“The only way to learn a new programming language is by writing programs in it.

Brian W. Kernighan and Dennis M. Ritchie

Lập trình hướng đối tượng (object-oriented programming)

Mở rộng của C++

By Hoàng Hữu Việt
Email: viethh@vinhuni.edu.vn
Viện Kỹ thuật và Công nghệ, Đại học Vinh

Vinh, 9/2022
Mục đích và nội dung
 Mục đích
 Giới thiệu một số mở rộng của C++ hỗ trợ cho lập trình hướng đối tượng.
 Nội dung
 Toán tử xuất, toán nhập, toán tử phạm vi
 Biến tham chiếu
 Tham số ngầm định của hàm
 Hàm inline
 Định nghĩa chồng hàm, chồng toán tử
 Toán tử New và Delete
Toán tử xuất, nhập
 Yêu cầu: mở thư viện <iostream>
 Dùng lệnh: using namespace std (visual stdio .NET)
 Toán tử xuất: <<
 Cú pháp: cout << [biểu thức 1] << [biểu thức 2] << ...
 Biểu thức xâu có thể chứa các ký tự điều khiển (\n, \t, ...).
 Không cần định dạng dữ liệu khi xuất.
 Toán tử nhập: >>
 Cú pháp: cin >> [biến 1] >> [biến 2] >>...
 Biến phải được khai báo trước.
 Không cần định dạng dữ liệu nhập.
 Không nhận dữ liệu nhập là dấu cách, dấu tab.
Toán tử xuất, nhập
 Ví dụ 2.1: viết chương trình 1 #include <iostream>
2 using namespace std;
tính diện tích và chu vi của hình
3 float dientich(float a, float b){
chữ nhật. 4 return a*b;
 Bài tập: viết chương trình nhập 5 }
6 float chuvi(float a, float b){
vào 1 mảng 2 chiều n dòng, m
7 return 2*(a + b);
cột các số thực. In mảng đã 8 }
nhập dạng ma trận và ma trận 9 int main(){
chuyển vị. 10 float a, b;
11 cout<<“\n nhap a = “; cin>>a;
12 cout<<“\n nhap b = “; cin>>b;
13 cout<<“dien tich :”<<dientich(a,b);
14 cout<<“chu vi :”<<chuvi(a,b);
15 }
Toán tử phạm vi
 Khi có một khai báo trùng tên giữa biến 1 #include <iostream>
cục bộ trong hàm và biến tổng thể, nếu 2 using namespace std;
truy nhập đến biến trùng tên trong hàm 3 int i = 5;
4 int main(){
thì bộ biên dịch hiểu là truy nhập biến
5 int i=2, j=3;
cục bộ.
6 i++;
 Để truy nhập đến biến tổng thể, sử dụng 7 i += i:: +j;
toán tử phạm vi (::). 8 j++;
9 i:: += i + j;
 Ví dụ tìm giá trị của i cục bộ, i tổng thể. 10 }

 Giá trị i cục bộ ?

 Giá trị i tổng thể?
Biến tham chiếu
 Biến tham chiếu (reference) là bí danh 1 #include <iostream>
của một đối tượng. 2 using namespace std;
3 int main(){
 Một biến tham chiếu dùng để tham
4 int i = 2, j = 3;
chiếu tới một biến cùng kiểu trong bộ
5 int &r = i;
nhớ. 6 i++;
 Các phép toán thao tác trên biến tham 7 r = 6;
chiếu thực chất là tham chiếu đến biến 8 int &p = j;
nhớ mà nó tham chiếu đến. 9 p = i;
10 }
 Khai báo:
<Kiểu dữ liệu> &<biến tham chiếu> = <tên biến>;
i r p j
 Ví dụ tìm giá trị của i, j, r, p
Tham số hàm là tham chiếu
1 #include <iostream>
 Khi khai báo biến tham chiếu phải using namespace std;
2
xác lập biến mà nó tham chiếu 3 void swap1(float x, float y){
đến. 4 float t = x; x = y; y= t;
5 }
 Biến tham chiếu là 1 kiểu dữ liệu 6 void swap2(float *x, float *y){
nên có thể dùng làm tham số cho 7 float t = *x; *x = *y; *y= t;
hàm. 8 }
9 void swap3(float &x, float &y){
 Khi sử dụng biến tham chiếu làm 10 float t = x; x = y; y= t;
tham số hàm, chương trình dịch sẽ 11 }
truyền địa chỉ của biến cho hàm 12 int main(){
13 int x = 2, y = 3;
(truyền tham biến). 14 swap1(x,y); // x = ?, y = ?
 Ví dụ xét 3 hàm sau, hàm nào hoán 15 swap2(&x,&y); // x = ?, y = ?
16 swap3(x,y); // x = ?, y = ?
đổi được giá trị của x và y ? }
17
Tham số ngầm định của hàm
 Đối với hàm định nghĩa tham số
ngầm định, khi gọi hàm có thể
khuyết các tham số có giá trị
ngầm định, khi đó hàm lấy giá
trị truyền vào là giá trị ngầm
định.
 Ví dụ 2.5: Viết các hàm tính
diện tích và chu vi hình chử
nhật có định nghĩa các tham số
có giá trị ngầm định.
 Lỗi ở lệnh nào?
1 #include <iostream>
2 using namespace std;
3 float dientich(float a=1, float b=2){
4 return a*b;
5 }
6 float chuvi(float a, float b = 0){
7 return 2*(a + b);
8 }
9 int main(){
10 cout<<“dientich :”<<dientich();
11 cout<<“dien tich :”<<dientich(3);
12 cout<<“dien tich :”<<dientich(2,3);
13 cout<<“chu vi :”<<chuvi();
cout<<“chu vi :”<<chuvi(3);
14
15 cout<<“chu vi :”<<chuvi(2,3);
16 }
Tham số ngầm định của hàm
 Các tham số ngầm định phải đặt ở cuối danh sách các tham số của hàm.
Khi 1 tham số phía sau không có giá trị ngầm định thì các tham số trước
nó cũng không có giá trị ngầm định.
 void f(int a, int b = 1, int c = 2) // OK
 void f(int a, int b = 1, int c) // !OK
 Các tham số ngầm định có thể lấy giá trị của 1 biểu thức.
Hàm inline
 Khi có 1 lời gọi hàm trong chương
trình, chương trình phải:
 Lưu các trạng thái đang thực hiện dở.
Lưu địa chỉ trở về.

Chương trình

hàm
 Chuyển sang thực hiện hàm. Lời gọi hàm

 Cấp phát bộ nhớ cục bộ của hàm.

 Thực hiện hàm.
 Giải phóng vùng nhớ cục bộ.
 Khôi phục các trạng thái đã cất và thực
hiện tiếp chương trình.
Hàm inline
 Nếu hàm đơn giản, chỉ có ít dòng lệnh thì thời gian gọi hàm lâu hơn thời
gian thực hiện hàm.
 Để tránh điều này  định nghĩa hàm inline.
 Định nghĩa hàm inline: Thêm từ khoá inline lên đầu hàm thông thường.
 Khi có lời gọi hàm ở đâu thì bộ biên dịch chèn trực tiếp đoạn mã của
hàm vào mà không gọi theo cách thông thường.
 Ví dụ 2.6: định nghĩa hàm inline tìm giá trị lớn nhất của 2 biến số thực:
inline float max(float x, float y){
return (x>y)? x:y;
}
 Những hàm có cấu trúc lặp không nên định nghĩa là hàm inline.
Định nghĩa chồng hàm
1 #include <iostream>
 Định nghĩa chồng hàm là định 2 #include <string.h>
nghĩa các hàm trùng tên mà 3 using namespace std;
có các tham số khác nhau. 4 int mymax(int x = 0, int y = 0){
5 return (x > y) ? x : y;
 Khi gọi hàm, trình biên dịch 6 }
7 float mymax(float x, float y){
dựa vào tham số hàm để xác return (x > y) ? x : y;
8
định hàm nào được gọi. 9 }
10 char* mymax(char *x, char *y){
11 return (strcmp(x,y) > 0) ? x : y;
12 }
13 int main(){
14 cout<<"\n Max = "<<mymax(2,5);
15 cout<<"\n Max = "<<mymax(2.5,5);
16 char x[] = "abc", y[] = “xyz";
17 cout<<"\n Max = "<<mymax(x,y);
18 }
Định nghĩa chồng toán tử
 Định nghĩa các toán tử trùng tên  Phương án 1: viết các hàm dạng:
cho các kiểu dữ liệu khác nhau. ps cong(ps a, ps b){
 Ví dụ 2.7: cho cấu trúc phân số ps c;
như sau: c.ts = a.ts*b.ms + a.ms*b.ts;
struct ps{ c.ms = a.ms*b.ms;
int ts; return c;
int ms; }
}; ps tru(ps a, ps b){
ps c;
 Định nghĩa các phép toán +, -, *,
c.ts = a.ts*b.ms - a.ms*b.ts;
/, -(đảo dấu)...? c.ms = a.ms*b.ms;
return c;
}
Định nghĩa chồng toán tử
 Sử dụng các hàm đã viết tính giá trị của:
 s1 = -a+b–c;
 s2 = -a*b+c*d-e;
 với a, b, c, d, e là các phân số.
 Cách viết:
 s1 = cong(daodau(a),tru(b,c)) hoặc
 s1 = tru(cong(daodau(a),b),c)
 Chú ý:
 Cách biểu diễn là không duy nhất.
 Cách biểu diễn rất phức tạp, không thể hiện rõ công thức
 Tại sao nếu a, b, c là các số nguyên hoặc số thực thì dử dụng được +, -, ?
Định nghĩa chồng toán tử
 Phương án 2: định nghĩa chồng  Định nghĩa toán tử + và – cho ps:
toán tử ps operator + (ps a, ps b){
 Định nghĩa toán tử giống như định ps c;
nghĩa hàm, chỉ thay tên hàm bằng từ c.ts = a.ts*b.ms + a.ms*b.ts;
khoá operator <toán tử>. c.ms = a.ms*b.ms;
 Cú pháp: return c;
}
<type> operator <toán tử> (tham số){
ps operator - (ps a, ps b){
<nội dung>
ps c;
}
c.ts = a.ts*b.ms - a.ms*b.ts;
 <type> là kiểu dữ liệu trả về của hàm c.ms = a.ms*b.ms;
 <toán tử> là các phép toán. return c;
}
Định nghĩa chồng toán tử
 Ví dụ 2.8. Cho cấu trúc phân số
struct ps{
int ts;
int ms;
}
 Viết hàm nhập 1 phân số (hoặc toán tử nhập)

 Viết hàm in 1 phân số (hoặc toán tử xuất)

 Viết hàm rút gọn 1 phân số

 Định nghĩa các toán tử: +, *, >

 Viết chương trình nhập vào 1 mảng a gồm n phân số

 Tính tổng và tích của mảng
 Tìm phân số lớn nhất, bé nhất
Toán tử new và delete
 Toán tử new
 Dùng để cấp phát bộ nhớ động
 Cú pháp: <con trỏ> = new <type>[n] (n > 0)
 Ví dụ:
 float *x = new float[50];
 char *s = new char[30];
 Toán tử delete
 Dùng để xoá vùng nhớ đã cấp bởi toán tử new.
 Ví dụ: delete x; delete a;
Bài tập
 Bài 1: Cho cấu trúc phân số
struct ps{
int ts;
int ms;
};
 Viết hàm nhập 1 phân số (hoặc toán tử nhập)

 Viết hàm in 1 phân số (hoặc toán tử xuất)

 Viết hàm rút gọn 1 phân số

 Định nghĩa các toán tử: +, -, *, /, - (đảo dấu).

 Định nghĩa các toán tử so sánh: >, >=, <, <=, ==, !=;

 Định nghĩa các toán tử: ++, --, +=, -=, *=.

 Viết chương trình nhập vào 2 phân số, minh hoạ các phép toán trên.
Bài tập
 Bài 2: Cho cấu trúc số phức
struct complex{
foat pt;
float pa;
}
 Viết hàm nhập 1 số phức

 Viết hàm in 1 số phức

 Định nghĩa các toán tử: +, -, *.

 Viết chương trình nhập 2 số phức, tính và in ra tổng, hiệu, tích của chúng.
Kết thúc