Professional Documents
Culture Documents
Chem Short TM
Chem Short TM
m‹whl thœéš ntÂæaš jhJ¡fisÍ« jL¤J ãW¤Â éL«. jäœehL muR jiyÑœ
rh¡F¡f£o, ngdhik ngh‹wit eh« m‹whl« r›ñL gutš Kiw _y« flšÚiu¡ FoÚuh¡F«
ga‹gL¤J« ntÂ¥bghU£fëš Áy. £l¤ij¤ Jt¡»ÍŸsJ.
ÛŠN® flšÚiu FoÚuh¡F« £l« :ÏJ ϪÂahéš cŸs
Ábk©£ v‹gJ R©zh«ò¡fš, fëk©, í¥r« M»ait
äf¥bgça c¥òÚiu¡ FoÚuh¡F« £l« MF«.
F¿¥Ã£l é»j¤Âš fyªj xU nt¡ fyit.
tlbr‹idæš ÏUªJ 35 ».Û. bjhiyéš cŸs ÛŠN®
fh‹ÑÝ£ v‹gJ Ábk©£, kzš, ÁWfU§f‰fŸ, Ú® mUnfÍŸs fh£L¥gŸë »uhk¤Âš mik¡f¥g£LŸsJ.
M»ait fyªj fyit. Ϫj £l« 600 nfho %ghŒ bryéš 60 V¡f® gu¥gséš
Ã.é.Á (ghèéidš FnshiuL) F¥ÃfŸ, thê, Ò¥ò, ãWt¥g£LŸsJ. Ïš 8600 jiyÑœ r›ñLgutš
éisah£L bgh«ikfŸ ngh‹wit ÏsF« gly§fis, flšÚiu FoÚuhf kh‰w ga‹gL¤J»‹wd®.
Ãsh°o¡Ffshš Mdit. Ϥ£l¤Â‹ _y« 273 äšèa‹ è£l® flš Úiu
Ãsh°o¡ eh‰fhè ä‹fh¥ò¥ bghUŸfŸ ä‹bgh¤jh‹ ehbsh‹W¡F 100 äšèa‹ è£l®br‹idæš cŸs Rkh®
M»ad ÏWF« Ãsh°o¡ tifia rh®ªjit. 5 y£r« k¡fS¡F¤ njitahd FoÚiu më¥gnj Ïj‹
K¡»a neh¡fkhF«.
e‹F Jfshd kzš, R©zh«ò¡fš, nrhoa« Áè¡nf£
beäè c¥òÚ® FoÚuh¡F« £l« : ÛŠN® £l¤ij mL¤J
M»a ntÂ¥ bghUŸfshš cUthdnj f©zho.
br‹id FoÚ® tH§fš k‰W« fêÎÚ® mf‰W«
f©zho k£Lnk 100 rjÅj« kWRH‰Á brŒa¥gL« thça¤Â‰fhf beäèæš c¥òÚiu¡ FoÚuh¡F« £l¤ij
bghUŸ. 908.28 nfho %ghæš bjhl§»ÍŸsd®. Ϥ£l¤Â‹ _y«
nrh¥ò nrhoa« iA£uh¡irL v‹w bghUis¡ bfh©L ehbsh‹W¡F 100 äšèa‹ è£l® e‹Üiu¡ flšÚçš
jahç¡f¥gL»wJ. ÏUªJ Ãç¤J vL¡f ÏaY«. br‹id k¡fë‹ e‹Ü®
njitia¥ ó®¤Â brŒtj‰fhf beäè £l¤Âš ÏUªJ
gU¤Â broæ‹ gŠÁš bršYnyh° v‹w ntÂ¥bghUŸ
cŸsJ. FoÚ® 40 ».Û. öu« bfh©Ltu¥gL»wJ.
óäæèUªJ bgw¥gL« bghU£fëš äFÂahdJ Únu
gU¤Â, rzš, nj§fhŒ eh® ÏiyfŸ, g£L Ïiy, f«gë
MF«.
Ïiy ngh‹wit Ïa‰if ÏiyfŸ.
bgU§flš äf mÂf mséš Úiu bfh©LŸsJ
ghèa°l®, ieyh‹, nuah‹ ngh‹wit bra‰if ÏiyfŸ. Úuhév‹gJ Úç‹ thÍ ãiyahF«
ä‹Ão tiffŸ, fæW, nguN£ ngh‹w bghUŸfŸ bra‰if flšÚiu FoÚuh¡f kh‰Wtj‰F bra‰ifKiwæš c¥ò
ÏiyfŸ _y« jahç¡f¥gL»‹wd. Úiu FoÚuh¡F« £l« ga‹gL»wJ
Ú® - X® mça ts« ‚xU ehëš xU kåj‹ Fo¡f, Jit¡f, rik¡f clš
x›bthU M©L« kh®¢ 22 ªnj cyf Ú® Âd¤ij¡ ey‹ guhkç¡f vd FiwªjJ 50è£l® Úiu¥
bfh©lhL»nwh« ga‹gL¤J»wh‹‛ vd I¡»a ehLfŸ rig bjçé¡»wJ.
K¡»a Âd§fŸ äf mÂf c¥ò j‹ikia¡ bfh©l flš ‚rh¡flš‛ Ϫj
o cyf ãy¥gu¥ò Âd« - Ã¥utç 2 flš cæu‰wJ. Vbdåš Ïš cŸs mÂf c¥ò¤j‹ik
o cyf fhLfŸ Âd« - kh®¢ 21 fhuzkhf vªj xU Û‹ Ïdnkh mšyJ f©Q¡F
o òé Âd« - V¥uš 22 bjça¡Toa Ú® thœ cæçdnkh cæ® thH KoahjthW
o cyf R‰W¢NHš Âd« - #&‹ 5 cŸsJ. xU kåjD¡F Úªj¤ bjçaéšiy v‹whY« Tl,
o Ïa‰if Mjhu Âd« - m¡nlhg® 5 Ϫj rh¡flèš éGªjhš mt‹ Úçš _œf kh£lh‹.
o Ïa‰if ghJfh¥ò Âd« - et«g® 25 gÂyhf Úç‹ nkš äj¥gh‹.
É‹ Kjš m¡nlhg® tiuæyhd eh£fëš ÏªÂah KGtJ« cy»š ãiwªJŸs Úç‹ mséš 4%ϪÂahéš cŸsJ.
gutyhf mÂf kiH bghêÍ«. X® M©o‰F xU kåjD¡F »il¡F« Úç‹ mséš
jäœehL éÂéy¡fhf m¡nlhg® k‰W« et«g® khj§fëš ÏªÂah 133tJ Ïl¤Âš cŸsJ. ϪÂahéš Û©L«
kiHia¥ bgW«. òJ¥Ã¡f¡ Toa Ú® ts« Xuh©oš 1897 rJu».Û msÎ
kiH »il¡fhj jh® ghiytdK«, mÂf kiH¥ bghêit¥ cŸsjhf¡ fz¡»l¥g£LŸsJ.
bgW« tl»H¡F khãy§fS« ϪÂahéš cŸsd. k©òGit¡ bfh©L kåj fêéid¢ R¤j¥gL¤J«
bghJthf ϪÂahé‹ tl gFÂæš mÂf msÎ kiH¥ òÂafêtiwKiw ϪÂahéš totik¡f¥g£LŸsJ.
bghêÎ fhz¥gL«. kåj fêéš äf FiwªjsÎ Ú® nr®¡F« E£gnk
_‹W K¡»a eÂfshd ÁªJ, f§if k‰W« Ãu«kò¤Âuh ÏJthF«. Ϫj Kiwæš fêtiwia¥ ga‹gL¤JtJ«,
Ïkakiyæš njh‹¿ _‹¿š Ïu©L g§F ãy¥gu¥Ãš ifahStJ« vëaJ k‰W« RfhjhukhdJ. kåj¡fêÎfŸ
ghŒ»‹wd. KGtJkhf k©ts¤Â‰F¤ njit¥gL»‹w vUthf
2025-š fLikahd Ú® g‰wh¡Fiw ϪÂahé‹ (bt®änf¡) kh‰w¥gL»‹wd.
bgU«gFÂæš V‰gL« vd v¢rç¡f¥gL»wJ. Ï‹iwa cy»‹ mÂfç¡F« e‹Ü® njit¡F¥ gå¥ghiw
jäHf muR eh£onyna K‹ndhoahf kiHÚ® nrfç¥ò¤ _y« »il¡F« Úiu¡ FoÚuhf¥ ga‹gL¤Jtnj xU Áwªj
£l¤ij mKšgL¤ÂÍŸsJ. Ô®thF«.
Ú®¡ Fäêfë‹ gu¥ò bt©ik ãw xëia¥ ÃuÂgè¥gjhš gF¤J to¤jš _y« »il¤j Ú® öatoÚuhF«. Ϫj
gå¥ghiw KGtJ« bt©ik ãwkhf njh‹W»wJ. öatoÚ® öŒikahf ÏU¥gjhš gŸë m¿éaš
gå¡f£oæš Ú®¡Fäê ÏšyhÂU¡F« nghJ Úyãwkhf MŒtf§fëY«, kU¤Jt MŒtf§fëY« ga‹gL»wJ.
bjçÍ«. Ïj‰F fhuz« thd¤Â‹ Úy ãw¤ij¥ ÛŠN® flšÚiu FoÚuh¡F« £l« - ÂUtŸq® kht£l«
ÃçÂgè¥gnj MF«. beäè flšÚiu FoÚuh¡F« £l« - fhŠÁòu« kht£l«
tlϪÂahéš cŸsmid¤J MWfS« Ïakiyæš cŸs rh¤j}® miz - ÂUt©zhkiy kht£l«
gå¥giwfëš ÏUªnj njh‹W»‹wd.
tof£lš: flš Úiu Úuhéah¡» Ë Fë®é¤jš 1. ___________ èUªJ bgw¥gL« bghU£fëš äFÂahdJ
ãfœ¢Ána tof£lš Kiw vd¥gL« Únu MF«. (óä / br›thŒ»uf«).
jiyÑœ r›ñL gutš: xU fl¤J« r›é‹ têna flšÚiu 2. ___________ äf mÂf mséš Úiu bfh©LŸsJ
ntfkhf¢ brY¤J«nghJ m¢r›é‹ E©JisfŸ Úiu (bgU§flš / Fs«)
k£L« btëna‰W«. bgU«ghyhd c¥ò¡fisÍ«,
Compiled by Rex Christopher 1
CHEMISTRY
3. ___________ v‹gJ Úç‹ thÍ ãiyahF« (kiH / Úuhé) bkGF vçjš v‹gJ xU nt kh‰wkhF«. bkGF
4. __________ Úiu FoÚuh¡f kh‰Wtj‰F bra‰ifKiwæš vçÍ«nghJ mj‹ _y¡TWfŸ fçaäy thÍ k‰W«
c¥ò Úiu FoÚuh¡F« £l« ga‹gL»wJ (flš / M‰W). M¡Á#dhf kh‰w« mil»‹wJ.
g£lhRfis bto¤jš, fh»j¤ijnah, ku¤ijnah
e«ik¢ R‰¿ÍŸs gU¥bghUŸfŸ vç¡F«nghJ, ãfG« kh‰w« nt kh‰w«.
mQ¡fS« _y¡TWfS« äfΫ Á¿ad. Ït‰iw fhŒf¿fŸ k‰W« gH§fëš cŸs thrid, ãw« k‰W«
nendhÛ£l® v‹D« myfhš ms¡fyh«. (1 nendhÛ£l® = Rit M»at‰¿‹ fhuz« mt‰¿š ~Ãdhè¡ nr®k§fŸ
10-9 Û£l®) ÏU¥gnj MF«. ~Ãdhè¡ nr®k§fŸ ÏjanehŒ k‰W«
©k§fë‹ _y¡ TWfS¡F Ïilna cŸs <®¥òéir Áytifahd ò‰WnehŒfisÍ« jL¡F« j‹ikÍilaJ.
mÂf« v‹gjhš _y¡TWfŸ äf äf beU¡fkhf fhŒfisnah gH§fisnah bt£o Á¿J neu« fh‰¿š
mikªJŸsd. it¡F« nghJ gG¥ò ãwkhf khW»wJ. fhŒ k‰W«
mG¤j¤Â‹ _y« Âl¥bghUŸfë‹ tot¤ij kh‰WtJ gH§fëš cŸs ~Ãdhè¡ nr®k« v‹w ntÂ¥bghUŸ
fod«. fh‰¿š cŸs M¡Á#Dl‹ éid òçªJ bkyhå‹ v‹w
gU¥bghUë‹ eh‹fhtJ ãiy ‘Ãsh°kh’ - mÂf gG¥ò ãw bghUshf khW»wJ.
bt¥g¥gL¤j¥g£l thÍ ãiy. òJ blšèæš cŸs FJ¥ädh® mU»š mikªJŸs
gU¥bghUë‹ Iªjh« ãiy ‘ngh°-I‹°O‹ ÏU«ò¤ö© 7 Û£l® Ús¤ijÍ« 6000 »» vilÍ«
fh©l‹°nl£’ - mÂf Fë%£l¥g£l¤ Âl¥bghUŸ. bfh©lJ. ÏJ 1600 M©LfS¡F K‹ f£l¥g£lJ.
Ï›tsÎ fhy« flªJ« Tl, Ϫj ÏU«ò¤ ö© Ï‹W«
Âut¤Âš cŸs _y¡TWfS¡»ilna cŸs <®¥òéir JU¥Ão¡féšiy. cy»‹ gy gFÂæš cŸs MŒths®fŸ
©k¥ bghUŸfëš cŸsij él FiwÎ. Ïj‹ j‹ikia¥ g‰¿ MŒÎ brŒJŸsh®fŸ. Ïj‹ _y«,
thÍ¡fëš _y¡TWfS¡»ilna cŸs <®¥òéir äfΫ ϪÂa®fŸ 1600 M©LfS¡F K‹ÃUªnj cnyhf¤
FiwÎ. mjdhš _y¡TWfS¡»ilna cŸs Ïilbtë bjhêšE£g¤ij¤ bjçªJ it¤JŸsij¡ fh£L»wJ.
äfΫ mÂf«. ©k k‰W« Âut ãiyfSl‹ f¥gè‹ bgU«gF ÏU«ghš brŒa¥g£LŸsJ. flš Úçš
x¥ÃL«nghJ thÍ¡fis äfΫ vëjhf mG¤j KoÍ«. f¥gš äj¡F«nghJ, mj‹ mo¥ghf« Úçš _œ»ÍŸsJ.
e« Å£oš ga‹gL¤J« vçthÍ cUisæš flš Úçš mÂf mséš c¥ò cŸsJ. vdnt f¥gè‹
mil¡f¥g£LŸsJ Ú®k bg£nuhèa thÍ (LPG) bgU«gF JU¥Ão¤J bghUshjhu¢ nrj¤ij
rçahd éilia nj®ªbjL¡fΫ. éisé¡»wJ.
1. _‹W ãiyfëš ÏU¡F« xnu bghUŸ ________ (Ú®, fš, mäy« v‹w th®¤ij ‘mÁl°’ v‹w Ïy¤Ó‹ bkhê¢
f©zho). brhšèèUªJ vL¡f¥g£LŸsJ. Ï¢ brhšè‹ bghUŸ
2. _y¡TWfS¡F Ïilna äfΫ Fiwthd Ïilbtë òë¥ò v‹gjhF«.
cŸs gU¥bghUŸ ________ (©k«, Âut«, thÍ). jhtu§fëèUªJ« éy§F fëèUªJ« bgw¥gL«
3. 1 nendh Û£l® v‹gJ ________( 10-10 Û, 10-9 Û, 10-12 Û ). mäy§fŸ fçk mäy§fŸ vd¥gL«.
4. thÍ _y¡TW Ïilna cŸs éir ©k¤ijél vYä¢ir æš Á£ç¡ mäy« cŸsJ.
________ (FiwÎ, mÂf«).
ghèš yh¡o¡ mäy« cŸsJ.
5. ________ãiy F¿¥Ã£l bfhŸssÎ bfh©lJ. Mdhš
tot« »ilahJ (©k, Âut). Fë®ghd§fëš fh®nghå¡ mäy« cŸsJ.
M¥Ãëš khè¡ mäy« cŸsJ.
gU¥bghUŸfŸ k‰W« mj‹ j‹ikfŸ czÎ brç¥gj‰F iA£nuhFnshç¡ mäy« e«
I°»Ý« (gå¡Tœ) cUFjš v‹gJ x® Ïa‰Ãaš kh‰w« Ïiu¥igæš Ru¡»wJ.
©k¥bghUis (f‰óu«) bt¥g¥gL¤J« nghJ neuoahf éåf® - ( mÁ£o¡ mäy«)
thÍ ãiy¡F khW« ãfœÎ¡F gj§fkhjš v‹W bga®. j¡fhë - (M¡[hè¡ mäy«)
xU ä‹åiH és¡»š ä‹rhu« ghÍ«bghGJ ä‹åiH Âuh£ir – (lh®lhç¡ mäy«)
Nnl¿, Ãufhrkhf xëia cäG«nghJ ä‹åiHæ‹
vW«ò – ( gh®ä¡ mäy«)
njh‰w¤Âš kh‰w¤ij¡ fhzyh«. ä‹rhu« ghŒtij
ãW¤Âdhš ä‹åiH K‹ÃUªj njh‰w¤ij¥ bgW»wJ. iA£nuhFnshç¡ mäy« (HCl)
ÏJ xU Ïa‰Ãaš kh‰wkhF«. fªjf mäy« (H2SO4)
©k¥ bghUis bt¥g¥gL¤J« nghJ Âutkhf ie£ç¡ mäy« (HNO3).
khW»‹wJ. vL¤J¡fh£lhf, gå¡f£oia všyh mäy§fëY« Ïl¥bga®¢Á brŒa¤j¡f iA£u#‹
bt¥g¥gL¤Âdhš Úuhf khW»‹wJ. Ïj‰F cUFjš v‹W maå cŸsJ.
bga®.
nrhoa« iA£uh¡irL (vçnrhlh) k‰W« bgh£lhÁa«
Úiu¤ bjhl®ªJ bt¥g¥gL¤Âdhš Ú® bfh¤J Úuhéahf iA£uh¡irL (vçbgh£lhR) ngh‹w fhu§fŸ mç¡F«
khW»wJ. Ïj‰F Méahjš v‹W bga®. j‹ik cilait.
Úuhéia¡ Fëu¢ brŒjhš Úuhf Û©L« khW»wJ. Ϫj Úçš fiuÍ« fhu§fS¡F ‘mšfè°’ v‹W bga®. fhšÁa«,
ãfœé‰F Fë®é¤jš v‹W bga®. nrhoa«, bgh£lhÁa« M»at‰¿‹ iA£uh¡irLfŸ
Úiu nkY« Fë®é¤jjhš gå¡f£oahf khW»wJ. Ïj‰F mšfèR¡F vL¤J¡fh£LfshF«. Ïit Úçš fiuÍ«
ciwjš v‹W bga®. fhu§fŸ MF«.
JU¥ Ão¡f Ú® k‰W« M¡Á#‹ äfΫ mtÁa«. ‘mšfè’ v‹w th®¤ij muhá brhšèèUªJ tªjjhF«.
Ïj‹ bghUŸ ‘ku¢rh«gš’. Ϫj¢ rh«gèš nrhoa« k‰W«
bgh£lhÁa¤Â‹ fh®gnd£LfŸ ÏU¡F«.
fhu¤Â‹ bga® ntWbga®
fhšÁa« iA£uh¡irL R£l¢ R©zh«ò
nghuh‹ (Boron) B
fh®g‹ (Carbon) C
~òqç‹ (Fluorine) F
ãah‹ (Neon) Ne
Áè¡fh‹ (Silicon) Si
M®fh‹ (Argon) Ar
M®rå¡ (Arsenic) As
Fnshç‹ (Chlorine) Cl
Fnuhäa« (Chromium) Cr
fhšÁa« (Calcium) Ca
fh£äa« (Cadmium) Cd
bk¡ÜÁa« (Magnesium) Mg
kh§fÜR (Manganese) Mn
FS¡nfh° e« m‹whl
C6H12O6
czéš K¡»a
iA£nuh Fnshç¡ mäy« g§F t»¡»wJ.
HCl nrhoa«
rhjhuz nrhoa« Û‹, Ïiw¢Á
k‰W«
ršÃôç¡ mäy« c¥ò FnshiuL ngh‹wit
H2SO4 Fnshç‹
bflhkš
ie£ç¡ mäy« ghJfh¡f¥
HNO3
ga‹gL»wJ
nrhoa« iA£uh¡i[L NaOH Ïå¥òfŸ,
fh®g‹,
ä£lhŒfŸ,
bgh£lhÁa« iA£uh¡i[L iA£u#‹
KOH r®¡fiu R¡nuh° gH¢rhWfŸ
k‰W«
jahç¡f¥
bgh£lhÁa« FnuhikL M¡Á#‹
K2CrO4 ga‹gL»wJ
Ôaiz¡F«
fhšÁa« fh®gnd£ CaCo3
nrhoa«, rhjd§fëš,
buh£o¢ nrhoa« ig iA£u#‹, ng¡»§ òÎl®
bgh£lhÁa« fh®gnd£ KCo3
nrhlh fh®gnd£ fh®g‹ k‰W« jahç¥Ãš nf¡,
M¡Á#‹ buh£o jaç¥Ãš
bk¡ÜÁa« fh®gnd£ MgCo3
ga‹gL»wJ
fhšÁa« M¡i[L CaO nrh¥Ãš
nrhoa«, öŒikah¡»ah
iA£u#‹ bguh¡i[L H2O2 ryit¢ nrhoa«
fh®g‹ k‰W« fΫ fod Úiu
nrhlh fh®gnd£
M¡Á#‹ bk‹Úuh¡fΫ
Û¤nj‹ CH4 ga‹gL»wJ
<¤nj‹ C2H6 ryit¤
bjhêèY«,
nrhoa« FnshiuL NaCl fhšÁa«,
fhšÁa« »Uä
ryit¤ M¡Á#‹
M¡Á ehÁåahfΫ,
uh# Âuhtf« xU g§F HCl + _‹W g§F HNO3 öŸ k‰W«
FnshiuL FoÚ®
Fnshç‹
bgh£lhÁa« FnuhikL R¤Âfç¥ÃY«
K2Cr2O7
ga‹gL»wJ
bgh£lhÁa« bg®kh§fnd£ KMnO4 Ábk©£ k‰W«
R£l fhšÁa«
fhšÁa« f©zho¤
í¥r« c¥ò CaSo42H2O R©zh« k‰W«
M¡irL jahç¥Ãš
ò M¡Á#‹
ga‹gL»wJ
v¥r« c¥ò MgSo47H2O
fhšÁa« Rt®fëš
kæš J¤j« CuSo45H2O Ú‰¿a fhšÁa« iA£u#‹ btŸis
R©zh« iA£uh¡i k‰W« mo¥gj‰F¥
Ãsh°£® M¥ ghç° CaSo4½H2O ò rL M¡Á#‹ ga‹gL»wJ
fhšÁa«, R©z¡f£o
mÁo¡ mäy« CH3COOH R©zh« fhšÁa«
fh®g‹ k‰W« jahç¡f¥
ò¡ fš fh®gnd£
M¡Á#‹ ga‹gL»wJ
Áèf‹ il M¡i[L SiO2
xU nr®k« cUthF« nghJ bt¥g¤ij btëæLjnyh »nu¡f j¤JtPhå blkh»çoa° gU¥bghUŸfŸ
mšyJ c¿ŠRjnyh ãfœ»‹wJ mQ¡fshyhdit vd¡ T¿dh®.
ghiw, jhJ¡fŸ ngh‹w cæu‰w _y§fëèUªJ bgw¥gL« »nu¡f bkhêæš mQ v‹w brhšY¡F ‚cil¡f
nr®k§fŸ fåk¢ nr®k§fŸ MF«. rh‹W: R©z¡f£o, Koahjit‛ v‹gJ bghUshF«.
gë§F, rikaš nrhlh ngh‹wit. bghU©ik mêah é (ythŒÁa® 1774) : ‚Ïa‰Ãaš
jhtu§fŸ, éy§FfŸ ngh‹w cæUŸs _y§fëèUªJ mšyJ ntÂæaš kh‰w¤Â‹ _y« ãiwia cUth¡fnth
bgw¥gL« nr®k§fŸ fçk¢ nr®k§fŸ MF«. rh‹W: òuj«, mšyJ mê¡fnth KoahJ‛.
bkGF, v©bzŒ, r®¡fiu ngh‹wit. khwhé»j é (¥bus°£ 1779) : ‚xU öa nt¢ nr®k«,
xU jåk¤Â‹ Ïiza¡ Toa Âwnd ÏizÂw‹ MF«. v«Kiwæš jahç¡f¥g£lhY« mš cŸs jåk§fŸ xU
F¿¥Ã£l khwh ãiw é»j¤Âš jh‹ ToæU¡F«‛
mQ mik¥ò lhšlå‹ mQ¡ bfhŸif : #h‹ lhšl‹ (1803-1807)
-10
mQ¡fŸ cUt¤Âš äf¢ Á¿ait. mit10 m (1Aº) m®¤jKŸs mQ¡ bfhŸifæid¥ g‰¿a vëa
F¿¥ÃLnth«. fU¤J¡fis¢ RU¡fkhf btëæ£lh®.
ntÂ¥Ãiz¥òfŸ
bjhl®ªJ xG§»šyh ãiyæš Ïa§F« Tœk¤Jfë‹
Ïa¡fnk Ãbusåæ‹ Ïa¡f«.
1916Ïš, í.v‹. ÿæ° Ïiz Âw‹ vy¡£uh‹
bfhŸifæid btëæ£l®. Ïj‰F v©k é v‹W bga®.