Professional Documents
Culture Documents
Sesotho NSC HL P3 Memo Sept 2021
Sesotho NSC HL P3 Memo Sept 2021
______________________________
www.saexampapers.co.za
NATIONAL
SENIOR CERTIFICATE
KEREITE YA 12
LOETSE 2021
MATSHWAO: 100
KAROLO YA A: MOQOQO
POTSO YA 1
Dikahare
Mohlahlobuwa a ka qoqa ka toro eo a nang le yona, e leng ho hlahisa seo
a se labalabelang bophelong ba hae.
A ka qolla dintho kapa mehato eo a tla e latela ho ntshetsa pele toro eo ya
hae. [50]
Dikahare
Mohlahlobuwa a ka hlalosa diketsahalo ka botebo tse ileng tsa etsahala ka
letsatsi leo le hore di ile tsa ba ama jwang.
A ka hlalosa ditlamorao tse mpe tse etsahetseng ka lona letsatsi leo. [50]
Dikahare
Mohlahlobuwa a ka qoqa a fana ka mabaka a etsang hore a qetelle a bua
mantswe ana a reng lerato ha le na moedi. [50]
Dikahare
Mohlahlobuwa a qoqe ka setswalle sa sebele le moahisane wa hae.
A boele a hlahise bora boo moahisane wa hae a nang le bona ho yena. [50]
Dikahare
Mohlahlobuwa a hlalose ka botlalo dintlha tsa lehlakore leo a le
kgethileng, e ka ba la thuto ya marangrang a thekenoloji kapa la thuto ya
ka diphaposing tsa borutelo. [50]
Dikahare
Moqoqo ona o ka ngolwa ho tswa lehlakoreng lefe kapa lefe, ho latela
moelelo oo a o fumaneng ka setshwantsho. [50]
dintlha tse ikgethang tsa moqoqo o babatsehang - Mehopolo ke e loketseng mme e mona le mane. lekoteng arabela sehlooho.
MATSHWAO A 30 - Mehopolo ke e sutsitseng mme e bontsha thahasellisang. - Mehopolo e momahane le ho kgodisa ka - Mehopolo ha e a momahana ka - Mehopolo e tswile lekoteng
boqhetseke. - e hlophisitswe hantle ka tsela e ikgethang tsela e mahareng; tshwanelo mme e a lahlehisa. ka ho phethahala, ha e a
- e hlophisitswe hantle ka tsela e bontshang bokgoni mme e momahane ka tshwanelo ho - ho na le tlhophiso le momahano e itseng - Nehelano ha e na bopaki ba nepahala.
mme e momahane ka tshwanelo ho kenyeditswe kenyeditswe selelekela, mmele le qetelo. ho kenyeditswe le selelekela, mmele le tlhophiso le momahano. - nehelano ha e a tsepama
selelekela, mmele le qetelo. qetelo. sehloohong, mme e
dubakane.
Makgetha a ho
Phihlello e babatsehang Phihlello e supang bokgoni Phihlello e mahareng Phihlello ya motheo feela Phihlello e haellang
lekanyetsa
PUO, SETAELE 14–15 11–12 8–9 5–6 0–3
LE TOKISO YA - Sehalo, rejisetara, setaele le, tlotlontswe di loketse - Sehalo, rejisetara, setaele le tlotlontswe di - Sehalo, rejisetara, setaele le tlotlontswe di - Sehalo, rejisetara, setaele le - Puo e sebedisitsweng ha se
DIPHOSO
Boemo bo hodimo
sepheo ka tsela e babatsehang, baamohedi ba ditaba loketse sepheo, baamohedi ba ditaba loketse sepheo, baamohedi ba ditaba tlotlontswe ha di a lokela sepheo, e utlwisisehang;
Sehalo, rejisetara, mmoho le maemo; mmoho le maemo haholo. mmoho le maemo. baamohedi ba ditaba mmoho le - sehalo, rejisetara, setaele le
setaele, tlotlontswe - tshebediso ya hae ya puo e a ikgetha, mme e bontsha - tshebediso ya puo e matla mme ho - tshebediso ya puo ke e loketseng, mme e maemo; tlotlontswe ha di a lokela
ke tse lokelang boitshepo ka tsela e tsotehang sebedisitswe sehalo se loketseng ka nako fetisa moelelo ka tshwanelo - puo e sebedisitswe feela ka tsela baamohedi ba ditaba,
sepheo/ - o sebedisitse sehalo se matla mme se susumetsang tsohle. - puo ya bonono ke e loketseng mme e ya motheo; sepheo le maemo;
tshusumetso le ka tsela e ikgethang. - boholo ba mosebetsi ha o na diphoso tsa sebedisitswe ka tshwanelo. - sehalo mmoho le moelelo o - tshebediso ya tlotlontswe e
maemo, - o batla o hloka diphoso tsa puo le tsa mopeleto tshebediso ya puo le mopeleto. - O radilwe ka tsela e mahareng feela. hlahiswang ke tema ke tse sa haellang haholo hoo
kgetho ya - o radilwe ka bokgoni bo tsotehang. - o radilwe hantle ka tshwanelo. okelang; nehelano e sa utlwisiseheng.
mantswe, - ho sebedisitswe tlotlontswe ya
tshebediso ya puo motheo feela.
le tlwaelo, 13 10 7 4
Boemo bo tlase
matshwao a ho - Tshebediso ya puo ke e nepahetseng mme e - Tshebediso ya puo ke e sefutho mme e - Tshebediso ya puo ke e kgotsofatsang le - Puo ke ya motheo feela mme e
bala le mopeleto susumetsang sehalo sa tema loketseng maemo. ha ho na le ho sa tsamaelane mona le sebedisitswe ka tsela e haellang
- e batla e hloka diphoso tsa puo le tsa mopeleto - sehalo ke se matla mme se loketseng. mane. - popeho ya dipolelo ke e
MATSHWAO A 15 - e radilwe ka bokgoni bo tsotehang - ho na le diphoso tse seng kae tsa puo le - kakaretso sehalo ke se loketseng le ha tshwanang e se nang motswako
tsa mopeleto. puo ya bonono e le e haellang. - tlotlontswe e haella haholo feela.
- e radilwe hantle.
SEBOPEHO 5 4 3 2 0–1
- Kgodiso ya sehlooho ke e babatsehang - Dintlha ke tse loketseng mme tse hodisang - Dintlha tse loketseng di hodisa sehlooho - Tse ding tsa dintlha ke tse - Dintlha tsa bohlokwa di a
Makgetha a tema: - katoloso ya dintlha ke e ikgethang sehlooho. ka tsela e mahareng. utlwahalang. haella.
Popeho ya dipolelo - dipolelo le diratswana di bopilwe ka tsela e ikgethang - momahano e bopilweng ke e supang - dipolelo le diratswana di bopilwe ka tsela e - dipolelo le diratswana di na le - dipolelo le diratswana tse
le kgodiso ya bokgoni. mahareng. diphoso. hlahisitsweng ke tse
diratswana le - dipolelo le diratswana di loketse nehelano. - moqoqo o ntse o hlahisa moelelo. - Moqoqo o a utlwisiseha le ha o le fosahetseng.
bolelele bo mme di fapafapanngwa ka tshwanelo. diphoso. - moqoqo ha o na moelelo o
hlokehang lebelletsweng.
MATSHWAO A 5
MATSHWAO 40–50 30–39 20–29 10–19 0–9
KAROLO YA A: MOQOQO
Ditaelo ho motshwayi:
POTSO YA 2
Sebopeho
Aterese e nngwe, ya mongodi, mme e ngolwa e qala hodimo bohareng
ba leqephe ho tloha tsohong le letshehadi ho ya ho le letona. Ha
mohlahlobuwa a ngotse aterese le letsatsi/mohla di arohane kapa di
kopane, ho se be le kotlo eo a e fuwang;
Aterese e ngolwa ka mokgwa wa boloko; ha ho ngolwe matshwao a puo,
ntle le ha ho sebedisitswe aterese ya lebokoso la poso.
Aterese ya moamohedi ha e hlahiswe mofuteng ona wa lengolo;
Kamora mohla ho tlolwa mola, ebe ho tla tumediso; yona e ngolwa ka
tsohong le letshehadi, haufi le moo leqephe le qalang. Hlokomela hore
ha ho ngolwe letshwao la puo kamora tumediso;
Seratswana sa selelekela se lokela ho ba sekgutshwane, mme se omele
ditaba kapa se totobatse sepheo sa lengolo;
Mmele wa lengolo o ahwe ka diratswana tse seng kae; di ka ba tharo
kapa ho feta, mme mona ke moo ya ngolang a nontshang taba tsa hae
tse mabapi le sehlooho sa lengolo;
Qetelo ya lengolo ke e kgutshwane ka tlwaelo, mme e phethela ditaba;
Lengolong la setlwaedi ha ho hlokehe hore o ngole fane ya hao, mme ha
o ngolla motswalle o ka nna wa qetella ha monatjana ka tsela eo le
bitsanang ka yona mohlala: motswalao, ntjamme jj.
Dikahare:
Mohlahlobuwa a ka hlahisa sepheo sa lengolo moo a kopang motswalae
ho tla etsa puo moketeng wa tswalo. [25]
2.2 PUISANO
Sebopeho
Puisano ke tema e ngolwang ho hlahisa puisano e teng pakeng tsa
batho ba babedi.
Puisano e ngolwa e le ho puo ya mmui, empa matshwao a di-a- bulwa-
di-kwalwa (“ ”) ha a sebediswe.
Lebitso la sebui le ngolwe ka letsohong le letshehadi la leqephe, le
latelwe ke letshwao la kgutlopedi ( : )
Tlhaloso ya tlatsetso e ngolwa ka masakaneng jk Lerato : Ke re ke
kgatello ho shwela dibe tsa motho e mong a ntse a phela (a realo a
halefile).
Sehalo le puo di itshetlehe kamanong ya dibui, le ho sehlooho sa
ditaba.
Ho tlolwe mola dipakeng tsa sebui ka seng bakeng sa makgethe.
Ho ngolwa polelo ya selelekela e hlalosang na ho buisana bomang, ka
eng.
Dikahare
Mohlahlobua a ka bua ka sepheo sa puisano, e leng ho kgothatsa
nkgono wa hae ya robetseng sepetlele nako e telele ka tshepo ya hore
o ntse a tla tswa moo sepetlele. [25]
Sebopeho
Atikele e ba le sehlooho se matla se bileng se hohelang mahlo;
Lebitso la moqolotsi wa ditaba le sebaka seo atikele e ngoletsweng ho
sona di ngolwa ka hodima seratswana sa pele;
E arolwa ka dikholomo tse bopilweng ka diratswana tse kgutshwanyane;
Le ha mohlahlobuwa a sa ngola atikele ka tsela ya dikholomo a se fuwe
kotlo;
Ditaba di hlahiswe ka tsela ya phiramiti.
Dikahare:
Mohlahlobuwa a ka hlalosa mathata a bakwang ke ditsela tsa motse wa
habo tse seng maemong a matle, a be a fane ka dikeletso tse ka
latelwang ho di lokisa. [25]
Sebopeho
Aterese di pedi. Aterese ya mongodi wa lengolo e ngolwa ho tloha
mahareng a leqephe ho leba letsohong le letona, e nto latelwa ke
letsatsi, kgwedi le selemo;
Aterese ya ya ngollwang e ngolwa ka letsohong le letshehadi. E qala ka
maemo a tshebetso a ya ngollwang ebe ho latela aterese ya hae ka
botlalo;
Tlasa aterese ho ngolwa tumediso (Monghadi, mofumahadi kapa
mofumahatsana)
Tlasa tumediso ho ngolwa mola wa sehlooho – o totobatsang sepheo sa
lengolo, e nto ba selelekela;
Qetelo ke ya semmuso, mme e ngolwa e le “Ka botshepehi, Ka
boikokobetso”jj;
Ya ngolang o ngola lebitso la hae ka botlalo kamora qetelo, ebe o a
saena.
Dikahare:
Mohlahlobuwa a lebohe Ralebenkele ya ileng a ba phallela ha ba ne ba
tjhetswe ke ntlo, a be a hlahise dithuso tseo a ba thusitseng ka tsona. [25]
2.5 PUO
Sebopeho
Selelekela e ka ba polelo kapa polediso ya bohlale, e tla hohela le ho
qahamisa ditsebe tsa bamamedi.
Dintlha di hlophiswe ka boqhetseke hore puo e phalle.
Dipolelo e be tse kgutshwane, tse kenyelleditseng bonono ho natefisa.
Ditaba e be tse kgolwehang.
Dikahare:
Mohlahlobuwa a eletse a be a totobatse metjha eo baithuti ba
tshwanelang ho e latela ho qoba lefu la COVID 19. [25]
Makgetha a ho Phihlello e Phihlello e supang Phihlello e mahareng Phihlello ya motheo Phihlello e haellang
lekanyetsa babatsehang bokgoni feela
DIKAHARE, MORALO 13–15 10–12 7–9 4–6 0–3
LE SEBOPEHO - Nehelano e - Nehelano e ntle haholo - Nehelano e lekaneng e - Nehelano ya motheo e - Nehelano e totobatsa
babatsehang ya e bontshang tsebo e ntle bontshang tsebo ya bontshang tsebo ya kgaello ya tsebo ya
Tshekatsheko ya sehlooho e supang ya makgetha a mofuta makgetha a mofuta ona makgetha a itseng feala makgetha a mofuta ona
sehlooho le mehopolo bokgoni bo ikgethang. ona wa tema. wa tema. a mofuta ona wa tema. wa tema.
- Mehopolo e matla e - Nehelano ha e kgere e - Nehelano ha e a - Nehelano e na le - moelelo o nyotobetswa
Tlhophiso ya mehopolo
butswitseng. tsepame sehloohong tsepama sehloohong ka tsepamo e itseng feela ke ho kgera ho hoholo
Kelohloko ya - Tsebo e batsi ya - Mehopolo le dikahare ke ho phethahala ho na le sehloohong empa e a - Mehopolo le dikahare ha
maikemisetso, makgetha a mofuta ona tse momahaneng, tse ho kgera ho itseng. kgera. di na momahano.
baamohedi ba ditaba, le wa tema. hlalositsweng ka botebo, - Mehopolo le dikahare di - Mehopolo le dikahare ha - Ke dintlha tse mmalwa
maemo - Nehelano ha e kgere e mme dintlha di na le momahano e se ka mehla di haholo tse tshehetsang
tsepame sehloohong tshehetsa sehlooho. amohelehang. momahaneng. sehlooho.
MATSHWAO A 15 - Mehopolo le dikahare ke - Sebopeho ke se - Ke dintlha tse itseng - Sehlooho se tshehetswa - Ha ho na boiteko bo
tse momahaneng loketseng se nang le feela tse tshehetsang ke dintlha tse itseng entsweng ho sebedisa
- Dintlha tsohle di diphoso tse mmalwa. sehlooho. feela. sebopeho se
tshehetsa sehlooho - Ka kakaretso sebopeho - Sebopeho se foofo nepahetseng.
mme di hlalositswe ka ke se loketseng empa feela, mme se na le
botebo. se nang le diphoso tse bohlotsa bo boholo.
- Sebopeho ke se itseng.
nepahetseng.
PUO, SETAELE LE HO 9–10 7–8 5–6 3–4 0–2
HLAOLA DIPHOSO - Sehalo, rejistara, - Sehalo, rejistara - Sehalo, rejistara, - Sehalo, rejistara, setaele - Sehalo, rejistara,
setaele, le tlotlontswe di setaele, le tlotlontswe di setaele le tlotlontswe di le tlotlontswe ha di a setaele le tlotlontswe ha
Sehalo, rejisetara, loketse ka ho fetisisa loketse ka ho fetisisa loketse maikemisetso, lokela maikemisetso, di dumellane le
setaele, maikemisetso, maikemisetso, maikemisetso, baamohedi ba ditaba le baamohedi ba ditaba le maikemisetso,
baamohedi ba ditaba le baamohedi ba ditaba le maemo. maemo hantle. baamohedi ba ditaba le
baamohedi ba ditaba le
maemo. maemo. - Nehelano e na le - Tshebediso ya puo e maemo.
maemo. - Tshebedisano ya puo e - Ka kakaretso tshebediso diphoso tse itseng tsa fosahetse e bile e tletse - Nehelano e tletse
Tshebediso ya puo, nepahetse e bile e ya puo ke e tshebediso ya puo. diphoso tse ngata. diphoso e dubakane.
tlwaelo ya tshebediso ya bopehile hantle. nepahetseng e bileng e - Tshebediso ya - Tshebediso e seng kae - Tlotlontswe ha e
puo, kgetho ya mantswe, - Nehelano ha e na bopehile hantle. tlotlontswe ke e ya tlotlontswe. dumellane le maemo.
matshwao a ho bala le diphoso. - Tshebediso ya lekaneng. - Moelelo o nyotobetse. - Moelelo o nyotobetse
mopeleto tlotlontswe e ntle haholo - Diphoso ha se tse haholo.
- Nehelano boholo ha e nyotobetsang moelelo.
MATSHWO A 10 na diphoso.
MATSHWAO 20–25 15–19 10–14 5–9 0–4
Ditaelo ho motshwai:
Ho sehellwe lentswe kapa polelo e fosahetseng mola ho be ho bontshwe mofuta wa phoso ka thoko ka tshebediso ya matshwao a latelang: