CHÖÔNG 1

CAÙC TÍNH CHAÁT CÔ-LYÙ

CHUÛ YEÁU CUÛA
VAÄT LIEÄU XAÂY DÖÏNG
1
1. CAÙC TÍNH CHAÁT VAÄT LYÙ :
1.1. Khoái löôïng rieâng - a (g/cm3) :
1.1.1. Khaùi nieäm :
- Khoái löôïng rieâng (γa) laø khoái löôïng cuûa moät
ñôn vò theå tích vaät lieäu ôû traïng thaùi hoaøn toaøn ñaëc.
1.1.2. Coâng thöùc :

G (g/cm3, kg/m3, T/m3)

a 
Va
G : khoái löôïng maãu thí nghieäm ôû traïng thaùi hoaøn toaøn
khoâ (g).
Va : theå tích ñaëc tuyeät ñoái cuûa maãu thí nghieäm (cm3)

2
 1.1.3. Phöông phaùp xaùc ñònh :
 Vaät lieäu ñaëc hoaøn toaøn, coù kích thöôùc hình hoïc roõ raøng nhö theùp,
kính : duøng caân kyõ thuaät, thöôùc ño,… ñeå xaùc ñònh.
 Vaät lieäu ñaëc hoaøn toaøn nhöng khoâng coù kích
thöôùc hình hoïc roõ raøng : duøng oáng
ñong coù chia tæ leä veà theå tích ñeå xaùc ñònh,
hoaëc söû duïng phöông phaùp caân trong nöôùc.
 Vaät lieäu hoaøn toaøn daëc,rôøi raïc nhö xi maêng,
caùt : duøng bình tæ troïng (bình Le Chatelier)
ñeå xaùc ñònh.
1.1.4. YÙ nghóa :
- Tính ñoä ñaëc, ñoä roãng cuûa vaät lieäu.
- Phaân loaïi vaät lieäu cuøng loaïi.
- Tính caáp phoái beâtoâng. bình Le Chatelier
3
Portland Cement Le Chatelier flask ( ASTM
C 188 or AASHTO T 133)

4
 Khối lượng riêng của một số vật liệu

-Đá thiên nhiên 2,2 – 3,3 g/cm3

-Vật liệu hữu cơ 0,8 – 1,6 g/cm3
-Gang, thép 7,25 – 8,25 g/cm3
-Gạch đất sét nung 2,60 – 2,65 g/cm3
-Betong nặng 2,10 – 2,60 g/cm3

5
 1.2. Khoái löôïng theå tích - o (g/cm3) :

1.2.1. Khaùi nieäm :

- Khoái löôïng theå tích (γo) laø khoái löôïng cuûa moät ñôn vò theå
tích vaät lieäu ôû traïng thaùi töï nhieân.
1.2.2. Coâng thöùc :

G
o  (g/cm3, kg/m3, T/m3)
Vo
G : khoái löôïng maãu thí nghieäm ôû traïng thaùi hoaøn toaøn khoâ
(g)
Vo: theå tích maãu thí nghieäm ôû traïng thaùi töï nhieân (cm3)
6
 1.2.3. Phöông phaùp xaùc ñònh :
 Vaät lieäu coù kích thöôùc hình hoïc roõ raøng : duøng caân,
thöôùc xaùc ñònh khoái löôïng vaø khoái löôïng theå tích.
 Maãu vaät lieäu coù hình daùng baát kyø : duøng parafin boïc
maãu thöû tröôùc, caân maãu ñaõ boïc paraffine trong chaát
loûng, tìm theå tích chaát loûng dôøi choã ñeå xaùc ñònh theå tích
maãu thöû.
 Vaät lieäu rôøi raïc : duøng duïng cuï coù dung tích bieát
tröôùc xaùc ñònh theo tieâu chuaån hieän haønh.

7
 Pheãu chöùa
ximaêng
Giaù ñôõ

Cöûa quay
Thuøng
ñong

Vị trí ño ñể xaùc ñịnh khối

lượng thể tích mẫu vật liệu coù
kích thöôùc hình học xaùc ñịnh Boä duïng cuï xaùc ñịnh khối
lượng thể tích mẫu vật liệu
daïng rôøi raïc 8
Khối lượng thể tích của một số vật liệu

-Đá sỏi 1400 – 1700 kg/m3

-Gỗ thông 400 – 700 kg/m3
-Gạch đất sét nung 1600 – 1900 kg/m3
-Betong 2000 – 2400kg/m3
-Đá vôi 1800 – 2400 kg/m3

9
1.2.4. YÙ nghóa :
Vaät lieäu caøng aåm, o caøng cao.
Bieát o coù theå döï ñoaùn cöôøng ñoä, khaû naêng daãn nhieät
cuûa vaät lieäu.
Tính ñoä ñaëc, ñoä roãng cuûa vaät lieäu, troïng löôïng caáu kieän
Choïn phöông tieän vaän chuyeån
Tính caáp phoái be âtoâng.
 o  a
ow : khoái löôïng theå tích ôû traïng thaùi aåm cuûa vaät lieäu
ñöôïc xaùc ñònh theo coâng thöùc:
G W G(1  W)
 ow  
Vow Vow 10
1.3. Ñoä ñaëc – ñ (%):
1.3.1. Khaùi nieäm :
- Ñoä ñaëc cuûa vaät lieäu laø tæ soá giöõa theå tích phaàn ñaëc vôùiø
theå tích töï nhieân cuûa vaät lieäu ñoù.
1.3.2. Coâng thöùc :
Va : theå tích phaàn ñaëc maãu thí
Va  o
ñ   (%) nghieäm(cm3)
Vo  a
Vo : theå tích maãu thí nghieäm
ôû traïng thaùi töï nhieân(cm3)
- Ñoä ñaëc luoân luoân  1, vì o a
- Vd : - ñaù granit ñ = (99.5  99.8) %
- vaät lieäu xoáp ñ = (0.20  0.30) %
11
 1.4. Ñoä roãng – r (%):
1.4.1. Khaùi nieäm :
- Ñoä roãng cuûa vaät lieäu laø tæ soá giöõa theå tích phaàn roãng vaø theå
tích töï nhieân cuûa vaät lieäu ñoù.
1.4.2. Coâng thöùc :
Vr o Vr : theå tích phaàn roãng cuûa vaät lieäu (ml)
r  1 (%)
Vo a Vo : theå tích töï nhieân cuûa vaät lieäu(ml)

1.4.3. YÙ nghóa:
- Vaät lieäu coù ñoä roãng nhoû seõ coù cöôøng ñoä cao, choáng thaám
toát.
- Vaät lieäu coù ñoä roãng lôùn seõ coù tính caùch nhieät toát.
12
1.5 Caùc tính chaát coù lieân quan ñeán nöôùc :
1.5.1 Ñoä huùt nöôùc – Hp, Hv (%):
1.5.1.1 Khaùi nieäm :
Ñoä huùt nöôùc laø khaû naêng huùt vaø giöõ nöôùc cuûa vaät lieäu döôùi
aùp suaát bình thöôøng trong 1 thôøi gian nhaát ñònh.
1.5.1.2. Coâng thöùc :
Ñoä huùt nöôùc cuûa vaät lieäu coù theå bieåu dieãn theo khoái löôïng
(Hp, %) hay theå tích (Hv, %)
Gn : khoái löôïng maãu ñaõ ngaâm
Gn  G nöôùc trong 1 thôøi gian nhaát ñònh(g)
Hp  (%)
G
Gn  G G: khoái löôïng maãu ñaõ saáy khoâ (g)
Hv  (%)
Vo Vo : theå tích töï nhieân cuûa maãu
thí nghieäm (cm3 )

13
- Lieân heä giöõa Hp vaø Hv :
Hv G
   o  H v   o .H p (% )
Hp Vo
- Hv luoân luoân < 100% ; Hp coù theå > 100% ñoái vôùi vaät
lieäu raát roãng vaø raát nheï
Vd : Gaïch ñaát seùt : Hp = (818) %
Ñaù granite : Hp = (0.020.7) %
Beâtoâng naëng : Hp = (24) %
Vaät lieäu caùch nhieät roãng : Hp  100 %
1.5.1.3. YÙ nghóa :
- Ñoä huùt nöôùc phuï thuoäc ñoä roãng r vaø tính chaát loã roãng
cuûa vaät lieäu. Vì vaäy coù theå duøng Hp vaø Hv ñeå ñaùnh giaù
ñoä roãng r, cöôøng ñoä R, heä soá daãn nhieät , khoái löôïng
theå tích o
14
 1.5. 2 Ñoä baõo hoøa nöôùc :
1.5.2.1. Khaùi nieäm :
- Ñoä baõo hoøa nöôùc laø khaû naêng huùt nöôùc toái ña cuûa vaät lieäu
ôû aùp suaát 20 mmHg, hoaëc trong 1 thôøi gian voâ haïn ñònh.
- Heä soá baõo hoøa nöôùc Cbh(%) laø tæ soá tính baèng % giöõa theå
tích nöôùc ôû traïng thaùi baõo hoøa vôùi theå tích phaàn roãng cuûa
vaät lieäu.
1.5.2.2 Coâng thöùc :

Vn Gn  G Hv
C bh  (%)  (%)  (%)
Vr r.Vo r
Vôùi : Hv : ñoä huùt nöôùc theo theå tích
r : ñoä roãng cuûa vaät lieäu

15
1.5.2.3. Phöông phaùp xaùc ñònh :
Phöông phaùp 1 :
- Saáy khoâ hoaøn toaøn maãu thí nghieäm, caân ñeå xaùc ñònh Gk
- Ñun maãu thí nghieäm trong nöôùc soâi khoaûng 4h, ñeå nguoäi
- Caân xaùc ñònh khoái löôïng G1, tính toaùn theo coâng thöùc ñoä
huùt nöôùc.
Phöông phaùp 2 :
- Ngaâm maãu trong bình nöôùc coù naép ñaäy kín
- Haï aùp suaát xuoáng 20 mmHg baèng caùch huùt chaân khoâng
- Giöõ ôû aùp suaát naøy ñeán khi khoâng coøn boït khí thoaùt ra nöõa
- Ñöa veà aùp suaát bình thöôøng
- Giöõ sau 2 giôø, vôùt maãu, caân xaùc ñònh khoái löôïng G1 vaø
tính keát quaû.
16
1.5.3 Heä soá meàm - Km :
1.5.3.1. Khaùi nieäm :
- Heä soá meàm laø tæ soá giöõa cöôøng ñoä cuûa vaät lieäu ñaõ baõo hoøa
nöôùc vôùi cöôøng ñoä cuûa maãu ôû traïng thaùi khoâ.
1.5.3.2. Coâng thöùc :
R bh
Km 
R
Rbh : cöôøng ñoä maãu thí nghieäm ôû traïng thaùi baõo hoøa
nöôùc(daN/cm2)
R : cöôøng ñoä maãu thí nghieäm ôû traïng thaùi khoâ hoaøn
toaøn (daN/cm2)
Km  [0;1] : töø vaät lieäu ñaát seùt khoâng nung ñeán theùp, kính
Km > 0.75 : vaät lieäu beàn nöôùc
Km < 0.75 : vaät lieäu keùm beàn nöôùc, khoâng neân söû duïng
trong ñieàu kieän coù taùc duïng cuûa nöôùc
17
1.5.4 Ñoä aåm – W(%) :
1.5.4.1. Khaùi nieäm :
- Ñoä aåm laø tæ soáä tính baèng phaàn traêm löôïng nöôùc coù thaät
chöùa trong vaät lieäu vaø khoái löôïng vaät lieäu ôû traïng thaùi khoâ
- Ñoä aåm phuï thuoäc vaøo moâi tröôøng khoâ aåm xung quanh.
1.5.4.2. Coâng thöùc :
Gw  G
- Ñoä aåm töông ñoái : W (%)
Gw

- Ñoä aåm tuyeät ñoái : Gw  G

W (%)
G
Gw : khoái löôïng maãu TN ôû traïng thaùi aåm (töï nhieân)
G : khoái löôïng maãu TN ñaõ saáy khoâ hoaøn toaøn (g)
18
1.5.5 Ñoä thaám nöôùc (Kt):
1.5.5.1. Khaùi nieäm:
Ñoä thaám nöôùc laø löu löôïng Q(m3/h) daãn qua
maãu thí nghieäm coù chieàu daøy d 1m, dieän tích tieát
dieän beà maët F 1m2 chòu taùc duïng cuûa aùp löïc thuûy
tónh (hoaëc chieàu cao coät nöôùc) H 1m trong thôøi gian
 1giôø.
1.5.5.2 Coâng thöùc :
K: hệ số thấm (cm/sec)
Q.
Kt  Q: lượng nước thấm qua (cm3)
 H
F.   . F: diện tích thấm (cm2)
d
d: chiều dày mẫu TN (cm)
t: thời gian thấm (sec)
19
Mức độ thấm phụ thuộc vào các yếu tố:
-Độ rỗng.
-Bản chất của vật liệu
-Tính chất của vật liệu
-Áp lực nước lên vật liệu
Hệ số thấm của một số vật liệu (cm/sec)
Đất sét 1-6.10-6
Cát pha sét 1-6.10-4
Cát hạt nhỏ 1-6.10-3
Cát hạt thô 1-6.10-2
Đá granite 5,35.10-9
Đá ximang 6.10-11
20
 1.6. Caùc tính chaát coù lieân quan ñeán nhieät:
1.6.1 Tính daãn nhieät :
1.61.1 Khaùi nieäm : Laø tính chaát trao ñoåi nhieät giöõa hai vaät theå
tieáp xuùc vôùi nhau coù ñoä cheânh leäch nhieät ñoä trong moät thôøi gian
nhaát ñònh. Q .
 
1.6.1.2 Coâng thöùc: F ( t 1  t 2 ) .
Vôùi:  laø heä soá daãn nhieät (kcal/m.h.oC)
Q laø nhieät löôïng (kcal) t=f(x)

 laø chieàu daøy maãu thí nghieäm (m) q t 1

F laø dieän tích maãu thí nghieäm (m2) 2 t

(t1-t2 ) laø hieäu soá nhieät ñoä (oC)

x(m)
 laø thôøi gian (h)
Vaäy  laø nhieät löôïng Q(kcal) daãn qua taám vaät lieäu coù chieàu
daøy  1m, dieän tích tieát dieän chòu taùc duïng cuûa doøng nhieät F
1m2 trong thôøi gian  1giôø, vôùi ñoä cheânh nhieät ñoä (t1 – t2)10C
21
• Ñoái vôùi vaät lieäu khoâ trong khoâng khí,  coù theå xaùc ñònh baèng
coâng thöùc thöïc nghieäm gaàn ñuùng cuûa Giaùo sö Necraxov :

2
  0, 0196  0 , 2 2 . o  0 ,1 4
• Hoaëc theo coâng thöùc cuûa Vlaxov :

 t   o (1  0,002t)   o (1   t)
Vôùi t, o : heä soá daãn nhieät ôû nhieät ñoä toC vaø 0oC
t : nhieät ñoä trung bình khi tieán haønh thí nghieäm (söû duïng
khi t < 100oC)

22
1.6.2 Nhieät dung vaø nhieät dung rieâng (tæ nhieät):
1.6.2.1 Nhieät dung:
 Laø nhieät löôïng Q (kcal) maø vaät lieäu thu vaøo khi ñöôïc
ñun noùng.xaùc ñònh theo cthöùc: Q = C.G.(t 2 - t1 )
Vôùi: C laø tæ nhieät (kcal/kg0C)
G laø khoái löôïng vaät lieäu ñöôïc ñun noùng (kg)
t1, t2: nhieät ñoä vaät lieäu tröôùc vaø sau khi ñun noùng (0C)
1.6.2.2 Tæ nhieät:
 Laø nhieät löôïng (kcal) caàn thieát ñeå ñun noùng 1kg maãu
thí nghieäm leân 10C, ñöôïc xaùc ñònh theo coâng thöùc:
Q
C 
G ( t 2  t1 ) 23
 Tæ nhieät ôû ñoä aåm W ñöôïc xaùc ñònh theo coâng thöùc:
C  W .C n
Cw 
1 W
Tæ nhieät cuûa vaät lieäu hoãn hôïp ñöôïc xaùc ñònh theo
coâng thöùc:

n n

C1.G1  C2.G2  ...  Cn .Gn i1

 Ci.Gi   Ci.Gi 
Chh   n  i1
G1  G2  ...  Gn Ghh
 Gi 
i1

24
2. CAÙC TÍNH CHAÁT CÔ HOÏC :
2.1. Tính bieán hình :
- Laø tính chaát bieán ñoåi veà hình daùng, vaø thay ñoåi veà kích
thöôùc cuûa maãu vaät lieäu khi chòu taùc duïng cuûa ngoaïi löïc
- Coù caùc loaïi bieán daïng nhö sau:

2.1.1 Bieán daïng ñaøn hoài : xuaát hieän khi coù ngoaïi löïc taùc
duïng leân vaät lieäu, nhöng khi ngöng taùc duïng ngoaïi löïc
thì bieán daïng trieät tieâu. Ngoaïi löïc taùc duïng leân vaät lieäu
trong tröônøg hôïp naøy < noäi löïc (löïc lieân keát giöõa caùc
phaân töû beân trong caáu truùc vaät lieäu) neân chæ laøm cho caùc
phaân töû beân trong caáu truùc vaät lieäu dòch chuyeån xung
quanh vò trí caân baèng.Do ñoù, khi ngöng taùc duïng ngoaïi
löïc thì caùc phaân töû beân trong caáu truùc vaät lieäu khoâi phuïc
laïi vò trí caân baèng,neân bieán daïng trieät tieâu.

25
26
2.1.2 Bieán daïng dö (dẻo): xuaát hieän khi coù ngoaïi löïc taùc
duïng leân vaät lieäu, nhöng khi ngöng taùc duïng ngoaïi löïc thì
bieán daïng khoâng trieät tieâu.ï Ngoaïi löïc taùc duïng leân vaät
lieäu trong tröônøg hôïp naøy > noäi löïc, neân laøm cho caùc
phaân töû beân trong caáu truùc vaät lieäu dòch chuyeån xa vò trí
caân baèng.Do ñoù, khi ngöng taùc duïng ngoaïi löïc thì caùc
phaân töû beân trong caáu truùc vaät lieäu khoâng theå khoâi phuïc
laïi vò trí caân baèng,neân bieán daïng khoâng trieät tieâu, goïi laø
bieán daïng dö (dẻo).

27
 Caên cöù vaøo bieán daïng dö, vaø bieán daïng ñaøn hoài
chia vaät lieäu laøm hai loaïi:

+ vaät lieäu dẻo: laø vaät lieäu tröôùc khi bò phaù hoaïi
xuaát hieän bieán daïng dö trong moät thôøi gian töông ñoái daøi,
vaø coù giaù trò bdaïng töông ñoái lôùn nhö: theùp ít carbon,
bitume,…
+ vaät lieäu doøn: laø vaät lieäu tröôùc khi bò phaù hoaïi
xuaát hieän bieán daïng dö trong moät thôøi gian raát ngaén, vaø
coù giaù trò bieán daïng raát nhoû nhö: beâ toâng, vöõa, vaät lieäu ñaù
thieân nhieân,…

28
2.1.3 Töø Bieán: laø bieán daïng taêng theo thôøi gian khi
ngoaïi löïc taùc duïng leân vaät lieäu khoâng ñoåi.
+ ÔÛ nhieät ñoä cao vaät lieäu coù hieän töông töø bieán raát
roõ
+ Trong caáu truùc vaät lieäu raén coù moät phaàn phi tinh
theå coù tính chaûy nhôùt gaàn nhö theå loûng, vaø do caáu taïo
cuûa maïng tinh theå chöa hoaøn chænh. Döôùi taùc duïng
cuûa ngoaïi löïc ,nhöõng nguyeân nhaân treân seõ gaây hieän
töôïng töø bieán.
2.1.4 Chuøng öùng suaát: laø hieän töôïng öùng suaát trong
giai ñoaïn ñaøn hoài giaûm daàn theo thôøi gian neáu giöõ cho
bieán daïng khoâng thay ñoåi.
29
2.2. Cöôøng ñoä :
2.2.1. Ñònh nghóa :
- Cöôøng ñoä laø khaû naêng chòu löïc cuûa vaät lieäu
choáng laïi söï phaù hoaïi khi coù taùc duïng cuûa
ngoaïi löïc.
- Cöôøng ñoä cuûa vaät lieäu phuï thuoäc vaøo thaønh
phaàn caáu taïo, ñoä ñoàng nhaát cuûa caáu truùc, loaïi
vaät lieäu…
- Cöôøng ñoä cuûa vaät lieäu ñöôïc bieåu thò baèng giôùi
haïn söùc chòu neùn, söùc chòu keùo, söùc chòu caét,…
cuûa vaät lieäu.

30
2.2.2. Cöôøng ñoä chòu neùn (Rn) vaø cöôøng ñoä chòu keùo (Rk) :
Pmax : taûi troïng toái ña gaây taùc duïng phaù
hoaïi maãu vaät lieäu (kgf,daN)
Pmax F : dieän tích tieát dieän maãu vaät lieäu (cm2).
Rn,Rk  
F : heä soá chuyeån ñoåi giôùi haïn beàn neùn
(keùo) töø maãu TN khoâng tieâu chuaån veà
maãu TN tieâu chuaån.

Giôùi haïn cöôøng ñoä chòu neùn ñöôïc xaùc ñònh baèng
phöông phaùp phaù hoaïi maãu : maãu ñöôïc ñaët giöõa 2 maâm neùn
cuûa thieát bò thí nghieäm vaø taêng löïc cho ñeán khi maãu bò phaù
hoaïi(xuaát hieän caùc veát nöùt, taùch lôùp hay bieán hình).

31
Máy nén vật liệu

32
 Testing Compressive Strength

Control Tests for Concrete

Siêu âm bê tông
 2.2.2. Cöôøng ñoä chòu uoán (Ru) :
Ñeå xaùc ñònh Ru, maãu ñöôïc cheá taïo ôû daïng thanh, tieát dieän chöõ
nhaät. Khi maãu laøm vieäc, phaàn treân chòu neùn, phaàn döôùi chòu keùo.
a) Tröôøng hôïp ñaët taûi ôû giöõa :
P b
M u 3 P.l
h Ru   . 2
Wu 2 b.h
l/2 l/2
MPa, kG/cm2
b) Tröôøng hôïp ñaët 2 taûi baèng nhau ñoái xöùng vôùi ñieåm giöõa thanh :
a P/2 a P/2 a b
Mu 3 P.(l  a) P.l
h
Ru   2
 2
Wu 2 b.h b.h
l
MPa, kG/cm2
Mu : moment uoán, kG.cm Wu : moment choáng uoán tieát dieän daàm, cm3
35
36
Testing Flexural Strength
Thí nghiệm uốn thép

38
 Boä khuoân 44 16 cm

Maùy TN uoán-neùn vöõa XM

Baøn taïo hình vöõa XM
39
 2.2.3. Heä soá an toaøn :
Heä soá an toaøn k laø tæ soá giöõa cöôøng ñoä giôùi haïn thöïc vaø
cöôøng ñoä toái ña cho pheùp cuûa vaät lieäu.
k 
R R : cöôøng ñoä giôùi haïn thöïc
[R ] [R] : cöôøng ñoä toái ña cho pheùp
2.2.4. Heä soá phaåm chaát cuûa vaät lieäu : Kpc
Heä soá phaåm chaát cuûa vaät lieäu laø tæ soá giöõa cöôøng ñoä R vaø
khoái löôïng theå tích o cuûa vaät lieäu. Kpc ñöôïc duøng ñeå ñaùnh
giaù phaåm chaát cuûa vaät lieäu.
R R : cöôøng ñoä giôùi haïn cuûa vaät lieäu, kG/cm2
K pc 
o o : khoái löôïng theå tích cuûa vaät lieäu, kg/m3

Gaïch : Kpc = 0,029 Beâtoâng(15MPa) : Kpc = 0,06

Theùp CT3 : Kpc = 0,51 Goã xoan : Kpc = 0,7 40
2.3. Ñoä cöùng :
Laø khaû naêng cuûa vaät lieäu choáng laïi söï xuyeân hoaëc ñaâm cuûa caùc vaät
theå khaùc cöùng hôn noù. Coù 2 phöông phaùp xaùc ñònh ñoä cöùng :
- Ñoái vôùi vaät lieäu khoaùng voâ cô : Baûng phaân loaïi ñoä cöùng Morhs
Baäc thang Morhs Teân khoaùng vaät Ñaëc ñieåm ñoä cöùng Morhs
1 Talc Raát meàm, raïch ñöôïc baèng
2 Thaïch cao moùng tay
3 Calcite
Meàm ñeán cöùng vöøa, raïch
4 Fluorite
ñöôïc baèng dao theùp
5 Apatite
6 Octoclaze
7 Thaïch anh Cöùng ñeán raát cöùng, duøng
8 Topaze ñeå raïch thaønh veät treân
9 Coridon kính kim loaïi
10 Kim cöông 41
Duïng cuï xaùc ñònh ñoä cöùng caùc khoaùng vaät voâ cô &
Baûng thang ñoä cöùng Mohs

Ongle: moùng tay, moùng chaân, vuoát Laiton: ñoàng, thau

Topaze: hoaøng ngoïc 42
43
44
45
46
Kim cöông

47
 - Ñoái vôùi kim loaïi, goã : ñoä cöùng Brinell (kgf/mm2)
Duøng vieân bi theùp coù ñöôøng kính D(mm) aán vaøo vaät lieäu
caàn thöû moät löïc P (kgf). Döïa vaøo ñöôøng kính veát loõm
d(mm) noâng hay saâu treân beà maët vaät lieäu ñeå xaùc ñònh theo
coâng thöùc :
2
P 2P P  k .D
HBR  
F .D.(D  D2  d2 ) K : heä soá phaåm chaát phuï
thuoäc vaøo tính chaát vaät lieäu
2.4. Ñoä maøi moøn (g/cm2):
Laø khaû naêng vaät lieäu chòu taùc duïng cuûa löïc ma saùt. G1  G2
Mm 
F : tieát dieän maãu, (cm2 ) F
G1,G2 : khoái löôïng maãu tröôùc, sau khi bò maøi moøn (g)
Thieát bò maøi laø maùy quay.Khi TN ngöôøi ta cho theâm caùt thaïch anh coù
côõ haït (0,3 – 0,6)mm vôùi lieàu löôïng 2,5litre caùt / 1000 voøng. 48
Máy đo độ cứng Brinell Máy đo Ma sát, Mài mòn

49
2.5. Ñoä va ñaäp (kG.m/cm3):
Laø coâng caàn thieát (kG.m) ñeå ñaäp vôõ ñôn vò theå tích
vaät lieäu (cm3) cuûa maãu thí nghieäm.

Cách xác định

Dùng búa máy va chạm thả cho quả cầu thép có khối
lượng G rơi liên tục ở độ cao xác định h vào bề mặt mẫu vật
liệu n lần cho đến khi xuất hiện vết nứt đầu tiên trên mẫu.
Công phá hoại do tải trọng va chạm gây ra:
Avc = g.G.h.n
-Độ chống va chạm:
avc = Avc/V0

50
2.6. Ñoä hao moøn (%):
Laø khaû naêng cuûa vaät lieäu chòu taùc duïng ñoàng
thôøi cuûa 2 löïc maøi moøn vaø va chaïm.
Cách xác định
Đập nhỏ vật liệu thành những viên khoảng 100g, rồi cho
5 kg vật liệu vào thùng quay. Cho thùng quay 10000 vòng rồi
lấy mẫu ra, đem sàng qua sàng 2 mm. Độ hao mòn là :
G1  G 2 G1 : khối lượng mẫu TN (g)
Hm  (%)
G1 G2 : khối lượng mẫu sót lại trên sàng 2mm (g)

Q < 4% : vật liệu chống hao mòn rất khõe

Q = 4-6% : vật liệu chống hao mòn khõe
Q = 6-10% : vật liệu chống hao mòn trung bình
Q = 10-15% : vật liệu chống hao mòn yếu
Q >15% : vật liệu chống hao mòn rất yếu
51
Thiết bị xác định độ hao mòn

52
2.7.Tính chống cháy
Là khả năng của vật liệu chịu được tác động trực tiếp của
ngọn lửa trong một thời gian nhất định mà không bị phá hoại
Căn cứ vào khả năng chống cháy, vật liệu được chia thành 4 nhóm:
-Vật liệu không cháy, không bị biến dạng
-Vật liệu không cháy, nhựng có thể biến dạng nhiều
-Vật liệu khó cháy
-Vật liệu dễ cháy
2.8 Tính chịu nhiệt
Là khả năng của vật liệu chịu được tác động của nhiệt độ
cao trong một thời gian dài mà không bị phá hoại. (bị chảy)
Căn cứ vào khả năng chịu nhiệt, vật liệu được chia thành 3 nhóm:
-Vật liệu chịu nhiệt: chịu được nhiệt độ > 15800C
-Vật liệu khó chảy: chịu được nhiệt độ từ 1350 - 15800C
-Vật liệu dễ chảy: chịu được nhiệt độ < 13500C
53