8.03.

2024, 10:48 Mikołaj z Radomia - Arkana Melomana

Mikołaj z Radomia
Nasz ci on!
Krótko i na temat

Pierwszy polski kompozytor muzyki wielogłosowej, którego znamy z imienia, to Mikołaj z Radomia. Tworzył on w
pierwszej połowie XV wieku. Jego najważniejszym dziełem jest 3-głosowy, napisany w nowoczesnym stylu Magnificat.
Najwyższy głos tego utworu nawiązuje do chorałowego tonu psalmowego, a dwa niższe są skomponowane swobodnie.
Muzykę dla niektórych wersów zapisano jednak tylko w dwugłosie (z pominięciem głosu środkowego). Głos ten był
bowiem śpiewany o kwartę niżej od najwyższego, co tworzyło charakterystyczne współbrzmienia kwartowo-tercjowe. Tę
oryginalną technikę określamy jako fauxbourdon. Radomski wykorzystał ją jako pierwszy w Polsce, był też jednym z jej
pionierów w Europie.

Z dorobku Mikołaja z Radomia zachowało się siedem utworów: poza Magnificat jeszcze trzy pary mszalne Gloria – Credo,
Alleluia i dwie ballady. Jedna z ballad przetrwała bez tekstu, a słowa drugiej, zatytułowanej Hystorigraphi aciem
(Dziejopisa bystrością), prawdopodobnie nie są oryginalne, lecz dopisane później. Większość z kompozycji Radomskiego,
zgodnie z ówczesną praktyką, jest 3-głosowa.

Innym wybitnym XV-wiecznym kompozytorem związanym z Polską był Piotr z Grudziądza, absolwent Akademii
Krakowskiej pochodzący z rodziny niemieckojęzycznej. Zachowało się po nim ponad 30 utworów – głównie pieśni
łacińskich. Charakterystyczną cechą jego twórczości jest stosowanie akrostychu – ukrytego w pierwszych literach kolejnych
słów imienia Petrus. Przykładem takiego utworu jest pieśń Predulcis eurus turbinis (Przemiły wiatr ze wschodu). Większość
dzieł Piotra z Grudziądza znajdziemy w tzw. Partesach żagańskich – XV-wiecznym rękopisie muzycznym, spisanym w
klasztorze w Żaganiu. Zawiera on prawie 300 utworów różnych autorów, zarówno lokalnych, jak i zachodnioeuropejskich.

https://kursy.arkanamelomana.edu.pl/okruchy-utraconej-pelni-muzyka-antyku-i-sredniowiecza/polska/mikolaj-z-radomia/?print=print 1/8
8.03.2024, 10:48 Mikołaj z Radomia - Arkana Melomana

Dla ucha
Mikołaj z Radomia (flor. XV w.) – Magnificat

Dla oka

#bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .image_browser_images_conteiner_0 * { -moz-box-sizing: border-box; box-sizing:

border-box; } #bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .image_browser_images_conteiner_0{ background-color: rgba(245,
245, 245, 0.90); text-align: center; width: 100%; border-style: none; border-width: 2px; border-color: #F7F7F7; padding:
4px; border-radius: 0; position:relative; } #bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .image_browser_images_0 { display:
inline-block; -moz-box-sizing: border-box; box-sizing: border-box; font-size: 0; text-align: center; max-width: 100%; width:
100%; } #bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .image_browser_image_buttons_conteiner_0 { text-align: center; }
#bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .image_browser_image_buttons_0 { display: inline-block; width:100%; }
#bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .bwg_image_browser_image_0 { background-color: rgba(235, 235, 235, 0.80);
text-align: center; display: inline-block; vertical-align: middle; margin: 2px auto; padding: 4px; border-radius: 0; border: 1px
none #F5F5F5; box-shadow: ; max-width: 500px; width: 100%; /*z-index: 100;*/ position: relative; } #bwg_container1_0
#bwg_container2_0 .bwg_image_alt_0{ display: table; width: 100%; font-size: 15px; color: #000000; text-align:center;
padding-left: 8px; word-break: break-word; } #bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .bwg_image_browser_img_0 {
padding: 0 !important; max-width: 100% !important; height: inherit !important; width: 100%; } @media only screen and
(max-width : 320px) { #bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .displaying-num_0 { display: none; } #bwg_container1_0
#bwg_container2_0 .bwg_image_alt_0 { font-size: 10px !important; } #bwg_container1_0 #bwg_container2_0
.bwg_watermark_text_0, #bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .bwg_watermark_text_0:hover { font-size: 10px
!important; text-decoration: none; margin: 4px; color: ##FFFFFF !important; opacity: 0.30; text-decoration: none; position:
relative; z-index: 10141; } #bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .bwg_image_browser_image_description_0 { color:
#000000; display: table; width: 100%; text-align: left; font-size: 8px !important; padding: 8px 8px 8px 8px; /*word-break:
break-all;*/ border-style: none; background-color: #EBEBEB; border-radius: 0; border-width: 1px; } #bwg_container1_0
#bwg_container2_0 .tablenav-pages_0 a { font-size: 10px !important; } } #bwg_container1_0 #bwg_container2_0
.bwg_image_browser_image_desp_0 { display: table; clear: both; text-align: center; padding: 0px 5px 0px 5px; width:
100%; } #bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .bwg_image_browser_image_description_0 { color: #000000; display:
table; width: 100%; text-align: left; font-size: 15px; padding: 8px 8px 8px 8px; word-break: break-word; border-style: none;
background-color: #EBEBEB; border-radius: 0; border-width: 1px; } #bwg_container1_0 #bwg_container2_0
.bwg_image_browser_image_alt_0 { display:table; clear: both; text-align: center; padding: 8px; width: 100%; }
/*watermark*/ #bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .bwg_watermark_text_0, #bwg_container1_0 #bwg_container2_0
.bwg_watermark_text_0:hover { text-decoration: none; margin: 4px; font-size: 20px; color: ##FFFFFF !important; opacity:
0.30; position: relative; z-index: 10141; } #bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .bwg_image_browser_image_contain_0{
position: absolute; text-align: center; vertical-align: middle; width: 100%; height: 100%; cursor: pointer; }
#bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .bwg_image_browser_watermark_contain_0{ display: table; vertical-align: middle;
width: 100%; height: 100%; } #bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .bwg_image_browser_watermark_cont_0{ display:
table-cell; text-align: ; position: relative; vertical-align: ; } #bwg_container1_0 #bwg_container2_0
.bwg_image_browser_watermark_0{ display: inline-block; overflow: hidden; position: relative; vertical-align: middle; z-
index: 10140; width: 90px; max-width: 18%; margin: 10px 10px 10px 10px ; } #bwg_container1_0 #bwg_container2_0
.bwg_image_browser_watermark_text_0{ display: inline-block; overflow: hidden; position: relative; vertical-align: middle;
z-index: 10140; margin: 10px 10px 10px 10px; } #bwg_container1_0 #bwg_container2_0
.bwg_image_browser_watermark_img_0{ max-width: 100%; opacity: 0.30; position: relative; z-index: 10141; }

https://kursy.arkanamelomana.edu.pl/okruchy-utraconej-pelni-muzyka-antyku-i-sredniowiecza/polska/mikolaj-z-radomia/?print=print 2/8
8.03.2024, 10:48 Mikołaj z Radomia - Arkana Melomana

#bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .bwg_none_selectable { -webkit-touch-callout: none; -webkit-user-select: none; -

khtml-user-select: none; -moz-user-select: none; -ms-user-select: none; user-select: none; ecoration: none; }
#bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .bwg_gal_title_0 { background-color: rgba(0, 0, 0, 0); color: #323A45; display:
block; font-size: 16px; font-weight: bold; padding: 2px; text-shadow: 0px 0px 0px #888888; text-align: center; }

https://kursy.arkanamelomana.edu.pl/okruchy-utraconej-pelni-muzyka-antyku-i-sredniowiecza/polska/mikolaj-z-radomia/?print=print 3/8
8.03.2024, 10:48 Mikołaj z Radomia - Arkana Melomana

/*pagination styles*/ #bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .tablenav-pages_0 { text-align: center; font-size: 12px; font-
weight: bold; color: #666666; margin: 6px 0 4px; display: block; } @media only screen and (max-width : 320px) {
#bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .displaying-num_0 { display: none; } } #bwg_container1_0 #bwg_container2_0
.displaying-num_0 { font-size: 12px; font-weight: bold; color: #666666; margin-right: 10px; vertical-align: middle; }
#bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .paging-input_0 { font-size: 12px; font-weight: bold; color: #666666; vertical-align:
https://kursy.arkanamelomana.edu.pl/okruchy-utraconej-pelni-muzyka-antyku-i-sredniowiecza/polska/mikolaj-z-radomia/?print=print 4/8
8.03.2024, 10:48 Mikołaj z Radomia - Arkana Melomana
middle; } #bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .tablenav-pages_0 a.disabled, #bwg_container1_0 #bwg_container2_0
.tablenav-pages_0 a.disabled:hover, #bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .tablenav-pages_0 a.disabled:focus,
#bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .tablenav-pages_0 input.bwg_current_page { cursor: default; color: rgba(102, 102,
102, 0.5); } #bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .tablenav-pages_0 a, #bwg_container1_0 #bwg_container2_0
.tablenav-pages_0 input.bwg_current_page { cursor: pointer; text-align: center; font-size: 12px; font-weight: bold; color:
#666666; text-decoration: none; padding: 3px 6px; margin: 0; border-radius: 0; border-style: solid; border-width: 1px;
border-color: #E3E3E3; background-color: rgba(255, 255, 255, 1.00); box-shadow: 0; transition: all 0.3s ease 0s;-webkit-
transition: all 0.3s ease 0s; } #bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .tablenav-pages_0 a.next-page:hover,
#bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .tablenav-pages_0 a.prev-page:hover { color: #000000; } #bwg_container1_0
#bwg_container2_0 .tablenav-pages_0 .first-page, #bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .tablenav-pages_0 .last-page {
padding: 0% 7%; } #bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .tablenav-pages_0 .next-page { margin: 0% 4% 0% 0%; }
#bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .tablenav-pages_0 .prev-page { margin: 0% 0% 0% 4%; } #bwg_container1_0
#bwg_container2_0 .tablenav-pages_0 a { font-size: 15px !important; padding: 0% 7% !important; border-style: none
!important; border-width: 1px; border-color: #E3E3E3; background-color: #FFFFFF; opacity: 1.00; transition: all 0.3s ease
0s;-webkit-transition: all 0.3s ease 0s; } .bwg_image_browser#bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .tablenav-pages_0 a {
padding: 0% 11% !important; } #bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .tablenav-pages_0 { background-color: rgba(245,
245, 245, 0.90); margin-top: 0; } .bwg_image_browser .pagination-links_0 { white-space: nowrap; } @media screen and
(max-width: 465px) { .bwg_image_browser#bwg_container1_0 #bwg_container2_0 .tablenav-pages_0 a { padding: 0% 5%
!important; font-size: 13px; } }
«‹z4›»
if( jQuery('.bwg_nav_cont_0').length > 1 ) { jQuery('.bwg_nav_cont_0').first().remove() } function spider_page_0(cur, x, y,
load_more) { if (typeof load_more == "undefined") { var load_more = false; } if (jQuery(cur).hasClass('disabled')) { return
false; } var items_county_0 = 4; switch (y) { case 1: if (x >= items_county_0) {
document.getElementById('page_number_0').value = items_county_0; } else {
document.getElementById('page_number_0').value = x + 1; } break; case 2:
document.getElementById('page_number_0').value = items_county_0; break; case -1: if (x == 1) {
document.getElementById('page_number_0').value = 1; } else { document.getElementById('page_number_0').value = x - 1;
} break; case -2: document.getElementById('page_number_0').value = 1; break; case 0:
document.getElementById('page_number_0').value = x; break; default: document.getElementById('page_number_0').value
= 1; } bwg_ajax('gal_front_form_0', '0', 'bwg_image_browser_0', '0', '', 'gallery', 0, '', '', load_more, '', 1); } jQuery('.first-
page disabled').on('click', function () { spider_page_0(this, 1, -2, 'numeric'); return false; }); jQuery('.prev-page
disabled').on('click', function () { spider_page_0(this, 1, -1, 'numeric'); return false; }); jQuery('.next-page-0').on('click',
function () { spider_page_0(this, 1, 1, 'numeric'); return false; }); jQuery('.last-page-0').on('click', function () {
spider_page_0(this, 1, 2, 'numeric'); return false; }); /* Change page on input enter. */ function bwg_change_page_0( e, that
) { if ( e.key == 'Enter' ) { var to_page = parseInt(jQuery(that).val()); var pages_count = jQuery(that).parents(".pagination-
links").data("pages-count"); var current_url_param = jQuery(that).attr('data-url-info'); if (to_page > pages_count) { to_page
= 1; } spider_page_0(this, to_page, 0, 'numeric'); return false; } return true; } jQuery('.bwg_load_btn_0').on('click', function
() { spider_page_0(this, 1, 1, true); return false; });
#bwg_container1_0 #bwg_container2_0 #spider_popup_overlay_0 { background-color: #EEEEEE; opacity: 0.60; }
if (document.readyState === 'complete') { if( typeof bwg_main_ready == 'function' ) { if (
jQuery("#bwg_container1_0").height() ) { bwg_main_ready(jQuery("#bwg_container1_0")); } } } else {
document.addEventListener('DOMContentLoaded', function() { if( typeof bwg_main_ready == 'function' ) { if (
jQuery("#bwg_container1_0").height() ) { bwg_main_ready(jQuery("#bwg_container1_0")); } } }); }
(kliknij na grafikę, aby wyświetlić ją na pełnym ekranie)
Rps 8054 III (olim Kras. 52)

Audiobook

Arkana Melomana · Nasz ci on! Mikołaj z Radomia

Długo i na temat
Okrzyk radości. Tak można odczytać Magnificat i najwyraźniej tak właśnie uczynił Mikołaj z
Radomia w swoim najważniejszym utworze. By wyrazić to uczucie, wykorzystał najnowszą
technikę kompozytorską jego czasów, fauxbourdon – jako pierwszy w Polsce i jeden z
pionierów w Europie. Zwróćmy uwagę na pogrubione wersy załączonego tekstu – w
manuskrypcie zapisane są dla nich tylko dwa skrajne głosy. Trzeci, środkowy był śpiewany o
kwartę niżej od najwyższego (co w efekcie dawało najczęściej paralelne współbrzmienia
https://kursy.arkanamelomana.edu.pl/okruchy-utraconej-pelni-muzyka-antyku-i-sredniowiecza/polska/mikolaj-z-radomia/?print=print 5/8
8.03.2024, 10:48 Mikołaj z Radomia - Arkana Melomana

kwartowo-tercjowe, licząc od góry). A że utwór dzieli się na 11 wersów, z których 2, 6 i 10

utrzymane są w fauxbourdon, tworzy nam się doskonale symetryczna konstrukcja z wersem
szóstym jako osią symetrii.

Pozostałe wersy posiadają bardziej swobodną strukturę, ale we wszystkich (także tych z
fauxbourdon) najwyższy głos parafrazuje chorałowy ton psalmowy. Zauważmy też, że
zarówno w zakończeniach wersów, jak i wewnątrz nich często występują znane z trecento tzw.
kadencje landinowskie. Krótko mówiąc – Mikołaj z Radomia, klasyk i trendsetter w jednym.
Już wiemy skąd prawdopodobnie pochodził. Niestety, o jego życiu nie dowiemy się wiele więcej. Sprawy nie ułatwia, że
ówczesne źródła wspominają o wielu Mikołajach, także z Radomia, a że w Polsce nazwiska wprowadzano stopniowo od
XV aż do XVIII wieku, trudno się połapać, o którego Nicolausa chodzi. Spróbujmy więc o muzyce, może z tym będzie
lepiej, skoro to polski pierwszy nieanonimowy kompozytor muzyki wielogłosowej, a w dodatku najstarszy, po którym
zachowała się cała grupa dzieł?

Grupa ta liczy jednak zaledwie 10 utworów. A między nami mówiąc 7, bo część z nich to 3 pary mszalne Gloria–Credo,
jednak często rozdziela się je jako osobne kompozycje, by uzbierało się chociaż 10. Poza Magnificat i wspomnianymi
parami z muzyki religijnej zachowało się tylko Alleluia. Zostały nam więc jeszcze tylko 2 kompozycje świeckie – obie to
ballady. Jedna przetrwała bez tekstu. Druga – z dopisanym tekstem Dziejopisa bystrością („Hystorigraphi aciem”) na cześć
rodziny Jagiellonów, upamiętniającym narodziny królewicza Kazimierza, który jednak nie dożył nawet roczku. Ponieważ
jest to kontrafaktura, nie mamy jednak pewności, czy można z tym tekstem wiązać Mikołaja.

Większość utworów Radomskiego, zgodnie z ówczesnymi standardami, jest 3-głosowa (zwykle na 1 głos wokalny i 2
instrumentalne, ale też w całości 3-głosowe). Nazwy głosów (discantus, tenor, kontratenor), podobnie jak wspomniana
technika fauxbourdon, wskazują na wpływ ośrodka burgundzkiego, o którym więcej dowiemy się w części poświęconej
renesansowi. Twórczość Radomskiego reprezentuje więc to, co I połowa XV wieku skrywała w muzyce najlepszego.

A gdy już się z nią zapoznamy, możemy też przyjrzeć się utworom Piotra z Grudziądza – pochodzącego z
niemieckojęzycznej rodziny absolwenta Akademii Krakowskiej. Petrus Wilhelmi de Grudencz długo czekał na swój
moment, jego utwory odkryto po niemal 500 latach od jego śmierci! Większość jego dzieł została przekazana w źródłach
czeskich, kompozytor był też kapelanem Fryderyka III Habsburga (króla Niemiec i świętego cesarza rzymskiego). Działał w
Wiedniu, być może na Śląsku (Wrocław), wyruszył też w podróż do Rzymu.

Zachowało się 25 jego pieśni, 4 motety (od 2 do 5 głosów) oraz 4 utwory wykorzystujące technikę kanoniczną. Część z nich
zachowało się w tzw. Partesach żagańskich, XV-wiecznym manuskrypcie powstałym w klasztorze kanoników regularnych
w Żaganiu, a dziś przechowywanym w Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie. Zawiera on prawie 300 utworów. A wśród
nich dzieła takich tuzów jak Antoine Busnois, Guillaume Dufay, Johannes Ockeghem czy właśnie Petrus Wilhelmi de
Grudencz.

https://kursy.arkanamelomana.edu.pl/okruchy-utraconej-pelni-muzyka-antyku-i-sredniowiecza/polska/mikolaj-z-radomia/?print=print 6/8
8.03.2024, 10:48 Mikołaj z Radomia - Arkana Melomana

Z czego wynika fakt, że większość znanych nam utworów Piotra z Grudziądza rozpoczyna się na literę „P”, a i pierwsze
litery kolejnych wyrazów wyrażają pewną prawidłowość? To efekt zastosowania tzw. akrostychu, sekretnego podpisu
kompozytora, „Petrus”. Pierwsze litery kolejnych słów tekstu utworów Piotra z Grudziądza składają się właśnie na jego
imię. A jak brzmiałyby zdania skonstruowane w ten sposób na podstawie naszych imion?

Posłuchaj też

Mikołaj z Radomia – „Hystorigraphi, aciem”

Piotr z Grudziądza – „Predulcis eurus”

Anonim (Śpiewnik głogowski) – „Ich sachs eins mals”

Zobacz też

https://kursy.arkanamelomana.edu.pl/okruchy-utraconej-pelni-muzyka-antyku-i-sredniowiecza/polska/mikolaj-z-radomia/?print=print 7/8
8.03.2024, 10:48 Mikołaj z Radomia - Arkana Melomana

Petrus de Grudencz – Presulis eminenciam – wykonanie LIVE

znasz inne inspirujące materiały odnoszące się do tego rozdziału? Prześlij je na adres
hello@arkanamelomana.edu.pl.
Chętnie opublikujemy je wraz z nazwiskiem autora nadesłanej propozycji.

Pobierz
– Aby pobrać streszczenie rozdziału, kliknij TUTAJ
– Aby pobrać zestaw ćwiczeń do działu Polska, kliknij TUTAJ
– Aby pobrać cały rozdział, kliknij poniższą ikonę

https://kursy.arkanamelomana.edu.pl/okruchy-utraconej-pelni-muzyka-antyku-i-sredniowiecza/polska/mikolaj-z-radomia/?print=print 8/8