Перевод Тэц-1 на газ

Аңдатпа
ЖЭО-2-ні одан әрі дамытудың маңызды проблемаларының бірі - Алматы

қаласы мен Алматы облысының экологиясына теріс әсерін төмендетуге
байланысты проблема. Соңғы жылдары қала күрт өсті, ал қала құрылысы
станция аймағына әлдеқайда жақындай түсті.
Осы диссертацияда біз Алматы мен Алматы облысының экологиясына
теріс әсерді азайту үшін табиғи газды жануды толық жетілдіруді бағалаймыз.
Аннотация
Одной из серьезных проблем дальнейшего развития ТЭЦ-2 является
проблема, связанная со снижением негативного воздействия на экологию
города Алматы и Алматинского региона. В последние годы город сильно
вырос, и городская застройка значительно приблизилась к территории станции.
В данной дипломной работе проведем оценку полного перевода на
сжигания природного газ для улучшения для снижения негативного
воздействия на экологию города Алматы и Алматинской области.
Аnnotation
One of the serious problems of the further development of HPS-2 is the
problem associated with the reduction of the negative impact on the ecology of the
city of Almaty and the Almaty region. In recent years, the city has grown
dramatically, and urban development is much closer to the station area.
In this thesis, we will evaluate the full transfer to natural gas combustion for
improvement to reduce the negative impact on the ecology of Almaty and the Almaty
region.
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
Изм Лист № докум. Подпись Дата
Выполнил Лешов А Лит. Лист Листов
Руковод. Олжабаева К. У
Рецензент
Мазмұны АЭжБУ, ЖЭҚ каф.
Н.контроль Олжабаева К.С.
Зав.кафед. Кибарин А.А.
Мазмұны
Кіріспе........................................................................................................................2
1 ЖЭО-2-нің бас жоспары және негізгі корпусының құрастырылуы................4
2 АЖЭО-2-нің негізгі және көмекші жабдықтары ..............................................8
2.1 Негізгі жабдықтың сипаттамасы ..................................................................8
2.2Көмекші жабдықтар .....................................................................................12
3 ЖЭО-2-нің жылулық сұлбасы............................................................................16
3.1 Жылулық жүктеменің есебі.........................................................................16
4 ПТ-80/100-130 турбинасының жылулық сұлбасын есептеу............................19
4.1 Бойлерлік қондырғыны есептеу ......................................................................21
4.2 Турбинадағы будың кеңею процесін тұрғызу ...........................................23
4.3 Бу және қоректік судың балансы................................................................23
4.4 БТС элементі бойынша бу, қоректік су және шықтың параметрлерін
анықтау ....................................................................................................................25
4.5ПТС элементі және учаскесі бойынша жылулық баланстың теңдеуін құру
және шешу...............................................................................................................30
4.6 Қуаттың энергетикалық теңдеуі..................................................................36
4.7 Баланс бойынша есепті тексеру...................................................................37
4.8 БГҚ-ң энергетикалық көрсеткіштері...........................................................37
4.9 БГҚ көмекші жабдықтарын таңдау ............................................................38
5 Жобаның қоршаған ортаға әсері ……………………........................................41
6 Негізгі техникалық шешімдер ……..................................................................44
7 Өміртіршілік қауіпсіздігі бөлімі.........................................................................49
7.1 Еңбек шарттарын таңдау..............................................................................49
7.2 Қосалқы стансадағы жұмыс жағдайын талдау...........................................49
7.3 Қосалқы стансадағы қондырғыны жерлендіруді есептеу.........................54
8 Экономикалық бөлім...........................................................................................60
8.1 ЖЭО-дан электр және жылу берудің өзіндік өзіндік құнын анықтау.....61
8.2 ЖЭО құрылысы мен жұмыс істеуін экономикалық бағалау ...................67
Қорытынды..............................................................................................................71
Әдебиеттер тізімі ....................................................................................................73
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
Кіріспе
Алматы Жылу электр орталығы-2-нің құрылысы екі кезекпен жүзеге

асырылған.
І-ші кезектің құрамында БКЗ-420-140-7С үш қазан және ПТ-80/100-
130/13 үш турбина орнатылған, ІІ-ші кезектің құрамында - БКЗ-420-140-7С төрт
қазан, Р-50-130/13 бір турбина және Т-110/120-130-5 екі турбина орнатылған.
Қазіргі уақытта ЖЭО-2-де негізгі отын ретінде Qрн = 4465 4600 ккал/кг,
Ар = 34,4÷33,1%, Wр=6,5 5,9% орташа өлшенген сипаттамадағы Екібастұз тас
көмірі пайдаланылады, тамызықтық ретінде – жағылатын мазут [11].
ЖЭО-2-нің электрлік қуаты келесідей[1].
– Қондырылған қуаты - 510 МВт;
– бар (располагаемый) қуат - 361 МВт.
ЖЭО-2-нің жылулық қуаты төмендегідей:
– қондырылған- 1176 Гкал/сағ, оның ішінде
турбина бойынша – 1042 Гкал/сағ;
– қолданыстағы турбина- 750 Гкал/сағ, оның ішінде
турбина бойынша - 750 Гкал/сағ.
Қолданыстағы ЖЭО-ын жаңарту және қайта құрудың әртүрлі
нұсқаларының тиімділігін талдау ел энергетикасын дамытудың өзекті
мәселелері болып табылады.
Жаңа ЖЭО құрылысында капитал салымы болмаған кезде қолданыстағы
станцияның қуатын, жылдамдығын және үнемділігін арттырудың аз шығынды
тенологиясын жасау өте маңызды.
Ағымдағы жылдың 20-шы қыркүйегіндегі Алматы қаласын дамыту
бойынша мәжілісінде, аймақтар бойынша мемлекет Басшысының жұмыстық
сапары барысында Алматы қ. Әкімшілігіне "Самрук-Казына" АҚ-мен бірге
Алматы ЖЭО-2-ні газға ауыстыру ұсынысын беру жүктелген. ЖЭО-2-ні газға
ауыстырудың мақсаты 2017 жылға 11% құрайтын қала атмосферасындағы
зиянды қалдықтарды азайту, күлқож қалдықтарын жинау мәселесін жою және
қала атмосферасына «АлЭС» АҚ көздерінен болған зиянды қалдықтар үлесін
азайту болып табылады.
Бұл жобаны жүзеге асыруға тоқтату факторлары ғимараттың астындағы
және жертөле қабатында (бір пәтерлі және бөліктелген тұрғын ғимараты), газ
пайдалану жабдығын, сонымен қатар газ құбыр-жүргізу төсеніштерін және
ғимараттың нөлдік белгілісінен төмен ішкі газ құбырларын орналастыруға
тыйым салатын нормативтік құжаттар болып табылады.
«АлЭС» АҚ ЖЭО-2 құрылысының жобасында негізгі корпустың
сейсмикалық беріктілігін қамтамасыз ету және шөкпе топырақтың әсерін жою
үшін негізгі корпустың терең құрастырылуы алынып, жүзеге асырылған –
негізгі корпустың бөлмесінің едені жердің жоспарлы бегісіне қатысты 12 м кем
белгіде орналасқан.
ЖЭО-2-де негізгі отын ретінде Екібастұз тас көмірі пайдаланылады.
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
Бірден-бір отын ретінде газды пайдалануға қатты отында жұмыс істейтін
Алматы қаласының орталықтандырылған жылумен қамдау жүйелерінің ең ірі
жылу көздерін ауыстыру кезінде қаланың жылумен қамдалу сенімділігін
қамтамасыз етуге қойылатын ерекше талап газбен қамдау сенімділігі және
келешекті газбен ұзақ қамтамасыз ету болып табылады.
Алматы ЖЭО-2-ні газ жағуға ауыстыруды «АлЭС» АҚ
орталықтандырылған жылумен қамдау аймағын қосқанда Алматы қаласының
ОЖ-ң практика жүзінде барлық аймақтарының жылу көздері газды негізгі
отын ретінде пайдаланатын болады.
Бұл жұмыста ластаушы заттардың қалдықтары мен тасталымдарын
едәуір қысқартуға мүмкіндік беретін, ЖЭО—2-ні газ жағуға ауыстыруды
қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін негізгі техникалық талаптар мен шешімдер
келтірілген.
Жұмыста Алматы қ. тұтынушыларын жылу энергиямен қамдау
бойынша қызмет тарифін өзгерту бағасы және ЖЭО-2-ні газ жағуға ауыстыру
кезінде электрэнергиясын өндіру бағасы орындалған.
1 ЖЭО-2-нің бас жоспары
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
ЖЭО құрылысының алаңы қаланың оңтүстік-батысында келешекті
дамуын ескере отырып Алматы қаласының батысына қарай 15 км –де
орналасқан[17].
Алматы ЖЭО-2-нің алаңы қиыршықтас (гравийный) және малта тас
(галечниковый) тобымен ауысатын тереңдікте құммен төселетін сары
топырақпен отырғызатын балшықтың қалыңдығымен салынған (13 м
тереңдікке дейін отырғызылатын балшық(макс.18м)) [2].
Жер асты суының деңгейі жер бетінен 15,9-22,1 м тереңдікте жатады.
Тербеліс амплитудасы 1,0 м. Коммуникациядан азаю есебінен жер асты суының
деңгейінің арту ықтималдығы аз[2].
Жер асты сулары құрылыс коммуникациясына агрессивті емес..
Топырақтың тоңуының нормативті тереңдігі 100 см.
Алаңның сейсмикалық беріктігі 9 балдан көп.
Топырақтар қазудың қиыншылығы бойынша СНИП IV-2-82 арқылы
алынады.
Инженерлік-геологиялық шарты бойынша алаңдар ІІІ күрделі
категорияға жатады [2].
І және ІІ кластың құрылысы мен ғимаратын жобалау кезінде кеңейтілген
бесінші және құмға сүйеніп бұрғытолтырмалы қаданы қолдану ұсынылады[17].
Диаметрі 120 см (кеңейту 210) және диаметрі 60 см (кеңейту 160)
бұрғытолтырмалы қаданың топырақ бойынша көтеруші қабілеті 300 т және 90
тоннаға тең.
ЖЭО құрылысына жатпайтын бөтен жердің жалпы ауданы шамамен 500
га тең [2].
Оның ішінде:
а) электр станциясының алаңы (қоршау шамасында) 38 га;
б) күл үйіндісі (3 жылға арналған сыйымдылық) 12 га;
в) уақытша құрылыс (аула салу) 20 га [2].
Бас жоспарды салу кезінде технологиялық байланыстарды ескере
отырып, территорияны функциялық аймақтау талабы ескерілген.
Құрылыс алаңы тұрғын аймақтарынан ауылшаруашылық алаңынан және
жас көшеттерден 3 км ауқымда бөлектендірілген. [2].
Дипломдық жобада тек электр станциясының алаңының бас жоспары мен
құрылыс негізі қарастырылады[217].
Электр станцияның алаңында (қоршауында) ЖЭО-ң негізгі корпусы,
біріктірілген көмекші корпус, тамызықтық мазут шаруашылығы, қатты отын
қоймасы, ұнтақтағыш корпус, градирнялар, транчформаторлар, ашық тарату
құрылғылары, әкімшілік-тұрмыстық корпус орналасқан[2].
Қоршаудың сыртында батыс жағында станция жанындағы темір жол
және станция орналасқан, осы жерде көмір түсіруге арналған вагонаударғыш,
ОКСа объектілік қоймасы, жібіту құрылғылары орналасады. Содан кейін
қажетті өртке қарсы аралығы бар РКТ (Алматы жылу желілерінің кәсіпорны)
мазут шаруашылығы мен мазут сақтау орналасады. Электр станциясының
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
солтүстік жағында негізгі корпус және қазан блоктардың қаңқасының метал
құрылымын жинау үшін екі ірілендіру-құрастыру алаңы және бетон-еріту
орталығы, автобазасы бар құрылыс алаңы жалғасып жатыр[2].
Электрстанция алаңының өлшемі технологиялық, санитарлы және өртке
қарсы талаптар бойынша ғимараттар мен құрылыстар арасындағы қажетті
минималды алшақтыққа сәйкес алынған.
ЖЭО территориясындағы темір жол қатынас жолы бұзылған вагондарды
түсіру эстакадасына солтүстік жағынан және одан кейін тамызықтық мазут
шаруашылығы мен ОВК-2 жақын.Темір жол сонымен қатар ірілендіру-
құрастыру алаңдарына да жасалған. Іріленген блоктарды монтаждау аймағына
беру пневможүрісті трейлермен жүзеге асырылады.
Құрылыс алаңын ішкі автомобиль жолымен байланыстыратын негізгі
автомобиль жолы алаңның оңтүстік жағынан салынады.
Электр станциясының негізгі кіре берісі мен негізгі корпустың
айналасындағы айналмалы жолдың ені 6 м, қалған жолдар ені 4,5 м жүретін
жолы арқылы бір жолақты қозғалысқа жасалады.
Электр станцияның территориясының вертикаль жобасы жер
жұмысының минималды көлемінде аймақтың табиғи құрылысын
мүмкіндігінше сақтау арқылы жүзеге асырылған. Сол мезетте ол су
құбырының ашық жүйесінің кюветіне және нөсер канализациясының жаңбыр
қабылдағышына (майланған және мазутталған ағындар тазартылуға
ұшырайды) қысқа жол арқылы ғимараттар мен құрылыстардан беттік суларды
бұрып әкетуді жүзеге асырады. Жоспарланатын алаңдардың минималды
бағыты 0,005-0,008 аралығында. Ғимараттың сырқы қабырғасын жағалай
ғимарат қабырғасынан бағытталған 0,03-0,10 бағыты арқылы, тек 500 мм-ден
кем емес карниздің шығуын 200мм –ге арттыратын төсеніш бар[2].
Ғимараттың бірінші қабатының таза еденінің белгісі ғимараттың
жоспарланған белгісінен 0,15 м-ден жоғары орналасқан. Машина залының
конденсациялық бөлмесінің таза еденінің деңгейі, негізгі корпустың қазандық
цехының кұлді бөлігі және ОВК-1 12 м-ге кем белгіде орналасқан (негізгі
корпустың тереңдетілген нұсқасы). Төтенше жағдайларда тасқын және басқа да
суларды негізгі корпустың күлді бөлігінен бұрып әкету үшін үңгір салу
керек[2].
Алматыда жыл бойы жылдамдығы 3 м/с-ке дейін жел көп болды (88 %
болған жағдай) [12].
Алматыда қатты жел (15 м/с және одан көп) жылына 15 күнге дейін
орташа және сирек бақыланады. Қыста қатты жел 10 жылда 1-3 күн болады,
жазда жыл сайын 2-3 күн, көбінесе күннің екінші жартысында және шаңды
дауылмен берілетін қатты жел жиі болады[2].
Бас жоспарды құрастырудың негізгі техника-экономикалық
көрсеткіштері:
1. Электр станцияның қоршауының ауданы F = 38 Га.
2. Ғимараттар орналасқан алаң FЗД = 10 Га.
3. Ғимараттар және құрылыстар орналасқан алаңFСУМ = 16 га.
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
F 38
4. Өнеркәсіп алаңының меншікт ауданы FУД 0,061га/Мвт .
N 620
F
5. Территорияны пайдалану еіселеуіші КТЕР = СУМ 100% 42,1% .
F
FЗД
6. Құрылыс салу еселеуіші КЗАСТР. = 100% 26,3% .
F
Жел бағытының қайталанғыштығы (алым), %;
Бағыты бойынша желдің орташа жылдамдығы (бөлім), м/с;
Желсіздіктің қайталанғыштығы, %;
Желдің максималды және минималды жылдамдығы, м/с («Құрылыс
климатологиясы және геофизика» жобалау нормасы бойынша
СНИП-01.01.82):
Ай С СВ В ЮВ Ю ЮЗ З СЗ Желсіз
Қаңтар 9/14 12/1,5 7/1,4 23/1,8 16/1,8 20/1,9 7/1,7 6/1,3 34
Шілде 5/1,9 11/2,0 6/1,6 45/2,8 17/2,8 8/2,4 4/2,2 4/1,9 13
Оңтүстік бағыттағы желдер басым болып табылады (оңтүстік-батыс,

оңтүстік, оңтүстік-шығыс): 59 % - қаңтарда, 70 % - шілдеде.
Негізгі корпустың құрастырылуы

Қабатталған шанақты-газсыздандырғыш этажеркасы бар төрт аралықты
негізгі корпустың ғимаратының келесідей геометриялық өлшемдері бар:
– Бағаналар адымы- 6,0 м;
– машина залының аралығы- 39,0 м;
– газсыздандырғыш бөлімінің аралығы- 12,0 м;
– шанақ бөлімінің аралығы-12,0 м;
– қазандық бөлімінің аралығы- 39,0 м;
– машина залдың «қалтасының» аралығы- 12,0 м;
– қазандық бөлімнің «қалтасының» аралығы- 12,0 м;
– машина залының оперативтік белгісі- 0,00;
– машина залының конденсациялық еденінің белгісі- минус 12,000 м;
– қазандық бөлімнің күлді еденінің белгісі- минус 11,500 м;
– машина залдың кран жолының белгісі - 12,600 м;
– қазандық бөлімнің фермасының астындағы белгі- 32,500 м [2].
Негізгі корпустың жер асты бөлігі құрамалы темір бетоннан, жер
үстіндегісі – металдан жасалған[2].
Негізгі корпустың, сонымен қатар турбина мен қазанның арасында
тұрақты және уақытша бүйір жағындағы ғимарат қаңқасына сейсмикалық
әсерлерді қабылдау үшін 0,00 белгісінде сұйықтық диафрагмасы
қарастырылған.
Негізгі корпустың тұрақты бүйір жағына шеберхана және тұрмыстық
бөлмелер орналасатын біріктірілген-көмекші корпус (БКК-1) жалғасады. БКК-
1-ге бұрынырақ орналасқан химиялық су тазарту бөлек ғимаратқа шығарылған.
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
Негізгі корпустың ғимараты 46 өсі бойынша салынған. Оның үстіне №8
ст.қазаны мен бойлерлі қондырғы үшін 46-54 өстерінде негізгі корпустың жер
асты темірбетон бөлігі ішінара(частично) тұрғызылған, сонымен қатар
қазанның іргетасы салынған, қазан қаңқасының бір бөлігі және іргетастың бір
бөлігі көмекші жабдықтармен тұрғызылған.
Машина залындағы турбинаның орналасуы – көлденең.
№1,2,3 ст.қазан агрегаттарының және №1,2,3 ст. ПТ-80/100-130/13
турбина агрегаттарының құрастырылуы өлшемі 30 м ұяшықтарда жүзеге
асырылған; №4-7 ст.қазан агрегаттары және №4 ст.Р-50-130/13, №5,6 ст. Т-
110/120-130-5 турбина агрегаттары – өлшемі 36 м ұяшықтарда жасалған;
бойлерлі қондырғы 21-27 өстерінде орналасқан.
Қысымы жоғары газсыздандырғыштар мен вакуумды
газсыздандырғыштар шанақты-газсыздандырғыш бөлігінің шатырында
орналасқан.
Машина залдың «қалтасында» айналмалы сорғылар, өңделмеген су
сорғылары, көтергіш газ салқындатқыш сорғылар, май салқындатқыштан
кейінгі айдамалы сорғылар, желілік және өңделмеген суың құбырлары
орналасқан.
Қазандық бөлімнің «қалтасында» үрлеу желдеткіші, айналматіректерден
таза су жинау күбісі(бак), венткамера және т.б. орналасқан.
№1,2,3 ст. қазандарының дымқыл күл ұстағыштары ашық ауада, ал №4,7
ст. қазандарыныкы – жабық бөлмеде орналасқан. Барлық қазандардың түтін
сорғыштары ашық ауада орналасқан.
№1 4 ст. қазандары 129 м биіктікпен, тесігінің диаметрі 6,0 м №1
мұржаға, №5,6,7 ст. қазандары – 129 м биіктікпен, тесігінің диаметрі 7,2 м №2
мұржаға қосылған. №2 мұржа алты қазан қосуға есептелген.
Машзалда жөндеу жұмыстарын механикаландыру үшін жүк көтергіштігі
әрқайсысы 50/10 тоннадан екі көпірлі электр краны орнатылған, тұрақты және
уақытша бүйір жағындағы, қаттылық диафрагмасындағы оперативтік белгіде
жөндеу алаңдары қарастырылған, сонымен қатар тұрақты бүйір жағындағы
белгіде минус 12,0 м.
Қазандық бөлімде көтерілу биіктігі 36 м, әрқайсысының жүк көтергіштігі
10 тоннадан екі аспалы кран-арқалық(балка) орнатылған. Жөндеу алаңдары 19-
21 өстерінде, сонымен қатар №4-7 ст.қазандарының арасында қарастырылған.
Қазандық бөлімнің 21-22 өстерінде жүк және жолаушылар лифтісін орнату
үшін орын қарастырылған, лифттар орнатылмаған.
Жүк көтеруге қажетті кран-арқалық (балка), шанақты-газсыздандырғыш
бөлімінің әртүрлі таңбасының «қалтасында» орнатылған, күл ұстағыштар,
түтін сорғыштар бөлмелерде жүк көтергіштігі 10 тонна электр тальясымен
жұмыс істейді.
2 АЖЭО-2-нің негізгі және көмекші жабдықтары
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
2.1 Негізгі жабықтың сипаттамасы
2.1 кесте - Турбоагрегаттың тізімі
№ Станциялық нөмірі, Пайдалануғ Параметрлер Номиналды(қо
п/п түрі және дайындаушы- а берілген Қысым, Темпера н дырылған)
зауыт жылы МПа -тура, қуат
о
С
1. №1ст., ПТ-80/100-
130/13 1980 12,8 555 80
Ленинград метал
зауыты (ЛМЗ)
2. №2ст., ПТ-80/100- 1981 12,8 555 80
130/13
ЛМЗ
3. №3 ст.ПТ-80/100- 1982 12,8 555 80
130/13
ЛМЗ
4. №4 ст.Р-50-130/13 1986 12,8 555 50
ЛМЗ
5. №5 ст.Т-110/120-130-5 1988 12,8 555 110
Оралтурбомотор
зауыты
6. №6 ст.Т-110/120-130-5 1989 12,8 555 110
УТЗ
2.2 кесте - Қазан агрегаттарының тізімі

№ Станциялық нөмірі, Пайдалану Өндірулігі Параметрлер
п/п түрі және ға берілген құжат нақты Қысым, Темпе-
дайындаушы-зауыт жылы тық МПа ратура,
о
С
1. №1ст., БКЗ-420-140-7с
Барнаул қазандық
зауыты (БКЗ) 1980 420 380 13,8 560
2. №2ст., БКЗ-420-140-7с
БКЗ 1981 420 380 13,8 560
3. №3ст., БКЗ-420-150-7с
БКЗ 1983 420 380 13,8 560
4. №4ст., БКЗ-420-140-7с
БКЗ 1985 420 380 13,8 560
5. №5ст., БКЗ-420-140-7с
БКЗ 1985 420 380 13,8 560
6. №6ст., БКЗ-420-140-7с
БКЗ 1987 420 380 13,8 560
7. №7ст., БКЗ-420-140-7с
БКЗ 1988 420 380 13,8 560
ПТ-80/100-130/13 бу турбинасы номиналды қуаты 80 МВт, өндірістік

және жылытулық реттегіш бу алымдары бар конденсациялық турбина. Бұл бір
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
білікті екі цилиндрлі агрегат болып табылады және қуаты 120 МВт ТВФ-120-2
түріндегі генератордың тікелей жетегіне арналған[17].
ПТ-80/100-130/13 турбинасының ЖҚЦ-ң кірісінде төрт реттегіш
қақпақшадан тұратын саптамалы бу реттегіші бар. ЖҚЦ – ыстыққа төзімді
болаттан құйылған құрылым. Ағынды бөліктің бір тәжді қысымы реттегіш
сатысы және 16 сатылары бар. ЖҚЦ-дан кейін бу өндірулік алымға барады,
сонымен қатар ТҚЦ-ға және одан кейін турбина конденсаторына барады [17].
ТҚЦ үш бөліктен тұрады:
- біріншісінің жоғарғы жылыту алымына дейін реттегіш сатысы және
жеті қысым сатысы бар;
- екіншісі, жоғарғы және төменгі жылыту алымының арасында, яғни
аралық бөлік, оның екі қысым сатысы бар;
- үшінші бөліктің реттегіш сатысы және екі қысым сатысы бар [17].
Жылуландыру алымының қысымы бір бұрылмалы диафрагмамен
реттеледі. Жоғары қысымды ротор (ЖҚР) – толық соғылған, ал төмен қысымды
ротор (ТҚР) құрамалы, яғни он табақша толық соғылған, ал үшеуі
отырғызылған. ЖҚР және ТҚР екеуі де – майысқақ. Турбина роторлары бір-
бірімен және генератордың роторына қатты муфтамен жалғанған және жалпы
тіреуіш айналматірегі бар. Егер, алдыңғы айналматірек жағынан қарағанда
ротор сағат тілінің бағыты бойынша айналады. Турбинаның фикс-пункті ТҚЦ-
ң артқы іргетас жақтауында орналасқан[17].
ПТ-80\100-130\13 турбинасының негізгі параметрлері:
1) Электрлік қуаты:
максималды, Nmax – 100 МВт,
номиналды, Nnom – 80 МВт [17].
2)Бекіткіш қақпақтың алдындағы будың параметрлері:
қысымP0 – 12,75 МПа,
температура t0– 555 С [17].
3)Конденсатордағы қысым: Рк – 0,0035 МПа.
4)Реттегіш алымдағы будың параметрлері:
өндірістік Pп – 1,3 МПа, tп – 265 С,
жоғарғы жылыту алымыРвот – 0,25-0,05 МПа,
төменгі жылыту алымыРнот – 0,10-0,05 МПа [17].
5) Реттелмеген бу алымының, яғни бу қысымының, Pi параметрлері:
I, ЖҚҚ– 7 – 4,5МПа;
II, ЖҚҚ – 6 – 2,6МПа;
III, ЖҚҚ – 5 (деаэратор) – 1,3 (0,6) МПа;
IV, ТҚҚ – 4 – 0,4 МПа;
V, ТҚҚ – 3 – 0,17 МПа;
VI, ТҚҚ – 2 – 0,085 МПа;
VII, ТҚҚ – 1 – 0,033 МПа [17].
6)Турбинаға кеткен максималды бу шығысы,Dmax = 470 т/сағ.
7) Турбинаға кеткен номиналды бу шығысы, Dmin = 420 т/сағ.
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
Қарсы қысымды Р-50-130/13 бу турбинасы қуаты 63 МВт,ТВФ-63-2
түріндегі генератор жетегіне арналған бір білікті және бір цилиндрлі агрегат
болып табылады. Турбинаның бір реттегіш сатысы және 16 қысым сатысы бар
[17].
Турбинаның алдындағы будың параметрлері: қысым,Р0 – 12,75 МПа,
температура,t0 – 555 С.
Қарсы қысымдағы турбинаның артындағы қысым, Рп – 1,3 МПа.
Реттелмелі алымның саны, қысым Р:
I, ЖҚҚ-3 – 3,63МПа;
II, ЖҚҚ-2 – 2,16МПа;
III, ЖҚҚ-1 – 1,3 МПа.
Турбинаға кеткен максималды бу шығысы:
Dmax – 470 т/сағ.
Турбинаға кеткен номиналды бу шығысы:
Dnоm – 385 т/сағ.
Номиналды қуаты 110 МВт, екі реттегіш жылыту алымдары бар
конденсациялық Т-110/120-130 бу турбинасы ТВФ-120-12 түріндегі тікелей
генератор жетегіне және 175 Гкал/сағ мөлшерінде жылуландыру
мұқтаждығына жылу жіберуге арналған және үш цилиндрлі агрегат болып
табылады.
175 Гкал/сағ жылуландыру алымының номиналды қуаты жаңа будың
номиналды параметрлері болған кезде қамтамасыз етіледі: қысым,
Ро – 12,75 МПа.
Бу ЖҚЦ-ге бекіткіш және реттегіш қақпақ арқылы беріледі. ЖҚЦ бір
нақтылы, оның екі тәжді реттегіш сатысы және білікпен бірге соғылған орташа
қысымды роторының сегіз табақшасы бар.
ОҚЦ бір ағынды, әрбір ағынында екі сатыдан, яғни бір-бірден реттелмелі
және бір-бірден қысым сатысы бар.
Турбинаның жеті реттелмеген алымдары бар. Алымдардың параметрі 2.3
кесте түрінде көрсетілген.
2.3кесте – Т-110/120-130 турбинасының реттелмеген алымдарының

параметрлері [17]
Алымдар Қыздырғыш Р, МПа t, С х
№
I ЖҚҚ – 7 3,32 379
II ЖҚҚ– 6 2,28 337
III ЖҚҚ– 5 (деаэратор) 1,22 266
IV ТҚҚ – 4 0,57 190
V ТҚҚ – 3 0,294 130
VI ТҚҚ – 2 0,98 - 0,983
VII ТҚҚ – 1 0,037 - 0,964
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
БК3-420-140-7с қазандарының сипаттамасы және техникалық
сипаттамасы
Қазан агрегаты су құбыры - тік, дағыралы, табиғи айналмалы, П-тәріздес
, қатты қож шығару арқылы газ өткізбейтіндей құрастырылған [17]. Ошақ
камерасы призматикалық ашық түрде 20х6 мм дәнекерленген жолағы бар,
қабырғасының қалыңдығының диаметрі 60 мм құбырдан жасалған, толық
дәнекерленген мембрандық газ өткізбейтін панельден жасалған, панельдегі
құбырдың адымы – 80 мм.
Иірмекті тасымалдаушы және ұнтақтағыш арқылы қож шығару. Ошақ -
фронттық қабырғада екі қабатты орналасқан алты құйынды оттықтармен
жабдықталған. Қазанның дағырасы ішкі диаметрі 1600 мм, қабырғасының
қалыңдығы 112 мм (ст.16ГНМА) дәнекерленген құрылым.
Радиациялық-ағындық буды аса қыздырғыш. Шымылдықтан тұрады:
dхS = 42х5 мм (ст. 12 Х 1 МФ) және ағындық бөлігі құбырдан тұрады dxS =
38х4 мм; 38х4,5 мм; 38х5 мм;38х6 мм (ст. 20; 12Х1 МФ.
Буды аса қыздырғыштың температурасы буды аса қыздырғыштың
сатыларының арасындағы бөлгіште орнатылған бүркігіш бу салқындатқышпен
реттеледі. Ағындық шахтада «бөлгішке» орналастырылған сулық үнемдегіш
пен құбырлы ауа қыздырғыш орналасқан. Сулық үнемдегіш 20 с болаттан
жасалған тегіс құбырдан.
dxS = 32x4 мм.
Ауа қыздырғыштың текшесі (кубы) құбырдан жасалған:

dxS = 40 x 1.5мм, болат 3.
БКЗ – 420 140 қазанының техникалық сипаттамасы:

Бу өндірулігі – 420 т/сағ.
Буды аса қыздырғыштың шығысындағы будың қысымы – 13,8 МПа.
Температура:
-аса қызған бу 560 С,
-қоректік су 230 С,
-ұшпа газдар143 С.
Кепілді ПӘЕ (брутто) – 90 %.
Қазанның сыртөлшемдері (габаритный размер):

- бағана өсі бойынша ені19,5 м;
- бағана өсі бойынша тереңдігі 20,0 м;
-биіктігі 42,0 м.
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
2.2 Көмекші жабдықтар
2.4 кесте - Көмекші жабдықтардың тізімі
Көмекші жабдықтар
№№ Жабдықтың атауы Жабдықтың Сипаттамас Саны Ескерту
п.п. түрі ы
1 2 3 4 5 6
1. №1,2,3 ст. ПТ-80/100-
130/13 Турбинаның жиынтықты жеткізілу көлемінде
№4 ст. Р-50-130/15
№5,6 ст. Т-110/120-130-5
турбиналарының көмекші
жабдықтары
Қоректік-газсыздандырғышты қондырғы
2. Қоректік сорғы ҚС-500-180-3 Q=500 т/сағ 8
Н=18 МПа
3. Қоректік судың
газсыздандырғышы, ҚС-500м-2 Q=500 т/сағ 7
оның ішінде V=120 м3 4
күбімен(бак) V65м3 3
күбімен(бак)
4. Атмосфералық АГ-200 Q=200м3/сағ 1 пайдалан
газсыздандырғыш АГ-200 V=50м3 удан
шығарыл
ған
Қысым және температураны шегергіш қондырғы (ҚТШҚ)

5. Тамызықтық ҚТШҚ ТҚТШҚ- Д=150 т/сағ 2
13,8/1,3
6. Қысым және ҚТШҚ- Д=250 т/сағ 1
температураны шегергіш 13,8/1,3
қондырғы
1 2 3 4 5 6
Жылу желілерін толықтыру қондырғысы және жылуландыру қондырғысы
7. Вакуумдық ВГ-800 Q=800 т/сағ 11 Qфакт=
газсыздандырғыш(деаэрато 600 т/сағ
р)
8. Вакуумдық ЭП-З-25/75 - 11
газсыздандырғыштың
эжекторы
9. Сөндіргіш күбі(бак) V=3000м3 2
10. Вакуумдық 300Д-90 Q=1250м3/са 11

газсыздандырғыштың ғ
айдамалы сорғысы Н=0,64 МПа
11. №1-4 шыңдық желілі ПСВ-500-14- Q=60гкал/са 4 Qфакт.=

қыздырғыш 23 ғ 40Гкал/са
ғ
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
G=1500 т/сағ Gфакт.=
1300т/сағ
12. №5-8 шыңдық желілі ПСВ-500-14- Q=60гкал/са Qфакт.=
қыздырғыш 23 ғ 45Гкал/са
G=1500 т/сағ ғ
13. №1-4 ст. шыңдық желілі ПСВ-90-7-15 Q=350т/сағ 4

қыздырғыштың шық
салқындатқышы
14. №5-8 шыңдық желілі ПСВ-500-14- Q=1500 т/сағ 2
қыздырғыштың шық 23
салқындатқышы
15. №1-4 шыңдық желілі Кс-80-155 Q=80м3/сағ 8
қыздырғыштың шықтық Н=1,55 МПа
сорғысы
16. №5-6 шыңдық желілі КСВ-320-160 Q=320м3/сағ 3
қыздырғыштың шықтық Н=1,6 МПа
сорғысы
17. Бірінші көтергіштің СЭ-1250-70 Q=1250 4

желілік сорғысы м3/сағ
Н=0,7 Мпа
18. Екінші көтергіштің желілік СЭ-1250-140 Q=1250 4
сорғысы м3/сағ
Н=1,4 МПа
19. Екінші көтергіштің желілік СЭ-2500-180 Q=2500 4
сорғысы м3/сағ
Н=1,8 МПа
20. Өңделмеген су ПСВ-500-14- Q=1500 2
қыздырғышы 23 м3/сағ
21. Өңделмеген су Кс-80-155 Q=80 м3/сағ 3

қыздырғышының шықтық Н=1,55 МПа
сорғысы
22. Өңделмеген су сорғысы 300Д90 Q=1200 4

м3/сағ
Н=0,6 Мпа
23. Өңделмеген су сорғысы Д-2500-62 Q=2500 4
м3/сағ
Н=0,62 МПа
24. Өңделмеген су қорының V=5000 м3 2
күбісі
Техникалық сумен қамдау

25. Айналмалы сорғы Д-2500-24 Q=12500 10
м3/сағ
Н=0,24 МПа
26. Газ салқындатқыштарды Д-500-36 Q=500 м3/сағ 10
жоғарылату сорғысы Н=0,27 Мпа
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
1 2 3 4 5 6
27. Май салқындатқыштардың 8К-12а Q=194 м3/сағ 16
су салқындатқышының Н=0,27 Мпа
айдамалы сорғысы
28. Айналматіректерді V=6,3 м3 12
салқындататын таза су
күбісі
29. Айналматіректерді К-90-55 Q=90 м3/сағ 20
салқындататын таза су Н=0,43 МПа
жинау күбісінің ішіндегі
айдамалы сорғылар
30. Су сүзгісі СС=400 12
Басқа да көмекші жабдықтар
31. Ағызу(дренажный) Д-320-70 Q=320м3/сағ 2
шұңқырларының апаттық Н=0,7 МПа
сорғысы
32. Ағызу күбісі(бак) V=10 м3 2
V=15 м3 2
33. Ағызу күбісінің сорғысы Кс-80-155 Q=80 м3/сағ 4
Н=1,55 МПа
34. Төменгі нүктелер күбісі V=2,5 м3 5
35. Төменгі нүктелер күбісінің 2к-20/30 Q=20 м3/сағ 10
36. Қазаннан апаттық ағызу V=7,5 м3 7
және кезеңді үрлеуді 2000 мм
кеңейткіш
37. Үздіксіз үрлеу сепараторы V=1,5 м3 7
820 мм
38. Жоғары қысымды V=7,5 м3 2
құбырларды құрғатуды 2000 мм
кеңейткіш
39. Төмен қысымды V=7,5 м3 2
құбырларды құрғатуды 2000 мм
кеңейткіш
40. Үздіксіз үрлеу ТКЗ Q=80-240 2
жылуалмастырғышы т/сағ
41. Машзалдағы лас майды - V=6,3 м3 2
жинау күбісі
42. Лас майды жинау күбісінің Ш-8-25 Q=5 м3/сағ 2
43. Аммиак және гидразиннің НД-05Э Q=0,1 м3/сағ 24
сорғы-дозаторы 100/10 Н=1,0 МПа
44. Қазаннан ағызу күбісі V=63 м3 1
45. Қазаннан ағызу күбісінің КС-80-155 Q=80 м3/сағ 1
ішіндегі суды айдауға Н=1,55 МПа
арналған сорғы
46. Фосфат ерітіндісінің күбісі V=2,5 м3 2
47. Фосфат мөлшерлегіш НД-25/250 2
сорғы
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
48. Ағып жатқан мазутты 2
жинау күбісі
49. Мазут жинау күбісінің Ш-8-25 Q=5 м3/сағ 2
сорғысы Н=0,25 МПа
50. Қышқылдық жуу сорғысы МСК-1000-350 Q=1000 2
м3/сағ
Н=3,5 Мпа
51. Ерітінді сақтау сорғысы 3Х-4к Q=54 м3/сағ 1
Н=0,6 МПа
1 2 3 4 5 6
52. Шық қорының күбісі:
таза V=1000м3 2 Айналмал
лас V=1000 м3 1 ы жүйеде
үрлемелі
суды
жинау
үшін
пайдалан
ылады
Тозаң дайындау және сору-үрлеу қондырғылары. Күл ұстау
53. Жанама балғалы диірмен ЖБД- Q=19т/сағ 4х7
2000/2590/
730К
54. Қырғышты өңделмеген ПС-700/6000 Q=5-40т/сағ 4х7
көмір қорегі
55. Ыстық үрлеу вентиляторы ВГДН-15 Q=57,7х 4х7
3 3
10 м /сағ
Н=1860 Па
56. Түтінсорғыш ДН-26х2-0,62 Q=351х 2х7

103 м3/сағ
Н=4668 Па
57. Үрлеп желдету ДН-26ГМ Q=260,3х 2х7

103 м3/сағ
Н=4120 Па
58. Диірмен нығыздағыштың ТВ-80-1,6 Q=5000 8

ауа үрлегіші м3/сағ
Н=0,08 МПа
60. Вентури құбыры бар 28
дымқыл күл ұстағыш
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
3 АЖЭО-2-нің жылулық сұлбасы
ЖЭО конденсациялық тәртіпте электрэнергиясын толық өндіру арқылы
жылулық сызба бойынша жұмыс істейді.
ЖЭО-ң жылулық сұлбасы су және бу бойынша көлденең байланыста
секциялық қағида бойынша жасалған. ЖЭО циклында шығынның орнын
толтыру химиялық тұзсыздандырылған сумен жүзеге асырылады.
Жылу желілерінің ВПУ қоректері үшін және ВПУ қазан қорегі үшін
бастапқы(өңделмеген) су ретінде Талғар су таратқышынан қоректік су ретінде
пайдаланады [2].
Өңделмеген суды қыздыру турбина шықтағышының орнатылған
шоғырында жүзеге асырылады.
Жылу желілерінің қоректік суын газсыздандыру турбинаның ПСГ-нан
кейін желілік суды қыздыру ортасы ретінде пайдалану арқылы вакуумдық
газсыздандырғыштарда жүзеге асырылады.
Желілік суды қыздыру турбиналардың негізгі желілік
қыздырғыштарында және шыңдық желілік қыздырғыштарында жүргізіледі.
ЖЭО-нан жылу жіберу Алматы қ. жылуландыру аймақтары үшін ыстық
суда және іргелес жатқан территорида орналасқандар үшін буда жүзеге
асырылады. ЖЭО шыңдық тәртіпте жұмыс істейтін Батыс жылу кешенімен
(БЖК) бірге базалық тәртіпте жұмыс істейді [17]. БЖК-де жылу беру Dу = 800
және 1000 мм екі құбырдан тұратын жылу магистралы бойынша жүзеге
асырылады. Ыстық сумен қамдау жүйесі ашық[17]. Жылу жіберудің
температуралық кестесі – арнайы желілік суының қыста - 130°С дейін, жазда -
70 °С максималды температурасы бар [17].
ЖЭО-2-де тозаң дайындау сұлбасы тура үрленетін балғалы диірмені бар
жеке.
ЖЭО-2-нің күл ұстағыш құрылғысы
- Вентури құбыры бар дымқыл күл ұстағыш.
3.1 Жылулық жүктеменің есебі

«Жылужайэнерго» АҚ және «Тарату жылу желілері» АПК-ң мәліметтері
бойынша АЖЭО-2-нің максималды жылулық жүктемесі Qmax=1065 Гкал/сағ
құрайды, оның ішінде ыстық сумен қамдау жүктемесі Qгвс =195 Гкал/сағ,
жылыту және желдету жүктемесі Qот =870 Гкал/сағ [17].
Алматы қаласы үшін климат бойынша мәліметтер

Сыртқы ауа температурасы:
- Есептік жылыту tpH= -25 С.
- Орташа суық айдың температурасы txмH =-7,4 С.
- Жылыту кезеңіндегі орташа температура tсрH =-2,1 С.
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
- Жаз мерзіміндегі орташа температура t= +20 С [17].
Жылулық жүктеменің тәртіптер бойынша есебі:

I-тәртіп, қысқы - максималды:
QI= Qmax= Qот+ Qгвс=870+195=1065 Гкал/сағ. (3.1)
II-тәртіп, есептік-бақылау:
tвн tнкм 18 7,4
II
Q = Qот +Qгвс= 870 195 709 Гкал/ч. (3.2)
tвн tнp 18 25
tвн t нср
III- тәртіп,орташа жылыту: QIII=Qот +Qгв
tвн t нp
18 2,1
870 195 602 Гкал/сағ. (3.3)
18 25
IV - тәртіп, жазғы: QIV= Qгвс=195 Гкал/сағ.
Негізгі жабдықтың жылулық қуаты [17]
Турбиналардың жылуландыру алымы:
3хПТ-80/100-130/13, Qптотб=3 80=240 Гкал/сағ, (3.4)
2хТ-110/120-130, Qтотб =2 175=350 Гкал/сағ
Алымдардың суммалық (жалпы) қуаты:
Qотб= Qптотб+ Qтотб =240+350=590 Гкал/ч. (3.5)
Шыңдық(пиковый) бойлерлердің қуаты:
ПТ-80/100-130, Qптпб =3 Qптпб =3 130=390 Гкал/сағ, (3.6)
Р-50-130, Qрпб=230 Гкал/сағ.
Шыңдық бойлерлердің суммалық қуаты:
Qпб= Qптпб + Qрпб=390+230=620 Гкал/сағ. (3.7)
Алматы қаласы үшін норма бойынша жылуландыру еселеуіші

ұсынылады:
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
тэц=0,5
0,55.
Жылуландырудың есептік еселеуіші
тэц= Qотб / QI =0,52.
Турбина алымдарының жүктемесі:
I
Qотб= тэцQ =0,52 1065=554 Гкал/сағ. (3.8)
АЖЭО-2-нің шыңдық(пиковый) жүктемесі:
Qпик= QI - Qотб =1065-554=511 Гкал/сағ. (3.9)
Жылулық жүктеме бойынша мәліметтерді 3.1 кестеге енгіземіз.
3.1 кесте - Жылулық жүктеме бойынша мәліметтер

№ Өлшем Тәртіптер
Тұтынушының атауы Белгіленуі
п/п бірлігі I II III IV
1 Жылыту және желдету Qот Гкал/сағ 870 514 407 -
2 Ыстық су Qгвс Гкал/сағ 195 195 195 195
3 ЖЭО бойынша барлығы Q Гкал/сағ 1065 709 602 195
4 Негізгі желілік Qосп Гкал/сағ 554 554 554 195
қыздырғыштар
5 Шыңдық желілік Qпб Гкал/сағ 511 155 48 -
қыздырғыштар
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
4 ПТ-80/100-130/13 турбинасының жылулық сұлбасын есептеу
ПТ-80/100-130/13 турбинасы бар ЖЭО-ң жылулық сұлбасын есептеуді
қарастырамыз.
4.1 кесте - Бастапқы мәліметтер

Параметрі Шамасы Өлшемділігі
Номиналдық қуат 80 МВт
Максималды қуат 100 МВт
Бастапқы қысым 12,8 МПа
0
Бастапқы температура 550 С
Салқындатылатын судың шығысы 8000 м3/ч
0
Салқындатылатын судың 20 С
температурасы
Шықтағыштағы(конденсатордағы) 0,004 МПа
қысым
Жылуландыру қуаты 220 МВт
Турбинаның негізгі қоректік сорғының жетекті турбинасын

қоректендіруге және жоғары қысымды қыздырғыштарда, газсыздандырғышта,
төмен қысымды қыздырғыштарда қоректік суды қыздыруға арналған 8
реттелмеген бу алымдары бар. Құбырдан шыққан пайдаланылған бу турбинаға
қайтады.
4.2 кесте - Реттелмеген бу алымдары

Алым Қысым, МПа Температура, 0С
I ЖҚҚ №7 4,41 420
II ЖҚҚ №6 2,55 348
III ЖҚҚ №5 1,27 265
Газсыздандырғыш 1,27 265
IV ТҚҚ №4 0,39 160
V ТҚҚ №3 0,0981 -
VI ТҚҚ №2 0,033 -
VII ТҚҚ №1 0,003 -
Турбинаның желілік суды бір және екі сатылы қыздыруға арналған

жоғарғы және төменгі екі жылытулық бу алымы бар. Жылыту алымдары
қысымды реттеудің келесідей шектеріне ие:
Жоғарғы 0,5-2,5 кг/см2;
Төменгі 0,3-1 кг/см2.
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
Dк
Dпрод
К.А.
П-7
Dпр
Dут.пр.
П-6 Dпрк
П-5
Dп.р.
ПН
Dвыпосн
Р Д-6
ПК
Dв.р. П-4
ВСП
П-3
НСП
СН
КН
П-2 Dвыпдоб
Д-1,2
Dдв
С.П. Dподп.т.с.
П-1 Dдв1
Подп.Н.
Н.хов. ПХО Н.с.в.
Dхо Dхо’
ХОВ
Э.П.
Dвыпосн
ЦН
Др.Н
Дрен. бак КН
Рис.1. Тепловая схема турбины ПТ-80-130
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
4.1 Бойлерлік қондырғыны есептеу
4.2 сурет - Желілік қыздырғыштардың ағындарының сұлбасы
ЖБ – жоғарғы бойлер;
ТБ – төменгі бойлер;
Обр – кері (қайтатын) су.
ДВБ, ДНБ- жоғарғы және төменгі бойлерге кеткен бу шығысы
Температуралық кесте(график):
tпр/toбр=130 / 70 C;
tпр= 1300С hпр=545,98 кДж/кг.
tобр= 700С hобр=293,16 кДж/кг.
Желілік қыздырғыштар арқылы желілік судың шығысын анықтаймыз:
Qт 220 103
W 870,18кг / с
hпр hобр 545,98 293,16
(4.1)
Жылумен қамдау жүйесінде айналмалы судың мөлшерінен 1%-ға кемуін

қабылдаймыз.
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
Dподп.тс 0,01 W 0,01 870,18 8,7018кг / с (4.2)
Жылуландыру алымдарындағы бу параметрлерін анықтау

QБ t всп t обр
тэц 0,5;
Qт t пр t обр
QБ 0,5 Qт 0,5 220 110 МВт
t всп t обр 0,5(t пр t обр ) 0,5 60 30 0C;
t всп 70 30 100 0С; (4.3)
ВСП және НСП-ға бірқалыпты қыздыруды келесідей аламыз:
t всп t обр 100 70
t нсп 85 0C;
2 2 (4.4)
t недогрева 5 0C желілік қыздырғыштарда кем қыздыру шамасын келесідей
аламыз.
нас
t нсп t нсп t недогрева 85 5 900 С Рнсп 0,70108бар. (4.5)
нас
t всп t всп t недогрева 100 5 1050 С Рнсп 1,2080бар
(4.6)
Құбырлардағы қысым шығынын Ртр 7% деп қабылдаймыз. ВСП және
НСП үшін турбинадағы жоғарғы және төменгі алымдар қысымы:
PВП
1,2080
РВО 1,299 бар; (4.7)
P 7
1 1
100 100
PНП 0,70108
РНО 0,754 бар. (4.8)
P 7
1 1
100 100
tвсп=1000С кем қыздыру шамасын ескермеген кезде
hВБ=418,77 кДж/кг;
tвсп=850С hНБ=355,82 кДж/кг
DВБ(h5- hВБ/)=К WСВ( hВБ- hНБ) →

→ DВБ=1,01∙870,18(418,77-355,82)/(2677,9-448,76)=26,3 кг/с
DНБh6+ DВБhВБ/+К WСВhОБР= КWСВhНБ+(DВБ+DНБ) hНБ/ →
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
→DНБ=[870,18(355,82-293,16)1,01+26,3(384,88-448,76)]/(2492-
384,88)=25,34кг/с
DВБ +DНБ=DБ=26,3+25,34=51,64 кг/с (4.9)
4.2 Турбинадағы будың кеңею құбылысын құру

Цилиндрлердің бу реттеу құрылғыларында қысым шығынын аламыз:
РЧВД 5 % ;
РЧСД 10 % ;
РЧНД 40 % ;
Мұндай жағдайда цилиндрдің кірісіндегі қысым (реттегіш қақпақтың
артындағы) төмендегілерді құрайды:
Р0' '
РЧВД Р0 (1 РЧВД ) 12,8 (1 0,05) 12,16 МПа ; (4.10)
Рпр' Рпр (1 РЧСД ) 0,98 (1 0,1) 0,882 МПа ; (4.11)
РТ' РТ (1 РЧНД ) 0,754 (1 0,4) 0,4524 МПа ; (4.12)
4.3 Бу және қоректік судың балансы

Соңғы нығыздағыш (DКУ) пен бу эжекторына (DЭП) жоғары
потенциалдың буы барады.
– Соңғы нығыздағыштың және эжектордан шыққан пайдаланылған су
майлық(сальниковый) қыздырғышқа бағытталады. Отработавший пар
концевых уплотнений и из эжекторов направляется в сальниковый
подогреватель. Оның шық қыздырғышын tСП 5 0C деп қабылдаймыз.
– Эжекторлар салқындатқышындағы пайдаланылған бу эжектор
қыздырғышқа (ЭҚ) бағытталады, ондағы қыздырғыш: tЭП 5 0C
– Турбинаға кеткен бу шығысын (D) белгілі шамамен аламыз.
Жұмыстық дененің ішкі станциялық шығыны: DУТ=0,02D
– Соңғы нығыздағышқа кеткен бу шығысын 0,5% деп аламыз:
DКУ=0,005D
– Негізгі эжекторға кеткен бу шығысын 0,3% деп аламыз: DЭЖ=0,003D.
Онда:
– Қазанның бу шығысы:
DК= D + DУТ + DКУ + DЭЖ=(1+0,02+0,005+0,003)D=1,028D (4.13)
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
– Қазан дағыралы болғандықтан, қазанды үрлеуді ескеру қажет.
Үрлеу 1,5% құрайды, яғни.
Dпрод= 0,015D=1,028DК=0,0154D. (4.14)
– Қазанға берілген қоректік судың мөлшері:

DПВ= DК+Dпрод=1,043D (4.15)
– Қосымша судың мөлшері:

–
Dдоб=Dут+(1-Kпр)Dпр+Dв.р. (4.16)
Өндіріске кеткен шықтың шығыны:
(1-Kпр)Dпр=(1-0,6)∙75=30 кг/с. (4.17)
Қазан дағырасындағы қысым турбинадағы жана будың қысымына қарағанда

(гидравликалық шығынның есебінен) 20%-ға көп, яғни.
Pк.в.=1,2P0=1,2∙12,8=15,36 МПа → hк' .в. 1626,3 кДж/кг.
Үздіксіз үрлеу кеңейткішіндегі (ҮҮК) қысым газсыздандырғыштағы(Д-6)

қысымға қарағанда шамамен 10%-ға көп, яғни.
PРНП=1,1Pд=1,1∙5,88=6,5 бар → (4.18)
→ h р' 684,2 кДж/кг;
h р'' 2759,9 кДж/кг;
rр 2075,7 кДж/кг;
0,98 hк' .в. h р' 0,98 1626,3 684,2

0,438
rр 2075,7
(4.19)
Онда:
DП.Р.=β∙Dпрод=0,438∙0,0154D=0,0067D;
DВ.Р.=(1-β)Dпрод=(1-0,438)0,0154D=0,00865D.
Dдоб=Dут+(1-Kпр)Dпр+Dв.р.=0,02D+30+0,00865D=0,02865D+30.
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
Химиялық су тазалаудың қажетті өндірулігін формула бойынша
анықтаймыз:
Dxo Dдоб Dподп. теплосетей 0,02865 D 38,7018 кг / с (4.20)
4.4 ПТС элементі бойынша бу, қоректік су және шықтың

параметрлерін анықтау
Турбинадан регенеративті жүйенің қыздырғышына дейінгі бу
құбырындағы қысым шығынын төмендегі мөлшерде аламыз:
I алым ЖҚҚ-7 4%
II алым ЖҚҚ-6 5%
III алым ЖҚҚ-5 6%
IV алым ЖҚҚ-4 7%
V алым ТҚҚ-3 8%
VI алым ТҚҚ-2 9%
VII алым ТҚҚ-1 10%
Параметрлерді анықтау қыздырғыштардың құрылымына байланысты

(4.3 сурет). Есептелген сұлбада барлық ЖҚҚ мен ТҚҚ беттік түрде.
4.3 сурет - ОП және ОД бар қыздырғыштардағы температуралық

тегеуріндер
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
Негізгі шық(конденсат) пен қоректік судың шықтағыштан қазанға
дейінгі жүрісі бойынша қажетті параметрлерді анықтаймыз.
1. Шықтық сорғыдағы энтальпияның артуын ескермейміз. Онда ЭҚ-ң
алдындағы шықтың параметрлері:
pК 0,04 бар, t Кн 29°С, hК' 121,41 кДж/кг.
2. Эжекторлық қыздырғыштағы негізгі шықтың қыздырылуын 5°С тең

деп қабылдаймыз.
tЭП 34 °С; hЭП Cp tЭП 4,19 34 142,5 кДж/кг.
3. Майлықты қыздырғыштағы(МҚ) судың қыздырылуын 5°С тең деп
tСП 39 °С, hСП 163,41 кДж/кг.
4. ТҚҚ-1 – ажыратылған.
5. ТҚҚ-2
VI алымынан бумен қоректенеді.
Қыздырғыштың корпусындағы қыздырушы будың қысымы:
Р6' Р6 (1 Р6 ) 0,33 (1 0,09) 0,3 бар;
t ПВ 2 t Пн 2 t недогрев 69,12 5 64,12 °С, hПВ 2 4,19 64,12 268,66 кДж/кг.
6. ТҚҚ-3
V алымынан бумен қоректенеді
Қыздырғыштың корпусындағы қыздырушы будың қысымы:
Р5 Р5 (1 Р5 ) 0,981 (1 0,08) 0,9 бар;
'
t Пн 3 96,7 °С, hП' 3 405,21 кДж/кг;

Қыздырғыштың артындағы судың параметрлері:
t ПВ3 t Пн 3 t недогрев 96,7 5 91,7 °С, hПВ3 4,19∙91,7=384,22 кДж/кг.
Алдын ала t 1 0C -та ТҚҚ-3-тің ағындарының араласу есебінен
температураның артуымен береміз, яғни:
t ПВ t ПВ 2 t 64,12 1 65,12 0С ;
Дренаж салқындатқышының қыздыру ортасының параметрі:
t Д 3 t ПВ t о.д. 65,12 5 70,12 0С ; h Д 3 f ( p5' ; t д3 ) 293,21 кДж/кг.
7. ТҚҚ-4
IV алымдағы бумен қоректенеді.
Қыздырғыш корпусындағы қыздырылатын будың қысымы:
Р4' Р4 (1 Р4 ) 3,9 (1 0,07) 3,627 бар;
t Пн 4 140,12°С, hП' 4 589,4 кДж/кг;
Қыздырғыштан кейінгі судың параметрлері:
t ПВ 4 t Пн 4 t недогрев 140,12 5 135,12 °С, hПВ 4 4,19∙135,12=516,15 кДж/кг.
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
Дренаж салқындатқыштың қыздырылатын ортасының параметрлері:
t Д 4 t ПВ 3 t о.д. 65,12 5 70,12 0С , h Д 4 f ( p4' ; t д 4 ) 293,435 кДж/кг.
8. Қоректік судың газсыздандырғышы
Қоректік судың газсыздандырғышы корпуста тұрақты бу қысымында
жұмыс істейді
РД-6=5,88 бар → tД-6Н=158 ˚С, h’Д-6=667 кДж/кг, h”Д-6=2755,54 кДж/кг,
9. Қоректік сорғы
Сорғының ПӘЕ-ін ПН 0,72 деп қабылдаймыз.
Сығымдау қысымы: Рнаг 1,4 Рк.в. 1,4 15,36 21,5 МПа.
Газсыздандырғыштағы қысым Р Д 5,88 бар және оны 25 м биіктікте
орнатқан кезде, сонымен қатар құбырдағы шығынды Ртр 0,1 бар деп
қабылдасақ, сорғының сорылуындағы қысымға ие боламыз:
Рвс PД H g 10 5
Pтр 5,58 25 903,832 9,81 10 5
0,1 7,7 бар,
1 1
мұнда '
908,76 кг/м3.
Д 0,0011004
Сорғыдағы судың орташа қысымы:
Рвс Рнаг 7,7 215

Р ПН 111,35 бар. (4.21)
2 2
Сорғыдағы судың орташа меншікті көлемі:
V ПН f (P ПН ; t нД 158С) 0,0010924м3/кг.
Сорғыдағы энтальпияның артуы келесіні құрайды:
( Pнаг Pвс ) V ПН (215 7,7) 102 0,0010924

hПН 31,45 кДж/кг. (4.22)
ПН 0,72
ҚС - дан кейінгі энтальпия:

ПН
hПН hд' hПН 667 31,45 698,45 кДж/кг;→ t ПВ 163,8 °С.
10. ЖҚҚ-5
ІІІ алымның буымен қоректенеді.
Бу салқындатқышта су қыздыру салқындатқыштар арқылы бу
шығысына байланысты, олар белгісіз. Бу салқындатқыштағы қоректік суды
алдын-ала қыздырғышпен береміз.
Бу салқындатқыштың корпусындағы бу қысымы:
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
Р3' Р3 (1 Р3 ) 12,7 (1 0,06) 11,938бар;
Қыздырғыштың корпусындағы қысым (қысым шығынын 1,5% деп

аламыз):
Р3" Р3' (1 РОП ) 11,938 (1 0,015) 11,76 бар; (4.23)

t Пн 5 187,05°С, hП' 6 794,56 кДж/кг;
Бу салқындатқыштағы будың параметрелері:
tОП 5 t Пн 5 tОП 187,05 10 197,05 °С; hОП 5 f (tОП 5 ; P3' ) 2229,23 кДж/кг.
Дренаж салқындатқышындағы қыздырушы ортаның параметрлері:
t д5 ПН
t ПВ t од 163,8 5 168,8 °С; hд5 f (t д5 ; P3'' ) 714,2 кДж/кг.
Қоректік судың жолындағы қысым шығынын қоректік сорғыдан

қыздырғыштан кейінгі нүктеге дейін 5 бар, ал ЖҚҚ-6 және ЖҚҚ-7-дегі қысым
шығындарын 05 бар деп аламыз. Мұндай жағдайда, ЖҚҚ-6-ң алдындағы
қоректік судың қысымы келесіге тең болады:
РПВД 5 Рнаг Р5 215 5 210 бар.
tСПВ5 t Пн 5 t нед 187,05 5 183,05 °С; hСПВ5 f (t СПВ5 ; PПВД 5 ) 786,93 кДж/кг.
11. ЖҚҚ-6
ІІ алымның буымен қоректенеді.
Бу салқындатқыштың корпусындағы будың қысымы:
Р2' Р2 (1 Р2 ) 25,5 (1 0,05) 24,225 бар;

аламыз):
Р2" Р2' (1 РОП ) 24,225 (1 0,015) 23,86 бар;
t Пн 6 221,5 °С, hП' 6 950,67 кДж/кг.
Бу салқындатқыштағы будың параметрлері:
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
ОП-5-те судың қыздырылуын 8°С –ге тең деп береміз. Онда ЖҚҚ-5
кейінгі су температурасы t ПВ5 tСПВ5 8 183 8 191 °С-ге тең, ал дренаж
салқындатқыштағы қыздырушы ортаның параметрлері:
t д6 t ПВ5 t од 191 5 196 °С; hд6 f (tд6 ; P2'' ) 834,87 кДж/кг.
ЖҚҚ-7 – нің алдындағы қоректік судың қысымы келесіге тең:
PПВД 6 PПВД 5 P6 210 5 205 бар.
tСПВ6 t Пн 6 t нед 221,5 5 216,5 °С, hСПВ6 f (t СПВ6 ; PПВД 6 ) 993,8 кДж/кг.
12. ЖҚҚ-7
І алымның буымен қоректенеді.
Бу салқындатқыштың корпусындағы бу қысымы:
Р1' Р1 (1 Р1 ) 44,1 (1 0,04) 42,336 бар;

аламыз):
Р1" Р1' (1 РОП ) 42,336 (1 0,015) 41,7 бар;
t Пн 7 252,8°С, hП' 8 1099,4 кДж/кг;
Бу салқындатқыштағы будың параметрлері:
ОП-7-де судың қыздырылуын 17,5°С –ге тең деп береміз. Онда ЖҚҚ-5
кейінгі су температурасы t ПВ6 tCПВ6 10 216,5 17,5 234 °С-ге тең, ал дренаж
салқындатқыштағы қыздырушы ортаның параметрлері:
t д7 t ПВ6 t од 234 5 239 °С; hд7 f (t д7 ; P1'' ) 1032,9 кДж/кг.
ЖҚҚ-7 кейінгі қоректік судың қысымы:
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
РПВД 7 РПВД 6 Р7 205 5 200 бар.
tСПВ7 t Пн 7 t нед 252,8 5 247,8 °С, hСПВ7 f (t СПВ7 ; PПВД 7 ) 1076,37кДж/кг.
4.5 ПТС элементі және учаскесі бойынша жылулық теңестіктің

теңдеуін құру және шешу
ЖҚҚ есебі
t П .В7 t П .В
hО . П 7
D1 , h1
hСПВ 7
D1
1уч
D1 hд 7 hО. П 6
D2 ,h2
hС П В 6
D2
2уч
( D1 D2 ), hд 6 hО.П 5
D3 , h3
hСПВ 5
D3 3уч
( D1 D2 D3 ), hд 5
DП . В , hП .Н
4.4 сурет – ЖҚҚ құрастырылуы
Жылудың таралу еселеуішін K=1,01 деп аламыз K ∙DПВ=1,054D.

Үш учаске үшін жылулық теңестіктің теңдеуінің құрылуы
D1(hОП7- hд7)+D2(h2- hОП6)=KDПВ(hСПВ7- hСПВ6) ;
D1(hД7- hд6)+D2(hОП6- hД6)+D3(h3- hОП5)= KDПВ(hСПВ6- hСПВ5);
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
(D1+D2)(hД6- hд5)+D3(hОП5- hД5)= KDПВ(hСПВ5- hПН) ;
D1= 0,0365993D;
D2 = 0,0874498D;
D3 =0,0516748D.
ЖҚҚ-ң қорытынды есебі
ЖҚҚ-тан кейінгі қоректік судың температурасын анықтау үшін тұтастай

ОП-7, ОП-6, ОП-5 үшін жылулық теңестіктің теңдеуін құрамыз:
ОП-7: D1(h1- hОП7)=KDПВ(hПВ7- hСПВ7) ;→

→ hПВ7={0,0365993D(3204,5-2833,36)}/1,054D+1076,37=1089,26кДж/кг;
(РПВ7=200 бар) → tПВ7 = 250,5 0С

→ hПВ6 =0,0874498D(3072-2830,34)/1,054D + 993,8 =1013,85 кДж/кг;
(РПВ6=205 бар) → tПВ6 = 234,22 0С.
12 пунктте t ПВ 6 * 234°С қабылданған. Қателік 1%-дан аз.

→ hПВ5 = 0,0516748D(2931,5-2229,23)/1,054D +786,93 =821,36 кДж/кг;
(РПВ5=210 бар) → tПВ5 = 190,96 0С.
5.11 пунктте t ПВ5 * 191°С қабылданған. Қателік 1%-дан аз.

Әрбір ЖҚҚ үшін тұтастай жылулық теңестіктің теңдеуін құрамыз және
шешеміз.
D1*=KDПВ(hПВ7-hПВ6)/(h1-hд7)=1,054D(1089,26-1013,85)/(3204,5-
1032,9)=0,0366D.
D2*=[KDПВ(hПВ6-hПВ5)-D1(hд7-hд6)]/(h2-hд6)=[1,054D(1013,85-821,36)-
0,0365993D(1032,9-834,87)]/(3072-834,87)=0,0874498D.
D3*=[KDПВ(hПВ5-hПН)-(D1+D2)(hд6-hд5)]/(h3-hд5)=[1,054D(821,36-698,45)-
(0,0365993D+0,0874498D)(834,87-714,2)]/(2931,5-714,2)=0,0516746D.
Негізгі газсыздандырғышты есептеу
1. Тиімді газсыздандыру шартынан
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
осн
Dвып 0,004DПВ 0,004 1,0434D 0,00417D ;
Шықтанбаған энтальпиясын х=0,95 және Р=Рд=5,88 бар бойынша
вып
hосн hд x rд 667 0,95 2088,54 2651 кДж/кг.
D1+D2+D3 Dп.в
Dосн.в
hосн.в
D-6 Dд.осн
Dп.в1
4.5 сурет - Газсыздандырғыш ағынының сұлбасы
2. Газсыздандырғыштың материалдық теңестігі(балансы)
DДОСН +DПВ1+D3+D2+D1+DП. Р.= DПВ + DВЫПОСН → DПВ1=0,865146D –

DДОСН;
3. Газсыздандырғыштың жылулық теңестігі
DДОСН∙h3+DПВ1∙hПВ4+ (D1 +D2 +D3)hД5+DП. Р.hР//=

K(DПВ∙hД/+DВЫПОСН∙ hВЫПОСН);
DДОСН∙2931,5+(0,8715461D-DДОСН) ∙516,15 + 0,175724D ∙714,2 +0,0067D ∙
2759,9 =1,01(1,0434D∙667+0,00417D∙2651).
Теңдеуді шешу нәтижесінде алатынымыз:
DДОСН = 0,049773;
DПВ1 = 0,815373D.
Қосымша суды дайындау жұйесін есептеу
1. ПХО есебі
ХСТ сүзгілерінің жұмыс істеу шартынан: tХО = 350С → hХО = 4,19∙35=147
кДж/кг.
ХСТ өзіндік мұқтаждығына, яғни ХСТ ағынына кеткен су шығысы 12%
DХО/ = 1,12DХО = 0,032088D +43,346 (кг/с).
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
hпхо 289,55 кДж/кг.
DПХО
'
DХО t ЦВЫХ
hХО
'
h П Х О
4.6 сурет – Химиямен тазаланған судың қыздырғышының сүлбесі

Шықтағышта температуралық тегеурінді осылай аламыз Δtконд = 40С;
tцвых
.в.
н
t конд t конд 29 4 25 0С hцвых
.в. 4,19 25 104,75 кДж/кг.
DПХО(h6- hПХО/)=KDХО/(hХО- hЦВЫХ) →
DПХО=(0,032088D+43,346)1,01∙(147-104,75)/(2492-289,55)=
0,00062D + 0,84.
Үздіксіз үрлегіштің су салқындатқышынан кейінгі ХСТ

температурасын есептеу
hР' DВ . Р
DХО hХО1
h ДР
DВР(hР/- hДР) = KDХО(hХО1- hХО) →
→ hХО1=DВР(hР/- hДР)/ KDХО + hХО =
=0,00865D(684,2-293,3)/1,01(0,02865D+38,7018)+147=157,3кДж/кг
→tХО1=37,60С
(мұндағы D=470 т/сағ=130,55кг/с төлқұжаттан алынды)
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
Қосымша судың газсыздандырғышын есептеу
п р
D к
ВЫП ВЫП
D ДОБ h ДОБ п р
h к
д о б
D Д , h 6
hХО1 D-1.2
DХО
DД . В D ДР. Б
hД' .В
h
h ДР Д Р . Б
D Д .В1
' DТПОДП
.С .
h Д .В
4.7 сурет - Қосымша судың газсыздандырғышының сұлбасы (Д-1,2)

Қосымша судың газсыздандырғышын шықтанбаған буды салқындату
арқылы жүзеге асырамыз.
Материалдық теңестіктің теңдеуі:
DДВ=DДР.Б+DХО+DКПР+DДДОБ-DВЫПДОБ;
DДР.Б=DПХО+DУПЛ+DВЫПОСН+DВЫПДОБ;
DВЫПДОБ=0,004DДВ;
DКПР=0,7∙DПР=0,7∙75=52,5 кг/с.
Газсыздандырғыштың жылулық теңестігі:
DДДОбh6+DХОhХО1+ DДР.БhДР +DКПРhКПР = K(DДВhДВ/+DВЫПДОБhДР);
DДДОб∙2492+(0,02865D+38,7018)∙157,3+DДР.Б∙293,3+52,5∙758,9=
=1,01(DДВ∙437+DВЫПДОБ ∙293,3);
Бұл теңдеуді бірігіп шешкенде алатынымыз:
DДДОб= 0,004676D-2,7069 кг/с
DВЫПДОБ=0,000172D+0,357 кг/с
DДВ=0,043116D+89,3349 кг/с
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
DДР.Б=0,009962D+1,197 кг/с
DДВ1= DДВ-DПОДП. ТС=0,043116D+100,162 -8,7018=0,043116D+80,6331 кг/с
ТҚҚ есебі
D4 , h4
4
hд 4
hПВ 3
D5 , h5
3
hО' .Б DO' . Б
1уч
hд3 h'Д . В DД . В hПВ 2
hд 2
2 D6 , h6
2уч
п.с. КОНЦ
DУПЛ
в дренжный
бак
1
4.8 сурет - ТҚҚ-ң барлық топтарына арналған ағындар

Учаске бойынша материалдық және жылулық теңестіктің теңдеуі
ТҚҚ-4:
D4(h4- hД4) = KDПВ1(hПВ4- hПВ3)→

→D4=0,815373D∙1,01(516,15-384,22)/(2758-293,435)=0,04408D кг/с
ТҚҚ-2 және ТҚҚ-3 арасында араласу нүстесі бар болғандықтан, оларды

учаскеге сәйкесінше бөлу арқылы бірге есептейміз:
DПВ 2 DПВ1 ( D5 D6 DБ DДВ1 ) 0,772257D 132,273 ( D5 D6 )

D5 h5 DБ hБ' ( D5 D6 )hД 2 DПВ 2 hПВ 2 K DПВ1hПВ3 K D5 hД 3 ;
D6 h6 D5 hД 3 ( D5 D6 )hД 2 K DПВ 2 (hПВ 2 hСП ).
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
Жүйені шешіп келесідей нәтиже аламыз:
D5 0,004666D 7,084(кг / с)
D6 0,03332D 6,42775(кг / с)
DПВ 2 0,692277D 132,93(кг / с)
4.6 Қуаттылықтың энергетикалық теңдеуі

Д=dЭ∙N0+Д1∙у1+Д2у2+Д3∙у3+Д4∙у4+Д5∙у5+Д6у6
dЭ=1000/(Δh0∙ηМ∙ηГ)=1000/((3460,35-2366,28)∙0,97∙0,98)=0,9615 кг/МДж,
(электр қуатын өндіруге кеткен меншікті бу шығысы)
мұндағы Δh0=h0-hK.
ηМ=0,97 и ηГ=0,98.
1. Салыстырмалы бірліктердегі алымдардың бу шығысын анықтау
D1ОТБ = D1=0,0365993D кг/с,

D2ОТБ = D2=0,0874498D кг/с,
D3ОТБ =D3+ DДОСН+DПР=0,10145D+75 кг/с,
D4ОТБ = D4=0,04408D кг/с,
D5ОТБ =D5 +DВБ=0,004666D+33,384 кг/с,
D6ОТБ =D6 +DНБ+DДДОБ+DПХО=0,038616D+17,04535 кг/с.
2. Қуаттың кем өндіру еселеуіштерін бу алымымен есептеу
y1=(h1-hК)/(h0-hК)=(3204,5-2366,28)/(3460,35-2366,28)=0,766 (4.24)
y2=(h2-hК)/(h0-hК)=(3072-2366,28)/( 3460,35-2366,28)=0,645
y3=(h3-hК)/(h0-hК)=(2931,5-2366,28)/( 3460,35-2366,28)=0,516
y4=(h4-hК)/(h0-hК)=(2758-2366,28)/( 3460,35-2366,28)=0,358
y5=(h5-hК)/(h0-hК)=(2552,5-2366,28)/( 3460,35-2366,28)=0,1702
y6=(h6-hК)/(h0-hК)=(2492-2366,28)/( 3460,35-2366,28)=0,115
3. Энергетикалық қуат теңдеуін шешу
D=0,9615∙80+0,0365993D∙0,766+0,0874498D∙0,645+(0,10145D+75)∙
0,516+0,04408D∙0,358+(0,004666D+33,384)∙0,1702+(0,038616D+
17,04535)∙0,115→D=146,36кг/с = 526,896 т/сағ (4.25)
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
4. Абсолют бірліктерде ПТС элементтерінде және алымдарда бу шығысын
анықтау
D1ОТБ = D1=0,0365993D=5,35 кг/с=19,26 т/сағ

D2ОТБ = D2=0,0874498D=12,8 кг/с=46,076 т/сағ
D3ОТБ =D3+ DДОСН+DПР=0,10145D+75=89,85 кг/с=323,46 т/сағ
D4ОТБ = D4=0,04408D=6,45 кг/с=23,22 т/сағ
D5ОТБ =D5 +DВБ=0,004666D+33,384=34,07кг/с=122,652 т/сағ
D6ОТБ =D6 +DНБ+DДДОБ+DПХО=0,038616D+17,04535=22,708 кг/с=81,75
т/сағ
D1ОТБ+ D2ОТБ+ D3ОТБ+ D4ОТБ+ D5ОТБ+ D6ОТБ =171,227 кг/с = 616,417 т/сағ
4.7 Есепті теңестік бойынша тексеру

1. Шықтағыштағы материалдық теңестік (баланс)
Шықтағышқа турбина жақтан жұмыстық дененің ағындары келіп түседі:
DК=D-( D1ОТБ+ D2ОТБ+ D3ОТБ+ D4ОТБ+ D5ОТБ+D6ОТБ)=

146,36-171,227=-24,867кг/с. (4.26)
Жұмыс шарты мүмкін емес, жылулық жүктемені азайту қажет.

Негізгі шық жақтан бұл шығынды төмендегідей анықтауға болады:
DК=DПВ2-D6- DКУ- DЭЖ=-24,946 кг/с.

24,867 24,946
DК 100% 0,32% 1% . (4.27)
24,867
2. Қуат теңестігі (балансы)
NH=[Σ (Dn ОТБ*(h0- hn ОТБ)+DКΔh0] ηМηГ (4.28)
N1ОТБ=D1ОТБ(h0-h1)ηМηГ=5,35(3460,35-3204,5)0,97*0,98=1,301 МВт
N2ОТБ=D2ОТБ(h0-h2)ηМηГ=12,8(3460,35-3072)0,98*0,97=4,725 МВт
N4ОТБ=D4ОТБ(h0-h4)ηМηГ=6,45(3460,35-2758)0,98*0,97=4,306МВт
N6ОТБ=D6ОТБ(h0-h6)ηМηГ=22,708(3460,35-2492)0,98*0,97=20,903 МВт
NК=DК(h0-hК)ηМηГ=25,862 МВт.
4.8 БТҚ-ң энергетикалық көрсеткіштері

1. Турбинаға кеткен меншікті бу шығысы
dэ = D / NН =146,36/80=1,8295 (кг/МДж) = 6,5862 (кг/кВтч) (4.29)
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
2. Турбина қондырғысына кеткен жылу шығысы
QТУ=D(h0-hПВ)=146,36(3460,35-1089,26)=347,033 МВт. (4.30)
3. Электрэнергиясын өндіруге кеткен жылу шығысы

Э
QТУ QТУ QБ 347,033 110 237,033 МВт . (4.31)
4. Турбина қондырғысының абсолютті электрлік ПӘЕ-і:
ηЭа= (NН*1000/ QТУ)100%=23,05 %. (4.32)
Брутто электрэнергиясын өндірудің ПӘЕ-і
ηЭЭБР= (NН*1000/ QТУЭ )100%=33,75%. (4.33)
6. Жылу энергиясын пайдалану еселеуіші
ηТ= ((NН*1000+ QБ )/ QТУ)100%= 54,75 %. (4.34)
4.9 БТҚ көмекші жабдықтарын таңдау
1. Қоректік сорғылар
Қоректік судың ЖЭО-на берілуі ең ірі сорғының істен шыққан кезінде
қалғандары олардың номиналдық өндірулігінде барлық қондырылған бу
қазандарына судың берілуін қамтамасыз етілетіндей ұйымдастырылады.
Суммалық өндірулігі –1,28*137,3*3,6=490,3 т/сағ 2 қазан және осындай
өндірулікте 2 қоректік сорғы орнатылған. 250 т/сағ беріліспен 2 қоректік сорғы
орнату керек. ПЭ-250-180-3 сорғысын таңдаймыз.
2. Шықтық сорғылар турбина жинағымен бірге жеткізіледі.
Шықтанулық қондырғыға шық, ауа шығарушы құрылғылар, шықтық
сорғылар жатады. Шықтанулық қондырғыға шықтағыш, ауа шығарғыш
құрылғылар, шықтағыш сорғылар жатады. Өндірулігі 80 м3/сағ және тегеуріні
Н=155 су бағ. КС-80-155 түрінлегі үш шықтағыш сорғы.
3. Жылу желілерін қоректендіру сорғыларын таңдау
Толықтыратын судың шығысы Dподп = 13,92*3,6=49,112 т/сағ. 1 КС-50
сорғысын орнатамыз.
4. Желілік қыздырғыштардың шықтық сорғыларын таңдау
Әрбір бойлерге будың шығысы шамамен 35 кг/с=126 т/сағ құрайды. КСД-
140-140/3, D = 80 т/сағ, Н = 155 м су бағ. жұмыстық және резервтік сорғысын
орнатамыз.
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
5. Айдамалы сорғыларды таңдау
Айдамалы сорғылар газсыздандырғыштан станцияның циклына (ТҚҚ-3
алдында) ДДВ=0,080675Д+4,168=16 кг/с=57,6 т/сағ мөлшерде 1,2 ата қосымша
су береді. КС- 80-55 жұмыстық және резервтік сорғы орнатамыз
6. Жоғарғы және төменгі бойлерлер
DСВ=988,14 кг/с, tПР/tОБР=130/70 ºС бойынша 5.34 кестесі арқылы ПС-
1300-3-8-1; типтік өлшемін таңдаймыз:
7. Д-7 газсыздандырғыш
Газсыздандырғыш күбісінің (бак) көлемі:
Газсыздандырғыштың өндірулігі 139,08 кг/с. 5.23 және 5.24 кестелері
бойынша БДП-100-1 газсыздандырғыш күбісі бар ДП-500 газсыздандырғышын
таңдаймыз.
8. Жоғарғы және төменгі қысымды қыздырғыштар турбинамен бірге
жиынтықпен қамтамасыз етіледі.
Каталог бойынша төмендегілер бар:
ЖҚҚ-7 ПВ-475-230-50-II (г.Таганрог,
ПО "Красный котельщик")
ЖҚҚ-6 ПВ-425-230-37-I
ЖҚҚ-5 ПВ-425-230-25-I
ТҚҚ-4 ПН-200-16-7-I (СЗЭМ)
ТҚҚ-3 ПН-200-16-7-I
ТҚҚ-2 ПН-130-16-7-I
ТҚҚ-1 ПН-130-16-7-I
9. Эжекторлы қыздырғыш та турбинамен бірге жиынтықта қамтамасыз

етіледі.
ЭП-3-700-1 екі негізгі үш сатылы эжекторлар.
Қорытынды: ПТ-80/100-130/13 өндірістік жылуландыру турбинасының

негізінде жылу электр станциясының жылулық сұлбасын есептеу нәтижесінде
осы типтегі жылу электр станциясын сипаттайтын келесі негізгі
параметрлердің мәні алынған:
- турбина алымындағы бу шығысы
D1 5,35кг / с ,
D2 12,8кг / с ,
D3 89,85кг / с ,
D4 6,45кг / с ,
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
D5 34,07кг / с ,
D6 22,708кг / с ,
- желілік қыздырғышқа кеткен қыздырушы будың шығысы
DВБ 51,64кг / с ,
DНБ 25,34кг / с .
- турбоқондырғымен жылытуға жылу жіберу
QТ= 347,033МВт;
- электр энергиясын өндіруге жылу жіберу
QЭТУ= 237,033 МВт;
- брутто электр энергиясын өндірудің ПӘЕ-і
брутто
ээ 33,75%
- турбоқондырғының абсолюттік электрлік ПӘЕ-і
а
Э 23,05%
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
5 Жобаның қоршаған ортаға әсері
Атмосфералық ауа. Қаланың атмосфералық ластануының қолданыстағы

жағдайы. ЖЭО-2 салымы.
Қаланың атмосфералық ластануының қолданыстағы жағдайы.
Алматы көп жылдар бойы ауаның ластануының жоғарғы деңгейлі
Қазақстан қалаларына жатады. Жоғары деңгейлі ластану төңіректің табиғи
және климаттық ерекшеліктері, сонымен қатар қоршаған ортаға антропогендік
әсері ретінде қамтамасыз етілген.
Атмосфераның ластануының негізгі көздері келесі топтар болып
табылады:
– Транспорт;
– Энергетикалық кәсіпорын;
– Жеке тұрғын үйлер.
Ластану көздері бойынша қалдықтардың өзгеру динамикасы 4.1 суретте
көрсетілген.
4.1 сурет - Ластану көздерінің тұрлері бойынша қалдықтардың көлемі,

мың.т
Қалдықтар көлемінің энергетикадағы үлесі - 37%, оның ішінде ЖЭО-2 -

11%, ауаны ластаудағы салым - 25 % көп емес. Арттыру қала территориясына
2014 ж. ЖЭО-2-нің қосылуымен шартталған.
ЖЭО-2 салымы: 2014 жылы қала шекаралары өзгерген кезде ЖЭО-2
стационарлық көздердің жалпы қалдықтарынан 68% негізгі стационарлық
қалалық қалдық көздеріне өтті. Сонымен қатар ЖЭО-2 қаланың негізгі
энергия көздері болып табылады.
ЖЭО-2-нің негізгі отыны тозаң түрінде жағылатын екібастұз көмірі.
Жылу шығару қабілеті нашар және дүниежүзі нарығының көмірлерінің сапалы
көрсеткіштерінен екі есе төмен. Екібастұз көмірі күкірттілігі аз (Sp=0,4-0,7%)
көмірлерге жатады, дүниежүзі нарығының сапалы көмірлерімен салыстырамыз
(Sp<1,0%), сондықтан аз ластағыш көрсеткіштерге жатуы мүмкін; сонымен
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
қатар дүниежүзі нарығының сапалы көрсеткіштерін 4-5 еседен көп арттыратын
құрамы жоғары күлге ие және сондықтан аз ластағыш көрсеткішке жатпауы
мүмкін.
Қалдықтардың жалпы көлемінде – газ тәрізді заттар (80% тәртібінде)
басым, ал олардың қатарында – күкір диоксиді (56%).
Түтін газдарды тозаңнан тазалау дымқыл күл ұстағыш –батареялық
эмульгаторларда (<99,5%) жүзеге асырылады, осы жерде күкір диоксидінің (8-
12%) азғантай мөлшері ұсталады. Азот қышқылының түзілуін (680 мг/нм )
төмендету үшін қазандарды қайта құру жүзеге асырылған.
2014-2016 жж. ауа бассейнін қорғауға кеткен шығындар негізінен
жұмыстық жағдайда сәйкес жабдықты жөндеумен және қолдаумен
байланысты.
ЖЭО-2 қазандық қондырғыларының қалдықтарының техникалық
меншікті нормативтері 14.12.2007 жылғы №1232 Үкімет Қаулысы бекіткен
«ЖЭС қазандарында әртүрлі отындарды жағу кезінде қоршаған орта
эмиссияларына қойылатын талаптар» ҚР Техникалық регламентіне тұтастай
сәйкес келеді.
«АлЭС» АҚ ЖЭО-2 қазандық қондырғыларының қалдықтарының
техникалық меншікті нормативтері қалдықтарды нормалаудың барлық он
жылдық кезеңіне бірдей (2015-2024 жж.) орнатылған.
ЖЭО-2-ні табиғи газ жағуға ауыстыру атмосфераға тасталатын зиянды
заттардың қалдықтарын төмендетудің және санцияның әсер ету аймағындағы
жер асты қабатындағы ауа сапасын жақсартудың тиімді жолдарының бірі
болып табылады. Станцияны газға ауыстырған кезде атмосфераның көмір
күлінің, күкір диоксидінің және мазут күлінің қалдықтарымен ластануы
тоқтайды. Сонымен қатар, атмосфераның азот және көміртек қышқылдарымен
ластануы қысқарады, жылыжай газдарының қалдығы азаяды.
ЖЭО-2-ні табиғи газ жағуға ауыстырған кезде ластаушы заттардың
атмосфераға тасталуының жылдық мөлшері 25 мың т немесе 80% -ға
қысқарады (4.5 сурет). Қала тұрғысында бұл сан қалдықтардың басқа көздерден
өзгеріссіз деңгейінде онша әсерлі емес - 9%, ЖЭО-2-нің үлесі 11%дан 2%-ға
дейін (4.6 сурет).
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
Қолайсыз метеожағдайларда ұйымдық көздердегі азот диоксидінің
максималды жер асты концентрациясы ШРК-дан аспайды.
Мұндай ірі энергия көздерін газ жағуға ауыстыру – ол қаланың ауалы
бассейнінің игілігі екендігі сөзсіз.
Ағын сулар
ЖЭО-2-ні табиғи газ жағуға ауыстырған кезде біркелкілегеннен кейін
өндірістік ағындар қолданыстағы №1 күл төгіндісінің №2 бөлігінің алаңы
пайдаланатын буландырғыш өріске бағытталады. Ағындар берісі
қолданыстағы күл өткізгіш бойынша қарастырылады.
Айнасының ауданы 66 га буландыру өрісі 508 080 м/жыл мөлшерінде
ағындарды пайдаға асыруға есептелген.
Күлқож қалдықтары
ЖЭО-2-ні табиғи газға ауыстырған кезде күлқож қалдықтарының шығуы
тоқтайды.
Қазіргі уақытта 300 га шамасындағы – күл төгіндісімен толған
территориялар қопсытудан кейін қалаға қайтарылуы мүмкін.
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
6 Негізгі техникалық шешімдер
Алматы ЖЭО-2-ні табиғи газ жағуға ауыстырғаннан кейін жылулық

сұлбадағы өзгерістер мен көмекші жабдықтардың құрамы қарастырылмайды.
Жылу жіберу бойынша ЖЭО-ң жұмыс істеуі өзгеріссіз қалады.
Алматы ЖЭО-2-нің қолданыстағы алаңы І, ІІ және ІІІ кезектегі
құрылыстың ғимараттарымен және құрылысымен тығыз салынған.
Ғимараттар мен құрылыстардың құрастырылуы ғимараттардың
максималды шартынан, ғимараттар мен құрылыстардың арасындағы
технологиялық байланыстарының қамтамасыз етілуі, өртке қарсы талаптарды
және шөкпе топырақтардағы құрылыс шарты бойынша талаптарды сақтау
шартымен орындалады.
ЖЭО-2-ні табиғи газ жағуға ауыстыру арқылы негізгі корпусты қайта
құру, сонымен қатар жаңа ғимараттардың құрылысын (№1 8 ст. қазан
агрегаттарын қайта құру) қарастыру қажет:
• газ реттеу орны (2 дана);
• мұнайлы ағындарды тазалау қондырғысы;
• генераторлы -дизель;
• ГРО-нан газ өткізетін алаңдағы технологиялық құбырлар;
• № 1 қолданыстағы күл төгіндісіндегі буландыру өрісі.
Ғимараттар мен құрылыстардың орналасуы «Бас жоба сұлбасы» 6.1
суретте көрсетілген.
Қазанға газ беру және қабылдау үшін коммерциялық есептеу аспабын
қосқанда бақылау және өлшеу аспаптарына арналған қымтау кешенімен бірге
газ реттеу орындарының (ГРО) екі ғимаратын салу қажет.
Дайындау-зауытының құжаттарына сәйкес барлық қазан агрегат
станциялары (№4,8 ст. қ.а. басқа) табиғи газ жағуға есептелген. Қазіргі уақытта
қазандар көміртозаң оттығын пайдалана отырып, екібастұз тас көмірімен
жұмыс істейді. Қазандарды отынның негізгі тұрі ретінде газ жағуға ауыстырған
кезде дайындаушы –зауыт қазан агрегаттарын қайта құруды келесідей көлемде
қарастырады (көлемі бір қазанға көрсетілген):
• оттықтар (6 дана);
• жоғарғы үрлеу жиынтығы;
• оттықтар мен саптамалардың амбразураларының жиынтығы;
• газауа өткізу жиынтығы (қазан қою жатпайды);
• оттықтар мен саптамаларды бекіту бөлшектері;
• кері қайтару түтін сорғыларын орнату (2 дана);
• монтажды тораптары арқылы фотодатчигі бар ЗСУ-ПИ-45
тұтандырғыштар (6 дана).
Газдың қазанға жеткізілуі тіреуіштегі қазандық бөлімнің ғимаратының
сыртындағы Е негізгі корпустың қатарына жасалған Ду 1000 мм екі газ
біріктіргіш бойынша қарастырылады. Өткізу қабілеті олардың номиналды бу
өндірулігінде барлық қазандардың (ст. №1-8) максималды газ шығысына
есептелген.
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
Әрбір қазан агрегатына газ құбырларының таралуы қазандық бөлімнің
ғимаратынан тыс тармақтарға жапқыш құралдарды орнату арқылы газ
біріктіргіштен жүзеге асырылады. Қазандық бөлімнің ішінде газқұбырды іске
қосуда үрлегіш газ құбырын кесу қарастырылған екі жапқыш құрал
орнатылады.
Газ құбырды іске қосудағы жапқыш құралынан кейін сақтандырғыш-
жапқыш қақпақ, шығыс өлшер құрылғысы, жапқыш құрылғы, негізгі және
тамызықтық реттегіш қақпақтар орнатылады. Одан кейін, газ құбырындағы
әрбір оттықтың алдында сақтандырғыш-жапқыш қақпақ және жапқыш
құрылғы орнатылады. Сондай-ақ әрбір қазанның газ құбырында қажетті
жапқыш арматурамен жабдықталған қорғау-тұтандыру құрылғысын кесу
қарастырылады.
Дымқыл күл ұстағыштардың қамтамасы 80-90оС ға дейінгі
температураны көтереді, ал табиғи газ жаққан кездегі ұшпа газдардың
температурасы 120-130оС құрайды, қазіргі уақытта әрбір қазан агрегатында
айналмалы газ жолының құрылысы қарастырылады.
Қазіргі уақытта үздіксіз және кезеңді үрлеуден, қазандарды қыздыру
беттерінің қаптамаларынан, едендерді жуудан және т.б. болған барлық ағындар
№1 күл төгіндісіне бағытталады.
Қазандар газбен жұмыс істеген кезде ағындар ЖЭО-нан №1 күл
төгіндісінің секциясының біріне орнатылатын буландырғыш өріске
бағытталады. Бұл жұмыста буландырғыш өрістің шектеулі қабілеттілігіне
байланысты ағындардың бөлінуі мен қысқаруы қарастырылады.
Бұл жұмыста салқындатылатын судың ағындарының айналматіректерден
кейін таза және майлыға бөлінуі қарастырылады. Салқындатылатын судың таза
және майлы ағындары сорғымен бағытталатын машзал мен қазандық бөлімде
орнатылған бөлек күбіге жиналады: майлы – тазарту құрылысына, таза – цирк
жүйеге.
Мұнайлы ағындарды қазандардан тазарту үшін негізгі корпустың тазарту
ғимаратының құрылысы қарастырылады.
Ағындарды ЖЭО-нан буландыру өрісіне жіберу үшін оларды №1,2
қоймалжыңдық сорғының қабылдау сыйымдылығына жинау жобаланады, одан
кейін қабылдау сыйымдылығының жабынында орнатылған бу өндірулігі аз
өздігінен сору сорғысымен көлемі 1000 м3 өнеркәсіп ағындарының күбі-
орталатқышына айдап шығарылады. Күбі-орталатқыш ретінде мөлдірленген
судың қолданыстағы күбісі пайдаланылады.
Ағындар күбі-орталатқыштан суландырғыш судың сорғысымен
қолданыстағы күлқож өткізуден бір-бірден буландырғыш өріске бағытталады.
Негізгі корпуста қажетті ауа алмасу еселігін қамтамасыз ететін, негізгі
корпустың желдеткіш қондырғыларды үздіксіз электрмен қамдау үшін апаттық
дизель-генератордың құрылысы қарастырылады.
Алматы ЖЭО-2-ні табиғи газ жағуға ауыстыру арқылы ЖЭО-ң негізгі
корпусында өндірістің өртену-жарылу қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін келесі
шараларды қарастыру қажет:
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
• жарылыс қысымын жою үшін және жарылыс болған жағдайда пайда
болған газдарды қазандық бөлімнен әкету үшін терезе қарастырылуы керек.
Қазандық бөлімінің қабырғалық қоршауының ең үлкен бір қабырғаларын кем
дегенде 20%-ға «Сэндвич» тақташасынан әйнектелген тақташаға ауыстыру
қажет;
• +16,000 м – мен белгіленген қазандық бөлімнің еденінен
қолданыстағы қабырғалық қоршауға дейін «Г» өсі бойынша монолитті
қабырғаның салынуы (қазандық бөлім саңылаулы қабырғалы негізгі корпустың
қалған бөлмелерінен қоршалуы керек);
• қазандық бөлімді желдетуді газ станциясын пайдалануға қойылатын
талаптарға сәйкес қамтамасыз ету қажет;
• қазандық бөлімнің қаңқасын оттан қорғау және төбесін найзағайдан
қорғау талаптарына сәйкес келтіру.
Негізгі корпусты көлемді-жоспарлық құрастырылуы механикалық
желдетуді ұйымдастыру бойынша ерекше шешімдерді қажет етеді. Сонымен
қатар алаңдар мен бөлмелердің жеке аймақтарында газдардың іркілуі мен
жиналу мүмкіндіктерін болдырмау керек. 4.02-08-2008 СНиП ҚР, 16.11п.
сәйкес сағатына кем дегенде екі есе ауа алмасуды қамтамасыз ететін жалпы
алмасымды ағынды-сорғылы желдету, ал кейбір жағдайларда 16.9 п. сәйкес –
он есе ауа алмасу қарастырылуы керек. Негізгі корпустың қажетті ауа
мөлшерінің берілуін қамтамасыз ету үшін әрқайсысының өндірулігі 120000
м/сағ, барлығы 42 дана ағынды камераларды орнату қажет. Қысқы уақытта
ағынды ауа +15°С дейін қыздырылуы керек.
Негізгі корпустан ауаны шығару қазандардың үрлегіш
желдеткіштерімен, 51 дана өстік желдеткішпен және қазандық бөлімнің жарық-
аэрациялық шам арқылы жүзеге асырылады.
ЖЭО-2-ні табиғи газ жағуға ауыстырған кезде өндірістік ағындар
орталатқыштан кейін №1 қолданыстағы күл төгіндісінің №2 секциясының
алаңы пайдаланылатын, жобаланған буландырғыш өрісіне бағытталады.
Ағындардың берісі қолданыстағы күл құбыры бойынша қарастырылады.
66 га әйнекті алаңы бар буландырғыш өріс 508 080 м/жыл мөлшерінде
ағындарды пайдаға асыруға есептелген.
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
6.1 сурет - Бас жобаның сұлбасы
6.1 кесте - Ғимарат пен құрылыстардың титулдық тізімі

№ Ғимараттар мен құрылыстардың атауы
1 Негізгі корпус
1.1 Негізгі жабдықтарды қайта құру (№1-8 қазан агрегаттары)
1.2 Негізгі корпустың ішіндегі газ құбырлары
1.3 Қазандардың газауа құбырлары
1.4 Эмульгаторлардың орағытқышты (байпасные) газ жолдары
1.5 Қазандарды бақылау және басқару жүйесі
1.6 Ағындардың күбі-бейтараптандырғыштарға, ағындардың күбі-орталатқышына
және технологиялық сумен қамдаудың кері сұлбасына берісі және бөліну жүйесі
1.7 Негізгі корпусты желдету
1.8 Негізгі корпустағы қабырғалық қоршауды қайта құру және оттан қорғау
1.9 Қазандық бөлімнің шатырын найзағайдан қорғау
1.10 Автоматтты өрт дабылы
1.11 Өрт сөндіру жүйесі
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
2 Газ реттеу орны (ГРО) - 2 дана
3 Химводоочистка и очистные сооружения
4 Дизель-генератор
5 ГРО-нан газ құбыры бар алаңдағы технологиялық құбырлар
6 Алаңдағы инженерлік коммуникациялар
7 Қолданыстағы күл төгіндісіндегі буландырғыш өріс
«Алматы электр станциясы» Акционерлік қоғамы («АлЭС» АҚ) Алматы

қаласында және Алматы облысында жылу және электр энергиясын өндіру
бойынша қызметті жүзеге асыратын энергия өндіруші мекеме.
«АлЭС» АҚ табиғи монополия субъектілерінің Мемлекеттік тіркелімнің
Республикалық бөліміне енгізілген (жылу энергиясын өндіру бойынша табиғи
монополия субъектісі болып табылады) және Алматы қ. және Алматы
аймағында электр энергиясын жеткізу бойынша үстемдік жағдайға ие.
«АлЭС» АҚ-ң жалғыз акционері «Самрук-Энерго» АҚ болып табылады.
«АлЭС» АҚ құрамына төмендегі энергия көздері кіреді:
ЖЭО-1 – электр және жылу энергиясын өндіреді;
ЖЭО-2 - электр және жылу энергиясын өндіреді;
ЖЭО-3 - электр және жылу энергиясын өндіреді;
Қапшағай ГЭС-ы – электр энергиясын өндіреді;
Каскад ГЭС - электр энергиясын өндіреді;
Батыс жылу кешені (БЖК) – жылу энергиясын өндіреді.
Сонымен қатар ЖЭО-1, ЖЭО-2, және БЖК қаланың жылу тұтынуын
қамтамасыз ету бойынша бірігіп жұмыс істейді, және әрбір жылу көздері басқа
жылу көздеріне төмендеген жағдайда өзіне қосымша жылулық жүктемесін
қабылдаудың сұлбалық мүмкіндігіне ие.
Осылайша, қазіргі уақытта арзан екібастұз көмірін жағуға есептелген,
дәстүрлі бу күштік қондырғыларында (БКҚ) жылу және электр энергиясын
құрамалы өндіретін (ЖЭО-2) негізгі жылу көздерінің негізінде дамыған ұзын
жылу желілері арқылы Алматы қ. орталықтандырылған жылумен қамдау
сұлбасы құрылған. Табиғи газды пайдаланушы жылу көздері (ЖЭО-1 және
БШК) жылыту кезеңдерінде ғана жұмыс істейді.
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
7 Өміртіршілік қауіпсіздігі бөлімі
7.1 Еңбек шарттарын таңдау

Бұл дипломдық жобада ЖЭО-ын жаңарту және қайта құрудың әртүрлі
мәселелері ұсынылады.
азайту болып табылады. Алматы ЖЭО-2-ні газ жағуға ауыстыруды «АлЭС» АҚ
Жұмыста Алматы қ. тұтынушыларын жылу энергиямен қамдау бойынша
қызмет тарифін өзгерту бағасы және ЖЭО-2-ні газ жағуға ауыстыру кезінде
электрэнергиясын өндіру бағасы орындалған.
Жаңа ЖЭО салудың іске асырылуы Алматы қаласының әлеуметтік жағдайына
және энергиямен қамтамасыз етілу қауіпсіздігіне сонымен қатар қоршаған
ортаның жүктемесін төмендетуге мүмкіндік береді.
Бұл дипломдық жұмыста өмір тіршілік қауіпсіздігі
бөлімінде 110/10/10 кВ қосалқы стансаның ашық типті тарату құрылғысын
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
жерлендіру қажет. Барлық талдау жұмыстары нормаларға сәйкес жүргізілуі
тиіс.
7.2 Қосалқы стансадағы жұмыс жағдайын талдау

Қондырғылардың жарылу қауіпі жоғары және жоғары кернеу адам
өміріне қауіпті болғандықтан сыртта орналасады. Ашық тарату құрылғысының
барлық элементтері бетондық негізде қондырылады. Кернеуі жоғары
құрылғыларының құрамында май болғандықтан жарылыс немесе өрт қауіпін
алдын алу мақсатында арнайы тереңдікте қиыршық тас пен ірі құмнан тұратын
май жинағыш шұңқыр ескеріліп қазылады.
Қаралып отырған қосалқы стансада 35 адам қызмет етеді. Олар арнайы
бригадалар және қосымша қызмет көрсетуші адамдар. Бригадалар диспечерлік,
релелік қорғаныс, монтаж жасаушы, қосалқы станса энергожүйесін
сараптаушылар және оқшауламаны қадағалаушылар болып бөлінеді. Әр
бригада өзіне тапсырылған жұмысты ғана орындайды. Себебі рұқсаттама
қағаздары бригадалардың атқаратын қызметтеріне қарай беріледі. Ал қалған
адамдар қосалқы стансаның күзетіне, тазалығына және де техникалық
қауіпсіздіктің сақталуына жауап береді.
Ашық типті тарату құрылғысына тек қана рұқсаттамасы бар персонал
кіреді. Себебі оның конструкциясы күрделі және ток өткізгіш элементтер ашық
күйде болады.
Ашық типті тарату құрылғысының артықшылықтары:
– Жоспарлы жөндеу жұмыстары кезінде барлық тарату құрылғысын
сөндірмей – ақ тек керекті шинаны ажыратып алу мүмккіндігі;
– Электрмен жабдықтау сенімділігін арттыру мақсатында жүйені екіге
бөлу мүмкіндігі;
– Қысқа тұйықталу тогын шектеу мүмкіндігі;
– АТҚ үлкен көлемді, жоғары кернеулі электр қондырғыларын
қолдануға мүмкіндік береді;
– АТҚ – ны салу кезінде қосымша ғимараттарды салуға шығын
болмайды;
– АТҚ модернизация және кеңейту кезінде, жабық типті тарату
құрылғысына қарағанда ыңғайлы;
– Кез келген уақытта барлық жоғары кернеулі қондырғыларды көзбен
көру мүмкіндігінің болуы.
Ашық типті тарату құрылғысының кемшіліктері:
– АТҚ – ны климаттық жағдайлары қолайсыз аймақтарда қолдану
қиын, себебі қоршаған ортаның жоғары кернеулі қондырғыларға тигізітін әсері
көп. Ол қондырғылардың қолдану мерзімінің азаюына әкеледі;
– Жабық типті тарату құрылғысына қарағанда АТҚ – ның өлшемдерінің
үлкен болуы.
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
Қосалқы стансада техникалық кауіпсіздікті қамтамасыз ету мақсатында
ашық типті тарату құрылғысын жерлендіру міндетті болып табылады. Өйткені
барлық қондығылар жоғары кернеулі.
Ашық типті тарату құрылғысын жерлендіруді есептеу жоғары кернеулі
қондырғыларды жөндеу жұмыстары немесе жоспар бойынша тексеріс кезінде
адамдардың қауіпсіздігі үшін қажет. Жерлендіруді есептеу қосалқы стансаның
АТҚ өлшемдері мен орналасқан аймаққа арналған климаттық зонасына
байланысты болады.
Кернеуі жоғары құрылғыларының құрамында май болғандықтан
жарылыс немесе өрт қауіпін алдын алу мақсатында арнайы тереңдікте
қиыршық тас пен ірі құмнан тұратын май жинағыш шұңқыр ескеріліп қазылады
Өрт – бұл адамның өмірі мен денсаулығына, қоғам мен мемлекетке
зиянын тигізетін, қоршаған ортаға үлкен материалдық зақым келтіретін,
қоршаған ортадағы заттардың бақылаусыз жануы.Ең күрделі, зиян тигізетін
өрттер өртке қауіпті объектілерде және басқа да зақымдау факторлары
(жарылыс, улы заттардың жиналуы т.б.) бар объектілерде болады. Сонымен
бірге, адамдар көп шоғырланған жерлерде де өрт шығу қаупі бар.
Өрт қауіпсіздігі – бұл өрт болу мүмкіндігін болдырмау және оның пайда
болған кезінде адамдарға, құрылыс және материалдық құндылықтарға өрттің
қауіпті факторларының жағымсыз әсерлерін жою үшін қажетті шараларды
қолдану болып саналады. Өрт қауіпсіздігі өрттің алдын алу шаралары мен және
белсенді өрт қорғанысымен қамтамасыз етіледі. Өрттің алдын алу болып өртті
болдырмау немесе оның салдарын азайтуға бағытталған іс-шаралардың кешені
саналады. Белсенді өрт қорғанысы – бұл өрт немесе жарылысқа қауіпті
жағдайларымен белсенді күресуді қамтамасыз ету шаралары.
Өрттің алдын алу шаралары:
-құрылыстық-жобалау;
-техникалық;,
-ұйымдастырушылық;
Құрылыстық-жобалау шаралары - ғимараттар мен құрылыстардың отқа
төзімділігімен анықталады (конструкция материалдары жанғыш, қиын
жанатын, жанбайтын болып бөлінеді). Отқа төзімділік шегі дегеніміз – бұл
оттың әсерінен құрылыс конструкцияларының бірінші сызат пайда болғанға
дейінгі шыдайтын уақыт интервалы. Барлық құрылыс конструкциялары отқа
төзімділік шегі бойынша 8 деңгейге бөлінеді. Ғимараттардың отқа төзімділік
деңгейіне байланысты өрт кезінде эвакуациялау үшін шығатын жерлерге
дейінгі қашықтықтар белгіленеді
Техникалық шаралары:
-өмірге қажетті жүйелерді (жылу, жарықтандыру, вентиляция т.б.)
орнатқан кездерде өрт қауіпсіздігі нормаларын сақтау;
-құрал-жабдықтар жұмысының тәртібі мен технологиялық процестер
парамертлерін сақтау;
-әртүрлі қорғану жүйелерін пайдалану.
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
Ұйымдастырушылық шаралар - құрамына өрт қауіпсіздігі бойынша оқу
өткізу, өрт қауіпсіздігі шараларының сақталуын тексеру кіреді.
Өрт сөндірудің келесі тәсілдері қарастырылады:
-ыстық жанғыш затты тотықтырғыштан бөлектеу;
-ауадағы оттегі концентрациясын азайту;
-ыстық жагғыш заттың температурасын оталдыру температурасынан
төмендету.Өрт сөндіру заттары ретінде су, құм, көпіршіктер, ұнтақтар, өрт
тудырмайтын газ тәріздес заттар, инертті газдар, булар қолданылады.
Бірінші қолданылатын өрт сөндіру құралдары
Өрт сөндіру үшін пайдаланылатын құралдарды үш түрге бөлуге болады:
бірінші қолданылатын, стационарлық, жылжымалы құралдар. Бірінші
қолданылатын өрт сөндіргіш құралдарына жататын жабдықтар: өрт крандар,
әр типті от сөндіргіштер, құм толтырылған жәшіктер, қажетті сайман ілінген
өрт тақталары (щит), су құйылған ыдыстар, әртүрлі жапқыштар т.б.
1-тарту пружинасы; 2-тез балқитын құлыптар; 3-тез балқитын құлыптар

тросы; 4-түрткі краны; 5-түрткі құбыры; 6, 7, 9-дренчарлы жүйе; 8-дренчер;
10-электрсигнал; 11-электр қозғауыш пен басқа құрылғыларды қосу автоматы;
12-су қоректендіргіш құбыры; 13-диафрагмалы гайка; 14-кіші тесікті
диафрагма; 15-қосу қоректендіргіш құбыры; 16-клапан үсті камера; 17-
дифференциалды екі тарелкалы клапан; 18-топты әсер клапан камерасы; 19-
жіберу жүйесі; 20-қолмен қосу краны; 21-спринклерлі бас; 22-розетка тәріздес
дренчарлы бас; 23-күрек тәріздес дренчарлы бас
7.1-сурет - Топты жұмыс істейтін дренчерлі қондырғы сұлбасы
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
1-компрессор; 2-пневмобак; 3-магистралды құбыр; 4-өрт
сигнализациясын қабылдау станциясы; 5-басқару, бақылау тақтасы; 6-бақылау
сигнал клапаны; 7-қысым сигнализаторы; 8-қоректендіру құбыры; 9-
спринклер; 10-бөлу құбыры; 11-центрден тепкіш сорап
7.2-сурет - Өрт сөндірудің спринкерлі қондырғы сұлбасы
Бұл құралдарды бірінші деп атайтыны, олар өрт шыққан жағдайда

стационарлық өрт сөндіргіш құралдары іске қосылғанша және өрт
сөндірушілер командасы келгенше ең алдымен қолданылатын құралдар болып
саналады. Олардың ішінде ең көп тарап, кең түрде пайдаланатыны қол от
сөндіргіштері болады. Олар химиялық көбікті, ауа көбікті, көмір қышқылды,
көмір қышқыл-бромэтилді, ұнтақты, тағы басқа түрлі от сөндіргіштер болып
бөлінеді.Химиялық көбікті от сөндіргіштер OXII (OXBII-IO) және ауа көбікті
от сөндіргіштер OBII-IO жаңа бастаған қатты материалдар мен сұйық заттарды
сөндіруге қолданылады. Олармен тоғы бар электр қондырғыларын, сілті
металлдарды, қымбат бұйымдарды сөндіруге болмайды.
1-қысылған газы бар баллон; 2-жапқыш бас; 3-сығылған газ коллекторы;

4-трос; 5-электромагнитті бұрағыш; 6-редуктор; 7-люк; 8-бұрағыш; 9-
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
пневможетек шарлы кран; 10-ұнтақты беру құбыры; 11-сифонды құбыр; 12-
ұнтақ құрамы бар ыдыс; 13-қолмен қосу рычагы; 14-пневможетек
7.3-сурет - Пневматикалы қосылу жүйелі өртті ұнтақпен сөндіру

қондырғы сұлбасы
Көмір қышқыл от сөндіргіштер ОУ-2, ОУ-5, ОУ-8 шағын жанған барлық

материалдарды (олардың ішінде тоғы бар электр қондырғыларын, қымбат
бұйымдарды т.б.) сөндіруге арналған.Көмір қышқыл-бромэтилді от
сөндіргіштер ОУБ-ЗА, ОУБ-7А талшық заттарды, қатты материалдарды, электр
қондырғыларын сөндіруге қолданылады. Бірақ олармен сілті металлдарды,
ауасыз жанатын заттарды сөндіруге болмайды.Ұнтақты от сөндіргіштерді
ОПС-6, ОПС-IО, ОП-8УI тоғы бар электр қондырғыларын, қосғауыштарды,
сілті металлдарды, сұйық заттарды сөндіруге пайдалануға болады.Тез
тұтанғыш және жанғыш заттар көп мөлшерде тұратын жерлерде жылжымалы
от сөндіргіштер болуы керек: ОВП-IOO, ОВП-250, ОУ-25, ОУ-80, ОУ-400,
ОППС-IOO, ОП-250.Қызыл сырмен боялған, көлемі 0,5-I м3 , темір жәшіктер
ұсақ құрғақ құммен толтырылу керек. Өрт крандары шланг және стволмен
жабдықтанады. Өрт тақталарында керекті сайман-құралдар болуға тиіс: күрек,
балта, лом, шелек тағы басқалар. Әр өндіріс бөлмесі үшін өрт нормативтеріне
сәйкес бірінші қолданылатын өрт сөндіру құралдарынын түрлері және мөлшері
белгіленген.Кәсіпорындарында үлкен өрттерді сөндіру үшін стационарлы өрт
сөндіргіш қондырғылары пайдаланылады. Олар іске қолмен немесе автоматтық
әдіспен енгізіледі. От сөндіргіш заттын түріне қарай олар сулы, су булы,
көбікті, газды, ұнтақты болып келеді.Жылжымалы өрт сөндіргіш құралдары
негізгі және арнайы болып бөлінеді. Негізгі құралдарға жатады: өрт
автомобилдері, автоцистерналар, автонасостар, мотопомпалар, пойыздар,
танклер, теплоходтар, самолеттер т.б.Арнайы құралдарға жататындар:
байланыс және жарық автомобилдері, автобасқыштар, өздігінен жүретін лафет
стволдары т.б.Өрт сөндіргіштер ОУ-2, ОУ-5, ОУ-8.Олар кернеу астындағы
электр жабдықтарын және жанғыш материялдарды сөндіру үшін қолданылады.
Қар тәріздес масса t-сы-80 өрт сөндірген кезде ол жанған заттың t-сын
төмендететің жөні аймағындағы оттегі құрамын азайтады.Балондағы немесе
өрт сөндіргіштегі диоксады сұйық немесе газ тәріздес фазада болады. Оның
салыстырмалы салмағы t-ға байланысты. Температура көтеріген сайын сұйық
диоксиды газға айналып, қысым ту көтеріледі. Болонда атылыс болмас үшін,
оны 75% толтырады, барлық өрт сөндіргіштер сақтандыру мембринасымен
қамтамасыз етеді.
Көмірқышқыл өрт сөндіргіштер қол, тұрақты алып жүретін болып
бөлінеді. Қол ОУы әртүрлі кешендердей: самолет, автомабиль, кеме,
локомативтағы өртенген әр түрлі заттарды өндіруге пайдаланады. Өрт
сөндірген кезде, өрт сөндіргішті горизанталь күйінде ұстауға немесе төмен
қаратып ұстауға болмайды.Аэрозольды өрт сөндіргіштер.Тез тұтанатын және
жанғыш сұйықтықтар қатты заттарды, кернеу астындағы электр құралдарын
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
және сілті металдар оттегісі бар заттардан басқа заттарды сөндіру үшін
қолданылады. Мұнын да 3 түрі бар. ОАХ корпус металдан, аузы метбренамен
жабылған оның астында серіппесі бар атқыш орналасқан өрт сөндіргішпен
жұмыс істеу үшін, оны қатты бетке орналастырып, атқыш басқышын қатты
ұстап ұрып, мембрананы тесіп, өртке бағытау керек. ОВХ өрт сөндіргіш
кешендер: автомабиль, катер, бензовоз, өндіріс, тұрмыс электр құралдары өртті
сөндіру үшін қолданады. Қазіргі кезде, әсіресе шет елде көп қолданады. Олары
бензин, дизельді отын, лак, бояу, ағаш және оттегі негізіндегі материалдағы өрт
сөндіру үшін қолданады. Арнайы ұнтақтармен сілті металдар мен өздігінен
тұтанатын заттарды сөндіреді. Электр құралдарын сөндіру үшін қолданады.
Бұл да 3 түрлі рычагын басқан кезде плонба жарылады да, ине тәріздес шток
мембрананы теседі. Қысым астындағы жұмыс газы сирон трубкасын
порошокпен бірге шығын өртке бағытталады. Өрт сөндіргіш тік ұсталынады.
7.3 Қосалқы стансадағы қондырғыны жерлендіруді есептеу

Электромашиналардың корпусы, шыраќтар, аппараттар т.б. ток
жүрмейтін металл бөліктер олардың ток өткізгіш бөліктерінің корпусќа
тұйыќталуының нәтижесінде кернеуге түсуі мүмкін. Егер корпус жермен
байланыспаса, оның әсері фазамен түйіскендей болады. Егер корпус
жерлестірілсе, ондағы кернеу азыраќ, адамға ќауіпсіз болады. Адам арќылы
өтетін түйісу кернеуі мен тогының рұќсат етілген мөлшері –36 антенналар және
6А. Берілген ќосалќы станция контур бойынша жерлестірілген,
жерлестірушілер бойымен алшаќ орналасќан. Контур ішіндегі топыраќтың
кезкелген нүктесінің мәнді потенциалы бар. Соның әсерінен нүктелер
арасындағы потенциалдар айырымы азайтылған және түйісу коэффициенті α1
бірден көп есе аз.
Контурлық жерлеуді есептеу
Жерлеу 110/10 кВ қосалқы станциясының жабдығына арналған.
Есептеу мақсаты: жерлегіш құрылғының негізгі параметрлерін анықтау,
яғни, өлшемдері, жанасу кернеуі және адым кернеуі жерленген корпусқа
фазаның тұйықталуында, жерлегіштердің және жерлегіш құрылғылардың
ығысуы рұқсат етілген мәннен аспауы керек. Көп қабатты жердегі
жерлегіштерді есептегенде, h1 жоғарғы қабаттың қалыңдығына сай келетін,
төменгі және жоғарғы қабытының меншікті кедергісімен 1 және 2,жердің екі
қабатты моделін қолданады.
Бастапқы деректер: ҚС 110/10 кВ өлшемдері

Ұзындығы 47 м;
Ені 42 м;
Жерлеу котурыың өлшемдері:
Ұзындығы 50 м;
Ені 45 м;
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
Есептеу реті:
Жерлеу контурының ауданы S = А · В =50*45 = 2250 м2.
Екі қабатты жер, жоғарғы қабаттың меншікті кедергісі (суглинок)
ρ1изм. = 70 Ом · м; төменгі жағы (чернозем) ρ2изм. = 50 Ом · м /15/.
Контур периметрі d = 0,045 м және диаметрі d = 0,045 м және ұзындығы
lв = 5,0 м, болатты жолақпен 40 4 мм жерге вертикальді элементтер (стержень)
қағылған.
Жердің жоғарғы қабатының қалыңдығы h1 = 3 м.
Электродтың жерге кіру тереңдігі - жер бетінен электродқа дейінгі
қашықтық t0 = 0,8 м.
Көп қабатты жер үшін меншікті кедергі:
1) жоғарғы қабат үшін:
ρ1расч. = ρ1изм. · ,
мұнда - көп қабатты жер үшін науқандық өзгерулер үшін науқандық

өзгерулер.
= 2,7 – II климаттық зоналар үшін
ρ1расч. = 70 · 2,7 = 189 Ом · м
2) төменгі қабат үшін:
ρ2расч. = ρ2изм. = 50 Ом · м,
Көп қабатты жер үшін меншікті электрлік кедергі ρизм тең деп алынады,
егер осы қабат науқандық өзгеру қабатының шартты қабатынан кем болса.
Біздің жағдайда науқандық өзгеру қабатының қалыңдығы II климаттық зона
үшін Н = 2,0 м, бұл жердің жоғарғы қабаттың қалыңдығынан h1 = 3м аз.
Ауқандық коэффициентін есептегендегі ρ1/ρ2 қатынасы:
1 расч. 1изь.
3,78 ,
2 расч. 2изм.
жерлегіш моделіндегі вертикальды электродтар арақашықтығы: а = 4 м.
4 S
а= ,
n
мұнда S – жерлегіш алып жатқан территория ауданы, м2;

n – вертикаль электродтар саны.
Белгілі а-мен вертикаль электродтар санын табамыз:
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
Р 50 45) 2
n= 40 электрод,
а 4
мұнда Р – жерлегіш контурының периметрі, м.
Электродтың жоғары жағының салыстырмалы ұзындығы, яғни жердің
жоғарғы қабатындағы бөлігі:
h1 t0 3 0,8
lотн. = 0,44
lв 5
Вертикаль электродтардан тұратын, көлденең жерлегіш үшін екіқабатты
жердің эквивалентті меншікті кедергісі келесі формуламен анықталады:
k
1 расч.
ρэкв. = 2 ,
2 расч.
мұнда k = 0,43 lотн. 0,272ln а 2 lв - деңгей көрсеткіш 1 ρ1/ρ2 10.
k= 0,43 0,44 0,272ln 4 2 /5 0,2297,
0, 2297
189
ρэкв. = 50 67,86 Ом м
50
Горизонталь электродтармен жалғаған, вертикальды жерлегіш шықпалы
электродтарынан тұратын, жазық кедергі кедергісін аықтаймыз:
g
2 1 1
Rз = 0,443 ,
S 2 L n lв
мұнда
g = 2 h1 / S n ll ,
2,8 189
l1 l2 1 / 2 2,2 12,8 м,
50
мұнда l1 = 2,2 м – жердің жоғарғы қабатына келетін электрод ұзындығы;

n = 40 – вертикаль электродтар саны;
l2 = 2,8 м – жердің төменгі қабатына келетін электрод ұзыдығы;
2 3
g= 0,0107
2250 40 12,8
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
өткізгіштердің жалпы ұзындығы:
L = (А + В) · 2 = (50+45) · 2 = 190 м,
0, 0073
50 70 70
Rз = Rз 0,443 0.647 Ом
2250 50 190 40 5
Жанасу кернеуі коэффициенті 1 1.

Жердің жоғарғы қабатының меншікті кедергісіне байланысты жанасу
кернеуін азайту коэффициенті:
Rh 1000
2
0,905 ,
Rh 1,5 1 1000 1,5 70
мұнда Rh = 1000 Ом – адам денесінің кедергісі.

Кернеуі 1000 В жоғары оқшауланған нейтральда, есептік тоқ ретінде
алуға болады:
мұнда Uлин. = 35 кВ – сызықтық кернеу;
lк = 10 км – торапқа қосылған жалпы кабельдердің ұзындығы;
lв = 30 км – торапқа қосылған жалпы әуелік желілердің ұзындығы.
35 35 10 30
Iк.з. = 38 А
350
Қондырғы корпусына жанасқанда адамнан өтетін тоқ:
Rз 0.647
Ih = I к . з . 1 2 38 1 0,905 2.25 мА,
Rh 1000
Жанасу кедергісі:
Uпр. = I кз Rз 1 2 38 0.647 1 0,905 22.25 В,
Жерлегіш потенциалы:
з I з Rз 38 0.647 24.5 В,
Жердің жоғарғы қабатының меншікті кедергісіне байланысты адымдық

кернеу азайту Uш. Коэффициентін табамыз:
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
Rh 1000
2 0,47 ,
Rh 6 1 расч. 1000 6 189
Адым кернеуі:
U ш. I з Rз 1 2 38 0.647 0,6 0,47 6.93 В,
Адам денесінен өтетін тоқ:
Rз 0.647
Ih Iз 1 2 38 0,6 0,47 0.7 мА,
Rh 1000
Жанасуда адам денесінен өтетін рұқсат етілген кернеу.
Uпр. 36 В,
Ih 6 мА,
яғни, қауіпсіздік шарты орындалады.
Есептеулер нәтижесінде алынған жермен тұйықтағыш кедергісі

R3 0,35 Ом ЭОЕ талаптарын, сондай-ақ, жоғарыда көрсетілген шарттарды да
қанағаттандыры.
Өміртіршілік қауіпсіздігі бөлімі бойынша қорытынды

Бұл бөлімді есептеу барысында №205 110/10/10 кВ қосалқы стансасының
ашық типті тарату құрылғысын жерлендіруді есептедім. Себебі қосалқы
стансада жерлендіру ең қажетті шара болып табылады. Жерлендіруді
есептеудің мақсаты жоғары кернеулі құрылғылармен жұмыс жасағанда, адам
денесі конструкцяға тиген кезде немесе желілер үзілген кезінде ток соғу қауіпін
болдырмау.
Қарастырылған шаралар стансадағы қызметкерлердің жұмыс
орындарында қауіпсіз жұмыс жүргізу үшін және апатты жағдайларды азайту
мақсатында есептелінді. Есептеу кезінде шыққан нәтижелер белгіленген
ережелер мен қойылған талаптарға сай келіп, толықтай қанағаттандырды.
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
8 Экономикалық бөлім
Бұл дипломдық жобада ЖЭО-ын жаңарту және қайта құрудың әртүрлі

мәселелері ұсынылады.
азайту болып табылады. Алматы ЖЭО-2-ні газ жағуға ауыстыруды «АлЭС» АҚ
Жұмыста Алматы қ. тұтынушыларын жылу энергиямен қамдау бойынша
қызмет тарифін өзгерту бағасы және ЖЭО-2-ні газ жағуға ауыстыру кезінде
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
электрэнергиясын өндіру бағасы орындалған.
Жаңа ЖЭО салудың іске асырылуы Алматы қаласының әлеуметтік жағдайына
және энергиямен қамтамасыз етілу қауіпсіздігіне сонымен қатар қоршаған
ортаның жүктемесін төмендетуге мүмкіндік береді.
ЖЭО алдын ала орнатылған қуаттылығы кемінде:
- жылулық 1411 Гкал/сағ;
- электр қуаты 510 МВт.
Негізгі қондырғылар:
Шығырлары 3*ПТ-80-130 және Т-110/120-130
Сегіз Е-420-140 БКЗ қазандықтары
Экономикалық негіздемесі
Есептеуге бастапқы деректер

Жылдық электр энергиясын өндіру Эөнд =2500 млн.кВт-сағ
Жылдық жылу өндіру, Qөнд =3860 мың Гкал
Отын: газ
Жанармайдың жылу құны, Qб =8060 ккал /кг(мЗ)
Отын құны, Ботын= 26.9 тенге/тот(м3)
Өндіріс үшін дәстүрлі отынның нақты тұтынылуы:
электр энергиясы, bэ , гут/кВт ч 240
жылу энергиясы, bт , к гут/Гкал 205
өзіндік мұқтаждыққа жұмсалатын энергиясы:
электр энергиясы , эө.м =9,0 %
жылу энергиясы, Qө.м =1,0 %
Ең көп пайдалану уақыты
орнатылған қуаттылық, Tm=6000 сағат
8.1 ЖЭО-дан электр және жылу берудің өзіндік өзіндік құнын

анықтау
1. ЖЭО энергиясының жыл сайынғы өндірісін анықтау
ЖЭО жұмыс істеген кезде, құрылатын энергияның бір бөлігі
станциялардың өз қажеттіліктері үшін жұмсалады. Бұл электр және жылу
энергиясы тұтыну жабдықтың түріне және оның сыйымдылығына,
қолданылатын отынның түріне, негізгі және қосалқы жабдықтың техникалық
жетілдіру дәрежесіне және зауытта техникалық және қаржылық саясаттың
дұрыс басқарылуына байланысты. Жылу электр орталықтарының өз
қажеттіліктері үшін электр энергиясын тұтыну көлемінің таралуы өте үлкен -
6-дан 16% -ға дейін болады.
Есептеулерде біз өзіміздің қажеттіліктерімізге электр энергиясы 9% (Эө.м)
көлемінде және жылу энергиясы 1% (Qө.м) көлемінде энергияны тұтынуды
аламыз.
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
Электр жэне жылу энергияларының жылдық жіберулері келесі
кейіптемелермен анықталады:
Эжіб =Эөнд (1- Эө.м.) млн. кВт сағ (1)
Qжіб =Qөнд (1- Qо.м.) мың. Гкал, (2)
мұндағы Эөнд және Qөнд - электр және жылу энергиясының жылдық

өндірілуі
Жылдық электрмен жабдықтау
Вэ = Эо * bэ = 2500∙ (1- 0,09) =2275 млн. кВт ч
Жылдық жылу энергиясымен жабдықтау
Вж = Qо *bж = 3860∙(1-0,01) =3821,4 мың. Гкал
2. Отынның құнын анықтау
Электр және жылу энергиясын өндіруге арналған жыл сайынғы отын

шығыны, формулалар бойынша анықталады:
Вшэ = Вэ∙bэ , мың.ш.о.т.., (3)

Вшж = Вж∙bт , мың.ш.о.т... (4)
Вшэ = Вэ∙bэ = 2275∙0,240 = 546 мың.ш.о.т..
Вшж = Вж∙bт = 3821,4∙0,205 =783,4 мың.ш.о.т..
ЖЭО-ның отынның жалпы шығыны:
Вж = Вшэ + Вшж ,мың.ш.о.т.. (5)
Вж = Вшэ + Вшж = 546 + 783,4 = 1329,4 мың. ш.о.т
Жанармай құнын және оның тасымалдануын табиғи отынмен жүзеге

асыратындықтан, отын тұтынудың алынған шамалары табиғи отынға айналуы
тиіс.
Табиғи отын шығынының формуласы:
Вт = Вж : Ка , мың. тот, (6)
мұнда, Ка - шартты отынды табиғи отынға аудару еселеуіші шартты және

табиғи отынның жылу шығару қабілетінің қатынасынан шығады.
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
Вт = Вж : Ка = 1329,4: 1,15 =1156 мың/т.о.т.
Шартты отынды табиғи отынға аудару еселеуіші
Ка = Qөнд / Qб = 8060/7000 =1,15
3. Отынды қолданудың ПӘК-ін есептеу

1 кВтсағ электр энергиясын алу үшін 123 шартты отын кг, ал 1 Гкал жылу
энергиясын өндіру үшін 143 шартты отын кг қажет. Өз қажеттіліктеріне электр
және жылуды тұтынуды ескере отырып, отынды пайдалы пайдалану
коэффициенті мыналармен анықталады:
ПӘКэ =123:bэ∙100%, (9)
ПӘКж =143:bж∙100%, (10)
Стансаның отынды пайдалы пайдалану коэффициенті мынадай болады:
ПӘК = [(0,86∙Эжіб + Qжіб)/(7∙B)]∙100%, (11)
мұндағы 0,86 – электр энергиясын жылу энергиясына аудару

коэффициенті;
7 – шартты отынның калориялық мәні, 7000 ккал/кг.
ПӘК өндіру және шығару кезінде отынды пайдалану:
Электр энергиясы кезінде
ПӘКэ = 123:bэ∙100% = 123:0,240∙100% = 51,25 %
Жылу энергиясы кезінде
ПӘКж = 143:bж∙100% = 143:0,205∙100% = 69,8 %
Станция бойынша отынды пайдалану коэффициенті
ПӘК= [(0,86∙Эжіб + Qжіб )/ 7∙В]∙100% =

= [(0,86∙2275 + 3821,4)/ 7∙1329,4]∙100% = 62,08%
4. Суға кететін шығындарды есептеу

ЖЭС зауытындағы су турбиналардың конденсаторларында буды
салқындату, жылыту жүйесін толтыру, генераторлар мен трансформаторларды
салқындату, гидролиздеу және тағыда басқалары үшін қолданылады. Су
шығындары станцияның сумен жабдықтау жүйесіне байланысты болып келеді.
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
Үлкейту үшін сумен жабдықтаудың өзіндік құнын есептеу үшін су шығынын
0,9 тенге/кВт сағ. тең деп алуға болады:
ШС= Эс∙0,9, млн. тенге (12)
Онда, ШС= Эс∙0,9= 2500∙0,9 = 2250 млн. тенге
5. Жалақыға арналған шығындарды есептеу

Өнеркәсіптік және өндірістік персоналдың (ӨжӨП) еңбек өнімділігі мен
оны күтіп ұстауда жұмыс істейтін ЖЭО жалақысының құнын анықтау үшін
оның 1 МВт орнатылған электр қуатына қанша адам саны кететінін анықтау
қажет. Өнеркәсіп орындарында жұмыс істейтін жұмысшылар операциялық,
жөндеу және әкімшілік қызметкерлерге бөлінеді. Оның көлемі, негізінен,
қуаттылыққа және негізгі энергетикалық жабдықтың көлеміне,
пайдаланылатын отын түріне, жөндеу әдісіне байланысты.
ӨжӨП санын электр стансасында 1 МВт орнатылған электр қуатына
қанша адам саны кететінін көрсететін штаттық еселеуіш арқылы анықтауға
болады. Станцияның белгіленген электрлік қуаты орнатылған қуаттылықты
және электр энергиясын жыл сайын өндірудің максималды сағаттары арқылы
анықталады, яғни:
Nорн = Эөнд /Тм , МВт (13)
Nорн = Эөнд /Тм = 2500/6000 = 417 МВт

Есептеулерде орнатылған қуатын пайдаланудың ең көп сағаттары Тм-
5500 сағат.
Қазақстандағы кейбір станциялардағы қызметкерлер санының әдеби
және нақты деректеріне сәйкес, біз қызметкерлердің келесі орташа мәндерін
ұсынуға кеңес береміз (Кш): ЖЭО орнатылғын қуаттылығы 500 МВт жоғары
болса – 1,3 – 1,5 адам/МВт, ал орнатылғын қуаттылығы 500 МВт төмен немесе
тең болса ЖЭО үшін – 1,6 – 1,8 адам/МВт деп аламыз.
Стансаның қызметкерлер саны төмендегідей анықталады:
ҚС= Кш∙Корн , адам (14)
ҚС = Кш∙Корн = 1,6∙417 = 667 адам.
Жалпы жалақы қорына кіреді:

Энергия өндірісінің технологиялық процесінде жұмыс істейтін
қызметкерлердің жалақысын қамтитын негізгі жалақы (Шнж) және жұмыс
уақытына байланысты төлемдерді (59 тарифтері және еңбек ақы қорының
қызметкерлеріне сыйақы, еңбек демалысына қосымша ақы) қамтиды, сонымен
қатар түнгі уақыттағы жалақы және т.б.
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
Қосымша еңбек ақы (Шқж) жұмыс уақытына қатысты емес төлемдерді
(тұрақты, қосымша және білім алу демалысын, мемлекеттік міндеттердің
ұзақтығына және т.б.) төлеуді қамтиды; Жалақы есептеу (Шже) әлеуметтік
салық пен зейнетақы қорына есептелген яғни мемлекеттік салықтарға ұсталған
жалақыны қосып, жалпы қамтиды.
Жалпы еңбекақы қорын анықтау формуласы келесідей болады:
Шж= Шнж+ Шқж+ Шже , млн. тенге (15)
Орташа жылдық негізгі жалақының орташа мәні - бір қызметкерге 800-

1000 мың теңге көлемінде қабылданады. Шқж мәні Шнж мәнінің 10-15%
мөлшерінде қабылданады. Жалақыға салынатын салық (әлеуметтік салық және
зейнетақы қорына аударымдар) Шнж және Шқж сомасының 21% мөлшерінде
қабылданады.
Еңбекақының қосынды қорын анықтайтын кейіптеме мынаған тең
Шж= Шнж+ Шқж+ Шже = 900∙ҚС + 0,12∙Шнж + 0,21∙(Шнж +Шқж ) =

= 900∙667 + 0,12∙900∙667 + 0,21∙(900∙667 + 0,12∙900∙667) =813 млн. тенге
Есептеулерде қуаттылығы 200 МВт - 2000 $ / кВт, ал қуаттылығы 800

МВт -1700 $ / кВт-қа тең келетін Қуд-тың құнын есептейміз. Осы қуат
ауқымында тұрған станциялар үшін тиісті үлесті қабылдаймыз. АҚШ
долларының құны 350 теңге мөлшерінде алынады.
К = Куд∙Nу, млн. тенге. (16)

ЖЭС зауытының құрылысына инвестициялар
К = Куд∙Nорн = 1800∙350 = 630000 мың.$ = 113400 млн. тг.
Орташа алғанда, қондырғылар мен тұтастай алғанда станцияның

сыйымдылығына қарай тұтынылатын отын түрі, бүкіл станцияның
амортизация нормасы 5-7% шамасында. Шоғырландырылған төлемдерді
жүзеге асыру үшін амортизация мөлшерлемесі К құнының 6% мөлшерінде
қабылданады:
Ша= 0,06∙К, млн. тенге. (17)
Амортизациялық аударылым
Ша= 0,06∙К = 0,06∙113,4 = 6804 млн. тенге
6. Жөндеу жұмыстарын жүргізу шығындарын есептеу

Шығындардың осы құрамдас бөлігінде, өндірістік жабдықты күнделікті
күтіп-ұстауға жұмсалатын шығындардан басқа, техникалық байқаудан және
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
жұмыс кезіндегі жабдықтарды жұмысқа қабілетті күйінде ұстап тұруға (тазалау-
майлау материалдары) жабдықтарды ұстау және техникалық қызмет көрсету
шығындары:
Шж= 0,15∙ Ша млн. тенге. (18)
Шж = 0,15∙Ша = 0,15∙6804 =1021 млн. тенге
7. Шығарындыларға төлемдерді есептеу

Зиянды заттардың шығарындылары үшін төленетін төлемдер, өз
кезегінде, күйдірілген отынның түріне (көмір, газ, мазут), оның мөлшеріне
және зиянды заттардың (электростатикалық сүзгілер, эмульгаторлар ...) әсер
ету әдісіне байланысты. Біздің жағдайда, бұл құраушыны жұмыс істеп түрған
стансалармен салыстыра отырып, ұқсастық әдісімен анықтаған жөн.
Газ жаққанды шығарындылар құны 150-180 тг шот
Шшығ = (150 - 180)∙Вн , млн. тенге
Шшығ = 170∙Вт = 170∙1156 =196 млн. тенге
8. Жалпы стансалық және цехтық шығындарды есептеу

Бұл компонент әкімшілік және басқару шығындарын (жалақы, кассирлік,
жол жүру), жалпы өндірістік шығындарын (техникалық қызмет көрсету,
амортизациялау, жалпы станциялық қондырғыларды ұстау, сынау, зерттеу,
рационализация және еңбек қорғау) қамтамасыз етеді. Мақсаттық шығындарға
арналған шығындар (техникалық пропагандану, жоғары ұйымдарды ұстау),
өнеркәсіп орындарына қызмет және басқаруларды жүргізу (өндіріс орындарын
басқаруға байланысты жалақылар, ғимараттарды ұстауға және ағымдағы
жөндеуге арналған шығындар мен тозу, еңбек қорғау шығындары).
Есептеулер үшін біз төмендегі формуланы пайдалана аламыз:
Шжалпы = 0,2*(Ша + Шжалақы +Штасым ), млн. тенге. (20)
Шжалпы = 0,2*(Ша + Шжалақы +Штасым ) =

= 0,2*(6804 + 813 + 1021) = 1728 млн. тенге
9. Энергия жіберудің өзіндік құнын есептеу

СЭС және ШЭС-да бір ғана электр энергиясы өндіріленіні белгілі, яғни
барлық зауыттың шығындары бір ғана өндірілген өнім түріне қатысты болады.
Ал ЖЭО-да жылу және электр энергиясы өндірілетін болғандықтан, барлық
зауыт шығындары екі түрлі өндірілген өнім түріне бөлінеді, яғни электр және
жылу энергиясына. Бұл жағдайда зауыттың жалпы шығындарын жылу және
электр энергиясына бөлу өте маңызды, өйткені бұл жылу және электр
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
энергиясын өндірудің өзіндік құнын және электр және жылу энергиясын бөлек
өндіруге қарағанда ЖЭО жұмысының экономикалық тиімділігін анықтайды.
ЖЭО-да жылу мен электр энергиясы арасындағы шығындарды бөлуге
бірнеше әдістемелік тәсілдер бар. Ең танымал әдістер физикалық, нормативтік,
энергетикалық (01.02.1996 ж. Ресейде енгізілген), ОРГРЭС, экземиясы. Әрбір
әдіс әрине өз жақтастары мен қарсыластарына ие. Жылулық және электр
энергиясы арасындағы шығындарды бөлу әдісін таңдау бойынша ғылыми
пікірталас көптеген онжылдықтар бойы жалғасуда және сөзсіз жалғасады.
Қазақстан аумағында ең көп қолданылатын физикалық әдіс (электр және
жылу энергиясын өндірудің біріккен әдісін пайдаланудан үнемдеу электр
энергиясына жатады). Жақында Қазақстандағы бірқатар станцияларда
экземиялық әдіс мақұлданды және пайдаланылды (жұптың әртүрлі
параметрлердің термодинамикалық мәніне сәйкес отынның бөлінуіне
негізделген және бүкіл әсер жылу энергиясына байланысты).
Бұл дипломдық жұмысты орындау барысында электр және жылу
энергиясын өндіруге жұмсалатын шығындарды физикалық әдіспен бөлу
коэффициенті:
КБ = Вэ / ВШ ,
бұл электр энергиясын жеткізу кезінде қанша отынның (бірлік

фракцияларында) жұмсалатындығын көрсетеді, ал айырмашылық (1-КБ ) жылу
энергиясын шығару үшін отын шығынын үлесін көрсетеді. Есептеу табиғи
немесе шартты отынмен жүзеге асырылады. Содан кейін бөлінген энергия
коэффициентіне сәйкес әр компонентке шығындарды бөлу қажет және
шығарылған нәтижелер кестеде жазылады.
Энергия жіберудің өзіндік құнын есептеу
КБ = Вэ / Вш = 546/1329,4 = 0,411
8.1кесте - Электр және жылу энергиясын өндірудегі құрамдас бөлігі

Құрамдас Ш Шэ Шж
шығын,
млн.тенге
Отын, Шотын 10734 3964 6770
Су, Шсу 2250 698 1192
Жалақы қоры, 655 242 413
Шжалақы
Амортизациялық 6804 2512 4292
шығын, Шамор
Жөндеу, Шжөн 1021 377 644
Әлеуметтік, Шәлеу 1696 626 1070
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
Шығарындылар, 196 135 230
Шшығ
Қортынды 23164 8554 14610
шығын, Ш
8.2 ЖЭО құрылысы мен жұмыс істеуін экономикалық бағалау

1. Кредитті өтеу үшін бастапқы инвестициялар мен ақша ағынын
анықтау
Шешімдерді қабылдаудың алдын-ала кезеңдерінде ЖЭО-ның құрылысы
мен жұмыс істеуін, экономикалық бағалау әдетте бизнес-жоспарды құрастыру
негізінде жүзеге асырылады, ал оң қорытынды жасаған жағдайда
инвестициялық жоба әзірленеді. Бұл техникалық және экономикалық
шешімдерді қабылдаудың қазіргі заманғы әдісі. Уақыт өте келе ақшаның құнын
және жобаны іске асыру үшін барлық шығындар кешенін ескере отырып:
болашаққа баға және баға белгілеу; сату көлемі; жобадан табыс және пайда;
қарызды өтеуге бара жатқан пайда бөлігі; компания несиені шығаратын банктің
сыйақы мөлшерлемесі; қарыз мерзімі қарастырылады.
Ірі энергетикалық объектілерді салу мен пайдаланудың қаржы-
экономикалық бағасының күрделілігі инвестицияның бірнеше сатыға
жететіндігімен түсіндіріледі және жобадан нәтиже алу үшін уақытты да ескеру
керек. Мұндай мәмілелердің ұзақтығы инвестицияларды бағалау кезінде
қателіктерге және қателердің пайда болу тәуекелге бас тігуге әкеледі.
Сондықтан, іс жүзінде, инвестициялық жобаларды бағалау әдістері жобаның
дәлсіздігінің деңгейін барынша азайту үшін пайдаланылады. Бұл әдістер
мыналар болып табылады: таза келтірілген құнды (NPV) анықтау,
инвестицияның өтелу мерзімін (РР) есептеу, пайданың ішкі нормаларын (IRR)
есептеу, инвестициялардың рентаблін есептеу (PI), бухгартерлік рентабл
инвестиция (ROI) есептерін анықтау.
Есептеулерде ЖЭС зауытын салу үшін акционерлік капиталдың бөлінуі
(К): 70% -ын мемлекет қаржыландырады, ал 30% - «Энергоинвест» АҚ
ұсынады. Бұл қаражат станция құрылысына ғана жұмсалады. Жалпы
операциялық шығындар электр және жылу энергиясына, демек олар үшін
тарифке қосылады. Мұнда операциялық шығындардың 70% -ы мемлекет
қаражатынан төленеді, ал қалған 30% -ын «Энергоинвест» төлейді.
Осылайша, «Энергоинвест» банкте жеңілдікті несие (14%) сәйкес келетін
инвестициялардың көлемі I0 ЖЭС құрылысына салынған жалпы капиталдың
10% -ын және жалпы операциялық шығындардың 30% -ын құрайды.
Инвестициялық жобаны бағалау кезінде тек төрт көрсеткіш ғана
пайдаланылады:
Iо - бастапқы инвестициялар;
CF - несиені өтеу үшін ақша ағымы;
r - банктің несие бойынша пайыздық мөлшерлемесі (10%);
п - несиенің күнтізбелік жылы.
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
Ш- жалпы шығын сомасының қосындысы;
К- күрделі салымдар коэффициенті.
Iо = 0,1∙К+ 0,3∙Ш , жапы, млн. тенге. (24)
Iо = 0,1∙К+ 0,3∙Ш =0,1∙113400+ 0,3∙23164 = 18289,1 млн. тенге
Инвестициялық жобаларды әзірлеу және талдау кезінде, қарызды өтеуге

бағытталған CF-ның пайдасы мен ақшалай ағымын есептеу ең қиыны болып
табылады.
Біздің ЖЭО-ның электр және жылу энергиясын жіберу
тарифінің рентабелділігі 25% делік, демек
Тэ = Sэ ∙1,2 , теңге/кВт ч (25)
ТЖ = Sт ∙1,2 , теңге/Гкал (26)
Тэ = 4,476∙1,2 = 5,371 теңге/кВт ч
ТЖ = 3823,2∙1,2 =4587,9 теңге/Гкал
ЖЭО-нан электр және жылу сатудан түсетін табыс:
Т = Тоэ∙Эот + Тот∙Qот = 5,371∙1911 + 4587,9∙3821,4 =

= 17542 млн.тенге, (27)
Жалпы шығындар
Ш = Sэ∙Эот + Sт∙Qот = 4,476∙1911 + 3823,2∙3821,4 =

= 14618 млн. Тенге (28)
Олардың арасындағы айырмашылық пайда әкеледі
ТС = Т - Ш , млн. теңге
ТС = Т - Ш = 17542 - 14618 = 2924 млн. теңге (29)
20% табыс салығын төлегеннен кейін, таза табыс пайда болады:
ТТ = ТС∙(1- 0,2) =2924∙(1- 0,2) = 2339 млн. теңге, (30)
Олардың айырмасы пайданың мөлшерін береді:
П = Кіріс – Ш=17542-14618=2924 млн.теңге.
Мөлшері 20 % тең табыс салығын төлегеннен кейін таза пайда шығады,
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
ТП = П • (1-0,2)=2924*0,7=2047 млн.теңге
бұл толығымен банкке несие қайтаруға кетеді, демек қаржылық ағынды

СF-ті құрайды.
2. Таза келтірілген құнды NPV анықтау әдісі

Мұндай анализ жасау түрі кәсіпорынның инвистициялық жобаны іске
асыру барысында тиімділігін көрсетеді.
Iо – бастапқы капитал салымы.

Есептуе барысында, NPV бірінші пйда әкелетін PV мәніне шейін
жүргізіледі. Егер PV мәні жыл бойынша үлкен болса онда CF мәнін үлкейтіп
немесе r мәні төмен қаржы ұйымын табу керек.
Егер NPV мәні қолайлы болса онда ол кәсіпорын өз құнын ақтап, пайда
әкеле бастайды.
Мұндай әдістің тиімділігі әрқашан қолайлы шешім табуға мүмкіндік
береді. Есеп нәтижелері кестеге енгізіледі.
R = 1/(1 + r) n
8.2 кесте - NPV-ді есептеу

Год CF R14 PV14
0 -18289,1 1 -18289,1
1 2047 0,87719298 3250,87719
2 2047 0,76946753 2851,64666
3 2047 0,67497152 2501,44444
4 2047 0,59208028 2194,24951
5 2047 0,51936866 1924,78027
6 2047 0,45558655 1688,40375
7 2047 0,39963732 1481,05592
8 2047 0,35055905 1299,17186
9 2047 0,30750794 1139,62444
NPV 421,540271
Ішкі IRR пайда нормасын есептеу әдісі

Ішкі пайда нормасы деп, инвестицияга жұмсалған қаражаттың ақталу
мерзімі болып табылады. NPV=0.
∑(CFn/(1 + r) n - Io) = 0
IRR мөлшері келесі формуламен анықталады:
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
IRR = r1 + [NPVr1 /( NPVr1 - NPVr2)]∙(r2 - r1) , %
8.3 кесте - Ішкі IRR пайда нормасын есептеу

Год CF R14 PV14
0 -18289,1 1 -18289,1
1 2047 0,87719298 3250,87719
2 2047 0,76946753 2851,64666
3 2047 0,67497152 2501,44444
4 2047 0,59208028 2194,24951
5 2047 0,51936866 1924,78027
6 2047 0,45558655 1688,40375
7 2047 0,39963732 1481,05592
8 2047 0,35055905 1299,17186
9 2047 0,30750794 1139,62444
NPV 421,5 594,64
IRR жоба бойынша тәуекел көрсеткіші болып саналады. IRR көп болған
сайын жоба бойынша қателіктерді алдын алу кепілдігі болып саналады.
IRR = 10 + [421,5 / (421,5 + 594,64)]∙( 10) = 30,86 %
Инвеститцияны ақтау мерзімін анықтау РР

Есептеу барысы оның жобаға салынған бастапқы қаржының ақталу
мерзімін анықтау болып табылады.
РР = Io /CFn (33)
РР қаржылық инвеститцияның ақталу есебі
РР = Io /CFn = 18289,1/2047 = 8,0 жыл
Жобаның ақталу мерзімі 8 жыл
Экономикалық бөлім бойынша қорытынды

Жалпы экономика бөлімін қорытындылай келе, есептелген мәндерге
сәйкес жылу энергетикалық орталық жобасы NPV әдісімен тоғыз жыл
көлемінде ақталса, ал RR әдісі бойынша 8 жыл өтеу кезеңі уақытын көрсетіп
тұғанын байқауға болады. Жоба бойынша IRR тәуекел көрсеткіш болып
саналатыны белгілі, яғни осы IRR есептеу жүйесі болашақ қаржы ағындарын
бағалау кезінде қателерді түзетуге мүмкіндік береді.
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
Қорытынды
Алматы ЖЭО-2-ні газ жағуға ауыстыру үшін негізгі корпустың 0,00 м

белгісінен төмен түкпіріндегі ЖЭО-2-ні газға ауыстыру шарты мен мүмкіндігін
анықтайтын арнайы техникалық шарттарды (АТШ) әзірлеу керек және рұқсат
алу керек. АТШ орнатылған тәртіпте Қазақстан Республикасының
инвестициясы және дамуы бойынша ТКШ Министрлігінің және құрылыс ісі
бойынша Комитетінде бекіту керек.
ЖЭО-2-ні газ жағуға ауыстыру бойынша жұмыстың бағалық құны 2020
жылғы жағдай бойынша 23,974 млрд.тенгені құрайды.
Станцияны газға ауыстырған кезде атмосфераның көмір күлімен, күкірт
диоксидімен және мазут күлімен ластануы іс-жүзінде тоқтайды. Сондай-ақ
атмосфераның азот және көміртек қышқылымен ластануы қысқарады,
жылыжай газдарының қалдықтары азаяды. Атмосфераның ластаушы
қалдықтарының жылдық мөлшері 25 мың т, немесе 80%-ға қысқарады.
2021 ж. бағамен «АлЭС» АҚ-ң жылу энергиясын өндіруге кететін есептік
тарифі 2017 ж. бекітілген тарифпен салыстырғанда 40%-ға артады. «АлЭС» АҚ
электр энергиясын өндірудегі тариф 2017 ж. бекітілген тарифпен
салыстырғанда 1,45 есе артады.
Орнатылған тәртіпте ҚР МИР ЖКХ және құрылыс ісі бойынша егер
Комитет қауіпсіздік шарты бойынша түпкірдегі негізгі корпусты желдетудің
мүмкін еместігі, негізгі корпустың 0,00 м белгісінен төмен орналасқан
қазандардың оттығына газ құбырларының төсемдерінің мүмкін еместігі
анықталған, БГҚ-250-ді ЖЭО-2-нің алаңына орнатудың альтернативтік
нұсқасы қарастырылуы мүмкін.
Бір жыл ішінде жылу және электр энергиясын өндіру арқылы құрама
цикл бойынша БГҚ-ң тиімді жұмыс істеуі үшін БГҚ-50-дің жылулық қуаты
«АлЭС» АҚ ЦТ аймағының жылы сумен қамдау жүктемесімен тең
қабылданады (180 Гкал/сағ шамасында). Сонымен қатар көмірмен жұмыс
істейтін ЖЭО-2-нің қолданыстағы бөлігі жылыту емес кезеңінде істен
шығарылады, ал ЖЭО-2-нің қолданыстағы бөлігі қыс мегілінде қаланы жылыту
және желдетудің жылулық жүктемесін қамтамасыз ете отырып жылулық кесте
бойынша жұмыс істейді.
Альтернативтік нұсқаны ескере отырып ЖЭО-2ні газға ауыстыру үшін
техникалық шешімдердің, экономикалық және экологиялық нәтижелердің,
сонымен қатар газға ауыстыру кезіндегі жылумен қамдау және өртену-жарылу
қауіпсіздігінің сенімділігі бойынша қауіп-қатердің бағасын анықтау үшін ТЭН
жасау керек.
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
Әдебиеттер тізімі
1 Бақытжанов И.Б., Байбекова В.О., Олжабаева К.С. Дипломдық
жобалау. 5В071700 – Жылу энергетика мамандығы студенттері үшін
дипломдық жобалауды орындау бойынша әдістемелік нұсқаулар. – Алматы:
АЭжБУ, 2014. – 44 бет.
2 ТЭО Реконструкция и расширение Алматинской ТЭЦ-2 АО
"АлЭС".III очередь. Книга 2. Том 2.2. ТОО "Институт КазНИПИЭнергопром".
3 А.А. Александров, С.Л. Ривкин Термодинамические свойства воды и
водяного пара. Справочник. Москва, ЭНЕРГОАТОМИЗДАТ 1984.
4 Тепловые и атомные электрические станции: Справочник (кн.3). Под
ред. А. В. Клименко и В. М. Зорина.
5 В.Я. Рыжкин Тепловые электрические станции. М., Энергоатомиздат,
1987.
6 Ю.М. ХлебалинЭффективность модернизации и реконструкции
действующих ТЭЦ. Вестник СГТУ.2011. №4. Выпуск 3.
7 Шляхин П.Н. Паровые и газовые турбины. Учебник для техникумов.
Изд. 2-е, перераб. и доп., М., "Энергия", 1974.
8 СНиП РК 4.02-42-2006 "Отопление, вентиляция и
кондиционирование воздуха".
9 ГОСТ 12.1.005-88 Общие санитарно-гигиенические требования к
воздуху рабочей зоны.
10 Об утверждении Правил пожарной безопасности в Республике
Казахстан. Основные требования. ППБ РК 08-97
11 Хакимжанов Т.Е. Безопасность жизнедеятельности. Расчет
аспирационных систем. Методические указания к выполнению раздела в
дипломных проектах (для студентов всех форм обучения всех специальностей)
– Алматы: АИЭС,2002.
12 Абикенова А.А., Санатова Т.С. Безопасность жизнедеятельности.
Методические указания к выполнению раздела "Пожарная профилактика" в
выпускных работах для всех специальностей. Бакалавриат - Алматы: АИЭС,
2009.-32с.
13 Парамонов С.Г к выполнению курсовой работы для студентов
специальности 5B071700- Теплоэнергетика, специализация "Тепловые
электрические станции", "Промышленная теплоэнергетика".- Алматы: АУЭС,
2013.-17с.
14 Покровский Л.Л. Тарадай А.М. Русланов Г.В. Распределение
топлива при производстве энергии на ТЭЦ.
15 http://mini-driving-school.ru/atomna/besopass45.htmlТехнология
производства электроэнергии на электростанциях. Основы расчета и
эксплуатации конденсаторов турбоустановок.
16 http://lib.rosenergoservis.ru/ekonomika-elekroenergetiki.html?start=24
Электронная библиотека по энергетике. Особенности расчета себестоимости
электроэнергии и тепла на теплоэлектроцентрали.
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.
17 Сабазбеков Ж., Дипломный проект Реконструкция эжекторов ДСВ-
800 и тепловой схемы деаэрационной установки подпитки теплосети
Алматинской ТЭЦ – 2.
Лист
ДЖ.5B071700.КО.ТЖ.

Перевод Тэц-1 на газ

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Перевод Тэц-1 на газ

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Аңдатпа

ЖЭО-2-ні одан әрі дамытудың маңызды проблемаларының бірі - Алматы

Алматы Жылу электр орталығы-2-нің құрылысы екі кезекпен жүзеге

1 ЖЭО-2-нің бас жоспары

Оңтүстік бағыттағы желдер басым болып табылады (оңтүстік-батыс,

Негізгі корпустың құрастырылуы

2 АЖЭО-2-нің негізгі және көмекші жабдықтары

2.2 кесте - Қазан агрегаттарының тізімі

ПТ-80/100-130/13 бу турбинасы номиналды қуаты 80 МВт, өндірістік

2.3кесте – Т-110/120-130 турбинасының реттелмеген алымдарының

Ауа қыздырғыштың текшесі (кубы) құбырдан жасалған:

БКЗ – 420 140 қазанының техникалық сипаттамасы:

Қазанның сыртөлшемдері (габаритный размер):

Қысым және температураны шегергіш қондырғы (ҚТШҚ)

10. Вакуумдық 300Д-90 Q=1250м3/са 11

11. №1-4 шыңдық желілі ПСВ-500-14- Q=60гкал/са 4 Qфакт.=

13. №1-4 ст. шыңдық желілі ПСВ-90-7-15 Q=350т/сағ 4

17. Бірінші көтергіштің СЭ-1250-70 Q=1250 4

21. Өңделмеген су Кс-80-155 Q=80 м3/сағ 3

22. Өңделмеген су сорғысы 300Д90 Q=1200 4

Техникалық сумен қамдау

56. Түтінсорғыш ДН-26х2-0,62 Q=351х 2х7

57. Үрлеп желдету ДН-26ГМ Q=260,3х 2х7

58. Диірмен нығыздағыштың ТВ-80-1,6 Q=5000 8

3.1 Жылулық жүктеменің есебі

Алматы қаласы үшін климат бойынша мәліметтер

Жылулық жүктеменің тәртіптер бойынша есебі:

IV - тәртіп, жазғы: QIV= Qгвс=195 Гкал/сағ.

Негізгі жабдықтың жылулық қуаты [17]

Турбиналардың жылуландыру алымы:

3хПТ-80/100-130/13, Qптотб=3 80=240 Гкал/сағ, (3.4)

2хТ-110/120-130, Qтотб =2 175=350 Гкал/сағ

Алымдардың суммалық (жалпы) қуаты:

Qотб= Qптотб+ Qтотб =240+350=590 Гкал/ч. (3.5)

Шыңдық(пиковый) бойлерлердің қуаты:

ПТ-80/100-130, Qптпб =3 Qптпб =3 130=390 Гкал/сағ, (3.6)

Р-50-130, Qрпб=230 Гкал/сағ.

Шыңдық бойлерлердің суммалық қуаты:

Qпб= Qптпб + Qрпб=390+230=620 Гкал/сағ. (3.7)

Алматы қаласы үшін норма бойынша жылуландыру еселеуіші

тэц= Qотб / QI =0,52.

Турбина алымдарының жүктемесі:

АЖЭО-2-нің шыңдық(пиковый) жүктемесі:

Qпик= QI - Qотб =1065-554=511 Гкал/сағ. (3.9)

Жылулық жүктеме бойынша мәліметтерді 3.1 кестеге енгіземіз.

3.1 кесте - Жылулық жүктеме бойынша мәліметтер

4.1 кесте - Бастапқы мәліметтер

Турбинаның негізгі қоректік сорғының жетекті турбинасын

4.2 кесте - Реттелмеген бу алымдары

Турбинаның желілік суды бір және екі сатылы қыздыруға арналған

Рис.1. Тепловая схема турбины ПТ-80-130

4.2 сурет - Желілік қыздырғыштардың ағындарының сұлбасы

Желілік қыздырғыштар арқылы желілік судың шығысын анықтаймыз:

Жылумен қамдау жүйесінде айналмалы судың мөлшерінен 1%-ға кемуін

Жылуландыру алымдарындағы бу параметрлерін анықтау

tвсп=850С hНБ=355,82 кДж/кг

DВБ(h5- hВБ/)=К WСВ( hВБ- hНБ) →

DНБh6+ DВБhВБ/+К WСВhОБР= КWСВhНБ+(DВБ+DНБ) hНБ/ →

DВБ +DНБ=DБ=26,3+25,34=51,64 кг/с (4.9)

4.2 Турбинадағы будың кеңею құбылысын құру

Рпр' Рпр (1 РЧСД ) 0,98 (1 0,1) 0,882 МПа ; (4.11)

РТ' РТ (1 РЧНД ) 0,754 (1 0,4) 0,4524 МПа ; (4.12)

4.3 Бу және қоректік судың балансы

DК= D + DУТ + DКУ + DЭЖ=(1+0,02+0,005+0,003)D=1,028D (4.13)