កំណែរ្រៀម្បលង NIE 2014

1. ត វើ ដដសលា
ិ ជាអវ?
ើ ចូរគូសរូបភាពដដលបញ្ចាក់ពវើ ដដសលា
ិ នង
ិ ត្វកា ើ ំត
ើ របករាយពដ ើ រការននវដដសលា
ិ ត ោះ?

វដ្ដសលា
ិ គឺជាដំត ើ រការផ្ដដស់បូ រដ ឬវ ិវ ដឥ ឈប់ឈររបស់សិលាពើរបតភទមួយតៅរបតភទមួយតទៀ តោយ
ារការផ្ដលស់បូ រទ
ដ តើ ៅកនុងបរា
ិ ា នគម
ើ ើ ឬបរា
ិ ា នរូបថ្មើមយ
ួ តទៀ តោយដំត ិ ដំត
ើ រការខាងកនុង នង ើ រការខាងតរៅ។
ឧទាហរ ៍ សិលាម៉ាក់ម៉ាមួយ ឬសិលាកំតទចកំ អាចកាលយជាសិលាដរបកំត ើ បាន តហយ
ើ សិលាម៉ាក់ម៉ា ឬ សិ
លាដរបកំត ើ អាចកាលយជាសិលាកំតទចកំ និងសិលាដរបកំត ើ ខ្លួនឯងផ្ដាល់ក៏អាចកាលយតៅជាសិលាដរបកំ

ត ិ យដ៏មនរបជារបយ
ើ វ ិញដដរ។ តនោះគឺជាការនយា ិ ភាព “ មន
ិ មនអវគ
ើ ម
ឺ ន
ិ ដរបរបួលត ោះតទ សូមបដើ ពាកយដរបរបួល
តនោះឯងក៏ដរបរបួលដដរ” ។ ការនយា
ិ យតនោះបានរ ំលក
ឹ តយង
ើ តោយដង
ឹ ថាពវា វើ ទាំងអស់តៅជុំវ ិញតយង
ើ ដដលរគប់អៗ ើ គឺ
ដរបរបួល។ ការផ្ដលស់បូ រដ ឬដរបរបួល្រ ើ ាស្រសដតកើ មនតឡង
ើ យឺ ៗ ដូចដដលពួកវាពិបាកកនុងការសតងេ ។ ប៉ាុដនដ
តសាដើ តៅរគប់ទក
ើ ដនលង សលា
ិ បានផ្ដលស់បូ រយា
ដ ៉ា ងយឺ ៗដូចដដលពួកវាបានផ្ដលស់បូ រតៅកន
ដ ុ ងលកខខ្ ឌ តៅនង
ិ បរា
ិ ាន
ដដលពួកវារ ូវបានដសវងរក។

ម៉ាក់ម៉ា គឺជាសិលាដដលបានរលាយតៅកនុងនផាដផនដើ។ ម៉ាក់ម៉ាគឺជារូបធា ុសំខាន់ដំបូងកនុងការបតងេើ តអាយ

មនជារបតភទសលា
ិ តផេងៗតទៀ ។ ម៉ាក់ម៉ារ ូវបានតងើបតឡង
ើ តៅកនុង និងដកបនផាដផនដើ តោយចរនដរងវល់ដដលមន
តៅកនុងនផាដផនដើ ដដលបានត្វើតអាយម៉ាក់ម៉ារុលតចញតៅតាមរពំដដនផ្ដលកពើរបុគ្នន ដបកតចញពើគ្នន និងចំនុចតៅដមហា

សមុរទ និងទវើប។ តៅតពលដដលម៉ាក់ម៉ាត ោះតងើបតឡង

ើ ផុ ពើនផាដផនដើវារ ូវបានផ្ដលស់បូ របរ
ដ ា ិ ា នរូបរបស់វាដដលត្វើ
តអាយវាទទួលរងនូវឥទធព
ិ លខាងតរៅរបស់បរយាកាសដផនដ
ិ ើបានត្វតើ អាយម៉ាក់ម៉ាត ិ ទទួលរងនូវដំ
ោះចុោះរ ជាក់ នង

តនរើ ការកករង
ឹ តហយ
ើ បានចុោះរ ជាក់តលឿន ឬយឺ កាលយតៅជាសលា
ិ ដដលតៅថា សលា
ិ ម៉ាក់ម៉ា។ តៅកនុងបរា
ិ ាន
ររៀបររៀងរោយ ៖ រោម ពិសដ្
ិ ឋ 1
ដដលសិលាម៉ាក់ម៉ាត ោះសាិ តៅបរយាកាសខាងតរៅបានត្វ
ិ ើតអាយសិលាទាំងត ោះបនដផ្ដលស់បូ រនូ
ដ វលកខ ៈរូបរបស់វា

ត ោះវាអាចរងរបិច (ការពុកផុយននសលា
ិ ) និងសំ ឹ ក តហយ
ើ ប ា ប់មកំតទចកំទដើ ដលបានបតងេើ តឡង
ើ ត ោះ រ ូវ

បានដង ិ ចាក់បងគរតៅបា សមុរទកនុងទំរង់ជាកំតទចកំ

ឹ ជញ្ជូ ន នង ។ អស់រយៈតពលដ៏យូរ កំតទចកំ ត ោះរ ូវបាន

ចាក់បងគរជារសទាប់ នឹងរងនូវលំ ភា
ំ ជ ប់ តហយ
ើ បតងេើ បានតៅជា សលា
ិ កំតទចកំ ។ តហយ
ើ សិលាម៉ាក់ម៉ាក៏អាច
កាលយតៅជាសិលាដរបកំត ើ ដដរតៅតពលដដលសិលាម៉ាក់ម៉ាទាំងត ោះទទួលរងនូវលំ ដំ របកំត ើ ឬក៏អាចកាលយ

តៅជាម៉ាក់ម៉ាវ ិញដដរ។

រសបជាមួយគ្ននត ោះ សិលាកំតទចកំ អាចកាលយតៅជាកំតទចកំនវ ិញ តៅតពលដដលវាទទួលរងរបច

ិ នង
ិ
សំ ឹ ក តហយ
ើ សលា
ិ កំតទចកំ ខ្លួនឯងត ោះ ក៏អាចកាលយតៅជាម៉ាក់ម៉ាវ ិញផងដដរ។ តហយ
ើ តៅតពលដដលសលា
ិ កំ
តទចកំ រងនូវលំ ដំ របកំត ើ (សើ ុ ហ ភាព និងសំពា្) តហយ
ើ បានកាលយតៅជា សលា
ិ ដរបកំត ើ ។ សិលា
ដរបកំត ើ ក៏អាចកាលយតៅជាសិលាដរបកំ មួយរបតភទតទៀ ផងដដរ ដូចជាសិលាឈនួន តៅជាសិលាហវល
ើ ើ ។
តហយ
ើ សលា
ិ ដរបកំត ើ ត ោះក៏អាចកាលយតៅជាកំតទចកំ (របច
ិ និងសំ ឹ ក) ឬម៉ាក់ម៉ាវ ិញបានដដរ (ទទួលរង
នូវការរលាយារជំតៅតកើនតឡង
ើ ដដលជាតហ ុត្វើតអាយសើ ុ ហ ភាព និងសើ ុ ហ ភាពតកើនតឡង
ើ ។

សរុបតសចកដម
ើ ក វដដសលា
ិ គជា
ឺ លំ នំ នការវ ិវ ដន៍របស់សលា
ិ ឥ ឈប់ឈរ និងគ្នមនទើបញ្ា ប់ តហយ
ើ មន
លកខ ៈសមុគាមញខាលង
ំ កនុងការពនយល់តរៀបប់ប់ពើវា ដ តទាោះបើជាយា៉ាងក៏ក៏ វដដសិលាមនការចូលរូបពើ សមស

ធា ុបតងេើ សិលាទាំងបើរបតភទ ចំនន

ួ ពើរ គឺម៉ាក់ម៉ា និងកំតទចកំ ។ កនុងត ោះការមនចល ការមួយចំនួនចូលរួម

រួមមនកតាដរបិច សំ ឹ ក លំ ដំ របកំត ើ (សើ ុ ហ ភាព នង

ិ សំពា្) និងលំ ភា
ំ ជ ប់ជាតដើម។

2. ត វើ ដដទក
ឹ ជាអវ?
ើ ចូរគូសរូបភាពដដលបញ្ចាក់ពវើ ដដទក
ឹ នង
ិ ត្វកា ើ ំត
ើ របករាយពដ ើ រការននវដដទក
ឹ ត ោះ?

ឺ ដំតនរើ ឬចល
វដ្ដទឹក គជា ឥ ឈប់ឈរននទក
ឹ ពើរបភពទឹកដូចជា បង
ឹ សាង
ឹ ទតនល ដរពកអូរ សមុរទ មហា
សមុរទ ទាំងទឹកតលើដើ និងកនុងដើ តៅកនុងបរយាកាស
ិ តហយ
ើ បតងេើ បានជាកំ កអាកាស រួចធាលក់រ លប់តៅកាន់

របភពទឹកតដើមវ ិញ ដដលត្វើតាមលំ តំ នោះគ្នមនទើបញ្ា ប់ តហយ

ើ មនការផ្ដលស់បូ រនូ
ដ វលកខ ៈរូបរបស់ទឹកពើប់វ រង
ឹ និង
ឧសម័ន។

រ ំហួ កំ ក

ពនលរឺ ពោះអាទិ យ

កំ កអាកាស
របភពទក
ឹ (សមុទ មហាសមុរទ រុកខជា .ិ ..)

ររៀបររៀងរោយ ៖ រោម ពិសដ្

ិ ឋ 2
 វដដទឹកមន ៣ ដំក៏ក់កាលសំខាន់ៗ គឺ រ ំហួ កំ ក នង
ិ កំ កអាកាស។ រ ំហួ គឺជាដំត ើ ររ ំហួ ននទឹក
ប់វតអាយកាលយតៅជាឧសម័ន តៅថាចំហាយទក ើ ដំតនរើ ការរ ំហួ តនោះតកើ តឡង
ឹ តហយ ើ តោយារដ ការដុ កំតៅនផាទក
ឹ
តោយារពនលរឺ ពោះអាទិ យ។ ចំហាយទក
ឹ រ ូវបានហួ តចញពរើ បភពតផេងគ្ននៗ ដដលមនបង
ឹ សាង
ឹ ទតនល ដរពកអូរ
សមុរទ មហាសមុរទ និងរពមទាំងរ ំហួ ដដលតចញពើរុកខជា ិបានមកពើការរសូបទឹកតាមឬស តហយ
ើ សដុបទុ កកនុងសលឹក
ឬសដូម៉ា ។ កំ ក រ ូវបានតកើ តឡង
ើ តៅតពលដដលខ្យល់តៅដបាន យ
ំ កចំហាយទឹកសាុោះតឡង
ើ តលើដល់រយៈកំពស់
ខ្ពស់មយ
ួ ដដលត្វតើ អាយសើ ុ ហ ភាពខ្យល់ចុោះរ ជាក់បតងេើ បានជាពពកតៅកនុងម ឌ លរចល់។ តៅតពលដដលចំ

ហាយទឹកបានកាលយជាកំ ើ រ ូវបានរបមូលផដុំគ្ននតរចើនពពពកយូរៗតៅ តៅតពលដដលមនលកខខ្

ក តហយ ឌ សម

របកប ពពកត ោះក៏បតងេើ ជាកំ កអាកាសតកើ មនតឡង

ើ ។ កំ កអាកាសបានធាលក់មកកាន់ដផនដើកុ នងទំរង់ជា

តភលៀង រពល
ិ តភលៀងលាយរពល
ិ ិ ជាដុំទក
នង ឹ កក តហយ
ើ ក៏បានធាលក់ចូលតៅកនុងសាង
ឹ ទតនល ដរពកអូរ សមុរទ មហា
សមុរទ កនុងនផាដើ តហយ
ើ ក៏មនការវ ិវ ដន៍ដបបតនោះគ្ននទើបញ្ា ប់ត ោះតឡយ
ើ ។
3. ឧសមន
័ ផាោះកញ្ា ក់មនប៉ាុ ម ន? អវខ្
ើ ោះល ? ត ផ
ើ លផាោះកញ្ា ក់មនឥទធិពលអវដ
ើ ល់ភពដផនដ?
ើ

ឧសម័នផាោះកញ្ា ក់មនចំនួន ៦ គឺ កាបូនឌអ

ើ ុកសុើ តមតាន អូសូន តកលរផ
ូ ុ យអរួ
ល កាបូន ចំហាយទក
ឹ នង
ិ នរើ ូ
ដសនអុកសុើ ។

តោយារដ ភពដផនដើជាភពដ មួយ ដដលមនលកខ ៈពិតសសជាងតគកនុងចំត មភពតផេងៗតទៀ កនុងរប

ព័នធរពោះអាទិ យ ដដលមនម ឌ លទឹក ម ឌ លបរយាកាស

ិ និងម ឌ លថ្ម ដដលម ឌ លទាំងតនោះបងេតអាយមន

ជើវ ិ តកើ មនតឡង

ើ តៅ តលភ
ើ ពដផនដើ។ ជាការពិ ក៏ស់ ផលផាោះកញ្ា ក់មនឥទធព
ិ លដល់ភពដផនដើកុ នងសភាព
តផេងគ្ននតាំងពើកំ កំតនើ របស់ភពដផនដើរបស់តយង
ើ ។ តោយារដ ឧសម័នផាោះកញ្ា ក់របស់ដផនដើបានបងេតអាយ

មនផលផាោះកញ្ា ក់តកើ មនតឡង

ើ តហយ
ើ ត្វើតអាយភពដផនដើមនសើ ុ ហ ភាព (ជួយរកា ុលយភាពសើ ុ ហ ភាពដផន

ដើ) កនុងសភាពតៅដលមមសំប់ប់ជើវ ិ ដដលរបស់តៅតលដើ ផនដើអាចរស់តៅបានរបកបតោយភាពសុខ្ានដ។ ឧសម័នផាោះ

កញ្ា ក់រ ូវបានបតងេើ តឡង

ើ តោយ្មមជា ិ តហយ
ើ ក៏អាចបដនាមឧសម័នផាោះកញ្ា ក់ទាង
ំ តនោះបរយាកាសបានដដរតោយ
ិ
ារសកមមភាពមនុសេ តរបើរបាស់ផូសើលឥនានៈ សកមមភាពកសិកមម និងការកាប់បំផ្ដលញនរពតឈជា
ើ តដើម។ ប៉ាុដនដ
សកមមភាពមនុសេ តពលបចាុបបនន បាននឹងកំពុងបដនាមឧសម័នផាោះកញ្ា ក់ទាង
ំ អស់ត ោះតៅកនុងបរយាកាសរបស់
ិ ភព

ដផនដើតយង
ើ តហយ
ើ វាបក៏
ដ លតអាយសើ ុ ហ ភាពបរយាកាសតក
ិ ន
ើ តឡង
ើ កនុងកំរ ិ មួយដដលគួរតអាយក ់សំគ្នល់។
ការតកើនតឡង
ើ ននឧសម័នផាោះកញ្ា ក់តនោះនឹងបក៏
ដ លតអាយមនកំត ើ នសើ ុ ហ ភាពសកល តហយ
ើ បក៏
ដ លតអាយមន

ការដរបរបួលអាកាសធា ុ ដដលនឹងមនផលប៉ាោះពាល់តៅតលើសុខ្ភាពមនុសេ កសិកមម ំបន់តឆនរ តអកូឡូសុ ើ នរពតឈើ

ិ ការផគ ់ផគង់ននរបភពទឹកជាតដើម។
គម គមន៍ នង

ដូតចនោះ ផលផាោះកញ្ា ក់អាចបក៏

ដ លតអាយមនផលលអ និងអារកក់ដល់ជើវ ិ ដដលរស់តៅតលើភពដផនដើ។ រប

សិនតបើ ឧសម័នផាោះកញ្ា ក់ទាង

ំ តនោះមនសភាពសមលមមតៅកនុងបរយាកាសដផនដ
ិ ើត ោះ វានឹងបក៏
ដ លតអាយមន

លកខ ៈលអរបតសរើ សំប់ប់ជើវ ិ ដដលរស់តៅតលភ

ើ ពដផនដើ។ ក៏បុដ៉ា នដរបសន
ិ តបើ មនុ សេតចោះដ បដនាមឧសម័នទាំងត ោះតៅ

ររៀបររៀងរោយ ៖ រោម ពិសដ្

ិ ឋ 3
កនុងបរយាកាសត
ិ ោះ វានឹងបក៏
ដ លតអាយមនផលអារកក់យា៉ាងតរចើនចំតពាោះមនុ សេវ ិញ ដូចជា បងេតអាយមនតរគ្នោះ

ឹ ជំនន់ តរគ្នោះប់ ំងសងួ ការតកន

ទក ើ នវើ ូទ៉ា ក
ើ តឡង ឹ សមុរទជាតដើម។
4. ររើរលករញ្ជួ យដ្ីមានប៉ុន្មាន្បរេទ? អ្វីខ្លះ? ចូរពនយល់ពីរលករញ្ជួ ដ្ីនីមួយៗ?

រលករញ្ជួ យដើមន ២ របតភទ គឺរលកកនុង និងរលកនផាតល។

ើ រលករញ្ជួ យដើ ដដលត្វើចល ឆលងកា ់ដផនកខាង

កនុងននដផនដើតៅថារលកកនុង។ រលកកនុងមនពើររបតភទគឺរលកទ២
ើ (S) និងរលកទ១
ើ (P)។ រលករញ្ជួ យដើដដលត្វើ
ចល តាមនផាដផនដើ តៅថា រលកនផាតលើ ឬរលក L។ រលកទើ ១ ឬរលក P គម
ឺ នតលបឿនតលឿនខាលង
ំ ។ រលកតនោះរ ូវ

បានតៅថាជារលកទើ១ តោយារវាជារលកដដលរលកដំបូងដដលបានមកដល់រគប់ផជិ តលើដំបូងតគ។ រលក P ជា

បុពវតហ ុនផាដើតរកាមញ័ រត្ពោះតៅមុខ្ និងថ្យតរកាយកនុងទិសតៅដដលវាត្វើចល ។ ទិសរ ំញ័ រតនោះ (vibration

ើ តនោះ មនទំរង់ជារលកបតក៏
direction) បតងេើ តអាយរលកទ១ ដ យ (longitudinal waves)។ រលក P ដូចគ្ននតៅ

នង
ឹ រលកសំតលងពតើ រពាោះវាត្វច
ើ ល តៅមុខ្ថ្យតរកាយតៅចត ល ោះទតា
ើ ងំ រចបាច់ នង
ិ ទតា
ើ ងំ យឺ តៅតពលដដលឆលង

កា ់រូបធា ុ។ រលកP អាចត្វើចល ឆលងកា ់រគប់រូបធា ុរង

ឹ ប់វ និងឧសម័ន។ រលកទ២
ើ រ ូវបានដឹងថាជារលក S
គជា ើ ំត
ឺ រលកដដលបានមកដល់ប ា ប់។ រលកតនោះត្វដ ើ រតោយតលបឿនពាក់កក៏
ដ លននរលក។ តៅតពលរលក S ឆលង

កា ់ជារ ំញ័ រតរកាមនផាដម

ើ នចល ពម
ើ ខ ងតៅមខង។ រលកទ២
ើ តកើ តឡង
ើ តៅតពលសលា
ិ រួញចូល តហយ
ើ រលាស់រ
ំ តដើមវ ិញប ា ប់ពើខ្ូចរទង់រទាយ។ រលក S កា ់សិលាតអាយតៅមុ ខ្ថ្យតរកាយ និងត្វើតអាយសិលា
ឡប់មកទើតាង

អាចខ្ូចរទង់រទាយពើដផនកមខងតៅដផនកមខងតទៀ តោយារកំលាង
ំ បំផ្ដលញ។ រលកS មិនដូចគ្ននតៅនឹងរលក P ត ោះ

តទ តរពាោះរលក S មន
ិ អាចត្វច
ើ ល ឆលងកា ់ដផនកននដផនដើដដលជារូបធា ុ ប់វ (fluid) ដូចជាទក
ឹ ឬឧសម័នត ោះតទ។

តៅតពលរលក P និងរលក S មកដល់នផាដផនដើ ពួកវារ ូវបានផ្ដលស់បូ រតៅជារលកនផា

ដ ឬរលក L (surface or Long

waves) ដដលជារលកយឺ និងមនចល ជាងរងវង់។ រលកនផាជារលកដដលបំផ្ដលញខាលង

ំ ពើតរពាោះរលកតនោះរួម

បញ្ាួ លទាំងចល នផាឈរ នង

ិ តដក។ ដូចគ្ននត ោះ រលកនផាតលជា
ើ រលកដដលត្វឪ្ ើ ចុោះជារងវង់តៅតពល
ើ យដើផ្ដលស់ទតើ ទបង
វាត្វើចល តាមនផាតល។
ើ មនុសេជាតរចន
ើ បានដង
ឺ ពអា
ើ រមម ៍ ពួកតគថា ពួកតគហាក់ដូចជាសាិ តៅតលរើ ថ្តភលង
ើ ជិោះតលង
រអិលចុោះតទបង
ើ តៅតលើផូ វដដកកន
ល ុ ងសួនកំានត តៅតពលមនរញ្ជ យយដើមតង។ វាត្វើចល យឺ ជាងរលកកនុង ប៉ាុដនតវា

មនការបំផ្ដលញខាលង
ំ ។ការបំផ្ដលញខាលង
ំ បំផុ តៅតពលមនរញ្ជួ យដើតកើ តទបង
ើ តោយាររលកនផាតលើអរងួនដើតាមទិស
បញ្ឈរ។

ររៀបររៀងរោយ ៖ រោម ពិសដ្

ិ ឋ 4
 5. ត ើផ្ដលក ិច ូនិចជាអវើ? រពំដដនផ្ដលក ិច ូនិចដចកតចញជាប៉ាុ ម ន? តហយ
ើ រពំដដនផ្ដលក ិច ូ និចនើមយ
ួ បតងេើ

តអាយមនសក៏
ា នដើអខ្
វើ លោះ? ចូរពនយល់ពម
ើ ូលតហ ុអដវើ ដលត្វតើ អាយផ្ដលក ច
ិ ូនច
ិ មនចល ?

ផ្ដលក ច
ិ ូនច
ិ ឬផ្ដលក គឺជាផ្ដាង
ំ ្ំ តហយ
ើ រងននម
ឹ ឌ លលថ្មរបស់ដផនដើ ដដលអដ ដ តលើអាតសដ ូ ដស្វរ តហយ
ើ
រ ូវបានត្វតើ អាយមនចល តោយរងវល់តៅកនុងរសទាប់ម៉ាង់ ូ។ ផ្ដលកមនករមស់ជាម្យម ១០០គ.ម នង
ិ មនពរើ
រសទាប់គឺ (១) ម៉ាង់ ូដផនកម ឌ លថ្ម ដដលរ ូវដ ដ ប់តោយ (២)សមបកដផនដើ (មហាសមុរទ ឬទវើប)។ ផ្ដលក ិច
ូនច
ិ ជាទូតៅរួមបញ្ាូ លទាំងសមបកទវប
ើ និងសមបកមហាសមុរទ។ រទស
ឹ ផ្ដ
ដើ ល ច
ិ ូនច
ិ ជាចល ិ កំហូចរទង់
នង
រទាយននផ្ដលកម ឌ លថ្មរបស់ដផនដើ តាមមរ ោានាកល ដដលត្វើតអាយមនការកតកើ សក៏
ា នដើ តាម
មរ ោានាកល។

រពំដដនផ្ដលក ិច ូនច
ិ រ ូវបានដបងដចកជា ៣ របតភទគឺ ៖

្បរេទ្ពំណដ្នផ្លលក រសចកដីពនយល់ ឋ នដ្ី

សណ្ឋ
ំ ប
រពំដដនរួម ឬរពំដដនជន ួ គ្នន ឬរពំដដន ផ្ដលកននសមបកដផនដើមនដង់សុើត ខ្ុស ានមតភាលោះ ភនំតភលើង ជួរភនំ កំតក៏ង
បុកគ្នន ឬរពំដដនបំផ្ដលញ គ្នន។ ជាទូតៅសមបកមហាសមុរទ (សំបូរ តកាោះ នង
ិ មនរញ្ជួ យដើផងដដរ។
តៅតោយសិលាបាាល់) គឺមនដង់សុើ ផ្ដលកNazca លិចចុោះតរកាមផ្ដលក
 រពំដដនជំនួបគ្ននរវាងផ្ដលកមហា ត ្ងន់ជាងសមបកទវប
ើ (សំបូរតៅតោយសិ អាតមរចខាងតជ
ិ ង
ើ បតងេើ បានជាជួរភនំ
សមុរទ និងមហាសមុរទ លារកានើ )ដដលរាល។ តៅតពលដដល អង់។
 រពំដដនជំនួបគ្ននរវាងផ្ដលកមហា ផ្ដលកពរើ បុកគ្ននផ្ដលកដដល្ងន់ជាងគរឺ ូវលច
ិ ផ្ដលក Juan de Fuca លច
ិ ចុោះ
សមុរទ និងទវើប ចុោះតៅតរកាមផ្ដលកដដលរាលជាង។ តៅ តរកាមផ្ដលកអាតមរចខាង
ិ បូងបតងេើ
 រពំដដនជំនួបគ្ននរវាងផ្ដលកទវប
ើ តពលផ្ដលក្ងន់ជាងលច
ិ ចុោះ គម
ឺ នការកកិ ជួរភនថ្
ំ ម។
និងផ្ដលកទវើប យា៉ាងខាលង
ំ ដដលបក៏
ដ លតអាយសិលាមន កំតក៏ងតកាោះននផ្ដលកឥក៏
ឌ
ការរលាយ តហយ
ើ កាលយតៅជាម៉ាក់ម៉ា នង
ិ ខាងលច
ិ និងផ្ដលកជប៉ាុន
រ ូវបានរុលតឡង
ើ បតងេើ បានជាសក៏
ា ន ផ្ដលកឥក៏
ឌ បុកគ្ននជាមួយផ្ដលកអឺ
ដើមយ
ួ ចំនន
ួ ដូ ចជា ានមតភាលោះ ភនំតភលង
ើ ជួរភនំ ប់៉ា សុ ប
ើ តងេើ បានជាជួរភនំហម
ិ ៉ា ល័យ។
កំតក៏ងតកាោះ និងមនរញ្ជួ យដើផងដដរ។ ផ្ដលកអារពិចបុកគ្ននជាមួយផ្ដលក
អប់
ឺ ៉ា សុ ប
ើ តងេើ បានជាភនំអាល់(Alps)

រពំដដនដបកតចញពគ្ន
ើ ន ឬរពំដដនសំ ង់ ផ្ដលកពរើ មនចល តចញពើគ្នន តោយបាន រទនុងកក៏
ដ លមហាសមុរទ រជ
 រពំដដនផ្ដលកដបកតចញពើគ្ននរវាង បតងេើ តអាយមនសមបកមហាសមុរទថ្មើ លងកក៏
ដ លមហាសមុរទ ភនំតភលើង
ផ្ដលកមហាសមុរទ និងមហា តលចតឡង
ើ តៅតាមរទនុងកក៏
ដ លមហា ភនំបំក៏ក់រសុ និងរជលងសំរុ នន
សមុរទ សមុរទជាមួយភនំតភលើង។ បំក៏ក់រសុ ជាតដើម។
 រពំដដនផ្ដលកដបកតចញពគ្ន
ើ ន រវាង រទនុងកក៏
ដ លមហាសមុរទអា
ផ្ដលកទវើប និងទវើប លង់ទិច គឺជាលទធផលននការដបក
ដចញពគ្ន
ើ ន រវាងផ្ដលកអាតមរចតចញព
ិ ើ

ររៀបររៀងរោយ ៖ រោម ពិសដ្

ិ ឋ 5
 ផ្ដលកអឺប់៉ាសុើអារពិច (Eurasia-Africa)
រពំដដនផ្ដលស់បូ រដ តាមបតក៏
ដ យននរពំដដនផ្ដលស់បូ រដ ដដល បំក៏ក់រសុ
ផ្ដលកសំបកដផនដើពើររអិលរសបគ្នន។ រប
ព័នធបំក៏ក់រសុ ាំងអង់តរដអាតៅកាលើ
ហវ័រនើ (California’s San Andreas
Fault system) គជា
ឺ ឧទាហរ ៍ មួយនន
តៅចំចល ដ សតងេ ដ៏
ននរពំដដនផ្ដលស់បូ រ។
នទតទៀ ននការបង្ហហញពដើ ខ្េបំក៏ក់រសុ
ដដលបានត ញ
ើ ភាពផាុយគ្ននននបលុកផ្ដលកសំ
បកដផនដើដដលរ ំកល
ិ តៅខាងាដ។
ំ ការ
ផ្ដលស់បូ រដ ឬចល ននផ្ដលស់ជាលទធផលនន
រ ំញ្ជួ យដើ។

ផ្ដលកដ៏្ំទាង
ំ តនោះតអាយត្វើចល តចញពគ្ន
ើ ន បុកគ្នន នង
ិ រអល
ិ តឡង
ើ គ្នន តោយារដ ចរនដរងវល់របស់ម៉ាក់ម៉ា
និងមនការកួបផេំគ្ននជាមួយនឹងកំលាង
ំ ទំ ញ។ សំប់ប់ពក
ួ តយង
ើ ចល តនោះគឺយឺ ៗ ប៉ាដនដសំប់ប់កាលបរតចេ
ិ
្រ ើ វ ិទា គឺវាតលឿនខាលង
ំ ក៏ស់។ ចរនដរងវល់តនោះគឺមនសភាពរសតដៀងគ្ននតៅនឹងការោំទឹករបស់តយង
ើ នឹងកំតសៀវ
អញ្ា ឹញដដរ។ តៅតពលដដររូបធា ុម៉ាក់ម៉ាតៅនផាតរកាមតៅដបានត្វច
ើ ល ើ តៅតលតើ ៅជំនស
តឡង ួ ម៉ាក់ម៉ាដដលតៅនផា

តលើរ ជាក់ជាង។ ការត្វើចល ជារងវង់របស់ចរនដរងវល់តនោះបានត្វើតអាយផ្ដលកមនចល តកើ មនតឡង

ើ ។ កនុងត ោះ

ផ្ដលកដដលមនទំងន់្ងន់ជាងរ ូវបានលិចចុោះតរកាមតោយារទំ ញ។ តនោះគឺជាតរឿងមួយដដលមិនគួរតអាយតជឿ

ដដលត្វកា
ើ រតរបៀបត្ៀបចរនដរងវល់ននការោំទក
ឹ តៅតលច
ើ រនដរងវល់ម៉ាក់ម៉ាដដលត្វតើ អាយផ្ដលកមនចល ត ោះ ប៉ាុដនដតនោះ

គជា
ឺ អវដើ ដលជារទស
ឹ ដដើ ដលអនកវ ិទាាស្រសដបតងេើ តឡង
ើ នង
ឹ មននូវការបញ្ចាក់ពរើ ទស
ឹ តដើ នោះយា៉ាងរ ម
ឹ រ ូវ។

ររៀបររៀងរោយ ៖ រោម ពិសដ្

ិ ឋ 6
6. ចូរតរបពា
ើ កយគនលឹោះដដលផដល់តអាយតៅខាងតរកាមតនោះតដើមបប
ើ តងេើ ដារកាម (គំនូស ក៏
ំ ង) អំពស
ើ ក៏
ា នដបា
ើ

មហាសមុរទ៖ ត្នទ
ើ ប
វើ ានមតភាលោះកក៏
ដ លមហាសមុរទ ចំតក៏ ទវប
ើ រជលងានមតភាលោះ ពំតននង
ើ ទវប
ើ រជលងានម
តភាលោះ ភនបា
ំ មហាសមុរទ សមបកទវប ូ ៉ា ក
ើ នវើ ទ ឹ សមុរទ នផាប់បជំតៅបា សមុរទ។

 ្ាបននផ្លទ ំងដ្ីទវីប (Continental platform) ំបន់ទវើបដដលរ ូវរគប់ដ ដ ប់តោយសិលាកំតទចកំ

នផាប់ប ឬតរទ លមម តៅពតើ លម
ើ ូលោានជាន់តរកាមននសលា
ិ ភនំតភលង
ើ ឬសលា
ិ ដរបកំត ើ ។
 សមបកទវីប (Continental crust) ជាសមបកដ៏រកាស់តហយ
ើ សំបូរសិលារកានើ តៅតរកាមទវើប។
 ជំរាលរោទននទវីប (Continental slope) ជំប់លតចា តរកាមជំតៅ១០០-២០០ ដម៉ារ តរកាមសមុរទ
តៅដគមននជាយទវប
ើ ។
 ជំរាលមិនសូវរោទននទវីប (Continental rise) ជារជុងកំតទចកំ ពើដផនកទាបជាងននជំប់លទវើប
តៅបា មហាសមុរទ។
 ជាយទវីប (Continental shelf)ផ្ដាង
ំ សិលាតរកាមសមុរទតៅកដនលងដគមទវើប ដដលរជាលតៅកាន់សមុរទ
តៅកំរ ិ មួយ ច
ិ ជាង ១ ដតឺ រក។
 ណខ្លទវីប (Continental shield (Carton)) ដផនកខាងកនុងននទវើបដដលមនសាិរភាពតាមលកខ ៈ្រ ើ
កាលសរមប់រយៈតពលយា៉ាងតហាចក៏ស់ ៥០០ លាន្ន។
ំ

ររៀបររៀងរោយ ៖ រោម ពិសដ្

ិ ឋ 7
7. ចូរពនយល់ នង
ិ គូសរូបបញ្ចជក់ពក
ើ លា
ំ ងំ ដដលរកាតអាយដផនដស
ើ ាិ តៅកនុងគនលង?

Sun

កំលាង
ំ ទំ ញ

ដផនដើ
គនលងដផនដើ
កំលាង
ំ ចាកផាិ
ចល របស់ដផនដើ តបើគ្នននទំ ញ (និចលភាព)

ដផនដើ និងភពដ៏នទតទៀ ត្វដ

ើ ំតនរើ តៅកនុងគនលងតរៀងតអលស
ើ ូ អុើ ជុំវ ិញរពោះអាទិ យ តោយារដ មនកំលាង
ំ បើ

សំខាន់ គឺកំលាង
ំ និចលភាព កំលាង
ំ ចាកផាិ និងកំលាង
ំ ទំ ញ។ កំលាង
ំ ទំ ញរបស់រពោះអាទិ យមកតលើដផនដើ

និងកំលាង
ំ ចាកផាិ របស់ដផនដើមន ំនលតសមើសូនយបានត្វើតអាយដផនដើមនចល កនុងគនលងជាប់ងតអលើបសូ អុើ

ិ លភាពរ ង់។ និចលភាពនង

រសបតពលដដលដផនដើមននច ឹ បក៏
ដ លតអាយដផនដើតចញពើគនលងដផនដើតៅតរៅគនលង

រ ង់មយ
ួ របសិនតបើគ្នមនកំលាង
ំ ទំ ញរពោះអាទិ យ និងកំលាង
ំ ចាកផាិ ដផនដើ។ ដូតចនោះ កំលាង
ំ ទំ ញរបស់រពោះអា

ទិ យមកតលើដផនដើ និងកំលាង
ំ ចាកផាិ របស់ដផនដើ និងនិចលភាពរបស់ដផនដើរកាចល ត្ពោះតៅមុ ខ្កនុងគនលងមួយ

ដូចសពវនថ្ងតនោះ។

8. ត ម
ើ នភសដុតាងអវខ្
ើ ោះល ដដលតលាក តវតសនឺ ពនយល់ពើរទស
ឹ កា
ដើ ររា ់ននទវប
ើ ? ចូរពនយល់ភសដុតាងនើមយ
ួ ៗតអាយ

បានតកបោះកបយ?

 ភសដុតាងលកខ ៈពិតសសននដើ៖ ្រ ើ វ ិទាដដលសិកាតលើរបព័នធភនំបុប់ បង្ហហញពើទំ ក់ទំនងរវាងទវើប

ំ តនោះ។ តៅតពលដដលតលាក តវតសនឺ ផគុំដផនទើទវើបអារពិចជាមួយនឹងទវើបអាតមរចខាង

និងជួរភនំទាង ិ បូង

គ្ន ់ក ់សំគ្នល់ត ញ
ើ ថាជួរភនំឡង
ំ ឡយរ ស
់ ុ គ្ន
ើ ន ជាជួរ។ ឧទាហរ ៍ ការសក
ិ ាទាំងតនោះបានតសនើតឡង
ើ
ថាជួរភនំអាល់ (Appalachian) ចាប់ពស
ើ ហរដាអាតមរចមនវ
ិ ិាលភាពដល់Newfoundland។ ជួរភនំ

អាល់រ ូវបានភាជប់គ្ននជារបព័នធជរួ ភនំដដលមនទំ ក់ទំនងគ្ននជាមួយជួរភនំCaledonian ដដលជួរភនំតនោះរ ព

់ ើ

ខាងតជើងIreland សដុ តឡន និងសេង់ឌើក៏វ ិច។ ចំដ កឯរសទាប់្យូងថ្មតៅ វើបអឺរុប៉ា សុ ើគ្នននឹងរសទាប់

្យូងថ្មតៅអាតមរចខាងតជ
ិ ើង។

 ភសដុតាងផូសល
ើ ៖ ភសដុតាងផូសើល ក៏បានគ្នំរទអំ ោះអំក៏ងទវើបរា ់របស់តលាក តវតសនឺផងដដរ។

តដើមកលូសុប ឺរ ើ គឺជារុកខជា ិមនប់ងដូចជាប៉ារបក រស់តៅតលើដផនដើកាលពើ ២៥០ លាន្នម

ំ ុន។ តគបាន

រកត ញ
ើ ផូសុល
ើ កលូសុប រឺ សា
ើ ិ កនុងសលា
ិ តៅទវប
ើ អារពិច អាតមរចខាង
ិ ឌ និងអង់តាក
បូង អូស្រាដលើ ឥក៏

ទិច។ វ ដមនននកលូសុប ឺរតៅតល

ើ ើទវើបោច់្ងយពើគ្ននទាំងតនោះបញ្ចាក់ថាប៉ាង់តសៀបានតកើ តឡង
ើ ពិ ដមន

ររៀបររៀងរោយ ៖ រោម ពិសដ្

ិ ឋ 8
 លាកពើមុន។ ភសដុតាងតផេងតទៀ មនដូ ចជាលមនទ
ូ ឹកាបត្មោះ តមសូ សូរុស និងលើស្រសដូសូរុស។ តគបាន
រកត ញ
ើ ផូសុល
ើ ទាំងពរើ តនោះតៅកដនលងខ្ ឌ ោច់ពគ្ន
ើ ន តោយមហាសមុរទ។ តោយារដ លមនម
ូ និ អាច
ដហលឆលងកា ់មហាសមុរទបាន តលាកតវតសនឺ បានតរបរើ បាស់ភសដុតាងតនោះបញ្ចាក់ថា ទវប
ើ ទាំងអស់កាល
ពើមុនសាិ តៅជាប់គ្នន និងបានបនដរា ់តចញពើគ្ននរហូ ដល់ទើតាង
ំ បចាុបបនន។

 អាកាសធា ុ (សម័យកាលទក
ឹ កកជាតដម
ើ ) ៖ ការតរបើរបាស់ភសដុតាងអំពើការដរបរបួលអាកាសធា ុ

របស់តលាក តវតសនគ
ឺ ជា
ឺ ភសដុតាងមួយដដលគ្នំរទាសមម ក
ិ មមការរា ់ននទវើប។ កាលក៏ទវប
ើ មនចល
ត្ពោះតៅកាន់ដ ជិ តអកាវទ័រត ោះទវើបគឺកាន់ដ តៅដ តហយ
ើ តបើទវើបត្វើចល ត្ពោះតៅជិ ប៉ាូលវ ិញត ោះអា

កាសធា ុនឹងកាន់ដ រ ជាក់តឡង

ើ ។ តៅតពលដដលទវើបបានរា ់វាបាន យ
ំ កផូសើល និងសិលាដដល

កតកើ តៅទតា
ើ ងំ ដដលវាតកើ តឡង ើ ំបូងតៅជាមួយ។ ឧទាហរ
ើ ពដ ៍ ផូសល
ើ រុកខជា ិ ំបន់រ ព
ូ ច
ិ រ ូវបាន
តគរកត ញ
ើ តៅតលតើ កាោះសពឺ បតឺ ចនកនុងមហាសមុរទអាកទច
ិ ។ ដូតចនោះ កាលពម
ើ ុ នតកាោះតនោះរ ូវដ សាិ តៅ
កនុង ំបន់អាកាសធា ុរ ូពិច ឬតអកាវទ័រ តោយារដ ភសដុតាងដូ ចតនោះតហយ
ើ តលាក តវតសនឺ សនម ថា
ទវប
ើ រ ូវបានរា ់តចញពើគ្នន។ កនុងត ោះានមចងអូរតរៅតៅកនុងសលា
ិ បង្ហហញថា ផ្ដាង
ំ ទក
ឹ កកតលទ
ើ ប
វើ កាល

ពម
ើ ុនបានរគបដ ដ ប់តៅទវើបអារពច
ិ ខាង បូង វាគឺជារសទាប់ទក
ឹ កកយា៉ាងរកាស់រគបដ ដ ប់តលនើ ផាដើប់ប់

ដសនគើឡូដម៉ារ កាតរ។ ប៉ាុដនដបចាុបបននទវើបអារពិចខាង បូងសាិ តៅដកបរ ំបន់តអកាវទ័ដដលត្វើតអាយអាកាស

ធា ុតៅដ មិនអាចរកានូវផ្ដាង
ំ ទឹកកកត ោះបាន។

 អាយុកាលសក៏
ា នដបា
ើ សមុរទ៖ របសិនតបើ អឺរុប៉ា និងអាតមរចខាងតជ
ិ ើងគឺកំពុងត្វើចល ឃ្លល តចញពើ

គ្នន ត ោះចំង្ហយដដលវាស់ដវងរវាងទវប
ើ ទាំងពរើ នឹងកាន់ដ ្ងយពគ្ន
ើ ន ពើមយ
ួ ្នតំ ៅមួយ្ន។
ំ ការពាករ ៍

មួយបានតលក
ើ តឡង
ើ ថាសិលាថ្មន
ើ ង
ឹ តកើ តឡង
ើ តៅរទនុងកក៏
ដ លមហាសមុរទ (ដដលជារពំដដនដបកតចញ

ពគ្ន
ើ ន រវាងផ្ដលកមហាសមុរទ) ត ោះសិលាតកមងនឹងតៅជិ រទនុងកក៏
ដ លមហាសមុ រទ តហយ
ើ សិលាដដល

ររៀបររៀងរោយ ៖ រោម ពិសដ្

ិ ឋ 9
 ចាស់ជាងនឹងតៅកាន់ដ ្ងយពើរទនុងកក៏
ដ លមហាសមុរទតនោះ។ ត ោះអាយុកាលននសក៏
ា នដើបា

សមុរទបានបង្ហហញថាទវប
ើ កំពុងមនចល ឬរា ់។

9. ចូរនយា
ិ យពអ
ើ ងគទាង
ំ អស់ននតាប់វ ិទាចាប់ពអ
ើ ងគដដល្ំបផ
ំ ុ ដល់ ូចបំផុ ?

 សកល

 កាឡក់សុើ

 របព័នធរពោះអាទិ យ

 តាប់

 ភព

 នង
ិ អងគតផេងៗតទៀ ដូចជា ផ្ដេយដុោះកនាុយ ផ្ដេយរពោះតរគ្នោះ ្ូលអ ិ ដុំទឹកកកជាតដើម។
ើ វកាស នង
10. ត រើ ទស
ឹ អ
ដើ ព
ំ ល
ើ ំ នំ នការចាក់បងគររសទាប់ដើ នង
ិ ចបប់ចាក់បងគរជារទស
ឹ ដ
ដើ ូចគ្នន ឬខ្ុសគ្ននដូចតមដច? ចូរអ្ិ

បបយ និងគូសរូបបញ្ចជក់?
ចបប់ចាក់បងគរ រទឹសដើអំពើលំ នំ នការចាក់បងគររសទាប់ដើ

ចាស់
តកមង
រសទាប់ O

រសទាប់ A

រសទាប់ B
ចាស់
រសទាប់ C
តកមង

រទឹសដើអំពើលំ នំ នការចាក់បងគររសទាប់ដើ និងចបប់ចាក់បងគរជារទឹសដើខ្ុសគ្នន។ ចបប់ចាក់បងគរ ជារទឹសដើដដល

បានតលើកតឡង
ើ ថា កំតទចកំ ថ្មើដុោះតលើកំតទចកំ ចាស់ តហយ
ើ វាបតងេើ បានជារសទាប់។ រសទាប់សិលាចាស់ជាង

ិ ថ្មើ កនុងទំរង់ជារសទាប់សលា
តគសាិ តៅតរកាមរសទាប់សលា ិ កំតទចកំ តផដក។ ប់ល់រសទាប់សលា
ិ ខាងតលម
ើ នអាយុ
តកមងជាងរសទាប់ដដលតៅដផនកខាងតរកាម។ រទឹសដើអំពើលំ នំ នការចាក់បងគររសទាប់ដើគឺមនលកខ ខ្ុសគ្ននតៅនឹង

ចបប់ចាក់បងគរ (សិលា) ត ោះតោយាររសទាប់ដើជាទូតៅរសទាប់តៅខាងតលើចាស់ជាងរសទាប់ដដលតៅខាង

តរកាម តនោះបក៏
ដ លមកពើសលា
ិ តម គជា
ឺ ផលិ ផលននរសទាប់ដដលសលា
ិ តមតនោះរ ូវបានរងរបច
ិ នផាតលម
ើ ុ ខ្តគ (តកើ
មុនតគចាស់ជាងតគ) តហយ
ើ រសទាប់ដប
ើ ា ប់នឹងតកើ តឡង
ើ ប ា ប់តហយ
ើ តកមងបនដប ា ប់។

11. ំ
រូបភាពខាងតរកាមតនោះជារូបភាពដក៏ងតអាយវដដរដូវតៅអឌឍតគ្នលខាងតជង
ើ ។ ត តើ ៅទតា
ើ ងំ ១, ២, ៣, នង
ិ
៤ សាិ តៅកនុងរដូវអវើ នង ់ ន
ិ ការកា ់ដកងននពនលឺរពោះអាទិ យរ ងច ំ ុចក៏ននដផនដ?
ើ របសន
ិ តបជា
ើ វដដរដូវតៅអឌឍ
តគ្នលខាង បូងវ ិញត ើទតា
ើ ងំ ៤ សាិ តៅកនុងរដូវអវើ តហយ
ើ រពមទាំងបករាយពទ
ើ តា
ើ ងំ ត ោះ?

ររៀបររៀងរោយ ៖ រោម ពិសដ្

ិ ឋ 10
 ២៣ កញ្ចា

សរទរដូវ រពោះអាទិ យកា ់ដកងតៅតអកាវទ័រ វសានដរដូវ រពោះអាទិ យកា ់ដកងតៅអឌឍ.តជើង

១ ២

២១ ្នូ ២១ មថ្
ិ ុ
រដ្ូវរៅអ្ឌ្ឍ. រជើង

៤ ៣
សរិ សរិ ដូវ រពោះអាទិ យកា ់ដកងតៅអឌឍ. បូង នទា
ិ រដូវ រពោះអាទិ យកា ់ដកងតៅតអកាវទ័រ

២១ មើ

២៣ កញ្ចា

នទា
ិ រដូវ រពោះអាទិ យកា ់ដកងតៅតអកាវទ័រ សរិ សរិ ដូវ រពោះអាទិ យកា ់ដកងតៅអឌឍ.តជើង
១ ២

២១ ្នូ ២១ មិថ្ុ
រដ្ូវរៅអ្ឌ្ឍ. របង
ូ

៤ ៣
វសានដរដូវ រពោះអាទិ យកា ់ដកងតៅអឌឍ. បូង សរទរដូវ រពោះអាទិ យកា ់ដកងតៅតអកាវទ័រ

២១ មើ

របសិនតបើជាវដដរដូវតៅអឌឍតគ្នលខាង បូងវ ិញ ទើតាង

ំ ៤ សាិ តៅកនុងវសានដរដូវ (រដូវតៅដ) ត ោះតោយារ

ដ ពនលរឺ ពោះអាទិ យបានកា ់ដកងតៅរ ង់អឌឍតគ្នល បូង ដដលជាតហ ុត្វតើ អាយអឌឍតគ្នលខាង បូងតៅទតា
ើ ងំ ៤

មនទទួលពនលរឹ ពោះអាទិ យបានរគប់រគ្នន់ នង

ឹ តំ អាយមនសើ ុ ហ ភាពខ្ពស់។

ររៀបររៀងរោយ ៖ រោម ពិសដ្

ិ ឋ 11