. 1:18; Roma 10:2; Juan 16:2; 1Sam. 15:21-23; 1Cor.
7:23; Gal. 5:1; Col. 2:8, 16-23
2. Ang mga buhat nga tinuod gayud nga maayo, ug nga
ginabuhat diha sa pagsunod sa mga kasugoanan sa
Dios, mga bunga ug mga pagpamatuod kini sa tinuod ug
buhi nga pagtoo. Tungod niini nga mga paagi ang mga
magtotoo nagapadayag sa ilang pagkamapinasalamaton,
nagapalig-on sa ilang kasigurohan sa kaluwasan,

49
 nagadasig sa ilang mga kaigsoonan sa pagtoo,
nagapaanindot sa ilang pagpamatuod sa ebanghelyo,
nagapahilum sa mga baba niadtong mga tawo nga
nagasupak sa ebanghelyo. Sa tanan, magahimaya
gayud sila sa Dios nga naghimo kanila nga ingon niana,
ingon nga bag-ong binuhat diha kang Kristo; ug tungod
kay bag-o na man nga binuhat, nakatugyan sila ug
bunga nga nagapamatuod sa pagkabalaan, ang
sangpotanan niining tanan mao ang kinabuhing dayon. –
Sal. 116:12-14; Mateo 5:16; Roma 6:22; Efe 2:10; Fil.
1:11; 1Tim. 6:1; Sant. 2:18, 22; 1Ped. 2:15; 2Ped. 1:5-11;
1Juan 2:3, 5; Gal. 5:6; 1Tim. 1:5; 1Ped. 2:9, 12; Lucas
7:36-50; Mateo 26:1-11; 1Juan 3:18-19; 2Cor. 9:2; Tito
2:5, 9-12; Mateo 7:13-14, 21-23

3. Ang kahimoan sa mga magtotoo sa pagbuhat ug maayo

wala magagikan sa bisan diin diha sa ilang kaugalingon,
apan nagagikan lamang gayud diha sa Espiritu ni Kristo.
Apan gawas sa mga grasya nga ila na nadawat gikan
kaniya, nanginahanglan sila sa dugang pa nga tinud-
anay nga kusog sa pagdani aron sa paghatag kanila sa
kabubot-on ug kahimoan alang sa paghimo sa mga
buhat nga makapahimuot kaniya. Bisan pa man niini,
wala kini magpasabot nga wala nay labot ang mga
magtotoo, maghulat na lamang sa paglihok sa maong
kusog sa pagdani aron magtubo, hinoon kinahanglan
maningkamot sila nga ang grasya sa Dios nga anaa
kanila magamit ngadto sa kalihokan. – Isa. 64:7; Juan
15:4-6; 2Cor. 3:5; Fil. 2:12-13; Heb. 6:11-12; Ezeq.
36:26-27; Efe. 2:10; Roma 8:14; Juan 3:8; 2Ped. 1:10;
2Tim. 1:6; Judas 20-21

4. Kadtong magtotoo nga diha sa ilang pagtuman sa Dios

nakakab-ot sa pinakataas nga sukod nga mahimo diha
niini nga kinabuhi wala gihapon makahimo ug buhat nga

50
 labaw sa gipabuhat sa Dios, layo ra gihapon sila niini,
maingon nga sila kadaghan mahimong kabus diha sa
tulomanon nga mao ang kinahanglan nilang buhaton. –
Job 9:2-3; Gal. 5:17; 1Hari 8:46; 2Cron. 6:36; Sal. 130:3;
143:2; Pan. (Prov.) 20:9; Ecc. 7:20; Roma 3:9, 23; 7:14-
25; Gal. 5:17; 1Juan 1:6-10; Lucas 17:10

5. Bisan pa pinaagi sa atong pinaka-maayong mga buhat

dili gayud nato mahimo ang pagkab-ot sa kapasayloan
sa sala O sa gihatag nga kinabuhing dayon diha sa
kamot sa Dios, tungod kay kana nga mga buhat dili
makatupong ug dili angayan kung itandi sa umalabot nga
himaya. Ug dugang pa, adunay dili matugkad nga
panagbulag tali kanato ug sa Dios, ug kanato walay mga
buhat nga magadala kaniya O magapalihok kaniya ingon
nga bayad alang sa utang sa atong naglabay nga mga
sala. Sa tinuod lamang, kung nahimo nato ang atong
tanang mahimo, nahimo man nato apan ato kana
tulomanon ug sa gihapon mga walay hinungdan nga mga
ulipon. Ato usab hinumdumon nga, samtang ang atong
mga buhat maayo, mga bunga kini sa iyang Espiritu.
Maingon nga kining mga buhata atong buhat mga
nahugawan kini, ug mga sinagulan sa daghang
kaluyahon ug kakulangon nga pakyas ug kabos gayud
aron sa pagtagbo sa gipangita nga mga gikinahanglan sa
pagkab-ot sa mga sukdanan sa Dios. – Sal. 143:2; Isa.
64:6; Lucas 17:10; Roma 3:20; 4:3-6; Gal. 5:22-23; Efe.
2:8-9; Roma 8:18; Job 22:3; 35:7; Roma 11:3; 1Hari 8:46;
2Cron. 6:36; Sal. 130:3; Pan. (Prov.) 20:9; Ecc. 7:20;
Roma 3:9, 23; 7:14-25; Gal. 5:17; 1Juan 1:6-10

6. Bisan pa man niana, tungod kay ang mga kaugalingon

sa mga magtotoo ginadawat na sa Dios pinaagi kang
Kristo, ang ila usab mga binuhatan ginadawat na ingon
nga kini gibuhat diha kang Kristo. Dili ingon nga niining

51
 kinabuhia bug-os nga dili masaway ug takos na diha sa
panan-aw sa Dios, apan siya, nagakita niini diha sa iyang
Anak, nahimuot siya sa pagdawat ug pagganti sa mga
tinud-anay nga buhat, bisan pa man inubanan kini sa
daghang mga kaluyahon ug mga kakulangon. – Mateo
25:21-23; Efe. 1:6-7; Heb. 6:10; 1Ped. 2:5; Exudo 28:38;
1Hari 8:46; 2Cron. 6:36; Sal. 130:3; 143:2; Pan. (Prov.)
20:9; Ecc. 7:20; Roma 3:9, 23; Gal. 5:17

7. Ug alang sa mga buhat nga ginahimo sa mga wala pa

mabuhi nga mga tawo, bisan pa man nga ang Dios
nagasugo kanila, ug nga kinahanglanon man gayud kini
nga mga buhat alang sa kaayohan sa ilang kaugalingon
ug ngadto sa uban, sa gihapon nagapabilin kini nga
dautang mga buhat tungod niining mosunod nga mga
hinungdan: wala kini magagikan sa kasingkasing nga
nahimong putli pinaagi sa pagtoo; wala kini buhata diha
sa saktong paagi nga pinasubay o sumala sa nahisulat
sa Balaang Kasulatan; ug nga wala kini magatumong
ngadto sa himaya sa Dios nga mao lamang ang
angayang sangputanan. Kini nga mga buhat nila dili
gayud makapahimuot sa Dios, o makapahimo sa usa ka
tawo nga angayan sa pagdawat sa grasya nga gikan sa
Dios. Ug sa gihapon ang pagsalikway niining maong mga
buhat mao ang labaw nga kasal-anan ug labaw nga dili
makapahimuot sa Dios kay sa pagtuman niini. – Gen. 4:5;
1Hari 21:27-29; 2Hari 10:30-31; Job 21:14-15; Amos
5:21-22; Mateo 6:2, 5-6; 25:41-43; Roma 9:16; 1Cor.
13:1-3; Tito 1:15; 3:5; Heb. 11:4-6; Roma 2:14; Fil. 1:15-
18; 1Tim. 1:5; Roma 14:23; Gal. 5:6; Isa. 1:12; 1Cor.
10:31; Salmo 14:4; 36:3

ANG PAGLAHUTAY UG PAGPADAYON SA MGA

BALAAN (KRISTOHANON)

52
1. Ang mga balaan mao kadtong gidawat sa Dios diha kang
Kristo nga hinigugma, ug gipalihok sa pagtawag ug
gibalaan sa iyang Espiritu. Ngadto kanila ang Dios
naghatag sa bililhon nga pagtoo nga gitagana alang sa
tanan nga iyang gipili. Ang mga tawo nga gipaambit
niining maong mga panalangin dili gayud mahimong
mahulog gikan sa kahimtang sa grasya diha sa kabug-
osan o sa kaulahian sa ilang pagkinabuhi, apan
magalahutay gayud sila diha sa grasya hangtud sa
kataposan ug mahimong luwas sa dayon, tungod kay
ang Dios dili gayud magbasol sa iyang pagtawag kanila
ug pagtugyan sa gasa ngadto kanila. Busa nagapadayon
siya pagpahimugso ug pagmatoto diha kanila sa pagtoo,
paghinulsol, gugma, kalipay, paglaom, ug sa tanang mga
grasya sa Espiritu nga nagadala ngadto sa pagka-walay
kamatayon. Daghang mga bagyo ug mga baha ang
managpanungha ug magahampak kanila, sa gihapon dili
sila matarug gikan sa patukoranan ug bato nga kondiin
pinaagi sa pagtoo lig-on silang gipabarug. Bisan pa man
kung ang pagka-dili matinoohon ug ang mga tentasyon ni
satanas usahay magahimo sa pagwala sa ilang
panglantaw ug kalipay sa kahayag ug sa gugma sa Dios,
sa gihapon ang dili mausab nga Dios nagapabilin nga
ilang Dios, ug sigurado gayud nga iya silang tipigan ug
luwason pinaagi sa iyang gahum hangtud nga moabot
sila ngadto sa pagpahimulos sa ilang naangkon nga
bahandi; tungod kay ginakulit na sila diha sa mga palad
sa iyang mga kamot, ug ang ilang mga pangalan
nahisulat na diha sa basahon sa kinabuhi gikan pa sa
walay kinutoban. – Sal. 89:31-32; Mal. 3:6; Juan 10:28-
29; 1Cor. 11:32; Fil. 1:6; 2Tim. 2:19; 1Juan 2:19; 2Ped.
1:5-10; 2Tim. 4:7; Sal. 102:27; Efe. 1:14; 1Ped. 1:5; Pin.
13:8

53
2. Kini nga paglahutay ug pagpadayon sa mga balaan
(kristohanon) wala magasalig sa kagawasan sa ilang
kaugalingong pagbuot, kundi anaa sa walay pagkausab
nga mando sa pagpili, nga kundiin ang pagdagaya niini
nagagikan sa libre ug dili mausab nga gugma sa Dios
nga Amahan, sa kalamposan sa gihimo ug sa
pangamuyo ni Kristo Jesus ug sa pakighiusa sa mga
balaan uban Kaniya, sa saad sa Dios, sa kinaiya sa
Espiritu nga dili magabiya kundi nagapabilin sa pagpuyo
diha sa mga balaan, sa diosnong kinaiya nga anaa kanila
ug, ang kataposan, anaa sa kinaiya sa pakigsaad sa
grasya. Kining tanan nga mga hinungdan kasaligan
gayud alang sa kasigurohan ug sa kahingpitan sa
paglahutay ug pagpadayon sa mga kristohanon. – Jer.
32:40; Juan 14:19; Roma 5:9-10; 8:30; 9:11, 16; Heb.
6:16-20; 1Juan 3:9; Fil. 2:12-13; Juan 6:37, 44; Mateo
24:22, 24, 31; Roma 11:2, 29; Efe. 1:4-11; Roma 8:31-34;
2Cor. 5:14; Roma 8:35-38; 1Cor. 1:8-9; 10:28-29; 1Juan
2:19-20, 27; 5:4, 18; 2Cor. 1:22; 5:5; Efe. 1:13-14; 4:30;
Jer. 31:33-34; Heb. 10:11-18; 13:20-21

3. Diha sa magkalainlain nga mga paagi – sa mga

tentasyon ni Satanas ug sa kalibutan, sa
pagpanlimbasug sa nahisalin nga kadautan aron maoy
makakuha sa kanunay nga pagkinabuhi, sa pagbaliwala
sa mga paagi nga giandam alang sa pagtipig kanila –
mahimong mahulog ang mga balaan ngadto sa
makasubo kaayo nga mga sala, ug mahimong
magapadayon diha niana sa madaliay nga panahon.
Diha niini nga paagi ilang gipalihok ang kasuko sa Dios,
gipasubo ang iyang Balaang Espiritu, gipahuyang ang
ilang mga grasya, gipaluya ang ilang mga kalipay,
makatagamtam sa kagahi sa kasingkasing ug sa mga
pagtolisok sa consensya, makapasakit ug makapaulaw
sa uban, ug magadala sa mga kastigo sa Dios sa ilang

54
 mga kaugalingon. Sa gihapon ingon nga usa ka balaan
ang ilang paghinulsol mahibalik ingon nga bag-o, ug
pinaagi sa pagtoo pagatipigan sila diha kang Kristo
Jesus ngadto sa kataposan. – 2Sam. 12:14; Sal. 32:3-4;
51:10-12; Isa. 64:5-9; Mateo 26:70, 72, 74; Lucas 22:32,
61, 62; Efe. 4:30; Sal. 38:1-8; Isa. 54:5-9; 1Tesa. 5:14;
Sal. 73:21-22; 1Cor. 8:9-13; Roma 14:13-18; 1Tim. 6:1-2;
Tito 2:5; Gen. 19:30-38; 1Cor. 11:27-32; 1Juan 3:9; 5:18

ANG KASIGUROHAN SA GRASYA UG SA KALUWASAN

1. Bisan pa man kung ang salingkapaw nga mga magtotoo

ug ang uban nga wala mabag-o nga mga tawo
mahimong mailad sa ilang sayop nga panghunahuna,
diha sa kaugalingong mugna nga mga pagtoo sa
paghunahuna nga anaa sila diha sa kaayo sa Dios ug
diha sa kahimtang sa kaluwasan – bakak ug malaglag
gayud kini nga ilang mga paglaom! – hinoon kadtong
tanan nga tinuod gayud nga nagasalig diha kang Kristo
Jesus nga Ginoo ug nagahigugma kaniya sa walay
paglubad, nagapaningkamot sa ilang kaugalingon sa
pagkinabuhi diha sa tanang maayong batasan sumala sa
iyang pagbuot, makahimo dinhi niining kinabuhia sa
pagsalig sa kasigurohan nga sila anaa diha sa kahimtang
sa grasya. Mahimo silang magmalipayon diha sa
paglaom sa himaya sa Dios, kay nasayod man sila nga
ang maong paglaom dili gayud magdala kanila ngadto sa
kaulawan. – Job. 8:13-14; Mateo 7:21-23; Roma 5:2, 5;
1Juan 2:3; 3:14, 18-19, 24; 5:13; Jer. 17:9; Lucas 18:10-
14; Juan 8:41; Efe. 5:6-7; Gal. 6:3, 7-9; Roma 8:16;
2Pedro 1:10

2. Ang kasiguraduhan sa kaluwasan nga naangkon sa mga

gibalaan sa Dios dili kini usa lamang ka paghunahuna ug
pamasin nga pinasikad sa huyang nga paglaom, kundi

55
 sa lig-on nga kasigurohan sa pagtoo nga pinasikad sa
dugo ug sa pagkamatarung ni Kristo nga gipadayag diha
sa ebanghelyo. Bunga usab kini nga nagagikan sa mga
pagpamatuod nga anaa sa sulod ang mga grasya sa
Balaang Espiritu, kay diha niana nga maong mga grasya
ang Dios nagahisgot ug mga saad. Ug usab, pinasikad
kini diha sa paghimatuod sa Balaang Espiritu nga mao
ang nagahimo sa pagsagup aron mahimong anak sa
Dios, kay nagabarug Siya sa iyang pagmatuod uban sa
atong mga espiritu nga kita mao ang mga anak sa Dios.
Kini nga pagmatuod magabunga sa pagtipig sa atong
mga kasingkasing diha sa pagpaubos ug pagkabalaan. –
Roma 8:15-16; Heb. 6:11, 17-20; 2Ped. 1:4-5, 10-11;
1Juan 3:1-3, 14; 4:16; 5:13, 19-20; Roma 5:2, 5; Heb.
7:22; 10:14, 19; Mateo 3:7-10; Marcos 1:15; 2Ped. 1:4-11;
1Juan 2:3; 3:18-19, 24; 1Cor. 2:12; Gal. 4:6-7

3. Ang dili masayop nga kasigurohan sa kaluwasan dili usa

ka kinahanglanon nga bahin sa kaluwasan, kay ang
tinuod nga magtotoo mahimong magahulat sa taas nga
panahon, ug makigbisug uban sa daghang mga
kalisdanan, sa dili pa siya makakab-ot niana. Dili kini usa
ka talagsaon nga pinadayag, kay kung magahimo siya sa
husto nga paggamit sa paagi sa grasya, ug gihatagan sa
kahimoan pinaagi sa Espiritu aron mahibalo sa mga
butang nga libreng nadawat sa mga magtotoo gikan sa
Dios, makakab-ot siya sa hustong kasigurohan. Busa
nahimo kini nga tulomanon sa matag usa ang
pagpaningkamot kutob sa iyang mahimo aron masiguro
niya nga siya tinawag ug pinili sa Dios. Pinaagi sa
pagbuhat niini matagamtaman niya ang mas dakong
kalinaw ug kalipay diha sa Balaang Espiritu, ang mas
dako nga gugma ug pasalamat sa Dios, ug ang mas
labaw nga kusog ug kalipay diha sa pagtuman sa
tulomanon. Kini nga mga butang mao ang kinaiya nga

56
 nagagikan sa kasigurohan sa kaluwasan, ug nagapakita
kinig lig-on nga pamatuod nga ang kasigurohan dili
gayud magadala sa tawo ngadto sa huyang nga
panggawi. – Sal. 77:1-12; Sal. 88; 119:32; Isa. 50:10;
Roma 5:1-2, 5; 6:1-2, 11-13; 14:17; Tito 2:11-14; Heb.
6:11-12; 1Juan 4:13; Buhat 16:30-34; 1Juan 5:13; Roma
8:15-16; 1Cor. 2:12; Gal. 4:4-6; 3:2; Efe. 3:17-19; 2Ped.
1:5-11; Roma 15:13; Neh. 8:10; 1Juan 4:19, 16

4. Ang tinuod nga mga magtotoo usahay makabaton sa

pagduhaduha sa kasigurohan sa ilang kaluwasan;
usahay motaas ang pagtoo sa kasigurohan, usahay usab
moubos. Tungod kay wala nila mahatagi ug pagtagad
ang pagtipig niini, pinaagi sa paghatag ug lugar sa pipila
ka matang sa sala nga nagasamad sa ilang consensya
ug nagapasubo sa Espiritu; o sa usa ka kusog nga
tentasyon nga kalit lang motungha kanila; o sa pagkita sa
Dios nga angayan na niyang kuhaon ‘ang kahayag sa
iyang nawong’ ug pagaputson sila sa kangitngit, sa usa
ka dalan nga usahay Iyang paagian bisan pa man
niadtong adunay kahadlok sa iyang ngalan. Sa gihapon,
bisan unsa ang mahitabo, ang sigurado nga mga butang
nga kasaligan gayud nga magapabilin uban kanila – ang
bag-ong kinaiya nga nahimugso gikan sa Dios, ang
kinabuhi sa pagtoo, ang paghigugma kang Kristo ug sa
mga kaigsoonan, pagkamatinud-anon sa kasingkasing
ug mabug-at nga pagbati sa tulomanon – ug tungod
niining maong mga hinungdan ug pinaagi sa buhat nga
ginahimo sa Espiritu diha sa sulod nila, ang kasigurohan
sa kaluwasan mahibalik diha sa igo nga panahon. Sa
diha niini nga panahon sa mao gihapon nga mga kusog
pagatipigan sila gikan sa hingpit nga pagkaalaut. – Sal.
30:7; 31:22; 42:5, 11; 51:8, 12, 14; 77:7-8; 116:11; Awit
5:2-6; Pagbangotan 3:26-31; Lucas 22:32; 1Juan 3:9;

57
 Heb. 6:11-12; 2Ped. 1:5-11; Efe. 4:30; Isa. 50:10; Roma
8:15-16; Gal. 4:5

ANG BALAOD SA DIOS

1. Naghatag ang Dios kang Adan ug balaod, gisulat diha sa

iyang kasingkasing, nga nagkinahanglan sa iyang bug-os
nga pagtuman; adunay usa usab ka sugo nga pinasahi,
nga mao kini, kinahanglan dili siya mokaon sa bunga sa
kahoy nga naghatag sa kahibalo unsay maayo ug unsay
dautan. Tungod niini si Adan ug ang tanang tawo nga
nahimugso gikan kaniya nagapus sa kaugalingon, tibuok,
husto ug kanunay nga pagtuman. Nagsaad ang Dios ug
kinabuhi diha sa pagtuman, ug nagpasidaan sa
kamatayon diha sa pagsupak niini, ug gihatagan si Adan
sa kusog ug kahimoan aron sa pagtipig sa Iyang Balaod.
– Gen. 2:16-17; Ecc. 7:29; Roma 10:5; Gal. 3:10-12; Gen.
1:27; Roma 2:12, 14-15

2. Ang mao gihapon nga balaod nga sa una gisulat diha sa

kasingkasing sa tawo nagpadayon sa pagkahimong
hingpit nga sukdanan sa pagkamatarung diha sa
panahon nga si Adan human na nahulog ngadto sa sala,
ug gihatag sa Dios didto sa Bukid Sinai nga anaa diha sa
napulo ka mga sugo, gisulat diha sa duha nga mga
papan. Ang unang upat ka mga sugo nagalangkob sa
atong tulomanon ngadto sa Dios ug ang uban nga unom
nga mga sugo, sa atong tulomanon ngadto sa tawo.
Kining napulo nailhan usab kini isip moral nga balaod. –
Deu. 10:4; Roma 2:14-15; Gen. 2:3; Exo. 16; Gen. 7:4;
8:10, 12; 37:10; 4:3-15; 12:17; 31:30; 44:8; 27:12; 6:2;
13:10-11; Roma 2:12, 14-15; Exo. 32:15-16; 34:4, 28
3. Gawas sa moral nga balaod ang Dios naghatag usab
ngadto sa mga katawhan sa Israel ug mga balaod sa
pag-alagad (ceremonial laws) nga nagsilbi isip larawan
58
 sa mga butang nga umalabot. Natunga kini sila ngadto
sa duha ka mga bahin. Ang usa ka bahin mao ang mga
pag-alagad, nga ang bahin niini may kalabotan sa
pagsimba, nga naghulagway na nga daan kang Kristo,
sa iyang mga grasya, mga buhat, mga pag-antos, ug sa
mga panalangin nga iyang gikab-ot alang kanato. Ang
lain nga bahin nagalangkob sa magkalainlain nga mga
pagtudlo mahitungod sa tulomanon nga angayang
buhaton (moral duties). Tungod sa gitagal sa Dios nga
panahon gituman kining tanan nga mga balaod sa pag-
alagad (ceremonial laws), apan kutob lamang diha sa
bag-ong pakigsaad diha sa panahon nga gitapos na ni
Kristo Jesus kining tanan, siya ang tinuod nga mesias ug
ang mao lamang nga tighatag sa balaod, nga gitugyanan
ug gahum sa Amahan aron sa pagkuha niini. – 1Cor. 5:7;
Efe. 2:14-16; Col. 2:14, 16-17; Heb. 10:1; 2Cor. 6:17;
Judas 23

4. Ngadto sa mga katawhan sa Israel ang Dios usab

naghatag sa magkalainlaing mga balaod sa katarungan
(judicial laws) nga mapahamtang kutob nga nagpabilin
sila isip usa nga katilingban (nation). Ang sukdanan sa
hustisya nga makita diha niini may kapuslanan gihapon,
dili tungod kay nakaplagan kini diha sa mga balaod ni
Moses apan tungod kay ang dili mausab nga kinaiya niini
angayan sa maayong kagamitan. – 1Cor. 9:8-10; Lucas
21:20-24; Buhat 6:13-14; Heb. 9:18-19; 8:7, 13; 9:10;
10:1; 1Cor. 5:1
5. Ang pagtuman sa moral nga balaod nagapabilin sa
kadayonan, nagapatuman sa tanan, maingon ngadto sa
gimatarung na nga mga tawo mao man usab sa uban, ug
aron sa paghatag ug pagtagad sa tinuod nga sulod sa
balaod, ug sa awtoridad man usab sa Dios, nga
magbubuhat, nga mao ang nagamugna. Diha sa
ebanghelyo, si Kristo wala gayuy bisan usa nga giwalaan
59
 ug bili alang sa pagtuman niini; hinuon iya pa gipalig-on
ug maayo ang atong katungdanan sa pagtuman sa moral
nga balaod. – Mateo 5:17-19; Roma 3:19-20, 31; 13:8-10;
Santiago 2:8, 10-12; Mateo 19:16-22; Roma 2:14-15;
6:14; 7:6; 8:3; 1Tim. 1:8-11; 1Cor. 7:19; Gal. 5:6; 6:15;
Efe. 4:25-6:4; 1Cor. 9:21
6. Hangtud karon ginaisip ang balaod nga usa ka
pakigsaad sa mga buhat nga nailalum niini ang paghatag
ug ganti sa pagkamatarung o pagkahinukman sa silot,
apan dili gayud kini mapahamtang ngadto sa tinuod nga
mga magtotoo. Sa gihapon diha sa hustong mga paagi
dako kini ug gamit ngadto kanila maingon man usab
ngadto sa uban, kay alang sa sukdanan sa kinabuhi
nagapahibalo kini kanila sa kabubot-on sa Dios ug
nagatudlo kanila sa ilang tulomanon. Nagagabay ug
nagaawhag kini kanila sa hustong pagtuman niini.
Nagapadayag usab kini kanila sa pagkadunot sa ilang
mga kinaiya, mga kasingkasing, mga kinabuhi tungod sa
sala, mao nga kung ilang susihon ang ilang kaugalingon
pinaagi sa kahayag sa balaod, mahimong mapamatud-an
pa gayud nila pag-ayo nga sila nakasala, ug maoy
hinungdan nga magpaubos sila sa ilang kaugalingon
tungod sa sala ug modugang ang ilang kasuko batok sa
sala. Sa mao gihapon nga higayon ang balaod
nagahatag usab kanila ug mas tin-aw nga pagkita sa
ilang panginahanglan kang Kristo, ug sa kahingpitan sa
kaugalingong pagtuman ni Kristo sa balaod. Sa mao
gihapon nga paagi, nga ang balaod nagapugong sa sala,
hinungdan kini nga ang mga bag-ong tawo magapakig-
away batok sa dautan nga nagadapig ngadto sa sala nga
makaplagan nila diha sa ilang kaugalingon. Dugang pa,
ang mga pahimangno sa balaod adunay kapuslanan diha
sa pagpakita sa mga bag-ong tawo kung unsa ang
angayan alang sa ilang mga sala, ug unsa nga mga pag-
antos nga tungod sa ilang kaugalingong pagsupak
60
 magaabot kanila niining kinabuhia, bisan pa man luwas
na gikan sa tunglo ug sa dili mapugngan nga kaisug sa
balaod. Susama gihapon niini nga paagi, ang mga saad
nga nagauban diha sa balaod nagapaduol sa pag-uyon
sa Dios sa ilang pagtuman ug magaandam sa mga
panalangin nga magadagaya gikan sa pagtuman sa
balaod, apan kinahanglan dili pagaisipon nga kadtong
mga panalangin nakab-ot tungod sa buhat sa mga tawo
gikan sa balaod isip pakigsaad sa mga buhat. Ang
pagpamatuod nganong ang tawo nagabuhat ug maayo
unya nagapugong sa dautan tungod kay ang balaod
nagapaisug sa una ug unya nagahatag kahadlok sa
kaulahian, walay kamatuoran nga kung ang tawo ilalum
sa balaod dili siya ilalum sa grasya. – Roma 3:20; 6:12-
14; 7:7, 9, 14, 24; 8:1, 3; 10:4; Gal. 2:16; 1Ped. 3:8-13;
Buhat 13:39; Gal. 4:4-5; Roma 7:12, 22, 25; Sal. 119:4-6;
1Cor. 7:19; Santiago 1:23-25; 2:11; Sal. 119:101, 104,
128; Efe. 6:2-3; Sal. 37:11; Mateo 5:6; Sal. 19:11; Lucas
17:10; Mateo 3:7; Lucas 13:3, 5; Buhat 2:40; Heb. 11:26

7. Ang nahaunang ginahisgotan nga mga pagpahamtang

sa balaod sa Dios wala misupak sa grasya sa
ebanghelyo, kundi matam-is kaayong nagauyon niini, kay
ang Espiritu ni Kristo nagalihok sa kabobut-on sa tawo ug
nagapahimo niini sa pagbuhat nga adunay kagawasan
ug kalipay sa kung unsa ang kabobut-on sa Dios, nga
gipadayag diha sa balaod, nga kinahanglang buhaton. –
Ezeq. 36:27; Gal. 3:21; Jer. 31:33; Roma 8:4; Tito 2:14

ANG EBANGHELYO UG ANG GISAKOPAN SA GRASYA

NIINI

1. Sa diha nga ang pakigsaad sa mga buhat nabuak

pinaagi sa sala sa tawo ug nahimong dili angayan sa
pagkab-ot sa kinabuhi, ang Dios diha sa iyang kalooy

61
 nagsaad nga iyang ipadala si Kristo, nga igaanak sa
babaye; ug tungod sa paagi niini nga saad ang pinili
pagatawagon, ug ang pagtoo ug paghinulsol mahimugso
diha sa ilang mga kasingkasing. Niini nga saad
napadayag ang pinaka-unod sa ebanghelyo nga mao
ang makapalihok nga paagi alang sa kausaban ug
kaluwasan sa mga makasasala. – Gen. 3:15; Efe. 2:12;
Gal. 4:4; Heb. 11:13; Lucas 2:25, 38; 23:51; Roma 4:13-
16; Gal. 3:15-22; Pin. 7:9

2. Kini nga saad sa Kristo ug sa kaluwasan pinaagi kaniya

gipadayag ngadto sa mga tawo pinaagi lamang gayud sa
Pulong sa Dios. Ang mga buhat sa Dios sa pagmugna sa
tanan ug ang iyang pagpahiluna, o ang kahayag sa
kinaiyahan, wala magapadayag kang Kristo ug sa iyang
grasya ngadto sa mga tawo, wala bisan pa man diha sa
tanan o sa dili masabtan nga paagi; kulang gayud kaayo
ang kahimoan niini nga mga paagi alang ngadto sa mga
tawo nga nakulangan sa pagpadayag ni Kristo pinaagi sa
saad sa ebanghelyo aron nga makakab-ot sa makaluwas
nga pagtoo o paghinulsol. – Pan. (Prov.) 29:18; Isa. 25:7;
60:2-3; Roma 1:17; 10:13-15, 17; Buhat 4:12; Sal. 19;
Roma 1:18-23; 2:12; Mateo 28:18-20; Lucas 24:46-47;
Buhat 17:29-30; Roma 3:9-20
3. Ang pagpadayag sa ebanghelyo ngadto sa mga
makasasala, ngadto sa mga kanasoran maingon man
usab ngadto sa kada-usa nga mga tawo, kauban ang
mga saad ug mga gabay nga gikinahanglan aron sa
katumanan sa ebanghelyo, ginahimo sa magkalainlain
nga mga panahon ug diha sa magkalahilahi nga mga
lugar, sumala sa labaw nga kabubot-on ug dakong
kahimuot sa Dios. Ang saad nga ginahimo sa
pagpahibalo sa ebanghelyo wala naga-agad sa bisan
unsang maayo nga pagpahamtang sa mga tawo sa ilang
kaugalingong mga kahimoan nga naglambo o nag-uswag
62
 tungod sa paagi sa lamdag nga anaa sa tanan, kay bisan
kanus-a wala gayuy nagbuhat, o makahimo sa pagbuhat
niini. Busa diha sa tanang mga edad ang gisakopan sa
pagpahibalo sa ebanghelyo, sa layo o sa duol man nga
mga dapit, ginatugot ngadto sa mga tawo ug mga nasod
diha sa magkalahilahi kaayo nga mga paagi sumala sa
tanang kaalam sa kabubot-on sa Dios. – Sal. 147:20;
Buhat 16:7; Roma 1:18-32; Mateo 11:20; Roma 3:10-12;
8:7-8.
4. Ang ebanghelyo usa lamang ka pang-gawas nga paagi
aron si Kristo ug ang grasyang makaluwas mahibaloan
sa mga katawhan, ug husto gayud kini alang niini nga
tuyo. Apan kanang mga tawo nga patay tungod sa mga
sala mahimong matawo pag-usab – maingon nato,
mabuhi, o mabag-o – adunay butang nga dugang pang
gikinahanglan, mao kini, ang makapalihok, dili
mapugngan nga buhat sa Balaang Espiritu diha sa kada
bahin sa kalag sa tawo, aron ang bag-ong
espirituhanong kinabuhi mahimugso. Gawas niini nga
paagi wala nay laing buhat nga magadala ug kausaban
alang ngadto sa Dios. – Sal. 110:3; Juan 6:44; 1Cor.
2:14; 2Cor. 4:4, 6; Efe. 1:19-20; Roma 1:16-17; 1Cor.
1:22-24

KRISTOHANONG KAGAWASAN UG KAGAWASAN SA

KONSENSYA

1. Si Kristo nagpalit alang sa tanang mga magtotoo sa

kagawasan nga mapanunod diha sa ebanghelyo.
Nagalangkub kini ug kagawasan gikan sa pagtolisok sa
sala, gikan sa silot nga nagasunod sa pagtolisok, gikan
sa kapungot sa Dios, ug gikan sa kalisod ug tunglo sa
balaod sa Dios. Nagalangkub usab kini sa kaluwasan
gikan niining dautang panahon karon, ug gikan sa tanang

63
 maong mga butang nga ingon sa pagkabinilanggo
ngadto kang Satanas, pagdumala sa sala, sa kasakitan
sa mga pag-antos, sa kahadlok ug la (hilo) sa kamatayon,
sa kadaugan sa lubnganan, ug sa dayon nga silot.
Dugang pa, lakip usab niini ang libreng pagduol ngadto
sa Dios ug ang sa pagtugyan aron sa pagtuman kaniya,
dili susama sa usa ka ulipon nga nahadlok sa iyang
agalon, kundi uban ang gugma ug pagsugot nga susama
sa usa ka bata. Kining tanan nga mga panalangin
napahimuslan usab sa mga magtotoo sa mga panahon
sa daang pakigsaad, apan sa mga kahimtang sa bag-
ong pakigsaad ang kristohanong kagawasan nahimong
mas gipaluag. Lakip niini ang kagawasan gikan sa mga
kabug-aton nga gipatuman sa balaod sa pag-alagad
(ceremonial law) nga kon diin ang Judiong iglesia
nailalum niini, mas dakong kaisug sa pagduol sa trono sa
grasya, ug mas taas nga sukod sa libreng Espiritu sa
Dios kay sa kasagarang ginatugot sa mga balaan sa
wala pa ang panahon sa iglesia sa bag-ong pakigsaad. –
Lucas 1:73-75; Juan 7:38-39; Buhat 26:18; Roma 8:3, 15,
28; 1Cor. 15:54-57; Gal. 1:4; 3:9, 13-14; 2Tesa. 1:10;
Heb. 10:19-21; 1Juan 4:18; Juan 3:36; Roma 8:33; Efe.
2:1-3; Col. 1:13; Roma 6:14-18; Heb.2:14-15; Efe. 2:18;
3:12; Juan 8:32; Sal. 19:7-9; 119:14, 24, 45, 47, 48, 72,
97; Roma 4:5-11; Heb. 11:27, 33-34; Juan 1:17; Heb.1:1-
2; 7:19, 22; 8:6; 9:23; 11:40; Gal. 2:11-21; 4:1-3; Col.
2:16-17
2.
3. Ang Dios lamang mao ang Ginoo sa Konsensya. Siya
ang nagahatag niini ug kagawasan gikan sa tanang
tulomanon sa pagdawat o pagsunod sa bisan unsang
mga pagtulon-an o mga mando sa mga tawo nga kung
susihon nagasupak diay sa pulong sa Dios o wala diay
mahisubay diha sa Iyang pulong. Mao gayud, nga ang
pagtoo ug patuman sa maong mga pagtulon-an ug mga
mando sa mga tawo susama usab sa pagbudhi sa tinuod
64
 nga kagawasan sa konsensya. Pagsupak kini sa tanang
tuyo, ug walay lain kundi sa pagbungkag sa kagawasan
sa konsensya, sa diha nga ang mga tawo magamando
ngadto sa iyang isigkatawo sa dili masaysay nga pagtoo,
sa lain nga pagkasulti, usa ka siniguro ug buta nga
pagpatuman. – Mateo 15:9; Buhat 4:19-20, 29; Roma
14:4; 1Cor. 3:5; 7:23; 2Cor. 1:24; Col. 2:20, 22-23;
Santiago 4:12; Gal. 5:1; Buhat 5:29; Gal. 1:10; 2:3-5
4. Ang pagbuhat sa bisan unsang sala, o pagkupkop sa
dautang mga handom sa sala, diha sa pagpaka-aron-
ingnon nga gipahimuslan ang kristohanong kagawasan,
nagatuis sa tinud-anay nga tuyo sa grasya sa
ebanghelyo, ug sila mismo ang nagguba sa maong
grasya diha sa ilang kaugalingon pinaagi sa pagtolisok
sa sala, tungod niini ilang gibungkag ang pinaka-tuyo sa
kristohanong kagawasan, nga mao kini, aron ang mga
katawhan sa Ginoo, nga ginaluwas gikan sa kamot sa
ilang mga kaaway, magapangalagad Kaniya nga walay
kahadlok, diha sa pagkabalaan ug pagkamatarung sa
Iyang atubangan sa tibuok nilang kinabuhi. – Lucas 1:74-
75; Roma 6:1-2; Gal. 5:13; 2Ped. 2:18, 21; Roma 14:9

BALAANG TULOMANON SA PAGSIMBA UG ANG IYA

SA GINOO NGA ADLAW

1. Ang kahayag sa kinaiyahan nagapadayag nga adunay

Dios nga nagabaton sa katungod sa pagdumala ug
labaw nga pagbuot ibabaw sa tanan. Matarung Siya ug
maayo, ug nagabuhat siya ug maayo ngadto sa tanan.
Busa angayan lamang gayud siya nga kahadlokan,
higugmaon, dayegon, tawagon, saligan ug alagaron sa
mga tawo diha sa tibuok nilang kasingkasing ug kalag ug
kusog. Apan ang madawat lamang nga paagi sa
pagsimba sa tinuod nga Dios mao kadtong iyang gitukod,
nga diha nagasubay sa iyang kaugalingong kabubot-on.
65
 Aron dili siya pagasimbahon sumala sa mugna sa
hunahuna ug sa mga pamaagi sa tawo, o sa mga
tambag nga nagagikan kang Satanas. Ang makita nga
mga paglarawan sa Dios, ug ang tanang mga paagi sa
pagsimba nga wala mahiuyon sa Balaang Kasulatan,
dayag gayud kaayo nga ginadili. – Exudo 20:4-6; Deu.
12:32; Jer. 10:7; Marcos 12:33; Gen. 4:1-5; Mateo 15:3,
8-9; 2Hari 16:10-18; Lev. 10:1-3; Deu. 17:3; 4:2; 12:29-
32; Josue 1:7; 23:6-8; Mateo 15:13; Col. 2:20-23; 2Tim.
3:15-17

2. Ang balaang tulomanon sa pagsimba kinahanglan

itugyan lamang gayud ngadto sa Dios Amahan, Anak, ug
Espiritu Santo, ug wala nay lain. Dili kini itugyan ngadto
sa mga anghel, mga santos, o sa bisan unsang mga
binuhat. Tungod kay ang tawo nahulog man ngadto sa
sala, ang pagsimba dili na mahimong ihalad ngadto sa
Dios kung walay tigpataliwala; ug ang madawat lamang
nga pagpataliwala mao ang iya ni Kristo, wala nay lain. –
Mateo 4:9-10; 28:19; Juan 5:23; 14:6; Roma 1:25; Col.
2:18; 1Tim. 2:5; Pin. 19:10; 2Cor. 13:14; Col. 2:10; Efe.
2:18; Col. 3:17
3. Ang Dios nagasugo sa tanang mga tawo sa pag-ampo
ngadto Kaniya, ug paghatag sa mga pasalamat, usa kini
ka bahin sa naandan nga pagsimba. Apan sa paghalad
ug usa ka pag-ampo nga makapahimuot sa Dios, adunay
pipila ka mga butang nga gikinahanglan: kinahanglan
pagahimoon gayud kini diha sa ngalan sa Anak sa Dios,
kinahanglan pinaagi sa tabang sa Espiritu, ug
kinahanglan pinasubay gayud kini diha sa kabubot-on sa
Dios. Kinahanglan usab adunay pagtahud, pagpaubos,
kainiton ug paglahutay, ug inubanan kini sa pagtoo,
gugma, ug pagsinabtanay. Kung ihalad ang hiniusa nga
pag-ampo kinahanglan gamiton ang pulong nga
masabtan sa tanan. Sal. 65:2; 95:1-7; Juan 14:13-14;
66
 Roma 8:26; 1Cor. 14:16-17; 1Juan 5:14; Sal. 95:1-7;
100:1-5; 47:7; Ecc. 5:1-2; Heb. 12:28; Gen. 18:27;
Santiago 5:16; 1:6-7; Marcos 11:24; Mateo 6:12, 14-15;
Col. 4:2; Efe. 6:18; 1Cor. 14:13-19, 27-28
4. Ang pag-ampo kinahanglan himoon alang sa mga butang
nga ginatugot ug alang sa tanang matang sa mga tawo
nga buhi ug sa wala pa matawo. Apan ang pag-ampo
kinahanglan dili gayud pagahimoon alang sa mga patay,
o alang niadtong mga nailhan nga nakahimo ug “sala
nga ikamatay”. – 2Sam. 7:29; 12:21-23; 1Tim. 2:1-2;
1Juan 5:16; Juan 5:14; 17:20; Lucas 16:25-26; Pin.
14:13

5. Ang pagbasa sa Balaang Kasulatan, ang pagwali ug

pagpamati sa pulong sa Dios, ang pagtudlo ug pagsaway
sa usa ug usa pinaagi sa mga salmo ug mga himno ug
mga balaang alawiton, magaawit uban ang kasingkasing
nga puno sa pagpasalamat ngadto sa Ginoo, ang
pagdumala sa bautismo ug sa balaang panihapon sa
Ginoo --- mao kini ang tanang bahin sa balaang
pagsimba nga pagahimoon uban sa pagsugot, paghibalo,
pagtoo, pagtahud, ug pagkahadlok sa Dios. Dugang pa,
diha sa talagsaon nga mga higayon, makasubo nga
kaulawan, mga pagpuasa, ug mga pagpasalamat
kinahanglan pagahimoon diha sa balaan ug matinahuron
nga paagi. Exudo 15:1-19; Ester 4:16; Salmo 107; Joel
2:12; Mateo 28:19-20; Lucas 8:18; 1Cor. 11:26; Efe. 5:19;
Col. 3:16; 1Tim. 4:13; 2Tim. 4:2; Buhat 15:21; Pin. 1:3;
Mateo 9:15; Buhat 13:2-3; 1Cor. 7:5
6. Ang pag-ampo o ang bisan unsa nga bahin sa balaang
tulomanon sa pagsimba nahiusa na karon ilalum sa
ebanghelyo, nahimong mas makapahimuot diha sa bisan
diin nga lugar kundiin kini ginahimo, o kundiin kini mao
ang tuyo; apan ang Dios pagasimbahon gayud bisan diin

67
 nga dapit diha sa espiritu ug sa kamatuoran; susama sa,
kada-adlaw nga pagsimba nga pagahimoon sa kada-usa
ka pamilya, ug sa hilum ang kada-usa diha sa iyang
kaugalingon; busa, mas tininuod o seryoso gayud diha sa
mga panagtigum sa kadaghanan, nga kundiin
kinahanglan dili kalimtan sa walay pagtagad o tuyoon sa
pagbiya, kay ang Dios nagtawag pinaagi sa iyang pulong
ug sa iyang pagpahiluna nga kinahanglan magabuhat
kita niini. – Sal. 55:17; Mal. 1:11; Mateo 6:6; Juan 4:21;
Buhat 2:42; 10:2; 1Tim. 2:8; Heb. 10:25; Juan 4:23-24;
Deu. 6:6-7; Job 1:5; 1Ped. 3:7; Mateo 6:11; Sal. 84:1-2,
10; Mateo 18:20; 1Cor. 3:16; 14:25; Efe. 2:21-22

7. Tungod kay balaod kini sa kinaiyahan nga ipahamtang

ngadto sa tanan, nga ang usa ka bahin sa panahon, nga
gitagana sa Dios, kinahanglan igahin alang sa pagsimba
sa Dios. Busa pinaagi sa iyang pulong, diha sa
makatabang, maayo, ug nagapadayon nga sugo,
nagasugo sa tanang mga tawo, diha sa tanang mga
edad. Nagtagana siya ug usa ka adlaw diha sa pito ka
adlaw aron himoong igpapahulay ug pagatipigan ingon
nga balaan alang kaniya. Gikan sa pagsugod sa
kalibutan kutob sa pagkabanhaw ni Kristo, ang
kataposang adlaw sa semana mao ang adlaw nga
igpapahulay, apan sa diha nga si Kristo nabanhaw
nabalhin kini ngadto sa unang adlaw sa semana, nga
gingalanan kini ug “iya sa Ginoo nga adlaw (Lord’s day)”.
Nagapadayon kini hangtud ngadto sa kataposan sa
kalibutan ingon nga igpapahulay alang sa mga
kristohanon (Christian Sabbath), ang pagtuman sa
kataposang adlaw sa semana ingon nga igpapahulay
gihunong na. – Exudo 20:8-11; Buhat 20:7; 1Cor. 16:1-2;
Pin. 1:10; Gen. 2:3; Marcos 2:27-28; Juan 20:1; Buhat
2:1; Col. 2:16-17

68
8. Ang mga tawo magatipig sa igpapahulay ingon nga
balaan alang ngadto sa Ginoo kung, ginahimo nila ang
husto nga pag-andam sa ilang mga kasingkasing ug
gipahimutang na nila ang ilang naandan nga mga
bulohaton sa dili pa ang panahon, tungod sa sugo sa
Dios ilang gibayaan ang tanang mga bulohaton, mga
pulong ug mga hunahuna nga nahiuyon sa ilang trabaho
niini nga kalibutan ug mga lipay-lipay o mga dula-dula, ug
nagtugyan sa tibuok nga adlaw nga iya sa Ginoo alang
sa kadaghanan ug kaugalingon nga mga paghimo sa
pagsimba, ug sa pagbuhat sa tulomanon nga
kinahanglanon ug buhat sa kalooy. – Neh. 13:15-22; Isa.
58:13-14; Mateo 12:1-13; Exudo 20:8-11; Pin. 1:10;
Marcos 2:27-28

ANG TINUOD NGA MGA PANUMPA UG MGA PANAAD

1. Ang tinuod nga panumpa mao ang usa ka bahin sa
tulomanon sa pagsimba nga kundiin ang manumpa, nga
adunay panglantaw sa kamatuoran sa Dios, hukom ug
pagkamatarung, tidun-anay gayud nga nagatawag sa
Dios aron sa pagpamatuod sa iyang gipanumpa, ug
paghukom kaniya sumala sa pagkatinuod o pagkabakak
sa iyang mga pulong. – Exudo 20:7; Deu. 10:20; 2Cron.
6:22-23; Jer. 4:2; Lev. 19:12; 2Cron. 1:23
2. Ang panumpa mahimo lamang nga tinuod kung gamiton
niini ang ngalan sa Dios, uban ang tanan nga diosnong
kahadlok ug pagtahud. Ang pagpanumpa nga walay
kapuslanan o walay pagsabot o paghunahuna nianang
mahimayaon ug katingalahan nga ngalan, o ang
pagpanumpa diha sa tanan pinaagi sa bisan unsang
laing butang, usa ka sala ug kinahanglan dili gayud
pagauyonan. Ang Pulong sa Dios nagauyon sa paggamit
sa usa ka panumpa kung ang mabug-at ug bililhon nga
mga butang nakahatag ug pagtagad, ug kung ang

69
 kamatuoran nanginahanglan sa pagpamatuod aron sa
katin-awan ug ang pagtapos sa away ginahandum.
Niining maong kahimtang angayan lamang gayud nga
tugotan ang paggamit sa tinuod nga panumpa nga
ginapatuman sa kagamhanan nga anaa sa balaod. –
Neh. 13:25; Mateo 5:34-37; 2Cor. 1:23; Heb. 6:13-16;
Santiago 5:12; Deu. 6:13; Exudo 20:7; Jer. 5:7; Gen.
24:3; 47:30-31; 50:25; 1Hari 17:1; Neh. 5:12; Esdras 10:5;
Num. 5:19, 21; 1Hari 8:31; Exudo 22:11; Isa. 45:23;
65:16; Mateo 26:62-64; Roma 1:9; Buhat 18:18

3. Ang kada usa ka tawo nga mogamit sa panumpa nga

uyon sa Pulong sa Dios kinahanglan magatagad ug
maayo sa pagkabililhon niining maong balaang buhat, ug
magbantay gayud pag-ayo nga kinahanglan walay laing
isulti kundi ang kung unsa lamang ang nahibaloan nga
tinuod. Kay tungod sa mga panumpa nga wala sa
hunahuna o wala makasabot, panumpa nga bakak ug
walay kapuslanan gikasilagan ug gikapungtan kini sa
Dios, ug tungod niining maong hinungdan ang yuta
nahimong alaut. – Lev. 19:12; Jer. 23:10; Exudo 20:7;
Num. 30:2; Jer. 4:2
4. Ang panumpa kinahanglan gamiton diha sa tin-aw ug
hustong pagsabot sa mga pulong nga gigamit, dili sa lahi
nga pagsabot o sa pagpakita sa pagduhaduha. – Salmo
24:4; Jer. 4:2
5. Ang mga panaad kinahanglan pagahimoon ngadto sa
Dios lamang ug dili ngadto sa bisan unsang mga binuhat.
Kung gihimo na, kinahanglan pagabuhaton gayud kini
nga may pag-amping ug pagkamatinumanon. Apan ang
mga panaad sa pagka “mungha” (monastical vows) diha
sa pagpabilin nga walay bana o asawa, pagpakakabus,
ug kanunay nga pagtuman, nga pahinungod ngadto sa
Romano katoliko nga iglesia, layo ra kaayo sa pagpakita
sa taas nga kahimtang sa pagkabalaan, mga patootoo
70
 lamang kini ug sala nga lit-ag o bitik, nga kinahanglan
walay kristohanon nga magpagapos sa iyang
kaugalingon. – Gen. 28:20-22; Salmo 76:11; Mateo
19:11-12; 1Corinto 6:18; 7:2, 9; Efe. 4:28; Num. 30:2-3;
Jer. 44:25-26; Salmo 61:8; 66:13-14; Ecc. 5:4-6; Isa.
19:21; 1Tim. 4:3; 1Cor. 7:23
KAGAMHANAN SA KATILINGBAN

1. Maingon nga ang Dios mao ang labaw nga Ginoo ug Hari,
siya nagtukod ug kagamhanan sa katilingban ug
nagbutang sa mga punoan sa katilingban, nga ilalum
Kaniya, aron sa pagdumala sa mga katawhan alang sa
Iyang kaugalingong himaya ug sa kaayohan sa tanan.
Aron makab-ot kining maong mga tuyo gihatagan sila ug
katungod sa kinabuhi ug sa kamatayon, aron sa
pagpanalipod ug pagdasig sa tanang tawo sa pagbuhat
ug maayo, ug sa pagsilot sa mga dautan. – Roma 13:1-6;
Salmo 82:1; Lucas 12:48; 1Ped. 2:13-14; Gen. 6:11-13;
9:5-6; Salmo 58:1-2; 72:14; 82:1-4; Pan. 21:15; 24:11-12;
29:14, 26; 31:5; Ezeq. 7:23; 45:9; Dan. 4:27; Mateo
22:21; 1Tim. 2:2; Pan. 16:14; 19:12; 20:2; 28:17; Buhat
25:11
2. Dili dautan alang sa usa ka kristohanon ang pagdawat ug
pagpas-an sa usa ka tulomanon sa bulohatong
pangpubliko kung gitawag aron sa pagbuhat sa ingon,
diha niini mahimo na nga tulobagon nila ang pagtipig sa
hustisya ug kalinaw nga uyon diha sa hustong mga
balaod sa mga gingharian ug mga lugar nga ilang
gialagaran. Ang katudloanan sa Bag-ong pakigsaad
naghatag kanila ug katungod sa pagsuhol sa pakig-away
kung kini matarung ug kinahanglanon. – 2Sam. 23:3;
Salmo 82:3-4; Lucas 3:14; Exudo 22:8-9, 28-29; Pan.
14:35; 16:10, 12; 20:26, 28; 25:2; 28:15-16; 29:4, 14;
31:4-5; Roma 13:2, 4, 6

71
3. Maingon nga mga punoan sa katilingban nga gibutang sa
Dios alang sa maong mga tuyo, ang mga kristohanon
kinahanglan magpailalum kanila diha sa patahud sa
tanan nga mga gipatuman sa ilang balaod, pagahimoon
kini alang sa Ginoo ug alang sa konsensya, ug dili
lamang aron sa paglikay sa silot. Kinahanglan ang mga
kristohanon magahalad usab ug mga pangamuyo ug
mga pag-ampo alang sa mga hari ug sa tanan nga anaa
sa pamunoan, nga diha sa ilalum sa ilang pagdumala
makapuyo ang mga kristohanon sa hilum ug linaw nga
kinabuhi diha sa tanang pagka-diosnon ug pagka-
matinud-anon. – Roma 13:5-7; 1Tim. 2:1-4; 1Ped. 2:17;
Pan. 16:14-15; 19:12; 20:2; 24:21-22; 25:15; 28:2; Tito
3:1; 1Ped. 2:13-14; Dan. 1:8; 3:4-6, 16-18; 6:5-10, 22;
Mateo 22:21; Buhat 4:19-20; 5:29; Jer. 29:7

ANG KAMINYOON

1. Ang kaminyoon pagahimoon lamang taliwala sa usa ka

babaye ug usa ka lalake. Dili angayang buhaton sa usa
ka lalake ang pag-angkon ug subra sa usa ka asawa, o
sa bisan kinsa nga babaye ang pag-angkon ug subra sa
usa ka bana, diha sa paglumpong kanila sa usa ka
higayon. – Gen. 2:24; Mal. 2:15; Mateo 19:5-6; 1Tim. 3:2;
Tito 1:6
2. Gitukod sa Dios ang kaminyoon alang sa pagtinabangay
sa bana ug sa asawa, alang sa kalamboan sa mga
katawhan subay sa Iyang mga balaod, ug alang sa
pagpugong sa law-ay nga bulohaton. – Gen. 1:28; 2:18;
1Cor. 7:2, 9; Pan. 2:17; Mal. 2:14; Sal. 127:3-5; 128:3-4
3. Ang tanang matang sa mga tawo ginatugotan sa
pagminyo, basta makahimo sila sa paghatag sa hustong
pagpamatuod nga angayan na silang tugotan. Apan
tulomanon sa mga kristohanon ang pakigminyo diha

72
 lamang sa Ginoo. Tungod niini, kadtong nagpaila sa
kristohanong pagtoo kinahanglan dili makigminyo sa mga
dili magtotoo o sa mga masinimbahon sa mga diosdios.
Dili usab angayan alang sa diosnong mga tawo ang
makig-uban diha sa kaminyoon sa mga tawo nga
nagakinabuhi sa dautang kinabuhi o nagapabilin sa
sayop nga mga pagtulon-an nga nagadala ngadto sa
silot. – Neh. 13:25-27; 1Cor. 7:39; 1Tim. 4:3; Heb. 13:4;
2Cor. 6:14
4. Ang kaminyoon kinahanglan dili pagahimoon diha sa
sulod sa mga paryente o kadugo nga ginadili sa Pulong
sa Dios. Bisan pa man ang mga nakahimog pakighilawas
sa paryente o kadugo dili gihapon mahimong tugotan,
walay bisan unsa nga balaod sa tawo o nagauyon nga
mga partidos ang makahimo sa pagtugot, ang nakahimo
sa ingon niini dili gayud mahimong mag-uban sa
pagpuyo ingon nga bana ug asawa. – Lev. 18:6-18;
Marcos 6:18; 1Cor. 5:1; Amos 2:7

ANG IGLESIA

1. Ang katoliko o kinatibuk-an nga iglesia dili makita kung

nagpasabot kini mahitungod sa ginalangkob pagbuhat sa
Espiritu ug sa kamatuoran sa grasya. Mao kini sila ang
tanang mga pinili nga gitigum, ginatigum, o pagatigumon
ngadto sa usa ilalum kang Kristo nga mao ang ulo sa
iglesia. Ang iglesia mao ang asawa, ang lawas, ang
napuno ni Kristo nga mao ang nagapuno sa tanang
butang diha sa tanang dapit. – Efe. 1:10, 22-23; 5:23-25,
27, 29, 32; Col. 1:18, 24; Heb. 12:23; Mateo 16:18; 1Cor.
12:28; Efe. 4:11-15; Pin. 21:9-14

2. Ang tanang mga tawo sa tibuok kalibutan nga nagasugid

sa pagtoo sa ebanghelyo ug nagatugyan ngadto sa Dios
sa kinabuhing masinugtanon tungod kang Kristo, mao

73
 kini sila o mahimong pagatawagon sila nga ‘ang mga
makita nga mga balaan o santos’, nga dili lamang nila
itugyan ang ilang ginasugid nga pagtoo ngadto sa walay
kapuslanan pinaagi sa pagkapot ug mga sayop nga mga
patukoranan, o pinaagi sa pagkinabuhi sa dili balaan nga
kinabuhi; ug sa ingon niini nga mga tawo ang tanang
local nga mga iglesia kinahanglan matukod. – Buhat
11:26; Roma 1:7-8; 1Cor. 1:2; Efe. 1:20-22; Mateo 16:18;
28:15-20; 1Cor. 5:1-9; Mateo 18:15-20; Buhat 2:37-42;
4:4

3. Ang pinakaputli nga mga iglesia ilalum sa langit mahimo

pa nga masagolan ug masayop, ug ang uban mga
himatay na ug hapit na mahimong dili mga iglesia ni
Kristo, kundi mga sinagoga ni Satanas. Apan, si Kristo
kanunay gayud nga adunay nagabarug nga gingharian
ibabaw niining kalibutana, kini sila mao ang nagatoo
Kaniya ug nagapamatuod sa iyang ngalan, ug padayon
gayud nga aduna Siyay ingon niini nga gingharian
hangtud sa kataposan sa kalibutan. – Sal. 72:16-18;
102:28; Mateo 16:18; 2Tes. 2:11-12; Pin. 2; 3; 12:17;
18:2; 1Cor. 1:11; 5:1; 6:6; 11:17-19; 3Juan 9-10; Pin. 2:5;
1:20; 1Tim. 3:14-15; Mateo 24:14; 28:20; Marcos 4:30-32;
Isa. 9:6-7; Pin. 20:7-9

4. Si Ginoong Jesu-Kristo mao ang ulo sa iglesia. Pinaagi

sa pagtagana sa Amahan, tanang katungod nga
gikinahanglan alang sa pagtawag, pagtukod,
pagpahimutang ug pagdumala sa iglesia taas ug labaw
nga gibutang diha Kaniya. Dili gayud mahimo alang sa
Papa sa Roma bisan unsaon paghunahuna nga maoy
himoon nga ulo sa iglesia, apan hinuon siya ang
nagasupak kang Kristo o antikristo, ginahulagway sa
Bibliya ingon nga ‘tawo sa kalapasan’, ‘tawong
pagalaglagon’, nga ‘magapahitaas sa iyang kaugalingon’

74
 diha sa iglesia supak kang Kristo ug sa tanang ginatawag
nga dios, nga kundiin pagalaglagon kini sa Ginoo pinaagi
sa pagpadayag sa iyang pag-abot. – Mateo 28:18-20;
Efe. 4:11-16; Col. 1:18; 2Tesa. 2:2-9; Efe. 1:20-23; 5:23-
32; 1Cor. 12:27-28; Juan 17:1-3; Buhat 5:31; Juan 10:14-
16; 2Tesa. 2:2-9

5. Sa pagpahamtang sa katungod nga gitugyan ngadto

Kaniya, si Ginoong Jesus, pinaagi sa bulohaton sa
Pulong ug sa Iyang Espiritu, nagatawag ngadto sa iyang
kaugalingon gikan sa kalibutan niadtong gihatag Kaniya
sa Iyang Amahan, aron magkinabuhi sa iyang atubangan,
magatugyan Kaniya sa kinabuhing masinugtanon sa mga
gisugo Niya alang kanila nga nahisulat diha sa Balaang
Kasulatan. Iyang gisugo kadtong bunga sa pagtawag
nga magtukod ug lahi nga mga katawhan o mga iglesia
aron sa pagpataas sa kaayohan sa espirituhanong
kinabuhi nilang tanan, ug maghimo sa dayag nga hiniusa
nga pagsimba nga Iyang gihatag ingon nga ilang
tulomanon aron pas-anon samtang nagpadayon pa sila
sa pagkinabuhi dinhi sa kalibutan. – Mateo 2:10-12;
28:20; Juan 10:16, 23; 12:32; 17:2; Buhat 5:31-32; Mateo
18:15-20; Buhat 14:21-23; Tito 1:5; 1Tim. 1:3; 3:14-16;
5:17-22

6. Ang mga myembro niining maong mga iglesia gitawag

nga mga balaan tungod sa diosnon nga tawag, ug diha
sa ilang kinabuhi ginapakita nila ang ilang
pagkamasinugtanon sa maong tawag ni Kristo; ug
nagabuhat sila sa kinabubot-on nga pag-uyon nga
maghiusa sa pagkinabuhi, sumala sa kinabuhi nga
gitagana ni Kristo; nagatugyan sa ilang kaugalingon
ngadto sa Ginoo ug ngadto sa usag-usa, tungod sa
kabubot-on sa Dios, sa pagpamatuod nga nagpailalum
na sila sa mga tulomanon sa ebanghelyo. – Buhat 2:37-

75
 42; 5:13-14; Roma 1:7; 1Cor. 1:2, 13-17; 2Cor. 9:13;
Mateo 28-18-20; Buhat 14:22-23; 1Tesa. 1:1; Buhat 4:4

7. Ngadto sa kada-usa niini nga mga iglesia nga gitigum

alang sa katuyoanan, sumala sa diosnon nga kabubot-on
nga Iya gipadayag diha sa Iyang pulong, ang Ginoo
naghatag sa tanang gahum ug katungod nga
gikinahanglan alang sa pagtuman sa mando sa
pagsimba ug pagdisiplina nga Iyang gitukod aron aduna
silay sundon. Kinahanglan ang pagtuman dili molapas sa
kung unsa ang mga sugo ug mga balaod ingon nga
gikinahanglan alang sa matarung ug husto nga paggamit
sa gahum nga gihatag ngadto sa mga iglesia. – Mateo
18:17-20; 1Cor. 5:4-5, 13; 2Cor. 2:6-8

8. Ang Local nga iglesia, nga natigum ug natukod na

sumala sa hunahuna ni Kristo, adunay mga nagadumala
o mga pangulo ug mga myembro. Pinaagi sa pagbuot ni
Kristo ang mga pangulo nga pagapilion ug ilain sa iglesia
(nga tinawag ug tinigum), mao ang mga pastor o mga
obispo ug mga diyakono. Ilang talagsaon nga tulomanon
ang paghan-ay ug pagpahiluna alang sa pagpatuman sa
kung unsa ang ginamando sa Ginoo, ug sa
pagpahamtang sa katungdanan nga gitugyan ngadto
kanila alang sa pagtuman sa ilang mga tulomanon; ang
katungdanan sa mga pastor o mga obispo ug mga
diyakono diha sa iglesia kinahanglan magpadayon
hangtud sa kataposan sa kalibutan. – Buhat 20:17, 28;
Fil. 1:1; 1Tim. 3:1-13; Tito 1:5-7; 1Ped. 5:2

9. Sa pagbuot ni Kristo, bisan kinsa nga nahimong angayan

ug nahatagan sa gikinahanglan nga kahimoan o hiyas
pinaagi sa Balaang Espiritu alang sa bulohaton sa usa ka
pastor o obispo diha sa usa ka iglesia, kinahanglan
pagapilion ug pagatawagon alang niana nga bulohaton

76
 pinaagi sa hiniusa nga pag-uyon sa iglesia mismo nga
inubanan sa pag-ampo, ug kinahanglan tinud-anay
gayud siyang ilain pinaagi sa pagpuasa ug sa pag-ampo,
uban ang pagpandong sa mga kamot sa mga nagabarug
nga pastor, kung aduna. Susama man usab niana, ang
mga diyakono pagapilion pinaagi sa hiniusa nga pag-
uyon sa iglesia, ug ilain pinaagi sa pag-ampo ug
pagpandong sa mga kamot. – Buhat 6:3, 5, 6; 14:23;
1Tim. 4:14; Efe. 4:11; 1Tim. 3:1-13; Buhat 6:1-7; 1Cor.
5:1-13; 1Tim. 5:22

10. Ang mga pastor gikinahanglan nga maghatag sa

kanunay nga pagtagad ngadto sa pag-alagad kang Kristo
diha sa Iyang mga iglesia; kinahanglan magtipig sila sa
ilang kaugalingon diha sa bulohaton sa Pulong ug sa
pag-ampo, ug maoy ilang hatagan ug pagtagad ang
kaayohan sa mga kalag sa tawo maingon nga ila kining
tulobagon sa Ginoo. Busa kinahanglan gayud kaayo nga
ang mga iglesia nga ilang gialagaran maghatag kanila,
sumala sa kahimoan sa mga iglesia, dili lamang tanang
angayang himoon aron sa pagtahud, kundi ang
kadagaya sa mga maayong butang niining kalibutana
nga maoy makapahimo kanila sa pagpuyo sa maayong
kinabuhi, aron dili na kinahanglan nga magapos ang
ilang kaugalingon diha sa panginabuhi o pangitag salapi
niining kalibutana, ug nga aron igo ang ilang kahimoan
sa pagpahamtang sa kaayo ngadto sa uban.
Gikinahanglan kini mismo sa balaod sa kinaiyahan, ug sa
gipahayag nga sugo sa atong Ginoong Jesus, nga
nagmando nga ‘sila nga nagawali sa ebanghelyo
kinahanglan mabuhi sa ebanghelyo.’ – Buhat 6:4; 1Cor.
9:6-14; Gal. 6:6-7; 1Tim. 3:2; 5:17-18; 2Tim. 2:4; Heb.
13:17

77
11. Bisan pa man nga tulomanon kini sa mga obispo o
mga pastor sa mga iglesia, sumala sa ilang bulohaton,
ang kanunay nga kadasig sa pagwali sa Pulong, sa
gihapon kini nga buhat dili isipon nga alang lamang
kanila, kay ang uban mahimo usab nga himoong takos
sa Balaang Espiritu aron sa pagbuhat sa maong
bulohaton pinaagi sa paghatag kanila sa gikinahanglan
nga mga gasa o kahimoan. Alang niini, kung ang iglesia
nagauyon ug nagatawag sa maong mga tawo aron sa
pagbuhat niini nga bulohaton, makahimo na sila ug
kinahanglan himoon nila kini. – Buhat 11:19-21; 1Ped.
4:10-11; Buhat 8:5

12. Ang tanang mga magtotoo nailalum sa tulomanon sa

pagpasakop sa ilang kaugalingon ngadto sa usa sa mga
local nga iglesia sa diha ug sa diin magaabot kanila ang
higayon sa paghimo niini. Busa ang tanan nga gidawat
ingon nga adunay katungod diha sa pakighiusa o pakig-
ambitay sa iglesia nahimo usab nga ilalum sa
pagdisiplina ug pagdumala sa iglesia, sumala sa balaod
ni Kristo. – 1Tesa. 5:14; 2Tesa. 3:6, 14-15; 1Cor. 5:9-13;
Heb. 13:17

13. Kung adunay mga myembro o kaubanan sa iglesia

nga nasakitan sa gipakita nga batasan sa ilang uban nga
mga kaigsoonan diha sa iglesia, ug nagasunod sa
ginatudlo nga tulomanon diha sa Balaang Kasulatan
mahitungod sa paagi kung unsaon pagtagad kining
maong suliran, kinahanglan mag-amping sila nga dili
masamok ang kalinaw diha sa iglesia, kinahanglan dili
sila mobiya sa pagtambong sa mga panagtigum o sa
pagdumala sa mga tulomanon sa iglesia tungod lamang
kay nasakitan sila sa pipila nga ilang mga isigka-
myembro o kauban nga mga igsoon; kundi, kinahanglan
maghulat sila kang Kristo diha sa dugang nga mga

78
 pagahimoon sa iglesia. – Mateo 18:15-17; Efe. 4:2-3; Col.
3:12-15; 1Juan 2:7-11, 18-19, 28; 3:15-17; Mateo 28:20

14. Ang tanang mga kaubanan o myembro sa matag-local

nga iglesia kinahanglan magpasakop sa tulomanon sa
pag-ampo kanunay alang sa kaayohan ug sa kauswagan
sa tanang mga iglesia nga iya ni Kristo nga anaa sa
bisan diin nga dapit, ug sa diha sa tanang mga higayon
magadasig sa kada-usa nga mga magtotoo, diha sa
sulod sa ilang kaugalingon nga mga lugar ug mga
bulohaton, sa pagpahamtang sa ilang mga hiyas ug mga
grasya. Busa, ang mga iglesia kinahanglan magahandon
sa pakigdait o pakig-ambitay sa iyang kaugalingon diha
sa usa ug usa, sa diha nga ang pagpahiluna sa Dios
magahatag ug kahigayonan alang sa pagpahimulos niini
nga mga kaayohan, aron magmalinawon, magtubo ang
gugma ug magdinasigay ang usa ug usa. – Salmo 122:6;
Roma 16:1-3; Efe. 6:18; 3Juan 8-10; Juan 13:34-35;
17:11, 21-23; Efe. 4:11-16; 6:18; 2Juan 5-11; Roma
15:26; 2Cor. 8:1-4, 16-24; 9:12-15; Col. 2:1; 1:3-4, 7; 4:7,
12; Gal. 1:2, 22; Col. 4:16; Pin. 1:4; 1Juan 4:1-3; Jos. 22

15. Kung mag-abot ang mga kasamok o mga pagsumpaki

mahitungod sa katudloanan o sa pagdumala sa iglesia,
ug nabutang sa alanganin ang kalinaw, panaghiusa ug
pagdinasigay diha sa usa ka iglesia, o ang tanang mga
kaiglesiahanan adunay kabalaka. O, kaha ang usa ka
myembro o mga myembro sa usa ka iglesia masakitan
sa gihimo nga pagsaway o pagbadlong nga dili subay sa
kamatuoran ug sa balaod. Sa ingon niini nga mga
panghitabo, kinahanglan ipasubay gayud sa hunahuna ni
Kristo (diha sa katudloanan sa Balaang Kasulatan), nga
ang mga kaiglesiahanan diha sa pakig-ambitay
kinahanglan magtigum ug maghisgot-hisgot aron sa
paghatag sa kada-usa nga mga pulong pinaagi sa napili

79
 nga mga magsusulti sa matag-iglesia, nga makahimo sa
paghatag sa ilang mga tambag ngadto sa tanang mga
kaiglesiahanan nga adunay kabalaka mahitungod sa
mga butang nga maoy hinungdan sa kasamok.
Kinahanglan masabtan gayud, nga bisan pa man niana,
nga adunay gipili nga mga magsusulti nga nagatambong
sa panagtigum dili siya tinugyanan sa bisan kinsa nga
iglesia: sa katungod nga iya lamang sa iglesia, o aduna
silay bisan unsa nga gahum diha sa ilang kaugalingon sa
pagmando sa mga kaiglesiahanan aron sa
pagpahamtang sa pagdisiplina o pagbadlong ngadto sa
bisan usa sa mga kaiglesiahanan o sa mga tawo, o sa
pagpatuman sa ilang pagbuot ngadto sa mga iglesia o sa
ilang mga magbubuhat. – Buhat 15:2, 4, 6, 22-23, 25;
2Cor. 1:24; 1Juan 4:1; Gal. 2:2; Pan. 3:5-7; 12:15; 13:10;
1Cor. 7:25, 36, 40

ANG PAKIG-AMBITAY SA MGA BALAAN

1. Ang tanang mga balaan nahiusa na kang Kristo Jesus

nga ilang pangulo pinaagi sa Iyang Espiritu ug pinaagi sa
pagtoo. Apan wala kini magpasabot nga nahimo sila nga
usa ka persona uban Kaniya. Hinoon aduna silay pakig-
ambitay diha sa iyang mga grasya, mga pag-antos,
kamatayon, pagkabanhaw, ug himaya. Sa higayon usab
nga nagakahiusa sila sa usag usa diha sa gugma, ilang
ginapahimuslan ang pakig-ambitay diha sa mga hiyas ug
mga grasya gikan sa usag usa, ug nailalum sila sa
tulomanon sa pagtugyan sa mga pag-alagad, ngadto sa
uban ug sa kaugalingon, tungod kay nagapalig-on man
sila sa ilang kaayohan ngadto sa usag usa, diha sa
espirituhanon ug sa lumalabay nga mga butang. – Juan
1:16; Roma 1:12; 6:5-6; 1Cor. 3:21-23; 12:7, 25-27; Gal.
6:10; Efe. 4:15-16; Fil. 3:10; 1Tesa. 5:11, 14; 1Juan 1:3;
3:17-18; Efe. 1:4; Juan 17:2, 6; 2Cor. 5:21; Roma 6:8;

80
 8:17; 8:2; 1Cor. 6:17; 2Ped. 1:4; Efe. 3:16-17; Gal. 2:20;
2Cor. 3:17-18; 1Cor. 8:6; Col. 1:18-19; 1Tim. 6:15-16; Isa.
42:8; Sal. 45:7; Heb. 1:8-9; Juan 15:1-6; Efe. 2:4-6;
Roma 4:25; 6:1-6; Col. 3:3-4; Juan 13:34-35; 14:15;
1Ped. 4:10; Roma 14:7-8; 12:10-13; 1Ped. 3:8

2. Sa ilang tulomanon sa pagtoo, ang mga balaan

nagatugyan sa ilang kaugalingon aron sa pagtipig sa
balaan nga pakig-ambitay ug pakighiusa diha sa
pagsimba sa Dios ug diha sa pagpahamtang sa ubang
talagsaon nga mga bulohaton tungod sa pagpalig-on sa
ilang kaayohan ngadto sa usag usa. Nailalum usab sila
sa pagtinabangay sa usag usa diha sa ilang mga
lumalabay nga mga kabalaka sumala sa ilang
magkalainlain nga mga kinahanglanon ug mga kahimoan.
Sumala sa balaod sa ebanghelyo, kini nga matang sa
pakig-ambitay, samtang ginapahamtang kini labaw sa
tanan ngadto sa panimalay ug sa mga pakighiusa sa
mga balaan diha sa iglesia, kinahanglan ipaabot, sumala
sa ginahatag sa Dios nga kahigayonan, ngadto sa tibuok
panimalay sa pagtoo, maingon nato, ngadto sa tanan
nga anaa sa matag lugar nga nagatawag sa ngalan ni
Ginoong Jesus. Apan, sa mao gihapon nga higayon,
kinahanglan masabtan nga ang maong pagpaambit
ngadto sa usag usa ingon nga mga balaan, wala
magkuha o magdaut sa ngalan ug sa katungod nga iya
sa kada-usa diha sa iyang mga butang ug mga bahandi
o katigayonan. – Buhat 5:4; 11:29-30; 1Cor. 12:14-27;
Efe. 4:28; 6:4; Heb. 3:12-13; 10:24-25; 2Cor. 8-9; Gal. 2;
Rom. 15; 1Tim. 5:8, 16; Gal. 6:10; Exudo 20:15

ANG BAUTISMO UG ANG PANIHAPON SA GINOO

1. Ang bautismo ug ang panihapon sa Ginoo mao ang mga

tulomanon nga dayag ug labaw nga gitukod ni Ginoong

81
 Jesus, ang mao lamang nga tighatag sa balaod o
magbabalaod, siya nagasugo nga ipadayon kini nga mga
tulomanon diha sa iyang iglesia hangtud sa kataposan sa
kalibutan. – Mateo 28:18-20; 1Cor. 11:24-26; Roma 6:3-4;
1Cor. 1:13-17; Gal. 3:27; Efe. 4:5; Col. 2:12; 1Ped. 3:21;
Lucas 22:14-20

2. Kini nga mga balaan nga mga tulomanon kinahanglan

pagadumalaon lamang sa mga takos ug angayan, nga
gitawag alang sa pagbuhat sa maong bulohaton, sumala
sa gihatag ni Kristo nga sangon o katungdanan. – Mateo
28:19; 1Cor. 4:1; Mateo 24:45-51; Lucas 12:41-44; Tito
1:5-7
ANG BAUTISMO
1. Ang bautismo usa ka tulomanon sa bag-ong tugon nga
gitukod ni Kristo Jesus. Alang sa tawo nga
gibautismohan, usa kini ka hulagway o simbolo sa iyang
pakighiusa kang Kristo diha sa Iyang kamatayon ug
pagkabanhaw, ug sa iyang pagkasumpay ngadto kang
Kristo, ug sa kapasayloan sa iyang mga sala.
Nagpadayag usab kini nga ang tawong nabautismohan
nagahalad na sa iyang kinabuhi ngadto sa Dios, pinaagi
kang Kristo Jesus, aron magakinabuhi ug magalakat siya
diha sa bag-ong kinabuhi. – Marcos 1:4; Buhat 22:16;
Roma 6:3-5; Gal. 3:27; Col. 2:12
2. Ang angayan ug takos lamang nga magatugyan sa iyang
kaugalingon alang niini nga tulomanon mao ang mga
tawo nga tinuod gayud nga nagpadayag sa ilang
paghinulsol ngadto sa Dios ug pagsalig diha sa atong
Ginoong Jesu-Cristo, ug andam sa iyang kabubot-on sa
pagtuman sa mga balaod ni Kristo. – Marcos 16:15-16;
Buhat 2:37-41; 8:12-13, 36-38; 9:18; 10:47-48; 11:16;
15:9; 16:14-15, 31-34; 18:8; 19:3-5; 22:16; Mateo 3:1-12;
Marcos 1:4-6; Lucas 3:3-6; Mateo 28:19-20; Juan 4:1-2;

82
 1Cor. 1:13-17; Roma 6:3-4; Gal. 3:27; Col. 2:12; 1Ped.
3:21; Jer. 31:31-34; Fil. 3:3; Juan 1:12-13; Mateo 21:43

3. Ang makitang butang nga angayan gamiton alang niini

nga tulomanon mao ang tubig, nga kundiin ang magtotoo
pagabautismohan diha sa ngalan sa Amahan, ug sa
Anak, ug sa Balaang Espiritu. – Mateo 28:18-20; Buhat
8:36, 38; 22:16; Mateo 3:11

4. Ang pagtuslob, maingon nato, pagtuslo sa magtotoo

ilalum sa tubig, mao ang kinahanglan alang sa husto nga
pagdumala niini nga tulomanon. – Mateo 3:16; Juan 3:23;
2Hari 5:14; Salmo 69:2; Isa. 21:4; Marcos 1:5, 8-9; Juan
3:23; Buhat 8:38; Roma 6:4; Col. 2:12; Marcos 7:3-4;
10:38-39; Lucas 12:50; 1Cor. 10:1-2; Mateo 3:11; Buhat
1:5, 8; 2:1-4, 17
ANG PANIHAPON SA GINOO
1. Ang panihapon sa Ginoo gitukod ni Ginoong Jesus sa
samang higayon sa gabii nga siya gibudhian.
Kinahanglan pagadumalaon kini sa Iyang mga
kaiglesiahanan hangtud sa kataposan sa kalibutan, alang
sa kanunay nga paghinumdom Kaniya ug sa
pagpasundayag sa paghalad sa Iyang kaugalingon diha
sa Iyang kamatayon. Ginatukod usab kini aron sa
pagpamatuod sa pagtoo sa mga kristohanon nga ilang
naangkon ang tanang mga kaayohan nga dala sa
paghalad ni Kristo sa iyang kaugalingon. Dugang pa,
gituyo usab kini aron sa pagpauswag sa ilang
espirituhanong kalig-on ug pagtubo diha kang Kristo, ug
pagpalig-on sa higot nga nagabugkos kanila sa tanang
mga tulomanon nga ilang nautang kang Kristo. Ang
panihapon sa Ginoo usa usab kini ka bugkos ug
panumpa sa pakigdait nga naangkon sa mga magtotoo
uban kang Kristo ug uban sa usag usa. – 1Cor. 10:16-17,

83
 21; 11:23-26; Mateo 26:20-26; Marcos 14:17-22; Lucas
22:19-23; Buhat 2:41-42; 20:7; 1Cor. 11:17-22, 33-34;
Marcos 14:24-25; Lucas 22:17-22; Mateo 26:27-28;
Roma 4:11; Juan 6:29, 35, 47-58
2. Diha niini nga tulomanon si Kristo wala gihalad ngadto sa
iyang Amahan, o gihimo ang tinuod nga paghalad aron
pinaagi niini makuha ang sala sa mga buhi o sa mga
minatay. Ang panihapon usa lamang ka hinumdoman sa
usa ka paghalad ni Kristo pinaagi sa iyang kaugalingon
didto sa krus makausa lamang ug nga dili na kinahanglan
utrohon. Usa usab kini ka espirituhanong paghalad sa
tanang pagdayeg nga mahimo ngadto sa Dios tungod sa
pagtapos sa makausa lamang nga buhat didto sa
kalbaryo. Busa, ang ginahimo sa mga pari nga paghalad
sa mesa, sumala sa ilang pag-ila niini, gikapungtan
gayud kana pag-ayo sa Dios, pagguba o pagtuis kana sa
kaugalingong paghalad ni Kristo nga mao lamang ang
halad-pasighiuli alang sa tanang mga sala sa mga pinili.
– Mateo 26:26-28; 1Cor. 11:24-25; Heb. 9:25-28; Juan
19:30; Heb. 10:10-14; Lucas 22:19; Mateo 26:30; Heb.
13:10-16
3. Diha niini nga tulomanon si Ginoong Jesus nagatudlo sa
iyang mga magbubuhat o mga ministro sa pag-ampo, ug
sa pagpanalangin sa mga elemento o mga galamiton
nga mao ang tinapay ug bino, ug pagahimoon usab kini
nga paagi aron sa paglain sa mga elemento gikan sa
naandan nga paggamit ngadto sa usa ka balaan nga
paggamit. Sila mao ang magakuha ug magabuak-buak
sa tinapay, sunod magakuha sa kupa, ug magahatag
niining duha nga mga elemento ngadto sa mga
umalambit, sila usab sa ilang kaugalingon magaambit sa
mao gihapon nga higayon. – 1Cor. 11:23-26; Mateo
26:26-28; Marcos 14:22-25; Lucas 22:19-22

84
4. Ang dili pagpaambit sa kupa o bino ngadto sa mga
katawhan, ang pagsimba sa mga elemento, ang pag-isa
sa mga elemento, o pagdala-dala ug pagprosesyon niini
nga mga elemento aron sa pagtahud o paghatag ug taas
nga pagtagad, ug ang pagtipig niini alang sa bisan unsa
nga mini o dili tinuod nga balaang paggamit, supak
gayud kining tanan sa kinaiya sa tulomanon ug ngadto
sa tuyo sa pagtukod niini. – Exo. 20:4-5; Mateo 15:9;
26:26-28; Marcos 14:23; 1Cor. 11:25-28
5. Ang makita nga mga elemento diha sa panihapon sa
Ginoo – tinapay ug bino – gilain alang sa hustong
paggamit sumala sa mando ni Kristo, nagdala sa
kahulogan ngadto sa Ginoo nga gilansang sa krus aron,
maingon nga kini tinuod gayud, bisan pa man nga
paghulagway ang gigamit nga mga pulong, usahay
ginatawag sila sa mga pangalan sa mga butang nga
ilang gipaila, nga mao, ang lawas ug Dugo ni Kristo,
bisan pa man niini, diha sa matang ug kinaiya,
nagapabilin sa gihapon nga tinuod ug mao ra nga
tinapay ug bino, susama sa gihapon sa wala pa kini gilain
alang sa espesyal o pinasahi nga paggamit. – 1Cor.
11:26-28; Mateo 26:26-29
6. Ang katudloanan nga ginatawag nga
“transubstansasyon” nga kundiin gibarugan nga diha sa
panihapon ang matang o kinaiya sa tinapay ug bino
nausab ngadto sa pagkahimong matang o kinaiya sa
lawas ug dugo ni Kristo pinaagi sa pagpanalangin sa pari
o sa lain nga paagi, lain o malaw-ay kini dili lamang sa
Balaang Kasulatan, kundi bisan pa man sa kasagarang
panghunahuna ug pangatarungan. Dugang pa,
nagasalibay o nagalabog kini sa kinaiya sa tulomanon,
ug tungod niini nahimo, ug kini mismo, ang hinungdan sa
tanang mga magkalainlain nga mga patootoo ug malaw-
ay o mangil-ad nga mga pagsimba sa mga diosdios. –

85
 Lucas 24:6, 39; Buhat 3:21; 1Cor. 11:24-26; Mateo
26:26-29; Lucas 24:36-43, 50-51; Juan 1:14; 20:26-29;
Buhat 1:9-11; Lucas 12:1; Pin. 1:20; Gen. 17:10-11;
Ezeq. 37:11; Gen. 41:26-27

7. Kadtong takos ug angayan nga mga umalambit,

magapadayag sa pagkaon ug pag-inum sa makita nga
tinapay ug bino diha niini nga tulomanon, sa mao
gihapon nga higayon nagadawat ug gipakaon kanila ang
Kristo nga gilansang sa krus, ug nagadawat sa tanang
mga kaayohan nga gikab-ot sa Iyang kamatayon. Gihimo
kini nila dili sama sa pagpakaon sa tinuod nga unod ug
dugo sa lawas sa usa ka tawo, kundi sa sulod o sa
kinasingkasing pinaagi sa pagtoo. Diha sa panihapon
ang lawas ug dugo ni Kristo anaa sa pagtoo sa mga
magtotoo, wala diha sa paagi nga lawasnon o tinuod nga
makita nga mga butang, kundi diha sa paagi sa tinuod
nga pagsabot ug paghibalo sa mga Espirituhanong
butang, maingon man usab nga ang tinapay ug bino
masabtan ug mahibaloan tungod kay anaa man sa
makita ug mahikap nga kinaiya. – 1Cor. 10:16; 11:23-26,
28; Juan 6:29, 35, 47-58
8. Ang tanang mga tawo nga magaambit diha sa panihapon
sa Ginoo nga dili takos ug dili angayan, makasala batok
sa lawas ug dugo sa Ginoo, ug ang ilang pagkaon ug
pag-inum magadala kanila ilalum sa balaan nga hukom.
Busa tumanon gayud kini, nga ang tanang masinupakon
ug dili diosnon nga mga tawo, maingon nga dili angayan
sa pakighiusa sa pakigdait uban kang Kristo, dili usab
takos nga mahimong umalambit diha sa panihapon sa
Ginoo; ug samtang nagapabilin pa sila nga mao ra
gihapon dili sila mahimong dawaton aron sa pag-ambit
sa balaan nga tulomanon nga gisugo ni Kristo, kay
tungod niana dako nga sala ang mahimo batok kang
Kristo. – Mateo 7:6; 1Cor. 11:29; 2Cor. 6:14-15; Efe.
86
 4:17-24; 5:3-9; Exo. 20:7, 16; 1Cor. 5:9-13; 2Juan 10;
Buhat 2:41-42; 20:7; 1Cor. 11:17-22, 27-34

ANG KAHIMTANG SA TAWO SUNOD SA KAMATAYON

UG ANG PAGKABANHAW SA MGA PATAY

1. Ang mga lawas sa mga tawo human sa kamatayon

magabalik ngadto sa abog ug makasinati sa pagkadugta,
apan ang ilang mga kalag nga dili mamatay ni
mahingadto sa kahimtang sa pagkawalay panimuot o
susama sa natulog nga walay damgo – nakabaton sila sa
pagkawalay kinutoban – diha-diha dayon magabalik
ngadto sa Dios nga nagahatag kanila. Ang mga kalag sa
mga matarung, nga kang kinsa ang pagkabalaan
ginahingpit diha sa kamatayon, ginadawat didto sa
paraiso, nga kundiin kauban sila ni Kristo, nagalantaw sa
nawong sa Dios diha sa kahayag ug himaya, ug
nagahulat alang sa tibuok nga pagluwas sa ilang mga
lawas. Ang mga kalag sa mga dautan gitambog ngadto
sa impyerno, nga kundiin nagapabilin sila diha sa kasakit
ug bug-os nga kangitngit, gitagana ngadto sa paghukom
diha sa kataposang adlaw. Ang mga kalag nga bulag na
sa ilang mga lawas anaa sa paraiso o kung wala gani
atua sa impyerno, kay ang Kasulatan wala na maghisgot
ug lain pa nga puloy-anan sa mga mibulag na nga mga
kalag. – Gen. 3:19; Ecc. 12:7; Lucas 16:22-26; 23:43;
Buhat 13:36; 2Cor. 5:1, 6-8; 12:2-4; Fil. 1:21-23; Heb.
12:23; 1Ped. 3:19; Judas 6, 7; Gen. 2:17; Roma 5:12-21;
1Cor. 15:22; Gen. 2:7; San. 2:26; Mateo 10:28; Sal. 23:6;
1Hari 8:27-49; Isa. 63:15; 66:1; Buhat 1:9-11; 3:21; Efe.
4:10; Heb. 1:3; 4:14-15; 6:20; 8:1; 9:24; Pin. 6:9-11;
14:13; 20:4-6; Buhat 1:25; 2Ped. 2:9
2. Sa kataposang adlaw, ang mga buhi pa nga mga
magtotoo dili na mamatay, apan mausab sila. Ang
tanang mga patay magabarug diha sa ilang mao ra
87
 gihapon nga kaugalingong mga lawas, ug dili diha sa lain
nga mga lawas, apan lahi na ang mga kinaiya niini nga
mga lawas, ug mahiusa na usab ngadto sa ilang mga
kalag hangtud sa walay kataposan. – Job 19:26-27; 1Cor.
15:42-44, 50-54; 1Tesa. 4:17; 2Cor. 5:1-4; Dan. 12:2;
Juan 5:28-29; Buhat 24:15; 1Cor. 15:35-38; Mateo 25:46
3. Pinaagi sa gahum ni Kristo, ang mga lawas sa mga dili
matarung igaisa ngadto sa kaulawan ug sa dayon nga
pagtamay. Pinaagi sa iyang Espiritu, si Kristo magaisa sa
mga lawas sa mga matarung ngadto sa kinabuhi ug sa
dayon nga himaya, tungod kay pagahimoon man sila
sumala sa Iyang kaugalingong mahimayaon nga lawas. –
Juan 5:28-29; Buhat 24:15; Fil. 3:21; Dan. 12:2; Roma
8:1, 11; 1Cor. 15:45; Gal. 6:8; 1Cor. 15:42-49

ANG KATAPOSANG PAGHUKOM

1. Ang Dios nagtagana ug adlaw nga kondiin iyang
pagahukman ang kalibutan diha sa husto pinaagi kang
Kristo Jesus, nga ngadto Kaniya gihatag sa Amahan ang
tanang katungod ug gahum sa paghukom. Nianang
adlawa pagahukman ang mga masinupakon nga mga
anghel. Mao man usab ang tanang mga tawo nga
nagapuyo sa kalibutan; maga-atubang sila sa
hukmanang trono ni Kristo aron sa paghatag ug
kasayoran sa ilang mga hunahuna, mga pulong, mga
buhat, ug aron sa pagdawat sa ganti sumala sa kung
unsa ang ilang ginabuhat niining kalibutana, maayo man
o dautan. – Ecc. 12:14; Mateo 12:36; 25:31-46; Juan
5:22, 27; Buhat 17:30-31; Roma 14:10, 12; 1Cor. 6:3;
2Cor. 5:10; Judas 6; Mateo 16:27; Roma 2:6-16; 2Tesa.
1:5-10; 2Ped. 3:1-13; Pin. 20:11-15; 1Cor. 4:5

2. Ang tuyo sa Dios sa pagtagana ug adlaw sa paghukom

mao ang pagpahibalo sa himaya sa Iyang kalooy diha sa

88
 dayon nga kaluwasan sa iyang pinili, ug sa himaya sa
Iyang hukom diha sa dayon nga silot sa mga hinukman,
nga mga dautan ug mga masinupakon. Niana nga adlaw,
ang matarung makapanunod sa walay katapusan nga
kinabuhi, ug makadawat sa hingpit nga kalipay ug
himaya diha sa presencia sa Ginoo ingon nga ilang
dayon nga ganti. Apan ang mga dautan, nga wala
makaila sa Dios ug wala motuman sa ebanghelyo ni
Kristo Jesus, itambog ngadto sa dayon nga mga kasakit
ug silotan sa dayon nga pagkaguba gikan sa presencia
sa Ginoo ug gikan sa himaya sa Iyang gahum. – Mateo
25:21, 34, 41, 46; Marcos 9:43, 48; Roma 9:22-23; 2Tesa.
1:7-10; 2Tim. 4:8; Mateo 18:8; Heb. 6:2; Judas 6; Pin.
14:10-11; Lucas 3:17; Mateo 3:12; 5:26; 13:41-42; 24:51;
25:30
3. Sa usa ka bahin; aron sa pagpahunong sa tanang mga
tawo gikan sa sala, ug sa lain nga bahin; aron sa
paghatag ug kalipay ngadto sa mga diosnon diha sa
ilang mga kalisdanan, si Kristo lig-on nga nagpasalig nga
ang adlaw sa paghukom nagahulat gayud sa unahan.
Alang usab sa sama nga mga hinungdan Iyang gitipigan
ang petsa sa maong adlaw ingon nga tinago aron ang
mga tawo mohunong unta sa pagsalig sa ilang
kaugalingon, ug tungod kay wala man sila masayod sa
takna sa pagbalik sa Ginoo, kanunay unta silang
magmata, ug kanunay nga andam sa pag-ingon, “umanhi
ka na, Ginoong Jesus” – Marcos 13:35-37; Lucas 12:35-
40; 2Cor. 5:10-11; 2Tesa. 1:5-7; Pin. 22:20;

89