You are on page 1of 18
10, O modernismo ea questio nacional” Monies PrmentaVelloso™* (0 sentides de modernism ages €rupturas ‘concede modern, demoderidad ¢ demmed:rismo resid objet de ‘rere discssesrarefeo hitoniogitea Nese plimica, aquetio th vreporalidade assume pape de fandaeatal importance. Compete {kre sennido do modernism é buscac [cai lo na dtm Historica, teheionand-o em 6 cenjurt dos EaGeenbs politics ¢calturas gat ‘Sennam aconccendo. Econ base nessa visio mais anplnda dasocisdade Gre pedermos cata x icligteade do movimento percobendo-o nat ‘os cferenes asec formas ¢ expresses! ‘Ne contexo inetoalon, éa partir da acelerag30 do process urbana indostral covered em meas do século XIX ~ ge Yo surge Orr themes de ovdem Ices, pte, eeoss € ceca. A conscizaria dx cirri, segundo Le Gof (1984), nace precisaments o xentimest> te raptuca com o pasado, 8 Kael Preferick (1988, pp, 2122) wm cao ‘Suudloss de sseureo, afr “O sentido do modern cdo ioderssm0 o Shalquerépocaésempce ode um proceso detornai-e, Pode er tomar ovo diferente; pode significar suberter o que € veh.” Manav ese or ‘itt Rts pros adie. Tasa cobea eases {Score ponerse, acu v ot rem Sena esate matenda a0 acm RA 4 (fem ean peur abe 0 dais fejmdors Gs Fo Cast de he Sarhen, cpl acta ue iio ows rae Bsa iia que nos interesa eterno memento, 0 92 sign aa ‘dc want pespectia deans que comprrena o modernist com Ml ‘Proceso e movimenco continuo que ai desencadearvirios cate ‘nics no tempo € no espa. ropomos pens o medemism & dda perspectiva da simultaneidade, da continoidade da plata consierando ocariter complenn dessa experiencia que preferimox ad 17 de fevereo de 1922~frequenterenepasiou a er rclereniada smareo do nosso modernism, trmando-se uma espécie dese sn ‘Noe, ese process € bem mas amo e complex Para entendermos como tle de fat ocorreu, vimosempreender viage reuospectva no tempo #0 espace. Mel culo ates de em So Pau, a fmose Semana de Are Macerna, exits 0 Be ‘am movimento litre que ft denomanado pelo critica ehieorid Vesisinode“nodernisto"- Tobias Bareo, vo Romero, Graca (Capistrano de Abreu Bais da Cunha desacarars-ecomo inelet {ue corapanham ese wrupo,conhecido como a “peeaca de 1870") neces ber alzans diss nomes, peraletente no associat figuras e produto terri 0 posto modernismo, ls ace ji poraee scostamamos spear o moderns como am rewire es -tszopralcefnid: So Paulo, 1922. Geralmente ro prestamor ‘steno as “pans de modernidade™ que vinham despontande, dlisistas maueiras, em vias epdesecidades, [Na vii co séculb XIX, ra corer uma ste de maiicagoest ndwsriais qe aeram, de manera dasa, as excepts eens siooar com um verdadero disor de agus entie ¢denominad sntgo ¢ 0 moderna, As crfnicas de Machado de Assis, conforme mostra Fo Ha (4992), deisim clase ssa peteepe3o.Elas funciona como expr document bistro, mostande o chat vivenciado pelos atoes soc sone as bouscas anudangas necro, Em crOnica eicis erm argo 1894, eax om de sarpeesa, Machado enderegsra ex indagacto ao seus Inter: “0 que &9 tempo? Ea risa rece © pregaigosa de outros 08 can exte uo imperuouo gue parece aposar cori coma eetniciade™ F aide neve prac de intelecnnisa mudanga da percep © srs Isidade soins tradaatda no aes de mudanga no mundo da palin. “Manifest Republiino de 1870 &considerado um dos marces da moder- ‘sisi brass (Machado, 1973). Nene documento enfatizaa-se 2 me- ‘cen gene da aboligSo da esravao eda nataurago da Repu Essos misdangae ora compreendidas com indapensives para garantie a setada do Resin modernsdade.E forte imagem de wm manda 20% ‘ontraganco com a unas do antgo.ESivio Romero quem osc: "Na polite éurs mundo inter qe vac. Nas egies do pensamento teri ‘otravar da pela fo sind mais formidvel,porge o ares ea hororo- so. Um hando de dens nova esvoagam sabre nis de ts os penton do brrizote” (Scorar, 1985), gue eis seria exc que rasa tal sensagodeimpace? Iniie= ‘dona Faculdade de Dire de Recite, sb slideeaga de Tobias Barret, ‘cote amimovimeno nteeaal ie rapalamear tesa pojecao nacional. ‘Um dos grandes dsatios enirentados pelo grupo ~ agrevado em ror da Escola de Recife — ea 0 de buscar ainteeragio do Brasil a cura ‘cident Par dir conta dea eats, entn-se deine «nacional través da elaboragio de uma crits lterénia que tomavm como pont de ‘prtia endagagoe de carter crucial quis os elementos que defnciam, 4 brnidade? No contexto iternacional, o que confignrava, enim, a cexpecibedade de er bral? Precominavs att ent, a iso pesmi da nacionalfac,caacte- rizade pelo “ras cual” pela *inferoridae erica”. © Bras era lidoatavés da carla do darwinsmo socal. Segundo ess, existiram ‘ullaagées nperiorseinieciovs, aque carresponderiam respectiarente ‘tei. Aeacionalade brasila pareca como uma especie de do aco da cortente. Mas a idea subjacene ea de que ese quad de aro & inferionidade podeca ser modifiado, deste que paseoneguise acelerat ‘gua marcha evlutiva,imegrande-se 0 context intemacionalO insti= reotal centSco ea, eno, configarndo como a grande arma para essa _seraci, compesta pls denominaos“imeletunis mosqutezos™. Nese. in inet coat ron ee pecans ni Asus sobesucnlae Ings, price at Sa ciate an tne ees a oe ere festa Cora oll a pooner aes ete ntennnenl nd ae Ge rerelaamacoalide opis expan a deed com x pare {ice dca usu rl dacnens oc a naan — ree ene Seis eee ee imiweto sce pocorn Socom ee fundar a andlise sobce 0 significado do maine ‘conjuntur Soe ee SS eee See aparece boc ‘aa figuea do indigena, do af a See co ee ee ee ee cei eto peri (pen ote (Bash sem trrrde ety ma das ein 03 TEpESTO STO. wi ar aspece career de io Ke LARTER ese de colo sobre «canner, le aamesta gt © ME nen Est» weno » Ase et cata othe Sees) ae ret swe = Europe et ane ate” (Seat 299) rei ucts da Cu pablics Os rts cent o stn Lone bwin da raconallade Araga es tera so sponds 2 1 es riinaiade cara anbcs resse veidogit x OS ey eiclata facade Rec, si fender uma Brats 962 thn seni edn eis ena dons Fearne no cy eabra qin neni € 4m) PIN OS, da Nes cana Ards bapa, eavam cord sow res fe ec ne rentenam o ecnecient a arse dA De Sa casra ai ws tess Des 9140 Nee 9 ric cnn Hablobro, qv epnuena 0 mere foil $e unre no ces (Svs, 1995, 300A peep de sary ac a vr carl conse se aorta andeniagio Nowe vide oral eal Pes rn. qe pcos a cols ds coarse catkins pore Basi TiggsEB5, consular em enrcn pionoa de serine U6 99 rec de clos seve bit rit de comaniaso cate o mand fea ilerad (Matton, 19%) He cn nporacn; plc revel a elgao ere of islets 48 Jaden tetera modems dos ano pos i exis incu iensieadores derarque er to ences dee vere ples arcs do contest picrcalnol ats « eno caer der iiesvo, sober, bua ums CesPresee ae cat dex baer, copeensan ess ase deve se maa ‘tie tram cies dapoibiliza nee mon, Seemrnan de 1870 exocrine da essa om Fe ar asx rxmadasereaboradss pls eilernits Po so epratuadao os exadoe do nos flor, vo Romero faim “src d cata ei rds inna de para estudi-ia.E trilhando esse viés analitico que Mario de Sees masa, asu psn toes de na tna dyer wales csneas Navel oto fed 17 cst = dr men daa pn fmm clr, Ate de anaes ‘pai dct er Nee sl lin a balan rv Acai ended (90 ~ prc done ea ‘to aes de Oval de Ane at cee ‘ewalnecon edb ys post deal sla Eh Cnn Os rie ‘rnp ocd aps node cosa pelos vercle-amarelos.* pee Ths tn wo ramen cmt dp aera ead rato ong compe ‘roa sexesad cone permet exheam era Sls wo pesameno bale qe sr somadtng ‘elaborate 1920, rea ga Feces eonca fons de ren ch acon ‘Eien acto tomate cemerpnaine Co alae "Oca demo ger to hero de ‘neti ee enn cv nc cosa pa e199), Ea ope ooo ‘i dr una aso mare ese none eda «pe jnuonopap ds ean ccna cr a ‘do processo, Aolongn das décadas de 1990 ¢ 2000, « historiografa imeem eftzsd a pou Jee Set nea do lenin slerndoprt seen ‘asco eno dotmuincia 0 pple eh ‘eins iad igen spp opener op e Anes dees Eat ota ma wei ska dea eed recs etre eer Una sb ean ome tm guste *prt-modeis™ que eteve to peste na nose hitonograla Froquentemente encstrsmos ainda expressdes como strom", endo sido também coeent a idea Geum "vast cakura”, aid ao Rie de Janeee, apes fase da denorinada Belle Epogee. ‘Cabs, eto, indagar: “pre” e“yano™ em relagdoa qué? Ta anterior dade aba funionarde coro moveo, na eda ew que s sabenende fer eeitide na nossa histria wn momento definidoe dad em. que © [tnimeno modernista tera ve marifesadoplenamtense. Ea perspetiva sursce perder de wat a dinimica do-processohistirica Asaba conide- ‘indo. apenasum discus emi determinadalenura abe 0 moder, pmpuado-e 4 expeesso das demais memcriay, Essa fetura~ inspired fh ceeealdede de 1922 ~ ft constraida pelos modernists petits qe foquereementseapresentaram come araut da moderaisade bes. Nios era de egar a mnfaénca dese pup ela € d= fo indicative, ‘Mac énecesticn lati, atertand para atrasexpressbeado moder fo pesores a dinamicacultualbraseia. Ap ongo de década de 1920, ‘egeam manifests, roa revistas em ras cates braniens Casey por exempt, cas pablicages mineras como A Revista (Bele Horizonte) Verde (Cataguases em que se destacou Carlos Drummen de Andrade. rm Jodo Fessntemce Ere Nout em Satadot, Arco Flexa, No Resfey corre en 1926 0 Congresn Regioaalisia do NorGests,arcculado por Gilkert Feeyre, Apes de defendezem iki dsr, ees mowsmentoe ‘cxpeesanvam ue reas icpictasio soa: defini oregon face do ttciona,svalando eis stro dinguar na modemidade. Teo ent ‘cas vemences €expresies do moderno que revelam ston dita, Concepsbes propriss, enfin, parneularidades cue demandars sm moe puro aualio, Vamos septic portato, nessa desi. Para leva a eto tal proposta&necesecio telat 2 dinimicshisine, acompunbando 0 Scomteimentos «buscando cormpreender as ius qa etavam ead e bogadae na curs do coriian,. (Omedernizma na Ric de fnelro ‘Ascent de Eduard Jardin de Moraes (197%, 1989 Sivan Sani: 1 1987 )eds Foes Susskind (1987, 1988 foram ponsican ness discssio sobre madernismo. Aletarm através de dilevenes perspec 4 vem de repensar 0 modemo,rosvalando-s «calcio ‘4° Ese aspeofnciono como exo sorsum eunialociytl ‘apresentavam o movleraismo como esas de win proceso Hid ‘ue Se pociam combina st mse dierent tadigScs, Malo alums eflrces de carter hii scl, caftrando eta apontaram ours possbidades de aida com osu | 1992; Vlloso, 1996; Comes, 1998) Pita comreender como se dev, de fa a nstauragto do E neces * buscar descontetiraro movimento da ead 1920, 10 procesio da dade social quia, ‘+ desvinelar omeernismo da idea deur moran cultural sarinmerte vinculico ie apes ds wanguardas arto * rewvalar, enfin, 2 insercdoexpecifica dos intlextaaly Aindmics de oeiiano urbana. ssi dis implcam soso ens determina perectva de ue enfatiza a existéncia de uma “cultura do mandernisuo™, Basa ‘ai ghar eorrorn nities no conresto hiro que caractri 4a do séeulo XIX pata 0 XX, indo atéo fm da Prince Guetta (Kai, 1988), 'No Rice Janeiro, nessa conjantura, deci a atuagZo de um ‘se ntelecaais ase demonstrs uns stoi expeeiva coma eal ‘modeismo. E 6 gmpo dos boda, gue taka cam un doe instuibeaos de comunicacio iaguage humorsica Aras doen satiiose dascaricauras,o grip bossa mostrar as madangesye ‘vorrendo nos tempos moderacs.Eie repo era cnmponts pore ‘como Lima Burret, Bstoe Tigre Emo de Menezene José dP Filho, ieuindo amber 0: carisrartas de maior proeyao do me ‘como Raul Pederetas, Kalat ¢J Calos ‘olor de es decade vieads do culo XIX a fins dad ‘4 1920 ~0 grupo consti ma lento sobie a naiouaidade a p «ts perspestva do humor, da sie «dis caicateras. Ture (1902), DD wonenuicuo # ovESTAD NACIONAL re Boe eee eee poo a eee eee erate eaten eet ere ‘Bhesenprotyr ar’ ide ee ea encore As gro boii ge vnrzeso elder, do decemgrome- time el indvlaline (ret, 991), A ia de incu era Fs ee ce Sara aspect pn 6 qual mbes gratia de cham 3 Erne eee pee bs ceo Pe eta eee Fee eee eiprtompeirenpe pence ths pripuotvamene dsl pltan berndo camps la area Se pea Seen eee ea en coe ee Scere manent ers eee Saas senterenorienaas Mai der Rp no ped 880895 Aorormh wim commen aa fs se lsh con = nim cmrenren crea teen oo oot os en nc Se pte keno mete nie ca a pokes dnpuaraynpnnigansieys ected est foe noma oens am Dosen chon isl Mocnitinets oemerennsranore inet ordi cledrria de ntreap retold pt dre ec p rer ne iene tere mctnraanse onion ane Ley ae yeceoiyount merneriene tone ¢bnncacemes tonsil neapazes de incorporaras camadas popalares. Havia wma espéeie Fyre gcliatibipieacmymmnaie. Fonte tice toa (ret son pee a domi exon eeinies lneeinessrea rerio gal ee ne fetes olan ies folds deen noel Stes colnet nginena locos sears Neato eee aon tec penpetnce: ieee a dog Gs icles pnts oe caccsen teeter taenl ediesan eek pes eel oer: peep oeteslaas seston sae Sern ieee, pay eee tet pode mes deol sentence tenet er ere nena pes peshencoe scone aueaees cieieesui torn bio calkural ene exer grupos, estabelecendose requentotons ins enici, no tatro de frit eno camaal. Baston Tg e Raul ian siveem som pcetos muSCas os cormposiors ais Pope ih Epoca, como Sik, Ediando das Neves « Paine Saccumeneo. ihe Gnoteia a pactcpagi desis imelectuas ro cacnaral. Verso ta, de arora de Batos Tigre, sucesso no caraval de 1906 abot Foren. numa dat nuias mais populares Ga dcada (Vasco 1977, Severino, 1997). Pn menos da dca de 1920, Gilberto Freyredeversbacars ne Rio Junto pas conhecer de peta denominada mia “air beoiizay ado em coatato com Pixinguinka, Doma e Favcio Telstra em ides deeroneedas por Pradete de Moraes Nevo e Sécpi Baarau de Janda. Na déceda de 1930, todo 0 Beas econhces no Rio de Janeiro ‘nbn de sua identi de "por sabia” (Visnians 1995) Toa comunicagio entre cierentes segmentos soci ue read ert seis tocis eta, apresenta-s como ama das cacaieisieas da ea fo rovleninm. Pare se fzet ama ands Nserice do moderna & Feceisiio considera as rigs acistias existe cismica ‘Con é que or ielectanis io absorvéas, inegas rer as, dando- hes sf, forma © expresso? ‘Ne cidace-capitalhavia ro urn guido favorivel 8 abeongte de ioe fhuincia, De mesma fora que o Rio de Fanci abyrvin as diversas eplonai—vindas de todox oF xtc tide funceava come pode, fol iradador de cnr, 0 ofcialismo da via cual sempre vols arto cmnido europea cexitia com expresivas adaycs nacional mar. ‘ilas, beeen pela infiéeia da eulrara negra. [Na view do stewlo XIX para OX, sio claves ecada ver maitimos: ativco or anuvioe de modeenidade Difreresexpressdes dessa ule "80 Te povoofiar wa mine, na ierataa € nas ares plies: Nomis escamn ee as componigees de Emesto Nazareth, de Sn ede Pingu thoy as pera osterave rages novaderesde Beliode Almeida, Baia ‘ds Coats « Timéteo du Costs Tamer nto se pode deixar de merci ‘papel exeido pel eren de ates Gonzaga Duque. Com agada ss Iildede le sue captar e registrar anaicamenteexpresbesceiticat idensifedas com a entrada moderidade, Em Os camtemportnenicoba ext em 1871.0 aor dai two expec aos carcass Cab lender aed etn conierc una “are menor mi eto ea 0 6 xt ia. O estado de Gonzaen age, porta, & ext Important enaart forte hrc mostrand a exit percept soci em op) Dewacan 0 ape ne oscars, deperna-s de “humoraas da mage” ‘Our chana a atengo deri 3 preteanveatna a de repredinr~ deforma grata ~as ease fats da ai analsro trabalho do caneaturta Kau Peerneia, ee fa observa “A cance ste esponine, su dese ips care nam atcomo sea maoeopiss st oie ests a vaso aterior do sos” (Doce, 1928.9. 238) sn etn da vimadace para. ql st choman a é impertane: Oana de comnieagio die os eects esate com conus da cedate ea ei pas ah epoca. Dininia-e de agama forma, omens fos de existent ete cultura des leads eo carro da secede, ‘Nascancaturas,o grape shordava teas da clara qed da odade 6s naconacde, peocurarc fararza oto nos tferecas sce moder, O sm ee deci cnt hen umorada, que, lgumas vee, mbm ben. xenplo ¢ encarura de Sor, “Aporetamento co 0 ie Dableads a4 D. Quazoe em 15/8/1917 (Yer cader de fa. Suesuonavase a mero oo intezeua ma occa madera ap dd edior edo marchand mucara dravticamente arelagiesca vida ferando as pris fotmas de reconbec:menco do trabalho i sees pows personages passim afncionar como inermed assoguram o tins dos nelectans dos artistas no mercado capazes de favorece tanto asin consagrasao coma sia mar Gaby, 1990. ‘Nacaricatur, Stort apresenta, uma especie de acre, ai ‘condigio enencada plo ieletual na modernidade,Sarifeaso 3s las do mercado, ele teria o czebrorarstrmade em suco pelo aber churns tense nat story quo salons ni obagem-0 aa tan he a nee Ce acne te ne ee nse hacia ke bn ences ee hee rs pee En i enc inane ger tan comm nebo Oven oo Se sere gnctnen ener ee ee a epee sc tec a ala Sea ee eae Scie or me cere om shila senceeninaereet ee a oie cman Ne ae ane enn Pee cn ete eomnee he Fn nea ee bra tere Pedro Pen wee 191), B desse Ingar = oc cre ee en Deck cates tne fn ether Sareea ce se omen ie ch me ei oe ee youn Pasérgada whys ese valores. El brs. sarce que foram 28 0,0 CCarvlo eo etdiano que deam o npr moderna sia obra, € ‘ramenteas eis modernists, Em ane crinias, oar reat Euros erbemiice da cidade, com Joné do Ptrcino Fil, Des ik ss al dt hn ee come 0 “ago gan oF potas, arias, enim, «sociedad «cole Bs comadas populace i East bua de crmnhdoe enfin dos nee coma das rons mosten sede Fundamental importiasin para a

You might also like