You are on page 1of 134
A.B. FADEEY, TRONG PIA CO HOC A.B. ®AJJEEB ' Merton KOHE4HbIX 3N@MECHTOB B reomexanHnuke MOCKBA ‘HEDIPA" 1987 Chiu trach nhiém xudt bdr Gram dee TRAN TRAM PHUONG féag hie ap NGUYEN KHAC PHL hen idp PHAM HA. Trink bay bia NGUYEN QUOC VAN Bién tap ki thudt BUT CHI TIEU Sita bdn in: AWING THAN HUYEN Be Sap chee : TRUNG TAM VI TINH {NXB GiAO DUC) ADELV wong phap phan wi hiu ban trong dia ca hoc / A.B. Padeev ; Nguyén Hilu ‘Thai. Neuyén Uyén, Pham Ia dich. ~ 1H, : Gido duc, 1995, — 268 tr. 20,5em Ma 6: 7BL4SMS 6X(075) LO} GIOI THIEU Trong mét thai gian dai, do han ché vB mét lich st cita co hoc vat ran, céc bai todn dan hdi va én dinh trong dia co hoc phdi nghién citu riéng ré va thea cdc phuong phap khéng cd lién quan gi voi nhau. Khi phan tich ung sudt va bién dang ctia khOi dat chua bi pha hoai é dudi mong hodc sau twong chdn thi dia co hoc dua vao dinh Indt dan hbi tuyén tinh cita Hooke. Mat kadc, khi phan tich khéi dat d ede didu kign phd hoai cudi cling (nhu bai todn v8 khd nang chiu tdi cia nén, v8 su én dink mai déc, v8 dp luc dai lén tuéng chan, ..) thi lai dua hoan toain vao li thuy é déo Bién phdp chia dja co hoc thank hai nhém bai todn tich igi nh tren 16 rang Ia bat ddc di, NO khong phan anh duoc bude chuyén cd tinh chat dong déo cia dat tie trang thai dan hdi tuyén tinh ban dau sang trang thai cudi cieng. Phuong phap phan ce hau han (PTHE) la mot phuong phap 56, lite dau duoc sit dung rong rai dé tinh todn cac két cdu, sau d6 da dugc dp dung vao dia co hoc. N6 da 16 rd wu thé khong chi vi da gidi quy & thank céng rdt nhigu bai todn thuc 1 cla dia co hoc, ma con béi tinh don gidn va thich dung déi voi vide phan tich trang thdi ung sudt bién dang cia kh6i dat, thuong la méi trieang hai hotic ba hudng. Mat khde, rong dia ca hoc, do cae bai todn thuang co diku kign bién phitc tap va do méi truong khong dong nhdt, nén haw nh khong thé co duge loi gidi gidi lich chinh xdc. Ngay nay, vi tinh hinn phat trién manh mé ca cac phiin mém mdy tink vé phin tt hitu han va phiin cing mdy tinh s6 co tée do cao, nguai ta dé dang thu duac vd sé céc gidi php khdc nhau. Do nhang uu didm ké trén, & cdc trudng dat hoc tién tién hién nay irén thé gidi déu da giang day phwong phap PTHH cting voi cde van dé co hoc dat da phi tuyén cho sink vién cde nganh ki thuat xdy dung. Quan niém chit yéu cia phuong phap PTHH Ia: lam xdp xi dai lugng lién tue clin tim, chang han ct nude cha dong thdm hode chuyén vi cla cac vat thé bi bién dang bang mot dp hop nhitng ham don gidn 3 r- = —W or nhdi cho truce wen nhitag 66 phan (phan ut) co ranh gioi han dinh. Nhe Hi tur nh vay, viée lay tick phan cae phicong irinh vi phan & dang gidi Hoh duce quy vB vide gidi hé cdc phicong irinh tuyén tinh. Cae chong trinh inén dai cia phuong phép PTH wong dia co hoc thuc chai la céng cu mé kink hoa 1oan hoc tat cd cic qua irink xdy ra trong dat. Chung so sank ue dong ing sudi voi cdc tink chat bén cha dat va, rhis nhing tui ie nhdi dink, dam bdo su phi hop cia irang thdi tng sudt voi cde diéu kién cin bang va cde tinh chat cia dai, Yap thé nguai dich da lua chon chink xdc va co rat nhitu c6 gang trong dich thuat dé co thé gidi thigu vei ban doc mét tai ligu vita c6 tinh hé thong lai vita twong déi ngdn gon, dé hiéu vé lank vec con moi mé nay > phi hop voi trinh dé sinh vien, cling nhu niu cau tham khao va hoc tap cia cac ki su, cin bG nghién citu & nede ta Todn bé bin dich da duoc PTS Nguyén Hu That doc duyét tai ti mi. Ching (6i xin tran trong gidi thiéu cuén sich vai ban doc va hy vong rang cae ban sé tim duoc & day nhidu didu bd ich. GS. 1S. PHAM Xt AN Cho ich Hoi KITKT chuyén aganh Dia chat cong trink Vigt Nam, MUC LUC Loi gidi thiéu Mo dau Chuong 1 | NIIUING NGUYEN Li CUA CO HOC VAT RAN BIEN DANG 11. Ung sudt 12 Bién dang L3. Tinh dan héi, Dinh luat Hooke 1.4, Mat gidi han cia vat liéu dang hung 1.5. Mat chay 1.6. Li thuyét bién dang dé 1.7. Li thuyét chay déo 1.8, Tinh dan nhét va tinh déo nhét 19. Ca hoe mai truéng hai pha Chuong 2 | PHUONG PHAP PHAN TU HIGU HAN 21, Thdm én dinh 211. Sy rdi rac héa mién Phan tir tam gide 2.1.2. Ma tran 6 ctmg cla phan tir va ela hé thong cdc phan tir 2.1.3, Diéu kién bién 2.2. Bai todn phang cua li thuyét-dan héi 2.21, Phan tir hi han va cdc tinh chat cha né 222 Ma tran dé cimg hé théng 22.3. Dat bai todn va xde dinh diéu kién bién 13 19 20 23 27 34 35 40 2.3. Baj ton déi ximg true 2.4 Phan tir dang tham s6 phing 2.5. Bai todn ba chiéu 26 Nhimg thi te ea han khi gidi bai todn phi tuyén 2.6.1, Tinh dan héi phi tuyén wi ma tran cat tuyén 2.6.2. Tinh dan hdi phi tuyén wii ma tran tiép tuyén 2.6.3, Phuong phdp img svét ban dau - li thuyét bién dang déo 2.6.4. Li thuyét chay déo 2.7. Dac diém cach gidi cdc bai toén cAn bang giéi han bang phin ti hira han 2.8. Mo phéng su thay déi during vién eta mién 2.9. Giai hé phuong trinh 2.10. Cu tric chuong trinh chung cho MTDT | Chuong 3 . TINH CHAT CO HOC CUA DAT 3.1. Tinh chat co hoe cha cat 3.2. Tinh chit co hoc cita sét 3.2.1. Tinh ép co ca sét 3.2.2. Phan tmg ctia sét chat binh thudng déi wi img sudt tiép 3.2.3. Ste chong truvt cha sét quad nén chat 3.3. D&t chtu tdi trong dong . Chuong 4 FINH CHAT CO HOC CUA DA 4.1. Tinh chat cla mau nguyén khéi 4.2, Tinh chat cha khdi nut né 4.3. Cac dac trung tiép xtic 4.4, Tinh chat hu bién eta dat va dé 67 82 86 87 88 89 90 96 98 99 106 118 128 129 133 136 140 143 146 ua 152 Chuong 5 GIAL CAC BAL TOAN DIA Ki THUAT BANG Hf. CHUONG TRINH "DIA CO” 5.1, Mé hinh mdi truéng bién dang dan - deo Ii tudng 5.1.1. Bai todn cha Galin 5.1.2. On dinh cia khéi d4p tren nén dt you 5.1.8. Bai todn w kha nang vot qua clia may mic nang 5.14 Tinh 4p luc lén vs dudng him 5.1.5. Nghién cir: quan hé 46 hin — tdi trong cla mong cig hinh bang 5.1.6. Ap lye lén twang coc vin 5.1.7. Bai todn dan héi trong diéu kién trang thdi amg sudt phing 5.2. Méi trudng bi khir dé bén 5.3. Chuong trinh trén co sé li thuyét chay déo (bién dang phang) 5.4. Bai toan déi sing truc. Chuong 6 CAC MO HINH KHAC CUA DAT DA 6.1, Mé hinh dan héi phi tuyén cua dat 6.2, Mé hinh ma 6.3, Cade phan tr tiép xuc 6.4, Dat od cét 6.5, Thuc hién mo hinh luu bién 6.6. Bai todn cé két tham 6.7, Phuong ph4p phan tir réi rac cia Cundall Phu lue Chuong trinh "Dia co hoc” Tai liéu tham khdéo 154 160 162 164 166 168 170 172 174 177 183 190 197 209 215 223 226 231 (235 265 MO DAU Do tang khéi luong xy dung cac cOng trinh ngdm, md rong stt dung long dat cho cac bé chtta khac nhau, do quy mé nganh cng nghiép mé ngay mét Ién Jén, cing nhu trién vong phat trién to Jon cla né lién quan vdi viéc tang chiéu sau cong tac va viée dua nhitng mé quang phic tap hon vao khai thdc ma viéc nghién ctu cdc van dé vat li va co hoc céc Iép dat sAu - Co hoc cdc khéi dat da duce day lén vj tri hang dau. Khoa hoc vé tinh chit co hoc cla khéi dat da duéi tac dung cua ngoai lye duge goi 1a dia co hoc. Su phat trién khoa hoe nay od lign quan v6i su phét trién ki thuat tinh toan Truéc khi xudt hién cac phuong phap s6 manh va phé bién rong rai may tinh dién tu (MTDT), thi trong nhitng nam 60-70 dia co hoc truyén théng chia nhiing bai todn dia co hoc ra lam hai nhém : trang thai gidi han va bién dang. Nhom tht nhat bao gém cac bai toan xdc dinh kha nang chiu tai cla mong ; én dinh cua mdi déc, cia kh6i d&t dap, cila dap, cia céc hém va bé ngdm ; dp luc lén tuéng chan, Nhom thi hai gém cac bai todn tinh hin cia nén dat dudi tai trong nha va cdc cong trinh khac, trong do cd ké dén cé két thdm, bai toan tiép xtc vé tac dung tugng hé gitfa cong trinh va dat, dy bdo dé bén cia cdc cong trinh ng&m bang cach so sanh ung suat véi tinh bén cla dat da. Co sé Ii thuyét dé gidi cac bai toan nhdm tht nhat do Coulomb dua ra vao cudi thé ki XVIIL. Phép gidi cdc bai todn gidi han dya tren su phan tich phuong trinh can bang trong mat phang, trong khong gian hoc trén mét mat nado dé ct ra mét phan khéi nguyén ven, Nhitng cach giai da cd chi x4c dinh duoc té hgp cc tai trong tac dung gidi han khi da biét tinh bén cua dat. Phép giai cdc bai ton nhom thit hai dya trén gi thiét vé méi lién he tuyén tinh gitia Ung suat va bién dang trong dat ; didu do tao co sé van dung cac phuong phap cia Ii thuyét dan héi khi phan tich bién dang cia dat dudi tac dung cua tai trong. Do rat kho thu duge lai giai dan hii, cdc bai toan bién dang cita co hoe dat thug duge chia thanh bai todn tinh tng suat trong dat va bai toan tinh bién dang. Déng thdi, ca viée tinh tng sudt lan tinh bién dang thudng duoc thue hién voi nhiéu gia thiét don gian hda. Diéu dé cho phép van dung Idi gidi da biét cia cac bai toan don gidn nhat (vi du, Idi gidi Boussinesq vé tac dung cia luc lén ban khong gian dan héi), bé qua mot sé thanh phan cia tenxo tng sudt kbi tinh bién dang. Nhu da biét, hai nhom bai todn nay nghién ctfu su lam viée ciia dat véi céc quan diém khac nhau va tham chi doi héi cde dae trung cia dat khdc nhau : doi vdi cdc bai toan thude nhdm gidi han, cdc dac trung la luc dinh don vi C va gée ma sat trong g, con déi véi bai todn thudc nhom bién dang - médun dan héi E va hé s6 Poisson v Khi giai cac bai todn nhém thi nhat, bién dang cia dat khéng duge x6t dén va duoc gia thiét la vita di dé huy dong toan bé ste khang. 6 nhom bai toan thit hai, dng suat va bién dang dugc gia thiét la kha nho, ving trang thai gidi han cdn chua hinh thanh hoae nhé dén mie cd thé bé qua. Tuy nhién, trong tat cA cde bai todn cd ¥ nghia thuc tién cia co hoc dat va da lai xdy ra bién dang hén hop ciia ca hai kiéu ~ bién dang dan hdi va bién dang déo. Khi dé lén ving déo nhé thi ngudi ta bd qua ching va coi bai toar la dan héi, Khi bién dang déo phat trién dang ké thi can phai ké dén ching va giai bai todn Adn hop. Chi cd mot sé rét han ché céc bai todn hdn hop duge gidi bang phuong php gidi tich. Déi véi cae diéu kién bién thuc té, dac trung cho cac bai ton thiét ké mong va khai thac mé, nhat 1a trong mdi trutmg khong dong nhat, thi lai giai bang giai tich thutmg 1a khong dat duge. Méi tir 10-15 nam truéc, méi léi giai dan déo thu duge con la mot hién tuong ndi bat trong co hoc. Ngay nay cdc phuong phap 86 cho phép thu duge nhitng ldi gidi vdi diéu kién bién hét ste phic tap ma khong céin cé né luc gi dac biét. Véi 06 gang cha cdc nha nghién ctu, pham vi cdc tinh chat co hoc cua dat da duge dua vao cdc chuong trinh khong ngitng duge mé rong. 10 Trong cac phttong phap-s6 khdc nhau cia cd hoc moi trudng lién tuc, thi phugng phdp phan tu hau han la hoan thién nhat. E tudng vé cdc phugng phap tinh toan gan ding, ché dya cho phuong phap phan tu hitu han, da bat dau phat trién ngay ti cudi thé ki XIX - ddu thé ki XX Cac nha bac hoc Nga da co dong gép dang ké vao su phat trién ching Chang han, phuong phap gidi gan ding cac phuang trinh vi phan Bubnov- Galerkin duge ding rat thanh cong dé dién giai phan ti hiu han Su phat trién cde phuong phdp s6 dua trén cdc thanh tuu cla dai s6 tuyén tinh va ki thuat tinh toan. Phuong phap phan tit hitu han (PPPTHH) da duge trinh bay trong cdc céng trinh cilia J.Argyris, M.Terner, R.Klaf vao thé hé may tinh dau tién cua nhitng nam 50. Phugng phap nay nhanh chong duge phé cap trong cac linh vuc khoa hoc va ki thuat khac nhau. Céng suat cua may tinh dién tit (MTDT) thé hé dau tién cho phép gidi cdc bai toan tuyén tinh kiéu cdc bai todn truyén nhiét én dinh va dan héi véi su tro giup cla PPPTHH. Trong cdc linh vuc ki thuat st dung tinh toan dé bén theo cdc tng sudt dan béi, PPPTHH lap tc dugc 4p dung. Ngudi ta van dung né dé tinh toan than tdu, cdc thi¢t bi bay, két cu xay dung. Téc dé xi li nhanh va dung lugng bé nhé cia MTDT thé hé thi hai da dan dén su phat trién nhanh chong cla cdc phugng phap gidi cdc bai toan phi tuyén ma thong thung ching duge quy thanh lap nhiéu lan cae bai ton tuyén tinh, Giai doan nay da mé duang cho viée ap dung co hiéu qua rat cao PPPTHH vao co hoe dat. Co thé ndi rang, néu trudc day co hoc dat da khéng thé tach roi khdi phicmg phap can bang gidi han chitng nao thi ngay nay né cing khong thé tach rdi phuong phap phan ti hitu han chitng Ay. PPPTHH cho kha nang dé xét tdi tinh nhiéu vé va phic tap cla dat, chu khéng phai chi co hai chi tiéu (E va v hodc C va g) nhu caéc phuong phap truéc day cla co hoe dat. Chinh qua do, PPPTHH da kich thich sv phat trién cae phuong phdp thi nghiém dat va d4, phat trién cae If thuyét méi vé cutmng dé va bién dang cua ching. Dac tinh cla céc tai ligu cong bé lién quan véi cae phviong phap giai tich vA phuong phap s6 dé gidi cac bai toan co hoe thi khac han 11 nhau. Chang han di giai gidi tich cta cdc bai todn li thuyét dan héi thutng dé cap dén cac vat thé co hinh dang don gian hay gap trong nhiéu lin vuc ki thuat. Nhimg lai giai chinh xc nay khéng cn phai hiéu chinh thém, va ching dude t&t ca cdc ki su quan tam, trong lic dé phvong phap giai bang giai tich lai chi duge cdc nha todn hoc quan tam. Vi vay viée céng b6 cac lai gidi cta phyong phap giai tich luon luén bao gém viée trinh bay chi tiét cdc bai toan cu thé Phuong phdp s6 ding dé gidi cdc bai toan phic tap trong dé mdi bai toan trén thuc té la don phat theo cdc diéu kién bien va tinh chat méi trudng cia ching. Két qua cla phép gidi nay déi véi dong dao ban doc chu yéu co ¥ nghia minh hoa tinh hiéu qua cua viéc si dung phuong phap gidi va phan nao vé ban than phucng phap. Sy thuc hién phuong phap trén may da duoc trinh bay kha day du, nhé do viée thu duge mét sé ludng khong han ché cac Idi giai méi khong kho khan gi. Do do, eae tai liéu cong bé danh cho phuong phap s6 thudng co tuang déi it cac thi du gidi cu thé, ma ca ban danh cho viée trinh bay phuang phap. So tén eae tai liéu xudt ban vé ap dung PPPTHH trong dia ca hoe rat lin. Ang chitng mot phan ba bai bao trong cac tap chi dia ki thuat eo lién quan it nhiéu vai PPPTHH ; mot tap chi chuyén nganh qudc té vé phugng phap sé trong dia ca hoc duge xudt ban ; nhiéu chuyén khao da duce phat hanh Mac dit cée chuong trinh hoe tap vé co hoc dat da van chua ed phan danh cho PPPTHH, tuy vay trong cac truéng dai hoc tién tién da bat dau giang day PPPTHH cing véi cdc vdn dé co hoc dat vA da phi tuyén dudi dang cdc khda hoc chuyén nganh, cho cdc sinh vién lam luan van tét nghiép va nhiing nguéi tham du khda nang cao nghiép vu. Tac gia xem cu6n sach nay nhu mot gido trinh cé hé théng, cung cép cho ngudi doc nhitng khai niém co ban vé tinh chat phi tuyén cla dat da va vé cdc phuong phap giai nhitng bai toan phi tuyén, PPPTHH dugc trinh bay dé hiéu di voi nhan thie ca ki su va sinh vién cae trugng dai hoc ki thuat chuyén ng&anh mé va x4y dung. Nhitng kién thie vé li thuyét dng sudt, bién dang va li thuyét déo dusc dé cap duéi dang ngan gon. Khi viét sach, tac gid da st dung kinh nghiém gidng day cla minh vé PPPTHH va co hee dat phi tuyén d Trutng dai hoc xay dung Leningrat 12 CHUONG I NHUNG NGUYEN Li CUA CO HOC VAT RAN BIEN DANG 1.1. UNG SUAT Trong hé toa d -cdc ba huGng, trang thai tng sudt duoc dac trung béi cde ting sudt 6,, 6,, 0,, 7, ,,; 1... Hai hé thong ghi chép ngén gon va phan tich cac ung suat duge ding la : hé thong vecto ~ ma tran va hé thong tenxo. Vecta edc ting xuat {6} lA vecto ma tran cét, duge lap nén tit cdc thanh phan dng sudt néu trén 6. : 6, 5, 1 {oh = ty 16.6.9 Leykysbyy 2 ve T, 1% Nhitng phép tinh vdi vécto tng sudt duge thuc hién theo cdc quy téc cda dai 36 ma tran. ‘Tenxo tng suat T, la mot bang vudng co dang 1112 913 62; S31 2 Bag, trong do cac s6 1, 2, 8 thay cho cac ki higu truc toa dé x, y va z C1) = Oy Gaz = Sy O33 = Oy, O1y = Oy) = Tye Khi phan tich trong hé tenxo ngudi ta dua ra quy tac tinh toan ting thanh phén ten-xo bat ki 6, (i, j = 1, 2, 3). Ta nhan thay rang, ¢ ting suat php cac chi s6 lA nhu nhau : i = j, d tng suat tisp i + j Theo quy t4c phan tich tenxo, khi chi sé duge lap lai thi no biéu thi phép tinh téng : 6,, hoac 6, hoac 6,, chinh 1a SD 04, = 1 + Oy, + Oy, Dusi day chung ta chi yéu dang he P= L23 théng phan tich vects - ma tran ; chi trong mt sé trudng hgp dé tranh cae biéu thic cong kénh méi ding hé théng tenxo. Ngudi ta goi hiéu cla phép tri gitta tenxo ting sudt vdi tenxo cdu T, IA tenxe tng suat léch D, : F118 O12 13 D,= 7, - 7, = |® 6-8, Fy, (1) os, O52 643-6, 6, 0 0 trong dé T, = ]® %, ©) - tenxs cau, 00 6 0. 1 1 4 A . O73 (6,70) 7033) = pou me sudt treng binh Tri s6 6, bang tng suat php trén mat nghiéng déu theo ca ba true toa d6 (mat bat dién), vi thé cting duge goi la ung sudt phap bat dién. Khi ki hiéu thanh phan bat ki cua do léch D, 1a Os quan hé (1.1) e6 thé viét rat gon lai la : ove Oy ~ 635 Tri sé 3i, goi la ki hiéu Kroneker : 6, = 1khii=j; 5, = 0 khi i # j. Khi trang thai ung sudt khong déi, cac thanh phan tng suat sé phu thuéc vao su lua chon phuong cua cac truc toa do, dac biét, cé thé tim duge phuong do khi cac ting suat tiép bang khong. Khi fy cde ting suat phap dude goi 14 cdc ung sudt chinh va ki hiéu 1a 4 1 @,, 9 0; Ung suat tiép lon nbat t,,. = 7% - 4 Ba t6 hop I,, I, 1, e6 thé duge lap thanh tit cac thanh phan tenxo ting sudt ma khong phy thuéc vao phuong cic truc toa do. 14 Ching due goi IA cde bat bien, c6 tri sé khong phu thudc vao cdc ung suat truc. 1, =6,+6,+6, = 6, +6, +6, = 36, ; 1, > 6, - 66, -— 60, + + G, + an = ~ (65) +6,6, +6,0,) (1.2) 1, = 60,6, + 20,0, — % Tr - ot, - GR = 616,, ‘Trong Ii thuyét ting sudt da chi ra rang, khi cac bat bién da biét thi ba ung suat chinh lA ba nghiém cua phuang trinh bac ba : o ~ ol, - ol, ~1,=0. Phuong cta cae ting suat chinh duge tinh toan khéng phic tap. Cae bat biém tuang tu cd thé duge tinh cA cho deviator (tenxa h) ting suat, Cac bat bién deviator ung suat ki higu bang Jj, J, Jy Ro rang la J, = 0 J, = ~S$S, — 88, - SS. + a +4, + hos L = | lo, - 6, + (0, — 6," + (6, - 6,1, BSS, + 20 F x ~ Sh, ~ Six — S.Eq = 8,885 six ~ Oly, ~ lax trong dé = 6, - 6,8, = Oy — Ow 8, =45,-6, ra Rep ~ Oy 8) = 5) - Oy 8, = 6-6, Ung suat tiép trén mat khéi bat dién 1, goi JA ing sudt tiép bat dién sr, = J, Ung suat trung binh 6, lién hé vai bat bién I, bang quan hé 1 0. 3h 0 Tri s6 t, = WJ, goi la cwong dé cae ting sudt tiép Dé phan tich sau nay ngudi ta sti dung cdc dao ham a6, ar, a 0 4 Lael {ae} - Vinh la vectd cc dao ham riéng cia 6,, TJ 15 theo cac thanh phfn ting suat 6,, 6, 6), Ty, T,,. Cae vects nay c6 dang sau day : 1 * 1 8y Mo Ld HL | & [wT Z)or° (ae) > 2 Qty P 0 a 2t,, 2, SS, -h, : SS, ~ Te, 1 ad. 2 fap Be Pan tat yo Wey Ter ~ SE) 4 Whakys ~ Shad 0 Trang thai ung sudt, duce dac trung béi ba ting sudt chinh, cd thé biéu thi bang diém M trong khéng gian Décac ba chiéu vdi cac truc toa dé 6), 0, 05 thinh 1-1) Dutng oz cd phuong trinh 6, = 6, = 6;, duge goi la truc thiy tink. Dé dang nhan thay rang, tai cae diém nam trén truc thiy tinh, cae thanh phan deviator tng suat bang khong. Mat phang vudng géc vai truc thuy tinh va nghiéng déu tuong ung vdi cdc tryc toa dO goi la mat deviator, mat bat dién hoac la mat - x. Mét trong cdc mat dé di qua diém M, duge bigu dién trén hinh 1-1. Phuong trinh mat deviator co dang : 6, . . +6, +6, = const. Tai cac diém Lee ee cd het sua cin mat hing deviation ungsuge “EO 0 Décac vi he toa a try 16 trung binh (ndi chung la tenxo cau) khong ddi, con phan tenxo ting suat léch thi thay déi Vi tri diém M trong khong gian co thé duge dac trung trong hé toa dé tru véi true oz. Ta chon phugng cita truc eve ox sao cho nd nam trong mat phang a va cd phuung trinh 26, 6, 94 = 0 (xem hinh 1-1), Nho cac cong thic bién déi toa do da biét trong hinh hoc gidi tich, dé dang biéu thi cdc toa do tru cia diém M (r = O'M, 2 = 00’, 6) qua cac toa dd Décac : (1.8) Tri sé wu, = — = -V3 ig@ goi la thong s6 Lode, con o B 95, gc @ - 1A gsc Lode. Mét bd 1, 6, va # ta goi la vac toa do Lode ©. Zienkiewicz vA G. Pande (50] dua ra céng thie khée rat thuan li dé xac dinh gée 4 = 3vS 1 * a= Lact Bang [-1 tu ky say Ung sudit my 798 = 0 |: Cac ting sudt chinh’ ditoc gan «Tong dis ot hye efle ding suat vis biGn dang nen dude cot fa dusng, Keo ~ 18 am. 2. PU 17 el Khi 6, thay d6i trong pham vi nay, thi théng sé va gée Lode phan cae gid tri néu 6 bang 1. Ba ting suat chinh co thé duge didu dién qua eae bat bién nhy sau [50] - 2x inf 8 +) VJ) {sin(-#) +47 (4) . dn ae sin( -O+ 3) Khi thi nghiém nén va nén ba true mau dat, thi 6, = 5,. Cac diém théa man diéu kién nay trén hinh 1-1 sé nam trong mat phang 6,0z. Dé dac trung cho vi tri cua diém trong mat phang nay chi cén hai toa dé: = V2d, va z = ‘8 1, hoac cdc tri s6 ti te vai chang VJ, va I, (hinh 1-2a). Ta thay rang, khi 6, = 6, thi cae biéu thuc doi vdi ede bat bién cd dang don gian hon : WG “Ye poe wR | f po Lf BAL 5% ae Hink 1-2. Cae hé ioa do dé du thi trang thai dng suat Néu phan tich trang thai tng suat chi tién hanh trong mat phang tac dung cia hai ting sudt chinh 6, va o,, ma khong ké téi ung suat trung gian 6, thi co thé ding toa do vudng goe 6, va 6, thinh 1-2, b) hoae toa do Mohr t, 6 thinh 1-2, ) dé biéu thi biéu 18 dé trang, that tiny, suat. ‘Urong ton dé Mohr hoanh dd va tung do diem N bicu shi ung sudt phap va tiép trén mat nghiéng mot goc bo vidi phitong, ving 28 At 6, 1.2. BIEN DANG Wrote bith deag tat mat diém co dang tong ty nhu véeto ting Tenxs bién dang khac véi tenxa sunt §, E,% se tislh ung, mot nifa cdc gid tri bién dang trust ‘ 1 | Is ne EL 1 = lay & si ae Ty at yr 1 Lo a%e Bn & ‘tonxa bidn dang cing doi xing qua duing chéo chink Co thé bien dién no dudi dang tong eda tenxa Meh ideviater) bién dang va lenxo cfu: la bign dang phap tuyén trung trang: hinh cat dién), Bién dang thé tich &, = AV/V = 3e, Nhu trudng hap vdi cdc ung suat, trong khong gian co thé lua chon phudng cae true toa dd sao cho trong cdc mat phang toa do se khong cé bién dang truot Bién dang phap tuyén doc theo cac phuong nay goi la bién dang phap tuycn chink £,, £5, £5, Bién dang trot lon mbat yg = te) &y). Cae oe been tenxo bién dang 1a + ce te te =e te tes ac = 3e, C&e bat bién tenxd léch bién dang la : 1 1 213 Jy) = Bey Ge, — Ge tT My HG Gy ty lx = 1 “ 2 = g le, - &) + & — ey) + & ~ eh >_1.3 z — 4 ye ~ Devlin ~ | Oey = (1.6) Fay Oy = E, 7 Egy a7 Ey es = ee, (1-7) 2y ey 80% la bién dang truot bat dién, con tri 1.3. TINH DAN HOI - DINH LUAT HOOKE Dac tinh cha quan hé gitta tng suat va bién dang tai mot diém cua mdi trudng xdc dinh tinh chat cua méi trubng dudi tac dung cla tai trong. Nghién ctu quan hé nay va xt dung ching trong tinh todn 14 muc tiéu va déi tvong cla cc hoc cdc vat thé bién dang, noi riéng, cua co hoc dat. Dang lién hé ung suat va bién dang don gian nhat la cae phutong trinh tia i thuyét dan hoi, duge nhiéu ngudi biét nhu din !uat Hooke : {o} = [D] {é} (1.8) Cac té hop ting sudt va bién dang {6}, (e} khéc nhau va cac ma tran khac nhau [D] sé tuong tng véi cdc dang trang thai ing sudt — bién dang khdc nhau : a) Trang thdi ung sudt - bién dang ba truc = 5 vr. < yy aw Vl fo} = (6, OG, Ty Ty, Eagh AED = EEE gM yi yed 5 20 E ID]= Bw DOL XUNG b) Trang thai tg sudt phang. {ot = {0,0,0,)" 5 te} = {68747 lov 0 E 1 o l= GrydFH (1.10} px c) Bién dang phang {Oh = 16,06)" seb = Heeb" 5 1l-v v 0 E l-v 0 Dl = Gana 1-2 rene Dx 2 d) Trang thai ting sudt ~ bién dang doi xting truc {oh = (6,0,09t,)° 5 (8) = fee egy)! l-v v Y 0 l-v v 0 E I= q@amqcny lov oO} (12) (1 +0) — 2) 1-a DX 2 Co thé viét dinh Iuat Hooke dudi dang khac khi sir dung cae cap hang s6 dan héi khdc, chang han hang 6 Lamé 4 va, médun nén thé tich K, médun Young B. Ching lién hé voi nhau bang cac hé thtic : 21 B= 2G{1 +9). | Gv . gy HG ; 1.13) 2G(1 ++) E ~ 3-24) 7 3a —2y) Dinh luat Hooke 6 dang tenxs dude viét rt ngan gon G6 = Mey + Que Dé dang chiing minh cae quan he 6 SKE = Key. Ty = Gry Méi truéng dan héi tuyén tinh co thé biGu dién kang 4d thi nho hai phan tir dan héi (ld xo), mé phéng phan luc cua moi trong d6i véi thanh phan tenxe ting suat thiy tinh va cac thanh phan | tenxd dng sual lech (Hink 1-3). Phuong ctia cde ing suat vA bién ang chinh trong vat thé ede tenxs chi phuong ci dan héi ~ tuyén tinh la dong true, con ung suat va bién dang J4 nh nhau | Su xudt hién bién dang thuan nghich co quan hé phi tuyén voi i ting sudt trong vat thé dudi tac dung cua tai trong duge goi la tinh dan hdi phi tuyén. e WWW 0b ey é OWN Hinh 1-3. Mo hirh min truéng Hinh 1-4, Bidu dién bang do thi cac dan hdi — tyén tinh médun cit tuydn bs vi tiep uyén Fe 1 — bién dang dan vi Dé mo ta tinh dan héi phi tuyén, ngudi ta ding cac phuong trinh dan h6i tuyén tinh ~ tuy nhién, ma tran [D] c6 cdc hang sé dan hoi K va G bién déi phy thude vao muc cac tng suat K = K (i6}}, G = G 46} 22 Dac trung lién hé ting suat vA bién dang toan phdn, dude goi la dae trung cat tuyén, con ma tran tudng ting vdi né IA ma tran eat tuyén (DJ inh 1-4) {ot = [DJ feb. Dac trung va ma tran lién hé do tang tng sudt va bién dang nhé 6 mite cae ting sudt da dat duge, gei lA dée trung va ma tran liép tuyén : (do) = [DJ (deh a4 1.4. MAT GIGI HAN CUA VAT LIEU DANG HUONG ‘Tinh chat bén cla vat liéu gidi han ving co cac loai trang thai ung sudt ed thé cé trong khong gian ung suat chinh 6,, 6) va 6, Dat va da co thé chiu mét tri sé nén thuy tinh bat ki, co nghis la ving cac loai trang thai ting suat c6 thé cd khéng bi han ché doc theo truc thiy tinh cia khong gian. ‘Tri sé cdc tng suat tiép bi gidi han bdi tinh bén cha méi trudng. Dé dién ta cdc mat gidi han ving bén khi nén khong déu, ta ding tiéu chudn ‘Tresca, Mises, Coulomb va Botkin. Tiéu chudn Tresea (Xanh Vonang) khang dinh rang, dng sudt tiép gidi han trong mi trudng bang tri so én dinh C nao do, cd nghia la t- C = 0. Vi tri sé Ung suat tiép lén nhat bang 5 (6, — 3), cho nén phuong trinh mat gidi han theo tiéu chudn Tresca trong khong gian 6), 65, 6, 06 dang : O, - 6; -2C = 0 (1.15) Phuong trinh nay biéu dién mat phang song song véi truc thiy tinh. Néu khéng han ché diéu kién 0, > 6, > 6, ma coi tat ca cac ting sudat chinh co vai tro nh nhau, thi phugng trinh (1.15) bién thanh sau phuong trinh duge viét theo cong thite 6-6, ~ 20 =0 (1.16) 23 trong doi = 1,2,3:) = 1,2,8;i 4). Sau mat phang théa man sau phvong trinh (1.16), tao thanh kh6i lang tru sau mat déu trong khdng gian ede phuong chink thinh 1-5). ‘Tieu chudn Mises khang dinh rang, ting suat tiép bat dién gidi han cé tri sd khong déi C : t,7 e= 4, dang khde eda tiéu chudn Mises 1A vy, -C=0 ain Mat théa man tiéa chuan Mises co dang hinh tru, truc cia nd tring véi truc thiy tinh (xem hinh 1-5) Ti cdc cong thttc biéu dién cac tiéu chudn Tresca va Mises cing nhu ti biéu dé, ro rang la cc tiéu chudn nay, khong dat tri sd cic ting suat tiép gidi han phu thudc vao tri sd lve nén thiy tinh : cdc tiet dien lang tru va hinh tru ca mal phdng bat dign bat ki 1a nhu nhau. Tiéu chudn Coulomb thi dat tri s6 tng sudt tiép gidi han t trén mét mat phu thudc vao ting sudt phap trén mat do 6 : T= C + Otgp, (1.18) hoac cach khac 1a : C + 6tgp -T = 0. (1.19) Tri s6 C goi 1a luc dinh, p ~ la géc ma sat trong. Ung suat tiép co tri sé ldn nhat sé t6n tai trén cdc mat phAng vudng goc voi mat phang tac dung cla cae wing sudt chinh lén nhat 6, va nho nhat 65. Cae ting sudt T va 6 trén cae mat phang do co thé biéu dién qua cdc Ung suat chinh 6, va 6, cong thie quay true toa nhd cac éu dé cae mat gidi han Tresc# aa ses (2). Coatlomb (3) va Botkin (4). ‘ad 6 = 6, sin’ + 6, costa ; (1.20) 1 t=5 (0, — 9) sina, (1.21) trong dé « - 1A gée gitla mat phang va phuong 0, Dat tri sé o va T tt biéu thite (1.20) va (1.21) vao cong thuc (1.19), lay dao ham biéu thife via nhan duge theo a va cho bang khong ta sé cé mot phuong trinh. Gidi phugng trinh nay sé tim dude géc nghiéng cla cdc mat trugt a, trén cdc mat do hiéu cac ing sudt chong truot (C + Otgp) va tng suat truot 7 la lén nhat : 2 _p =4(- ee * (775) Sau khi dat tri s6 a nay vao biéu thuc (1.20) va (1.21), sau do dat cdc tri sé 6 va T vao céng thiic (1.19), ta nhan duge tiéu chudn Coulomb theo cae ting sudt chinh 6, vA 0, 3, tg 6,-S = 0, (1.22) trong dé egy = LESIMP - § 2 acetg (7 - 2 dng do nén mot stg = Ting } 8 = 2Cetg (4 5) cudng dé nén md truc, hofc cach khdc : (6, - 63) - ©, +6, + 2C ctgp) sing = 0 (1.23) Néu coi cdc wing suat chinh co vai tro nhu nhau, thi ta sé viét phuong trinh (1.22) duéi dang : 6, ~ ctg¥o, - S$ = 0 (1.24) 1,2,3,i1 4j Sau mat phdng biéu dién bang phuong trinh (1.24) tao thanh hinh thap sau canh, dugc thé hién trén hinh 1.5, Ta hay xem xét dac diém cia hinh luc giae c6 dugc khi cit hinh thép coulomb bang mat phang bat dién bat ki trong dé i = 1, 2, 3 Toa do ctte cue ti€u cia ede dinh tiét din do r,,,, = OA duge xdc dinh béi cong thic (1.3) khi 6, = 6, > 63. Theo céng thite (1.24) ta cd : 6, = 6, +8 + o,ctgy (1.25) 25. Khi do 6, +0, +6, 28 + 6,(2etgy + Ly 6,=2——~ = sat ~——— (1.26) rut ra 3” degp ti 1.27) Dat tri s6 0, tt cong thuc (1.27) vao cong thie (1.25), sau dé dat tri sé 0), 0, va 6, vao phuong trinh dau tién cia (1.3), ta nhan duge : Q S+o,ctgV —o6, ‘on = VR Ts agi (1.28) Tién hanh bude tinh toan tuong tu khi diéu kién 6, > 6, = 65, ta xde dinh duge toa do eve dai r= OB: ZS +6, cte¥ - 6, Fou ~ V3 ~~ 2 Sew 7 (1.29) Tu cong thitc (1.28) va (1.29) ta cs : Tmn 3 > sing = a (1.30) x o+sing Tiéu chudn Coulomb-Mises téng quat (con goi lA tiéu chudn »s - Sleikhor, tiéu chuda Botkin) dat tri s6 ng suat tiép bat dién phu thudc vao ting sudt phap bat dién : 1, -C,- a6, = 0, a.3b trong dé C, va v ~ la cde hang sé vé ¥ nghia gan voi C va tap trong phugng trinh Coulomb (1,19) Tiéu chugn Coulomb-Mises téng quat thé hién mét hinh non trong khéng gian ting suat chinh (xem hinh 1 - 5) Bai todn thudn tuy vé hinh hoc |& tim hang sé trong phuong trinh (1.31) dé thé hién hinh nén noi tiép trong hinh chop Coulomb hoae hinh nén ngoai tiép bao quanh nd Dang téng quat cia phvong trinh mat gidi han la 26 Fujo}) = 0 41 320 Moi truang ed bien dang dan héi 4. cho dén luc dat trang thai gidi han | | a fc va sau do ed sttc chéng khong thay di khi biéa dang tiép tuc dude goi la mdi truang dan - déo ii tung, ge hoac 1a moi trving Reuss ~ Prandtl ao Any 06, & iHinh 1~6), Dé biéu dién cac tinh & chat caa méi trudng nay bang biéu d6 ngubi ta dang yéu t6 ma sat kho véi site chong gidi han 7,,, mA bin Mink 1-6. Dac trung bien dang (1) dang cia né bang khong khi tT < | ™*M Man awe ting din Z,, va khong xdc dink khi T= Ty, em Mo hinh bién dang cua moi trudng dan - déo li wdng phan ing dan héi déi vdi Ive nén thay tinh va cd gidi han cae ung suat tiép duge xde dinh theo mét tiéu chudn nao day. thé hién trén hinh 1-6, IL, a va 1-6, li, b. boron kt Op Sro ty 1.5. MAT CHAY Trong qua trinh tich lay bién dang déo (bién dang khong thuan nghich}, cac vat lieu thuc thay ddi sttc chiu tai trong tac dung khac vdi moi truGng li tudng Reuss~Prandtl, Khi dé déng thdi vdi bién dang deo, trong vat liéu xuat hién ca bién dang thuan nghich dan hai su vat Héu cd két cau chat va chi cd bién dang dan hdéi thé tach do tac dung cla thanh phan trang thai ung suat thuy tinh ching han nhu kim loai, dat sét bao haa trong diéu kién khong thoat nude hoac ta dat da cting, thi bién dang déo chi cd thé xuat hién dudi tac dung cia bé phan tenxs ting suat léch. Biéu dé lién hé Ung suat tiép vdi bién dang trugt cd dang téng quat duge dua ra trén hinh 1-7. ‘Trang thai bién dang tai diém A dac trung bdi thanh phan déo y,, va thanh phan dan héi yy. Su dv tai tu diém A sé kem theo hién tugng hdi phuc bién dang dan héi, con khi tang tai lai dém mie T, nbu trude thi sé xay ra thudn tiy dan hoi ma khong xuat hién cac bién dang déo phy thém. Nhu vay, mite ting 27 suat dat duge khi tang tai lai sau khi dé tai bude dau, sé 1a ranh gidi ving trang thai dan héi, va ta goi no 1a gidi han chay. Chimg nao ting sudt ¢ chua vuot qua site bén gidi han cha vat liéu t,,, thi qua trinh tang tai con kém theo su tang gidi han — Hinh 1-7. Bigu dé quan he phi tuyén chay, goi la su tang bén. Sau khi Bila (ings va bignalang, dat duge stie bén gidi han, bién dang cia vat liéu cd thé kem theo su ha thap gidi han chay, goi la su kht bén Trong khong gian tng sudt chinh, gidi han chay tao thanh mét mat, goi la mat chdy. D6i vai vat ligu cd bién dang déo chi xudt hién dudj tac dung eta itng suat tiép, thi dang mat chay don gian nhat sé la mat dude m6 tA bang phudng trinh tugng tu phuong trinh cla mat giéi han. Mat chay sé cd cdc phuong trinh nhu sau theo tiéu chudn Tresca F=t-C+ftk) = 0, (1.33) theo tiéu chudn Mises F=t,-C+ fk) = 0, (1.84) theo tiéu chudn Coulomb : F=1-C - otgp + f(k) = 0, (1.35) theo tiéw chudn Coulomb - Mises téng quat : F=1,-C,- a0, + flo = 0, (1.36) trong do f(k) - lA ham biéu thi sy ndi réng mat chay theo mic do tang thong sé bén k. [lam sé f(k) gidm déu dén khong ¢ doan tang bén va lai tang lén 6 doan khit bén. Tri s6 bién dang déo tich luy (tang bén bién dang) hoac tri so nang lugng bién dang déo (tang bén nang luong) duge ding lam thong sé tang bén Cac phuong trinh mat chay (1.33) — (1.36) cd thé biéu dién qua cée ting sudt chinh hoac qua cde thanh phan tenxd ing suat bang cde phép thé thich hop. Dang tong quat cua phuong trinh mat chay la : 28 F (at, fk) = 0 (1.37) Khi fik) > 0, cac phuong trinh sé mé ta cac mat 6 bén trong mat gidi han tueng tng ; khi f = 0, mat chay trang véi mat gidi han ‘Trong qua trinh tang tai va bién dang déo thi F=0 (1.38) Néu nhu xdy ra dé tai, thi T trong ede phuong trinh (1.33) - (1.36) gidm xuéng, con f(k) khong déi ; mot cdch tuong ting la FP < 0, diéu nay thuc chat cd thé IA dau hiéu chuyén méi truong sang méi lién hé dan héi gitta mute tang ting suat va bién dang Néu nghién citu mdi trudng dan déo li tudng Reuss-Prandtl, thi mat gidi han cua né 1a mat chay duy nhat. Phuong trinh cua mat nay khéng chia ham tang bén f(k). Cho dén nay ching ta méi chi nghién ctu ede vat liéu ed bién dang khéng thuan nghich (bién dang déo) xudt hién dudi tac dung cha cde tng suat tiép. Mat gidi han cda ching 1A mat mat trong ho cdc mat chay. Trong khi dé cac vat liéu xdp, bao gém cA dat, thi cd thé cé bién dang déo khong thudn nghich dudi tac dung khong chi do thanh phan trang thai ung suat léch ma con do thanb phan trang thai ung sudt thiy tinh. D6 chat cla moi trudng xdp khi nén moi phia cé thé tang lén khong thuan nghich vA khong héi phue duoe khi d5 tai , cdc tinh chat vé nén cha dat khi tang tai vwot qua Ap luc ma dat chiu trong qua trink lich stt dia chat chinh 1a nhu vay. Hink 1-8. théu do mat a © mon truong khéng len eb: yy cia moi truding b— mdr tracing len eng 29 Mat chay cia cac vat lieu twong tu phai gidi han nbing ving kin ado do trong khong gian dng sual chink, Chang han ving dan Adi c6 thé duge gidi han bdi hai mat chay (hinh 1-8, a): mat F, dién ta gidi han chay theo thinh phan Iéch, cn mat F. — theo thanh phan thay tinh Co the dung mat nhdn hinh mu kin iam mat chay F thinh 1-8. bj, F, trén hin 1-8 1a mat. gidi han gh D6i véi tat ca cae mat chay va cae mat gidi han da duge dé cap thi truc thay tinh 1a truc trung tam, Qua trinh tang bén dude mé ta bang cae mat do goi iA fang ben dang hudng. Theo khai niém tang bén ding hudng thi su tang tai vat liéu tir diém A dén diém B sé dan tdi su iad réng mat chay ti vi tri 1 dén vi tri 2 thinh 1-9). Su thay déi trang thai eng duong chu vi 2 (chang han, dén diém C) cla vat lidu tang bén dang huéng sé khong kem theo su xudt hién bién dang déo. Tuy nhién, trén thy té, tinh chat cba cae val liéu dan déo khi tang tai lap lai co thé khac han At tiép theo trong pham vi 4 , Hink 1-8, Bide ud tang ben Ging huSAg — Mink FHF BSL Go DICE TUORE tre KM 12> Vi tei cae mat chay hen icp nig tHe os a 3 mat gti han Ta hay nghién cfu mau dit bi truvt theo cae phuong khac nhau Trén hinh 1-10 cdc dutng 1 va 2 thé hién dé thi lién hé cae ting suat tiép va bién dang khi m4u truot v4 bén phai vA bén trai vir trang thai khéng bién dang ban dau. Néu m4u dat truot vé ben phai dén diém A, thi khi dé tai tiép theo cdc bién dang sé 1A dan héi thudn tay idiém B) ; tuy nhieén viée tang tai tiép tuc bang cae lng sudt nguge dau - ed nghia lA vé hén trai - sé kem theo su 30 xuat hién ede bién dang déo vai mite ting suat tuyé: doi thap hon, va biéu dé bién dang sé cs dang BC, ma khong phai BD nhu du, doan cla m6 hinh vat liga bén dang hudng. Nhu vay mat chay eta vat thé dan - déo thue té (hinh 1-11) khi thay déi trang thai dng suat tir diém A dén diém B sé lam thay déi khong chi kich thuée ma& cd vi tri cia no trong khong gian tng sudt chinh. Dang bén nhu thé gei 1a dang bén déng hinh hoe. Hink 1-11. Dé thi su tang Sr dang. bank bee ‘Ta goi qua trinh thay déi trang thai ung sual, trong do tat ca cac thanh phan tng suat tang lén ti lé voi mot thong so tang khong déi lA su tang tai don. RO rang 1a, dudng miit tia thay déj trang thai ting sudt nay trong khong gian ting suat chinh sé cd dang tia. xuat phat ti gdc toa dé. Khi tang tai don. cdc vat liéu bén dong hinh hoe va dang hudng sé phan ung lai nhu nhau, va viée phan tich cdc qua trinh nay cd thé duge xay dung trén gid thuyét bén dang hung, diéu dé cho phép van dung cong cu toan hoe don gian han, ddi hoi ba cae dac tring vat liéu it hon Dé phan tich cde qué trinh khi tang tai déi chiéu can phai ké dén dac tinh bén déng hinh hoc. Trong mét sé truang hop dé giai cde bai torin dan-déo duge thuan tién, cde mat chay va mat gidi han, tron do ké cac mat khong phai la thé xoay sé duae thé hién inat phang ma phuong trinh etia ching co dao ham * giai quyét van dé nay. 0 Zienkiewiez va G Pande [00] da dé nghi si dung toa d6 Lode Udi dang, ¢ Hen tie Phuong trinh cia mat bat ki da dé cap cd thé biéu dién trong toa dé Lode, sau khi dat vao no edc biéu thite dng suat chinh trong toa dé Lode theo cong thie (1.4). Chang han, sau khi dat biéu thie (1.4) vao tiéu chuaén Coulomb {1.23}, ta nhan duac) 1, (cos — eg sinfising ) ~ 6,sing ~ Coosp = 0 (1.39) 31 Phuong trinh nay trong khoang 7 <0 < g thé hién mét trong séu mat cia hinh chop Coulomb. Khi thay 6,, = const vac phuong trinh ta sé co tiét dién mat tiéu chudn 1a mat phang bat dién ; con hi thay 4 = const thi sé co tiét dién kinh tuyén, thé hién quan hé 7, va G, vdi gia tri thong s6 Lode cu thé Phuong trinh mat tiéu chudn (mat giéi han) hoac la mat chay 6 dang téng quat co thé viét nhu sau F = f6,) + hit /g(@) = 0, (1.40) trong dé 106,), hz), gO) la cée ham s6 Tiéu chudn Coulomb (1.39) 1A mét trong cac trudng hop riéng cua phuong trinh (1.40) Vi trong mat phang bat dién f(6,,) = const, cho nén T/gi@) = const. Dé mé ta su bidn déi 7, trong cac tiét dién kinh tuyén, chi can nghién ctu mét trong cac tit dién nay la dd, chang han, tiét dien @ = 26, Sau khi ki hiéu tri sd 1, vi 6 = 2/6 1a b , ta viét t= Tg) Ham sé gi#) khi @ = 1/6 phi co gid tri g(@) = 1. Trong tiét dién kink tuyén nay, phuong trinh (140) cd dang F f6,) +h) = 0 Dé tranh khdi dinh nhon trong tiét dién kinh tuyén, O.Zienkiewicz [50] dua ra tiét dién mat tiéu chudn kinh tuyén mo ta bang phuong trinh bac hai cd dang tdng quat Feagtpo,+y+t = 0 a4) Khi do phugng trinh tuong ting cla toan mat sé c6 dang =ae pi i Faae+fo,tyt (Fo Bigu dé duémg thang Coulomb (hinh 1-12, a) od thé lay xap xi voi mite gan dang bat ki bing phuong trinb nhanh hipebon nhan duce tit phuong trinh (1.41) khi dat vao no cac gid tri yi=0 (1.42) Menent Hei Hinh 1-12. Cac biéu dién gan dung cia mat chdy ee “ b Hign nhien, d = Cotgp ; > = tgp . Néu chon gid tri a mhé thi os thé nhan duge sul gin ding khé cao voi biéu dé Coulomb da cho. Xap xi dang parabén ciia biéu d6 dudng cong Coulomb-Mohr (hinh 1-12.b) cd thé cd dang +6. co a Tiét dion dang elip cua mat chay co thé duge mé ta bang phuong trinh =1 (1.43) Néu dat diéu kien rang, elip két hop véi biéu dé Coulomb nhu trén hinb 1-12, ¢, thi: a = d + Cotgp ; b = atgy. 3- PH 33 Trong tiét dién khéi tam mat, phugng trinh Coulomb (1.39) la dung thdng co phudng trinh cost — 8 84) = : cos# ~ YP sing sing a sin > sing 6 v6i cdc diém nut A va B hai dau cua doan thang khi@ = 4% 6 (hinh 1-13) 3. TiG1 eign theo mat bat dien cilia hinh chp Coulomb (1) va chs mat xdp xi (2) Dé tranh cdc géc co dao ham gidn | doan, K.Gudehus dua ra ham sé = 2k __ ~ (L+k) — (i -k) sind 0 | Phuong trinh nay thé hién trong hé toa dé cue mét hinh cd ba truc déi xuing, ma ti lé gitta cdc toa dé cute cue dai va eve tidu ia BO nin © Bmax Khi k = 1, phuong trinh (1.44) thé hién mot vong tron (tiét dién nay duge tao ra bdi cdc mat theo tiéu chudn chay Mises va tiéu chudn Coulomb-Mises, khong phu thudc vao bat bién thu ba). Ti 86 ro /tmoy trong tiét dién khdi tam mat cua hinh chdp Coulomb thi da duge xc dinh truéc day - cong thitc (1,30). Khi K = (3 - sin y)/(3 + sing), phuong trinh (1.44) se cho mot hinh tron gan xap xi tiét dién sau canh Coulomb (hinh 1.13) 8 (8) (1.44) (1.45) 1.6. Li THUYET BIEN DANG DEO Nhiing khai niém co ban ciia li thuyét bién dang déo (LTBDD) do Genki dua ra. Trong Ii giai hién nay déi véi cde vat ligu kiéu dat, LIBDD khang dinh rang ; ung sudt trong moi trudng duge xc dinh mét cach don tri béi cae bién dang cia nd 34 4 {o} = [Dygl (eh (1.46) Vi ma tran [D yy] hén két cde gid tri bién dang va ting suat hién tai, cho nén ngudi ta goi nd 1a ma tran cat tuyén. Cac phan ti ca ma tran dan-déo [Dygl 18 cdc ham bién dang thoae li ham tng suat). Trong trudng hop tong quat ma tran [Dgq] khong déi xung déi voi duong chéo chinh. Néu bién dang déo khéng kem theo tui xdp, thi cd thé xép ma tran d dang ma tran cat tuyén dan héi [D_] cd cdc b hang s6 dan héi cat tuyén thay déi G = Ge), K = Kfe) hoac AG = Gio), |G K = K(0). Diéu do duge thé hién bang bigu dé trén hinh 1.14 7 LTBDD ngam dinh tinh déng truc cia cdc tng sudt va bién dang chinh P 6 tat ca céc giai doan bién dang. Cac digu kién dé ap dung thanh cong Mink 1-14. So dé ké ti tinh déo khi nhiing nguyén li cla LTBDD vao — irudt bing modun thay déi G nghién ettu cdc bai todn dan déo la su (Ge > moadnihan dat, . . i . 1 — bin dang don vi) gia tai don kem vdi tang bién dang theo ti 1é (tuong ting véi viée duy tri cac phuong bién dang chinh) va tri s6 cdc bidn dang tung déi déo 1.7. Li THUYE? CHAY DEO Néu khong gidi han diéu kién gia tai la ti l¢ don, thi trudng hgp gia tai téng quat sé la cdc tenxs luong tang tai trong va ting sudt tac dung khong d6ng truc (cdc tenxo chi phuong cua ching khéng cén bang) Gia si trang thai tng sudt - bién dang khoi dau cia phan tt moi trudng dan-déo duge dac trung béi diém A (hinh 1-15) véi cdc vecto ting suat va bién dang tuong ting {6} va {e} ; néu ta dat vao phan tir do lugng tang ting sudt {do}, thi luong tang bién dang 36 toan phan {de} co thé phan chia thanh cao phén dan hoi (de) va phan déo {de"} {de} = {de"} + {dey (1.46, a) Luong tang bién dang dan héi thi déng truc vai lugng tang ting sudt vA lién hé vdi no béi quan hé {de*} = [D} {do}, (1.46, b) trong dé (DD! - ma tran nghich dao cua ma tran {D]. Quan hé cua lugng tang bién dang déo vdi lugng tang ung sudt thi hoan toan khac. Bién dang déo xdy ra JA do xuat hién truat trén cdc mat cé tri sé ung suat tiép téi han nao do hoac 1a do gidn doan cac quan hé tng suat gidi han nao dé. Hink 1-15. Bidu dé bién dang Néu dat luong tang ung suat dan di va deo, {Ao} vao phan tt ung suat téi han, thi do Ivong tang nay nhé ma cdc phutong ung sudt chinh va phuong cc mat tng sudt tdi han lign quan véi ching sé khong thay di va long tang bién dang déo do su trugt bé sung trén cde mat nay sé déng truc udi cdc ung sudt tac dung {0} Tinh d6ng truc cba long tang bién dang déo chinh v6i cae dng sudt chinh cho phép phan tich ching trong cdc truc tring vdi céc truc ting suat chinh, con tenxo luong tang bién dang déo co thé dua ra duéi dang ae - de = AG, (147) trong dé A ~ hé sé ti le ; G, ~ tenxo déi xing déng truc véi tenxo ung suat ay Tinh déng truc cla tenxa G,, voi tenxo 6, sé duge dam bdo trong trudng hgp ede thanh phan tenxo G, 1A céc dao ham riéng cua ham v6 hudng nao do cla cae ving suat chinh (hoac cae bat bién) ella tenxo ttng sudt : 36 G,, = agiao,, (1.48) trong dé g = g({o}. k) - ham vo hudng eta cae bat bién img suat va lich sit tai trong, duge dae trung bang thong s6 bén k, Chang han, néu ham g phy thudc vao ting suat trang binh Oy, cuBng do cac ung suat tiép 1; va thong s6 bén k (ching cing la cac ham ving sudt), thi dao ham agiao,, sé dude tinh theo cong thttc aglao,, = (agis,,)(06,/10,,) + Cigar OT /06,; + (agiaky(ak/ve;,) Gia tri cde vects dao ham {80,/25}, {07/26} duge néu trong cong (1.3). Mat duge m6 tA bdi ham g trong khong gian ung suat chinh, Boi la mat thé déo Dat phuang trinh (1.48) vao phuong trinh (1.47) sé duoc vg _ Fg (1.49) hoae d dang ma tran {de“} = Afa}, (1.50) ve a Y trong dé {a} = {se a=. } x ey ‘Trude khi dat lugng tang tng sudt, phuong trinh chay cé dang Fo}, k) = 0. (1.51) Sau khi tang ung sudt mot tri s6 {Ao}, phuong trinh chay cd dang F{o} +do, k + dk) = 0 (1.52) Khi so sanh cc dang thie (1.51) va (1.52), ta thay rang dF = 0. Lay vi phan phuong trinh (1,52) theo cac phan sé dan téi phuong trinh aF oF Ir oF aF = {5}! Mdo) + Be = (doy + Fak = 0, (1.53) FoF 1 trong dé tb} = 1 ae a 37 Néu thong sé bén 1a cong cia cdc bién dang déo k = fyoy™ {ae"}, thi dk = {6} "{de4) (1.54) Ta dat phuong trinh (1.50) vao (1.54) va sau dé vao (1.53) : dF = {b}"{do} ik {ol"{a} = 0, (1.55) tu dd ed . oF (bi (do) = -A 5p (oF fab. (1.56) Dat quan hé (1.46,b) va (1.50) vao phuong trinh (1.46,a) : {de} = [DI"! {do} + Ata}. (1.87) Nhan cA hai vé phwong trinh (1.57) vai {b}™[D] = {b}T[D] de} = {b}EDICDY! {do} + Ato} TTDI {a}. Thay thanh phn cia vé phai tuong tng voi phugng trinh (1.56) la ae {o}" {a} r6i ti phuong trinh do rat rad: A= —_- bin (1.58) (oy "Hay ~F (o) Tad Dat gid tri A nhan duge vao phyong trinh (1.57), sav khi bién ddi, ta co {do} = [Dygl {de}, (1.59) (D}{a} {b}71D] ten) trong a6 (Dyg] = (D] - oF {b} Dita} — 5 (oF fa} ~ 1a ma tran lién hé cdc ting sudt va bién dang dan déo (50). Céc phan tir cda ma tran [D,q} phu thuge vao miic ting suat va bién dang hién thai. Ma tran do lign két cde gia s6 ung suat va bién dang nho vo ciing véi nhau, va ngudi ta goi né 1a ma tran dan déo tiép tuyén 38 a Néu nghién ctu mdi trudng khéng bén Reuss - Prandtl, thi co dF/ok = 0, va 6 mdu s6 cia phan s6 trong cac cong thiic (1.59) - (1.60) con lai mét sé hang [3] Néu mat chay va mat thé déo trang nhau, thi vécto lugng tang hién dang dé vudng goe véi mat chay. Trong Ii thuyét déo eda moi trubng khong bi ép co (kim loai) (tte mi truéng cd bién dang déo chi duéi tac dung ctia tenxo léch ng suat, vA cd mat chay song song véi truc thily tinh), su tring hop cla mat chay va déo IA od co sé vé mat vat Ii va ton hoc. Tinh vudng gée cia vécta {dé} véi mat chay trong li thuyét déo cita kim loai goi la nguyen Ui phap tuyén hoae la dinh luat chdy hét hop. Ta hay nghién cttu dac diém cia qua trinh bién dang déo bang dinh luat chay két hap va mat chay kiéu Tresca (hinh 1-16) Thi nhat, bat ki mot vecto dé“ nao truc giao vai mat chay va truc ctia no, thi sé tuong ung nam trong mdt mat bat dién nao do, duoc dac trung béi phuong trinh ao 5, ete tel = const, va vi (e] + 3 + ed) Ja bién dang thé tich, cho nén véi dang mat chay da cho theo dinh luat chay két hgp, bién dang déo thé tich sé khéng cd. Ta thay ngay rang, néu mat chay khong song song vdi true thuy tinh, thi dinh luat chay két hop sé du dodn sv thay déi thé tich trong qua trinh chy déo : thé tich tang len (de? + dé} + €$) khi cde mat Mint 1-70. ts:du didn bing dO thi @ dink luat chay két hop chay mé rong (kiéu Coulomb hode mat hinh nén cia tiéu chudn khéi quat Coulomb - Mises), 6 cfic mat al, ad iy > 0, va thé tich gidm bét khi cde mat es =? < 0 (thu hep a, ao vé phia 6p co thay tinh) 38

You might also like