Rotta 1

Tema 9: Il-Karnival

Il-Ħila tal-Qari tal-Poeżija

Kisba (5): Nislet minn dak li naqra l-punti ewlenin billi nidentifika l-kliem, il-
frażijiet u s-sentenzi l-aktar importanti.

Ejja mmorru l-Karnival! ta’ Pawlu Mifsud

Ejja mmorru l-Karnival!

Ejjew, tfal,
Ħa nitgħaxxqu bil-parata:
Daqq u żfin,
Ġlied kull ħin
Bejn it-Torok u l-Maltin.
Din tal-lum l-ewwel xalata!

Nerġgħu niġu għada l-Ħadd,

Ma’ kulħadd;
Naraw ħafna maskri kbar,
Karrijiet,
Marċijiet;
Qbiż, tisfir, ħadd m’għandu kwiet.
Ġejjin koċċ lebsin ta’ ħmar!

paġna 1
 Rotta 1

Nerġgħu niġu għada t-Tnejn,

Fis-sagħtejn;
Nikru siġġu f’nofs il-misraħ:
Bil-kostum
Jiżfnu llum,
Min fl-art jaqa’ u min iqum.
U l-qalb tagħna b’kollox tifraħ!

Għada t-Tlieta niġu wkoll,

Niġu lkoll,
Għax tal-aħħar, issa, tfal.
Sinjorina,
Tin perlina
Qabel titlaq u tħallina.
U jkun spiċċa l-Karnival!

Attività 1: Fi gruppi, erġgħu aqraw il-poeżija u wara mlew dan il-kalendarju bl-
attivitajiet li se jkun hemm f’kull ġurnata

Żmien il-Karnival!

Il-ġurnata Il-ġurnata Il-ġurnata Il-ġurnata

Is-Sibt It-Tlieta

X’se jkun hemm? X’se jkun hemm? X’se jkun hemm? X’se jkun hemm?

paġna 2
 Rotta 1

Il-Metrika (Il-binja tal-poeżija)

1. Kemm fiha strofi din il-poeżija? _____

2. Kemm –il vers fiha kull strofa?

Strofa 1 Strofa 2 Strofa 3 Strofa 4

3. X’tul għandhom il-versi tal-poeżiji?

__________________________________

4. X’ton għandha din il-poeżija? _____________________

5. X’rima għandha din il-poeżija?

Immarka l-kliem li jirrima f’kull strofa. Segwi l-eżempju li hemm lest għalik fl-
ewwel strofa. Wara li timmarkahom, maġenb kull strofa ikteb x’qed tinnota fuq it-
tip ta’ rima.

Xogħol għad-dar

A. Aqra kull strofa u iġbor kull waħda f’kelma waħda jew tnejn biex toħroġ il-punti
ewlenin tal-poeżija. Fil-parentesi għandek it-tweġiba b’ittri mħawdin.

1. Strofa 1: _________________________ (a a t r p a)

2. Strofa 2: _________________________ (k s t e p u t a l)

3. Strofa 3: _________________________ (o i k u m s t)

4. Strofa 4: ____________ il-_____________ (ie t m m) (K l a r n i a v)

B. Issa li għandek dawn il-punti ewlenin, ikteb FIL-QOSOR fuq xiex inhi l-poeżija

____________________________________________________________

____________________________________________________________

____________________________________________________________

paġna 3
 Rotta 1

Il-Ħila tas-Smigħ tar-Riċetti

Kisba (3): Nifhem istruzzjonijiet li nisma’ u li jagħtini xi ħadd bl-użu tal-forom

differenti tal-imperattiv f’kuntesti differenti fil-ħajja ta’ kuljum ...

Fehim is-Smigħ 1: Ir-Riċetta tal-Prinjolata1

A. Wieġeb il-mistoqsija li ġejja

1. Liema 2 ħlewwiet Maltin isiru fi żmien il-Karnival?

_______________ ________________

B. L-Ingredjenti għall-prinjolata

1. Agħmel sing taħt 3 ingredjenti li għandek bżonn biex tagħmel il-prinjolata:

butir żejt ċirasa zokkor passolina ħalib kafè gallettini

2. Ikteb l-isem tal-ingredjent maġenb l-ammont it-tajjeb:

200g _____________ 100g ______________ 150g ________________

Ċ. Il-Metodu

1. Immarka Veru jew Falz:

a) Il-prinjolata hi ħelu popolari l-aktar fil-Karnival. _________

b) Trid 2 ingredjenti biss biex tagħmel il-prinjolata. _________

ċ) Biex iżżejjen il-prinjolata trid tuża ċikkulata iebsa. _________

d) Tista’ tiekol il-prinjolata hekk kif tlestiha mit-tiżjin. _________

e) Biex tagħmel il-prinjolata ma tridx nar. ____________

1
Adattament mill-karta tal-eżami ta’ nofs is-sena 2013, Kulleġġ Santa Margerita u mill-artiklu tas-sit
tvm.com.mt

paġna 4
 Rotta 1

Fehim is-Smigħ 2: Ir-Riċetta taċ-Cenci2

A. Imla l-vojt

1. Iċ-cenci jiġi ppreparat fir-reġjun tat-_____________.

2. Il-kelma cenci tfisser _____________.

3. Dan għaliex dan il-ħelu hu magħmul minn daqsijiet u forom ______________.

B. L-Ingredjenti

1. Għaqqad kolonna ma’ oħra biex tkun taf il-kwantitajiet ta’ wħud mill-
ingredjenti:

Kwantità Ingredjent

1 mgħarfa Dqiq

80 gramma Brandy jew grappa

2 mgħaref bajdiet

300 gramma Zokkor tal-ġelu

2 Żejt taż-żebbuġa

Ċ. Il-Metodu

1. Kemm –il minuta trid tħalli l-għaġina tistrieħ fil-friġġ? __________

2. Trid tiftaħ l-għaġina fi ħxuna ta’ (3mm; 3ċm; 3m).

3. Kull strixxa trid tkun madwar (15; 12; 16) –il ċm twila u (3; 6; 15) ċm wiesgħa.

4. Biex tista’ żżejjen dawn il-biċċiet qabel ma sservihom? __________________

2
Silta miġjuba mis-sit http://littlerock.com.mt/food/ricetta-cenci-helu-tipiku-taljan-ghal-zmien-il-karnival/

paġna 5
 Rotta 1

Il-Ħila tal-Qari

Kisba (4): Nagħraf jekk kitba tkunx mistħajla jew realistika, nara x’messaġġ irid
iwassal l-awtur, kif il-messaġġ jolqot lill-qarrejja, inqabbel dak li naqra mal-
esperjenzi tiegħi, nirrifletti fuq il-kuntest li fih saret il-kitba, u l-bqija.

Aqra sewwa din is-silta:

Il-karnival fin-Nadur, Għawdex3

Il-karnival huwa żmien il-bluha fejn ħafna persuni jwaqqgħu kollox għaċ-ċajt u
fl-istess ħin jgħaddu ftit taż-żmien jidħku u fl-istess ħin idaħħku (par.1).

1. Għala l-karnival huwa magħruf bħala żmien il-bluha?

____________________________________________________________

_________________________________________________________ (1)

Il-karnival ta’ billejl li jsir fin-Nadur, f’Għawdex jieħu ftit xejra

differenti mill-attivitajiet li jiġu organizzati minn irħula oħra
f’Malta u Għawdex. Il-karnival li jsir f’dan ir-raħal huwa wieħed
spontanju. Ħafna nies minn kull qasam tal-ħajja u minn kull età
jħallu lill-kreattività tagħhom tagħmel xogħolha u jivvintaw kostumi
minn materjal li ħafna minnu tista’ tgħid li jkun għar-rimi (par.2).

2. Spjega għaliex il-karnival ta’ billejl, li jsir fin-Nadur, huwa wieħed spontanju

___________________________________________________________

________________________________________________________ (1)

3
Silta meħuda minn Eċċellenti ta’ Charles D. Saliba u Adrian Muscat

paġna 6
 Rotta 1

Fil-fatt min ikollu xi karozza li ma tkunx għaddiet mill-VRT u tkun għar-rimi

jerfagħha għal din l-okkażjoni. Bi ftit żebgħa u bi ftit immaġinazzjoni jibdlu din
il-karozza f’palk fejn ħafna maskarati, jitilgħu fuq din il-karozza u jagħtu spettaklu
lin-nies (par.3).

3. X’jagħmel biha wieħed li l-karozza tiegħu ma tkunx għaddiet mill-VRT?

____________________________________________________________

_________________________________________________________(1)

Uħud jiddeskrivu dan il-karnival bħala makabru għaliex xi maskarati mhux l-ewwel
darba li jilbsu ta’ biċċiera u jtellgħu magħhom xi karretta msaren tal-fniek jew
inkella jilbsu ta’ raħħala u jtellgħu xi karretta demel magħhom. Oħrajn jilbsu ta’
sajjieda u jtellgħu magħhom xi ħuta kbira fuq spallejhom u hemm min jilbes ta’
bidwi u jtella’ xi qatta ħaxix ħażin miegħu! Għalkemm forsi xi nies jitqażżu b’dawn
l-affarijiet, dawn huma affarijiet li jagħmlu l-karnival tan-Nadur wieħed uniku u
spettakolari. Jalla dawn l-affarijiet ma jinqatgħux ħalli n-nies tkompli tattendi għal
dil-wirja bl-entużjażmu tas-soltu! (par.4)

4. Ikteb żewġ eżempji ta’ kif il-maskarati fil-karnival tan-Nadur iġibu ruħhom
b’mod makabru. (par. 4)

i. __________________________________________________________

ii. ________________________________________________________(2)

Ħafna żgħażagħ u oħrajn inqas żgħażagħ jinħbew taħt il-maskra li jkollhom u juru
x-xewqat li hemm moħbija f’moħħhom u f’qalbhom, billi jilbsu ta’ nisa! Dawn
in-nies, li nassigurawkom jilbsu b’tali manjiera li jifqgħuk bid-daħk, għal ġurnata
jipprovaw jieħdu r-rwol ta’ mara li hemm fl-immaġinazzjoni tagħhom. Huma jiżfnu,
ikantaw u jagħmlu dak kollu li jiġi f’moħħhom basta għal mument jiżvogaw u jinsew
il-ħafna stress li aktar ma qed jgħaddi ż-żmien aktar qed nimtlew bih! (par.5)

paġna 7
 Rotta 1

5. Ta’ xiex jilbsu ħafna nies biex juru x-xewqat moħbija tagħhom taħt il-maskra?
___________________________________________(1)

A. Il-karatteristiċi ta’ din is-silta tal-qari

Wara li qrajt is-silta aħseb, iddiskuti u wara wieġeb il-mistoqsijiet li ġejjin

1. Għal liema żmien tas-sena nkitbet din is-silta?

___________________________________________________________

2. a) Din hi silta bbażata fuq ir-realtà jew hi ivvintata?

____________________________________________________________

b) Agħti 2 raġunijiet biex tikkonferma dak li ktibt

____________________________________________________________

____________________________________________________________

3. Għaliex l-awturi kitbu din is-silta?

a) __________________________________________________________

b) __________________________________________________________

B. Għarfien il-Lingwa

(i) ANALIŻI TESTWALI

6. Il-karnival f’dan ir-raħal huwa wieħed spontanju. (par. 2)

Għal xiex qed tirreferi l-kelma wieħed f’din is-sentenza? _______________(1)

paġna 8
 Rotta 1

7. … u tkun għar-rimi jerfagħha għal din l-okkażjoni. (par. 3)

Għal xiex qed jirreferi l-pronom ha fil-kelma jerfagħha? ________________ (1)

(ii) LESSIKU/VOKABULARJU

8. Mir-raba’ paragrafu, sib il-kelma li tfisser

Ma jiqfux __________________ ħeġġa __________________ (2)

(iii) SINTASSI/SENTENZA

9. Għaqqad iż-żewġ sentenzi b’konġunzjoni WAĦDA minn dawn biex

tagħmel sens: għax u imma meta

Il-karnival li jsir f’dan ir-raħal huwa wieħed spontanju. Ħafna nies

jivvintaw kostumi minn materjal li ħafna minnu tista’ tgħid li jkun għar-rimi.

__________________________________________________________(2)

(iv) GRAMMATIKA U MORFOLOĠIJA

10. Ikteb il-plural ta’ dawn in-nomi:

Fenek __________ maskarat ___________ sajjied ______________ (3)

paġna 9
 Rotta 1

L-Ortografija: In-Numri minn 1 sa 100

A. Għaqqad in-numri tal-ewwel kolonna mal-kliem tat-tieni kolonna. Attent

għax hemm xi kliem żejjed fit-tieni kolonna!

60 sittax
1 wieħed
2 tnejn u għoxrin
24 erbatax
20 ħamsin
3 tlieta
50 sittin
40 tletin
għoxrin
tnejn
erbgħa u għoxrin
erbgħin
disgħin

B. Erġa’ ħares lejn it-tabella t’hawn fuq. Fl-ewwel kolonna ikteb in-numri
f’figuri tal-kliem żejjed li ma użajtx fit-tieni kolonna

Ċ. Il-mudell ĦAMSA

paġna 10
 Rotta 1

Nimxu fuq il-mudelli 5 u 55 sabiex ifakkruni fejn għandi nikteb il-konsonanti GĦ!

5 u 55 ĦAMSA ĦAMSIN

4 u 44 ERBGĦA ERBGĦA U ERBGĦIN

7 u 77 SEBGĦA U SEBGĦIN

9 u 99 DISGĦA

Xogħol għad-dar

A. Aqra s-sentenzi li ġejjin u imla l-vojt bin-numru t-tajjeb mill-kaxxa t’hawn taħt

ħmistax sitt mija disgħa u tmenin tnejn u ħamsin

tmintax sebgħa u sittin

1. Il-Malti għandu (6) ________________ vokali: a-e-i-o-u-ie.

2. Ta’ (18) ______________ -il sena tista’ titgħallem issuq.

3. Metru fih dan l-ammont ta’ ċentimetri: (100) ___________.

4. Ix-xhur ta’ Frar, Marzu u April għandhom (89) _____________________

ġurnata b’kollox.

5. Xi ħadd li twieled fl-(2015) elfejn u _____________, fl-(2067) elfejn u

______________________ ikollu (52) ____________________ sena.

B. Ikteb sentenza għal kull numru li għandek imniżżel. In-numru iktbu fi kliem

a) (80) __________________________________________________

b) (26) __________________________________________________

ċ) (73) __________________________________________________

d) (39) __________________________________________________

paġna 11