Kadnlarn Kurtuluu

iz b i z i m imliim miz, k Emeimiz, bedeni

dir...
SOSYALST DEMOKRAS GAZETES ZEL SAYI 10 25 UBAT 2011 2 TL

Bizler bu 8 Martta, eski kocas tarafndan ldrlen Ayeyiz, sevgilisi tarafndan ldrlen Arzuyuz, kznn sevgilisi tarafndan ldrlen Neclayz ve en yaknlar tarafndan ldrlen, Nebileyiz, Medineyiz, Gldnyayz, Aye Ylbaz, Sevimiz, Pippa Baccayz Erkeklerin sevgisi her gn iimizden 3n ldrrken; herkes maymunu oynad ve bu yl resmi kaytlara gre 380 kadn erkekler tarafndan herkesin gz nnde bakland, kurunland, topraa gmld, yakld, intihara zorland. Bu kadnlarn birou ldrleceklerini biliyorlard, lk attlar, yardm istediler, savclara, polislere bavurdular ama ne yazk ki yarg dilekelerini grd halde ilem yapmad, polis katilinin evine yollad, Kadndan Sorumlu Devlet Bakan mnferittir dedi, meclis gzn kapad, medya kadn sulad, akrabalar gizledi, sokaktan geenler grmedi ve kadnlar katledildi. Bylelikle hepsi kadnlarn katline su orta oldular.

FKELYZ, SYANDAYIZ, DETRECEZ!

Erkek Vuruyor Devlet Onu Koruyor

Devlet zihnini hadm et

Cinsel sular; cinsellikten, hormonlardan ya da tahrik edici kyafetlerle deil erkek egemen zihniyetle, erkek iddetiyle ilgilidir. Taciz ve tecavz yalnzca cinsel bir drtnn aa vurulmu biimi olarak alglanamaz. Sf.14

Torba oldu orba

Kapitalizmin iktidarn srdrebilmesi uruna kard her yasa, her zaman en ok kadnlar vuruyor. Kadnlar iin yaptklarn syledikleri her eyin aslnda kadn daha ok ezen ve smren olduu gereini bizler gryor ve sylyoruz. Sf.20

Dilsizlik ldrr
Diline sahip kmak yaama hakkna sahip kmaktr. Diline sahip kmak o dile ait kltrn dnne ve geleceine sahip kmaktr. nk ana dilini, zgrce yaamn her alannda kullanamamak-kullandrlmamak sadece manen deil madden de yok olua gtrr bir halk. Sf.20

Erkek vuruyor, devlet onu koruyor fkeliyiz, isyandayz, deitireceiz

Bizler bu 8 Martta, eski kocas tarafndan ldrlen Ayeyiz, Sakineyiz, sevgilisi tarafndan ldrlen Arzuyuz, kznn sevgilisi tarafndan ldrlen Neclayz ve en yaknlar tarafndan ldrlen Sakineyiz, Nebileyiz, Medineyiz, Gldnyayz, Aye Ylbaz, Sevimiz, Pippa Baccayz

Erkeklerin sevgisi her gn iimizden 3n ldrrken; herkes maymunu oynad ve bu yl resmi kaytlara gre 380 kadn erkekler tarafndan herkesin gz nnde bakland, kurunland, topraa gmld, yakld, intihara zorland. Bu kadnlarn birou ldrleceklerini biliyorlard, lk attlar, yardm istediler, sav cla r a , polislere bavurdular ama ne yazk ki yarg dilekelerini grd halde ilem yapmad, polis katilinin evine yollad, Kadndan Sorumlu Devlet Bakan mnferittir dedi, meclis gzn kapad, medya kadn sulad, akrabalar gizledi, sokaktan geenler grmedi ve kadnlar katledildi. Bylelikle hepsi kadnlarn katline su orta oldular. Katiller, baba, koca, sevgili, aabey, karde, Katiller ok yaknmzda. Katiller retmen, mhendis, doktor, ii, isiz Katiller gen, yal Ortak noktalar; erkek olmalar. Btn bunlar bize gsteriyor ki, kadn

cinayetleri POLTKtir ve SSTEMATKtir. nk kadna ynelik iddet iktidardan, erkeklikten yani erkek egemen sistemden beslenir; sistematiktir nk yzlerce kadn bu yzden ldrlyor. iddet, ne znesi belirsiz, cinsiyetsiz bir olgu ne de kadna kar iddete bavuran erkekler hasta, sapk, eitimsiz Tecavze, tacize uruyoruz, sulu biz ilan ediliyoruz. Dekolte giymemiz, saat 9dan sonra sokaa kmamz, hamile hamile eyleme gitmemiz iddet iin, taciz iin, tecavz iin tahrik sebebi saylyor; gerekesini hormonlara balayp bununla ilgili yasalar hazrlanyor. Devlet yetkilerinin yapt aklamalar tecavz, tacizi merulatryor. Adli Tp tecavzn stn rtyor. Bunlarn hepsi ortak bir eyi sylyor: kadnn da suu var. Bunu diyen herkes tecavze, tacize ortaktr nk sorun testesteron, dekolte deil; sorun erkek egemen dzendir. Bizler bir kez daha soruyoruz, testosteron tedavisi ile polisin copunu, tecavz-

cnn yumruunu, sevgilinin silahn, kocann iddetini de engelleyebilecek misiniz? Boand karsn ldren erkek, ayrlmak isteyen karsn baklayan adam; hamile rencinin karnna karnna tekmeyi

basan, anne karnnda bebei ldren, cezaevindeki kadna copla tecavz ederek ikence yapan, DKHl kadnlara tecavz kltrn biz size gsteririz diyen polis Bunlar nasl aklayacaksnz? Bu kadnlarn hepsi tahrik

3
mz da kapitalizmin ve onun erkek egemen sisteminin devamnn salanmas iin gerekli deil mi? cretli emek alannda Emine Aslan, Trkan Albayrak, Aynur amalan, Tekelci kadnlarn direnileri bizlerin nn aarken unu da gsterdi: kadnlara dk cretli, ksmi/yarm zamanl esnek alma koullar altnda eitsiz bir ekilde yer almalar dayatlyor; bu kural haline getiriliyor. Tpk daha nce SSGSSde olduu gibi, tpk bir ksmn kardklar torba yasada olduu gibi kadnlar aileye, babaya, kocaya mahkm eden kapitalizmin erkek egemen yasa ve ynetmelikleri yarn da karmza kacak. Sosyal Gvenlik Yasasyla birlikte her eyin en bata saln paral hale getirilmesiyle en ok biz kadnlar madur edilmiyor muyuz? Hlbuki bizler bir erkee bal kalmadan tm kadnlar iin cretsiz ve eriilebilir salk hizmeti istiyoruz. Yine bir erkee bal kalmadan ev dnda cretli bir ite almak istiyoruz; fakat cinsiyeti iblmyle ekillenmi ilerde deil. fkeliyiz; nk bedenimizle ve emeimizle birlikte kimliimiz de smrlyor. Savan eril kltrnn hakimiyeti belirledi yaamlarmz. Trk, Krt, Ermeni bizim olmayan sava ayrtrd bizi. Grmedik birbirimizin acsn. Nefret ettik birbirimizden onca farkmza ramen ortak paydamz, kadnlmzdan vurulurken hepimiz. Krt kadnlar yllarca ana dillerini kullanamadlar bu lkede. Hastaneye gittiler doktor onlar anlamad/anlamak istemedi; okula gidemediler, gidebilenleri retmenleri tarafndan dvld, mahkemelerde kym yakld, bana tecavz ettiler diyemedi. Corafyann dousunu yakan ate elbet srad batya da. zel harekt karsn ve ailesi ldrd., eski komando hamile karsn ve karnndaki bebei ldrd haberleri atein kadn bedenine dtn gsterdi bizlere. Krt kadnlarn acsna sar kulaklarla retmi-

gc yksek kyafet mi giymiti yoksa iddeti uygulayan erkeklerin hormonlar m yksekti? Erkek egemen anlayn sonularndan olan taciz ve tecavzlerden rahatsz olanlarn aslnda iktidarlarndan rahatsz olmalar ve testosteron tedavisine ilk nce kendilerinden balamalarn neririz. Yani nce iktidarlarn hadm etmeliler. nk biz kadnlar, erkek egemen politikalarn ve politikaclarn iktidarn kesmek iin mcadele etmeye devam edeceiz. Bizler bu 8 Martta: fkeliyiz nk ldrlyoruz, fkeliyiz nk tecavze tacize uruyoruz, fkeliyiz nk tacizin, tecavzn, kadn cinayetlerinin nn devlet ayor, merulatryor. Erkek vuruy o r , devletse vuran gstere gstere koruyor. Bu cinayetlere, tacizlere, tecavzlere susmak taraf olmaktr. Artk hi kimse masum deil. fkeliyiz, ldrlmediimiz gnlerde de emeimiz alnyor, grmezden geliniyor. Her gn ama her gn yaptmz ev ilerinin; ocuk, hasta ve yal bakmnn grnmemesi bir yana yaanan krizlerin faturasnn en ok karld biz kadnlar olurken; bata SSGSS olmak zere yllardr sistemli bir biimde karlan tm yasalarla evdeki bakm ve sorumluluklarmz daha fazla artt. sizlik en ok bizi etkilemesine ramen saylarda ve saymlarda ev kadn olarak gsterilmemiz ama evde yaptmz emeimizin grnmemesi/ cretlendirilmemesi ve buna ramen aalanma-

yor muyuz kendi katillerimizi? Bizsek savan bedelini en ok deyen, durdurmak da bize der. fkeliyiz; nk cinsel kimliimiz lm oldu yine bize. Polis iddetine maruz kalmak rutin oldu hayatlarmzda. Lezbiyen, travesti ve transeksel kadn olmak ldrlmek, ezilmek, hor grlmek ve kimliini saklamak zorunda kalmak demek. te biz kadnlar bu yzden FKELYZ, SYANDAYIZ! Ve bu sistemi ykmak iin mcadeleye devam edeceiz...

Meclisin bugnk tablosu kadn kotas uygulamasna ne kadar ihtiyacmz olduunu aka gstermektedir. Siyasi Partiler ve Seim Yasas ile Anayasaya kadn kotas ve kadnlarn siyasete girmesini artracak pozitif ayrmc nlemlerin konulmas gerekmektedir.
Seimlerin yaklamasyla birlikte siyaset arenasnda karlkl atmalar yine balad. Miting alanlarnda, al trenlerinde, burjuva siyasi liderlerinin katld her alanda sz dellolarna dnen konumalar, karlkl atmalarn tesine geememekte. Toplumsal sorunlara ynelik zc politikalar gelitirme iddiasndan ok uzak olan bu sylemler ayn zamanda kadn talepleriyle ve kadnlarn siyasete katlm ile ilgili de hibir ierie sahip deil. Trkiyede kadnlar nfusun yaklak yarsn oluturduu halde bugnk mecliste Aralk 2010 tarihi itibariyle 541 milletvekilinin sadece 48ini (% 8,8) kadn milletvekilleri oluturuyor. Bakanlar kurulunda ise iki kadn bulunuyor. Seme ve seilme hakk her ne kadar yasal gvenceye alnsa da bu tablo seilme hakknn kadnlar iin sadece kat zerinde kaldnn ak gstergesidir. Yasalarda herkes seme seilme hakkna sahiptir demek cins kr bir yaklamdr, ite bu eitlik syleminin karl da BDP sayesinde ancak % 9 olabilmitir. Siyaset toplumun tm kesimlerini kapsamyor ve demokratik bir yapya sahip deildir. Siyasetin bu yaps bata kadnlar olmak zere tm ezilenleri dlamaktadr. Bu nedenle kadnlarn siyasal temsilini ykseltmek nemli olmakla birlikte, esas olarak bu yapnn deitirilmesi ve demokratik toplumsal bir siyasetin gelitirilmesi nemlidir. Siyasal yaama katlma, siyasal olaylar izlemek ve bilgi edinmekten, siyasal eylemleri organize etme ve eylemlerde yer almaya, oy vermeye, aday olmaya ve siyasal karar mekanizmalarnn her aamalarnda yer almaya kadar deiik biimlerde olabilir. Kamusal alan hala erkeklere ait alanlar olarak grlmektedir. Kadnlarn siyasal srelerde aktif olarak bulunamamas ve politikalarn retildii karar alma mekanizmalarnda yer alamamas, hem kadn sorunlarnn gndeme getirilmesini kstlamakta ve duyarll yeterince oluturamamakta; bu sorunlarn yeterince bilincine varlamamakta hem de kadnlarn, sorunlara dair zm politikalarnn gelitirildii alanlarn dnda braklmas anlamna gelmekte ve sonuta da bu algy deitirmeyi engellemektedir. Kadnlarn taleplerini ve ihtiyalarn kadnlarn olmad kurullarda tanmlamak ve buralarda kadnlarn lehine politikalar retmek mmkn deildir. Kadnlar kendi gelecekleri iin kararlarn alnd mekanizmalarda yer almaldrlar. Bunlarn banda da sz ve karar yetkisini kullanlaca yerler olan halkn iradesi olan meclis gelmektedir. Kadnlar dnyann her lkesinde, seme ve seilme haklarn elde etmek iin uzun yllar mcadele vermilerdir ve bu mcadeleleri sonucu bu hakk kullanabileceklerini gstermilerdir. Ancak sonu, ne dnyada ne de Trkiyede dnld gibi olmamtr. zellikle seilme hakkndan yararlanma ve siyasal karar mekanizmalarnda yer alma konusunda cinsler aras eitsizlik ok belirgin bir biimde varln srdrmekte ve kadnlar erkeklerin ok gerisinde kalmaktadr. Meclisteki kadn temsilinde dnyadaki oran da %16nn zerine kamamtr.

Er Meydannda Kadnn Yeri

Kadn sorununu toplumsal bir sorun olarak ele almak ve cinsiyet ayrmcln ortadan kaldrmak iin politika gelitirmek nemlidir. Siyaset, alma yaam, eitim ve sosyal yaam bata olmak zere pek ok alanda kadnlara ynelik ayrmclk devam etmektedir. Bu alanlarda kadnlar aleyhine varln srdren eitsizlii ortadan kaldrmak btnlkl bir kadn politikas gerekletirmekle mmkndr. Siyasal alann da kadn aleyhine olan tablosu, durumun kadnlar lehine evrilmesine ihtiya duyulan alanlardan birisidir. 1935ten bu yana, kadnlarn mecliste temsil orannn en yksek olduu dnemi yaamaktayz. Fakat ne ac bir tablodur ki bu en yksek oran % 8,8dir. Gerek anlamda kadn temsili iin pozitif destekleri hem kendi iinde hem de mecliste uygulayan tek grup BDP(DTP)dir. DTP kapatlmadan nce 20 vekilinin 8ini kadnlar oluturmaktayd. DTPnin kapatlmas ve Aysel Tulukun vekilliinin drlmesiyle meclisin kadn says da dm oldu (22 Temmuz 2007 genel seimlerinde parlamentodaki kadn milletvekili says 50ydi. Oransal olarak 9.1) Bugn itibariyle meclisteki kadn milletvekili says 48, oran olarak 8,8dir. Kadnn siyasal yaama katlmnn nemli bir aya olan yerel ynetimlerde ise durum ok daha ktdr. Belediye bakanlar iinde kadn oran % 0,9 iken (yani iki belediye bakan onlar da

5
DTPden seilmilerdir); belediye meclis ye says % 4,2dir. Bugn yollarna BDP grubu ierisinde devam eden kadn vekillerin mcadelesinin fark da ortadadr. BDPli kadnlar bu dnem meclisin en aktif soru nergelerine imza attlar, kadnlar lehine nemli tartmalar gndeme getirdiler. Kadn hareketiyle birlikte davranmalarnn, kadn taleplerine kulak veriyor olmalarnn yannda bu gc partilerindeki kotadan, e bakanlk sisteminden ve arkalarnda ki ok ciddi ve byk bir Krt kadn hareketinden aldklar ortada duran bir gerekliidir. Meclisteki kadn oran dier bir taraftan siyasi partilerin kadnlara yaklamnn bir yansmas olarak da deerlendirilmelidir. Genel olarak siyasal kltr ve siyasi partilerdeki erkek egemen yaplar kadnlarn katlmn engelleyici tarzdadr. Kadnlar karar organlarndan ok, kadn kollarnda, partinin levazm ve destek hizmetlerinde rgtlenmektedir. Burjuva siyasi partiler, seim srelerinde kadnlar seilme olasl bulunmayan yerlerden aday olarak gstermekte; kadnlar, adeta vitrin malzemesi gibi kullanmakta ve gstermelik adaylar durumuna indirgemektedir. Ayrca kadnlar, seim srelerinde semenin evlerine girmeyi kolaylatran aralar olarak da deerlendirilmektedir. Oysa kadnlarn siyasi temsilini arttrmak tm siyasi partilerin ncelikli grevlerinden olmaldr. Siyasi partilerin tm, programlarnda kadn politikalarna yer vermeli, pozitif ayrmclk (bata kota olmak zere) gibi nlemleri uygulamal ve sonra da bunlar devlet politikas haline getirme ilkesi ile hareket etmelidir. Parti iinde, kadnlara ynelik ayrmcl ortadan kaldrmak iin faaliyet gsteren bamsz yaplar olmaldr (kadn meclisleri/ komisyonlar gibi) Kadnlarn parti iinde ve kamusal alanda karar alma mekanizmalarnda yer almasn salayacak politikalar hayata geirilmelidir. Kadn faaliyetleri iin parti btesinden yeterli kaynak aktarlmal ve parti olanaklar kadn faaliyetleri iin de kullanlmaldr. Kadn adaylardan aday olmalar karsnda cret talep edilmemeli aksine parti kadn adaylar desteklemelidir. Parti, kadn rgtleriyle ibirlii iinde olmal, kadnlardan gelen talep ve nerileri esas alarak politikalarn hazrlamaldr. Kadnlarn siyasete katlmlarn arttrmak iin kadnlar lehine pozitif ayrmc uygulamalar hayata geirmek gereklidir. Bunun en nemli admlarndan biri olan kotann etkisi byktr. Kota, eksik temsil edilen kadnlarn siyasette yer almasn engelleyen faktrler ortadan kalkana kadar uygulanmas gereken pozitif ayrmc bir seim tekniidir. Kota, kadnlarn temsilindeki art amalar. Ayrca bugn mecliste kadnlarn yeterli temsilinin olmamas aslnda bir demokrasi ve insan haklar sorunudur. Kadnsz bir demokrasiden kurtulmann yolu iin kota nemli bir admdr. Oysa lkemizde kotann neminin yeteri kadar kavrandn syleyebilmekten ok uzaz. Getiimiz yllarda Babakan Erdoan tarafndan kadnlar mal m ki kota uygulayacaksn szlerinin de aka gsterdii gibi kota konusu, siyasiler tarafndan ciddiye alnmamakta ve olduka apolitik ekilde tartlmaktadr. Fakat meclisin bugnk tablosu kadn kotas uygulamasna ne kadar ihtiyacmz olduunu aka gstermektedir. Siyasi Partiler ve Seim Yasas ile Anayasaya kadn kotas ve kadnlarn siyasete girmesini artracak pozitif ayrmc nlemlerin konulmas gerekmektedir. Bylece nfusun yarsn oluturan kadnlarn seilme hakkn kullanmakta karlatklar engelleri ama yolunun almas sz konusu olabilir; Meclisin yarsnn kadn olmasnn n alm olur. Kadn kotas, kadnn sadece saysal bir varlk gstermesi yeterli midir sorusunu da beraberinde getirmektedir. Fakat bu sorular ve tartmalar kadn kurtulu mcadelesi vermenin kazandrd btnlkten bakarak deerlendirmek gerekir. Pozitif ayrmclk vb. uygulamalar, kadnlarn dnyann pek ok yerinde yrttkleri eitlik ve zgrlk mcadelesi iinde gelimi bir pratikle bugne kadar var olagelmitir. Yani bolukta duran, soyut, ieriksiz ve koulsuz bir teknik deildir. Bu balamda, kota ve dier uygulamalarn kadn mcadelesinin bir paras ve tamamlayan olduu ve ancak bu mcadele ile var olabilecei tespiti, bu soruna doru bir perspektiften bakmamz salayabilir. Eit temsilden kastmz kotadr; kotann oran konusundaki kastmz da % 50dir. Kadnlarn temsilinin nndeki engellerden bir dieri de seim barajdr. 12 Eyll darbesinin yaratt antidemokratik, yasak ve militarist zihniyetin rn olan ve btn iktidarlar tarafndan ynetimde istikrar gerekesiyle savunulan %10luk seim baraj, demokratiklemenin de nndeki en byk engeldir. Seim barajnn varl dolayl ve dolaysz pek ok adaletsizlii beraberinde getirmektedir. Her trl dncenin politik srelere katlabilmesi adil ve demokratik bir seim sisteminin varlyla mmkn olabilir. Seim barajnn kaldrlmas; toplumdaki farkllklarn yanstlmas, temsil edilebilmesi ve ok sesli bir meclisin oluturulabilmesi iin ilk adm olacaktr. Gerek bir demokrasi iin n koul olan bu adma, meclisteki iktidar ve muhalefet partilerinin verdikleri yant, sk sk gndeme getirdikleri demokrasi sylemleri karsnda bir samimiyet testi olarak nlerinde durmaktadr. Grnen o ki siyaset arenasn bir er meydan olarak gren anlay devam ettii srece kadnlarn siyasi srelere katlmnn bugnknden farkl olmayaca bir gerektir. Kadnlarn yzyllar boyunca yaad ezilmiliin yansmas olan siyasi temsil sorunu, pozitif ayrmc nlemler getiren yasal dzenlemeler yaplmadka ve bu yasalar uygulanmadka ortadan kaldrlamaz. Bu nedenle kadnlarn siyasete ve ynetimlere katlmnn nn aacak kadnlar lehine pozitif ayrmc politikalar yeni anayasaya, siyasi partiler ve seim yasalarna yansmaldr. Kadnlarn kendi hayatlarn dntrebilmeleri iin siyasette yer almalar nemlidir. Kadnlarn siyasette daha fazla yer almalar er meydan olarak grlen siyaseti de dntrecektir.

iddet

Gzaltndan Parmaklklar Ardna

Toplumun ve hayatn her alannda genel olarak kadnlarn maruz brakld cinsiyeti yaklam ve uygulamalar gzaltnda ve cezaevlerinde de devam etmektedir. Kadn bedeni zerinde denetim kurmann bir arac olan cinsel taciz ve tecavzler yaanmaktadr.
yola getirilmeye allmaktadrlar. Bu durum, arama ve operasyonlarda hakaret-aalama-kk drc sylem ve uygulamay beraberinde getirmektedir. Hukuksal temeli olmayan cezaevi operasyonlar, zoriddet uygulamalar srasnda da kadnlarn dourganlklarn tehdit eden sylem ve yntemler; vajinal blgeye darbe, slatlm zemin ve koullarda uzun zaman tutma, hijyenden yoksun brakma, ped vermeme gibi dnemsel yaptrmlarn da olduu yakn tarihte gzlemlenmitir. Cezaevlerindeki kadn tutuklu ve hkml olmak; kadnlara psikolojik ve fiziksel iddeti, bask ve zora dayanan insanlk d uygulamalar da beraberinde getirmektedir. Getiimiz yllarda Avukat Eren Keskinin Denizli Bozkurt Ak Kadn Cezaevinde yapt inceleme sonucu hazrlam olduu rapor, genel olarak kadnlarn bulunduu hemen hemen btn cezaevlerindeki yaanan sorunlar da aklar niteliktedir. Bu rapora gre; 87 kiilik cezaevinde 210 kadn kalyor; kadnlar zorla altrlyorlar; adli personelin lojmanlarna temizlie gtryorlar; lam temizliine zorlanyorlar; haftada yalnzca 1 gn ykanabiliyorlar; copla tecavze uruyorlar; etnik kkeninden dolay aalanyor ve kfre maruz kalyorlar; kadnlarn gsleri sklyor ve parmakla istismara uruyorlar. Gzaltnda taciz-tecavz: Bir devlet politikas Kadna ynelik taciz ve tecavz, bizzat devlet eliyle sistematik olarak srdrlmeye devam ediyor. zellikle politik kadnlara kar uygulanan bu cinsel iddet; kadnlar gzaltnda, cezaevlerinde, karakollarda, ev basknlarnda, sokak gsterilerinde devletin kolluk gleri tarafndan gerekletiriliyor. Hakkn arayan, demokratik taleplerini dile getiren toplumsal muhalefetin n saflarnda yer alan kadnlar, zellikle de Krt kadnlar hem kadn olduklar iin hemd e kimliklerinden dolay dolay daha fazla iddet ve baskya maruz kalyor. Adli yarglama srecinde istismara maruz kalan kadnlar bulmak ve hukuki destek vermek amacyla faaliyet gsteren Gzaltnda Cinsel Taciz ve Tecavze Kar Hukuki Yardm Brosunun aklamalarna gre 13 ylda 329 kadnn cinsel iddete maruz kald. Yardm projesi kapsamnda kendilerine bavuran veya hukukular yoluyla ulatklar kadnlara ilikin verileri kamuoyuna aklayan bro yetkilileri, 13 ylda 79 kadna gzaltnda tecavz edildiini ne srd. Rapora gre, bu kadnlarn 2si tecavzden sonra intihar etti, 14 yandaki bir kz ocuu da tecavze uradktan sonra akrabalar tarafndan namus temizleme gerekesiyle ldrld. Rapordaki verilere gre, ikence ve taciz gren 329 kadnn 42si 1018 ya, 287si de 18 ile 67 yalar arasnda. Suu ileyen faillerin dalmna bakldnda da 239nun polis, 90nn jandarma/asker, 17sinin ise zel tim olduu ne srld. Kadnlarn 134nn cinsel istismar iddiasyla su duyurusunda bulunduu, 40nn bask sonucu Trkiye iinde yaad yeri terk etmek zorunda kald, 51inin tekrar tehdit ya da ikenceye maruz kald vurguland. 2010 saysal verilerine bakldnda ise bavuruda bulunan kadn says 20. Bunlardan 5i tecavz, 15i ise taciz iddiasyla bavurmu. Faillerin ise 14 polis, 4 jandarma/ asker, 1i zel tim, 2si ise korucu. Belirtilen rakamlarn ise gerek rakamlar olmad, gerein ok daha fazla olduu dnlyor. Getiimiz gnlerde gzaltnda taciz edildiini belirten kadn rencilerin yaam olduklar olaysa bunun baka bir boyutunu gstermektedir. Babakann Erzurumda rencilerle bulumasn protesto eden rencilere, polis su ve gazla mdahale etmi ve bir ksmn gzaltna almtr. Batan sona ikenceyle dolu bu gzalt ilemleri Vatan Emniyet Mdrlnde en st dzeye kmtr. Hastaneye gtrldkten sonra Vatan Emniyet Mdrlne getirilen rencilere nezarethaneye gtrlmeden nce, daha nce yaplan st aramas ilemi bir kez daha tekrar edilmi, teker teker kamerasz odalara alnan niversitelilere -zellikle de kadnlara- ynelik; zorla i amarlarna kadar soydurmak, i amarn karmasn istemek gibi insanlk d arama yntemlerine bavurulmutur. niversitelilerin itiraz etmesi zerine kan tartmada, kadnlara cinsiyeti kfrler edilmi, iin boyutu tecavz tehdidine kadar varmtr. niversiteli kadnlarn gsterdii tepki ise polisler tarafndan kameraya ekilmi, gece boyunca, nezarethanelerde kamerayla taciz birka kez tekrarlanmtr. Btn bunlarn yannda, cezaevlerinde ocuklaryla kalmak zorunda olan kadnlar ve ocuklar iin hayat ok daha zordur. Ceza nfaz Kurumlar ile Tutukevleri Ynetimine ve Cezalarn nfazna Dair Tzn 96.maddesinde Anas tutuklu veya hkml olup da darda himayesine verilecek kimseleri bulunmayan veya hibir suretle bir himaye kurumuna verilmesi kabil olmayan kk ve bakma muhta ocuklar, bakabilecek bir kuruma veya aile efradndan birine verilinceye kadar analarnn yannda kalrlar. demektedir. Buradan da anlalaca zere; kadn mahkmlarn birou darda ocuklarn verebilecek kimseleri olmad iin cezasn ocuklaryla birlikte ekiyor. Bu durum ise kadnlar asndan daha fazla zorluk ve ocuklar iin endielenme durumunu yaratyor. nk cezaevlerinde ocuklarn yetimesi iin salkl, temiz ve uygun bir ortam bulunmamaktadr. Ayrca cezaevlerinde ocuk bakm merkezi ya da krelerin olmamas da anneler iin cezaevinde ocuk bytebilmenin zorluunu katmerlemektedir. Cezaevlerinde her gn bir insanlk suu, zellikle de siyasi tutuklu ve hkmllere kar ilenmektedir. Kadnlara kar ise ikence, taciz, tecavz sradan uygulanan cezalandrma yntemleri ierisinde yer almaktadr. Tm bunlara kar susmak, taraf olmaktr.

Parmaklklar Arkasnda Kadn Olmak Cezaevinde olmak zgrlkten, hayatn renklerinden, yaamaktan mahrum braklmak Hapsetmenin ncelikli grevi de bu yolla cezalandrmak deil midir zaten? Ancak cezaevlerindeki tek ceza zgrlkten yoksun brakma deil, hapsedilen kiiyi yasal ve insani olmayan yaptrmlarla ve kurallarla sisteme itaat eden robotlar haline getirip kiilik zelliklerinden ve zgveninden arndrmaktr da ayn zamanda. Genel anlamda tm tutuklu ve hkmller iin yeterli ve insani llere uygun olmayan cezaevleri, kadnlar asndan daha da zordur. Kadn cezaevleri kadnlarn ihtiyalar dorultusunda hazrlanmam, onlarn dardaki hayata uyum salamalar ve yaamlarn yeniden kurabilmeleri iin ise hibir imkn salanmamtr. Toplumun ve hayatn her alannda genel olarak kadnlarn maruz brakld cinsiyeti yaklam ve uygulamalar cezaevlerinde de devam etmektedir. Kadn bedeni zerinde denetim kurmann bir arac olan cinsel taciz cezaevlerinde de yaanmaktadr. Bu saldr genellikle kadn koularnda yaplan aramalar srasnda, mahkeme ve hastaneye sevk srasnda gereklemektedir. Tutuklu ve hkml kadnlarn doktor muayeneleri srasnda jandarma gvenlik gerekesiyle muayene odasn terk etmemekte ve bu yzden kadn tutuklular muayene bile edilmeden geri getirilmektedir. Bu durum jinekolojik muayene srasnda da srdrlmekte, doktorlar itiraz etse de engel olamamaktadr. Hatta doktorlarn itiraz etmesi ve odadan kmalarn istedii, buna karlk jandarma komutannn askerlerine Bakn, bakn, vcuduna iyi bakn dedii durumlar bile yaanmtr. Bu durum tm etik kurallarn dnda olmakla birlikte kadn olma durumunun da kullanlarak bask uygulanmasnn bir rneidir. Kadnlarn hastaneye gitme isteklerine ok ge cevap verilmekte, tutuklular madur edilmektedir. Ayrca kadnlar mahkemeye gidi gelileri esnasnda askerler tarafndan tacize uramakta ve bunu dile getirmemeleri konusunda da tehdit edilmektedir. Bu duruma kar kan kadnlarn yazd dilekeler ileme konmamakta ve savc tarafndan da grmezden gelinerek erkek-yarg-devlet lsnn ibirlii burada da karmza kmaktadr. Baz kadnlarn ise cezaevine ilk girileri srasnda rlplak soydurulup, birka kez oturup kalkmas istenmi, itiraz ettikleri takdirde kadn gardiyanlarn Bunu herkese yapyoruz. Sen de uymak zorundasn diyerek kadnlar bask altna almlardr. Baz cezaevlerinde ise kadn tutuklularn bir cezaevinden dierine gnderilmeleri esnasnda kadna ynelik iddetin en arlarndan biri ilenmekte; kadnlara ans ve vajinal aramalar yaplarak kiiliksizletirme ve cinsel aalama amacyla kadnlk onurlar hie saylmaktadr. Kadnlk ve toplumsal yaamda ikinci cins olarak konumlandrlma, hayatn her alannda tekiletirme durumu, cezaevlerindeki insanlk d uygulamalarda daha da etkili olmaktadr. Genel olarak, siyasi kadn tutuklular elinin hamuru ile erkek ii olan politikaya bulamamalar, kendi konumlarn ve sosyal-politik yaam deitirmek adna aba harcamamalar iin

Copunu Postaln Bedenimizden ek

Polis iddetinin en acmasz yzn kadn bedeninde gsterdii olaylar bizim hafzalarmzdan silinmezken, grsel basnda haber deeri dahi tamad zamanlar oldu. Grntler silindi, gsterilmedi. Erkek devletin g aygtlar akland, korundu.
Getiimiz 8 Marttan bu yana, gnden gne dozunu arttrrcasna devam eden kadna ynelik iddet, pek ok farkl yzyle gndemlerimize tm aclaryla oturdu. Kimi zaman namus kisvesi altnda ilenen cinayetler ve namusun bedelinin dendii intiharlarla kendi yzn gsterdi. Kimi zaman bir anlk fkeyle ilendii iddia edilen sokak ortasnda maymunu oynayan bir toplumun huzurunda meydana gelen kadn ve nefret cinayetleriyle kimi zaman da tacizle, tecavzle, ikenceyle erkek devletin biz kadnlara uygulad iddeti gzler nne serdi. Bu corafyada 30 yldr sren savan ykntlarn en ar kadn bedeninde grdk. Evde, okulda, sokakta, iyerinde ykselen isyan sesinin karakola ulamasna ramen cansz bedenlerimizin ne zaman evlerimizden kacann beklendiini grdk. Ve bu yl da en ok polisin iddetini grdk biz kadnlarn bedeninde. Kadnlar olarak bulunduumuz alanlarda bizi mcadelemizden drmek, rgtl gcmz sindirmek iin devletin kolluk glerinin cinsel iddet yntemini sistemli bir biimde uyguladn biliyoruz. DKHl kadn arkadamzn sivil polislerce karlp tecavze kar yrttkleri kampanyayla dalga geercesine saatlerce cinsel iddet ve ikence uyguladn unutmadk. DKHl kadn arkadamzn yannda olduumuzu defalarca hatrlattk. zerinden ok gemedi yine SDPli kadn arkadamzn sivil polis tarafndan maruz kald iddete kar da susmadk. Bunun bir devlet politikas olduunu, polisin tacizi, tecavz bir ikence metodu olarak yeniden raftan indirdiini belirttik. Emeimiz, kimliimiz, bedenimiz iin, bar iin 25 Kasmda mcadeleyi rerek ve byterek yryen kadnlara Urfada uygulanan polis iddetini unutmadk. Gzaltna salarndan ekilerek, kafalar kaldrm talarna vurularak alnan kadnlarn grntleri hala hafzalarmzda. Daha bunlar gibi yzlercesi var. Polis iddetinin en acmasz yzn kadn bedeninde gsterdii tm bu olaylar bizim hafzalarmzdan silinmezken, grsel basnda haber deeri dahi tamad zamanlar oldu. Grntler silindi, gsterilmedi. Erkek devletin g aygtlar akland, korundu. En yakn rneklerden birini de getiimiz gnlerde Dolmabahedeki renci eyleminde polisin uygulad mdahale srasnda bebeini dren kadn arkadamzda yaadk. 4 Aralk Cumartesi gn Dolmabahede Babakan ile rektrlerin grmesine hazrladklar dosyay iletmek isteyen renciler, polis tarafndan iddet uygulanarak engellenmiti. Polis mdahalesi srasnda, gen kadnlarn kask ve bel blgelerinin hedef alnmas, polisin kadnlara ynelik tacizleri, hamile olan gen bir kadn arkadamzn bebeini kaybetmesi erkek devlet iddetinin geldii noktay bizlere gstermiti. Bu olay sonrasnda erkek medya ve devletin yetkili kurumlar kadn arkadaa kar lin kampanyas balatmakta hibir beis grmemitir. Erkek egemen sistemin, kadnlara ynelik saldrlarndan biri olan bu duruma kar; defaatle vurgulamak gerekli ki, kadnlarn dourup dourmayaca, ka ocuk douraca ya da hamilelik sresini nasl ve nerede geirecei konusunda karar vermek yalnzca kadnn bilecei itir. Yine hamile olmak; kadnlarn dnmesine, eylemesine, almasna, retmesine, sokaa kmasna, eyleme katlmasna, haklarn aramasna engel deildir. Bunun aksini iddia etmek kadn toplumdan uzaklatrmaktr; ayrmclk ve insanlk suudur. Babakan her frsatta ocuk yapn derken, bir yandan da kadnlarn bedenleri zerinde sz syleme mercii olduunu kantlamak istercesine icraatlarda bulunmaktadr. Kadnla erkein eit olduuna inanmayan babakan ve reksnn, hamile bir kadnn hamile hamile deil eylemde sokakta dahi olmasna kar durular, 19 yanda ve hamile olmasn eletirmeleri kadnlarn kendi bedenleri ve gelecekleri hakknda irade beyan etmelerinden duyduklar rahatszlktandr. Kendileri ve

iddet

takipisi medya; ikiyzl eril ahlak anlaylarnn tezahr sonucunda; hamile kadnlar sokak ortasnda kocalar tarafndan onlarca yerinden baklanarak ldrldnde ya da zorla evlendirilmeleri sonucunda binlerce ocuk gelin-anne olduunda, tecavz sonucu hamile braklm kadnlarn krtaj yaptrmasna izin vermeyen hkimlerin kadarlarna ise tek kelime etmemilerdir. Devlet gdml medya tarafndan bebeini kaybeden kadnn yaad sre daha zor bir hale getirilmek istenircesine doktor raporlar yok saylm, yalan beyanlara bavurularak bebein kaybndan kadn sorumlu tutulmu, mahkeme kararlar yok saylarak kadnn ad ve resmi yaynlanm, hakknda yalan haber yaplm, ksacas bir kadnn kendi bedeni zerinde karar verme hakk yok saylmtr. Anlalan o ki; bu lkede gnde 3 kadn ldrld, binlerce kadn tecavze-tacize urad, kadna ynelik iddet trmanarak apak devam ettii halde hibir nlem almayan ve koruma mekanizmas retmeyen, tm bunlara seyirci kalarak iddeti reten erkek iktidarn hedef tahtasnda sra 19 yanda kendi rzas ile hamile kalm fakat hamilelii devletin kolluk gleri tarafndan zorla sonlandrlm politik bir kadna gelmitir. ktidar mekanizmasn ellerinde tutan erklerin kadnlar/ anneleri evde kutsal, darda/eylemde tehlikeli grmeleri, her ekilde kadnlarn kimliklerini, emeklerini, bedenlerini denetlemek istemelerinin sonucudur ve bundan sonras iin meydanlara kacak kadnlara da gzda amac tamaktadr. iddet kadn zerinden, yeniden merulatrlmaktadr. Erkek devletin zellikle getiimiz yl iddetini daha gstere gstere yapyor oluu; evde, sokakta, okulda, iyerinde yani hayatn her alanndaki erkeklere cesaret veriyor. Kadnlarn bedenlerine, kimliklerine saldrarak ve erkek egemen zihniyetin silahlarn kullanarak onlar sokaktan, alanlardan srmeye alyor. Ancak onlarn hesaba katmadklar bir ey var. Biz kadnlarn yllardr bitmeyen zgrlk hedefimiz ve dayanma gcmz. Biz isyan sesimizi ykseltmeye devam edeceiz. iddetiniz bizi yldramayacak.

iddet

Erkek Vuruyor Yarg Koruyor

Yarg kadna kar iddetin nlenmesi hususunda uluslararas yasalara uygun davranmaldr. Adaleti salamakla ykml yarg organlar, verdii kararlarla ezilenin daha fazla ezilmesine neden olmak yerine toplumdaki adaleti olumsuzdan olumluya deitirmeyi ve kadnn konumunu ilerletmeyi asli grevi bilmelidir.
Parklarda, meydanlarda sk grdmz bir adalet ant vardr. Bir elinde kl, bir elinde terazi ve gz bal bir kadn. Terazi hukukun eitliini, kl cezay, gzn kapal olmas ise tarafszl sembolize eder. Bu nl Themis, yargnn hassas olmasn, adaletin de kadnn anal gibi kollayc toparlayc olmas gerektii eklinde yorumlanmaktadr. Mitlere geen yargdaki kadn sembolne karlk; bugn kadnn ezilmiliini bir kere daha merulatran yarg, sistemli erkek iddetinden sorumlu kurumlar haline gelmitir. rdeleyen, sorgulayan her kadnn karsna mahkemeleriyle, yasalaryla, sank koltuklaryla evrili bermuda eytan geni rlr. Devletin asl amacnn erkek egemen zihniyeti yarg yoluyla normalletirerek ve yarg zerinden zel politikalar gelitirerek kadnlar adeta birer sulu ilan edip toplumdan bavuran kadnlar aile kutsaldr denilerek kadnlarn koruma talepleri ciddiye alnmamakta; kocalaryla bartrlmakta daha sonra bu kocalar tarafndan kadnlar rahata katledilmektedir. Aile yapsn korumak adna kadna uygulanan ayrmclk, boanma ve mal davalarnda da karmza kar. ocuk yataki kzlarn para karl evlendirmek isteyen ailelere de Medeni Kanun kolaylk salar. 15- 16 yanda bedenini, kimliini yeni fark etmeye balayan kadna evlilik dayatlr. Gen kadna boanmak veya kocasn kabul etmemek gibi bir durumda bana gelecekleri ise medya ve basn gsterir; kanlmaz sonlar: cinayetler. Kocasnn cinsel isteine cevap vermemesi sonucu ldrlen kadnn cezas bile verilmez nk yapt/yapmad ey ar tahrik sebebi saylr. Baka bir taraftan maduru daha fazla madur eden szde bamsz ve tarafsz yargya bilirkiilik yapan Adli Tp Kurumlar karmza kyor. Tacize ve tecavze maruz kalan kadnlara verdii ruh ve beden sal bozulmamtr/bozulmutur raporlar, kadnlarn tacizcileriyle ayn odalarda sorgulanmas bu kurumun ahlaki ve mesleki deerlerinin olmadnn en ak rnei. Bariz davalardan biri olan Hseyin zmez davasnda 14 yandaki ocuun beden ve ruh salnn bozulmadna dair raporlarn verilmesi yine bu kurumun gvenilir olmadnn en salam kantlarndan. Bir de su yzne karlmayanlar dnrsek durumun vahameti daha net anlalyor. Adli Tp kurumlarnn tptan bihaber odalarndaki madur kadnlar bir kere daha madur ediliyor bu sefer yarg yoluyla. Dosya younluundan ertelenen davalar kadnn maduriyetini arttryor. Tm bunlar Adli Tp kurumlarnn kaldrlp bilirkii raporunun niversite hastanelerinden alnmas gerektiini gsteren nedenler iin yeterli dzeyde. Fakat bunu dile getiren kadn r-

gtleri tazyikli su ve biber gazlar ile karlayor. Tacizcileri, dayaklar sokaklara salan zihniyet zgrlk ve adalet isteyen kadnlar hapislere atyor. kencenin devletin resmi politikas olmas ve bunu Adli Tp Kurumlar ile rtbas etmesi iddeti devlet eliyle yasal hale getiriyor. iddet denildiinde akla ilk gelen fiziksel iddet ama birok kadn szl, ruhsal, duygusal ve ekonomik iddetle de kar karya braklyor. Yine Adli Tp kurumlarndaki psikolog, pedagog, psikiyatri eksikleri fiziki bir gzden geirmeyle verilen salam raporlar kadn saldrgan ile eer evliyse- ayn evde yaamaya mecbur brakyor. Kadn aleyhine olan geleneklerin devlet kurumlar tarafndan her gn yeniden retilmesi kadna ynelik iddeti ve ayrmcl krklyor. Elbetteki kadna ynelik ayrmcln tek nedeni yarg veya adli tp kurumlar deil ancak szl uygulamalarn yarg organlar ile yasal hale gelmesi eril beyinlerdeki iddet isteinin hayata gemesini kolaylatryor. Ksacas unu syleyebilmek mmkn; erkek vuruyor yarg onlar kollayp koruyor. Hem de yalnzca tanklaryla tfekleriyle deil yasalaryla, tp kurumlaryla da.

tasfiyelerini salamak olduunu anlayabilmek zor deil. Bunun en yakn rneklerinden biri 9 ubattaki Pnar Selek davasyd. Msr arsndaki patlamann gaz kaa olduu defalarca kantland halde 12 yldr bitmek bilmeyen bu yarg sreci kadnlarn yarg karsndaki durumunu zetleyen sembol davalardan biri haline dnt. Einden iddet grd iin mahkemeye

Tacizde rendiklerimiz, reneceklerimiz

Toplumsal cinsiyet temelli ayrmclk, kadnlarn hayatlarnn her alannda srd mddete, cinsiyetilie kar kadn mcadelesi de devam edecektir. Bu mcadelenin somut admlar iinde belirleyici olan erkek egemenliinin andrlmas ve kadnlarn mcadele iinden glenerek kmasdr. Kukusuz, bulunduumuz kurumlar(parti, sendika bata olmak zere) ierisindeki erkekler de bu egemenlikten bak olmadndan, buralarda cinsiyetilikle kar karya gelmemiz sz konusu olmaktadr. Erkekler, zaman zaman bu cinsiyetiliin uygulaycs olurken, zaman zaman da kadnlarn yaad sorunlara mdahale etmeye almakta; reten, emreden, ynlendiren, kendi iktidarlarn pekitiren bir ara olarak kadn mcadelesini kullanmaktadrlar. Kadn sorunu karma politikalarn iktidar mcadelesi iinde kolaylkla harcanabilmektedir. Karma bir kurumda politika yapmann kadnlar asndan zor yan, her an erkek egemenliiyle, dolaysyla birlikte politika yaplan erkeklerle mcadele etmek zorunda kalnmasdr. Bu zorluu amann yolu ise kadnlarn birlikte hareket etmesi, dayanma iinde olmas, yani kadn rgtlldr. Yaadmz pratikler bize bu durumu bir kez daha gstermitir. Son dnemde ilk olarak partimiz SDPde ve daha sonra da KESKte yaanan kriz ile hem kadn politikalar hem de karma rgtlerdeki erkek egemenlii ile nasl yzlemek gerektiine dair birok ders karmamz gerektii ortaya kmtr. KESKteki sreci anlamak asndan deneyimlerimizi paylamamzn nemli olduunu dnyoruz. SDPde balayan taciz krizi yaklak iki yl boyunca parti rgtsel hayatn bloke etmi ve en ok da biz kadnlara zarar vermitir. Bu yzdendir ki hatalarmz ikircimsiz olarak tespit etmek, onlar bilince karmak ve ama iradesini ortaya koymak; kadn mcadelemizde rgtllk dzeyimizi ykseltmek ve kurumlarmzda cinsiyetilikle hesaplamak anlamna da gelecektir. Yani, SDP srecinin iyi incelenmesi, o dnemde yaptklarmz ve yapamadklarmza bakarak KESK srecini tahlil etmek asndan bize byk kolaylk salayacaktr. Nasl ki partide cinsel taciz beyannda bulunan kadnlar ile doru bir dayanma gsterilememi, parti ierisindeki kadn kazanmlarmz partideki iktidar kavgasna heba edilmi, kadn dayanmasnn yerini kadnlarn blnmesi alm, erkeklerin srecin dnda tutulmas salanamam, kadnlarn kadnlara kar kampanya rgtlemesi kadn dayanmasn ortadan kaldrm, kurullarn doru iletilmesi baarlamam, kadn kazanmlarmz noktasnda srarc olunamam ve bata partide tacize maruz kalan kadn arkada olmak zere SDPli tm kadnlar ypranm, bu durum bir btn olarak kadn hareketine zarar veren bir sonu dourmusa, KESKte de benzer durum yaanmtr/ yaanmaktadr. Yaadmz bu srecin KESKte yaanmamas iin olay rendiimiz gnden itibaren deneyimlerimizi anlattk ve tespitlerimizi ilettik. Maalesef deneyimlerimizi ortaklatramadk. Yaadmz bu srecin KESKte yaanmamas iin olay rendiimiz gnden itibaren deneyim aktarmnda bulunmaya altk; ancak maalesef bir kez daha ypratc sre yaanmadan nlem almak mmkn olamad ve deneyimlerimizi ortaklatramadk. Biz, tm hatal admlarmz tespit edip, bizi bu admlar atmaya ynelten tarzlarla yzleerek, gemiten kardmz derslerle gelecei yeniden ina etmek iin IV. Kadn konferansmzda bu sreci tahlil eden ayrntl bir metin kaleme aldk (Baknz SDP 4.Kadn Konferans belgeleri, parti ii kriz ve kadn politikalarmz) Kendi kurumlarmzda cinsiyetilik ile yzlemek meakkatli bir sretir, bu sorunlar genelde farkl rgtsel skntlarn aparat gibi tartld iin sorun kendi mecrasnda alglanp zm retilemez, iyice kangrenleir ve giderek zmszleir; dolaysyla adm atmak zorlar. Bu durumu kendi srecimizden de ok iyi biliyoruz. Bu yzden KESKli kadnlarn cinsiyetilikle hesaplamak adna yapacaklar her trl giriimde yanlarnda olacamz bir kez daha belirtmek isteriz. rgtsel krizin bir boyutu olarak yaadmz ve ayrtramadmz cinsel taciz krizinde sorunlarn girdabnda boularak eitli rgtsel refleksler gstermemiz ve gerekli inisiyatifi koyamamamz bizim iin temel sorundu; KESK iin de benzer bir durum olduunu dnyoruz. Karma bir rgt olan KESKte cinsel taciz beyanyla balayan sre kadn mcadelesine zarar verecek bir biimde bu gne kadar zlemeden gelmitir. Grlmtr ki, ayn biimde sre ierisinde doru admlar atlamam, rgt ii kurullar iletilmemi, KESK ii politik farkllamalardan ve krizden ayrtrarak sorunun kendi mecrasnda zme iradesi gsterilememi; (KESK MYK snn 30 Kasm tarihli aklamasnda belirttii referandum srecinde belirginleen politik ve rgtsel ayrma kendi mecrasnda tartlp tketilememi, taciz beyannn dier politik ayrmalardan bamsz olarak ele alnmas salanamamtr.) yaanan istifalar ile srece zm retilmesinin nnde engeller oluturulmaya devam edilmi; bata cinsel taciz beyannda bulanan kadn olmak zere, tm kadnlar madur edilmi ve KESK teki kadnlarn 20 yl boyunca byk zverilerle yarattklar kadn politikalarna ve kadn rgtllne zarar verilmitir. KESKte kadn dayanmasn tesis etmek, kadn dayanmas ile sorunlarn almas yerine taciz beyan yine erkekler arasnda zlmeye allm ve iktidar kavgasnn arac haline getirilerek, rgtl bir kadn duruu sergilenmesi engellenmitir. Beyanda bulunan kadn zerinden yaplan speklasyonlar cinsiyeti dili yeniden retmitir. Bu davranlar knarken; taciz

iddet

beyannda bulunan kadnla dayanma ierisinde olduumuzu belirtir; srece usulsz bir biimde mdahil olan taraflar ve zellikle de erkeklerin yaklamn mahkum ettiimizi belirtiriz. Sorunun kadn kazanmlar lehine zmlenebilmesi, kadnlarn madur edilmesinin engellenmesi iin hala ge deildir. Kadnn beyan esastr ilkesinden hareketle (kadn beyanda bulunduktan sonra onun talepleri dorultusunda srecin nnn almas, kadndan kant tank aranmamas, aksini ispat ykmllnn erkee ait olmas) bir an nce disiplin kurulu sonulandrlmaldr. Yaplan hatalar tespit etmek, onlar bilince karmak ve ama iradesini ortaya koymak ayn zamanda kadn mcadelesinin rgtllk dzeyini ykseltmek ve KESKte cinsiyetilikle hesaplamak anlamna da gelmektedir. Buradan hareketle, birok adm iin ge kalnm olmakla birlikte, hala bu sreten dersler karlabileceini, bu sorunun kadn kazanmlar lehine sonulanabileceini dnyoruz. KESKli kadnlarn mcadelelerinin ngrd kadnlarn ynetim ve karar mekanizmalarnda daha fazla olmalarnn nn aan admlar daha nce atlm olsayd; kadnlarn rgtllnn deitirici gc nemsenseydi, byle sorunlarn zlmesinde gruplarn iktidar kavgasna, inisiyatifine kalma olasl artard. KESKin kurumsal organlar daha demokratik hale getirilebilseydi, seimler daha demokratik yaplsayd; nispi temsil uygulansayd bu ve benzeri sorunlar iktidar kavgasnn bir arac haline getirilmeden zme iradesini daha rahat gelitirebilirdik. Olaanst Genel Kurul sonucunda bir kadn genel bakann ve kadn yneticinin(yaklak %40 kadn kotas demektir) KESK MYKsna girmi olmas, grntde olumlu durumun, ierie ve pratie yansmal ki bu krizden kadn kazanmlar lehine klabilsin, bundan sonraki srete cinsiyetilikle hesaplamaya rnek tekil edebilsin. En nemli toplumsal muhalefet glerinden biri olan KESKin daha fazla ypratlmamas, kadn dayanmasnn yeniden tesis edilebilmesi iin ncelikle KESK ii kriz ve kadn politikalar ekseninde zeletirel yaklamn benimsenmesi srecin ve yaplan hatalarn bilince karlarak almas iin gerekli olduu atlanlmamas gereken bir gerekliktir.

10

aka Deil Hergn ldrlyoruz

Babalarmz Bizi ldryor: zmirde, dokuz yandaki E., babas tarafndan dvlerek ldrld. Babas, polisteki ifadesinde, kzn annesini zledii ve yemek yemedii iin daha nce de birka kez dvdn syledi. 17 Mart 2010da G.Antepte kocasndan boanp ailesiyle yaamaya balayan 7 ocuk annesi Fatma Esenboaya bu kez de babas mahallede yaylan dedikodular yznden iddet uygulamaya balad. Sren iddetin neticesinde babas Fatmann ocuklarnn gz nnde kzn ldrd. Eski Kocalarmz Bizi ldryor: Einden ayrldktan sonra babasnn evine tanan iki ocuk annesi Sakine Akkuun Soanl Eski Edirne Asfalt zerinde yrrken, eski kocas tarafndan yolu kesildi. Gsnden ve bandan silahla vurulan Sakine Akku salk ekipleri olay yerine ulaamadan hayatn kaybetti. Kocalar tarafndan tehdit edildiklerini ve koruma talep ettiklerini belirten kadnlarn ciddiye alnmamas, onlarn lmleriyle sonulanyor. drd. Nevehirde mezarlk yaknnda l bulunan Telli Divanlolunu sevgilisi bilezikleri iin ldrdn sylese de kadnn be aylk hamile olduu renildi. stanbulda iki ocuk annesi Arzu Yldrm, sevgilisi Metin ilingir tarafndan sokak ortasnda ldrld. Metin ilingir daha sonra intihar etti. Baka dier yaknlar: Ankarada Adliyede alan Nejla Yldz ise kznn sevgilisi otobs duranda, herkesin gz nnde baklayarak ldrd. Nejla Yldzn bir ay ncesinden tehdit edildiini belirten dilekesi savcla verilmiti. Savclksa Nejlay ldren Gazi Baltacy gzaltna alm ama serbest brakmt. Yanllkla(!) ldrlyoruz: Sokaklardaki erkek terr devam ederken; yanllkla(!) ldrlen kadnlarn hesab hala sorulmuyor. 24 Aralk 2010da Urfada kuzeni F.T.yi av tfeiyle ldren A.T, mahkemedeki ifadesinde yanllkla ldrdm dedi. Jandarma A.Tnin yann kk olduunu, cinayetin tre bahanesiyle ilenmi olabileceini dikkate alarak A.T ile birlikte dier aile fertlerini de gzaltna ald. Kadn Cinayetleri Politiktir: Cinayetlerde alan kamu davalarnda, kadn katillerine hak ettikleri ceza verilmiyor. Kadn katilleri, davalarna bakan hkim ve savclar ya da kolluk gleri tarafndan adeta dllendiriliyorlar. Kocas tarafndan srekli dvlen, 7 yerinden baklanan ve annesi ldrlen Nahide Opuz defalarca ikyette bulunmasna ramen mahkeme srekli cezai indirimler uygulam, Opuzu en sonunda AHM(Avrupa nsan Haklar Mahkemesi)e gitmek zorunda brakmt. Trkiye bu davayla birlikte aile ii iddeti nleyemedii gerekesiyle AHMde mahkm olan ilk devlet olmutur. Yllardr kadna uygulanan cinsel, fiziksel, psikolojik, ekonomik iddet ailenin ya da zel ilikilerin mahremiyetinden ok politik alann konusudur. Kadnlarn lm haberi gazetelerin nc sayfalarnda yer alrken; zmirde kk bir kz babas dverek ldryor; Arda babalar annelerini ldrd iin alt kardee Sosyal Hizmetler Mdrl sahip kyor; lmler bitmiyordu. Kimbilir daha ka kadn, ka erkek tarafndan insanlk d muamele gryordu! En acs da bizi ldrenleri, yani insanlk suu ileyenleri yakalayanlara dl verilmesi. Alt yldr cinayete teebbsten aranan ve anaokulu retmeni 24 yandaki Saadet Ulusu bir ay izleyip satrla ldren katil engellenemedi; engellenmedi ama

iddet

2010 ylnda toplamda saylabilen yaklak 328 kadn ldrld. Kadnlar en ok kocalar ldrd. Onlar eski kocalar, babalar, aabeyler izledi. Bir erkek kaynvalidesini, bir dieri nianlsn ldrd. Kadnlar erkeklerle birlikte olmak istemedikleri, boanmak ya da ayrlmak istedikleri, barma ya da arkadalk tekliflerini reddettikleri iin de ldrld, yaraland. Tanmadklar erkeklerden iddet gren kadnlarn says ise yalnzca ikiydi.

Her gn bir baka kadn cinayetiyle ayoruz gzlerimizi. Yemei yaktz iin, boanmak istediimiz iin, birini sevdiimiz iin, sokaa ktmz iin ldrlyoruz her gn. Herkesin gz nnde katlediliyoruz, sokak ortasnda baklanarak, kafede vurularak Ya da en gvendiimiz yer olan evlerimiz oluyor cinayet mahalli, ldrlyoruz her gn ama her gn... Herkes suskun, herkes tank ama tepkisiz. Devletse erkei koruyor, yarg dllendiriyor, adli tp hediye veriyor; kadnlar katledilmeye devam ediyor. Kocalarmz Bizi ldryor: Getiimiz aylarda Kerem Kaan; kars Eylem Peseni, aabeyi Tahir Kaanla ilikisi olduundan phelendii iin ldrdn syledi. Eylem Peseni ailesi 17 yandayken okuldan alp daysnn olu Kerem Kaan ile dini nikhla evlendirmiti. 17 Mays 2009da Kaan, Peseni nce dvm sonra baklamt. Kaan, be aylk hamile olan Peseni sokaa karm ve otomobiliyle iki kez zerinden geerek ldrmt. Van 2. Ar Ceza Mahkemesinde yargland dava, Kaann akli dengesinin yerinde olup olmadna dair heyet raporu isteyip, davann ertelenmesine neden oldu. Karsn ldrme suu bariz olduu halde Kaana bir buuk yl ceza verilmedi. Kaan akli dengesinin yerinde olup olmadnn belirlenmesi iin Elaza gnderdi. Rapor, bir yln sonunda hazrland ama bu kez de Kaan ve rapor yeterli ara ve eleman bulunmad gerekesiyle Elazdan Vana getirilemedi. Kocas Sadk Ertrkten yllardr iddet gren Nevin Ertrk, boanmak istedii kocas tarafndan defalarca baklanarak ldrld. Nevin Ertrke defalarca rapor verilmesine karn, bunu nemsemeyen ve gerekli nlemleri almayan savclk ve emniyet, bir kadnn ldrlmesine gz yumdu. Nevin Ertrkn dier katili de kocas ile ibirlii yapan devlettir. stanbul mraniyede yaanan olayda Sabahattin Alkan, kars Ruzkat Alkan ve hamile olan kz Sevgi Aslan ryasnda plak grd gerekesiyle gece yars boarak ldrd.

Aynen Ankarada Aye Paalnn koruma talep ettii halde sokak ortasnda baklanarak ldrlmesi gibi. Paalnn can gvenlii olmad iin savcla su duyurusunda bulunduu ve iki kez koruma istedii; ancak savcln eski kocay gzaltna almad, mahkemenin ise koruma talebini aralarnda evlilik ba kalmad gerekesiyle reddettii ortaya kt. iddetin gerekesi deiiyor gibi grnse de temelde yatan sebep, erkeklerin kadnlar zerinde kurmak istedii tahakkmdr. Erkekler kadnlar kendilerine ait bir mlk gibi gryor ve kadnlar zerinde sahip olduklarn dndkleri haklardan boandktan - ayrldktan sonra da vazgemek istemiyor. te bu yzden eski kocalarmz tarafndan da ldrlyoruz. Sevgililerimiz Bizi ldryor: Mersinde ekim ay ierisinde mzik retmeni kadn, sevgilisi tarafndan kemerle boularak l-

iddet
onu yakalayan polislere dl verildi. Bir dier vahim olay da yasalarda haksz tahrik adyla yakalanan sanklarn cezalarnn indirilmesi, stelik de bunun ailenin ve toplumun namusunu korumak adna yaplmas. Kadn cinayetleri, erkek egemen sistemin kadnlar kontrol altna alma, toplumsal cinsiyet rolleriyle uyumlatrma, kadn eve hapsetme ve kadnn sesini ykseltmesini engelleme srecinin bir parasdr. taat etmek zorunda braklan kadndan, beklenmeyen bir karlk grldnde cevap lm olabiliyor. ldren erkeklere caydrc cezalarn verilmemesi, yaanan kadn katlinin artmasna sebebiyet veriyor. Bedenlerimiz; namus, iffet, ar gibi kavramlara hapsedilerek erkeklere ait birer nesne haline getirilmeye allyor. Tm bunlar erkek egemen zihniyetin kadn yok sayan, tekiletiren uygulamalarnn plak bir gstergesidir. Kadn cinayetleri mnferit deil, sistematiktir; devlet de buna bilerek sessiz kalmaktadr. Savan hkim olduu blgelerde, kadna ynelik cinsel ve fiziksel iddet, kadn cinayetlerini de beraberinde getiriyor ve kadn cinayetlerini merulatryor. Kadnlarn iddetten, zellikle de lmlerden korunabilmesi iin, hukuki, idari, merkezi ve yerel dzeylerde alnmas gereken tedbirler vardr. Haksz tahrik indiriminin kaldrlmas, kadn snma evlerinin yaygnlatrlmas ve kadnlarn denetimine verilmesi, savcla ve polise bavuran kadnlar iin nlem almayan, kadn korumayan kamu grevlileri hakknda yasal ilem balatlmas ilk etapta aklmza gelen, acilen uygulanmas gerekenler. T m bunlara ramen biz kadnlar biliyoruz ki ne kadar birleirsek o kadar gr kacak sesimiz; kadna ynelik her trl iddete, cinsiyetilie, tacize, tecavze ve kadn cinayetlerine kar Her gn bir yenisini daha duyduumuz kadn cinayeti haberleri, bizlerin mcadelesini asla yldrmayacak. Yllarca lmle tehdit ediliimiz son buluncaya dek mcadeleyi srdreceiz. Kadn cinayetleri son bulana ve erkek terr yok olana dek sokaklardayz, haykryoruz! Yaam hakkmz engellenemez

11

kiyzl Ahlaknz Kabul Etmiyoruz

Defne Joy Foster hayatn kaybetti. 3 ubat sabah btn haber bltenleri ve gazetelerde verilen bu haber bir insann lm olma niteliinden ksa zamanda kt ve tm lkeyi ilgilendiren bir dert olmuasna toplumdaki erkek egemen zihniyet bir kez daha gzmzn iine sokuldu. nce kafalarda lm sebebi ve lm yeri hakknda soru iaretleri yaratmaya alan medya, sonra ke yazarlar tarafndan da evli ve bebekli kadnn alkoll bir ekilde ve yeni tant bekar bir erkein evinde lmesinin altn izerek lmn meru bir bedel gibi gsterdi. Bar Mano ldnde ayn tepkiyi gstermeyen medya, Defne ldnde nasl da ikiyzlleip, erkekleebildi? (Tabi ki niyetimiz Bar Manoyu yarglamak deil, bu ikiyzl ahlak anlayna kar bir soru iareti oluturmaktr). kiyzl medyada ke yazarlarnn en dikkat ekeni ve en ar ithamlarda bulunan ise su testisi su yolunda krlr benzetmesiyle Sabah gazetesi yazar Hncal Ulu oldu. Aslnda bizler Uluun yapt yaftalamalara, kadn cinayetlerini meru klmalara, len bir kadn ahlak tabularyla lmnden sonra bile sulamaya alk bir toplumuz. Dnn ki devletin bir lisesinde kadn ve erkek renciler arasnda 45cm kurallar karld bir yerde ke yazarlarnn bulduklar bu magazinel lm haberini karmalarnn imkan olabilir mi? Ya da ok deil bundan birka ay nce 10 Aralkta Dolmabahede eylem srasnda polisin mdahalesinin her zamanki gibi orantsz bir hale gelmesi ardndan ald darbelerle hamile bir kadnn bebeini kaybetmesi zerine de su testisi benzetmeleri yaplmam myd medyada? Medya devlet - toplum geni arasnda skp kalan kadnlar her haberde ayn lemenin basksndan kurtulamamaktadr. Su testisi su yolunda krlr sznde gereklik pay olan tek ey vardr. O da kadnlarn erkekler tarafndan testi gibi harekesiz, hibir dnme yetisi olmamas gereken, zgrce fikir beyan etmesi yasak olan, tabulara her daim uymas gereken kadn modeli oluudur. Bu model hem erkek egemen devlet hem de toplum tarafndan benimsenmiken, medyann da bu tavra brnmesi ve bu zihniyeti krkleyici tutumlarda bulunmas da son dnemde alldk bir duruma dnmt Medyann lm uygun bir ceza biimi gibi yanstan haberleri bizlere ok yabanc deilken akllara Mnevver Karabulut cinayeti de geliyor. Cinayetin ardndan sevgilisiyle o saatte darda olan gen bir kzn lm yine meru gibi st kapal imalarla gsterilmi, zaten baskc olmay grev bilen ailelerin erkek egemen tutumlar krklenmi ve lmler sradan birer ilahi adalet rengine boyanp ok da zlmemek gereklilii gsterilmeye abalanmt. Bunlar yalnzca son dnemde hatrladmz medyann meru gibi gsterdii kadn lmleri olmakla beraber erkek egemen toplumun da kabul grd yarglar ve sulamalardr Dnelim ki evli, ocuklu ve nl bir erkek bekar bir kadnn evinde l bulunsayd ne olurdu? Basn ilk olarak kaamak yapan bir nlnn hazin sonu olarak verecei haberlerin ardndan hibir kadn ke yazar su testisi su yolunda krlr benzetmesini yapmas olas olmayacakt. nk gereklii olup olmad bilinmeyen bir ihanet haberiyle sslenen muamma bir lm haberi bir erkek iin sradan olas veya normal karlanabilirdi. Oysa evli ve ocuu olan bir kadn ne olursa olsun isterse o gece yakn bir kadn arkadann evinde l bulunsayd bu defa da alkoll anne imajna brndrp farkl bir cepheden vurulmas mmkn olacakt. Birounun tacizi, iddeti ayyuka kmken ahlak polisi olmay kendine grev bilen bir medya, ardndan bunu hakl klan bir toplumu bytrken, kendi yaptklarn rtbas etmek iin de kadnlara bylesi bir saldrda bulunmay kendinde hak olarak grmektedir. Bu saldr mekanizmasnn doal sonucu kocandan niye ayrldn, o zaman ldrlmeyi hak ettin ya da nasl sevgilinin ya da kocann istediklerini yerine getirmezsin o zaman sokak ortasnda baklanmay ve dvlmeyi hak ettine dnr. Yani yaam hakkmzn her gn elimizden alnmas, bedenimize yaplan beden btnlmz paralayan saldrlar meru ama bizim kendi isteimizle ve kendi zgr irademizle yaptmz her ey gayri meru ilan edilir. Bu alaklk deil de nedir? Bu ikiyzl ahlak anlayna kar biz kadnlar, susmadk , susmayacaz.

12

Artk Yeter, syan Ediyoruz!

Taciz ve tecavze urayan kadnlarn yalnzlatrld, yarg ve devlet karsnda aresiz brakld bir dnyada yayoruz. Birinci elden devlet, devletin organ yarg ve hukuk sistemi koruyor taciz ve tecavzcy. Yarglanmadklar, cezalandrmadklar bir sistemde devletten aldklar gle harekete geen saldrganlar; daha da iddetlenerek su ilemeye devam ediyorlar. Bianetin yl boyunca gazetelerden, haberlerden, internet sitelerinden derleyerek hazrlad eteleye gre 2010 yl boyunca en az 381 kadn ve ocuk tacize, 207 kadn ve ocuk tecavze maruz kald. Taciz ve tecavze maruz braklanlarn byk ounluu ocuklard. En az 646 erkek ise cinayet, yaralama, taciz ve tecavz olaylarnn faili olarak gzaltna alnd, tutukland ya da aranmaya baland. Bunlar bilinenler, duyulanlar; ya bilinmeyenler? Bir tecavz davas ve yine erkek hamiliine soyunan yarg: Fethiye 26 Ocak 2011 gn Fethiyedeki davada grdk ki, tecavze urayan kadnn 4 yl boyunca srdrd hukuk mcadelesinin stanbul Adli Tp Kurumunun tecavz tespit eden raporu da olmasna ramen ilk olarak Fethiye Savcl, daha sonra Mula 2. Ar Ceza Mahkemesi tecavzcler hakknda herhangi bir yasal ilem balatmamtr. Bunun zerine i hukuk yollar tkenen kadn AHMe ve takipsizlik kararnn bozulmas istemiyle Adalet Bakanlna bavurmutu. Bu hukuk mcadelesi sonucu 18inden kk olan 2 tecavzc hakknda kii hrriyetini engelleme ve nitelikli cinsel saldr sulamasyla dava alm ve dier 6 kii iin sank olmalar gereken davada tanklk etmeleri istenmitir. Mahkemenin olduu gn dier 6 kii iin de dosya ve iddianame hazrland renildi. Yine Adli Tp rezaleti ve yine tecavzcler serbest: Sincan davas Hepimizin bildii gibi, 19.03.2010 tarihinde Ankarann merkezinde, saat 20:00 civarnda ODTl bir kadn renciyi iki erkek kard ve kadna tecavz etti. Tecavzcler olayn ertesinde tutukland ve 7 ay sreyle tutuklu yarglandlar. Ancak 2 kadn ve 1 erkek yeden oluan Sincan 1. Ar Ceza Mahkemesi Heyeti, 2010 ylnn ekim aynda, tecavz suunun ilendii tm delillerle sabitken, kadnn ruh salnn bozulduuna dair raporun Adli Tp Kurumundan ge geleceini gereke gstererek, stanbul Adli Tp Kurumundan randevu tarihi bile alnmamken, tecavzclerin tutuksuz yarglanmasna karar verdi. Anlalan o ki; mahkeme heyeti kadnn maduriyetini hie sayarak, raporun ge gelme ihtimali ngrs ile tecavzclerin maduriyetini gidermek iin tahliye etti. 22 ubatta Sincan Davasnn 4. durumas yapld ve kadnlar tecavzclerin yeniden tutuklanmasn talep etti. Mahkeme bakannn kar oyuna ramen tecavzcler oyokluu ile tutuklanmad. Yani u an Ankarada iki tecavzc elini kolunu sallayarak dolayor. Taciz ve Tecavzcnn Meslei Yok Taciz ve tecavz saldrganlar her sosyal stat ve kesimden kabiliyor. Aramzda dolaan normal kiiler oluyorlar. Eitim durumlar da durumu deitirmiyor. Yani tecavz ve tacizin bir sapklk hali deil, erkek egemen sistemin bir rn olduu her geen daha net bir biimde gzler nne seriliyor. Bianetin aratrmasna gre 2010 ylnda taciz faillerinin meslekleri ve oransal olarak dalm yleydi: retmen/Okul mdr/retim yesi 34.65, Asker/Polis /Gvenlik grevlisi 11.88, Esnaf 9.90, renci 9.90, i 6.93, Bykeli/Siyaseti/Yerel ynetici 5.94, veren 3.96, siz 3.96, Okul hizmetlisi 1.98, Servis ofr 1.98, Emekli 1.98, Okul aile birlii yneticisi 0.99, Amir 0.99, Madde bamls 0.99, Salk memuru 0.99, Sendikac %0.99. Tecavz faillerinin meslekleri ve oransal dalm ise u ekilde: Asker/polis/korucu/gvenlik grevlisi 20.20, mahkum 15.15, Siyaseti/Yerel ynetici/Muhtar 13.13, i 12.12, Emekli polis/ Asker/Gvenlik grevlisi 5.5, veren 5.5, siz 5.5, renci 4.04, Salk personeli/Rehabilitasyon merkezi alan 4.04, retmen 3.03, Esnaf 3.03, Emekli 3.03, ifti 2.02, memur 1.01, mam 1.01, Otopark 1.01, Taksi ofr 1.01. Tecavz failleri arasnda bir de Irakl snmac vard. Toplumun huzuru ve gvenliini salamakla ykml olan askerler, i kadnlara geldiinde btn erkekliklerini ortaya koyuyorlar. 13 Aralk 2010 gn stanbulda yaanan bir olay bunun bir gstergesidir. Bir astsubay ve uzman avu Kemerburgazdaki Aal Sosyal Rehabilitasyon Merkezinden kaan 15 yandaki 2 gen kadn eve gtrerek 10 gn boyunca elendi, onlar esrar imeye zorlad ve tecavz etti. Daha sonra kadnlarn 18 yandan kk olduklarn renince kimseye sylememeleri iin tehdit ederek yurda brakt. Kadnlar yurt mdrne balarndan geenleri anlatnca askerler gzaltna alnd. Askerler ifadelerinde yalarnn kk olduunu bilmiyorduk, zorla beraber olmadk diye belirtti. Askerlerden biri savc tarafndan serbest brak-

Erkek Adalet Deil, Gerek Adalet stiyoruz...

iddet

Yaplan tm aratrma ve verilere bakldnda gzlemlenen en byk sorun erkein ve erkek egemenliin srdrlmesini salayan sistemin ibirlii iinde kadnlara ynelik taciz, tecavz ve iddetin merulatrlmasna katkda bulunmasdr. Erkek egemen sistem kadnlar deil erkei ve erkekliki koruyor.
lrken dierleri tutuklanma talebiyle mahkemeye sevk edildi. Krt illerinde ise bilinli bir yldrma politikas olarak uygulanan tecavzler devlet desteiyle kurulan tecavz etelerinin en ba sralarna oturan generaller; askerlerin tecavzne maruz kalan Krt kadnlar hepimizin belleinde Tacizciler ve Tecavzcler Kadnlarn Yan Banda Taciz ve tecavz suunu ileyen erkeklerin % 91ini kadnlarn en yaknndaki erkekler oluturuyor. Saldrgan bazen kadnn babas, bazen sevgilisi, arkada, abisi, retmeni vb olabiliyor. 2010da kadnlara ve ocuklara tacizde bulunanlarn yzde 23.52si retmenleri, 16,8i arkadalar, 10,8i akrabalar, 7.56s amirleri, 3,8i babalar. Onlar yzde 3.36lk oranlarla sevgilileri, vey babalar ve iverenleri izliyor. Kadnlar taciz edenlerin yzde 0.84 nianllar, 23.52si ise komular, aile dostlar, mahalle esnaf, okul hizmetlisi, arkadalarnn babalar, elerinin arkadalar gibi bir ekilde tandklar kiiler izliyor. Yani kadnlara ve ocuklara tecavz edenlerin yzde 91.30u madurlarn tandklar erkeklerdir. Tanmadklar bir kiinin tecavzne maruz kalanlarn oran ise yalnzca yzde 8.69dur. 2010da tecavz faillerinin yzde 15.94 madurun arkada, 14.49u sevgilisi. Onlar 6.52lik oranla baba ve akrabalar izliyor. Ardndan 5.79luk oranla retmenler geliyor. Erkek kardelerin ve iverenlerin oran 2.89, vey babalarnki 2.17. Eski sevgililer, eski kocalar ve nianllar ise yzde 0.72lik oranlarla son srada. Tecavz faillerinin yzde 3.62si madurun kocas. Ancak evlilik ii tecavzn genellikle adli mercilere yansmadndan yola karak gerek rakamn bunun ok stnde olduunu dnmek mmkn. te bunlara birka rnek: * Mulada .S, babasnn kendisini taciz ettiini iddia eden kz E.Snin jandarmaya bavurmas zerine gzaltna alnd. .S karld mahkemede tutukland. * Adapazarnda kz arkada B.K ye gtrl-

iddet
d bir ky evinde tecavz ettikten sonra, telefonla ard 3 arkadana daha tecavz ettirdii ileri srlen S.A ile arkadalar tutukland. * Malatyada yatl ilkretim blge okulu rencisi .Aya kendisiyle ayn okulda okuyan erkek arkadann tecavz ettii ne srld. Olay durulunca .A ve iki kardei okuldan atld. le Milli Eitim Mdr Yusuf Arc, rencilerin yeniden okula alnmas iin giriimde bulunacaklarn syledikten sonra kardeleri okula geri alnd, ancak .A. alnmad. * Mardin 1. Ar Ceza Mahkemesi Heyeti 13 yandaki N.. 27 erkein tecavzn istese engelleyebilirdi diye karar karyor; stanbul Adli Tp Kurumu; 14 yanda iken Hseyin zmezin tecavzne urasan da, ruhen salklsn! diyor; yani toplu tecavz olaylarn, bir ocua defalarca tecavz edilmesini merulatryor. Tacizci ve tecavzcnn KILIF hazr Taciz ve tecavzn altnda yatan temel sebep; erkeklerin kadnlar kendilerine ait bir mlk gibi grmesi, erkekliklerini sahip olma zerinden gelitirmesi, egemenliklerini kadn bedeni zerinden ina etme abas olarak sylenebilir. Fakat taciz ve tecavzclerin verdii ifadelerde kendilerini hakl karmaya alacak, yaptklar ii merulatracak klflar var. Yaplan aratrmalara gre tecavz eden saldrganlarn sebepleri(!) arasnda sevgilisinin kendisini aldattndan phelenme, kendisinden ayrlmak istemesi, intikam, kadnlar kendileriyle evlendirmeye zorlamak ya da cezalandrmak, gibi sama bahaneler var. Tecavz olaylarnn gerekelerine gre oransal dalm ise u ekilde: Ayrlmay/ boanmay istemedii ya da barmay kabul etmedii iin yzde 30.76, zihinsel engelli ya da seks iisi olduu iin yzde 30.7, birlikte olmay/evlilik teklifini kabul etmedii iin yzde 15.38, intikam iin yzde 15.38, kskanlk gerekesiyle yzde 7.69. Kadnlara taciz uygulayan erkeklerin ortak zellikleri ise yine bir aratrmaya gre onlarn yaknlarnda yaamalar; onlarla retmen-renci, amir-memur, iveren alan gibi hiyerarik iliki kurmalar. Tacizcilerin bir ksm ise daha nce bu sutan kovuturma geirmi ya da ceza alm erkekler. Sonu Yerine; Yaplan tm aratrma ve verilere bakldnda gzlemlenen en byk sorun erkein ve erkek egemenliin srdrlmesini salayan sistemin ibirlii iinde kadnlara ynelik taciz, tecavz ve iddetin merulatrlmasna katkda bulunmasdr. Erkek egemen sistem kadnlar deil erkei ve erkekliki koruyor. Kadna ynelik her trl iddetin stn rtmek ve iddeti merulatrmak adna ataerkilliin devamn salayan sistemin btn paralar; devlet, devletin organ yarg ve hukuk sistemi, devletin emniyet ve kolluk gleri erkekle ibirlii yapmak noktasnda devreye giriyor. Cezas verilmeyen, st rtlen, meru saylan taciz, tecavz ve iddet; kadna ynelik yeni iddet olaylarn kkrtmaktan baka bir ie yaramyor. Adli tp vakalar ise ayr olarak incelenmesi gereken bir durum. Birok tecavz davasnda olduu

13

gibi, Adli Tpn verdii/vermedii/ge gelecei varsaylan raporlar sayesinde tecavzcler ellerini kollarn sallaya sallaya aramzda dolayor. Toplumun hemen hemen tamamnda hkim olan, cinsiyeti, eril bak asnn ne karld bu erkeklik anlay, kadnlar iin ok byk bir tehdit unsuru olarak karmza kyor. Biz kadnlar yllardr erkek egemenlie kar mcadele ediyoruz. Mcadelemiz bundan sonra da ayn kararllkla devam edecek. Bizler, erkek adalet deil gerek adalet istiyoruz. Bilinmelidir ki, mcadele ettiimiz sadece tecavzc erkeklere kar deil, onlar koruyan, kollayan tecavzc devlet mantna da kar. Erkek egemen sistemin bedenimiz, emeimiz ve kimliimiz zerindeki denetimine; taciz, tecavz ve iddete boyun emeyeceiz. Bugne kadar olduu gibi bundan sonra da kadn dayanmasn byterek, isyanmz srdreceiz.

Fuhu eteleri ve etelerin yeleri devlet grevlileri. Karar veren hakim de listeye eklendi:
8 yl nce 13 yanda onlarca kii tarafndan tecavze urayan N..nin davas getiimiz gnlerde sonuland. Mahkeme N..nin 26 tecavzcsn akl almaz bir gerekeyle aklad. Hakime gre 13 yandaki bu ocuk isteseymi tecavzclere engel olabilirmi. Bu bir tecavz deil, para karl fuhumu. Hibir akla, manta, vicdana smayacak bu gereke bir mahkeme kararndan kt. Pes dedirten, artk bu kadar da olmaz dedirten cinsten olan bu karar devletin tecavzclerle ibirliinden de te bir ey. Belki de aslnda bu kadar armamak gerekir bu karara. nk zaten listeden devletin iyi ocuklar kmam myd? Listede kimlerin olduunu hatrlamak mahkemenin bu aymazln aklamyor mu? Listede kimler vard hatrlayalm; askerler, kaymakamlk grevlileri, mdrler, ehrin zenginleri Tpk Siirtteki kz ocuklarnn tecavzc listesi gibi, tpk yine Mardin de R..nin listesi gibi Listeler adeta ehrin protokol listesi. Fuhu eteleri ve etelerin yeleri devlet grevlileri. Ve imdi bu karar veren hkim de dolayl olarak bu listeye eklendi. nk N. yi bir kez daha tecavze mahkm etti. Bu karar devletin kendi tecavzn kendi mahkemesinde aklamasndan baka bir ey deildir. Tecavzcler devlet grevlileriydi ama meselenin baka bir boyutu var ki o da tecavze urayan ocuklarn Krt illerinde yayor olmalar. Bu il-

Devletin Tecavz Ortaklna Bir rnek Daha: N..

lerin atma, iddet ve sosyo-ekonomik kntnn en fazla yaand yerler olmas, istismara maruz kalan ocuk yataki kzlarn, avukat tutacak gcnn bile olmamas, ok yoksul ailelerden geliyor olmalar bir tesadf deildir. Blgede savan yaratt yoksulluk ve aresizlik devlet eliyle bugne kadar hep kullanld. Savan bedeli tecavz ile insanlara dettirildi. Krt illerinde tecavz, taciz bir cezalandrma yntemi olarak devlet eliyle ylladr uyguland ve uygulanmaya devam ediyor. Savan yoksullatrd kadnlara iddet daha ar uygulanyor. Yllardr devam eden atmalar, ky boaltmalar, iddet; Krt illerinde kz ocuklarna tecavzn dete devlet denetiminde uygulanmasyla kendini gsteriyor. imdi bu gerekeyle bu kararn verildii bir lkede, bundan sonra bir kadn dava ayorsa eer, bu cesaretli adm; mahkemenin her trl sulamasn, tecavzcy aklamak ve korumak iin sunaca her trl gerekeyi peinen kabullenmesi anlamna gelmektedir. Ve imdi bu erkek ve devletin tecavz ortakl karsnda acaba artk, hangi kadn iddet grdn syleyebilir? Hangi ocuk cinsel istismara maruz kaldn anlatabilir? hangi kadn tecavze uradn syleyebilir ve hangi kadn dava aabilir?

14

Ne Testosteron Ne Dekolte, Sorun Erkek Egemen Dzeniniz

AKPli milletvekilleri getiimiz gnlerde, Trkiye byk millet meclisi (TBMM) bakanlna, cinsel sulara ynelik cezalar artran bir yasa teklifinde bulundular. Yaplan dzenleme ile aslnda nemli bir konu olan taciz ve tecavz sularna ynelik nemli deiiklikler gerekletirmek hedeflenmi. Fakat yaplan teklife bakldnda, bu konunun neminin yeterince kavrandn ve sorunu zebilecek bir dzenlemenin hedeflendiini sylemek maalesef mmkn deil. Bu teklifle, cinsel iddetin en ar biimi

olan tecavze kar ceza yntemi olarak tecavzcye, testesteron tedavisi getirilmek isteniyor. Yani meali tecavz bir hastalk tecavzcy de hasta olarak grp, tecavzcnn bir sreliine testestoronunu basklayp bu arada hastal nekahata alp, tecavz aralarndan birini de nadasa brakmak. Yasa tasars suluyu hastay birbirine kartrd gibi hakim ve hekim kavramn da birbirine kartryor. Yasa nerisinde bulunan milletvekilleri srarla bunun bir tedavi olduunu belirtiyorlar. Hasta olduunu belirleyecek, tansn koyacak ve tedavisini uygulayacak kii hekimdir. Hastalklar ve tedavileri tp literatrnde bellidir; kald ki tecavz cinsel istek ya da hormon bozukluundan kaynaklanan bir eylem deildir. Tecavz bir hastalk olarak grmek tecavzcnn toplumda kabul edilebilirliini de artran bir durum haline de getirilmi oluyor. Her ey birbirine karmken tecavz kav-

ram da sadece cinsel organla yaplan eylem halinde yasa tasarsnda yer alyor, devlet kendini ve erkei bir kez daha koruyor. Kadna ynelik sularn sebebi olan erkek egemen zihniyetin, bu yasa teklifinde de kendini yeniden rettii ok ak bir ekilde ortada. nk bu teklifi hazrlayan zihniyet taciz ve tecavzleri, bir eit biyolojik bozukluk olarak nitelendirmektedir. Kadna ynelik saldrlarn sebebi olan sistemi sorgulayan ve bunun deiimine ynelik nlem, nerme iermekten ok uzak olan bu teklif ile sorun hormonlar dzeyine indirgemekte ve erkek egemen dzen kamufle edilmektedir. Sorunun zm olarak hadm nmze koyan zihniyetin bir baka temsilcisi de getiimiz gnlerde sorunun zne dair mthi tespitlerde bulundu. Seluk niversitesi lahiyat Fakltesi Anabilim Dal Bakan Prof. Dr. Orhan eker, dekolte giyen kadnn eitli saldrlarla karlamasnn normal olduunu, nk byle giyinerek erkekleri tahrik ettiini ve bundan dolay da kadnn ikayeti olmamas gerektiini syledi. Kadnlarn urad iddettin ba sorumlusu olarak kadnlarn grlmesi ok da yabanc olmadmz bir anlay. Ama her seferinde inkr edilen bu anlay bir profesrn azndan dklen iren cmlelerle bir kez daha kendini gstermi oldu. Prof. Dr. Orhan eker; suun ilenmesinde dekol-

15
yoksa iddeti uygulayan erkeklerin hormonlar m yksekti? Cinsel sular; cinsellikten, hormonlardan ya da tahrik edici kyafetlerle deil erkek egemen zihniyetle, erkek iddetiyle ilgilidir. Taciz ve tecavz yalnzca cinsel bir drtnn aa vurulmu biimi olarak alglanamaz. Cinsel sulara kar testosteron tedavisi gibi cezalar yerine farkndal arttrmaya ve cinsel sular nlemeye ynelik politikalar gelitirilmelidir. in kolayn seerek suu ileyen faile ve cezaya odaklanmak yerine, suu hazrlayan koullar ortadan kaldracak ve madurlar koruyacak tedbirler almaya ynelik politikalar gelitirilmelidir. kadnlar, cinsel sulara ynelik AK Parti stanbul Milletvekili Alev Dedegil ve Ankara Milletvekili Akn Asan imzasyla Meclis Bakanlna sunulan hadm cezas kanun teklifi ile Seluk niversitesi retim yesi Prof. Dr. Orhan ekerin tecavz ve dekolte ilikisi konusunda yapt aklamalarn protesto etti. Taksim Tramvay Duranda erekletirilen eylemde Sorun testosteron deil sizin erkek egemen dzeninizdir yazl pankart ald. Protesto iin mor orap, mini etek ve ort giyen kadnlar, Kadnlar susmad susmayacak,Kimsenin namusu olmayacaz, Erkekler vuruyor devlet koruyor, Susmadk susmayacaz, kurtulua kadar savaacaz eklinde sloganlar attlar. SDPli kadnlar adna basn aklamasn okuyan Aylin Mert, Torba Yasay alelacele Meclisten geiren AKP hkmetinin kadn vekillerinin bata olmak zere genel kurula cinsel sulara ynelik cezalar artran bir yasa teklifinde bulunduklarn syledi. Szde taciz ve tecavz sularna ynelik kkten zm retildiini ifade eden Mert, unlar syledi: Fakat yaplan teklife bakldnda, bu konunun neminin yeterince kavrandn ve sorunu zebilecek bir dzenlemenin hedeflendiini sylemek bir yana daha nce mahkemeye kar kullanlan nemli argmanlar da ortadan kaldrarak kadnn daha fazla travma yaamasna neden oluyor. Sorunun zm olarak hadm nmze koyan zihniyetin bir baka temsilcisinin getiimiz gnlerde sorunun zmne dair mthi tespitlerde bulunduunu belirten Aylin Mert, yle dedi: Buradan Orhan ekere ve onun zihniyetindeki AKP milletvekillerine sesleniyoruz. Kadnlarn tacize ve tecavze uramasna sebep olan ne hormonlardr nede kadnn giydii kyafetlerdir. Sebep erkek egemen zihniyetinizin

te ve tahrik edici kyafetler giyinen kadnn da etkisi kmsenmeyecek kadar byktr diyor. Yani tacize, tecavze urayan kadnn dekolte giyerek karsndaki erkein su ilemesine sebep olduunu sylyor. Bu szleri yetmezmi gibi bir de ekliyor; Hangi kyafetlerin giyilmesine karar verecek bir komisyonun kurulmas gerekiyor. Zaten binlerce yldr kadnlarn bedeni zerinde kurulan tahakkm devam ederken, nerde nasl giyineceimize babamzdan, sevgilimize; kocamzdan, komumuza kadar hayatmzdaki yakn uzak tm erkekler tarafndan karar verilirken bunun devlet eliyle yaplmasn ve kadnlar zerindeki egemenliin devlet eliyle gvence altna alnmasn neriyor. AKPli milletvekilleri cinsel saldrlarn sorumlusu olarak hormonlar sulu bulurken, ayn zihniyetin baka temsilcileri tahrik gc yksek kyafetleri giyen kadnlar sulu ilan ediyor. Kadnlar dekolte giyiyor, erkeklerin hormon seviyesi ykseliyor ve ortaya su fiili kyor. Bize de Kadna ynelik sularn engellenmesi meer ne kadar da basitmi demekten baka bir ey braklmyor. Kadnlarn tacize ve tecavze uramasna sebep olan ne hormonlardr ne de kadnn giydii kyafetlerdir. Sebep, erkek egemen zihniyetin rettii bu politikalar ve yaplan aklamalarla suun merulatrmasdr. Erkei hasta kabul ederek sorunu bireyselletirdiiniz srece ve kadn sulu ilan ederek, iddeti hak eden olarak grdnz srece kadna ynelik sular her gn artacak her gn kadnlar tacize tecavze uramaya ve ldrlmeye devam edileceklerdir. Sorun dekolte deil, sorun erkek egemen dzeninizdir. Sormadan edemiyor insan; testosteron tedavisi polisin copu, tecavzcnn yumruu, sevgilinin silah, kocann iddetini de engelleyebilecek misiniz? Cezaevindeki kadna copla tecavz ederek ikence yapan polis, boand karsn ldren adam, ayrlmak isteyen karsn baklayan adam, hamile rencinin karnna karnna tekmeyi basan polis Bunlar nasl aklayacaksnz? Bu kadnlarn hepsi tahrik gc yksek kyafet mi giymiti Kadnlara ve ocuklara ynelik sularda mracaat kolaylatracak, madurlara gvenceler salayacak, destekleyecek ve koruyacak kurumlar ve olanaklar salamaya ynelik yasal dzenlemeler yaplmaldr. SDPL KADINLAR SUSMADI STANBUL Taksimde toplanan Sosyalist Demokrasi Partilili

16
rettii bu politikalarnz ve aklamalarnzn suu merulatrmasdr. SDPli kadnlar, erkek egemen politikalara kar mcadelelerinin devam edeceini belirttikten sonra sloganlarla eylemlerini sonlandrdlar. yazl bir de kadn elbisesi tad. Cokular, sloganlar ve renklerile evredekilerin de desteini ve katlmn alan kadnlarn nn polis hazrda beklettii tomalar, evik kuvvetleriyle kesti. Barikatn nnde tecavzc polis hesap verecek ZMR AKP zmir l binas nne siyah elenk brakmak isteyen SDPli kadnlar polis engeliyle karlat. Kadnlarn, AKP il binas nne gitmek ve elengi brakmak konusunda srarl ve kararl duruu sonucu barikat ald. AKP zmir il binas nnde hkmeti protesto eden SDPli kadnlar adna konuan SDP zmir l Bakan Semra Uzunok cinsel sularn hormonlardan kaynaklanmadn syleyerek yle seslendi:Taciz ve tecavz yalnzca cinsel drtnn aa vurulmu biimi olarak alglanamaz. Cinsel sulara kar testosteron tedavisi gibi cezalar yerine farkndal artrmaya ve cinsel sular nlemeye ynelik politikalar gelitirilmelidir. Erkek egemen anlayn sonularndan olan taciz ve tecavzlerden rahatsz iseniz iktidarnzdan da rahatsz olun ve testosteron tedavisine ilk nce kendinizden balayn. Yani nce iktidarnz hadm edin. nk biz kadnlar erkek egemen politikalarnzn ve politikaclarnzn ve politikalarnzn iktidarn kesmek iin mcadele etmeye devam edeceiz. BURSA Bursada da SDPli kadnlar AKPnin, tecavzclere testesteron tedavisini getiren yasay ve Prof. Orhan ekerin dekolte aklamasn protesto etti. Ressam efik Bursal parknda toplanan Sdpli kadnlar, Orhan eker ve onun gibi dnenlerin, kyafetleri nasl deerlendirdiini sembolik olarak gsterdi. zerinde Dikkat; Tacize Tecavze Sebep Olabilir Dikkat; Tahrik Gc Yksektir Taciz ve Tecavz Karsnda Firmamz

ANKARA Ankara da SDP Dev-Lis ve Dev-Genli kadnlar mor oraplar, mini etekleri, dekolteleri ve sloganlarla birlikte parti binasndan AKP il merkezine doru yry yapt. Kadnlar, Erkek devlet iddetine son, Kyafetim tacizine davetiye deildir, Orhan ekerin sesini kadnlar kesecek yazl dvizler ve zerinde Dikkat yksek oranda tahrik edici

, Osman ekerin sesini kadnlar kesecek, erkek devlet iddetine son , sorun testesteron deil erkek egemen sisteminiz sloganlar atld. Yamura ramen renkli geen, basnn ve halkn ilgisini eken eylem basn aklamasndan sonra tekrar sloganlar eliinde parti binasna gidilmesiyle son buldu.

Sorumlu Tutulamaz yazl kyafetleri yere seren kadnlar youn ilgi ile karlat. Ne Testesteron Ne Dekolte, Sorun Erkek Egemen Sisteminiz pankartyla yaplan basn aklamasn SDPli kadnlar adna Nee Urlu okudu. Yaplan aklama da AKPli milletvekillerinin cinsel saldrda bulunanlara Testesteron tedavisi getiren yasann yanl bir dzenleme olduu; erkek egemen sistemi sorgulamayan, sorunu hastalk boyutuna indirgeyen ve bireyselletiren bir dzenleme olduu vurguland. Urlu szlerine yle devam etti Taciz ve tecavz tehdidi, erkek egemen sistemin kadnn bedenini ve varln denetleme, kadn ehliletirme aralarndan biri olarak yani bir iddet olarak kullanlmtr/kullanlmaktadr. lahiyat Profsr Orhan ekerin, taciz ve tecavze dekoltenin sebep olduu ile ilgili aklamasn da protesto eden kadnlar Artk Yeter, ekerleri ekmeyeceiz slogan attlar. iddeti her gn ve her gn merulatran erkliinizdir. te bu yzden sorun ne testestoron ne de dekolte, sorun sizin erkek egemen sisteminiz. Siz

17
nce erkek egemen sisteminizi hadm edin. diyen Urlu, erkek egemen politikalar ve politikaclarnzla mcadele etmeye devam edeceiz diyerek aklamay sonlandrd. MERSN SDPli kadnlarn da bileeni olduu Mersin Kadn Platformu Konya Seluk niversitesi Profesr Orhan ekerin Dekolte giyen kadnlarn tacize uramasnn tahrik nedeni gsteren aklamalar ile AKPli Kadn milletvekillerinin hadm yasasn protesto etmek iin Merkez Postanesi nnde eylem yaptlar. Mersin Kadn Platformu adna konuan SDPli kadnlardan zge Bali Testosteron tedavisi ile polisin copunu, tecavzcnn yumruunu, sevgilinin silahn, kocann iddetini de engelleyebilecek misiniz? Cezaevindeki kadna copla tecavz ederek ikence yapan polis, boand karsn ldren, ayrlmak isteyen karsn baklayan adam, hamile rencinin karnna tekmeyi basan polis Bu kadnlarn hepsi tahrik gc yksek kyafet mi giymiti yoksa iddeti uygulayan erkeklerin hormonlar m yksekti? diyerek hadm yasasn sunan AKP Kadn Vekillerine , Konya Seluk niversitesi Dekanna ve aklamay yapan Profesre mailler ve fakslarla bu sorularn ileteceklerini belirtti. Kyafetimiz davetiyemiz deildir , ne testosteron ne dekolte sorun erkek egemen sistemde sloganlar ile tepkilerini Mersinden belirten Kadn Platformu sloganlaryla birlikte ayrldlar. DENZL Denizli SDPli Kadnlar da, AKPli kadn vekillerin tecavze kar zm olarak grdkleri hadm tedavisini kanun teklifi olarak nermelerini ve Seluk niversitesi profesr Orhan ekerin aklamasn protesto etmek iin bir basn toplants dzenledi. Sorun ne testesteron ne dekolte, sorun erkek egemen sisteminiz diyen SDPli kadnlar adna basn metnini okuyan Fato Ba, dekolte aklamasn yapan Orhan eker, onu destekler nitelikte kadnlara yaplan saldrlarn tek nedeninin dekolte olmadn

belirten Selma Aliye Kavaf ve AKPli vekillere seslendi ve kadnlarn tacize ve tecavze uramasnn sebebinin ne hormonlar ne de kadnn giydii kyafetler olmad, sebebin, erkek egemen zihniyetlerinin rettii bu politikalar ve aklamalarnn suu merulatrmas olduunu belirtti. Basn aklamas u szlerle sona erdirild Cinsel sularn sorumlusu saydnz testosteron muhtemeldir ki sizlerde de olduka fazla. nk sizin iktidar istemenizin sebebi de iktidarnz byten de erkeklikle balant olan erkliktir. iddeti her gn ve her gn merulatran da erkekliinizdir. te bu yzden sorun ne testestoron

ne de dekolte, sorun sizin erkek egemen sisteminiz. Siz nce erkek egemen sisteminizi hadm edin. nsanlar iin ortaya koyduunuz pek ok olumsuzluk aslnda sizin iktidar tutkunuzdan kaynaklanmaktadr. Erkek egemen sistemin sonularndan olan taciz ve tecavzlerden rahatsz iseniz iktidarnzdan da rahatsz olun ve testosteron tedavisine ilk nce kendinizden balayn. Yani nce iktidarnz hadm edin. nk biz kadnlar, erkek egemen politikalarnzn ve politikaclarnzn iktidarn kesmek iin mcadele etmeye devam edeceiz.

18

cretli-cretsiz emek

Tekel Direnii Ardndan Direnii Tekel isi Kadnlar

lkay Tanyer / Burcu Gler

Tarih her zaman egemenin tekelinde bir olgu olmutur. Bu yzden ataerkil bir tarih her zaman bize gerek bir tarih olarak sunulmutur. Konumuz tarihsel bir konu deil tabi ki , 1. yldnmnde Tekel direnii. Ancak bizler biliyoruz ki, tarih tekerrrden ibaretse eer, bu mcadele iinde nderlik edenlerin kadnlar olduunu da bir gn yok sayacaklardr. Bu nedenle kendi tarihimizi yazabilmek iin kadn nderlerin mcadelelerini yakinen bilmek ve sahip kmak zorunluluumuz vardr. 94 ylnda balayan mevsimlik kadn iilerin mcadelesi, ok nemli bir direnie evrildi. imdi, bir kadn olarak mcadelenin en nde gelenlerinden Fadime Korkmazdan bu direniin hikayesini dinleyeceiz
Geen yl 78 gn sren ve tarihsel anlamda nem kazanan bir direni yaand. Tekel direniinin tarihsel bir nemi de, kadnlarn n saflarda ve direnii srtlayan zneler olmalaryd. Siz de bu mcadeleyi zmirden balatan kadnlardan birisiniz ve yolculuunuz Ankaraya son ana dek srd. Bu sreci kadnlarn gznden biraz anlatr msnz? Zaten bu tekel eylemine ilk n ayak olan kadnlar oldu. Sendikalara kalsayd belki byle bir ey olmazd. Burada Balatkta 500-600n zerinde kadn says vard ve erkeklere kalsayd bu dayanma belki bu kadar rlemezdi. 4C yasas bize yaplacak olan bir hakszlktr, hakkmz iin ne gerekiyorsa yapacaz, buna direnmemiz kar kmamz gerekir diyen hep kadnlar oldu. Biz zaten bu direnii 94te de gerekletirmitik. O zaman 6 aylk srelerle altmz iin kapanma yasas gelmiti, mevsimlik iiyiz diye. letmeye kapanma yasas geldi ve o zaman ne olacakt. Biz 4C yasasna tabi olacaktk. Biz o zamanlar aratrdk ve 4Cnin ne olduunu rendik; artlarn, konumunu. Tekelde alan kadnlar olarak ve Tekelin en youn, en pis iini, tozunu, zahmetini eken kadnlar olarak kapnn nne koyuluyorsun ve Mustafa Trkel de gidiyor babakanla bunun mutabakatna varyor ve iletme kapatlyor, iiye de kimse sormuyor. Biz bunu kabul etmedik. Sendikaya da dedik ki, ne yaplmas gerekiyorsa biz yapacaz. Mutabakata varlm, kangren bacak kesilecek, bu i buraya kadar, 4Cden baka seenek yok ve biz bu koullar asla kabul etmiyoruz. Siz bize n ayak olacaksnz sendika olarak, biz size 16-17 yldr para vermiiz hibir hakkmz savunmamsnz ve biz de sizden hibir talepte bulunmamz, ama bu sefer siz bizim nmze deceksiniz. Meclis, babakan neyse her yeri zorlayarak yapacaz. Onlar da mecbur kaldlar. Biz de komite oluturduk arkadalarla. 10-15 kii nce ile ile dolatk. Oralarda fabrikamzn ileyiini, kan ttnn kalitesini, kar orann, kadnlar olarak genliimizi verdiimizi, zor artlar altnda altmz, bu yaplann bize reva olmadn dile getire getire ilelerden illere, ordan meclise babakana, Unaktana anlata anlata ilerledik. O zaman da seim zeriydi ve kadro 9 ay ve zeri alanlara veriliyordu. Bizim bu youn abamzdan dolay kadro meselesini bizim durumumuza yani 6 aylk alanlara, mevsimlik iilere getirildi. Ve biz o ekilde kadrolarmz aldk. Peki 4C meselesi sizin kadroyu almanzn ardndan m kyor yoksa ncesinde de sizin kadrolama mcadelenizin ncesine mi dayanyor? Evet ncesinde vard. Biz o zaman tabi sadece 4Cyi ykmakla kalmadk, alma srelerimizi de uzattk ve kadro da almay baardk. Ki ok ilgin bir ey; biz mcadelemizin banda 4C ve alma srelerimiz olarak yola kmtk, sonra ardndan bu kadar rgtlyken kadro da talep ettiimizi belirttik. Bize sendikada erkekler ya siz ne istediinizi bilmiyorsunuz, siz kadroyu alrsanz ben de Amerikaya babakan olurum diye dalga geercesine bizim mcadelemizi krmaya altlar. te bu kadar imkansz grlen bir eyi baarmtk biz. O dnem sz geen, her konuda konuan eden erkekler, mevsimlik ii kadnlarn bu sorunu iin kllarn bile kprdatmadlar. Ankara sreci de, sizin kadrolama iin verdiiniz mcadelenin deneyimi ve kadn dayanmasnn gcyle belki de bu kadar etkili hale geliyordu Evet zaten zmir olarak, Ankara srecinde rol oynamamz bizim kadrolama mcadelesinde edindiimiz tecrbenin bir sonucu. Demek ki isterse insan baarr, mcadele ederse. Bunu rendik o dnemde. Hak verilmez alnr dedik, her mcadelenin sonunda kazanm olmayabilir ama insana da mcadele yakr, o zaman hayvandan ne farkmz kalr. Olmasa bile derim ki ben insani grevimi yaptm, onurlu davrandm, ii olarak, ii snfna yakan eyi yaptm, hakkm aradm, sesimi kardm. Anlata anlata sendikaclara bile anlatarak yol aldk. Hatta Nuri (sendikadan arkada) Ankara yolunda dedi ki, adam vermiyor ite vermeyecek kapatacak adam dedi. Ben de dedim adam kim ya, vermeyecekse biz almasn biliriz. Tamam, her mcadelede kazanamayabilirsin ama ses karmak bile bizim iin bir kazanmdr. Koyun gibi bize babakan bunu reva grm biz de susalm diyemezdik. Bu yzden Tekel direniinin ban hep kadnlar ekti. Biz inandk. Erkekler de artk kadnlar yapyorsa bizim haydi haydi iinde bulunmamz gerekiyor zihniyetiyle, utandklar iin Ankara srecine katldlar. Ve Ankaraya geldiniz. Bakentin merkezinde ankayada direni adrlarndasnz. O srete kadn olarak neler yaadnz? Mcadele ncesinde yaadnz benzer sorunlarla karlatnz m? Tabi. Kadnlar yine zor artlar altnda direndiler orada. Bekrsa annesi babas, evliyse ocuklar kocas tarafndan bask grdler. Ne iin var orada, sanki orada yaptklarnz bir ie mi yarayacak gibi umudumuzu krmaya altlar. Fakat yine de bu dnya kadar skntya ramen hep kadnlar ounluktayd. Peki direni srasnda da, gnlk hayatnzda kadn olmaktan kaynakl yaadnz problemler yeniden retildi mi? Mesela orada kolektif bir yaamn resmi vard ama yine de o birlikte yaam rerken, ocuklarn bakm, amar, yemek ileri gibi rollerin yklenmesi ve direni srecinde karar mekanizmalarnda bulunmayla ilgili skntlar yaadnz m? Orada bir ama vard ve herkes o amaca younlamt, herkes o ama iin oradayd. O yzden o iler tabi bir kenara itilmi oluyordu. Direni srecinde, kadn-erkek arasnda amar bulak gibi sorunlar yaanmyordu. Ama tabi o srete bir yn duyarsz da vard. Btn gn oturuyor, olursa olur olmazsa olmaz diye. Sen gidiyorsun urayorsun o kadar ama o mantk maalesef deimiyor. Zaten mcadelede nde olanlar hep belli kiilerdir. Ben, Hsniye, Deniz, Nesrin, Sultan biz byle zmiri temsil eden bir elin parman bile gemeyen birka kiiydik, ama ok sorumluluklar aldk, fedakrlklarda bulunduk. Ailesinden bask grp dnmek zorunda kalan kadn arkadalar oldu. Geldikten 2 gn sonra bavulunu topluyordu, ocuklar greyim ev ne haldedir diye dnmek zorunda braklanlar oldu. O zaman diyorsun ki, ben nasl gideyim. nsanlar o kadar ikna etmiken, bu kadar sorumluluk almken. Belli bir sre sonra biz komiteler oluturma karar aldk. Her ilden adrlar gezelim dedik. Her adr kendi temsilcisini belirlesin, 3er 5er kii, sonra onlar toplayalm komite oluturalm. kacak herhangi bir olayda, olabilecek tehlikeli durumlarda kontroll olunsun, daha disiplinli oluruz, birbirimizden haberdar oluruz diye. te o akam adr adr gezdik, her adr temsilcisini belirledi ve artk toplanacaz. O gn Mustafa Trkelin kulana gidiyor ve aramzda hainler var, komite de neyin nesiymi, bu bize gvensizliktir, biz burada neyiz diyor, byle dnen insanlar ksn gitsin diyor. Sonra tabi insanlar hemen korktu, ekindi. Yani ne giriimde bulunuyorsan sendika tarafndan

cretli-cretsiz emek
hemen nn kesiliyordu. Sonra adrlarn toplanmas srasnda eim kriz geirdi, kaburgalar krld; hastanedeyken biz telefonla rendik ki, adrlar kalkacakm. Dedim eyvah btn emeklerimiz gidiyor, bitiyor her ey. Halbuki her adrda bir tane iki tane soba vard. Bir saldr olsa orada yle bir yangn kard ki. Olay olurdu, hem de Ankarann gbeinde. Devletin yapamadn maalesef bizlere yaptrdlar. Kendi kendimize byle bir ktl nasl yaparz. Bizim orada kaldmz her an tehditti. Biz adrlar kaldrrken bir sr vaatlerde bulundular. Yok efendim Nisanda, Haziranda tekrar gelinecek dediler. Kandrdlar. Siz olmasanz bile o srete yaknnzdaki mcadele eden kadnlar arasnda kadn olmalarndan kaynakl yaadklar sorunlar nelerdi? Ve de bu srecin ardndan herhangi bir deiiklik gzlemlediniz mi? Balatkta 800 ii kadn kocalarndan her trl eziyeti gryorlard. Maa kartlarna el konuluyordu. lk defa Ankaraya gelen bir kadn arkadamz olunu o kadar okutmu, niversiteye yollam. Olu ne yapyorsun burada diye almaya gelmiti onu. Tabi oraya gelince, Ankaradaki direni ortammz grnce fikri deiti. Annesinin orada kalmasna memnun oldu. Solcularn nasl olduunu rendim, iyi ki geldim demi. nsanlar orada komnistlerin nasl olduunu grdler. nyarglar krld. Her ilden iileri tandlar. Krtyle, Lazyla, Ermenisiyle hibir kimlik gzetmeden kaynatlar. Halklarn karde olduunu, karmzda durann yalnzca bu sistem olduunu grdler. Bu bile ii snf iin, biz kadnlar iin byk bir kazanm. Direni srecinde yaanan skntlardan bahsettiniz. imdi, bugnden baktnzda direni hayatnzda bir kadn olarak neleri deitirdi? Ben zaten o cuk yatan beri alarak, ilkokulda ortaokulda hep bahede tarlada alarak, anne baba sorumluluu altnda olmam gerekirken hep kendim abalayarak okudum. Liseyi de okumak isteyince evlendirildim. Okumak da ne oluyor diye. 11 senelik evliliim sresince de altm. Ve 11 yllk evliliin ardndan ayrldm. Dediler ki, dul olmak ok kt, bana bir sr sknt alr, ocuklarna bakamazsn, kadn olmak zaten kolay deil bir de yalnz kadn olmak daha kt diye diye beni engellemeye altlar ama ben hi birini dinlemedim. Kzm 2 yandayd, olum ilkokul 2ye gidiyordu. Anne baba yok, bir iki arkadamn destei dnda kimseden destek almadan kendi ayaklarmn zerinde durdum, ocuklarma baktm, kzm astm hastasyd. O zaman 6 ay alyoruz 6 ay evdeyiz. O bo kaldm 6 ay iinde de ev ilerine, merdiven temizlii gibi bir sr ilere gidip eski eimin hibir katks olmadan ocuklarm byttm. una inann, kadn isterse kendi bana her eyin hakkndan gelebiliyor. Kadn yeter ki inansn. Grmemizin banda dediniz ki, her mcadele kazanmla sonulanmayabilir. Bizi hayvandan tek ayran mcadele etmemiz. Geriye dnp baktnzda bugn de olsa yine giderim diyor musunuz? Bu direni sizin iin bir deneyim miydi yoksa bir yenilgi miydi? Tabii ki giderim, keke yine olsa yine gitsek. Ben hibir eyin boa olduuna inanmyorum. nsansn sonuta. nsan onuruna direnme yakr. Benim vicdanm rahat olsun, evet ben insanca

19

davrandm diyebileyim. Tekel sreci yle geti de bir sr eziyet gaz yedik de hibir ey olmad diyemeyiz. Mutlaka kazanm olmutur. Sen bir ii snf olarak sana yaplana duyarllk gsterip, bakaldrmsn. Bu bile bal bana bir kazanm aslnda. Aslnda herkes sylyor bunu. Tekrar eylem olsa da gitsek diyor herkes. Peki siz u an 4C ile alyorsunuz. u anki alma koullarnz nasl? Ne iisin ne memursun, ne olduun belli deil. Sen altn yerin ynetiminin inisiyatifine kalmsn. ster szlemeyi yenilerler isterlerse de yenilemezler. Ayda 2 gn izin hakkn var, o izin hakkn ne zaman kullanacan da iverenin inisiyatifine kalm. stediin zaman iznini bile kullanamyorsun. Mesela Milli Eitim Mdrlnde alan arkadalar le yemeklerini bile ayakta iki arada bir derede yiyorlar. Artk orann o kurumun mdrnn inisiyatifine vicdanna kalmsn. Bu artlarda almay ya kabul edersin ya gidersin. Bu artlara isyan etsen bavuracan hibir ey yok. Aynen bu ekilde klelik sistemiyle alyorlar. Zaten adrlar toplanp zmire dnerken artk ne yapalm 4Cde almay kabul edicez, sessiz alp 2 yl sonra da emekli olur kar gideriz diye de dnlebilirdi. Ama biz istedik ki 4Cnin nasl bir klelik sistemi olduunu herkes grsn. Sen zar zor aldn maala evini geindirip ocuunu okutmaya niversiteye yollamaya alyorsun sana yle bir oyun oynanyor ki, sen bir iisin parantez iinde klesin senin ocuun mu okula gidecek, gitmesin braksn okulu o da senin arkandan kle olacak diyor. 4C ayn zamanda bu alma koullarna ba kaldrma olana da brakmyor, rgtlenmenin, dayanmann nn kesiyor. yle deil mi? Tabii ki. Burada alyorsun imdi sesimi karrsam ya szlememi yenilemezlerse diyorsun. Birok eyi konuamyorsun. Mesela ben Aleviyim. Bana Alevi olduunu gizle diyorlar. Bu ne demek? Kimliimden utanmam, onu saklamam nasl engelleyebiliyorlar. A kalsam da sylerim ben, boyun emem. Getiimiz yl 8 Martn onuru Tekel iisi kadnlard. Siz de bu tarihe imza atm direnii srtlayan kadnlardan biri olarak, yaklamakta olan 8 Mart Dnya Kadnlar Gn ile ilgili gazetemiz araclyla sylemek istediiniz bir sznz var m? Kadnlar hep kocalarnn himayesi altnda. Koca ne derse o olur, onun dedii dorudur. Ben buna kesinlikle katlmyorum. Bir kadnn bence doruyu kendi iradesiyle bulmas gerekir. nk bize yanl olan retiliyor. Kadnlar ve erkekler arasnda hibir fark yoktur. Ben bunu kendi hayatmda da yaadm. yi tarafndan da bakarsak eer biz kadnlar olarak yaadmz aclar da skntlar da bizi piiriyor. O yzden aslnda tek ihtiyacmz cesaret. Cesaretle her eyin stesinden geliriz. Ben buna inanyorum. Kadnlar olarak verdiiniz bu mcadeleyi bizimle paylatn iin ve sesimizi cesurca ykselttiimiz zaman kazanacamza dair inancn bizi de tekrar glendirdi ve ok mutlu etti. Teekkr ederiz.

20

cretli-cretsiz emek

Torba Dnd orbaya

Hem de Bol Acl; Yiyebilene Ak olsun
B. Zeynep
yerlerindeki kreler, emzirme odalar stihdam Paketi ad altndaki dzenlemelerle zaten kapatld, kapatmaya devam ediyor. Veriler bize diyor ki iten ayrlanlarn %76s doum nedeniyle. Meslek liselerinde zorunlu staj yapan renciler 18 yan altndaysa ki zorunlu olarak altndahibir cret talep edemeyecekler. Eskiden asgari cretin te ikisi durumunda olan bu cret (yani o da ku gibiydi, ona bile gz diktiler) bugn artk yok. Srgnler 90l yllarda zellikle sendikalarn kurmaya alan kamu alanlar iin iverenlerin ilk bavurduu yntemlerden biriydi. l ii, il d. Ama sonuta yasal haklarmz kullanp biroumuz yerlerimize geri dnebilmitik. imdi ise tam da bunu yasal duruma getirmeye alyorlar. Sen burada fazlasn, lkenin br ucuna gidebilirsin. zellikle zelletirme uygulamalarn planladklar yerlerdeki alanlar iin gsterilse de, baka bir maddede sicil notunun ylnn uzatlmas, amire liyakat gibi gerekelerle, sendikalaan, hakkn arayan alanlar uzaklatrmak iin birebir. Hibir yasal geri dn de olmayan bir uygulama. Neden biz kadnlar daha ok ilgilendiriyor. Evini, ocuklarn brakp lkenin dier ucuna gitmek hi kolay olmasa gerek. Erken emeklilie, istifaya zorlamann baka bir yntemi. Hem zaten sana evde alma olana tanyorum, git onu yap diyor. Yasadaki bir baka mjde de yakn akrabalarnn bakmn stlenen kamu emekilerine ekonomik ve zlk haklar korunarak aya kadar izin verilecei. Bakm ilerinin kadnn ykmll olduunu dndmzde, bu dzenlemenin kadnlarla ilgili olduu aktr. Bu durum bakm ilerini kamusal bir hizmet olmaktan karp, kadna ykledii iin ataerkil sistemin yeniden retimine yol ayor. Geldik kadnlar iin altn tepsiymi gibi sunulan evde almaya. Emekilerin mcadeleleriyle zellikle esnek alma ile ilgili maddeler torbadan karlsa da gelecekte kapitalizm iktidarn yrtebilmek adna baka bir adla karmza karaca kesin; uyank olmalyz. nk 2003 ylnda 4357 sayl Kanununun 12. maddesinde Belirli ve belirsiz i szlemesi; 13. maddesinde Ksmi sreli ve tam sreli i szlemesi; 14. maddesinde de ar zerine alma, 15. maddesinde deneme sreli i szlemesi adlar altnda esnek almann tarifleri yaplmt. Torba yasayla bunu daha net ve ak yapmaya alyorlard ve zellikle kadnlar iin mjde olarak sunmalarnn altnda yatanlar vard. Bu alma modeliyle kadnlar bir yandan evin btesindeki delikleri kapatmak

Torba Yasayla bize dayatlmaya allanlarn iinde yok yok. Vergi aff, renci aff, rahat alma, ek zam daha neler neler. Gzel bir paket iinde, kurdaleli sundular yanna da ufak hediyeler koydular, altrma amal. Ama bizler bunlarn yalnzca birer aldatmaca olduunu grdk. Gelin isterseniz aldatmaca ksmna bakalm. Vergi aff? Kime ve niye? Herhalde nfusunun yarya yakn isiz olan, i bulabilme ansna sahip olanlarn da asgari cretlerinden bile kesilen, daha iyi durumda alanlarn ise maalarnn yarya yakn vergiye giden emekiler iin olmasa gerek. Szlemeliye aile yardm ve sendikalama olana. Kadrolu ve gvenli i tarihe karaca iin, yasal srgnlerle de sendikalaan azalaca iin, cazip gibi grnebilir ama altnda yatann ne anlama geldiini zmek ok kolay. Ebeveyn izni? Yine kime diye sormak gerekiyor. Yllardr biz kadnlar ebeveyn izni iin mcadele ettik(Niye yalnzca kadnlar verdi, bunu anlamak hi zor olmasa gerek, bu da iin dier ac taraf). Ama nasl bir ebeveyn izniydi istediimiz. cretliydi. imdi ne yaptlar cretsiz ebeveyn izni. Zaten alabilen bir avu aznlktan ne kadar erkek yararlanacak tahmin etmek hi zor olmasa gerek. ocuk bakm yine kadnlarn zerine kalacak. Doum izinleri ile ilgili herhangi bir dzenleme olmamasna ramen mjde olarak veriliyor. Burada tek yaplan erken doum yapanlarn izinlerine doum sonras eklemelerin yaplm olmas olumlu gibi grnebilir ama part time almay yaygnlatrdnzda bunu da en ok kadnlar zerinden dndnzde doum iznini kullanacak kadn zaten kalmayacak. Kime ne izni vereceksiniz?

cretli-cretsiz emek
iin ev ve bakm ilerinin yannda retim srecine evden katlmak zorunda braklacak; bir yandan emeklerinin sermayenin birikim srecine dahil etmeleri salanrken bir yandan da cinsiyeti iblmnn yeniden retiminin yolu daha rahat alacakt. Esnek almann kayt altna daha net alnaca bu yasa ile kadnlar iin gvencelilik kisvesi altnda bir takm teknik beceri ve mesleki eitim kurslar n koul haline getirilecei syleniyordu. Paras, zaman olmayan kadnlarn bu kurslardan ve belli ilerden dlanaca gereinden bahsedense yoktu... Emek srelerini esnekletirmeyi ve kuralszlatrmay hedefleyen sermaye, bu yasa ile ev ilerini ve evde ocuk, yal ve hasta bakmn kadna ykleyen ataerkil sistemle arasndaki tamamen duygusal balarn daha da glendirmeyi hedefliyordu. Ataerkil ilikilerin ngrd itaatkar, pasif, kanaatkar, sabrl, elinden her i gelen kadn modeli, sermeyenin ucuz, rgtsz, kontrol edilebilir, snf bilinci olmayan i gc talebini birebir karlyor. Esnek alma ile ihtiyac kadar iiyi, ihtiya duyduu zaman zarfnda, ihtiya duyduu yerde-evde altrdnda retim alanlar oluturmak zorunda kalmadan- altrma imkanna kavuan sermaye, ibirlikisi ataerkil sisteminin sonucu olan kadn-iilerle bu emeline ok rahat ulaabilecek. Evde alma ile ev ileri ve bakm hizmetlerini de aksatmadan yerine getiren kadn, ayn zamanda sermayenin ucuz igc ihtiyacn karlyor. Bylece kocas, ocuklar, ev ileri, bakm ileri ve cretli arasnda kouturan kadnn srtnda kendilerini var ediyor bu ikili... AKP hkmeti de tarihsel misyonuna uygun davranarak zerine deni yapmaktan geri durmuyor ve toplumsal muhalefeti her trl zorbalkla bastrmaya, bu yaznn yazld gnlerde gece gndz alarak torbay bata kadnlar olmak zere tm emekilerin bana geirmeye urayor(sra cumhurbakannda) Bir dier gerek ise tarmsal retime verilen destein ortadan kaldrlmas ve 30 yldr sren dk younluklu savan sonucu olarak kylerin boaltlmasyla kyden kente gn travmalarn en ar yaayanlarn kadnlar olmas. Kentteki cretli ilerin gerektirdii vasfa sahip olmayan kadnlar, esnek ve kuralsz altrmay tek alma modeli haline getirmeye

21

uraan sermaye ve ibirlikileri iin ihtiya duyduklar ucuz igc anlamna geliyor. Kadnlar ise evden almay kendileri iin tek seenek olarak gryorlar. Kapitalizmin iktidarn srdrebilmesi uruna kard her yasa, her zaman en ok kadnlar vuruyor. Kadnlar iin yaptklarn syledikleri her eyin aslnda kadn daha ok ezen ve smren olduu gereini bizler gryor ve sylyoruz. Bir dier taraftan snf bilincine ulamas ve rgtl mcadelenin iinde yer almas engellenen kadnn, kendini gerekletirme, yaamnn seyrinin belirleme iradesini kullanma ans elinden alnyor. Sermaye snfna kyak geip bata kadnlar ve ocuklar olmak zere emekilere klelik dzenini dayatan bu ve bunun gibi yasalara kar durmak ve egemen snflarn heveslerinin kursaklarnda brakmak zorundayz.

Torba Yasa ve Kadnlar

Eser Sandk
Emek rgtleri tarafndan yrtlen tm muhalefete karn mecliste grlmeye balanan ve birok maddesi kabul edilen Torba Yasa Tasarsnn, kadnlara ynelik sonularna baktmzda, kadnn ev iinde ve ev dnda emeinin smrlmesi srecini artracak hkmler gryoruz. Torba Yasa tasarsnn gerekesinde, kadnlarn igcne katlmn ve istihdamn artrmak amalanan hedef olarak belirtiliyor. Biliyoruz ki, kadn emek gc, esnek enformel retim srelerinde daha kolay ve ucuza istihdam edilebilmesi nedeniyle sermayenin ilgisini ekmektedir. Patriarkal kapitalizm, bu nedenle kadnlarn daha fazla igcne katlmn istemektedir. Kadnlara esnek ve gvencesiz alma dayatlyor Kadnlarn igcne katlm istenirken, bunun nasl olacann da snrlar izilmektedir. 2003 ylnda kabul edilen Yasasnda esnek alma biimlerine Torba Yasa ile birlikte yenileri eklenmektedir. Uzaktan alma ve ar zerine alma yasal olarak kabul edilmektedir. alma yaamnda esnek alma biimlerinin daha ok kadnlarla zdeletirildiini biliyoruz. Esnek alma biimleri ile, kadnlar hem ataerkil sistem tarafndan kendilerine verilen kadnlk rolleri kapsamndaki ev ii, ocuk ve yal bakm gibi ileri yerine getirmekte, geri kalan zamanlarnda da sermaye iin ucuz igc haline gelmektedir. Patriarkal kapitalizm, esnek ve gvencesiz alma koullar ierisinde kadnlar igcne istemektedir. Bylece ayn zamanda sosyal gvenlik ve salk sisteminin metalamas ile bu hizmetlerin kadnlar tarafndan cretsiz olarak gereklemesi salanm olacaktr. Bu da kukusuz, alanlarn cretleri belirlenirken cretlere sermaye lehine yansyacaktr. Doum izni yalnzca ekil deitiriyor Yasada yeniden dzenlenmesi ngrlen maddelerden biri de doum izinleri. Halen 16 haftalk annelik izni ile 3 gnlk babalk izni tasarda, anne iin doum ncesinde kullanlmayan ksm doum sonrasna eklenebilmek zere yine 16 hafta, baba iinse 10 gn olarak belirlenmi. Ek olarak taslakta, anneye cretli iznin bitiminden itibaren halen 6 aya kadar verilebilen cretsiz izni 24 aya kadar, babaya ise u anda verilmeyen bu iznin, doumdan itibaren 24 aya kadar yine cretsiz olarak verilmesi tasarlanyor. Annenin doum esnasnda veya sonrasnda lm halinde babaya, anne iin ngrlen cretli ve cretsiz izinlerin de kullandrlaca ifade ediliyor. 10 gnlk babalk izninin sembolik oluu bir yana, kadnla erkein aldklar cretler arasndaki fark gz nne alndnda bu eitsiz dzenlemeyle kimin cretsiz izin kullanacan kestirmek g deil. Mesleki eitim sorunlar zmyor Torba Yasann en nemli vurgularndan biri de mesleki eitim zerine. Adeta, genlerin, kadnlarn ve zrllerin isizliinin nedeni, kendi sular haline gelmi ve becerisizliklerine yklenmi. Dolaysyla beceri kurslarna, meslek yksek okullarna, -kur kurslarna, meslek liselerine ve sertifika programlarna katlmayanlarn i bulma olana pek olmayacak. Bu kurslarda ise, cinsiyetlenmi bir tablo var. Kadn ii ve erkek ii algs zerine kurulu ve bunu deitirmeye almayan bir sistem sz konusu. Sermaye isiz, sabrl ve uyumlu kadn istihdamna dezavantajl durumlarnn devam artyla gz dikmi durumda. Ayn zamanda bu kurslara katlmak iin kadnlarn zaman ve para asndan daha dezavantajl konumda olmas, aile ierisinde kadnn eitim almas ynnde bir engel tekil ediyor. Patriarkal kapitalizm Torba Yasa ile alma yaamn kendi yararna dzenliyor. Tpk SSGSSde olduu gibi kadnlarn ev ii emeini grmyor, esnek alma biimlerini dayatarak kadnlar toplumsal cinsiyet rollerine ve dolaysyla aile ve erkein basksna mahkum ediyor
(Bu yaz Torba Yasa kmadan nce yazlmtr.)

22

cretli-cretsiz emek

Annelik
Nuren Yldrm
kaldk diyelim, ilk aylar ok kt de gese alyorsak, rapor almamaya alrz, nk o raporlar bize doum sonras gerekmektedir. ocuumuz doduktan sonra sorunlar daha da katlanr: Yine alan ansllardansak doum izinlerimizin eskiye oranla arttrldn ama hala yetersiz olduunu grrz. Ebeveyn izni u mehur torbann iinde ama o da cretsiz. En iyi olaslkla 13 hafta sonra, yani yaklak bebeimiz (3) aylk olduktan sonra ie balamak zorundayz. Eer doktor bulabilirsek, bu sreyi raporlarla uzatabiliriz (Ama bunlarn bir ksmnn da maalarmzdan kesilme riski vardr). Ya da cretsiz izin alabiliriz; ok zel bir salk sorunu olmadktan sonra artk bu izni kullananlar kalmad, diyebiliriz. ki ya da aylk bir ocuu evde brakp ie baladmzda bir sr sorun bizi bekler. Her ne kadar st izni 1.5 saat de olsa, bunu kullanmada amirin inisiyatifiyle karlarz. zni len kullansak oumuzun evi uzak olduu iin eve gidip, ocuumuzu emziremeyiz. Sonuta ne olur? te stnz akar, gsleriniz ier, bir dnem sonra da stnz azalr, ounluun yaad gibi stnz kesilir. Dnya Salk rgt en az bebek 6 aylk oluncaya kadar anne style beslenmesi arttr der halbuki. Daha nemli sorun biz iteyken ocuumuza kimin bakacadr?(Nedense bunu da hep biz dnrz) En iyi zm aileden herhangi birinin bakmas olsa da onun da bir yn eksikleri var. Bir dier zm ounluumuzun yapt gibi, bakc bulmak. Bu da bal bana bir dert. Bakclarla ilgili bir mekanizma olmad iin bu kadnlarn sosyal gvenliklerinin ve i gvencelerinin olmamas ve ocuk bakmn tpk bizim gibi yalnzca kadn olduklar iin bilmeleri de bir handikap. Krelere versek onlarn da ou (uzman personel olmamas nedeniyle)iyi deil; biraz iyi olanlarnsa fiyatlar neredeyse maamz kadar. yandan sonra MEBin bamsz ana okullar vb. gnderebiliriz ama onlar da her yerde, her semtte yok. Okula balayan ocuklarmzn da ii zor. Okul saatleri dnda onlara kalacak yer bulmalyz. Vb. vb. oaltmak mmkn. Bunlar grnen, bilinen fiziki engeller. Bir de grnmeyenler, hissedilenler var: Ykmzn birka kat artmas; Kendimize vakit ayramamz; Siyasal, sendikal yaamdan, sosyal hayattan uzaklamamz Evde yeniden retimde aldmz roller fazlalayor. 24 saat bize yetmiyor. S.Plath gibi sper kadn olmaya almasak da ok gemeden kendimizi zorladmz fark etmeye balyoruz. Bir yere yetitiimizde bir baka yeri eksik brakyor; bir taraf tamir edeyim derken bir baka noktay bozuyoruz. Hele bir de sendikayla, partiyle ilgilenmeye altmzda, baka bir elikiyle daha karlayoruz. En yaknmzdaki insanlarn bile duruma zm bulmak yerine, varolan pekitiren; ocuk dourmak sana gre deil(mi), hem kendine hem ocua yazk ediyorsun; eer olmasayd eskisi gibi toplantlara, eylemlere katlabilir, yazlar yazabilirdin gibi tam da bizi can evimizden vuran, politikayla ocuu yan yana koyamayacamz, ikisinin birlikte yrmeyeceini bilincimize kazmaya alan (ocuk da yaparm kariyer de bizimki ocuk da yaparm, kariyer de, politika da.) sylemleri, ocuklarmz konusunda kendimizi sulu hissetmemize, sonrasnda da politikadan, sendikadan vazgememize neden oluyor. Cinsiyet temelli ikilemlerin bu kadar kanksand ve normalletirildii bir ortamda, nasl ayrt edeceiz hakikaten neyin normal ve doal olduunu. Anneliin sadece ve sadece pozitif yanlarndan bahsedilmesinde yanl ve yanltc bir eyler var. Zira annelik ayn zamanda etrefil, karmak ve kimi zaman hayli ar. Kendine ait oda diye bir saha yoktur artk iine ekilip yazabilecein. der Elif afak Siyah Stte. Tam da byledir. Ev ilerinin ve ocuk bakmnn toplumsallamad, elerimizin(koca, sevgili fark etmez) ev ilerinde ve ocuk bakmnda yardmdan teye geemedii, lojman

Tarihsel srece bakldnda, belli bir dnem kadnlarn, insan soyunun devamnda ve maddi yaamn gereksinmelerin karlanmasnda aldklar rollerden dolay, gcn simgesi haline geldikleri grlmektedir. Ancak, zel mlkiyetin, tek eliliin, dinlerin ve devletin ortaya kmasna bal olarak, kadnlar, toplumsal retimden, ynetim ilikilerinden soyutlanarak ikincil konuma itildi. Art retimden, zel mlkiyete, snflara, oradan da egemen snfn devam ve varlk gvencesi olan devlete geilen tarihsel srete, erkek egemen anlay, geleneksel toplumda, kadnerkek rollerini kesin izgilerle belirledi. Cinsiyet esasna gre i blm gerekletirildi. Kadn, kocasnn sadk kars, ocuklarnn anas, aileninevin hizmetisi haline geldi. ocuklar doumlarndan itibaren erkek ve kadn rollerine uygun olarak yetitirildi. Yzyllardan beri sren erkek egemen sistem, kadnlarn ikincil konuma itilmesine ve kadn ve erkein bunu iselletirmelerine yol at. Toplumsal cinsiyet baznda iblm kadnlar ve erkekler arasndaki eitsizlikleri anlamak iin anahtar bir kavramdr. Kadnlarn ikincil durumunu hem yanstmakta, hem de desteklemektedir. Bu tr iblm, genellikle kadnlarn ve erkeklerin rollerinin birbirini tamamlad, iki yarmn bir btn oluturduu sylenerek hakl karlmaya allmaktadr. Ancak, pratikte bu savn yalnzca iki cins arasndaki eitsizliin varln ve nemini maskelemeye yarad grlmektedir. Kadnlar, sevgi, ak, iyi ve fedakar annelik gibi kavramlarn kskacnda, ou zaman gnll olarak erkek egemen sistemin srdrcs ve her gn tekrar tekrar reticisi durumuna drlmektedir. Bylece erkeklik ve kadnlk rolleri sorgulanmaz; bunlarn kadnlarn doas gerei olduklar ileri srlr ve bu biimde yaanlr; bu rollerin dna kanlar ise toplumsal bask ile karlar. Ev kadnlarnn yapt i ncelikle, kapitalizm iin en nemli maln, yani igcnn yeniden retimidir. Kadnlar yalnzca kendi iglerini deil, kocalarnn ve bir sonraki cretliler kuann igcn de yeniden retirler. Ev ii ve ocuk bakm, dolayl olarak kapitalizmin hizmetinde bulunan gizli bir igc yedei rettiinden, ekonomik yaama nemli bir katkda bulunur. Ancak kadnlarn katks, iverenlerle yap-

lan toplu szlemelerde elde edilen bir cretin karl olmadndan, bu iler kapitalizmden bamsz bir ekilde yryormu gibi grnr. Ev kadnnn rettii meta, kendisinden ayrlabilen, tutup pazara srebilecei bir meta deildir. Bir erkek, kendi igcn sata sunduunda, ayn zamanda karsnn yapt ii de sunmu olur. Evde kadnlarn yapt en nemli ilerden biri bakm hizmetidir. retime girmemi ocuklarn, retimden ekilmi yallarn ve retime giremeyecek durumda olan zrllerin bakm evde kadn tarafndan ki bu kadnn cretli bir ite almas durumu deitirmez- cretsiz olarak gerekletirilmektedir. Biz sosyalist kadnlar da bu ilerden ve smrden muaf deiliz. zellikle de ocuk bakmndan.

nk kadn olduumuzu en net biimde hissettiren ve dier yandan da kadnlk durumumuzu sorgulatan bir sre, hamilelik, doum ve ocukla birlikte geirilen zellikle ilk yllar. Kadnlarn en zor yllar. Ev iinde harcadmz, art deer retmeyen, deiim deeri yerine kullanm deeri yaratan yeniden retim dediimiz srecin en ar yan. Annelikle lgili Sorunlarmz Annelikle ilgili olarak somut kazanmlarmz acaba yeterli mi? Tabi ki deil. ncelikle hamilelikten balayalm: stediimiz zaman hamile kalamayz. Maddi olarak kendimizi garanti altna almak zorundayz; isizsek, stajyersek, szlemeliysek, cretliysek, KPSSye hazrlanyorsak.. aklmzdan bile geiremeyiz. Hamile

ve servislerimizin oalmas bir yana, var olanlarn bile elimizden alnd bir durumda ocukla ilgili btn planlamalar yapmak bize dyor. Yani her eyi kendi bamza zmek zorundayz. ocuu kreten veya bakcdan almak, toplant saatlerinde ocua kimin bakacan planlamak (yedek gler; akrabalar, arkadalar, komular), kafanzdakileri yazya dkmeye niyetlendiiniz an deil de onun uyuduu zamanlar bilgisayarn bana gemek, en nemlisi ve yorucusu da, gece uykular dzensiz bir ocuunuz varsa gece mesaisi yapmak.

Aysel Batyar

Dilsizlik ldrr

23

Bir kltr bir baka kltrn iinde asimile olduunda tehlike altnda olan dili etkileyen olaylarn sras her yerde ayndr. Bunda temel aama vardr. lk aama olarak, egemen dili konumalar iin insanlarn stnde bask kurulur; bu bask, siyasal, sosyal veya ekonomik kaynakl olabilir. Bu srete tevik, tavsiye veya getirilen kanunlarla yukardan aaya bir sre yaanr ya da eitli mekanizmalarla (moda, arkada grubu basks vb.) sre aadan yukar ileyebilir. kinci aama olarak, iki dilliin ortaya kmasdr. Ardndan sre iinde sonradan renilen dil, anadilinin yerine geer. Yani anadili terk edilmeye balanr. nc aamada gen kuak, yeni dilinde iyice ustalar. Ve ihtiyalarn karlamada eski anadilinin gereksiz olduunu hisseder. Bu da beraberinde eski diline kar bir utan duygusu getirir. Anne-babalar ocuklaryla anadilinde daha az konuur ve yeni toplumsal ortamda eski dili konumak iin frsatlar iyice azalr. Ev dnda ocuklar artk kendi anadillerini konumay brakrlar. Bylece tek dillik ortaya kar ve eski anadili ortada kaybolmaya balar. Crystal, D. (2007).Dillerin Katli. Bir Dilin lm Bir Milletin lmdr. (ev. Gkhan Cansz, stanbul: Profil Yaynlar)
Crystaln tespiti, Krtenin asimilasyonu srelerine pek uygun dmyor. nk tarih boyunca bu asimilasyona kar durulmu ve mcadele edilmitir. Sz konusu bir kltrn olmazsa olmaz ve taycs olan dil, blgede srarla kadnlar tarafndan zellikle korunmu ve sahiplenilmitir. Kadnlar iinde okur-yazar (Trke iin) olmayanlarn saysal ounluu her ya grubu iin Krt kadnlardr. Asimilasyonun en etkili yollarndan birisi okullardr hi phesiz. zellikle YBO diye tabir edilen yatl blge okullar tam da bu amala blgede oka almtr. Bu okullara eitli (sosyal, ekonomik ve sosyolojik) nedenlerden dolay genellikle erkek ocuklar gnderilmitir. Bu durum kadnlarn kendi anadillerini srdrmesinde tersten bir fayda dourmutur. Bu yzdendir ki kadnlar dillerini hi terk etmemiler ve kendi yaam alanlarnda, ocuklar ve partnerleriyle anadillerinde konumulardr. Hi ara vermeden sren tarihsel bakaldrlarda kadnlar kendi dilleriyle bu mcadele iinde yer almlardr. Ayn mcadeleler iinde byyen ocuklaryla bu mcadeleyi srdrebilmeleri iin ocuklar da anadillerini hep hatrlam ve konumulardr. Bu yzden Krte hibir zaman ldrlen Diller Mezarlna atlamam, unutulmam ve gnmze kadar yaayan bir dil olarak var olagelmitir.

in daha ac yan yllardr ocuk bakmyla ilgili neriler getiren bizler, sendikal-partili kadnlar, kendi bulunduumuz yerlerde bile bunu zemedik. Yllardr sylememize ramen, -maddi olanaklarmz uygun olan durumlarda bile- hala ocuklarmza bakacamz bir ortam yaratamadk. Bizim iin kadnlarn asndan baka bir sorun daha var. Bir yandan ocuumuzu basksz, zgr yetitirmemiz gerektiini syleyen bilincimiz Bir yandan ataerkil bir toplumda eer ocuunuz kzsa onu bytmenin kurallar, snrlar Sen istediin kadar zgrlk ol, toplum ayn fikirde deilse nasl dengeleyeceksin ideallerinle hayatn hakikatlerini? Evet. nce bir ayar, zor bir denge. Son olarak diyorum ki bana gre annelik ya da annelik hakk denilen ey, yalnzca hamilelii ve doumu kapsamal. nk bu yalnz anneye ait bir ey, (Geri emzirme de var ama, baba da emzirme dndaki eyleri yklenebilir.) Bunun dndaki her ey ebeveynlere ait olmal; hem yasalar asndan hem bilinler asndan. ocuklarmz kendi balarnn aresine bakncaya kadar (niversiteyi bitirme, 18 ya, i bulma vb.-nasl adlandrrsak adlandralm) iinde bulunduumuz rgtler bunu kendi sorunlar gibi grmedikleri mddete erkekler de bunu sahiplenmedike, bir taraf hep eksik kalacaktr. Kadnn erkee bamlln kaldrdmzda, zorunluluklar gnll birlikteliklere dntrdmzde; biz kadnlar da Virginia Woolfun dedii gibi biraz paraya ve kendimize ait bir odaya sahip olduumuzda annelii de tam yaayabiliriz; kadnlmz da.

Peki, ne olur da kadn ana olarak dil ile ba baa kalr? Bu duruma ocuklar nasl eklemlenir? Tarihsel srelerde de gzlemlendii zere kleletirilen kadn emei, dili, bedeni kamusal alandan drt duvar arasna ekilerek, doutan getirdii deerlerle ba baa brakldnda kendi bildii diliyle de ba baa kalr. ocuklarn bakm ve yetitirilmesi ve ocuun ilk eitimi de doal olarak anneyle salanr ve sre iinde bir ykmllk olarak da kanksanr. Cumhuriyetle hz kazanan ve planl bir ekilde devlet eliyle ldrlmek istenen Krte, kadnlarn siyasal mcadelelerde daha youn yer almalaryla kamusal alanlarda da anadilin bir ihtiya ve hak olduunu bilince karmtr. Erkeklerin iki dilli bir yaam srebildii ou alanlar kadnlar iin iletiimsizliin, dilsizlemenin teki ad olmutur. Hastanede, devlet dairelerinde, belediyelerde, alveri yaparken anadilinin geer ake olmadn bilmek, grmek ve yaamak anadilinde eitim ve hayat talebinde srar getirmitir. Bu talep BDPli belediyeleri harekete geirmi ve Krte, daha ok kadnlarn hayatnn da dili olarak kamusal alanda grnr hale gelmitir. Diline sahip kmak yaama hakkna sahip kmaktr. Diline sahip kmak o dile ait kltrn dnne ve geleceine sahip kmaktr. nk ana dilini zgrce yaamn her alannda kullanamamak- kullandrlmamak sadece manen deil madden de yok olua gtrr bir halk. En ok da kadnlar. Ana dilinden baka bir dil bilmeyen kadnn kamu hizmetlerine ulamas iin o lkenin vatanda olmak yetmez. Salk ve Sosyal Hizmet Emekileri Sendikas(SES)nn yapt aratrmaya gre doumda anne lm oranlarnn Krt illerinde Trkiye ortalamasnn ok zerinde olduunu saptamtr. Bunun nedenleri arasnda anadilde salk hizmetinin sunulmamas nemli bir yer tutmaktadr. Hizmet verenlerle kendi anadilinde iletiim kuramayan kadnlar doum ve bebek bakm, sal konusunda ehil olmayan ama kendi dilini konuanlar tercih etmektedir. DLSZLK LDRR. nk Dilimin snrlar, dnyamn snrlardr. der Ludwig Wittgenstein.

24

Yeni Anayasada Kadnlar

Seher Tahran
maddeye o kadar sinmitir ki hangi madde nasl deitirilirse deitirilsin, toplumun farkl kesimlerinde oluan demokratik bir anayasa beklentisini hibir zaman karlayamaz. AKPnin tm iddialarna ramen, 12 Eyll referandumuyla yaplan deiikliklerle anayasada demokratik ve sivil bir delik bile amak mmkn olmamtr. Demokratik bir anayasa yapmann n koulu 82 anayasasnn yok saylmasdr. Anayasann hangi maddelerinde nasl deiiklikler olmal diye bir tartma yrtmek yerine yaplmas gereken anayasay batan yazmaktr. Anayasann dayand, militarist, sermayeden yana, erkek, Trk ve Snni olmak zere be egemenlie kar tutum gelitiremeyen hibir anayasann kadnlardan, Krtlerden, iilerden ve emekilerden yana olmas mmkn deildir. Demokratik, zgrlk, eitliki ve katlmc bir anayasann temeli bu egemenlik biimlerine kar durmay gerektirir. 82 Anayasas erkektir. Kadn e, anne kimliiyle baml bir birey olarak tanmlayarak; ocuklar, yallar ve engelliler ile birlikte korunmaya muhta statsne indirgemektedir. Erkek egemen diliyle kadnlar yok saymakta, kadnlar bamsz bir birey olarak grmemekte, kadnlarn toplumsal bir grup olarak ezilmiliini grmezden gelmektedir. Pozitif destek ad altnda ii bo, gz boyayan iyiletirmeler yaplmasna ramen hala anayasa cinsiyetidir. Kadnlarn toplumsal bir grup olarak ezilmiliini grmezden gelen mevcut anayasa yerine yeni anayasa bu anlaytan syrlm bir yaklamla ele alnmal; cinsiyetilik sorgulanmal, ilk maddesinden son maddesine kadar cinsiyeti dil kullanlmamaldr. Cinsiyet temelli dorudan ve dolayl her trl ayrmcl yasaklamal ve erkeklerin binlerce yldr gasp ettii haklarn kadnlar lehine eitlenebilmesi iin ekonomik, politik ve toplumsal alann her dzeyinde pozitif ayrmc nlemleri ve eit temsil uygulamasn hayata geirmeli ve bunlar gvence altna almaldr. Kadnlar da kapsayan szde deil gerek anlamda demokratik, zgrlk ve eitliki bir anayasa olmasnn koulu olarak kadnlarn anticinsiyeti talepleri karlanmaldr. Cinsiyet, cinsel ynelim, medeni hal gibi nedenlerle her trden cinsiyet ayrmcl yasaklanmal ve kadnlara kar sular kavram oluturmaldr. Cinsel ynelimlerin zgrce yaanabilme hakkn gvence altna almal, nefret sular tanmlanmal ve bu sulara ynelik yaptrmlar yer almaldr. Mevcut anayasa, farkllklar yok sayan bir anayasadr. Teki bir anlaya sahiptir. Egemen kimlikler dndaki kimlikleri yok saymaktadr. Byle bir anayasa kapsayc bir anayasa zelliini tamamaktadr. Yeni bir anayasa, farkl kimlik ve dilleri gvence altna almaldr. Ancak bu sayede, militarizmin tm toplumsal yaama sirayet eden dokusunu geriletmenin ve farkl kimliklerden kadnlarn kendilerini ifade etme mekanizmalarn yaratmann yolu alabilir. Ancak bu erevede hazrlanan bir anayasa ile kadnlarn taleplerine cevap retilmi olunur. Anayasann nasl olmas gerektiine dair nerilerimizi ve taleplerimizi oluturmann yan sra bu taleplerimizin karlanabilmesinin koullarnn nasl oluturulaca konusu da olduka nemlidir. Fikirlerimizi dile getirirken bu sreci rgtleyebilmeliyiz de. Kadnlar srecin darsnda kald, dncelerini ortaya konulabilecei zeminler yaratlmad ve aktif unsur olamadklar mddete kadnlarn taleplerinin karland ve erkek egemen zihniyetten syrlm bir anayasann yaplabilmesi mmkn deildir. u an meclisteki kadn milletvekili oran %9dur. Bu oran ok yetersizdir ve bu yetersizliin korunduu bir mecliste tartlan ve yaplan bir anayasa hibir zaman biz kadnlar temsil etmeyecektir. Kadnlarn temsiliyetinin salanamad bir mecliste hazrlanan anayasa ile kadnlarn taleplerinin karlanabilmesi mmkn deildir. Dk kadn orannn yannda %10 seim barajnn da uyguland bir seim sonrasnda oluan meclis bu lkede yaayanlar temsil etmemektedir/ eksik temsil etmektedir. Herkesi temsil etmeyen bir mecliste oluturulan bir anayasa da bizim iinde olmadmz bir anayasa olacaktr. O yzden anayasa srecinin, seim hazrlklaryla birlikte imdiden balam olduunu grmemiz gerekir. nmzdeki seimlerden sonra ortaya kacak tablo Anayasann esas belirleyicisi olacaktr. AKP kendi anayasasn yapmak ve iktidarn devam ettirmek iin imdiden almalara balam ve nmzdeki seimlere hazrlanmaktadr. 80 Anayasasna kar yllardr mcadele yrten biz kadnlar, szlerimizi bir kez daha sar kulaklara duyurmaya, kr gzlere gstermeye devam edeceiz.

Yeni bir anayasa hazrlna giren AKP hkmeti, zgrlk ve demokrasi sylemlerinin arasnda sevgili kardelerine seslendi. El ele verirsek sevgili kardelerim, Yeni bir anayasayla, katlmc, zgrlk bir anayasayla, byk Trkiye vizyonuna denk den bir anayasayla gelecei kucaklayabiliriz. Dedi Recep Tayyip Erdoan. Her ne kadar Erdoan kardelerim derken bizleri kastetmese de bizler de bu srecin muhataplar olduumuz iin kendimizde sz hakk buluyoruz. AKP yeni bir anayasa yapacan bu anayasann zgrlk ve katlmc olacan anlatt durdu. Bu anayasay birlikte yapmann nemini vurgulad. Bu anayasay halk yapacak dedi. Bu noktada Erdoana katlmamak mmkn deil. Bir anayasa hazrlanacaksa tm toplumsal gruplarn srece dhil olduu bir hat izlenmeli. nk anayasa yapm sreci toplumun tm bileenlerinin nasl yaamak istediklerinin tartld ve ortaya konulan tm taleplerin dikkate alnmas gereken bir sretir. Fakat AKPnin bugne kadar kurduu cmleler ierisinde geen demokrasi ve katlmclk gibi kavramlarn sadece szde kald ya da halk derken, sivil toplum rgtleri, toplumsal gruplar derken kimleri kastettii bu gne kadar yaanan pratiklerde kendisini aka gstermitir. Krtleri, kadnlar, genleri, sosyalistleri, yoksullar kastetmedii ortada. AKP, kendi iktidarnn arkasna dizilmi szde sivil toplum rgtleri ve halkn szde temsilcilerini muhatap alan ama kendisini en dk dzeyde bile muhalefet edebilecek gruplar cezalandran ve grmezden gelen bir tavr sergilemektedir. Erdoann bizleri muhatap olarak grmediini bilmemize ramen, bu srecin asli muhataplar olduumuz gerekliiyle nasl bir anayasa istediimize ve yeni bir anayasa yapm srecinin nasl rlmesine dair dncelerimizi ortaya koymalyz. Mevcut anayasa bata olmak zere bugne kadar biz ezilenlerin hem hazrlanma srecinde hem de ieriinde admzn bile gemedii anayasalar ile yaadk. Toplumun tm kesimlerinin dhil olmad bir anayasa ile toplumsal uzlamann nasl salanabilecei ya da nasl salanamadn da grm olduk. Bugn 30 yl gemi olmasna ramen bir darbe anayasasyla ynetilmekteyiz. 1982 anayasas militarist, erkek, Trk, Snni ve sermayeden yana bir anayasadr. Bugne kadar zerinde yaplan deiikliklerle adeta yamal bir bohaya dnen anayasa, zn hibir zaman yitirmemitir. Bu anayasann, devleti, toplum karsnda korumak biimindeki otoriter mant her

Gemiten Gnmze...
lkay Tanyer / Yeliz Ergn
Yllarca Trkiyede Kadn Hareketinin 80lerden sonra ortaya kt inanc hakimdi; bir grup ise Cumhuriyetin kuruluunda verilen haklara gtryordu. Bugn artk biliyoruz ki bu topraklardaki Kadn Hareketi 18. yzyla kadar uzanr; belki ondan nce de vard ama henz onlara ulalamad. Kendi dnemlerinde batl feminist adalaryla(1. dalga) etkileim ve iliki iinde, sz syleme hakk, eitim hakk, alma hakk ve aile iinde saygn bir yer edinme hakk, poligaminin ilgas tek tarafl bir hak olan boanmann kstlanmas iin mcadeleye baladlar. Kendi dergilerini kardlar. Erkeklerle polemiklere giritiler, dernekler kurdular. Tanzimat ile birlikte gelen yenilikleri savundular. Ancak dnemin reformist erkekleri kadnlar ile ilgili konularda olduka tutucuydular. Osmanl geleneklerini kadnlar zerinden srdrmeye alyorlard. Kadnlar bu tavr sert bir ekilde eletirdiler. 20. yy balarnda bu mcadele daha da iddetlendi. Feminist kadn dernekleri sayca artt ve eitlendi. Balkan savalar ve I. Dnya sava deneyimi kadnlar siyasallatrd ve militanlatrd. yle ki Jntrk iktidar altnda kadnlar niversitede okuma, devlet dairelerinde memur, fabrikalarda ii olarak alma haklarn kazandlar. 1917 aile kararnamesi ile Mslman kadnlar da dier cemaatlerin yan sra poligamiyi kstlayan ve boanma hakkn tanyan ileri admlardan yararlandlar; bu slam dnyasnda bir ilkti. 1919dan itibaren oy hakk talep edilmeye baland. 1913-1921 arasnda yaynlanan Kadnlar Dnyas dergisi nce gnlk gazete olarak km, sonra haftada 25 sayfa yaynlanan bir dergiye dnmtr. Bu dergiyi karan orta snf kadnlar eitim, alma hakk gibi temel haklar kazanmak iin uratlar, toplumsal hayata katlma, yeni bir kimlik edinme kavgas verdiler, kadnlar aras dayanma anlay gelitirdiler, bu balamda kadnlar iin iyerleri bile kurdular. * Peki bu dnemde rgtl mcadeleleri ile adalarndan geri kalmayan Kadn Hareketi Cumhuriyetin ilan ile geliim ivmesinin srekliliini neden salayamamtr? Kurtulu Savanda aktif grev alan rgtl kadnlar Cumhuriyetin ilanndan sonra ilk siyasi partiyi Kadnlar Halk Frkas adyla kurmak istediler. Ancak buna deil, Trk Kadnlar Birlii ismi ile bir dernek kurulmasna izin verildi. Cumhuriyet dneminde bilindii gibi devlet katnda kadnlar asndan baz reformlar yapld. 1926 medeni

25

kanun reformu, eitim reformu, 1930larda eit yurttalk haklarn tanyan reformlar Ancak bu reformlar byk lde Atatrk ve tek parti st ynetimi tarafndan tepeden inme bir biimde yapld ve kadnlar bunlarn yaplna katlamadlar hatta oy hakknn kazanyla ilgili eitli olaylarn gsterdii gibi katlmaktan caydrldlar. 1935 parlamentosuna 18 kadn temsilcinin girmesiyle elde edilen bu kazanmn dnyaya duyurulmas amacyla, Trkiyede yaplmas tevik edilen Dnya Feminist Kongresinde, Feministlerin nerisinden hareketle ve Ankarann onay olmakszn Bar temasnn gndemin birinci maddesi olarak sunulmasnn ardndan, Trk Kadnlar Birliinin artk ilevini tamamlad nk Trk kadnlarnn btn haklarn kazandklar gerekesiyle kapatldna tank olundu. Bylece biraz ikna ve Kemalizmi zmleme biraz da baskyla caydrma yollaryla Osmanlnn son demlerinde oluan kadn hareketi sndrld. Onun iin Feminizm tarihinin bu ikinci dnemini Feminizmin kadnlarn elinden alp kullanld giderek Anti Feminist bir devlet feminizmine dntrld ve sonunda unutturulduu abartma saylmamaldr. Cumhuriyetin kurulmasndan ve Kemalist reformlarn yapld dnemden 80lerin sonuna kadarki dnemde arada kurulan tm kadn kurumlar (1951 Trk Kadnlar Birlii, Hukuku Kadnlar Dernei, niversiteli Kadnlar Dernei vb.) zellikle CHPnin kadn kollar bata olmak zere srekli tekrarlanan sylem Atatrkn Trk kadna verdii haklar ve bunlarn neminden ibaret kalmtr. O dnem Trkiyede kadnlarn toplumda yaygn olan patriarkal ilikiler nedeniyle ezilen bir cins olduklar tahlili bile yaplamamtr. Bu dnemdeki kadn kurumlar daha ok 5 Aralk gibi kadnlara oy hakknn tannd gnleri kutlayan ve Atatrke kranlarn dile getiren tren dernekleri olmalarnn tesine geemediler. Bu kadnlar genellikle burjuva evrelerinden gelen, iyi eitim grm, ou alan, Trk kadn deyince kendilerine bakan, kendilerini kurtulmu kabul eden kadnlard ve geri kalan kyl ii kk burjuva ezilen kadnlarn da eitimi yaygnlatrlmas ve kendi deyimleriyle Atatrk devrimlerinin bilincine varmalaryla kendileri gibi kurtulacaklarn dnmekteydiler. Bu ekilde Trkiyedeki kadn hareketi resmi sylemlerle sessiz bir ounlua dntrld. 1980LERE YAKLAIRKEN Trkiyenin vitrinini oluturan kurtulmu kadnlarn dnda kalan yani bu ayrcalklara sahip olmayan geni kadn kitleleri ataerkil geleneklerin krlamamas sonucu tarm kesiminde cretsiz aile iisi olarak alan; mlkiyet, eitim, gelir, sosyal gvenlik haklarnda yoksun braklanlard. 1975 ylnda lerici Kadnlar Derneinin kurulmasyla sol kesimlerden gelen kadnlar bu tabloyu sorgulamaya baladlar. Onlar harekete geiren motif snf mcadelesiydi ve ii snf kadnlarn rgtleyen bu militan kadnlar sol hareketlerin

26
erkekleri kadar feminizm kartydlar. ubat 1978de Mersin Kadnlar Dernei, Ankara Devrimci Kadnlar Dernei, Samsun Kadnlar Birleme ve Dayanma Dernei ifte smrye kar mcadele etmek zere kurulur. Mart 1978de Samsun Kadnlar Birleme ve Dayanma Dernei adn, 1. Kongresini yaparak Karadeniz Kadnlar Dernei olarak deitirir. Bu dernekler anti-faist kadnlar rgtlenmeye ve mcadeleye arr. Emperyalizme, faizme ve oligariye kar kar, eit ie eit cret, ana ve ocuk sal, doum ncesi ve sonras izin, iyerlerinde alan kadn saysna baklmakszn kre ve anaokulu, eitimde, terfide i bulmada eitlik, yasalarda eitlik talepleri iin mcadele eder. i emeki kadnlara snf bilinci alama amacyla faaliyet yrten bu dernekler hareketin kadn kollar ilevini grr. 12 EYLL 1980 DARBESNN ETKLER Dnemin Genelkurmay Bakan Kenan Evren bakanlnda yrtlen 12 Eyll 1980 darbesi genel olarak tm muhalifleri emekten, bartan yana olanlar, sosyalistleri, Krtleri derinden etkilese de kabul edilmelidir ki 12 Eylln, kadn zerindeki ykm bir kat daha fazladr. Askeri darbelerin yaratm olduu tekine kar g teorisi halklar, kltrler, vb. arasnda farkllk yaratr. Burada teki bir lke, birey, etnik grup, v.s. olabilir. ki grup arasndaki farkllklar vurgulayarak bir teki yaratmaya dayal olan teori militarizmin yaam kaynadr. Askeri darbelerle militarizmde kendini besler ve birok teki yaratr. Bu tekilerden biri de kadndr. Pek ok kltrde kadnlarn erkeklerin mlk olduu dnlr. Bu yzden bir kadn tecavze uradnda bu erkeinin erkekliine fiili bir saldrdr. Bu fikir yrtmeyi kullanrsak, kadnlar belirli bir kltrn, etnik grubun, ya da lkenin erkeklerinin onuruna saldrmak adna savan hedefi haline gelir. lkemizde de 12 Eyll 1980 askeri darbesinde gzaltna alnan kadnlara her trl cinsel iddet ikence metodu olarak kullanlmtr. Bize ezberletilen bir baka inan da, darbe sonras kadn hareketinin ykselmesinin sebebinin, darbe ncesinde var olan muhalefetin bertaraf edilmesi olduudur. Ancak bu sylenirken, 70li yllarn sosyalist kadnlar kendilerine feminist demeseler dahi, bu kadnlar geleneksel cinsiyet rollerinden syrlp sistemi sorguladlar ve sosyalist mcadelede rol aldlar. Bu adan baktmzda, 80 darbesi sresince ldrlen, ikence edilen, taciz ve tecavze urayan kiilerin de sadece erkek olmad aikardr. Nasl Osmanl tarihinin son dnemlerinde ve cumhuriyetin yeni dneminde kadnlarn mcadelesi grnmez klndysa, 80 ncesindeki siyasi tarihinde ve darbe srasnda yaanan basklarda da kadnlar grnmez klnmtr. 80 SONRASI 1980 askeri darbesinin ardndan 80li yllar bat lkelerinde srgnde geiren sosyalist kadnlarn ou z eletiri verdi ve 90l yllarda yeni kadn hareketi iinde yeniden yerlerini ald. Srgn yllarnda 1970lerde batl toplumlar derinden etkileyen kadn kurtulu hareketinden ok ey rendiler. Trkiyede kadn hareketinin tekrar ykselmesi 12 Eyll 1980 darbesinin hemen ertesine denk gelmesinin nedenlerinden bir dieri de bu sorgulama srecinin bir etkisidir. Hareket, 8o ncesinde sol evrelerde bulunmu, entelektel kadnlar tarafndan balatlmtr. Hareketi balatan kadnlarn ortak noktalar TMAS (Tm Asistanlar Sendikas) gemiidir. 12 Eyll darbesinin hemen ertesinde sol hareket tamamen datlm/dalm durumda iken ve hibir harekete gz atrlmayan bir bask dnemi yaanrken feminizmin yeermeye balamas, stelik sol hareketi eletirerek ortaya kmas, sol evrelerin feminizme Eyllist hareket sulamas getirmesine yol amtr. Modernleme bir yandan sorgulanrken, bir yandan bartsnn bir siyasi gndem oluturmas modernleme pratiinin ve teorisinin yeniden retilmesini salad. Feministlerin bu gndem konusunda ak, net bir siyasi sylem kuramam olmalar yle bir soruyu da akta brakt; Trkiyede tek ciddi modernite eletirisini yapanlar slamclar oldu. Mslman kadnlar da kendi hareketlerinden erkeklere ynelik son derece sert eletiriler yaparak, modernite eletirisini gelitirdiler. ok eliliin kendileri iin nasl bir sorun olduunu, erkeklerin modernitenin iaretleri olarak grdkleri teknolojik gelimeleri (amar makinesi gibi) evde reddederken i yerlerinde pekl bilgisayar kullanmalarnn ikiyzlln aa vurdular. Bylece Mslman feminist kadnlar kendi yollarn izdiler ve feminist hareketle zaman zaman kesitiler. Modernleme anlats asndan problemli kadnlar yalnzca Mslman kadnlar deil Krt kadnlar da kendi kimlikleri zerinden politikletiklerin1980 sonras ykselen feminizm, orta snf olmakla da ok eletirildi. Doruydu, sahiden de feminizm orta snf bir hareket olarak balad. 1980 ncesinde demokratik kitle rgtlerinde, sol rgtlerde yer alan, ama bu rgtlerin tabanndan deil, daha ok ynetim kadrolarndan gelen kadnlarn nclk ettii bir hareketti. En az iki kuaktr kentli, iyi eitimli, bat dillerindeki yazn izleyebilen kadnlar. Bu kadnlarn feminizmi kefetmesinin esas olarak batl kaynaklar yoluyla olduu, kendi hayatlarna buradan baktklar da ok sylendi. Hareketin radikalliinin ksmen bu orta snflktan kaynakland eklenebilir bunlara. Cinsiyet eitsizliinin politik bir konu olarak gndeme getirilmesi, feminist hareketin byk bir baarsyd. Cinsiyet eitsizliinin baka eitsizliklerin iinde deerlendirilemeyecek kadar temel, kendi dinamikleri olan, farkl iktidar biimlerini de ieren bir sistem olduunu sylemek, yeni ve radikal bir tavrd. Bu tavrn mantksal sonucu, cinsiyet eitsizliini ortadan kaldrmaya ynelik bir politika oluturmakt. Feminist hareketin bamszl, 1980lerin en fazla tartlan konularndan biriydi. Farkl siyasi ideolojiler olmasna ramen kadnlar ortak bir deneyim kadnlk noktasndan ortakl kurdular ve bu zemin zerinden rgtlenme biimlerini tartma ve deneme srecine girdiler. Ezilme noktalarnn beden, emek, kimlik diye ayrtrlmas ise, farkllklarn farknda olunduunun iaretiydi. Biz kadnlar demek, kadnlarn kendini bir zne olarak tanmlamas asndan nemli bir koputu. Artk kadnlar kurtarmaktan deil, kadnlarn kurtuluundan sz edilmekteydi. KAMPANYALAR, DEVLET FEMNZM VE MODERNLEME MODEL Kazanmlar dnldnde kadn hareketinin gc ile tanan 80 sonrasnn Trkiyesinde, nce kadn hareketinin yadsndn, sonrasnda dorudan/dolayl basklanmaya alldn ve en sonunda da pek ok muhalif harekete uyguland gibi ykselen kadn hareketini de kendi feminizm algsna indirgeyen bir devlet politikas retildiini gryoruz. Devlet de kadn hareketine el atm, hareketi mat etmeye ve kontrol altna almaya almaktadr. Bir yandan devletin iindeki muhafazakr kanat, feminizme srtn dnm bir ekilde Milli Aile teorilerine giriip tepki ekerken, liberal-laik kanat ise kadn sorunlar uyarnca yeni rgtlenmelere gitmeye balar. 1990da Kadndan Sorumlu Devlet Bakanl kurulur. Eyll 1990da Bakrky ve ili Belediyeleri birer snak aarlar. Kadn bakanl feministleri bakanlk atsnda hareket etmeye arr. Yukarda da bahsettiimiz gibi, cumhuriyet ncesi kadn hareketinin cumhuriyet ile birlikte snmlendirildiini ve ilerleyen yllarda resmi sylemlerin rettii modernleme modeline sktn, 70lerde ykselen sosyalist mcadelede yer alan kadnlarn da darbeyle birlikte zorla siyasi evreden uzaklatrlmas sonucunda modernleme modelinin 80 darbesiyle yeniden retildiini gryoruz. 80 sonrasnn toplumuna baktmzda apolitizasyon srecinin aslnda resmi syleme doru bir politizasyon olduunu syleyebiliriz.

27
de bu anlaty temelden sarstlar. Trkiye de modern vatandalk tanmnn nasl Trk, Snni ve erkek olma zerine kurulduunu grmemizi saladlar. Krt feministler ikili bir eletiri gelitirmeye alarak kendilerini yakn hissettikleri Krt hareketinin ataerkil yapsn eletirdiler. te yandan yllardr mitinglerde, hapishane kaplarnda, karakollarda, parti toplantlarnda politikleen ok geni bir kadn kitlesinin oluturduu Krt kadn hareketi geliti. slami hareket ve Krt hareketi 90larda politik gndemi belirleyen ok nemli iki eksendi. eriatlk ve blclk olarak kodlanan bu iki hareket iinde bulunduumuz dnemde yine belirleyici nemde olduu aka grlyor. Eitliki feministler Kemalist ideolojinin savunusu anlamnda farkllarken, radikal feministler Kemalist ideolojinin cinsiyeti niteliine eletirel baklaryla konumlanyorlard. Radikal feministlere gre eitliki feminizm erkekle ayn haklara sahip olmak iin kadnlarn da kamusal alana kmalarn talep ediyordu. Oysa onlar ayn haklarn tesinde haklarn verildii siyasal, kltrel, hukuki miras sorgulamak ve deitirmek istiyorlard. Sosyalist feministler ise toplumun btnsel dnmn hedefleyen total perspektif ve kadn sorununu bu dnmn bir paras olarak gren indirgemeci politik miras sorgulayan bir hesaplamayla fark bir konumlanma iindeydiler. 80li yllarn devleti nitelikli geleneksel feminizm, muhalif nitelikli radikal feminizm ve sosyalist feminizm erevesinde teki feminizmler olarak kategorize edebileceimiz, slamc feminizm ve Krt feminizminin dnda, yerel feminizmler, proje feminizmi ve gen-feminizm eklenebilir. Yeni dnemin kadn politikalar: bu srete yeni ortaya kmakta olan kadn hareketlerinin temel sorunlarndan biri kadnlarn eski rejimde sahip olup imdi yitirmi olduklar haklarn ne olaca ve yeniden nasl kazanlaca, yeni toplumu kurmak iin atlan admlara kadnlarn nasl katlacadr. Kadnlarn enformel ilere ya da aile iinde cretsiz iilie dnen ekonomik faaliyetleri onlar korumaya ne kadar yetecektir? Aile ideolojisine geri dn nasl engellenebilir? Snrlarn almas ile kadn ticaretindeki art ile nasl mcadele edilebilir? zerk, sivil rgtlenme ne anlama gelir ve nasl yaplr? Tek parti rejimi yerine Bat tipi demokrasinin ayn tr bir resmi ideoloji olmasn nasl engelleyebiliriz? Kapitalist piyasann ykc, yoksullatrc etkileri kadnlar asndan nasl en aza indirilebilir? Batl kapitalizme teslim olmadan zerk ve sivil bir kadn gc oluturularak yeniden bir toplum ina srecine nasl bir katlm salanabilir? Kamu politikalarnn nemini yeniden anlamken kadnlar yararna ileyecek kamu politikalar inas nasl mmkndr? Yeni dnemin yeni kadn rgtleri bu sorularn yantlarn tartarak rgtlenmeye almaktadr. Kadn rgtlerinin kendi kaynaklarn oluturmak iin yrttkleri kampanyalar ok baarl olmamakta; devlet finansman knce Batdan gelen finansman da sorunlu olmaktadr. Ulusal destekten ok uluslar aras desteklere dayanma, hele bunun Batl kapitalist merkezlerin denetimindeki projeler araclyla salanmas kadn rgtlerini glendirmekle birlikte bir tr krlganlk da yaratmakta; bu finansal ilikinin kendi ayaklar zerinde ne kadar durabilecei pheli, zgrlk sorunu paranteze alnm ok sayda feminist rgt rettii gerei de bu balamda tartmaktadr. Kadna ynelik iddet zerine yaplan kampanya ve eylemliliklerle kadn hareketinin gndemine baktmzda; toplumsal cinsiyet, kadn cinayetleri, nefret cinayetleri ve yllardr blgede yaanan savan tm toplumu militarize etmesiyle artan namus cinayetleri-intiharlar, blgedeki rgtl kadnlara veya ocuklara bir devlet politikasnn stratejisi olarak uygulanan tacizler ve tecavzler ve anti militarizm gibi konularn gnmze dein sren tartmalarda ve yeni rgtlenme modellerinde yer aldn gryoruz. Kadnlarn grnr olmak ve devlete bask oluturarak kadnlara kar uygulanan her trl ayrmcla kar hak alma mcadeleleri kadn kurulular asndan nemli gelimelerden biri 1998den beri her yl dzenli olarak toplanan Kadn Snaklar Kurultaydr. Kadna ynelik iddetle mcadele tartmalar erkek egemen ideoloji ile militarizm arasndaki ilikiyi yadsnamaz bir ekilde ortaya koymaktadr. Toplumsal cinsiyet olgusunun tartlmasyla, militarizmin erkek egemen dnya iindeki erkek imgesinin yeniden retildiini ve yceltildiini sylemek mmkn olmaktadr. 1993-1994 yllarnda, Mardinin Derik ve Mazda lelerinde gzaltna alnd srada askerlerin defalarca tecavzne maruz kaldn aklayan SONU YERNE 80 sonrasndan gnmze dek ulaan Bamsz Kadn rgtlenmesi anlay balamnda Kadn Kurtulu Hareketinden sz etmek gerekirse; Kadn Kurtulu Hareketi; her ulustan, snftan veya toplumsal kesimden kadnn, salt kadn olmaktan kaynaklanan ortak ezilmilii, tm bu kadnlar, kadn ezilmiliine kar, sadece kadnlardan oluan, erkeklerden, erkek egemenliinden, devletten ve sermayeden bamsz mcadelesi alarak tanmlamaktayz. Kadn sorunun zm iin sosyalizm bir nkouldur. Bu tespit sorunun zmn altyap ilikilerinin deitirilmesini sosyalizme havale etmek anlamna gelmemektedir. Kadnlarn dn balayan kurtulu mcadelesi, bugn ve yarn da gelitirip yaygnlatrlarak erkek egemen ideoloji ve yaratt kurumlara kar kazanmlar elde edilerek srdrlmek zorundadr. Bu zorunluluk sosyalist topluma ilikin tahayylmzden kaynaklanmaktadr. Deien altyap zeminine basarak binlerce yl boyunca toplumun btn hcrelerine sirayet eden cinsiyeti yaklamla mcadelemiz devam edecektir. .E.nin 405 asker hakknda dava amas ve ardndan .E.nin annesinin de askerlerce tecavze uradn aklamas ile gzler yeniden sava dneminin en fazla maduru olan kadnlara evrilmiti. Burada kadn kurtulu mcadelesi ve anti militarizm arasndaki olumu ban nemine ilikin birka ey sylemek mmkn. Kadn kurtulu hareketi ile anti militarizm arasnda, tarihsel olarak olumu olan ban tesinde politik bir iliki vardr kukusuz. Ama bu iliki kadnlarla anti militarizm arasnda deil, bir ideoloji olan, Kadn Kurtulu Mcadelesi ve anti militarizm arasndadr. Her eyden nce, genel olarak btn alanlar iin olduu gibi, kadnlar iin de geerli olan bir talep, toplumsal kaynaklarn silahlanma yerine sosyal hizmetlere ayrlmas. Ancak, kadnlarn buradaki konumu zeldir. Emek gcnn yeniden retimini salayan grevlerin kadnlara yklenmesi ile kamu harcamalarnn aktarld alanlar arasnda dorudan bir ba var. Eitim ve salk hizmetlerinin sosyallemesi, krelerin-yuvalarn almasyla beraber ocuklarn bakm ve yetitirilmesinde, hasta akrabalarn bakmnda kadnlara den ykn bir lde azalmas demek, eitim ve salk alannda yaplan kamu yatrmlarnn salad i olanaklarnn artmas, yani youn olarak kadnlarn alt alanlarn genilemesi, yine silahlanma harcamalarnn kslmas ile sk skya balantl. Dolaysyla silahlanma harcamalarna kar kmak iin kadnlarn ok somut gerekeleri var. Bunlar, bugnn gereklerinden yarna uzanan talepler olarak Kadn Kurtulu Mcadelesi ile anti militarizm ile gncel ve somut balanty oluturan nedenler.

28

Eitimin her alannda cinsiyetilikle kuatlm olsak da

Gze A.

Haftalardr adn duyduumuz bir lise var: Mersin Nevit Kodall Anadolu Gzel Sanatlar ve Spor Lisesi. Okul hibir DEV-LSlinin dikkatinden kamad. Bilimsel retimiyle, yeterli eitim ara-gereleriyle, idareci ve retmen iddetinin olmad bir yer olarak iitmiyoruz okulun ismini. Ancak fiziki anlamda byk ve mali adan dier devlet liselerinden daha iyi durumda olan bir okul olacak ki kadn ve erkek renciler arasnda 45 cm mesafe brakmay zorunlu klmaktan, yemekhanelere tuvalet muamelesi yapp cinsiyete gre yemek alan amaktan hibir saknca duymuyor; sa-

Cinsiyetilikle Mcadeleye Devam Edeceiz

Mersin Nevit Kodall Anadolu Gzel Sanatlar ve Spor Lisesinin duvarnda Cinsiyeti Eitim Sistemine Son! yazyor. mzas DEV-LSli KADINLARa ait. Ancak herkesin bilmesi gerekir ki, o duvar fkenin ve ezilmiliin getirdii bir denklemin zm iin kullanlmtr: Eitim sistemi cinsiyetidir ve bu sistemin sonlandrlmas gerektiine inanan liseli devrimci kadnlar okullarn duvarlarn cinsiyetilii tehir etmek iin boyarlar. Bir tarafta cinsiyeti eitim dier tarafta biz DEV-LSli KADINLAR
olaya hassasiyet sngeri ekmeye alrken hem YKn soru slubu hem de kolluk kuvvetlerinin yetime tarznn ne ekilde olduu nmze serildi. Ders Kitaplar ve Cinsiyetilik Mevcut sistem kendi devamlln srdrmek, korumak iin var olan deerleri eitim araclyla aktarmaya alr. Bu balamda doaldr ki ideolojisini (rk, militarist, erkek egemen, bilimsel ve demokratik olmayan ya da tam tersi) merulatrmak iin eitimin nemli aralarndan biri olan ders kitaplarn kullanr. Ders kitaplar; zgl olarak egemen toplumsal snflarn yaama tarzn, genel olarak da ideolojilerini aktarrlar. Toplumsal dzenin korunmas ve srdrlmesine ynelik deerlerin aktarlmas ve yeniden retilmesinde ders kitaplar nemlidir. nk ders kitaplar toplumda meru kabul edilen ortak deerleri, davran biimlerini ve zihniyet kalplarn aktararak toplumsallama srecinin ana znelerinden birini oluturur, etkisi renci ve okul snrlar aar ve gnmzde hala en temel pedagojik aratr. Okullarmzda bize cretsiz datlan ders kitaplar da cinsiyetidir. lkretimde kadnn toplumdaki yeriyle ilgili cinsiyeti elere rastlarken, lisedeki kitaplarda ise daha ok kadnn grnmezliine rastlanmaktadr. rnein Eitim Senin adna Nuren Yldrmn yapt liselerde okutulan edebiyat ve dil anlatm kitaplarnn incelenmesi aratrmasnda kitaplarda bulunan toplam 821 metinden sadece 24nn kadn yazarlardan alnan metinler olduu; incelenen 8 kitapta kadnlara ait yalnzca iki metnin bamsz ve ayrntl olarak incelendii; kadnlarn konu olarak ele alnd metin saysnn da yok denecek kadar(6 metin) az olduu; incelenen kitaplardan aratrma ncesi en ok kadn metinlerinin bulunmas dnlen 1930 sonrasnn ilendii 210 sayfalk 12. Snf Trk Edebiyat kitabnda kadn yazarlara ait hibir metnin bulunmamasnn rencilerde kadnlarn hibir ey yazmad veya dnmedii duygusunun iselletirilmesine neden olmaktadr tespiti ne kadar dorudur. Eitimde cinsiyet ayrmcl denildiinde yalnz ders kitaplarn deil, eitimin ieriinden, mfredatna, ynetmeliklerine ve yazl olmayan ama yneticilerin, retmenlerin hatta rencilerin iselletirmi olduklar toplumsal cinsiyet yarglarn anlyoruz. Biz genlerin bir yln yaklak 1000 saatini geirdiimiz okullar, mevcut iktidar ilikilerinin sindirilmesinde nemli bir ileve sahip. Cinsiyet rollerimizin renilmesi ve toplumsal cinsiyet kimliinin oluturulmasna katkda bulunurlar. Eitim srecinden geen genler cinsiyeti yaklamlar tmyle doru kabul etmekte, bylece egemen sistemin devamn destekleyen eitim politikalar da amacna ulam olmaktadr. Okullarmz varolan toplumsal ilikileri normalletirip g ilikilerini merulatran kurumlardan daha adil ve eitliki bir topluma ulamak iin bireyleri glendiren ve zgrletiren yaam alanlarna dntrmek zorundayz. Eitimin mfredatnn ve ders kitaplarnn gzden geirilerek cinsiyetilikten arndrlmas acil taleplerimizden birisidir. Yalnz bu materyaller sadece Talim Terbiye Kurulu tarafndan deil sendikalarn, uzman eitimcilerin, kadn rgtlerinin ve zellikle biz genlerin de yer ald ok daha geni bir yap tarafndan hazrlanmaldr. Ortaretimde ve niversitelerin tm blmlerinde Toplumsal Cinsiyet dersinin verilmesi; cinsiyeti eitimi ve cinsiyete dayal ayrmc rol ilikilerine ynelik ilk ve ortaretim rencilerini kapsayacak yaynlarn hazrlanmas; retmenlerin ve idarecilerin hizmet ii eitimlerinde ve retmenlik formasyonlarnda toplumsal cinsiyete dayal eitimler almas, eitimle ilgili her alandaki yneticiler iinde kadn saysnn eit olmasnn salanmas, zellikle kz rencilere ynelik olarak uygulanan okullardaki tek tip kyafet uygulamasnn bir an nce kaldrlmas ncelikli taleplerimizdendir. Eitsel kulpler bata olmak zere okul ii aktivitelerde ve trenlerde kz-erkek renciler iin var olan klasik grevlendirmelere son verilmelidir; kz rencilere pozitif ayrmclk uygulanmaldr. Okullarda 8 Mart ve 25 Kasm belirli gnler ve haftalara dahiline alnmal ve gncelletirilmelidir. Okullarda tamamen cinsiyeti deerlerle ykl olan milli gvenlik dersi ile din kltr ve ahlak bilgisi dersi kaldrlmaldr. Velilere ynelik olarak toplumsal cinsiyet duyarlln gelitirecek almalar yaplmal; zorla evlendirme, grc usul evlilikler de dahil olmak zere cinsiyet eitsizliine dayal konularda bilinlendirme etkinlikleri yrtlmelidir. rencilerin ve velilerin taciz ve cinsel istismar konularnda bilinlendirilmesi ynnde almalar yaplmaldr. Okuldaki cinsiyeti iddete kar mcadelenin disiplin sorunlarna indirgenerek zmlenemeyecei kabul edilerek, okul kltrnde eitliki ve farkll kabul ynnde bir kltrel dnm hedefleyen pratiklere yer verilmelidir. Okulda iddeti harekete geiren ortam ortadan kaldrmaya ynelik nlemle alnmal (okul polisiyle deil), okul ynetim pratiklerinin demokratikletirilmeli, rencilerin talep ve

nat okulunda beton ynndan baka bir ey yokken, kadn rencilerin sralarna ek tahtalar yerletirmeye bte ayrabiliyor. Okul mdr, Yetkili kurumlar arkamda, ben sizi adam etmeye geldim. diyerek de aslnda devlet nezdinde yaptklarnn meruluunun bulunduunu ekinmeden anlatyor. Yetkili kurumlar dedii ise, renciler arasnda santim hesab yapan zihniyetin birka koltuk st, dn eski eine kar devletten korunma talep eden Aye Paaly on yerinden baklayan erkein ellerine veren zihniyetin eitim-retim aya Ayn ekilde bir dier cinsiyeti uygulama da stanbulda patlak veriyor. skdar Cumhuriyet Lisesi mdr, ieride skynetimi geerli klmann yeterli olmayacan dnerek, dars iin de kendince planlar yapyor. Bu sefer skdar Cumhuriyet Lisesinde k kaplarn kz-erkek olarak -tahrik durumuna mahal vermemek iin- ayryor. Nimet ubukunun bakanl dneminde Akretim Fakltesi Jandarma ve Polis nlisans Meslek Eitimi programnda kan sorulardan biri tam da kolluk kuvvetlerinin cinsiyetiliini pekitirecek biimde. Aadakilerden hangisi kadna zg bir davran olarak kabul edilir? okbilmilik/Baskclk/Konukanlk/Mantksal dnme/Kendine gvenme Cevap: Konukanlk Nimet ubuku buna karlk zm hassasiyette buldu, YKe cinsiyet ayrmcl yapt konusunda gstermelik bir yant verdi. MEB

29
ihtiyalarn gz nne alan dzenlemeler yaplmaldr. DEV-LSli Kadnlar Ne Diyor Tm bu cinsiyeti uygulamalara kar biz DEVLSli KADINLAR, devletin ve toplumun rettii cephe gerisinde duran, evlenmeden nce babasnn, evlendikten sonra kocasnn olan, eve ge saatte gitmeyen hanm hanmck rollerden kyor; annemizin cinsiyet sfatyla kendimizinkinin ayn olduunu, hi kimsenin namusu olmadmz, geceleri de, sokaklar da istediimizi haykrrken, liseli gen kadnlarn her birinin bu mcadelede saf tutmas gerektiini anlatyoruz. te bu yzden demokratik lise programmzda: DEV-LS CNS AYRIMCILIINA KARI MCADELE EDER a) Ders kitaplarndan erkek egemen ifadelerin karlmasn savunur. b) retmen-renci ilikisinde ve renciler aras ilikilerde kadnlar ikincil cins konumuna dren her trl davrana ve cinsel tacize kar mcadele eder. c) Disiplin ynetmeliinde yer alan erkek egemen kurallara kar kar. d) Kz ve erkek liseleri ayrmna kar kar. ifadesi var. Bunun iin, DEV-LSli KADINLAR her ilde, her okulda devletin muhalif hareketlere kar kulland klasik provoke etmek ve terrize gruplar kalplaryla stn rtemeyecei bu gerei defalarca anlattlar. Nevit Kodallnn duvarna yazdlar Bedenimize, Bilincimize Dokunma Mdr! diye, Ankarada Mithatpaa Kprs zerinden Eteimden, Samdan, Erkek Arkadamdan Sana Ne! yazl pankart astlar, zmirde basn aklamas yaptlar. Eli eteimizde olan devlet, tutanaklar tuttu, fotoraflar ekti, kamera kaytlar yapt. Yetkili kurumlar, Nevit Kodallnn renci ve velileriyle ayn sz haykran DEV-LSL KADINLAR okulun bir gn sonra duvarlarna yazlan yazlar ve Dev-Lis adl bir grubun da her eylemde aktif rol ald herkesin malumu. diyerek tehir etmeye ve soyutlamaya alt. ubukunun da aslnda aleyhimize evirmeye alt olgu u: her biri DEV-LSle demokratik lise mcadelesi yrten DEV-LSL KADINLARn barikatlarda, dershanede, sokakta, stajda; bedeninin, emeinin, kimliinin kavgas iin her eylemde aktif rol almaktan da korkmayaca herkesin malumu. ubuku doru syledi her eylemde aktif rol alyoruz ve almaya da devam edeceiz. Cinsiyeti eitime kar durmak yalnzca bir admdr, kurtuluumuza bir adm daha!

Eitim Sen 21. Ylnda II. Kadn Kurultayn Yapt

lki 2004 ylnda Sorgulamak ve Deitirmek in adn tayan Eitim Sen Kadn Kurultaynn ikincisi 9 - 10 ubat 2011de, zgrlmz in rgtleniyoruz iaryla gerekletirildi. Aslnda Kurultay, 4 - 5 Aralk 2010da yaplacakt. Alta, KESKin ilk kadn genel ounluu kabul edilen nergeleri, tartlan konu balklarn ve vurgulananlar genel olarak, son dnemde younlaan emein farkllamas ve kadnlara etkisi, eitimin ieriinin kadnlara yansmas ve rgt ii kadn glendirici tedbirler olmak zere snflandrabiliriz. Cinsel ynelim ve cinsiyet ayrmclna ynelik sendika metinlerine ilk kez yazl bir eyler girmesi ve neri sunulmas ise 21 yllk sendikal mcadelede ge kalm ama nemli bir gelimedir. 10 yldr kurumsallam bir kadn sekreterlii bulunmasna ramen hala erkek kadn sekreterlerinin seilmi olmas Eitim Senli kadnlar buna ynelik tedbirler almaya itti. Kabul edilen nergede Kadn sekreterliklerinde erkeklerin grev almasnn nne gemek iin; hibir kadnn ynetime gelecek oyu alamad durumlarda en az oyu alarak seilen erkek yenin yerine en fazla oy alan kadn yenin ynetime girmesinin salanmas; yine kadn sekreterlerinin kadn bak asna sahip olmasnn gerekliliinden yola karak Kadn sekreterleri adaynn, kadn komisyonunda, kadnlar tarafndan belirlenmesi. Bu adayn tm delegasyon tarafndan seilmesi ve daha nce metinlerde geen tm organlarda ayr ayr %40 kadn kotasnn uygulanmas ifadesinin eit temsil olarak daha ileriye tanmas kongrenin en nemli kazanmlarndandr. KESKi olaanst kongreye tayan srecin kadn kurultaynda da konuulmas ve tartlmas (baz atlyelerde tartld) nerisi ikinci gn, btn gndemler grldkten ve salonun ounluu gittikten sonra, saat 22.00de geldi. neri bu srete kadnlarn birbirlerini anlamas, dayanmay yeniden tesis edebilmesi ve sorunlarn stesinden gelebilmesi iin gerekliydi. nerinin divann ounluu tarafndan kabul edilmemi olmas bir eksikliktir. neri ncesinde kadnlar sreten kardklar deneyimlerden yola karak ayr ayr verdikleri nergeleri birletirdiler ve aadaki nergeleri kabul ettiler. Kadna ynelik sularda; Kadnn beyan soruturmann balatlmas iin esastr. Soruturmann gizlilii esastr. Disiplin kurulu en az 5 kiiden olumal ve ounluk kadn olmaldr. Disiplin iin verilecek dileke ynetim kurulu onay gerekmeden de ileme konulmaldr. Soruturma srecinin yrtlmesi srasnda niversitelerden psiko-sosyal travma merkezinin nerdii bir uzman alannda uzmanlam bir kadn avukatn grne bavurulmaldr. (Kadn isterse kendi avukatn da tercih edebilir) Soruturma bu raporlar dorultusunda disiplin kurulu tarafndan sonuca balanmaldr. Biiminde uygulanmas; Kadna ynelik su sabit olduunda bu suu ileyen erkek yenin genel kurul onay beklenmeden yelikten karlmas iin Eitim Sen Disiplin Kurulu Ynetmeliinin deitirilmesi; Eitim Sen Kadn Kurultay yaklaan sendika seimlerine ynelik olarak kadnlarn nlerine bir grev de koydu: Tzn ve ynetmeliklerin gzden geirilip kadn bak asna uygun olarak yeniden dzenlenmesi ve Kurultay sonularnn genel kurulda kabul edilmesi

bakan, ETM SENin ilk kadn genel bakan, KESK ve ETM SEN kadn sekreterleri birer konuma yaptlar. Siyasi partiler ve kadn rgtlerinden de katlmclar vard. 1.Kadn Kurultaynda sunum yapma frsat bulan kurum temsilcilerinin bu kez sadece isimleri ve kurumlar okundu. Farkl ehirlerden gelen yaklak 220 kadnn katld Kurultay, iki ana temada alt atlye balnda tartld. ube ve temsilciliklerde yaplan atlye almalarnn sonularndan oluturulan, Eitim Sen II.Kadn Kurultayna Giderken adl kitap zerinden atlyeler gerekletirildi. Atlye raporlarnn delegelere sunulduu ikinci gn daha hararetli tartmalara sahne oldu. RGTLENME SORUNLARI VE ZM NERLER st balnda, Kadnn Toplumdaki Yeri ve Konumu, stihdamdaki Dnm; Bu Dnmn Eitim Alanna Yansmasnn Kadnlar Asndan Sonular Ve zm nerileri; Cinsiyete Dayal blm, Ev ve Aile Hayatndan Kaynaklanan Sorunlar ve zm nerileri; Sendikalardaki Erkek Egemenlii ve zm nerileri; Sendikal Katlm ve Temsil Konusunda Kadnlarn zeletirel Yaklamlar ve Sendikada Kadn Dayanmasnn nndeki Engeller olmak zere toplam be atlye; ETM ALANINDA TOPLUMSAL CNSYET TEMELL DDET balnda da bir atlye olma zere toplam alt atlyede daha nce yazlan metinler tartld, son haline getirildi; delegelere sonuldu. Daha sonra da nergelere geildi.

I. Kadn Kurultaynda da kadnlar nemli kararlar almlard. Ne yazk ki birou uygulanmad. Hatta kadn kotas daha nceki genel kurullarn kararlarndan biriydi. Genel Kurul kararlarnn bile uygulanmad bir rgtte Kadn Kurultaylarnn kararlarnn uygulanmasn dnmenin hayal olduunu hisseden kadnlara artk bu rgt gven vermeli ve gemii telafi etmelidir. Soruyoruz: Toplumda bunca ezilmilii yaarken, Eitim Senli kadnlarn kendi elleriyle kurduu ve bytt rgtnde var olmak istemesi ok mu?

30

kltr sanat

Deniz Girgin
Sar Duvar Kad, Freudun zgl nedenlerle oluan nevroz tespitine uygun bir biimde sinirsel buhranlar yznden doktor tavsiyesi zerine, kocasyla birlikte dinlenmeye geldii yazlk maliknede kocasndan ve onun kz kardeinin kontrol ve basklarndan uzakta, gizlice yaz yazmaya ve kitap okumaya alrken tamamen ldrarak; evin sar renkli duvar katlarnn desenlerinden dar kmak isteyen bir kadn olduunu dnen, yazar bir kadnn hikyesini anlatr. 1860ta Amerikada doan, Charlotte Perkins Gilman bu romannda oluturduu karaktere bir isim v e r m e m i t i r ; nk karakter tm kadnlar temsil eder; ayn zamanda kendisini ve kendi hayatn da. nk feminist bir bilinle yazan ilk Amerikal kadn yazar olarak kabul edilen Gilman, yaam boyunca kadnlara uygulanan adaletsizlikleri eletirmi ve kadnlarn oy hakkn savunmutur. Gilman, kitabna malikaneyi betimleyerek giri yapar; kolonyal bir malikane, bir ata oca, perili kk diyeceim geliyor, romantik bir mutluluun simgesi fakat bu talihi zorlamak olurdu! Yazarn eserin banda anlatt kolonyal malikane Amerikan tarihinin kle ticareti gemiine iaret eder ve eserin sonunda, anlatcnn ancak duvar kadnn desenlerinde grd kadn gibi delirerek zgrleeceini ima eder. Klelerin zgrlk hareketiyle zdeleerek, kolonyalizm eletirisi de yapan yazar, kadnlarn toplumsal cinsiyet retilerinin dna karak, zgrlemeleri gerektiini de savunur. Gillmana gre bu balamda, siyah klelerin hayaletleri de, Amerikan kadnn bastrlmlnda, susturulmuluunda ve nihayet deliliinde aa kacaktr. Anlatc, kendi iinde bu evde baz tuhaflklar olduunu ve bunlar dnmesinin nedenlerini sralar. Dncelerini eiyle paylar, fakat ei bir doktordur ve byle eylere inanc yoktur.Anlatc einin (John) ve kardeinin onun hastalna inanmadndan ve onlarn bu ekilde dnmelerini deitiremeyeceinden bahseder. John, sevgili eine kar ok dikkatlidir, onunla ilgilenir; neyi yapp neyi yapamayaca syleyerek. Eini hibir ie kartrmaz; ama yorulmasn, dinlensin, iyilesin diye deil, dnerek daha da ktlemesin diye. Bunun altnda yatan ama tm zamanlarda ayndr; kadn kontrol altnda tutmak. Toplumun kstlayc balarndan kurtulmak isteyen kadnlara, erkekler her zaman bask yapmlardr. Kadn anne ve kadn olmaldr. Kadn bunlar dndnde, dnmeye frsat bulduunda, fark etmeye balar ama o zaman da deli damgas vurularak kendi iini kendi yapamayacak kk bir ocuk kadar aciz duruma sokulur ya da bu ekilde gsterilir. Tpk o dnemde S.Wier Mitchelle giden depresyondaki kadnlarn ounun yazar olmas gibi. John karakterinin yapmaya alt ey de budur: Kadn dnmemelidir. John szleriyle ve davranlaryla kadna kk bir ocuun aresizliini hissettirir hem de bu sz ve davranlaryla kadnn stndeki otoritesini yanstr. John karakterinin ve kadnn kardeinin doktor olmas da otoriteyle ilikilidir. alan kadna pek de sk rastlanmayan o dnemde bir kadnn kocasnn doktor olmas akl temsil etmesi, otoritesini pekitiren bir durumdur. Anlatc, odasndan rahatszdr. Oda, duvarlar baz yerleri yrtlm ve gneten rengi solmu, deiik bir deseni olan sar duvar kadyla kapl, pence-

resinde parmaklklar olan bir odadr. Sar, hastaln rengidir ve kadn hastadr. Ayn zamanda sar ve daha sonra bahsedeceimiz koku kadnla badatrlmtr; hasta ve zgrleemeyen kadn. imdiye dek ocuklarn, burada yaptklar kadar byk bir hasar yapabildiklerini grmemitim Odadaki hasardan bahsederken aslnda kendisindeki hasar anlatr. Doum sonras bunalm yaamaktadr ve bebekle ilgilenmenin bile onu ok agresifletirdiinden bahseder. Bebein kadnda yaratt hasar bu ekilde anlatr. Duvar kadyla ilgili rahatszln Johna sylediinde, John nce oday yeni bir duvar kadyla kaplatmay dnr ama sonra bu eit kaprislere boyun emenin bir sinir hastas iin yaplabilecek en kt ey olduunu syler ve vazgeer. Anlatc, kendisinin Johna yk olduunu ve ona hi yardmc olamadn dnmektedir. nk dinlenme krnden dolay giyinmek, yemek yemek dnda yapt iler onu yormaktadr. zellikle bebekle ilgilenmek onu ok asabiletirmektedir. Kadn aresizliini, zgven eksikliini okuyucuya hissettirir. Kocasna tamamen teslim olmu ve kendini bir yk gibi hisseden, aalk duygusu iinde bir kadn profili sz konusudur. Anlatcnn dinlenme krne uymas iin yaz yazmas, kitap okumas ve i grmesi yasaktr. O, buna ramen einden, Maryden(bebek bakcs) ve Jennyden (einin kardei) gizli yaz yazmaya, dnmeye ve hayal kurmaya devam eder. Anlatc Jennynin mkemmel ve gayretli bir ev hanm olduunu ve baka bir beklentisi olmadn dnr. Jennie karakteri bata anlatcnn olmak istedii kadn profilidir. Fakat daha sonra bu karakter anlatc iin, kendisinin zgrlemesini engelleyen bir role brnmtr. Chorlatte Gilman Gl, yaratc, cmert gibi zelliklerin sadece erkeklerde olduuna inanan kadn da geliimi engeller der. Gilmann bu dncesi esere, anlatcnn Jennie hakkndaki dnceleriyle yansmtr. Anlatc evin bahesiyle ilgili hayaller kurar, bunlar Johnla paylar ama John ona hayal kurmasnn ve ykler uydurmasnn onun gibi sinir hastas biri iin ok kt bir ey olduunu ve kendini dizginlemesi gerektiini syler. Artk dncelerini eiyle paylamamas gerektiinin farkna vard nokta-

Sar Duvar Kad

ya da o dneminin kadnlarnn kendini yaz yazacak kadar iyi hissetmemesinin nedeni de bask. Bu kadnlar arasndaki tek fark birini engelleyen nedenin ad dinlenme kr dierini engelleyen nedenin ad kadn olmak ama ikisinde de ama ve sonu ayn, isteyip de yazamamak. Anlatc duvar kadn incelemeye daha ok zaman ayrr, st desenlerin alttakinden farkl olduunu ve kadn hapsedenin desenler olduunu fark eder. Desenler iin u betimlemeyi yapar: Birleik bir zehirli mantarlar dizisi dnn, bitmek tkenmek bilmeyen srgnler ve filizler, sonsuz bir dizi te yle bir ey Anlatc balarda kocasna gvenir, onun dediklerini yapar, ona boyun eer; tpk duvar kadnn arkasndaki kadnn gndzleri boyun emesi gibi. Daha sonra anlatc dinlenme krne ve kocasna kar kar iten ie, tedaviye uymaz. Hayal kurmaya ve dnmeye balar bylece duvar kadnn arkasndaki kadn ortaya kar. Bu kadn ykde hem anlatcy temsil eder hem de 19.yyn ataerkil toplumu tarafndan ezilen kadnlar temsil eder. Bu kadnn gndzleri boyun eiyor geceleri ortaya kyor olmasndaki metafor gndzleri kamusal alanda kadnn olmamasdr; geceleri ise uyurken erkein kadndan stn olabilecei bir durum yoktur, eitlerdir. Duvar kadndaki desen, kadnlarn kstlandna dair sembolik bir metafordur. Oda bir hapishaneyle zdeletirilmitir. Pencerelerde parmaklklar vardr, yatak hapishanedekiler gibi yere akldr. Oda bir ocuk odasdr, bu da odann sadece hapishaneyle deil kendi iini kendisi yapamayan bir ocukla da zdeletirildiini gstermektedir. Kadn bir ocuk gibi evde tutulmakta her eyi kontrol edilmekte ve dnceleri dikkate alnmamaktadr. Anlatc odada bir koku olduundan bahsetmeye balar. Duvar kad ve koku duvarn arkasndaki grntdr. Koku kadnn kendi kokusudur. Evden tanacaklar son gn kendini odaya kilitler ve anahtar baheye atar. Boyunun yettii yerlerdeki duvar katlarn yrtmaya balar. Bu srada John gelir telal bir ekilde kapy amasn syler birka kez. Anlatc anahtarn bahede olduunu syler; John kapy ap ieri girdiinde olduu yerde aklp kalr. Bu ne? diye haykrd. Ne yapyorsun Allahakna? Bir yandan srnmeye devam ederken ona omzumun zerinden baktm. Sana ve Jennieye ramen nihayet dar kabildim dedim. Kadn ounu da yrttm, beni yeniden oraya kapatamayacaksnz! Bu adam niye byle bayld? Bayld ve duvarn kenarna, yolumun zerine dt, her seferinde zerinden geeyim diye! Kitabn sonunda, duvarda halsinasyon olarak grd kadnn, katlarn iinden kmak isterken srnd gibi kocasnn gzleri nnde halnn stnde srnr ve sonra da yaz yazdn syler. Kocas ise, bu itiraf karsnda ararak baylr. Kadnn kocas da sonunda baylarak adeta delirir. Kadn gerekten delirip, yaznn simgesel diliyle sembolik dzene yeniden geerken, kocas da bir kadnn dnyasna sembolik olarak geer. Bir on dokuzuncu yzyl gelenei olarak kadnlarn artc, zc ya da sevinli bir olay karsnda vermeleri gereken tepkiyi veren kocann, histeri krizi geirir gibi baylmas anlatcnn, yknn sonunda toplumsal cinsiyet rollerini tersine evirdiini gsterir. Yazar/ anlatc Jungcu anlamda, glgesini duvar kadndan karr ve Annette Kolodyne gre, sadece deliliin zgrletirebilecei trden bir zgrlk kazanr.

da duvar kadna daha da younlar ve arkasnda bir kadn hatta bazen kadnlar olduunu grr. Bu kadn geceleri, zellikle de mehtapta daha net grlr. Anlatc kadnn gndzleri grnmeyiini boyun emi gibi sessiz diyerek aklar. O artk gndzleri uyur; geceleri kadn izlemeye balar. Bu durumu Johna anlatmak ister ama John ona ne oldu kk kz?, benim kk ahmam , u irin kk eye de bakn gibi szlerle kk bir ocuk muamelesi yapar. Anlatc biz yerlerde yaz yazmak isteyip de yazmadndan bahsetmektedir. Kitaptaki karakterin kendini yorgun hissetmediinden bahsetmektedir. Bunun nedeni zerindeki bask ve dinlenme kr ; gnmz kadnlarnn

Neval El-Saddaviden Mektup Var

Bugn, neredeyse 80 yandaym, 25 Ocak 2011 Msr Devrimine tank olma ve ona katlma ansna eritim. Bu satrlar pazar sabah, 6 ubatta yazyorum. 12 gn ve gece boyunca, milyonlarca Msrl kadn ve erkek, Mslmanlar ve Hristiyanlar, her ideolojiden ve inantan insan; yani Msr Halk, kendiliinden gelien bu halk devriminin bayra altnda srekli bir araya geldiler. Mevcut yozlam tiranlk sistemine, Firavunun tepeden trnaa rmlne kar birletiler. ktidar partisi genleri ldrmeleri iin haydutlar sokaa saldka onun taht halkn kanyla yap yap hale geliyor ve toprak, kadn, uyuturucu ticareti yapp rvet alan milletvekilleri uydurma kanunlar karyor. Onun szde eitimli elitleri oktan kalemlerini ve bilinlerini sattlar, srf karlnda iktidarda kazanacaklar byk ya da kk herhangi bir mevki iin kamuoyunu yanl ynlendiriyorlar. Fakat bu devrim gen kadnlar, erkekleri; hatta ocuklar evlerinden kard, onlar birbirlerini korur halde ileri doru srkledi. Bylece eski dzen kyor ve kerken polisin gvenlik dedii de, elitlerin gdmndeki bilgi ve kltr de, kendi kendini tayin edip servet ve gle dorudan ilikili olan Akil Adamlar Komitesi de ona elik ediyor. te bu gler gvenlik ad altnda kaos, demokrasi ad altnda diktatrlk, geliim ve refah ad altnda yoksulluk ve isizlik, seme zgrl ya da gelenek ad altnda fuhu, taciz ve kadn dmanl, ortaklk ve arkadalk ya da bar sreci ad altnda itaat ve kolonyal klelik yarattlar. Benim gibi kadnlar, szleri ve kalemleri olanlar ya hcrelerinde susturmaya alarak ya tecrit edip itibarmz sarsarak ya da memleket iinde/dnda srgn ederek hapsettiler. Ama bu sefer farkl. Bu sefer milyonlarca kadn ve erkei her kyn, kasabann ve kentin sokaklarna dktler; Asvandan skenderiyeye, Sveyden, Bur Saidde, memleketin her karnda. Bakent Kahirede zgrln meydan parldyor; topramz, kampmz Tahrir (ki zgrlk anlamna gelir). Asfalt zerinde bir adrkent buras, adrlarn iindeyse insanlarn oluturduu salam birlikj var. Geen aramba, sivil grnml polisler -rejimin satn ald rveti eteler- 2 ubatta meydanmz basp bize saldrdklarnda dahi buray terk etmedik. Her trden silahla donanm tetikiler bindikleri atlar ve develer stnde doludizgin zerimize geldiler. Meydanda oturuyor ve genlerle sohbet ediyordum ki bu barbarl gzlerimle

31

Bugnlerde kadnlarla birlikte erkeklere de 8 Martta sokaa kma ars yapan Msrl feminist yazar Neval El-Saddavi, Hsn Mbarek iktidar ve lkeyi terk etmeden nce Tahrir Meydanndayd. mr mcadeleyle geen Saddavi aadaki satrlar kaleme aldktan sonraki gnlerde Mbarek devrildi, ancak hala grevler, yryler, eylemler devam ediyor, halk taleplerinin gerek anlamda gereklemesi amacyla bir devinim halinde. Msrda ve Arap dnyasnda olup bitenleri izlerken, Neval El-Saddavinin tank olduu bakaldrya dair hissetiklerini de Tahrir Meydanndan bize ulaan hnzr tebessmyle birlikte kayt altna almak istedik:
grdm; meydandaki svarileri, her yeri kaplam atei, ortal kaplayan toz ve duman. Havada uuan atetoplaryla gen kadn ve erkeklerin kanlar iinde yere serildiini grdm. Buna ramen Msr halk zgrlk, onur ve adalet taleplerini bar iinde srdrd, Devrimci Genlik Savunma Komitesi haydutlar altetmeyi bildi ve hatta ilerinde polis muhafzlarnn ve gvenlik eflerinin de bulunduu kimliklerinden anlalan baz rvet yiyicileri gzaltna ald. Bazlar isiz; 200 paund avans almay kabul edip, alandaki insanlar datmalar karlnda onlara vaat edilen 5000 paund iin zerimize molotof kokteylleri yadrdlar. Hala devam ediyor. Genler geceleri birka saatlik dinlence iin adrlar kuruyor, bylece lohusadaki analar ve onlarn ocuklar soukta ve yamur altnda daha fazla yerde oturmak zorunda kalmyorlar. Yzlerce gen kz zgrce, arklar syleyerek dolayor ve imdiye dek bir tek kii bile tacize uramad veya rahatsz edilmedi. ou kadnlar tarafndan balatlan arklar zgrlk, onur ve eitlik iin syleniyor, erkeklerse onlara elik ediyor. Kpti Hristiyanlar Mslmanlarla omuz omuza. Mslman Kardelerin genlerinden bazlar bile bana unlar syledi: Yazdklarnzn bazlarn onaylamyoruz ama sizi seviyoruz, nk menfaatleriniz iin deimediniz, tutarl davrandnz. Baka bir gen adam bana sarlmak iin yanma geldi ve Ah Neval, biz senin kitaplarn okuyarak byyen yeni nesildeniz. Ben onlardan biriyim ve dncelerindeki yaratclk, isyan ve devrim bana rehberlik etti dedi. Gzyalarma zor hakim olarak onlara yle karlk verdim: Bu d (bayram) hepimiz iin zgrlk, onur, yaratclk, isyan ve devrim enlii. Rania adnda gen bir kadn, Din, cinsiyet, inan veya benzeri sebeplerle insanlar arasnda ayrm yapmayan yeni bir anayasa talep ediyoruz diyordu. Gen bir Hristiyan olan Boutros ekledi: Tm insanlar iin din, cinsiyet ya da mezhep gzetmeksizin eitlik salayan sivil bir medeni kanun istiyoruz. Tark adndaki gen adam bana unlar syledi: Bizler, bu devrimi yapanlar olarak anayasay deitirmek iin, gei dnemi hkmetini ve Ulusal Komiteyi semek zorundayz. Bir dieri, Muhammed Emin, alayarak Halk ve ura Meclisi ile yeni bir toplum iin adil ekilde seilecek yeni bir bakan iin zm istiyoruz. dedi. te yandan Celal u szleri sarfetti: Bizler yeni bir sosyal mutabakat peinde olan halkn devrimini temsil ediyoruz, anayasay deitirebilecek gei hkumetini ve Ulusal Komisyonu semek istiyoruz. Yeni kurulan Akil Adamlar Konseyinin fikirlerini bize empoze etmesini istemiyoruz. Onlar burada bizim aramza katlmayan, bizimle birlikte ac ekmeyen frsatlar. imdi Avrupadan ya da Amerikadan gelen, yaamlarn memleketten uzakta geirmi Msrllar devrimin liderliini stlenmeye kalkyorlar. Onlara Devrime bizler; aramzdaki 30, 40 ya da 50 yandaki genlerden oluan kendi Akil Adamlarmzla, bilim, politika, ekonomi ve dier tm alanlardan uzmanlarla nclk ediyoruz. diyoruz. Sonra Muhammed adnda bir gen balad konumaya: Hayatmda ilk kez Msrl olduum iin gurur duyuyorum. Aramzdan bazlar ldrld, ancak bizler yenilgiyi zafere dntrdk, zgrln bedelini ehitlerimizin kanyla dedik. Bizi artk hibir g geri dndremez. Asla. Bylece devam etmekteler, her tr hizmeti verebilmek iin meydan iinde bir ehir ina ediyorlar. Gen kalabaln iindeki gnll doktor ve hemirelerce tedavi edilen yarallarn yatt geici hastaneyi kurarak; insanlar iin balanan battaniye ve ila, pamuk ve amar, yemek ve su iin ehri meydanda ina ediyorlar. Bu bir rya gibi. Bu gen kadn ve erkeklerle gece gndz birlikteyim; onlar gndelik temizlik ileri iin, yarallar hastaneye ulatrmak iin, gda ve ila temin etmek iin, meydan savunmak iin ve gei hkmeti iin aday gsterilen isimlerle ilgili basnda rejimin yalanlarna cevap vermek iin komiteler kurarken, ben onlar izliyorum. Biz tek bir halkz. Herkes Mbarek ve partiyle hkmetteki adamlarnn gitmesini talep ediyor; geen aramba gnne benzer kanl katliamlarn, yolsuzluun, tiranln,ve otuz yldr deimeyen iktidarn sona ermesini talep ediyor; insanlar bize ait gereklerin geri kalann da dnyaya anlatmak iin bir ans talep ediyor.

8 Mart 1857 New Yorklu tekstil iisi kadnlar greve gittiler. 17 Austos 1907 II. Enternasyonale bal Birinci Uluslararas Sosyalist Kadnlar Konferans Stuttgartta yapld. 8 Mart 1908 Yine New Yorkta Cotton tekstil fabrikasnda kadn iiler greve gittiler. kan yangnda 129 kadn ii ld. 26-27 Austos 1910 II. Enternasyonale bal kinci Uluslararas Sosyalist Kadnlar Konferans Kopenhagda yapld. Uluslar aras apta kadn sorunlarna zel bir gn belirlenmesi karar alnd. 18 Mart 1911 Konferansta alnan kadn sorunlarna zel bir gn kararnn ardndan dnya apnda yaplan ilk kutlamann tarihi. 8 Mart 1917 (arlk Rusyas takvimine gre 23 ubat 1917) Petrogradl tekstil iisi kadnlar yzlerce iyerinde grev ve direni yaptlar. Bu eylemler ubat Devrimini balatt. 1918 Almanyada kadnlara oy hakk tannd. 1920 Birinci Uluslararas Komnist Kadnlar Konferans Moskovada yapld. 8 Mart 1921 Leninin Uluslararas Emeki Kadnlar Gn balkl yazs Pravda No. 51de yaynland. 1921 kinci Uluslararas Komnist Kadnlar Konferans Moskovada yapld. Kadnlarn sorunlarna zel bir gnn kutlanmas iin her yln 8 Mart gn kesin tarih olarak belirlendi. 8 Mart 1921 Trkiye Komnist Partisi yesi kadnlar, uluslararas komnist hareketle ayn tarihte Trkiyede ilk 8 Mart kutladlar. Ankarada bir ba evinde dzenlenen toplantda Rahime Selimova ve Cemile Nuflirvanova tarafndan yaplan konumalarla kutland. 1975 lerici Kadnlar Dernei kuruldu. 1975 54 yl aradan sonra lerici Kadnlar Derneinin giriimleri ile Ankara ve stanbulda 8 Mart kutland. Birlemi Milletler bu yl Dnya Kadn Yl ilan etti. Trkiye 1975 Kadn Yl Kongresi yapld. 16 Aralk 1977 Birlemi Milletler 8 Martn her yl Dnya Kadnlar Gn olarak kutlanmasn kararlatrd. 1984 12 Eyll Askeri Darbesinin ardndan ilk kez 8 Mart kutland ve her yl deiik kadn evrelerince kutlamalar yaplmaya devam edildi.

DEVRM N SOSYALST DEMOKRAS Yerel Sreli Yayn ubat- 2011 say:103

Sahibi: Devinim Yaynclk adna Yeim Ergn Yazileri Mdr: Aziz Gler

Adres: ehit Muhtar Mah. Yourtu Faik sok. No:14 D:2 Beyolu/stanbul

Basld Yer: Ezgi Matbaaclk - Sanayi cad. Altay sok. no:10 obaneme Yenibosna stanbul / 0212 452 23 02