Scribd Logo
Upload

Welcome to Scribd!

  • Horacy - 22 Ody

    Uploaded by

    Michal Krzysztoszek
    10 views133 pages

    Copyright

    © © All Rights Reserved

    Available Formats

    PDF or read online from Scribd

    Did you find this document useful?

    Is this content inappropriate?

    Report this Document

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    10 views133 pages

    Horacy - 22 Ody

    Uploaded by

    Michal Krzysztoszek

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    of 133
    Obecna edysa jest powtdrzeniem publikere; Zaktud Narodowego im. Ossolifskich — Wydawnictwo, 199) Seria 11 Biblioteki Narodowe) ne 232°” TOK Wodewca Zaklad Narodowy im. Ossoidskich ~ Wydawnictwo pl. Solny 14a 50-062 Wroclaw we wapioracy = De Agontn Pola Sp. 7 0.0 Al erzolimlie 13127 001973 Wana te (022) 699 71 36 Contigh by Zand Nara ‘ody im, Osslitsich ~ Wydawnic Wroctaw 2004 oe Cota oletoja~ 8B 8373168 ISBN 83-04.04724-) a aman: Cate Naodo rodowy im, Osolisich ~ Wydawnictwo Druk | oprawa: ResrowshieZakady Chicane ot Printed in Poland WSTEP |. LIRYKA W RZYMIE PRZED HORACYM, Preed pojawieniem sig pierwszego zbioru poezji Hora- cego —trzech ksiag jego Piesni (Carmina) -w roku 23 p.ne. liryka rzymska nic mogla poszezycié sie zbyt wieloma osia- ‘gnigciami artystycznymi, ktdre doréwnywalyby poziomo- Wi greckiej poezii liryezne}. Nawet jesli zastosowaé tutaj fermin ,liryka” w szerokim znaczeniu, obejmuiac nim tzw. melike oraz elegie.i jamb’. Znacznie poéniej, z koficem I wieku n.e. znakomity rzymski teoretyk wymowy i krytyk literacki Kwimtylian tak oto w najbardziej lapidarny spos6b okresli role Horacego na tle calego rozwoju lityki rzym- skiej:,,At Iyricorum idem Horatius fere solus legi dignus’ (cTymezasem sposréd liryk6w tenze Horacy jest niemal _jedynym poeta godnym czytania”?. Nie oznacza to jednak, J preed wystapieniem Horacego pocci rzymscy w ogéle nie probowali swoich sif na polu liryki i nie stworzyli w tej Giedzinie niezego, co zastugiwaloby na miano poezi. Poczatki poezji rzymskie} sicgajia odleglej przeszlosei, Z kt6rej doszlo do nas bardzo niewiele, jednak dostatecz- hie duzo, by wyrobié sobie zdanie na temat tej wezesnej “Na temat tych pojeé om ich wzajemnego stosunku pisal w nas ewicr, Weep [w] Liryka starosvine; Grech, BN, Sl, nr 92, wyd, I, Wroclaw 1984, s. XVII oraz T. Michalowska, Warszawa hiedewno J. Dani U poczatkw reflekyi genologicene [w:] Poetska ipo 1982, 56-38. Instituto oratoria X 1, 96. Cytaty, pray Kérych nie podano na w preekladzie autora opracowania -wiska dumacza vw wsrer odzime twérczosei poetyckiej. Poezja sakralna w rodza- ju Piein Salibw (Carmina Saliaria) wykonywanych przez kaplanéw-tancerzy podezas uroczystosci ku ezci boz6w Marsa, Kwiryna i Jowisza, Piesni Braci Polnych (Carmina Fratrum Arvatium), piesni przeblagalne do boga Marsa, rmodlitwy e7y inkantacje do innych bog6w, Jowisza, Janusa oto slady owych carmina, zachowanych fragmentarycznie najdawniejszych, przediiterackich form liryki lacitiskiej. Dochodza do tego rownie? elogia pogrzebowe umieszezane _jako inskrypeje na grobach zmarlych wodz6w (np. zacho- ‘wany epitaf Lucjusza Koneliusza Scypiona, konsula 2 r0- ku 259 pine), piesni zalobne, moze takze piesni Zolnicr- ___skie Spiewane podezas uroczystosci triumfalnych’. ‘Te najstarsze, przedliterackie formy liryki rzymskicj ujete byly w rodzima, italska miare wierszowa, zwana przez, poéniejszych wierszem saturnijskim, ktérego zasady czy reguly wig? jeszeze nie sq w pelniznane drisiejszej nauce. Ale cala ta prymitywna, okolicznosciowa poezja anoni- mowych twéredw, wykonywana zazwyezaj, jak sie wyda- je, 2 towarzyszeniem muzyki fletow, nigdy nie osiagnela naprawde literackiego poziomu i nie mozna jej uwazaé za -wstgpna faze lirykirzymskiej. Pewnego rodzaju wyjatkiem byla tutaj przeblagalna piesa pierwszego zawodowego li- {rata rzymskiego, Liwiusza Andronika, napisana w roku 207 p.n.. i przeznaezona oficjalnie przez. pontyfikow do ‘odSpiewania przez 27 dziewiec podczas uroczystej procesii. Wydaje sig, id ten niezachowany hymn, uwazany przez wielu badaezy za pierwszy rzymski utw6r liryczny we wla- 2 a tema najdawniejszych form lirykirzymskie|pisze P.Grimal, Le brisme a Rome, Pais 1978, 31-50 Pox. Livia, db ure conden XXVIL 37 LIRYKA.W REYMIE PRED HORACYM. vi Sciwym tego slowa znaczeniu, pozostawal pod wyraznym, ‘wplywem poezii greckiej, podobnie jak cata tworezosé Li- wwiusza Andronika w dziedzinie tragedii, komedii i epiki. I wiasnie poetom greckim w przyszlosei liryka rzymska miata zawdzigczaé swoje najistotniejsze impulsy, a przede wszystkim fakt, i2 od owych rodzimych i prymitywnych formul ~ carmina zdolata wspiaé sig ku szczytom prawdzi- wei poezji W poszukiwaniu wezesnych przejawow tworczosci li- ryeznej Rzymian disiejsza nauka sigza do form, kt6re sta- nowia odrebne gatunki literackie. Za jeden z rodzajéw nie- irycznych, w kt6rym stosunkowo wezesnie dochodzity do ilosu pewne elementy lirycne, uwaza sig rzymski dramat z jego dwoma glownymi gatunkami ~ tragedia i komedi. O ile jednak stan zachowania archaicznejtrageditrzymskie} nie pozwala w istocie na szersze uog6lnienia na temat obec~ nosei i funkeji parti lirycenych, o tyle zachowane komedie Plauta (ok. 250-184 pune.) Terencjusza (ok. 195-159 p.ne.) dostarezaja szeregu przykladéw owych kompozyeji liry- emych przede wszystkim w tzw. cantica ~ ezyli partiach ‘0 zr6¢micowane} strukturze metryczne Spiewanych z akom- paniamentem muzyki. Szczegélnie cenne exempla owych liryeznych cantica mozna odnalezé w takich komediach Plauta, jak Amyitrion, Casina, Pseudolusi Curculio. Znacz= na redukeja owego elementu liryeznego na korzyS¢ treSci intelektualaych nastapita w komediach Terenejusza, pisa- za mlodszego przynajmniej o dwa pokolenia od Plauta \w cale zachowanej tworezosci Terenejusza mamy zaledwie *PGrimal, jw, poswigca cay rozdial owym elementom lity ry w arehaicmymnteatrzereymskim: Le lsrivme dans le shire ar- chaque, 551-73 won vill rainie zarysowanych cantica, przede wszystkim, Andria i Adelfoe. Mowige o lirycznych partiach, w senate Tacit ak apo wor ge pewna 01g W ich powstaniu musialy odegra€ grec. tie oryainaly suk, na ktorych byly one oparte, a przede ‘nezystkim zw nowa Komedia grecka, Jesli idzie © partie Tincone w lacifskic|tragediarchaiczne, to jestesmy W Sta his powiedzie€ na podstawie zachowanych fragmentow raz wypowiedzi innych autoréw, jak np. Cycerona, i Sreregdlna predytekcie do tworzenia liryeznych cantica wwykazywal w swoich utworach Enniusz (239-169 ptve.) Shp. w tragediach Aleksander czy Andromacha, a take ‘Akcjusz (170-0k. 85 p.n.e.) ~ np. w tragedii Eurysaces, Mozna to uznaé za rezultat dazenia tych pisarzy do nada- ‘nia swoim utworom charakteru patetycznego, bardziej od- jpowiadajqcego gustom publicznosci rzymskieniz greckie ‘ryginaly, na kidrych te sztuki byly modelowane. ile lryczne cantica w tragediach czy komediach rzym- skich ulegaty w toku ewolueji teatru rzymskiego w II wie ku p.ne. stopniowej redukeji 0 tyle z koficem tego same- go stulecia pojawiaja sig pierwsze proby w zakresic auto- ‘nomicznych form lryki, Za swojego rodzaju prekursora te} pierwszej wlasciwe) fazy rozwojuliryki reymskiej niekto- ‘zy badacze uznaja Enniusza, ktdremu praypisuje sie wpro- ‘wadzenie do liryki rzymskiej pewnych liryeznych form wwersyfikacyjnych, takich jak metrum sotadejskie czy dys- tych elegijny*. W drugiej potowie II wieku pine. Porejusz LLieymus pisze w dystychach elegijnych pierwszy znany nam epigram mitosny w jezyku lacifiskim, nawiqzujgc do wz0- Ow poedjialcksandryjskiej, a w szezeg6lnoSci do epigra- itka Wy" Po. Gril jw, 5 76 LIVIA W R2YAIE PRED HORACYM 1x méw erotyeznych Kallimacha’, Dwa zachowane epigramy mitosne Kwintusa Lutatiusa Katulusa, znakomitego polity- ka, mowey i pisarza, zawieraja motywy pederastyczne, wzorowane take, jak sig wydaje, na poe7ji aleksandryj- skiej: pierwszy z tych utwordw jest prosba do bogini We- nus © pomoc i rade w utrapieniu milosnym’, drugi wysta- wwia pigkno aktora Roscjusza’, Dwa ocalale epigramy ero- tyczne Waleriusza Edituusa (ok. 100 p.n.e.) wykazujq rownie? wplyw wzordw aleksandryjskich". Pierwszy z tych utwordw, zwrécony do Pamfili, odtwarza symptomy na- migtnoSei czy zapamigtania mitosnego", drugi zwrécony jest do niewolnika Filerosa z-zapytaniem, po co oswietla pochodnia droge swojemu panu, ktérego serve plonie ogniem rmilosci; tego plomienia nie zdotaja ugasié ani wiatr, ani desze7, ady2 podlega on tylko whadzy bogini Wenus! Aoczone tu przykiady rzymskie} liryki milosne| ~-kofica II wieku i poczatkow I wieku p.ne., jedyne, jakie posiadamy z tego okresu, Swiadeza z jednej strony 0 pew= rej swobodze ezy emaneypacji obyezajowe} umozliwiaja- cans PoE xxl a skonezywszy na sztukach plastye2- fo okrest naj inspira ei italsko-raymskie hdo Rzymu ele poczawszy od rligi nych i architekturze. Kultura jek waory nie tylko w rodzime} ale odwohuje sig rownic? do naplywalaey’ advo traci ellenistyezne Raym siale 88 eee ann sig trades oz) | nOWYE Tm kul- tury wywodzace) sie glownie 2 krajOw podbitych przez Feeprnian w I Twieku pe. Drug GOT niiezwykle dloniostym jest przcigcie praez Ray sehytku republiki i'w poceatkach pryncypat li sty eulturalne} ower snego swiata, kiérej promieniowanie wykraczato daleko pon panice ital przede wszystkim 20 PASAT zmajdu- Jaeyeh sig bezposeednio w orbicle WPLN raymskich yeh se te araeryzuje Sic WHEN WHOM ET TE ees A iozofia: zagrozen,jakie niosly soba woj- aly sig impulsem ilozofii, szezegolnie Wt rrowany W pismach Jo saukania pociechy ny domowe, st nauce stoickie} i schronienia w f ij, Stoieyzm, spopulary eona, odgrywal w epoce augustowstie ppodobnie jak w ezasach republiki, nigjako role doktryny filozoficzne): glowne J) ‘ene do enoty i sprawiedliwose nei podejmowanie obowiazkOw ‘obywatelskich mogly bye wvykoreystywane przez parstwo G0 reali) pewnych c roar potitycznych spoteeznych. Powod2=ne eszylasic Kaw poly asach navka Eka, FOZPOWSZ2S) 0° soem prez pocmatLukrejuszn De rr jonalistyezna teorig pIZyt0dy, shoszaey atomistyezna it Awyzwolenie sig eztowieka od strache przed émiercia i przed oficjalne}, paiistwowe} zalozenia, takie jak dar idziat w stuzbie publics bogami, Niesprzyjajace warunki polity’ i nig zahamowaly rozwojt [ieratury “me i spoleczne okrestt zmierzchu republil Xxx wsrer rzymskiej, kt6ra pozostawala pod znakiem wielkich osobo- ‘wos pisarskich. Na plan pierwszy wysuwa sig tutaj poezja: na jednym biegunie znajdowala sie taw. stara szkola z Lue krecjuszem na czele, kontynuujaca tradycje archaiczne} poezjirzymskiej, na drugim tzw. Miody Rzym, grupa poc- tycka, ktéra programowo odrzucala tradycje wielki ‘ki w praekonaniu, i2 rywalizacja z geniuszem Homera nie jest w ogéle motiwa, W zakresie prozy szczegolna role ‘odegrala w tym okresie tworezosé Cycerona, znakomitego ‘méwey, azarazem teoretyka wymowy i filozofa, Inn wy- bitni preedstawiciele prozy tego okresu to Gajusz. Julius Cezar, Gajusz Sallustiusz Kryspus, Marck Terencjusz, War- roni Komeliusz Nepos. Rzeczowe, pelne pozomego obiel tywizmu pisma Cezara De bello Gallico (O wojnie galij- skie))i De bello civili(O wojnie domowej) stanowia niemal doskonaly wzér prozy lacitiskie}, lczac szlachetna prosto- ‘eZ umiejetnoscig dramatycznego przedstawiania wydarzeh ‘wojennych i faktw polityeznych. Znakomity historyk Sal- lustiusz w monografiach o sprzysigzeniu Katyliny 10 woj- nie z Jugurta, a takze w Historiach wykazal ogromna pasi¢ polityczna i dociekliwose w badaniu zjawisk dziejowych. ‘Warron, bez watpienia najwszechstronniejszy pisarz i ucz0- ny rzymski wszystkich czas6w, uprawial zarowno gatunki historyczne, biograficzne, filozoficzne, jak te? prawnicze, ceneyklopedyczne, dydaktyczme itp. Architektura epoki wojen domowych, podobnie jak i sztu- ‘ka tego okresu, ulegla wyraénemu oddzialywaniu form bu- Dawniejs badacze, jak np. WY. Sellar, jw. 8.21 ezy LP. Wik inson, Horace and His Lyric Poetry, Cambridge 1968 (1945), 8.9, uuwazaja, 2e mi ce w roku 39 Tub 38 pane, soxxvl wsrer sunki poety z Oktawianem Augustem. Swetoniusz, autor Vita Horatit, tory z racji petnionej przez sibie funkej sekretarza osobistego Hadriana ab epistulis miat zapewne swobodny dostep do archiwum zawierajacego prywatng korespondencje Augusta i jego nastepcow, informuje 023+ Imiarze pryncepsa powierzenia Horacemu prowadzenia swe) kancelaris Augustus epstularum quoque ei officium obit (hoe ad Macecnatemsripto significat ante ipsesutfciebam st bends opeibus amicorum, nue accupatissius et infirms Noratium nostrum ate cupio abducere. veniet ergo ab its Pasitica mesa ad hane regiam et nos in epistulissribens Aciuvabit. acne recusant quidem aut suecensuit qucquam Aut amictam suam ingerere desi (August nie? zaproponowat mu stanowisko prywaine 0 sehretarza, jak oznajmia tow pifmie do Mecenasa, D3 is) sam dawvatem sobie rad zpisaniem listéw do przyjaci {saz eda, once eam bardzo zy hay chee movado 8° Horacego. A wige od twojego stolu dla dar tirana Presizie do naszego solu krdlewskiego i bedzie a Pisaniu listw", Lecz nawet wtedy, kiedy Ho- tie pseimowil an weae nie rozgniewal sient nieno, ni 80 darzyé swoja prayjaznia,)” Homey Aaow® rca ofrowanego mu stanowiska aN knoe edie rely eae! it, Wied viene pet Sakkolwick August uznal to uspra- wat poecie petny ye 4 Pretekst, w dalszym ciggu okazy~ dale pace geet CWO, czego dowodza eytowane IER ego toy gs atoblive i neparlamentame frag — no Horacego. Antyceny biograf informuje "i hoa g — 2X HUMILE ROTENS" XXXVI dale), Ze August wysoko cenil tworezosé poetycka Hora- cogo, uwazajac ja slusznie za wiecznotrwale osingnigcie artystyezne (,mansuraque perpetua opinatus est"). Wyra~ zem tego uznania pryncepsa dla Horacego byt zdaniem Swetoniusza fakt, 2e wladca powierzyl mu skomponowa- nie Piesni stulecia (Carmen saeculare), hymnu wieiezace- go uroczystosei zwane ,ludi saeculares” w roku 17 p.n.e. a.takZe sklonil go do napisania [V ksiggi lirykOw dla upa- rmiginienia zwyciestwa swoich pasierbow Tyberiusza i Dru- zzusa nad Windelikami”. Wreszcie jeszcze jednym dowo- ‘dem zainteresowania a zarazem wanania Augusta dla poezji Horacego jest eytowany rowniez przez starozytnego biogra- fa fragment innego listu, gdzie prynceps Zalit sig, 2¢ poe- ta nie wprowadza go jako interlokutora do swoich satyr, Jjakby obawial sig, 2e zazylosé z nim okryje go niestawa uw potomnych; zmuszony t4 skarga poeta uczynit Augusta adresatem dlugiego listu poswigeonego problemom literac~ kim (Epist. 11). Ofiejalna biografia Horacego przynosi juz w istocie nie- wwiele dalszych fakt6w godnych odnotowania: by! meaczy- 2znq niskiego wzrostu, otylym, sklonnym do rozwiaztosci. Zmatl w 57 roku Zycia, wkrétee po smierei swego wielkie- {0 przyjaciela Mecenasa, zosta pochowany na cmentarzu eskwilifiskim w Rzymie w poblizu grobowca Mecenasa, ostatnig wola przezaczyt sw6j majatek Augustowi. » Vita Horatt 25-28 ta Horatit 90-32 1V, .EXEGI MONUMENTUM” 1. Epody. Horacy lepie) niz ktokolwiek inny potwierdzt ‘swoja biogratig poetyckq stara prawde, iz pocta sig jest poeta sig nie bywa. Istotnie, poezja, whasna poe7ja, tows ‘ryszylaniemal calemu dojrzatemu zyciu Horacego: zaceal Pisaé swoje pierwsze utwory mniej wigeej w 23 roku Zy- ia, ostatnie ~ dobrze przekroczywszy pieédziesiatke. Bez Satpienia uwazat liryke za swoje najwigksze osiqgnigeie Poetycki, ale uprawialtakze inne gatunki ~ satyre, poezj¢ Himbicra, list poetycki.U poczatkow jego tworezosei soja conic TY Poca, napisane mnie} wigce) w tym samym (Sermone eblkowane w odsepie Stat: Lksigna Satyr 30 png KY35 pe, oraz Epody (Epodon liber) zr0- con en aceon sid este pedypubae Picrwsce LOneageatee: Ten zbiér 17 utwordw, z ktdrych G16) apisane metrum jambicznym,nastzpne trymeareg fOzyeh uktadach jambow i daktyli a utwor 17 wyrant epanbiczym, wywodi sw tytul od greckiego Wayainereees” Kory oznacza drugi, krdtszy wietsz Horacy okres todzaj .,dospiewu". Dodajmy tutaj, iz sam Fen stow wwory nazwa iambi”. Poezii Hon utkwo niewielki zbiorek najwezesniejsze} Weplezecnn? "9Woluje nie tylko dosé spreeczne opinie Polezesnych bad rae r < shbbadaezy, ale ztrudem poddaje sig jakiernus *p. XIV 7, Epis. 119,23. Per p EXEL MONUMENTUM XXXIX {jednolitemu, syntetyeznemu opisowi®. Wydaje sig, 2 ghbw- ‘nym powodem tych trudnosei jest daleko posunigta niejed- norodnosé zbioru w zakresie tematyki, nastroju, gatunku. Po wielu latach napisze Horacy, i modelem jego Epodéw byla jambiezna poezja Archilocha (Epist. 119, 23-25) Parios ego primus iambos ‘ostendi Latio, numeros animosque secutus Archilochi, non res et agentia verba Lycamben, (Ja pierwszy paryjskie mby do Lacjum wniostem, z Archilocha wziqlem :miarg i zamyst ~ nie tee i nie inwektywy, co szarpaly Lykamba.) (przel. $. Golebiowski) To Smiale, pelne nieskrywane] dumy wyznanie Horace- 0 budzi jednak powazne watpliwosei: przede wszystkim Horacy ignoruje tutaj fakt, i2 poezje jambiczna uprawiali przed nim poeci Mlodego Rzymu, a przede wszystkim Ka- tullus, i tonie tylko w inwektywach typu osobistego. Trud- nosci interpretacyjne nastreeza takZe twierdzenie Horace 0, i2nasladowal w Epodach ducha i nastrdj (animus) jam- bow Archilocha—petnych zaczepnosci i nienawisei wobec wrogow. Znacenie tatwie) przyjae te ezesei wypowiedzi Ho- racego, w ktrych poeta przyznaje sig do nasladowania tech- niki wersyfikacyjnej (numeros) Archilocha, odcina sig na- tomiast od tematyki i srodkow wyrazu poetyckiego stoso- wwanych przez poete z Paros”. Sa wige Epody jednym z najbardziej niejednorodnych ™ Wynika to zupelnie wyrainie z przegladu nowszyeh stanowisk nauk: G. Wiliams, Horace, Oxford 1972, . 6-14 ey tee praca LK. Nes ‘mana, Augustus and the New Poetry, Bruxelles 1967, s. 71-282. Por. A. Wojcik, jw. 5.42 m ee eee wsrer XL. aio motn PO jakie wydata starozyinosé, Ogsnie bioa. Iatyezne wnt Pr2¥najmniejtrzy glowne kateporiete ‘Spucsobitege MeNNEtze nigjednolie: 1) inwektyry Townicy Kania yoo Y2Stkim zwiazane z postacia ear Fo rpntti 2) utwory 0 tematyeepoltyezn| 3) eyo Pierwsry grit ctOtyeznym i liryeznym. Sunkowo ng P24 Pod wzgledem gatunkowym sb Utworom getS2¥ Osobistym, peinym jaduizlstiwosi Archilocha, ohne Prawodawey gatunku jambiczne; y preeciny me Min, losliwy paszkwil wymierZ Schwytanege oe toWney Kanidi, Ktbra zamierza zaby ap6j mito POPC by Z jego watroby przyrzadzié jaks "Y (Ep. V), szydereze odwolanie+ wego gactwem i godnosciatrybuna wojsko ih me ostreezenic skierowane przeciwko oszezer. Bogu ducha yin Psi tchérzliwym szezekaniem zaczepia auntych przechodniéw (Ep. V1), parodystyez- BY Pro c2g0 ag kM Pozegnanie grafomana Mewiusza udaja- iczme, peje tS morska (Ep. X), a wreszcie dwie obsce- ome page ooezaYCH szezegur inwektywy wymie- Sigod Koch =n) tarusze, Kira natretniedomaga Zauajant® slug” mitosnyeh (Ep. VIII, X11) Stosunkowe agian, iz wymienione epody Horacego., wykazuja mn, liskie duchowi jambicznej poezji Archilocha, By Kat ech wspélnyeh z tymi utworami nz jam- laces @tnych neoteryk6w rzymskich, ktorzy nawia- <8\ do wzordw hellenistycznych, a przede ws7yst- aeze Ki do 208i Kallimacha™. Wynika to przede wszyst- EXEL MONUMENTUM XL kim z faktu, iz w epodach Horacego trudno byloby znalezé Slady tak silnego zaangazowania emocjonalnego, zaczep- 1noSé, nienawisé i zlosliwose jak w jambach Archilocha, 2 kt6rych zachowaly sig fragmenty uprawniajgce do czynie- nia pouczajgeych pordwnati. Epody Horacego w porowna- niu z jambami Archilocha, naznaczone sa pigtnem stylizacji iterackosci, pod ktorymi trudno byloby odkryé autentycz- nna nienawisé ezy autentyczny gniew wobec przeciwnikéw. Zreszta uderzajacym rysem epodéw Horacego, wlasnie tych najbardziej osobistych, jest anonimowose owych ,wro- 26W”, przeciwko kt6rym sq skierowane: nie idzie tutaj © staktyezne” przemilezanie prawdziwych imion adresatow {ych utwordv, ile o fakt,i2 sa oni przede wszystkim repre- zentantami pewnych wad spolecanych: zabobonu, ciemno- 'y, pychy, rozwigztosci. Poeta nie atakuje ich jako osot stych przeciwnik6w z pasja czy napastliwoscia archiloche)- ska, ale osmieszajac ich i pigtnujac wystepuje niejako \ imieniu i obronie spoleczefstwa rzymskiego zagrozone- 0 ich dziataniem, Archilochejski model jambiki inwektywno-osobistej nie by! jednak na tyle pojemny, by poeta epoki schylku repu- biliki rzymskie} még! przy jego pomocy wyrazié cala zlo- ZonoSé wspélezesnego swat, wniknaé w aktualne proble- my rzeczywistosci. I oto Horacy jest zmuszony dokonaé zasadniczego pracksztalcenia tego odziedziczonego z tra- dycji archilochejskiej modelu i adaptowa¢ go do calkowi cie odmiennego ukladu stosunk6w spolecznych i polityez- nych, Druga, dosé wyraznie wyrdéniajgca sig grupa epo- dow Horacego — utwory I, VII, IX i XVI — jest odbiciem eeiryeznych akcent6w pod adresem Oktawiana jako naj~ Wwiekszego w dziejach Raymu wodza i zwycigzcy, epod ten aoe stra inwektywe przeciwko Kleopatrze, ktora gr0~ ee Zaglada Kapitolowi rzymskiemu. Druga para cpodéw "74eYch te grupe, utwory VILi XVI, adresowana jest do thea Poeta przyznaje tu sobie prawo przemawiania yc Legs (aie, ktéry pragnic ocalié sw6j naréd Inym zagrozeniem. I tak, epod VII jest gwal- Somogyi les ba opcto cingacg nag She spelnié dawna Klatwe bratobjstwa niiongj na Rzymem od ezaséw zbrodni Romulusa popel- epod Xv evinayi bracie Remusie. Inny charakter ma Udrgezonyt HE znalazto sie wezwanie do rodakOw domowyes tikoezgeymi sig bratobojezymi wojnami i by opuscili Rzym i przeniesli sig na bajeczne ‘live, gdzie panuje.,wiek zloty” epoka szeze- 1X. W tej utopijnej wizji emigracji calego narodu Wyspy Szer ‘Poko den potitischen "passim, a szczegdlnie 8. 169-172 EXEGI MOSUMENTU XLII nna Wyspy Szezestive mora odezytaé, podobnie jak w epo- zie VI, niewiare poety w mozliwosé pomysinego zakor cezenia wyniszezajgeych nardd rzymski wojen domowych. ‘Szezeg6lnie trudnym problemem jest datowanie epodéw politycznych Horacego: na ogél jednak przyjmuje sig w na- tuce wspilezesnej, iz epody VII i XVI powstaly w poczat- kach lat trzydziestych, natomiast druga para tyeh utworow Ti IX pod sam koniec tej samej dekady®, Wobec braku przestanck dla scislejszego okreslenia czasu powstania tych utwordw powasna trudnosé nastrecza odczytywanie epo- «dow Horacego w kontekscie wspélezesnych wydarzei po- lityeznych, wszelkie proby doszukiwania sig w nich aluzji «7y odiniesieé do faktow historycznych musza z konieczn0- Sci pozostawaé w kregu mnie} ezy bardziej wiarygodnych hipotez. Tak czy owak, epody te sa wyrazem glebokiego zaangazowania poety w dramatyczne problemy aktualne} sytuagji polityczne} w Rzymie, dowodem jego zdecydowa- nego przejscia na strong Oktawiana w toczacyeh sie rozgryw- cho wladzg w republice rzymskiej, a wreszcie Swiadome- {20 postugiwania sig wlasna poezja jako pewnego rodzaju ‘rybung obywatelska, z ktére} poeta-vates ma prawo kiero- ‘waé do rodak6w apele 0 zaprzestanie rozlewu bratnie) krwi Pozostaje wreszcie trzecia grupa epodéw, stosunkowo najbardziej niejednorodna pod wzgledem tematyeznym, najblizsza nastrojem i tonacja poezji lirycznej, calkowicie niemal pozbawiona jambiczne} zlosliwosei czy napastliwo- i w duchu archilochejskim. Epody te, ktore zazwyczaj z pewna shusznoscia zalicza sig do kategorii utwordw lirycz- nych, mozna uwazaé za swojego rodzaju zapowied? dojrza- © Por. G. Williams, jw, s. LI; inne stanowisko ma w tj kwesti E. Kraggenid, jw, 171 XLV wsrer Ie) lityki Horacego—jego Piesni. Zupelnie obcy poezi jam” bicznej motyw sympotycany, przciety z poezji Alkajos® Pojawia sig w epodzie XIII [.Horrida tempestas caclum Contraxit”]: skierowane do przyjacidt wezwanie do wesole} biesiady urozmaiconej winem i poezia poprzedza relleksi€ ‘a temat preemiania i Konieeznoscipaddania sie wyrokO™ ym. Epod XV [,Nox erat et caclo”) wpisany w tonacie Zblizona do elegii rozwija motyw zazdrosci o dziewczyne. Przysiegi okazaly sig falszywe i Swigtokradcze; w dru- Bie ezeSci utworu zdradzony kochanek zapowiada, Ze 182 na ZaWsze zerwiez niewierna dziewczyna, ktora bedzie ciet~ Piala 2 tego powodu, on zas bedzie szydzitz je nowes0 tmilosnika,kiedy okaze sie, ze ijemu nie dotrzymala wiet~ nosci. W epodzie XIV [,,Mollis inertia cur”), adresowanym «do Mecenasa, poeta wyznaje, Ze wlada nim milosé do wY- {Wolenicy Fryne, ktéra nie potrafi zadowolié sig jednym Kochankiem; wane ta obezwiadiniajgca milosé przeszkt- AW spelnieniu danej niegdys Mecenasowi obetnicy, ‘ ukoliczy swojejamby. Motyw milosci — tyin razem po- wéinej, do dziewezyny i chtopea — jako przeszkody a Poetyckiej rozwinie Horacy powt6mie w epo- die XI IsPeti iil mo, sicut anteaivva"). Charakter Fou t6lty, odmienny od poprzednio oméwionych ut ” ma ePod II [,Beatus ille qui procul negotiis"], w kt mone euTiotem méwiqeym jest lichwiarz Alfius?: dlugi i nk im yciem ciggla posonia za {iti cova nowt pg zabarwiona set jmen- i Ret spokojem pochwale prostej, pracowitej nigjako nen’, &298tencji wiesniaka. Zaskakujaca pointa a deg tet dbija w krzywym zwierviadle satyry ghbw- “nilogne OF slawigcego uroki Zycia na wsi: Alfiusz ™Siporzucit swoje pi¢kne marzenia, by raz. jesz~ EXEGI MONUMENTUM XLV ze bez litosci zhupié dluznikéw i korzystnie ulokowaé zdo- byte pienigdze. Zamykajae ten skrétowy przeglad Epodéw warto zwrd- cig uwage, iz Horacy wybierajac jako generalny model jam by Archilocha tworzy kolekejg utwor6w na wskro$ orygi- nalnyeh juz przez. sam fakt osadzenia ich w realiach rayme skich. Odejscie od jambiki greckiej -pomimo ezesciowexo zachowania je formy wersyfikacyjne} ~ praede wszystkim ‘wyraza sie tutaj jednak w catkowitej zmianie tematyki, ko. ‘ej rozmorodnosé wydaje sig réwniez rysem typowym dla Poéniejszej poezji Horacego. Wyrdznione tutaj trzy zasad. nicze kateyorie tematyczne Epodéw moga stanowié pew. nego rodzaju zapowieds gtownych motywow jego dalsze} tworezosci, Prymama funkeja Epodéw, wynikajgca nieja- ko istoty samego gatunku, ulegla w tych utworach znacz. ‘emu ostabieniu, nie tylko przez widoceny tutaj brak nas Pastliwoseci czy zlosliwosci, ale moze w wigkszym jeszeze stopniu wskutek pojawienia sig w nich refleksji filozofien. ne), Ktorazezasem stanie sig edna z glownych cech poezji Horacego, zaréwno jexo satyr i list6w, jak ilryki. Epody dowoxdza nie tyle sklonnosci Horacego do sarkazmu ezy ‘lostiwe} karykatury ile raczej jego poczucia humoru, tro. ski obywatelskiej, wradliwosci na zlo, uczuciowosei i zdol. soSei ewokowania cal skal nastroiéw— od grozy i powagi ‘8 po groteske i Zart Juz w pierwszym, najwezesniejszym Zhiorze Horacy okazal sie prawdziwym mistrzem formy: nie idzie tutaj tylko o techniczng reczm0sé w poshugiwaniu sig ‘metrannijambicznymi, ktOre nie dawaly tak szerokich moz~ liwosei wyzyskania efektow formalnych jak uzywana po- hie} przez pocte strofka alcejska czy saficka, ale preede \wszystkim 0 umiejgtnosé stosowania réznych rozwigea kompozyeyjnych —w zaleznosei od rodzaju tematyki, wy. Yywania, mu heli Zarb llenisiyeanep it? echniki jamboprati, jak ae a2 Sry: Da Ser natin igo sions posi He Sle le Powazne trudnosei jak dokladtiy 228 ost Zi0ty Bows Isepe rash fell mig Pt Home na Epodiv. Wydae seh ly mnie} wigce} wspdlezet ™miedzy rokiem 40 a alnym mogaet 230. 0 “anym j deem Epa ie, jak juz powiedziclismy, or tr ody koe: Wilokrotnie esa peeks Todzajy, ae males byly jamby Archilocha, © yt ¥ och OWz:e Sant BEUNCIe liter ski 28° Foam net San Ne Hraay reck el soe koi nna oak 2 2;ae ning NIE tory pac RY BECKS Ta "vkladan © luz) 'Y Jako ,.Bionei sermones azkow z moralistye edrowneg em (wig Biona z opr StrOwnEBO nauezye Taladowan ne 2 Horystenesu nad Morzem C2 Prawiang) nt PF2e7 Hone ks jak sie wydaje, pole Abang TE Bog ee 80W Sarah oda ini into yen Risse sage Moral ony ciel j pra *9T@ rzymmaye OPK 2. znalazla atybamy ie, Big Ww a rc Jéwnego pr joy OY tamale Lueytin go pre exo uyoe Zi 2a sya tszu (180-102 pane) 78 loins 80 Wha wis yma TMH POET nem acl SWoich sary, ktore Wi mone” oe gawedy oa ich Kg"? Bon don 12 Fenland, Die {xe MONUMENTUM XLVI jo tradyeji uformo: Duijae w slady Lueyliusza i nawiazayjae roje satyry tunku uczynil Horacy Sw wanego przer nie lom i wacom spolecznym, na orgzem walki przeciwko bled dura skale eksploatowal motywy autobiograficzne i osobi- problematyke moralna, nadajac tyezne, wresz~ fc, rozwijal i eksponowal ‘woim utworom wyraéne zabarwienic dyda aktylieznym jako jedyna

    You might also like