‫ﭘﺮاﻛﺴﻴﺲ‪ :‬ﭘﺎراداﻳﻤﻲ ﺑﺮاي اﻗﺪامﭘﮋوﻫﻲ‬

‫ﻣﻬﺮي دوﺳﺘﻲ اﻳﺮاﻧﻲ‪ ،‬ﺳﺎﻣﺮه ﻋﺒﺪﻟﻲ*‪ ،‬ﺳﺮور ﭘﺮوﻳﺰي‪ ،‬ﻧﻌﻴﻤﻪ ﺳﻴﺪ ﻓﺎﻃﻤﻲ‪ ،‬ﻣﺴﻌﻮد اﻣﻴﻨﻲ‬
‫‪Downloaded from ijme.mui.ac.ir at 16:21 +0330 on Friday October 27th 2017‬‬

‫ﭼﻜﻴﺪه‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‪ :‬اﻗﺪامﭘﮋوﻫﻲ ﻳﻚ ﻣﺘﺪوﻟﻮژي ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺑﺎ ﻫﺪف دوﮔﺎﻧﻪ )اﻗﺪام و ﺗﺤﻘﻴﻖ( اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ روش ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺗﺤﺖ ﻫﺪاﻳﺖ ﻳﻚ‬
‫ﭘﺎراداﻳﻢ ﻳﺎ دﻳﺪﮔﺎه ﻓﻠﺴﻔﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﻼﺻﻪ ﺑﻪ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﭘﺎراداﻳﻢ و ﭘﺎراداﻳﻢ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﭘﺮداﺧﺘﻪ و ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻣﻲﭘﺮدازد ﻛﻪ‬
‫اﻗﺪامﭘﮋوﻫﻲ در ﻛﺪام ﭘﺎراداﻳﻢ )اﺛﺒﺎتﮔﺮاﻳﻲ‪ ،‬ﺗﻔﺴﻴﺮي‪ ،‬ﻳﺎ ﭘﺮاﻛﺴﻴﺲ( ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫واژهﻫﺎي ﻛﻠﻴﺪي‪ :‬اﻗﺪام ﭘﮋوﻫﻲ‪ ،‬ﭘﺎراداﻳﻢ‪ ،‬ﭘﺮاﻛﺴﻴﺲ‪ ،‬ﻣﺘﻮدوﻟﻮژي )روشﺷﻨﺎﺳﻲ(‬

‫ﻣﺠﻠﻪ اﻳﺮاﻧﻲ آﻣﻮزش در ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ‪/‬وﻳﮋهﻧﺎﻣﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ آﻣﻮزش و ارﺗﻘﺎي ﺳﻼﻣﺖ‪ /‬اﺳﻔﻨﺪ‪1390‬؛‪ 1248 :(9)11‬ﺗﺎ ‪1254‬‬

‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً در آن درﮔﻴﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻧﻮع اﻗﺪامﭘﮋوﻫﻲ‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫ﺑﺮاﻳﻨﺪ ﻧﻬﺎﻳﻲ »ﺗﻐﻴﻴﺮ« و ﻳﺎدﮔﻴﺮي اﻓﺮادي اﺳﺖ ﻛﻪ در ان‬
‫ﺳﻬﻴﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ﺳﺎﻳﺮ اﺷﻜﺎل‪» ،‬ﺗﺤﻘﻴﻖ« ﻫﺪف اوﻟﻴﻪ اﺳﺖ‬
‫و اﻗﺪام اﻏﻠﺐ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻓﺮاورده ﺟﺎﻧﺒﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ‬
‫روﻳﻜﺮدﻫﺎﻳﻲ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺎ ﻫﺪف اﻧﺘﺸﺎر ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد ﺗﺎ‬
‫ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن ﺧﻮد را ﻫﺪف ﻗﺮار دﻫﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﺪلﻫﺎ ﺗﻮﺟﻪ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮي ﺑﻪ ﻃﺮاﺣﻲ ﺗﺤﻘﻴﻖ )ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎ(‬
‫ﻣﻌﻄﻮف ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﻫﺮ دو ﻧﻤﻮﻧﻪ اﻗﺪام ﺑﻪ درك و درك‬
‫ﺑﻪ اﻗﺪام ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﻛﻠﻴﻪ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺗﺤﺖ ﻫﺪاﻳﺖ‬
‫ﭘﺎراداﻳﻢﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﻼﺻﻪ ﺑﻪ ﺗﻮﺻﻴﻒ‬
‫ﭘﺎراداﻳﻢ و ﭘﺎراداﻳﻢ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﭘﺮداﺧﺘﻪ و ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ‬
‫ﻣﻲﭘﺮدازد ﻛﻪ اﻗﺪامﭘﮋوﻫﻲ در ﻛﺪام ﭘﺎراداﻳﻢ )اﺛﺒﺎتﮔﺮاﻳﻲ‪،‬‬
‫ﺗﻔﺴﻴﺮي‪ ،‬ﻳﺎ ﭘﺮاﻛﺴﻴﺲ( ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫واژه ﭘﺎراداﻳﻢ ﺑﻪ اﺷﻜﺎل ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻬﺮي دوﺳﺘﻲ اﻳﺮاﻧﻲ‪ ،‬داﻧﺸﺠﻮي دﻛﺘﺮاي ﭘﺮﺳﺘﺎري‪ ،‬داﻧﺸﻜﺪه ﭘﺮﺳﺘﺎري و ﻣﺎﻣﺎﻳﻲ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه‬
‫ﻃﻮري ﻛﻪ ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺗﻌﺮﻳﻒ واﺣﺪي را ﺑﺮاي آن اراﺋﻪ‬
‫ﻧﻤﻮد)‪ .(2‬ﻛﻮﻫﻦ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ ﭘﺎراداﻳﻢﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺪلﻫﺎ ﻳﺎ اﻟﮕﻮﻫﺎي‬
‫اﻗﺪامﭘﮋوﻫﻲ در ﺟﺴﺘﺠﻮي اﻳﺠﺎد داﻧﺶ‪ ،‬ﻣﻄﺮح ﻛﺮدن و‬
‫اﻳﺠﺎد ﺗﻐﻴﻴﺮ‪ ،‬و ﺑﻬﺒﻮد ﻋﻤﻠﻜﺮد اﺳﺖ)‪ .(1‬اﻗﺪامﭘﮋوﻫﻲ ﻳﻚ‬
‫ﻣﺘﻮدوﻟﻮژي ﺑﺎ ﻫﺪف دوﮔﺎﻧﻪ )اﻗﺪام‪ :‬ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد ﺗﻐﻴﻴﺮي در‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻳﺎ ﺳﺎزﻣﺎن ﻳﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ؛ و ﺗﺤﻘﻴﻖ‪ :‬ﺑﺮاي اﻓﺰاﻳﺶ درك‬
‫ﻣﺤﻘﻖ ﻳﺎ ﻣﺪدﺟﻮ ﻳﺎ ﻫﺮ دو و اﻏﻠﺐ در ﺟﺎﻣﻌﻪ وﺳﻴﻊﺗﺮ(‬
‫اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ روشﻫﺎي اﻗﺪامﭘﮋوﻫﻲ روي ﻳﻚ ﻃﻴﻒ‬
‫ﻗﺮار دارﻧﺪ در ﺑﺮﺧﻲ از آﻧﻬﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ اﺻﻠﻲ ﺑﺮ روي اﻗﺪام‬
‫اﺳﺖ و ﺗﺤﻘﻴﻖ در ﺣﺎﺷﻴﻪ ﻗﺮار دارد‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻨﺘﻬﺎاﻟﻴﻪ ﻣﻤﻜﻦ‬
‫اﺳﺖ »ﺗﺤﻘﻴﻖ« ﺑﻪ ﺷﻜﻞ اﻓﺰاﻳﺶ درك اﻓﺮادي ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ‬
‫* ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻣﺴﺆول‪ :‬دﻛﺘﺮ ﺳﺎﻣﺮه ﻋﺒﺪﻟﻲ )اﺳﺘﺎدﻳﺎر(‪ ،‬ﻣﺮﻛﺰ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻣﺮاﻗﺒﺖﻫﺎي‬
‫ﭘﺮﺳﺘﺎري و ﻣﺎﻣﺎﻳﻲ‪ ،‬داﻧﺸﻜﺪه ﭘﺮﺳﺘﺎري و ﻣﺎﻣﺎﻳﻲ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ اﺻﻔﻬﺎن‪ ،‬اﺻﻔﻬﺎن‪،‬‬
‫اﻳﺮان‪samereh_abdoli@nm.mui.ac.ir .‬‬
‫ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ اﺻﻔﻬﺎن‪ ،‬اﺻﻔﻬﺎن‪ ،‬اﻳﺮان‪(doosti@nm.mui.ac.ir) .‬؛ دﻛﺘﺮ ﺳﺮور ﭘﺮوﻳﺰي‬
‫)داﻧﺸﻴﺎر(‪ ،‬داﻧﺸﻜﺪه ﭘﺮﺳﺘﺎري و ﻣﺎﻣﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻣﺮﻛﺰ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت آﻣﻮزش ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه‬

‫ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪهاي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺎ از ﻃﺮﻳﻖ آﻧﻬﺎ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬ ‫ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬اﻳﺮان‪(s_parvizy@yahoo.com) .‬؛ دﻛﺘﺮ ﻧﻌﻴﻤﻪ ﺳﻴﺪ‬
‫ﻓﺎﻃﻤﻲ )داﻧﺸﻴﺎر(‪ ،‬ﻣﺮﻛﺰ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻣﺮاﻗﺒﺖﻫﺎي ﭘﺮﺳﺘﺎري‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ ﺗﻬﺮان‪،‬‬
‫ﭼﺎرﭼﻮبﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ از ﻃﺮﻳﻖ آن ﻫﻢ ﺟﻬﺎن را ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ و ﻫﻢ‬
‫ﺗﻬﺮان‪ ،‬اﻳﺮان‪(nseyedfatemi@yahoo.com) .‬؛ دﻛﺘﺮ ﻣﺴﻌﻮد اﻣﻴﻨﻲ )اﺳﺘﺎد(‪ ،‬ﻣﺮﻛﺰ‬
‫ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻳﻦ »ﺟﻬﺎن ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه« آﻧﭽﻪ را ﻛﻪ ﻣﺎ‬ ‫ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻏﺪد و ﻣﺘﺎﺑﻮﻟﻴﺴﻢ )ﺻﺪﻳﻘﻪ ﻃﺎﻫﺮه(‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ اﺻﻔﻬﺎن‪ ،‬اﺻﻔﻬﺎن‪،‬‬
‫ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ ﺷﻜﻞ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ از روشﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل‬ ‫اﻳﺮان‪(amini@med.mui.ac.ir) .‬‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻘﺎﻟﻪ‪ ،90/12/5 :‬ﺗﺎﻳﺦ اﺻﻼﺣﻴﻪ‪ ،90/12/16 :‬ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﺬﻳﺮش‪90/12/18:‬‬

‫‪http://journals.mui.ac.ir‬‬ ‫ﻣﺠﻠﻪ اﻳﺮاﻧﻲ آﻣﻮزش در ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ‪/‬وﻳﮋهﻧﺎﻣﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ آﻣﻮزش و ارﺗﻘﺎي ﺳﻼﻣﺖ‪ /‬اﺳﻔﻨﺪ‪1390‬؛ ‪(9)11‬‬ ‫‪/ 1248‬‬
 ‫ﭘﺮاﻛﺴﻴﺲ‬
‫ﻋﻨﻮان ﺧﻮب ﻳﺎ ﺑﺪ‪ ،‬ﺳﺎزﮔﺎر ﻳﺎ ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎر ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ﺑﻪ‬
‫ﭘﺎراداﻳﻤﻲ ﻛﻪ ﻣﺎ در آن ﻏﺮق ﻫﺴﺘﻴﻢ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد)‪.(3‬‬
‫دﻧﺰﻳﻦ و ﻟﻴﻨﻜﻮﻟﻦ )‪ (Denzin and Lincoln‬ﭘﺎراداﻳﻢ ﺗﺤﻘﻴﻖ را‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از اﻋﺘﻘﺎدات ﻫﺪاﻳﺖ ﻛﻨﻨﺪه ﻋﻤﻞ ﻣﻲداﻧﻨﺪ)‪.(4‬‬
‫از‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي‬ ‫را‬ ‫ﭘﺎراداﻳﻢ‬ ‫)‪(Chalmers‬‬
‫‪Downloaded from ijme.mui.ac.ir at 16:21 +0330 on Friday October 27th 2017‬‬
‫ﭘﻴﺶﻓﺮضﻫﺎي ﻛﻠﻲ ﺗﺌﻮرﺗﻴﻚ و ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﺗﻜﻨﻴﻚﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي‬
‫ﻛﺎرﺑﺮد آﻧﻬﺎ ﻣﻲداﻧﺪ ﻛﻪ اﻋﻀﺎي ﻳﻚ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﻠﻤﻲ وﻳﮋه آن‬
‫را ﻣﻲﭘﺬﻳﺮﻧﺪ‪ .‬او اﺷﺎره ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﭘﺎراداﻳﻢ ‪ 5‬ﻋﻨﺼﺮ دارد‬
‫ﻛﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪ -‬ﭘﻴﺶﻓﺮضﻫﺎي ﻧﻈﺮي و ﻗﻮاﻧﻴﻨﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ وﺿﻮح اﻇﻬﺎر‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -‬روشﻫﺎي اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﺮاي ﻛﺎرﺑﺮد ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﭘﺎﻳﻪ در ﻃﻴﻔﻲ‬
‫از ﻣﻮﻗﻌﻴﺖﻫﺎ‪.‬‬
‫‪ -‬اﺑﺰارﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﭘﺎراداﻳﻢ را ﺑﻪ دﻧﻴﺎي واﻗﻌﻲ‬
‫ﻣﻲآورﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬اﺻﻮل ﻛﻠﻲ ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﻛﻪ ﻫﺪاﻳﺖ ﻛﻨﻨﺪه ﻛﺎر درون‬
‫ﭘﺎراداﻳﻢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺗﺠﻮﻳﺰات ﻣﺘﺪوﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻛﻠﻲ در ﻣﻮرد ﻧﺤﻮه ﻫﺪاﻳﺖ ﻛﺎر‬
‫درون ﭘﺎراداﻳﻢ)‪.(2‬‬
‫در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ وﻳﻠﻴﺰ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ ﻓﻠﺴﻔﻪﻫﺎي ﻋﻠﻢ زﻳﺮﺑﻨﺎي‬
‫ﭘﺎراداﻳﻢﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺮاي درك ﻫﺮ ﭘﺎراداﻳﻢ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻋﻠﻤﻲ زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ آن را درك ﻛﺮد)‪ .(2‬اﻣﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ‪،‬‬
‫ﻧﻴﮕﻼس )‪ (Niglas‬ﻣﻔﻬﻮم ﺳﻄﻮح ﻓﻠﺴﻔﻲ و دﻳﺪﮔﺎه ﭘﺎراداﻳﻤﻲ‬
‫را ﻣﻌﺎدل ﻫﻢ ﻣﻲداﻧﺪ و ﻣﻄﺮح ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻋﻠﻲرﻏﻢ اﻳﻨﻜﻪ‬
‫ﺑﺴﻴﺎري از اﻓﺮاد ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ دو ﻳﺎ ‪ 3‬ﭘﺎراداﻳﻢ )ﺑﻪ وﻳﮋه‬
‫ﺗﻔﺴﻴﺮي و اﺛﺒﺎتﮔﺮاﻳﻲ( وﺟﻮد دارد اﻣﺎ ﻃﻴﻔﻲ از ﭘﺎراداﻳﻢﻫﺎ‬
‫ﻳﺎ ﺳﻄﻮح ﻓﻠﺴﻔﻲ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﺑﺮ ﻣﺘﺪوﻟﻮژيﻫﺎي ﺗﺤﻘﻴﻖ‬
‫ﻣﺆﺛﺮﻧﺪ و آن را ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ)‪:(5‬‬
‫‪1249 /‬‬ ‫ﻣﺠﻠﻪ اﻳﺮاﻧﻲ آﻣﻮزش در ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ‪/‬وﻳﮋهﻧﺎﻣﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ آﻣﻮزش و ارﺗﻘﺎي ﺳﻼﻣﺖ‪ /‬اﺳﻔﻨﺪ‪1390‬؛ ‪(9)11‬‬
‫ﻣﻬﺮي دوﺳﺘﻲ اﻳﺮاﻧﻲ و ﻫﻤﻜﺎران‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺮاي »ﺑﻮدن‪ «Being/‬ﻣﻨﺸﺎء ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ و در ﻋﻮض‬
‫»ﺑﻮدن« را ﭘﺮورش ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬ﺟﺮﺟﻦ )‪ (Gergen‬ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‬
‫ﭘﺎراداﻳﻢﻫﺎ از آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﻢ ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ‪ ،‬آﻧﭽﻪ ﻛﻪ اﻧﺘﻈﺎر‬
‫دارﻳﻢ ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ‪ ،‬و آﻧﭽﻪ ﻛﻪ اﻣﻴﺪوارﻳﻢ ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭼﺎﻟﻤﺮز‬ ‫ﺑﺮﮔﺮ )‪ (Berger‬و ﻻﻛﻤﻦ )‪ ،(Luckmann‬ﺟﺮﺟﻦ‪ ،‬ﮔﺮﻳﻦ‬
‫)‪ (Greene‬و ﻟﻲ )‪ ،(Lee‬ﻫﺮون )‪ (Heron‬و رﻳﺰون )‪،( Reason‬‬
‫ﻻﻳﺮد )‪ (Laird‬ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﻣﻔﻬﻮم ﭘﺎراداﻳﻢ ﺑﻴﺎن ﻛﻨﻨﺪه ﻳﻚ‬
‫دﻳﺪﮔﺎه ﺳﺎزﻧﺪهﮔﺮاﻳﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در ﻣﻮرد داﻧﺶ و ﻣﻌﻨﺎ‬
‫اﺳﺖ؛ ﭼﺮا ﻛﻪ داﻧﺶ ﺑﻪ ﻃﻮر اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و در ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺑﺎ‬
‫دﻳﮕﺮان ﺷﻜﻞ ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻫﺮ آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﻣﻲداﻧﻴﻢ از‬
‫درون ﻳﻚ زﻣﻴﻨﻪ )‪ (Context‬ﺑﺮ ﻣﻲآﻳﺪ و در ﻳﻚ ﻛﻼم‪ ،‬داﻧﺶ‬
‫ﻫﺮﮔﺰ در ﺧﻼء ﺷﻜﻞ ﻧﻤﻲﮔﻴﺮد‪ .‬آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﻣﻲداﻧﻴﻢ‪ ،‬ﻧﺤﻮه‬
‫داﻧﺴﺘﻦ ﻣﺎ و دﻟﻴﻞ اﻫﻤﻴﺖ دادن ﺑﻪ داﻧﺴﺘﻦ ﭼﻴﺰي ﻫﻤﮕﻲ‬
‫ﺑﻴﺎن ﻛﻨﻨﺪه ﭘﺎراداﻳﻢ ﻣﺸﺘﺮك )‪ (Shared paradigm‬زﻧﺪﮔﻲ ﻣﺎ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ زﻧﺪﮔﻲ ﺣﻮل اﻳﻦ اﺻﻮل ﭘﺎﻳﻪ ﺳﺎزﻣﺎندﻫﻲ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد و ﺗﻔﺎﺳﻴﺮ ﻣﻄﺎﺑﻖ آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﻲﺷﻮد و دﻳﺪه‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﺷﻜﻞ ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬اﻳﻦ راهﻫﺎي ﺗﻔﻜﺮ ﻋﻤﻴﻘﺎً در ﻣﺎ‬
‫ﻣﺤﺼﻮر ﺷﺪهاﻧﺪ و ﺗﻤﺎﻳﻼت و ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺑﻴﻬﻮدهاي ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ‬
‫ﺑﺎ اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﻨﻨﺪ)‪.(3‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻗﺪرت ﭘﺎراداﻳﻢﻫﺎ در زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﭼﻴﺰي در‬
‫ﭘﺎراداﻳﻢ ﻋﻤﻠﻜﺮدي ﻣﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺟﺎي ﻧﮕﻴﺮد‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻً‬
‫آن ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺳﺮﻛﻮب ﺷﺪه‪ ،‬ﻧﺎدﻳﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﻳﺎ ﻳﻚ اﺳﺘﺜﻨﺎء‬
‫را ﺷﻜﻞ ﻣﻲدﻫﺪ زﻳﺮا ﻣﻮﺟﺐ ﺑﻪ ﭼﺎﻟﺶ ﻛﺸﻴﺪن ﻣﻮارد ﻣﻮرد‬
‫اﻧﺘﻈﺎر ﻣﺎ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻛﻮﻫﻦ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ ﭘﺎراداﻳﻢﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﺎ اﺟﺎزه‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﺪاﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎزي زﻧﺪﮔﻲ را ﺑﺎزي ﻛﻨﻴﻢ و‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ در آن ﻣﻮﻓﻖ ﺷﻮﻳﻢ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ اﮔﺮ ﺷﺨﺼﻲ از‬
‫ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻳﻚ ﭘﺎراداﻳﻢ ﻣﺸﺘﺮك ﭘﻴﺮوي ﻧﻜﻨﺪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﮔﻔﺘﻪ‬
‫ﺷﻮد ﻛﻪ او ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺑﻴﺎن دﻳﮕﺮ ﻣﺎ آﻧﻘﺪر ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ‬
‫ﭘﺎراداﻳﻢﻫﺎﻳﻤﺎن ﺷﻜﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻳﻢ ﻛﻪ ﻫﺮ ﭼﻴﺰي را ﻛﻪ ﺑﻪ‬
‫‪http://journals.mui.ac.ir‬‬
 ‫ﻣﻬﺮي دوﺳﺘﻲ اﻳﺮاﻧﻲ و ﻫﻤﻜﺎران‬ ‫ﭘﺮاﻛﺴﻴﺲ‬
‫‪Downloaded from ijme.mui.ac.ir at 16:21 +0330 on Friday October 27th 2017‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ ‪ :1‬ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ ﻓﻠﺴﻔﻪ و ﻣﺘﺪوﻟﻮژي در ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬

‫ﮔﺬﺷﺘﻪ اﻗﺪامﭘﮋوﻫﻲ در ﭘﺎراداﻳﻢ اﺛﺒﺎتﮔﺮاﻳﻲ ﻗﺮار داﺷﺖ‬
‫)ﺗﺼﻮﻳﺮ ‪ ،(2‬در ﻃﻲ ﻧﻴﻢ ﻗﺮن ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻳﻚ ﭘﺎراداﻳﻢ ﺟﺪﻳﺪ‬
‫ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﭘﺎراداﻳﻢ ﺗﻔﺴﻴﺮي در ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﻄﺮح ﺷﺪ‬
‫و اﻗﺪامﭘﮋوﻫﻲ در ﭘﺎراداﻳﻢ ﺗﻔﺴﻴﺮي ﻗﺮار داده ﺷﺪ‬
‫)ﺗﺼﻮﻳﺮ‪.(6)(3‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﭘﺎراداﻳﻢ ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻋﺘﻘﺎدي ﺟﺎﻣﻊ‪ ،‬ﻳﻚ ﺟﻬﺎنﺑﻴﻨﻲ‬
‫و ﻳﺎ ﭼﺎرﭼﻮب اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺤﻘﻴﻖ و ﻋﻤﻠﻜﺮد را ﻫﺪاﻳﺖ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ)‪ .(2‬در ﺧﺼﻮص اﻳﻦ ﻛﻪ اﻗﺪامﭘﮋوﻫﻲ در ﻛﺪام‬
‫ﭘﺎراداﻳﻢ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻗﺮار دارد ﻧﻈﺮات ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺮان ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از اوﺑﺮﻳﻦ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ ﻛﻪ اﮔﺮﭼﻪ در ﭼﻨﺪﻳﻦ دﻫﻪ‬

‫‪Epistemology‬‬ ‫‪Objectivism‬‬

‫‪Theoretical‬‬ ‫‪Logical‬‬

‫‪Methodology‬‬ ‫‪Action research‬‬

‫‪Methods‬‬ ‫‪Qualitative‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ ‪ :2‬اﻗﺪامﭘﮋوﻫﻲ در ﭘﺎراداﻳﻢ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻣﺮﺳﻮم‬

‫‪http://journals.mui.ac.ir‬‬ ‫ﻣﺠﻠﻪ اﻳﺮاﻧﻲ آﻣﻮزش در ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ‪/‬وﻳﮋهﻧﺎﻣﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ آﻣﻮزش و ارﺗﻘﺎي ﺳﻼﻣﺖ‪ /‬اﺳﻔﻨﺪ‪1390‬؛ ‪(9)11‬‬ ‫‪/ 1250‬‬
 ‫ﭘﺮاﻛﺴﻴﺲ‬
‫‪Epistemology‬‬
‫‪Theoretical perspective‬‬
‫‪Methodology‬‬
‫‪Downloaded from ijme.mui.ac.ir at 16:21 +0330 on Friday October 27th 2017‬‬
‫‪Methods‬‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺮ ‪ :3‬اﻗﺪامﭘﮋوﻫﻲ در ﭘﺎراداﻳﻢ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﻣﺪرن‬
‫از زﻣﺎن ارﺳﻄﻮ ﺗﺎ ﻛﺎﻧﺖ و ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﺖ و ﺗﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﻓﻼﺳﻔﻪ‬
‫ﻋﻠﻮم و اﻗﺘﺼﺎد ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻗﺮون ‪ 19‬و ‪ 20‬ﺑﺎ ﺷﺪتﻫﺎي‬
‫ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺗﻠﻔﻴﻖ ﺗﺌﻮري و ﻋﻤﻞ ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺮوزه اﻳﻦ واژه اﻏﻠﺐ در ﮔﻔﺘﻤﺎن ﻓﻤﻴﻨﻴﺴﺖ و اﻧﺘﻘﺎدي دﻳﺪه‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻛﻠﻴﺪي ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺪرن و ﭘﺴﺖﻣﺪرن‬
‫اﻳﻦ ﻣﻔﻬﻮم از ﭘﺮاﻛﺴﻴﺲ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻠﻔﻴﻖ ﺗﺌﻮري و ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﺗﺮﻛﻴﺐ‬
‫ﺗﺄﻣﻞ و ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﻛﺎر ﺑﺎ اﻓﺮاد )ﻧﻪ ﺑﺮ روي اﻓﺮاد( و ﻛﺎر ﺑﺮاي‬
‫اﻳﺠﺎد ﻳﻚ ﺗﻐﻴﻴﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﺪه ﻛﺎر ﺑﺎ ﻣﺮدم ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد ﺗﻐﻴﻴﺮ‬
‫در ﻛﺎر ﻛﻮرﺗﻴﺲ و ﻫﻤﻜﺎراﻧﺶ ﻧﻴﺰ آﻣﺪه اﺳﺖ)‪ .(10‬ﻣﻄﺎﺑﻖ‬
‫ﻧﻈﺮ اﺳﻤﻴﺖ ﭘﺮاﻛﺴﻴﺲ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺤﻘﻖ‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ از ﻗﺒﻞ ﻣﺸﺨﺺ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻳﺎ روش ﺻﺤﻴﺢ‬
‫اﻧﺠﺎم ﻛﺎر ﭼﻴﺴﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ آن ﻳﻚ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ وﻳﮋه را‬
‫ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ واﺿﺢ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﺮاﻛﺴﻴﺲ ﻣﺴﺘﻠﺰم‬
‫ﭼﻴﺰي ﻓﺮاﺗﺮ از ﺗﺄﻣﻞ روي ﻋﻤﻠﻜﺮد اﺳﺖ؛ ﻣﺴﺘﻠﺰم اﻗﺪام ﺑﻪ‬
‫ﺳﻤﺖ ﺑﻬﺒﻮد ﺷﺮاﻳﻂ ﻳﺎ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ اﻓﺮاد‪ ،‬ﺟﺴﺘﺠﻮ ﺑﺮاي‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻳﺎ ﭼﻴﺰي واﻗﻌﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻳﻚ ﭼﺎرﭼﻮب اﺣﺘﺮام‬
‫ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮﻳﻦ رخ ﻣﻲدﻫﺪ)‪ .(8‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ از ﻃﺮﻳﻖ ﭘﺮاﻛﺴﻴﺲ‬
‫ﻣﻲﺗﻮان داﻧﺶ ﺗﺌﻮري در ﻣﻮرد ﺳﻼﻣﺘﻲ و ﺧﻮب ﺑﻮدن را‬
‫در ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺗﻠﻔﻴﻖ ﻧﻤﻮد‪ .‬در واﻗﻊ ﭘﺮاﻛﺴﻴﺲ ﺗﻼﺷﻲ ﺑﺮاي‬
‫ﻧﺸﺎن دادن اﻳﻦ اﻣﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻲﺗﻮان درﻛﻲ ﻛﻪ از‬
‫ﻳﻚ ﻣﻮﺿﻮع ﭘﻴﺪا ﻣﻲﺷﻮد را در زﻣﻴﻨﻪ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮد‬
‫و از ﻃﺮﻳﻖ ﻳﻚ ﭼﺮﺧﻪ ﭘﺮاﻛﺴﻴﺲ اﻗﺪام را اﻧﺠﺎم داد)‪.(10‬‬
‫ﮔﺎﺑﻞ ﻣﻔﻬﻮم ﭘﺮاﻛﺴﻴﺲ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻋﻨﺼﺮ ﺣﻴﺎﺗﻲ‬
‫ﻣﻲداﻧﺪ ﻛﻪ اﻗﺪامﭘﮋوﻫﻲ را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺑﻪ‬
‫‪1251 /‬‬ ‫ﻣﺠﻠﻪ اﻳﺮاﻧﻲ آﻣﻮزش در ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ‪/‬وﻳﮋهﻧﺎﻣﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ آﻣﻮزش و ارﺗﻘﺎي ﺳﻼﻣﺖ‪ /‬اﺳﻔﻨﺪ‪1390‬؛ ‪(9)11‬‬
‫ﻣﻬﺮي دوﺳﺘﻲ اﻳﺮاﻧﻲ و ﻫﻤﻜﺎران‬
‫‪Social‬‬
‫‪Interpretivism‬‬
‫‪Action research‬‬
‫‪Qualitative‬‬
‫اﻣﺎ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺗﺼﻮﻳﺮي ﻛﻪ ﻧﻴﮕﻼس اراﺋﻪ ﻧﻤﻮده اﻗﺪامﭘﮋوﻫﻲ‬
‫در ﭘﺎراداﻳﻢ )ﻳﺎ ﻓﻠﺴﻔﻪ( ﭘﺮاﮔﻤﺎﺗﻴﺴﻢ و ﺗﺌﻮري اﻧﺘﻘﺎدي ﻗﺮار‬
‫دارد)‪ (5‬و اﻳﻦ در ﺣﺎﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎري از ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ اوﺑﺮﻳﻦ)‪ ،(7‬ﻻﺗﺮ‪ ،‬ﻣﻜﻠﺴﺎك‪ ،‬ﻣﻮرﻟﻲ‪ ،‬اﺳﻤﻴﺖ )‪8‬و‪(9‬‬
‫اﺷﺎره ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ اﻗﺪامﭘﮋوﻫﻲ در ﭘﺎراداﻳﻢ ﭘﺮاﻛﺴﻴﺲ ﻗﺮار‬
‫دارد‪ .‬در اداﻣﻪ دﻟﻴﻞ ﻗﺮار دادن اﻗﺪامﭘﮋوﻫﻲ در زﻳﺮ ﭼﺘﺮ‬
‫ﭘﺎراداﻳﻢ ﭘﺮاﻛﺴﻴﺲ ﺑﻪ ﺗﻔﺼﻴﻞ ذﻛﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫واژه ﭘﺮاﻛﺴﻴﺲ ﻳﻚ ﻛﻠﻤﻪ ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﺤﻘﻴﻖ‬
‫آزاديﺑﺨﺶ در ارﺗﺒﺎط اﺳﺖ)‪ .(8‬در ﻳﻮﻧﺎن ﭘﺮاﻛﺴﻴﺲ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻌﻨﺎي اﻗﺪام اﺳﺖ)‪ ،(10‬اﻣﺎ ﭘﺮاﻛﺴﻴﺲ در اﻗﺪامﭘﮋوﻫﻲ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ اﺷﺎره دارد ﻛﻪ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ارﺳﻄﻮ ﺑﻪ ﻛﺎر‬
‫رﻓﺖ و ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻫﻨﺮ اﻗﺪام ﺑﺮاي ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﺮاﻳﻄﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﻓﺮد ﺑﺎ آن ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﻲﺷﻮد)‪ .(7‬ارﺳﻄﻮ ﭘﺮاﻛﺴﻴﺲ را اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲ¬ﻛﻨﺪ‪ ...» :‬ﭘﺮاﻛﺴﻴﺲ ﻳﻚ اﻗﺪام ﻣﻨﻄﻘﻲ‬
‫ﻫﻮﺷﻴﺎراﻧﻪ ﺑﺮ روي ﻳﻚ ﺗﺼﻤﻴﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻴﻔﻴﺖ اﻧﺠﺎم ﻛﺎر‬
‫اﺳﺖ در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ از آﻧﭽﻪ ﻛﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﻴﺪ آﮔﺎﻫﻲ‬
‫ﻫﻮﺷﻴﺎراﻧﻪ دارﻳﺪ«‪ .‬اﺳﻤﻴﺖ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ »‪ ...‬ﺑﺮاي ارﺳﻄﻮ‪،‬‬
‫ﭘﺮاﻛﺴﻴﺲ ﻳﻚ وﺿﻌﻴﺖ اﺧﻼﻗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻋﻤﻞ‬
‫درﺳﺖ و ﺻﺤﻴﺢ ﻫﺪاﻳﺖ ﻣﻲﺷﻮد؛ اﻫﻤﻴﺖ ﺑﻪ ﺳﻼﻣﺖ آﻳﻨﺪه‬
‫اﻧﺴﺎن و زﻧﺪﮔﻲ ﺧﻮب«)‪ .(8‬ارﺳﻄﻮ ﭘﺮاﻛﺴﻴﺲ را ﺑﺎ ﺗﺌﻮري‬
‫)ﻋﻠﻮم و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ داﻧﺶ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺧﻮد داﻧﺶ ﺳﺮ‬
‫و ﻛﺎر دارﻧﺪ( ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ و ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ)‪ (7‬و اﺣﺴﺎس ﻣﻲﻛﻨﺪ‬
‫ﻛﻪ ﻫﻢ ﺗﺌﻮري و ﻫﻢ ﻋﻤﻞ اﻫﻤﻴﺖ ﻳﻜﺴﺎﻧﻲ دارﻧﺪ و در ﻫﻢ‬
‫ﺗﻨﻴﺪه ﺷﺪهاﻧﺪ)‪ .(8‬ﺳﻨﮓ در ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ واژه ﭘﺮاﻛﺴﻴﺲ‬
‫‪http://journals.mui.ac.ir‬‬
 ‫ﻣﻬﺮي دوﺳﺘﻲ اﻳﺮاﻧﻲ و ﻫﻤﻜﺎران‬ ‫ﭘﺮاﻛﺴﻴﺲ‬

‫ﻛﻪ ﭘﺎراداﻳﻢ اﺛﺒﺎتﮔﺮاﻳﻲ اﺳﺎﺳﺎً ﺑﺎ ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎ و ﺣﻘﺎﻳﻖ ﻋﻴﻨﻲ‬
‫ﺳﺮ و ﻛﺎر دارد و ﭘﺎراداﻳﻢ ﺗﻔﺴﻴﺮي ﺑﺎ ﻛﺸﻒ ﻣﻌﺎﻧﻲ ذﻫﻨﻲ‬
‫ﺳﺮ و ﻛﺎر دارد ﭘﺮاﻛﺴﻴﺲ در ﻣﻮرد دﻳﺪن و اﻗﺪام‬
‫اﺳﺖ)‪ .(10‬در واﻗﻊ اﮔﺮﭼﻪ ﭘﺎراداﻳﻢ ﭘﺮاﻛﺴﻴﺲ از ﻟﺤﺎظ‬
‫ﺑﺮﺧﻲ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎ ﺑﺎ ﭘﺎراداﻳﻢ ﺗﻔﺴﻴﺮي ﻣﺸﺘﺮك اﺳﺖ و ﺑﺨﺶ‬
‫‪Downloaded from ijme.mui.ac.ir at 16:21 +0330 on Friday October 27th 2017‬‬
‫ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﭘﺮاﻛﺴﻴﺲ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺑﻴﻦ ﺗﺌﻮري و‬
‫ﻋﻤﻞ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﻴﺎنﮔﺮ ﺗﻠﻔﻴﻖ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻋﻤﻠﻜﺮد‬
‫و ﺗﺤﻘﻴﻖ اﺳﺖ ﻳﺎ ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﻛﻪ ﻫﺎﺟﺰ ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﺪ »ﺗﻠﻔﻴﻖ‬
‫ﺗﺌﻮري و ﻋﻤﻠﻜﺮد‪ ،‬ﺗﻠﻔﻴﻖ ﺗﺤﻘﻴﻖ و ﻋﻤﻠﻜﺮد« اﺳﺖ)‪ .(8‬اوﺑﺮﻳﻦ‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ »در ﻳﻚ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﭘﻴﺶروﻧﺪه‪ ،‬داﻧﺸﻲ ﻛﻪ از ﻋﻤﻠﻜﺮد‬

‫ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ از ﻣﺘﺪوﻟﻮژيﻫﺎي ﻛﻴﻔﻲ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ آن را ﻛﺎر‬ ‫ﻧﺎﺷﻲ ﻣﻲﺷﻮد و ﻋﻤﻠﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ داﻧﺶ ﻫﺪاﻳﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪،‬‬
‫ﻣﻲﺑﺮد)‪ (7‬ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﺤﻘﻘﺎن )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻻﺗﺮ‪ ،‬ﻣﻜﻠﺴﺎك‪،‬‬ ‫ﻧﻘﻄﻪ اﺗﻜﺎي اﻗﺪامﭘﮋوﻫﻲ اﺳﺖ«)‪7‬و‪ .(8‬ﻧﺎروﺋﻤﻮن ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‬
‫ﻣﻮرﻟﻲ‪ ،‬اﺳﻤﻴﺖ( اﻳﻦ دﻳﺪﮔﺎه را دارﻧﺪ ﻛﻪ ﭘﺎراداﻳﻢﻫﺎي‬ ‫ﭘﺮاﻛﺴﻴﺲ اﺳﺎﺳﺎً ﺑﻪ ﻳﻚ ﺣﺮﻛﺖ ﻋﻘﻼﻧﻲ‪ ،‬ﻋﺎﻃﻔﻲ و ﻋﻤﻠﻲ‬
‫ﺗﺤﻘﻴﻖ اﺛﺒﺎتﮔﺮاﻳﻲ و ﺗﻔﺴﻴﺮي ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي ﻣﻌﺮﻓﺖﺷﻨﺎﺳﻲ‬ ‫اﺷﺎره ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﭘﺮاﻛﺴﻴﺲ ﻳﻚ دﻳﺎﻟﻜﺘﻴﻚ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﻛﺎﻓﻲ ﺑﺮاي ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﻪ اﻗﺪامﭘﮋوﻫﻲ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ)‪8‬و‪ (9‬و‬ ‫ﺑﻪ ﻃﻮر اوﻟﻴﻪ در روﻳﻜﺮد اﻗﺪامﭘﮋوﻫﻲ ﻣﺸﺎرﻛﺘﻲ )‪(PAR‬‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮان اﻗﺪامﭘﮋوﻫﻲ را زﻳﺮ ﭼﺘﺮ آﻧﺎن ﻗﺮار داد)‪ .(7‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ‬ ‫ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬او اﻳﻦ دﻳﺎﻟﻜﺘﻴﻚ را ﺑﻪ ﺷﻜﻞ زﻳﺮ ﻧﺸﺎن‬
‫ﻣﻲرﺳﺪ ﻛﻪ ﭘﺮاﻛﺴﻴﺲ ﻣﻨﺎﺳﺐﺗﺮﻳﻦ ﭘﺎرادﻳﻢ ﺑﺮاي ﻣﺤﻘﻘﺎن‬ ‫ﻣﻲدﻫﺪ)‪.(11‬‬
‫اﻗﺪامﭘﮋوه ﺑﺎﺷﺪ)‪ .(8‬اﻳﻦ ﭘﺎراداﻳﻢ ﺧﻨﺜﻲ ﺑﻮدن ﻣﺤﻘﻖ را رد‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ و در ﻋﻮض ﻳﻚ ﻣﺤﻘﻖ ﻓﻌﺎل ﻛﻪ اﻏﻠﺐ در ﺣﻞ ﻳﻚ‬
‫ﻣﺸﻜﻞ )ﻳﺎ ﻳﻚ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ( داراي ﺟﺎﻳﮕﺎه اﺳﺖ )ذيﻧﻔﻊ اﺳﺖ(‬
‫را ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد)‪.(12‬‬
‫ﻟﺬا ﭘﺮاﻛﺴﻴﺲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﭘﺎراداﻳﻢ ﺗﺤﻘﻴﻖ‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺮ ‪ :4‬دﻳﺎﻟﻜﺘﻴﻚ ﭘﺮاﻛﺴﻴﺲ‬
‫ﺗﺄﻣﻞ و ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻨﺎﺳﺐ )ﻳﺎ اﻗﺪام( در ﺟﻬﺖ ﺑﻬﺒﻮد ﺷﺮاﻳﻂ ﻳﺎ‬
‫ارﺗﻘﺎء ﺷﺮاﻳﻂ اﺳﺖ و ﻧﻘﺶ ﻣﺤﻘﻖ و اﻓﺮاد ﻣﺸﺎرﻛﺖ ﻛﻨﻨﺪه‬
‫اﮔﺮﭼﻪ اﻗﺪامﭘﮋوﻫﻲ و ﭘﺮاﻛﺴﻴﺲ از ﻟﺤﺎظ ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ ﺑﻪ ﻫﻢ‬
‫را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﻮاﻣﻞ دﺧﻴﻞ در ﺣﺬف ﻳﺎ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﺸﻜﻞ‬
‫ﻣﺮﺑﻮطاﻧﺪ اﻣﺎ اوﺑﺮﻳﻦ اﻇﻬﺎر ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﭘﺮاﻛﺴﻴﺲ و‬
‫)ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺑﺎ اﻓﺮاد ‪/‬ﻧﻪ ﺑﺮ روي اﻓﺮاد( ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد‪ ،‬ﺧﻨﺜﻲ ﺑﻮدن‬
‫اﻗﺪامﭘﮋوﻫﻲ ﺳﺎزهﻫﺎي ﻳﻜﺴﺎﻧﻲ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬او ﻣﺪﻋﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﻣﺤﻘﻖ را رد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺗﺌﻮري و ﻋﻤﻞ و ﺗﺄﻣﻞ ﺑﺮ ﻋﻤﻞ‬
‫اﻗﺪامﭘﮋوﻫﻲ ﻳﻚ روش اﺳﺖ در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﭘﺮاﻛﺴﻴﺲ ﻳﻚ‬
‫را ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد و ﺑﺮ ﻗﺪرت ﺑﺨﺸﻴﺪن ﺑﻪ اﻓﺮاد ﺗﻤﺮﻛﺰ دارد‬
‫ﭘﺎراداﻳﻢ ﺗﺤﻘﻴﻖ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ او ادﻋﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ‬
‫زﻳﺮﺑﻨﺎي ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻗﺪام ﭘﮋوﻫﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻗﺪامﭘﮋوﻫﻲ از ﻟﺤﺎظ ﻣﻌﺮﻓﺖﺷﻨﺎﺳﻲ در ﭘﺎراداﻳﻢ ﺗﺤﻘﻴﻖ‬
‫ﭘﺮاﻛﺴﻴﺲ ﻗﺮار دارد )ﻧﻪ اﺛﺒﺎتﮔﺮاﻳﻲ و ﺗﻔﺴﻴﺮي(‪ .‬در ﺣﺎﻟﻲ‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ‬
‫‪1. Donato R. Action research. 2003. [Cited 2012 Apr 04]. Available from:‬‬
‫‪http://www.cal.org/resources/digest/0308donato.html‬‬
‫‪2. willis wj. Foundation of Qualitative Research, Interpretive and Critical Approaches. London: SAGE‬‬
‫‪Publications, Inc; 2007.‬‬
‫‪3. Valade RM. Participatory action research with adults with mental retardation:" Oh my God! Look out‬‬
‫‪world!". [Dissertation]. Louisville: University of Louisville; 2004.‬‬
‫‪4. Groenewald T. A phenomenological research design illustrated. International Journal of Qualitative‬‬
‫‪Methods. 2004; 3(1): 1-26.‬‬
‫‪5. Niglas K. The combined use of qualitative and quantitative methods in educational research. International‬‬

‫‪http://journals.mui.ac.ir‬‬ ‫ﻣﺠﻠﻪ اﻳﺮاﻧﻲ آﻣﻮزش در ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ‪/‬وﻳﮋهﻧﺎﻣﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ آﻣﻮزش و ارﺗﻘﺎي ﺳﻼﻣﺖ‪ /‬اﺳﻔﻨﺪ‪1390‬؛ ‪(9)11‬‬ ‫‪/ 1252‬‬
 ‫ﭘﺮاﻛﺴﻴﺲ‬ ‫ﻣﻬﺮي دوﺳﺘﻲ اﻳﺮاﻧﻲ و ﻫﻤﻜﺎران‬

Journal of Special Education. 2004; 18(2): 62-72.

6. Hien TTT. Why is action research suitable for education? VNU Journal of Science, Foreign Languages.
2009;25: 97-106.
7. O’brien R. An overview of the methodological approach of action research. In Richardson R, (Editor).
Theory and Practice of Action Research. Brazil: Universidade Federal da Paraíba. 2001. [Cited 2012 Apr
03]. Available from: http://www.web.ca/~robrien/papers/arfinal.html
8. Adendorff SA. Investigating feedback as element of formative assessment in the teaching of senior phase
Mathematics.[Dissertation]. Stellenbosch: University of Stellenbosch; 2007.
Downloaded from ijme.mui.ac.ir at 16:21 +0330 on Friday October 27th 2017

9. Ahmed JU. Action research: A new look. KASBIT Business Journal. 2009; 2(1-2): 19-32.
10. Totikidis V. Prilleltensky I. Improving Community Through a Cycle of Praxis: Multicultural
Perspectives on Personal, Relational, and Collective Wellness. In Press: Community, Family and Work.
[Cited 2012 Apr 04].Available from http://www.education.miami.edu/isaac/public_web/vicky.htm
11. Auemaneekul N. Continuum from Action Research to Community Based Participation Research. Journal
of Public Health. 2010; 40(1):86-100.
12. Whitehead D. Testing like you teach: The challenge of constructing local, ecologically valid tests.
English Teaching: Practice and Critique. 2008; 7(3): 10-25. [Cited 2012 Apr 03]. Available from:
http://education.waikato.ac.nz/research/files/etpc/2008v7n3art2.pdf

1253 / (9)11 ‫؛‬1390‫ اﺳﻔﻨﺪ‬/‫وﻳﮋهﻧﺎﻣﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ آﻣﻮزش و ارﺗﻘﺎي ﺳﻼﻣﺖ‬/‫ﻣﺠﻠﻪ اﻳﺮاﻧﻲ آﻣﻮزش در ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ‬ http://journals.mui.ac.ir
 Praxis: a Paradigm for Action Research
Mehri Doosti Irani1, Samereh Abdoli2, Soroor Parvizi3, Naimeh Seyed Fatemi4, Massoud Amini5

Abstract

Action research is a research methodology with a dual purpose (action and research). Action research as
Downloaded from ijme.mui.ac.ir at 16:21 +0330 on Friday October 27th 2017

other research approach is led through a paradigm or a philosophical perspective. This article briefly
describes paradigm, research paradigm and discuss about “which paradigm (positivism, interpretive, or
praxis) does cover action research?”.

Keywords: Action research, paradigm, praxis, methodology

Addresses:
1
. PhD Nursing candidate, School of Nursing and Midwifery, Isfahan University of Medical Sciences,
Isfahan, Iran. Email: Doosti@nm.mui.ac.ir
2
. ( ) Assistant Professor in Nursing, Nursing and Midwifery Care Research Centre, Faculty of Nursing and
Midwifery, Isfahan University of Medical Sciences, Isfahan, Iran. Email: samereh_abdoli@nm.mui.ac.ir
3
. Associate professor. Tehran Nursing and Midwifery school. Centre for research in Medical Education,
Tehran University of Medical Sciences (TUMS). Email: S_parvizy@yahoo.com
4
. Associate Professor, Nursing Care Research Center, Tehran University of Medical Sciences, Tehran, Iran.
Email: Nseyedfatemi@yahoo.com
5
. Professor, Endocrine and Metabolism Research Center (Sedigheh Tahereh), Isfahan University of Medical
Sciences, Isfahan, Iran. Email: Amini@med.mui.ac.ir

http://journals.mui.ac.ir IJME/ Special issue for educational development and health promotion: 2012: 11(9) / 1254