G7 (Group of seven)

8-topshiriq
G7 xalqaro iqtisodiy muzokaralari uchun huquqiy hujjatlar, qoidalar va qonunlar.
1. Xalqaro shartnomalar:
Jahon Savdo Tashkiloti (JST) kelishuvlari. Ushbu bitimlar global savdo tizimining asosini
tashkil qiladi va xalqaro savdo qoidalarini belgilaydi. Bunga quyidagilar kiradi:
- Tariflar va savdo bo'yicha Bosh kelishuv (GATT). Diskriminatsiyaga yo'l qo'ymaslik va erkin
savdoning asosiy tamoyillarini belgilaydi.
- Xizmatlar savdosi bo'yicha Bosh kelishuv (GATS). Moliyaviy xizmatlar, telekommunikatsiya
va turizm kabi xizmatlar savdosini qamrab oladi.
- Intellektual mulk huquqlarining savdo bilan bog'liq jihatlari to'g'risidagi bitim (TRIPS).
Intellektual mulk huquqlarini himoya qilish uchun minimal standartlarni belgilaydi.
2. Mintaqaviy savdo bitimlari (RTAs).
Ushbu shartnomalar ikki yoki undan ortiq mamlakatlar yoki mintaqalar o'rtasida ular o'rtasidagi
savdoni liberallashtirish uchun imzolanadi. Bunga quyidagilar misol boʻla oladi:
- Shimoliy Amerika erkin savdo kelishuvi (NAFTA). Kanada, Meksika va Qo'shma Shtatlar
o'rtasida erkin savdo zonasi tashkil etildi.
- Trans-Tinch okeani hamkorligi bo'yicha keng qamrovli va progressiv kelishuv (CPTPP). Osiyo-
Tinch okeani mintaqasidagi 11 mamlakat o'rtasidagi savdo bitimi.
- Kanada-Yevropa Ittifoqi keng qamrovli iqtisodiy va savdo kelishuvi (CETA). Kanada va
Evropa Ittifoqi o'rtasidagi erkin savdo shartnomasi.
Milliy qonunlar va qoidalar.
Har bir G7 mamlakati xalqaro savdoni tartibga soluvchi o'z ichki qonunlari va qoidalariga ega.
Ushbu qonunlar G7 mamlakatlari savdo bitimlari bo'yicha muzokaralar olib borishi va xalqaro
shartnomalar bo'yicha o'z majburiyatlarini bajarishiga ta'sir qilishi mumkin. Bunga quyidagilar
kiradi:
- 2015 yildagi Savdoni osonlashtirish va savdoni qo'llash to'g'risidagi qonun (AQSh). Ushbu
qonun JSTning Savdoni osonlashtirish to'g'risidagi bitimini amalga oshiradi va AQSh Savdo
vakiliga adolatsiz savdo amaliyotlarini tekshirish huquqini beradi.
- Yaponiya Savdoni rag'batlantirish to'g'risidagi qonun (Yaponiya). Ushbu qonun erkin savdo
bitimlari va boshqa savdo bitimlarini tuzishga yordam beradi.
- 2015 yilgi Savdo qonuni (Kanada). Ushbu qonun Kanada savdo siyosatining maqsadlarini
belgilaydi va Kanada hukumatiga savdo bitimlarini muzokaralar olib borish va amalga oshirish
vakolatini beradi.

Bundan tashqari boshqa qoʻshimcha manbalarni ham koʻrib chiqish kerak:

- G7 kommunikelari. Ushbu hujjatlar G7 uchrashuvlari va sammitlari natijalarini
umumlashtiradi, ko'pincha savdo-iqtisodiy masalalar bo'yicha bayonotlarni o'z ichiga oladi.
- G7 Savdo vazirlarining bayonotlari. Ushbu bayonotlar G7ning savdo masalalari bo'yicha
ustuvorliklari va majburiyatlarini belgilaydi.
- JST savdo siyosati sharhlari. Ushbu sharhlar alohida mamlakatlarning, jumladan G7
a'zolarining savdo siyosatini baholaydi.
- Jahon bankining savdo ko'rsatkichlari. Bu ko'rsatkichlar barcha mamlakatlar, shu jumladan G7
a'zolari uchun savdo oqimlari, tariflar va savdo bilan bog'liq boshqa choralar to'g'risida
ma'lumotlarni taqdim etadi.
Ushbu huquqiy hujjatlar, qoidalar va qonunlarni tushunish orqali G7 mamlakatlari xalqaro
iqtisodiy muzokaralarni qanday olib borishi va bu muzokaralar global savdoga qanday ta'sir
qilishi haqida tushunchaga ega bo'lishimiz mumkin.
O‘zbekistonda G7 kelishuvlari va muzokaralar tajribasidan foydalanish.
G7 kelishuvlarini to'g'ridan-to'g'ri qo'llash G7 ga a'zolik va turli iqtisodiy kontekstlar tufayli
amalga oshirilmasligi mumkin bo'lsa-da, O'zbekiston ularning tajribasi va kelishuvlaridan
kengroq foyda olish uchun foydalanishi mumkin.
Shartnoma ramkalarini o'rganish.
Eng yaxshi amaliyotlarni o‘rganish lozim. Muzokaralar strategiyasi, tariflarni pasaytirish
yondashuvlari va bozorga kirish majburiyatlarini tushunish uchun G7 erkin savdo bitimlari,
investitsiya shartnomalari va xaridlar bo‘yicha bitimlarni tahlil qilish kerak. Ushbu
o'rganishlarni O'zbekiston konteksti va muzokaralar maqsadlariga moslashtirish kerak.
G7 ekspertlarini jalb qilish ham tajribadan kengroq foydalanishga yordam beradi. Xizmatlar
savdosi kelishuvi (TiSA) kabi dasturlar orqali G7 aʼzolaridan salohiyatni oshirish tashabbuslari
orqali texnik yordam soʻrash kerak. Ularni amalga oshirish jarayonlari va savdo bitimlarining
huquqiy jihatlarini o'rganish mumkin.
Global savdo tizimiga qo'shilish.
JSTga a'zo bo'lish. JSTga a'zo bo'lish O'zbekistonning maqsadlariga mos kelishini ko'rib
chiqish kerak. Agar shunday bo'lsa, JST talablariga javob beradigan zarur islohotlarni amalga
oshirish bilan birga, a'zolikni faol davom ettirish mumkin. Bu kengroq savdo tizimiga kirishni
ochib beradi va shaffoflikni ta'minlaydi.
Mintaqaviy savdo kelishuvlari (RTAs). G7 a'zolari yoki kengroq mintaqaviy guruhlar bilan
RTAga qo'shilishni o'rganish lozim. Bu bozorga kirishni kengaytirish, investitsiyalarni jalb
qilish va mintaqaviy hamkorlikni kuchaytirishi mumkin.

Moslashtirilgan imkoniyatlar.
Qishloq xoʻjaligi eksporti sifati, standartlari va bozorga kirishini yaxshilash boʻyicha G7
amaliyotlaridan oʻrganish kerak. G7 standartlariga mos keladigan barqaror qishloq xo'jaligi
amaliyotlarini amalga oshirish lozim.
 Texnologiyalarni uzatish va ilg'or ishlab chiqarishda ko'nikmalarni rivojlantirish bo'yicha G7
mamlakatlari bilan hamkorlik. Investitsiyalar jalb qilish va eksportni osonlashtirish uchun
standartlarni G7 bozorlari bilan moslashtirish kerak.
G7 hamkorlari bilan transchegaraviy maʼlumotlar oqimi va elektron tijorat qoidalari kabi
tashabbuslarda hamkorlik qilish mumkin. Kuchli raqamli infratuzilmani yaratish va G7 eng
yaxshi amaliyotlariga mos keladigan qonunchilik bazasini qabul qilish mumkin.
Qo'shimcha mulohazalar.
Ichki islohotlar ishbilarmonlik muhitini yaxshilash, shaffoflik va qonun ustuvorligini
ta’minlashga qaratilgan va uning ustuvor tomonlariga ahamiyat berish kerak. Bular xorijiy
investitsiyalarni jalb qilish va savdo shartnomalaridan foyda olish uchun juda muhimdir.
Manfaatdor tomonlarni jalb qilish bu savdo siyosatini shakllantirish va amalga oshirishda
biznes, fuqarolik jamiyati va akademik doiralarni faol jalb qilish. Bu inklyuzivlikni ta'minlaydi
va konsensusni yaratadi.

Havolalar:
1. World Trade Organization: https://www.wto.org/
2. International Trade Centre: https://www.intracen.org/
3. G7 Website: https://www.g7.utoronto.ca/
4. United Nations Conference on Trade and Development (UNCTAD): https://unctad.org/
5. The Economist Intelligence Unit: https://www.eiu.com/
6. Financial Times: https://www.ft.com/
7. The World Bank: https://www.worldbank.org/
8. https://ustr.gov/TiSA