DRAINASE(

Pendahuluan(
• Drainase(perkotaan:(sistem(yang(mengelola(pembuangan(kelebihan(air(di(
suatu( kota,( termasuk( air( hujan,( air( limbah( domes?k,( dan( air( limbah(
industri.(Secara(keseluruhan,(sistem(drainase(perkotaan(memainkan(peran(
pen?ng( dalam( mengelola( kelebihan( air( dan( mencegah( banjir( di( wilayah(
perkotaan.(
• Dirancang( untuk( mencegah( banjir( di( perkotaan( dan( terintegrasi( dengan(
sanitasi,(sampah,(pengendalian(banjir(kota,(dan(lingkungan(sekitar.((
• Sistem( drainase( perkotaan( dapat( mencakup( berbagai( komponen( seper?(
pengatur( air( dan( tangki( penyimpanan,( parit,( sumur( pelimpah,( saluran(
hujan,(dan(jaringan(pipa(saluran(pembuangan.((
• Sistem( ini( bertujuan( untuk( mengalirkan( air( secara( efek?f,( mencegah(
genangan(air,(dan(penghijauan(perkotaan(untuk(memurnikan(air(hujan.((
• Drainase( perkotaan:( Penggabungan( fitur( seper?( mekanisme( penyegelan,(
lubang( peredam,( dan( mekanisme( penghilangan( kotoran( untuk(
meningkatkan( kedap( udara,( mengurangi( dampak,( dan( mencegah(
penumpukan(air(.((
• Sistem( drainase( kota( juga( dapat( mencakup( tangki( pengendapan,( jaring(
penyaring,( dan( kerangka( jaring( penyaring( kerikil( untuk( memfasilitasi(
pembuangan(lumpur.((
PENDAHULUAN(
Hidrologi(Drainase(Perkotaan(

1. Data(hujan(otoma?s(
2. Data(hujan(harian(
Data+Hujan+Otoma2s+
 Data(Hujan(Harian((Manual)(
Tahapan(pengolahan(hujan(harian.(
1. Dari(data(hujan(harian(dihitung(?nggi(curah(hujan(harian(
rencana( (2( tahun,( 5( tahun,( 10( tahun)( dengan( metode(
hidrologi.(
2. Hitung(intensitas(hujan(untuk(durasi((Tc)(5,(10,(15,(30,(45,(
60,( 120,( 180,( 360,( dan( 720( menit( dengan( rumus(
Mononobe(:(I(=((Rt/24)*(24/Tc)2/3(
(dimana(:( (I((((=(intensitas(hujan((mm/jam)(
( ( (Rt(=(?nggi(hujan(harian(rencana(2(th,(5(th,(atau((
( ( (((((((((10(th((mm)(
( (( (Tc(=(durasi((jam)(
( Intensitas( hujan( rencana( dihitung( dengan( rumus(
Mononobe( berdasarkan( hujan( harian( rencana( (Rt)( dan(
waktu(konsentrasi((Tc).(
3.(Perhitungan(?nggi(curah(hujan(rencana((2,(5,(10(th)(untuk(
durasi(5,(10,(15,(30,(45,(60,(120,(180,(360,(720(menit.(
Durasi((Tc)( I((mm/ R(=((I(*(Tc)((
Meni Jam( jam)( mm(
t(
5( ...( ...( ...( R((mm)(
10(th(
10( ...( ...( ...(
15( ...( ...( ...(
30( ...( ...( ...( 5(th(
45( ...( ...( ...(
60( ...( ...( ...( 2(th(
120( ...( ...( ...(
180( ...( ...( ...(
320( ...( ...( ...( Tc((mnt)(
720( ...( ...( ...(
 Luas(Daerah(Tangkapan(
Untuk(daerah(atas/perbukitan,(dimana(didalam(peta(terdapat(garis(
konturnya,( maka( batas( daerah( tangkapan( saluran( drainase( yang(
di?njau( dapat( menggunakan( peta( topografi( (biasanya( punggung(
bukit( merupakan( batasnya).( Untuk( memberikan( gambaran( yang(
lebih( jelas( dalam( menentukan( batas( daerah( tangkapan( saluran(
drainase,(lihat(gambar(2.17.(
(
Koefisien(Kekasaran(Permukaan(Saluran((n(Manning)(
Besarnya( nilai( n( Manning( tergantung( dari( jenis( permukaan(
saluran.( Hubungan( antara( nilai( Manning( dengan( jenis(
permukaan(saluran(dapat(dilihat(pada(tabel(3.1.(
(
Kemiringan(Dasar(Saluran((s)(
Kemiringan( dasar( saluran( diusahakan( agar( mengiku?( kemiringan( permukaan( tanah(
dengan(tujuan(pekerjaan(galian(tanahnya(minimum(dan(biaya(pelaksanaannya(murah.(
Kemiringan(dasar(saluran(ideal(tersebut(belum(tentu(dapat(dilaksanakan(di(lapangan,(
karena(adanya(kendala(sebagai(berikut(:(
[ Untuk( didaerah( atas/perbukitan( kemiringan( permukaan( tanahnya( cukup( curam,(
sehingga( mengakibatkan( kecepatan( aliran( disaluran( melampaui( batas( maksimum.(
Besaran(nilai(batas(kecepatan(maksimum(aliran(dapat(dilihat(pada(tabel(3.2.(
(

(
(
(
[ Untuk( daerah( dataran/pantai,( dimana( kemiringan( muka( tanah( sangat( kecil.( Untuk(
itu(kecepatan(minimum(aliran(disaluran(dibatasi(0,50[0,60(m.(
(
Gambar(Potongan(Memanjang(
1. Slope(muka(tanah(normal((Vmax(>(V(>(Vmin)(
+ B(
Elv(B( A( Elv(ma(di(A(=(Elv(A(–(W(
W(
( H( Elv(A(
ma(
Elv(ds(di(A(=(Elv(A(–((W(+(H)(
Elv(ma(di(B(=(Elv(B(–(W(
( L(
ds( Elv(ds(di(B(=(Elv(B(–((W(+(H)(
( (

2. Slope(muka(tanah(kecil((V(<(Vmin)(
( B( A( Elv(ma(di(B(=(Elv(B(–(W(
Elv(B( Elv(A( Elv(ds(di(B(=(Elv(B(–((W(+(H)(
( W(
Elv(ma(di(A(=(Elv(ma(di(B(–((L(Smin)(
H( ma(
Elv(ds(di(A(=(Elv(ma(di(A(–(H(
( Smin( (
ds(
( L(
(
3. Slope(muka(tanah(besar((V(>(Vmax)(
B( Elv(ma(di(A(=(Elv(A(–(W(
Elv(B( Elv(ds(di(A(=(Elv(A(–((W(+(H)(
A(
Elv(A( Elv(ma(di(B(=(Elv(ma(di(A(+(L(Smax(
ma( W( Elv(ds(di(B(=(Elv(ma(di(B(–(H(
ds( Smax( H( (

L(

4. Beberapa(ruas(saluran(
C( Elv(ma(di(B(hilir(=(Elv(B(–(W(
( Elv(C( Elv(ma(di(A(=(Elv(B(–(W(–((Smin(L1)(
A( Elv(ma(di(C(=(Elv(B(–(W(+((Smax(L2)(
Elv(B(B( Elv(A( Elv(ds(di(A(=(Elv(ma(di(A(–(H(
Smax(
H2( W( Smin( Elv(ds(di(B(hilir(=(Elv(ma(di(B(–(H1(
H1( Elv(ds(di(B(hulu(=(Elv(ma(di(B(–(H2(

L2( L1(

Catatan(: ([(Elv(ma(di(B(hulu(lebih(?nggi(/(sama(dengan(Elv(ma(di(B(hilir(
([(Elv(ds(di(B(hulu(lebih(?nggi(/(sama(dengan(Elv(ds(di(B(hilir(
5.((Apabila(digunakan(bangunan(terjunan((Smax)(
B(
( Elv(B(
A’(
W( Elv(A( A(
H( W(
Smax( ma(
t( Smax( H(
ds(
L/2( L/2(

Elv(ma(di(A(=(Elv(A(–(W(
Elv(ma(di(A’(hilir(=(Elv(A(+((Smax(.(0,5L)(
Elv(ma(di(A’(hulu(=(Elv(B(–(W(
Elv(ma(di(B(=(Elv(B(–(W(+((Smax(.(0,5L)(
Elv(ds(di(A(=(Elv(ma(di(A(–(H(
Elv(ds(di(A’(hilir(=(Elv(ma(di(A’(hilir(–(H(
Elv(ds(di(A’(hulu(=(Elv(ma(di(A’(hulu(–(H(
Elv(ds(di(B(=(Elv(ma(di(B(–(H(
Tinggi(terjunan((t)(=((Elv(ds(di(A’(hulu)(–((Elv(ds(di(A’(hilir)(
Sesuai(dengan(kondisi(dilapangan,(maka(ada(6((enam)(bentuk(drainase(sistem(polder(antara(lain(
yaitu(:(
1. Drainase( sistem( polder( dengan( menggunakan( pompa( dan( kolam( retensi( disatu( tempat.(
Sistem( ini( paling( ideal( dan( digunakan( apabila( lahan( untuk( keperluan( kolam( retensi( ?dak(
ada(masalah.(Bentuk(sistem(polder(ini(dapat(dilihat(pada(gambar(4.1.(
2. Drainase(sistem(polder(dengan(menggunakan(pompa(dan(tanpa(kolam(retensi.(Sistem(ini(
digunakan(apabila(kondisi(di(lapangan(?dak(dimungkinkan(untuk(dibangun(kolam(retensi,(
karena(lahannya(?dak(ada((pemukiman(padat).(Bentuk(sistem(polder(ini(dapat(dilihat(pada(
gambar(4.4.(
3. Drainase(sistem(polder(dengan(menggunakan(pompa(dan(tampungan(memanjang.(Sistem(
ini( digunkan( apabila( kondisi( di( lapangan( terdapat( alur( saluran( /( sungai( yang( lebar( dan(
mempunyai( kapasitas( saluran( melebihi( debit( banjir( rencana,( misalnya( Kali( Baru.( Bentuk(
sistem(polder(ini(dapat(dilihat(pada(gambar(4.5.(
4. Drainase( sistem( polder( dengan( pompa( dan( kolam( retensi( ?dak( satu( tempat.( Sistem( ini(
digunakan(apabila(lahan(yang(tersedia(untuk(keperluan(kolam(retensi(letaknya(berjauhan(
dengan( stasiun( pompa,( misal( polder( Kota( Lama.( Bentuk( sistem( polder( ini( dapat( dilihat(
pada(gambar(4.6.(
5. Drainase(sistem(poder(dengan(menggunakan(kolam(dan(pintu(air((tanpa(pompa).(Sistem(
ini(digunakan(pada(daerah(yang(mempunyai(beda(pasang(surut(yang(cukup(besar,(elevasi(
muka(air(minimum(dikolam(lebih(?nggi(dari(muka(air(laut(surut(dan(lahan(yang(diperlukan(
untuk( kolam( tersedia( /( ?dak( ada( masalah.( Bentuk( sistem( polder( ini( dapat( dilihat( pada(
gambar(4.7.(
6. Drainase(sistem(polder(dengan(menggunakan(pintu(air((tanpa(kolam(dan(pompa).(Sistem(
ini( digunakan( pada( daerah( yang( mempunyai( daerah( tangkapan( yang( sempit( (saluran(
tersier)(dan(daerah(pemukiman(yang(padat.(Bentuk(polder(ini(dapat(dilihat(pada(gambar(
4.8.(