PEMERINTAH KABUPATEN GUNUNGKIDUL

DINAS PENDIDIKAN, PEMUDA, DAN OLAH RAGA

SMP NEGERI 2 PATUK
Alamat : Jl. Yogya – Wonosari KM 24, Putat, Patuk 55862, Telp.08112647876

PEMANTAPAN PERSIAPAN UJIAN

TAHUN PELAJARAN 2018/2019
Mata Pelajaran : Bahasa Jawa
Kelas : IX
Hari/ tanggal : Jumat, 8 Maret 2019
Waktu : 07.30 – 09.00
______________________________________
I. Wangsulana pitakonan ing ngisor iki kanthi menehi tandha X (ping) ana ing aksara a, b, c, utawa d tumrap wangsulan kang kok
anggep bener

1. Unggah-ungguh basane siswa anyar anggone 6. Ibu : ‘Yan, layang iki.....(1)......Bu Ana!’
nepungake kang trep yaiku….. Yani : Bu Ana ingkang... (2).... ing wetan Masjid?
A. Dikenalke, aku Malinda alamatku Jalan Kunthi no 12 Ibu : Iya, garwane Pak RW.
B. Ditepungke jenengku Malinda alamatku Jalan Kunthi Yani : Inggih, Bu.
no 12. Ganepana titik-titik ing dhuwur nganggo tembang sing
C. Ndherek ngenalke namaku Malinda omahku dalan trep unggah-ungguhe.
Kunthi no 12. A. (1) aturna : (2) omahe
D. Ndherek nepangaken nama kula Malinda griya kula B. (1) paringna : (2) daleme
Dalan Kunthi no 12. C. (1) caosna : (2) dalemipun
D. (1) aturna : (2) griyanipun
2. Nalika sliramu liwat sakngarepe bapak utawa ibu kang
lagi lenggahan, becike matur... 7. Pak Dirja dikon teka kendhuren jam lima sore . Manawa
A. Klamit sewu Pak/Bu! dikramakake sing bener …
A. Pak Dirja dipunken rawuh kendhuren jam gangsal
B. Ndherek langkung Pak/Bu!
sonten.
C. Nuwun sewu Pak/Bu! B. Pak Dirja dipunaturi rawuh kendhuren jam gangsal
D. Nuwun sewu ndherek langkung Pak/ Bu! sonten.
C. Pak Dirja dipundhawuhi tindak kendhuren jam
3. Galang minangka ketua OSIS arep menehi wara-wara gangsal sonten.
kanggo para kanca ing kelas IXA. Wektu iku kelas IXA D. Pak Dirja dipunaturi dugi kendhuren jam gangsal
lagi wulangan Basa Jawa kang ngasta Bu Susanti. sonten.
Kepriye ature Galang nalika nyuwun idin arep menehi
wara-wara kanggo para kanca? 8. Kepriye anggonmu lapuran marang ibu guru sawise
A. “Nuwun sewu Bu, kula badhe mbiyawarakaken.” nindakake dhawuhe ngaturake buku marang bapak
B. “Nuwun sewu Bu, badhe mbiyawarakaken teng Kepala Sekolah?
kanca-kanca.” A. Bu Guru, bukunipun sampun kula aturake Bapak
C. “Nuwun sewu Bu, kula ajeng mbiyawarakaken teng Kepala Sekolah!
kanca-kanca.” B. Bu Guru, bukunipun sampun kula paringaken Bapak
D. “Nuwun sewu Bu, menawi kepareng kula nyuwun Kepala Sekolah!
wekdal kangge nyukani wara-wara.” C. Bu Guru, bukunipun sampun kula sukakaken Bapak
Kepala Sekolah!
4. Kabeh pamupu lomba sesorah wis ngatonake kabisane D. Bu Guru, bukunipun sampun kula caosaken Bapak
dhewe- dhewe. Hasile diumumake. Sing oleh juwara Kepala Sekolah!
Bagus. Nalika kancamu oleh juwara anggonmu
mangayubagya yaiku…. 9. Dina Slasa wingi aku diukum Pak Gatot guruku olah raga,
A. “ Hebat kowe Gus, kok bisa juwara siji?” didhawuhi mlayu mubeng lapangan sekolahan ping lima .
Jalarane aku ora nggawa pakean olahraga, dhasare tangiku iya
B. “Tenan pa Gus yen kowe nomer siji?
kerinan nganti lali yen dina iku ana olah raga. Nanging aku
C. “ Kowe juwara siji gus ,Kok bisa kowe juwara?.” rada seneng amarga nasibku ora ijen, Si Bety, Nety, Neny ya
D. “ Selamat ya Gus… kowe juwara siji ing lomba senasib karo aku.
sesorah, aku melu seneng.” Piwulang becik kang bisa dijupuk saka pethikan crita
pengalaman ing dhuwur yaiku....
A. Rumangsa seneng amarga senajan nglanggar aturan
5. Aditya lali ora nggawa buku tulis nalika piwulangan Basa
nanging ana kancane
Jawa. Kepriye ature Aditya menawa arep idin tuku buku
B. Menawa pelajaran olahraga kudu nggawa pakean
ing Kopsis? olahraga
A. “Nuwun sewu, Bu! Kula ajeng tumbas buku ing C. Aja nganti tangi kerinan supaya ora diukum guru
Kopsis.” olahraga
B. “Nuwun sewu ,Bu! Kula nyuwun idin badhe D. Dadiya murid kang disiplin
mundhut buku ing Kopsis.”
C. “Nyuwun pangapunten Bu, Kula nyuwun idin badhe 10. Crita kang wis klakon lan ndadekake pangeling-eling kang
tumbas buku ing Kopsis.” nabet ing ati diarani …..
D. “Nyuwun pangapunten, Bu. Kula nyuwin idine nggih A. Crita cekak
ajeng mundhut buku ing Kopsis”. B. Crita sambung
C. Crita pengalaman
D. Crita sedih

PPU BAHASA JAWA 2019 1

 Wacan 1
Kanggo mangsuli pitakonan nomer 11 – 12

Wancining ratri wus nggremat

Kekancan keriking walang kadung Wacan 3
Bareng unining bajang kerek Kanggo mangsuli pitakonan nomer 16 - 18
Jangkrik bering medharake kidung Padha gulangen ing kalbu,
Ah.... Ing sasmita amrih lantip,
PR ku isih sak gunung Aja pijer mangan nendra,
Tugas uga durung rampung Kaprawiran den kaesthi,
Pesunen sariranira,
11. Tegese Wancining ratri wus nggremat ing geguritan Sudanen dhahar lan guling.
ndhuwur yaiku ...
A. Wektu saya esuk 16. Sapada utawa sabait tembang ing dhuwur iku nduweni
B. Wektu saya awan paugeran ….
C. Wektu saya sore A. Guru wilangan 8, 7, 8, 8, 8, 8
D. Wektu saya bengi B. Bebas, ora nganggo aturan
12. Sawise nyemak geguritan ing dhuwur, bisa dimangerteni C. Guru gatrane ana 6 gatra
manawa penggurit lagi ... D. Guru lagune u, i, u, a, u, a, i
A. Seneng nyambut gawe
B. Susah amarga wektune wis wengi 17. Guru wilangan lan guru lagune tembang ing dhuwur …
C. Sambat amarga tugase akeh A. 7u, 8i, 8,u, 7i, 8,u, 8u
D. Sregep sinautekan wengi B. 8u, 8i, 8u, 8a, 8i, 8a
C. 8u, 8i, 8a, 8a, 8i, 8i
Wacan 2 D. 8u, 8i, 8a, 8i, 8a, 8i
kanggo mangsuli pitakonan nomer 13 -15
Mbah Kakung : “Lha, macak Jawa kuwi ngono kuwi,
18. Tembang ing dhuwur kalebu tembang macapat jenenge
lengkap saka selop, bebed, surjan,
tembang ….
keris lan sapiturute. Kuei jenenge
A. Sinom
ageman Jawa sapengadeg. Coba
B. Pangkur
simbah tak rengeng-rengeng tembang
C. Mijil
pocung, rungokna!”
D. Kinanthi
Bapak pocung blegermu cilik
mendhusul, mapan ing mustaka, yen
19. Wancine wayah Isya’ , Mahendra isih melu sholat Isya’
diagem memantesi, iku kabeh
barengan karo jamaah liyane. Rampung shalat jamaah
jangkepe ageman Jawa”.
Mahendra tetep tepekur dzikir ana masjid nganti watara
Toni : “Niku kok kados cangkriman ta, setengah jam.
mbah.” unsur instrinsik kang katon ing pethikan cerkak iki yaiku
….
Mbah Kakung : “Bener Ton, kuwi kang awujud A. setting
tembang macapat.” B. konflik
C. alur
Toni : “Kula dados kemutan wonten
D. amanat
cangkriman “embokne wuda , anake
tapihan. Wonten malih “Yu mae rong, 20. Padudon utawa dredah ingsajroning cerkak diarani …..
lut mae ndhut, ha ha.ha.”
A. setting
13. Embokne wuda anake tapihan. Badhekane cangkriman B. tema
iki … C. alur
A. Wit empring D. konflik
B. Wit tebu
C. Wit gedhang Wacan 4
D. Wit pakis Kanggo mangsuli pitakonan nomer: 21 - 23

14. “Yu mae rong, lut mae ndhut”. Miturut wujude Kepengin Nggugah, Ndhudhuk lan Ndhudhah
cangkriman iki kalebu ….. Kabudayan Jawa
A. Plesedan
B. Wancahan Miturut pamawase Sugeng, guru SDN Pucanglaban
C. Pepindhan bocah-bocah saiki kudune gelem sinau basa Jawa
D. Blenderan sebab basa Jawa kuwi ngandhut unggah – ungguh.
“Ing basa Jawa ana tingkatan basa,, contone
15. Cangkriman kang tinemu ing tembang Pocung ing tembung kang pas kanggo bocah durung mesthi
dhuwur batangane … pantes kanggo wong tuwa. Mula wulangan basa
A. Keris Jawa kuwi penting banget tumrap bocah, aja nganti
B. Selop bocah tekan dhewasa ora ngerti subasita, tata
C. Bebed krama lan unggah-ungguh, banjur sapa sing salah ?
D. Blangkon Minangka wong tuwa wajib mulangake lan menehi
ngerti bab basa Jawa iki marang putra wayah

PPU BAHASA JAWA 2019 2

 supaya ing tembe ora diklerokake.” Pratelane
Sugeng, ing acara ujian pendadaran paraga
Pranatacara Pawiyatan Permadani Tulungagung
Bregada XVI ing SMA Katolik Santo Thomas
Tulungagung durung suwe iki.
Basa Jawa kang minangka basa ibu iki, tak kira
pancen penting diwulangake marang bocah ana ing
lingkungan keuarga apadene pawiyatan. Sanajan
ana saperangan wong kang duwe penganggep
menawa sinau basa apadene budaya Jawa kuwi
kuna, ora modheren, ora maju, nanging yen gelem
nampa kanyatan geneya wong manca negara akeh
kang padha teka ana Indonesia, mlligine ing Jawa
nggegulang basa apadene kabudayan Jawa.
Basa Jawa tetep dilestarekake lan minangka alat
komunikasi “awal” kanggone bocah ing lingkungane,
basa Jawa uga basa kang Istimewa jalaran ngemot
piwulang luhur, dadi basa Jawa pancen kudu diuri-
uri supaya lestari aja nganti mati. ……………
(Kapethik:DjakaLodangNo.33,16/1/2016)
21. Isine pawarta “Kepengin Nggugah, Ndhudhuk lan
Ndhudhah Kabudayan Jawa” iku ngandharake bab
…. .
A. Pasrawungan jaman saiki beda karo jaman
biyen.
B. Jaman tansaya maju, kabudayan Jawa kasilep
ing teknologi modheren
C. Pambudidaya nguri – uri basa Jawa supaya
lestari.
D. Kapribadhen wong Jawa kudu tetep njawani
22. Waspadakna pratelan iki!
(1) Subasita
(2) Tatakrama
(3) Teknologi modheren
(4) Unggah-ungguh basa
Miturut pamawase Sugeng, bocah-bocah saiki
kudune gelem sinau basa Jawa,, sebab piwulang
basa Jawa iku ngemot bab-bab …..
A. (1), (2), (3)
B. (1), (3), (4)
C. (2), (3), (4)
D. (1), (2), (4)
23. Wong Jawa kudu gelem nampa kanyatan menawa
wong manca negara akeh kang padha teka ing
tanah Jawa, awit padha …….. .
A. remen mirsani kabudayan Jawa
B. nggegulang basa apadene kabudayan Jawa
C. nggladhen karawitan
D. nglebokake budaya barat.
24. Babagan pokok ingkang wigatos nalika nyawisaken
damel naskah sesorah kados ing ngandhap menika,
kajawi …..
A. golek lan ngumpulake bahan
B. sapa sing maca sesorah
C. gawe cengkorongan
D. nulis naskah sesorah
25. Ing ngandhap menika minangka sikep ingkang kedah
dipungatosaken nalika sesorah, kajawi …..
A. Swara kudu seru supaya kabeh krungu
B. Ngadeg jejeg kanthi kapitayan
C. Wiramaning swara kepenak dirungukake
D. Sandhangan kang sarwa becik lan mompyor
26. Tuladha wicara pranatacara ingkang leres inggih menika
A. Matur nuwun, awit kerawuhan panjenengan
PPU BAHASA JAWA 2019 3
B. Matur nuwun, awit rawuh panjenengan
C. Sanget agunging matur nuwun, awit karawuhan
panjenengan
D. Ngaturaken agunging matur nuwun, awit
kerawuhanipun
27. Para lenggah ingkang dahat kinurmatan, ndungkap
acara salajengipun inggih punika atur pambagya saking
pangarsaning panitya ingkang badhe dipunsalirani
dening panjenenganipun Bapak.... Dhumateng
panjenenganipun bapak.... kula sumanggakaken.
Andharan ing nginggil punika aturipun pranatacara
nalika ngaturi paraga....
A. ustad ingkang paring hikmah syawalan
B. ingkang maosaken kitab suci Al-Qur’an
C. panitya ingkang ngaturaken pambagya
D. kasepuhan ingkang nampi pratignya syawalan
28. Setunggaling Panatacara kedah nggadhahi mental waja,
sampun ngantos mental miyur, saha mental ciyut.
Menapa ingkang dipun siapaken supados mentalipun
kandel:
A. kedah kathah gladhen ngadhepi tiyang kathah
(forum)
B. siap ing materi
C. temen-temen anggenipun nindakaken pakaryan
D. Kathah cathetan
29. ”Ing wasana atur kula Jenang sela wader kalen
sesonderan, apuranta yen wonten lepat kawula”.
Ukara wangsalan kangge mungkasi satunggaling adicara
menika batanganipun...
A. Apu, urang
B. Apu , sepat
C. Injet, sepat
D. Lendhut, ula
30. Para kadang wredha miwah taruna ingkang satuhu kula
tresnani. Tegese kadang wredha yaiku …
A. Sedulur tuwa
B. Sedulur enom
C. Sedulur enom lan tuwa
D. Sedulurku kabeh
31. Sasampunipun paring pangestu keparenga para tamu
kersa kembul bujana minangka wahyaning pamuji
syukur ingkang kagungan kersa.
Tembung kembul bujana ing sesorah dhuwur tegese ...
A. Salaman
B. Ngunjuk saha dhahar
C. Ngaturaken donga pangestu
D. Ndherek mangayubagya
32. Rantaman urutan sesorah cara ringkes, inggih menika
…..
A. pambuka, muji syukur, panutup
B. pambuka, muji syukur, isi, panutup
C. pambuka, pangarep-arep, muji syukur, isi, panutup
D. pambuka, isi, pamuji syukur, panutup
33. Para pinisepuh, sesepuh ingkang satuhu kinabekten,
miwah para tamu ingkang kinurmatan.
Ukara iki kalebu peranganing sesorah .....
A. Pambuka
B. Puji syukur
C. Isi
D. Pangarep-arep
 D. b=sai[nDo[nsia

34. Sagung warga ing dhusun Sambilegi ngaturaken ... awit

sedanipun almarhumah ibu Sumirah. 39. Umar Bakri maca dzikir, menawa ditulis aksara Jawa… .
Tembung ingkang trep kangge njangkepi ukara ing A. Aum/bk]imcfiki/
nginggil .... B. Um/bk]imcf+iki/
A. Mangayubagya
B. Ndherek bingah
C. aum/bk]imcfiki/
C. Ndherek prihatos D. U m/ bk]imc diki/
D. Ndherek belasungkawa 40. Raden Ajeng Kartini lahir tanggal .... wulan ....
A. ;22;Ap]il\
35. Tokoh wayang iki kondhang sekti
B. ;12;Ap]il\
mandraguna, otot kawat balung wesi
tinatah mendat jinara menter, C. ;31;Ap]il\
bisa mabur tanpa swiwi, kesit D. ;21;Ap]il\
pindha thathit.
II. Wangsula pitakonan ing ngisor iki kanthi patitis!
A. Abimanyu
B. Gathutkaca 41. Kepriye aturmu marang bapak/ibu guru nalika arep
C. Antareja nyuwun idin ora melu wulangan IPA amarga arep latihan
D. Antasena lomba maca geguritan?
42. Gawea teks seorah perangan panutup!
36. Ana ing lakon wayang Bale Sigolo-Golo, Kurawa kang 43. Tulisen jenenge tokoh wayang iki kanthi urut saka no.1
didombani Patih Sengkuni sawijining patih kang licik lan
julik klakon ngobong Bale Sigolo-golo. Endi gambar
wayang ing ngisor iki kang nuduhake Patih Sengkuni ?

A. B.

44. Waspadakna tembang ing ngisor iki!

Aja sira niru tindak kang tan becik

Sanadyan wong liya
Lamun pamuruke becik
C . D. Miwah ing tindak prayoga

37. ?buku[nxg ;35 000;rupiyh. Tulisan Jawa iki Iku pantes yen sira tirua kaki
unine ... Miwah biyung bapa
A. Bukuku iki regane 35.000 rupiyah. Amuruk watek kang becik
B. Bukumu iku rega 32.000 rupiyah. Kaki iku estokena
C. Buku iki rega 34.000 rupiyah.
D. Bukune rega 35.000 rupiyah. a) Tembang ing dhuwur ana pirang pada?
b) Etungen /temtokna guru gatra, guru wilangan, lan
38. Bangsa Indonesia, menawa katulis aksara swara guru lagune tembang ing dhuwur!
Jawa ... c) Apa jenenge tembang macapat ing dhuwur ?
A. b=sI[nDo[nsiyh
45. Ukara ing ngisor iki tulisen aksara Jawa!
B. b=sai[nFonesiA
C. b=sI[nFO[nsia Abdul Ghofar paring zakat marang para fakir.

PPU BAHASA JAWA 2019 4