ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ παιχνιδι - ΒΙΒΛΙΟ2

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Οι ρυθμοί μέσα στους οποίους ζουν, κινούνται και δραστηριοποιούνται τα σημερινά παιδιά έχουν αλλά-
ξει και ακολουθούν τους ρυθμούς της σύγχρονης οικογένειας και των δομών της κοινωνίας όπως αυτές έ-
χουν διαμορφωθεί τα τελευταία χρόνια.
Η παραδοσιακή οικογένεια έχει χαθεί στο μεγαλύτερο ποσοστό της. Η σημερινή οικογένεια αποτελείται
στο μεγαλύτερο ποσοστό της από τους φυσικούς γονείς και τα παιδιά μακριά από τους παππούδες που άλλο-
τε αποτελούσαν δομικό στοιχείο της οικογένειας και είχαν τη δική τους συμβολή όχι μόνο στην οικογενειακή
οικονομία αλλά και στη διαπαιδαγώγηση των παιδιών. Οι οικονομικές ανάγκες έχουν ωθήσει και τους δύο
γονείς σε εξωτερικές εργασίες ενώ οι παραδοσιακοί ρόλοι μητέρας – πατέρα σήμερα έχουν πλήρως τροπο-
ποιηθεί και οι σχέσεις με τα παιδιά έχουν σαφώς αλλάξει. Επιπλέον η χειραφέτηση της γυναίκας και η από-
λυτα θεμιτή αξίωσή της για επαγγελματική εξέλιξη, δημιουργία καριέρας και ανάδειξής της σαν σημαντικό
κομμάτι μιας κοινωνίας στην οποία μπορεί να προσφέρει από ισότιμα με τον άντρα σε όλους τους τομείς,
επιτάχυνε τους ρυθμούς μετεξέλιξης της παραδοσιακής οικογένειας σε μια σύγχρονη δυτικού τύπου οικογέ-
νεια.
Κι εδώ εύκολα θα αναρωτηθεί κάποιος, πώς μπορεί να σχετίζεται ή και να ενοχοποιείται η αλλαγή στη
δομή της οικογένειας με το θέμα μας που είναι ο ρόλος του παιχνιδιού στην ανάπτυξη του παιδιού.
Κάναμε αυτή την εισαγωγή διότι πιστεύουμε ότι ο ελεύθερος χρόνος των παιδιών και ο τρόπος διάθε-
σής τους έχει άμεση συνάρτηση και με τους ρυθμούς της οικογένειας μέσα στην οποία ζει και δραστηριοποι-
είται. Η γιαγιά αντικαταστάθηκε από την τηλεόραση και τελευταία από τον ηλεκτρονικό υπολογιστή ή τα διά-
φορα ηλεκτρονικά παιχνίδια. Η αλάνα και η παιδική χαρά αποτελούν μελαγχολική ανάμνηση ενώ οι πολυποί-
κιλοι κίνδυνοι που απειλούν σήμερα τα παιδιά εκτός σπιτιού δημιουργούν – κυρίως στα μεγάλα αστικά κέντρα
– συνθήκες εγκλεισμού των παιδιών στα στενάχωρα διαμερίσματά τους, σε χώρους που σαφώς επιδρούν και
επηρεάζουν το είδος, το χρόνο και τον τρόπο παιχνιδιού για τα παιδιά.
Αλλά μια και μιλήσαμε για ελεύθερο χρόνο θα πρέπει να συζητήσουμε και για το ποιος είναι ο ελεύθε-
ρος χρόνος, τόσο από ποιοτικής όσο και από ποσοτικής άποψης. Τα σημερινά παιδιά, από τη στιγμή της ει-
σαγωγής τους στο Δημοτικό Σχολείο, πρέπει να ακολουθήσουν το εντατικό πρόγραμμα εκπαιδευτικών δρα-
στηριοτήτων που τους επιβάλλεται από μία αγχωμένη για το μέλλον τους ελληνική οικογένεια, η οποία συ-
ναρτά την επαγγελματική και κοινωνική τους καταξίωση μέσα από την πανεπιστημιακή τους εξέλιξη. Φυσικά
το άγχος αυτό σε καμιά περίπτωση δεν θεωρείται απόλυτα αδικαιολόγητο αφού η αβεβαιότητα για το μέλλον,
ο αδυσώπητος ανταγωνισμός και η εργασιακή ανασφάλεια που βιώνουν οι ίδιοι σαν εργαζόμενοι τους ωθούν
στη νόσο το δυνατόν μεγαλύτερη ενίσχυση των παιδιών τους με τυπικά προσόντα, πτυχία και εφόδια έτσι
ώστε να μπορέσουν να σταθούν στην κοινωνία. Έτσι τα παιδιά από πολύ μικρά επιφορτίζονται εκτός από τις
συμβατικές τους σχολικές υποχρεώσεις και το βάρος των ιδιαίτερων μαθημάτων, ξένων γλωσσών, μουσι-
κής, πληροφορικής, χορού κλπ. Ακόμα και ο αθλητισμός που θα έπρεπε να αποτελεί μια ευχάριστη όαση
στην τόσο καταπιεσμένη καθημερινότητά τους εγκλωβίζεται σε ένα αυστηρό και σαφώς περιορισμένο πλαί-
σιο συστηματικής, προκαθορισμένης και τυποποιημένης άθλησης στα πρότυπα ενός κακώς νοούμενου πρω-
ταθλητισμού.
Όλοι αυτοί οι παράγοντες λειτουργούν όχι μόνο ανασταλτικά αλλά και εν πολλοίς ανταγωνιστικά με την
ορμέμφυτη ανάγκη του παιδιού για παιχνίδι.
Με την εργασία μας αυτή δεν ερχόμαστε ούτε ως κριτές ούτε ως τιμητές προσώπων ή καταστάσεων
τις οποίες οι πρωταγωνιστές, αν και αποτελούν μέρος τους, ούτε τις ελέγχουν, ούτε τις καθορίζουν και –
πολύ περισσότερο – ούτε τις επιλέγουν. Ξεκινώντας όμως από τη βάση της αναγκαιότητας του παιχνιδιού
για την συνολική ανάπτυξη του παιδιού έτσι όπως διατυπώθηκε από κορυφαίους επιστήμονες, θέλουμε να
επανεξετάσουμε το ρόλο του παιχνιδιού, να ξαναδώσουμε στο παιχνίδι τη θέση που του αρμόζει μέσα στην
καθημερινότητα του παιδιού και κυρίως, σε συνεργασία με τους γονείς των μαθητών μας, να το απενοχο-
ποιήσουμε από το σύνδρομο του χαμένου χρόνου που όπως φαίνεται διακατέχει όλους τους γονείς αναφορι-
κά με την ανάγκη του παιδιού τους να παίξει. Επίσης θέλουμε να εξετάσουμε και το είδος των σύγχρονων
παιχνιδιών με τα οποία τα παιδιά καλύπτουν αυτή την ενστικτώδη ανάγκη τους και τον τρόπο με τον οποίο
αυτά επιδρούν πάνω στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς τους. Η εργασία μας αυτή δεν αποτελεί ένα επι-
στημονικό πόνημα αλλά ένα πρόγραμμα Αγωγής Υγείας με την ενεργό και άμεση συμμετοχή παιδιών και δα-
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

σκάλων και με την εμπλοκή και όλων των φορέων που σχετίζονται με τη διαδικασία της Αγωγής (Σύλλογος
εκπαιδευτικών του σχολείου, γονείς, Τοπική Αυτοδιοίκηση, Πολιτιστική και αθλητικοί σύλλογοι κλπ.)
Επειδή θεωρούμε ότι το σχολείο εκτός από γνώσεις παρέχει και αγωγή και σαν ζωντανό κύτταρο της
κοινωνίας θα πρέπει να προβληματίζεται με όλα τα γεγονότα και τις καταστάσεις που μπορεί να επηρεάσουν
τη μετέπειτα ζωή των παιδιών στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ και ΑΡΧΙΚΗ
ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ (ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ) με θέμα Ένταξη Πράξης στο μέτρο 2.4.3 και τίτλο «Προγράμματα ενίσχυσης
πρωτοβουλιών σε θέματα Αγωγής Υγείας» του ΥΠ.Ε.Π.Θ. σε συνεργασία με το Εθνικό Ίδρυμα Νεότητας
(Ε.Ι.Ν.), οι εκπαιδευτικοί και οι μαθητές 10 σχολείων του νομού Καβάλας συμμετείχαν σε δίκτυο υλοποιώ-
ντας πρόγραμμα Αγωγής Υγείας, με θέμα «Ο ρόλος του παιχνιδιού στην ανάπτυξη του παιδιού».
Στο πρόγραμμα συμμετείχαν συνολικά 172 μαθητές (92 αγόρια και 80 κορίτσια) και 10 εκπαιδευτικοί:
Καβάζης Γιώργος (Δημ. Σχολ. Παναγίας Θάσου), Πατεράκης Νίκος (5ο Δημ Σχολ. Καβάλας), Ευαγγελίδης
Μιχάλης (11ο Δημ Σχολ. Καβάλας), Παπαδοπούλου Ευγενία (16ο Δημ. Σχολ. Καβάλας), Μητσιός Γιάννης
(Δημ. Σχολ. Ακροποτάμου), Σαλταρής Γιάννης (Δημ. Σχολ. Θεολόγου Θάσου), Μανίτσα Κατερίνα (Δημ.
Σχολ. Μεσορόπης), Σμάλης Θανάσης (Δημ. Σχολ. Ν. Καρυάς), Παπαματθαίου Νικόλαος (Δημ. Σχολ. Πα-
λαιοχωρίου), Καψάλη Δέσποινα (Δημ Σχολ. Πέρνης),
Συντονιστής ήταν ο Γιώργος Καβάζης και το πρόγραμμά μας υποστηρίχθηκε από το Γραφείο Αγωγής
Υγείας του νομού μας και την υπεύθυνη κ. Παντελάκη – Βαλαβάνη Βενετία.
Τις διάφορες δράσεις του προγράμματος αυτού προσπαθήσαμε να τις υποστηρίξουμε με ειδικούς επι-
στήμονες.
Στα πλέον σημαντικά του προγράμματος συγκαταλέγονται οι ημερίδες που πραγματοποιήθηκαν με τη
συμμετοχή μεγάλου αριθμού εκπαιδευτικών και γονέων, πράγμα που βοήθησε στην διάχυση τόσο του προ-
βληματισμού όσο και των αποτελεσμάτων της εργασίας στην ευρύτερη κοινωνία, καθώς επίσης και η έκδοση
του βιβλίου και του CD τα οποία πιστεύουμε ότι θα βοηθήσουν τους συναδέλφους που θα ήθελαν μελλοντικά
να επεξεργαστούν το ίδιο θέμα.
Καβάζης Γιώργος
Διευθυντής Δημοτικού Σχολείου
Παναγίας Θάσου
Συντονιστής του Προγράμματος

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ – ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ
Την ευθύνη της οργάνωσης του προγράμματος και τον συντονισμό είχε ο συντονιστής του
Προγράμματος κ. Καβάζης Γιώργος. Σύμφωνα και με τους στόχους που θέσαμε στην αρχική
μας πρόταση δημιουργήθηκε το εκπαιδευτικό υλικό που υποστήριζε τις επιμέρους δράσεις. Ο
συντονιστής είχε ακόμα την ευθύνη :
1. Της τήρησης των χρονοδιαγραμμάτων υλοποίησης
2. Της συνεχούς επαφής και εμψύχωσης των συνεργατών
3. Της οικονομικής διαχείρισης
4. Της οργάνωσης και υλοποίησης των συναντήσεων
5. Της ενημέρωσης των συνεργατών για την πορεία του προγράμματος
6. Της συλλογής του υλικού και της έκδοσης του τελικού προϊόντος.
Για τον καλύτερο συντονισμό πραγματοποιήθηκαν εκτός από τις δύο συναντήσεις (μα-
θητών και ημερίδας) και δύο συναντήσεις των υπεύθυνων εκπαιδευτικών (Καβάλα 30
Μαρτίου και 24 Μαΐου) που αφορούσαν θέματα οργανωτικά και συντονισμού των δράσεων.
Επίσης υπήρχε συνεχής επικοινωνία ανάμεσα στο συντονιστή και τους υπεύθυνους εκπαι-
δευτικούς των σχολείων για την καλύτερη οργάνωση των επιμέρους δράσεων και αφορού-
σαν στην εξεύρεση ειδικών ομιλητών για τις ημερίδες που έγιναν σε κάθε σχολείο χωρι-
στά, η οργάνωση επισκέψεων από ομάδες παιδιών των σχολείων κλπ.
Στην προσπάθειά μας αυτή είχαμε αρωγό και την υπεύθυνη Αγωγής Υγείας του Νομού κ.
Παντελάκη – Βαλαβάνη Βενετία, την οποία ευχαριστούμε ιδιαίτερα.
1. Φάσεις του προγράμματος
Ø Φάση προετοιμασίας.
Ξεκίνησε το Νοέμβριο του 2006 με την αναζήτηση σχολείων προς συνεργασία και πα-
ράλληλα τη σύνταξη και την υποβολή της αίτησης προς το ΕΙΝ για έγκριση του προ-
γράμματος. Παράλληλα με ευθύνη του συντονιστή έγινε η προετοιμασία των δραστηρι-
οτήτων και η παραγωγή του εκπαιδευτικού υλικού. Στη συνέχεια κάθε σχολείο προ-
χώρησε στις παρακάτω ενέργειες προεργασίας.
o Συγκρότηση των ομάδων εργασίας
o Ενημέρωση των γονέων για το πρόγραμμα, τη σημασία του, τις ιδιαιτερότητες και
τις απαιτήσεις του.
o Ενημέρωση των προϊσταμένων και των σχολικών συμβούλων.
o Αναζήτηση εξωτερικών συνεργατών (επιστημονικών συμβούλων)
Ø Φάση εφαρμογής
Το πρόγραμμα χωρίστηκε σε 4 ενότητες οι οποίες περιλάμβαναν συνολικά 11 δράσεις.
Από τους εκπαιδευτικούς ζητήθηκε να υλοποιήσουν όσο το δυνατόν περισσότερες από
τις δράσεις. Στον αρχικό σχεδιασμό και για να μπορέσουμε προσεγγίσουμε όλες τις
παραμέτρους επιρροής του παιχνιδιού πάνω στην εξέλιξη της προσωπικότητας του
παιδιού περιλάβαμε όλες τις δράσεις που θα κάλυπταν σφαιρικά το θέμα. Φυσικά μέσα
στο χρόνο που είχαμε δεν ήταν δυνατόν να υπάρξει διεξοδική προσέγγιση όλων των
ενοτήτων. Κάθε σχολική μονάδα, ανάλογα με την ηλικία των μαθητών, τα ενδιαφέρο-
ντα αλλά και τους προβληματισμούς που θα προέκυπταν στη φάση της υλοποίησης εί-
χε τη δυνατότητα σε κάποιες ενότητες να επεκταθεί περισσότερο και σε κάποιες άλ-
λες να κάνει απλή αναφορά..

Εκτός από την πρώτη ενότητα που αφορούσε κυρίως τη σύσταση και τη γνωριμία των με-
λών της Ομάδας οι κυρίως ενότητες του προγράμματος ήταν :
o Η ανάγκη του παιδιού για παιχνίδι
o Το παιχνίδι από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα
o Ο ρόλος του παιχνιδιού πάνω στη εξελικτική διαδικασία της προσωπικότητας του παι-
διού σε όλους της τους τομείς (φαντασία, κοινωνικοποίηση και γλωσσική καλλιέργεια)
o Παιχνίδια αντικείμενα
o Παιχνίδι και αθλητισμός
o Ηλεκτρονικά παιχνίδια
o Ο χώρος του παιχνιδιού
Οι δραστηριότητες του προγράμματος αναλυτικά κατά ενότητα ήταν :
Για την υλοποίηση του προγράμματος σχεδιάστηκαν και πραγματοποιήθηκαν 10 συναντή-
σεις των υπεύθυνων εκπαιδευτικών με τους συμμετέχοντες μαθητές στο χώρο του σχολείου.
Στις συναντήσεις αυτές οι μαθητές επεξεργάστηκαν επιλεγμένα θέματα που βοήθησαν στην
προσέγγιση του παιχνιδιού όχι απλά σαν μια διαδικασία ψυχαγωγίας αλλά από όλες τις παρα-
μέτρους με τις οποίες αυτό συμβάλλει στην ολοκλήρωση της προσωπικότητας του παιδιού.
Όπως και σε κάθε πρόγραμμα έτσι και στο συγκεκριμένο υπήρχε ο κίνδυνος – αν δεν είχαμε
σωστό προγραμματισμό και αυστηρό πλαίσιο δράσεων – να ξεφύγει κάποιος εκπαιδευτικός υ-
περτονίζοντας μια πλευρά του σε θέματα πολιτιστικά, λαογραφικά, ιστορικά, αθλητικά κλπ.
αλλοιώνοντας την υφή του προγράμματος που ήταν πρόγραμμα Αγωγής Υγείας και θα έπρεπε
στα πλαίσια αυτά να περιλάβει όλες τις παραμέτρους. Κάθε συνάντηση διαπραγματεύονταν ένα
θέμα.
Ø 1η Συνάντηση : Γνωριμία, εισαγωγή στην ομάδα, παρουσίαση του περιεχομένου του προ-
γράμματος στους μαθητές.
Ø 2η Συνάντηση : Η ανάγκη για παιχνίδι. Εξετάσαμε τη στάση των μικρών και των μεγάλων
απέναντι στο παιχνίδι καθώς επίσης και το χρόνο που αφιερώνουν τα παιδιά για το παι-
χνίδι.
Ø 3η Συνάντηση : Είδη παιχνιδιών. Εξετάσαμε το παιχνίδι από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα,
τα παραδοσιακά παιχνίδια, συσχετίσαμε τα παλιά παιχνίδια με τα σημερινά και αναγνωρί-
σαμε τη διαχρονική τους εξέλιξη.
Ø 4η Συνάντηση : Παιχνίδι και φαντασία. Στόχος μας ήταν να αναδείξουμε τη σημασία που
έχει το παιχνίδι στην ανάπτυξη της φαντασίας των παιδιών, στην ενστικτώδη αναγωγή του
φυσικού κόσμου σε παιχνίδι και την προσέγγιση του γύρω κόσμου μέσα από μια παιγνιώδη
μορφή. Στην ενότητα αυτή χρησιμοποιήθηκαν λογοτεχνικά κείμενα και τραγούδια τα οποία
αναφέρονταν στη φαντασία των παιδιών και πώς αυτή εκδηλώνεται μέσα από το παιχνίδι.
Επίσης εξετάσαμε τη σημασία των συμβολικών παιχνιδιών και του μιμητισμού στην ολο-
κλήρωση της προσωπικότητας του παιδιού και της αναζήτησης της ταυτότητάς του.
Ø 5η Συνάντηση : Παιχνίδι και κοινωνικοποίηση. Στη συνάντηση αυτή συζητήσαμε για τα ο-
μαδικά παιχνίδια καθώς και για την ανάγκη των παιδιών να δημιουργούν ομάδες. Μας δό-
θηκε ακόμα η ευκαιρία να αναφερθούμε σε φαινόμενα κοινωνικού αποκλεισμού και ανα-
φερθήκαμε στο γνωστό παιχνίδι με τη «μικρή Ελένη». Ακόμα αναφερθήκαμε στον αποκλει-
σμό από το παιχνίδι παιδιών που δεν τηρούν τους κανόνες με τη δραστηριότητα για το ζα-
βολιάρη μαθητή. Τέλος έγινε αναφορά και σε παιδιά άλλων χωρών ή άλλων κοινωνικών
ομάδων (Ρομά, οικονομικοί μετανάστες κλπ.) τα οποία δεν έχουν τις ίδιες ευκαιρίες για
παιχνίδι είτε λόγω της οικονομικής τους κατάστασης είτε λόγω των ιδιαίτερων καταστά-

σεων που επικρατούν στην περιοχή τους (πόλεμος, φτώχια, αναταραχές, μετακινήσεις
πληθυσμών κλπ.)
Ø 6η Συνάντηση : Παιχνίδι και γλωσσική καλλιέργεια. Αναφερθήκαμε στα λαχνίσματα τα ο-
ποία αποτελούν έμμετρα λεκτικά σχήματα που περιλαμβάνουν πολλές φορές τις λεγόμενες
ψευδολέξεις και προσπαθήσαμε να εξετάσουμε το ρόλο τους στη γλωσσική ανάπτυξη του
παιδιού. Άλλωστε παρόμοιες τεχνικές χρησιμοποιούνται πολλές φορές στη διάγνωση και
αποκατάσταση μαθησιακών δυσκολιών που σχετίζονται με το λόγο όπως είναι η δυσλεξία.
Ø 7η Συνάντηση : Παιχνίδια αντικείμενα. Στη δραστηριότητα αυτή πέρα από την καθαρά ψυ-
χαγωγική διάσταση και ευχαρίστηση που προσφέρουν τα παιχνίδια αντικείμενα, προσπαθή-
σαμε να προσεγγίσουμε το είδος τους και μέσα από τη διαφοροποίηση του φύλου. Συνδέο-
ντας τη δραστηριότητα αυτή με προηγούμενη ενότητα που αναφέρονταν στα παραδοσιακά
παιχνίδια είδαμε τη διαχρονική εξέλιξή τους, και κατασκευάσαμε κι εμείς παιχνίδια με α-
πλά υλικά.
Ø 8η Συνάντηση : Παιχνίδι και αθλητισμός. Με τη βοήθεια των εκπαιδευτικών Φυσικής Α-
γωγής των σχολείων καθώς επίσης και των εκπαιδευτικών των τμημάτων Ολοήμερου ε-
ντάξαμε στο πρόγραμμα παιχνίδια δρομικά, ριπτικά, αλτικά, αντοχής και στρατηγικής δίνο-
ντας στα παιδιά την ευκαιρία να κατανοήσουν πως μέσα από το παιχνίδι μπορούν να ανα-
δείξουν τις ιδιαίτερες φυσικές και σωματικές τους δυνατότητες που θα τα οδηγήσουν στην
επιλογή του αθλήματος – αγωνίσματος που τους ταιριάζει έτσι ώστε στο μέλλον να ασχο-
ληθούν συστηματικά με τον αθλητισμό.
Ø 9η Συνάντηση: Η συνάντηση αυτή ήταν αφιερωμένη στα σύγχρονα παιχνίδια. Προσπαθή-
σαμε να προσεγγίσουμε τα σύγχρονα παιχνίδια κυρίως τα ηλεκτρονικά και τα παιχνίδια με
χρήση υπολογιστή ή μέσω διαδικτύου κυρίως ως αναφορά στις αρνητικές επιπτώσεις που
έχουν στη σωματική, κοινωνική και ψυχική ισορροπία των παιδιών.
Ø 10η Συνάντηση : Αξιολόγηση του περιεχομένου του προγράμματος, της μεθοδολογίας και
της διαδικασίας που ακολούθησε ο υπεύθυνος – συντονιστής εκπαιδευτικός.
Στις συναντήσεις αυτές που γινόταν με την ενεργό συμμετοχή εκπαιδευτικών και μαθη-
τών υπήρχε εμπλουτισμός και με δράσεις όπως :
Ø Καλλιτεχνική δημιουργία. Οι μαθητές που συμμετείχαν στο πρόγραμμα κατασκεύασαν παι-
χνίδια με απλά υλικά, παιχνίδια με υλικά από τη φύση και παραδοσιακά παιχνίδια αντικεί-
μενα. Ζωγράφισαν το παιχνίδι που τους αρέσει περισσότερο και εκφράστηκαν καλλιτεχνικά
σύμφωνα και με τις ενδεικτικές δράσεις που πρότεινε το πρόγραμμα.
Ø Συνέντευξη Τύπου : Η συνέντευξη τύπου έγινε με την ευκαιρία της συνάντησης των μαθη-
τών της σύμπραξης και της υλοποίησης κοινών δράσεων και συνέβαλε στην ευρύτερη γνω-
στοποίηση των στόχων του προγράμματος και των αποτελεσμάτων και βοήθησε στην ευαι-
σθητοποίηση της κοινωνίας σχετικά με το ρόλο του παιχνιδιού, τη σωστή χρήση του και
τους κινδύνους από τα σύγχρονα ηλεκτρονικά παιχνίδια. Η προβολή που είχε η προσπά-
θειά μας από τα τοπικά ΜΜΕ (εφημερίδες, τηλεόραση, ραδιόφωνα) πιστοποιεί την ανα-
γκαιότητα και τη χρησιμότητά της στη διάδοση των αποτελεσμάτων στην τοπική κοινωνία.

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ – ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΣΥΜΠΡΑΞΗΣ
Σύμφωνα και με την αρχική πρόταση συμμετείχαν συνολικά 10 εκπαιδευτικοί και 172 μαθητές (92 αγόρια και 80
κορίτσια). Η επιλογή των σχολικών μονάδων έγινε με τα παρακάτω κριτήρια :
1. Να υπάρχει διασπορά σε όλο το φάσμα των σχολείων του Νομού έτσι ώστε οι μαθητές αυτοί να αντιπροσω-
πεύουν όλο το κοινωνικοοικονομικό και πολιτιστικό περιβάλλον του Νομού. Έτσι είχαμε :
a. 3 σχολεία της περιοχής Ελευθερούπολης (Ακροπόταμος, Μεσορόπη και Παλαιοχώρι). Περιοχές ορεινές
και αγροτικές.
b. 3 σχολεία της πόλης της Καβάλας. (5ο Δ. Σχ, 11ο Δ. Σχ, και 16ο Δ. Σχ) Περιοχή αστική.
c. 2 σχολεία της περιοχής Χρυσούπολης (Ν. Καρυά και Πέρνη). Περιοχή πεδινή, αγροτική.
d. 2 σχολεία της Θάσου (Παναγία και Θεολόγος). Περιοχές Νησιωτικές, τουριστικές.
Το δείγμα μας σε ποσοστιαία κατανομή βρίσκεται σε απόλυτη συμφωνία με το κατανομή του μαθητικού δυναμι-
κού στο νομό σε πραγματικούς αριθμούς πράγμα που μας βοηθάει στην εξαγωγή ασφαλέστερων και πιο αξιόπι-
στων συμπερασμάτων για τις συμπεριφορές, τις τάσεις και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε σχετικά με το
θέμα μας.
2. Οι περισσότεροι μαθητές προέρχονταν από τις μεγαλύτερες τάξεις (Δ -Ε-ΣΤ) και μόνο από το 16ου Δημ. Σχο-
λείο Καβάλας και το Δημ. Σχολείο Ακροποτάμου συμμετείχαν μαθητές της Γ’ τάξης και συμμετείχε κι ένα τμή-
μα του Δημ. Σχολείου Μεσορόπης από τη Β’ τάξη. Η επιλογή των τάξεων και των τμημάτων αυτών δεν έγινε
με κάποια ιδιαίτερα κριτήρια άλλωστε η φύση του προγράμματος και η θεματολογία του δεν θέτει κανένα ηλικι-
ακό περιορισμό ούτε ιδιαίτερες απαιτήσεις. Δεν είναι τυχαίο ότι στην πορεία του προγράμματος υπήρξε μικρή
ή μεγαλύτερη εμπλοκή και μαθητών άλλων τάξεων της κάθε σχολικής μονάδας πράγμα που κατατάσσεται στα
θετικά του προγράμματος.
Ακόμα φροντίσαμε να εμπλέξουμε και άλλες ειδικότητες των σχολείων μας (αγγλικής φιλολογίας, γυμναστές, πλη-
ροφορικής κλπ) για να μπορέσουμε στα σχολεία ευέλικτης ζώνης να έχουμε μια συνέχεια των δράσεών μας και σε άλλα
μαθήματα.
Το πρόγραμμά μας υποστηρίχθηκε και από το Γραφείο Αγωγής Υγείας του νομού μας και την υπεύθυνη κ. Παντε-
λάκη – Βαλαβάνη Βενετία.
ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ

Α/Α ΟΝΟΜΑ ΕΠΩΝΥΜΟ ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑ ΣΧΟΛΕΙΟ
1 Νικόλαος Πατεράκης Καθηγητής Φ.Α. 5ο Δ. ΣΧ. ΚΑΒΑΛΑΣ
2 Μιχάλης Ευαγγελίδης Δάσκαλος 11ο Δ. ΣΧ. ΚΑΒΑΛΑΣ
3 Ευγενία Παπαδοπούλου Δασκάλα 16ο Δ. ΣΧ ΚΑΒΑΛΑΣ
4 Ιωάννης Μητσιός Δάσκαλος Δ. ΣΧ. ΑΚΡΟΠΟΤΑΜΟΥ
5 Ιωάννης Σαλταρής Δάσκαλος Δ. ΣΧ. ΘΕΟΛΟΓΟΥ ΘΑΣΟΥ
6 Αικατερίνη Μανίτσα Δασκάλα Δ. ΣΧ. ΜΕΣΟΡΟΠΗΣ
7 Αθανάσιος Σμάλης Δάσκαλος Δ. ΣΧ. Ν. ΚΑΡΥΑΣ
8 Νικόλαος Παπαματθαίου Δάσκαλος Δ. ΣΧ. ΠΑΛΑΙΟΧΩΡΙΟΥ
9 Γεώργιος Καβάζης Δάσκαλος Δ. ΣΧ. ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΘΑΣΟΥ
10 Δέσποινα Καψάλη Δασκάλα Δ. ΣΧ. ΠΕΡΝΗΣ
ΣΥΝΟΠΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΥΜΜΕΤΕΧΌΝΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ

ΤΑΞΕΙΣ
ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΣΧΟ-
ΛΕΙΑ Α Β Γ Δ Ε ΣΤ ΣΥΝΟΛΟ
Α Κ Σ Α Κ Σ Α Κ Σ Α Κ Σ Α Κ Σ Α Κ Σ Α Κ Σ
5ο ΚΑΒΑΛΑΣ 16 18 34 16 18 34
11ο ΚΑΒΑΛΑΣ 7 10 17 7 10 17
16ο ΚΑΒΑΛΑΣ 16 6 22 16 6 22
ΑΚΡΟΠΟΤΑΜΟΥ 3 3 6 4 2 6 7 5 12
ΘΕΟΛΟΓΟΥ 6 9 15 6 9 15
ΜΕΣΟΡΟΠΗΣ 1 2 3 3 1 4 2 1 3 6 4 10
Ν. ΚΑΡΥΑΣ 4 7 11 4 7 11
ΠΑΛΑΙΟΧΩΡΙΟΥ 5 7 12 5 7 12
ΠΑΝΑΓΙΑΣ 8 0 8 7 6 13 15 6 21
ΠΕΡΝΗΣ 5 4 9 5 4 9 10 8 18
ΣΥΝΟΛΟ 1 2 3 22 10 32 12 12 24 17 11 28 40 45 85 92 80 172

1. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ
a. Το εκπαιδευτικό υλικό
Το εκπαιδευτικό υλικό είχε δραστηριότητες που επιλέχθηκαν από εξειδικευμέ-
νη βιβλιογραφία ή αποτελούσαν προσαρμογή δραστηριοτήτων στις ιδιαίτερες
ανάγκες και τα χαρακτηριστικά του θέματος που επιλέξαμε.
Τα κριτήρια που θέσαμε στη δημιουργία του εκπαιδευτικού υλικού ήταν :
Ø Η ευκολία στη χρήση τόσο από τους εκπαιδευτικούς όσο και από τους μαθη-
τές
Ø Η δημιουργία ευχάριστου κλίματος κατά την επεξεργασία των επιμέρους
δράσεων
Ø Η πρωτοτυπία των δράσεων και η δημιουργία του κατάλληλου ενδιαφέροντος
από τα μέλη της ομάδας.
Ø Η ευαισθησία απέναντι σε θέματα που αφορούν την ασφάλεια των παιδιών
Ø Η διασφάλιση των προσωπικών δεδομένων των παιδιών
b. Μέθοδοι και τεχνικές
Ø Διάλεξη. Η μέθοδος αυτή χρησιμοποιήθηκε κυρίως για την προσέγγιση του
θέματος και την ανάπτυξη των παραμέτρων του σε ακροατήριο ενηλίκων
(γονείς, τοπικοί φορείς). Φυσικά η επιλογή των θεμάτων καθώς και των ει-
σηγητών έγινε με αυστηρά κριτήρια και πάντα σύμφωνα με τους προκαθορι-
σμένους στόχους του προγράμματος.
Ø Ασκήσεις ελεύθερου συνειρμού: στοχεύουν στην έκφραση ποικίλων ιδεών
Ø Καλλιτεχνική δημιουργία :Οι μαθητές απεικονίζουν τις διάφορες κοινωνικές
καταστάσεις με ζωγραφική ή κολάζ προκειμένου να εκφράσουν τον εαυτό
τους και τις ικανότητες τους. Η καλλιτεχνική δημιουργία βοηθά ιδιαίτερα τα
παιδιά που εμφανίζουν δυσκολίες στη γραπτή ή προφορική έκφραση.
Ø Επισκέπτες – ομιλητές : Η παρουσία επισκεπτών – ομιλητών ανανεώνει το
ενδιαφέρον της τάξης, αυξάνει τις γνώσεις των μαθητών και αποτελεί κίνη-
τρο να ερευνηθεί σε βάθος κάποιο θέμα ή να συνεχιστούν οι επαφές με άλ-
λους ειδικούς.
Ø Εργασίες σε μικρότερες ομάδες: Οι μαθητές μαθαίνουν με τον τρόπο αυτό να
λειτουργούν ως μέλη μιας ομάδας, να αντιμετωπίζουν τυχόν διαφωνίες και
να συνεργάζονται.
Ø Έρευνα: Η έρευνα έγινε μεταξύ των μαθητών των σχολείων με τη μορφή
παιχνιδιού.
Ø Μελέτη περίπτωσης: Στα παιδιά δίνεται μια ιστορία στην οποία υπάρχει ένα
γεγονός που πρέπει να κριθεί. Οι μαθητές αναζητούν και εντοπίζουν τα
σημεία που κατά τη γνώμη τους δεν τους άρεσαν ή δεν θα επιθυμούσαν να
συμβούν στα ίδια και στη συνέχεια από το γενικό και αόριστο ερχόμαστε στο
τοπικό και συγκεκριμένο και ζητάμε από τα παιδιά να διακρίνουν στοιχεία
που τα έχουν συναντήσει στη δική τους καθημερινότητα κι όμως πέρασαν
απαρατήρητα. Πώς κατά τη γνώμη τους επηρέασαν αυτά τα γεγονότα τη
συμπεριφορά τους; Πώς τα δέχτηκαν οι άλλοι; Τι συναισθήματα προκάλε-

σαν; Τι μπορούσαμε να αποφύγουμε; Η μελέτη περίπτωσης βοηθάει στην
προσομοίωση καταστάσεων όπου το παιδί μπορεί να εξετάσει τις διάφορες
φάσεις σε τρίτο πρόσωπο, απαλλαγμένο έτσι από τη συναισθηματική φόρτι-
ση και πίεση που θα μπορούσε να δημιουργήσει η ενεργός συμμετοχή του σ’
αυτές τις περιπτώσεις. Έμμεσα όμως δημιουργείται μια ταύτιση του μαθητή
με το πρόσωπο της περίπτωσης που μελετάμε και έτσι βοηθιέται η εξαγω-
γή συμπερασμάτων για την αντιμετώπιση ανάλογων περιστατικών σε πραγ-
ματικές συνθήκες.
Ø Παιχνίδια ρόλων: Τα παιχνίδια αυτά έχουν σαν στόχο την κοινωνικοποίηση
των παιδιών, έχουν προσχεδιαστεί από την Παιδαγωγική ομάδα και έχουν
ειδικούς στόχους
c. Ο ρόλος των εκπαιδευτικών
Οι εκπαιδευτικοί ως συντονιστές των ομάδων τους λειτουργούν ενθαρρυντικά
προς τους μαθητές δείχνοντας κατανόηση στις όποιες δυσκολίες, ανεκτικοί
στις απαντήσεις και κυρίως επιβραβεύοντας την κάθε προσπάθεια.
d. Ο ρόλος του συντονιστή και των υποστηρικτών του προγράμματος
Ο συντονιστής λειτουργεί σαν ισότιμο μέλος μέσα στην παιδαγωγική ομάδα του
προγράμματος, φροντίζοντας να επιλύει προβλήματα που τυχόν προκύπτουν
κατά τη διεξαγωγή του προγράμματος, να έρχεται σε επαφή με ειδικούς επιστή-
μονες και να οργανώνει τις υποστηρικτικές συναντήσεις.
Για την καλύτερη υποστήριξη του προγράμματος οργανώθηκαν τρεις συναντή-
σεις
Ø Δύο συναντήσεις των υπεύθυνων εκπαιδευτικών μία στην αρχή για την ορ-
γάνωση του προγράμματος και μία κατά τη διάρκεια της υλοποίησης για μια
πρώτη αξιολόγηση (διαμορφωτική), ανταλλαγή απόψεων και ιδεών και εξέ-
ταση των προβλημάτων που εντοπίστηκαν στη διάρκεια της πρώτης φάσης
υλοποίησης.
Ø Συνάντηση όλων των σχολείων στο ΠΑΡΚΟ ΦΑΛΗΡΟΥ ΚΑΒΑΛΑΣ όπου
πραγματοποιήθηκαν κοινές δραστηριότητες
Ø Επιπλέον ο κάθε εκπαιδευτικός μπορούσε και οργάνωνε ειδικές ημερίδες
στο σχολείο του με καλεσμένους ειδικούς.
Επίσης ήταν συνεχής και ενεργός η συμμετοχή και η συμπαράσταση της υπεύ-
θυνης Αγωγής Υγείας Α/θμιας Εκπ/σης Ν. Καβάλας κ. Παντελάκη – Βαλαβάνη
Βενετίας.

ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ – ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ
ΕΝΟΤΗΤΑ 1η
Γνωριμία με το πρόγραμμα, γνωριμία με τα μέλη της Ομάδας
ΣΤΟΧΟΙ :
• Να γνωριστεί η ομάδα μεταξύ της και με τον/την εκπ/κό με έναν «καινούριο τρό-
πο»
• Να μάθουν τα παιδιά να βάζουν στόχους, συμμετέχοντας ενεργά στην εκπαίδευση
τους
• Να θέσουν και να διατυπώσουν βασικούς κανόνες για τη λειτουργία της τάξης.
Υλικά : μεγάλα φύλλα χαρτί, μαρκαδόρους χοντρούς, πολύχρωμες μπογιές, σελοτέηπ ή

κόλλα blue tac
Εισαγωγική διαδικασία :
Αρχικά θα πρέπει να εξηγήσετε στα παιδιά το σκοπό του Προγράμματος Αγωγής Υ-
γείας που θα ξεκινήσετε στο σχολείο σας.
Σκοπός του προγράμματος είναι η ανάδειξη θεμάτων προς συζήτηση και επεξερ-
γασία, που αφορούν τον άνθρωπο, ώστε να τα βοηθήσουν να επιλέξουν και να απο-
φασίσουν τι είναι καλύτερο για τα ίδια, για τις σχέσεις τους με τους άλλους, για την
προστασία τους από διάφορους κινδύνους.
Ενημερώνετε στα παιδιά ότι θα εφαρμοστεί μια νέα μαθησιακή προσέγγιση. Πείτε ότι
δεν θα μιλάτε συνέχεια. Θα δουλεύουν ατομικά αλλά και σε ζευγάρια ή μικρές ομάδες μι-
λώντας, γράφοντας, ζωγραφίζοντας, παίζοντας. Μέσα από αυτή τη διαδικασία θα μάθουν
ένα καινούριο τρόπο για να εκφράζουν τις σκέψεις τους, τα συναισθήματα και τις εμπειρί-
ες τους μαζί με τα υπόλοιπα παιδιά της ομάδας.
Αναλυτική διαδικασία διεξαγωγής των δραστηριοτήτων:

Όλα τα παιδιά σχηματίζουν κύκλο και κάθονται γύρω από αυτόν.
Δραστηριότητα 1: Η γνωριμία
Ζητήστε από τα παιδιά να γράψουν το όνομα τους σε μια μεγάλη κόλα χαρτί που βρί-
σκεται στον κύκλο και να πουν ένα στοιχείο γι αυτό (π.χ. γιατί τους βάπτισαν έτσι, πώς
νιώθουν με το όνομα τους, εάν τους αρέσει ή όχι). Ζητήστε τους να το γράψουν με κεφα-
λαία γράμματα και με μαρκαδόρο χοντρό στο χρώμα της επιλογής τους. Δίπλα από το όνο-
μα θα μπορούσαν να ζωγραφίσουν κάτι που εκείνη την ώρα σκέφθηκαν.
Ανταλλάξτε σκέψεις και συναισθήματα που είχαν εκτελώντας αυτή την δραστηριότητα.
Δραστηριότητα 2 : Προσδοκίες της ομάδας

Τα παιδιά χωρίζονται σε μικρότερες ομάδες. Ζητήστε από κάθε ομάδα να συζητήσει
τις προσδοκίες των μελών της. Στη συνέχεια ζητήστε τους να καταγράψουν ή να ζωγρα-
φίσουν τις προσδοκίες τους, χωρίς να αποκλείσουν καμιά και να φτιάξουν με αυτές μια α-
φίσα. Η ομάδα μπορεί να δώσει και ένα τίτλο στην αφίσα της.

Όταν κάθε ομάδα ολοκληρώσει τη δουλειά της, ζητήστε από τα παιδιά να σχηματίσουν
πάλι ένα μεγάλο κύκλο. Ένας εκπρόσωπος από κάθε ομάδα παρουσιάζει την αφίσα της ο-
μάδας του. Στο τέλος οι ομάδες κολλούν τις αφίσες στον τοίχο.
Αφού τα παιδιά διαβάσουν ή εκφράσουν με τη ζωγραφική όλες τις προσδοκίες τους,
θα ήταν χρήσιμο να τις συγκεντρώσουν σε βασικούς άξονες (χωρίς να αποκλείσετε καμιά)
και να τις ανακοινώσετε στη μεγάλη ομάδα. Αν υπάρχουν θέματα που δεν θα συζητηθούν
καθόλου θα πρέπει να τους το πείτε.
Δραστηριότητα 3 : Το συμβόλαιο
Καθορίστε μαζί με τα παιδιά τους κανόνες που χρειάζονται για να λειτουργήσει η ομά-
δα και να αναπτυχθεί η αμοιβαία εμπιστοσύνη και ο σεβασμός.
Αφού συμφωνήσει και αποδεχτεί όλη η ομάδα τους κανόνες, καταγράψτε τους σε ένα
μεγάλο φύλλο χαρτί, δώστε το να το υπογράψουν όλα τα παιδιά και τοποθετήστε το στον
πίνακα για να τους βλέπουν όλοι. Καλό είναι το «συμβόλαιο» να τοποθετείται πάντα στον
πίνακα σε όλες τις συναντήσεις.
Μια σειρά βασικοί κανόνες μπορεί να είναι :

• Δεν φωνάζουμε
• Μιλάει μονάχα ένας κάθε φορά
• Ακούμε τον άλλον όταν μιλάει
• Δεν διακόπτουμε
• Δεν μειώνουμε κανένα
• Όλοι είμαστε το ίδιο σημαντικοί
• Εμπιστευόμαστε τους άλλους
• Προσέχουμε την αίθουσα
• Δεν κοροϊδεύουμε ποτέ κάποιον για κάτι που είπε
Σύνοψη – κλείσιμο
Τελειώστε τη συνάντηση με ομαδική συζήτηση και ζητήστε από τα παιδιά να την α-
ξιολογήσουν. Ρωτήστε τα παιδιά «τι σας άρεσε περισσότερο από αυτά που κάναμε σήμερα,
τι δεν σας άρεσε ή τι σας δυσκόλεψε, πώς θα χαρακτηρίζατε τη σημερινή δουλειά μας».
Εκφράστε και τη δική σας άποψη, σκέψη ή συναίσθημα.

ΕΝΟΤΗΤΑ 2η
Η ανάγκη του παιδιού για παιχνίδι.
Γενικά :
Από τη δεύτερη συνάντηση και μετά θα ασχοληθούμε με το κυρίως θέμα μας που α-
φορά στο παιχνίδι. Η πρώτη ενότητα ασχολείται με την ανάγκη που υπάρχει για παιχνίδι.
Εδώ θα εξετάσουμε :
1. Τη στάση των μικρών και των μεγάλων απέναντι στο παιχνίδι.
Οι περισσότεροι από τους μεγάλους θεωρούν το παιχνίδι σαν μια νεκρή και αντιπαρα-
γωγική απασχόληση που στόχο έχει απλά την ευχαρίστηση, τη χαλάρωση και την ξεκούρα-
ση. Στόχος μας είναι να ερευνήσουμε το βαθμό που ισχύει αυτή η άποψη καθώς επίσης
και την άποψη των ίδιων των παιδιών για το παιχνίδι.
2. Το χρόνο που αφιερώνουν τα παιδιά για το παιχνίδι
Και η δεύτερη ενότητα σχετίζεται με την παραπάνω κυρίαρχη άποψη και κυρίως θα
πρέπει να δούμε το χρόνο του παιχνιδιού σε συνάρτηση με την ηλικία του παιδιού καθώς
επίσης και σε συνάρτηση με άλλες εξωσχολικές του υποχρεώσεις και πώς αυτές επιδρούν
στο παιδί.
Στόχος :
Να καταγράψουμε τις απόψεις των παιδιών και των μεγάλων απέναντι στο παιχνίδι.
Μέθοδος
Συζήτηση, καταιγισμός ιδεών.
Υλικά
Φύλλα εργασίας, πίνακας.
Υλοποίηση
Στην αρχή συζητούμε με τα παιδιά για την άποψη τους για το παιχνίδι. Αν τους αρέσει, γιατί
τους αρέσει, αν ήθελαν να παίζουν περισσότερο κλπ.
Στη συνέχεια μοιράζουμε το φύλλο που ακολουθεί και καλούμε τα παιδιά να περιγράψουν τις
φράσεις που εκφράζουν καλύτερα τα παιδιά και τις αντίστοιχες που εκφράζουν τους γονείς. Το
φύλλο αυτό δεν έχει την έννοια της έρευνας αλλά θέλουμε να δώσουμε στα παιδιά την ευκαιρία να
εκφραστούν ελεύθερα και αβίαστα γι’ αυτά που νομίζουν ότι πιστεύουν οι γονείς τους περιγράφο-
ντας έτσι και τη στάση των γονιών τους έτσι όπως τη δέχονται ή την εκλαμβάνουν μέσα από την
καθημερινότητά τους. Το ίδιο ελεύθερα θα απαντήσουν και τα ίδια.
Στο δεύτερο μέρος του φύλλου εργασίας αναφέρεται σχετικά με το χρόνο παιχνιδιού και εξε-
τάζει πάλι την άποψη που έχουν οι γονείς καθώς κι εκείνες των παιδιών. Φυσικά η έννοια του
χρόνου αντανακλά – τουλάχιστον για τους γονείς - και τη σημασία που δίνουν στο ρόλο του παιχνι-
διού και τη σημασία του για το παιδί.
Μετά τη συμπλήρωση των ερωτηματολογίων γίνεται μια συγκεντρωτική κατάσταση για το τι
πιστεύουν οι περισσότεροι για το παιχνίδι. Η κατάσταση αυτή δεν αποτελεί στοιχείο έρευνας αλλά
αντικείμενο για παραπέρα συζήτηση μέσα στην τάξη.
Στη συζήτηση που θα ακολουθήσει μπορείτε να αναφερθείτε και σε θέματα όπως :
Γιατί οι μεγάλοι «δεν αγαπούν» το παιχνίδι.
Γιατί τα παιδιά αγαπούν τόσο πολύ το παιχνίδι
Τι πιστεύουν τα παιδιά ότι μας προσφέρει το παιχνίδι. Για τη διευκόλυνσή σας σ’ αυτή την ε-
ρώτηση μπορείτε είτε να χρησιμοποιήσετε τις κάρτες της σελίδας 11 είτε να χρησιμοποιήσετε την

ιδεοθύελλα αφήνοντας τα παιδιά να εκφράσουν ελεύθερα τις απόψεις τους τις οποίες καταγράφε-
ται ασχολίαστα στον Πίνακα και στη συνέχεια με συζήτηση με τα παιδιά καταλήγετε σ’ αυτές που η
ομάδα θεωρεί επικρατέστερες. Προσοχή!!! Και αυτές που δεν συγκέντρωσαν τις προτιμήσεις της
Ομάδας θεωρούνται σημαντικές και δεν απορρίπτονται. Απλά για λόγους οικονομίας ή για λόγους
ταξινόμησης συμφωνούμε με τα παιδιά που τις εξέφρασαν να μην περιληφθούν. Επίσης είναι σημα-
ντικό να αποφύγουμε τις περιπτώσεις όπου η απόρριψη είναι απόρροια της αποδοχής που έχει ο
μαθητής στην ομάδα, της επίδοσής του στα μαθήματα ή σχέσεων φιλίας ή αντιπαλότητας. Άλλωστε
δεν αποτελεί διαγωνισμό για να ανακαλύψουμε τις σωστές απαντήσεις.
Στον παρακάτω πίνακα σημείωσε με ένα Χ αυτό που νομίζεις ότι πιστεύουν για το παιχνίδι τα παιδιά
στην πρώτη στήλη και οι γονείς στη δεύτερη στήλη :
Το παιχνίδι είναι ….
Γονείς Παιδιά
Χάσιμο χρόνου Χάσιμο χρόνου
Ευχάριστη απασχόληση Ευχάριστη απασχόληση
Απαραίτητο για τα παιδιά Απαραίτητο για τα παιδιά
Εμπόδιο για το διάβασμα Εμπόδιο για το διάβασμα
Φασαρία Φασαρία
Φυσιολογική ενασχόληση των παιδιών Φυσιολογική ενασχόληση των παιδιών
Άχρηστη κι ανώφελη απασχόληση Άχρηστη κι ανώφελη απασχόληση
Χρήσιμη δραστηριότητα Χρήσιμη δραστηριότητα
Ισάξιο με το διάβασμα Ισάξιο με το διάβασμα
Ανακατωσούρα Ανακατωσούρα
Τώρα που συμπλήρωσες αυτό τον Πίνακα προσπάθησε με λίγα λόγια να περιγράψεις τη στάση τη δική σου
και τη στάση της μαμάς σου/μπαμπά σου απέναντι στις παρακάτω …φανταστικές καταστάσεις υπογραμμίζο-
ντας αυτή που ταιριάζει καλύτερα στη δική σου περίπτωση:
«Γυρίζεις από το σχολείο στο σπίτι, έχεις φάει κι αμέσως μετά θέλεις να παίξεις. Η μαμά σου επιμένει
πώς πρέπει να διαβάσεις τα μαθήματά σου πρώτα. Εσύ γκρινιάζεις…»
Τι θα γινόταν αν μπορούσε να αποφασίσει η μαμά σου;
Α. Θα σ’ άφηνε να παίξεις πρώτα και μετά θα σε φώναζε για διάβασμα
Β. Δε χωράει συζήτηση. Αν δε διαβάσεις δεν πρόκειται να παίξεις
Γ. Θα σ’ άφηνε να παίζεις όσο ήθελες
Δ. Δε θα σ’ άφηνε με τίποτα να παίξεις.
Τι θα γινόταν αν μπορούσες να αποφασίσεις εσύ;

Α. Θα έπαιζες συνέχεια
Β. Θα διάβαζες συνέχεια
Γ. Θα έπαιζες και μετά θα διάβαζες
Δ. Θα διάβαζες και μετά θα έπαιζες
Γιατί πιστεύεις ότι η μαμά σου/μπαμπάς σου έχουν αυτή την άποψη;
Α. Νοιάζονται για την πρόοδό μου
Β. Δεν ξέρουν τι αξία έχει το παιχνίδι
Γ. Δεν θέλουν να χάνω άσκοπα το χρόνο μου
Δ. Ξέχασαν ότι κι αυτοί κάποτε ήταν παιδιά

ΕΝΟΤΗΤΑ 3η
Το παιχνίδι στην αρχαιότητα
Στόχοι
F Να γνωρίσουμε τα παιχνίδια που παίζονταν στην αρχαιότητα
F Να διαπιστώσουμε τη διαχρονικότητα των παιχνιδιών κάνοντας συσχετισμούς με σημερινά ή
παραδοσιακά παιχνίδια
F Να αναγνωρίσουμε τις παιδαγωγικές διαστάσεις των παιχνιδιών
Μέθοδος
Έρευνα, Συζήτηση.
Υλικά
Φύλλα εργασίας, υπολογιστής, υλικά χειροτεχνίας.
Υλοποίηση
Στην αρχή δίνουμε την κατάλληλη βιβλιογραφία (βιβλία ιστορίας, δικτυακοί τόποι κλπ.) και
ζητούμε από τα παιδιά να φέρουν πληροφορίες σχετικά με τα παιχνίδια που έπαιζαν τα παιδιά
στην αρχαιότητα.
Στη συνέχεια μοιράζουμε το φύλλο που ακολουθεί και καλούμε τα παιδιά να βρουν τα αντί-
στοιχα παιχνίδια που παίζονται και σήμερα. Φυσικά επειδή τα παιχνίδια διαφέρουν από τόπο σε
τόπο μπορεί να μην υπάρχουν αντίστοιχα παιχνίδια για όλα τα αρχαία που περιλαμβάνει το φύλλο
εργασίας. Ακόμα μπορούν να ζωγραφίσουν το αντίστοιχο σημερινό ή παραδοσιακό παιχνίδι, να κολ-
λήσουν μια φωτογραφία, να περιγράψουν τους κανόνες παιχνιδιού του αντίστοιχου σημερινού και
ότι άλλο θα μπορούσαν να σκεφτούν τα παιδιά της ομάδας.
Στη συνέχεια γίνεται συζήτηση με τα παιδιά με θέματα όπως :
F Πώς ζούσαν τα παιδιά στην αρχαιότητα
F Με τι έπαιζαν
F Φτιάχνω μια φανταστική ιστορία με πρωταγωνιστή τον εαυτό μου στα αρχαία χρόνια
F Τι θα συνέβαινε αν μπορούσε κάποιο παιδί της αρχαιότητας να ταξιδέψει με τη μηχανή του
χρόνου στο σήμερα
F Τι φανταζόμαστε ότι θα συμβεί στην εξέλιξη των παιχνιδιών στο μέλλον (η δραστηριότητα αυτή
μπορεί να γίνει μετά την εξέταση του 5ου μέρους που αφορά στο σύγχρονο παιχνίδι)
Σημείωση : Για πληροφορίες για τα αγωνίσματα στην αρχαιότητα ανατρέξτε στο CD
Άλλες δραστηριότητες
1. Κατασκευές.
Μπορούν με απλά υλικά να κατασκευάσουν τα παιχνίδια της αρχαιότητας.
2. Το λεξικό του παιχνιδιού
Η δραστηριότητα αυτή προσφέρεται και για την επεξεργασία άλλων ενοτήτων, θεωρήσαμε κα-
λό όμως να την περιλάβουμε σ’ αυτή την ενότητα επειδή πιστεύουμε ότι η γλωσσική συνέχεια από
την αρχαιότητα μέχρι σήμερα μπορεί να βαδίσει παράλληλα με την εξέλιξη του παιχνιδιού με το
πέρασμα των χρόνων.
Τα παιδιά καλούνται να κάνουν το λεξικό του παιχνιδιού. Βρίσκουν την ετυμολογία της λέξης
παιχνίδι, λέξεις που έχουν σαν πρώτο ή δεύτερο συνθετικό τη λέξη παιχνίδι, εξηγούν (όπου είναι
δυνατόν) τη σημασία της αρχαίας ονομασίας κλπ.

ΕΝΟΤΗΤΑ 4η
Τα παραδοσιακά παιχνίδια
Στόχοι
F Να γνωρίσουμε τα παιχνίδια που παίζονταν σε προηγούμενες εποχές
F Να γνωρίσουμε τον τρόπο που κατασκεύαζαν τα παιχνίδια
F Να γνωρίσουμε τον τρόπο ζωής των παιδιών σε παλιότερες εποχές
Μέθοδος
Έρευνα, Συνέντευξη, Συζήτηση.
Υλικά
Σημειωματάριο, τετράδιο, κασετόφωνο.
Υλοποίηση
Αφού γνωρίσαμε τα παιχνίδια στην αρχαιότητα και εξετάσαμε τη σχέση τους με τα
παιχνίδια που παίζουμε σήμερα ή σε παλιότερες εποχές, ερευνούμε και καταγράφουμε τα
παραδοσιακά παιχνίδια του τόπου μας. Για τη συνοπτική καταγραφή μπορούμε να χρησι-
μοποιήσουμε το φύλλο δραστηριότητας που ακολουθεί.
Στη συνέχεια καλούμε τα παιδιά να μας περιγράψουν τους κανόνες του παιχνιδιού και
τα υλικά που χρησιμοποιούσαν.
Τα παιδιά αφού κατανοήσουν πλήρως τον τρόπο που παιζόταν το παιχνίδι το αναπα-
ριστούν στο σχολείο. Καλό θα είναι οι αναπαραστάσεις αυτές να γίνουν σε μια ειδική ώρα
που θα επιλέξετε σε όλα τα παιδιά του σχολείου ή ακόμα και σε εκδήλωση που θα διοργα-
νώσετε για το σκοπό αυτό με καλεσμένους τους γονείς αλλά και κατοίκους της περιοχής.
Τα παιχνίδια αυτά όλες οι συνεργαζόμενες μονάδες θα τα παρουσιάσουν στη συνάντησης
που θα έχουμε στο τέλος της χρονιάς.
Στην ενότητα για το ρόλο του παιχνιδιού στη γλωσσική ανάπτυξη θα μπορέσετε να
συγκεντρώσετε και τα λαχνίσματα που αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι για τα παραδοσι-
ακά παιχνίδια.

ΦΥΛΛΟ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ
Παίρνω μια συνέντευξη από τον παππού, τη γιαγιά ή κάποιον ηλικιωμένο της περιοχής μου.
Καταγράφω τις πληροφορίες που μου δίνουν,
Όταν ο παππούς και η γιαγιά ήταν μικροί η ζωή δεν
ήταν όπως τώρα……………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
Ρώτησα τη γιαγιά μου και μου είπε πως όταν ήταν μικρή έπαιζε.
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
Ρώτησα τον παππού μου και μου είπε πως όταν ήταν μικρός έπαιζε.
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………

Το παιχνίδι που μου περιέγραψε ήταν το ………………………………………………………………………………………………………………….
Παιζόταν από …………………………………………………………………………………………….. (πόσα παιδιά, αγόρια ή κορίτσια κλπ.)
Οι κανόνες του παιχνιδιού είναι :

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Υλικά και αντικείμενα που χρησιμοποιούσαν ήταν τα …………………………………………..……………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Τραγουδάκια που έλεγαν ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Θα μου άρεσε κι εμένα να παίξω αυτό το παιχνίδι γιατί …………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ΕΝΟΤΗΤΑ 5η
Παιχνίδι και φαντασία
Στόχοι
F Να γνωρίσουμε το ρόλο του παιχνιδιού στην ανάπτυξη της φαντασίας του παιδιού
F Να εξασκήσουμε τη φαντασία μας μέσα από την κατασκευή παιχνιδιών
Μέθοδος
Ανάλυση, Συζήτηση.
Υλικά
Κείμενο αναφοράς, κουτιά, άχρηστα υλικά, κόλλα, χρώματα, ψαλίδια.
Υλοποίηση
Ξεκινάμε με τις δραστηριότητες που αναφέρονται στο κείμενο της σελίδας που ακο-
λουθεί.
Στη συνέχεια συζητούμε στην τάξη.
Είναι σημαντική η φαντασία;
Πώς βοηθάει το παιχνίδι στην καλλιέργειά της;
Μόνο τα παιδιά έχουν φαντασία; Αναφέρετε μερικά παραδείγματα μεγάλων που έχουν
φαντασία (συγγραφέας, ερευνητής, καλλιτέχνης κλπ.)
Τα σύγχρονα παιχνίδια βοηθούν τη φαντασία του παιδιού;
Ποια άλλα μέσα βοηθούν στην ανάπτυξη της φαντασίας και πώς (τηλεόραση, ραδιό-
φωνο, βιβλίο, παραμύθι κλπ.)
Άλλες δραστηριότητες.
F Κατασκευές
Μπορούμε με απλά υλικά και άχρηστα υλικά να κατασκευάσουμε παιχνίδια. Τα παιδιά
αφήνουν τη φαντασία τους ελεύθερη και δημιουργούν τις δικές τους συνθέσεις. Υπάρχουν
μετά το φύλλο εργασίας ιδέες για κατασκευές δεν πρέπει όμως να περιοριστούμε μόνο στα
τυποποιημένα. Δώστε στα παιδιά το έναυσμα και η φαντασία τους θα δώσει ζωή στα άψυ-
χα, θα ζωντανέψει κάθε αντικείμενο.
F Μουσική
Μπορούμε να ακούσουμε και να μάθουμε το τραγούδι της Αρλέτας που περιλαμβάνεται
στο συνοδευτικό κείμενο.
F Σύνδεση με άλλα μαθήματα

Γλώσσα Ε’ Δημοτικού.
F Ενδεικτικό κείμενο. Ο Μορμόλης

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Δίπλα υπάρχει ένα τραγουδάκι που μιλάει για τα μικρά παιδιά.
Αφού το διαβάσετε προσπαθήστε να απαντήσετε στις ερωτήσεις. Τα μικρά παιδιά τα μικρά παιδιά,
που κρατούνε στο χέρι τους
1. Τι εννοεί όταν λέει ότι «τα μικρά παιδιά κρατούνε στο χέρι τους
σαν τον ήλιο το χάρτινο τις ελπίδες μας» ;
σαν τον ήλιο το χάρτινο
………………………………………………………………………………………………………………………. τις ελπίδες μας...
……………………………………………………………………………………………………………………….
Τα μικρά παιδιά τα μικρά παιδιά
……………………………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………………………….
που μπερδεύουν τα λόγια τους
………………………………………………………………………………………………………………………. που μιλούν με νοήματα
στα παιχνίδια τους,
2. Πού παίζουν τα μικρά παιδιά; μες σε κήπους και χώματα
………………………………………………………………………………………………………………………. με λουλούδια η λάσπη
……………………………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………………………….
έναν κόσμο ζουν τα μικρά
………………………………………………………………………………………………………………………. τον πιο όμορφο...
3. Ποιες μορφές μπορούν να πάρουν τα κουτιά από τα σπίρτα; Δυο κουτιά σπίρτα γίνανε
………………………………………………………………………………………………………………………. Ο σταθμός και τα τρένα
………………………………………………………………………………………………………………………. Που μπορούνε να φτάσουνε
……………………………………………………………………………………………………………………….
Ως την άκρη της γης
……………………………………………………………………………………………………………………….
ένα φύλλο ή μια μέλισσα
4. Έτυχε ποτέ να φτιάξεις τέτοια παιχνίδια; ένα τόπι μια βέργα
………………………………………………………………………………………………………………………. γίνονται αυτοκίνητα
………………………………………………………………………………………………………………………. χαρά κόσμου ζωή...
……………………………………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………………………………. Τα μικρά παιδιά τα μικρά παιδιά
που κρατούνε στο χέρι τους
5. Μπορείς να μας περιγράψεις μερικά; σαν τον ήλιο το χάρτινο
……………………………………………………………………………………………………………………….
τις ελπίδες μας...
……………………………………………………………………………………………………………………….
Να περιγράψεις τα υλικά που χρησιμοποιούν τα παιδιά που παίζουν τους στρατιώτες στις εικόνες που ακο-
λουθούν.

Συμβολικά παιχνίδια - μιμητισμός.
Ένας από τους κύριους ρόλους του παιχνιδιού είναι και η προσέγγιση της πραγματι-
κότητας από το παιδί μέσα από συμβολισμούς και η αναζήτηση του ρόλου του σαν πολίτης
μέσα από μίμηση ρόλων και ενεργειών.
Στην ενότητα αυτή θα προσπαθήσουμε να προσεγγίσουμε τις έννοιες αυτές κυρίως
μέσα από παιχνίδια ρόλων.
Στόχο2
F Να αναγνωρίσουμε τη σημασία που έχει η μίμηση πράξεων και ρόλων για την ανάπτυξη
της προσωπικότητας του παιδιού.
Μέθοδος
Συζήτηση, παιχνίδια ρόλων.
Υλικά
-
Υλοποίηση
Ζητάμε από τα παιδιά να μας αναφέρουν παιχνίδια που έπαιζαν όταν ήταν πολύ μικρά.
Φυσικά τα παιδιά των μικρών τάξεων αναφέρουν τα παιχνίδια που παίζουν τώρα. Πολύ
εύκολα θα μπορέσουμε να διακρίνουμε ότι τα παιχνίδια που παίζουν τα παιδιά προσανατο-
λίζονται σε μίμηση ρόλων που θα αναλάβουν όταν γίνουν ενήλικες και διαφοροποιούνται
σαφώς ανάλογα με το φύλο.
Τα κορίτσια
Παίζουν με τις κούκλες τους το ρόλο της μητέρας.
Συζητούμε: Πώς τις φέρονται, γιατί το κάνουν αυτό, που έχουν δει ανάλογες συμπε-
ριφορές, αν υπάρχουν αναφορές σε συμπεριφορές που τα ίδια έγιναν δέκτες, τι αισθάνο-
νται κλπ. Ζητάμε από τα κορίτσια να αναπαραστήσουν με παντομίμα το παιχνίδι αυτό ή να
επιλέξουν ένα παιχνίδι που να έχει σχέση με το επάγγελμα που θέλουν να ακολουθήσουν
όταν μεγαλώσουν
Τα αγόρια.
Παίζουν με αυτοκίνητα, διαστημικά οχήματα και όπλα.
Συζητούμε : Γιατί διάλεξαν αυτό το παιχνίδι, τι τους θυμίζει, αν σχετίζεται με κάποιο
πρόσωπο ή ήρωα που τον θεωρούν σαν πρότυπο κλπ. Τους ζητούμε επίσης να μας πουν
το παιχνίδι με το επάγγελμα που τους άρεσε να αναπαριστούν. Ζητάμε να το αιτιολογή-
σουν.
Θεατρικό παιχνίδι
Κουκλοθέατρο
Θέατρο Σκιών

ΕΝΟΤΗΤΑ 6η
Παιχνίδι και κοινωνικοποίηση
Στόχοι
F Να αναγνωρίσουμε το ρόλο που έχει το παιχνίδι στην κοινωνικοποίηση του παιδιού
F Να μάθουμε τα παιδιά να συνεργάζονται
F Να τονίσουμε την ανάγκη για σεβασμό των κανόνων της ομάδας
F Να αμβλύνουμε τις τάσεις απόρριψης των πιο συνεσταλμένων μαθητών.
Μέθοδος
Ανάλυση, Συζήτηση.
Υλικά
.
Υλοποίηση
Ζητάμε από τα παιδιά να μας αναφέρουν ένα ομαδικό παιχνίδι που συνηθίζουν να παί-
ζουν και να μας αναφέρουν κάποιους βασικούς κανόνες. Στη συζήτηση που θα ακολουθή-
σει προσπαθούμε να απαντήσουμε στις παρακάτω ενδεικτικές ερωτήσεις
F Ποια η διαφορά ανάμεσα σε ένα ατομικό και σε ένα ομαδικό παιχνίδι
F Τι αισθανόμαστε και τι κερδίζουμε όταν παίζουμε ομαδικά παιχνίδια
F Έχουν όλα τα παιδιά ανάγκη από ομαδικά παιχνίδια
F Στην τάξη σας συμμετέχουν όλα τα παιδιά στα ομαδικά παιχνίδια κι αν όχι γιατί
F Ρατσισμός – Αποδοχή της διαφορετικότητας
Για την επεξεργασία αυτής της ενότητας χρησιμοποιούμε το παιχνίδι και την καρτέλα
του Φύλλου Εργασίας που αναφέρεται στη μικρή Ελένη. Η δραστηριότητα αυτή ενδεί-
κνυται για τα μικρά παιδιά των ομάδων μπορεί όμως σαν ανάλυση να χρησιμοποιηθεί
και από μεγαλύτερα παιδιά. Συζητούμε ρωτώντας για ποιους λόγους πιστεύουν τα παι-
διά ότι τα άλλα παιδιά δεν παίζουν τη μικρή Ελένη.
Ποιος φταίει; Τα ίδια τα παιδιά που δεν την παίζουν; Ποιοι λόγοι μπορεί να υπάρχουν
που κάποια παιδιά δεν τα παίζουν ούτε τα δέχονται στις ομάδες; Σ’ αυτή την περίπτωση
είναι καλά να παίξουμε το παιχνίδι «μουσικές καρέκλες» έτσι ώστε να δώσουμε την ευκαιρία
να νιώσουν και τα άλλα παιδιά σε τι κατάσταση βρίσκεται η Ελένη που δεν την παίζουν οι φίλοι
της. Στη συνέχεια ρωτάμε τι πιστεύουμε ότι αισθάνεται η Ελένη όταν δεν την παίζουν,
αν και τα ίδια βρέθηκαν ποτέ στην ίδια την κατάσταση και πώς ένιωσαν. Η δραστηριό-
τητα αυτή απαιτεί προετοιμασία κυρίως αν στην ομάδα υπάρχουν παιδιά που αποκλείονται
συνέχεια από τις ομάδες και δεν πρέπει η εικονική κατάσταση που θα δημιουργήσουμε να
επιφέρει έντονα συναισθήματα, ούτε πάλι να λειτουργήσει επικριτικά για τα παιδιά εκείνα
που αναλαμβάνοντας ηγετικό ρόλο στις ομάδες, αποκλείουν τα ασθενέστερα. Βέβαια μπο-
ρεί και κάποια παιδιά να πουν ότι δεν την παίζουν επειδή είναι ζαβολιάρα οπότε μας

δίνουν το ερέθισμα να προχωρήσουμε στην επόμενη δραστηριότητα που αφορά στο σε-
βασμό των κανονισμών.
Μπορούμε ακόμα προαιρετικά να ασχοληθούμε και με τη δραστηριότητα του Φύλλου Εργασίας που ανα-
φέρεται στα παιδιά όλου του κόσμου, αν έχουν όλα τις ίδιες ευκαιρίες για παιχνίδια
F Σεβασμός στους κανονισμούς
Σαν συνέχεια της προηγούμενης ενότητας, αλλά και προκαλώντας ο εκπαιδευτικός τη συζήτη-
ση, μπορούμε να περάσουμε στη δραστηριότητα που αφορά το σεβασμό στους κανονισμούς του
παιχνιδιού.
Στόχοι αυτής της δραστηριότητας
F Να προλάβουμε συγκρούσεις και να εξασφαλίσουμε την ομαλή διεξαγωγή των παιχνιδιών
F Να κατανοήσουν τα παιδιά τη σημασία που έχει η τήρηση των κανόνων στη σωστή λειτουργία
μιας κοινωνικής Ομάδας
F Να προεκτείνουμε τα συμπεράσματά μας και σε άλλες μορφές κοινωνικής ζωής
Υλοποίηση
Συζητάμε με τα παιδιά τι θα συμβεί αν κάποιο παιδί δεν τηρεί τους κανονισμούς του παιχνι-
διού. Επίσης πρέπει να τονίσουμε ότι οι κανονισμοί ισχύουν για όλα τα μέλη της ομάδας το ίδιο.
Καλούμε τα παιδιά να γράψουν μια ιστορία με τίτλο «ο ζαβολιάρης μαθητής» (φύλλο εργασίας)
Άλλες δραστηριότητες
Καυγάδες ανάμεσα στα αδέρφια στο σπίτι. Γιατί γίνονται, πώς σχετίζονται με τα παιχνίδια
στο σπίτι.

Η μικρή Ελένη
Τα κοριτσάκια σχηματίζουν έναν κύκλο, που κοιτάζει προς τα μέσα. Στο κέντρο κάθε-
ται ένα κοριτσάκι, που κάνει τάχα ότι κλαίει. Τα άλλα γυρίζουν γύρω-γύρω και τραγουδούν:
Η μικρή Ελένη
κάθεται και κλαίει
γιατί δεν την παίζουν οι φιλενάδες της.
Σήκω απάνω, πλύνε τα μάτια,
Κοίταξε τον ήλιο κι αποχαιρέτησε!
Το κοριτσάκι, τότε, που κάνει την Ελένη, πλένει δήθεν τα μάτια της και κοιτάζει τον
ήλιο κι ύστερα σηκώνεται ξαφνικά και πιάνει μια απ' τις άλλες, που γίνεται εκείνη Ελένη με
τη σειρά της.
Αφού έπαιξες το παιχνίδι ή διάβασες και θυμήθηκες τα λόγια του γνωστού τραγουδιού
προσπάθησε να απαντήσεις στις παρακάτω ερωτήσεις:
Γιατί κλαίει η μικρή Ελένη;

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Βρέθηκες εσύ σε τέτοια θέση;

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Πώς αισθάνθηκες;
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Ανέκδοτο
Μαμά : Γιατί Γιαννάκη δεν παίζεις με τον παππού σου το
επιτραπέζιο που σου έφερε ο Αη Βασίλης;
Γιαννάκης : Καλά ρε μαμά, εσύ θα έπαιζες ποτέ με έναν
ζαβολιάρη;
Μαμά : Όχι βέβαια!
Γιαννάκης : Ε, ούτε κι ο παππούς.
Κάθε παιχνίδι έχει τους δικούς του κανόνες. Πολλές φορές όμως κάποια παιδιά προ-
σπαθούν να νικήσουν με άδικο τρόπο και δεν συμμορφώνονται με τους κανόνες του παι-
χνιδιού. Τι θα συμβεί τότε; Επειδή στη δική σας ομάδα δεν υπάρχουν ζαβολιάρηδες, προ-
σπάθησε να γράψεις μια φανταστική ιστορία με τίτλο:
«Ο ζαβολιάρης μαθητής».
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Στην εικόνα βλέπετε παιδάκι από άλλες χώρες. Πιστεύετε ότι αυτά έχουν τις ίδιες
ευκαιρίες με σας για παιχνίδι, κι αν όχι γιατί;
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ΕΝΟΤΗΤΑ 7η
Παιχνίδι και γλωσσική καλλιέργεια
Στόχοι
F Να δούμε το ρόλο του παιχνιδιού στην ανάπτυξη της γλώσσας του παιδιού
F Να βρούμε τα χαρακτηριστικά της συμβολικής γλώσσας των παιχνιδιών
F Να συγκεντρώσουμε τα λαχνίσματα της περιοχής μας.
Μέθοδος
Έρευνα, Συνέντευξη, Συζήτηση.
Υλικά
Κασετόφωνο, μολύβι, σημειωματάριο
Υλοποίηση
Όπως και στη συγκέντρωση των παραδοσιακών παιχνιδιών (άλλωστε είχαμε επισημά-
νει ότι η συγκέντρωση των στοιχείων της δραστηριότητας αυτής μπορεί να γίνει ταυτό-
χρονα με τη συλλογή των παραδοσιακών παιχνιδιών) έτσι και τώρα συγκεντρώνουμε από
μεγαλύτερους της περιοχής μας τα λαχνίσματα και τα τραγουδάκια που έλεγαν στα παιχνί-
δια τους.
Συζητούμε για τις λέξεις που περιέχουν
Είναι πραγματικές λέξεις;
Είναι δύσκολα στην προφορά τα φωνήματα και οι ψευδολέξεις των λαχνισμάτων
Ποιος ο ρόλος τους στη γλωσσική ανάπτυξη των παιδιών (σημ. για την αντιμετώπιση της
δυσλεξίας χρησιμοποιούμε στις διορθωτικές ασκήσεις φωνήματα και ψευδολέξεις.).
Γιατί τα λαχνίσματα παρόλο που φαίνονται δύσκολα τα μάθαιναν όλα τα παιδιά (ακόμα
κι αυτά που παρουσιάζουν μαθησιακά προβλήματα)
Γλώσσα
Αναφερόμαστε σε γλωσσοδέτες.
Μαθηματικά
Μπορούμε να αναφερθούμε σε λαχνίσματα ή μέτρημα για «να τα βγάλουμε» όπου τα
παιδιά χρησιμοποιούν μαθηματικές μετρήσεις π.χ. προπαίδεια του 5 ή του 10 κλπ.
Μουσική
Γίνεται αναφορά στο μέτρο και το ρυθμό των λαχνισμάτων. Ανα φερόμαστε και σε άλ-
λους ρυθμούς, εμβατήρια, συνθήματα γηπέδων (;) κλπ.

Λαχνίσματα
Λέγονται αυτά τα ακατανόητα περιπαιχτικά ποιήματα, που καθορίζουν ποιος θα

ξεκινήσει το παιχνίδι & συχνά τη μοίρα του καθενός στο παιχνίδι. Έξι απ’ αυτά είναι τα
εξής:
1)Α μπε-μπα-μπλομ. 2) Ένα δύο τρία.
Του κίθε-μπλομ. Πήγα στην κυρία.
Α μπε-μπα-μπλομ του κίθε μπλομ. Μπλιμ-μπλομ. Μου ‘δωσε ένα μήλο.
Σαν θα πας εκεί, στη Βόρειο Αμερική, Μήλο δαγκωμένο.
θα δεις τον Ερμή να παίζει μουσική. Το ‘δωσα στην κόρη.
Όλα τα κοιτώ, σαν παιδί κουτό, Έκανε ‘εν’ αγόρι.
την Ακρόπολη και τον Λυκαβηττό. Το ‘βγαλε Θανάση.
Α μπε-μπα-μπλομ. Σκούπα και φαράσι.
Του κίθε-μπλομ.
Α μπε-μπα-μπλομ του κίθε μπλομ. Μπλιμ-μπλομ.
3)Ανέβηκα σ’ ένα βουνό 4)Είσαι ένα κινεζάκι,

και είδα ένα γουρούνι. τρως πολύ ρυζάκι
Το κοίταξα καλά-καλά και πόσες κουταλίτσες
Και σου ‘μοιαζε στη μούρη. την ημέρα τρως;
Γω, γω, γω, -Πέντε.
Συ, συ, συ, Ένα, δύο, τρία, τέσσερα, πέντε.
Το γουρούνι είσαι εσύ!
5)Άστρα νταμ 6)Άκατα, μάκατα,
πίκι-πίκι ραμ σούκουτου μπε,
το ψωμί το λένε νταμ άμπε, φάμπε,
και τη γάτα Καρολίνα ντο μινέ,
και τον ποντικό Σωλήνα άκατα, μάκατα,
που πηγαίνει στην κουζίνα σούκουτου μπε,
και ψοφάει από την πείνα. άμπε, φάμπε,
βγες.
ΞΕΡΕΙΣ ΑΛΛΑ ΛΑΧΝΙΣΜΑΤΑ;
Ποια; Ρώτησε κάποιους μεγαλύτερους να σου πουν λαχνίσματα τα οποία χρησιμοποι-
ούσαν εκείνοι στα παιχνίδια τους. Ζήτησε τους να στα μάθουν και να τα μεταφέρεις στην
τάξη:
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Βιβλιογραφία: «Βλέπω το σημερινό κόσμο»- ΥΠΕΠΘ & ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ INTERNET

ΕΝΟΤΗΤΑ 8η
Παιχνίδια αντικείμενα
Στόχοι
F Να γνωρίσουμε το συμβολισμό και την αξία των παιχνιδιών - αντικειμένων
F Να αναγνωρίσουμε τη διαφοροποίηση που υπάρχει ανάμεσα στις ηλικίες όπως επίσης
κι ανάμεσα στα φύλα
F Να γνωρίσουμε παιχνίδια αντικείμενα άλλων εποχών
Μέθοδος
Συζήτηση, εικαστική παρέμβαση.
Υλικά
Φύλλα εργασίας, Μολύβια, σημειωματάρια, μπογιές,
Υλοποίηση
Συζητούμε με τα παιδιά για τα αγαπημένα τους παιχνίδια – αντικείμενα. Τι ήταν αυτά,
γιατί ήταν τα αγαπημένα τους.
F Ποιο ήταν το είδος τον παιχνιδιών που αγόραζαν;
F Τι τους άρεσε σ’ αυτά;
F Ήθελαν να έχουν παιχνίδια που έβγαζαν ήχους και γιατί;
F Μιλούσαν στα παιχνίδια τους κι αν ναι τι τους έλεγαν
F Ποια ήταν τα παιχνίδια αντικείμενα στην αρχαιότητα και ποια στις παλιότερες εποχές;
F Τι σήμαινε το παιχνίδι – αντικείμενο για τα παιδιά όταν ήταν πολύ μικρά (συμβολισμός,
υποκατάσταστο, φιλία παρέα κλπ.) και ποια ήταν η θέση του ανάμεσα στους «φίλους»
του.
Μπορούμε εδώ να ζητήσουμε προφορικά ή γραπτά από τα παιδιά να εκφραστούν πάνω
στο θέμα «τι θα μου έλεγε το αγαπημένο μου παιχνίδι αν μπορούσε να ζωντανέψει» ή κάτι
παρόμοιο. Εδώ μπορεί να βοηθήσει η συμπληρωματική δραστηριότητα που αφορά στην
προβολή της ταινίας TOY STORY.
Κατασκευές
Τα παιδιά κατασκευάζουν αρχαία ή παραδοσιακά παιχνίδια
Προβολή της ταινίας TOY STORY

Στη διπλανή εικόνα βλέπεις δύο αδερφάκια να παίζουν

στο σπίτι τους. Το ένα είναι αγοράκι και το άλλο κορι-
τσάκι :
Παίζουν και τα δύο τα ίδια παιχνίδια; …………………………
Με τι παίζει το κοριτσάκι; …………………………………………………

………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………….
Με τι παίζει το αγοράκι; ………………..…………………………………

……………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
Προσπάθησε τώρα να συμπληρώσεις τον πίνακα που ακολουθεί :
Γράψε σε κάθε στήλη τα παιχνίδια – αντικείμενα που παίζουν
Μόνο Αγόρια Μόνο κορίτσια Και αγόρια και κορίτσια
Ζωγράφισε μερικά από τα παιχνίδια που έχεις στο σπίτι σου/είχες όταν ήσουν πιο μικρός και παί-
ζεις/έπαιζες (η επόμενη σελίδα θα σε βοηθήσει)

ΕΝΟΤΗΤΑ 9η
Παιχνίδια Φυσικής Αγωγής
Την ενότητα αυτή την ξεχωρίσαμε από τις άλλες που αφορούν τα είδη των παιχνιδιών
επειδή τα παιχνίδια αυτά αποτελούν τον προθάλαμο του αθλητισμού και στοχεύουν κυρίως
στη σωματική άσκηση. Η ενότητα αυτή δεν περιλαμβάνει δράσεις που πρέπει να κάνουν οι
εκπαιδευτικοί αφού η σημασία της άθλησης στη σωματική άσκηση είναι αυτονόητη. Δίνει
απλά κάποια παιχνίδια που μπορούν να γίνουν από τον υπεύθυνο εκπαιδευτικό ή καλύτερα
από τον εκπαιδευτικό Φυσικής Αγωγής και τα οποία είναι μεν ευχάριστα, κατηγοριοποιού-
νται όμως ανάλογα με το σκοπό του υπηρετούν.
C Δρομικά Παιχνίδια
C Αλτικά παιχνίδια
C Ριπτικά Παιχνίδια
C Παιχνίδια επιδεξιότητας
C Παιχνίδια προσανατολισμού
C Παιχνίδια παρατηρητικότητας
Δημ. Σχολείο Παλαιοχωρίου

ΕΝΟΤΗΤΑ 10η
Ηλεκτρονικά Παιχνίδια
Στην ενότητα αυτή θα εξετάσουμε τα παιχνίδια που παίζουν σήμερα τα παιδιά. Μας ενδιαφέρει να δού-
με τόσο το είδος των σύγχρονων παιχνιδιών όσο και το χώρο και το χρόνο που διαθέτουν για το σκοπό αυ-
τό. Ειδικά τα παιδιά της πόλης που επηρεάζονται περισσότερο από το σύγχρονο τρόπο ζωής περιμένουμε να
τα δούμε να διαφοροποιούνται χαρακτηριστικά από τον παραδοσιακό τρόπο παιχνιδιού. Βέβαια δεν πρέπει να
παρασυρθούμε από το προσδοκόμενο αποτέλεσμα κι ούτε να αποκλείσουμε να υπάρχουν ανάλογα περιστατι-
κά και σε παιδιά των χωριών.
Ακόμα θα προσπαθήσουμε να δώσουμε και κάποιες συμβουλές σχετικά με την ασφάλεια στο παιχνίδι.
Στόχοι
F Να γνωρίσουμε τον τρόπο «κατασκευής» του σεναρίου των ηλεκτρονικών παιχνιδιών
F Να αναγνωρίσουμε τις αρνητικές αλλά και τις όποιες θετικές επιπτώσεις της χρήσης ηλεκτρο-
νικών παιχνιδιών
F Να εντοπίσουμε τις παράπλευρες επιπτώσεις (σωματικές, πνευματικές, συναισθηματικές, κοι-
νωνικές κλπ.) που απορρέουν από τη χρήση τους
Μέθοδος
Επίδειξη, Ανάλυση, Συζήτηση.
Υλικά
Ηλεκτρονικά παιχνίδια των παιδιών
Υλοποίηση
Ζητάμε από τα παιδιά να φέρουν στο σχολείο κάποια μέρα τα ηλεκτρονικά παιχνίδια τσέπης
που έχουν στο σπίτι τους. Κάθε παιδί κάνει μια επίδειξη του παιχνιδιού που μας έφερε. Στη συνέ-
χεια εξηγεί στα παιδιά το σενάριο του παιχνιδιού, τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο «παίκτης»
και τον τρόπο με τον οποίο αυτό τα καταφέρνει να τις ξεπερνά.
Αφού μιλήσουν όλα τα παιδιά στη συνέχεια ακολουθεί συζήτηση.
αν πρόκειται για σενάριο που πρέπει να εξολοθρεύσει αντιπάλους
F Τι αισθάνεσαι όταν εξολοθρεύεις έναν αντίπαλο;
F Τι αισθάνεσαι όταν σε νικούν;
F Ποια όπλα χρησιμοποιείς;
F Είναι πραγματικά ή φανταστικά;
F Πόσες «ζωές» (ευκαιρίες να χάσεις) έχεις;
F Ποιος συσχετισμός υπάρχει ανάμεσα στο σενάριο του παιχνιδιού και την πραγματικότητα;
F Τι ικανότητες απέκτησες παίζοντας αυτό το παιχνίδι;
F Τι θα έκανες αν αντιμετώπιζες μια παρόμοια κατάσταση στην πραγματικότητα;
αν πρόκειται για σενάριο στρατηγικής
F Το παιχνίδι σου επιτρέπει να εφαρμόσεις όλες τις ενδεχόμενες λύσεις που εσύ σκέφτηκες;
F Υπάρχει περιορισμός στις δυνατότητες που έχεις;
F Τι ωφελήθηκες απ’ αυτό το παιχνίδι;
Και γενικά σε όλους
F Τι θα μπορούσες να κάνεις εναλλακτικά αν δεν είχες αυτό το παιχνίδι; Ανέφερε δυο τρεις πε-
ριπτώσεις που θα σε ευχαριστούσαν το ίδιο
F Γιατί διάλεξες αυτό το παιχνίδι;
F Μπορεί το παιχνίδι αυτό να αντικαταστήσει την παρέα ή το φίλο σου;
F Τι αισθάνεσαι όταν χάνεις;

ΕΝΟΤΗΤΑ 11η
Χώρος παιχνιδιού
Στόχοι
F Να γνωρίσουμε τους χώρους στους οποίους παίζουν τα παιδιά
F Να γνωρίσουμε τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα παιδιά της πόλης σχετικά με το
χώρο παιχνιδιού του.
F Να επισημάνουμε τους κινδύνους που διατρέχουν τα παιδιά στους χώρους παιχνιδιού
Μέθοδος
Έρευνα, Επίσκεψη, Συζήτηση.
Υλικά
Σημειωματάριο, φωτογραφική μηχανή.
Υλοποίηση
Τα παιδιά ερευνούν και περιγράφουν το χώρο της αυλής του σχολείου και εντοπίζουν
τα σημεία όπου μπορούν να παίξουν καθώς και τα σημεία εκείνα που κρύβουν παγίδες και
κινδύνους. Τα φωτογραφίζουν. Επισκέπτονται την Παιδική χαρά και άλλους ανοικτούς
χώρους της γειτονιάς τους ή του χωριού τους στους οποίους παίζουν και κάνουν το ίδιο.
Συζητούμε στην τάξη σχετικά με τις δυνατότητες και την άνεση χώρου που έχουν τα
παιδιά στο χωριό ή στην πόλη.
Διαβάζουμε το απόσπασμα της Μαρίας Ιορδανίδου που ακολουθεί και συζητάμε για τα
προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα παιδιά που μένουν σε πολυκατοικίες.
Τα παιδιά κυρίως των αστικών κέντρων, αναφέρουν τις δικές τους εμπειρίες.
Κάνουμε επιστολή προς το Διευθυντή του Σχολείου, το Σύλλογο Γονέων & Κηδεμό-
νων και στο Δήμο σχετικά με τα αιτήματα των παιδιών για περισσότερους και καλύτερους
χώρους παιχνιδιού ή με τα προβλήματα που εντοπίσαμε κατά την έρευνά μας.

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟ
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ
Γνωριμία με το πρόγραμμα, γνωριμία με τα μέλη της Ομάδας
Η εισαγωγική αυτή ενότητα είναι από τις πιο σημαντικές, γιατί πέρα από το ότι δένε-
ται η ομάδα, γίνεται η πρώτη επαφή με το θέμα και τίθενται οι στόχοι. Οι μαθητές χωρί-
στηκαν σε δύο ομάδες κι έφτιαξαν αφίσες. Κυρίαρχος χώρος και στις δύο ήταν ο εξωτερι-
κός, η παιδική χαρά. Τα χρώματα ήταν χαρούμενα και ζωντανά. Στο μυαλό τους το παι-
χνίδι έχει να κάνει με τη φύση, την παιδική χαρά και με αντικείμενα όπως μπάλες, κού-
κλες κ.α. Όταν τους παρατήρησα ότι κανείς δε σκέφτηκε να συμπεριλάβει κι ένα βιντεο-
παιχνίδι, ξαφνιάστηκαν και είπαν ότι «όταν η μαμά λέει «Πήγαινε να παίξεις» εννοεί έξω
στην αυλή με τα παιχνίδια μας. Τα βιντεοπαιχνίδια τα παίζουμε μόνοι μας».
Δημ. Σχολείο Μεσορόπης
Αναμνηστική φωτογραφία από τη τελική εκδήλωση στο πάρκο Φαλήρου της Καβάλας με
τα παιδιά να φοράνε τα μπλουζάκια με το σύνθημα του προγράμματος
5ο Δημοτικό Σχολείο Καβάλας

Η ανάγκη του παιδιού για παιχνίδι.
Και φυσικά σε όλα τα παιδιά αρέσει το παιχνίδι. Και φυσικά όλα τα παιδιά θέλουν να
παίζουν συνέχεια. Εμπόδιο οι γονείς! Και το σχολείο! Οι ηλικίες των παιδιών της ομάδας
ήταν 8-10. Βρίσκονται στο μεταίχμιο. Θέλουν να παίζουν συνέχεια, ‘όμως αρχίζουν πλέον
να αισθάνονται ότι οι υποχρεώσεις τους απέναντι στο σχολείο είναι αυξημένες και θα
πρέπει να θυσιάσουν κάποια από τα πράγματα που τους ευχαριστούν. Οι γονείς είναι αυτοί
που τους μειώνουν τις ώρες παιχνιδιού λέγοντας τους ότι «το διάβασμα θα σε βοηθήσει
να ανέλθεις μελλοντικά, θα σου δώσει μια καλύτερη ζωή, άρα πρώτα θα κοιτάς αυτό και
μετά το παιχνίδι.»
Κατά τη γνώμη των παιδιών κανείς, ούτε οι γονείς και φυσικά ούτε τα παιδιά πιστεύ-
ουν ότι το παιχνίδι είναι χάσιμο χρόνου. Για όλους είναι μια ευχάριστη απασχόληση, φυ-
σιολογική ενασχόληση των παιδιών και απαραίτητη για τα παιδιά. Ένας μαθητής θεωρεί
ότι για τους γονείς του το παιχνίδι είναι ισάξιο με το διάβασμα, επίσης μόνο ένας ότι είναι
φασαρία, ενώ τρεις ότι είναι εμπόδιο για το διάβασμα. Μόνο ένας μαθητής πιστεύει ότι το
παιχνίδι είναι εμπόδιο για το διάβασμα, και κανείς ότι είναι φασαρία. Η διαφορά στις από-
ψεις ανάμεσα στους γονείς και τα παιδιά δεν είναι και πολύ μεγάλη.
«Θα με άφηνε να παίξω πρώτα και μετά θα με φώναζε για διάβασμα» πιστεύει το 64%
των παιδιών ότι θα αποφάσιζε η μητέρα του. Το 24% ότι δε θα το συζητούσε καν «πρώτα
διάβασμα και μετά παιχνίδι» και μόνο το 12% ότι «δε θα με άφηνε με τίποτα να παίξω»
Γιατί συμβαίνει αυτό; Το 50% πιστεύει ότι αυτό οφείλεται στο ότι οι γονείς νοιάζονται
για την πρόοδο τους, το 25% ότι δεν γνωρίζουν την αξία του παιχνιδιού και το υπόλοιπο
25% ότι οι γονείς ξέχασαν ότι κάποτε υπήρξαν και αυτοί παιδιά.
Αν αποφάσιζαν τα παιδιά το 64% πρώτα θα έπαιζε και μετά θα διάβαζε και το 36%
πρώτα θα διάβαζε και μετά θα έπαιζε.
Γονείς και σχολείο, λοιπόν, εμπόδιο στο παιχνίδι και την ανάγκη των παιδιών να εκ-
φράζονται μέσα από αυτό; Κατά την πλειοψηφικά των μαθητών όχι. Υπάρχει μια ισορροπί-
α. Οι γονείς καταλαβαίνουν την ανάγκη τους για παιχνίδι και τους δίνουν τη δυνατότητα
να την ικανοποιούν, χωρίς όμως να παύουν κάθε στιγμή να τους επισημαίνουν πόσο σημα-
ντικό είναι το σχολείο κι ότι σιγά σιγά θα πρέπει να αρχίζουν να δίνουν προτεραιότητα στο
διάβασμα.
Το παιχνίδι είναι διασκέδαση, είναι χαρά, είναι φαντασία, γέλιο. Το μόνο που δεν είναι
το παιχνίδι, είναι το ΤΙΠΟΤΑ. Για τα παιδιά το παιχνίδι είναι η καθημερινότητα τους.
Οποιαδήποτε στιγμή της ημέρας, ακόμη και ξαπλωμένοι στο κρεβάτι, παίζουν είτε με ένα
μικρό παιχνιδάκι, είτε στη φαντασία τους δημιουργώντας διάφορα σενάρια και βιώνοντας
ρόλους. Στην υποθετική ερώτηση «Πώς νομίζεται ότι θα ήταν η μέρα σας αν δεν παίζατε,
αν δεν υπήρχε το παιχνίδι;», αδυνάτησαν όχι απλώς να απαντήσουν, αλλά ακόμη και να
καταλάβουν την ερώτηση. Τι άλλο μπορούν να κάνουν τα παιδιά, εκτός του να παίζουν;
Οι γονείς από την άλλη, πιστεύουν τα παιδιά, ότι τους προτρέπουν να παίζουν μέχρι
και το νηπιαγωγείο. Από τη στιγμή, όμως, που μπαίνουν στο Δημοτικό Σχολείο, οι προτε-
ραιότητες για τους γονείς αλλάζουν. Ναι μεν επιτρέπουν το παιχνίδι, αφού όμως, έχουν

τελειώσει το διάβασμα. Τα ίδια τα παιδιά δίνουν προτεραιότητα στο παιχνίδι, πρακτικά
,όμως, βάζουν το ΠΡΕΠΕΙ στη ζωή τους και υποστηρίζουν «πρώτα διάβασμα και μετά
παιχνίδι» Πιστεύουν, όμως, ότι αποδίδουν πολύ περισσότερο στο διάβασμα και είναι πιο
ήρεμοι αν έχουν αρκετό χρόνο να χαλαρώνουν με παιχνίδι είτε στην αρχή, είτε σε διαστή-
ματα ενδιάμεσα.
Οι γονείς επεμβαίνουν στην επιλογή των παιχνιδιών, κυρίως αυτών που γίνονται μέσα
στο σπίτι. Συνήθως προτρέπουν τα παιδιά να παίζουν παιχνίδια χωρίς φασαρία με πρόφα-
ση συνήθως κάποια αδιαθεσία. Τα παιδιά σέβονται την ανάγκη αυτή των γονιών, ωστόσο
έχουν παράπονο ότι οι γονείς δε σέβονται τη δική τους ανάγκη να παίξουν τα παιχνίδια
που αυτά επιθυμούν.
Οι φορές που τα παιδιά παίζουν με τους γονείς είναι λίγες. Αποξενώνεται ο καθένας
στον κόσμο του και δεν υπάρχει αυτή η άλλου είδους επαφή και επικοινωνία. Ο καθένας
έχει το ρόλο του. Κατά τη γνώμη των παιδιών, όμως, και οι μεταξύ τους σχέσεις θα ήταν
διαφορετικές, αν έπαιζαν μαζί. Θα υπήρχε περισσότερο δέσιμο και καλύτερη επικοινωνία.
Θα μοιράζονταν το γέλιο και την ξενοιασιά. Και τα παιδιά θα ένιωθαν πιο ελεύθερα και λι-
γότερες ανασφάλειες.
Δημ. Σχολείο Ακροποτάμου
11ο Δημ. Σχολείο Καβάλας

Το παιχνίδι στην αρχαιότητα
Αρχαία ελληνικά παιχνίδια
Στο Δημοτικό μουσείο Καβάλας υπάρχει μία έκθεση των αρχαίων ελληνικών παιχνι-
διών. Τα αντικείμενα που βρίσκονται στην έκθεση είναι απλά παιδικά παιχνίδια και συνο-
δεύονται από απλές οδηγίες.
Τα παιχνίδια είναι οι «κύβοι», ο «πύργος» η «πλειστονβολίδα» η «κυβομαντεία» τα
«κότσια», η «εννεάδα», τα «πεντάλιθα» η «ίυγγα», το «τριόδιν», το «τέσσερα». Ο «ρόμ-
βος» η «ώμιλλα» και το «γιο-γιο»
Λόγω εσωτερικών εργασιών στο χώρο του μουσείου δεν μπορέσαμε να επισκεφτούμε
την έκθεση. Έτσι καλέσαμε την κ. Άλκηστη Βλάχου, υπεύθυνη των προγραμμάτων του
μουσείου να έρθει η ίδια στο σχολείο μας και να μας κάνει μια μικρή παρουσίαση της έκθε-
σης. Πραγματικά δέχτηκε με μεγάλη προθυμία την πρόσκλησή μας και ήρθε στο σχολείο
μας.
Αρχικά έδειξε στα παιδιά μια βιντεοκασέτα και στη συνέχεια έκανε κάποιες σχετικές
ερωτήσεις. Ακολούθησε η έκθεση των παραδοσιακών παιχνιδιών του μουσείου στην τάξη.
Τα παιδιά είχαν την ευκαιρία να δουν από κοντά και να παίξουν μαζί τους σύμφωνα πάντα
με τις υποδείξεις της κ. Βλάχου.
Τέλος με απλά υλικά ένα μεγάλο κουμπί και ένα νημάτινο σπάγκο κατάφεραν όλα τα
παιδιά να φτιάξουν την «ίυγα» ένα αρχαίο ελληνικό παιχνίδι.

Οδηγίες παιχνιδιών(Γιώργος Καρατζάς – Ασημάκης Βάγιας)
Τις πληροφορίες έφερε το 16ο Δημ. Σχολ. Καβάλας)
Οι κύβοι νικητής ήταν αυτός που έφερνε τις καλύτερες ζαριές - είχαν
Η «κυβεία», το παιχνίδι με τους κύβους, τα γνωστά σ' εμάς συμφωνήσει από πριν πόσες βολές θα έκανε ο κάθε παί-
ζάρια, αλλά και η «κυβομαντεία» (τεχνική μαντείας με ζά- κτης.
ρια), φαίνεται πως ήταν σε χρήση τουλάχιστον από την Οι κύβοι είχαν έξι πλευρές και σε καθεμιά υπήρχε κάποιος
εποχή του Τρωικού Πολέμου, αφού ο Παλαμήδης, σύμφω- αριθμός από το 1 ως το 6,
να με τις πηγές, επινόησε τον κύβο και τα αντίστοιχα παι- έτσι ώστε το άθροισμα των δύο απέναντι πλευρών να είναι
χνίδια αυτήν ακριβώς την εποχή. πάντα επτά. Ο άσος [1], η πιο κακή ζαριά, λεγόταν «δυ-
σβολώτατος» και μερικές φορές και «κύβος», όπως και ο-
λόκληρο το ζάρι.
Στην αρχαία Ελλάδα και την Αίγυπτο, όπου έχουμε στοι-

χεία για τη χρήση της για περισσότερα από 3.500 χρόνια
πίσω, αλλά και αλλού, χρησιμοποιούνται αντικείμενα από
κόκαλο, ξύλο, ελεφαντόδοντο, διάφορα μέταλλα, ακόμη Η καλύτερη ριξιά ήταν φυσικά το 6, η εξάς, που ονομαζό-
και χρυσό, με αρκετές διαφορές στον αριθμό και το σχήμα ταν «ευβολώτατος». Ανάμεσα στις δύο αυτές ζαριές υπήρχε
των πλευρών τους αλλά και στη χρήση τους, αφού, για πα- το 2 (δυάς), το 3 (τριάς), το 4 (τετράς) και το 5 (πεντάς).
ράδειγμα, οι αρχαίοι Αιγύπτιοι Συνήθως έπαιζαν με τρία ζάρια και το χειρότερο άθροισμα
χρησιμοποιούσαν ζάρια με οκτώ πλευρές, οι Ρωμαίοι εί- που μπορούσαν να φέρουν ήταν το 3, ενώ το καλύτερο τρία
χαν, εκτός των κλασικών, και ζάρια με δώδεκα ή δεκαοκτώ εξάρια, δηλαδή 18, απ' όπου επικράτησε και η έκφραση
πλευρές και ανθρωπόμορφα, οι Έλληνες είχαν ζάρια έξι «τρις έξ», που σήμαινε αναπάντεχη εύνοια της τύχης. Η
πλευρών, στο Μεσαίωνα είχαν δωδεκάεδρα, στην Κίνα δύο συνήθεια να παίζουν με δύο ζάρια δεν είναι ελληνική αλλά
πλευρές κλπ. ρωμαϊκή και επικράτησε τους πρώτους χριστιανικούς αιώ-
νες, οπότε μέσω Βυζαντίου έφτασε μέχρι τις μέρες μας.
Ο «πύργος» Ποτέ δεν έριχναν τα ζάρια με το χέρι, γιατί φοβόντουσαν
Η ονομασία πύργος (ή «πυργίον»), που είναι αυτή η οποία κάποια ατασθαλία από τον παίχτη. Στην αρχαία Ελλάδα τα
επικρατεί κατά την αρχαιοελληνική περίοδο, καθώς και έριχναν, αφού πρώτα τα ανακινούσαν, σ' ένα μικρό δοχείο,
διάφορες άλλες ρωμαϊκές ονομασίες («phimus», «pyr- το «κήθιον», το οποίο στη συνέχεια άλλαξε μορφή και κα-
gous», «turricula», «frutilius»,) αφορούν ουσιαστικά ένα θιερώθηκε ως πυργίον ή πύργος. Αφού τα κουνούσαν μέσα
αντικείμενο με τη βοήθεια του οποίου έριχναν τα ζάρια σε στο κήθιον, τα έριχναν πάνω σε ένα πίνακα, μια τάβλα, αν
διάφορα παιχνίδια. και δεν ήταν πάντα απαραίτητο.
Η μεγάλη ποικιλία των ονομασιών του περί ου ο λόγος
αντικειμένου δείχνει αφενός την εκτεταμένη χρήση του, Η κυβομαντεία
παρά το γεγονός ότι το ίδιο δεν ήταν παιχνίδι αυτό καθαυ- Η χρήση των ζαριών κάποια στιγμή αξιοποιήθηκε και ως
τό, αλλά συνοδευτικό ενός άλλου παιχνιδιού, και αφ' ετέρου μια μορφή μαντείας κι έτσι τα ζάρια, όπως και οι «αστρά-
ότι η ποικιλία αυτή αντιστοιχούσε στην ποικιλία των σχη- γαλοι», χρησιμοποιούνταν στους ναούς για την εξαγωγή
μάτων που του έδιναν. χρησμών και η κυβομαντεία εξελίχθηκε σε σημαντικό είδος
Σήμερα δε συναντάται η χρήση του πύργου σε παιχνίδια μαντικής τέχνης. Χωρίς να γνωρίζουμε λεπτομέρειες για τις
κυβείας, σε αντίθεση με το κύπελλο. Πρόκειται για ένα αρχαίες μεθόδους της κυβομαντείας, σύγχρονοι ερευνητές
απλό, οποιοδήποτε κύπελλο, χωρίς να αποδίδεται με κά- προτείνουν μια μέθοδο, σύμφωνα με την οποία ένα ζευγάρι
ποια χαρακτηριστική ονομασία. ζάρια, ή τρία, και ένα κομμάτι ύφασμα με ζωγραφισμένο
ένα κύκλο περίπου τριάντα πόντων, είναι όλα τα απαραίτη-
τα εφόδια για την εξάσκηση αυτής της μορφής μαντείας.
Η διαδικασία της μαντείας μέσω των ζαριών είναι η εξής:
Τα ζάρια τοποθετούνται μέσα στο κήθιον, το οποίο κρατιέ-
ται με το αριστερό χέρι και αφού ο ερωτών συντάξει την
ερώτηση και την εκφέρει σιωπηλά ή δυνατά, το ανακινεί.
Μετά, με το δεξί χέρι ρίχνει τα ζάρια πάνω στην επίπεδη
επιφάνεια με το χαραγμένο κύκλο. Αν κάποιο από τα ζάρια
πέσει έξω από τον κύκλο δεν υπολογίζεται ως αριθμός, ενώ
αν και τα δύο ζάρια πέσουν έξω, τότε η ρίψη πρέπει να
επαναληφθεί. Εάν αυτό συμβεί δύο φορές, τότε η προσπά-
θεια πρέπει να σταματήσει και να επαναληφθεί σε διαφορε-
τικό χρόνο, αφού αυτό θα μπορούσε να συμβολίζει έναν
κακό οιωνό γι' αυτούς που εμπλέκονται. Όταν και τα δύο
ζάρια πέφτουν έξω από τον κύκλο, τότε μια διαφωνία ή
Η «πλειστοβολίνδα» ρήξη μπορεί να είναι προ των πυλών.
Η ονομασία του παιχνιδιού σημαίνει πολλές (πλείστες)
ριξιές (βολές), άρα ήταν ένα παιχνίδι κυβείας, στο οποίο

Θ. 8. Άδικη αποδοκιμασία.
Ι. 9. Ο έρωτας ευνοείται.
Κ. 10. Γέννηση ενός ανθρώπου, ιδέας ή σχεδίου.
Λ. 11. Θα υπάρξει ρήξη ή αποχωρισμός.
Μ. 12. Θα λάβεις ευχάριστα νέα.
Ν. 13. Ίσως να υπάρξει μια αιτία για στενοχώρια.
Επιπλέον, μερικοί χρήστες της μεθόδου ισχυρίζονται ότι η
Ξ. 14. Κάποιο νέο πρόσωπο μπαίνει στη ζωή σου και σε
πρακτική αυτή δεν πρέπει να χρησιμοποιείται τη Δευτέρα ή
βοηθάει.
την Τετάρτη, με πολύ ζεστό καιρό ή όταν μια καταιγίδα
Ο. 15. Εμφανίζεται ένας πειρασμός στη ζωή σου, όμως
βρίσκεται σε εξέλιξη. Παρότι αυτή η μέθοδος μαντείας
μην αποκλίνεις από τα σχέδια σου.
μοιάζει λίγο παράλογη, οι θιασώτες της ισχυρίζονται ότι τα
Π. 16. Ένα ταξίδι θα έχει ευεργετικά αποτελέσματα για
ζάρια ποτέ δεν ψεύδονται και ότι η χρησμοδοσία πρέπει να
σένα.
εξασκείται σε πλήρη ησυχία.
Ρ. 17. Θα γίνει μία αλλαγή που θα αποβεί θετική για
Πιθανές απαντήσεις για το σύστημα με τα δυο ζάρια, το δωδεκάε-
κάποια από τα σχέδια σου.
δρο και τους δυο αστραγάλους:
Σ. 18. Όλα τα καλά έρχονται σύντομα.
C Η απάντηση στην ερώτηση είναι ΝΑΙ (αυτό μπορεί να
συμβεί όταν το ένα ζάρι πέφτει έξω από τον κύκλο)
Κότσια
C Η απάντηση στην ερώτηση είναι ΟΧΙ. Οι αστράγαλοι ήταν τα αντικείμενα με τα οποία παίζονταν
C Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στο χειρισμό της το παιχνίδι «αστραγαλισμός», διάφορα παιχνίδια δεξιότη-
κατάστασης. τας, τυχερά παιχνίδια, αλλά χρησίμευαν και ως μέσον πρό-
C Σκέψου πριν δράσεις. βλεψης του μέλλοντος και μαντικού χρησμού. Οι αρχαίοι
C Άριστα αποτελέσματα, καλή τύχη έρχεται σύντομα. Έλληνες τα θεωρούσαν επίσης και αποτροπαϊκά και πολλές
C Πολύ καλό, το αποτέλεσμα είναι πολύ θετικό. φορές αποτελούσαν κομμάτια περιδεραίου, μαζί με άλλα
C Συνέχισε με αυτόν τον τρόπο για ένα θετικό αποτέλε- προφυλακτικά αντικείμενα (amuletum).
σμα. Σήμερα τους αστραγάλους τους γνωρίζουμε με την ονομα-
C Έχε υπομονή, η θετική έκβαση θα φανεί με τον καιρό. σία κότσια, που προέρχεται από τη βυζαντινή ορολογία.
C Επιτυχία στο τόλμημα.
C Μπορεί να υπάρξει απογοήτευση από την κατάσταση.
C Αυτή την ώρα δεν είναι δυνατή η πραγματοποίηση της
επιθυμίας.
C Πολύ λίγες πιθανότητες επιτυχίας.
Είναι άγνωστο πότε έκανε για πρώτη φορά την εμφάνιση

του ο αστραγαλισμός και, φυσικά, οι αστράγαλοι. Στην
Οι παρακάτω απαντήσεις αφορούν τη διαδικασία με τα ελληνική γραμματεία, πάντως, η πρώτη αναφορά για τους
τρία ζάρια ή κότσια ή με ένα δεκαοκτάεδρο, η οποία βασί- αστραγάλους γίνεται από τον Όμηρο
στηκε σε ένα σύστημα που προέρχεται από την παράδοση Οι αστράγαλοι ήταν ένα από τα πιο αγαπημένα παιχνίδια
του Θιβέτ και εξελίχθηκε σε σύγχρονο τρόπο μαντείας των παιδιών. Τους μετέφεραν μέσα σε ένα μικρό καλαθάκι
βασικά στην Αμερική. Η πρακτική είναι ίδια με το σύστη- για παιδικά παιχνίδια ή σε ειδικό σακουλάκι από δέρμα ή
μα των δύο ζαριών, όπου όταν ένα ζάρι πέσει έξω από τον ύφασμα που λεγόταν «φορμΐσκος» και ήταν ή φυσικοί (από
κύκλο δεν υπολογίζεται. Εδώ, ως επιπλέον οιωνός λογίζεται οστό γίδας ή αρνιού ή αγελάδας ή ακόμα κι ελαφιού) ή
και η περίπτωση όπου κάποιο από τα ζάρια στέκεται πάνω απομιμήσεις από χαλκό, πηλό, σμάλτο, γυαλί, αχάτη, ακό-
από κάποιο άλλο, οπότε θεωρείται ότι ο ερωτών θα λάβει μα και από χρυσό ή ασήμι. Παρ' όλα τα στοιχεία που υ-
ένα δώρο ή κάτι άλλο μεγάλης αξίας. πάρχουν, δεν είμαστε απολύτως βέβαιοι για το πώς ακρι-
βώς παιζόταν αυτό το παιχνίδι.
Από τις τέσσερις πλευρές του αστραγάλου οι δύο είναι
στενές και οι δύο πλατιές. Οι δύο πλατιές ονομάζονταν
ανάλογα με το σχήμα τους, η μία «πρανές» (ελαφρώς κυρ-
τή), και η άλλη «ύπτιον» (ελαφρώς κοίλη). Οι δύο στενές
πλευρές έχουν μικρή διαφορά: η λίγο εξογκωμένη ονομα-
Πιθανές απαντήσεις για το σύστημα των τριών ζαριών, του δεκα- ζόταν το «χίον», η δε πιεσμένη «το κώον».
οκτάεδρου και των τριών αστραγάλων:
Α. 1. Πιθανά προβλήματα μέσα στο οικογενειακό περι-
βάλλον.
Β. 2. Ξανασκέψου την κατάσταση σου, δεν είναι όλες οι
παράμετροι ορατές.
Γ. 3. Μια ευχάριστη έκπληξη σε περιμένει.
Δ. 4. Κακή τύχη πλησιάζει. Προσοχή θα πρέπει να δο-
θεί σ' αυτά που θεωρούνται δεδομένα.
Ε. 5. Μια επιθυμία πραγματοποιείται. Σημασία στο παιχνίδι είχε η πλευρά με την οποία ο αστρά-
Ζ. 6. Χρήματα ή κάτι άλλο αξίας μπορεί να χαθεί ή να γαλος άγγιζε το έδαφος - και όχι όπως σήμερα η πλευρά με
κλαπεί. την οποία βλέπουμε το κότσι. Έτσι, ανάλογα με την πλευ-
Η. 7. Θα υπάρξει στενοχώρια από την έκβαση μιας σχέ- ρά που άγγιζε το έδαφος το κότσι, οι βολές, τέσσερις τον
σης.

αριθμό, από τον αριθμό των πλευρών, ονομάζονταν κώος, Τα «πεντάλιθα»
χίος, ύπτιος και πρανής. Το πασίγνωστο και σήμερα παιχνίδι με τις ονομασίες πε-
Το κώον έπαιρνε 6 βαθμούς, η δε αντίθετη πλευρά, το χίον, ντόβολα, πετράβολα, πεντε-κούκια, πετράδια και άλλες,
έπαιρνε 1, που ήταν και ο μικρότερος βαθμός του αστρα- ήταν γνωστό στους Έλληνες πιθανόν από τα πανάρχαια
γάλου. Από τις δύο πλατιές πλευρές το ύπτιον έπαιρνε 3 χρόνια. Στα πεντάλιθα χρησιμοποιούσαν πέντε λεία μικρά
βαθμούς και το πρανές 4. Έτσι, τα δύο ζεύγη των πλευρών πετραδάκια ή κότσια (αστράγαλοι) ή πέντε μικρά και επί-
ισοδυναμούσαν σε βαθμούς (κώον 6 + χίον 1 = 7, ύπτιον 3 πεδα κομμάτια από όστρακο.
+ πρανές 4 =7). Ο χίος ονομαζόταν και «κύων», ο δε κώος Έχοντας τα πεντάλιθα στην παλάμη τα πετούσαν προς τα
λεγόταν και «εξίτης» από τον αριθμό 6 με τον οποίο ισοδυ- πάνω και ταυτόχρονα, ενώ αυτά έπεφταν, γυρνούσαν ανά-
ναμούσε. στροφα την παλάμη προσπαθώντας να πέσουν αυτά πάνω
Με βάση τα προηγούμενα, η πιο άσχημη βολή ήταν εκείνη της και να συγκρατηθούν εκεί. Σπανίως γινόταν κάτι τέτοιο
που έφερνε το 1 και λεγόταν κύων ή «γύπας». και πάντοτε υπήρχαν πεντάλιθα που έπεφταν κάτω. Τότε ο
Είναι όμως σίγουρο πως η αξία της ριξιάς δεν εξαρτιόταν παίκτης έπρεπε να προσπαθήσει με το ελεύθερο χέρι του
μόνο από το άθροισμα των βαθμών. Φαίνεται πως γίνονταν να μαζέψει τα υπόλοιπα, χωρίς να πέσει κάποιο πεντάλιθο
ειδικές συμφωνίες που απέδιδαν σε ορισμένα αθροίσματα από αυτά που ισορροπούσαν στο άλλο χέρι. Αν μάζευε όλα
μια ανώτερη ή μια κατώτερη αξία. Ήταν ίσως γι' αυτό που τα πεντάλιθα, κέρδιζε, αν όμως κατά την προσπάθεια κά-
οι τιμές δε σημειώνονταν στα κότσια, όπως στα ζάρια. Οι ποιο έπεφτε, τότε έχανε.
παίκτες ήταν έτσι ελεύθεροι να αποδίδουν τις τιμές που
είχαν προσυμφωνήσει. Από την άλλη μεριά, πολλά κότσια Η «ίυγγα»
που βρέθηκαν σε ανασκαφές φέρουν πάνω τους σχήματα, Πρόκειται για ένα από τα πιο ενδιαφέροντα παιχνίδια της
γράμματα ή λέξεις, που μάλλον έχουν να κάνουν με αυτές αρχαιότητας, ταυτισμένο απόλυτα με την ερωτική μαντεία.
τις συμφωνίες. Δε γνωρίζουμε αν παιζόταν επί ρωμαϊκής περιόδου ούτε
Οι αρχαίοι κατέφευγαν συχνά στους αστραγάλους για να και επί βυζαντινής. Εν τούτοις έφτασε ως τις μέρες μας με
πάρουν κάποιο χρησμό βάσει κάποιων προκαθορισμένων ονομασία που μας είναι άγνωστη. Στη Στερεά Ελλάδα το
και ουσιαστικά άγνωστων σε μας προϋποθέσεων. Πιθανό- ονομάζουν «φρομούζα» από το «φρομάζω», ρήμα που
τατα οι όροι αυτοί είχαν να κάνουν με τις βολές, το συνδυ- προέρχεται από το χαρακτηριστικό ήχο του παιχνιδιού.
ασμό των αριθμών κλπ., όμως είναι γενικά αποδεκτό ότι
συνδέθηκαν με τη μαντεία. Λόγω του γεγονότος ότι παίζο-
νταν κυρίως από παιδιά κι ανέμελους νέους, έγιναν το σύμ-
βολο της ξένοιαστης και ανέμελης νεότητας. Είναι το σύμ-
βολο της Αφροδίτης και των Χαρίτων. Για τον ίδιο λόγο
θεωρείτο ότι προστάτευε τους ανθρώπους από πονηρές
επιδράσεις, όπως από το κακό μάτι. Είναι ένα αποτελεσμα-
τικό αποτρόπαιο και είναι καλό να τα έχει κανείς πάντα
πάνω του.
Η «εννεάδα»
Σύμφωνα με το Χρήστο Δ. Λάζο, και παρά την αντίθετη
άποψη κάποιων ερευνητών, το παιχνίδι αυτό ήταν γνωστό
στους αρχαίους Έλληνες.
Η ονομασία εννεάδα προέρχεται από τις σημερινές ονομα- Το όνομα ΐυγξ στην καθημερινή γλώσσα σήμαινε το καθετί
σίες του παιχνιδιού, που το γνωρίζουμε ως εννιάδα ή εννιά- που είχε τη δύναμη να σαγηνεύει ή να ασκεί έλξη, όπως η
ρα ή εννιάπετρο και φαίνεται πως ήταν μια παραλλαγή του γοητεία του λόγου και της ποίησης, η γοητεία της ομορ-
αρχαιοελληνικού παιχνιδιού «τριόδιν». Είναι σημαντικό ότι φιάς και οι επικλήσεις. Έτσι υπάρχουν αρκετά μυθολογικά
από αρχαιοελληνικά ευρήματα γνωρίζουμε ακριβώς το και φιλολογικά παραδείγματα που σχετίζουν την ίυγγα με
σχέδιο του και το πώς παιζόταν. τη μαγεία και, από διάφορα στοιχεία που έχουμε, φαίνεται
Ο κάθε παίχτης έπαιρνε εννιά πιόνια διαφορετικού χρώμα- ότι πάνω στο δίσκο ή στον τροχό της ίυγγας χάραζαν κά-
τος απ' αυτά του αντιπάλου και το παιχνίδι ξεκινούσε με το ποιες αφιερώσεις ή μαγικές επικλήσεις.
«λάχνισμα», δηλαδή τον κλήρο για το ποιος θα παίξει πρώ-
τος. Ο πρώτος παίκτης είχε τη δυνατότητα να επιλέξει και Το τριόδιν
κάποιο «ζωτικό» σημείο για το αρχικό πιόνι του. Αυτός που Αρχαίο ελληνικό παιχνίδι, που δεν έχει διασωθεί η αρχαία
κατόρθωνε, είτε εξαρχής είτε στη διάρκεια του παιχνιδιού, ονομασία του αλλά πιθανότατα λεγόταν τριάς. Τριόδιν είναι
να σχηματίσει τριόδιν, τοποθετώντας τρία πιόνια του σε η βυζαντινή του ονομασία και είναι το απλούστερο από τα
ευθεία γραμμή, τότε αφαιρούσε έναν (όποιον ήθελε) «πεσ- πνευματικά παιχνίδια, τα παιχνίδια διαγραμμισμού, όπως
σό» (πιόνι) του αντιπάλου του. Χαμένος τελικά ήταν ο παί- τα αποκαλούσαν.
κτης που έμενε με δύο μόνο πιόνια. Παιζόταν από δύο παίκτες, που ο καθένας χρησιμοποιούσε
τρεις πεσσούς (κουκιά, ρεβίθια, καρύδια κλπ.) διαφορετικού
χρώματος ή διαφορετικού είδους ο καθένας και γινόταν
κλήρωση για το ποιος θα ξεκινούσε το παιχνίδι. Κάθε παί-
κτης προσπαθούσε να σχηματίσει ευθεία τοποθετώντας
τους πεσσούς του σε κατάλληλα σημεία. Κατόπιν κάθε
παίκτης δικαιούταν να μετακινηθεί μόνο μια φορά, κινώ-
ντας οποίον πεσσό ήθελε και προσπαθώντας να εμποδίσει
τον αντίπαλο του να σχηματίσει τριόδιν, δηλαδή ευθεία

γραμμή με τους τρεις δικούς του πεσσούς. Τότε κέρδιζε Η «ώμιλλα»
και το παιχνίδι επαναλαμβανόταν.
Σήμερα το γνωρίζουμε ως τρίλιζα, τριάδα, τρίλια ή τρίτσα.
Το παιχνίδι αυτό παιζόταν ως εξής: τα παιδιά χάρασσαν

ομόκεντρους κύκλους στο έδαφος και από κάποια απόστα-
ση έριχναν είτε αστραγάλους είτε, το πιθανότερο, καρυδιά,
προσπαθώντας τα αντικείμενα τους να παραμείνουν μέσα
στον εσώτερο κύκλο, οπότε και νικούσαν. Αν ο αντίπαλος,
Το τέσσερα ρίχνοντας το δικό του αντικείμενο, εκτόπιζε αυτό του αντι-
Σύμφωνα με το Χρήστο Δ. Λάζο, από την ξένη βιβλιογρα- πάλου του και το έβγαζε από τον κύκλο, τότε νικούσε αυ-
φία προκύπτουν στοιχεία για κάποια πολύ ενδιαφέροντα τός.
αντικείμενα παιχνιδιών, τα οποία δυστυχώς καλύπτει από- Οι Ρωμαίοι δημιούργησαν μια παραλλαγή, σύμφωνα με
λυτο σκοτάδι. την οποία αντί για κύκλο χαράζεται τρίγωνο χωρισμένο με
Αρχικά η λέξη προσδιόριζε το ζάρι ή το τετραγωνισμένο παράλληλες γραμμές και τα πιο απομακρυσμένα μικρότερα
πιόνι. Έτσι, πιθανότατα, προσδιόριζε διάφορα τετράγωνα, πεδία επέφεραν μεγαλύτερο κέρδος στη βαθμολογία.
παραλληλόγραμμα ή κυβικά αντικείμενα που χρησίμευαν
για τους ίδιους σκοπούς και τελικά οι αρχαιολόγοι έδωσαν Το Γιο-Γιο
το όνομα «τέσσερα» σ' ένα πλήθος αντικειμένων, συχνά όχι Το παιχνίδι που σήμερα γνωρίζουμε ως γιο-γιο, από τον
και τόσο καλά προσδιορισμένων. ήχο που παράγει όταν παίζεται, αποτελεί αίνιγμα για τον
Ένα είδος από αυτά απαρτίζεται από μικρές ράβδους από ιστορικό, αφού δεν υπάρχει πουθενά η αρχαία ονομασία
κόκαλο, μήκους 9 έως 10 εκατ., που τις ονόμαζαν μονομά- του, ενώ η παλαιότερη απεικόνιση του υπάρχει σε εσωτερι-
χους (gladiator) και στη μια τους άκρη καταλήγουν σε μι- κό ελληνικής ερυθρόμορφης κύλικας του 500 π.Χ. και δεί-
κρή κυκλική λαβή, που πιθανότατα διευκόλυνε ο. στο κρά- χνει ένα νέο να παίζει με το παιχνίδι αυτό.
τημα για την τοποθέτηση τους σε κάποιο κουτί ή κατά τη Τα γιο-γιο των προγόνων μας ήταν ξύλινα ή μεταλλικά,
διάρκεια του παιχνιδιού. Κάθε ράβδος έχει χαραγμένη υπάρχουν όμως στα μουσεία μας και πήλινα που είχαν
στην εσωτερική της πλευρά μια λέξη. προσφερθεί σαν αφιερώματα. Σήμερα φαίνεται πως είναι
Οι ειδικοί πιστεύουν ότι η χρήση των τεσσάρων ήταν ανά- από τα πιο διάσημα παγκοσμίως παιχνίδια, ενώ στην Ελ-
λογη με τη σημερινή χρήση από τις μάρκες και τις κάρτες λάδα παίζεται ελάχιστα παρά το γεγονός ότι είναι η χώρα
που σημειώνουμε τα κέρδη μας, κι έτσι υπήρχε μια ολό- που το εφηύρε.
κληρη σειρά από τεσσάρες που ονομαζόταν «comput digi-
tal».
Ο ρόμβος
Ο ρόμβος, που ταυτιζόταν συχνά με την ΐυγγα, είναι ένα
παρεμφερές με αυτήν παιχνίδι, που είχε να κάνει με την
ερωτική μαντεία και τη μαγεία.
Σε αντίθεση με την ίυγγα, που ήταν τροχός ή στρογγυλός
δίσκος, ο ρόμβος αποτελείτο από δύο ισόπλευρα τρίγωνα
ενωμένα στη βάση τους, που σχημάτιζαν ένα λοξό, ισό-
πλευρο παραλληλόγραμμο. Ήταν όργανο ερωτικής γοητεί-
ας, που χρησιμοποιούσαν στη διάρκεια των Διονυσιακών
μυστηρίων. Φαίνεται ότι επειδή είχε τη δυνατότητα να
περιστρέφεται, πήρε την ονομασία ρόμβος, από το ελληνι-
κό ρήμα «ρέμβω» (^περιστρέφομαι) και ακριβώς λόγω
αυτής της ιδιότητας ή ικανότητας
περιστροφής, ρόμβοι ονομάστηκαν και όσα αντικείμενα
μπορούσαν να περιστραφούν, όπως η ίυγγα, ο «στρόμβος»
(σβούρα) ή το αδράχτι.
Το ρομβοειδές σχήμα και η περιστροφική κίνηση ταυτί-
στηκαν με τη μαγεία, γιατί φαίνεται πως τα συνέδεε κάποια
πεποίθηση που υπήρχε στην αρχαιότητα για την κυκλική
κίνηση, την οποία διευκόλυνε αυτό το σχήμα. Έτσι η ονο-
μασία ρόμβος χρησιμοποιείται από τους συγγραφείς κυρί-
ως με τη σημασία ενός οργάνου μαγείας.

Από το Δημοτικό Μουσείο Καβάλας
ο
16 Δημ. Σχολείο Καβάλας

Τα παραδοσιακά παιχνίδια
Το παιχνίδι που μου περιέγραψε ήταν ο "μπίκος"

Παιζόταν από πολλές ομάδες παιδιών
Οι κανόνες του παιχνιδιού είναι: Στηρίζουν ένα μεγάλο κουτί. Ύστερα πολλές ομάδες παι-
διών με σειρά πετάνε πέτρες στο κουτί. Όποιο παιδί το ακουμπήσει με τις πέτρες είναι
νικήτρια.
Υλικά και αντικείμενα που χρησιμοποιούσαν ήταν ένα μεγάλο κουτί
Θα μου άρεσε κι εμένα να παίξω αυτό το παιχνίδι γιατί πιστεύω πως είναι πολύ διασκεδα-
στικό
Το παιχνίδι που μου περιέγραψε ήταν το "τσιλίκι"

Παιζόταν από αγόρια και κορίτσια
Οι κανόνες του παιχνιδιού είναι: Υπήρχε ξυλάκι που στη μέση ήταν σαν μπαλάκι και
στις άκρες ήταν λεπτό. Το πατούσαν στη μια άκρη και πεταγόταν στον αέρα και μ’ ένα άλλο
ξύλο το χτυπούσαν κι όποιος το πήγαινε πιο μακριά, κέρδιζε.
Υλικά και αντικείμενα που χρησιμοποιούσαν ήταν ξυλάκια. Το ένα που ήταν χοντρό
στη μέση κι ένα άλλο ραβδί.
Θα μου άρεσε κι εμένα να παίξω αυτό το παιχνίδι γιατί τώρα δεν υπάρχει κάτι παρό-
μοιο και θα ήταν καλό να υπάρχει κάτι τέτοιο γιατί είναι πολύ διασκεδαστικό.
Το παιχνίδι που μου περιέγραψε ήταν τα "Κικιρίκια"

Παιζόταν από 2 άτομα και πάνω
Οι κανόνες του παιχνιδιού είναι: Οι παίκτες στήνουν 10 πλατιά κομμάτια κεραμιδιών
το ένα πάνω στο άλλο. Τα κομμάτια αυτά λέγονται κικιρίκια. Μετά αφού τα στήσουν, βά-
ζουν κάποιον να τα προσέχει. Σκοπός του φύλακα είναι να πιάσει κάποιον χωρίς να του
ρίξουν οι άλλοι οι παίκτες τα κικιρίκια και σκοπός τον άλλων παικτών είναι να μη τους
πιάσει ο φύλακας. Άμα κάποιοι παίκτες ρίξουν τα κικιρίκια του φύλακα, αυτός πρέπει να
τα ξαναφτιάξει και μετά να αρχίσει να κυνηγάει πάλι. Όποιος θέλει μπορεί να πηγαίνει να
τα ρίχνει αλλά με προσοχή γιατί αν τον πιάσει ο φύλακας πριν να του ρίξει τα κικιρίκια ο
φύλακας ελευθερώνεται αλλά εκείνος ο παίκτης που έπιασε, παίρνει τη θέση του.
Υλικά και αντικείμενα που χρησιμοποιούσαν ήταν 10 πλατιά κομμάτια κεραμιδιών
Θα μου άρεσε κι εμένα να παίξω αυτό το παιχνίδι γιατί Είναι πολύ διασκεδαστικό αλλά
δε θα ήθελα να είμαι ο φύλακας!
Παίρνω μια συνέντευξη από τον παππού, τη γιαγιά ή κάποιον ηλικιωμένο της περιο-
χής μου. Καταγράφω τις πληροφορίες που μου δίνουν
Όταν ο παππούς και η γιαγιά ήταν μικροί η ζωή δεν ήταν όπως τώρα.
Υπάρχουν πολλές διαφορές ανάμεσα στη ζωή που κάνουμε εμείς τώρα και στη ζωή που
έκανουν οι γιαγιάδες κι οι παππούδες μας. Μια απ’ αυτές είναι ότι εκείνοι πήγαιναν στα
χωράφια και βοηθούσαν τους γονείς τους, έπαιζαν συνέχεια στους δρόμους στον ελεύθε-

ρό τους χρόνο κι ότι πήγαιναν για ύπνο πολύ πιο νωρίς από μας γιατί τότε δεν υπήρχαν
φώτα.
Ρώτησα τη γιαγιά μου και μου είπε πως όταν ήταν μικρή έπαιζε μπαλάκια, κρυφτό, τυ-
φλόμυγα, τσιλίκι, γουβάκια, αμάδες
Όταν ο παππούς και η γιαγιά ήταν μικροί η ζωή δεν ήταν όπως τώρα, γιατί είχαν γεν-
νηθεί στην Κατοχή και ήταν φτωχά εκείνα τα χρόνια. Τα παιχνίδια τα φτιάχνανε μόνοι
τους. Τις μπάλες για παράδειγμα, τις φτιάχνανε από κουρέλια ή κρεπ. Τα μπαλόνια τα
φτιάχνανε από τις φούσκες των γουρουνιών. Πολυκατοικίες και αυτοκίνητα δεν υπήρχαν
αλλά υπήρχαν πολλές αλάνες και εκεί παίζανε τα παιδιά. Τα φροντιστήρια ήταν άγνωστα
και γι’ αυτό τα παιδιά ήταν πιο ελεύθερα και παίζανε στις γειτονιές τους.
Ρώτησα τη γιαγιά μου και μου είπε πως όταν ήταν μικρή έπαιζε κικιρίκια, το μαντίλι,
κουτσό, λακάκια, το δακτυλίδι, περνά η μέλισσα, μπίγκο και κρυφτό.
Ρώτησα τον παππού μου και μου είπε πως όταν ήταν μικρός έπαιζε τα αυγά και μακριά γα-
ϊδούρα
Το συμπέρασμα των παιδιών από τις συζητήσεις τους με ηλικιωμένους ήταν ότι είχαν
πολύ ωραία παιχνίδια. Στα παιχνίδια τους κυριαρχούσε η φαντασία, αφού έπρεπε με α-
πλά υλικά από τη φύση ή ό,τι άχρηστο από το σπίτι να φτιάξουν τα παιχνίδια τους. Πολύ
όμορφες υπήρξαν οι εικόνες που έφεραν στη συζήτηση στην τάξη από τις συνεντεύξεις
που πήραν. Μαζεύονταν όλα τα παιδιά σε γειτονιές κι έπαιζαν ομαδικά παιχνίδια, ‘όλα με
έντονες δραστηριότητες. Επίσης κυρίαρχο στοιχείο σε κάθε παρέα ήταν τα γέλια και οι
δυνατές φωνές. Αυτά επισημάνθηκαν από το σύνολο των παιδιών, πράγμα που αποδεικνύ-
ει ότι τους έκαναν φοβερή εντύπωση ως εικόνες. Σχολίασαν ότι «ακόμη μάλωναν γελώ-
ντας». Επίσης τους έκανε εντύπωση η παραστατικότητα με την οποία οι ηλικιωμένοι πε-
ριέγραφαν τα παιχνίδια τους σαν να τα έπαιζαν μόλις χθες.
Αναπόφευκτη υπήρξε η σύγκριση με τα δικά τους παιχνίδια. Διαπίστωσαν ότι στα ο-
μαδικά παιχνίδια υπάρχει έντονο το στοιχείο της βίαιης σύγκρουσης και του διαπληκτι-
σμού και από μόνοι τους το απέδωσαν στις άσχημες παραστάσεις που έχουν καθημερινά
από την τηλεόραση. Επίσης παρατήρησαν ότι τα παιχνίδια τους είναι όλα τυποποιημένα,
αγορασμένα επειδή επηρεάζονται από την τηλεόραση, τα παίζουν πολύ λίγο και γρήγορα τα
βαριούνται.
Τους άρεσε πολύ να συζητούν με τους παππούδες και τις γιαγιάδες για τα παιχνίδια
που εκείνοι έπαιζαν. Γνώρισαν έναν διαφορετικό κόσμο και είδαν ότι μπορούν να έχουν
και αξία παιχνίδια που δεν είναι αγορασμένα από μαγαζιά, αλλά φτιαγμένα από τους ίδιους.
Επίσης εντύπωση τους έκανε το γεγονός ότι εκείνα τα χρόνια τα παιδιά προσπαθούσαν να
εφεύρουν παιχνίδια, για να παίζουν όλο και κάτι διαφορετικό και να μην βαριούνται συνέ-
χεια με τα ίδια και τα ίδια.
Παρατήρησαν ότι οι ίδιοι σήμερα πολύ δύσκολα θα μπορούσαν να φτιάξουν ένα παι-
χνίδι –όχι αντικείμενο π.χ. κούκλα ή αεροπλανάκι, αλλά παιχνίδι με θέμα και κανόνες- και
αυτό οφείλεται όχι στο ότι δεν έχουν φαντασία, αλλά στο ότι το μυαλό τους είναι «κολλη-

μένο» στα γνωστά και τυποποιημένα παιχνίδια. Στην εποχή της τεχνολογίας, του πλού-
του των ερεθισμάτων και των δυνατοτήτων για γνώσεις, η τυποποίηση «φρενάρει» τη φα-
ντασία και τη δημιουργικότητα των παιδιών.
Από την αναβίωση του παραδοσιακού παιχνιδιού : Βασιλιά – Βασιλιά με τα δώδεκα σπαθιά
τι δουλειά ;

Το παραδοσιακό παιχνίδι : Μαντηλάκι σε 2 παραλλαγές
Το παραδοσιακό παιχνίδι : 1 – 2 – 3 κόκκινο φως στοπ


Το παραδοσιακό παιχνίδι : Αυγοδρομίες
Το παραδοσιακό παιχνίδι κικιρίκια ή τζαμί . Το παιχνίδι αυτό παρουσίασαν τα παιδιά στην

κοινή παρουσίαση όλων των σχολείων που συμμετείχαν στο πρόγραμμα στις 31/5/07 στο
πάρκο Φαλήρου στη Καβάλα .
Δημ. Σχολείο Θεολόγου

Αγαλματάκια
Αλεπού

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ
Κουμπανιά (κορίτσια)
Έκαναν ένα κύκλο και φώναζαν Κου-μπα-νιά και έβαζαν όλα τα χέρια μπροστά. Έβλεπαν πώς είναι η
παλάμη δηλ. ποιοι την είχαν προς τα πάνω και ποιοι προς τα κάτω. Οι περισσότεροι έβγαιναν. Επαναλαμβά-
νονταν το ίδιο μέχρι να μείνει ένας. Αυτός ήταν ο κυνηγός. Όποιον έπιανε τον ακουμπούσε σε ένα τοίχο ενώ
οι άλλοι προσπαθούσαν να τον ελευθερώσουν. Όσους απ’ αυτούς ακουμπούσε ο κυνηγός τους αιχμαλώτιζε.
Κέρδιζε όταν τους έπιανε όλους. Εκεί τελείωνε το παιχνίδι και ξανάρχιζε με την ίδια διαδικασία.
Τριόλι (αγόρια - κορίτσια)
Σαν τη σημερινή τρίλιζα. Παιζόταν από δύο άτομα. Ο ένας είχε τρεις κόκκινες
και ο άλλος τρεις άσπρες μικρές πέτρες. Έβαζαν εναλλάξ μία μία πάνω στο σχήμα και
προσπαθούσαν να σχηματίσει ο καθένας με τις πέτρες του τριάδα (οριζόντια, κάθετα
και διαγώνια) στα σημεία που τέμνονται οι γραμμές του σχήματος. Αν τις τοποθετού-
σαν όλες χωρίς να καταφέρει κανείς να κάνει τριάδα τότε άρχιζαν να τις μετακινούν
μέχρι να καταφέρει κάποιος να πετύχει τριάδα. Κάθε πέτρα μπορούσε να μετακινηθεί
σε γειτονικό ελεύθερο σημείο.
Μπιζ (αγόρια)
Κάποιος έκρυβε τα μάτια του (μάνα) και ένας από τους υπόλοιπους τον χτυπούσε. Όλοι φώναζαν
«μπιζ» και σήκωναν το ένα χέρι. Η «μάνα» τότε άνοιγε τα μάτια και έλεγε ποιος μπορεί να ήταν αυτός που
το χτύπησε. Αν το έβρισκε έκανε αυτός τη «μάνα». Αν όχι συνέχιζε το ίδιο παιδί. Παιζόταν και στην αρ-
χαιότητα με την ονομασία «κολλαβισμός»
Άσπρος Γάλλος και προζύμ’ (αγόρια)

Χάραζαν στο έδαφος έναν κύκλο μέσα στον οποίο έμπαιναν δυο παιδιά. Αυτά φώναζαν «άσπρος γάλλος
και προζύμ’» κι έβγαιναν από τον κύκλο και κάνοντας κουτσό με το ένα πόδι κυνηγούσαν να πιάσουν κάποιο
από τα άλλα παιδιά. Αν το έπιαναν τότε πήγαινε αυτός στον κύκλο για να κυνηγάει κι ο άλλος πήγαινε με τα
άλλα τα παιδιά. Φυσικά τα παιδιά που τα κυνηγούσαν δεν κάθονταν με σταυρωμένα τα χέρια. Προσπαθούσαν
να σκουντήσουν αυτόν που τους κυνηγούσε με το ένα το πόδι και να τον κάνουν να πατήσει και το άλλο πόδι
στο έδαφος. Αν πατούσε τον έδερναν μέχρι να προλάβει να γυρίσει πίσω στον κύκλο ή να έρθει το δεύτερο
παιδί που ήταν μαζί του στον κύκλο και να κυνηγήσει τα άλλα παιδιά και να τον ελευθερώσει. Φυσικά κι αυτό
το παιδί μπορούσε να έχει την ίδια τύχη αφού τον αντιμετώπιζαν όπως και τον πρώτο όπως επίσης μπορού-
σε να πιάσει κάποιο παιδί με το οποίο άλλαζαν ρόλους.
Τα κιόσα (αγόρια - κορίτσια)

Παιζόταν από δυο παίκτες. Ο καθένας είχε δώδεκα πέτρες, ο ένας κόκκινες και ο άλλος άσπρες και
τις τοποθετούσαν στη σειρά όπως δείχνει το σχήμα. Έπαιρναν ένα καλάμι και το έσχιζαν κατά μήκος σε
τέσσερα κομμάτια που από τη μία τους άκρη ήταν μυτερά. Αυτά τα χρησιμοποιούσαν σαν ζάρια. Τα έπιαναν
ανά δύο σε κάθε χέρι και χτυπώντας τα μεταξύ τους τα άφηναν να πέσουν στο έδαφος. Κάθε καλάμι είχε
όπως το έκοβαν δυο πλευρές : μια με βαθούλωμα και μια με εξόγκωμα. Ανάλογα από τους συνδυασμούς που
έκαναν όταν έπεφταν είχαν και τους ανάλογους βαθμούς. Οι συνδυασμοί ήταν:
4 εξογκώματα εξάρα (έξι βαθμοί)
4 βαθουλώματα τεσσάρα (τέσσερις βαθμοί)
1 εξόγκωμα + 3 βαθουλώματα τριάρα (τρεις βαθμοί)
2 εξογκώματα + 2 βαθουλώματα δυάρα (δύο βαθμοί)
1 βαθούλωμα + 3 εξογκώματα κιόσι (ένας βαθμός)

Τα κιόσα Όποιος έφερνε κιόσι έβγαζε μια πέτρα στο διπλανό άδειο
è τετραγωνάκι αρχίζοντας από το νούμερο 1 ο καθένας. Στη συ-
1 ê é 12
νέχεια μετακινούσε την πέτρα του πάντα με φορά ανάποδη από
2 11 τη φορά των δεικτών του ρολογιού και πάντα ανάλογα με τους
βαθμούς που φέρνει ρίχνοντας τα καλάμια. Για να βγει η κάθε
3 ê é 10
πέτρα πρέπει να φέρνει ο παίκτης κιόσι.
4 9 Τα καλάμια τα έριχναν εναλλάξ, μια ο ένας παίκτης και μια
ο άλλος, όποιος όμως φέρει 6άρα, 4άρα ή κιόσι ξαναρίχνει και
5 ê é 8
χάνει ο άλλος τη σειρά του.
6 7 Μόλις περάσει ο παίχτης τα δικά του τετράγωνα και προ-
7 χωράει στα αντίπαλα όπως δείχνει το διπλανό σχήμα. Αν φτά-
ê é 6
8 σει σε τετράγωνο όπου βρίσκεται η πέτρα του αντίπαλου την
5 κερδίζει. Νικητής είναι όποιος κερδίσει όλες τις πέτρες του
9 αντιπάλου.
ê é 4
10
3 Βεζίρης - Βασιλιάς
11 (αγόρια-κορίτσια)
ê é 2
12 Γι’ αυτό το παιχνίδι
è ç 1 χρησιμοποιούσαν μικρά
κοκαλάκια από τα πόδια
κατσικιών. Αυτά έχουν τέσσερις πλευρές. Δυο πιο φαρδιές και δυο πιο
στενές. Αυτές οι πλευρές δεν είναι όλες ίδιες. Από τις στενές πλευρές
η μια είναι πιο ομαλή (βεζίρης) και η άλλη έχει δυο βαθουλώματα (Βα- Αστράγαλοι
σιλιάς). Οι φαρδιές πλευρές έχουν πάλι η μια βαθούλωμα (κλέφτης)
και η άλλη εξόγκωμα (ψωμάς).
Τα παιδιά έριχναν τους αστραγάλους και ανάλογα από την πλευρά που θα έφερναν γίνονταν Βασιλιάς,
Βεζίρης, Κλέφτης και Ψωμάς. Αν έφερνες ψωμά δεν πάθαινες τίποτα. Αν όμως έφερνες «κλέφτη» τότε πε-
ρίμενες την τιμωρία που αποφάσιζε ο «Βασιλιάς» και εκτελούσε ο «Βεζίρης». Η τιμωρία ήταν συνήθως ξυ-
λιές με ένα λουρί. Κάθε παιδί έριχνε με τη σειρά του. Γι’ αυτό και οι ρόλοι εναλλάσσονταν αφού αν κάποιος
έφερνε «Βασιλιά» ή «Βεζίρη» έπαιρνε τον τίτλο από εκείνον που τον είχε πιο πριν. Το παιχνίδι αυτό παιζό-
ταν και στην αρχαιότητα σαν παραλλαγή των αστραγάλων με την ονομασία «πλειστοβολίνδα».
Κούκου τα Γιαννάκια. (αγόρια-κορίτσια)

Ένα παιδί τα φυλάει και τα άλλα είναι καθισμένα στο πάτωμα, λίγο μακριά το ένα από το άλλο. Φωνά-
ζουν «κούκου τα γιαννάκια» και σηκώνονται όλα επάνω και αλλάζουν θέσεις και μετά ξανακάθονται. Αυτός
που τα φυλάει προσπαθεί να χτυπήσει στο κεφάλι κάποιο από τα παιδιά που είναι όρθια την ώρα της αλλα-
γής. Αν καταφέρει και χτυπήσει κάποιο τότε αυτό τα φυλάει. Διαφορετικά τα φυλάει πάλι ο ίδιος.
Κουτσό (κορίτσια)
ç
Παιζόταν από δυο άτομα. Το πρώτο παιδί που άρχιζε, έριχνε μια στρογγυλή πέτρα στην αρχή του σχε-
δίου. Έπρεπε στηριγμένο στο ένα πόδι να σπρώξει μ’ αυτό την πέτρα ώστε να βγει έξω από το σχέδιο στην
αρχή. Στη συνέχεια έριχνε την πέτρα στο δεύτερο τετράγωνο κι έμπαινε με το ένα πόδι στο σχέδιο και τε-

τράγωνο-τετράγωνο έφτανε σ’ εκείνο που βρισκόταν η πέτρα. Πάλι χτυπώντας την με
5 το πόδι με το οποίο πατούσε στο έδαφος προσπαθούσε τετράγωνο-τετράγωνο να τη
4 βγάλει έξω από το σχέδιο στην αρχή του. Αυτή η διαδικασία συνεχιζόταν με το τρίτο, το
τέταρτο και το πέμπτο τετράγωνο.
3 ê
Δεν έπρεπε ούτε η πέτρα ούτε το πόδι να ακουμπήσει στις γραμμές του σχεδίου.
2
Αν ακουμπούσε στη γραμμή έβγαινε από το παιχνίδι και ξεκινούσε το άλλο παιδί. Επίσης
1 έχανε το παιδί του οποίου η πέτρα δε θα πήγαινε στο τετράγωνο που ήταν η σειρά του.
ΑΡΧΗ Αν για παράδειγμα έπρεπε να ρίξει την πέτρα του στο 4ο τετράγωνο κι αυτή όπως την
πετούσε πήγαινε στο 5ο τότε το παιδί αυτό έχανε και συνέχιζε το άλλο παιδί.
Μπίλιες (σημερινά γκαζάκια) (αγόρια)

Τις αγόραζαν ή τις έφτιαχναν από πηλό και τις έψηναν.
Έβαζαν σε μια σειρά ο καθένας τη μπίλια του σε μια γραμμή. Στη συνέχεια προσπαθούσαν να παρασύ-
ρουν τις μπίλιες από τη γραμμή πετώντας από κάποια προκαθορισμένη απόσταση μια άλλη μπίλια που είχε ο
καθένας. Όποια παρέσερνε από τη γραμμή την έπαιρνε. Το ίδιο παιχνίδι παιζόταν και με καρύδια που λόγω
σχήματος μπορούσαν να παίξουν το ρόλο της μπίλιας αλλά και λόγω αφθονίας στην περιοχή ήταν αρκετά
προσιτά και για παιχνίδι. Μπορούμε να πούμε πως μοιάζει με το αρχαίο παιχνίδι «εις ώμιλλαν» ή τις «αμά-
δες» που παίζονται σε άλλες περιοχές. Επίσης μοιάζει και με το παιχνίδι «Ελευθερία» που θα περιγράψου-
με παρακάτω. Παιζόταν και στα αρχαία χρόνια με το όνομα «βόλοι».
Στρακάκια (αγόρια)
5 πέτρες πλατειές τοποθετούνταν όρθιες σε δυο σειρές. Η κάθε ομά-
δα έριχνε μια πέτρα και τα επόμενα χρόνια ένα τόπι πάνω στις πέτρες της 1η ΟΜΑΔΑ
αντίπαλης ομάδας. Όποια ομάδα έριχνε πρώτη όλες τις πέτρες της αντίπα-
λης ήταν η νικήτρια. Η νικήτρια ομάδα καβαλούσε την αντίπαλη η οποία
2η ΟΜΑΔΑ
ήταν υποχρεωμένη να τους μεταφέρει απέναντι προκειμένου να αλλάξουν
θέσεις οι ομάδες.
Στρακάκια
Μπιγλίκ’ (αγόρια)
Σχεδίαζαν ένα κύκλο. Στη μέση αυτού του κύκλου υπήρχε μια
τρύπα και γύρω γύρω υπήρχαν μικρές λακκούβες πάντα μία λιγότε-
ρη από τον αριθμό των παιδιών. Δίπλα στη μεσαία την τρύπα υπήρ-
χε ένα κουτί ή κουκουνάρι που το έλεγαν «μπούκιο». Κάθε παίκτης
κρατούσε μια βέργα. Πήγαιναν όλοι γύρω από τη μεσαία τρύπα, έξυ-
ναν με τις βέργες τους το χώμα και έλεγαν πολλές φορές «σουγλί-
μουγλί», «σουγλί-μουγλί». Αμέσως έτρεχαν πίσω και προσπαθούσε
ο καθένας να βάλει τη βέργα του σε μια από τις λακκούβες που υ- κουτί
πήρχαν γύρω γύρω στον κύκλο. Κάποιος έμεινε έξω και τότε προ-
σπαθούσε να βάλει με τη βέργα του το κουτί ή το κουκουνάρι δηλ.
το «μπούκιο» στη μεσαία την τρύπα. Μόλις το έβαζε, τα άλλα παιδιά
άλλαζαν θέσεις βάζοντας σε άλλη λακκούβα τη βέργα τους. Σ’ αυτή
Μπιγλίκ’
την αλλαγή έτρεχε κι αυτός που ήταν μέσα να βάλει τη βέργα του σε
κάποια λακκούβα οπότε έμενε άλλος χωρίς να βρει λακκούβα και καθόταν στη μέση. Αυτός ήταν ο κυνηγός.
Όταν αυτός που ήταν στη μέση προσπαθούσε να βάλει το «μπούκιο» στην τρύπα, οι άλλοι δεν τον άφη-
ναν και προσπαθούσαν χτυπώντας με τις βέργες τους το «μπούκιο» να τον εμποδίσουν να πετύχει το στόχο
του. Αμέσως μετά το χτύπημα πάλι έτρεχαν να βάλουν τις βέργες τους στις περιφερειακές λακκούβες. Φυ-
σικά κι ο κυνηγός έψαχνε ευκαιρία να βάλει τη βέργα του σε κάποια από τις περιφερειακές λακκούβες όταν
οι άλλοι ήταν απασχολημένοι να χτυπούν το «μπούκιο». Αν τα κατάφερνε τότε κυνηγός γινόταν αυτός που
δεν εύρισκε θέση να βάλει τη βέργα του. Εδώ γινόταν και κάποια κόλπα αφού όταν κάποιος πήγαινε να χτυ-
πήσει το «μπούκιο» για να ενοχλήσει τον κυνηγό κάποιοι άλλοι άλλαζαν θέσεις έτσι που η λακκούβα του να
είναι πιασμένη από άλλο παιδί κι έτσι ο κυνηγός να ψάχνει που είναι η άδεια. Βέβαια αυτό ήταν και επικίνδυ-
νο γι αυτόν που πήγαινε να παρενοχλήσει τον κυνηγό αφού μπορεί τελικά να μην εύρισκε αυτός την άδεια

θέση για να βάλει τη βέργα του και να την έβαζε ο κυνηγός οπότε καθόταν αυτός στη θέση του. Το παιχνίδι
συνεχιζόταν κι όλο και κάποιος έμεινε έξω.
Τσιλίκι (αγόρια)
Παιζόταν από δυο παίκτες. Ο κάθε παίκτης κρατούσε μια βέργα, περίπου μισό μέτρο, την τσιλικόβερ-
γα. Το τσιλίκι ήταν ένα μικρότερο κομμάτι ξύλου περίπου 25 εκατοστών. Το τσιλίκι ήταν πελεκημένο στις
άκρες έτσι ώστε να είναι μυτερό και να εκτινάσσεται προς τα πάνω όταν το χτυπούσαν με την τσιλικόβεργα
στις άκρες. Κάθε παίκτης έπαιζε με τη σειρά του.
Στο παίξιμό του έμοιαζε με το αμερικάνικο παιχνίδι «μπεηζμπωλ». Ζωγράφιζαν ένα κύκλο μέσα από
τον οποίο το παιδί που έπαιζε πρώτο προσπαθούσε να διώξει όσο μπορούσε μακρύτερα το «τσιλίκι» που
κρατούσε με το ένα του χέρι χτυπώντας το με την τσιλικόβεργα που είχε στο άλλο. Αν το άλλο παιδί κατά-
φερνε να πιάσει το τσιλίκι στον αέρα τότε έχανε το πρώτο κι άλλαζαν ρόλους. Αν δεν τα κατάφερνε τότε
είχε μια ακόμα ευκαιρία να «κάψει» τον αντίπαλό του αν πετύχαινε με το τσιλίκι που πετούσε από το σημείο
στο οποίο είχε καταλήξει τον πρώτο παίκτη που καθόταν μέσα στον κύκλο. Ο πρώτος παίκτης τώρα δεν
καθόταν να δεχτεί μοιρολατρικά το χτύπημα του αντίπαλου. Με την τσιλικόβεργα προσπαθούσε να χτυπήσει
το τσιλίκι και να το επιστρέψει πίσω και μάλιστα όσο πιο μακριά γινόταν. Κι αυτό γιατί στη συνέχεια μετρού-
σαν πόσα βήματα μακριά από τον κύκλο είχε καταλήξει το τσιλίκι και για κάθε βήμα έπαιρνε πόντους. Νικη-
τής ήταν αυτός που συγκέντρωνε τους περισσότερους πόντους.
Σκλαβάκια (αγόρια)
Τα παιδιά χωριζόταν σε δυο ομάδες. Ανάμεσα στις δυο ομάδες υ-
πήρχε χαραγμένη με δυο γραμμές μια περιοχή που μπορούμε να πούμε ότι
ήταν κάτι σα διαχωριστική ζώνη ανάμεσά τους. Στόχος των παιδιών ήταν 1η Ομάδα
να σκλαβώσουν όλους τους παίκτες της αντίπαλης ομάδας. Γι’ αυτό έ-
βγαινε κάποιος από τη μια ομάδα και προκαλούσε τους αντίπαλους να τον
κυνηγήσουν. Το βασικό στοιχείο αυτού του παιχνιδιού είναι ότι όποιος Σκλάβοι
παίκτης βγαίνει αργότερα έχει το πλεονέκτημα απέναντι σ’ αυτούς που 3ος
1ος
βγήκαν πριν απ’ αυτόν κι επομένως μπορεί να τους σκλαβώσει. Έτσι λοι-
πόν όταν έβγαινε από την απέναντι ομάδα κάποιος για να κυνηγήσει αυτόν
2ος
που βγήκε πρώτος, έτρεχε κάποιο άλλο παιδί από την ομάδα του για να
Σκλάβοι
τον προστατεύσει κι αν μπορέσει να πιάσει «σκλάβο» τον αντίπαλο. Φυσι-
κά και οι παίκτες της άλλης ομάδας έτρεχαν να προστατεύσουν τον παί-
κτη τους και έτσι κάθε φορά είχε και άλλος το πλεονέκτημα. Αν κάποιος
επέστρεφε στη θέση της ομάδας μπορούσε να ανανεώσει τη δύναμή του,
κερδίζοντας το πλεονέκτημα απέναντι στους αντίπαλους. Σε περίπτωση 2η Ομάδα
που κάποιος πιανόταν «σκλάβος» τον έβαζαν στη γραμμή που βρισκόταν
μπροστά από την περιοχή της ομάδας τους. Στόχος των παιδιών της ομάδας που έχασε αυτόν τον παίκτη
ήταν να τον ελευθερώσουν χωρίς όμως να πιαστούν και οι ίδιοι.
Όποια ομάδα έπιανε όλους τους παίκτες της αντίπαλης «σκλάβους» ήταν η νικήτρια.
Ελευθερία (αγόρια-κορίτσια)
Έφτιαχναν ένα μικρό κύκλο («αλώνι») μέσα στο οποίο έβαζαν μια κουκουνάρα. Με στρογγυλές πέτρες
(«ομάδες») που τις έριχναν από μια μικρή απόσταση προσπαθούσαν να βγάλουν την κουκουνάρα έξω από
τον κύκλο («αλώνι»). Αν το κατάφερναν, κέρδιζαν. Μπορούμε να πούμε και γι’ αυτό το παιχνίδι πως έχει τις
ρίζες του στο αρχαίο παιχνίδι «εις ώμιλλαν».
Κουμπιά (κορίτσια)
Είναι περίπου όπως οι σημερινές τάπες και παιζόταν από κορίτσια. Άπλωναν τα κουμπιά κάτω και τα
χτυπούσαν με κάποιο άλλο. Όσα κατάφερναν να αναποδογυρίσουν τα έπαιρναν. Νικητής ήταν αυτός που
κέρδιζε τα περισσότερα. Φυσικά τα κουμπιά δεν τα αγόραζαν αλλά τα έκοβαν από τα ρούχα της οικογένειας
που βρίσκονταν στη ντουλάπα. Κι όλα αυτά τις περισσότερες φορές κρυφά από τους γονείς τους που όταν το

ανακάλυπταν περιποιούνταν κανονικά τους μικρούς σκανταλιάρηδες. Το παιχνίδι αυτό παιζόταν και στην
αρχαιότητα με νομίσματα ή όστρακα και λεγόταν «στρεπτίνδα».
Λουρί (αγόρια-κορίτσια)
Παιζόταν από πολλά παιδιά. Συνήθως πάνω από 10. Έφτιαχναν έναν κύκλο που σε κάθε μέρος του
είχε από δύο παιδιά. Από το ένα ζευγάρι ο ένας ήταν η μάνα και είχε ένα λουρί και κυνηγούσε τον άλλον που
δεν είχε ζευγάρι και τον χτυπούσε. Για να σωθεί αυτός πήγαινε μπροστά από δύο παιδιά (σε όποια μπορού-
σε) και το τρίτο έφευγε και τον κυνηγούσε η μάνα. Όταν κουραζόταν το παιδί που έκανε τη μάνα σταματούσε
και έλεγε: «Βάλτε πίσω τα χέρια. Σας δίνω το λουρί». Και όποιος το έπαιρνε γινόταν «μάνα» και το παιχνίδι
συνεχιζόταν μέχρι να κουραστούν τα παιδιά.
Ξαναλογίνα (αγόρια)
Παραλλαγή της μακριάς γαϊδούρας. Χωρίζονταν σε δυο ομάδες. Η μια απ’ αυτές που θα την έκαναν κα-
βάλα πιανόταν κυκλικά και κρατιόταν από τους ώμους. Γύρω από αυτούς και σε απόσταση περίπου 1 μέτρο
χάραζαν ένα κύκλο έξω από τον οποίο βρισκόταν η ομάδα που θα έκανε καβάλα. Από την πρώτη ομάδα έμε-
νε ένας που θα επιτηρούσε αυτούς που έκαναν καβάλα και αυτός ήταν ο «παπάς». Τα παιδιά της ομάδας
που ήταν έξω καβαλούσαν τα παιδιά που ήταν μέσα. Ο «παπάς» πρόσεχε αν κανένας απ’ αυτούς που ήταν
καβάλα πατούσε κάτω. Τότε τον έπιανε και οι ομάδες άλλαζαν ρόλους. Μάλιστα τους παρενοχλούσε σκου-
ντώντας τους με το γόνατό του έτσι ώστε να πέσουν και να τους πιάσει. Αν βέβαια αυτός που έπεφτε κα-
τόρθωνε να βγει από τον κύκλο που ήταν χαραγμένος γύρω του χωρίς να τον ακουμπήσει ο «παπάς» τότε
γλύτωνε. Αν όμως προλάβαινε κάποιος επιτήδειος κι έκανε καβάλα τον «παπά» τότε φώναζε χαρούμενα
«και τον παπά καβάλα» και τότε τα πράγματα γινόταν πιο δύσκολα αφού η ίδια ομάδα παρέμεινε μέσα στον
κύκλο. Αν κάποιος απ’ αυτούς που ήταν από κάτω δεν άντεχε το βάρος του παιδιού που τον είχε καβαλήσει
κι έπεφτε τότε έχανε η ομάδα του και παρέμεινε στον κύκλο.
Το παιχνίδι αυτό ήταν κάπως σκληρό αφού ο πιο μεγαλόσωμος της εξωτερικής ομάδας διάλεγε να κα-
βαλήσει τον πιο αδύνατο με σκοπό να τον γονατίσει. Οι πιο δυνατοί της εσωτερικής ομάδας τον κρατούσαν
γερά από τους ώμους ώστε να αντέξει, κι έτσι ήταν αρκετά βασανιστικό για τον αδύνατο παίκτη.
Το παιχνίδι αυτό έχει τις ρίζες του στο αρχαίο παιχνίδι «εφεδρισμός».
Μέντα-μέντα (κορίτσια)
Οι δυο αντίπαλες ομάδες βρισκόταν παραταγμένες η μια απέναντι στην άλλη και σε κάποια απόσταση
και τα μέλη της καθεμιάς κρατιόνταν σφιχτά από τα χέρια. Τότε υπήρχε μεταξύ τους ο παρακάτω διάλογος.
- Τα μέντα μέντα
- Τα μελεγγίτικα
- Να μας τα στείλετε
- Με ποιον;
- Με όποιον θέλετε.
Τότε η ομάδα έστελνε την πιο δυνατή που έτρεχε με δύναμη για να κόψει τα χέρια των κοριτσιών της
αντίπαλης ομάδας. Αν τα κατάφερνε, έπαιρνε ένα παιδί στην ομάδα του. Αν δεν τα κατάφερνε τότε το κρα-
τούσαν οι αντίπαλες. Νικήτρια ήταν η ομάδα που μάζευε τις πιο πολλές.
Προσβολές (αγόρια-κορίτσια)
Οι προσβολές παιζόταν κυρίως με δυο ομάδες. Μια αγοριών και μια κοριτσιών. Η ομάδα των κοριτσιών
συνεννοούνταν και κάθε κορίτσι διάλεγε ένα αγόρι. Αυτό ήταν μυστικό. Τα αγόρια τώρα έπρεπε να μαντέ-
ψουν πιο κορίτσι τους διάλεξε και να πάει σ’ αυτό και να το ρωτήσει «με θες;» Αν το πετύχαινε τότε του
κορίτσι του έλεγε ναι και έφευγαν μαζί. Αν δεν το πετύχαινε τότε το κορίτσι του γύριζε την πλάτη και το
αγόρι έχανε κι έπαιρνε την προσβολή.
Καφ’ Πινίρ’ Γκιουζέλ’ (αγόρια)

Ήταν μια άλλη παραλλαγή της μακριάς γαϊδούρας. Τα παιδιά χωρίζονταν σε δυο ομάδες. Η καθεμιά εί-
χε τον αρχηγό της. Όριζαν τρία διαφορετικά αντικείμενα το ένα σαν «καφ’» το άλλο σαν «πινίρ’» και το άλλο

σαν «γκιουζέλ’». Ο αρχηγός της ομάδας που έπρεπε να είναι από κάτω έσκυβε πρώτος στα γόνατα κάποιου
που επέβλεπε ώστε να μη βλέπει και ο αρχηγός της άλλης ομάδας τον καβαλούσε κρατώντας τα τρία αντι-
κείμενα. Ένα απ’ αυτά το έκρυβε στο ένα του χέρι και ρωτούσε «Καφ’ Πινιρ’ Γκουζέλ’». Αν αυτός που ήταν
από κάτω το έβρισκε τότε άλλαζαν ρόλους. Αν δεν το έβρισκε τότε πήγαινε και έσκυβε και δεύτερος της
ομάδας του και τον καβαλούσε κι αυτόν κάποιος από την άλλη ομάδα και γινόταν πάλι ο ίδιος διάλογος ανά-
μεσα στους αρχηγούς. Αυτό επαναλαμβανόταν μέχρι να ανακαλύψει ο αρχηγός το κρυμμένο αντικείμενο και
κάθε φορά που αποτυγχάνει προστίθεται κι ένας παίκτης της ομάδας. Όταν τελειώσουν όλοι οι παίκτες η
ομάδα παραμένει καβάλα, μέχρι να ανακαλύψει ο αρχηγός της από κάτω ομάδας το αντικείμενο. Εννοείται
πως κάθε φορά που ρωτάει ο από πάνω το κρυμμένο αντικείμενο αλλάζει. Αυτό το παιχνίδι μπορούμε να
πούμε ότι ήταν ένας συνδυασμός των αρχαίων παιχνιδιών «δια δακτύλων κλήρος» και «εφεδρισμός»
Το μαντηλάκι (αγόρια-κορίτσια)
Οι δυο ομάδες παρατάσσονταν η μια απέναντι στην άλλη και έπαιρναν
οι παίκτες της καθεμιάς τα νούμερά τους. Στο μέσο της απόστασής τους 1 2 3 4 5 6
υπήρχε κάποιος που κρατούσε ένα μαντηλάκι και σε κάποια στιγμή φώναζε
ένα νούμερο. Τότε ο παίκτης της κάθε ομάδας που είχε αυτό το νούμερο
πήγαινε στο κέντρο για να πάρει το μαντηλάκι. Έπρεπε να προσέχει όμως.
Το μαντηλάκι έπρεπε να το πάρει και να επιστρέψει στην ομάδα του, χωρίς
να τον πιάσει ο παίκτης της άλλη ομάδας που είχε το ίδιο νούμερο και βγή-
κε κι αυτός να διεκδικήσει το μαντηλάκι. Διαφορετικά το μαντηλάκι το έ-
παιρνε αυτός.
Είναι ένα παιχνίδι που παίζεται με κάποιες παραλλαγές μέχρι σήμερα.
1 2 3 4 5 6
Δημοτικό Σχολείο Παναγίας Θάσου
Δημ. Σχολείο Ν. Καρυάς

Δημ. Σχολείο Παλαιοχωρίου
Δημ. Σχολείο Πέρνης

Παιχνίδι και φαντασία
Αποφασίσαμε να φτιάξουμε παιχνίδια μόνοι μας για να παίζουν. Χρησιμοποιήσαμε υλι-
κά για ανακύκλωση. Κουτιά από γάλατα ή αναψυκτικά, καπάκια, υφάσματα – κουρέλια, κ.α.
Ένιωσαν τη χαρά της δημιουργίας, παίδεψαν το μυαλό τους για να κάνει ο καθένας κάτι
πρωτότυπο πάνω στο αυτοκινητάκι του ή την κούκλα του, φαντάστηκαν με πια χρώματα το
ήθελαν το παιχνίδι τους και το έβαψαν ανάλογα, έδωσαν στα πρόσωπα στις κούκλες δια-
φορετικές εκφράσεις έτσι που να έχουν διαφορετικούς χαρακτήρες και να τους χρησιμο-
ποιούν στα παιχνίδια τους και στο τέλος έπαιξαν με αυτά δημιουργώντας διάφορα σενάρια.
Στην όλη διαδικασία, από την επιλογή των υλικών μέχρι τα σενάρια παιχνιδιών που
δημιούργησαν, χρειάστηκε να επιστρατεύσουν τη φαντασία τους. Το κάθε παιδί έβαλε το
δικό του στοιχείο στο παιχνίδι του, που το έκανε ξεχωριστό κι αυτό τους άρεσε, τους ικα-
νοποίησε πολύ. Κατάλαβαν ότι έχουν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν πρωτότυπα πράγ-
ματα που θα προκαλέσουν την προσοχή και το θαυμασμό κι αυτό τόνωσε ιδιαίτερα την αυ-
τοπεποίθηση τους. Άλλωστε στην καλοκαιρινή εκδήλωση του σχολείου που οι γονείς και
οι κάτοικοι του χωριού είδαν τα δημιουργήματα τους, εξέφρασαν πράγματι το θαυμασμό
τους, αλλά και την απορία τους πώς τα κατάφεραν τα παιδιά τους κι έφτιαξαν τόσο ωραία
παιχνίδια.
Η φαντασία είναι ένα από τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά της παιδικής ηλικίας. Από
μωρά παίζουν φανταστικά παιχνίδια πρώτα με τα χεράκια τους κι έπειτα με τα παιχνίδια
τους. Όλα τα παιδιά έχουν κάτι να θυμηθούν από την προνηπιακή τους ηλικία, όταν ακόμη
και με απλά αντικείμενα –π.χ. κουτάλια, μπουκάλια ή κουτιά- δημιουργούσαν πρωτότυπα
παιχνίδια.
Τα παιδιά έχουν φαντασία. Αυτό αποδεικνύεται και από τα σενάρια που δημιουργούν
στα παιχνίδια τους. Μπορούν πιο εύκολα να βιώσουν ρόλους και να δημιουργήσουν πάνω
σε αυτούς. Ωστόσο τους είναι δύσκολο να φανταστούν και να στήσουν ένα παιχνίδι από
την αρχή. Στο μυαλό τους πάντα υπάρχουν τα πρότυπα που ήδη έχουν και δημιουργούν
πάνω σε αυτά, επηρεασμένα πάρα πολύ από την τηλεόραση και τα τυποποιημένα παιχνί-
δια, τα οποία δε βοηθούν καθόλου στην ανάπτυξη της φαντασίας.

Συμβολικά παιχνίδια - μιμητισμός.
Μέσα από την ενότητα «Παιδί και φαντασία» και τη δημιουργία παιχνιδιών έγινε και
μια μεγάλη συζήτηση για το τι είδους παιχνίδι θέλει να φτιάξει ο καθένας ανάλογα με το
φύλο του. Τελική διαπίστωση ήταν ότι και τα αγόρια και τα κορίτσια ήθελαν να φτιάξουν
και κούκλες και αυτοκινητάκια. Τα είδαν σαν παιχνίδια που θα τους βοηθήσουν να εξωτε-
ρικεύσουν τη φαντασία τους κι όχι σαν μέσο να εξωτερικεύσουν το φύλο τους.
Τα κορίτσια, ακόμη κι εκείνα της Β΄τάξης, δε παίζουν πλέον με κούκλες και κουζινι-
κά. Αδυνατούσαν να εξηγήσουν γιατί δεν τα θέλουν Απλώς «δε μας αρέσουν». Κι αν καμιά
φορά –μία μαθήτρια- παίζει με αυτά βιώνει το ρόλο της γκαρσόνας σε καφετέρια. Παίζουν
με μπάλες, ζωγραφίζουν, κάνουν βόλτες, αλλά όχι κούκλες. Αντίθετα τα αγόρια, και της
Δ΄τάξης, παίζουν ακόμη με αυτοκινητάκια, με όπλα και μέσα από αυτά θεωρούν ότι ε-
δραιώνουν το φύλο τους, δείχνουν το ότι είναι αγόρια. Οι ρόλοι δε που δραματοποιούν δεν
είναι εκείνοι του πατέρα ή κάποιων οικείων προσώπων, αλλά ηρώων της τηλεόρασης,
συνήθως των «καλών» σε αστυνομικές ταινίες.
Τους ζήτησα μία μέρα να φέρουν στο σχολείο τα παιχνίδια τους από το σπίτι για να
παίξουμε όλοι μαζί. Έχουν πολλά παιχνίδια playmobil (τα αγόρια) και μέσα από αυτά βιώ-
νουν ρόλους. Με έκπληξη και χαρά διαπίστωσα ότι τα playmobil τους δεν είναι όλα πολε-
μικά. Είχαν και τροχόσπιτα με είδη εξοχής και «γιατρό» και παίζαν πολύ ώρα με αυτά δη-
μιουργώντας καταπληκτικά σενάρια. Επίσης τα κορίτσια έπαιξαν με τα playmobil, αφού τα
ίδια δε έφεραν παιχνίδια, παρά μόνο μπάλες. Εντύπωση μου προκάλεσε η ηρεμία με την
οποία έπαιζαν, καθώς και το ότι άλλαζαν ομάδες και ρόλους ομαλά, χωρίς να έχει προη-
γηθεί κάποιος διαπληκτισμός. Παίζαμε 1 ώρα και 20 λεπτά και δε μάλωσε κανένας.
Χαρακτηριστική υπήρξε η παρατήρηση ενός μαθητή στο ερώτημα γιατί τους αρέσει να
παίζουν παιχνίδια με αστυνομική βία. «Γιατί έτσι διώχνω την ενέργεια που έχω μέσα μου.
Τα κορίτσια παίζανε με κούκλες ή κάνανε τη δασκάλα. Τις φρόντιζαν, τις τάιζαν και
φυσικά τις τιμωρούσαν όταν «έκαναν» κάποια αταξία. Τα αγόρια έπαιζαν με αυτοκινητά-
κια, κάνανε το μηχανικό, τον οδηγό. Και φυσικά κυρίαρχο παιχνίδι τα όπλα, μέσα από τα
οποία επιβεβαίωναν την «κυριαρχία» του φύλου τους. Μεγαλώνοντας δεν παίζουν πια
τέτοιου είδους παιχνίδια, ωστόσο στα τωρινά τους παιχνίδια δε λείπει από μεν τα κορίτσια
η στοργή, η ευαισθησία, από δε τα αγόρια η σκληρότητα και η ανάγκη επιβολής. Αυτό φά-
νηκε και μέσα από το θεατρικό παιχνίδι με θέμα την επιλογή του επαγγέλματος που το
καθένα θα ήθελε να κάνει.

Παιχνίδι και κοινωνικοποίηση
Ο ΖΑΒΟΛΙΑΡΗΣ ΜΑΘΗΤΗΣ
1
Η Έλλη είναι μια απ’ τις αγαπημένες μου φίλες. Συχνά έρχεται στο σπίτι μου και παί-
ζουμε πολλά παιχνίδια. Το αγαπημένο μας είναι η Μονόπολη. Όμως δεν μπορώ να κατα-
λάβω πώς πάντα νικάει. Όταν την ρωτούσα, μου έλεγε ότι ήταν απλή τύχη. Έτσι πήρα την
μεγάλη απόφαση να καταλάβω αυτήν την παράξενη απλή τύχη.
Το Σάββατο η φίλη μου η Έλλη ήρθε στο σπίτι μου. Αρχίσαμε να παίζουμε. Εγώ την
παρακολουθούσα προσεκτικά, όταν μου ζήτησε να πάω να της φέρω νερό. Έκανα ότι έ-
βγαινα απ’ το δωμάτιο αλλά αντίθετα κοιτούσα απ΄την κλειδαρότρυπα. Η Έλλη γρήγορα
μέτρησε τα λεφτά μου και τα δικά της. Είδε ότι τα δικά της λεφτά ήταν λιγότερα. Έτσι πή-
ρε μερικά λεφτά από την τράπεζα του παιχνιδιού για τον εαυτό της. Επίσης έσβησε τα δά-
νεια όπου χρωστούσε. Εγώ μπήκα στεναχωρημένη στο δωμάτιο. Συνέχιζα να παίζω όταν
δεν άντεξα άλλο. Άρχισα να της λέω πως δεν μου άρεσε αυτό που έκανε. Η Έλλη προσπά-
θησε να δικαιολογήσει τον εαυτό της αλλά τελικά ζήτησε συγγνώμη. Μου υποσχέθηκε ότι
δεν θα ξανάκανε κάτι τέτοιο. Βράδιασε η Έλλη έφυγε κι εγώ κοιμήθηκα. Ήξερα ότι αργά
η γρήγορα η Έλλη θα καταλάβει το λάθος της. Γι’ αυτό ήταν η αγαπημένη μου φίλη !!!
2
Την προηγούμενη εβδομάδα πήγαμε εκδρομή στην Πέραμο. Αφού πρώτα παίξαμε με
την μπάλα, αρχίσαμε να παίζουμε ένα παιχνίδι με κάρτες. Για πολύ ώρα κανείς δεν τύχαι-
νε καμία κάρτα που νικούσε. Κοίταξα γύρω μας και είδα την Άννα, το κορίτσι που κάθεται
δίπλα μου στο θρανίο, να κοιτάει κάπως περίεργα το χέρι της :
- Τι έχει Άννα ; Γιατί κοιτάς το χέρι σου ; Μήπως πονάς ;
- Όχι τίποτα, απλά λίγο χτύπησα, απάντησε τρομαγμένη.
- Εγώ είμαι σίγουρη πως κάτι κρύβεις, είπε η Ελένη, μια άλλη συμμαθήτριά μας και της
τράβηξε το χέρι.
Τότε έπεσαν κάτω όλες οι τυχερές κάρτες που είχαμε χάσει.
- Α, για τέτοιο πόνο μιλάμε, την ειρωνεύτηκε η Νατάσα.
- Συγγνώμη παιδιά, απολογήθηκε η Άννα, το ξέρω ήταν λάθος μου !
- Εντάξει αλλά ποια θα είναι η τιμωρία της ; είπε η Ελένη.
- Το βρήκα! Θα σε μπουγελώσουμε, είπα και αρχίσαμε να βρέχουμε η μία την άλλη.
Τώρα πια το θυμόμαστε σαν μια αστεία εμπειρία.
3
Ο Πέτρος είναι ένας συμμαθητής μου που κάθε φορά χαλάει το παιχνίδι που παίζου-
με, δηλαδή αμπάριζα. Οι κανόνες του παιχνιδιού είναι απλοί. Πρέπει να υπάρχουν δύο ο-
μάδες, ένα γήπεδο μπάσκετ ή δύο μπάλες. Η κάθε ομάδα προσπαθεί να χτυπήσει την μπα-
σκέτα του άλλου ή να πάρουν την μπάλα. Ο Πέτρος λοιπόν λέει ότι έπιασε κάποιον αλλά
αυτό δεν είναι αλήθεια. Και αυτό είναι που μας σπάει όλων τα νεύρα. Μια μέρα αποφασίσα-
με να του κάνουμε κάτι ώστε να σταματήσει να είναι ζαβολιάρης. Ξεκινήσαμε να παίζουμε
και την ώρα που ήρθε τρέχοντας για να πιάσει την μπασκέτα, ένας συμμαθητής μου είπε
ότι τον έπιασε. Αυτός διαμαρτυρήθηκε και είπε ότι είναι άδικο. Και εμείς του είπαμε ό,τι
δεν σου αρέσει να στο κάνουν, να μην το κάνεις και εσύ στους άλλους.

4
Όλα τα παιδιά κάνουν κάποια ζαβολιά σε κάποιο παιχνίδι που παίξανε. Όλα τα παιδιά
είπαν ένα ψέμα με σκοπό να κερδίσουν σε κάποιο παιχνίδι. Ο Μιχαλάκης όμως είναι το
μόνο παιδί που δεν έκανε μια ή δύο ζαβολιές, που δεν είπε ένα ή δύο ψέματα με σκοπό να
κερδίσει στο παιχνίδι. Αυτός κάνει συνέχεια ζαβολιές, λέει συνέχεια ψέματα για να κερδί-
ζει. Τα παιδιά τον φωνάζουν «Μιχαλάκης, ο ζαβολιάρης»!
Δεν ενοχλείται και πολύ μ’ αυτό το παρατσούκλι. Ξέρει πόσο ζαβολιάρης είναι και δε
φαίνεται να τον ενοχλεί.
Μια φορά αποφάσισε να παίξει με την παρέα του ένα παιχνίδι, το κρυφτό. Τα παιδιά
ήθελαν να φυλάει ο Μιχαλάκης. Δεν τον πείραξε. Οι ζαβολιές θα τον έκαναν να κερδίσει
για άλλη μια φορά, όπως πίστευε. Όμως τα άλλα παιδιά ήταν αποφασισμένα να του δώσουν
ένα μάθημα μια για πάντα.
Όταν άρχισε να μετράει τα παιδιά εξαφανίστηκαν. Ο Μιχαλάκης έψαχνε για πολλή
ώρα. Είχαν περάσει 3 τέταρτα περίπου κι αυτός ακόμη έψαχνε. Μετά από μια ώρα κατά-
λαβε ότι του είχαν κάνει πλάκα κι ότι είχαν πάει στα σπίτια τους.
Έτσι αποφάσισε ότι δε θα ξανακάνει ζαβολιές !!!
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Δεν πρέπει να κάνουμε ζαβολιές γιατί θα μείνουμε μόνοι μας στη ζωή.
Μια φορά κι έναν καιρό ήταν ένα παιδί, ο Σπύρος, που ήταν πολύ ζαβολιάρης και δεν τον ήθε-
λε κανείς να τον παίζει.
Ήταν Τρίτη και την τελευταία ώρα είχαν Γυμναστική. Ωχ! Τα παιδιά αποφάσισαν να παίξουν
καλαθοσφαίριση. Ο Σπύρος δεν τηρούσε τους κανόνες του παιχνιδιού και έκανε ζαβολιές. Σε μια
στιγμή παίρνει τη μπάλα. Αρχίζει να την κλωτσάει με τα πόδια, να κάνει φάουλ και να συνεχίζει το
παιχνίδι όταν σφυρίζει ο διαιτητής. Στο τέλος το παιχνίδι χάλασε εξ αιτίας του και όλα τα παιδιά
ήταν θυμωμένα μαζί του.
Η ιστορία αυτή μας λέει ότι πρέπει να τηρούμε τους κανόνες του παιχνιδιού και να χαιρόμαστε
και να διασκεδάζουμε.
Γεωργία Καρυοφυλλίδου.
Δημ. Σχολ. Παλαιοχωρίου
Πριν δύο μήνες ήρθε στο σχολείο μας ένα παιδί που το έλεγαν Νίκο. Ήρθε από τη Γερμανία
για να βρουν οι γονείς του μια καλύτερη δουλειά.
Εμείς στην αρχή δεν τον βάζαμε στα παιχνίδια μας και γενικά δεν τον παίρναμε στην ομάδα
μας. Με τον καιρό όμως τα πράγματα άλλαξαν και συμπεριφερόμασταν διαφορετικά στον Νίκο. Α-
ποφασίσαμε όλα τα παιδιά να τον πάρουμε στην ομάδα μας.
Ο Νίκος στην αρχή, όταν ξεκινούσε το παιχνίδι συνεργαζόταν και περνούσαμε καλά μαζί του.
Όταν όμως για κάποιο λόγο έχασε η ομάδα το, άρχισε να κάνει ζαβολιές. Τότε αποφασίσαμε να τον
βγάλουμε από την ομάδα και να βάλουμε κάποιο πιο δίκαιο παιδί. Βλέπαμε το Νίκο που καθόταν σε
μια γωνιά και μας κοιτούσε παράξενα. Τότε πήγαμε και του είπαμε ότι αν παίζει χωρίς ζαβολιές
και δίκαια θα τον βάλουμε στο παιχνίδι. Ο Νίκος το αποδέχθηκε και τον βάλαμε στο παιχνίδι. Πε-
ράσαμε υπέροχα και ο Νίκος έπαιζε πολύ καλύτερα από πριν γιατί έμαθε να συνεργάζεται και να
παίζει δίκαια.
Χριστίνα
Δημ. Σχολ. Παλαιοχωρίου

Στην εικόνα βλέπετε παιδάκι από άλλες χώρες. Πιστεύετε ότι αυτά έχουν τις ίδιες
ευκαιρίες με σας για παιχνίδι, κι αν όχι γιατί;
Τα παιδιά του Τρίτου Κόσμου όπως αυτά, δεν έχουν τις ίδιες ευκαιρίες με εμάς. Αυτό ο-
φείλεται στον πόλεμο, στη φτώχεια και στην ανισότητα των φύλων. Τα περισσότερα παιδιά
δουλεύουν από το πρωί μέχρι το βράδυ και ελάχιστα από αυτά πηγαίνουν σχολείο. Σε με-
ρικές περιοχές του κόσμου τα κορίτσια απαγορεύεται να πηγαίνουν σχολείο. Εκτός από
αυτά είναι και ο πόλεμος όπου τα παιδιά πολεμούν σαν αδίστακτοι στρατιώτες. Ο πόλεμος
τα καταστρέφει όλα και έτσι χάνονται όλες οι ευκαιρίες. Δυστυχώς αυτά τα παιδιά δεν ευ-
χαριστούνται τη ζωή τους ως παιδιά και ιδιαίτερα τα κορίτσια που στην αρχή είναι υπο-
χρεωμένα να υπακούν τους γονείς τους και μετά τον άντρα τους. Δυστυχώς υπάρχουν
ακόμη τέτοιες χώρες και τέτοια δυστυχισμένα παιδιά.
Τα παιδιά σε αρκετές χώρες δεν έχουν τις ίδιες ευκαιρίες μ’ εμάς στο παιχνίδι και στην
ξενοιασιά. Τους λείπει το παιχνίδι, η χαρά κι η ελευθερία. Παίζουν ελάχιστα γιατί στον
Τρίτο Κόσμο τα παιδιά έχουν πιο πολλές υποχρεώσεις από μας. Αναγκάζονται να δουλεύ-
ουν, να βοηθούν τους γονείς στις δουλειές του σπιτιού, στα χωράφια κ.α. Πολύ λίγα παι-
διά πάνε σχολείο κι έτσι χάνουν ακόμα μια ευκαιρία παιχνιδιού. Άλλος λόγος που δεν παί-
ζουν πολύ είναι ότι έχουν συχνά πόλεμο. Αυτές οι συνθήκες είναι απ’ τις χειρότερες κι
αυτά τα παιδιά υποφέρουν.
Αφού φέραμε στην τάξη τα παιχνίδια μας, παίξαμε και συζητήσαμε για τους λόγους
που τους αρέσουν τα ομαδικά παιχνίδια, μια εβδομάδα μετά τους ζήτησα να φέρουν τα
playstation ή όποια ηλεκτρονικά παιχνίδια. Χάρηκαν πάρα πολύ. Το σκηνικό στην τάξη
τελείως διαφορετικό. Ο καθένας κάθισε σε μια γωνιά και αφοσιώθηκε στο παιχνίδι του.
Δεν υπήρχε η παραμικρή επικοινωνία μεταξύ τους, παρά μόνο αν ήθελαν να δείξουν κάτι
σε κάποιον άλλο. Δεν δημιουργούσαν. Τα κορίτσια έπαιζαν με τα computer τους, γρήγορα,
όμως, μου ζήτησαν να τους ανοίξω την αίθουσα υπολογιστών για να παίξουν εκεί. Παίξαν
διάφορα παιχνίδια,- γνώσεων, στρατηγικής, - ένα έπαιξε πανσιέντζα. Χαρτιά δηλαδή.
Αγωνία, θυμός, επιθετικότητα, νεύρο, μοναξιά ήταν μερικές από τις έννοιες που μου
έρχονταν στο μυαλό έτσι που τους έβλεπα αφοσιωμένους στο παιχνίδι του τον καθένα.
Άτομα εξαρτημένα από τα βιντεοπαιχνίδια, που βιώνουν ρόλους μέσα από αυτά.
Στη συνέχεια τους χώρισα σε δύο ομάδες και στην κάθε μια έδωσα ένα σενάριο.
1ο σενάριο: γυρνάς στο σπίτι έπειτα από δύο ώρες παιχνίδι στη γειτονιά και συζητάς
με τη μαμά.
2ο σενάριο: γυρνάς στο σπίτι έπειτα από δύο ώρες παιχνίδι στους υπολογιστές και
συζητάς με τη μαμά.

Μέσα από το θεατρικό αυτό παιχνίδι τα ίδια τα παιδιά από μόνα τους παρουσίασαν τε-
λείως διαφορετικά πρόσωπα ανάλογα με την κάθε περίπτωση, Καταλαβαίνουν και τα ίδια
πόσο διαφορετική είναι η ψυχολογία τους ανάλογα με το τι κάνουν, με το τι παίζουν. Η
πρώτη ομάδα είχε πρόσωπα χαμογελαστά, με διάθεση για πείραγμα και συζήτηση με τη
μαμά. Κύριο χαρακτηριστικό της συμπεριφοράς της δεύτερης ομάδας ήταν το νεύρο. Ανα-
παράστησαν τους εαυτούς τους νευρικούς, χωρίς διάθεση να μιλήσουν με τη μαμά και α-
φού χαιρέτησαν πήγαν και κλείστηκαν στο δωμάτιο τους, και άκουγαν μουσική. Όταν τους
ρώτησα γιατί το έκαναν αυτό μου απάντησαν ότι ακούγοντας μουσική ξαναφέρνουν στο
μυαλό τους το βιντεοπαιχνίδι και επιλέγουν στρατηγικές για την επόμενη φορά. Πλήρη,
λοιπόν, πνευματική και συναισθηματική εξάρτηση που δεν είναι δύσκολο να καταλάβουμε
τι επιπτώσεις θα έχει αυτό στην ψυχική τους ισορροπία.
«Η μικρή Ελένη» κλαίει γιατί νομίζει ότι δε τη θέλουνε οι φίλες της. Και το νομίζει
αυτό γιατί δε γίνεται το δικό της. Έχουμε στην τάξη μία μαθήτρια στην Β΄τάξη που συ-
μπεριφέρεται συνεχώς έτσι. Αργούσαν τα παιδιά να της δώσουν την μπάλα; Έβγαινε από
το παιχνίδι κι έκλαιγε. Της έκανε κάποιος μία παρατήρηση σχετική με το παιχνίδι; Έβγαι-
νε από το παιχνίδι κι έκλαιγε. Την «έφτυναν» στο κρυφτό πρώτη; Έβγαινε από το παιχνίδι
κι έκλαιγε. Τι είναι αυτό που την οδηγεί σε τέτοια συμπεριφορά με το παραμικρό; Η ανα-
σφάλεια καταλήξαμε μετά από συζήτηση. Θεωρεί ότι έτσι της έδειχναν ότι δεν την ήθελαν.
Επίσης αν σε όλα ήταν πρώτη αυτό σημαίνει ότι θα αναγνωρίσουν οι άλλοι την αξία της και
θα κατέχει μια ξεχωριστή θέση στις παρέες.
Μέσα στο χωριό όλα τα παιδιά γνωρίζονται μεταξύ τους και παίζουν όλα μαζί. Τυχαί-
νει το σχολείο μας να έχει κι ένα σημαντικό αριθμό αλλοδαπών μαθητών. Δεν έχουν, όμως
ποτέ απορρίψει κάποιο παιδί από το παιχνίδι εξαιτίας της καταγωγής του. Άλλωστε το
παιχνίδι είναι ένα μέσο «συνάντησης» διαφορετικών χαρακτήρων και ιδιοσυγκρασιών. Ένα
μέσο για να επικοινωνούν περισσότερο τα παιδιά μεταξύ τους και να χτίζονται φιλίες.
Όλα τα παιδιά προτιμούν τα ομαδικά παιχνίδια κι ας δηλώνουν ότι κάποιες φορές πιέ-
ζονται να ακολουθούν τους κανόνες. Δύσκολα, όμως, τους παραβαίνουν γιατί ξέρουν ότι
στη συνέχεια θα απορριφθούν. Μέσα από το ομαδικό παιχνίδι αισθάνονται ότι γίνονται α-
ποδεκτά με αποτέλεσμα να νιώθουν ασφάλεια και να είναι πιο ήρεμα. Κάποιες φορές που
έπειτα από ένα καυγά δεν παίζουν με τους άλλους, λένε ότι νιώθουν θυμό, είναι επιθετικά
και κλείνονται στον εαυτό τους. Δημιουργούν, δε, διάφορα σενάρια εκδίκησης, τα οποία
όλα ξεχνιούνται όταν επανέλθουν στη παρέα.
Τα παιδιά θεωρούν το παιχνίδι δεδομένο. Ξέρουν ότι είναι βασική ανάγκη των παι-
διών και κάποιες φορές και των μεγάλων –οι μεγάλοι βέβαια αρέσκονται να παίζουν άλλου
είδους παιχνίδια, τα τυχερά. Δυσκολεύτηκαν να καταλάβουν ότι υπάρχουν παιδιά σε άλλες
χώρες που όχι μόνο δεν έχουν παιχνίδια, αλλά δε βρίσκουν ούτε το χρόνο, ούτε έχουν τη
διάθεση να παίξουν. Για τα μικρά ελληνόπουλα το παιχνίδι και η αγορά παιχνιδιών είναι
δεδομένα.

Παιχνίδια στρατηγικής
Στην υλοποίηση της δράσης : Παιχνίδια στρατηγικής ,ασχοληθήκαμε με το σκάκι.

Μιλήσαμε για το παιχνίδι, μοιράσαμε τους βασικούς κανονισμούς για τον τρόπο κίνησης
των κομματιών και το παιχνίδι άρχισε…..

Παιχνίδι και γλωσσική καλλιέργεια
Το ποιος παίκτης ή ποια ομάδα θα παίξει πρώτη ή ποιος παίκτης θα είναι μάνα - αρχηγός
είναι ένα πρόβλημα που τα παιδιά το λύνουν με το λάχνισμα. Υπάρχουν πολλοί τρόποι λα-
χνίσματος. Τα παιδιά επέλεξαν να σας παρουσιάσουν : Η πλειοψηφία πάντοτε κερδίζει !!!
ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΚΑΙ ΣΥΝΘΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΠΑΙΧΝΙΔΙΩΝ

Όπως και σε άλλες περιοχές της πατρίδας μας έτσι και στην Παναγία τα παιδιά έλεγαν διάφορα τρα-
γουδάκια κυρίως για να δουν ποιος θα πρέπει να τα φυλάει ή ποιος θα κυνηγάει κλπ.
Αυτά όπως και στις άλλες περιοχές δεν ήταν τραγουδάκια με κάποιες λέξεις και κάποιο συγκεκριμένο
νόημα, αλλά διάφορα σύνολα από συλλαβές που μόνο σκοπό είχαν να απαγγελθούν ρυθμικά και με τον περιο-
ρισμένο τους αριθμό να αναδείξουν με το τέλειωμά τους τον «τυχερό». Χαρακτηριστικό είναι το γνωστό σ’
όλη την Ελλάδα «α-μπε-μπα-μπλόμ». Εμείς εδώ θα σας παρουσιάσουμε τα τραγουδάκια που έλεγαν τα παιδιά
στην Παναγία. Στα τραγουδάκια αυτά υπάρχουν όπως είπαμε τα σύνολα από συλλαβές αλλά και λέξεις ελλη-
νικές, τούρκικες και βουλγάρικες αλλά χωρίς πολύ καθορισμένο ή και με ανύπαρκτο τις περισσότερες φορές
νόημα.
Ανέβηκα στην πιπεριά Ορειβίτσα, πορπατίτσα,
να κόψω ένα πιπέρι ντομαγιά, ντοκαγιά
κι η πιπεριά τσακίστηκε τσίλιπι, ρούσαμπι
και μού ‘κοψε το χέρι. τάριμ τίρι
Δος μου το μαντηλάκι σου κω- κού-τσος
το χρυσοκεντημένο ___
να δέσω το χεράκι μου Άκατα, μάκατα,
που είναι ματωμένο σούκουτου, μπε
μες στο αί-μα βου-τη-γμέ-νο. άμπελ, φάμπελ
- Πώς την κάνουν τη μπουγάδα; ντο - μι - νε
- Με νερό με σαπουνάδα. ___
- Πώς τ’ απλώνουν τα ρουχάκια; Νταμ νταμ φιλι Νίκο
- Με σκοινί με μανταλάκια. νταμ ταραγά ξεπετώ
Σαλάτα, μαλάτα, εν Περσεφόνη μου
πέσει, κλείσει, καμήσει* ρέγκο, τάγκο
(*καμάω=φυλάω)

Υπάρχει ακόμα κι ένα τραγουδάκι που ήταν σκωπτικό και δεν το τραγουδούσαν απλώς αλλά και μι-
μούνταν τις κινήσεις του τραγουδιού. Μπορούμε να πούμε δηλαδή ότι ήταν ένα αυτούσιο παιχνίδι. Παιζόταν
από κορίτσια μόνο τα οποία έκαναν έναν κύκλο και τραγουδούσαν το παρακάτω τραγουδάκι περπατώντας και
κάθε φορά έκαναν τις κινήσεις μιμούμενα τις δουλειές της ακαμάτρας νοικοκυράς.
Μια φορά πήγα στη Σμύρνη, κοκωνίτσα μου (Ανάταση-κυκλικές κινήσεις καρπού)
και με πάντρεψαν οι φίλοι, κοκωνίτσα μου (Τα χέρια σταυρωμένα στο στήθος)
και μου δώσαν μια γυναίκα, κοκωνίτσα μου (δείχνουν με το δείκτη τον αριθμο 1)
πού ‘τρωγε για πέντε δέκα, κοκωνίτσα μου (δις) (μιμούνται κίνηση και αριθμούς)
Τη Δευτέρα βάζει πλύση, κοκωνίτσα μου (μιμούνται πλύση στο χέρι)
και την Τρίτη τα στραγγίζει, κοκωνίτσα μου (μιμούνται στράγγισμα με το χέρι)
Την Τετάρτη τα απλώνει, κοκωνίτσα μου (μιμούνται άπλωμα ρούχων)
και την Πέμπτη τα μαζεύει, κοκωνίτσα μου (μιμούνται μάζεμα ρούχων)
Την Παρασκευή μπαλώνει, κοκωνίτσα μου (μιμούνται μπάλωμα ρούχων)
το Σαββάτο σιδερώνει, κοκωνίτσα μου (μιμούνται σιδέρωμα ρούχων)
και την Κυριακή αλλάζει, κοκωνίτσα μου (μιμούνται γδύσιμο - ντύσιμο)
πάλι μες στην ψείρα βράζει, κοκωνίτσα μου (δις) (τα παιδιά ξύνονται από φαγούρα)
62

Παιχνίδια αντικείμενα
Σβούρα (μόνο αγόρια)
Γνωστό παιχνίδι από την αρχαιότητα. Στην Παναγία την έλεγαν «ζιρζίλ’». Είχε το γνωστό ατρακτοει-
δές σχήμα από την πάνω πλευρά του οποίου, που ήταν και η πιο φαρδιά υπήρχε ένα ξύλο σαν άξονας περι-
στροφής και στη βάση υπήρχε ένα μυτερό καρφί σα συνέχεια του ξύλινου άξονα. Περνούσαν μια θηλιά στον
ξύλινο άξονα, στη συνέχεια κατέβαζαν την κλωστή στο μυτερό καρφί κι έπειτα περιτύλιγαν το σκοινί μέχρι
το μέσο της σβούρας. Πετούσαν στη συνέχεια τη σβούρα με μεγάλη δύναμη μέχρι που καρφωνόταν το μυτε-
ρό καρφί της βάσης στο χώμα. Το σκοινί όπως ξετυλιγόταν έδινε την περιστροφική κίνηση στη
σβούρα η οποία συνέχιζε να περιστρέφεται και μέσα στο χώμα. Ήταν ένα παιχνίδι που παιζόταν
ατομικά αλλά και ομαδικά. Όταν παιζόταν ομαδικά προσπαθούσε ο ένας να χτυπήσει με τη μυτερή
πλευρά της σβούρας κάποια από τις σβούρες των άλλων παιδιών. Αν την πετύχαινε την έπαιρνε.
Φυσικά πολλές φορές οι σβούρες έσπαγαν από τα δυνατά χτυπήματα. Οι εισαγόμενες έτοιμες ή-
ταν οι λεγόμενες «αμερικάνες» σαφώς πιο αδύνατες από τις ντόπιες. Μια παραλλαγή της σβού-
ρας ήταν το «τιρτιλέκ’». Αυτό ήταν μια σβούρα που γινόταν από ένα παλιό καρούλι μέσα από την τιρτιλέκ’
τρύπα του οποίου περνούσαν ένα ξυλαράκι μυτερό από τη μία πλευρά. Η περιστροφή αυτής της
σβούρας γινόταν όχι με σπάγκο αλλά με τα δάχτυλα.
Πατίνι (μόνο αγόρια)

Σε ένα ορθογώνιο που το χρησιμοποιούσαν για να πατούν έβαζαν τρεις ρόδες, δυο πίσω και μια μπρο-
στά, και ένα Τ στο μπροστινό μέρος σαν τιμόνι. Είναι μια κατασκευή όπως και τα σημερινά πατίνια, μόνο που
βασίζονταν στην επινόηση και τη φαντασία του κάθε παιδιού, που το έκανε μόνο του.
Πατηρήκια (ξυλοπόδαρα) (μόνο αγόρια)

Ήταν από τα παιχνίδια αντικείμενα που κατασκεύαζαν μόνα τους τα παιδιά. Έπαιρναν δυο
λεπτά κλαδιά δέντρου όσο το δυνατόν πιο ευθύγραμμα και κλάδευαν όλα τα μικρά κλαδάκια που
φύτρωναν απ’ αυτά αφήνοντας στη βάση τους ένα κλαδάκι περίπου δέκα εκατοστά, ώστε να
μπορούν να πατούν εκεί πάνω. Με τα αυτοσχέδια αυτά ξυλοπόδαρα περπατούσαν και διασκέδα-
ζαν. Φυσικά δεν έλειπαν και τα πιο επιτηδευμένα ξυλοπόδαρα που γίνονταν από πιο καλά κα-
τεργασμένα ξύλα.
Γιο-γιο (αγόρια-κορίτσια)
Το γιο-γιο ήταν ένα καρούλι απ’ αυτά που τύλιγαν την πετονιά με ένα αυλάκι στην περιφέ-
ρειά του. Σ’ αυτό τύλιγαν ένα σκοινί που όταν το άφηναν να ξετυλιχτεί έδινε περιστροφική κί- Πατηρήκια
νηση στο γιο-γιο που εξακολουθούσε να περιστρέφεται ξανατυλίγοντας το σκοινί κατά την αντί- Ξυλοπόδαρα
θετη φορά και πάει λέγοντας. Με ελαφρές κινήσεις του χεριού που το κρατούσε συντηρούσαν
αυτή την κίνηση δημιουργώντας την αίσθηση ενός αεικίνητου παιχνιδιού.
Ζούμπελο (αγόρια-κορίτσια)
Σημερινή τραμπάλα. Έπαιρναν μια σανίδα και την έβαζαν πάνω σε ένα
στρογγυλό κούτσουρο. Έκαναν έτσι τραμπάλα. Ζούμπελο (Τραμπάλα)
Ρόδα (κουρδουκέλ’) (αγόρια)

Έπαιρναν ένα στεφάνι από βαρέλι και ένα σύρμα κάπως χοντρό και το στράβωναν
από την κάτω πλευρά έτσι ώστε να σχηματιστεί κάτι σα γάντζος. Σ’ αυτό το στράβωμα που
ήταν σαν αυλάκι έμπαινε ρόδα. Το παιδί κρατούσε το σύρμα από την άλλη πλευρά και με-
τακινούσε όπως ήθελε τη ρόδα, έτρεχε, γυρνούσε κλπ. Ήθελε κάποια επιδεξιότητα αφού
έπρεπε με μόνο εργαλείο το γάντζο να ελέγχει τη ρόδα που κινούνταν. Ρόδα (κουρδουκέλ’)
63

Παιχνίδια Φυσικής Αγωγής
Μέσα από τα παιχνίδια μπορούν να διδαχθούν και βασικές πρακτικές για τη σωστή
σωματική ανάπτυξη. Η γύμναση του σώματος που έρχεται μέσα από το παιχνίδι είναι μία
από αυτές. Επίσης η υγιεινή του σώματος. Ο γυμναστής τους έμαθε ένα παιχνίδι «Μαθαί-
νω να καθαρίζω το σώμα μου».
Οι μαθητές χωρίζονται σε δύο ομάδες. Μπαίνουν ο ένας πίσω από τον άλλο σε από-
σταση από δύο βρύσες. Με το πάμε ξεκινούν. Οι δύο πρώτοι πηγαίνουν στη βρύση πλέ-
νουν τα χέρια, το πρόσωπο και επιστρέφουν στην ομάδα τους από όπου φεύγουν οι δύο
επόμενοι. Η ομάδα που θα τελειώσει πρώτη χωρίς , όμως, να παραλείψει καμία κίνηση,
κερδίζει. Είναι ένα πολύ καλό παιχνίδι για τη συνήθεια των παιδιών να πλένουν συνεχώς
τα χέρια και το πρόσωπο τους –ειδικά όταν είναι ιδρωμένοι από έντονη άσκηση. Καταλα-
βαίνουν την ανάγκη να έχουν καθαρό το σώμα τους και πόσο αυτό συμβάλλει στο να δια-
τηρούνται υγιείς.
Το παιχνίδι ουρίτσες – παιχνίδι ριπτικό.

Προσπάθησε να μαζέψεις όσες περισσότερες ουρίτσες μπορείς από τους συμμαθητές σου
αλλά πρόσεξε αυτοί να μην πάρουν τη δική σου !!!
64

Δημ. Σχολείο Παναγία ς
65

Δημ. Σχολείο Πέρνης
Δημ. Σχολείο Ακροπόταμου
66

Δημ. Σχολείο Θεολόγου
Δημ. Σχολείο Ν. Καρυάς
67

Ηλεκτρονικά Παιχνίδια
Μια μέρα τα παιδιά έφεραν στο σχολείο τα ηλεκτρονικά παιχνίδια τσέπης που είχαν στο
σπίτι τους. Κάθε παιδί μας έκανε μια επίδειξη του παιχνιδιού του και ακολούθησε συζήτη-
ση σχετική με το σενάριο των παιχνιδιών
Το σενάριο των περισσότερων παιχνιδιών ήταν η εξολόθρευση αντιπάλων.
Όλα τα παιδιά μίλησαν με ενθουσιασμό γι’ αυτά τα παιχνίδια και παραδέχτηκαν ότι κατα-
ναλώνουν αρκετό από τον ελεύθερο χρόνο τους σ’ αυτά. Αφού μιλήσαμε για τις αρνητικές
επιπτώσεις αυτών των παιχνιδιών όταν ρωτήθηκαν ποιες άλλες ωφέλιμες δραστηριότητες
θα μπορούσαν να κάνουν μέσα και έξω από το σπίτι αν δεν είχαν αυτό το παιχνίδι απάντη-
σαν :
Μέσα στο σπίτι : διάβασμα βιβλίου, γράψιμο ημερολογίου, συζήτηση για τη μέρα που πέρα-
σε,. Επιτραπέζιο παιχνίδι, ζωγραφική, πρόσκληση ενός φίλου για παιχνίδι.
Έξω από το σπίτι : περίπατος στη γειτονιά, ασχολία με κάποιο άθλημα, μουσική, χορός,
παιχνίδια στο πάρκο.
68

Κατασκευές – χειροτεχνίες – Καλλιτεχνική έκφραση
69

70


71

72

ΜΕΡΟΣ ΠΕΜΠΤΟ
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ
5ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΑΒΑΛΑΣ
Τάξη ΣΤ
Υπεύθυνος Εκπαιδευτικός: Πατεράκης Νίκος
Η λέξη παιχνίδι έχει την ίδια ρίζα με τις λέξεις παιδί και παίζω και για αυτό είναι φανερή η στενή συγ-
γένεια που υπάρχει μεταξύ παιδιού και παιχνιδιού. Το παιχνίδι είναι ζωτικότατη ανάγκη για το παιδί και το
ίδιο απαραίτητο όπως ο αέρας και το φαγητό. Είναι αυτούσια χαρά, κίνηση, δράση, ζωή, που πάνω και πέρα
απ’ όλα του εξασφαλίζει τη δυνατότητα να ζήσει σωστά και ολοκληρωμένα την παιδική του ηλικία και ν’ απο-
κτά εμπειρίες, απαραίτητες για το χτίσιμο της προσωπικότητάς του.
Στη πράξη όμως τι γίνεται; Το σημερινό παιδί παίζει; Πιστεύουμε πως όχι .
Η με εγκληματική αδιαφορία φτιαγμένη σύγχρονη πόλη με τις πολυκατοικίες η μία πάνω στην άλλη χω-
ρίς μεγάλους ελεύθερους χώρους σε κάθε γειτονιά, ο ελάχιστος χώρος της σχολικής αυλής που δεν χωράει,
όχι να παίξουν αλλά πολλές φορές ούτε να σταθούν τα παιδιά, τα βαρυφορτωμένα σχολικά προγράμματα που
δεν αφήνουν στα παιδιά ελεύθερο χρόνο, αλλά και η άποψη πολλών γονέων που θεωρούν το παιχνίδι χρόνο
χαμένο, χρόνο που θα μπορούσαν να κάνουν κάτι πιο ωφέλιμο είναι και μερικοί άλλοι λόγοι που έκλεισαν το
παιδί στο διαμέρισμα – κουτί και το κατάντησαν δυσκίνητο, παχύσαρκο και αντικοινωνικό.
Όλες οι παραπάνω διαπιστώσεις μας έκαναν να δεχτούμε με χαρά την πρόταση του συντονιστή του
προγράμματος κ. Γ. Καβάζη να συμμετέχουμε και φέτος στην υλοποίηση ενός προγράμματος Αγωγής Υγείας
με θέμα : <<ο ρόλος του παιχνιδιού στην ανάπτυξη του παιδιού >> ως ένα από τα 10 σχολεία της σύμπραξης.
Στις 10 συναντήσεις (δράσεις) με τα παιδιά ασχοληθήκαμε με τα παρακάτω θέματα :
v Η σημασία του παιχνιδιού στην ανάπτυξη του παιδιού.
v Γιατί έχει μεγάλη αξία το παιχνίδι ;
v Ιστορική αναδρομή – το παιχνίδι από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα
v Παιχνίδια της αρχαιότητας που παίζονται και σήμερα
v Κανόνες έναρξης του παιχνιδιού – Λαχνίσματα
v Αναβίωση παραδοσιακών παιχνιδιών
v Παιχνίδια στρατηγικής
v Παιχνίδια δρομικά, αλτικά, ριπτικά
v Παιχνίδια ομαδικά
Μέσα από όλες αυτές τις δράσεις ο σκοπός μας ήταν :
• Να καταλάβουν τα παιδιά την αξία του παιχνιδιού
• Να γνωρίσουν παιχνίδια που χάθηκαν
• Να παίξουν με τα παιχνίδια που έπαιζαν οι γονείς τους και οι δάσκαλοι τους
• Να παρουσιάσουν στο τέλος της χρονιάς τα παιχνίδια αυτά και στα υπόλοιπα παιδιά του σχολείου .
Το πρόγραμμα ήταν επιτυχημένο. Η συμμετοχή των παιδιών ξεπέρασε κάθε μας προσδοκία. Τα
παιδιά ερεύνησαν το θέμα. Ήρθαν σε επαφή με γιαγιάδες και παππούδες με γονείς και δασκάλους και
κατέγραψαν παραδοσιακά παιχνίδια τα οποία αναβιώναμε. Σημαντική βοήθεια όμως μας έδωσε και το
υποστηρικτικό υλικό που μας δόθηκε στην αρχή του προγράμματος από τον συντονιστή του προγράμμα-
τος.
Είναι αυτονόητο πως δεν εξαντλήσαμε – ούτε άλλωστε θα μπορούσαμε σε 10 συναντήσεις – το θέμα
παιχνίδι και ο ρόλος του στην ανάπτυξη του παιδιού. Τα παιδιά όμως γνώρισαν και έπαιξαν παιχνίδια που
μέχρι τώρα δεν έπαιζαν ή δεν γνώριζαν και αυτό είναι το σημαντικό.
Σημαντική στιγμή του προγράμματος ήταν και η κοινή συνάντηση όλων των σχολείων στο πάρκο Φαλή-
ρου της Καβάλας. Εκεί το κάθε σχολείο παρουσίασε κάποιο παιχνίδι και έτσι όλα τα παιδιά είχαν την ευκαι-
ρία να δουν, να γνωρίσουν και να μάθουν και άλλα παιχνίδια.
Είμαι σίγουρος – και αυτό είναι σημαντικό - ότι θα δοθεί η ευκαιρία στους αναγνώστες του τελικού ε-
ντύπου (μικρούς και μεγάλους) να ξανασκεφτούν το φαινόμενο του παιχνιδιού και να συνειδητοποιήσουν την
αξία του ως βασική πηγή ζωής για το παιδί.
73

Τάξη ΣΤ
Υπεύθυνος Εκπαιδευτικός: Ευαγγελίδης Μιχάλης
Είναι κοινή διαπίστωση πως τα παιδιά στις μέρες μας δεν παίζουν! Το φορτωμένο πρόγραμμα του σχο-
λείου, οι ξένες γλώσσες, το ωδείο και ένα σωρό άλλες εξωσχολικές δραστηριότητες απορροφούν τον ελεύ-
θερο χρόνο των παιδιών. Αυτός ο ελάχιστος που τους απομένει, αναλώνεται σε ηλεκτρονικά παιχνίδια που
παίζονται σε κονσόλες, υπολογιστές, κινητά.
Το φετινό θέμα λοιπόν της σύμπραξης ήταν όχι μόνο κατάλληλο αλλά και επιβεβλημένο θα έλεγα. Όχι
μόνο δε συνάντησα δυσκολίες αλλά τα παιδιά διψασμένα για παιχνίδι το ευχαριστήθηκαν με την ψυχή τους!
Οι στόχοι που έθετε το πρόγραμμα υλοποιήθηκαν και αυτό φάνηκε από τη διάθεση των παιδιών – που
έγινε και πράξη – να εντάξουν τα νέα παιχνίδια που έμαθαν στην όλο και φτωχότερη γκάμα τους.
Το υλικό που διατέθηκε, η ευκολία χρήσης του και οι οδηγίες είναι – όπως και σ’ όλα τα προηγούμενα
προγράμματα – πέραν πάσης κριτικής.
Ο χρόνος όμως που είχα στη διάθεσή μου ήταν ασφυκτικά μικρός και έπρεπε να δώσω μάχη με το χρό-
νο για να ολοκληρωθεί το πρόγραμμα.
Οι δραστηριότητες του προγράμματος ήταν σαν τη βροχή σε άνυδρο τοπίο. Τα παιδιά «ρούφηξαν» τα
παιχνίδια, διασκέδασαν, το κατευχαριστήθηκαν!
Προσωπική άποψη και ίσως ακραία: Στις δύο τελευταίες τάξεις του Δημοτικού εντάχθηκε μια φορά
την εβδομάδα (έβδομη ώρα σε δεκάχρονα παιδιά!) η δεύτερη ξένη γλώσσα. Μήπως θα έπρεπε να ενταχθεί
απλά το ΠΑΙΧΝΙΔΙ, όπως παλαιότερα υπήρχε το παραμύθι; Ξεχνάμε όλοι – δάσκαλοι, γονείς, φορείς, Υ-
πουργείο – πως απέναντί μας έχουμε παιδιά που στερούνται στην πλειοψηφία τους ψυχική και πνευματική
τροφή, το παιχνίδι!

Τάξη Γ
Υπεύθυνη Εκπαιδευτικός: Παπαδοπούλου Ευγενία
Το θέμα με το οποίο ασχοληθήκαμε φέτος «ο ρόλος του παιχνιδιού στην ανάπτυξη του παιδιού» ήταν
ιδανικό για τους μικρούς μαθητές του σχολείου μας αφού το παιχνίδι είναι μια από τις σπουδαιότερες εκδη-
λώσεις της παιδικής ηλικίας.
Είναι ένα μέσο με το οποίο το μικρό παιδί θα εξελιχθεί και θα προετοιμαστεί για τη ζωή, θα καλλιεργή-
σει τις χρήσιμες δυνάμεις του και τα ένστικτά του και θα αναπτύξει τα διάφορα μέλη του σώματός του. Ακό-
μη με το παιχνίδι και μάλιστα με το ομαδικό θα αποκτήσει τις απαραίτητες εμπειρίες για τη ζωή και θα δια-
μορφώσει το χαρακτήρα του.
Δε συνάντησα καμιά δυσκολία στις ιδιαίτερες απαιτήσεις του θέματος γιατί τα παιδιά χάρηκαν τόσο
πολύ αφού ήταν ένα θέμα της καθημερινότητάς τους και μάλιστα τόσο ευχάριστο.
Έπαιξαν παραδοσιακά παιχνίδια, ζωγράφισαν το παιχνίδι που τους αρέσει περισσότερο και με απλά
υλικά έφτιαξαν μόνοι τους παιχνίδια.
Ένα από τα θετικότερα του προγράμματος ήταν η επίσκεψη της κ. Άλκηστης Βλάχου, υπεύθυνης των
προγραμμάτων του Δημοτικού Μουσείου Καβάλας, η οποία έδωσε τη δυνατότητα στους μικρούς μαθητές να
δουν από κοντά και να παίξουν με αρχαία ελληνικά παιχνίδια.
Το ίδιο σημαντική ήταν και η παρουσία του κ. Νίκου Καρτάλη, ο οποίος είναι δάσκαλος στο σχολείο μας
και συγχρόνως κάνει μαθήματα σκάκι. Ένα πρωινό ήρθε στην τάξη μας και μας μίλησε για το σκάκι και την
ιστορία του.
Αυτό που μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση ήταν ότι και τα παιδιά που ασχολήθηκαν με το πρόγραμμα αλ-
λά και παιδιά άλλων τάξεων στα διαλείμματα έπαιζαν παραδοσιακά παιχνίδια.
Τέλος πιστεύω ότι για δεύτερη χρονιά το πρόγραμμά μας λειτούργησε άψογα αφού το υλικό που είχαμε
στη διάθεσή μας ήταν πληρέστατο και ο συντονιστής του προγράμματος κ. Καβάζης μας πρόσφερε τη βοή-
θειά του σε όλη τη διάρκεια του προγράμματος.
74

ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΑΚΡΟΠΟΤΑΜΟΥ
Τάξεις Γ – Δ
Υπεύθυνος Εκπαιδευτικός: Μητσιός Γιάννης
Ως ενήλικες πολλές φορές θεωρούμε ότι θα πρέπει ο μαθητής να πάψει να δίνει προτεραιότητα στο
παιχνίδι και να μετριάσει το χρόνο που αφιερώνει σ’ αυτό, ανάλογα με τις υποχρεώσεις του στο σχολείο.
Ωστόσο ξεχνάμε πόσο σημαντική ανάγκη είναι το παιχνίδι για τα παιδιά και σε μεγάλη ηλικία ακόμη και πόσο
εμείς στην ηλικία τους προτιμούσαμε να παίζουμε από το να κάνουμε οτιδήποτε άλλο.
Ζούμε σε αγροτική περιοχή και τα παιδιά έχουν το χώρο να παίξουν και βρίσκουν και το χρόνο. Ωστό-
σο τα παιχνίδια τους έχουν επηρεαστεί από τις σύγχρονες τάσεις κι έπαψαν να είναι τα ομαδικά παιχνίδια
της γειτονιάς - πέρα από το ποδόσφαιρο για τα αγόρια. Σπάνια πια θα δει κανείς παιδιά να παίζουν σχοινά-
κι, κουτσό ή βόλους. Κι όμως αυτά είναι παιχνίδια που βοηθούν στη σωστή σωματική, αλλά και ψυχική υγεία
του παιδιού. Το βοηθούν να αναπτύσσεται σωστά και συμβάλλουν στην υγιή ανάπτυξη του, αφού είναι παι-
χνίδια που δεν απαιτούν ένταση, καχυποψία, φόβο, αλλά προσφέρουν ξενοιασιά, γέλιο και σωματική άσκηση.
Το πρόγραμμα, λοιπόν, για το ρόλο του παιχνιδιού στην ανάπτυξη του παιδιού ήταν κατάλληλο για τους
μαθητές μου, ηλικίας 9-10 χρόνων. Είχε πολύ μεγάλο ενδιαφέρον και ήταν πολύ κοντά στα ενδιαφέροντα
των παιδιών, τα οποία και ανταποκρίθηκαν με μεγάλη ευκολία. Ποιος δε θέλει να ασχοληθεί με ένα τέτοιο
θέμα; Αφού το παιχνίδι είναι η βάση της καθημερινότητας κάθε παιδιού. Κι όχι μόνο των παιδιών. Το θεώ-
ρησα κι εγώ ως μια αφορμή να θυμηθώ τα παιχνίδια της γενιάς μου, να τα ξαναπαίξω και να νιώσω τη χαρά
της παιδικής ηλικίας.
Οι στόχοι, νομίζω, υλοποιήθηκαν πλήρως. Οι μαθητές γνώρισαν τα παραδοσιακά παιχνίδια, ενδιαφέρ-
θηκαν γι΄ αυτά, συζήτησαν με τους παππούδες και τις γιαγιάδες. Κατασκεύασαν παιχνίδια μόνοι τους, άρχι-
σαν να παίζουν και με άλλα παιχνίδια, καινούρια γι’ αυτούς. Στην επίτευξη των στόχων βοήθησε πολύ το
υλικό που είχαμε στα χέρια μας, το οποίο ήταν εύχρηστο και συμβατό με τις δυνατότητες της ηλικίας των
μαθητών. Ο χρόνος, όμως, δε νομίζω να ήταν αρκετός. Θα μπορούσαμε να εντάξουμε το παιχνίδι, το καλό
και δημιουργικό παιχνίδι, περισσότερο στη καθημερινότητα των μαθητών, να το έχουμε κι ως ενασχόληση
στη διαδικασία της μάθησης, αν είχαμε περισσότερο χρόνο να εμπεδώσουν οι μαθητές τις ποικίλες δυνατό-
τητες που μας δίνει το παιχνίδι και το πόσο πολύ μπορεί να συμβάλλει στην ψυχική μας ισορροπία.
Η συνεργασία που είχαμε με το συντονιστή του προγράμματος υπήρξε άριστη, οι συζητήσεις που κάναμε
με τους άλλους εκπαιδευτικούς της σύμπραξης έβγαλαν διάφορες παραμέτρους του θέματος κι έδωσαν ερε-
θίσματα για περισσότερες δραστηριότητες.
Επίσης πολύ θετική υπήρξε η συνεργασία με το γυμναστή του σχολείου που έμαθε στα παιδιά παιχνίδια
από διάφορα μέρη της Ελλάδας.
ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΘΕΟΛΟΓΟΥ ΘΑΣΟΥ

Τάξη Δ
Υπεύθυνος Εκπαιδευτικός: Σαλταρής Γιώννης
Το πρόγραμμα «Ο ρόλος του παιχνιδιού στην ανάπτυξη του παιδιού» το οποίο υλοποιήσαμε στα πλαίσια
της Αγωγής Υγείας, είχε μεγάλη επιτυχία, γιατί οι μαθητές μας από την πρώτη στιγμή το δέχτηκαν με εν-
θουσιασμό να συμμετέχουν και να ασχοληθούν μ’ αυτό θέμα που από τη φύση του και μόνο τους προδιέθετε
θετικά.
Σημαντική ήταν και η υποστήριξη που είχαμε από το συντονιστή των 10 σχολείων που συμμετείχαν στ
πρόγραμμα, κ. Καβάζη Γιώργο, ο οποίος μας έδωσε σαφείς οδηγίες, πλήρες υποστηρικτικό υλικό και ενδει-
κτικές δράσεις που πρότεινε το πρόγραμμα κι έτσι μπορούμε να πούμε ότι είχαμε ένα σωστό προγραμματι-
σμό στις δράσεις μας. Ακόμα πολύ σημαντική ήταν και η ανταλλαγή ιδεών με συναδέλφους των άλλων σχο-
λείων που συμμετείχαν κατά τη διάρκεια των συναντήσεων που είχαμε.
Οι μαθητές είχαν την ευκαιρία να ασχοληθούν με ένα θέμα τόσο οικείο αλλά τόσο απόμακρο μια και οι
σύγχρονες συνήθειες τους έχουν απομακρύνει πολύ απ’ αυτό που παραδοσιακά ονομάζουμε παιχνίδι. Έτσι
με μεγάλη προθυμία έψαξαν και βρήκαν παραδοσιακά παιχνίδια τα οποία παίξαμε όλοι μαζί και έφτιαξαν με
απλά υλικά παιχνίδια αντικείμενα που έπαιζαν οι πατεράδες τους και οι παππούδες τους.
Σημαντικές όμως ήταν και δραστηριότητες που κάναμε και για τις άλλες διαστάσεις του θέματος, όπως
η γλωσσική καλλιέργεια και τα λαχνίσματα και ο σεβασμός στους κανόνες του παιχνιδιού. Εδώ πρέπει να
σημειώσουμε την πολύ θετική απήχηση που είχε το πρόγραμμα, ειδικά στην ενότητα με τη «μικρή Ελένη»
75

όπου συζητήσαμε για την ανάγκη συμμετοχής όλων των παιδιών, στην αποδοχή όλων των μαθητών και ιδιαί-
τερα στην ένταξη των μαθητών που προέρχονται από ειδικές ομάδες (οικονομικοί μετανάστες) στο σχολικό
περιβάλλον.
Στη συνάντηση που είχαμε στο Πάρκο Φαλήρου είχαμε την ευκαιρία, εκπαιδευτικοί και μαθητές, να
γνωριστούμε καλύτερα, να ανταλλάξουμε απόψεις, να γνωρίσουμε παιχνίδια και από άλλες περιοχές του Νο-
μού μας και κυρίως να αναπτυχθούν φιλίες ανάμεσα στους μαθητές του σχολείου μας και σε μαθητές άλλων
σχολείων.
Η ενασχόλησή των παιδιών μ’ αυτό το πρόγραμμα έδωσε μια άλλη διάσταση στην έννοια παιχνίδι και
είχε ως συνέπεια να αλλάξουν σε σημαντικό βαθμό τη συμπεριφορά τους και να επανεξετάσουν τη χρήση
των ηλεκτρονικών παιχνιδιών. Ακόμα ήταν πολύ σημαντικό το ότι τα παιδιά στα διαλείμματα αλλά και στον
υπόλοιπο ελεύθερο χρόνο τους ενέταξαν και παιχνίδια παραδοσιακού τύπου κι όχι μόνο σύγχρονα.
Σίγουρα τα οφέλη από το πρόγραμμα αυτό όπως και από άλλα προγράμματα Αγωγής Υγείας είναι πολλά
και μεγάλα διότι καλύπτουν ένα μεγάλο κενό του αναλυτικού προγράμματος και δίνουν την ευκαιρία στα παι-
διά να ασχοληθούν και με άλλα πιο ενδιαφέροντα γι’ αυτά θέματα
ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΜΕΣΟΡΟΠΗΣ

Τάξεις Β - Γ – Δ
Υπεύθυνη Εκπαιδευτικός: Μανίτσα Κατερίνα
Παιδί και παιχνίδι. Παιχνίδι και παιδί. Δύο έννοιες απόλυτα δεμένες μεταξύ τους. Από τους πρώτους
μήνες της ζωής του το βρέφος μαθαίνει να παίζει και μέσα από το παιχνίδι μαθαίνει να αντιμετωπίζει πράγ-
ματα και καταστάσεις. Μεγαλώνοντας κυρίαρχη θέση στην καθημερινότητα του έχει το παιχνίδι. Μαθαίνει
μέσα από αυτό. Βιώνει ρόλους. Υπακούει σε κανόνες. Δημιουργεί.
Οι γονείς, αργότερα οι νηπιαγωγοί και οι δάσκαλοι, παίζουν σημαντικό ρόλο στη σωστή επιλογή των
παιχνιδιών, η οποία θα πρέπει να είναι τέτοια που να ενισχύει την ψυχική ισορροπία του παιδιού και να το
βοηθάει ώστε να έχει σωστή και ολοκληρωμένη σωματική και ψυχική υγεία. Πρέπει να μάθουν στο παιδί να
επιλέγει τα «σωστά» παιχνίδια, αυτά που θα το οδηγήσουν στο να επιλέγει θετικούς ρόλους, να εξωτερικεύ-
ει τον ψυχισμό του και να νιώθει την ευχαρίστηση που δίνει η συνεργασία και η ομαδικότητα.
Στην εποχή της τηλεόρασης και των βιντεοπαιχνιδιών, στα οποία τα παιδιά αναλώνουν πολλές ώρες,
είναι σημαντικό να αναδειχθεί η σημασία του ενεργητικού και δημιουργικού παιχνιδιού, του παιχνιδιού που
απαιτεί κίνηση και ενέργεια ώστε να ασκεί το σώμα του. Του παιχνιδιού που απαιτεί δημιουργία, ώστε να
αξιοποιήσει τη φαντασία του. Του παιχνιδιού που απαιτεί συνεργασία , συντροφικότητα, ώστε να κοινωνικο-
ποιηθεί.
Μ΄ αυτούς τους προβληματισμούς ξεκινήσαμε το πρόγραμμα. Στόχος ήταν να συνειδητοποιήσουν οι
μαθητές τις δυνατότητες και τα οφέλη που έχει για την σωστή τους ανάπτυξη το παιχνίδι. Να μάθουν να
ξεχωρίζουν τα διάφορα είδη των παιχνιδιών, να τα αξιολογούν και να επιλέγουν αυτά που βοηθούν στο να
νιώθουν ψυχικά υγιείς. Να συνειδητοποιήσουν ότι μέσα από το παιχνίδι μαθαίνουν, κοινωνικοποιούνται, επι-
κοινωνούν, δημιουργούν.
Η συμμετοχή των παιδιών υπήρξε καθολική καθ΄ όλη τη διάρκεια του προγράμματος, η οποία διάρκεια
ήταν πολύ μικρή για ένα τέτοιο θέμα. Δεν είχαμε το χρόνο να ασχοληθούμε πολύ με κάθε ενότητα. Δίνονταν
απλά τα ερεθίσματα, τα οποία στη συνέχεια αξιοποιούνταν στα διαλείμματα και μέσα στην τάξη. Έγινε νομί-
ζω κατανοητή η διαφορά ανάμεσα στα δημιουργικά και ενεργητικά παιχνίδια (παιχνίδια με μπάλες, κρυφτό,
κ.α. ) και στα παθητικά παιχνίδια (παιχνίδια σε υπολογιστές, play station κτλ.). Μετά από μία ώρα παιχνίδι
στην αυλή οι μαθητές αισθάνονταν ήρεμοι, χαρούμενοι, ζωντανοί. Μετά από μια ώρα παιχνίδι στους υπολο-
γιστές ήταν επιθετικοί, νευρικοί και κακοδιάθετοι.
Τα παιδιά ανακάλυψαν ότι μπορούν να παίζουν κάθε στιγμή αρκεί να έχουν τη διάθεση. Παιχνίδι δεν
είναι μόνο το κυνηγητό ή το κρυφτό, αλλά και ο τρόπος που διαβάζουν ένα κείμενο μπορεί να γίνει παιχνίδι.
Η γνώση μπορεί να δοθεί μέσα από το παιχνίδι. Αντί να μάθουν και να πούνε το μάθημα της ιστορίας μπο-
ρούν να το παίξουν κι έτσι η γνώση να εμπεδωθεί καλύτερα. Έμαθαν ότι παιχνίδι είναι η φαντασία, αρκεί να
αφήνονται ελεύθερα να την εξωτερικεύουν. Μέσα από παιχνίδι μπορούν να μάθουν βασικούς κανόνες δια-
τροφής και καθαριότητας του σώματος, Να πάρουν και να υιοθετήσουν μηνύματα πολύ πιο εύκολα από ο-
ποιοδήποτε άλλο μέσο.
76

Ο ρόλος του παιχνιδιού στην ανάπτυξη του παιδιού είναι δεδομένος και σημαντικός. Το παιχνίδι πρέπει
να μπει πιο δυναμικά μέσα στο σχολείο και να γίνει μέσο μάθησης, αλλά και νοητικής, ψυχικής, συναισθημα-
τικής και σωματικής ενδυνάμωσης του μικρού μαθητή και εν δυνάμει ενήλικα.
ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΝΕΑΣ ΚΑΡΥΑΣ

Τάξη Ε
Υπεύθυνος Εκπαιδευτικός: Σμάλης Αθανάσιος
Είναι γεγονός αναμφισβήτητο ότι ο Έλληνας μαθητής είναι ο βαρύτερα εργαζόμενος. Από το πρωί ως
το μεσημέρι στο σχολείο. Ακολουθούν οι συμπληρωματικές δραστηριότητες που τελειώνουν αργά το απόγευ-
μα. Έπειτα αρχίζει η μελέτη και η προετοιμασία για την επόμενη μέρα. Καλά – καλά δεν υπάρχει ευκαιρία για
ξεκούραση, πού χρόνος για παιχνίδι! Παρ’ όλα αυτά είναι γνωστή σε όλους μας η συμβολή του παιχνιδιού
στην ανάπτυξη του παιδιού. Αποτελεί ένα από τα βασικά γνωρίσματα της παιδικής ηλικίας με αφάνταστες
προεκτάσεις στον ψυχικό κόσμο και στη σωματική ανάπτυξή του. Το παιδί που παίζει αναπτύσσει τις αντιλή-
ψεις του, τη νοημοσύνη του, τις τάσεις για πειραματισμό, τα κοινωνικά του ένστικτα κ.ά. Γι’ αυτό το παιχνίδι
για τα μικρά παιδιά είναι ένας τόσο ισχυρός μοχλός για τη μάθηση, ώστε, όταν η διαδικασία της μάθησης με-
τατρέπεται σε παιχνίδι, αυτά συμμετέχουν με ενθουσιασμό και ανταποκρίνονται στις προσδοκίες του δασκά-
λου.
Το θέμα του φετινού προγράμματος Αγωγής Υγείας: «Ο ρόλος του παιχνιδιού στην ανάπτυξη του παιδιού»
ενθουσίασε τους μαθητές, οι οποίοι ανταποκρίθηκαν με μεγάλο ενδιαφέρον στις πλούσιες και ποικίλες δρα-
στηριότητες του. Δώσαμε μεγάλη έμφαση και προσοχή στα παραδοσιακά παιχνίδια, γιατί, αν και τόσο απλά,
είναι πλούσια σε φαντασία, σε κίνηση, σε συνεργασία. Αναλογιζόμενοι μάλιστα πως τα σημερινά παιδιά ζουν
πολλές ώρες «μόνα» στο σπίτι, εγκλωβισμένα στους τέσσερις τοίχους, προσπαθώντας εναγωνίως με διάφο-
ρους τρόπους να ξεπεράσουν την ανία της μοναξιάς τους, τότε καταλήγουμε ότι το αντίδοτο είναι αυτά τα
παιχνίδια που μεγάλωσαν γενιές και γενιές. Τα παιδιά κατέγραψαν διάφορα παιχνίδια και τα έπαιξαν στην
αυλή του σχολείου, το πιο ευχάριστο ήταν πως στα διαλείμματα και οι μαθητές των άλλων τάξεων άρχισαν
να παίζουν αμπάριζα, κουτσό, κυνηγητό, μαντηλάκι, μηλάκια κ.ά.
Θεωρώ ότι πετύχαμε τους στόχους του προγράμματος. Οι μαθητές έπαιξαν, χάρηκαν, διασκέδασαν και συ-
νεργάστηκαν.
Αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι να αντιληφθούμε εμείς οι εκπαιδευτικοί και οι γονείς το πόσο σημα-
ντικό και απαραίτητο είναι το παιχνίδι για τα παιδιά και να τους δίνουμε την ευκαιρία να παίξουν.
Και να μην ξεχνούμε ότι και εμείς υπήρξαμε κάποτε παιδιά…».
ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΠΑΛΑΙ0ΧΩΡΙΟΥ

Τάξη ΣΤ
Υπεύθυνος Εκπαιδευτικός: Παπαματθαίου Νικόλαος
Η ιδέα να ασχοληθούμε φέτος με το παιχνίδι ήταν εξαιρετική. Τα παιδιά δέχτηκαν με μεγάλη χαρά να
δραστηριοποιηθούν και να συμμετέχουν στο πρόγραμμα. Το θεώρησαν πολύ γοητευτικό να ασχοληθούν με το
παιχνίδι και παίζοντας να μελετήσουν και να μάθουν όσο γίνεται περισσότερα για παιχνίδια αλλοτινών επο-
χών, περασμένων χρόνων.
Η φύση του προγράμματος είναι τέτοια που, ούτως ή άλλως, η ενασχόληση με τα θέματα που προτείνει
γίνεται αβίαστα και με κέφι. Το συγκεκριμένο όμως θέμα στόχευε στο κέντρο της παιδικής ηλικίας. Τα στοι-
χεία της ευθυμίας, της ξεκούρασης, της ξεγνοιασιάς και της αναψυχής ήταν έκδηλα. Και πώς αλλιώς θα γι-
νόταν , αφού δε νοείται παιδί χωρίς παιχνίδι και παιχνίδι χωρίς παιδί. Χωρισμένα σε ομάδες ξεκινήσαμε το
σχεδιασμό των δράσεων. Θεωρήσαμε χρήσιμο να πραγματοποιήσουμε τις ενέργειες μας πάνω σε τρεις άξο-
νες: Ο πρώτος ήταν η γνωριμία με παιχνίδια της αρχαιότητας και η έρευνα πάνω σ' αυτά. Εδώ μας βοήθησε
πάρα πολύ το υλικό που μας είχε σταλεί. Με αφετηρία τις ήδη υπάρχουσες πληροφορίες, οι ομάδες επιδόθη-
καν στην αναζήτηση περισσότερων στοιχείων, που αφορούσαν στα παιχνίδια αυτά. Στη συνέχεια τα παιδιά
έπαιξαν αυτά τα παιχνίδια, τα έκαναν δικά τους και ήταν σαν να γύρισε ο χρόνος πίσω.
77

Ο δεύτερος άξονας αφορούσε στις χειροκατασκευές. Τα παιδιά επιδόθηκαν στην κατασκευή παιχνιδιών
με απλά μέσα, όπως η κατασκευή κούκλας με άχυρο, με ύφασμα, με καλαμάκια και χόρτα (σχετικό φωτογρα-
φικό υλικό έχει σταλεί σε DVD). Έφτιαξαν κολλάζ και παιχνίδια από ξύλο και χαρτί. Αισθάνθηκαν τη χαρά
της δημιουργίας και ανέλαβαν ενεργητικό ρόλο στη σχεδίαση και κατασκευή του δικού τους παιχνιδιού.
Ο τρίτος άξονας αφορούσε στην παρουσίαση των παιχνιδιών, που έφτιαξαν και που έμαθαν, στους υπό-
λοιπους μαθητές του σχολείου μας. Αυτή η δράση όμως εμπλουτίστηκε και με μια εξαιρετική ιδέα που είχαν
τα παιδιά. Πρότειναν να καλέσουμε τους παππούδες και τους γονείς τους σ' αυτή την εκδήλωση, να παίξουν
και να χαρούν μαζί τους παιχνίδια που έπαιζαν και αυτοί κάποτε. Έτσι δόθηκε η ευκαιρία, σε όσους ήρθαν,
να παίξουν με τα παιδιά τους, να γίνουν μέλη της ομάδας τους και η γέφυρα που ένωσε το χθες με το σήμε-
ρα(σχετικές φωτογραφίες έχουν δοθεί στον υπεύθυνο του προγράμματος). Το τέλος του προγράμματος μας
βρήκε όλους ικανοποιημένους. Τα παιδιά μέσα από το παιχνίδι εκφράστηκαν, ψυχαγωγήθηκαν, ασκήθηκαν,
συνεργάστηκαν και ευχαριστήθηκαν όλες τις δραστηριότητες τους. Σε πολλούς μαθητές δόθηκε η ευκαιρία
να αναλάβουν ένα πιο ενεργητικό ρόλο και αποπειράθηκαν να κυριαρχήσουν πάνω σε δύσκολες για αυτούς
καταστάσεις. Πήραν πρωτοβουλίες που μέχρι τότε δεν τολμούσαν και στο τέλος εισέπραξαν την ικανοποίη-
ση της επιτυχίας. Το πρόγραμμα πέτυχε το στόχο του. Τα παιχνίδια τελικά αποτέλεσαν τη γέφυρα ανάμεσα
στην εσωτερική και εξωτερική πραγματικότητα των παιδιών. Τους έδωσε τη δυνατότητα να αντιμετωπίσουν
καταστάσεις μ' ένα συμβολικό τρόπο. Παράλληλα γεύτηκαν τη χαρά της συνεργασίας, της ομαδικότητας
και γέμισαν το χρόνο τους με δημιουργικές δραστηριότητες.
Κλείνοντας θα ήθελα να ευχαριστήσω τον υπεύθυνο του προγράμματος κ. Γ. Καβάζη για τη βοήθεια του
και για την ευκαιρία που μας έδωσε να ασχοληθούμε παίζοντας μ' ένα τόσο σοβαρό θέμα, «το παιχνίδι».
ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΠΑΝΑΓΙΑΣ

Τάξεις Ε - ΣΤ
Υπεύθυνος Εκπαιδευτικός: Καβάζης Γιώργος
Το θέμα που επιλέξαμε να ασχοληθούμε αυτή τη χρονιά ήταν «ο ρόλος του παιχνιδιού στην ανάπτυξη
του παιδιού».
Ξεκινώντας από τη διαπίστωση ότι τα σημερινά παιδιά έχουν ελάχιστο ελεύθερο χρόνο που μπορούν να
αφιερώσουν για το παιχνίδι τους, αλλά και από την περσινή μας εμπειρία σχετικά με τη διάδοση και χρήση
ηλεκτρονικών παιχνιδιών και υπολογιστών από τα παιδιά, αποφασίσαμε να εξετάσουμε τη σημασία που έχει
το παιχνίδι σε όλες τις παραμέτρους της ανάπτυξης του παιδιού (σωματική, κοινωνική, γλωσσική, νοητική,
ψυχική κλπ.)
Το θέμα έγινε αποδεκτό με μεγάλη ευχαρίστηση από τα παιδιά αφού αγγίζει τις πραγματικές τους επι-
θυμίες και τα εμπλέκει σε μια ευχάριστη διαδικασία.
Φυσικά προσπαθήσαμε να κινηθούμε μέσα στα πλαίσια των αρχικών στόχων που έθετε το πρόγραμμα
χωρίς να διακινδυνεύσουμε τη μετατροπή του σε πρόγραμμα πολιτιστικό ή απλά αθλητικών εκδηλώσεων.
Στο πρόγραμμα εμπλέξαμε και άλλες ειδικότητες του σχολείου μας όπως εκπαιδευτικοί του Ολοήμερου
σχολείου που ενέταξαν στο πρόγραμμά τους δράσεις που αφορούσαν το παιχνίδι, εκπαιδευτικοί Φυσικής
Αγωγής για την ενότητα των ειδικών παιχνιδιών (δρομικά, αλτικά, ριπτικά κλπ.) και το ρόλο του παιχνιδιού
σαν εισαγωγική δραστηριότητα στο χώρο του αθλητισμού, πληροφορικής για την επεξεργασία των πληροφο-
ριών που έφερναν οι μαθητές και αγγλικής γλώσσας για ανταλλαγή απόψεων και συγκρίσεις των παιχνιδιών
με άλλα σχολεία της Ευρώπης με τα οποία συνεργαζόμαστε.
Ως προς το χρόνο που είχαμε στη διάθεσή μας για άλλη μια φορά μπορούμε να πούμε ότι ήταν μικρός
από τη στιγμή που στον αρχικό προγραμματισμό περιλάβαμε όλες τις ενότητες που σχετίζονται με το παι-
χνίδι. Προσπαθήσαμε να τις κατανείμουμε με τέτοιο τρόπο έτσι ώστε τη χειμερινή περίοδο να εξετάζουμε
θέματα που μπορούσαν να γίνουν μέσα στην τάξη (γλωσσική ανάπτυξη, λαχνίσματα, κανόνες του παιχνιδιού,
ζαβολιάρης μαθητής, η μικρή Ελένη κλπ.) και στο τέλος τις δραστηριότητες εκείνες που απαιτούσαν αναπα-
ραστάσεις και παιχνίδι στην αυλή του σχολείου.
78

Είναι σημαντικό ότι καταφέραμε να δώσουμε στα παιδιά την ευκαιρία να έρθουν σε επαφή με τα παρα-
δοσιακά παιχνίδια και να τους δώσουμε εναλλακτικές λύσεις για τη διάθεση του ελεύθερου χρόνου τους πέ-
ρα από τη διαρκή ενασχόλησή τους με τα διάφορα αμφιβόλου ωφέλειας ηλεκτρονικά παιχνίδια.
Επίσης σημαντικό είναι και το γεγονός ότι οι γονείς των μαθητών οι οποίοι ενημερώθηκαν για το πρό-
γραμμα πριν ακόμα την έναρξη τους και οι οποίοι θεωρούσαν το παιχνίδι «χαμένο χρόνο» επανακαθόρισαν
τη στάση τους απέναντι στο παιχνίδι και αναγνώρισαν τη σημασία του στην ανάπτυξη του παιδιού.
Τέλος στα παιδιά δόθηκε η ευκαιρία να έρθουν σε επαφή και με συμμαθητές τους από άλλα σχολεία και
να γνωρίσουν παιχνίδια και από άλλες περιοχές μέσα από τη συνάντηση των μαθητών που έγινε στην Καβά-
λα.
ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΠΕΡΝΗΣ

Τάξεις Ε
Υπεύθυνη Εκπαιδευτικός: Καψάλη Δέσποινα
Η συμβολή του παιχνιδιού στην ανάπτυξη του παιδιού είναι πολύπλευρη και σημαντική. Είναι αναμφι-
σβήτητη η αξία και η επίδρασή του. Οι μαθητές είχαν την ευκαιρία και τη χαρά ν’ ασχοληθούν με αυτό μέσα
στο χώρο του σχολείου.
Το θέμα ήταν κατάλληλο και πολύ ενδιαφέρον για όλες τις δραστηριότητες. Η ατμόσφαιρα ήταν χαρού-
μενη και διασκεδαστική καθ’ όλη τη διάρκεια των παιχνιδιών. Δόθηκε η ευκαιρία στους μαθητές να γνωρι-
στούν καλύτερα μεταξύ τους και να παίξουν πολλά παραδοσιακά παιχνίδια, που άλλα τους ήταν γνωστά και
άλλα όχι. Δώσαμε έμφαση κυρίως στα παραδοσιακά παιχνίδια σε μια εποχή που κυρίαρχη θέση έχει το ε-
μπορικό, βιομηχανοποιημένο παιχνίδι με το οποίο το παιδί ασχολείται μηχανικά, δίχως έμπνευση.
Σε αντίθεση το παραδοσιακό παιχνίδι, αν και τα υλικά που χρειάζεται δεν είναι εξειδικευμένα αλλά
απλά, είναι τόσο πλούσιο σε φαντασία και δημιουργικότητα.
79

ΜΕΡΟΣ ΕΚΤΟ
ΗΜΕΡΙΔΕΣ – ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ
ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΜΑΘΗΤΩΝ – ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
Συνάντηση συνεργαζόμενων σχολείων στο ΠΑΡΚΟ ΦΑΛΗΡΟΥ ΚΑΒΑΛΑΣ
Ένας από τους αρχικούς στόχους που θέσαμε όλα τα σχολεία της σύμπραξης ήταν να
μπορέσουμε να λειτουργήσουμε σαν ένα δίκτυο σχολείων που πραγματεύονται ένα κοινό
θέμα και με τις ίδιες δραστηριότητες και όχι σαν μεμονωμένα σχολεία που ασχολούνται με
το ίδιο αντικείμενο. Για το λόγο αυτό οι εκπαιδευτικοί είχαμε τακτική επικοινωνία και συ-
νεργασία, ανταλλαγή απόψεων και προβληματισμών, διατύπωση προτάσεων και σχολίων.
Τα ίδια τα παιδιά όμως δεν ήταν δυνατόν να έχουν άμεση επαφή λόγω των μεγάλων απο-
στάσεων που χωρίζουν τα σχολεία. Για το λόγο αυτό, λίγο πριν την ολοκλήρωση του προ-
γράμματος ορίσαμε μια μέρα για την κοινή συνάντηση όλων των μαθητών. Έτσι στις 31
Μαΐου 2007 συγκεντρωθήκαμε όλοι οι εκπαιδευτικοί και οι μαθητές στις εγκαταστάσεις
του Πάρκου Φαλήρου Καβάλας όπου πραγματοποιήσαμε κοινές δραστηριότητες και παρου-
σιάσεις των αποτελεσμάτων της εργασίας μας.
Στις δραστηριότητες αυτές συμμετείχαν οι υπεύθυνοι εκπαιδευτικοί των σχολείων, οι
μαθητές, ο Προϊστάμενος του 1ου Γραφείου κ. Μπάης Κυριάκος, που αναπλήρωνε το Διευ-
θυντή Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης του Νομού κ. Χρήστο Ευαγγέλου, ο Προϊστάμενος του
3ου Γραφείου κ. Ζυγούλας Νικόλαος και ο Σχολικός Σύμβουλος 3ης Εκπαιδευτικής Περι-
φέρειας κ. Θεόδωρος Θεοδωρίδης, και η υπεύθυνη Αγωγής Υγείας κ. Βενετία Παντελάκη
- Βαλαβάνη.
Στην αρχή συγκεντρωθήκαμε στο χώρο και αφού μοιράσαμε τα μπλουζάκια χωριστή-
καμε σε ομάδες. Κάθε σχολείο αποτελούσε και μία ομάδα. Τα μπλουζάκια με το έμβλημα
της σύμπραξης έδιναν την ομοιομορφία όλων των συμμετεχόντων και την εικόνα της κα-
λής οργάνωσης και συνεργασίας που υπήρχε σε όλη τη διάρκεια της υλοποίησης του προ-
γράμματος. Θεωρούμε πολύ σημαντικό το κοινό έμβλημα το οποίο έφεραν όλα τα παιδιά
των σχολείων της σύμπραξης για δύο λόγους : 1) Τονίζουμε τον προβληματισμό που
προέκυψε κατά την υλοποίηση του προγράμματος και το μήνυμα που βγήκε μέσα από τα
τελικά συμπεράσματά μας σχετικά με το θέμα που επεξεργαστήκαμε και 2) τα παιδιά της
σύμπραξης κατά τη διάρκεια της συνάντησης και της υλοποίησης κοινών δράσεων αισθά-
νονταν μέλη της ίδιας μεγάλης ομάδας, «έσπασε ο πάγος» και αμβλύνθηκαν οι αναστολές
που υπάρχουν όταν συνυπάρχουν μαθητές διαφορετικών σχολείων και τέλος επιβραβεύ-
τηκε η προσπάθεια των μαθητών που πέραν του υποχρεωτικού τους ωραρίου κατέβαλαν
προσπάθειες και ασχολήθηκαν με ένα τόσο σημαντικό θέμα.
Στη συνέχεια κι αφού αναφερθήκαμε συνοπτικά στις επιμέρους δράσεις που υλοποίη-
σε το κάθε σχολείο, οι συμπράττουσες μονάδες ανέλαβαν την παρουσίαση ενός παραδοσι-
ακού παιχνιδιού της περιοχής τους που είχαν εκ των προτέρων ετοιμάσει.
Τα παιδιά είχαν την ευκαιρία να γνωρίσουν παιχνίδια και από άλλες περιοχές του Νο-
μού, να μάθουν τους κανονισμούς τους και να τα συγκρίνουν με παιχνίδια της δικής τους
περιοχής.
Στο τέλος της εκδήλωσης αφιερώσαμε ένα ημίωρο για συζήτηση και αξιολόγηση των
αποτελεσμάτων της συνάντησης.
80

ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ
Για την τελική αξιολόγηση και αποτίμηση των αποτελεσμάτων της εργασίας μας οργα-
νώθηκε συνάντηση των υπεύθυνων εκπαιδευτικών, και εκπροσώπων της Πρωτοβάθμιας
Εκπαίδευσης στην έδρα του Συντονιστικού σχολείου.
Στη συνάντηση και πριν την έναρξη έγινε μια σύντομη παρουσίαση των προγραμμάτων
Αγωγής Υγείας από την υπεύθυνη του νομού κ. Παντελάκη – Βαλαβάνη Βενετία, η οποία
αναφέρθηκε και στα Προγράμματα Ενίσχυσης Πρωτοβουλιών σε Θέματα Αγωγής Υγείας
τα οποία χρηματοδοτούνται από το ΕΙΝ στα πλαίσια του ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ μέτρο 2.4.3. Στη
συνέχεια ο συντονιστής του προγράμματος κ. Καβάζης Γιώργος παρουσίασε τους βασικούς
άξονες του προγράμματος, τις δράσεις και τους στόχους του καθώς και τα σχολεία τα ο-
ποία συμμετέχουν στη σύμπραξη.
Στην αρχή έγινε ένας σύντομος απολογισμός του προγράμματος και στη συνέχεια το-
ποθετήθηκαν οι εκπαιδευτικοί.
Εισήγηση του Συντονιστή κ. Καβάζη Γιώργου

Συνάδελφοι
Το θέμα που επιλέξαμε φέτος δείχνει από πρώτη άποψη εύκολο. Κι αυτό διότι αναφέρεται στο παιχνίδι,
μια δραστηριότητα η οποία είναι πολύ προσιτή στα παιδιά και κυρίως πολύ ευχάριστη. Όμως, όπως τονίσαμε
τόσο στις συναντήσεις που είχαμε για το σχεδιασμό των δραστηριοτήτων όσο και στις επαφές μας κατά τη
διάρκεια του προγράμματος, πάντα στο πρόγραμμα αυτό ελλοχεύει ο κίνδυνος να ξεφύγουμε από τα στενά
όριά του σαν πρόγραμμα αγωγής υγείας και να υπερτονίσουμε συγκεκριμένες δραστηριότητές του (αθλητι-
κές, παραδοσιακά παιχνίδια, κίνδυνοι στο παιχνίδι κλπ.) και να αλλοιωθεί η φυσιογνωμία του. Δεν θέλαμε να
υλοποιήσουμε ένα πολιτιστικό πρόγραμμα γι’ αυτό και η αναφορά μας στα αρχαία και στα παραδοσιακά παι-
χνίδια είχε τη σημασία της μόνο σαν σημείο αναφοράς για την προσέγγιση συγκεκριμένων διαστάσεων του
θέματός μας ούτε πάλι να παρεκκλίνουμε σ’ ένα πρόγραμμα αθλητικών δραστηριοτήτων, άσχετα αν εξετάσα-
με και το ρόλο που παίζει το παιχνίδι στην εισαγωγή των παιδιών στον αθλητισμό. Γι’ αυτό και στον αρχικό
μας σχεδιασμό φροντίσαμε να περιλάβουμε όλες τις διαστάσεις της έννοιας παιχνίδι που επιδρούν πάνω
στην σωματική, γλωσσική, κοινωνική, νοητική, συναισθηματική και ψυχολογική ανάπτυξη του παιδιού. Πι-
στεύω ότι οι περισσότερες απ’ αυτές υλοποιήθηκαν από όλα τα συνεργαζόμενα σχολεία.
Όπως είδαμε και στο περσινό μας θέμα η ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας, οι μεταβολές που έχουν
επέλθει τα τελευταία χρόνια στη δομή της ελληνικής οικογένειας αλλά και οι αυξημένες απαιτήσεις του εκ-
παιδευτικού μας συστήματος έχουν περικόψει δραματικά ένα πολύ μεγάλο κομμάτι του ελεύθερου χρόνου
των παιδιών ή έχουν μεταβάλει τον τρόπο διάθεσής του με απρόβλεπτές προς το παρόν συνέπειες για την
ομαλή ανάπτυξη των παιδιών. Είναι κοινό μυστικό ότι τα σημερινά παιδιά δεν παίζουν. Ακόμα κι αυτό που
ονομάζουν παιχνίδι δεν έχει καμιά σχέση με αυτό που εμείς παραδοσιακά γνωρίζουμε. Ο υπολογιστής και τα
αμφιβόλου έως επικίνδυνου σεναρίου κάθε λογής ηλεκτρονικά παιχνίδια δίνουν μόνο ένα άλλοθι απασχόλη-
σης των παιδιών για χάρη περισσότερο των πολυάσχολων γονέων που βρίσκουν έτσι την ησυχία τους, παρά
για να καλύψουν τις στοιχειώδεις ανάγκες του παιδιού για συνεργασία, δημιουργικότητα, άθληση, έκφραση,
επινόηση, φαντασία κλπ.
Πολλοί ισχυρίζονται ότι οι δεξιότητες που αποκτούν τα παιδιά μπροστά στην οθόνη ενός ηλεκτρονικού
παιχνιδιού είναι σημαντικές και βοηθούν στην καλλιέργεια συγκεκριμένων νοητικών λειτουργιών. Αγνοούν
όμως ηθελημένα ή άθελα τις επιδράσεις αυτών των παιχνιδιών πάνω στη συναισθηματική ανάπτυξη των
παιδιών και στο ρόλο που παίζουν στην εμφάνιση αγχωτικών καταστάσεων στα παιδιά. Χωρίς βέβαια να πα-
ραγνωρίζουμε τις δευτερογενείς επιδράσεις στη σωματική τους ανάπτυξη λόγω καθιστικής απασχόλησης,
του ποσοστού της παχυσαρκίας, τα οφθαλμολογικά προβλήματα λόγω της κακής εστίασης στην οθόνη και
των νευρικών προβλημάτων (φαινόμενα επιληψίας ή εξάρτησης) λόγω της συνεχούς ενασχόλησης με ηλε-
κτρονικά μέσα.
81

Δεν θέλουμε να ηθικολογήσουμε ούτε να δαιμονοποιήσουμε την τεχνολογία. Απλά θέτουμε έναν προ-
βληματισμό για τα αποτελέσματα της αλόγιστης χρήσης της. Ανησυχούμε για τη διαδικασία ταύτισης των
παιδιών με τους φανταστικούς ήρωες των παιχνιδιών αυτών που τις περισσότερες φορές έχουν ρόλο εξο-
λοθρευτή και των προτύπων που δημιουργούνται για τη μετέπειτα συμπεριφορά των παιδιών.
Γνωρίζουμε ότι είναι αδύνατο να επιστρέψουμε στην αλάνα ή στα παραδοσιακά παιχνίδια. Θέλουμε να
πιστεύουμε όμως ότι τουλάχιστον μέσα στο σχολείο μπορούμε να δώσουμε την ευκαιρία στα παιδιά να γνω-
ρίσουν και τα παραδοσιακά παιχνίδια όχι σαν κάτι θέσφατο αλλά σαν έναυσμα για την επινόηση και τη δημι-
ουργία, την επικοινωνία και τη φαντασία, τη συμμετοχή και τη συνεργασία, την κίνηση και την άθληση. Πάνω
απ’ όλα όμως να ενισχύσουμε τα στοιχεία εκείνα που βοηθούν στην κοινωνικοποίηση των παιδιών, στην α-
ποδοχή της διαφορετικότητας, στο ευ αγωνίζεσθαι, στο σεβασμό στον αντίπαλο, στην ενίσχυση της αυτοε-
κτίμησης και της αλληλοεκτίμησης.
Εμπλέκοντας στο πρόγραμμα και άλλους φορείς της εκπαιδευτικής Κοινότητας, δάσκαλοι εκπαιδευτικοί
και κυρίως γονείς μπορούμε να μεταφέρουμε τα συμπεράσματα και τις προτάσεις μας έτσι ώστε να μην είμα-
στε ένα κλειστό εκπαιδευτικό πρόγραμμα αλλά μια διαδικασία ανοιχτή στην κοινωνία έτσι ώστε να υπάρχει
συνέχεια στο πρόγραμμα και οπωσδήποτε να μεγιστοποιήσουμε τις ωφέλειες απ’ αυτό.
Φυσικά δεν μπορούμε να πούμε ότι με την υλοποίηση ενός τέτοιου προγράμματος λύσαμε όλα τα προ-
βλήματα. Δεν είναι αυτός ο στόχος μας. Πιστεύουμε όμως ότι αγγίξαμε κάποια ευαίσθητα σημεία που παί-
ζουν καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη του παιδιού και θέσαμε προβληματισμούς σχετικά με τη στάση τόσο
των ίδιων των παιδιών όσο και των μεγαλύτερων (δασκάλων και γονέων)
Ο χρόνος που μας διατέθηκε πιστεύουμε ότι όπως και άλλες χρονιές ήταν μικρός. Ήταν σαφώς καλύ-
τερες οι συνθήκες από άλλες χρονιές αφού και οι εγκρίσεις και η υπογραφή των συμβάσεων έγινε σχετικά
έγκαιρα και είχαμε στη διάθεσή μας το χρόνο για οργάνωση και υλοποίηση των δράσεών μας σύμφωνα με τον
αρχικό μας προγραμματισμό.
Η συμμετοχή των εκπαιδευτικών και τον μαθητών όλων των συνεργαζόμενων μονάδων ήταν ενεργή και
εκτός των άλλων υπήρξαν και σημαντικά συμπεράσματα και προτάσεις από τους συνεργάτες οι οποίες στάλ-
θηκαν στο Συντονιστή από τους υπεύθυνους εκπαιδευτικούς.
Κλείνοντας θέλω να ευχαριστήσω όλους τους υπεύθυνους εκπαιδευτικούς για τη συνεργασία μας. Πι-
στεύω ότι έστω και στο λίγο αυτό χρόνο που επεξεργαστήκαμε το θέμα αυτό οι εμπειρίες ήταν καταπληκτι-
κές και τα αποτελέσματα θαυμάσια. Το τελικό έντυπο που θα εκδώσουμε και θα περιέχει ενδεικτικές εργα-
σίες από όλα τα σχολεία θα αποτελέσει σημείο αναφοράς και για τα άλλα σχολεία που θα θελήσουν να ασχο-
ληθούν με το θέμα αυτό. Θα γίνει προσπάθεια να μοιραστεί σε όλα τα σχολεία του νομού. Επίσης θέλω να
σας βεβαιώσω ότι όλες οι προτάσεις θα περιληφθούν στο τελικό προϊόν και θα διαβιβαστούν σε κάθε αρμό-
διο για την παραπέρα αξιοποίησή τους.
82

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Τατιάνα Αβέρωφ – Ιωάννου : Μαθαίνοντας τα παιδιά να συνεργάζονται, Εκδόσεις Θυμάρι
2. Τατιάνα Αβέρωφ – Ιωάννου : Συνεργασία στη μάθηση, Εκδόσεις Θυμάρι
3. G. Faure – S. Lascar : Το Θεατρικό Παιχνίδι, Εκδόσεις Gutenberg
4. N. Ματσανιώτης : Εμείς και το Παιδί μας, Εκδόσεις ΧΡΙΣΤΑΚΗ
5. Μπερντ Ρεϊμον – Ριβιέ : Η Κοινωνική ανάπτυξη του παιδιού, Εκδόσεις Καστανιώτη
6. Bonnie Miller : Χτίζοντας καλύτερη σχέση με τα παιδιά στην Τάξη, Κέντρο UNESCO
7. Το βιβλίο των νέων της Ευρώπης : : Οργανισμός Generation
8. Αντωνιάδης, Α., (1994) Το παιχνίδι, University Studio Press, Θεσσαλονίκη.
9. Braun K., (1991) Play and Ontogenesis in Tolman W. and W. Maiers eds., Critical
Psychology. Contribution to an Historical Science of the Subjects, Cambridge
University Press, Cambridge.
10. Γκούρου Α., (1996) Το παιδί και το παιχνίδι, Εκπαιδευτική Κοινότητα, τόμος 36, σελ. 32-
33.
11. Γρίβα Α., (1987) Ελάτε να παίξουμε, (Τρίτη έκδοση), Θυμάρι, Αθήνα
12. Carvey C., (1990) Το παιχνίδι: η επίδραση στην εξέλιξη του παιδιού, Κουτσουμπός Α.Ε.
13. Evans J. et al, (1997) Surplus Energy Theory: an enduring but inadequate justification
for school break-time, EDUCATIONAL REVIEW, vol. 49, No 3, p.p. 229-235.
14. Hoxter S., (1996) Παιχνίδι και Επικοινωνία στο: Μπόστον Μ. και Ν. Ντολ (επιμ.) Ο ψυ-
χοθεραπευτής του παιδιού. Προβλήματα που αντιμετωπίζουν παιδιά και Νεαρά τομα,
(μτφ. Τσαρμακλή Δ. και Ι. Τετέρη), Καστανιώτης, Αθήνα.
15. Παπαδόπουλος Ν., (1991) Ψυχολογία: σύγχρονα θέματα: σπουδές, εφαρμογές, κοινωνικο-
ποίηση, παιχνίδι, μάθηση, επιθετικότητα, ωριμότητα, κληρονομικότητα, περιβάλλον, προ-
σωπικότητα, εφηβεία, πειθαρχία, αυτοχειρία, ναρκωτικά, Έκδοση 3η, (Χ.Ο.), Αθήνα.
16. Vygotsky L.S., (1997) Νους στην κοινωνία, (μτφ. Μπίμπου Α., Βοσνιάδου Σ.), Gutenberg,
Αθήνα.
17. Χουϊζίνγκα, Γ., (1989) Ο άνθρωπος και το παιχνίδι (Homo ludens), (μτφ. Ροζάνης Σ., Λυ-
κιαρδόπουλος Γ.) Γνώση, Αθήνα.
18. Κοτσακώστα Μ., Καρανταΐδου Στ., Μιχαλόπουλος Γ., .Σωμαράκης Σ. Το παιχνίδι στη θε-
ωρία του Βυγκότσκι
19. Virtual School, The sciences of Education Online, τόμος 2, τεύχος 1,
20. http://www.auth.gr/virtualschool/2.1/Praxis/Kotsakosta.html
21. Περιοδικό ΔΙΑΒΑΖΩ, Το παιδί και το παιχνίδι Αφιέρωμα
83

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ............................................................................................................. 1
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ – ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ..................................................3
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ – ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΣΥΜΠΡΑΞΗΣ .......................................................6
ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ – ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ..................................9
ΕΝΟΤΗΤΑ 1η ..........................................................................................................................................9
Γνωριμία με το πρόγραμμα, γνωριμία με τα μέλη της Ομάδας ........................................................................................................................................ 9
η
ΕΝΟΤΗΤΑ 2 ........................................................................................................................................ 11
Η ανάγκη του παιδιού για παιχνίδι. ..................................................................................................................................................................................... 11
η
ΕΝΟΤΗΤΑ 3 ........................................................................................................................................13
Το παιχνίδι στην αρχαιότητα ................................................................................................................................................................................................ 13
η
ΕΝΟΤΗΤΑ 4 ........................................................................................................................................14
Τα παραδοσιακά παιχνίδια ..................................................................................................................................................................................................... 14
η
ΕΝΟΤΗΤΑ 5 ........................................................................................................................................17
Παιχνίδι και φαντασία ............................................................................................................................................................................................................ 17
η
ΕΝΟΤΗΤΑ 6 .......................................................................................................................................20
Παιχνίδι και κοινωνικοποίηση .............................................................................................................................................................................................. 20
η
ΕΝΟΤΗΤΑ 7 .......................................................................................................................................25
Παιχνίδι και γλωσσική καλλιέργεια ..................................................................................................................................................................................... 25
Λαχνίσματα................................................................................................................................................................................................................................ 26
η
ΕΝΟΤΗΤΑ 8 .......................................................................................................................................27
Παιχνίδια αντικείμενα ............................................................................................................................................................................................................ 27
η
ΕΝΟΤΗΤΑ 9 .......................................................................................................................................29
Παιχνίδια Φυσικής Αγωγής ................................................................................................................................................................................................... 29
η
ΕΝΟΤΗΤΑ 10 .....................................................................................................................................30
Ηλεκτρονικά Παιχνίδια .......................................................................................................................................................................................................... 30
η
ΕΝΟΤΗΤΑ 11 .......................................................................................................................................31
Χώρος παιχνιδιού .................................................................................................................................................................................................................... 31
ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟ .............................................................................................................................32
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ...........................32
Γνωριμία με το πρόγραμμα, γνωριμία με τα μέλη της Ομάδας.................................................................... 32
Η ανάγκη του παιδιού για παιχνίδι. ............................................................................................................ 33
Το παιχνίδι στην αρχαιότητα...................................................................................................................... 35
Τα παραδοσιακά παιχνίδια ......................................................................................................................... 41
Παιχνίδι και φαντασία................................................................................................................................ 54
Συμβολικά παιχνίδια - μιμητισμός.............................................................................................................. 55
Παιχνίδι και κοινωνικοποίηση.................................................................................................................... 56
Παιχνίδια στρατηγικής ............................................................................................................................... 60
Παιχνίδι και γλωσσική καλλιέργεια............................................................................................................ 61
Παιχνίδια αντικείμενα................................................................................................................................ 63
Παιχνίδια Φυσικής Αγωγής........................................................................................................................ 64
Ηλεκτρονικά Παιχνίδια .............................................................................................................................. 68
Κατασκευές – χειροτεχνίες – Καλλιτεχνική έκφραση ................................................................................. 69
ΜΕΡΟΣ ΠΕΜΠΤΟ .............................................................................................................................73
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ...................................................................................73
ΜΕΡΟΣ ΕΚΤΟ......................................................................................................................................80
ΗΜΕΡΙΔΕΣ – ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ .....................................................................................................80
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ........................................................................................................................................................................................................................ 83
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ.................................................................................................................................84
84

ΕΘΝΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΝΕΟΤΗΤΑΣ
ΤΜΗΜΑ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ
85

ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ παιχνιδι - ΒΙΒΛΙΟ2

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ παιχνιδι - ΒΙΒΛΙΟ2

Uploaded by

Copyright:

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ

ΣΥΝΟΠΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΥΜΜΕΤΕΧΌΝΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ

PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

Υλικά : μεγάλα φύλλα χαρτί, μαρκαδόρους χοντρούς, πολύχρωμες μπογιές, σελοτέηπ ή

Αναλυτική διαδικασία διεξαγωγής των δραστηριοτήτων:

Δραστηριότητα 2 : Προσδοκίες της ομάδας

PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

Μια σειρά βασικοί κανόνες μπορεί να είναι :

PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

Τι θα γινόταν αν μπορούσες να αποφασίσεις εσύ;

PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

Παιζόταν από …………………………………………………………………………………………….. (πόσα παιδιά, αγόρια ή κορίτσια κλπ.)

Οι κανόνες του παιχνιδιού είναι :

Υλικά και αντικείμενα που χρησιμοποιούσαν ήταν τα …………………………………………..……………………………………………………

Τραγουδάκια που έλεγαν ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….

Θα μου άρεσε κι εμένα να παίξω αυτό το παιχνίδι γιατί …………………………………………………………………………………………..

PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

F Σύνδεση με άλλα μαθήματα

F Ενδεικτικό κείμενο. Ο Μορμόλης

PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

Γιατί κλαίει η μικρή Ελένη;

Βρέθηκες εσύ σε τέτοια θέση;

PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

Λέγονται αυτά τα ακατανόητα περιπαιχτικά ποιήματα, που καθορίζουν ποιος θα

3)Ανέβηκα σ’ ένα βουνό 4)Είσαι ένα κινεζάκι,

PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

Προβολή της ταινίας TOY STORY

PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

Στη διπλανή εικόνα βλέπεις δύο αδερφάκια να παίζουν

Με τι παίζει το κοριτσάκι; …………………………………………………

Με τι παίζει το αγοράκι; ………………..…………………………………

Προσπάθησε τώρα να συμπληρώσεις τον πίνακα που ακολουθεί :

Γράψε σε κάθε στήλη τα παιχνίδια – αντικείμενα που παίζουν

Μόνο Αγόρια Μόνο κορίτσια Και αγόρια και κορίτσια

PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

Δημ. Σχολείο Παλαιοχωρίου

PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

11ο Δημ. Σχολείο Καβάλας

PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

Στην αρχαία Ελλάδα και την Αίγυπτο, όπου έχουμε στοι-

PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

Είναι άγνωστο πότε έκανε για πρώτη φορά την εμφάνιση