Levis A. Rossman INSTRUKCJA OBSLUGI PROGRAMU EPANET 2 tlumaczyli z jezyka angielskiego: Agnieszka Wnuk Farys AlkadiDane o oryginale Lewis A. Rossman, Water Supply and Water Resources Division National Risk Management Research Laboratory Cincinnati, OH 45268 EPANET 2 USERS MANUAL NATONAL RISK MANAGEMENT RESEARCH LABORATORY OFFICE OF RESEARCH AND DEVELOPMENT U.S. ENVIRONMENTAL PROTECTION AGENCY CINCINNATI, OH 45268SPIS TRESCI ROZDZIAL PIERWSZY - WPROWADZENIE, LI Covosest EPANET. paca 1.2 Mogutwosct MODEL OWANIA HY DRAULIKI. 13 Mozuiwoscr MODEL OWANIA 1AKOSC! WoDy 14 EPANET KROK PO KROKtI 15 OPonrgezniKu ROZDZIAL DRUGI-SZYBKI START. 2.1 INSTALACIAEPANET’U 22 PRZYKLADOWASIEC.. 2.3, USTAWIENIA PROIEKTH 24 — R¥SOWANIESIECI 2.5 USTAWIANIE WLASCIWOsC! OMIEKTOW: 2.6 ZAnISYWANIETOTWRERANIE PLIKOWZ PROJEKTAME.. 2.7 URUcHioMiEte ANALAZ4 EDNOOKRESOWEI (SINGLE PERIOD ANALYSIS). 2.8 URUCHOMIENIE RO7SZERZONEI ANALIZY CZASOWES 4 2.9 URUCHOMIENIE. ANALIZY JAKOSCI WODY onsen se 1G ROZDZIAL TRZECI - MODEL SIEC 3.1 Omtexty mizvezne, 3.2 Oniekry nie-rizverne, co 3.3, Mops. sYA(1.ACH TYDRAULICZNES 3. MODEL SYMUILACH IAKaSCI WOY ROZDZIAL CZWARTY ~ SRODOWISKO PRACY PROGRAMU EPANET. 4.1 Wrrowanzentr, 42 LisrwaMent i 4.3 PaskiarzEpz1 . h 44 PAstx Srarust) (STATUS BAR) 4.5 Mapasiect (NETWORK Mar 4.6 PRZEGLADARKA DANYCH (DATA BROWSER), 4.7 PRZEGLADARKAMAPY (MAP BROWSER). 48 Perpa peaodel irorrery ena 4.9 USTAWIENIA PROGRAMU. ROZDZIAL PIATY ~ PRACA Z PROJEKTAML 5.1 Orwaanie 1 ZAPISYWANIE. PLIKOW Z.PROJERTAML... 52 WARTOScIDOMYSINE mosEKTU. 53 KaunRacinanyent 54 PObsUMOWANIE PROJEKTU (PROJECT SUMMARY), ROZDZIAL SZOSTY - PRACA 7, OBIEKTAML GA Trey onrexrow 62 Dobawame ameKrow... G.I EXINACEANIEONIEKTOW. 6.4 EDYTOWANIEOMIFKTOW GkariczNyetL 6.9 EDYTOWANIE OMIEKTOW Nit-GRAFICZNYCI 6.6 KOrloWANIE 1 WSTAWIANIE OMEKTOW 6.7 FORMOWaANIE LODWRACANIE NoL.AC? G8 — USUWANIE oMEKTY, 6.9 PRZESUWANIE OMT, 6.10 ZAZNACZANIE GRUIPY ONIEKTOW. 6.11 EDYTOWANIE GRUFY OHMER TOW, ROZDZIAL 7—PRACA 7. MAP, 7 USTAWIANIE Winokt! Ary 7.2. USTAWIANIE WY MIAROW MARY.7.3. WyKoRZYSTANH: rOpRLADU. TA PoWIRKSZANIE MANY 7.5 PREESUWANIE Mary 7.6 WYSZUKIWAME ONIEKTOW 7.7 LuGenny mary 78 — PopaLap ny 7.9 PCIE WYSWIETLANIA MAPY. RODZIAL OSMY ~ ANALIZA SIECL.. 8.1 UsTAWIENIA oreyi aNALIZy 8.2 URUCHOMIENIE a3 ROZDZIAL 9 - PRZEGLADANIE WYNIKOW eo 9.1 PODGLADANIE WYNIKOW NA MAME 9.2. PREEGLADANIE WYNIKOW NA WYKRESIE 9.3. PRZEGLADANIE WYNIKOW WTAD 9.4 PRZEGLADANIE RAPORTOW SPECJALNYCIT ROZDZIAL DZIESIATY - KOPIOWANIE I DRUKOWANIE 10,1 Wvnor pRukarkt 10.2. Ustawinnn: FoRMaTisreony 10.3 PopsLap wypREKU. 2104 DRUKOWAMIE 1HEZACRGO WIDOKN 10.5 KomowaNts po SCHOWKA LOR PLAKU ROZDZIAL 11 ~ IMPORTOWANIE 1 EKSPORTOWANIE... LL SceNantisz: reomrn row (PRarecr SCENARIOS) 11.2 Eksrorrowanie scuNARIUSZA. 113 IMPORTOWANIE SCENARIUSZA, TL4 Tyrortowantr e7rser steer TLS IMpoRTowaNtE Mary sizct 116 EksrorrowANtt: Mary strc 117 EXsrortowaNtt: bo PLISUTERSTOWEGO. ROZDZIAL DWUNASTY ~ NAJCZESCIEJ ZDAWANE PYTANIA..... DODATEK A ~ JEDNOSTKI POMIAROWE. DODATEK B- KOMUNIKATY 0 BLEDACU... DODATEK C ~ LINIA POLECEN EPANTE? 107 CAL IerorMacae ocOLNE, ie _ occ OT C2 FORMAT PLixow wiascrowyert 107 C3 FoRMATPLIRGW RaroRTt) 142 Cl FORMAT INYISCIOWEGO PLIKU BINARNEGO 14s DODATEK D~ ALGORYTMY ANALIZY 150 D.1 Hypratiuika, ee 100 D2’ JAKosé Wony .... 155 D3 Bis.tocraria 159Rozdziat pierwszy - Wprowadzenie 1.1 Co to jest EPANET EPANET jest programem wykonujgeym rozszerzone symulace hydraulicene i syrmulacje zachowaii jakosei wwody Ww sieciach eignieniowych. Sicé sklada sig z rur (pipes), wezl6w (nodes) (zlqcx mut, pipe junctions), pomp (pumps). 2awordw (valves) i zbionik6w retencyjnyeh (storage tanks) (otwartych lub zamknigtych) lub rezeruardw (reservoirs). Podczas okresu symulacji, skladajacego sie z wielu krok6w czasowych, program EPANET umodliwia dledzenie preeplywu wody w rurach, zmian cignienia w poszezegéinych ‘wezlach, zmian pozionm wody we wszystkich zbiomikach oraz. rozkiadu sigdenia zwiqzkéw chemicznych \w calejsieci. Dzichi 'e) analizic chemiczne} program umodtiwia takze symulowanie wieku wody (water age) ora. rozplywn wody z poszezegelnych irddel (source tracing) Program EPANET zostal zaprojektowamny jako narzedzie obliczeniowe pozwalajgce lepie} zrozumicé rich \wody w systemach dystrybucji. Ma on szerokie zastosowanie w analizie systeméw rozprowadzania wodly. Pile] Preykladowe zastosowania programu (0 projektowanie ukladéw Kontrolnych, dostrajanie model hhydraulicznego. analiza pozostalosci cliloru w cicezy, ezy wycena kosziéw. EPANET mote poméc w i strategitzarzadzania sicciqw celu zwsigkszenia jakosci wody w calym systemic Strategic te umo2tiwiaj: ‘zing wykorzystania drddel w systemach wieloarédiowyeh, + zmiang hamonograméw dziatania pomp i oprééstiania Inb napelniania *biomikéw, + wykorzystanie pobocanych technik wzdatniania takich jak ponossne chlorowanie w zbiornikach reeneyjnych + planowanie ezyszezenia i wymiany nur Pracuijgcy pot systemem Windows program EPANET jest zintegrowanlm grodoviskiom do. edycji sieciowych dauych wejeiowych, przeprowadzania 5 iydranlicenych | synmlaji jakogci wody oraz do. pracgladania wynik6w (e) analizy w wielt formatach, Dane kofcowe prezentawane sq W post kolorowych map sicci, tabel danych, wykresdw precbiegéw czasowych (time series graphs) i wars (contour plots) 1.2 MozliwoSci modelowania hydrauliki Peine zdcfiniowanic wlasciwosci i dokladnosé hiydraulicznego modelowania s9 podstawowym warunkient cefcktywnego modetowania jakosci wody. Program EPANET wykorzystuje najakiwilniejsze za algorytny do analizy hydrauliczne, ktore: + porwalaja aualizowaé dowolnie dua i skomplikowang sieé + obliczaja spavtek cisnicnia spowodowany tarciam przy pomocy réwnatt Hazen-Williams’a, Darcy- Weisbach’, Chezy-Manning’a unvzgledninja miigcowe straty cigminia na lukach (bends), zveakach (fittings) itp. aja mozliwoS€ modelowania sale] lub zmienne} predkosei pracy pomp oblicznig koszty zuéycia energit dla pomp pozwalaja na modelowanie réznych typow zawordw (valve), takich jak: zawory odcinajace (shutoff. rawory zavrotne (check v.). regulatory > Nowy (File=>New) aby stworryé nowy projekt. Nastgpnie wybierz Projekt >> Wartesei domyéine (Project Defaults) aby otworzyé okno dialogowe pokazane na Rysunku 2.2. = ep Rysunek 2.2 Okno ,Wartogci domysine”Okno to daje modtiwosé ustawienia program tak. aby aulomatyeznie numerowal kolejne wprowadzane do sieci obickiy. Na sakladce Opisy ID (1D Labels). wyezysé wszystkie pola przedrostkéw identylikatora (1D Prefix) i ustaw przyrostidentyfkatora (1D Increment) na 1. Nastepnie wybierz strong Hydromechanika (Hydraulics) i ustaw jednostki przeply'wu na GPM (galony na minute). Sugeruje to, %¢ do wszystkich innych wartosei beda ‘wiywane jednosiki anglosaskie (dluga8é w stopach, érednica w calach, ciénienie w psi itd). Aby weywae Jednostek z ukladu SI wpisz CME (metréw szesciennych na godzine) zamiast GPM. Wybierz takée regule Heaven-Williams’a (H-W) jako formule oblicranin strat. Jesli chces2. zapisaé te ustawienia dla. wszystkich praysalych projektow wacesz zaznaczy€ pole Zapisz. jako domystne dla wszystkich projektéw (Save) na dole fornilarza. Nastepnic zaakceptnj zmiany’ procs kiikniecie przycisk OK. Nastgpnic nale2y ustawié opeje wygladu maps. Zeby identyfikatory i synkole byly widoczne podczas pricy Wybierz Widok >> Opcie (Vew>>Options) aby o1wor7yé okno dialogowe opeji wySsvieania mapy. Wybierz zakladke Ozracrenia (Notation) i zaznacr. ustawicnia pokazane na Rysunku 2.3. Nastepnie preejd# na strong Syuiole Senbors) i zaznacz wszystkie dosigpne pola wyboru . Kliknij OK aby zaakceptowae ‘aniknaé okno dialogowe. Zanim rysowanie sicci rostanic rozpoczete nalezy upewnié sig, czy ustawienia skali mapy sq odpowiednic. Wybierz. Widok >> Wymiary (View=>Dimensions) aby preywolaé formularz. Zauwa2, 2¢ wymiary domystne przypisane sj do nowego projekia. Ustawienta te bed wystarezajace dla tego preykladu, wige zaakeeptu) je reer nacisnigcie OK. oe Rysunek 2.3 Okno ,Opeje mapy” 2.4 Rysowanie sieci Po ustawienint wartagei domysinych mozemy rorpoczaé rysowanie naszej sicci, W tym oxlu uzywanry waystki ‘oraz prayciskéw zawartych w Pasku Narzedzi Mapy. (Jesli pasck narzedzi nie jest widoczny wybierz. Widok >> View>>Toolbars>>Mup) ) Jako pirwszy’ wstatvimy zbiornik. Naciénij przycisk Rezerwuar (Reservoir) B Nastepnie kliknij mys7ka oy mapie w micjson garie ma on bye umieszczony 0Kolejnym krokiem bedzie dodanie wezléw zliezy Gunction nodes). Kliknij praycisk Ziaeze (Junetion) nastgpnie wybierz dla niego mieisce na mapi. Ustaw w ten sposdb wezly od 2 do 7 (S] i wskazt ‘Na orien dodaj zhiornik Klikajge m1 przycisk Zbiornik (Tank) ‘momencie Mapa sieci powinna wygadaé jak na Rysunky 2.4, Jego miejsce na mapie, W tym Rysunek 2.4 Mapa sicei po dodaniu: wezléw Nastepnyin krokiem bydzie dodanie ru. Zaczaijmy ad rary f taczaee} wezly 2 13, Na poczatku Kliknij przycisk zi urn 8 jest zakrzywiona. Aby ja. odpowiednio narysowaé, Klik podczas preesuvvania myszka w kierunka wezla 6, Kika} Zakoricz proces Kdikaje ma Wezel 6 rmyszka majpierw na weéle 5. Nastypnie tiiejseach gazie potrzcbna jest zmiana kicrunku, | Nastgpnic nalcy nadné opisy dla rezervuant, pompy 5 abjoraika, Wybierz praycisk Pole Tekstowe (Tex) praycisk wybors Li} by praelaeryé prace mapy z trybu tckstowego na tryb wyboru W tym momencie mamy narysowan ea sieé praykladowa, Sict powinna wyglada¢ jak na Rysunku 2.1, Jesti \vezly nic sq na swoich pozyejach moze. je przcniesé, klikajgc najpierw na Wezel, a nastgpnie przesuwajac na own pozycig 7 weisnigtym lewym Kiawiszem myszy. Warto zawazy’, 2 nury dolaczone do. wezlow przesinvajy sig 70 wezlami, Identyfikatery moga byé preesuwane w podobny sposé. Aby zmionié ksztalt zakrzywione} rury ® wykonaj nastepuinee operacte 1. Najpierw zznaez mice 8, a nastppnic wybicr2 praycisk teyb pracy mapy na wybér wirzcholkéw (verte). pasku narzedai mapy, aby przclaczyé2. Wybierz wierzchiolek na rurze i preesui go na pozadana pozycje 2 welsnigtym lewym Klawiszem smyszy. 3. _Jeéli zachodi taka potrzeba, mozess dodawad i usuwat wierzcholki klikajge prawym klawiszem myszy’ 1a rurze i wybicrajqe odpowiednig opeie 2 wyskakujacego menu, 4. Po zakoriczeni operacii klikni aby powrécié do trybu wyboru obickt6w. 2.6 —Ustawianie wlaSciwosci obiektow Kicdy obickty sy dodawane do projcktu. maja one domysine wlaSciwosci. Zmian okreslonych winéciwosci dokonuje sig w cdytorze wlasciwosci (Property Editor) (Rysunek 2.5). Jest kilka roémych sposobéw ‘dokonywania tych zimian. Jesliedytor jest ju widoczny, to mozsta po prostu kliknaé na obiekt, allo wybraé go Preegladatce (Broveser) na stronie Danych (Data). Jesliedytor nie jest widocany, nalezy go uuchomié w jeden 2 podanych sposobéw + poudvdjnie klik obiekt na mapie + liknaé prawyi przyciskicin myszy na obickcie i wybraé Wiaseiwosel (Properties) z pejawiajycege sig nent + wybra€ obick! w Preegiqdatce na stronic Danych, a nastepnie kliknaé preycisk Ealyeja (Edit) el W karte) chili, kiedy Edytor WI wlaSeiwosci weiskajqe klawis7 FI iwoSci jest zaznaczony, moéna wryskat pelny opis wyéwietlanych Derciiption Rysunek 2.5 Edytor WiaSciwosci Rozpocmnijmy: edycig wybierajac werel 2 w Edstorze Wlaécivoéei w sposdb opisany powyte). Mozese tz wprowadzié ragdia (elevation) oraz rozbiér (demand) dla tego weela ww odpowiednie pola (pomigdzy polami 1movesz praemiesz7aé sig zaréwvno za pomoca tys7ki, jak i stzalek na Klawiaturze). Aby edytowaé wlagciwosci innych obickt6w wystarczy wskazae je (bez. zamykania Edylora Wiasciwosei) myszka, Mozna jednak rivwnic?, poslugiwae sig Klawisrami PagcUp i PageDown, Ktére preechodza pomigdzy popréednim a nastepnym obicktem danego typu. W ten sposdb latwo Wares preemicszezaé sig pomiedzy obiektami zmieniajge reedna i rozbiér w werlach (nace), ora7 dlugote (length), Srednicg (éiometr) i chropowatogé (roughness) (wspélczyrnik ©)w polaczeniach (links). 2Procidmy do kolejnych ustanvien, Dla rezerymmans wprowndé. jogo r2gdny 700 w polu Calkowita Wysckose (Total Head), Dia abioniika swpisz. rzgdm (elevation) 830, poziom poczatkuwy (initial level) 4, pociom maksymalny maxinnon fevel) 20, oraz. srednice (diameter) 60. Nasiepnie trzeba preypisaé charakterystyke dla pompy (zaleanogé wysokasei od przeplywu). W tym celu wprowad# najpierw ideniyfkator (ID label) 1 w pol Charakterystyka Wydajnosei Pompy (Pump Curve) ‘Tornz musimy stworayé Charakterystyke Pompy |. Ze strony Dane (Data) oki a reegladarki, wybierz Krzywe a (Curves) x eijanegn mons,» nats Kit payee Doda (ld) HE. Spowadee to rami se ‘okna Edstora Krzywe} (zobace. Rysunick 2.6) i dodanie nowe) krzywe) ne 1 do bazy. W oknie tym wprowadi wwartosci przeplywu (low) i wysoko8ci (ead) ~ odpowiednio 600 i 150, EPANET automatycanie utworzy pelna ccarakterystyke pompy, Réwnanie krzywe) wplywa na jaj ksztalt. Nacignij OK aby zamknaé okno Edytora Deseeintion 2.6 Zapisywanie ¢ otwieranie plikow z projektami Majgc Kompletny projckt poczatkowy sieci warto zapisaé go na dyskw. W tym celu wykonaj nastepujace operacje 1. Wybiers Zapise jako (Save As) 7 mec Pl (File) 2. W unichomionsm oknic wvbicr7 Katslog i nazwg plik pod jaka chcesz zapisaé projekt (ap. samouezel.net), Rrszerzenic .net zostanic dodane do nizsvy pliku automatyeznie 3. Nacignij OK aby zapisné projekt Dane projektu standardowo zapisywane sa w specfalnym. binarnym formacie. Jeslichcesz nagraé dane sieci do pliku w- czytelnc} formic tckstowe), way} w tym eclu Komendy Plik >> Eksportuj >> Sicé (File>>Export>>Nenwork), Aby painic) otworzve nase projekt, wystarezy wybraé komende Otwérz (Open) z menu Plik (File)2.7 Uruchomienie analizy jednookresowej (Single Period Analysis) Na tym etapic schemat sieci stworrony we powyzszych regul umotlisvia rozpoczecie hydrauliczne} ansalizy jednookresowei. Aby i uruchomié wybierz Projekt >> Uruchom artalize (Project>>Run Analysis), albo ‘wybierz Widok >> Paski narzgizi >> Standardowy (View>>Tonlbars>>Standard)), Jeli unichomticnic analizy sig nie powiedzic, 10 pojawi sig okno Raportu Stanu (Stans Report) opisujace przyeryny nigpowodzenia analizy. Jezeli nalomiast veuchomienie analizy sig powiedzia, wyniki wyliczen imorese przegladiag 0 wicle réznych sposobéw + Wybiers Cinienie (Pressure) ze strony Mapa (Map) Preegladarki (Broseser) 2 rozwijanego men Wealy (Node) aby zaobserwowae, jak wartosi cignicnia w poszezegdinych wezlach 54 przedstawiane za pomocy kalont. Legende te} kolorovve] mapy zayvicrajqca opis kodowania wartosci Kolorsw mozes?. wwySwielié uruchimiajye Widole >> Opisy >> Werly (View>>Legends>>Node) (albo naciskajqe prawym klniviszem mysz3’ na pusiej creici napy § wybierajge Legenda Wezla (Node Legend) z menu) Aby zmicnié zakresy § Kolory opisu, nacignij prawym Klawiszem nyszy na opis, co spowoduje pojavvicnic sig edytora + Otwérz Edvtor Whaichwosei (Property Edior) (podwéjne Kliknigcie na jakimikolwick weéle Ib polaczenin) i zniwaz. 2¢ wyliczone wyniki { umieszezone na doe Tsty wlasciwosi. © Shwérs tabele wynikéw przez wybranie Raport >> Tahela (Raport>>Table) (albo poprzez kliknigcie preycisku Tabeli LESS na Standardowyni Pasku narzedei). Rysunek 2,7 pokazuje preykladowa tabele nikdw analizy dla polaczei. Nalezy pamiglaé, 2e wjemne wartoéct oznaczaja, 2e prasplyw odbywa sig przecivwnym kieranku, ni kieran, w kiSrym rura byla pierwotnie rysowana. Flor | elocity | Heauloss Rysunek 2.7 Prayklidowa tabela wynik6w dla polaczeh 2.8 Uruchomienie rozszerzonej analizy czasowej Uaycie rorszerconej analizy czasowe) (Extended Period Analysis) cayni badanie ale} sieci bardzic) realistycanyim, W tym colu tworzony jest Waorzec Czasowy (Time Pattern), kiéry réznicuje rozbiory al poszezegétnych weriow w ciqgu doby. Dia praykladu stworzymy prosty wzorzee z szeéciogodzinnymi kro ceasowymi, Zmiany rozbioréw w weztach wystepuit zalem czlery razy dziennie (Wzorce z jednogodzinnyn Kerokami ezasowymi sq bardziej typowe i sj ustawvione joke damysine dla nowych projektéw). star krok czasowy wzorca wybierajge w praegladarce ze strony Dane (Data) pole Opeje (Options) a nastepnie opcie Czas (Time). Wpis7 6 jako wartosé pola Krok obliczen wzorea (Pattern Time Step) (patrz rysunek 2.8). Wmein mozemy takie ustawie « 1S trwania rozszerzone) analizy czasowe). U2yjemy trzydntowego okresit (wprowadé 72 jako Catlowity es symulacji (Total Duration), 1 aaa Op an Aby ulworzyé wzorzee crasowy, wybiers w zakldco Dane katogorig Waoree (Patterns) i kliknij na preycisk Dida (Ad) co spovodijeotworzni ohna Edylora wzorbw (Pate Editor (ebaczrysunek 23), W coknie wprowadz wartosé mmoznika (muliplier) 0.5, 1.3, 1.0, 1.2-dla wszystkich okresow czasu (od 1 do 4), czyli obejmujacych 24 godziny. Wartoéci te sj przeninazane przez podstawowe wielkoéci rozbiordw, Pomimo, 7¢ robimy analize 72-godzinna, wzorzec bedzie sig powtarzal co 24 godziny, poniewa2. rozklad obejmuje okres jednego dni Rysunek 2.9 Edytor waoredw Nastgpnic nalezy preypisaé Wrorzee | do Wzorca rozbioru (Demand Pattern) katdego ziacza w nasze sie Aby uniknaé edytowania kazdego zlacva osobno, wykorzystamy jednq z Ope Hydraulicznych (Hydrautic Options) EPANET'. Po otwarciu Opcii hydraulicawych w Edytorze wlasciwosci (Property Editor) pojawi sie ‘okno zawicrajace pole 0 nazwie Domysiny w2orzee (Defuult Pattern). Ustav jego warlosé na 1, co spowoduje, ae Wrorzec rozbionn kavdego igcza Ww sieci betzie zgodny ze Weorcem 1 (dopéki do konkretnego 7iqc7a nie zostanie preypisany jakisinny wz0r7e0)‘Teraz uruchom analize (wybierz Projekt >> Uruchom analize (Project >> Run Analysis) albo kliknij preycisk #4 na Standardowym Pasku narzedzi), Wyniki rozszerzonej analizy czasowej mozesz ogladaé na kilka oan + Opcja Cras (Time) daje mozliwose przegladauia mapy sicci w kolejnych krokach czasowych. Ustaw np. cignienie (preassure) jako parame dla Wezl6w (Nodes), oraz przeplyw (low) jako parametr dla Potgeres (Lak. i sped pragirest wy nas analy. + Prayciski wzorowane na panelach video pozwalaja na przedstawienie symulagjt w pastaci animowane} ape. Kikai prcisk Forward LEC] avy roqpoceaéanimacie i prayesk Stop LAE aby ja zatreymae + Motes. row. obserwown€ 2miany kienmkn przeplywu. W tym celu Wybierz opcie Widok >> Opcje (View >> Options), w oknic Opeje mapy (Map Options) wybiere Kiertnck prreplywu (Flow Arroxts) i ‘aznacz typ Wskarnika kldrego chees7 u2ywaé. Poénic) zacznij animacie od navia i zaobserwj zmiang kierunku przeplywu preez.nury dalaczone do zbiomnika (to, jak napelnia sig opréazin w e2asic). + Uovirs ter. seykres przebicgbw cansouych (lime series plot) jakiegokotivick wezia tub polaezenia, Aby zobacrvé np. jak 7tienia sig w czasic redna wody (ivater elevation) w zbiorniku.\W)kon3) ponizsze kroki 1 Kiikntj na abiornike 2. Wybiere Rapart >> Wyles (Report >> Graph (albo Wliknij ma praycisk Wykres (Graph) na Standardowym Pasku narzedzi). Pojavsi sig wowezas okno Dobér wykresu (Graph Selection) 3, W polu Typ Wykresu (Graph Type) zaznacz Wykres Czasowy (Time Series) 4. Wybierr Wysokosé (Head) jako parametr do umieszczenia na wykresie. 5. _Kliknij OK aby zaakeeptowaé sw9j wybér wykrest Pracanalizu przcbieg wykresu rzednc) wody (water elevation) w zbiomiku w kolejnyel krokach czasowych (Rystinck 2.10), 8960 e1a0 0 5 M 1S Mm 2 MW 3s 6 45 50 55 GI 65 70 Tine (Hes) Rysunek 2.10 Praykladowy wykres czasowy 2.9 Uruchomienie Anafizy Jakosci Wody W tym rordriale yokazemy jak badania prrykladowe} sieci rozszereyé 0 analizg jakosci wody. Najprostszym sposobem byloby sledzcnic werostt‘wickn wos % calej sicci w dziedzinie czasu. Aby uruchomié taka analizg wybierz Dane>>Jakosé (Data>>Cptions-Quality) uruchom Edytor wlaéciwosei (Property Editor) 2a pomoca Euyeja (Edi) i jako parametr ustaw Wick (Age). Nastepnie unichom analizg i wybierz takée Wiek (Age) jako 6parametr widocrny na mapie, Siwérz wykres zaleémosci wieku wody od czasa w zbiomiku, Zauwae, ze w ‘cxiréznieniu od badai. kiedy parametrem byl poziom wody, badania analizy wieku wody wyrmagaja diuescego okresu czasu iz. 72. godziny. W tak krétkim czasie zmiany nic si bowiem widoczne (domysiny wick poczatkowy wszystkich werléw wynosi 0). Sprébuj powtérzyé symulacie weywajqc 240-godzinnego czasu, albo pr2ypisz jako poczatkowy wick abiomika 60 godzin (wprowadé 60 jako FakoSE poczatkowa (Initial Quality) w Baytorze wlasciwvosci dla zbiornika). [Na koticu zasymnulujomy transport i rozklad chlonu w sieci. Zrdb nastepujace zmiany w bazie danych 1. Wybierz w_ preeghidarce Opeje>>dakost (Options>>Quality). W Edytorze slagciwoéel jako parametr wybierz. Chor (Chlorine) 2. Wybierz Opeje>>Reakeje (Options>>Reactions). Ustaw globainy wspélezynnik reakcjt_w prreplywwie konwekeyjnym (Global Bulk Coefficient) jako =1.0. Wartosé ta odzwierciedla predkosé 2 jaka chlor bedzie sig rozpndal x powodu reakeji w praeplywie Konwekcyjnym (bulk flow). Wspdlerynnik ten zostanie zastosowany do wszystkich nar w sieci, ale isicje oczywiscie Iodliwo8é edytowania tej wartosci dla kazdej rary z osobna 3. Kliknij-na wezel rezerwmann i ustaw jego JakoSé poczatkowa (Init! Quali) na 1.0. Jest to wspaleryanik sigzenia stale wprowadzanego do sieci chlo (sli wezesnic} zmicniles wartosé Jakosei poczatkowee} (nitia! quality) dla zbiomnika to zresetyj jy na 0) Tera uruchom pravklad. Uzyj Paska czas (Time Control) w weegladarce aby zaobscrwowaé zmiany poziomu clon w crasie w salefnosci od miejsea w sieci. Zauwa?, 22 W nasze) prose sieci tylko zlacza 5, 6 1 7 notuig spadek st¢zenia chloru z powodu naplywt wody o niskiej zawartosci chlonu ze zbiortika. Aby stworzyé raport reakcji dla te} analizy wybierz Raport >> Reakeje (Report >> Reaction) z glownego eit. Rapon powinien wygladaé tak jak na rysunku 2.11, Rapott réénicuje jaka éednia ilosé chloru jest tracona w murach a jaka w zbiorniku, Termin konwekcyjny (bulk) odnsi sig do reakeji wystepujacych w masie same) cieczy (bull uid), podezas edy termin prayscienny (wall) dotyczy bracgowej reakeji cieczy x materialem ze écianek rur. Poniewaz W naszym prosbladzic nic oktesliligmy Zadnego wspélezynnika reakeji preyScienne), druga warto8é reakcji Rare at Average Reaction Rates (kgiday) Coowar E164 Tonks Inflow Rate rykladowy Raport reakesi, Opisane porsy2ej prayktady pokazuja jedynie nicivielka cngéé mozliwosei jakie daje program EPANET. Preedswlasciwosei dla calyelt grup obiektéw, Ktére led w zaznaczonym prose. utytkownika obsearze Uaycie insinikeji stenuineyel dzialaniem pomp w zaleznoéci od pory dnia lub poziomu wody w ‘biomikach Praceladnigcie r6anych Opeji Mapy (Map Options), takich jak uzaleznienie wielkosci wezla od wane okreslonego parametnt Dolczenie podktadu backdrop rip) (np. mapy wie) da wapy sieci Tworzenie réznych typow wykreséw, takich jak wyktesy Profilowe (profile plots) i warstwice (contour plots) Dodanie kalibragjidanych do projekiv + przegladanie raportu kalibracji (calibration report) Kopiowanie map, wykres6w i raportow do schowka (clipboard) albo do plik Zapisywanie 1 odzyskiwanie zaprojektowanych scenariuszy (np. bic#acy rozbiér werlowy czy wartogci chropowatoéct rye}Rozdziat trzeci —- Model Sieci Ten rozdzial opisuje spostb, w jaki program EPANET modeluje obiekty fizyezne, ktére wrar z parametrami roboceymi skladaja sig na system dystrybueyt. Seccegdly 0 tym jak informacje te sq wprowadzane do progrant zosiangpreedsiowiane w poinicjszych rozdzialach. Wprowadzenie to zawiera ponadto opis melod obliczeniowveh wykorzystanych w programie EPANET do symulowania zjawisk zachodzqcych w sieci (zardwn dotvezacych zagadiieh hvirauliki jak i jakoSei wody). 3.1 Obiekty fizyezne EPANET modehije systemy dystrybucii wody jako zbidr polaczet links) podlnczonych da werléw (rodes) Polaezenia reprezentowane si przez IY’ (Pipes), pompy (pumps) i zawory kontrolujace preeplyw (control valves), Wertami st zlyeza Gunction). abiomik (tanks) i rezerwuary (reservoirs), Poniasey rysunek ilusinie praykladowy sposdb Iqczenin ze sab Iyeh elementw w sieg Rysunek 3.1 Fizyezne skladniki systemu dystrybucji wody Ziern (netions) Zlgcza sa to te pusikty w sieci, w ktdrych spotykaia sig polaczenia (links) lub gdzie woda wplywa Iub wyplywa 2 sicei. Pouize| preedstawione sq podstawowe date wejéciowe charakteryzujace zlqcza © Rgdna (elevation) powy2e} jakiegos odniesicnia (zazwyczaj w odniesicni do poziomu morza) # rorbidr wody (water demand) (natgzenie wyplywu z sieci) © pocantkowa jakosé wody (initial water quality) Wyniki wyjéciowe wyliczane dia zlqezy w kazdym okresie symulacji to + wysoko8é hytraulicana fiydraulic head) + cifnienic pressure) 4 jkoSé wody (water quality) Zigeza moga ponadio: c€ rorbiory zmicniane w ezasie tmieé praypisane zbiorowe kategori rozbiorbw ince njenmny razbidr (co wskayje. 2° woda wplywa do sieci) bbyé éréltem jakosci wody (miciscem w ktGryi skladniki wplyaja do sicci) zarvierne wyplyssy (emifers) (allo zraszaeze (sprinkler) w ktSrych nalgzenie wyplywu (outflow rated zalezy of eiSnicnia,Rezerwuary (Reservoirs) Rezerwuary sq weelami, klére reprezentuja albo nieskoriczone zewngtrzne érédlo albo upust (sink) z sieci. Sa fone twzywane do modelowania takich obicktow jak jeziora (lakes), recki (rivers), warstwy wodonasne (groundwater aquifers) i powiazania (tie-ins) z innym systemem, Rezerwuiary moga rowniee stanowié puskt ‘2r6dlowy jakosci wody. Podstawowe wejéciowe dane dla rezerwuuant (0 jego wysokosé hydraulicana (hydraulic head) (rowna reedncj jego powierzchni, jst rezerwar nie jest pod ci8nieniem) oraz. jego poczatkowa jakose (initial quality) (uzywana ‘do analiny jakose’ wody), Ponicwa2. rezerwiar jest granicznym punklem sicci, jogo wysokose i jakosé wody nic jest wynikiem zmian zachodzaeyeh w sieci, Diatego tc nie ma on wyliczanych danyeh wyjéciowych, Jedynie jego rzadna moze byé zmieniana z czasem popreex. wykorzystanie weorca ezasowego (popatrz ponize} Wzoree Czasowe (Times Patterns) ‘aviornilei (Tastks) Zbjomiki sq ostatnim typem werl6w. Posiadajq one pewna wewnetrzng poje -zmagazynowane wody miaze zmieniaé sig w trakci sy 86, gdzie objetosé slag. Podstawowymi paramictrami zbiornikow sa + agdna dna (bottom elevation) (przy zerowym poziomie wody) * Srednica (diameter) (albo ksztalt, jesli hydrofor nie jest cylindryczny) ‘+ poczatkowy, minimainy i maksyniatny poziom wody (water levels) + poczatkowa jakosé wody (initia! water quality) Gléwne dane wyjéciowe to: + wysoko8é hydrauticzna (vdranic head) (rgd powierzcht wody) + jakose wody fvater quality) Zbiomiki wyrmagajn zdefiniowania ich minimalnego i maksymalnego poziomn. Program EPANET zatreymaje wyplyww wody edy poziom osiaga zdefiniowane przez. nas minimum, i zatrzymuije doplyw wody gdy poziom osiagntie wartogé maksymalna, Poza tym zbiomiki te, jak wszystkie wezly, moga takze siuzyé jako punkty érédla jake wort, Wyplywy: (Emitters) Wyplyw jest urzadzeniom skojarzonym ze zlyczem Gunction). Modeluje on przeplyw jfow) w koricosvce wwylotowej -w dyszy (nozzle) albo w kryzi¢ (orifice), Nalgzenie praeplywu (low rate) praez wyplyw jest funkcja cignienia w wedle: q=cp" gdzie ‘q= natgzenie pezeply wu (ow rate), p=cisnionie pressure). C= wspdlezyanik wyptywu (discharge eveficien), = wyklidhik cignienia (pressure exponent} Din dyse (nozzles) albo zraszaczy (sprinkler heads) y= 0.5 i producenci zwykle podaja wartogé wspélczynnika wyplywt (discharge coeff) w jednostkach gpnupsi ** (okreslony jako preplyw w urzadzeniu pod cignieniem | 20Wyplywy sq uzywane do modelowania przeplywu przez. spryskiwacze w sicciach irygacyjnych. Moga one byé Nkze wayte do. syinulacji praecickdw w rurich dolaczonych do ziqcza (0 ile wspslezynnik wyplywu Ci wykladnik cignienia y dla praecickéw 7 peknigé ub nieszezetnasci moga byé oszacowane) lub obliczei prasplywu pozarowego gire flow) w zlqezu ( preeplyw modlivy dla pewnego minimalnego cignicnia resatkowego). W druginn praypadkw nalezaloby wiyé bardzo duzych wartogci wspélezynnika wyplywu C ( np. zadaé 100-razy wigkszy oczckiwany przeplyw) i zmodyfikowaé ragduq zlacza dictions elevation) tak, aby uwagledni¢ wysokosé odpowiadajaca #adanemw cignieniu. Program EPANET traktuje wyplysvy jako wlagchwosé zlaeza, a nie jako oddzielny clement sicil Rury (Pipes) Rury sq polaczeniami links), kiére prowadza wodg z jednego punkin sieci do innego, EPANET zaklada, 20 wszystkie nity sq przez. caly czas calkowicie zapelnione. Kierunek przeplywu wyznaczony jest od punktu 0 najwigksze} wysokosci hydrauliczne} do punktu © najmmiejsze} wysokosci. Podslawowymi wejéciowymi parametrami dla nur sq © wezly: pocralkowy i koiicowy (start end modes) Sreditica (diameter) dlgosé (length) \wspélezynnik chropowatosci (roughness coefficient) (do okreélenia strat) stan (otwarty (open), zamknighy (closed) Iub zawierajaey zawér zwrotny (check valve)), Parametr stanu pozwwaka na symulacje rur zawierajacych zawér odcinajacy (shutoffigate valves) i zawér zwrotny (heck/non-return valves) (Kory porsvala na przeplyw tylko w jednym kieronkt). 1e wejéciowe jakogci wody dla nur zawieraj ‘© Wspélezynnik reakeji komwekcyjnj (Auik reaction coefficient) » Wspélezynnik reakcji prayciennej rvall reaction coefficient) Wepélezynniki te sq wyjagnione dokladniej w rordziate 3.4 Dane wyjéciowe wyliczane dla nur to: © natgzenie proeplywu (ow rate) prgdkosé (vefaci) stray cignienia¢headloss) wspélezymnik tarcia Darey-Weisbach'a (fiction factor) freddie naig2enic rake (na calej dlugosel rury) (average reaction rate) sredinia jkoxé wodly (na calej dlugosci rury) average water quality) Straty w wodzie preeplywajnee] w murze z powodn tarcia 0 él trzech réznych weorbw iki moga byé obliczane prey weycin jednoj x «wom Che7y-Manning'a Wr61 Hazen-Willianis’a jest najezeéciej stosowang formula do wyliczania strat w Stanach Zjednoczonych, Nie snoze byé ona u2yta dla cieczy innych nif. woda i byla pierwotnie stworzana tylko dla przeplywow turbuentnych (turbulent slow). Waar Darcy-Weisbach’a jest najbardziej zgodny z.teoria i uwaglednia wszystkie wymagania dla preepiywa kare} dowolne} cieczy. Natomiast war Chezy-Manning'a jest najezescie} stosowany dla przeplyww w kanalach otwartych, Do wyliczenia strat pomigdzy poczatkowym a koitcowym wezlem rury kaada 7. powyészych formul Korzysta 7 tego samego réwnani / h, = Aq” gdzic: baer Daveg- Wergb 21‘h,= straty cignicnia ¢heardloss) (Dlugose), = natgzenie preeplywut (Now rate) (Objgtase/ Czas). A= wspélezynnik oponu (resisionce coeff.) B= wykladnik praeplywu (flow exponent} Tabela 3.1 przedstawia wyrazenia na wspélezynnik opora (A), oraz wartoSt wykladnika przeplywu (B) dla kartdego ze wzorow. Karta formvula wykorZystu inny wspélezynnik ctropowatesci rury, dlatego musi byé on wyztiaczony doswiade7alnie. Tabela 3.2 przedstawie ogélne zakresy tych wspékcxytnikéve dla réznych rodzajow malerialow uzywanych do budowy rur (zaklada sig, 2e rury te sq nowe). Nalezy pamigtaé, 2¢ wspélezynnik chropowatoéet cary maze znacznie zmicnié sig wickiem. \W zale¢nosci ad wymagari preeply'wn, wz6r Darcy-Weisbach’a uéywa rOanych metod do wyliczenia wspélezynnika tareta + Fornnla Hagen-Poiseuile’ ana dla praeplywu laminamego (Re <2 000) laminar flow). ‘+ Preyblizonie Swamtee&Jain’a dla réwnania Colebrook-White’a jest uzy wane dla preeplyru callevicie tasbulentnego (Re> 4 000) (fully turbulent flow). + Inierpolacia trzeciego stopnia z diagram Moody’ ego jest stosowana dla preeplywu przejsciowego (2000 < Re <4 000), (ransitional flow) Uzywane révwnania zawarte sq we Dodatku D, Tabela 3.4 Foriuly Strat w Rurach dla Pelnego Przeplywu (Gtraty wv stopach 9 nalgdenic przeplywu w cls) Porat Wpalezynnik oporn (A) Wladhik preepliven (8) Hazen-Williams ae TTT, 1852 Darey-Weishach 0.0232 Heda z ‘Chezy-Manning Toe EL 2 ‘C= waiter yim ehropowalose; Hazen- Williams a ‘= wspolerynik chropovvatose Darcy-Weisbach’a (0) = wspdlezynnik tarcia (zaleany od «,d iq) n= wspélezynnik chiopowato d= Srednica rury (A) aogose rury (M) = natgzenie przeplywu (cfs) ‘Tabela 3.2 Wspétezynnik chropowatosei dla nowych rr - ‘Material Tlazen-Willams © | Darey-Weisbach e| _Manning'a (oezuymiarowa) | (opyxt0)'| (bezwymiarowa) wo (Cast ron) 130-140 0850) 00120015 Beton albo wykladany Beton 720-140 TO-10 0.012-0.017 | (Concrete or Concrete Lined) gota Zelaza galwanizowane Ta 05 01S 0.017 (Galvanized iron) Twor2yivo seiuenne (Plasto) 140-150, oso af eonoms Stal Sieel) 190-150 0.15 Opap | _0.015-0.017 Rani (Tage Clay 1a. wisn 0.013-0.015 ary moga byé otwierane i zamykave w zapeogr prayklad kiedy poziom wody w zbiorniku spadnie ponize) (w2rosnie powyZze)) pewne}okreslone| wartoci,albo dy cignicnie wezloste spadnie ponize} (wzrognie powy2e)) pewne} wartosi). Zajrzyj te2 do omévienia Slerowanin (Controls) w padeavdziale 3.2. 2Straty Migjscowe (Minor Losses) ‘Straty miejscowe (minor head or local losses) sq spowodowane przez dodatkawe turbulencje, ktére wystepuja na lkach eben) i vg2kach gittings). Potrzcba wsvzgledniana fakich strat zalcty od roekladsiec lub od stopnia dokladnosei. Wartosci te wyliezane sa poprace praypisywanie rurze wspélezynnika strat migjsconsch (K), Straty miiscowe s iloczynem tego wspélezynnika oraz predkosei przeplyw, np. A) K = wspélezynnik strat miejscowych (minor loss coeff). = predkose przeplywu (flow velocily) (DrogwCzas), : r7ySpieszenie ziemskie (acceleration of gravity) (DrogalCzas’) die ‘Tabela 3.3 praedstawia wspélcaynniki strat miejscowych dla kilku typéw armatury, hela 3.3 Wspdlczynniki strat micjscowych dla wybrane) armatury “ARMATURA WSPOLCZYNNIK STRAT (Puings) Loss Coeff) Zawor kulowy (Globe valve). 100 Ikowicie otwarty (uly open) Zawbr kalony (Angle valve), calkowicic olwarky 50 zawor walndlowy (Swing chech valve), ealkowicie otwar 25 Zasiwa (Gate valve), clkowiete warts 02 Kolano (Evbow) 0 malym promieuiu (short-radug) 09 Kolano o Srednim promicniu (Medwn-radhus elbow) O8 a ‘olaio © duzym promicnin (Long-radus elbow) 06 Kolano 45 stopni (45 degree elbow) 04 “annknigty Tuk nurowy (Closed return bend) 22 “TrOjnik (tie), preeplyw wprost (flor through run) 06 {rgjnik, przeplyw w bok ow dirough branch) 18 Kwadratowe wejécie (Square entrance) 05 Wyjicie (Exiy 10 Pompy (Pumps) Pompa jest clementom prackazujqcym cicezy energie. Dzialanic to powoduje werost wysokosei hydrauliczne| Podstawowymii parametrami pompy st: wezly (poczatkowy i koricowy) oraz charakerysiyka pompy (prmp curve) (zale2nogé wysokosci i preeplywu, kiére pompa moze wyprodukowag). Modliwe jest take przedstavvienie pompy jako #rédla stale} energi, dzigki czemu nie traeba stosowaé charakterystyki pompy. W {ym préypadku pompa dostarcza nicznienna iloSé energii do cieczy (konie mechaniczne albo kitowaty) we ombinaciach przeplywu i wysokosci Podstawowymi wyliczanymi wiclkosciami sa preeplyw (flow) i wysokos podnoszenia (head gain). Praeptyw przez. pompe jest jednokicrankowy i EPANET nie pozivala na prace pompy poza zakresem charakterystyki pompy. Pompy © zmicnnc} szybkosci mogy byé ronwazane daigki uraledmtieniu ustawiei ich predkosci od pewnych sialych warunkéw. Rezwazniy dla prayklad pompg © wzglelne| predkosci 1. Jezel predkosé pompy s¥2r08 dvvukrotnic. to joj predkosé wagledna wyniesic 2. lezeli pompa zmnicjszy predkosé @ potowe to je} predkos< uwzgledna wynicsie 0,5, itd, Zmiany szybkogci pompy powoduja preesunigeia i zmiany ksztaltu je} c’charakterystyki (zobaez. Charakterystyki Pompy (Pump Curves)) 2Podobnie jak w praypadku rir, pompy moga byé wlaczane lub wylaczane zardwno W zaprogfamowanych imomenlach, jak i po spetnieniu okreslonych warunkéw wystepujneych w sieci, Dziaanie pompy mote byé takze ‘opisane przez waorzee czasowy ftinte pattern). Kory zawiera wagledne wartosci predkosci. EPANET moze lakze obliczé pobér energii i koszty cksploatncji. Kazda ponypa moze miet przypisang wana, krzvwa, wydaynosel (efficiency curve), oraz harmonogram Koszi6w energit (schedule of energy prices). Jezel nie ma potrzeby rozgraniczania kreywyel na kazy pompe osobno, program korzysta 2 globalnych ustawie domysinych Preeplyw przez ponipy jest jednokierunkoyey, Jeslt warunki w sieci wymagaia wigks7ej wysokasei viz pompo moze osiagnaé. zostaje ona zamknigta, Jczcli wymagany jest preeptyw wigkszy od maksyimalnego, to EPANET ekstrapoluje krzywa pompy do wynaganego przeplywu, navret jesli spowoduje to ujeming wysoko8é. W obu praypadkach generowane sq stosowne ostrzeieni Zawory (Valves) ' Zawory si polaczer Podstawowe parametry we7el pocratkowy i koitcawey (start & end nodes) Sredlnica (diameter) ustawienie (ceting) stan (status) | Wyliczane dane wyjiciowe dla zawordw to nalgzeni praeplywu (flow rae) oraz stratycignenia heads). Ponize} preedstawione Zostay 16 Uypy zawordw dostepnych w programie EPANET: zawér redukeyjny PRV (Pressure Reducing Valve) zane stalego cisnicnia PSV (Pressure Sustaining Valve) zawr ré¢nicowy PBY (Pressure Breaker Valve) 2zawor preeplywu granicznego FCV (Flow Control Valve) aawor dlawigey TCV (Throltle Control Valve) zawor uniwersalny GPV (General Purpose Valve) Zawory cedukcyi ww jakim powinic PRV ograniczaja cisnienie w sieci. Program EPANET wylicza odpowiedni z trzech standw, majdowaé sig zawér PRV: + cagéciowo otwariy (ij aktywny), aby osingnaé zalozone cifnienie sirumienia 2a zaworem (downstream). podcras gay cisnieic proed-zaworem (upstream) jest za duze + calkowicie otwarty. gdy cignicnic przed zaworem jest mnijsze niz zakladane + zaminigty. esti cignienie-2a zaworem przekracza cignienie przed zaworem (w preypadku, edy ddopuszeza sig przeplywu wstecznego) Zawory stalogo cisniciia PSV moga matomiast visrytuywa€ ustalone cignienie w okreslonym punkcie w sieci. Program EPANET wylicza, w kt6rym z trzech stanéw powinicn znajdowaé sig zawor PSV: + eagiciowo otwarty (fj. aktywny), aby osiagnaé zalozone cignienie preed zaworem, podczas gv cignienie za zaworem jest nitsza + calkowicie otwarty. gdy cifnienie 2a zaworem jest wy2sze rid-zakladane ‘+ zamknigty jesi ciSnienie za zawotem przckracza cignienie praed zaworem (w przypadku, gy nie dopuszcza sig przeplywn wstecznego) Zawory romicowe PBV wymasraja okseslona strate cisnicnia. Preeplyw przez zawér modliwy jest w obi ierunkach. Zawory PBV nie 81 prawdzivys znyini Urzadzeniani, ale moga byé wiyte do modelowani sytuagji, w kidrych ane jest migjsce konkrctnego spadku cignienia, 24Zawory preeplywi grinicznego FCV ograniczaja preeplyw do okteslone} wartogci, Program generuie ostrzczenia jesli preeplyww nic moze byé utrzymany bez dodania eifnicnia na zaworze (1. preeplyw nie moze byé utrzymany hawet pr7y calkowicie otwartyin zaworze). Zavwory dlawigce TCV syimulyja czeSciowo zamknigty zawér poprzez. motyfikacje wspélezynnika strat Imigjscowych inor head loss coeff) zaworu. Zalcéncéci migdzy stopniem, w jakin: zawor jest zamknigly a \wyttikowyin wspélerynnikiem strat jest zwvykle podawana praez,proshcenta zaworu Zawvory univversalne GPV sq uzywane do modelowanin polgezct, w ktdrych wéytkownik okresla. wlasne specialne zaleinosci na przeplyw (flow) i straty ciénienia (headloss), zamiast korzystaé ze slandardowych formu hhydraulicznych, Maga byé one uz7ywane do modelowania turbin, studni glebinowych lub jednokierunkowych Zawwory odcinajace (stwtaffgate)\ zwroine (check/non-return) (calkowicie otwwieraja tub zamykaja rury) nie $3 rozpairywane jako oddzielne zawory. ty'ko sq modclowane we wiasciwosciach rary, w kt6rej sq umieszezane. Kaady rodzaj zaworn ma swoje wlasne ustawienia, ktére go opisuja (cisnienie dla Zawordw PRV, PSV i PBV; przeplyw dia zaworéw FCV: wspélczynnik stat dla zawordw TCV, oraz krzywa strat dla zawor6w GPV), Kaidy zawér moze micé sw6j dodatkowy parametr kontrolny smodtiwiajgcy jego zupelne zamknigeie, albo oiwarcie, Wszxsthic stany i ustavicnia zaworéw moga byé zmieniane podczas symulagi poprasz uiycie ‘odpowiednic|instrukej sterujnce (control statements) Poniewayzawory sj modclowane na rine sposcby, zachodzi KoniecznoSé przestregania pewnych zasad pry dlodawanin ich do sicei + sawory PRY. PSV lub FCV nic moga byé bezpostednio podiqczone do rezerwuaréw lub abiornikéw (iy) dcinka rury da ich odseparowania) + PRV nie maga dzielié tego samego werla o nizszym cignienia tub by€ polgczone szeregowo. + Diva PSY nie moga dziclié tego samego wezla o wyészym cignicniu lub byé polaczane szeregowa. + PSV nic moze byé postaczony do podcignieniowego wezla zaworu redukcyjncgo (PRY) 3.2 Obiekty nie-fizyczne Program EPANET. opréez fizyeznyeh skladnikav, stosule takze zy typy obiekt6w informacyjnych ~ krzywe, \wzoree i sterowanic ~ki6re opisuj zachowanie i aspekty operacyjne system dystrybucji wody. KRZYWE (Curves) Kriywe sy obicktami, Kt6re skladajy sig par danych opisuiqeych zaleznosci pomigdzy pewnymi dwomna wwielkodciami, Jedna kreywa moze dotyezyé dwéch, trzech lub wigksze)ilosci obicktéw. W programie EPANET amozliwe jest wykorzystanie nastepujaeych rodzajow krzywyeh © Charakterystyka wydajnosci pompy (Pump Curve) © Krzywa sprawnosei (Efficiency Curve) © Krzywa objetosei (Volume Curve) © Kraywa strat /feadioxs Curve) Chavaluterystviea Pompy (Pump Curve) Kreywe wydajuoéei preedstawiaja zaleznosei pomigdzy wysckoscig (head) a natezeniem preeplywu (flow rate) jake dana pompa jest w stant osiagngé pray nominalne) predkokci. Wysokosé jest wysokoscig podnaszenia cayli wartoéein okresajnea preyras! poziomu wody jaki daje pompa, ¢ jest nanoszona 1a osi pionowe} (¥). Jednostlami sj odpowsiednio stopy lub metry. Natezenie przeplywu jest nalomiast nanoszone na asi paziome (X) 1w jednastkach praeplywu. Prawidlawa krzywa wydajnogei powinna byé funkeja malejaca. 28‘Sho Pon Puanp Car Three Pol Pump curve 1 Pe ' al i i 1 9 is ya a es on. «-— z ~ eS 1 : ‘ £ i ia =e ‘ oe aoa, ie Rysunck 3.2 Proyhady Kraywyeh wanes: Krzywa jednopunktowa (Single-Point Curve) — definiowana jest preez jedna pare danych typu wysokosé i preeplyw (zalézmy (H.F)), ktora odzwierciedla zamierzony punk pracy pompy. EPANET sam dodaje do krzywej dwa dodatkowe punkty: dla zerowego pracply wu zaklada wysokos zamknigcia (sinutolf head) rowoa, 135% projekiowsane) wysokosei w zadanym wezeéniej punkcie (0,133%F), natomiast wysokost zero osiqga dla maksymalnego precphywu townego podwéjnemu projekiowanen preeplywowi (2H,0), Osiatecenie wigc eyo ta staje sig krzywa trzypunktowa, Krzywa trzypunktowa (Three-Point Curve) ~ tworzona jest z trzech roboczych punktéw: punktu dia minimalnegs przeplywn (Low Flow Point) (preeplyw i wysokosé na malym, albo zerowym stanie), punktu zamierzonego prieplywu (Design Flow Point) (oczeplyw i wysokosé w pozadanym punkcie pracy), i punkty maksymalnego preeplywu (Maximun Flow Point) (proeplyw i wysokoSe prey maksymalnym preeplywie) EPANET tworzy charakterystyke pompy dopasowujae ciagla funkeje (pracchodzaca przez te punkty) 0 postack hg = A~ Bo dzie: hy wysoko8é podnoszenia (head gain) q—nalgzenie przeplywn (low rate) ABiC-siale Ktowa (Mfulti-Point Curve) ~ dofiniowana jest poprzez. podanie czterech (lub wigcej) par punktow typu wysokose-przeplyw. EPANET tworzy estatecana krzywa poprzez pobiczenie punktow promi odcinkani, Dla zmiennej s7ybkosi pomp, charakterystyka wydajnoéel pompy zmicnia sig wraz ze zmiana predkosci. Zaletwo8 mviedzy preeplywem (Q) a wysokoscia (H) dla szybkosei NI i N2 preedstawia sig nastepuinco: 16Om A (my Q, N, Hy \M, Krzywa sprawvnosei (Efficiency Curve) Krzywa sprawnosci okresla sprawnosé pompy (wartogci na osi Y w procentach) jako funkcje natgzenia preeplywu (low rate) (08 X w jednostkach preeplywu). Praykladowa krzywa sprawnoéci pokazana jest na Rysunku 3.3. Sprawnesé powinna odzwierciediné zalcenosé mocy pobierane) 2. sicci elektrycene) do mocy hydraulicenej, kiéra obrazuje zaréwno wlasne straty mechaviczne pompy jak i staty elektrycane w silniku Kraywa ta jest wykorzystywana tylko przy obliczeniach zuéycia energii, esli w programie nie przydzieli sie Pompie okreslonej krzywe), to bedzic ona korzystalaz krzywe} global), Purp Efficiency Curve Bicienay 1) 6 490020002000 ow tap Rysunck 3.3 Charakterystyka wydajnasct pompy Kezywa objgtosel (Volume Curve) Kraywa objetogci okresta jak pojemnosé zbiomika retencyjnego (oS Y w siopach lub metrach szeéciennych) sig-w fimkeji poziomu wody (08 X w stopach Tub metrach). Jest ona waywana do dokladnego opis zbjornikiw, Ktérych prackrdj zmicnia sig z wysokoscia. Dolny i gémy poziom wody na wykresic musi bejmowvaé najnizszy i_najwyescy poziom pracy zbiorniks. Praykladowa krzywa objelogci zbiomika przedstawviona jest ponize) ’ : il / 1 aon i vo fr Volum: a Water Level Rysunek 3.4 Krzywa objetosci zbioraika 2Kravva strat (Meadloss Curve) Krzywn strat uzywane jest do opis stat ciéninin (headloss) (08 ¥ w.stopach lub mettach) ma zaworze uuniwersainym (GPY) jako funkejinatg2enia preeplywu (ow rave) (of X w jednostkach preeplywu). Uniozlivia to modelowanie urzadzet i sytuacjio nietyporych zalezunécinch pomigdzy stralami a proeplywem. Do takich readzei nalem zawory przecivdzialaince proeplywowi wstecenemt, turbiny i stodnie glebinowe. WZORCE CZASOWE (Time Patterns) Weorzee ezasowy’ jest zbiorem wspélczynnikéw, ktére moga sterowae w caasie okreslonymi parametraini i ‘wlasciwosciami poszezegélnych elementéw sieci, Stosuje sig je do zmieniania wartosci rozbioréw weztowych (odal demands). wysokoSei w rezerwuarach (reservoir heads), harmonogranw pracy pomp (pump schedules) cay itéded jakosei sody. Preedzial (interval) czasowy weywany we wszysikich wzoreach ma ustalona wartosé, ustarviang w Opcjach Czasowych projektu (Tie Options) (Rozdzial 8.1). W_kazdym przedziale wartosci pozostajq na stalym poziomic, réwnym nominate) wartogci pormnozone} praca wipélezynnik weorcowy dainego praedzalu czasu. Mimo, 2e wszystkie wzorce crasosve nnusza Korzystaé 2 tego samego praedzialu ceasu, kashy moze micé rémg ilosé okresow. Gdy cras symullacii przckroczy ilosé okresbw we wzarcu, Wzorzec powréci do picrwszcgo okresn Aby zobaczyé jak dzialaj wrotce czasowe rozwaémy prayklad wezla zigcza 12 Svein rozbiorem 10) GPM. Zalimy, ze krok wrorca ezasowrego zostal ustalony na 4 godziny i w2orzec w tym wedle zostal okresiony 2 rastepulaeyi wspélezynnikan ‘Okres TT “te Muornik [0S on ‘Wedy podezas symnilacji aktualny rozbiér wystepuigey w weZle bedzie nastepuiacy: Godzina [= + Biz [ite [16-20 [20-24 [22a Rozbiér [5 a 10 12 a iz. 5 STEROWANIE (Controts) Sterowanie {0 zestaw insttukeji kicrujacych praca sieci. Okresla ono stan wybranych polaczert jako funkci¢ czas, pozionnn wody w zbiornikt zy te cgnienin w wybranych punktach siei, Motesz uayé jednej 2 dwéch ategori sterowania + Sterowanie proste (Simple Controls) # Sterowanie zaawansowane (Rule-Based Controls) Sterowanie yeaste (Simple Contrats) . Slerownie prostezmienia stan albo ustawienia polqe poziom wody w zbiorniku (eater level) = 8 AM AND SYSTEM CLOCKTIME < 6 PM AND TANK 1 LEVEL BELOW 12 THEN PUMP 335 STATUS IS OPEN RULE 4 IF SYSTEM CLOCKTIME >= 6 PM OR SYSTEM CLOCKTIME < 8 AM AND TANK 1 LEVEL BELOW 14 THEN PUMP 335 STATUS TS OPEN Opis formats way ch przy slerowaniu zaawansowanym mozna znaleéé w Dodatkw C. 3.3. Model symulacji hydraulicznej Syimlacje hydraulic¢ne w programie EPANET, majte do dyspozycji ustalone wartosci poriomow w rezerwatarach (reservoirs) i zbiomikach (tanks). oraz rzbiory w wezlach (water demands), wyliczaja (Ww kolejnych punktach czasu) wysokosci na zlaczach Guretion heads) i preeplywy w polaczeniach (link flows). Pomigdzy kolejnymi krokami czasowymi poziomy rezerwuaréw i rozbiory zlacz wyliczane 54 zgodnie 2 ‘odpowindajqcymi im weorcami crasawymi (Fime patterns), natomiast poziomy zbiornikéw vaktualniane sq. pry wycin biezacych wyliczei prreplywow, Obliczenic wysokosci i preeplywow w Konkremym punkcie czasowym wymaga jednoczesnego rozwigzanin dwéch aagadnien, Z jednej strony uwzglednicnia réwnania zapewniajgcego 2achowanie preeplywu w kazdym ‘aca, 2 + die} - zacowanie proporeji pomigdzy stratamiw kazdym polqczenin w sieci. Proces ten znany jest jako hydrauliczne réwnowazenie sick (lydrauliccaliy balancing), i wymaga w2ycia techaiki iteracyjne) {0 rorwigzania rownan nicliniowych, Program EPANET wykorzysiuje da tych obliczei tzw. Algorytmy sgradientowe (Gradient Algorithn), i6re Szczegélowo zostaly opisane w Dodatku D. Hydravticane tsoki czasowe w2ywane podczas rozszerzonej symulaji czasowej_ (extended period simulation, EPS) moga byé ustawiane praez weytkownika, ale typowq dlugoscig. kroku jest jedna godzina. Jednak niezaleznie od ustawie. Krok czasomy zostanic automatycanie skrdcony 0 ie wystapi jedno 2 nastepajacych adarzet nastapi czas kolejnego raportu prayjdvic czas en nastepny okres 2e wzorca czasowego (time pattern) zbiomik calkowicie sig napelni lub oprozni turuchontione zastanie sterowanie proste lub zaawansowane 3.4 Model symulacji jakosci wody ‘Transport poilstawowy (Basie Transport) Symulator jakosei wody w programic EPANET uaywa czasowe} melody Lagrangian’a (o stalym kroku crasensym) do sledzenia préeplyu i mieszania sig pojedynczych poreji wody w sieci hydrauliczne). Ze wagledu na duze tempo zanian waronkéve w nurach, stosowane kroki Czasowe sq zitacanie kr6tsze od krokbw swykorzystywanych w obliczeniach hydraulicznych, Metoda obliezeniowa polega na sledzenin richu, stqzenia i sozmiaréw cale) serit rozigcenych porcji (segmemtaw) ciecey, wypelniajqeych wszystkie polyezenia w_sicci. Kazdy segment odpowiada penne] jakosci wwody, W ntiarg uplywwu ezasu w kazdyt polacrenin zmieniajq sig rozmiary tych porcj: ady woda wplywa do Polaczenia ~ rosnie segment graniczacy 2 wezlem wejSciowym, fatomiast gdy weda wyplywa z polaczenia ~ nyaleje segment graniczacy x werlem wyjéciow segientami nic zmienia sig w trakcie ,przeplyws n. Rozmiar wszystkich segmentéw pomigdzy granice * przez. polaczenie Din kazdego kroku ezasowego zawartosé kaddego segmentu podlega stale) aktualizacji. Zachowywany jest balans kumolacji masy calkowitej i objetosci przeplywt wehodzacego do kazdego wezla, oraz aktualizowane pozycje wszystkich segmentéw. Wiedy obliczane 9 nowe stezenia w wezlach 2. uwzglednieniem wplywow 2¢ wszystkich drédel zewngirenych. Stgzenia w zbiomikach retencyjnych sq aktualizowane w zaleénosci od why wanego modcln mieszania (zobacz ponizej). Ostatecznie, ji nowa jakoSé obliczona w weéle r62ni sig (poza -ranicami okreslonymi (olerancja przez. wrytkownika) od jakosci ostatniiego segmentu z.polaczenia zasilancgo 2 ddanego wezla, na koricu kazdego takiego polaczenia tworzony jest nowy segment. Jesli natontiastjakoSé ta jest taka Sama, ostatni segment w danym polaczeniu tylko sig zwigksza. Poczatkowo kx2da nira w sieci zawiera pojedynczy segment, Klérego jakosé réwna sig poczatkowe} jakosc ‘welt weigciowego. Jeveli w rurze nastapi odwrécenie kieninku pracplywa, wszystkie elementy. zostans przenumerowane W odvrekne| koleinogc Mieszanie w zbiornikach retencyinych Program EPANET moze u2ywaé c2terech réznych model fizycznych do symulowania mieszania sig cieczy w zbiomikach releneyjnych (Rysunck 3.5) imieszanie calkowite (Complete Mixing) tmieszanie divukomorowe (Two-compartntent Mixing) preeplyw tlokowy (FIFO Plug Flow) Pigttowy przeplyw tlokowy (LIPO Plug Flow) {A} Complete Mixing partment Mixing o. fate | tt {Cy Plug Flow -FIKO £1) Plug Flow - LIFO Rysumiek 3.5 Modcle mieszania w zbiomikach uModel iiesza nek 3.5 a) zaklada 2e cata woda jaka wplywa do zbiornika jest calkowicie } nieprzerwanie miesz:ma 2 woda bedaea w zbiomikn, Jest to najprosiszy model mieszania jaki moéna zalozye. Nie wymaga podanania Zadnych dodatkowych parametréw i wydaje sie byé z powodzeniem stasowany dla du2e} liceby urezqdze ‘Model mieszania dwukomorowego (Rysuck 3.5 6) driei przestrzesi dostepna w zbiomiku na dwvic czgSci. Zaklada sig, 2 ciecze w obu caeéciach 59 calkowicie wymieszane. Rury doprowadzajace i odprowadzajace wode ze *biomika sa zlokalizowane w pierws7ej czgéci. Nowa woda wplywajaca do zbiornika miesza sig jedynic 7 wwodg 2 pierwszej czeéci. Kiedy pierwsza cze$é zostanie zapelniona, wiedy nadmiar wotty praeplywa de drwgici, dzic calkosvicie miesza sig z wods bedacq tan wezeénie}. Woda wyplywajaca ze zbiomika opuszeza jedynic crest pierwsea (calkowicic zapelniona), a odpowiedni ubytek wody w jest uzupelniany 2 cagsci drugici. Picrwsaa cag$t zbiarnika tna symulowa€ krotki cyrkulacje pomigdzy wplywem a wyplywem, natominst czese nuga reprezentuje strefe martwa. W tym médeln wytkownik musi 2definiowaé paramnete okrestajacy godzial 2iornika nia ezeéci (dokladnicj:jaka czeSé zbiomika zajnmije czg8é pietwWsza) Model przeplywn tlokowego FIFO (Rysunck 3.5 c) zaklada, 3e woda preebywaje w zbiorniku w ogéle nic imiesza sig. Partic wedy przesuwaja sig wzdlu2. -biorika w odpowiedrie} KolajnaScl, ray czy ta para wodly. kiora pierwsza weszln do zbiomika, jest ez picrwsz partia, kt6ra go opusci, Model ten odpowinda w r7cczy\wistosci mieszaniu w zbiomikach o nieprzerwanym wplywie i wyplywie wody, Metoda ta nie wymaga Aefiticwania Zadnych dodatkowych paramctr6w Model pigirowexo przeplywu tIokowego LIFO (Ryssunek 3.5 d) réwniez zaklada. ze partie wody w zbiosniku nic ulegaj mieszaniu, W odréznieniw od modelu FIFO pantie wody ukladaja sig jedna na drugie), podceas gy woda ‘xplytea i wyplywa na dole, Ten model dobrze odpowiada zjawiskom wystepujacym w wysokich, cienkich olumnach wodnych o nicwielkim przepywie, z wiotem 4 wylotem 1 podstawsy. Ten mode! takée nie potrzebuje definiowania Zadnych dodatkosyeh paramettov Reakeje w jakosei wody (Water Quality Reactions) Program EPANET moze sledzié wzrost (growth) Ib zanik (decay) substanciiz powodu reakeji podczas transportu poprzc7 system dystrybucli, W tym celu definiowane sa wartogci natgzenia (ral) reakeji oraz. jego swplywv na sigzenie substancji. Reakeie moga rastgpowné zacdwno w przeplywie konvwekcyjntym (bulk flow) jaki i pray Sciankach nur. Rysunck 3.6 przedstawia typowa reakcje. W tymn praykladzie wolny chlor (HOCT) reaguic zaréwno z naturalnym materialem organicznytn (OM) w preeplywic konwekcyjnym, jak i praesuwa sig wedlue warstvvy granieznej Scian, Zeby reagowaé z utlenionym zelazem (Fe) pochodzqcym z koro écian rury. Analogiczne reakeje moga rawnie’.swysiepowae ws cbiomikach, Program umo2liwia uzytkownikowi badanic toh divéch typaw reakejt niezaleznie, Buth Fluid Ryswnele 3.6 Warsiwy reakefi w rurze 2Reakcie.w przeplywie konwekeyinyim (Bulk Reactions) EPANET modeluje reakeje wystepujace w preeplywie konwekcyinym kinetyka nego reedu, gézie wartosci cchwilowe reakcji (masn/objtoséiczas) sa x definicii zaledne od stedenia: R=KiC" adie: Ky —wwspélezynnik natgzenia reakeli w praeplywic konwekcyjnym (bulk reaction rate coeff) CC stgzenie substratow reakeji (mmaswobjetose) n~ rad rcakeji (reaction order) Jednostki wspélezynnika Ks to jednostki stezenia podniesione do potggi (1-n)-tj, podzielone preez czas Prayjimuje on wartoset dodatnie w przypadku warostu reakeji, natomiast ujemne podczas spadku reakeji Program mode riv tub spadku stezen jez, modelowaé reakcje 2 ograniczonym sigzeniem (decydujacym 0 ostatecenym waroscie substangji), Wiedy wytazenia przyjmuja nastepujacs postaé: ReKyC-CCO” — dlan>0, Ky>0 R=KYC-CyCO" — dlan<0, Ky<0 Gdzie C,-stezenie graniezne W ten sposdb do chitrikteryzowania natezenia reakeji w przeplywie konwekcyjnym wéywane sq trzy parametry (Ks. Cir), W najezescie stosowanych prrypadkach stosuje sig nastepujace zasady (wigce] w Dodatku D): ‘Model nae fone Prayklady Zanik pienwszeyo tagdu (First-Order Decay) vn= 7 chlor Werost nayoenia pienaszego rapa (F-0 Satiration Growth) C.> 0.K,>0.n= 1 (trikalomethanes) Kinetyka zerowego reed (Zero-Order Kinetics) GL= 0. Ky <> 0, = 0 wick wody _Brak reakeji (No Reaction) CaO Ky=0 swskaznik fluor Wartogé Ky dla reakeji picrwszego reedu mote byé stacowana poprzez umieszezenic prébek wody w kilku butetkach (2e szkla, kidre nie est aktywne chemicznie) i aralizewanie ich zawartogci w réznych okresach c2asv, Jereli reakeja jest picrwszego rzedu, to wykres fogarytmu naturalnego (C/C.) Ww czasie powinien byé linia prost (gdrie C; jest wartoscia stgzenia w chwili (, a C, stgéenicm poczaikowym). Ks moina wowezas estymowae jako {angen kala nachylenia te} prose) Wspélezynnik natgzenia reakeji w preeplywie Konwekcyjnym (Ks) zazwyczaj werasta wraz. 2. temperatura, dlatogo badanin z wykorzystaniem serit butelek testowych w réznych temperaturach pozwalaja na lepsze aszacowanie zachowania sig tego wspélezynnika Reakeia prayécienna (ital? Reactions) Natgzentie reakgji jakosci wody wys(gpuijace w poblizn écianck nur moze byé rozwazane (jako warieéé zalezna od preeplywwu) zgodnic z nastepuiten formula: R-AAIK gdzie K,~ wspélezynnik natgzenia reakeji preyéciennej (wall reaction rate coeff) (44) ~ powierzchnia scianki dziclona przez objelosé jednastkowg (Ww preyblizeniu 4 dziclone pracz. Srednicg rury) Wyradeniec to pracksatatea mase reagujaca na jednostce powierzehii scianki do masy reagujace} w jednostee objetosei, Progr EPANET daje modliwosé wyboru jednej 2 dwéch wartosci reed reakeji: 0 lub 1. Stad tez jednostki K. ‘wie’ sig odpawiednio z wielkosciami: masa/possierzchniaczas oraz dlugost/ezas, Podobnie jak wv przypadku pparametrs Ky (w przeply wie Konwwekeyjnym), parametr Ky mnsi byé okreslony przez u2ytkownika. W preypadku reakeji pierwszego rz¢du wartoéei wspotczyrnika K. og sig zmiieniag w zakresic od 0 a2 do 5 stép/dziei, 3Wspélezynnik K. powinien byé dostesowany do ograniceei transfera masy pomigdzy preeplywem komwekcyjnym a. Sciankami rury. Wartosé tq program dobiera automatycznie, bazujge na wartosciach molekularnego wspélcaynnika dyfizji (molecular dlifusivity) niodelowane} substancii oraz icaby Reynolds'a (fow's Reynolds number) (Dodatck D). Ustawienic molekulamego wspélezynnika dyfueii na 0 oznacea ignorowanie jakichkolvick transferéw masy. Wepétezynnik reakeji prayScienne} K., mois zalcéeé od temperatury, a takze od wieku i materialu 2 jakiego rura jest wykonana. Wiadomo, 2¢ wrx 2 wiekiem melalows cury zvigkszaja swoja. chropowatosé w wyniky osadzania sie produktéw korozji na éciankach. Korozja zwvigksza chropowalogé wplywajaca na dolny wspélezynnik chropowatogci Hazen’a-Williams'a (C) lub gémy wspélezynnik chropowatasci Darcy’ego- Weisbach’a, co powoduje wigks7e straty cignienia w przeplywie spowodowane tarciem. Isinieja dowody méwigce, 2e ten sam proces. Kléry powoduje zivigkszenie chropowatogci rury wraz.z uplywem czas, powodhje rownic? w2r0st reakcyjnosei Scianek 2 rSitymi zwiqzkami chemicanymi (gléwnie z chlorem i innymi Srodkami derynfekujacymi). Program EPANET umodliwia funkcyjae wzalednienic wspélezynnika Ke katdej niry od jej wspélezynnika chropowatosci. W zaleinosci od wybrane} formuly obliczaince) straty stosuje sig roane fake: Formula strat (Headloss Formula) Formula reesei peavécienne| (Wall Reaction Formula) Hazen-Williams F/C Darcy-Weisbach Ky =F /log (e/d) Chazy-Manning Ky Fn dz: C= wspélezyinik Hazen’a-Williams'a (Ht coeff) €~ clopowalosé Darey'ego-Weisbach'a (D-IV roughness) d= Srednica rury (pipe diameter) in —sespBlezynnik chropowatosci Manning’a (M roughness coeff) F-—wspélezynnik ehropowatosci w reakcitpreyScienne) rury (wall reaction — pipe roughness coeff) Wartogé wspéleaynnika J musi by€ pobrana ze specialuych rieczywistych pomiaréw abiektu i ma oma r6énc ~znacrenie w zaleznosci od wiytego réwnania stat, Zaleia tego podejécia jest to te. jeden paramett (F) wystancza 4o symulovania bardzo Biskich rzeczywistosci zmian wspélezynnikéw Feakeii preyéciennych ru oily (Water Age) i Sledzenie Ardila (Source Tracing) EPANET moze rownie? modelowaé zmiany wieku wody w systentie dystrybucji, lako wiek wody przyjmuje sig ‘czas spedzony przez porcje wody w sieci, Woda wply;vajaca do siect z rezerwuaréw lub wezlow Ztédlowych posiada wiek poczatkowy rowny zero. Pomiay wieku wody pozwalaja na ogélne charakteryzowanie jakosi ‘wody pitnej w sieciach, Program EPANET trakluje wick wody jako skladnik reakgji, Ktorego wzrost podiyra 2godnie z kinclyka zerowego teh z predkoscia séwna 1 Program EPANET umorliwia rownied éledzenie rédla, Polega to na badanitr, jaki procent wody docierajacy do innych wezléw sieci pochodzi 2 dancgs éédla. Wezlem #édlowym (source node) moze byé dowolny \wierzchotek w sicei(pora zbiornikami i rezerwarami), Program trakluje ten wierachele jaka stale Ado nie reagujqcego czynnika, wplywajacego do sieci ze stezeniem wynoszaca 100. Sledzenie érddla jest weytecznym narzedziemn do analizy systemow dystrybueji wody 2 wielw (co najmniej dwéch) réénych érddel, Pokazuje, w Jakim stopniu woda z danego drédla miesza sig z woda z innych érédel, oraz jak rozklad ten zmienia sig w M