Aqata Kristi - Mavi Qatarın Sirri (Kabooks) PDF

1
kitabyurdu.blogspot.com
Aqata Kristi MAVİ QATARIN SİRRİ
Erkül Puaro qatarla Riveruya yola düşür. Bu qatarda, miras aldıqdan
sonra qış tətilini ilk dəfə İngiltərədən kənarda keçirmək niyyətində
olan Ketrin Qrey də gedir. O, burada amerikalı milyonerin yeganə
varisi, sevgilisi ilə görüşmək üçün ailəsini aldadıb evdən gedən Rut
Ketterinqlə tanış olur. Ertəsi gün Rut kupedə öldürülmüş vəziyyətdə
tapılır. Nə vaxtsa İmperatriçə Yekaterinaya məxsus olan qiymətsiz
yaqutların oğurlandığı məlum olur. Bütün bunlar Puaronu axtarışlara
başlamağa vadar edir...
Agatha Christie THE MYSTERY OF THE BLUE TRAIN
Aqata Kristi MAVİ QATARIN SİRRİ Bakı, Qanun Nəşriyyatı, 2014
Ruscadan tərcümə: Afaq Mustafa Nəşriyyat redaktoru: Ehtiram

İlham Korrektorlar: Şəfiqə Quliyeva, İradə Musalı
Qanun Nəşriyyatı Bakı, AZ 1102, Tbilisi pros., 76
Tel: (+994 12) 431-16-62; 431-38-18 Mobil: (+994 55)212 42 37 e-
mail: info@qanun.az www.qanun.az
www.fb.com/Qanunpublishing ISBN 978-9952-26-659-7
© Qanun Nəşriyyatı, 2014
The Mystery of the Blue Train © 1928 Agatha Christie Limited. All
rights reserved. AGATHA CHRISTIE and POIROT are registered
trade marks of Agatha Christie Limited in the UK and/or elsewhere.
All rights reserved.
Bu kitabın Azərbaycan dilinə tərcümə və yayım hüquqları Qanun
Nəşriyyatına məxsusdur.
Kitabın təkrar və hissə-hissə nəşri “Müəlliflik hüququ və əlaqəli
hüquqlar haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu”na ziddir.
I FƏSİL
“Ağsaçlı adam”
Gecəyarısına yaxın Konkord meydanından ağır xəz paltolu bir kişi
keçdi. Onun yerişində və duruşunda zahirən etibarlı görkəmi ilə heç
cür uzlaşmayan inamsızlıq, qətiyyətsizlik hiss olunurdu.

Siçovula oxşayan balaca adam... Ona baxdıqda siz elə hesab
edərsiniz ki, o, elə də əhəmiyyətli birisi deyil, lakin belə düşünərək
siz çox səhv etmiş olardınız: ilk baxışdan görkəmsiz görünən,
heç nə ilə fərqlənməyən bu adam bəşəriyyətin taleyində əhəmiyyətli
rol oynayırdı. Siçovulların idarə etdiyi imperiyada o, kral idi.
Elə indi də səfirlikdə onun yolunu gözləyirdilər.
Lakin bu adamın səfirliyin bixəbər olduğu daha əhəmiyyətli başqa
bir işi də vardı. Sayrışan ay işığı altında onun solğun bənizində
qarmağa bənzər burnu aydın seçilirdi.
Polyak yəhudilərindən olan atası günəmuzd işləyən dərzi idi. Oğlunu
bu gecəyarısı evdən çıxmağa vadar edən iş, çətin ki, atasının
ürəyincə olardı. Adam Senaya çatdı, körpünü keçdi və Parisin pis ad
çıxarmış məhəllələrindən birinə gəlib çıxdı. O, qədimdən qalma
hündür bir evin yanında
dayandı və dördüncü mərtəbəyə qalxdı. Qapını döyərkən gözləməli
olmadı: qapını həmin an bir qadın açdı. Görünür, o, bu adamı
gözləyirmiş. Onunla salamlaşmadan qadın xəz paltosunu
soyunmaqda ona kömək etdi və zövqsüz döşənmiş qonaq otağına
apardı. Qalın toz qatı örtmüş çilçırağın işığı yandı və onun tutqun
işığı monqoloid cizgili qadının geniş yanaqlarını və kobud
makiyajını aşkara çıxardı. Olqa Demidova adlandırılan bu qadının nə

“peşəsinə”, nə də milliyyətinə bələd olmaq o qədər də çətin deyildi.
- Hər şey qaydasındadır, balaca?
- Hər şey qaydasındadır, Boris İvanoviç!
O, başını tərpədərək burnunun altında astadan: “Fikirləşmirəm ki,
məni izləyəydilər”, - söylədi,
lakin səsində təlaş duyulurdu. O, pəncərəyə yaxınlaşdı, pərdəni
ehtiyatla araladı və həmin an cəld geri çəkildi.
Küçənin o tərəfində iki kişi var! Mənə elə
gəlir...
Onun dili tutuldu və həmişə həyəcanlananda etdiyi kimi,
dırnaqlarını gəmirməyə başladı.
Onlar hələ siz gəlməmişdən qabaq orada idilər, - rus qadın onu
sakitləşdirməyə çalışdı.
Mənə elə gəlir, onlar evi izləyirlər.
Ola bilər, - o, laqeydliklə razılaşdı.
-Axı...
- Nə olsun ki? Hətta belə olsa belə, sizin qorxmağa əsasınız
yoxdur. Cüzi bir təbəssüm onun dodaqlarını tərpətdi.
-
Düzdür...
O, iki dəqiqəliyinə susdu və sonra davam etdi:
- Bu lənətə gəlmiş amerikalı öz qeydinə heç də
pis qalmır.
Görünür.
O, yenidən pəncərəyə yaxınlaşdı.
Quldurcuğazlar, - o, sanki iyrənirmiş
kimi söylədi,
qorxuram, onlar polisə yaxşı məlumdurlar.
Nə etməli, onlara uğurlu ov arzulayıram.
Olqa Demidova başını yellədi:
Əgər amerikalı söylədikləri kimidirsə, onda belə qorxaq
soyğunçular nə qədər çox olsa, bir
o qədər yaxşıdır. - O susdu. - Mən başqa şey barədə düşünürəm...
Nə barədə?
Elə bir şey deyil. Sadəcə, bu axşam küçədən
iki dəfə ağsaçlı bir adam keçib.

-
Nə olsun?
Bu iki nəfərin yanından keçərkən o, əlcəyini yerə saldı. Onlardan
biri əlcəyi yerdən qaldırdı
və kişiyə verdi. Məşhur fənd.
Demək istəyirsən ki, onları həmin ağsaçlı kişi
tutub?
Ola bilər.
Rus narahat oldu:
- Sən əminsən ki, bağlama salamatdır? Ona heç kim dəyməyib
ki? Bağlamanın ətrafında çox
səs-küy var idi, həddindən artıq!
- Özünüz baxın!
Qadın buxarıya tərəf əyildi və kömürləri cəld dağıtdı. Kömürlərin
altında əzilmiş qəzetlərin arasında kağız bağlama var idi. Qadın onu
çıxardı və kişiyə uzatdı.
Dahiyanə!
Mənzili iki dəfə axtardılar, hətta döşəyin
içini də eşələdilər...
Dedim axı, çox səs-küy vardı. Qiymət barəsində mübahisələr... Bu,

səhv idi!
O, kağızı açdı. Onun arasında kağız qutucuq vardı. Qutunun
içindəkini yoxlayıb, cəld qutunun
ağzını bağladı və yenidən kağıza bükdü. Bu vaxt qapının zəngi çalındı.
-Amerikalı son dərəcə dəqiqdir, - Olqa saata baxaraq qeyd etdi.
O, otaqdan çıxdı və bir dəqiqə sonra hündür, enlikürək Amerika
əsilli kişi ilə otağa qayıtdı.
Müsyö Krasnin? - o, gülərüzlə soruşdu.
Bəli, mənəm. Mən... mən gərək... görüş yerinin narahatlığına
görə sizdən üzr istəyim.
Lakin məxfilik çox əsasdır. İstəməzdim ki, mənim adım bu cür
işlərdə hallansın.
Eləmi? - Amerikalı həvəs göstərmədən
soruşdu.
Siz mənə söz verdiniz ki, bizim sövdələşməmizin təfərrüatı məxfi
olaraq
qalacaq. Elə deyilmi? Şərtlərimizdən biri...
Bəli, biz məhz belə danışmışdıq. - Amerikalı sakit halda başı ilə
təsdiqlədi. - Malı verin.

Sizin pullar kupyor formasındadır?
Bəli. - Amerikalı onları göstərməyə tələsmirdi.
Bir qədər tutulduqdan sonra Krasnin əli ilə bağlamaya işarə etdi.
Amerikalı stolüstü lampaya yaxınlaşaraq bağlamanın içindəkiləri
yoxladı. Razı qalaraq cibindən qalın dəri pul kisəsini çıxarıb
içərisindən bir dəstə pul götürdü və rusa verdi. Rus diqqətlə pulu
saydı.
- Düzdür?
-Təşəkkür edirəm, müsyö. Bəli, düzdür.
Amerikalı etinasızlıqla bağlamanı cibinə qoydu və Olqaya təzim
etdi: - Gecəniz xeyrə qalsın, madmazel. Gecəniz
xeyrə qalsın, müsyö Krasnin.
O gedəndən sonra otaqda qalanların baxışları qarşılaşdı.
Kişi qurumuş dodaqlarını diliylə yaladı.
- Maraqlıdır, görəsən, otelə qədər gedib çıxa
biləcəkmi? - o, astadan söylədi. Onlar dillənmədən pəncərədən
baxdılar. Həmin an amerikalı küçə qapısından çıxdı. İki kölgə isə
səssizcə onun ardınca addımladı. İzlənilən və izləyənlər gecənin
qaranlığında yox oldular. Sükutu ilk pozan Olqa oldu:

O, sağ-salamat gedib çıxacaq. Qorxmaya...
yaxud da ümid etməyə bilərsiniz.
Nəyə görə elə düşünürsən ki, o, sağ-salamat gedib çıxacaq? -
Krasnin çətinə düşmüş halda
soruşdu.
Onun kimi çox pulu olan adam, yəqin ki, səfeh deyil. Pul
demişkən... - o, mənalı baxışla kişiyə
baxdı.
-Nə?
Əzizim Boris İvanoviç!
Krasnin həvəssiz surətdə ona doğru iki kupyura uzatdı. O,
təşəkkürlə, lakin laqeydliklə başını tərpətdi və onları corabının içində
gizlətdi. Krasnin maraqla Olqaya baxdı.
Sən təəssüf etmirsən ki, Olqa? -Təəssüflənmirəm? Nə barədə?
Bir az öncə əlində olan barədə. Tanıdığım qadınların əksəriyyətinin
bu cür əşyalar üçün ürəyi gedir.
Bəli, siz haqlısınız. Əksər qadınlar belə əşyaların dəlisidir. Lakin
mən yox. İndisə düşünürəm ki... - O susdu.
Nə düşünürsən? - Krasnin maraqla soruşdu.
-Amerikalını heç bir təhlükə gözləmir, bu, doğrudur. - Olqa fikirli-
fikirli söylədi. - Lakin maraqlıdır ki, sonra...

- Sonra nə?
Əlbəttə o, onları hansısa qadına
hədiyyə edəcək.
Olqa fikirləşməyə davam etdi. - Bax, sonra olacaqlar isə...
Onun yenidən dili tutularaq pəncərəyə yaxınlaşdı. Birdən o, bərkdən
içini çəkdi və yoldaşını çağırdı.
Baxın, odur, bayaq sizə dediyim kişidir!
Silindr və plaş geymiş qədd-qamətli qəşəng bir kişi küçə ilə
tələsmədən gedirdi. O, fənərlərin altından keçərkən işıq onun
ağarmış saçlarını aydınlatdı.

II
FƏSİL Müsyö Markiz
Ağsaçlı adam astadan fit çala-çala, tələsmədən öz yoluna davam
edirdi. O, tamamilə sakit idi. Əvvəlcə sağa, sonra isə sola döndü.
Qəflətən dayandı və ətrafa qulaq asdı. Çox ehtimal ki, o, nəsə səs
eşitdi: araba təkəri qırıldı, yoxsa atəş səsi gəldi? Bir anlığına onun
dodaqlarında kinayəli bir təbəssüm oynadı və sonradan yenə də
tələsmədən gəzintisinə davam etdi.
Tini burularkən o, qanun keşikçisinin bloknota nəsə qeyd etdiyini
gördü, iki-üç nəfər təsadüfən yoldan keçənlər isə onun başına
yığışmışdılar. Ağ saçlı adam onlardan birinə müraciət etdi:
Nəsə bir hadisə baş verib?
İki quldur yaşlı bir centlmenə hücum
ediblər, müsyö!
Ümidvaram ki, hər şey yaxşı bitib?
Bəli, müsyö. - Həmin adam güldü. - Hücum
edilən şəxs amerikalı imiş. Onun cibində tapançası varmış.
Amerikalı atəş açıb, onlar da qorxub qaçıblar. Polis isə həmişə
olduğu kimi, çox gec gəlib çıxıb.
Ağsaçlı adam təşəkkür edib fit çala-çala yoluna davam etdi. Senanın
8
o biri tayına keçərək,
Parisin daha varlı məhəlləsinə gəldi. İyirmi dəqiqə sonra ciddi
memarlıq üslubu ilə seçilən kiçik bir evin yanında dayandı.
Bu, mağaza idi. O, çox nəzərə çarpmırdı: mağazanın sahibi, antikvar
alverçisi Demetrius Papapolous o qədər məşhur idi ki, reklama
ehtiyacı yox idi. Onun qazancının çoxu heç də piştaxtadan gəlmirdi.
Müsyö Papapolous Yelisey sahəsində dəbdəbəli bir mənzildə
yaşayırdı və indi onun məhz orada olduğunu ehtimal etmək daha
məntiqli olardı, lakin göründüyü kimi, ağsaçlı adam onun harada
olduğunu bilirdi: o, boş küçəyə nəzər salaraq qətiyyətlə qapının
zəngini basdı. Və səhv etməmişdi: qapı aralandı, qapının ağzında
qulağında qızıl sırğa olan tünd dərili sakit bir kişi göründü.
Axşamınız xeyir! Sahibin yerindədir?
Sahib buradadır, lakin o, bu saatda heç kimi qəbul etmir.
-Zənn edirəm ki, məni qəbul edəcək. Ona deyin ki, dostu müsyö
Markiz onu görmək istəyir.
Kişi qapını geniş araladı və qonağı içəri buraxdı.
Özünü Markiz adlandıran adam xidmətçiylə danışarkən əli ilə üzünü
gizlətmişdi. Xidmətçi müsyö Papapolousun qonağı qəbul etdiyi üçün

çox şad olduğunu xəbər vermək üçün qayıdanda sonuncunun
görkəmində xeyli dəyişiklik olmuşdu. Görünür, xidmətçi ya kifayət
qədər diqqətli deyildi, ya da yaxşı təlim keçmişdi, çünki qonağın
üzündəki atlas maskanı
görəndə xüsusi bir təəccüb göstərmədi. Dəhlizin sonundakı qapıya
yaxınlaşdı və qapını açaraq elan etdi:
- Müsyö Markiz.
Qəribə qonağını salamlamaq üçün ayağa duran adam sıradan biri
deyildi. Onun görkəmində nəsə mötəbərlik və patriarxallıq duyulurdu.
Onun hündür alnı, səliqəli çal saqqalı, vüqarlı ədası vardı.
- Mənim dostum, - müsyö Papapolous dilləndi.
O, fransız dilində yaxşı danışırdı, onun səsi dolğun və məlahətli idi.
Belə gec vaxtda gəlişimə görə sizdən üzr istəməliyəm, - qonaq
söylədi.
Eybi yox, eybi yox, - müsyö Papapolous cavab verdi. - İndi
gecənin maraqlı vaxtıdır.
Yəqin ki, sizin də maraqlı axşamınız olub.
Şəxsən mənim axşamım deyil.
Şəxsən sizin deyil, - müsyö Papapolous

təkrarladı,
yox, yox, əlbəttə, sizin deyil. Hə, nəsə
təzə xəbər var?
O, ətrafa nəzər saldı və onun baxışları əzəmətini və mülayimliyini
itirdi.
-Təzə xəbər yoxdur. Cəhd baş tutmadı. Mən heç başqa cür də
gözləmirdim.
Tamamilə haqlısınız, - müsyö Papapolous
razılaşdı.
- Özü də qəddarlıq... - Və o, bunu qəbul etmədiyini göstərən bir jest
etdi.
Bu cür davranışlar isə Papapolousun nə adı ilə, nə də var-dövləti ilə
yanaşı çəkilə bilməzdi.
Avropada bir çox kral ailələrində onu yaxşı tanıyırdılar və həmin
ailələrin üzvləri onu dostyana Demetrius çağırırdılar. O, ehtiyatlı
adam kimi hər yerdə etibar qazanmışdı.
Bununla birgə onun zahiri etibarlılığı da dəfələrlə Papapolousa
xoşagəlməyən şübhələri öz üzərindən dəf etməyə imkan yaratmışdı...
10
- Birbaşa hücum. - Müsyö Papapolous başını yellədi.

Bu, bəzən işə yarayır, lakin çox nadir hallarda.
Həmsöhbəti çiyinlərini çəkdi:
Amma vaxta qənaət edir, - o qeyd etdi, - və tamamilə asandır, yaxud
da demək olar ki, asandır. O biri plansa mütləq baş tutacaq.
O! - antikvar diqqətlə Markizə baxdı.
O, ehmalca başını tərpətdi.
Mən sizin... etibarınıza tamamilə güvənirəm, - antikvar
söylədi. Markiz hörmətlə gülümsədi.
Düşünürəm ki, - o dedi, - sizin də etibarınız
xələl görməyəcək.
Sizin nadir fürsətləriniz var... - Antikvarın səsində həsəd
intonasiyası duyuldu.
Bunu mən özüm yaradıram, - müsyö Markiz
söylədi.
O, ayağa durdu və stulun kürəkliyinə səliqəsiz atdığı plaşını götürdü:
Sizi öz üsulumla xəbərdar edəcəyəm, amma gərək bizim
razılaşmamız qüvvədə qalsın, - deyərək sözünü yekunlaşdırdı.
Mən həmişə sözümün ağasıyam, - müsyö Papapolous incik halda
bildirdi.
Markiz gülümsədi və sağollaşaraq qapını arxasınca bağladı.
Bir müddət müsyö Papapolous möhtəşəm çal saqqalına sığal çəkə-çəkə

fikrə getdi, sonra isə o biri qapıya yaxınlaşdı. Qapının dəstəyini buranda
qapının açar yerindən qulaq asan qadın geri hoppandı. Müsyö
Papapolous nə
təəccüblənmədi, nə əsəbiləşmədi. Onun üçün bu, adi hal idi.
Hə, Zia?
Onun getdiyini eşitmədim, - o, izah etdi.
11
Bu, müsyö Papapolousun gözləri kimi parlaq qara gözləri olan gənc
qadın idi. Onların gözləri o qədər oxşar idi ki, həmin dəqiqə
qarşınızdakıların ata və qız olduqlarını söyləmək olardı.
- Heyf ki, açar yerindən eyni zamanda həm baxmaq, həm də
eşitmək olmur, - qadın sözünə
davam etdi.
Mən özüm də tez-tez buna təəssüflənirəm, - müsyö Papapolous
anlayışla söylədi.
Deməli, bu, həmin müsyö Markizdir, -Zia astadan söylədi. - Ata, o,
həmişəmi maska taxır?
Həmişə.
Zənnimcə, söhbət yaqutlardan gedirdi? - qısa
pauzadan sonra Zia xəbər aldı.

Atası başı ilə təsdiq etdi.
Nə barədə düşünürsən, bala? - Onun gözləri
maraqla alovlandı. - Markiz barədə?
Hə. Düşünürəm ki, - Zia sakit cavab verdi, - ingilisin fransızca
belə mükəmməl danışması
çox nadir haldır!
O, qızının sözünü kəsmədən maraqla onu dinləyirdi.
Bir də düşünürəm ki, - Zia davam etdi, - onun başı qeyri-adi
formadadır.
- Böyükdür, - atası razılaşdı. - İnanılmaz dərəcədə böyükdür. Adətən,
parik geyinilən zaman həmişə belə görünür.
Onlar bir-birinə baxdılar və güldülər.
III FƏSİL Alovlu qəlb
Rufus Van Aidin “Savoy” otelinin fırlanan qapılarından keçərək
kontorkayal yaxınlaşdı. Klerk onu hörmətlə salamladı.
12
- Sizi yenidən görməyimə şadam, mister Van Aidin!
Amerikalı milyoner cavabında başını tərpətdi. - Hər şey
qaydasındadırmı?
Bəli, ser. Mayor Nayton nömrədədir.

Van Aidin yenidən başını tərpətdi.
Poçt? - o maraqlandı.
-Artıq onları nömrənizə aparıblar, mister Van Aidin. Bir dəqiqə. -
Klerk kontorkada kağızları eşələdi və məktub çıxardı. - İndicə gəlib,
- deyə bildirdi.
Rufus Van Aidin məktubu götürdü. Zərfin üzərindəki qeyri-səlis
qadın xəttini gördükdə onun sifət ifadəsi kəskin dəyişildi. Sifəti
mülayimləşdi, dodaqlarının kənarı yuxarı dartıldı. Bu anda o,
tamamilə başqa insan kimi - görünürdü. Məktubu əlində saxlayaraq
o, liftə sarı getdi, təbəssüm üzündən hələ də çəkilməmişdi.
Onun nömrəsində masa arxasında əyləşmiş gənc oğlan
korrespondensiyaları çeşidləyirdi.
Salam, Nayton!
Sizi yenidən görməyimə şadam, ser. Vaxtınızı necə keçirdiniz?
Əlbəttə, - milyoner qayğısız halda cavab verdi, - Paris indi çox
darıxdırıcıdır, baxmayaraq
ki, mən istədiyimi almışam. - O, kədərli halda gülümsədi.
Həmişə olduğu kimi, - katib də gülümsədi.
Sözsüz!
O, bunu elə tonda söylədi ki, elə bil hamıya məlum olan hansısa fakt
haqqında danışırdı. Paltosunu soyunaraq masaya tərəf döndü.

Təcili nəsə var?
Düşünmürəm, ser. Adətən, olduğu kimi. Mən hələ ki,
bitirməmişəm...
13
Van Aidin astaca başını tərpətdi. O, çox nadir hallarda tərif, yaxud
da məzəmmət söyləyərdi. Ona tabe olanlarla ünsiyyəti tamamilə sadə
idi: onları çətin sınaqlara çəkir və ancaq bunun öhdəsindən gələnləri
yanında saxlayırdı. Adamları qeyri-ənənəvi yolla seçirdi. Məsələn,
Naytona Van Aidin iki ay əvvəl İsveçrə sanatoriyalarının birində
təsadüfən rast gəlmişdi. Ona diqqət yetirmiş, xidmət dəftərçəsi ilə
tanış olmuş və oradan yüngül axsaqlığının müharibə zamanı
yaralanmasının nəticəsi olduğunu öyrənmişdi. Nayton iş axtardığını
gizləməmiş və milyonerdən ona yaxşı bir vəzifə üçün məsləhət verə
bilərmi, deyə soruşmuşdu.
Van Aidin təkəbbürlü təbəssümlə gənc oğlanın katib vəzifəsi
təklifini aldığı zaman onun keçirdiyi şoku xatırladı.
Amma belə işlər üçün mənim təcrübəm yoxdur, - oğlan utanaraq
söyləmişdi.
Bu, vacib deyil! Bu cür işlər üçün mənim daha üç katibim də var.
Lakin mən İngiltərəyə getməyə hazırlaşıram və mənə həmin ölkənin

həyat tərzini bilən geniş əlaqəli bir adam lazımdır.
Hələlik Van Aidin öz seçiminə görə peşman olmamışdı.
Nayton çalışqan, ağıllı və dərrakəli, eyni zamanda valehedici ədaya
sahib bir adam idi.
Katib üç-dörd məktubu göstərdi.
Təxirə salmadan bunlarla tanış olsanız, pis olmazdı. Ən əsası,
Kolton razılaşması barədə...
Lakin Van Aidin etirazedici işarə etdi.
Onları bu gecə oxuyan deyiləm. Sabaha qədər gözləyərlər. Hamısı,
yalnız bundan başqa. - O, əlində tutduğu məktuba işarə etdi.
Riçard Nayton anlayışla güldü.
Missis Ketterinq? O, dünən və bu gün zəng vurmuşdu. Deyəsən,
14
sizi təcili görmək
istəyir, ser.
- Təcili?
Təbəssüm milyonerin üzündən silindi. O, zərfi açdı və məktubu
oxumağa başladı. Onun üzü getdikcə qaraldı, dodaqlarını isə əsəbdən
Uoll- stritin yaxşı bələd olduğu tərzdə bir-birinə sıxdı.
Nayton ədəblə üzünü çevirib, korrespondensiyaları açmağa və

çeşidləməyə davam etdi. Milyoner qəzəblə əlini masaya çırpdı.
“Buna dözə bilmərəm, - o öz-özünə söylədi. - Yazıq qız! Eybi yox,
yaxşı ki, onu müdafiə etməyi bacaran qoca atası var”.
O, bir neçə dəqiqə otaqda qaşqabaqlı halda gəzişdi. Nayton hələ də
masanın arxasında oturmuşdu. Gözlənilmədən Van Aidin dayandı və
stulun kürəkliyinə atdığı paltosunu götürdü.
Siz gedirsiniz, ser?
Hə, qızımgilə gedirəm.
Əgər Koltonun adamları zəng vursa...
Deyərsən ki, cəhənnəm olsunlar! - Van Aidin
qışqırdı.
- Yaxşı, - Nayton sakit dilləndi.
Van Aidin artıq paltosunu geyinmişdi və şlyapasını başına qoyaraq
qapıya tərəf getdi. Qapıdan çıxmadan öncə ayaq saxladı.
Sən yaxşı oğlansan, Nayton! Mən özümdən
çıxanda sən məni təngə gətirmirsən.
Nayton sakitcə gülümsədi.
Rut mənim yeganə övladımdır, - Van Aidin sözünə davam etdi, -
və onun mənim üçün nə
qədər dəyərli olduğunu heç kim bilmir.
Xoş bir təbəssüm onun üzünü işıqlandırdı. O, əlini cibinə saldı.

15
İstəyirsən sənə bir şey göstərim, Nayton?
O, yenidən katibə yaxınlaşdı və cibindən kağıza səliqəsiz bükülmüş
bir qutu çıxardı. Qutunun içində olan, üzərində tac və inisiallar əks
olunmuş qırmızı məxmər futlyarı açdı və bu an katib nəfəsini tutdu.
Bir qədər saralmış ağ astarın üstündə qan kimi qıpqırmızı daş-qaşlar
alovlanırdı.
İlahi! - Nayton ucadan söylədi. - Onlar
- həqiqidirlərmi?
Van Aidin məmnun halda güldü:
Sualın məni təəccübləndirmir. Bu yaqutlardan üçü dünyanın ən iri
yaqutlarıdır. Onları
İmperatriçə Yekaterina taxıb, Nayton. Mərkəzdə olan “Alovun
qəlbi” adlanır. O, çox gözəldir, doğrusu, söz ola bilməz.
Yəqin ki, bunlar bir sərvət dəyərindədir, - katib mızıldandı.
Dörd, ya da beş yüz min dollar, - Van Aidin
saymazyana söylədi. - Əlbəttə, onların qədimiliyini nəzərə almasaq.
Siz də bunu beləcə cibinizdə gəzdirirsiniz?
Van Aidin həzz alaraq güldü:
Düz deyirsən. Bu, mənim Ruta balaca hədiyyəmdir.

Katib özünü saxlayaraq sadəcə gülümsədi.
Missis Ketterinqin zəng edərkən nəyə görə belə təlaşlı olduğunu
indi anlayıram.
Bax, burada isə yanılırsan. - Van Aidin başını yellədi. - Onun heç
nədən xəbəri yoxdur, bu, sürprizdir.
O, futlyarı bağladı və yenidən qablaşdırmağa başladı.
Bir bilsən, Nayton, bu, necə də çətindir. Sevdiklərimiz üçün necə də
az şey edə bilirik. Mən Rut üçün böyük bir torpaq sahəsi ala bilərəm,
amma bunun ona heç bir faydası olmayacaq. Bu daşları onun boynuna
16
taxa və bununla da ona, ola bilsin, dünyaları, yaxud daha çox sevinc
bəxş edə bilərəm, ancaq...
O, başını yellədi.
- Qadın öz evində xoşbəxt olmayanda...
Van Aidin cümləsini bitirmədi. Katib həmrəylik göstərərək başı ilə
onun sözlərini təsdiq etdi. Derek Ketterinqin necə ad-san çıxardığını
o, hamıdan yaxşı bilirdi. Van Aidin bağlamanı cibinə qoydu və
Naytonla xudahafizləşib otaqdan çıxdı.
1 Burada: qəbul otağı.

IV
FƏSİL Kerzon-stritdə
Missis Ketterinq Kerzon-stritdə yaşayırdı. Qapıçı qapını açdı və Van
Aidini görən kimi tanıdı. Gülümsəyərək kənara çəkilib, onu içəri
buraxdı və qonaq otağına apardı.
- Nə olub, ata, nə məsələdir? - Pəncərənin qarşısında əyləşən qadın
yerindən hoppandı. - Mən bütün günü mayor Naytona zəng vuraraq
səni tutmağa çalışmışam, amma o, sənin nə vaxt qayıdacağından
xəbərsiz idi.
Rut Ketterinqin iyirmi səkkiz yaşı vardı. Onu gözəl və ya gözəgəlimli
adlandırmaq çətin idi, lakin o, maraqlı qadın idi. Van Aidin gənclikdə
qızılı-kürən imiş, Rutun da saçları qızılı-şabalıdı rəngdəydi, demək olar
ki, kürən idi. Tünd rəngli gözləri və qapqara kirpikləri (çox ehtimal ki,
boyanmış) vardı. Rut hündür, qamətli və zərif idi.
Sifətinin qayğısız ifadəsi ilk baxışdan onu Rafaelin Madonnasının
sifətinə bənzədirdi. Ancaq diqqətlə nəzər yetirəndə, görmək olardı ki,
çevrəsi haşiyələnmiş dodaqları və ağır qətiyyətli çənəsi eynən atasında
olduğu kimidir. Bu, kişi üçün yaxşıdır, lakin qadın üçün yox. Rut
uşaqlıqdan öz seçdiyi yolla getməyə alışmışdı və yolunu kəsmək
istəyən hər bir kəs anlayırdı ki, Rufus Van Aidinin qızı güzəştə
17
getməyəcək.
Nayton sənin zəng vurduğunu söylədi. Parisdən qayıtdığım yarım
saatdır. Dereklə
aranızda olanlar nə məsələdir?
Rut hirsindən qızardı.
Bu, dözüləsi deyil! O, lap ağ eləyib. O... o, məni hətta eşitmək də
istəmir! - Onun səsində yalnız qəzəb deyil, həm də təəccüb hiss
edilirdi.
Mənə isə qulaq asar, - Van Aidin qaşqabaqlı halda söylədi.
Son bir aydır, demək olar ki, mən onu görmürəm. Hər yerə o
qadınla birgə gedir.
Hansı qadınla?
Mirellə. O, “Parfenon”da rəqs edir, sən
tanıyırsan...
Van Aidin başı ilə təsdiq etdi.
Keçən həftə Lekonberiyə getmişdim. Mən... mən hər şeyi lord
Lekonberiyə danışdım... O, mənə qarşı mehribandır, mənə ürəyi də
yanır. Dedi ki, Dereklə necə lazımdır söhbət edəcək.
A! - Van Aidin ucadan söylədi.

Bu söylədiyin “a” nə məna verir?
Ancaq sənin düşündüyünü, Rut. Yazıq qoca Lekonberi... sadəcə,
əski parçasıdır! Səndən
xoşu gəlməsi və səni sakitləşdirməyə çalışması çox təbiidir. Axı
onun oğlu Ştatların ən varlı adamının qızı ilə evlənib... Lakin hamı
bilir ki, onun bir ayağı qəbirdədir, ona görə də onun Derekə
söylədiklərinin heç biri də ona təsir etməyəcək.
Məgər sən nəsə edə bilməzsən, ata? - bir dəqiqəlik fasilədən sonra
Rut ucadan söylədi.
18
Bilərəm. - O fikirləşərək susdu. - Edə biləcəyim bir neçə şey var,
ancaq onlardan yalnız birinin əhəmiyyəti ola bilər. Sənin buna
cəsarətin çatacaqmı, Rut?
Qız diqqətlə atasına baxdı. Van Aidin başını razılıq bildirircəsinə
tərpətdi.
Səhv etdiyini bütün dünyaya bəyan etmək üçün mətanətli
olacaqsanmı? Bu, yeganə çıxış
yoludur. Hər şeyi yenidən başlaya biləcəksənmi?
Sən nəzərdə tutursan ki...
Bəli, boşanmanı...
Boşanma?
Van Aidinin sifətinə soyuq gülüş qondu:
Bu sözü elə tələffüz etdin ki, Rut, elə bil ömründə belə bir söz
eşitməmisən. Baxmayaraq ki, tanışların bunu hər gün edir.
-Ah, əlbəttə, amma...
Qız dili tutularaq dodaqlarını yaladı. Atası qızının nə demək
istədiyini başa düşərək başını tərpətdi.
Bilirəm, Rut, sən məni sevirsən və haqqımda söz-söhbət çıxmağını
istəmirsən. Ancaq mən başa düşmüşəm, sən də başa düşməlisən ki,
bu, yeganə yoldur. Mən Dereki qaytara bilərəm,
amma nəticə onsuz da eyni qalacaq. O, pis adamdır, Rut. O,
iliyinəcən pozulmuş adamdır.
Ona ərə getməyinə icazə verdiyim üçün çox
peşmanam, qızım. Amma sən ona ərə getməyi qəti qərarlaşdırmışdın,
elə o da, guya ki, ağıllanacağına qərar vermişdi. Elə bilirdim ki, o,
yaxşı niyyətli adamdır, axı onsuz da bir dəfə yolunu kəsmişdim,
əzizim...
Sonuncu cümləni ifadə edərkən o, qızına baxmadı.
19
Əgər baxsaydı, qızın üzünün necə qızardığını görərdi.

Hə, düz deyirsən, kəsdin, - qız pərt halda
təsdiqlədi.
İkinci dəfə də bunu etmək qəddarlıq olardı. Amma bircə
bilsəydin necə istəyərdim... Son bir
neçə ildir sən bədbəxtsən, yazıq qızım.
Hə, mənim evlilik həyatımı xoş adlandırmaq olmaz.
Məhz buna görə də hesab edirəm ki, buna son qoymaq lazımdır. -
O, yumruğunu masaya çırpdı. - Əgər bu oğlana qarşı bir az da olsun
hisslərin qalıbsa, onda onları kökündən qoparıb at! Bu düyünü aç.
Faktların üzünə dik bax. Derek Ketterinq səninlə pulun xətrinə
evlənib. Bu, aşkardır. Onunla qurtar, Rut.
Bir neçə saniyə Rut gözlərini yerə dikdi: -Tutaq ki, o
razılaşmadı? Van Aidin təəccüblə ona baxdı:
Heç kim onun fikrini soruşmayacaq.
O, qızardı və dodaqlarını yaladı.
-Ah, əlbəttə... Mən, sadəcə, nəzərdə tuturdum ki...
O, susdu. Atası diqqətlə onun gözlərinə baxdı. - Nəyi deyirsən?
- Demək istəyirəm ki... - Rut susaraq, sözləri bir-bir seçərək
söyləyirdi. - O, mübarizəsiz
təslim olmayacaq.
Milyoner əzmlə çənəsini qabağa tutdu:

Demək istəyirsən ki, buna qarşı çıxacaq? Qoy olsun. Lakin sən
haqlı deyilsən, istənilən vəkil
bunun mənasız olduğunu Derekə başa salacaq.
Amma sən fikirləşmirsən ki... - qız tərəddüd
edirdi,
- yəni, sadəcə, mənə olan acığından... vəziyyəti
20
çətinləşdirə bilər.
Milyoner başını yellədi:
İnanmıram. Bunun üçün ona dəqiq faktlar
lazımdır.
Missis Ketterinq cavab vermədi. Van Aidin diqqətlə ona baxdı.
Mənə yaxın gəl, Rut. Səni nə narahat edir?
Heç, elə bir şey deyil. - Onun səsində əminlik yox idi.
Sən hamının bilməsindən qorxursan, hə? Bunu mənim öhdəmə
burax. Əlimdən gələni
edəcəyəm ki, mümkün qədər az hay-küy, söz- söhbət olsun.
Yaxşı, ata, bir halda ki, sən həqiqətən də əminsən ki, bu, ən yaxşı
çıxış yoludur, onda qoy
belə olsun.
Sənin bu oğlana qarşı hələ də xülyaların qalıb?
Yox.
Rut bu dəfə əminliklə cavab verdi. Van Aidin razı görünürdü. O,
qızının çiynini sığalladı.
Hər şey yaxşı olacaq, qızım. Narahat olma. İndisə gəl, bu
məsələləri yaddan çıxaraq. Sənə Parisdən hədiyyə gətirmişəm.
Mənə? Yəqin ki, qəşəng bir şeydir?
Ümid edirəm ki, sən bunu məhz belə
dəyərləndirəcəksən.
O, bağlamanı paltosunun cibindən çıxardı və qızına verdi. Qız
bağlamanı və qutunu səliqə ilə açaraq futlyarı çıxardı. Futlyarı
açarkən uzun bir
“ah” nidası onun dodaqlarından qopdu... Rut Ketterinq ləl-
cəvahiratları çox sevirdi.
-Ata! Bu ki... bu ki, çox gözəldir!
21
Gözəl daşlardır. - Van Aidin məmnun idi. -
Xoşuna gəldimi?
Xoşuma gəldimi? Bu ki, çox nadir
daşlardır! Bunları haradan tapmısan?

Bu, mənim sirrimdir. Daşları mən, əlbəttə ki, məxfi əldə etmişəm.
Onlar çox məşhurdur.
Ortadakı böyük daşı görürsən? Ola bilsin, onun haqqında eşitmisən.
Bu, “Alovun qəlbi”dir.
- “Alovun qəlbi”! - Rut təkrar etdi.
O, daş-qaşı futlyarından çıxarıb sinəsinə tutdu.
Ruta baxan zaman milyoner, bu daşları, xüsusən də “Alovun qəlbi”ni
taxan qadınları və
onlarla bağlı olan faciələri, iztirabları xatırladı. Lakin, ən azından, Rut
Ketterinqin möhkəm əlinə düşərək, daşlar öz mənfi və nəhs
qüvvəsini itirəcək. Bu qərb qadını öz soyuqqanlılığı, özünə hakimliyi
ilə sanki qızğın ehtirasın, kinin və nifrətin inkarını tərənnüm edirdi.
Rut daş-qaşı qabına qoydu, atasına sarı qaçdı və onun boynunu
qucaqladı.
Çox sağ ol, çox sağ ol, ata. Onlar son dərəcədə gözəldir. Sən
həmişə mənə əla hədiyyələr verirsən.
Elədir. - Van Aidin qızını qucaqladı. - Axı sən mənim yeganəmsən.
Mənimlə nahar edəcəksən?
Düşünmürəm. Yəqin sən getməlisən?
Mən hamısını təxirə sala bilərəm. Bu, o qədər də vacib deyil.
-Yox, planlarını dəyişmə. Elə mənim də xeyli işim var. Sabah

görüşərik, əzizim. Sənə zəng vuracam. Biz Gelbreytlərdə görüşə
bilərik.
Gelbreytlər Van Aidinin londonlu vəkilləri idi.
22
Yaxşı. - O, birdən susdu. - Ümid edirəm ki, bu, mənə Riveruya
getməyə mane olmaz?
Nə vaxt getmək istəyirsən?
Ayın on dördü.
Aha, hər şey yaxşı olacaq. Bu, az bir zaman tələb edir. Sənin
yerinə olsaydım, Rut, yaqutları
özümlə xaricə aparmazdım. Yaxşı olar ki, onları bankda
saxlayasan. Missis Ketterinq razılaşaraq başını tərpətdi.
İstəməzdim ki, “Alovun qəlbi”nə görə səni öldürsünlər, - milyoner
zarafat etdi.
-Aha, deməli, buna görə sən onları cibində gəzdirirsənmiş, hə, ata?
Hə.
Atasının səsində duyduğu təlaş onu səksəkəyə saldı.
Nə olub, ata?
Heç. - O gülümsədi. - Parisdəki kiçik əhvalatı xatırladım.
Əhvalat?
Hə. Bu, onları aldığım gecə baş verdi. - Van Aidin bunu deyərək,
daş-qaşları göstərdi.
Ah, danış!
Danışılası heç nə yoxdur, Rut. Hansısa soyğunçular mənə hücum
etmişdilər. Mən atəş açdım, onlar da qaçdılar. Vəssalam.
Qız qürurla atasına baxdı.
Sən məğlubedilməzsən, ata.
Olanı budur, Rut.
O, qızını öpdü və getdi. “Savoy”a qayıdaraq Naytona tapşırıq verdi:
- Qobi soyadlı adamı axtar tap. Qoy sabah səhər bura gəlsin. Onun
ünvanını mənim qeyd
dəftərçəmdə tapacaqsan. Saat onun yarısı burada olmalıdır.
23
Bəli, ser.
Mister Ketterinqi də görmək istəyirəm. Onunla əlaqə saxla. Onu
klubda axtara bilərsən. Qoy sabah səhər saat on ikiyə yaxın burada
olsun. Onun kimi adamlar tezdən oyanmırlar.
Katib verilən tapşırıqları qeyd edərək başını tərpətdi. Van Aidin
özünü qulluqçuların ixtiyarına verdi. Vanna hazır idi və o, isti suya
girərək qızı ilə olan söhbət barədə fikirləşməyə davam etdi. Nəticə
etibarilə o, məmnun idi, çünki Rut boşanmaya onun gözlədiyindən
də asan - razılaşdı.
Amma buna baxmayaraq, qızının söylədiklərində nəsə onu qane
etmirdi. O, öz- özünə gileyləndi: “Bəlkə də şişirdirəm, amma mənə
elə gəlir ki, o, məndən nəsə gizlədir”.

V
FƏSİL Faydalı centlmen
Nayton otağa daxil olanda Rufus Van Aidin, adətən, səhərlər özünə
rəva bildiyi qəhvə və quru tortdan ibarət səhər yeməyini təzəcə
bitirmişdi.
Mister Qobi buradadır, ser, qəbulunuzu gözləyir. Milyoner
saatına baxdı. Onun yarısı - dəqiqəsinəcən dəqiq.
Lap yaxşı, - o söylədi. - Qoy gəlsin.
Bir neçə dəqiqədən sonra mister Qobi otaqda peyda oldu.
Bu, nimdaş geyimli qoca kişi idi. Onun diqqətli gözləri həmişə
həmsöhbətinə deyil, kənara baxırdı.
Sabahınız xeyir, Qobi, əyləşin.
Təşəkkür edirəm, Van Aidin.
Mister Qobi əyləşərək əllərini dizinə qoydu və maraqla radiatora
baxdı.
Mənim sizə işim düşüb.
Bəli, eşidirəm, mister Van Aidin.
24
Mənim qızım Derek Ketterinqlə evlidir, əlbəttə, bunu artıq bilirsiniz.

Mister Qobi baxışlarını radiatordan çəkərək, yazı masasının sol
siyirtməsinə yönəltdi və xoşagəlməz bir təbəssüm göstərdi. Mister
Qobi çox şey bilirdi, lakin bunu büruzə verməyi sevməzdi.
Mənim məsləhətimlə o, boşanma ərizəsi verməyə hazırlaşır.
Əlbəttə, bu, vəkillərin işidir. Lakin mən daha dolğun bir informasiya
əldə etmək istərdim.
Mister Qobi pərvaza baxdı və dedi:
Mister Ketterinq barədə?
Bəli, mister Ketterinq barədə.
Oldu, ser.
Qobi ayağa durdu.
Bunu nə vaxt hazır edəcəksiniz?
Siz tələsirsiniz, ser?
Mən həmişə tələsirəm, - milyoner cavab verdi. Mister Qobi
buxarının barmaqlığına gülümsədi:
Bəlkə bu gün günorta saat ikidə görüşək?
Əla! - milyoner ucadan cavab verdi. - Hələlik,
Qobi.
Xudahafiz, mister Van Aidin.
Bu, çox lazımlı adamdı, - Qobi çıxan zaman otağa daxil olan
katibinə milyoner söylədi. - Öz işinin ustasıdır.

Məhz hansı işdə?
Məlumat toplamaqda. Ona iyirmi dörd saat vaxt ver və o,
Kenterberin baş yepiskopunun da
şəxsi həyatını öyrənəcək.
Doğrudan da lazımlı adamdı, - Nayton
gülərək qeyd etdi.
25
O, mənim üçün bir neçə dəfə faydalı iş görüb,
milyoner dedi. - Hə, indisə, Nayton, işləməyə
hazıram.
Növbəti bir neçə saatı onlar işlə məşğul oldular.
Saat birin yarısı telefon zəng çaldı: mister Ketterinq gəlmişdi.
Nayton sual dolu nəzərlə Van Aidinə baxdı.
Zəhmət olmasa, mister Ketterinqə deyin
gəlsin.
Katib kağızları kənara qoydu, qapıya tərəf getdi və qapıda Dereklə
toqquşdu. Derek kənara çəkilərək katibə yol verdi.
Sabahınız xeyir, ser. Eşitdim məni görmək
arzusundasınız.
Tənbəl səs və səs tonundakı yüngül istehza Van Aidinin qəlbində

köhnə xatirələri canlandırdı. Xeyr, bunlara baxmayaraq, Derekdə bir
lətiflik vardı. Milyoner diqqətlə ona baxdı. Derek Ketterinqin otuz
dörd yaşı vardı. Yaxşı boy- buxunu, tünd dərili nazik üzü var idi.
Gəl, - Van Aidin onu dəvət etdi. - Əyləş.
Ketterinq çevik hərəkətlə kresloda əyləşdi. O, üzündə təmkinli
təəccüb ifadəsilə qayınatasına baxırdı.
Çoxdandır ki, sizi görmürəm, ser, - nəhayət, dilləndi, - deyəsən, iki
ilə yaxındır. Rutu görmüsünüz?
Dünən axşam, - Van Aidin cavab verdi.
Pis görünmür, elə deyilmi? - kürəkəni qayğısızcasına maraqlandı.
Zənn edirəm ki, bu haqda sən fikir söyləmək imkanına malik
olmamalısan, - milyoner soyuq
səslə cavab verdi.
Derekin qaşları dartıldı:
Bəzən biz təsadüfən eyni gecə klublarında qarşılaşırıq, - o, saf qəlblə
26
söylədi.
Mən içkixanalar barədə danışmaq niyyətində deyiləm, - Van
Aidin söylədi. - Ruta səninlə
ayrılmasını məsləhət gördüm.

Derek tərpənmədi.
İşə bir bax! - o dedi. - Siqaret çəksəm, olar?
O, siqareti yandırdı, ağzından havaya duman topası buraxdı və sakit
halda maraqlandı:
Bəs Rut nə deyir?
Rut mənim məsləhətimə qulaq asmağı üstün tutur.
Doğrudanmı?
Deyə biləcəyin bütün sözlər ancaq
bundan ibarətdir? - Van Aidin partladı.
Ketterinq siqaretin külünü buxarıya silkələdi.
Düşünürəm, - o, sözləri çətinliklə seçirdi, - başa düşürsünüz ki, o,
böyük səhvə yol verir.
Sənin baxışınla baxsaq, şübhəsiz, elədir, -
Van Aidin pərt halda söylədi.
- Şəxsiyyətə keçmək lazım deyil. İndi mən özüm haqda
düşünmürəm. Mən Rut barəsində
düşünürəm. Bilirsiniz ki, mənim yazıq valideynim uzun
yaşamayacaq, bütün həkimlər də bunu təsdiq ediblər. Yaxşı olar ki,
mən lord Lekonberi olana qədər Rut gözləsin, axı o, elə buna görə
mənə ərə gəlib.
Mən sənin ədəbsizliyinə dözmək fikrində

deyiləm!
Van Aidin bağırdı.
Derek Ketterinq yerindən belə tərpənmədən onun üzünə gülümsədi.
27
Sizinlə razıyam. Bu, artıq dəbdən düşüb. Bu gün titulların heç bir
mənası yoxdur. Bununla belə, Lekonberi çox gözəl ata-baba qəsridir,
bir də ki, biz İngiltərənin qədim ailələrindənik. Rut
isə onun deyil, başqa bir qadının mənim tituluma sahibləndiyini
biləndə çox kədərlənəcək.
Cavan oğlan, mən zarafat etmirəm, - Van Aidin söylədi.
Elə mən də. Mən çətin vəziyyətdəyəm və əgər Rut məndən
ayrılarsa, mən borc zindanına düşəcəyəm. O, on il gözləyib, bir
qədər də niyə gözləməsin ki? Mən ləyaqət sözü verirəm, qoca son
aylarını yaşayır və Rutun da mənə ərə gəlməsinin əsl səbəbi olan o
titulu əldə edə bilməməsi adama ağır gələr.
Sən, doğrudan da, elə düşünürsən ki, qızım sənin tituluna və
vəziyyətinə görə sənə ərə gedib?
Bəs siz elə bilirdiniz ki, böyük məhəbbətinə
görə?
Derek Ketterinq güldü, lakin gülüşü qətiyyən

səmimi
deyildi.
Xatirimdədir ki, - Van Aidin sakit söylədi, -
on il əvvəl sən başqa cür danışırdın.
Doğrudan? Amma ola bilər. Rut çox qəşəng idi və o mənə mələyi,
yaxud da kilsə taxçalarında
duran simaları xatırladırdı. Mən isə, gülməli səslənsə də, məni sevən
arvadımla yeni həyata başlamaq, ailə qurmaq, qədim ingilis
sülaləsinin ən yüksək ənənələrinə uyğun yaşamağı xəyal edirdim.
Və o yenidən güldü, bu dəfə isə daha da məyus tərzdə.
-Amma siz, yəqin ki, mənə inanmırsınız?
Sənin Rutla onun puluna görə evləndiyinə şübhə etmirəm, - Van
28
Aidin əminliklə söylədi.
Yəqin onun məni sevdiyinə görə ərə gəldiyinə də şübhəniz yoxdur?
Derek rişxəndlə söylədi.
Əlbəttə.
Derek Ketterinq bir neçə saniyə ona baxdı, sonra razılıqla başını
tərpətdi.
Görürəm, siz buna inanırsınız, necə ki, bir zamanlar mən

inandığım kimi. Lakin sizi əmin
edim ki, əziz qayınatam, çox qısa zaman ərzində mənim yanıldığım
aşkara çıxdı.
Bilmirəm, sən nəyi nəzərdə tutursan, heç bilmək də istəmirəm.
Sən Ruta əməlli-başlı
əziyyət çəkdirmisən.
Bəli, - Derek laqeydliklə razılaşdı. - Amma o, lap çaxmaq daşı
kimidir. O, sizin qızınızdır.
Zahirdən quzudur, amma daxildənsə çaxmaq daşı. Siz ağır
adamsınız, amma Rut, sizi inandırım ki, daha da ağırdır. Siz heç
olmaya bir məxluqu özünüzdən daha çox sevirsiniz. Rut isə heç vaxt
heç kimi sevməyib, sevməyəcək də.
- Kifayətdir, - Van Aidin onun sözünü kəsdi. - Mən səni buraya
hansı niyyətdə olduğumu
bildirmək üçün çağırdım. Mənim qızımın arxasında dayandığımı
bildiyin kimi, onu da bil ki, qızım daha çox xoşbəxtliyə layiqdir.
Ketterinq buxarıya yaxınlaşaraq siqareti tulladı. O danışanda səsi çox
sakit idi.
Nəyi nəzərdə tutursunuz?
Nəzərimdə tuturam ki, - Van Aidin cavab verdi, - bu işi
şişirtməyə cəhd etməyə dəyməz.

29
Bu, hədə-qorxudur?
Necə istəyirsən, elə də başa düş, - Van
Aidin qısaca bildirdi.
Ketterinq kreslonu masaya tərəf çəkdi. Düz milyonerin qənşərində
əyləşdi.
Siz elə bilirsiniz, yalnız sizin rahatlığınız naminə mən hay-küy
qaldırmayacam? - o
soruşdu.
Mənim yolumun üstündə dayanmağı ağlından da keçirmə!
Axmaq! Öz vəkillərini sorğu-suala
tut, onlar sənə hər şeyi başa salarlar. Sənin macəraların bütün
Londona məlumdur.
Nədir, yoxsa Rut Mirelə görə hirslənir? Bu, axmaqlıqdır. Mən ki,
onun dostluq etdiyi
adamlara fikir vermirəm.
Bu sözlərinlə nə demək istəyirsən? - Van
Aidin acıqla soruşdu.
Görürəm, siz heç nə bilmirsiniz, ser. - Derek Ketterinq güldü. -
Sizin xəbəriniz yoxdur.

O, şlyapasını və çəliyini götürüb qapıya tərəf getdi.
Məsləhət vermək mənim təbiətimə ziddir. - Bir anlıq pauzadan
sonra əlavə etdi. - Lakin istərdim ki, qızınız sizinlə - öz atası ilə
səmimi olsun.
Milyoner sıçrayaraq ayağa duran anda Derek qapını arxasınca
bağlayaraq cəld otaqdan çıxdı.
O hansı cəhənnəmi nəzərdə tuturdu? - Van Aidin söylənərək
yenidən kresloya yıxıldı.
Şübhələr onun daxilində yeni qüvvə ilə baş qaldırdı. Onun sxeminə
30
nəsə sığmırdı. O, telefonun dəstəyini götürdü və qızı ilə
bağlamalarını xahiş etdi.
- Alo! Alo! Missis Ketterinq evdədir? Yoxdur? Nə vaxt qayıdacaq?
Bilmirsiniz? Ah, yaxşı, xeyr,
heç nə çatdırmaq lazım deyil.
Van Aidin fikri dağınıq halda dəstəyi yerə qoydu. Saat ikidə o, öz
otağına keçdi. Saat üçə on dəqiqə işləmiş Qobi gəldi.
- Hə, nə oldu? - Van Aidin səbirsizliklə bağırdı. Lakin balaca mister
tələsmədi. O, masanın arxasında əyləşdi, çox səliqəsiz olan qeyd
dəftərçəsini çıxardı və monoton səslə oxumağa başladı. Milyoner

diqqətlə və get-gedə artan məmnunluq duyğusu ilə qulaq asdı. Nəhayət,
Qobi oxumağı qurtardı və gözlərini kağız üçün səbətə dikdi.
Hm, - Van Aidin dilləndi. - Hər şey tamamilə aydındır. Otel barədə
olan dəqiqdir?
Tamamilə. - Qobi melanxolik baxışlarını kreslonun dəstəyində
dayandırdı.
O, həqiqətən də çətin vəziyyətdədir. Deyirsiniz, borc etmək istəyir?
Praktik olaraq, atasının bütün varını göyə sovurub? Boşanma xəbəri
yayılan kimi, o, nəinki borc, heç bir qəpik də ala bilməyəcək. Onun
əhatəsini pulla ələ almaq və ona yaxşıca təzyiq göstərmək olar. Biz
onu muma döndərərik, Qobi, necə lazımdırsa, eləcə sıxıb suyunu
çıxararıq.
O, yumruğunu masaya çırpdı. Onun sifət ifadəsi qaşqabaqlı və
təkəbbürlü idi.
Məlumat tamdır, - Qobi nazik səslə söylədi.
Mən indi Kerzon-stritə getməliyəm. Sizə minnətdaram, Qobi. Siz
mükəmməlsiniz.
Kiçik adamın üzündə təşəkkürün solğun ifadəsi - göründü.
31
Təşəkkür edirəm, mister Van Aidin.

Əlimdən gələni əsirgəməməyə çalışıram.
Van Aidin Kerzon-stritə dərhal getmədi. Əvvəlcə Sitiyə gedib iki
ayrı-ayrı şəxslə onu tamamilə məmnun edən söhbət etdi. Sonra
metro ilə Daun-stritə getdi.
O, Kerzon-stritə çatanda 160 nömrəli evdən bir nəfər çıxıb ona sarı
gəlirdi. İlk baxışdan Van Aidinə elə gəldi ki, bu, Derekdir- boyu və
bədən quruluşu eynən onunku idi. Lakin onlar qarşı- qarşıya gələndə
başa düşdü ki, bu, yad adamdır.
Amma yox, ona elə gəldi ki, bu simanı haradasa görüb və həmin
adam hansısa xoşagəlməyən bir hadisəylə bağlıdır. O, yaddaşını işə
saldı, amma əbəs yerə. Bu səbəbdən də əsəb onu bürüdü: Van Aidin,
ümumiyyətlə, müəmmanı sevmirdi.
Rut Ketterinq atasını gözləyirdi. O, içəri daxil olanda qızı ona tərəf
qaçdı və yanağından öpdü.
Necəsən, ata?
Əla, amma sənə bir-iki kəlmə söz deməliyəm.
O, hiss etdi ki, qızında hissedilməz dərəcədə nəsə dəyişiklik baş
verib və Rut bir qədər gərginləşib. Atası böyük kresloda əyləşdi.
Hə, ata, - qız dilləndi, - mənə nə demək istəyirdin?
Bu gün səhər ərini gördüm.
Dereki görmüsən?
Hə, o, bir çox şey söylədi. Əsasən, boş-boş sözlər. Lakin gedərkən
mənə qaranlıq qalan bir şey dedi. O, istədi ki, sən mənimlə tamam
səmimi olasan. O, nəyi nəzərdə tuturdu, Rut?
Missis Ketterinq diksindi.
Bilmirəm, ata. Haradan bilim?
Çox ehtimal ki, bilirsən, - Van Aidin etiraz etdi. - Onu da dedi ki,
32
onun öz dostları var və səninkilərlə də maraqlanmır. O, nəyi nəzərdə
tuturdu?
- Bilmirəm, - Rut Ketterinq təkrar etdi.
Van Aidin əyləşdi. Dodaqlarını kədərli ifadə ilə büzdü.
Qulaq as, Rut, mən kortəbii surətdə hərəkət edə bilmərəm. Onun sənə
qarşı nəsə xoşagəlməz bir şey törətməyəcəyindən əmin deyiləm. Onu
susmağa vadar edə bilərəm, lakin gərək biləm ki, mən nəyi etməliyəm.
Sənin dostların barədə söyləyərkən, o, nəyi nəzərdə tuturdu?
Missis Ketterinq çiyinlərini çəkdi.
Mənim çox dostum var, - o, inamsız halda dilləndi.
Kimi nəzərdə tutduğunu təsəvvür edə bilmirəm.
Düz demirsən! - O, özünün adət etdiyi işgüzar tərzdə söylədi. -
Mən daha konkret danışacam.

O kişi kimdir?
Kişi?
Kişi. Derek məhz ona eyham vururdu, hansısa xüsusi bir kişiyə,
sənin dostuna. Narahat olma,
mənim əzizim, əminəm ki, bütün bunlar boş şeylərdir, lakin mən
gərək məhkəməni maraqlandıra biləcək hər şeydən xəbərdar olum.
Özün bilirsən axı, onlar hər xırdalıqları necə yoza bilərlər! Mən
bilmək istəyirəm, o kişi kimdir və sən onunla nə dərəcədə dostsan.
Rut cavab vermədi, amma əllərini əsəbi şəkildə yığdı.
Hə, əzizim, - Van Aidin mülayim səslə söylədi, - yaşlı atandan
qorxma. Məgər mən belə qorxuncam, məgər hətta onda, Parisdə
olanda da qorxunc idim?
Bu anda ildırım vurmuş kimi Van Aidinin dili tutuldu.
Hə... mən də deyirəm o kimdi? - deyərək, donquldandı. -
Düşünürəm ki, mən onu tanıyıram.
33
- Nə deyirsən, ata? Anlamıram.
Van Aidin ona yaxınlaşdı və biləyindən bərk yapışdı.
Mənə bax, Rut, sən yenidən onunla görüşürsən?
Kiminlə?
O şəxslə ki, bir neçə il əvvəl biz ona görə bir-
birimizlə dalaşmışdıq. Özün bilirsən, kimi deyirəm.
Sən... - Onun dili topuq vurdu. - Sən qraf
de la Roşu nəzərdə tutursan?
Qraf de la Roşl- Van Aidin bağırdı. - O vaxt mən sənə
söyləmişdim ki, o, dələduzdur. Onda
sizin münasibətinizin xeyli irəliləməsinə baxmayaraq, mən səni onun
pəncəsindən qopara bildim.
Sən bunu etdin. - Rut dilxor halda bildirdi. -
Və mən Derekə ərə getdim.
Sən özün istədin, - milyoner hirslə
etirazını bildirdi.
Qız çiyinlərini çəkdi.
Və budur, - Van Aidin sakit səslə dedi, - sən
onunla yenidən görüşürsən. Sənə bütün söylədiklərimdən sonra! Bu
gün o, sənin yanında idi. Mən onunla küçədə qarşılaşdım, amma o
dəqiqə tanıya bilmədim.
Rut Ketterinq sakitləşdi.
- Sənə bir söz demək istəyirəm, ata. Sən Armand barədə, yəni qraf de
la Roş barədə səhv fikirdəsən. Bəli, cavanlıqda onun başına bir neçə
xoşagəlməz əhvalat gəlib, onlar haqda o, özü mənə danışıb, ancaq...

Ancaq o, mənə görə
əzab çəkir. Sən Parisdə bizi ayıranda onun qəlbi çox qırılıb, indisə...
Atasının əsəbi səsi onun sözünü kəsdi:
34
Sən də buna inanırsan? Sən, mənim qızım? İlahi!
O, əlini havada yellətdi. - Ancaq qadınlar belə səfeh ola bilərlər!
Rəqqasə isə divanda əyləşmiş halda öz-özünə güldü. O, özündən
məmnun idi.
Dostum.
Əzizim.
Yaxşı oğlan.
Bu, praktiki deyil. 6 İlahi!
Yaxşı, hə.
Lənət şeytana!
VII FƏSİL Məktub
“Missis Semuel Harfild miss Qreyi salamlayır və təkid edir ki, miss
Qrey hazırkı vəziyyətdə...”.
Missis Harfild əl saxladı, o, öz fikrini kağız üzərində çətin ifadə edən

insanlar qrupuna aid idi. Bir dəqiqə düşündükdən sonra isə başdan
başladı.
“Əzizim miss Qrey, bizim qulağımıza gəlib çatdı ki, Siz əmim qızı
Emmaya (hansı ki, onun ölümü bizim üçün böyük zərbə idi) qulluq
etməklə öz
vəzifə borcunuzu yerinə yetirmisiniz, mən də duymaya bilmərəm
ki...”.
Missis Harfild yenə də dayandı. Yenə də məktub əzildi və kağız
üçün səbətə atıldı.
Ancaq dördüncü cəhddən sonra məktub, nəhayət, yazılıb qurtarıldı
və zərfə qoyulub ağzı bağlanıldı. Zərfin üzərindəki yazıda
göstərilirdi: Ketrin Qrey, Littl Krempton, Sent-Meri-Mid, Kent”.
Ertəsi səhər həmin məktub daha xoş görkəmli mavi zərfli digər
məktubla birgə məktub sahibinin masasının üzərində dururdu.
35
Ketrin Qrey ilk öncə missis Harfildin məktubunu açdı və oxudu:
“Əzizim miss Qrey. Ərim və mən bizim yazıq Emmaya göstərdiyiniz
köməyə görə Sizə
minnətdarlığımızı bildirmək istəyirik. Onunla uzun müddətdir
görüşmədiyimizə baxmayaraq, Emmanın ölümü bizim üçün böyük

zərbə oldu. Mən anladım ki, onun sonuncu vəsiyyəti özünəməxsus
xarakter daşıyır və heç bir məhkəmə tərəfindən ciddi qəbul edilə
bilməz. Şübhə etmirəm ki, əsilzadəliyinizlə Siz artıq bunu dərk
etmisiniz. Bu məsələni biz layiqli qaydada həll etsək, daha yaxşı olar
- mənim ərim belə hesab edir. Biz Sizə zəmanət məktubu verməyə
çox şad olacağıq və ümid edirik ki, Siz kiçik hədiyyəmizi də qəbul
edəcəksiniz. Mənə güvənin, əziz miss Qrey. Sizin səmimi Meri Enn
Harfild”.
Ketrin Qrey məktubu gülümsəyərək oxudu. Sonra onu yenidən təkrar
oxudu. Nəhayət,
məktubu yerə qoyan zaman onun sifətində istehzalı ifadə yarandı.
Sonra o, ikinci məktubu götürüb oxumağa başladı.
Təbəssüm onun üzündən silindi. Onun nə barədə düşündüyünü
tapmaq çətin idi.
Ketrin Qreyin otuz üç yaşı var idi. O, yaxşı ailədə doğulmuşdu, lakin
atası müflis olmuşdu və gənc Ketrin erkən yaşlarından işləmək
məcburiyyətində qalmışdı. Qoca missis Harfildin kompanyonu
olanda onun düz iyirmi üç yaşı var idi.
Missis Harfildin çətin adam olduğunu hamı bilirdi. Onun
kompanyonları ildırım sürətilə gəlir və yox olurdular. Onlar, adətən,
böyük ümidlərlə gəlir və tamamilə göz yaşları içində çıxıb

gedirdilər. Bununla belə, on il əvvəl Littl
Kremptona Ketrin Qreyin gəlişindən sonra burada əmin-amanlıq
36
hökm sürməyə başladı.
Bunun necə baş verdiyini heç kim bilmirdi. İnsanlar söyləyirlər ki,
valehetmə anadangəlmə xüsusiyyətdir, sonradan qazanılma deyil.
Ketrin Qrey qoca şıltaq lediləri, itləri və balaca oğlanları
sakitləşdirmək üçün dünyaya gəlib və o, bunu adi hal kimi yerinə
yetirirdi.
Ketrin Qrey iyirmi üç yaşında gözəl gözlü, təmkinli bir qız idi. Otuz
üç yaşında da o, həmin gözəl, parlayan, geniş dünyagörüşlü və
dünyanın xoş üzünü görən gözlərə malik qadın idi. Bundan əlavə,
onun çox gözəl anadangəlmə yumor hissi vardı.
Qapının aramsız döyülməsi ilə müşayiət olunan qapı zəngi çalınanda
o, hələ də masa arxasında
əyləşmiş və fikrə getmişdi. Otağa balacaboylu qulluqçu daxil oldu və
şən tərzdə bildirdi:
- Həkim Harrison.
Yekəpər, orta yaşlı həkim otağa elə iti addımlarla daxil oldu ki,
həmin dəqiqə qapını onun döydüyü agah oldu.

Sabahınız xeyir, miss Qrey!
Sabahınız xeyir, mister Harrison!
Mən tezdən gəlmişəm, - həkim sözə başladı.
Qorxdum ki, siz Harfildin əmisi qızından məktub almış olarsınız.
Missis Semuel, necə ki, o, özünü adlandırır, çox ziyanverici şəxsdir.
Ketrin sakitcə məktubu həkimə sarı uzatdı. Oxuduğu müddətdə
həkimin qaşlarının necə çatıldığını gördükdə o, təəccüblənmədi.
Zəhlətökən məxluqdur, - o söylədi. - Narahat olma, əzizim. Bütün
bunlar boş sözlərdir. Missis Harfild sizin, mənim kimi ağlı başındadır
və heç kim bunun əksini söyləməyə cəhd etməz. Onlar heç bir iddia
irəli sürə bilməzlər və bunu da dərk edirlər. Məhkəmə barəsindəki
37
söhbət boş sözlərdir. Buna görə də onlar eyham vururlar ki, məsələni
məxfi həll etsinlər. Amma, mənim əzizim, sizi yoldan çıxartmalarına
icazə verməyin. Beyninizə yerləşdirməyin ki, guya öz haqqınızı
onlarla bölüşmək sizin borcunuzdur, çox nazikqəlbli də olmayın.
Qorxuram, bu, mənə aid deyil, - Ketrin söylədi.
Bu adamlar missis Harfildin uzaq qohumlarıdırlar, onlar bir dəfə də
olsun nə ona
baş çəkmədilər, nə də məktub yazmadılar.

Siz həssas qadınsınız, - həkim dedi. - Heç kim bilməsə də mən
bilirəm ki, son on il sizin
üçün asan keçməyib. Siz qoca ledinin həyatına rəng qatdınız və bu
səbəbə də kiçik mükafat qazandınız.
Ketrin dalğın halda gülümsədi:
Hə... Bəs o nə qədərdir, həkim?
Fikrimcə, ildə təxminən beş minə yaxın.
Mən də belə düşünürdüm, - Ketrin başı ilə
tərpətdi.
- İndisə bunu oxuyun.
O, uzun mavi zərfdəki məktubu ona uzatdı. Onu oxuyaraq həkim
get-gedə daha da
təəccüblənirdi.
- İnanılmazdır, - O, burnunun altında söylədi. -
İnanılmazdır!.. O, Mortauldun ən böyük payçılarından biri idi. Hələ
qırx il əvvəl o, ildə səkkiz-on min xərcləyə bilərdi. Amma bildiyimə
görə, o, heç vaxt dörd mindən artıq xərcləməyib.
O, daima qənaətcil idi. Onun hər pennini saymasına mən hər zaman
təəccüblənmişəm. Bununla belə, bu, öz bəhrəsini verdi. Əzizim, siz
çox varlı qadın olmusunuz.
38
Ketrin Qrey başı ilə təsdiq etdi.
Bəli, - o, laqeydliklə razılaşdı, sanki
kənardan izləyən bir şəxs idi.
Lap yaxşı. - Həkim Harrison artıq getməyə hazırlaşırdı. - Sizi təbrik
edirəm. Həmin axmaq məktub barəsində də unudun getsin. - O,
missis Harfildin məktubuna işarə etdi.
Əslində, o, axmaq məktub deyil, - miss Qrey sakit halda etirazını
bildirdi. - Onun yazdıqlarını
mən çox təbii qarşılayıram.
Siz məni təəccübləndirirsiniz. - Həkim dedi.
Niyə?
Çünki bəzi halları təbii qəbul edirsiniz. Ketrin Qrey güldü.
Həkim Harrison yemək zamanı arvadına bu böyük xəbəri çatdırdı.
Arvadı çox sevindi.
Missis Harfild pulları ilə davranışına görə aləm iş görüb. Ancaq
onları Ketrin Qreyə qoyduğuna
görə çox şadam. O qız mələkdir.
Mən mələkləri başqa cür təsəvvür edirəm, - həkim etiraz etdi. -
Ketrin Qrey mələk olması
üçün çox insanidir.

O qız yumor hissinə malik mələkdir, - arvadı ona göz vurdu. -
Mənə elə gəlir, sən onun gözəl
olduğunu heç görmürsən.
Ketrin Qrey? - Həkim həqiqətən də təəccüblənmişdi. - Onun,
sadəcə, çox gözəl gözləri var, vəssalam.
Ax, bu kişilər, - arvadı uca səslə söylədi. - Siz lap köstəbək kimi
korsunuz. Ketrin gözəl olmaq
üçün hər şeyə malikdir. Ona, sadəcə, lazım olan ancaq gözəl geyimdir,
39
vəssalam.
Geyim? Onun geyiminin nəyi pisdir ki? O, daima yaxşı görünür.
Missis Harrison ərinə mənalı nəzər saldı.
Sən onu bir dəvət etsənə, Poli, - həkim təklif etdi.
Elə mən də bunu etmək fikrindəyəm.
Əzizim, - missis Harrison Ketrin Qreyin əlini sıxaraq söylədi, -
kənddəki hamı kimi mən də çox şadam.
Sizin məni dəvət etməniz necə də xoşdur! Elə mən də Conni
haqqında sizdən soruşmaq istəyirdim.
Conni haqqında? Onda qulaq as, deməli...
Conni missis Harrisonun kiçik oğlu idi. O, Conninin adenoidi və

tonzilliti barədə uzun- uzadı hekayə danışmağa başladı. Ketrin ürək
yanğısı ilə qulaq asırdı.
Vərdişlər çətin ölür. Qulaq asmaq - bax, son on il ərzində onun əsas
məşğuliyyəti yalnız bu idi. “Əzizim, yadıma düşmür, mən
Portsmutdakı ziyafət barəsində sənə danışmışammı? Lord Çarlz
məni dəvət edəndə?”
Ketrin də çox mülayim və sakit cavab verərdi: “Bəlkə də
danışmısınız, miss Harfild, amma mən
unutmuşam. Yenidən danışa bilərdinizmi?”
Qoca ledi də bitmək bilməyən hekayəsinə başlayırdı: əvvəl
danışdıqlarına yeni əlavələr edərək, səhvlərini düzəldərək,
xırdalıqları xatırlayaraq... Ketrinsə qeyri-iradi lazımi sözləri yerinə
qoya-qoya şüurunun bir qismi ilə qulaq asır, digər qismi ilə də öz
xəyallarını düşünürdü.
İndi də eynən bu cür missis Harrisona qulaq asırdı.
Bir saat yarımdan sonra missis Harrison qəflətən öz sözünü kəsdi.
- Bu nədir belə, bayaqdan elə hey özüm barədə danışıram, - o, ucadan
40
söylədi. - Axı mən sizin planlarınızdan danışmaq istəyirdim.
Mən nə edəcəyimi hələ bilmirəm.

Əzizim, ancaq ümidvaram, siz burada qalmaq niyyətində deyilsiniz?
Ketrin bu sözlərlə müşayiət olunan dəhşət ifadəsinə güldü:
Mənə elə gəlir ki, səyahət etmək istəyərəm.
Siz bilirsiniz axı, mən hələ heç yerdə olmamışam.
Əlbəttə. Yəqin ki, son illər siz çox darıxmısınız?
Bilmirəm, - Ketrin cavab verdi. - Mənim
boş vaxtım çox olurdu.
O, həmsöhbətinin inamsız baxışını sezib sözünə davam etdi:
-Yəqin bu, inandırıcı səslənmir. Əlbəttə, fiziki cəhətdən boş vaxtım
çox olmurdu...
Təbii ki, - missis Harrison Ketrinin heç vaxt hətta istirahət gününün
olmadığını xatırlayıb onunla razılaşdı.
Lakin fiziki asudə olmayan zaman adama çoxlu ruh azadlığı,
düşünmək azadlığı verilir.
Mənsə ruh azadlığını daha üstün tuturam.
Bu, mənə anlaşılmazdır, - missis Harrison
başını
yırğaladı.
Amma mənim yerimə olsaydınız siz də başa düşərdiniz. Lakin mən
hiss edirəm ki, dəyişiklik vacibdir. İstəyirəm ki, nəsə baş versin.
Ancaq mənimlə deyil, bunu nəzərdə tutmuram. Amma çox istərdim

ki, hansısa hadisənin içində olum, lap sadəcə, müşahidəçi qismində
olsa belə.
Özünüz də bilirsiniz də, Sent-Meri-Middə heç nə baş vermir.
Doğrudur, - missis Harrison təəssüflə etiraf
etdi.
41
Öncə mən Londona gedəcəyəm. Onsuz da vəkilləri görməliyəm.
Sonra yəqin ki, xaricə
yollanaram.
-Əla!
-Amma, əlbəttə ki, hər şeydən əvvəl... -Nə?
Paltar almalıyam.
Elə məhz bunu mən bu səhər Artura demişəm, - missis Harrison
şən səslə ucadan
bildirdi. - Bilirsiniz, Ketrin, əgər istəsəniz siz çox gözəl qız ola
bilərsiniz.
Miss Qrey astadan güldü:
Düşünmürəm ki, məndən gözəl qız çıxar, - o, səmimi söylədi. -
Ancaq münasib paltarlar
həqiqətən də mənə gərəkdir. Deyəsən, özüm haqqında çox danışdım.

Missis Harrison diqqətlə ona baxdı.
Yəqin ki, bu, sizin üçün çox qeyri-adi haldır,
- o, nəzakətlə bildirdi.
Səfərə çıxmazdan əvvəl Ketrin qoca miss Vaynerlə sağollaşmağa getdi.
Miss Vayner missis Harfilddən iki yaş böyük idi və rəfiqəsindən
çox yaşadığına görə özü ilə fəxr edirdi.
Siz heç təsəvvürünüzə də gətirməzdiniz ki, mən Ceyn Harfilddən
çox yaşayacam, elə
deyilmi? - O, məğrurluqla dedi. - Axı biz bir
məktəbdə oxumuşuq. Bax, indi o yoxdur, mənsə hələ də yaşayıram.
Kimin ağlına gələrdi?
Siz daima şam zamanı qara çörək yeyirsiniz,
elə deyilmi? - Ketrin mexaniki olaraq söylədi.
Bunu hələ də yadda saxlamağın qəribədir, əzizim. Hə, əgər Ceyn
42
də hər axşam qara
çörəklə birgə şam etsəydi, hələ də sağ olardı.
Qoca ledi qalibcəsinə başını yelləyərək susdu, sonra birdən nəyisə
xatırladı.
Eşitmişəm, sənə çoxlu pul qalıb? Əla, çox

yaxşı. Onları qoru. Sən əylənmək üçün Londona
getmək istəyirsən? Düşünmürəm ki, sən ərə
gedəcəksən. Sən elələrindən deyilsən, əzizim. Sən kişiləri başdan
çıxaranlardan deyilsən.
Neçə yaşın var?
Otuz üç.
Nə etməli, - miss Vayner fikirli halda söylədi. - Bu, o qədər də pis
deyil. Əlbəttə, sən gəncliyin
füsunkarlığını artıq itirmisən.
Qorxuram, haqlısınız, - Ketrin hazırcavablıqla
razılaşdı.
Sən çox yaxşı qızsan. - Miss Vayner nəvazişlə söylədi. - Əminəm,
kişilərin əksəriyyəti arvadı olaraq sənin kimisini deyil, yüngül qızları
seçərək səhv edirlər. Tanrının əmrini və tərbiyəni unudaraq ancaq
ayaqlarını nümayiş etdirənlərlə evlənirlər. Xudahafiz,
mənim əzizim. Ümidvaram ki, vaxtını gözəl keçirəcəksən, lakin
həyat çox nadir hallarda bizim xəyal etdiyimizlə üst-üstə düşür.
Miss Vaynerin onu uğurlayarkən söylədiyi bu sözlərə qulaq asdıqdan
sonra Ketrin səfərə hazırlıq görməyə getdi. Kəndin az qala yarısı
stansiyaya gəlmişdi, o cümlədən də, göz yaşlarını gizlədə bilməyən
qulluqçu Alisa.
Daha onun kimiləri yoxdur, - qatar yerindən tərpənəndə Alisa
söylədi. - Yadımdadır ki, mənim Çarlim qızı ilə Deridən qayıdanda
43
mənə qarşı miss Qreydən xeyirxah heç kim olmamışdı. O, zibilləri
və tozları gördüyü zaman daima başa düşürdü ki, mən işlərin
hamısını birdən görə bilmərəm. Lakin onun üçün mən hər
şeyi edərdim. Mən onu əsl ledi adlandırıram, bax
belə! Ketrin Sent-Meri-Midi belə tərk etdi.

VIII
FƏSİL Daha bir məktub
- İşə bir bax! - Ledi Templin “Deyli meyl” qəzetini kənara qoyaraq
gözlərini Aralıq dənizinin mavi sularına dikdi.
Başının üstündə dalğalanan qızılı küsdüm ağacının çiçəklənmiş
budaqları füsunkar bir şəklin çox gözəl çərçivəsini təşkil edirdi:
yüngül ev paltarında qızılı saçlı və mavi gözlü ledi. Düzdür, qızılı
saçlarda da çəhrayımtıl-bəyaz dəridə olduğu kimi, nəsə bir sünilik
vardı, lakin
mavi gözlər təbii idi və ledi Templin qırx dörd yaşında hələ də gözəl
və füsunkar olaraq qalırdı. Düzdür, bu anda o, necə göründüyünün
qeydinə qalmırdı. O, daha ciddi məsələ barədə fikrə getmişdi.
Ledi Templini Riveruda çox yaxşı tanıyırdılar, onun “Marqarita”
villasındakı qonaqlıqları da məşhur idi. Ledi Templin geniş həyat
təcrübəsinə malik qadın idi: birinci dəfə o, təsadüfi evlənmişdi və bu
barədə xatırlamağı sevmirdi; ikinci əri ağıllı idi və tərifəlayiq
işgüzarlıqla ömrünü başa vurmuşdu, dul arvadına pis qazanc
gətirməyən düymə fabrikini miras qoymuşdu; növbəti əri Vikont
Templin idi, o, Rozalini həmişə arzuladığı mühitə təqdim etmişdi.
Dördüncü dəfə Rozalin ərə gedərkən öz

titulunu qoruyub saxladı. Bu dəfə o, sadəcə, həzz xətrinə ərə getmişdi.
Qüsursuz ədalara malik, idmana sevgisi olan və daima sülhsevər
iyirmi yeddi yaşlı gənc mister Çarlz Evansla evlənmişdi. Onunsa
pulu yox idi.
44
Ümumi götürəndə ledi Templin öz həyatından məmnun idi, lakin
vaxtaşırı onun maliyyə problemləri yaranırdı. Düymə fabrikantı dul
arvadına olduqca yaxşı var-dövlət qoymuşdu. Ancaq ledi Templin
təkrarlamağı xoşladığı kimi, “həm onu, həm də o birini...” (“o” -
müharibə zamanı səhmlərin dəyərinin aşağı düşməsi, “o biri” isə -
lord Templinin bədxərcliyi idi) nəzərə alsaq belə, yenə də yaxşı
təmin olunmuş vəziyyətdə yaşayırdı. O, firavan yaşayırdı. Lakin
sadəcə firavan yaşamaq - bu, Rozali Templinin temperamenti ilə
ayaqlaşmırdı.
Beləliklə, bu yanvar səhərində xəbərlər bölməsinə nəzər salarkən,
kiçik bir xəbərə gözlərini zillədiyi zaman onun mavi gözləri böyüdü
və onun dodaqlarından “İşə bir bax!” nidası qopdu. Bu an eyvanda
olan yeganə adam onun qızı Lenoks Templin idi. Lenoks kimi
qızının olması ledi Templin üçün başdan-ayağa cəza idi. Heç bir
mərifətə sahib deyildi, öz yaşından yaşlı görünürdü və çox pis yumor

hissi ilə fərqlənirdi.
Əzizim, - ledi Templin ucadan söylədi, - bu, əladır!
Nəyi deyirsən?
Ledi Templin “Deyli meyl”ə işarə etdi və onun marağına səbəb olan
bölməni barmağıyla göstərdi.
Lenoks laqeydliklə oxudu və qəzeti geri qaytardı.
Nə olsun ki? - o soruşdu. - Bu cür hadisələr az qala hər gün baş
verir. Darıxdırıcı qocalar həmişə kənddə ölürlər və milyonlarla var-
dövlətlərini öz bədbəxt kompanyonlarına miras qoyurlar.
Hə, əzizim, bilirəm, - anası cavab verdi. - Düşünmürəm ki, sərvət
yazdıqları qədər böyükdür, qəzetdə yazılanlar həmişə dəqiq olmur.
Amma yazdıqlarının hətta yarısına bərabər olsa belə...
Yaxşı da! - Lenoks ucadan söylədi. - Bizə ki miras qoymayıblar.
45
Belə deyil, əzizim, - ledi Templin dedi. - Həmin bu qız, Ketrin
Qrey mənim əmim qızıdır.
Mənim yeganə əmim qızı. İnanılmazdır!
A-ha... - Lenoks uzada-uzada söylədi.
Və mən çox təəccüblənirəm.. - anası sözə başladı - Ki, mirası
bizə qoymayıblar, - Lenoks cümləni anasının heç vaxt anlaya

bilmədiyi bir
təbəssümlə yekunlaşdırdı.
Ay, əzizim! - anası tənə ilə dedi. - Təəccüb edirəm ki, - ledi
Templin qaşlarını ifadəli şəkildə
dartdı, - doğrudanmı... Ah, sabahın xeyir, Çabbi, əzizim, tennis
oynamağa gedirsən? Nə gözəl!
Bu sözlərin ünvanlandığı Çabbi əda ilə gülümsədi, həvəsləndirici tərzdə
söylədi: - “Bu şaftalı rəngli paltarda sən çox gözəl görünürsən”,
və ayaqlarını oynada-oynada pilləkənlə düşməyə başladı.
Bahalı əşya, - ledi Templin uzaqlaşan ərinə baxaraq qeyd etdi. -
Dayan, nədən danışırdım?
Ah, hə, təəccüblənirəm ki...
Allah xətrinə, eyni sözü təkrarlamaqdan əl
çək.
-Yaxşı, əzizim! Güman edirəm ki, əziz Ketrini bura dəvət etsəm, əla
olar. Təbii ki, o, heç vaxt cəmiyyət arasına çıxmayıb və əgər kübar
cəmiyyət arasına öz yaxın adamı vasitəsilə çıxarsa, bu, onun üçün çox
yaxşı olar. Bu, həm onun üçün, həm də bizim üçün çox yaxşı olar.
- Bəs ondan hansı məbləğdə pul qoparmağa
ümid
bağlayırsan?
Anası məzəmmətlə ona baxdı və burnunun altında söylədi:
46
Əlbəttə, biz razılığa gələ bilərik. Yoxsa ki, həm onu, həm də o
birini nəzərə alsaq... Müharibə, sənin yazıq atan...
İndi də Çabbi, - Lenoks dedi. - Bahalı əşya!
Yadımda qaldığı qədər o, yaxşı qız idi, - ledi Templin öz fikirləri
barədə düşünməyə davam
edərək söylədi. - Sakit, heç vaxt heç nəyə burnunu soxmayan, o
qədər də gözəl olmayan, kişilərin dalınca düşməyən bir qız idi.
Deməli, Çabbini heç bir təhlükə gözləmir? - Lenoks xəbər
aldı. Ledi Templin hirslə ona baxdı:
Çabbi heç vaxt... - O, sözə başlamışdı ki, Lenoks onun sözünü
yarımçıq kəsdi.
Əlbəttə, - o, təsdiq etdi, - mən heç düşünmürəm ki, o, belə iş
görər. O, kimin yağlı
çörəyini yediyini çox gözəl bilir.
Əzizim, sən həmişə elə qəribə fikirlər yürüdürsən ki...
Təəssüf edirəm, - Lenoks bildirdi.
Mən elə indicə əziz Ketrinə məktub yazacam. Həm də Ecvorsdakı
keçmiş gözəl günlərimizi xatırladacam.

Ledi Templin evə girdi. Onun gözləri qətiyyətlə - alovlanırdı.
Missis Semuel Harfilddən fərqli olaraq, o, məktubu asanlıqla yazırdı.
Dayanmadan dörd səhifə yazdı və məktubunu bir daha oxuyaraq, hər
şeyin qaydasında olduğu qənaətinə gəldi.
Ketrin məktubu Londona çatdığı gün səhər- səhər aldı. Mətnaltı
mənanı oxuya bilməsi elə də vacib deyildi. O, məktubunu çantasına
qoydu və missis Harfildin vəkilinin yanına yollandı.
Vəkilin kontoru köhnə dəbli Linkoln İnn Fildsdə yerləşirdi. Ketrin
mavi gözlü, yaşlı, nəzakətli cənabın qarşısında durdu.
Onlar iyirmi dəqiqə müddətində missis Harfildin vəsiyyətnaməsini və
47
onunla bağlı məsələləri
müzakirə etdilər. Sonra Ketrin missis Semuelin məktubunu vəkilə
verdi.
Mən qərar verdim ki, bunu sizə göstərsəm daha yaxşı olar, - o, dedi.
Baxmayaraq ki, bu, əlbəttə, çox axmaqlıqdır.
Vəkil məktubu istehzalı təbəssümlə oxudu:
Bu, çox alçaq bir davranışdır, miss Qrey! Bu insanların malikanəyə
və pullara hüquqlarının çatmadığını söyləmək gərəksizdir, əgər onlar
birdən məhkəməyə müraciət etməyi düşünsələr, heç bir məhkəmə

onların ərizələrinə baxmayacaq.
Mən də belə düşünürəm.
İnsan təbiəti həmişə müdrik olmur. Mən missis Semuel Harfildin
yerinə olsaydım, sizin
rəhminizə sığınardım.
Elə bu haqda sizdən bir xahiş etmək istərdim.
İstərdim ki, müəyyən məbləğ bu insanlara çatsın.
Vəsiyyətnamədə sizə belə məcburiyyət yoxdur...
Bilirəm.
Bir də ki, onlar bunu əks mənada qəbul edə bilərlər. Onlar, çox
ehtimal ki, elə qərar verəcəklər ki, guya siz məhkəmədən qorxaraq
onları pulla satın almaq istəyirsiniz.
Ketrin başını yellədi:
Bilirəm ki, siz haqlısınız. Ancaq bununla belə,
mən bunu etmək istəyirəm.
Onlar sizdən pulu aldıqdan sonra yenə də, yenə də pul qoparmağa
çalışacaqlar.
Qoy olsun, - Ketrin söylədi. - Əgər belə istəyirlərsə, qoy olsun. Hərə
öz bacardığı kimi əylənir. Onsuz da onlar missis Harfildin yeganə
48
qohumları idilər. Baxmayaraq ki, sağlığında missis Harfildə onlar
yazıq qohum kimi münasibət göstərir və heç bir diqqət yetirmirdilər,
bununla belə, onların, ümumiyyətlə, heç nə almamaları haqsızlıqdır.
Vəkil tamamilə bunun əleyhinə olsa da, o, təkid etməkdə davam etdi.
Sonra London küçələri ilə irəliləyərkən məmnunluq içərisində
düşündü ki, indi pulu rahatlıqla xərcləyə və istədiyi hər şeyi edə
bilər. Onun ilk işi məşhur modelyerə baş çəkmək oldu. Qədd-qamətli
yaşlı fransız qadın -
daha çox yuxudan doymamış hersoginyaya oxşayırdı - onu qarşıladı
və Ketrin müəyyən qədər nalvateƏ ilə söylədi:
Mən sizdən mənimlə məşğul olmağınızı xahiş edərdim. Bütün
həyatım boyu kasıb olmuşam və paltar barədə heç bir anlayışım
yoxdur, indi isə mənim çoxlu pulum var və mən hazırkı vəziyyətimə
münasib görünmək istəyirəm.
Fransız qadın valeh olmuşdu. Modelyerin coşqun yaradıcı təbiəti var
idi və bu parlaq coşqunluq həmin səhər, məhz parlaq qabarıq
gözəllik anlayışına tam uyğun olan modelləri əldə etmək niyyətində
olan argentinalı “ət kraliçasının” erkən gəlişi ilə tutqunlaşmışdı.
Fransız qadın diqqətlə Ketrinə nəzər yetirərək, onu iti baxışlarla
başdan-ayağa süzdü.
Bəli, bəli, bu, əla iş olacaq. Madmazel çox yaxşı bədən

quruluşuna malikdir, sadə cizgilər
sizin üçün ən yaxşısıdır. O, tres anglaiselO. Mən belə söylədikdə
bəzilərinin xətrinə dəyir, lakin sizin xətrinizə dəyməz, madmazel.
Une belle anglaisell - bundan zərif üslub yoxdur.
Yuxudan doymamış hersoginyadan əsər-əlamət qalmadı. O, tez
göstərişlər verməyə başladı:
Kolotilda, Virciniya, cəld olun, mənim balalarım, tailleur glris
49
cleair12 və robe de soiree, «Soupir d’automne»13. Marsel qızım,
crepe de Chin14 parçadan tikilmiş küsdüm çiçəyi rəngdə olan kiçik
bluzu ver.
Bu, çox gözəl səhər idi. Marsel, Kolotilda, Virciniya
diribaş və güləyən qızlar səssizcə Ketrinin
ətrafında o baş, bu başa gedib-gəlirdilər. Hersoginya yaxınlıqda
dayanaraq kiçik dəftərçəyə qeydlər edirdi.
- Əla seçimdir, madmazel. Madmazelin əla zövqü var. Bəli,
həqiqətən də, əgər madmazel
hazırkı qışı Riveruda keçirmək istəyirsə, onda o, bu kostyumdan
başqa hansısa bir geyimdə bundan daha gözəl görünə bilməz.
İcazə verin, bu ziyafət donuna bir daha baxım.

Ketrin söylədi. - Buna, çəhrayı xaradan
olana. Virciniya səssiz fırlana-fırlana gəldi.
- Qəşəng! - Ketrin boz və mavi naxışlarla işlənmiş bahalı xaranın
büküşlərini sığallayaraq
söylədi. - Bu necə adlanır?
“Soupir d'automne”, bəli, bəli, bu don məhz elə madmazel üçündür.
Bu sözlər nəsə Ketrini qüssələndirdi, mağazadan çıxarkən də o, bu
sözləri xatırladı: “Soupir d'automne, bəli, bəli, bu don məhz elə
madmazel üçündür”. Payız. Həqiqətən də, bu, onun payızı idi. O,
baharı və yayı görməmişdi və artıq bir daha heç bir zaman da
görməyəcəkdi.
Nələrsə geriyə dönmədən çıxıb getmişdi. Sent- Meri-Middə keçirilən
illər müddətində həyat ondan yan ötüb keçmişdi, nəyisə itirmişdi...
Mən səfehəm, - Ketrin düşündü, - Mən səfehəm. İstədiyim nədir?
Üç ay əvvəl mən indikindən daha xoşbəxt idim.
O, çantasından məktubu çıxardı - səhər ledi Templindən aldığı
50
məktubu. Ketrin düşüncəsiz qadın deyildi. Hər kəsin başa düşəcəyi
kimi, o da məktubdakı mətnaltı mənanı yaxşı başa düşmüşdü,
uzunmüddətli sükutdan sonra ledi Templinin gözlənilmədən onu

xatırlamasının səbəbini də anlayırdı. Əlbəttə ki, öz kefi üçün deyil,
mənafeyi üçün.
- Yaxşı, niyə də olmasın? Gedəcəyəm, - Ketrin qərar verdi. O,
Pikadilliyə düşdü və Kuk agentliyinə daxil oldu. Klerkin söhbət
etdiyi kişi də Riveruya gedirdi. O, fikirləşdi: hamı Riveruya gedir.
Çox gözəl, həyatında ilk dəfə o da hamının edəcəyini edəcəkdi.
Kişi kənarlaşdı və Ketrin onun yerində dayandı. Qız klerklə
danışırdı, lakin fikri başqa yerdə idi.
Bayaqkı kişinin üzü ona çox tanış gəlirdi. Onu harada görmüşdü?
Birdən xatırladı. Bu səhər “Savoy”da, nömrəsinin qarşısında o,
həmin kişi ilə toqquşmuşdu. Qəribədir, eyni adamla bir gündə iki
dəfə qarşılaşırdı.
Anlaşılmaz bir duyğu içərisində başını çiyninin üstündən çevirib
geriyə baxdı. Kişi qapının ağzında dayanaraq ona baxırdı.
Onun bədənindən soyuq dalğa keçdi. O, faciənin nəfəsini hiss
etdirdi...
Sonra bu hissləri başından qovaraq diqqətlə klerkə qulaq asmağa
başladı.
Sadəlövlük.
10
Çox ingilissayağı.
11
Qəşəng ingilis qızı.
12
Boz kostyum.
13 “Payızın nəfəsi” (ziyafət paltarı). 14 Krepdeşin (parça növü).

IX
FƏSİL
Rədd edilmiş təklif
51
Derek çox nadir hallarda özündən çıxardı. Daima ovqatının yaxşı
olması onun əsas xüsusiyyətlərindən biri idi və bu da Derekə çətin
vəziyyətə düşdüyü zamanlarda dəfələrlə öz faydasını vermişdi. Hətta
Mirelin yanından çıxanda da onun hirsi tez soyudu və yenidən
sakitliyini bərpa edə bildi. Bu, onun üçün zəruri idi. Çünki hazırkı
vəziyyət əvvəllər düşdüyü vəziyyətlərdən daha çıxılmaz idi və bu
vəziyyətdən necə çıxacağını bilmirdi.
O, dərin fikrə dalaraq qaşqabağını tökmüş halda yolla gedirdi.
Beynində müxtəlif variantları götür- qoy edirdi. Ümumiyyətlə,
Derek göründüyündən çox ağıllı idi. İndi onun ağlına bir neçə
variant gəlirdi, xüsusən də biri daha cəlbedici görünürdü. Bir
anlığına o, bunu etmək istəmədi, lakin vəziyyətin ümidsizliyi
seçimin ümidsizliyinə diktə edirdi. Derek Ketterinq və Rufus Van
Aidin arasındakı müharibə ancaq bir nəticə ilə bitə bilərdi...
Derek pulu və pulun qüdrətini lənətləyərək Pikadilli ilə Sent-Ceymz-

strit boyunca addımlayaraq meydana sarı irəlilədi. Cənab Tomas
Kuk və oğlanlarının nəqliyyat agentliyinin yanından keçərkən onun
addımları öz-özünə yavaşıdı, lakin gərgin düşüncələr içərisində
yoluna davam etdi. Beynində gəldiyi qəfil qərarın nəticəsində o, ora
daxil olmağa qərar verdi.
Derek başını yellədi və qəflətən geri elə döndü ki, özünü bir az öncə
getdiyi istiqamətdə irəliləyən piyadaya çırpdı. Bu dəfə o, Kukun
bürosuna daxil oldu. Ofis boş idi və o, dərhal klerkə yaxınlaşdı.
Mən gələn həftə Nitsaya getmək istərdim, bu mümkündürmü?
Hansı tarixdə, ser?
On dördü. Ən rahat qatar hansıdır?
-Təbii ki, Mavi qatardır. Siz həmin qatara Kalada minə bilərsiniz.
Derek başı ilə təsdiq etdi. O, bütün bunları onsuz da çox gözəl bilirdi.
52
- On dördü, - klerk burnunun altında mızıldandı, - çox yaxın vaxtdır.
Mavi qatar, demək olar
ki, həmişə dolu olur.
Baxın, bəlkə boş yer qalıb, əgər qalmayıbsa...
O, sözünü bitirməyərək müəmma ilə gülümsədi.
Klerk bir neçə dəqiqəliyinə yox oldu, lakin tezliklə qayıtdı.

- Hər şey qaydasındadır, ser. Üç boş yer qalıb. Onlardan birini sizin
adınıza qeyd edim. Sizin
adınız?
Peyvett, - Derek söylədi. O, Cermen-stritdəki mənzilinin ünvanını
verdi. Klerk başı ilə razılığını
bildirdi, Derekə uğurlu yol arzuladı və növbəti müştəriyə müraciət
etdi.
Mən ayın on dördü Nitsaya getmək istərdim.
Əgər mümkündürsə, Mavi qatarla.
Derek cəld ətrafa boylandı.
Necə də qəribə təsadüfdür! O, Mirelə söylədiyi sözlərini xatırladı:
“Ala gözlü ledinin xəyalı. Mən bir daha onu görməyəcəyəm”.
Ancaq Derek onu yenidən gördü, bundan başqa, o da onun kimi
Mavi qatarda Nitsaya getməyə hazırlaşırdı, həm də onunla eyni
gündə. Onun bədənini titrəmə bürüdü. Bəzən Derek mövhumatçıya
çevrilirdi. O, yarızarafatla
demişdi ki, bu qadın ona bədbəxtlik gətirə bilər. Bəs bu birdən
həqiqətə dönsə necə? Qapının ağzında ayaq saxladı və dönüb ona
baxdı. Yaddaşı onu yanıltmamışdı. Bu, o idi.
Bu qadın - ledi idi, sözün əsl mənasında ledi. Çox da gənc olmayan,
gözəl olmayan. Lakin bu qadında nəsə var idi. Bir də ala gözləri....
Heç nəyi onlardan gizlətmək mümkün olmayan ala gözləri. O, küçəyə
53
çıxarkən anladı ki, bu alagözlü yad qadından qorxur. Bu duyğuda
nəhs nə isə var idi.
Derek evə qayıdaraq qulluqçunu çağırdı:
Bu çeki götür, Payvett Pikadillidəki agentliyə get. Orada sənin
adına yazılmış bilet var. Onun pulunu ödə və qayıt.
Oldu, ser.
Payvett getdi.
Derek yazı masasının arxasına əyləşdi və korrespondensiyaları bir-
bir gözdən keçirməyə başladı. Yeni heç nə yox idi. Hesablar. Böyük,
xırda və ödəmə tələb edən hesablar. Onları hələ ki, nəzakətli tərzdə
yazmışdılar. Lakin Derek bilirdi ki, əgər... əgər bir xəbər hamıya
yayılsa, tezliklə onların tərzi dəyişiləcək.
Derek kefsiz halda dəri üzlüklü iri kresloya əyləşdi. O, başa düşürdü
ki, tələyə düşüb. Buradan çıxmaq üçün görünən yollar isə elə də
ümidverici deyil.
Payvett əlində biletlə içəri daxil oldu və təmkinlə boğazını arıtladı:
Bir centlmen sizi görmək istəyir, ser, mayor Nayton.
Nayton?
Derek yerində dikəldi. Qəflətən onu həyəcan bürüdü. Astadan,
demək olar ki, eşidilmədən dedi:
- Nayton! Maraqlıdır, o hara, bura hara?
Onu dəvət edə bilərəm, ser?
Derek başı ilə razılığını bildirdi.
Sizi görməyimə çox şadam, - Derek Naytonu açıq qəlblə salamladı.
Nayton gərgin idi və Derekin diqqətli nəzərləri həmin an bunu gördü.
Katibin boynundakı tapşırıq ona əməlli-başlı ağırlıq edirdi.
Derekin salamlamasına o, demək olar ki, qeyri-iradi cavab verdi.
Hə, - Derek söylədi, - mənim hörmətli qayınatamın məndən istədiyi
54
nədir? Siz ki, onun tapşırığı ilə gəlmisiniz, elə deyilmi?
Nayton gülümsəmədi:
Bəli, - o, təşviş içərisində dedi, - mən... mən mister Van Aidinin
başqasını seçməsini üstün
tutardım.
Derekin yuxarı dartılmış qaşları təəccübünü ifadə etdi:
Nədir, məgər hər şey çoxmu pisdir? Eybi yox, sizi inandırım ki,
mən o qədər də həssas adam
deyiləm, Nayton. Söyləyin görək.

Nayton boğazını arıtladı:
Van Aidin məni təklifini sizə bildirmək üçün göndərib.
-Təklif? Bax, bu artıq maraqlıdır.
Davam edə bilərəmmi?
Buyurun. Mənə fikir verməyin. Mən təəccüblənmişəm. Mənə elə
gəlir ki, mənim sevimli qayınatamın hirsi səhərdən bəri bir qədər
soyuyub. Bu isə maliyyə Napoleonu adlandırılan belə güclü insana
yaraşan deyil. Demək, o, ilk öncə düşündüyü mövqeyinin o qədər də
möhkəm olmadığını başa düşüb.
Nayton heç bir emosiya göstərmədən bu sakit, istehzalı səsi dinlədi.
O, Derekin sözünü bitirməsini gözlədi və sonra sakit halda dedi:
Mən onun təklifini daha münasib dildə
çatdırmağa çalışıram.
- Davam edin.
Nayton Derekdən yan tərəfə baxırdı. O, soyuq və işgüzar səslə
danışırdı.
- Hər şey çox sadədir. Bildiyiniz kimi, missis Ketterinq boşanma
ərizəsi verməyə hazırlaşır. Əgər hər şey sakit başa çatsa, siz bu
məsələ həll olan gün yüz min alacaqsınız.
55
Siqaret çəkməyə hazırlaşan Derek mat qaldı.
Yüz min! - o, tez təkrar etdi. - Dollar?
Funt.
İki dəqiqəliyinə otağa dərin sükut çökdü. Ketterinq götür-qoy edirdi.
Yüz min funt. Bu o
deməkdir ki, Mirel öz qayğısız həyatına davam edə bilər.
Bu o deməkdir ki, Van Aidin nəsə bilir. Van Aidin boş-boşuna pul
kisəsinin ağzını açan adam deyil.
Bəs əgər mən imtina etsəm? - o, soyuq,
rişxəndli lütfkarlıqla soruşdu.
Sizi əmin edirəm, - Nayton ifadəli jest etdi, - bu tapşırığı yerinə
yetirmək mənim heç ürəyimcə deyil.
-Yaxşı, kefinizi pozmayın, bu, sizin günahınız deyil. Hə, belə, bəs
mənim sualıma siz nə cavab verirsiniz?
Əgər siz bu təklifi rədd etsəniz, - Nayton cavab verdi, - mister
Van Aidin sizə növbəti
təklifini çatdırmağımı istədi: o, sizi müflis edəcək. Vəssalam.
Ketterinq qaşlarını qaldırdı, lakin zahiri sakitliyini qorudu:
Nə etməli, bunu edə biləcəyinə şübhəm yoxdur. Milyonların
üstündə oturan amerikalı ilə
çəkişmək mənlik deyil. Yüz min! Əgər insan rüşvət götürməyə

qadirdirsə, burada düşünüləcək bir şey yoxdur. Bəs mən desəm ki,
iki yüz minə razılaşaram, onda necə?
Mən sizin cavabınızı mister Van Aidinə çatdırmalıyam, - Nayton
təmkinlə cavab verdi. -
Demək sizin cavabınız budur?
Xeyr! - Derek dedi. - Əlbəttə, bu daha əyləncəlidir, lakin
cavabım bu deyil. Gedib
56
qayınatama deyin ki, o da, onun bütün var- dövləti də cəhənnəm
olsun. Aydındır?
-Tamamilə. - Nayton ayağa durdu. - Mən... mən... icazə verin sizə
etiraf edim, mister Ketterinq: şadam ki, siz məhz bu cür cavab
verdiniz.
Derek susdu. Nayton otaqdan çıxandan sonra o, öz düşüncələrinə
qərq olaraq yerindən tərpənmədi. Sonra qəribə bir təbəssüm onun
dodaqlarına toxundu:
- Nə etmək olar, -pıçıltı ilə dedi.

X
FƏSİL Mavi qatarda
-Ata!
Missis Ketterinq özünü atasına tərəf atdı.
Bu səhər onun əsəbləri gərilmişdi. Atası gözlənilmədən zərif su
samuru xəzindən uzun manto geyinmiş və başına qırmızı kiçik lak
şlyapa qoymuş Rutun qarşısına çıxanda o, “Viktoriya” vağzalının
adamlarla qaynaşan platforması ilə fikrə dalmış halda gedirdi.
Sənə nə olub, Rut, bu nə qaçaqaçdır?
Səni görəcəyimi gözləmirdim. Dünən gecə sən mənimlə
xudahafizləşmişdin və dedin ki, bu gün səhər sənin iclasın var!
Elədir, amma sən bütün iclaslardan dəyərlisən. Gəldim ki,
uzunmüddətli ayrılıqdan öncə səni bir daha görüm.
Bu, sənin tərəfindən çox xoş əməldir, ata. İstərdim ki, sən də
mənimlə gedəsən.
Birdən razılaşsam necə?
Bu sözlər zarafatla söylənmişdi. Lakin qızının yanaqlarının
qızardığını görəndə o, təəccübləndi. Bir anlığına ona elə gəldi ki,
qızının baxışlarında qorxu əmələ gəldi.
Qız inamsız və əsəbi halda güldü:

57
Elə bildim doğrudan da getmək qərarına
gəlmisən.
Bəs sən bundan məmnun olardın?
Əlbəttə, - o, səmimi cavab verdi.
Bunu eşitməyimə şadam, - Van Aidin bildirdi.
Əslində, biz elə də uzun müddətə
ayrılmırıq, ata,
Rut sözünə davam etdi, - axı sən bir
aydan sonra gələcəksən, deyilmi?
-Ah! Hərdən elə istəyirəm ki, Hartli-stritdən birinin yanına gedib
mənə təmiz havanın və günəşin vacib olduğunu söyləməyə onu
vadar edim və mən də təcili dincəlməyə yollanım.
Belə tənbəl olma! - Rut dedi. - Bir aydan sonra ora indikindən də
yaxşı olacaq. Bir də ki,
sənin Londonda xeyli təxirəsalınmaz işlərin var...
Hə, bilirəm, - Van Aidin köksünü ötürdü. - İndisə, yaxşı olar ki,
qatara minəsən, Rut.
Vaqonun hansıdır?
Rut Ketterinq dalğın halda qatarı gözdən keçirdi. Pulmanov

qatarlarından birinin qapısı önündə başdan-ayağacan qara geyinmiş
bir nəfər arıq qadın - Rutun qulluqçusu dayanmışdı. O, geri çəkilərək
sahibəsinə yol verdi.
Sizin sakvoyajı15 oturacağın altına qoymuşam ki, madam, bəlkə
sizə paltar lazım gəldi. Şalı götürüm, yoxsa onlar sizə lazımdır?
Xeyr, xeyr, lazım deyil, onları götür və öz
yerinə get, Meyson.
Van Aidin qızı ilə birgə vaqona daxil oldu. O, öz yerini tapdı və Van
Aidin qəzet və jurnal yığınını kiçik masanın üstünə qoydu.
58
Qarşı tərəfdəki oturacaqda sərnişin əyləşmişdi. Amerikalı həmin
sərnişinə diqqətlə nəzər saldı. Bu, səliqəli yol kostyumu geyinmiş
heyrətamiz alagözlü qadın idi. Van Aidin bir müddət də Rut ilə,
adətən, vağzalda öz yaxınını yola salan adamın danışdığı kimi söhbət
etdi.
Nəhayət, fit səsi eşidildi və Van Aidin saatına baxdı.
Mən getməliyəm, əzizim. Hələlik. Narahat olma. Mən bütün işləri
öz yoluna qoyacam.
Ah, ata!
Van Aidin birdən geri çevrildi. O, sanki Rutun səsində əsla ona xas
olmayan bir intonasiya duydu, bu, ümidsizlik harayına bənzədi. Və
bu, atanı təlaşa saldı. Qız özünü qeyri-iradi olaraq ona sarı atsa da,
lakin tez özünü ələ aldı.
- Bir aydan sonra görüşənədək, - Rut şən halda sağollaşdı.
İki dəqiqədən sonra qatar yerindən tərpəndi.
Rut tərpənmədən yerində əyləşmişdi. O, dodaqlarını çeynəyir,
göz yaşlarını güclə saxlayırdı. Qəflətən dəhşətli yalqızlıq hissi
duydu. Onun içini birdən-birə dəli bir arzu bürüdü: nə qədər ki, gec
deyil, vaqondan özünü yerə atmaq və geri qayıtmaq. Daima sakit və
özündən əmin olan Rut ömründə ilk dəfə özünü
bu cür - küləklə sovrulan yarpaq tək hiss etdi. Əgər atası bilsəydi...
Görəsən, ona nə deyərdi?
Bu, əsl ağılsızlıqdır! Həyatında ilk dəfə Rut hisslərinə bu cür əsir
düşüb, səfeh və ehtiyatsız hərəkət etdi. Van Aidinin əsl qızı kimi Rut
öz hərəkətlərinin nə qədər səhv olduğunu anlayır və özünü müqəssir
bilirdi. Lakin digər cəhətdən də o, atasına oxşamışdı - öz istədiyinə nail
olmaq kimi möhkəm bir iradəyə malik idi və qərar qəbul edərkən heç
bir əngəldən çəkinməzdi. Rut beşikdə ikən tərsliyi və öz bildiyini
59
tutmaq cəhəti ilə fərqlənirdi, verilən tərbiyə isə bu cəhətlərini daha

da təkmilləşdirmişdi. Bəli, indi hər şey risk altına atılmışdı. İndi o,
sonacan getməli idi.
O, başını qaldırdı və onun baxışları əks tərəfdəki oturacaqda
əyləşmiş qadının baxışları ilə qarşılaşdı. Birdən ona elə gəldi ki, yol
yoldaşı onun fikirlərini oxuyur. O, qadının ala gözlərində özünə qarşı
anlayış və dərdinə şərik olmaq kimi bir duyğu hiss etdi.
Lakin bu, bir anlıq ötəri təəssürat idi. Hər iki qadının sifəti yenidən
nəzakətli sakit ifadə aldı. Missis Ketterinq əlinə jurnal aldı, Ketrin
isə üzünü pəncərəyə çevirib, geridə qalan darıxdırıcı küçələrə və
şəhərətrafı evlərə baxdı.
Fikrini jurnala yönəltmək Rut üçün çətin idi. O, özünü nə qədər
böyük təhlükələrə atdığını xəyalən ağlına gətirdi və öz-özünə
peşman oldu. O, necə də yelbeyin olub! Bütün soyuqqanlı
adamlar kimi, o, öz üzərində nəzarəti tamamilə itirmişdi. Gecdir...
Məgər artıq çoxmu gecdir? Kaş kimləsə danışıb ondan məsləhət ala
biləydi! Əvvəllər heç vaxt onun buna ehtiyacı olmamışdı, hər bir
məsələ üçün onun öz şəxsi rəyi var idi, amma indi...
Ona nə olub? Vahimə. Bəli, belədir, onu vahimə basır. Ömründə ilk
dəfədir ki, o - Rut Ketterinq tamamilə vahimə içərisindəydi, az qala
dəli olacaqdı.
Rut gözünün ucuyla qonşusuna nəzər saldı. Əgər onun tanışları arasında
belə sakit və ürəyəyatan birisi olsaydı, onunla məsləhətləşə bilərdi. Ona
indi məhz belə adam lazım idi. Ancaq öz problemlərini yad bir yol
yoldaşına bildirmək... Rut öz-özünə güldü. O, yenidən jurnala baxmağa
başladı. Özünü ələ almaq lazımdır. Nəhayətdə, bu qərarı özü vermişdi.
O, öz azad iradəsi ilə hərəkət edir. Bunda qəbahət nə var ki? O, öz-
özünə dedi: “Mən niyə xoşbəxt ola bilmərəm axı?”
60
Duvra kimi olan məsafə bir göz qırpımında ötdü. Rut dəniz
yırğalanmasını yaxşı keçirirdi, lakin soyuğu sevmirdi, ona görə də
özünə ayrıca kayuta sifariş etdi...
Baxmayaraq ki, Rut heç vaxt bunu qəbul etmirdi, ancaq bəzən o,
mövhumatçıya çevrilirdi və təsadüflərə əhəmiyyət verən insanlar
kateqoriyasına aid idi. Kalaya çataraq Mavi qatarda qulluqçusu ilə
ikinəfərlik kupedə yerləşən Rut vaqon-restorana getdi.
Pulmanov vaqonunda qonşusu olan həmin qadınla birgə bir masa
arxasına düşməsi Rutu təəccübləndirdi. Hər iki qadın bir-birinə
mehriban gülümsədi.
Təsadüfə bir bax! - missis Ketterinq dedi.
Elədir, - Ketrin cavab verdi.
Ofisiant onların qarşısında beynəlxalq nəqliyyat şirkətlərinin yüksək

dəyərləndirdiyi cəldliklə peyda oldu və onların masasına iki qab
şorba qoydu. Şorbanı zərif omlet əvəz edənə qədər qadınlar artıq
dostyana söhbətə başlamışdılar.
İlahi, günəşli bir yerdə olmağı elə istərdim, - Rut köksünü ötürdü.
Əminəm ki, bu, qeyri-adi bir duyğudur.
Siz Riverunu yaxşı tanıyırsınız?
-Xeyr, bu, mənim ilk səfərimdir. -Təəccüblüdür.
Sizsə, yəqin ki, ora hər il gedirsiniz?
Demək olar ki, hə. Yanvar və fevral
aylarında London dözülməzdir.
Mənsə kənddə yaşamışam. Bu aylar orada da ürəkaçan keçmir. Hər
yer başdan-başa
palçıq olur.
Bəs indi nəyə görə getməyə qərar verdiniz?
Pul, - Ketrin cavab verdi. - On il ərzində mənim pulum ancaq rahat
61
ayaqqabı almağa güclə çatırdı, indisə mən böyük miras almışam,
amma ola bilsin, o pul, yəqin ki, sizə o qədər də böyük görünməz.
Bu cür deməyiniz maraqlıdır. Məgər belə çox hiss
olunur? Ketrin güldü:

Mən dəqiq bilmirəm. Mən, sadəcə, zahiri təəssürata görə mülahizə
yürüdürəm. Sizi görəndə düşündüm ki, siz dünyanın ən varlı
qadınlarından birisiniz. Ola bilsin, yanılıram.
Xeyr, yanılmırsınız. - Qəflətən Rut qüssələndi. - Siz, ümumiyyətlə,
mənim barəmdə nə düşündüyünüzü söyləyə bilərsinizmi?
-Axı...
Rut onun etirazını yarımçıq qoydu:
-Xahiş edirəm, şərtiliyi kənara qoyun! Bu, mənim üçün vacibdir. Biz
vağzaldan
uzaqlaşanda mən sizə baxdım və mənə elə gəldi ki... siz mənim
beynimdə baş verənləri anlaya bilirsiniz.
Sizi inandırım ki, mən kənar adamların düşüncələrini oxuya
bilmirəm, - Ketrin gülərək
dedi.
Yox, yox, xahiş edirəm, nə barədə düşündüyünüzü mənə
deyin. Rut elə təkid etdi ki, Ketrin təslim oldu.
-Yaxşı, belə istəyirsinizsə, deyərəm. Mən düşündüm ki, siz nəyə
görəsə çox məyussunuz və sizə yazığım gəldi.
Haqlısınız, siz tamamilə haqlısınız. Mən dəhşətli dərəcədə təlaş
içərisindəyəm... Mən...
əgər icazə versəydiniz, sizə danışmaq istəyərdim...

Ah, əzizim... - Və bu anda Ketrin düşündü: “Dünya necə də
yeknəsəqdir! - Sent-Meri- Middə də adamlar öz problemlərini mənə
danışırdılar, burada da eyni şeylər baş verir, mənsə yad insanların
62
problemlərini bilmək istəmirəm”.
Lakin o, nəzakətlə dedi:
-Yaxşı, danışın.
Rut birnəfəsə qəhvəsini içdi və Ketrinin hələ qəhvəsinə
toxunmadığına məhəl qoymayıb ayağa duraraq söylədi:
- Mənim kupemə gedək.
Bu, ümumi qapı ilə birləşmiş iki birnəfərlik kupe idi. Onlardan
birində tumacdan16 düzəldilmiş, üzərində “R.V.K.” inisialları həkk
olunmuş böyük mücrünü dizləri üstə əlində saxlayan, Ketrinin
vağzalda gördüyü arıq qulluqçu əyləşmişdi. Missis Ketterinq iki
kupeni birləşdirən qapını bağlayaraq yerində oturdu. Ketrin də onun
yanında əyləşdi.
Mən narahatam. Nə edəcəyimi də bilmirəm, - Rut sözə başladı. -
Bir nəfər kişi var, o, mənim xoşuma gəlir, çox xoşuma gəlir. Biz
ikimiz də gənc olanda tanış olmuşuq, bir-birimizi sevmişik, ancaq
onda bizi ayırdılar. İndisə biz yenidən qarşılaşmışıq.

-Hə?
Mən... mən onun yanına gedirəm. Əlbəttə, əminəm ki, siz
deyəcəksiniz ki, bu, düzgün deyil,
lakin siz mənim vəziyyətimi bilmirsiniz. Mənim ərim dözülməzdir!
O, mənə elə əzab verir ki!
Hə, - Ketrin yenidən təkrar etdi.
Mənim halım çox pisdir. Mən atamı aldatdım. Bu gün məni yola
salan o idi. O, istəyir ki, mən ərimdən boşanım, əlbəttə ki, mənim
başqası ilə görüşə getdiyimi heç ağlına da gətirmir. O, bunu
ağlasığmaz axmaqlıq adlandırardı.
Bəs siz belə düşünmürsünüz?
Mən fikirləşirəm ki, belədir. - Rut Ketterinq ehmalca titrəyən
63
əllərinə baxdı. - Ancaq
geriyə yolum yoxdur.
Nəyə görə?
Mən... Biz vədləşmişik və bu, onun üçün əsl
zərbə olar.
Siz ki, buna inanmırsınız, - Ketrin əminliklə
dedi.
Kişilər göründüklərindən daha dözümlüdürlər.
O düşünəcək ki, mən qorxağam, verdiyim
vədi yerinə yetirmək iqtidarına malik deyiləm.
Mənə elə gəlir ki, siz qorxunc bir səhv
edirsiniz və bunu özünüz də başa düşürsünüz.
Rut Ketterinq əlini üzünə qoydu.
Bilmirəm, bilmirəm. “Viktoriya”dan ayrıldığımızdan bəri mən
qorxunc bir hissiyyatdan yaxa qurtara bilmirəm, sanki nəsə mənə
sarı yaxınlaşır və mən bundan qaçıb qurtula bilmirəm.
Bu barədə düşünməyin, özünüzü ələ almağa çalışın. Siz Parisdən
atanıza teleqram göndərə bilərsiniz və o, dərhal gələr.
Rutun üzü şəfəq saçdı:
Hə, belə də edəcəyəm. Əziz qoca atam! Qəribədir, bugünkü günə
kimi onu necə də çox sevdiyimi dərk etməmişdim. - O, qamətini
düzəltdi və yaylıqla göz yaşlarını sildi. - Mən necə də səfeh
olmuşam. Çox sağ olun ki, sizinlə danışmağa icazə verdiniz. Baş aça
bilmirəm, mənə nə olub, niyə belə isterik vəziyyətdəyəm...
Amma indi yüngülləşdim. Düşünürəm ki, həqiqətən də dərdləşməyə
ehtiyacım var imiş. - O, ayağa durdu.
Ketrin də ayağa qalxdı.
Şadam ki, rahatlandınız. - Ketrin mümkün qədər adi səs tonu ilə
64
söyləməyə çalışdı. O, yaxşı bilirdi ki, bu tərz səmimi söhbətlərdə,
adətən, etibar yerini utancaqlıqla əvəz edir. O, sakitcə söylədi: - Mən
öz kupemə qayıtmalıyam.
Ketrin dəhlizə çıxdı və bu zaman qulluqçu da dəhlizdə idi. O,
Ketrindən yan tərəfə təəccüblü baxışla baxırdı. Ketrin də həmin
səmtə baxdı, lakin, görünür, qulluqçunun baxdığı adam artıq öz
kupesinə girmişdi - dəhliz boş idi.
Ketrin qonşu vaqona getdi. Gözlənilmədən sonuncu kupenin qapısı
açıldı və içəridən bir qadının üzü göründü və qapı yenidən bağlandı.
Sonralar onu yenidən gördüyü zaman Ketrinin
də başa düşdüyü kimi, bu simanı unutmaq asan deyildi.
Bol-bol makiyaj çəkilmiş gözəl, girdə, tünd dərili üz. Ona elə gəldi
ki, bu simanı artıq haradasa görüb.
Ketrin sakitcə öz kupesinə gələrək, bayaqkı həmsöhbətinin kim
olduğu və onun tarixçəsinin nə ilə bitəcəyi barədə tənbəl-tənbəl
düşünməyə başladı.
“Əgər onu hansısa axmaq əməldən çəkindirmək mənə müvəffəq
oldusa, deməli, mən pis iş görməmişəm. - Ketrin fikirləşdi. - Amma
kim bilir? Bu cür qadınlar, adətən, xudbin olurlar və ola bilsin, hətta
yaxşıdır ki, ömürlərində heç olmasa bir dəfə də olsun
xüsusiyyətlərinə rəngarənglik gətirirlər. Yəqin ki, onu bir daha
görərəm. O, əlbəttə ki, mənimlə görüşmək istəməyəcək. Kənar
şəxslərə öz işin barədə danışmaq - böyük səhvdir. Adətən, bundan
sonra onlar peşman olurlar”.
O, ümid edirdi ki, nahar vaxtı onları ayrı-ayrı masalarda əyləşdirərlər.
Ciddi olaraq düşündü ki, bu, hər ikisi üçün də yaxşı olar. Kürəkliyə
söykənərək özündə qüssə və yorğunluq hiss etdi. Onlar Parisə
yaxınlaşdılar və sonsuz dayanacaqlı dolanbac yollar çox yorucu idi.
65
Nəhayət, qatar Lion stansiyasında dayananda Ketrin platformaya
çıxdı və bir qədər gəzişməyə başladı.
Qatarın bürkülü havasından sonra soyuq hava adamı gümrahlaşdırırdı.
O, su samuru xəzi geymiş tanışının yemək məsələsini həll etdiyini
görüb gülümsədi; vaqon-restoranın pəncərəsindən onun
qulluqçusuna yemək səbəti verirdilər.
Qatar yerindən tərpəndi və nahar barədə xəbər verən zəng səsləndi.
Ketrin ürək rahatlığı ilə vaqon-restorana getdi. Onun növbəti masa
yoldaşı eşmə bığlı və yumurtavari başını bir qədər yana əymiş,
xariciyə bənzəyən alçaq boylu bir adam idi.

Ketrin özü ilə kitab götürmüşdü, lakin onu oxumağa başladığı zaman
gördü ki, kişi bir qədər qayğılı baxışlarla ona baxır.
- Görürəm, madmazel, roman polincier17 oxuyursunuz. Bu cür
kitablar xoşunuza gəlirmi?
Onlar məni əyləndirir, - Ketrin etiraf etdi.
Kiçik adam anlayışla başını tərpətdi:
Mənə söyləyiblər ki, bunlar son zamanlar çox populyardır.
Maraqlıdır, niyə, madmazel? Mən bütün həyatı boyu insan təbiətini
öyrənən bir
şəxs kimi bu sualı verirəm. Nəyə görə?
Ketrin daha da çox təəccübləndi:
Yəqin ona görə ki, onlar illüziya yaradırlar, sanki adam doğrudan
da sərgüzəştlə dolu bir həyatı yaşayır, - o, fikrini söylədi.
Bəli, bəli, sözünüzdə həqiqət var. - O, kədərlə
başını tərpədərək təsdiq etdi.
- Əlbəttə, hamı bilir ki, əslində belə şeylər olmur, - Ketrin sözünə
davam etdi. Lakin həmsöhbəti
tez qızın sözünü kəsdi:
66
Bəzən, madmazel! Bəzən! Bunlar sizinlə danışan şəxsin - mənim

başıma gəlib!
Qız ona maraq dolu nəzərlə baxdı:
Kim bilir, bəlkə nə vaxtsa siz də bu cür halla
qarşılaşdınız. Bu, təsadüf işidir.
Çətin ki! Heç vaxt mənim başıma bu cür
hadisələr
gəlməyib.
O irəli durdu:
Bəs siz istərdiniz ki, olsun?
Sual qızı qorxutdu və o diksindi.
Ola bilsin ki, bu, fantaziyadır, - balaca adam çəngəli yalayaraq
dedi, - amma mənə elə gəlir
ki, siz maraqlı hadisələr arzusundasınız. Eh
bien, madmazel, bütün həyatım boyu mən bir şeyi öyrənmişəm: hər kəs
istədiyini tapır. Kim bilir? - O, üz-gözünü məzəli şəkildə turşutdu.
Ola bilsin, siz istədiyinizdən də böyüyünü aldınız.
Bu, peyğəmbərlikdirmi? - Ketrin şən halda xəbər aldı.
Balaca adam başını yellədi.
- Mən peyğəmbər deyiləm, - həmsöhbəti əminliklə cavab verdi. -
Düzdür, mənim heç vaxt yanılmaq adətim yoxdur, ancaq bu
cəhətimlə
qürrələnmək istəməzdim. Gecəniz xeyrə qalsın,
madmazel, sizə şirin yuxular arzulayıram.
Ketrin balaca adamın ona söylədiklərinə təəccüblənərək öz kupesinə
getdi. Tanışının qapısı açıq olan kupesinin yanından keçəndə Ketrin
bələdçinin yatağı saldığını gördü. Su samuru xəzi geyinmiş ledi isə
üzü pəncərəyə sarı dayanmışdı.
Ketrinin gördüyü kimi, ikinci kupe isə boş idi, oturacağın üstündə isə
67
döşək, şal və yataq mələfəsi
dururdu. Qulluqçu yox idi.
Ketrin gəlib gördü ki, öz yatağı artıq hazırdır.
Saat onun yarısı idi. Çox yorulduğu üçün o, dərhal yatağına uzandı
və işığı söndürdü.
Ketrin qəflətən yuxudan oyandı. O, yatağa uzandığı vaxtdan bəri nə
qədər müddət
keçdiyini bilmədi. Saata baxıb gördü ki, saat dayanıb.
Dəqiqəbədəqiqə artan həyəcan onu bürüdü. O, ayağa durdu, xalatını
çiyninə atıb dəhlizə çıxdı. Qatar sanki yuxuya qərq olmuşdu. Ketrin
pəncərəni açdı. Sərin gecə havasını sinəsinə çəkib, qorxunc hisslərini
qovmağa və özünü sakitləşdirməyə çalışaraq bir neçə dəqiqəliyinə

pəncərənin yanında oturdu.
Sonra vaqonun qurtaracağına getməyə və bələdçidən saatı
öyrənməyə qərar verdi. Lakin bələdçi yerində yox idi. Ketrin
nəfəsini dərib, o biri vaqona yollandı. Uzun yarımqaranlıq dəhlizdə
o, bir kişini görüb təəccübləndi. Kişi su samuru xəzindən manto
geyinmiş ledinin kupesinin qapısı ağzında əlini qapının dəstəyinə
qoyaraq dayanmışdı. Qız fikirləşdi ki, qaranlıqda səhv salır, yəqin ki,
bu, kişinin öz kupesidir. Bir
müddət kişi kürəyi Ketrinə tərəf dayandı, lakin sonra səssiz çevrildi
və Ketrin bu anda onun üzünü gördü. Qız təəccüblə daha əvvəllər -
“Savoy” otelində və Kuk agentliyində gördüyü kişiyə baxdı. O,
qapını açdı və kupesinə daxil oldu.
Ketrin düşündü ki, bu, su samuru xəzi geyinmiş ledinin dediyi həmin
adamdır - ledinin görüşməli olduğu kişi.
Sonra Ketrin öz-özünə fikirləşdi ki, yəqin çox fantaziya qurur. Çox
ehtimal ki, o kişi kupeni səhv salıb.
68
15 Yol çantası. 16 Dəri.
17 Detektiv roman.
XI FƏSİL Qətl
Ertəsi gün parlaq günəş şüası Ketrini yuxudan oyatdı. O, səhər
yeməyini yeməyə erkən getdi, lakin dünənki tanışlarından heç kimə
rast gəlmədi. Kupeyə qayıtdıqda bələdçi - melanxolik siması olan
uzun bığlı və qara saçlı kişi onun yatağını yığışdırırdı.
Madam, bəxtiniz gətirdi, - o, qeyd etdi. - Günəş şəfəq saçır.
Sərnişinlər yuxudan
durarkən pəncərədə buludlu səhər görəndə məyus olurlar.
Yəqin mən də məyus olardım, - Ketrin dilləndi.
Biz çox gecikirik, madam, - bələdçi getməmişdən qabaq
xəbərdarlıq etdi. - Nitsaya yaxınlaşanda mən sizə xəbər verəcəyəm.
Ketrin başını tərpətdi. Pəncərənin qarşısında oturaraq görünən
mənzərəni seyr etdi. Palmalar, mavi dəniz, açıq-sarı rəngli küsdüm
çiçəkləri - bütün bunlar on dörd il yalnız cansıxıcı ingilis qışı görmüş
qadın üçün yeni idi.
Qatar Kanna çatıb dayananda Ketrin perronda gəzişməyə çıxdı. Onu
xəz paltolu ledi maraqlandırırdı və o, həmin ledinin pəncərəsinə
baxdı. Pərdələr hələ də bağlı idi - qatarda pərdələri bağlı olan yeganə
pəncərə həmin pəncərə idi. Ketrin təəccübləndi. Qatara qayıdarkən
tanışının kupesinə yaxınlaşdı və qapının bağlı olduğunu gördü. Xəz
paltolu ledi qətiyyən səhər tezdən yuxudan oyananlardan deyildi.
Tezliklə ona bələdçi yaxınlaşdı və bildirdi ki, bir neçə dəqiqə sonra
Nitsaya çatacaqlar. Ketrin ona bəxşiş verdi, bələdçi təşəkkür etdi,
lakin getmədi. O, nəsə qəribə görünürdü. Ketrin fikirləşdi ki, ya
bəxşiş kifayət qədər deyil, ya da daha vacib nə isə bələdçini narahat
edir. Həqiqətən də o, təlaş içərisində idi, gözləri döyükürdü, sanki öz
69
həyatına görə qorxu keçirirdi.
Birdən bələdçi soruşdu:
Madam məni bağışlasın, ancaq onu Nitsada
qarşılayan adam olacaq?
Yəqin ki, - Ketrin cavab verdi. - Nə olub ki?
Lakin o, anlaşılmayan nəsə deyərək başını yellədi. Sonra qəfildən
getdi və qatar dayanana kimi də görünmədi.
Ketrin platformada dayanaraq fikirli halda ətrafa baxırdı. Qayğısız sifət
ifadəsi olan bir nəfər gənc ona yaxınlaşdı və tərəddüdlə soruşdu:
- Miss Qrey?
Ketrin təsdiq etdi, bu zaman gənc adam təbəssümə qərq olaraq özünü
ona təqdim etdi:
Mən Çabbiyəm, ledi Templinin əri. Yəqin ki, o, mənim barəmdə
sizə yazıb, amma bəlkə unuda da bilər. Sizin yükünüz haradadır? Bu
il mən bura gələndə öz əşyalarımı itirmişdim, siz heç təsəvvürünüzə

gətirə bilməzsiniz ki, buna görə nə qədər hay-küy oldu. Tipik fransız
qalmaqalı.
Ketrin öz əşyalarını ona göstərdi və onlar getməyə hazırlaşanda çox
nəzakətli bir səs eşitdilər:
İcazənizlə, madam, bir dəqiqə.
Ketrin geri çevrildi və qarşısında mundirli bir adam gördü.
Müəyyən rəsmiyyətə əməl etmək lazımdır, madam,
o izah etdi. - Zəhmət olmasa, mənimlə
gələrdiniz. Polisin göstərişidir. - O, əllərini havada yellədi. - Əlbəttə,
cəfəngiyatdır, amma nə etməli.
Mister Çabbi bu monoloqu tamamilə başa düşə bilmədi, çünki o,
fransızcanı mükəmməl bilmirdi.
- Ah, bu necə də fransızlara xasdır, - o, pıçıltı ilə gileyləndi. Çabbi
70
xarici ölkədə olarkən oradakı yerli xalqa əsəbiləşən britaniyalı
patriotlardan idi. - Həmişə onların nəsə bir kütbeyinlikləri olmalıdır
da. Heç olmasa onlar əvvəllər stansiyada adam saxlamırdılar. Bu,
nəsə yenilikdir. Fikrimcə, siz onlarla getməlisiniz...
Mundirli adam onu qatara aparanda Ketrin çox təəccübləndi. Onlar
kupelərdən birinə daxil

oldular. Çox məğrur bir şəxs - yəqin ki, hökumət qulluqçusu idi -
Ketrinə təzim etdi və dedi:
Üzr istəyirəm, madam, amma bəzi rəsmiyyətçiliyi yerinə yetirmək
lazımdır. Görürəm, madam fransızca danışa bilir.
-Zənn edirəm ki, anlaşılacaq dərəcədə danışa bilirəm, - Ketrin
fransızca cavab verdi.
Bu, yaxşı oldu. Zəhmət olmasa, əyləşin, madam. Mən, polis
komissarı müsyö Kauyam. - O, bunu xüsusi məna ilə vurğuladı və
Ketrin çalışdı ki, özünü elə göstərsin ki, guya bu, onda lazımi
təəssüratı yaratdı.
Siz mənim pasportumu görmək istəyirsiniz? - qız ehtimal etdi. -
Budur.
Təşəkkür edirəm, madam, - komissar pasportu əlinə aldı və
boğazını arıtlayaraq dedi.
Ancaq bizə əslində kiçik bir məlumat lazımdır.
Məlumat?
Komissar təmkinlə başını tərpətdi:
Sizinlə qatarda gedən xanıma dair. Dünən lenç zamanı siz onunla
söhbət etmisiniz.
Qorxuram, onun barəsində sizə heç nə deyə bilməyim. Biz,
doğrudan da, lenç müddətində

onunla danışmışıq, lakin mən onunla tanış deyiləm və əvvəllər də heç
71
vaxt onu görməmişəm.
- Bununla belə, siz lençdən sonra onun kupesinə getmisiniz və nə
barədəsə söhbət
etmisiniz? - komissar sual verdi.
- Bəli, - Ketrin cavab verdi. - Bu, düzdür.
Sanki komissar onun daha çox şey söyləyəcəyini gözləyirdi. O, qıza
təşviqedici nəzərlə baxdı:
Davam edin, madam.
Nəyi, müsyö?
Nədən söhbət etdiyinizi mənə söyləməyəcəksinizmi?
Söyləyə bilərəm, amma başa düşə bilmirəm ki, niyə mən bunu
etməliyəm.
Əsl ingilislər kimi o da hövsələdən çıxmışdı. Bu fransız polisi çox
utanmaz idi.
Niyə? - komissar ucadan dedi. - Ah, madam, sizi əmin edim ki, çox
ciddi səbəb var.
Onda, əlbəttə ki, siz onu mənə deyəcəksiniz.
Komissar fikirli halda çənəsini qaşıdı.

Madam, - o, nəhayət, dilləndi. - Səbəb çox sadədir. Haqqında
soruşduğum xanım bu səhər
öz kupesində ölü tapılıb.
Ölü? - Ketrin ah çəkdi. - Ürək tutması?
Xeyr, - komissar yuxulu səslə cavab verdi, -
o, qətlə yetirilib.
Qətlə yetirilib?!
İndi, madam, başa düşürsünüzmü ki, bizə bütün mümkün
məlumatlar lazımdır.
-Axı, onun qulluqçusu...
72
Qulluqçusu yoxa çıxıb.
A... - Ketrin susaraq fikrini cəmləşdirməyə
çalışdı.
Bələdçi sizin ledi ilə birgə kupedə olduğunuzu görüb və polisə
bildirib. Bax, buna görə də, madam, biz sizi hansısa bir məlumat
almaq
ümidi ilə narahat edirik.
Çox təəssüf, - Ketrin dedi, - amma mən
heç onun adını da bilmirəm.

Onun soyadı Ketterinqdir. Biz bunu onun pasportundan və yük
qeydiyyatından öyrəndik.
Əgər biz...
Qapı döyüldü. Müsyö Kau ayağa durdu və qapını araladı.
Nə olub? - o, narazı halda soruşdu. - Məni
işdən yayındırmayın.
Qapıda Ketrinin dünənki həmsöhbətinin yumurtayabənzər başı
göründü.
Mənim adım Erkül Puarodur, - o, özünü təqdim etdi.
Doğrudanmı, - müsyö Kau dili topuq vura- vura xəbər aldı, -
doğrudanmı, siz həmin Erkül
Puarosunuz?
Özüdür ki, var. Yadımdadır ki, mən, deyəsən,
bir dəfə sizinlə Parisdə Sulnedə18 qarşılaşmışam, buna baxmayaraq,
sizin məni yadınızda saxladığınıza inanmıram.
Nə danışırsınız, müsyö, nə danışırsınız!
İçəri girin, zəhmət olmasa! Bilirsinizmi...
Bəli, bilirəm! Gəldim ki, görüm kömək
lazım deyil ki?
73
Lütf etmiş olarsınız, - komissar cavab verdi. - İcazə verin, sizə
təqdim edim, müsyö Puaro, - o, Ketrinin pasportuna nəzər saldı, -
madam, ee..., madmazel Qrey.
Puaro Ketrinə gülümsədi:
Sözlərimin belə tezliklə çin olması qəribə deyilmi? - o bildirdi.
Madmazel, təəssüf ki, bizə elə də çox məlumat verə bilmir, -
komissar bildirdi.
Mən artıq izah etdim ki, - Ketrin söylədi, - o
bədbəxt ledi mənim tanışım deyildi.
- Amma o, sizinlə söhbət edib, elə deyilmi? - Puaro mülayimliklə
söylədi. - Yəqin ki, onun
barəsində müəyyən təəssüratınız yaranıb?
Bəli, - Ketrin fikirli halda cavab verdi. - Deyəsən, yaranıb.
Hə, madmazel, - komissar sözə qarışdı, - bizə bu barədə danışın.
Ketrin onların dünənki söhbətini təfsilatı ilə danışdı. O, hiss edirdi ki,
həmsöhbəti olan qadını satır, lakin “qətl” kəlməsi hər şeyi dəyişdirirdi.
Və o, mərhumla söhbətini mümkün qədər dəqiqliklə, sözbəsöz
onlara danışdı.
Maraqlıdır! - komissar Puaroya müraciət etdi.
Müsyö Puaro, həqiqətən də maraqlı deyilmi? Yoxsa bunun qətllə
heç bir əlaqəsi yoxdur... - O,

öz cümləsini sona qədər söyləmədi.
Bəlkə bu intihardır? - Ketrin ehtimalını söylədi.
Xeyr, - komissar cavab verdi. - İntihar deyil.
O, iplə boğulub.
- İlahi! - Ketrinin bədəni əsdi.
Müsyö Kau əlini sakitləşdirici tərzdə yuxarı qaldırdı.
- Bəli, bəli, bütün bunlar çox xoşagəlməzdir. Yəqin ki, bizim qatillər
74
sizinkilərdən daha qəddardırlar.
Bu, dəhşətdir!
Hə, hə, - komissar mehribancasına söylədi. - Siz çox cəsarətli
qadınsınız, madmazel. Sizi
görən kimi mən öz-özümə dedim: “Bu madmazel ürəkli adamdır”.
Ona görə də mən sizdən bir şey xahiş etmək istəyirəm, çox
xoşagəlməz işdir, lakin sizi inandırım ki, bu, mütləqdir.
Ketrin karıxmış halda ona baxdı. O, sanki özünü qoruyurmuş kimi
əlini qaldırdı.
Mən sizdən mənimlə qonşu kupeyə getməyi xahiş edirəm.
Bu, vacibdir? - Ketrin astadan soruşdu.
Kimsə onu tanımalıdır, - komissar cavab verdi. - Qulluqçu yoxa

çıxıb... - O, mənalı
tərzdə boğazını arıtladı.
Siz onunla ünsiyyətdə olan yeganə adamsınız.
Nə etməli, - Ketrin sakit halda söylədi. -
Əgər vacibdirsə...
O, ayağa durdu. Puaro təsdiqləyici halda başını tərpətdi:
Madmazel çox həssasdır, - dedi. - Mən də
gələ bilərəm, müsyö Kau?
- Əlbəttə, əziz müsyö Puaro.
Onlar dəhlizə çıxdılar və komissar qonşu kupenin qapısını açdı.
Pəncərənin pərdələri yarıya kimi qaldırılmışdı. Qətlə yetirilmiş üzü
divara sarı elə təbii halda uzadılmışdı kı, elə bil yatırdı. Müsyö Kau
onu ehtiyatla kürəyi üstə çevirdi və Ketrin əlini sıxaraq ucadan içini
çəkdi. Sifəti tanınmaz hala salınmışdı. Puaro cəld soruşdu:
- Bu nə vaxt edilib, ölümündən əvvəl, yoxsa
sonra?
75
Həkimlər söylədilər ki, sonra, - müsyö Kau
cavab
verdi.
Qəribədir! - Puaro qaşlarını çatdı və Ketrinə tərəf çevrildi. -
Qətiyyətli olun, madmazel, ona diqqətlə baxın. Əminsinizmi ki, bu,
dünən sizin danışdığınız qadındır?
Ketrinin əsəbi möhkəm idi. O, özünü qətlə yetirilmiş qadına diqqətlə
baxmağa məcbur etdi. Sonra irəliyə doğru əyilərək bədbəxt qadının
əlinə toxundu.
Mən tamamilə əminəm, - nəhayət, o bildirdi. -
Üzünü tanımaq mümkün deyil, lakin bədən quruluşu, boyu, saçların
rəngi adamda şübhə qoymur. Bir də ki, mən bunu tanıdım. - O,
mərhumun biləyindəki kiçik xalı göstərdi.
Onunla söhbət edərkən mən onu görmüşdüm.
Bon19, - Puaro söylədi. - Siz çox diqqətlisiniz, madmazel. Belə halda
meyitin identifikasiyası məsələsi həll olundu; lakin bütün bunlar çox
qəribədir. - O, çaşqınlıqla qətlə yetirilmişin üzünü göstərdi.
Müsyö Kau çiyinlərini çəkdi:
Ola bilsin ki, qatil çox qəzəblənibmiş, - o, ehtimal etdi.
Əgər qadın belə sakit uzanmasaydı, söylədiyiniz mümkün olardı, -
Puaro düşündü. - Lakin onu boğan şəxs arxadan yaxınlaşıb və
qurbanını gözlənilmədən yaxalayıb. Boğuq inilti, xırıltı, vəssalam,
başqa heç nə eşidilməyib, sonradansa sifətə vurulmuş bu qorxunc
zərbə. Nə səbəbə? Qatil ümid edib ki, əgər meyitin üzünü tanınmaz
hala salarsa, onda onu
tanımazlarını? Yaxud da, o, bu qadına elə çox nifrət edirmiş ki, artıq
ölmüş olmasına baxmayaraq, ona zərbə vurmaqdan özünü saxlaya
bilməyibmi?
76
Ketrin diksindi və Puaro müqəssircəsinə ona baxdı:
Siz mənim halınızı xarab etməyimə yol verməməlisiniz, madmazel.
O, mülayimliklə söylədi. - Bütün bunlara siz adət etməmisiniz və
bu, sizin üçün dəhşətlidir. Mənim üçünsə, təəssüf ki, adi
məsələlərdir. Xahiş edirəm, bircə dəqiqə də gözləyin.
Puaro qətlə yetirilmişin paltarını diqqətlə nəzərdən keçirdi - rəfin
kənarına mərhumun səliqə ilə qoyulmuş paltarı, asılqandan asılmış
ağır xəz palto və tora atılmış qırmızı lak şlyapa.
Sonra Puaro Ketrinin qulluqçunun əyləşdiyini gördüyü qonşu kupeyə
keçdi. Oturacaqda üç, yaxud da dörd şal, şlyapa qutusu, sakvoyaj var
idi. Qəfildən o, Ketrindən soruşdu:
Siz dünən burada olmusunuz. Sizcə, burada nəsə dəyişiklik
olubmu, bəlkə nəsə yoxa çıxıb?
Ketrin hər iki kupeyə diqqətlə baxdı.
Bəli! Açıq rəngli tumacdan düzəldilmiş mücrü yoxa çıxıb. Onun

üzərində “R.V.K.” inisialı var
idi. O,
cəvahiratları saxlamaq üçün bir mücrü ola bilərdi. Mən onu
qulluqçunun dizləri üstə görmüşdüm.
Eləmi? - Puaro dedi.
Axı, yəqin ki... - Ketrin sözə başladı. - Mən... mənim belə işlərdən
başım çıxmır, amma çox ehtimal ki... göründüyü kimi, qulluqçu da,
mücrü də yoxa çıxıb, elə deyilmi?
Siz demək istəyirsiniz ki, qulluqçu mücrünü
oğurlayıb? - komissar soruşdu. - Xeyr, madmazel, bu ola bilməz,
buna qarşı çox ciddi bir dəlil var.
Hansı?
Qulluqçu Parisdə qalıb.
77
O, üzünü Puaroya tutdu:
İstərdim ki, siz bələdçinin ifadəsinə qulaq asasınız. O, çox
inandırıcıdır.
Əlbəttə ki, madmazel də dinləmək istərdi. - Puaro təxmin etdi. -
Siz etiraz etməzsiniz ki,
cənab komissar?
Xeyr, - komissar cavab verdi, amma bununla belə, görünürdü ki, o,
etiraz edir. - Əlbəttə ki, xeyr, müsyö Puaro, bir halda ki, siz belə
istəyirsiniz. Siz burada artıq işinizi qurtardınızmı?
Düşünürəm ki, bəli. A... bircə dəqiqə!
O, şalın altına baxdı və orada nəsə tapdı, pəncərəyə yaxınlaşdı, sonra
isə “onu” iki barmağı arasında tutaraq qayıtdı.
O nədir? - müsyö Kau sual verdi.
Dörd dənə kürəni saç teli. - O, qətlə yetirilmişə tərəf döndü. -
Onlar madama
məxsusdur.
Nə olsun ki? Məgər bu vacibdir?
Məgər vacib deyil? İstintaqın bu mərhələsində biz nəyin vacib
olub-olmadığını bilmirik, ona
görə də hər bir detala qarşı diqqətlə yanaşmalıyıq.
Onlar kupeyə qayıtdılar və tezliklə bələdçi buraya gəldi.
Sizin adınız Pyer Mişeldir? - komissar soruşdu.
Bəli, müsyö komissar.
Mən istəyirəm ki, bu centlmenə, - o, Puaronu göstərdi, - mənə
danışdıqlarınızın hamısını
təkrar edəsiniz.
-Yaxşı, cənab komissar. Bu, biz Parisdən ayrıldıqdan həmən sonra

oldu. Mən getdim ki,
78
gecə üçün yatağı salım, düşünmüşdüm ki, madam şam yeməyini
vaqon-restoranda edər. Lakin onun kupesində içərisində yemək olan
səbət var idi. O, mənə söylədi ki, qulluqçunu Parisdə qoymağa
məcbur olub, buna görə də bir yataq salmaq lazımdır. O, yeməklə
dolu səbəti qonşu kupeyə apardı və mən yatağı salana kimi orada
oldu. Sonra söylədi ki, səhər tez oyanmayacaq və yatmağı xoşlayır.
Mən dedim ki, hər şey aydındır və o, mənə xeyirli gecələr arzuladı.
Siz qonşu kupeyə daxil oldunuzmu?
Xeyr, müsyö.
Bu halda siz, çətin ki, digər əşyalar arasında tumacı mücrünü
görərdiniz?
Mən onu görməmişəm, müsyö.
Qonşu kupedə adam gizlənə bilərdimi? Bələdçi fikirləşdi:
Qapı yarımaçıq vəziyyətdə idi, - o, cavab verdi. - Əgər adam
qapının arxasında dayanmış
olsaydı, mən onu görə bilməzdim, lakin, şübhəsiz ki, madam onu
görərdi.
Doğrudur! - Puaro söylədi. - Siz nəsə əlavə edə

bilərsiniz?
-Zənnimcə, bütün bildiklərim budur, müsyö. Mən daha heç nə
xatırlaya bilmirəm.
Bəs bu gün səhər? - Puaro maraqlandı.
Madamın mənə dediyi kimi, mən onu narahat etmədim. Ancaq
Kanna çatmamışdan öncə mən
onun qapısını döyməyə cürət etdim. Cavab almadığım üçün qapını
açdım. Mənə elə gəldi ki, ledi yatır. Mən onun çiynindən silkələdim
ki, oyadım və...
Və nə baş verdiyini gördünüz, - Puaro onun sözünü kəsdi. -Tres
79
bien20. Güman edirəm ki, mən öyrənmək istədiklərimin hamısını
öyrəndim.
Ümidvaram ki, müsyö komissar, - bələdçi cəsarətsiz halda söylədi,
- mən pis heç nə etməmişəm. Dəhşətə bax, özü də harada? Mavi
qatarda! Dəhşətlidir!
Rahat olun, - komissar söylədi, - siz hər şeyi
düz
etmisiniz.
Bəs siz bunu şirkətə bildirəcəksiniz?

Əlbəttə, əlbəttə! Biz bunu dərhal edəcəyik. Bələdçi çıxdı.
Həkim hesab edir ki, - komissar bildirdi, - ledi Liona çatmazdan
qabaq artıq öldürülmüşdür. Bəs qatil kimdir? Madmazelin dediyinə
görə, ledi söylədiyi kişi ilə hardasa yolda görüşməli idi. Qulluqçunu
buraxması mənə vacib görünür. Bəlkə kişi Parisdə qatara əyləşib və
qonşu kupeyə yerləşib? Əgər belədirsə, onda onlar mübahisə etmiş
ola bilərlər və kişi qəzəblənərək onu öldürmüş ola bilər. Bu, bir
ehtimaldır. Mənə daha inandırıcı görünən başqa ehtimal da var.
Qatil - bu qatarla gedən yol soyğunçusudur. İçərisində, çox güman
ki, ləl-cəvahirat olan
mücrünü də o oğurlamış olar. Ola bilsin ki, qatil Lionda qatardan
düşüb. Biz artıq qatardan kimin düşməsini öyrənməyi xahiş edərək
ora teleqraf göndərmişik.
Ya da o, Nitsaya qədər gəlib, - Puaro burnunun altında mızıldandı.
Ola bilər, - komissar razılaşdı, - lakin bu, çox
risklidir.
Puaro bir qədər susduqdan sonra dedi:
- Sonuncu halda qatil adi yol quldurudur, eləmi?
Komissar çiynini çəkdi:
80
Hələ ki, məlum deyil. Qulluqçunu axtarıb tapmaq lazımdır. Bəlkə
də tumacı mücrü ondadır. O zaman öldürülənin dediyi kişinin bu işlə
əlaqəsi var, onda bu qətl affekt vəziyyətində
törədilib. Mən özümsə şəxsən düşünürəm ki, bu qətl yol soyğunçusu
tərəfindən törədilib. Son zamanlar quldurlar tamam həyasızlaşıblar.
Bəs siz, madmazel, - Puaro Ketrinə baxdı, - siz gecə heç nə görüb
eşitmədiniz ki?
Heç nə, - Ketrin cavab verdi.
Puaro komissara müraciət etdi:
-Zənnimcə, biz madmazeli daha ləngitməyə bilərik,
eləmi? Komissar başı ilə təsdiq etdi.
- Xanım bizə öz ünvanını qoyacaqmı? - o, soruşdu.
Ketrin onlara ledi Templinin ünvanını verdi. Puaro ona yüngül təzim
etdi.
Bizim yenidən görüşməyimizə etiraz etməzsiniz ki, madmazel? - o
soruşdu. - Yoxsa sizin o qədər dostlarınız var ki, mənə vaxtınız
yoxdur?
Əksinə, - Ketrin cavab verdi, - mənim boş vaxtım çoxdur, sizi isə
görməyimə şad olaram.
Əla! - Puaro dostyana söylədi. - Bu, “roman policier nous”21
olacaq. Bu işi biz birlikdə araşdıracağıq.

18 Fransada gizli polis idarəsi. 19 Əla!
20 Çox yaxşı!
21 Bizim detektiv romanımız.
XII FƏSİL “Marqarita”
villasında
- Deməli, siz həqiqətən də hadisənin içində olmusunuz! - ledi Templin
şövqlə ucadan söylədi. - Əzizim, bu, necə də həyəcanlandırıcıdır. - O,
81
mavi gözlərini böyüdərək dərindən nəfəs aldı.
Əsl qətl! - mister Evans şadyanalıqla söylədi.
Çabbinin heç ağlına da gəlməyib, - ledi Templin sözünə davam etdi.
O, heç təsəvvür edə bilməyib ki, polis səni nəyə görə saxlayıb.
Əzizim, şansa bax! Bilirsənmi, mən düşünürəm ki... hə, mən qəti
düşünürəm ki, bununla nəsə əldə etmək olar.
Onun gözlərində şöhrət qığılcımları parladı.
Ketrin narahatlıq duydu. Onlar təzəcə lenç etmişdilər. Onlar, yəni ledi
Templin - praktisizm təcəssümü; mister Evans - sadəlövh və məğrur;
Lenoks - tünd rəngli simasında hiyləgər təbəssüm oynayan qız.
İnanılmaz təsadüfdür! Sizinlə getməyi və hər şeyi öz gözlərimlə
görməyi necə istərdim. - Çabbi bu sözləri tamamilə uşaqsayağı

söylədi.
Ketrin susurdu. Polis ondan sirri qorumağı tələb etməmişdi və
əlbəttə ki, nəyə görə ləngidildiyinin səbəbini dostlarından da gizlədə
bilməzdi,
amma hadisəni tam təfsilatı ilə danışmaq da istəmirdi.
Hə! - ledi Templin öz düşüncəsinə geri qayıtdı. - Bununla nəsə bir
şey etmək olar. Məsələn, belə bir başlıq altında məqalə yazmaq olar:
“Qətlə yetirilmiş qadınla mən necə söhbətləşdim”, yaxud da buna
bənzər nəsə.
Cəfəngiyatdır! - Lenoks onun sözünü kəsdi.
Sən heç təsəvvür edirsənmi, - ledi Templin müəllimə tərzində
sakit səslə sözə başladı, - “qaynar” xəbər üçün nə qədər pul
ödəyirlər. Ketrin, əzizim, əgər sən özün bunu etmək istəmirsənsə,
məni bütün xırdalıqlarla tanış et və mən özüm məqalə yazaram.
Mister Hevilend mənim köhnə dostumdur. Biz bir-birimizi yaxşı
başa düşürük. O, valehedici adamdır, heç
82
müxbirə oxşamır. Bu fikrim necədir, xoşuna gəldimi, Ketrin?
Mən belə bir iş görməməyi üstün tutardım,
- Ketrin kəskinliklə söylədi.

Qonağın bu inadkarlığı ledi Templini ruhdan saldı. O, nəfəsini dərdi
və yenidən hadisənin təfərrüatları barədə sorğu-suala başladı:
Sən dedin ki, qadın həyəcanlı idi? Maraqlıdır,
görəsən, kim imiş? Sən onun adını eşitmədinmi?
Onun
adını çəkdilər, amma mənim
yadımdan çıxdı. Mən çox məyus idim.
Başa düşürəm, - mister Evans dedi, -
yəqin ki, şokda idiniz?!
Əgər Ketrin, hətta qətlə yetirilmiş qadının adını yadına salsaydı da,
çətin ki, bunu onlara deyərdi. Ledi Templinin qeyri-sağlam marağı
və sualları onu qıcıqlandırırdı. “Ağlı başında olan” qız Lenoks isə
bunu başa düşdü. Yuxarı mərtəbədə Ketrin üçün hazırlanmış otağa
onu apararkən qız dedi:
Anama fikir vermə, o, hətta nənəsinin ölümündən belə bir neçə
penni qazanmağa da razı olar.
Lenoks aşağı düşəndə anası ilə Çabbinin qonağı müzakirə etdiklərini
başa düşdü...
Ədəblidir, - ledi Templin dedi, - çox ədəblidir. Geyimi də yaxşıdır.
Əynindəki o boz kostyum Qledis Kuperin22 “Misirdəki palmalar”
filmindəki kostyumu ilə eyni fasondadır.

Sən onun gözlərinə fikir verdinmi? - mister
Evans maraqlandı.
- Gözlərilə nə işim var, Çabbi? - ledi Templin
acıqlı dilləndi. - Biz daha vacib əşyaları müzakirə
edirik. - Əlbəttə, əlbəttə, - mister Evans razılaşdı və
83
ilbiz kimi yenidən öz qabığına çəkildi.
Mənə elə gəlir, o, elə də... yolagələnə oxşamır.
Ledi Templin son sözü söyləməmişdən qabaq bir balaca yubandı,
sanki sözü diqqətlə seçirdi.
O, anadangəlmə ledidir, bu barədə kitablarda
yazırlar, - Lenoks irişdi.
O, dardüşüncəlidir, - ledi Templin deyindi, - bu isə o cür həyat
tərzi sürmüş adam üçün çox
adidir.
Şübhə etmirəm ki, sən onun dünyagörüşünü genişləndirməyə
çalışacaqsan, - Lenoks bildirdi
Lakin sənin cəhdlərin boşa çıxa bilər. Görmədinmi, o, necə ayıq-
sayıqdır?
Hər halda, - ledi Templin özünü sakitləşdirərək dedi, - o,

başqalarına oxşamır. Adətən, insanlar gözlənilmədən varlananda elə
vacib şəxsə çevrilirlər ki, onlara yaxın düşmək mümkün olmur.
Sən isə istədiyini ondan asanlıqla ala biləcəksən, - Lenoks dedi.
Bir də ki, onun
necə olmasının əhəmiyyəti yoxdur. Sən ki, onu buraya başqa məqsəd
üçün çağırmısan.
O, mənim əmiqızımdır. - Ledi Templin
qürrəli halda söylədi.
Əmiqızı, hə? - Çabbi irəli durdu. - Deməli,
mən ona sadəcə Ketrin deyə bilərəm?
Onu necə adlandıracağın tamamilə vacib
deyil, Çabbi, - ledi Templin qeyd etdi.
Yaxşı, mən onu bu cür də adlandıracam, - mister Evans dedi. -
Necə bilirsən, o, tennis
84
oynaya bilir?
- Əlbəttə, yox, - ledi Templin cavab verdi. -
Sənə dedim axı, o, kompanyon olub. Kompanyonlar isə nə tennis, nə
də qolf oynamırlar. Ola bilsin ki, onlar kriket oynaya bilirlər, ancaq
mənə həmişə elə gəlir ki, kompanyonlar bütün sutka ərzində yumaq
dolayırlar və itləri gəzintiyə aparırlar.
İlahi! - Çabbi ucadan dedi - Doğrudanmı?
Lenoks yenidən Ketrinin otağına qalxdı.
Sənə kömək edə bilərəm? - o, nəzakət xətrinə soruşdu.
Etiraz cavabını alaraq çarpayıda əyləşdi və fikirli-fikirli Ketrinə
baxdı:
Sən nəyə görə gəlmisən? - o, nəhayət,
soruşdu.
Bizə gəlməyini nəzərdə tuturam. Sən ki,
tamamilə başqa adamsan.
Mən tanışlarımın olmasını istərdim.
Özünü bilməməzliyə vurma, - Lenoks həmsöhbətinin sifətindəki
təbəssümə bənzər təbəssümlə gülümsədi, - nədən danışdığımı çox
yaxşı bilirsən. Sən mənim düşündüyümdən tamam fərqlisən. Elə
yaxşı geyinmisən ki. - O,
köksünü ötürdü. - Bu, mənlik deyil. Mən anadangəlmə
yöndəmsizəm. Çox təəssüf, çünki mən qəşəng pal-paltarları sevirəm.
Mən də onları sevirəm, amma bu yaxın vaxtlara kimi onlardan
tamam xəbərsiz idim. Bu, sənin xoşuna gəlirmi?
Onlar birlikdə Ketrinin gətirdiyi paltarlara baxmağa başladılar.
Sən mənim xoşuma gəlirsən, - Lenoks birdən söylədi. - Mən

istəyirdim ki, anamın felinə uymamaq üçün səni xəbərdar edim, amma
indi görürəm ki, bu, artıq işdir. Sən səmimi, açıqqəlbli insansan, lakin
85
axmaq deyilsən. Lənət şeytana, yenə nə var?
Ledi Templinin səsi holldan eşidildi:
Lenoks! Derek zəng vurmuşdu. Bu gün nahara bizə gəlmək istəyir.
Yaxşı? Sən nəsə bir hoqqa çıxarmayacaqsan ki?
Lenoks anasının yanına getdi, sonra isə Ketrinin yanına qayıtdı.
Onun sifəti azca qızarmış və ciddiləşmişdi.
Şadam ki, köhnə dostum Derek gələcək. O,
sizin xoşunuza gələcək.
Derek kimdir?
Lord Lekonberinin oğlu. Varlı amerikalı ilə evlidir. Qadınlar onun
üçün dəli olurlar.
Niyə?
Hər şey sadədir: o, yaraşıqlı və gəzəyəndir.
Hər bir qadın ona görə ağlını itirir.
Bəs sən?
Hərdənbir, amma bəzən də düşünürəm ki, dyaçoka23 ərə getsəm
yaxşı olar, kənddə

yaşayar və dirrik becərərəm. - O, bir qədər fikrə getdi və
təsdiqləyirmiş kimi başını tərpətdi. - Ən yaxşısı irland dyaçokudur,
İrlandiyada mən həm də ov ovlaya bilərəm.
Bir müddət susaraq yenidən yarımçıq qalmış mövzuya qayıtdı.
- Derekdə qəribə nəsə var. Onun ailəsində çoxlu ipləmə
qumarbazlar olub. Keçmişdə onlar
arvadlarını müflis etmiş, malikanələrini uduzmuş, həyatlarını
təhlükəyə atırlarmış. Derekdən əla yolkəsən quldur olardı. Yaxşı,
mən getdim.
Otaqda tək qalan Ketrin fikrə getdi. O, ancaq indi başa düşdü ki,
düşdüyü yeni mühitdən necə yorulub, bunlar onu necə qıcıqlandırır.
86
Qatarda baş verənlər, polislə danışıq, yeni dostlarının sorğu-sualları
onda xoşagəlməz təəssürat oyatmışdı. Onun Ruta yazığı gəlirdi, lakin o
da onun xoşuna gəlməmişdi, xudbinlik onun təbiətinin əsas xüsusiyyəti
idi, Ketrin isə bunu qəbul etmirdi. Bununla belə, başqalarının sevincini
və kədərini bölüşməyə adət etmiş Ketrinin Ruta
ürəyinin yanmaması qeyri- mümkün idi. Ketrin onunla söhbətini
yadına salaraq, Rutun nəsə bir qərar qəbul etdiyini başa düşdü, lakin
hansı? Hansı qərar olursa- olsun ölüm bunu mənasızlaşdırmışdı.

Qəribədir! Hansısa bir oğru və qatil Rut üçün o dərəcədə vacib olan
bir səfəri yarımçıq qoydu... Ketrin
qəflətən polisə söyləməyi unutduğu bir xırdalığı xatırladı. Bəlkə də
bu, tamamilə gərəksiz idi. O, Rutun kupesinə girən bir kişini
gördüyünü yadına saldı.
Amma axı o, səhv edə bilərdi! Həmin qapı qonşu kupenin qapısı ola
bilərdi, bir də ki, o kişi qətiyyən cinayətkara oxşamırdı.
Həmin iki görüşdən sonra - “Savoy”da və nəqliyyat agentliyindəki
görüşlərdən sonra Ketrin onu yaxşı xatırlayırdı. Bəli, əlbəttə, o
yanılır. O, qətlə yetirilmiş qadının kupesinə girmirdi. Yaxşı ki, bu
barədə polisə heç nə deməyib, bu, ona zərər verə bilərdi.
Ketrin eyvana çıxdı. Küsdüm ağacının budaqları arasından o, Aralıq
dənizinin mavi sularına baxdı. Nə olmasından asılı olmayaraq, yaxşı
ki,
bura gəlmişdi. Burada olmaq, Sent-Meri-Middə olmaqdan daha
yaxşı idi.
Axşam o, “Soupir d'automne” donunu geyindi və güzgüdə öz əksinə
gülümsəyərək, ömründə ilk dəfə özündə qeyri-adi parlaqlıq duya-
duya aşağı endi.
Ledi Templinin qonaqlarının çoxu artıq yığışmışdı və otaq onun bütün
87
qonaqlıqlarında olduğu kimi səs-küylü idi. Çabbi ona yaxınlaşdı, ona
kokteyl uzatdı və qızın qolunu öz qoluna saldı.
Sonuncu qonaq otağa daxil olanda ledi Templin ucadan dedi:
Oho, Derek, nəhayət ki! İndi biz nəsə yeyə bilərik. Mən çox acam.
Ketrin otağın o biri başına baxdı və səksəndi. Deməli, onun adı
Derekdir! Qız hiss etdi ki, təəccüblənməyib. O bilirdi ki, artıq üç
dəfə gördüyü adamla tez, yaxud da gec, nə vaxtsa qarşılaşacaq. Hə,
yəqin ki, o da Ketrini tanıdı, çünki bir anlığına ledi Templinin
suallarına cavab verməkdən yayındı və sonra söhbəti davam
etdirməyə özünü güclə məcbur etdi. Ledi Templinlə danışdıqdan
sonra ondan aralandı. Adama elə gəldi ki, o, utanaraq sıxılır.
Hamı masaya tərəf getdi və Ketrin gördü ki, onu Dereklə yanaşı
əyləşdiriblər. Derek dərhal üzünü ona tutub, valehedici təbəssümlə
söylədi:
Bilirdim ki, tezliklə sizinlə rastlaşacam, lakin bunun burada baş
verəcəyini heç təxmin
etməzdim. Biz artıq qarşılaşmışıq. Birinci dəfə “Savoy”da, ikinci
dəfə Kukun agentliyində. Allah üçlüyü sevir. Bircə deməyin ki, siz
məni görməmisiniz və ya diqqət yetirməmisiniz. Görürəm ki, məni
tanıdınız.
Bəli, tanıdım, - Ketrin cavab verdi. - Lakin biz
iki deyil, üç dəfə qarşılaşmışıq. Bu gün dördüncüdür. Mən sizi Mavi
qatarda da görmüşəm.
Mavi qatarda? - Derekin davranışında nəsə dəyişiklik oldu,
baxmayaraq ki, Ketrin bunun nə olduğunu anlaya bilmədi. Sanki
qəfildən Derekə zərbə ilişdirdilər. Sonra o, qayğısızlıqla dedi:
Bu gün səhər orada gedən söz-söhbət nə idi?
Kimsə ölmüşdü, eləmi?
88
Bəli, - Ketrin astadan söylədi. - Kimsə
ölmüşdü.
Qatarda ölmək lazım deyil, - Derek güldü. - İnanıram ki, qatarın
gecikməsini bu hadisənin ayağına yazacaqlar.
Mister Ketterinq? - Derekin qarşısında əyləşmiş amerikalı kök
qadın irəli durub
xarakterik aksentlə danışmağa başladı. - Mister Ketterinq, deyəsən,
siz məni yadınızdan çıxarmısınız, mənə elə gəlir ki, siz çox yaxşı
oğlansınız...
Derek ona nəsə cavab verdi, Ketrinsə heyrət içərisində mat qalmışdı.
Ketterinq! Həmin soyad! İndi qız o adı xatırladı. Qəribə təsadüfə

bax! Dünən gecə gördüyü
adam öz arvadının kupesinə girən kişi imiş.
O, arvadını sağ-salamat qoyub çıxıb indi isə masa arxasında, hətta nə
baş verdiyindən xəbərsiz halda əyləşib. Şübhə ola bilməzdi. O, heç
nə bilmir.
Qulluqçu Derekə sarı əyilərək ona kağız parçası verdi və qulağına nə
isə pıçıldadı. Ledi Templindən üzr istəyərək Derek kağızı açdı.
Orada yazılanlar onu təəccübləndirdi. O, baxışlarını qaldırdı.
İnanılmazdır, Rozali, ancaq qorxuram ki, mən sizi tərk etməli
olacam. Polis rəisi dərhal məni görmək istəyir. Heç bilmirəm, onun
nəyinə lazımam!
Sizin günahlarınız sizi tapıb, - Lenoks zarafat
etdi.
- Görünür, - Derek razılaşdı. - Çox güman ki,
səfeh bir anlaşılmazlıqdır, lakin mən getməliyəm. Bu qoca niyə imkan
vermir ki, yeməyimi yeyim? Görünür, çox ciddi bir səbəb onu mənə
belə əzab verməyə vadar edir. - O güldü, masanın arxasından durdu
89
və otaqdan çıxdı.
22 Qledis Kuper (1888-1971) - aktrisa. 23 Dini rütbəsi olmayan kilsə

xadimi.
XIII FƏSİL Van Aidin
teleqram alır
Fevralın on beşi günortadan sonra London üzərinə sarımtıl qatı duman
çökmüşdü. Rufus Van Aidin hava ilə əlaqədar “Savoy”dakı otağında
oturub, var gücü ilə işə girişmişdi. Naytonun sevincinin həddi yox idi.
Son vaxtlar öz sahibinin fikrini işə cəmləməyə vadar etmək Nayton
üçün çətin olmuşdu. Nə vaxt iş barəsində ona xatırladanda da Van
Aidin sərt surətdə onun ağzından vururdu. Lakin indi
Van Aidin sanki ikiqat qüvvə ilə işə dalmışdı və bu yaxşı məqamdan
istifadə edərək katibi yeni- yeni kağızları dürtüşdürürdü. O, bunu elə
hiss edilmədən, elə nəzakətlə edirdi ki, Van Aidin heç başa da
düşmürdü.
İşin qızğın vaxtında Naytonla səhərki söhbətin kiçik bir məqamı Van
Aidinin ağlına gəldi.
Ona qulaq asarkən o, Van Aidinə elə də vacib görünməmişdi. Lakin
indi o, xəyalən dönə-dönə həmin söhbətə qayıdırdı və nəhayət,
adətinə zidd olaraq, katibindən həmin məsələni təfsilatı ilə
danışmasını istədi. O, Naytona qeyri-şüuri halda qulaq asaraq və
soxuşdurulmuş kağızlara qol çəkərək dedi:
Sən mənə başdan danışarsan?

Siz bunu nəzərdə tutursunuz, ser? - Nayton
şirkətin məruzə kağızını əlinə götürdü.
Yox, - Van Aidin cavab verdi. - Sən gecə Parisdə Rutun
qulluqçusu ilə qarşılaşdığını demişdin. Bunu beynimdən çıxara
bilmirəm.
90
Bəlkə sən səhv etmisən?
Səhv etməmişəm, ser. Mən həqiqətən də onu
gördüm və onunla danışdım.
Danış görüm, necə oldu.
Mən Breymerslə işimi qurtardım və “Rit” otelinə qayıtdım ki,
əşyalarımı yığım, yemək yeyim və Şimal vağzalında axşam
doqquzda çıxan qatara çata bilim. Kontorkanın yanında
qadını gördüm və həmin dəqiqə missis Ketterinqin qulluqçusu
olduğunu anladım. Ona
yaxınlaşdım və missis Ketterinqin harada qaldığını soruşdum.
Hə-hə, - Van Aidin davam etdirdi, - o da cavab verdi ki, Rut
Riveruya gedib, onu isə orada qoyub ki, növbəti tapşırığı gözləsin.
Elədir, ser.
Bu, çox qəribədir, - Van Aidin bildirdi. - Çox qəribədir. Bəlkə

qulluqçu qəbahət bir iş tutub?
Onda, - Nayton söylədi, - missis Ketterinq ona pulunu verib,
İngiltərəyə qayıtmağını
tapşırardı. Çətin ki, onu “Rit” otelinə göndərərdi.
Doğru deyirsən, - milyonçu dedi, - elədir.
Van Aidin daha nə isə demək istədi, lakin özünü saxladı.
O, Naytona bağlanmışdı, onu sevir və etibar edirdi, amma qızının
şəxsi həyatını katibi ilə müzakirə edə bilməzdi. Onsuz da Rutun
qeyri-səmimiliyi ona toxunmuşdu, bu təsadüfi məlumat da onda artıq
pis hisslər oyatmışdı.
Rut öz qulluqçusunu nə səbəbə Parisdə qoyub? Bir müddət o, bu
suala cavab tapmağa çalışdı.
Rutun heç ağlına da gəlməzdi ki, atasının katibinin Parisdə ilk
qarşılaşacağı adam onun qulluqçusu olacaqdı. Baxmayaraq ki, adətən,
91
həmişə belə olur. Bir qayda olaraq, həqiqət məhz bu cür aşkara çıxır.
Van Aidinin beynindən keçən sonuncu cumlə onu növbəti
düşüncələrə təhrik etdi.
Nə aşkara çıxır? O, bu sualı özünə verdi və cavab öz-özünə gəldi:
Armand de la Roş.
Qızının bu cür adamla əlaqə qurması Van Aidinə ağır gəlirdi.
Düzdür, o, Rutu yaxşı mühitdə qoymuşdu - Van Aidin qızının kupe
yoldaşı alagözlü qadını xatırladı...
O, Naytona çox incik tərzdə dedi:
Rut daima planlarını birdən-birə dəyişir. Bəs qulluqçu demədi ki,
Rut niyə qəflətən fikrini
dəyişdi?
O dedi ki, ser, missis Ketterinq təsadüfən
bir nəfər dostu ilə qarşılaşıb.
Hə? Kişi, yoxsa qadın?
Deyəsən, o, kişini nəzərdə tuturdu.
Van Aidin başını tərpətdi. Ən pis ehtimalı doğru
çıxdı. Milyonçu ayağa durdu və otaqda var-gəl etməyə başladı - o,
təşviş keçirərkən daima
belə edirdi. Van Aidin artıq öz hisslərini cilovlaya bilməyib söylədi:
Elə şey vardır ki, heç bir kişi bunu etmək qabiliyyətinə malik deyil
- qadını sözə qulaq asmağa vadar etmək. Qadın kortəbii yaşayır. Hər
bir alçaq onu ələ ala bilər. Alçaqlar isə, adətən, yaraşıqlı, şirindil
olurlar. Əgər əlimdə olsaydı...
Onun sözünü ağzında qoydular: xidmətçi oğlan teleqram gətirmişdi.
Van Aidin onu açdı və onun rəngi meyit kimi ağappaq oldu. O,
kresloya yıxıldı və əlini yellədi ki, xidmətçi oğlan getsin.
Nə olub, ser?
92
- Rut! - Van Aidin yanıqlı-yanıqlı dedi.
Missis Ketterinq?
-Ölüb!
-Yol qəzası?
Yox, çox güman ki, soyğun olub. Onlar onun öldürüldüyünü
yazmayıblar, amma mən bilirəm ki, mənim yazıq balamı öldürüblər.
İlahi, ser!
Van Aidin teleqrama işarə etdi:
Bunu Nitsadan göndəriblər. Mən ora ilk qatarla
getməliyəm. Nayton adəti üzrə işgüzar idi. O, saata baxdı:
Qatar saat beşdə “Viktoriya”dan çıxır, ser.
-Yaxşı. Sən, Nayton, mənimlə gedəcəksən. Xidmətçi Arçerə xəbər
ver və əşyalarını topla.
Hər şeyə nəzarət et. Mən Kerzon-stritə getmək istəyirəm.
Qəfildən telefon zəng çaldı və katib dəstəyi götürdü:
- Bəli? Danışan kimdir?
O, Van Aidinə müraciət etdi:

Mister Qobidir, ser.
Qobi? Mən indi onu qəbul edə bilmərəm. Amma dayan. Bizim hələ
vaxtımız var. De ki, onu bura gətirsinlər.
Van Aidin güclü insan idi. O, öz dəmir iradəsini bərpa edə bilmişdi.
O, mister Qobi ilə salamlaşarkən ancaq ən yaxın adamları bilə bilərdi
ki, ona nəsə olub.
Mənim vaxtım çox azdır, Qobi. Siz mənə vacib
nəsə xəbər verməkmi istəyirdiniz?
Mister Qobi boğazını arıtladı:
- Mister Ketterinqin fəaliyyətini, ser. Siz xahiş etmişdiniz ki, bu
barədə sizə məlumat bildirim.
93
Hə, de görüm.
Mister Ketterinq, ser, dünən səhər Londondan
çıxıb Riveruya gedib.
-Nə?
Milyonçunun səs tonu mister Qobini təəccübləndirdi. Bu ləyaqətli
centlmen, hətta həmsöhbətinə baxmamaq adətini dəyişdi və tez ona
nəzər saldı.
O, hansı qatarla gedib? - Van Aidin nərildədi.

Mavi qatarla, ser.
Mister Qobi yenidən boğazını arıtladı və buxarının üstündəki saata
baxaraq sözünə davam etdi:
Madmazel Mirel - “Parfenon”dan olan rəqqasə də həmin qatarla
gedib.
XIV FƏSİLAda Meysonun danışdıqları
Mən sizə, müsyö, başsağlığımızı bildirmək üçün, bizim sizə qarşı olan
dərin hörmət və ehtiramımızı bildirmək üçün söz tapa bilmirəm...
Van Aidinə ünvanlanmış bu sözlər magistrat24 müsyö Karrejə aid
idi. O, bu sözləri söylədiyi müddətdə müsyö Kau da canıyananlıqla
nidalar səsləndirirdi. Van Aidin etirazedici işarə ilə başsağlığını,
hörmət və ehtiram dolu sözləri dayandırdı. Bütün bunlar Nitsa
magistratında baş verirdi.
Müsyö Karrej, müsyö Kau və Van Aidindən əlavə burada daha bir
nəfər də var idi. Həmin kişi söylədi:
Müsyö Van Aidin fəaliyyət istəyir, təcili fəaliyyət.
O! - komissar dilləndi. - Müsyö Van Aidin, mən sizə bizim
dostumuz müsyö Erkül Puaronu təqdim etmədim. Şübhə etmirəm ki,
siz onun haqqında eşitmisiniz. O, bir neçə il əvvəl işdən uzaqlaşıb,
lakin indi də dünyanın ən yaxşı detektivlərindən biridir.
94
Sizinlə tanış olmağıma şadam, müsyö Puaro,
milyonçu artıq çoxdandır ki, istifadə etmədiyi sözləri qeyri-şüuri
halda dilinə gətirdi. - Demək,
siz daha işləmirsiniz?
Bəli, müsyö, mən həyatdan zövq alıram, - balaca kişi əllərini geniş
açdı.
Müsyö Puaro təsadüfən Mavi qatarda olub, -
komissar izah etdi, - və sağ olsun, bizə istintaqda öz köməyini təklif
etdi.
Milyonçu diqqətlə Puaroya baxdı. Və gözlənilmədən dilləndi:
Mən çox varlı adamam, müsyö Puaro. Adətən, belə hesab edilir ki,
varlı insanlar hamını və hər şeyi pulla ala bilər, lakin bu, belə deyil.
Mən öz sahəmdə böyük adamam və budur, bir böyük
adam digər böyük adamdan bir yaxşılıq etməyi xahiş edir. Puaro
başını mənalı tərzdə yırğalayaraq bu jesti qiymətləndirdi:
Gözəl söylədiniz, müsyö Van Aidin. Mən sizin xidmətinizdəyəm.
Təşəkkür edirəm! Siz istədiyiniz vaxt mənə müraciət edə
bilərsiniz. Sizi əmin edirəm ki,
mənim minnətdarlığıma bel bağlaya bilərsiniz. İndisə, centlmenlər,
iş başına.
Mən təklif edirəm ki, - müsyö Karrej dedi, - qulluqçu Ada
Meysondan başlayaq. Bildiyimə
görə, o buradadır, eləmi?
Bəli, - Van Aidin cavab verdi, - biz onu Parisdən gətirdik. O,
sahibəsinin ölümünü eşidib çox kədərləndi, lakin öz əhvalatını
kifayət qədər inandırıcı qaydada şərh edir.
Yaxşı, onda gəlin elə indi onu dinləyək, - müsyö Karrej qərar verdi.
O, zəngi çaldı və bir dəqiqə sonra Ada Meyson onun qarşısında idi.
95
O, başdan-ayağa qapqara geyinmişdi, hətta boz rəngli əlcəklərini də
dəyişməyə macal tapmışdı.
Qıpqırmızı qızarmış burnunu çəkirdi və Van Aidinin iştirakı ona bir
qədər cəsarət versə də, təlaşla ətrafı nəzərdən keçirirdi. Müsyö Karrej
gərginliyi aradan götürməyə çalışaraq yumşaq tərzdə danışırdı,
tərcüməçi rolunda Puaro iştirak edərək ona kömək edirdi. Onun
güvənli, dostyana səs tonu qulluqçuya sakitləşdirici təsir göstərdi.
Sizin adınız Ada Meysondur, eləmi?
Məni Ada Beatris kimi xaç suyuna salıblar, ser.
Yaxşı. Biz başa düşürük ki, baş verən hadisə sizdə qorxunc
təəssüratlar yaradıb...
-Ah, bəli, ser. Mən bir çox ledinin yanında xidmət göstərmişəm və
onların hamısı məndən çox razı qalıblar, lakin heç vaxt ağlıma gətirə
bilməzdim ki, belə bir iş ola bilər.
Təbii ki, - müsyö Karrej təsdiq etdi.
Əlbəttə, mən bu cür şeyləri bazar qəzetlərindən oxumuşam, ona
görə də bilirdim ki, bu xarici qatarlarda... - Onunla danışan məmurun
da, həmin qatarın məxsus olduğu xalqın dilində danışdığını birdən
yadına salıb tez susdu.
Gəlin baş verən hadisə barədə danışaq, - müsyö Karrej dedi. -
Bildiyimə görə, siz
Londondan çıxanda Parisdə qalmağınız barədə heç söhbət də
olmayıb, eləmi?
-Ah, xeyr, ser, biz birbaşa Nitsaya gəlməli idik.
Bu vaxta qədər siz öz sahibənizlə xaricdə -
olmusunuzmu?
- Xeyr, ser. Axı onun yanında cəmi ikicə ay
işləmişəm.
96
Necə bilirsiniz, o, Londondan gedəndə
həyəcanlı idi?
Görünürdü ki, o, əsəbi və məyus idi, onun
işinə yaramaq çox çətin idi.
Müsyö Karrej başı ilə təsdiq etdi.
İndisə, Meyson, deyin görüm, siz Parisə
gələndə sahibəniz sizə nə söylədi?
Bu, Lion vağzalında baş verib, ser. Mənim sahibəm qatardan düşüb
bir qədər platformada gəzişməyə qərar verdi. O, kupedən dəhlizə
çıxmışdı ki, həmin an ucadan səsləndi və bir nəfər centlmenlə
kupeyə geri qayıtdı.
Öz kupesi ilə mənim kupem arasındakı qapını bağladı və mən orada
heç nə eşitmədim və görmədim, ta o vaxta qədər ki, sahibəm qapını
açdı və mənə planını dəyişdirdiyini söylədi. O, mənə pul verdi və
göstəriş verdi ki, qatardan düşüm və “Rit” otelinə gedim. O, mənə
izah etdi ki, onu orada yaxşı tanıyırlar, mənə də orada nömrə
verəcəklər. Mən onun növbəti göstərişlərini gözləməli idim. Mənim
vaxtım qurtarmaq üzrə idi, mən öz əşyalarımı qapıb, qatardan
düşməyi ancaq çatdırdım. Bütün
bunlar dəhşətli dərəcədə tələskənlik və az bir zaman içərisində baş
verdi.
Bu vaxt ərzində centlmen harada idi?
O, sahibəmin kupesində üzü pəncərəyə tərəf- durmuşdu.

Siz onu təsvir edə bilərsiniz?
Bilirsiniz, ser, mən onu, demək olar ki, görmədim. O, bütün vaxtı
kürəyi mənə tərəf dayanmışdı. Hündür qarasaçlı centlmen idi. Deyə
biləcəyim ancaq bunlardır. Geyimi isə adi idi: tünd göy rəngli palto
və boz şlyapa.
97
O, qatarın sərnişinlərindən biri ola bilərdimi?
Düşünmürəm, ser. Məncə, o, stansiyada missis Ketterinqi
gözləyirdi. Əlbəttə, o, qatarda
da gedə bilərdi, bilmirəm. - Sanki belə bir ehtimal Meysonu təşvişə
saldı.
Belə! - Müsyö Karrej də tez mövzunu dəyişdi. - Yüklərin arasında
tumacı mücrü də var idi, eləmi? - o soruşdu. - Sizin sahibəniz
cəvahiratlarını orada saxlayırmış.
Bəli, ser.
Siz onu özünüzlə “Rifə apardınız?
Mən? Sahibəmin cəvahiratlarını “Rifə aparmaq? Nə danışırsınız, ser!
Meyson dəhşətə gəldi.
Deməli, mücrü qatarda qaldı?

-
Bəli, ser.
Sizin sahibənizin yanında cəvahiratları çox
idimi?
Lap çox, ser, hətta maraqlıdır, məgər o, xarici
qatarlarda törədilən qarətlər haqqında eşitməmişdimi? Bu ki, çox
risklidir. Axı ancaq elə o yaqutlar, sahibəmin mənə dediyi kimi, neçə
yüz min funt dəyərində idi.
- Yaqutlar? Hansı yaqutlar? - Van Aidin bağırdı.
Meyson ona sarı çevrildi:
Mən elə düşündüm ki, bu yaxınlarda sizin
hədiyyə etdiyiniz yaqutlar.
İlahi! - Van Aidin qışqırdı. - Sən demək istəyirsən ki, o, onları
özüylə götürmüşdü? Mən ona demişdim ki, yaqutları bankda qoysun.
Meyson ancaq qulluqçu olduğunu və sahibəsinin hərəkətlərinə
cavabdeh olmadığını göstərən jest etdi.
98
Rut, yəqin ki, dəli olub, - Van Aidin dərdli- dərdli deyindi. - Onu
bu cür davranmağa nə vadar edə bilərdi?
Bir dəqiqə! - Müsyö Karrej Meysona müraciət

etdi.
- Güman edirəm ki, bu qədər kifayətdir. Qonşu otağa keçin. Orada
bizim danışdıqlarımızın
protokolunu oxuyub təsdiqləyə bilərsiniz.
Meyson klerkin müşayiəti ilə otaqdan çıxdı, Van Aidin isə
səbirsizliklə məhkəmə icraçısına müraciət etdi:
- Nə məsələdir?
Müsyö Karrej masanın siyirtməsini açdı, məktubu çıxardı və Van
Aidinə verdi.
- Biz bunu madamın çantasından tapmışıq.
“Chere ami25, Sənə söz verirəm ki, ehtiyatlı və tədbirli olacam,
baxmayaraq ki, bu, sevən üçün çox çətindir. Parisdə qalmaq ağıllı
davranış olmazdı, amma İl-de 026 dünyadan uzaq bir məkandır və əmin
ola bilərsən ki, oradan heç nə sızmaz. Bu, necə də sənə və sənin
həssaslığına xas xüsusiyyətdir - üzərində işlədiyim məşhur daş-qaşlar
barədə kitaba maraq göstərmək! Sən mənə həddən artıq böyük bir
üstünlük bəxş edirsən: bu tarixi yaqutları görmək və onlara
toxunmaq. Mən “Alovun qəlbi”nə xüsusi bir fəsil həsr edəcəyəm.
Məni özünə valeh edən gözəlim! Mən əlimdən gələni edəcəyəm ki,
qəmli ayrılıq və tənhalıq illəri sənin yaddaşından birdəfəlik silinsin.
Daima sənin olan Armand.”

24 Bəzi ölkələrdə ali dövlət vəzifəsi daşıyan adam.
25
Əziz dostum!
26 “Qızıl adalar” (Fransaya məxsus olan və Aralıq dənizində
Tulonun cənub-şərqində yerləşən adalardan birinin qədim adı).
99
XV
FƏSİL Qraf de la Roş
Van Aidin məktubu sükut içərisində oxudu. Onun sifəti qəzəbli idi.
Gicgahlarında damarların necə şişdiyi və yumruqlarının necə
düyünləndiyi aşkar görünürdü. Bir kəlmə demədən məktubu
gözlərini masaya dikmiş müsyö Karrejə qaytardı. Müsyö Kaunun
baxışları tavanda pərvaz edirdi.
Müsyö Puaro öz paltosunun qolundan tozcuqları çırpırdı. Ədəb
xatirinə onlardan heç kim Van
Aidinə baxmırdı.
Sükutu ilk pozan müsyö Karrej oldu. Görünür, müsyö Karrej
xoşagəlməz mövzu barədə onu danışmağa vadar edən xidməti
vəzifəsini xatırlamışdı.
Yəqin ki, müsyö, - o, astadan söylədi, -

məktubu yazan şəxs sizə tanışdır?
Qorxuram ki, elədir, - Van Aidin ağır-ağır
nəfəs aldı.
Eləmi? - müsyö Karrej maraqlandı.
O, özünü qraf de la Roş adlandıran
yaramazdır.
Araya sükut çökdü. Sonra müsyö Puaro qabağa durub, müsyö Karrejin
masasının üstündəki xətkeşi yerinə qoyaraq milyonçuya dedi:
Müsyö Van Aidin, sizi inandırıram, bu barədə danışmaq bizə xoş
deyil, amma inanın ki, indi nəyisə gizləmək vaxtı deyil. Baş verənlər
bizi cinayətin açılması üçün mümkün olan hər şeyi
etməyə çağırır. Əgər düşünsəniz, mənimlə razılaşarsınız.
Van Aidin susdu və sonra razılaşaraq başını tərpətdi:
Siz tamamilə haqlısınız, müsyö Puaro! Mənə çox ağırdır, lakin
indi nəyisə gizləmək vaxtı
100
deyil.
Komissar ürək rahatlığı ilə nəfəs aldı, magistrat isə uzun burnunun
üstündəki pensneni27 düzəldərək stulun kürəkliyinə söykəndi.
Müsyö Van Aidin, bəlkə siz bizə bu centlmen

haqqında bildiklərinizi danışasınız?
Bu, on bir, ya da on iki il əvvəl Parisdə olmuşdu. Mənim qızım
səfeh-səfeh romantik xülyalarla dolu çox gənc bir qız idi. Məndən
gizlin olaraq Qraf de la Roş ilə dost olubmuş. Yəqin ki, onun
barəsində eşitmisiniz?
Komissar və Puaro yekdilliklə başlarını tərpədərək təsdiq etdilər.
O, özünü qraf adlandırır, - Van Aidin dedi, - lakin bu titula
hüququ olduğuna şübhə edirəm.
Onun adını siz “Almanac de Gotba”da28 tapa bilməzsiniz, -
komissar razılaşdı.
Mən bunu aydınlaşdırmışdım, - Van Aidin sözünə davam etdi. - O,
çox qadının həyatında
faciəvi rol oynayan yaraşıqlı yaramazdır. O, Rutun başını
gicəlləndirmişdi, lakin mən tez onların əlaqələrinə son qoydum. O
adam ən adi bir dələduzdur.
Siz tamamilə haqlısınız, - komissar söylədi. - Qraf de la Roşu biz
yaxşı tanıyırıq. Biz onu çoxdan həbs edərdik, amma təəssüf ki, bu,
asan deyil: o, çox ehtiyatlıdır. Həmişə cəmiyyətdə yüksək mövqe
tutan xanımlarla əlaqədə olur. Onlardan saxta borc qəbzi vasitəsilə,
yaxud da şantajla pul qoparır və təbii ki, onlar da bizə müraciət
etmirlər. Bütün aləmin gözündə axmaq görünmək?! Xeyr, buna heç

biri razı olmaz. Ona görə də o, qadınları əlində saxlaya bilir.
Bəli, bu belədir, - Van Aidin razılaşdı. - Yaxşı... Sizə də dediyim
kimi, mən dərhal
101
onların münasibətlərinə son qoydum. Mən açıq şəkildə Ruta onun
kim olduğunu izah etdim və mənə elə gəldi ki, o, mənə inandı.
Təxminən bir il sonra Dereklə tanış oldu və ona ərə getdi. Düşündüm
ki, qrafla eşq macərası bitib. Lakin bir neçə gün əvvəl təəccüblə
öyrəndim ki, qızım qrafla yenidən görüşür. Onlar Londonda və
Parisdə görüşüblər. Mən ona bunun yolverilməz olduğunu bildirdim,
çünki, centlmenlər, etiraf edim ki, mənim məsləhətimlə qızım
boşanma ərizəsi verməyi qərara almışdı.
- Maraqlıdır, - Puaro tavana baxaraq astadan qeyd etdi.
Van Aidin ona iti baxışlarla nəzər saldı və sözünə davam etdi:
Mən ona izah etdim ki, hal-hazırda qrafla görüşmək ağılsızlıqdır.
Mənə elə gəldi ki, o,
mənimlə razılaşdı.
Magistrat nəzakətlə boğazını arıtladı:
Lakin bu məktuba əsasən... - o, sözünü
yarımçıq kəsdi.
Van Aidin çənəsini bərk sıxdı.
Bilirəm. Nə qədər xoş olmasa da, həqiqətin üzünə düz baxmaq
lazımdır. Rutun qrafla Parisdə görüşəcəyini vədələşdiyi şübhə
doğurmur. Görünür, bizim söhbətimizdən sonra o, qrafa ehtiyatlı
olmağın gərəkliyini izah edib.
İl-de Or, - komissar fikirli halda dilləndi, - sakit və dinc yerdir.
Van Aidin başını yellədi.
Ya Rəbbim! Rut necə bu dərəcədə səfeh ola bilərdi! - o,
ümidsizlik içərisində bağırdı. - Bəs onun o kitab haqqında
çərənlədiyi nədir? Mənə
elə gəlir ki, hər şeydən əvvəl yaqutlara diqqət yönəltmək lazımdır.
Bir neçə çox məşhur olan yaqutlar var, - Puaro qeyd etdi. - Onlar nə
102
vaxtsa rus taxt- tacının daş-qaşları olub. Onlar çox zərifdir, hər biri
ayrılıqda bir əfsanədir. Deyirlər ki, bu yaxınlarda ona bir amerikalı
sahib olub. Onun siz olduğunuzu təxmin etməklə biz yanılmırıq ki,
ser?
Bəli, - Van Aidin təsdiq etdi, - on gün əvvəl
mən onu Parisdə almışam.
Bağışlayın, ser, bəs onların alınması barədə

danışıqlar nə vaxdan bəri gedirdi?
İki aydan bir az çox. Nə olub ki?
Bu cür işlər tez bəyan olur, - Puaro dedi. - Adətən, belə daş-
qaşların izi ilə bütöv bir toplu gedir.
Van Aidinin üzü ağrı nəticəsində tanınmaz hala düşdü:
Yadımdadır ki, - Van Aidin kədərli səslə dedi,
o daş-qaşları Ruta verəndə mən hələ zarafat da etdim. Dedim ki,
onları özüylə Riveruya
aparmasın, çünki mən onu öldürülmüş və qarət edilmiş halda görmək
istəmirəm. İlahi! Məgər mən ağlıma gətirə bilərdimmi ki, bu, doğru
çıxacaq?
Hamı Van Aidinin halına acıdığından ortaya dərin bir sükut çökdü.
Sonra yenidən Puaro
danışdı:
Gəlin bütün faktlara növbə ilə nəzər salaq. Bizim nəzəriyyəmizə
əsasən, qraf de la Roş sizin həmin daş-qaşları aldığınızı bilirmiş. O,
çox sadə yolla, onları özü ilə götürməsi üçün qızınızı dilə tutub.
Deməli, Meyson Parisdə məhz onu görüb.
Hamı deyilənlərlə razılaşaraq sakitcə başlarını - tərpətdilər.
Madam onu gördükdə çox təəccüblənir, lakin qraf tezliklə hər şeyi
yoluna qoyur: Meyson otelə göndərilir. Biz bələdçidən öyrəndik ki, o,

103
bir nəfər üçün yataq hazırlayıb, lakin ikinci kupeyə girməyib, amma
orada qraf ola bilərdi. Madamdan başqa onun orada olduğundan heç
kimin xəbəri olmayıb. O, ehtiyatlı olub, ona görə
də qulluqçu onun üzünü görməyib. O, sadəcə, onu qeyd edə bilir ki,
o kişi hündür və qara saçlıdır. Lakin milyonlarla adam bu cürdür.
Onlar tək olub, qatar da gecə yarısı sürətlə hərəkət edir. Hər şey çox
asandır: nə müqavimət göstərmək, nə də qışqırıq olub, axı bu adam,
qadının düşündüyü kimi, onu sevən kişi idi.
O, nəzakətlə Van Aidinə müraciət etdi:
Ölüm bir an içərisində baş verib, müsyö. Qraf cəvahirat mücrüsünü
götürüb. Elə bunun ardınca da qatar Liona çatıb.
Müsyö Karrej çənəsini qaşıdı:
Oxşayır. Bələdçi heç nə görməyib. Qraf qatardan gözə dəymədən
düşə bilərdi. Sonra da o, rahatca ya Parisə, ya da hara istəsə gedə
bilərdi, çünki qətlin adi yol qarəti kimi qiymətləndiriləcəyini hesab
edirdi. Madamın çantasındakı məktubu qraf bilmirmiş.
Madamın çantasını yoxlamamaq onun tərəfindən düşüncəsizlik
olub, - komissar qeyd
etdi.
Əminəm ki, o, madamın həmin məktubu yox etdiyini fikirləşib.
Onu saxlamaq, bağışlayın, müsyö, ağılsızlıq olub.
Bununla belə, qrafın bunu qabaqcadan görməməsi qəribədir, -
Puaro burnunun altında
mızıldandı.
Siz demək istəyirsiniz ki...
Mən demək istəyirəm ki, biz hamımız bir məsələdə eyni
fikirdəyik: qraf qadınların
hesabına yaşayır. Və qadınlara çox yaxşı bələd olduğu halda, o,
104
madamın onun məktubunu saxlaya biləcəyinə dair qabaqcadan necə
ehtiyat etməz axı?
Bəli, bəli, - magistrat inamsızlıqla dedi, - burda nəsə var. Lakin,
bilirsinizmi, belə anlarda insan özünə nəzarət edə bilmir. O,
soyuqqanlı
düşünə bilmir. Mon Dieu! Əgər bizim cinayətkarlar ağılla düşünüb
davransalar, biz onları necə tuta bilərdik?
Puaro öz-özünə gülümsədi.
Hər şey aydındır, - müsyö Karrej söhbəti davam etdirdi, - lakin
bunu sübut etmək asan

olmayacaq. Qraf sürüşkən obyektdir. Əgər qulluqçu onu tanıya
bilməsə...
Çətin ki, bu, baş versin, - Puaro fikrini bildirdi.
Hə, əlbəttə, - magistrat başını qaşıdı, - bu,
çətin olacaq.
Əgər cinayəti həqiqətən də o törədibdisə... - müsyö Puaro sözə
başladı, ancaq müsyö Kau
onun sözünü kəsdi:
Əgər? Siz “əgər” dediniz?
Bəli, müsyö komissar, mən “əgər” dedim. Komissar narahat halda
ona baxdı:
Siz haqlısınız, - nəhayət, o dilləndi. - Biz çox tələsirik. Ola bilsin
ki, qrafın alibisi var. O zaman
biz də səfeh kimi görünərik.
Ah, hə, par exemple29, - Puaro qeyd etdi, -
bu, elə də vacib deyil. Əgər o, cinayət
törəd i bd irsə, onun alibisi olacaq. Qraf kimi zəngin təcrübəli adam
ehtiyatlı olur. Xeyr, mən başqa səbəblə “əgər” dedim.
105
- Hansı səbəbdən?
Puaro şəhadət barmağını qaldırdı:
Psixologiya!
Necə? - komissar soruşdu.
Biz psixologiyanı nəzərə almamışıq. Qraf yaramazdırmı? - Bəli.
Qraf dələduzdurmu? - Bəli. O, daş-qaşları oğurlamağa hazırlaşıb? -
Bəli. O, qatilə oxşayırım? - Mən təkid edirəm: Xeyr! Qraf tipdə olan
insanlar qorxaq olurlar, onlar heç vaxt risk etmirlər. Onlar ancaq
təhlükəsiz oyun oynayırlar, ingilislər onu “alçaq oyun” adlandırırlar.
Lakin qətl - min dəfələrlə
xeyr! - Və o, qızğın surətdə etiraz edirmiş kimi başını bir neçə dəfə
yellədi.
Buna baxmayaraq, magistrat bununla razılaşmadı.
Elə bir gün gəlir ki, bu cür adamlar başlarını itirir və belə cinayətlər
törədirlər, - o, sanki öyüd verən bir tərzdə dedi. - Şübhəsiz, biz bu sayaq
hadisə ilə qarşılaşmışıq. Mən sizinlə mübahisə
etmək istəməzdim, hörmətli müsyö Puaro.
Bu, sadəcə ehtimaldır, - Puaro izah etməyə
tələsdi.
İşi siz aparırsınız və məhz siz düzgün hesab
etdiyiniz kimi hərəkət etmək ixtiyarına sahibsiniz.
Hər halda, biz qraf de la Roşu tapmalıyıq.

Siz mənimlə razılaşırsınız, müsyö komissar?
Tamamilə.
Bəs siz, müsyö Van Aidin?
Bəli, - milyonçu cavab verdi. - Bu adam çox yaramazdır, buna
şübhə etməyə dəyməz.
- Qorxuram ki, onu tutmaq asan olmasın, - müsyö Karrej dedi. -
106
Lakin biz əlimizdən gələni edəcəyik. Teleqraf təlimatı dərhal
göndəriləcək.
İcazə verin, sizə kömək edim, - Puaro sözə
qarışdı.
Qrafı tapmaq qətiyyən çətin deyil.
Hamı anlaşılmaz vəziyyətdə ona baxdı. Balaca adam məftunedici
gülüşlə söylədi:
- Bilmək mənim işimdir - o, izah etdi. - Qraf ağıllı adamdır. O,
hazırda kirayələdiyi Antibisdəki “Marina” villasındadır.
27
Gözlük.
“Qot almanaxı” ( Almaniyanın Qot şəhərində dərc olunan
zadəgan geniologiyası üzrə illik məlumat kitabçası).

Məsələn.
XVI FƏSİL Puaro faktları
müzakirə edir
Hamı məftunluqla Puaroya baxdı. Onun sözləri güclü təəssürat
yaratmışdı. Komissar güldü, lakin onun gülüşü səmimi deyildi.
- Siz bizə öz sənətimizi öyrədirsiniz! - o, ucadan dedi.
Müsyö Puaro polisdən çox bilir!
Puaro özündənrazı halda tavana baxdı.
Siz nə danışırsınız, hər şeyi bilmək, sadəcə, mənim kiçik bir
hobbimdir, - o donquldandı. -
Təbii ki, mənim bunu öyrənmək üçün vaxtım olub. Mən ki, artıq
işləmirəm.
Ah! - komissar başını mənalı şəkildə yellədi, -
mənə gəldikdə isə...
Və o, bütün qayğının onun çiynində olduğunu bildirən bir jest
etdi. Puaro Van Aidinə müraciət etdi:
107
Siz bu nöqteyi-nəzərlə razısınızmı, müsyö? Siz əminsinizmi ki,
qatil qraf de la Roşdur?
Məncə, bütün bunlar göstərir ki... təbii ki, bəli.

Onun səsindəki titrəyiş müsyö Karrejin marağına səbəb oldu və o,
maraqla amerikalıya baxdı.
Sanki o, öz dediyi sözlərin düzgünlüyünə çox da əmin deyildi və işə
aidiyyəti olan nəyisə açıb demirdi.
Bəs mənim kürəkənim necə? - Van Aidin
soruşdu.
Hadisə barədə ona xəbər vermisiniz? Mən
bilirəm ki, o, Nitsadadır.
Əlbəttə, müsyö. - Komissarın dili topuq vurdu və inamsızlıqla dedi.
Müsyö Van Aidin, siz yəqin artıq bilirsiniz ki, müsyö Ketterinq
də həmin gecə Mavi qatarın sərnişinləri arasında olub?
Milyonçu başı ilə təsdiq etdi:
Mən bunu hələ Londonda olarkən öyrəndim, -
qısaca izahat verdi.
O dedi ki, - komissar davam etdi, - guya ki, arvadının bu qatarla
getdiyindən heç xəbəri də
yox imiş.
Mərc gələrəm ki, xəbəri olmayıb, - Van Aidin kədərli bir halda
razılaşdı. - Əgər onlar yolda
qarşılaşsaydılar o, özünü itirərdi.
Otaqdakılar sual dolu baxışla ona tərəf boylandılar.

Mən təfərrüatlara varmaq istəmirəm, - Van Aidin sözünə hirsli
davam etdi. - Heç kim bilmir ki, mənim yazıq qızım nələr çəkib.
Derek Ketterinq qatarda tək olmayıb. Onunla yanında qadın olub.
-Hə?
108
- Bəli, rəqqasə Mirel.
Müsyö Karrej ilə müsyö Kau bir-birinin üzünə baxdılar, sonra isə
eyni vaxtda ikisi də başını tərpətdi, sanki eyni nəticəyə gəldilər.
Müsyö Karrej stulun kürəkliyinə söykəndi, əllərini çarpazladı və
gözlərini tavana dikdi:
- Hə, - təəccüblə dedi, - maraqlıdır. - O, boğazını arıtladı. -
Ümumiyyətlə, belə söz-
söhbət gəzir ki...
O xanım məşhurdur, - Kau qeyd etdi.
Həm də çox bahalıdır, - Puaro astadan
söylədi.
Van Aidin qəzəbindən qızardı. Yumruğunu masanın üstünə çırpdı:
Bilirsiniz, -deyə bağırdı, - mənim kürəkənim əsl əclafdır.
O, iti baxışlarını bir nəfərdən digərinə ötürdü.
- Bəli, - Van Aidin davam etdi, - o, yaraşıqlıdır, məftunedicidir,

ünsiyyətcildir. Mən də bir dəfə
buna aldanmışam. Yəqin ki, siz ona Rutun ölümünü xəbər verəndə,
Derek - əlbəttə ki, əgər o vaxta kimi onun xəbəri yox idisə - özünü
tamamilə kədərdən sarsılmış kimi göstərdi, hə?
O, sadəcə, mat qalmışdı.
Lənətə gəlmiş ikiüzlü, - Van Aidin dedi. - Təbii
ki, o, dərin kədər ifadə etdi?
Y.yox, mən belə deməzdim, - müsyö komissar ehtiyatla söylədi. -
Bəs siz necə düşünürsünüz, müsyö Karrej?
Şok, təəccüb, dəhşət - bəli, - o cavab verdi. -
Böyük təəssüf - xeyr. Yenidən
Erkül Puaro dilləndi:
- İcazə verin, sizə bir sual verim, müsyö Van Aidin. Müsyö Ketterinq
109
arvadının ölümündən nəsə qazanacaqmı?
O, iki milyon alacaq.
Dollar?
Funt. Rut ərə gedəndə mən o pulu onun adına keçirdim. O,
vəsiyyətnamə qoymayıb, onların uşaqları da olmayıb, ona görə də
pul onun ərinə qalır.

Boşanmağa hazırlaşdığı ərinə, - Puaro burnunun altında dedi. - Ah,
hə, precissememl30.
Komissar dərhal ona baxdı:
Siz demək istəyirsiniz ki... - o, sözə başlamaq
istədi.
Mən heç nə demək istəmirəm, - Puaro onun
sözünü yarımçıq kəsdi. - Mən faktları təsdiqləyirəm.
Van Aidin getdikcə artan maraqla ona baxdı. Balaca adam ayağa
qalxdı.
Fikirləşmirəm ki, mən sizə daha nəyə görəsə faydalı olam, -
deyərək o, müsyö Karrejə yüngül
təzim etdi.
Ümidvaram
ki,
məni
istintaqın
gedişi
ilə
bağlı
məlumatlandıracaqsınız. Bu, sizin tərəfinizdən
böyük lütfkarlıq olardı.

Hə, əlbəttə ki.
Van Aidin də ayağa durdu.
- Mən daha sizə lazım deyiləm ki?
-Xeyr, müsyö, biz hazırda işlə bağlı lazım olan məlumatları əldə
etdik...
- Onda mən bir qədər müsyö Puaro ilə gəzişim,
əgər, əlbəttə ki, o, narazı deyilsə.
110
- Məmnun olaram, müsyö, - Puaro təzim etdi.
Van Aidin ilk öncə Puaroya çəkmək üçün böyük siqar təklif etdi. O,
isə bundan imtina edərək öz siqaretini yandırdı. Sonra amerikalı
siqarını yandıraraq çəkdi. Güclü xarakterə malik olan Van Aidin
artıq gündəlik həyatında olduğu kimi, özünü normal hiss etməyə
başlamışdı. Onlar bir müddət susaraq addımladılar, sonra milyonçu
dilləndi:
Mənim bildiyimə görə, siz artıq işdən kənarlaşmısınız, müsyö
Puaro, eləmi?
Bu, düzdür, müsyö, mən həyatdan həzz alıram.
-Amma bununla belə, bu cinayət işinin araşdırılmasında polisə
kömək edirsiniz?
Müsyö, əgər həkim yol ilə gedərkən bədbəxt hadisə baş verirsə və
ya yaxınlığında adam qan içində ölüb gedirsə, onda o deyəcəkmi ki,
“mən işdən azad olmuşam və gəzintimi də davam etdirəcəyəm”.
Əgər mən Nitsada olsaydım və polis mənə kömək üçün müraciət
etsəydi, ola bilsin, bəlkə də imtina edərdim. Lakin bu cinayətin
açılmasını le bon Dieu özü mənim çiynimə qoyub.
Çünki siz cinayət yerində olmusunuz, - Van Aidin fikirli-fikirli
söylədi. - Siz özünüz kupeni baxışdan keçirmisiniz, eləmi?
Puaro başını tərpətdi.
Və orada tapdığınız sizi, şübhəsiz ki, düşündürməyə vadar etdi?
Ola bilər, - Puaro cavab verdi.
Ümid edirəm ki, mənim nəyə işarə etdiyimi siz başa düşürsünüz.
Mənə elə gəlir ki, hamı qraf de la Roşun əksinədir, amma mən
axmaq deyiləm. Mən bütün vaxt sizi izlədim və başa düşdüm ki, bu
versiya ilə razılaşmamağa sizin tutarlı səbəbiniz var.
Puaro çiyinlərini çəkdi:
111
Mən yanıla bilərəm.
İndi mən sizdən xahiş etmək istədiyim yaxşılığa gəlib çatdıq. Siz
öz düşüncələrinizi
mənimlə bölüşə bilərsinizmi?
Şəxsən sizə?
Mən məhz bunu nəzərdə tuturam.
Puaro bir qədər susdu və sonradan dilləndi:
Siz nə istədiyinizi bilirsinizmi?
Fikrimcə, hə, - Van Aidin cavab verdi.
Çox yaxşı, - Puaro söylədi. - Mən bunu qəbul edirəm, amma bu
halda mən haqlı olaraq suallarıma düzgün cavablar alacağıma ümid
bəsləyirəm.
-Təbii. Bu mənə aydındır.
Puaronun səs tonu dəyişdi. O, qəflətən kəskin və işgüzar adama
çevrildi:
Sual boşanma ilə bağlıdır. - o dedi. - Qızınıza
boşanmağı siz məsləhət
bilmisiniz? -Bəli.
Nə vaxt?
Təxminən on gün əvvəl. Ərindən şikayət etdiyi
məktubu alanda mən ona izah etdim ki, ayrılmaq yeganə çıxış yoludur.
O, məhz nədən şikayətlənirdi?
Bu, bayaq danışdığımız məşhur xanımla bağlıdır - Mirellə.
Rəqqasə. Hm! Madam Ketterinq də bu münasibətə qarşı çıxırdı?

O, ərinə sadiq idi?
Belə deməzdim, - Van Aidin qısa fasilədən
sonra cavab verdi.
- Siz hesab edirsiniz ki, əslində əzab çəkən
112
onun qəlbi deyil, heysiyyəti idi?
Bəli, zənnimcə, məhz belə idi.
Özü də ki, ilk başdan da xoşbəxt nikah
olmayıb?
Derek Ketterinq düzələn deyil, - Van Aidin dedi. - O, heç bir
qadını xoşbəxt etməyə qadir
deyil.
İngilislərin dediyi kimi, “bekara oğlandır”?
Amerikalı başı ilə təsdiq etdi.
-Tres bien! Deməli, siz madama boşanmağı məsləhət gördünüz, o da
razılaşdı, siz öz vəkillərinizlə məsləhətləşdiniz. Müsyö Ketterinq bu
barədə nə vaxt xəbər tutdu?
Mən özüm onu çağırdım və nə etmək
niyyətində olduğumu izah etdim.
Bəs o nə dedi? - Puaro maraqlandı.

Van Aidinin üzü tutqunlaşdı.
O, özünü çox ədəbsiz apardı.
Sualıma görə məni bağışlayın, müsyö, o,
qraf de la Roşun adını çəkdi?
Adını çəkmədi, - milyonçu kədərli səslə cavab
verdi, lakin eyhamla başa saldı ki, o, bəzi məsələlərdən agahdır.
Öyrənə bilərəmmi, hazırkı halda mister Ketterinqin maliyyə
vəziyyəti necədir?
Haradan bilim? - milyonçu çaşbaşlıq içərisində cavab verdi.
Ehtimal edirəm ki, hər şeydən öncə siz bunu
aydınlaşdırmalı idiniz.
-Yaxşı, siz haqlısınız. Mən aydınlaşdırdım ki, Ketterinqin vəziyyəti
çox pisdir.
113
İndi isə o, iki milyon funt alacaq! La vie31 qəribədir, elə deyilmi?
Van Aidin hiddətlə ona baxdı:
Nəyi nəzərdə tutursunuz?
Mülahizə yürüdürəm, - Puaro cavab verdi. - Filosofluq edirəm.
Amma öz problemlərimizə
qayıdaq. Zənn edirəm ki, müsyö Ketterinq döyüşsüz məğlub olmaq

istəməzdi?
Van Aidin dərhal cavab vermədi.
Mən onun niyyətindən xəbərsizəm.
Siz onunla əlaqə saxladınız?
Yenidən pauza. Bir qədər sonra Van Aidin cavab verdi:
- Xeyr.
Puaro heykəl kimi quruyub qaldı. Sonra şlyapasını qaldırdı və əlini
havada yellədi:
Salamat qalın, müsyö. Mən heç cür sizə kömək edə bilməyəcəyəm.
Nə oldu?
Əgər siz mənə həqiqəti danışmırsınızsa, mən
sizin üçün heç nə edə bilmərəm.
Sizi başa düşə bilmirəm.
Düşünürəm ki, başa düşürsünüz. Əmin ola bilərsiniz ki, müsyö
Van Aidin, mən yad sirrləri
saxlamağı bacarıram.
Hə, yaxşı, - milyonçu razılaşdı. - Etiraf edirəm
ki, həqiqəti söyləmədim. Mən kürəkənimlə yenidən əlaqə
saxladım. -Hə?
- Daha doğrusu, öz katibim mayor Naytonu onun yanına göndərdim
ki, mənim adımdan

Ketterinqə pul - yüz min funt təklif etsin. Bunun müqabilində o,
114
boşanma zamanı hay-küy qaldırmayacaqdı.
Yaxşı məbləğdir. - Puaro fikirli-fikirli dedi. - Bəs kürəkəniniz nə
dedi?
O, katibim vasitəsilə mənə bildirdi ki, cəhənnəm olum. - Van Aidin
qısaca cavab verdi. Puaro sakit dayanmaqda davam edirdi. O,
ustalıqla bütün faktları yığırdı.
Müsyö Ketterinq polisə bildirib ki, səfər zamanı öz arvadını
görməyib. Siz buna inanırsınız?
Bəli. - Van Aidin cavab verdi. - Onun qızımla
qarşılaşmamaq üçün öz səbəbləri var idi.
- Hansı?
- Onun yanında qadın var idi.
Mirel?
-Bəli.
Siz bunu haradan bilirsiniz?
Onu izləməyi tapşırdığım adam mənə çatdırdı ki, onlar eyni qatarla
gediblər.
-Anlayıram! Bu, onun madam Ketterinqlə qarşılaşmağının
arzuolunmaz hal olduğunu izah edən səbəbdir.
Balaca adam susdu. Van Aidin onun düşüncələrinə mane olmadı.
30 Məhz elə bu! 31 Həyat.

XVII
FƏSİL Aristokrat centlmen
Siz əvvəllər Riveruda olmusunuz, Corc? - Puaro ertəsi gün öz
qulluqçusundan soruşdu.
Corc anadangəlmə donuq sifət ifadəsi olan bir ingilis idi.
Bəli, ser. Mən iki il əvvəl lord Edvard Fremptonun yanında qulluq
edərkən burada olmuşdum.
Bu günsə siz burda Erkül Puaro ilə birgəsiniz, - balaca adam söylədi.
115
Sizin karyeranız
sürətlə böyüyür!
Qulluqçu bu fikrə heç bir münasibət bildirmədi.
- Qəhvəyi kostyum, ser? - kiçik pauzadan sonra o, xəbər aldı. -
Bu gün soyuq külək əsir.
Onun jiletində yağ ləkəsi var, - Puaro xatırladı.
Morceau de filet de sole a la Jeanette32, keçən çərşənbə axşamı
“Rit” otelində lenç
edərkən düşmüşdü.
Ləkə artıq yoxdur, ser, - Corc məzəmmətlə dedi,

-
mən onu çıxardım.
- Tres bien! - Puaro onu təriflədi. - Mən sizdən
razıyam, Corc.
Minnətdaram, ser.
Onlar yenidən susdular və sonra Puaro xəyalpərvərliklə dedi:
- Təsəvvür edin ki, mənim əziz Corcum, siz əvvəlki sahibiniz
Edvard Fremptonun aid olduğu
çevrəyə mənsubsunuz. Çox varlı bir qadının sizə ərə gəlməsinə nail
olmusunuz, o isə ciddi səbəblərdən boşanma ərizəsi verməyə qərar
verib... Siz nə edərdiniz?
Mən onu fikrindən daşınmağa çalışardım, ser. - Corc fikirləşərək
cavab verdi.
Sülh yolu ilə, yaxud güc vasitəsilə? Gulluqçu, deyəsən, mat
qalmışdı:
Bağışlayın, ser, - o dedi, - lakin centlmen, aristokrat heç vaxt
özünü Uaytçepelin33
alverçisi kimi aparmaz. O, heç vaxt alçaq hərəkət etməz.
Doğrudanmı, Corc? Maraqlıdır. Amma, ola
116
bilsin, siz haqlısınız.
Oapı döyüldü. Corc qapını açdı. Gələn adamla astadan bir neçə
kəlmə danışıb Puaronun yanına qayıtdı:
- Məktub var, ser.
Puaro polis komissarı müsyö Kaudan gələn məktubu oxudu.
“Biz qraf de la Roşun ifadəsini almağa hazırlaşırıq və sizdən iştirak
etmənizi xahiş edirik”.
Cəld mənim kostyumumu gətir, Corc! Mən
tələsməliyəm.
On beş dəqiqə sonra qəhvəyi kostyumda qüsursuz görünən Puaro
magistratın kabinetinə daxil oldu. Komissar Kau artıq orada idi. O və
müsyö Karrej Puaro ilə nəzakətlə salamlaşdılar.
Biz bir qədər çaşbaş qalmışıq, - komissar xəbər verdi. -
Aydınlaşdırıldı ki, qraf Nitsaya
cinayətdən bir gün əvvəl gəlibmiş.
Əgər bu doğrudursa, onda sizin çətinliyiniz
asanlıqla həll olur, - Puaro qeyd etdi.
Müsyö Karrej boğazını arıtladı.
- Biz bu alibini dəqiqliyi ilə yoxlamamış qəbul
etməməliyik, - o bildirdi və zəngi çaldı.

Növbəti dəqiqə kabinetə ucaboy, qara saçlı, gözəl geyinmiş kişi girdi.
O, təkəbbürlü görünürdü. Anadangəlmə aristokrata bənzəyirdi.
Atasının Nantada dəyirmançı olduğu deyilən bu adama baxdıqda,
həmin sözlərin tamamilə boş şayiə olduğunu fikirləşmək olardı,
amma bu, həqiqət idi. Ona baxdıqda elə hesab etmək olardı ki, onun
çoxsaylı ulu babaları Fransa inqilabı zamanı gilyotində34 ölüblər.
- Sizin hüzurunuzdayam, cənablar, - Qraf təkəbbürlə söylədi. -
İcazə verin soruşum: məni
117
siz hansı səbəbdən görmək istəmişsiniz?
- Zəhmət olmasa, əyləşin, müsyö qraf, - müsyö
Karrej nəzakətlə təklif etdi. - Biz madam Ketterinqin ölüm hadisəsini
araşdırırıq.
Madam Ketterinqin ölümü? Başa düşmürəm.
Siz... mənim bildiyimə görə, ledi ilə yaxın
münasibətdəsiniz, müsyö qraf?
Bəli, nə olsun ki?
Gözünə monoklunu taxaraq qraf soyuq nəzərlə otağı gözdən keçirdi.
Sonda baxışları ona açıq- aşkar sadəlövh fəxarətlə baxan - bu hal
qrafa həzz verdi - Puaronun üzərində dayandı. Müsyö Karrej stulun

kürəkliyinə söykəndi və astadan öskürdü:
Müsyö qraf, siz, yəqin bilirsiniz ki, madam
Ketterinq öldürülüb.
Öldürülüb? Mon Dieu, dəhşət!
Təəccüb və təəssüf təqlidi çox gözəl ifa edilirdi, o qədər gözəl ki,
tamamilə təbii çıxırdı.
- Madam Ketterinq Parislə Lion arasında iplə boğulmuşdur, - müsyö
Karrej sözünə davam
etdi, - daş-qaşları isə oğurlanıb.
- Bu, qanunsuzluqdur! - Qraf əsəbi səslə qışqırdı. - Polis
quldurlara qarşı nəsə bir ölçü
götürməlidir. Bugünkü gün heç kim özünü təhlükəsiz hiss edə bilmir.
- Madamın əl çantasında, - müsyö Karrej ona
məhəl qoymadan davam etdi, - sizin məktubunuzu tapdıq. Görünür,
o, sizinlə görüşməyə hazırlaşırmış?
Qraf çiyinlərini çəkdi və əllərini yellədi:
Gizlətməyin mənası yoxdur! - O, birbaşa
118
söylədi.
Biz hamımız kişiyik. Öz aramızda qalsın,

belədir ki, var.
Siz onunla Parisdə görüşmüsünüz və sonra birlikdə yola davam
etmisiniz, elə deyilmi? -
müsyö Karrej xəbər aldı.
Biz belə danışmışdıq, lakin madam fikrini dəyişdirdi. Mən onu
adada gözləməli idim.
Siz ayın on dördü axşamı onu Parisdə qarşıla-
madınızmı?
Mən həmin günün səhəri Nitsaya çatdım.
Ona görə də sizin dediyiniz mümkün deyil.
Əlbəttə, əlbəttə, - müsyö Karrej razılaşdı. Və siz, yəqin ki, on
dördü tarixində axşam və gecə
nə etdiyinizi bizə deyə bilərsiniz?
Qraf bir qədər fikirləşdi:
Mən Monte-Karlodakı “Kafe de Pari”də şam etmişəm. Sonra Le
Sportinqə yollandım. Bir
neçə min frank uddum. - O, çiyinlərini çəkdi. - Evə, deyəsən, gecə
saat birdə gəldim.
Bağışlayın, müsyö, bəs evə necə qayıtdınız?
Şəxsi ikinəfərlik maşınım ilə.
Yanınızda kimsə var idi?

Heç kim.
Sizin söylədiklərinizi təsdiq edən kimisə göstərə bilərsinizmi?
Əlbəttə! Həmin gecə məni dostlarımın çoxu
görüb.
- Siz evə qayıdanda sizi qulluqçunuz gördümü? - Mənim öz açarım
119
var.
Təbii ki, - Müsyö Karrej dedi.
O, yenidən zəngi çaldı. Qapı açıldı və kuryer içəri daxil oldu.
Qulluqçu Ada Meysonu gətirin, - müsyö Karrej göstəriş verdi.
Yaxşı, müsyö.
Ada Meyson içəri gətirildi.
Zəhmət olmasa, madmazel, baxın, görün Parisdə sizin xanımınızın
kupesində olan centlmen
bu kişi deyildi ki?
Qadın uzun müddət diqqətlə, Puaronun da diqqət yetirdiyi kimi,
onun baxışları altında özünü narahat hiss edən qrafa baxdı.
- Əmin olduğumu deyə bilmərəm, müsyö, - nəhayət, qadın
dilləndi. - Bəlkə odur, bəlkə də o
deyil. Sizə demişdim axı, mən onu ancaq arxadan gördüm. Amma
bununla belə, mənə elə gəlir ki, bu, odur.
-Ancaq siz əmin deyilsiniz?
Xeyr... - Ada Meysonun dili topuq vurdu. - X- x-eyr, əmin deyiləm.
Siz bu centlmeni Kerzon-stritdə
görmüsünüzmü?
Ada başını yellədi.
Kerzon-stritə gələn hər kəsi görmək imkanım olmurdu, - o izah etdi.
Yaxşı, gedə bilərsiniz, - müsyö Karrej
məyusluqla dedi.
Bir dəqiqə! - Puaro söhbətə qarışdı. -
Madmazelə bir sual verə bilərəm?
Əlbəttə, müsyö Puaro, buyurun.
Puaro qulluqçuya müraciət etdi:
Biletlərə nə oldu?
120
Biletlərəmi, ser?
Bəli, Londondan Nitsaya olan biletlərə. Onlar
sizdəydi, yoxsa xanımınızda?

Londondan olan biletlər xanımımdaydı.
Qalan biletlərsə məndəydi.
Onlar hanı?
Mən onları fransız qatarının bələdçisinə verdim, ser. O dedi ki,
qayda belədir. Ümid edirəm ki, mən düzgün davranmışam, ser?
-Tamamilə düzgün, tamamilə düzgün. Mən, sadəcə, bütün detalları
dəqiqləşdirirəm.
Müsyö Kau və müsyö Karrej anlaşılmaz halda ona baxdılar. Ada
Meyson daha iki dəqiqə
durdu, sonra müsyö Karrej ona başı ilə işarə etdi və o, otaqdan çıxdı.
Puaro kağız parçasına nəsə qaralayıb müsyö Karrejə ötürdü. O, kağız
parçasında yazılanları oxudu və qaşları yuxarı - dartıldı.
Hə, centlmenlər, - qraf əsəbi halda söylədi. - Mən sizə hələ də
lazımammı?
Hal-hazırda, xeyr. - Müsyö Karrej qəsdən nəzakətli tərzdə danışırdı.
Hələlik sizin hadisədə rolunuz aydındır. Təbii ki, madamın
məktubunu əldə edərək biz sizi buraya çağırmaya bilməzdik.
Qraf ayağa qalxdı, qapının ağzında qoyduğu əsasını götürdü və
ədəblə təzim edərək çıxıb getdi.
Deməli, belə, - müsyö Karrej dedi. - Siz tamamilə haqlı idiniz,
müsyö Puaro! Bizim ondan şübhələndiyimizi onun bilməməsi daha

yaxşı olar. Mənim adamlarımdan ikisi gecə və gündüz onu izləyəcək
və biz, təbii ki, onun alibisini yoxlayacağıq. Mənə elə gəlir ki, o, elə
də etibarlı adam deyil.
Ola bilər, - Puaro fikirli halda dedi.
121
Mən müsyö Ketterinqdən sabah gəlməsini xahiş etdim, - müsyö
Karrej sözünə davam etdi.
Düzdür. Bundan bir fayda olacağı sual altındadır. Baxmayaraq ki,
bir neçə şübhə doğuran xırdalıqlar var. - O, burnunun ucunu
qaşıyaraq susdu.
Məhz hansı? - Puaro soruşdu.
Məsələ burasındadır ki, - müsyö Karrej boğazını arıtladı, - onunla
birgə gəldiyi
söylənilən qadın, madmazel Mirellə ayrı-ayrı otellərdə qalırlar. Bu,
mənə çox qəribə görünür.
Bəli, elə görünür ki, - müsyö Kau dedi. - Sanki onlar ehtiyatlı
davranmağa sözləşiblər.
Bax, məhz elə bu! - müsyö Karrej təntənə ilə dedi.
Bəs onlar nədən ehtiyatlı davranmağa
məcburdurlar?
Həddən artıq ehtiyatlılıq şübhəlidir, elə
deyilmi? - Puaro soruşdu.
Precisesmeml.
Biz müsyö Ketterinqə bir neçə sual verə bilərik, - Puaro
burnunun altında söylədi.
Müsyö Karrej göstəriş verdi və daima gülərüz olan Derek Ketterinq
kabinetə daxil oldu.
Sabahınız xeyir, müsyö, - Karrej nəzakətlə
ona müraciət etdi.
- Sabahınız xeyir! - Derek dilləndi. - Siz məni
çağırımısınız. Nəsə aşkar olundu?
-Zəhmət olmasa, əyləşin, müsyö.
Derek əyləşərək şlyapasını çıxardı, onu və əsasını masanın üstünə
122
qoydu.
Sizi dinləyirəm, - o, səbirsizliklə dedi.
Hələ ki, yeni heç nə yoxdur, - Karrej
ehtiyatla söylədi.
Çox maraqlıdır, - Derek soyuq tərzdə bildirdi.
Siz də məni çağırdınız ki, bunu söyləyəsiniz?

Təbii ki! Hesab edirik ki, siz işin necə getdiyini bilməlisiniz, -
Karrej nəzakətlə aydınlaşdırdı.
Hətta irəliləyiş olmasa da belə?
Bizim sizə bəzi suallarımız var.
Sualınızı verin!
Siz əminsiniz ki, qatarda arvadınızı görmədiniz
və onunla danışmadınız?
Mən artıq bu suala cavab vermişəm: Xeyr.
Şübhəsiz, sizin belə cavab vermək üçün səbəbiniz var idi.
Derek şübhə ilə ona baxdı:
Mən-onun-qatarda-olduğunu-bilməmişəm.
O,
sanki
həmsöhbətinin ağlına şübhə edirmiş kimi sözləri ayrı-ayrı söylədi.
Bəli, siz artıq bunu dəmisiniz, -Karrej
donquldandı.
Derək qaş-qabağını tökdü:
Mən bilmək istəyirəm, siz nəyə işarə edirsiniz. Bilirsinizmi, mən nə
düşünürəm, müsyö Karrej?
Nə düşünürsünüz, müsyö?
Düşünürəm ki, fransız polisini çox yüksək qiymətləndiriblər. Mən
zənn etdim ki, siz yol qarətçilərinə aid nəsə bilirsiniz. Lakin bu,
bütün sərhədləri keçir. Bu cür hadisə train de Luxe35 kimi bir
qatarda baş verir, fransız polisi isə tamamilə əlacsızdır.
123
Biz bu işi araşdırırıq, müsyö, rahat ola
bilərsiniz.
Mənim bildiyimə görə, madam Ketterinq vəsiyyətnamə
qoymayıb, - Puaro söhbətə
qarışdı. O, sözlərini tavana baxaraq, ayaqlarını uzadaraq və əllərini
qarnının üstündə çarpazlayaraq ifadə etdi.
Fikrimcə, xeyr. -Ketterinq söylədi. - Nə olsun
ki?
Sizə böyük məbləğdə pul miras qalıb, -
detektiv izah etdi.
Puaro gözlərini hələ də tavana zilləməsinə baxmayaraq, bu sözləri
eşidərkən Derek Ketterinqin üzünün necə pörtdüyünü gözdən
qaçırmadı.
Bununla nə demək istəyirsiniz və siz kimsiniz?
Puaro ayağını ayağının üstündən götürdü, gözlərini tavandan çəkdi,

qəddini düzəltdi və gənc oğlanın düz gözlərinin içinə baxdı.
Mənim adım Erkül Puarodur. - O dedi. - Və yəqin ki, mən
dünyanın ən böyük detektiviyəm. Deməli, siz qatarda arvadınızı
görmədiyinizdən
və onunla danışmadığınızdan tamamilə əminsiniz?
Bu suallar nə məna verir? Nədir, yoxsa fikirləşirsiniz ki, onu mən
öldürmüşəm? - O, gözlənilmədən qəhqəhə çəkdi. - Mən özümdən
çıxmamalıyam, amma bu, əsl cəfəngiyatdır. Əgər onu mən
öldürmüşəmsə, onda daş-qaşları oğurlamaq nəyimə gərəkdir?
Doğrudan da, - Puaro xəcalətlə dedi. - Mən
bu barədə fikirləşməmişəm.
- Aydındır ki, söhbət qətldən və soyğundan
gedir,
124
Derek Ketterinq dedi. - Yazıq Rut, bütün bunlara səbəb
yaqutlardır. Yəqin ki, cani Rutun yaqutu özü ilə götürdüyünü bilib,
buna görə də onu öldürüb. Deyəsən, elə əvvəllər də bu daş-
qaşlara görə çox adam öldürülüb.
Puaro birdən canlandı. Onun gözlərində sirli bir yaşıl alov parladı. O,
hamar tüklü, qarnı tox, hoppanmağa hazırlaşan pişiyə bənzədi.

Daha bir sual, müsyö Ketterinq. Mənə deyin görüm, arvadınızı
sonuncu dəfə nə vaxt görmüsünüz?
Qoyun fikirləşim. Bu, yəqin ki... hə, hə, üç həftə əvvəl olub.
Amma qorxuram ki, dəqiq tarixi
deyə bilməyəm.
Eybi yox, - Puaro soyuq tərzdə dedi. - Mənim
bilmək istədiklərim bunlar idi.
Hə, - Derek səbirsizliklə dedi, - mən gedə
bilərəm?
O, sual dolu baxışla müsyö Karrejə baxdı. O isə öz növbəsində
başını bulayan müsyö Puaroya baxdı.
Bəli, müsyö Ketterinq, - Karrej nəzakətlə
bildirdi,
Fikrimcə,
sizi
daha
gözlətməyəcəyik.
Salamat qalın!
Sağ olun! - Ketterinq qapını çırparaq çıxdı. O, otaqdan çıxan
kimi Puaro tez soruşdu:
Siz müsyö Ketterinqə yaqutlar barəsində nə

vaxt demisiniz?
- Mən ona, ümumiyyətlə, heç nə deməmişəm, -
Karrej cavab verdi. - Biz onların barəsində ancaq dünən müsyö Van
Aidindən öyrəndik.
125
Bəli, amma qraf onlar barədə məktubunda qeyd
edib. Müsyö Karrej incik göründü.
-Təbii ki, mən müsyö Ketterinqə məktub barədə heç nə demədim, -
o, məzəmmətlə dedi. - Bu, diqqətsizlik olardı.
Puaro barmaqları ilə masanı döyəclədi:
Bəs o, yaqutların barəsində necə bilib? - deyə astadan pıçıldadı. -
Madam ona deyə bilməzdi, axı onu üç həftədir görməyib. Müsyö
Van Aidin,
ya da katib çətin ki, bunu etsinlər. Çünki onlar
tamamilə başqa məsələ barədə danışıblar. Qəzetdə də yaqutlar haqda
heç nə yazılmayıb.
O, ayağa durdu, şlyapasını və əsasını götürdü.
Bizim centlmenin isə, - o, burnunun altında mızıldandı, - onların
barəsində xəbəri var. Mən təəccübləndim, çox təəccübləndim!
32“Janet” kambala filesinin tikəsi.

33Londonun yoxsul rayonlarından biri.
34 1792-ci ildə Fransada burjua inqilabı zamanı doktor Gilyotin
tərəfindən ixtira edilmiş başkəsən maşın.
35
Firma qatarı.
XVIII
FƏSİL Derek lenç edir
Derek Ketterinq birbaşa “Neqersko”ya gedib orada iki kokteyl sifariş
verdi və onların ikisini də birnəfəsə başına çəkdi.
Sonra qəmgin baxışlarını Aralıq dənizinin bərq vuran mavi sularına
dikdi. O, ətrafında heç nəyi görmürdü və onun masasına yaxınlaşan
narıncı- qara rəngli qəribə libas geyinmiş qadına da diqqət yetirmədi.
Derek üçüncü kokteyli də sifariş verdi və sanki ancaq indi ayıldı.
Burnuna
ona yaxşı tanış olan ətirin qoxusu dəydi, o, gözlərini qaldırdı və
126
narıncı-qara geyimli xanımı gördü. Bu, Mirel idi. Qadın özünün
cəlbedici təbəssümü ilə onun üzünə gülümsədi.
Derek! - o, sanki mırıldadı. - Məni
görməyinə şad deyilsən?
Qadın onun yanında əyləşdi.
Hə, məni salamla, səfehciyəzim! - dedi və
üz-gözünü turşutdu.
Necə də gözlənilməz sevinc! - Derek söylədi.

Londondan nə vaxt gəlmisən?
Qadın çiyinlərini çəkdi:
Bir-iki gün əvvəl.
Bəs “Parfenon” necə oldu?
Mən... - sən necə deyirdin? - ... ora ilə haqq- hesabımı kəsdim.
Doğrudanmı?
Sənin rəftarın o qədər də xoş deyil, Derek.
Məndən bəs nə gözləyirdin?
Mirel bir neçə dəqiqə ərzində siqaret yandırdı, bir qullab vuraraq
tüstü topasını havaya buraxdı və sözünə davam etdi:
Fikirləşirsən ki, mən ehtiyatlı davranmıram? Derek
ona baxdı, çiyinlərini çəkərək laqeydliklə dedi:
Bura lenç etməyə gəlmisən?
Mais oui36. Səninlə birlikdə lenç edirəm.
Mən çox təəssüf edirəm, lakin mənim çox vacib görüşüm var.
Mon Dieu! Siz kişilər uşaq kimisiniz! - Rəqqasə ucadan dedi. - Sən
mənim Londondakı mənzilimdən qaşqabaqlı halda qaçandan bəri
özünü ərköyün uşaq kimi aparırsan. Ah! Mais oui!
Mənim əzizim, mən həqiqətən də bilmirəm ki, sən nədən danışırsan.
Axı biz o vaxt Londonda olarkən qərar verdik ki, batan gəmidən
127
siçovullar qaçır.
Səsindəki qayğısızlığa baxmayaraq, onun üzü yorğun və gərgin
görünürdü. Mirel birdən ona tərəf əyildi:
- Məni aldada bilməzsən, - o pıçıldadı. - Mən bilirəm, mənə görə
etdiyin hər şeyi bilirəm.
Ketterinq acıqlı baxışlarla ona baxdı.
Rəqqasənin səsindəki eyham onun diqqətini cəlb etdi. Mirel ona göz
vurdu.
-Ah, qorxma. Mən ağzıma su alıb duracam.
Sən çox əlasan! Sən hədsiz dərəcədə qoçaqsan, lakin sənə axı bu
ideyanı mən verdim. Yadındadır, sənə dedim ki, bəzən bədbəxt
hadisələr baş verir. Səni təhlükə gözləmir ki? Polis səndən
şübhələnirmi?
Hamısı cəhənnəm...
Sss! - O, barmağını dodaqlarına sıxdı. - Sən
haqlısan, mən bu haqda burada danışmamalıyam. Gəl bu barədə
danışmayaq!
Axı bütün narahatçılıqlar geridə qaldı, artıq bizim həyatımız gözəl
olacaq, gözəl!
Derek acıqlı bir qəhqəhə çəkdi:

- Deməli, siçovullar geri qayıdır? İki milyon! Bu, tamam başqa
məsələ. Mən bunu qabaqcadan
görməli idim. - O, yenidən güldü. - Sən bu pulları xərcləməkdə mənə
kömək edəcəksən, eləmi, Mirel? Sən bunu necə etmək lazım
olduğunu bütün qadınlardan yaxşı bilirsən.
Sakit! - rəqqasə dişlərinin arasından pıçıldadı.
Derek, sənə nə olub? Görürsən, bizə baxırlar.
Hə? Mənə nə olduğunu indi sənə izah edərəm. Mən səninlə
128
qurtarmışam, Mirel. Eşidirsən? Qurtarmışam!
Bu, Mirelə gözlənilən təsiri göstərmədi.
Qadın ona bir-iki dəqiqə baxdı və sonra gülümsəyərək dedi:
Sən ki, sadəcə, uşaqsanmış! Sən qəzəblənibsən, kefin yoxdur,
hamısı da ona görə ki, mən ayıq və haqq-hesabımı bilən adamam.
Məgər mən sənə necə məftun olduğumu dəfələrlə deməmişəmmi? -
O, qabağa əyildi. - Amma mən səni yaxşı tanıyıram, Derek. Bir
mənə bax, bu, mənəm, Mirel. Sən mənsiz yaşaya bilməzsən, bunu da
bilirsən. Mən əvvəllər də səni sevirdim, indi isə səni min qat artıq
sevəcəyəm. Mən sənin həyatını gözəlləşdirəcəyəm, maraqlı
edəcəyəm. Sən Mirel kimi başqa birini tapa bilməyəcəksən.

Onların baxışları toqquşdu. O, sözün əsl mənasında, gözü ilə Dereki
yeyirdi. Derekin
rəngi avazıdı, nəbzi sürətləndi və Mirel ucadan güldü. O, kişilər
üzərindəki hökmünə yaxşı bələd idi.
Demək, hər şey həll olundu, - o pıçıldadı və qısaca güldü. - İndisə,
Derek, sən mənə lenç şifariş edəcəksən?
Yox! - o, dərindən nəfəs aldı və masanın arxasından durdu. - Təəssüf
edirəm, amma bayaq sənə dediyim kimi mənim vacib görüşüm var.
Başqa kiminləsə vədələşmisən? Pah! İnanmaram!
Mən başqa lediyə vəd vermişəm.
O, pilləkənlə yuxarı çıxan ağ paltar geyinmiş xanıma iti addımlarla
yaxınlaşdı. Bir qədər
çəkinəcəkli halda ona müraciət etdi:
Miss Qrey, siz mənimlə... siz mənimlə lenç edərdinizmi? Əgər
xatırlayırsınızsa, biz sizinlə ledi Templingildə görüşmüşdük.
Ketrin dalğın görünən mənalı ala gözləri ilə bir xeyli ona baxdı...
Təşəkkür edirəm! - nəhayət, o dilləndi. - Böyük məmnuniyyətlə.
129
36 Necə də darıxdırıcıdır!
XIX
FƏSİLGözlənilməz qonaq
Qraf de la Roşun omelette fines herbes37, entrecote Bearnaise38 və
savarin au rhumdan39 ibarət dejeneri40 təzəcə bitmişdi.
Səliqəli bığlarını salfet kağızı ilə silən qraf masadan qalxdı və
aristokratik nizamsızlıqla döşənmiş objets d’art ilə XI Luinin tütün
qutusu, Mariya-Antuanettanın ipək ayaqqabısı və başqa nadir bəzək
əşyaları ilə bəzənmiş salondan ötüb keçdi.
Adətən, qraf qonaqlarına izah edirdi ki, bütün bunlar ona ulu
babalarından qalıb. O, terrasa çıxaraq etinasızlıqla Aralıq dənizinə
baxdı. Qraf de la Roş indi bu mənzərədən həzz alacaq vəziyyətdə
deyildi. Ən kiçik xırdalığına qədər düşündüyü planı alt-üst olmuşdu.
Qraf həsirdən düzəldilmiş kresloda əyləşərək siqaret çəkməyə
başladı və fikrə getdi.
Onun xidmətçisi İppolit sinidə qəhvə və bir neçə spirtli içki gətirdi.
Qraf çoxillik brendini seçdi.
Xidmətçi getməyə hazırlaşanda qraf işarə ilə onu saxladı. Xitmətçi
ehtiramlı bir duruşda donub qaldı. İndi o, öz-özlüyündə hörmət və
diqqətin təcəssümünü xatırladırdı.
- Ola bilsin ki, - qraf dedi, - bu yaxın günlər ərzində bu evə bir neçə
adam baş çəksin. Ola
bilsin ki, onlar səninlə və Mari ilə yaxınlıq qurmağa çalışsınlar. Çox
güman ki, mənimlə bağlı bir neçə sual verəcəklər.
Bəli, müsyö qraf.
- Bəlkə bu, artıq baş verib?
Xeyr, müsyö qraf.
Buraya heç kim gəlməyib ki? Əminsən?
Heç kim, müsyö qraf.
130
Bu, yaxşı oldu, - qraf soyuqqanlı halda
söylədi,
amma buna baxmayaraq, gələcəklər. Bilirəm. Gəlib suallar
verəcəklər.
İppolit sahibinə daha çox maraqla baxdı. Qraf İppolitə baxmadan
asta-asta danışırdı.
Sənə də məlum olduğu kimi, mən çərşənbə axşamı səhər-səhər
gəlmişəm. Əgər səndən polis, yaxud da hər kimsə soruşsa, unutma:
mən on beşi çərşənbə günü deyil, on dördü çərşənbə axşamı günü

gəlmişəm. Başa düşdün?
Əlbəttə, müsyö qraf.
Qadınlara aid məsələlərdə ehtiyatlı olmaq lazımdır.
Mən ehtiyatlı olacağam, müsyö.
Bəs Mari?
Mari də. Ona zamin oluram.
Lap yaxşı, - qraf burnunun altında mızıldandı.
İppolit getdikdən sonra o, dalğın halda qəhvəsini yavaş-yavaş
içməyə başladı. Bəzən qrafın sifəti
tutulur, bəzən başını yelləyirdi. Bir-iki dəfə də hansısa bir fikri
təsdiqləyirmiş kimi başını tərpətdi.
Bu düşüncələr arasında İppolit içəri girərək ona müraciət etdi:
Bir nəfər xanım gəlib, müsyö qraf.
Xanım?
Qraf təəccüblənmişdi. Ona görə yox ki, “Marina” villasına
xanımların gəlişi qeyri-adi hal idi, ona görə ki, indi qraf onlardan
hansının onu görməyə gəldiyini təxmin edə bilmirdi.
Düşünürəm ki, bu xanım sizinlə tanış deyil, müsyö.
Qulluqçu sanki sahibinin fikrini oxudu. Qrafı maraq daha da bürüdü:
131
- Onu içəri gətir, İppolit, - deyə əmr etdi.
Bir dəqiqə sonra ekzotik ətirlərlə müşayiət olunan qara-narıncı
geyimli füsunkar bir məxluq terrasda peyda oldu.
Müsyö qraf de la Roş?
Hüzurunuzdayam, madmazel, - o, təzim etdi.
Mənim adım Mireldir. Güman edirəm ki, siz mənim barəmdə
eşitmisiniz.
-Ah, həqiqətən də, madmazel, füsunkar Mirelin mahirliyi kimi
laqeyd qoya bilər? Siz möhtəşəmsiniz!
Mirel komplimenti laqeydcəsinə və qeyri-iradi təbəssümlə qarşıladı.
Gəlişim barədə əvvəlcədən xəbət verməmişəm, - o, söhbətə başladı.
-Ah! Rica edirəm, madmazel, əyləşin, - qraf stulu çəkərək ucadan
dedi.
Qrafın bu nəzakətinin arxasında böyük maraq gizlənirdi. O, qadınlar
haqqında, demək olar, hər şeyi bilirdi. Düzdür, o, heç vaxt Mirelin
məxsus olduğu qəbildən olan qadınlarla münasibətdə olmamışdı,
çünki, o da qrafın özü kimi yırtıcı idi. Bu mənada o və rəqqasə eyni
yuvanın quşu idi. Qraf bilirdi ki, onun cazibəsi Mirelə heç bir təsir
göstərməyəcək: rəqqasə parisli idi və insanlardan baş çıxarırdı. Hər
nə olsa da, qraf bir şeyi dərhal başa düşdü. O, başa düşdü ki,
qarşısındakı acıqlı qadındır, acıqlı qadınlarsa- bunu qraf dəqiq bilirdi

- lazımından çox danışır
və bu zaman sakitliyini qoruya bilən centlmen isə qazanmış olur.
Mənim bu miskin guşəmə baş çəkməklə bizə şərəf verməyiniz
sizin tərəfinizdən mənə qarşı
böyük lütfdür.
Bizim Parisdə ortaq dostlarımız var, - Mirel dedi,
mən sizin barənizdə onlardan çox eşitmişəm.
132
Lakin bu gün başqa səbəbdən gəlmişəm. Nitsaya gələndən bəri sizin
adınızı eşidirəm, ancaq başqa məsələ ilə bağlı, anlayırsınızmı?
Eləmi? - qraf sakit halda soruşdu.
Açıq danışacağam, - rəqqasə davam etdi. - Amma inanın ki, mən
sizin maraqlarınıza biganə
deyiləm. Nitsada danışırlar ki, siz madam Ketterinqi öldürmüsünüz.
Mən? Madam Ketterinqi? Pah! Bu ki, cəfəngiyatdır!
Buna baxmayaraq, o, həmin sözləri qəzəblənmək əvəzinə tənbəlcəsinə
söylədi və bununla da onu öz fikrini daha açıq söyləməyə təhrik etdi.
Bəli, - qadın israr etdi, - bunu mən sizə
deyirəm.
İnsanlar dedi-qodu etməyi sevirlər, - qraf laqeydliklə söylədi. -

Əgər hər şeyi ciddi
qəbul etsək, onda...
Siz başa düşmədiniz. - Mirel qabağa əyildi, onun qara gözləri parladı.
Bu küçə şayiəsi
deyil. Polis belə hesab edir.
Polis? - Qraf oturduğu yerdə dikəldi və bir
qədər narahatlıq duydu.
Mirel bir neçə dəfə qızğın surətdə başını yellədi.
Bəli, bəli. Mənə inanın. Mənim hər yerdə dostlarım var. Polis
rəisinin özü... - O, çiyinlərini mənalı tərzdə çəkərək cümləsini
yarımçıq qoydu.
Gözəl qadından heç nə gizlətmək mümkün
deyil,
qraf dilləndi.
Polis əmindir ki, madam Ketterinqi məhz siz
öldürmüsünüz. Lakin bu, düz deyil.
133
Əlbəttə ki, düz deyil! - Qraf sakit idi.
Onlar hesab edir ki, bunu siz etmisiniz, lakin həqiqətdən
xəbərləri yoxdur. Mənsə bilirəm.

Qraf maraqla ona baxdı:
Siz madam Ketterinqi kimin öldürdüyünü bilirsinizmi? Siz bunumu
söyləmək istəyirsiniz, madmazel?
Mirel
yenidən
başını
tərpətdi: -Bəli.
Bəs o kimdir? - qraf cəld soruşdu.
Onun əri. - Qadın qrafa yaxınlaşdı və sakit, lakin acıqlı və mənalı
tərzdə söylədi: - Onu əri
öldürüb.
Qraf kresloya söykəndi. Onun sifət ifadəsi anlaşılmazlığını qoruyub
saxlayırdı.
İcazə verin, sizdən soruşum, madmazel, bunu siz haradan bilirsiniz?
Haradan bilirəm? - Mirel qəhqəhə çəkərək ayağa durdu. - O,
bunu əvvəldən planlaşdırıb.
O müflisləşib, rüsvay olub. Ancaq arvadının ölümü onu xilas edə
bilərdi. Özü mənə deyib. O, arvadının getdiyi qatarda imiş, lakin
arvadının bundan xəbəri yox imiş. Mən sizə sual verirəm, nəyə görə?
Ona görə ki, o, arvadına gecə hücum etməyi qərarlaşdırmışdı. Ah, -
Mirel gözlərini yumdu, - mən bunun necə baş verdiyini elə aşkar
görürəm ki...
Qraf boğazını arıtladı:
Ola bilsin, ola bilsin, - qraf dedi. - Amma, madmazel, bəs bu
halda daş-qaşları oğurlamaq
onun nəyinə gərəkdir?
Daş-qaşlar! - Mirel dərindən ah çəkdi. - Daş-
134
qaşlar! Ah, o yaqutlar...
Onun gözləri parlaq atəşlə alovlandı. Qraf bu sayaq şeylərin
qadınlara etdiyi sehrin təsirinə bir daha təəccüblənərək narahatlıqla
ona baxdı və söhbətin səmtini dəyişdi:
- Bəs məndən nə istəyirsiniz, madmazel? Mirel sakitləşdi və
yenidən işgüzar görkəm aldı:
Hər şey çox sadədir. Siz polisə gedirsiniz və onlara deyirsiniz ki,
bu cinayəti müsyö Ketterinq
törədib.
Bəs onlar mənə inanmasalar necə? Əgər məndən sübut istəsələr
necə? - O, diqqətlə
qadına baxdı.
Mirel astadan güldü və qaramtıl narıncı şərfinə - toxundu:

Onları mənim yanıma göndərin, müsyö qraf, - o, demək olar ki,
pıçıltı ilə söylədi. - Mən onlara
sübut verərəm.
Və o, ildırım təki gəldiyi kimi də çıxıb getdi.
Bədqılığa bax a! - o deyindi. - Görəsən, onu özündən belə çıxaran
nədir? Dişlərini qıcamağa
onu nə vadar edib? Doğrudanmı, o, mister Ketterinqin öz arvadını
öldürdüyünə inanır? Hələ bir istəyir ki, buna mən də, üstəlik polis də
inansın.
Qraf öz-özünə güldü. O, polisə getmək fikrində deyildi. Onun
qarşısında başqa imkanlar açılırdı
və həmin imkanlar onun bu cür gülüşünə ilham verirdi.
Buna baxmayaraq, onun üzü tezliklə tutuldu. Mirel dedi ki, polis
ondan şübhələnir. Bu, düzgün ola bilər. Amma ola da bilər ki, belə
olmasın.
135
Mirel kimi qadınlar qəzəbli olarkən öz istədiklərini əldə etmək üçün
hər şeyə qadir olurlar. Digər tərəfdən də, Mirel bu cür məlumatı əldə
edə bilər. Bu halda - qraf dodaqlarını büzdü - bu halda o, ehtiyat
tədbirləri görməlidir.
Qraf evə daxil oldu və İppolitdən evə kənar adamın gəlib-
gəlmədiyini yenidən soruşdu. Qulluqçu heç kimin gəlmədiyinə
tamamilə əmin idi. Qraf yataq otağına qalxaraq divarın yanındakı
qədimi büroya yaxınlaşdı. Kağız üçün bölmələrdən birinin qapağını
açdı və onun nazik
barmaqları arxa tərəfdəki gizli düyməni basdı, gizli siyirmə dərhal
açıldı. Orada qəhvəyi bağlama var idi. Qraf onu çıxardı və fikirli
halda bir müddət əlində saxladı. Sonra üz-gözünü əzabçəkici surətdə
turşudaraq saçından bir tel qopardı, siyirmənin kənarına qoydu və
onu ehtiyatla bağladı. Bağlamanı əlində saxlayaraq, al-qırmızı rəngli
ikinəfərlik maşınını saxladığı qaraja endi. On dəqiqə sonra o, artıq
Monte- Karloya gedirdi.
Qraf bir neçə saatını kazinoda keçirdi, sonra şəhərdə gəzdi. Yenidən
maşına əyləşib Menton istiqamətinə yollandı. Hələ hava o qədər də
qaralmamışdı və qraf onu izləyən boz maşını seçə bilirdi. O, həmin
maşını daha əvvəl -
Monte-Karloya gedərkən də görmüşdü. Qraf gülümsədi. Yol yoxuşa
qalxırdı.
Qraf akseleratoru möhkəm sıxdı. Kiçik qırmızı maşın xüsusi olaraq
qraf üçün hazırlanmışdı və ilk baxışda göründüyündən daha güclü
motora malik idi. Maşın dərhal irəli atıldı.

Qraf ətrafa boylandı və yenidən gülümsədi: boz maşın çox uzaqda
qalmışdı. Kiçik qırmızı maşın tozanaq qaldıraraq boş yolla uçurdu.
Buralar təhlükəli yerlər idi, sürət təhlükəli həddə çatmışdı, yol isə
136
maili şəkildə aşağı enirdi, lakin qraf birinci dərəcəli sürücü idi. Onun
maşını qəflətən sürəti azaltdı və poçtun yanında dayandı.
İki dəqiqədən sonra o, yenidən Monte-Karlo istiqamətində
irəliləyirdi. Nəhayət, boz maşın
gəlib çatanda qraf otellərin birinin verandasında ənənəvi çayını
içirdi. Bir qədər sonra o, Monte-Karloya qayıtdı və orada şam etdi.
Gecəyarıdan bir az keçmiş qraf evə qayıtdı. Onu təlaş içərisində olan
İppolit qarşıladı:
Ah, müsyö qraf qayıtdı! Müsyö qraf
təsadüfən mənə zəng vurmamışdı ki?
Qraf başını yelləyərək “yox” dedi.
Saat üçdə mənə zəng vurdular və dedilər ki, müsyö qraf istəyir ki,
mən “Neqresko” otelinə
onun yanına gəlim.
Hə? Sən də getdin?
Əlbəttə, müsyö, lakin “Neqresko” otelində heç kim müsyö

qrafdan heç bir xəbər deyə bilmədi.
Ah! Və əlbəttə ki, həmin vaxt Mari bazarda idi,
eləmi?
Bəli, müsyö.
Hər şey qaydasındadır, - qraf söylədi. - Eybi
yox. Sadəcə, anlaşılmazlıq baş verib.
Yuxarı qalxarkən qraf gülümsədi.
Qraf yataq otağında hər şeyə diqqətlə baxdı. Hər şey, demək olar ki,
öz qaydasında idi. O, bütün şkafı və siyirmələri yoxladı. Sonra
məmnun halda başını tərpətdi. Hər şey, demək olar ki, əvvəl olduğu
kimi yerində dururdu, lakin tamamilə eyni deyildi. Məsələ aydın idi,
evi axtarmışdılar.
137
O, büroya yaxınlaşaraq gizli düyməni basdı. Siyirmə açıldı, lakin
həm də qrafın ora qoyduğu
saç teli yox idi. O, daha bir neçə dəfə başını tərpətdi:
- Bizim fransız polisimiz möhtəşəmdir, - o donquldadı. - Heç nə və
heç kim onun gözündən yayına bilməz.
37
Göyərtili omlet.
38
Bernsayağı qabırğa.
39
Romlu Savarin.
40
Səhər yeməyi.
XX
FƏSİL Ketrin dost tapır
Ertəsi günün səhəri Ketrin və Lenoks “Marqarita” villasının
terrasında əyləşmişdilər. Onların yaş fərqinə baxmayaraq, aralarında
dostluğa oxşar bir münasibət yaranmışdı. Əgər Lenoks olmasaydı,
Ketrinin villadakı həyatı dözülməz olardı: o, mövsümün başlıca
mövzusu olmuşdu. Ledi Templin Ketrinin Mavi qatarda baş
verənlərlə əlaqəsindən bacardığı qədər qazanc əldə etməyə çalışırdı
və bu, dəhşətli idi.
Ketrinin güclü müqaviməti ledi Templinin xudbinliyi qarşısında
qırılırdı. Çabbi də öz növbəsində sadəlövhlüklə arvadının işinə
yarayırdı. O, adətən, Ketrini təqdim edərkən belə deyirdi:
Bu, miss Qreydir. Siz bilirsiniz, Mavi qatarda nə olub? O, orada
imiş. Rut Ketterinqin qətlinə cəmi bir neçə saat qalmış onunla uzun-
uzadı söhbət edib! Bəxti gətirib, elə deyilmi?
Bu səhər də söylənmiş bu cür bir neçə təkrar cümlə Ketrini özündən
çıxararaq, onun qeyri-adi müqavimətinə səbəb olmuşdu. Və onlar
Lenoksla təklikdə qalarkən qız Ketrinə söylədi:
Sən istismara alışmamısan, hə? Sən hələ çox şey öyrənməlisən,
Ketrin.
138
Mən özümdən çıxdığım üçün çox təəssüflənirəm. Adətən, mən belə
etmirəm.
Sən də nə vaxtsa hirsini çıxarmalısan. Çabbi uzunqulaq olsa da
ondan adama zərər gələn deyil. Lakin anam isə, əlbəttə ki, daha ağır
haldır. Sən hətta qiyamətə qədər ona qışqırıb- bağırsan da o, sənə
məhəl qoymayacaq, sadəcə, mavi gözlərini daha geniş açacaq,
vəssalam.
Ketrin bu incə müşahidəyə münasibət bildirmədi, Lenoks isə sözünə
davam etdi.
Çabbi mənim daha çox xoşuma gəlir. Qətl, əlbəttə ki, maraqlı
hadisədir, lakin onun Dereklə əlaqəsi hər şeyi dəyişir.
Ketrin başı ilə təsdiq etdi.
Demək, o, dünən səni lençə dəvət etdi, - Lenoks fikrə gedərək sual
verdi - O, sənin xoşuna gəlirmi, Ketrin?
Bilmirəm, - qız fikirləşdikdən sonra söylədi.
O, çox yaraşıqlıdır.
Hə, yaraşıqlıdır.
Sənə onda xoş gələn nədir?
Ketrin bu suala birbaşa cavab vermədi.

O, arvadının ölümündən danışdı. Etiraf etdi ki, bəxti yaman gətirib.
Güman edirəm ki, sən şoka düşdün. - Lenoks susdu və daha ciddi
surətdə dilləndi: - Sən onun xoşuna gəlirsən, Ketrin.
O, məni əla lençə qonaq etdi, - Ketrin
bunu deyərək güldü.
Lakin Lenoks məğlub olmadı:
Mən bunu o, bura gələn axşamı hiss etdim, - qız dalğın-dalğın
söylədi. - O, sənə elə baxırdı ki... Baxmayaraq ki, sən qətiyyən onun
zövqünə uyğun deyilsən, daha doğrusu, tamam əksisən.
139
Lakin bu, din kimidir, o, insana müəyyən yaşında gəlib çatır...
Madmazeli telefona çağırırlar, - Mari qonaq otağının
pəncərəsindən baxaraq dedi. - Müsyö
Puaro onunla danışmaq istəyir.
-Yenə də qan, dəhşət... Get, Ketrin, get öz detektivinlə
əylən. Erkül Puaronun səsi mülayim və nəzakətli idi.
Madmazel Qrey? Bon. Mən, madam Ketterinqin atası müsyö Van
Aidinin xahişi ilə zəng vurdum. O, sizinlə danışmaq istəyir. Ya
“Marqarita” villasında, ya da oteldə - sizə necə rahatdırsa.
Ketrin bir qədər fikrə getdi. Van Aidinin “Marqarita” villasına gəlişi
xoş olmazdı: ledi Templin bundan həddən artıq zövq alardı. Van
Aidinlə dost olmaq şansını əldən qaçırmazdı. Ona görə də o, Puaroya
söylədi ki, Van Aidinlə oteldə görüşsə yaxşı olar.
Çox gözəl, madmazel. Mən saat 12:45-də sizin dalınızca
gələcəyəm, əgər etiraz etmirsinizsə.
Puaro dediyi vaxtın tam dəqiqəsində villaya daxil oldu, Ketrin artıq
onu gözləyirdi. Onlar
yubanmadan yola düşdülər. Puaro xəbər aldı: -Yaxşı, madmazel,
deyin görək, işlər necədir?
Qız onun canlanmış gözünə baxdı və etiraf etdi ki, onun ilk
təəssüratı yanlış imiş: bu adamda xoşagələn nəsə var.
Bizim roman policier davam edir, eləmi? - o
dedi.
- Mən sizə söz vermişəm ki, bu işi biz birlikdə araşdıracağıq və mən
həmişə öz sözümün
üstündə dururam.
Siz çox nəzakətlisiniz! - Ketrin söylədi.
Ah, məni ələ salmayın! Amma siz, yəqin ki, araşdırmanın necə
140
getdiyini bilmək
istəyirsiniz, elə deyilmi?
Ketrin anlatdı ki, bilmək istərdi və Puaro qraf de la Roşun zahiri
görünüşünü bədii şəkildə Ketrinə təsvir etdi.
Fikirləşirsiniz ki, onu qraf öldürüb? - Ketrin
fikirli halda soruşdu.
Bu, sadəcə, ehtimaldır, - Puaro ehtiyatla cavab verdi.
Siz də buna inanırsınız?
Mən belə deməzdim. Bəs siz necə, madmazel, siz necə
düşünürsünüz?
Ketrin çiyinlərini çəkdi:
Haradan bilim? Mənim bu cür məsələlərdən
başım çıxmır, lakin düşünürəm ki...
Bəli? - Puaro səbirsizliklə dilləndi.
Hə, yaxşı. Sizin söylədiklərinizdən aydındır ki, qraf öldürməyə
qadir olan adamlardan deyil.
Çox gözəl! - Puaro ucadan dedi. - Siz mənimlə razısınız. Mən də
məhz belə dedim. -
O, qıza diqqətlə baxdı. - Bəs siz Derek Ketterinqlə tanışsınız?
Mən onunla ledi Templingildə qarşılaşmışam,
dünən isə o, məni lençə dəvət etdi.
Mauvais sujet41, - Puaro başını yellədi. - Lakin los femmes42

belələrini sevir, düzdür?
O, Ketrinə göz vurdu və qız güldü.
O, yaxşı görkəmi olan adamdır, - Puaro davam etdi, - yəqin ki,
siz onu Mavi qatarda
görmüsünüz, hə?
Bəli, görmüşəm.
141
Vaqon-restorandamı?
Xeyr. Mən onu arvadının kupesinə girərkən
görmüşəm. Puaro başı ilə təsdiq etdi.
Qəribədir, - o, burnunun altında donquldandı. -Yadımdadır, siz
demişdiniz ki, Lionda oyanmışdınız və pəncərədən baxırdınız.
Qatardan düşən qraf de la Roşa oxşayan qarasaçlı bir adam
görmədiniz ki?
Ketrin başını yellədi:
Xeyr, mən kepkada və çiyinlikdə olan bir oğlanı gördüm, lakin
fikirləşmirəm ki, o, qatardan düşmüşdü. Həmin adam platformada
gəzişirdi. Bir də gecə pijamasında və paltoda
olan bir saqqallı fransız var idi. O, qəhvə içmək istəyirdi. Qalanları
ancaq dəmiryol işçiləri idi.

Puaro bir neçə dəfə başını tərpətdi.
Görünür, qraf de la Roşun dəmir alibisi var.
Alibi
-təhlükəli şeydir, o, həmişə şübhə yaradır. Budur, gəlib çatdıq.
Onlar Van Aidinin nömrəsinə qalxdılar, burada onları Nayton
gözləyirdi. Puaro ona Ketrini təqdim etdi. Bir neçə ümumi sözlərlə
hal-əhval tutduqdan sonra Nayton dedi:
Miss Qreyin gəlişini mister Van Aidinə xəbər
verim.
O, qonşu otağa getdi. Oradan sakit səslər eşidildi və sonra mister
Van Aidin gəldi. O,
dərhal Ketrinə tərəf gedərək əlini ona uzatdı və diqqətlə qızı süzdü:
Sizinlə görüşməyimizə şadam, - dedi. - Mən sizin Rut barədə
söylədiklərinizi çox eşitmək istərdim.
Milyonçunun sadəliyi Ketrində güclü təəssürat oyatdı. O, Van Aidinin
142
dərdinin necə dərin və səmimi olduğunu, buna görə də öz
nigarançılığını gizləməyə çalışdığını duydu.
Zəhmət olmasa, əyləşin və hər şeyi mənə danışın.
Van Aidin stulu ona sarı çəkdi.

Puaro və Nayton səssizcə otaqdan çıxdılar və Ketrin Van Aidinlə
otaqda tək qaldı. Onunla söhbət etmək Ketrin üçün rahat idi. Rut ilə
söhbətini - sadəcə, heç nəyi yaddan çıxarmamağa çalışaraq -
mümkün qədər sözbəsöz ona çatdırmağa çalışırdı. Van Aidin
kresloya söykənmiş halda əli ilə gözünü qapayaraq sözünü kəsmədən
ona qulaq asırdı.
Qız sözünü bitirəndə milyonçu astadan
dedi: - Sizə minnətdaram, əzizim.
Bir neçə saniyə onların hər ikisi susdu. Ketrin duyurdu ki, başsağlığı,
yaxud da təsəlli sözləri indi yersizdir.
Sonra Van Aidin tamam başqa tonda dilləndi:
Mən sizə çox təşəkkür edirəm, miss Qrey. Düşünürəm ki, siz
mənim yazıq qızımın son saatlarını yüngülləşdirmisiniz. Sizdən bir
şey soruşmaq istəyirəm. Yəqin ki, Puaro qızımın
başını gicəlləndirən o yaramaz barədə sizə məlumat verib. Qızım məhz
onun barəsində danışıb, məhz onunla görüşməyə hazırlaşırdı. Necə
düşünürsünüz, sizinlə söhbətindən sonra Rut öz planını dəyişə
bilərdimi? Bəlkə o, aralarındakı razılaşmanı pozmağa qərar vermişdi?
Mən yəqin söyləyə bilmərəm, ser. O, müəyyən bir qərara
gəlmişdi, mənə də elə gəldi ki, qızınız
artıq sakitləşib.
O, sizə söyləmədi ki, onların görüşləri harada
olmalıdır, Parisdə, yoxsa
adada? Ketrin başını yellədi:
143
O, bu barədə danışmadı.
Hə, - Van Aidin fikirli-fikirli söylədi. - Eybi
yox, zaman göstərəcək.
O, ayağa durdu və qonşu otağın qapısını açdı. Puaro və Nayton
gəldilər.
Ketrin milyonçunun lenç dəvətini qəbul etmədi, Nayton da onu
taksinin yanına qədər ötürdü.
O, qayıdanda Puaro ilə Van Aidin söhbət edirdilər.
Əgər biz, - milyonçu fikirli halda dedi, - Rutun hansı qərara
gəldiyini bilsəydik... bu, artıq işin
yarısı demək olardı. Bəlkə o, Parisdə düşüb mənə teleqram vurmağa
qərar veribmiş? Bəlkə də Fransanın cənubuna gedib qrafla
münasibətlərini aydınlaşdırmağı düşünüb? Biz qaranlıqdayıq,
tamamilə qaranlıqdayıq. Amma
bizim əlimizdə qulluqçunun ifadəsi var: qrafın qatara gəlişi ilə Rut
təlaşlanmış və qorxubmuş. Demək, bu, onun planına daxil deyilmiş.

Siz mənimlə razısınız, Nayton?
Bağışlayın, mister Van Aidin! Mən sizin nə
danışdığınızı eşitmədim.
Xəyallara daimisiniz? - Van Aidin soruşdu. - Heç özünüzə
oxşamırsınız. Nədir, yoxsa bu qız
sizin çarxınızı çevirdimi?
Nayton ancaq köksünü ötürdü.
Əla qızdır, - Van Aidin dalğın halda dedi. -
Əla. Siz onun gözlərinə fikir verdiniz?
- Heç bir kişi onlara diqqət yetirməyə bilməz, -
Nayton cavab verdi.
41 Bir şeyə yaramayan tip. 42 Qadınlar.
144
XXI
FƏSİL Tennis kortunda
Bir neçə gün keçdi. Ketrin səhər gəzintisindən qayıdarkən onu
səbirsizliklə gözləyən Lenoksu gördü.
Sənin gənc oğlanın zəng vurmuşdu, Ketrin. - Mənim gənc oğlanım
sən kimə deyirsən?
Sənin yeni pərəstişkarını - Rufus Van Aidinin katibini deyirəm.

Məncə, sən onda güclü təəssüratlar oyatmısan. Sən bir-birinin
ardınca könül sındırmağa başlamısan. Vacib qadına
çevrilirsən, Ketrin. Əvvəlcə Derek Ketterinq, indi isə gənc mayor
Nayton. Maraqlıdır, o, mənim çox yaxşı yadımdadır. Axı o,
müharibə vaxtı mənim anamın burada qurduğu hərbi hospitalda
yatırdı. O vaxtlar mənim təxminən səkkiz yaşım olardı.
O, ciddi yaralanmışdı?
Əgər səhv etmirəmsə, ayağından yaralanmışdı, amma yara çox
ciddi idi. Məncə, həkimlər nəyisə səhv salmışdılar. Onlar deyirdilər
ki, Nayton axsamayacaq. Amma o, buradan gedərkən bir balaca
axsayırdı.
Ledi Templin içəri girdi.
Ketrinə mayor Nayton haqqında danışırsan? - O soruşdu. - O, elə
yaxşı oğlandır ki! Mən onu
tamam unutmuşdum, o qədər şeylər olub ki, ancaq indi yadıma düşdü.
O, elə də vacib adam deyildi ki, onu xatırlayasan,
Lenoks qeyd etdi. - İndi o, milyonçunun katibi
olduğu zaman məsələ tamam başqadır.
Əzizim! - ledi Templin məzəmmətlə qışqırdı.
Mayor Nayton niyə zəng vurmuşdu? - Ketrin
- maraqlandı.
O, səni tennisə dəvət edir. Etiraz etməsən, o, sənin ardınca gələcək.
145
Biz səni anamla birgə
müşayiət etməyə hazırıq. Sən katiblə əyləndiyin müddətdə mən
milyonçunu əyləndirə bilərəm. Onun altmışa yaxın yaşı var, amma
yəqin ki, mənim kimi cavan görünür.
Mən mister Van Aidinlə tanış olmaq istərdim, - ledi Templin
xəyalpərvərliklə söylədi, - onun haqqında elə çox şeylər danışırlar ki...
Qərb yarımkürəsinin əsas adamlarından biridir. Həm də çox mötəbər
şəxsdir.
Mayor Nayton çox ədəbli idi. O bildirdi ki, bu dəvət mister Van
Aldinindir, - Lenoks dedi. - O, bunu elə tez-tez təkrar edirdi ki, mən
artıq qovurmanın iyini hiss etməyə başlamışdım. Sən və Nayton
gözəl cütlük ola bilərsiniz. Sizə xeyir- dua verirəm, övladlarım.
Ketrin qəhqəhə ilə güldü və əynini dəyişmək üçün yuxarı qalxdı.
Lençdən dərhal sonra Nayton gəldi və Ledi Templinin nostalji
xatirələrinə mətanətli surətdə dözmək üçün bütün iradəsini toplamalı
oldu.
Kann səmtə gedərkən yolda Ketrinə dedi:
Ledi Templin, demək olar ki, dəyişilməyib.

Mənəvi cəhətcə, yoxsa zahiri görünüşcə?
Hər ikisi cəhətdən. Onun yaşı indi, yəqin ki, qırxdan bir az çox
olar, amma o, əvvəlki kimi çox
gözəldir.
Bəli, o, gözəldir, - Ketrin razılaşdı.
Sizin dəvəti qəbul etmənizə çox şadam, - Nayton söhbətə davam
etdi. - Müsyö Puaro da orda olacaq. O, qeyri-adi adamdır. Siz onu
yaxşı
tanıyırsınız, miss Qrey?
Mən onunla qatarda rastlaşmışam. Bir detektiv roman oxuyurdum və
146
dedim ki, həyatda belə şeylər olmur. Mən onda hec təsəvvür də
etməmişdim ki, o kimdir.
O, heyrətamiz adamdır, - Nayton sakit söylədi, - və heyrətamiz
işlər də görür. O, dahidir. O, məsələnin məğzini tez anlaya bilir və
hec kim axıracan onun nə düşündüyünü və hansı qənaətə gəldiyi
barədə hec nə təsəvvür edə bilmir. Yadımdadır ki, mən Yorkşirdə
olanda ledi Kleventonun cavahiratlarını oğurlamışdılar.
İlk baxışdan elə görünürdü ki, bu, adi oğurluqdur, lakin yerli polislər
buna şübhə etdilər. Mən istədim ki, onlar Erkül Puaronu dəvət
etsinlər, o, həmin cinayəti açacaq yeganə adam idi, lakin onlar
Skotlənd Yarda müraciət etməyi üstün bildilər.
Bəs sonra? - Ketrin maraqlandı.
Cəvahiratlar tapılmadı, - Nayton soyuqqanlı cavab verdi.
Siz ona həqiqətən də inanırsınızım?
Bəli, qraf de la Roş şübhəli subyektdir. O, bir çox xoşagəlməz
hadisədən yaxasını qurtara
bilib. Ancaq düşünürəm ki, Erkül Puarodan qaça
bilməyəcək. - Qraf de la Roş, - Ketrin dalğın-dalğın söylədi.
Siz həqiqətən də qatilin o olduğuna
əminsinizmi?
Əlbəttə! - Nayton təəccüblə ona baxdı. -
Məgər siz belə düşünmürsünüzmü?
Bəli, bəli, - Ketrin tələsik cavab verdi, - əlbəttə, lakin mən bunun
adi qarət olmadığını
nəzərdə tuturdum.
Sizinlə razıyam. Amma burası da var ki, qraf
de la Roş öz işini çox yaxşı bilir.
- Bununla belə onun alibisi var.
147
-Ah, alibi! - Naytonun üzünü uşaqsayağı təbəssüm bürüdü. - Siz
söylədiniz ki, detektiv əsərlər oxuyursunuz, miss Qrey. Ona görə də
yəqin bilməlisiniz ki, kimin tutarlı, möhkəm alibisi olur, o adam,
adətən, daha çox şübhə doğurur.
Siz də güman edirsiniz ki, real həyat romanlara bənzəyir? - Ketrin
gülümsəyərək soruşdu.
Niyə də olmasın? Xəyallar reallığa istinad edir.
Amma o, reallıqdan daha yaxşıdır, - Ketrin
inamla bildirdi.
- Yəqin ki. Amma nə olursa-olsun, mən cani olsaydım, Erkül
Puaronun izimə düşməsini heç
istəməzdim.
- Mən də, - Ketrin güldü.
Gəlib çatanda onlar Puaro ilə qarşılaşdılar. Hava isti idi, ona görə də
o, ağ parusindən tikilmiş kostyum geyinmişdi, döş cibindən isə
kamelya çiçəyi sallanırdı.
Bonjour43,
madmazel!
Mən
çox
ingilissayağı görünürəm, elə deyilmi?

Siz çox gözəl görünürsünüz, - Ketrin nəzakətlə cavab verdi.
Hamınız məni ələ salırsınız, - Puaro gülərüzlə bildirdi, - amma eybi
yox, Puaro ata həmişə
sonuncu gülür.
Mister Van Aidin hanı? - Nayton xəbər aldı.
O, bizi kortda gözləyəcək. Amma düzünü desək, dostum, mister
Van Aidin məndən o
qədər də razı deyil. Ah, bu amerikalılar! O istəyir ki, mən bütün
günümü dayanmadan Riveru boyunca qatilin dalınca qaçmaqla
keçirim!
148
Mən özüm də bunun pis fikir olmadığını
hesab edirəm, - Nayton bildirdi.
Siz haqlı deyilsiniz. Bu cür məsələlərdə enerji deyil, biclik lazımdır.
Ən maraqlı görüşlər isə
tennis kortunda baş verir. Bu, çox vacibdir. Ah, mister Ketterinq də
buradadır!
Derek iti addımlarla onlara yaxınlaşdı. O, bir qədər əsəbi və acıqlı
görünürdü, sanki onu nə isə boğurdu. Derek və Nayton bir qədər
soyuq salamlaşdılar. Sanki bircə Puaro heç nə hiss etmirdi. O,

dayanmadan zarafat edir və iltifatlar yağdırırdı.
- Maraqlıdır, mister Ketterinq, siz fransız dilində
heyrətamiz dərəcədə gözəl danışırsınız. İstədiyiniz vaxt özünüzü
fransız kimi qələmə verə bilərsiniz. Bu, ingilislər arasında çox nadir
haldır.
- Mən də o cür danışmağı çox istərdim, - Ketrin etiraf etdi. -
Qorxuram ki, mənim fransızcam
ingilis aksenti ilə çox korlanır.
Onlar öz yerlərini tutdular. Nayton isə kortun o biri tərəfindən ona əl
edən sahibini gördü və onunla danışmaq üçün sahibinin yanına getdi.
Bu oğlan mənim xoşuma gəlir, - Puaro Naytonun ardınca gülümsədi.
Sizin necə, madmazel?
Mənim də.
Bəs sizin necə, mister Ketterinq?
Derekin dodaqlarından sanki hansısa cümlə qopmağa hazır idi, ancaq
o, vaxtında özünü saxladı:
- Nayton çox yaxşı oğlandır. - Sanki sözlərini bir-bir seçdi.
Ketrinə bir saniyəliyinə elə gəldi ki, Puaro bu cavabdan məyus oldu.
- O, sizin çox böyük heyranınızdır, müsyö Puaro, - Ketrin Naytonun
149
detektiv barəsində danışdıqlarının hamısını ona söylədi.
Bu balaca adamın heç kimi aldada bilməyəcək tərzdə sifətindəki
saxta təvazökarlıq ifadəsi ilə sinəsini irəli qabartması Ketrinə çox
məzəli göründü.
Madmazel, mən sizə bir sualı verməyi unutmuşam, - o,
gözlənilmədən söylədi. - Siz o yazıq ledinin kupesində olarkən öz
portsiqarınızı orada qoymamışdınız ki?
Puaro cibindən tutqun göy rəngli qapağı olan, üzərində qızılı rənglə
“K” inisialı həkk olunan portsiqarı çıxartdı.
Xeyr, bu mənim deyil.
Ah, min dəfə üzr istəyirəm. Yəqin ki, bu, madamın xüsusi əşyasıdır.
“K”, əlbəttə, Ketterinq deməkdir. Maraqlıdır, amma biz onun
çamadanında başqa portsiqar da tapdıq. İkisi onun nəyinə gərək imiş?
O, birdən üzünü Derekə tutdu. - Bilmirsiniz, bu portsiqar sizin
arvadınızamı aiddir?
B-bilmirəm, - o, dili topuq vura-vura söylədi. - Məncə, onundur.
Bəlkə bu sizin portsiqardır?
Puaro adi halda olduğundan da sadə görünürdü.
Əlbəttə ki, xeyr. Əgər bu, mənim portsiqarım
olsaydı, onda arvadımda nə gəzirdi?
Ola bilər ki, siz missis Ketterinqin kupesinə girərkən bunu

salmısınız, - Puaro sadəlövhlüklə
bildirdi.
Mən ora girməmişəm. Bunu polisə min dəfə
söyləmişəm.
- Ah, təkrarən üzr istəyirəm, - Puaro müqəssircəsinə söylədi. - Sadəcə,
madmazel sizi arvadınızın kupesinə girərkən gördüyünü demişdi.
Və o, qəsdən susdu.
150
Ketrin Derekə baxdı. Derekin rəngi qaçdı. Amma bəlkə də ona belə
gəldi?
Derek güldüyü zaman onun gülüşü qıza tamamilə təbii göründü.
Siz yanılırsınız, miss Qrey. Polis idarəsində bildirdilər ki, mənim
kupem arvadımın kupesi ilə yanaşı imiş, baxmayaraq ki, o vaxtacan
mən bunu heç ehtimal da etmirdim. Yəqin ki, siz məni öz kupemə
girərkən görmüsünüz. - O, Van Aidinlə Naytonun yaxınlaşdığını
görərək cəld ayağa durdu. - Sizi tərk etməli olacağam, - o dedi. -
Mən heç bir pulun xətrinə qayınatamla eyni yerdə durmağa dözə
bilmərəm. Van Aidin Ketrinlə ürəkdən salamlaşdı, lakin onun
əhvalının pis olduğu əməlli-başlı hiss olunurdu:
Görürəm, tennis oyununa baxmağı sevirsinizmiş, müsyö Puaro? - o

soruşdu.
Bəli, bu mənə həzz verir, - Puaro dostyana
cavab verdi.
-Yaxşı ki, siz Fransadasınız. Bizim Ştatlarda qaydalar daha ciddidir,
bizim xəmirimiz başqa cür yoğrulub. Bizdə iş həzzdən daha
üstündür. Puaro incimədi. O, ədəblə gülümsədi və milyonçuya dedi:
- Əsəbiləşməyin, xahiş edirəm. Hər kəsin öz
metodu var. Fransada iş ilə həzzi birləşdirməkdən ötrü bizim
ürəyimiz gedir.
O, Ketrinlə Naytona baxdı. Onların başı tamamilə öz söhbətlərinə
qarışmışdı.
Puaro razı halda başını tərpətdi, sonra səsini alçaldaraq üzünü
milyonçuya tutdu:
Mən bura ancaq həzz xətrinə gəlməmişəm,
müsyö Van Aidin. Baxın, düz bizim qənşərimizdə saqqallı, ucaboy
bir kişi əyləşib.
151
Hə, nə olsun ki?
Bu, müsyö Papapolousdur.
Yunan?
Yunan da demək olar. Dünyada çox məşhur
olan bir antikvardır. Onun Parisdə kiçik mağazası var, lakin polis
onun daha başqa bir işlə məşğul olduğuna şübhə etmir.
Nə ilə?
O, oğurluq mallar alır, əsasən də daş-qaşlar. Demək olar ki, onun
nəsə etməyə ehtiyacı yoxdur, ancaq daş-qaşları yenidən təp-təzə
görünənə kimi cilalamaq, vəssalam. O, Avropanın yüksək səviyyəli
şəxsləri ilə iş görür.
Van Aidin Puaroya daha böyük maraqla baxdı.
Bəs sonra? - o, yeni səs tonu ilə
səbirsizliklə söylədi.
Mən, Erkül Puaro, - o, sinəsinə dramatik şəkildə bir zərbə
ilişdirərək dedi, - öz-özümdən soruşuram: niyə müsyö Papapolous
gözlənilmədən Nitsaya gəlib?
Van Aidin sanki birdən-birə canlandı. O, indicə bu balaca adamın
adi rüsvayçılıq olduğuna dair
öz-özlüyündə qərar verərək Puaro barədə ümidsizliyə qapılmışdı.
İndi isə o, ilkin fikirlərinə geri qayıdırdı. Van Aidin detektivə baxdı:
Mən sizdən üzr istəyirəm, müsyö Puaro, - o, birbaşa elan etdi.
Puaro etinasızlıqla işarə edərək sanki bütün üzrxahlığı qəbul etdiyini
bildirdi.
-Ah, bunların hamısı boş şeylərdir. Yaxşı olar ki, mənə qulaq
asasınız, müsyö Van Aidin. Sizə bir təzə xəbərim var.
Milyonçu sual dolu nəzərlərlə ona baxdı. Puaro başını tərpətdi:
Bəli, bəli, bu sizin üçün maraqlı olacaq. Bildiyiniz kimi, qraf de la
152
Roş ilk gündən bəri
nəzarət altına alınıb. Onun villasında axtarış aparıblar.
Nə olsun ki?! Bir şey tapıblarımı? Zənnimcə,
xeyr. Puaro yüngül təzim göstərdi:
Sizin təxmininiz həqiqətdən uzaq deyil, müsyö Van Aidin. Onlar
şübhəli heç nə tapmayıblar. Və bu da çox təbiidir. Qraf de la Roş,
necə deyərlər, dünən anadan olmayıb. O, hiyləgərdir, həm də ki,
onun çox zəngin təcrübəsi var...
Davam edin, - Van Aidin dözə bilmirdi.
Əlbəttə. Ola bilsin ki, qrafın onu etibardan salacaq heç nəyi yoxdur.
Amma biz başqa ehtimalları silib ata bilmərik. Əgər onun gizləməli
nəyisə varsa, onda o harada ola bilər? Evdə
deyil - polis oranı bir-bir yoxlayıb, üstündə də deyil - axı o bilir ki,
polis istənilən an onu həbs edə bilər. Bircə qalır onun maşını.
Dediyim kimi, qraf nəzarətdə idi. Magistratdakı söhbətin ertəsi günü

qraf Monte-Karloya gedib. Oradan isə Mentona yol alıb. Onun
maşını çox güclü imiş və onu izləyənlərdən qurtula bilib. Və on beş
dəqiqə bizim görmə sahəmizdən yox olub.
Və bu müddət ərzində də o, yolun kənarına nəsə atıb? - Van Aidin
maraqlandı.
Xeyr! Yolun kənarına deyil. Ce nest pas pratique. Amma davamına
qulaq asın. Mən müsyö Karrejden bir şey xahiş etdim və o da mənim
xahişimi ədəblə yerinə yetirdi. Bu yerlərdə poçtların hər birində qrafı
üzdən
tanıyan bir adam var. Nəyisə gizləməyin ən yaxşı üsulu həmin əşyanı
poçtla göndərməkdir.
Sonra? - milyonçu hövsələsiz halda soruşdu.
Yaxşı. Voila44! - Puaro dramatik hərəkətlə cibindən qəhvəyi rəngdə
153
bir bağlama çıxardı. - Bizim centlmen on beş dəqiqə ərzində poçtla
bunu göndərib.
Hansı ünvana? - milyonçu sərt şəkildə soruşdu.
Puaro başını yellədi.
Təəssüf ki, bu, bizə heç bir konkret məlumat vermir. Sizə bəlkə də
Parisdəki kiçik köşklər

barədə danışıblar. Orada məktublar və bağlamalar sahibi gələnə kimi
saxlanılır. Bu, həm çox rahatdır, həm də çox ucuz başa gəlir.
Yaxşı bəs içində nə var? - Van Aidin səbirsizliklə məsələnin əslini
bilmək istəyirdi.
Neynək, indi lap uyğun məqamdır, - Puaro ətrafa boylandı. -
Hamının başı tennisə qarışıb. Baxın, müsyö!
və o bir andaca qapağı qaldırdı. Milyonçunun rəngi kağız kimi
dümağ ağardı.
İlahi! - O, içini çəkdi. - Yaqutlar!
O, bir neçə dəqiqə heykəl kimi donub qaldı. Bu müddət ərzində
Puaro sakit halda bağlamanı bükərək cibinə qoydu.
Van Aidin sanki qəflətən yuxudan ayıldı. O, Puaronun əlindən yapışdı
və elə möhkəm sıxdı ki, balaca adam az qaldı ağrıdan qışqırsın:
Bu, əladır! Möhtəşəmdir! Sizin tayınız- bərabəriniz yoxdur, müsyö
Puaro! Siz əlasınız!
Əla olası heç nə yoxdur, - Puaro təvazökarlıqla söylədi. - Bunun
üçün nizamı və üsulu yaddan çıxarmamaq lazımdır və bir də hər şeyə
daima hazır olmaq gərəkdir, vəssalam.
Güman edirəm ki, indi Qraf de la Roş həbs olunub, eləmi? - Van
Aidin maraqlandı.
Xeyr.
Milyonçunun sifətində təəccüb əks olundu.
154
-Axı niyə? Sizə başqa nə lazımdır?
Qrafın polad kimi alibisi var.
Bu ki, boş şeydir!
Bəli, - Puaro başı ilə təsdiq etdi. - Mən də bunun boş şey
olduğunu düşünürəm, amma çox
təəssüf ki, biz bunu sübut etməliyik.
O vaxta kimi də o, əlinizdən sivişib çıxacaq.
Detektiv başını yellədi:
Xeyr, qraf bunu etməyəcək. Onun dünyada ən üstün tutduğu şey -
cəmiyyətdəki nüfuzudur. O, bunu qurban verə bilməz. Nəyin bahasına
olursa-olsun, o, cəmiyyətdəki nüfuzunu qorumağa çalışacaq.
Lakin Van Aidin bu cavabdan razı qalmadı: -Axı mən başa düşə
bilmirəm ki...
Puaro əlini göyə qaldırdı:
Mənə bir az da vaxt verin, müsyö. Mənim balaca bir fikrim var.
Çoxları Erkül Puaronun balaca fikirlərinə gülür, lakin onlar səhv
edirlər.
Yaxşı, - Van Aidin dedi. - Deyin! Nə balaca

fikirdir belə?
Puaro dərhal cavab vermədi:
Mən sabah səhər saat on birdə sizin otelə gələcəyəm. O vaxta
kimi heç kimə heç nə
söyləməyin.
Salam.
Budur!
XXII
FƏSİL
Müsyö Papapolousun səhər yeməyi
Müsyö Papapolous səhər yeməyi yeyirdi. Qızı Zia da onun qarşısında
155
əyləşmişdi.
Qonaq otağının qapısı döyüldü, içəri qulluqçu girdi və əlindəki
kağızı Papapolousa verdi. O, kağızı oxudu, çaşqınlıqla qaşlarını çatdı
və kağızı qızına ötürdü.
Hm, - o, fikirli-fikirli qulağının dibini qaşıyaraq dilləndi. - Erkül
Puaro. Görəsən, nə əcəb?
Ata və qızı bir-birinin üzünə baxdılar.
Mən dünən onu kortda gördüm. Bu, mənim heç xoşuma gəlmir, Zia.
Onun sənə kömək etdiyi işlər olub, - qızı yadına saldı.
Düzdür, - Papapolous razılaşdı. - Eşitmişəm ki, o, işdən uzaqlaşıb.
Ata və qızının arasındakı bu söhbət onların öz dillərində gedirdi.
Sonra müsyö Papapolous üzünü qulluqçuya tutdu və fransızca dedi:
Faites monter ce monsieur45.
Bir neçə dəqiqədən sonra dəbdəbə ilə geyinmiş Puaro əlindəki əsanı
yelləyə-yelləyə içəri daxil oldu.
Əzizim müsyö Papapolous!
Əzizim müsyö Puaro!
Ah, madmazel Zia! - Puaro nəzakətlə təzim
etdi.
Səhər yeməyimizi davam etdirdiyimizə görə bizi bağışlayın, -
müsyö Papapolous özünə qəhvə süzərək dedi. - Sizin gəlişiniz... bir
az erkəndir.
-Ah, başa düşürəm ki, bu, ədəbsizlikdir, - Puaro söylədi, - amma
vəziyyət...
Aaa, siz yenidən axtarışla məşğulsunuz? -
Papapolous soruşdu.
Çox ciddi axtarışla, - Puaro cavab verdi. -
Madam Ketterinqin ölümü ilə bağlı...
156
Necə, necə? - Papapolous məsumcasına
tavana baxdı.
O, Mavi qatarda öldürülən xanımdır, hə? Mən bu barədə qəzetdən
oxumuşam, lakin orada

təfərrüatları yazılmamışdı.
- İstintaqın marağı naminə qərar verildi ki, bu iş barədə təfsilatlar
yazılmasın, - Puaro bildirdi.
Sükut çökdü.
Bəs mən nə köməklik göstərə bilərəm? - antikvar nəzakətlə soruşdu.
Voila, - Puaro cavab verdi. - Mətləbə keçirəm.
O, cibindən qəhvəyi bağlama çıxardı, içindəki futlyarı açıb, oradakı
yaqutları müsyö Papapolousa verdi.
O, gözünün ucu ilə antikvarı müşahidə edirdi - Papapolousun üzündə
heç bir əzələ tərpənmədi. O, yaqutları götürüb bir müddət diqqətlə və
peşəkarlıqla nəzərdən keçirdi. Sonra sual dolu baxışlarla detektivə
baxdı.
Onlar möhtəşəmdir, elə deyilmi? - Puaro dedi. - Yaxşıdırlar! -
Papapolous onunla razılaşdı.
Sizcə, onların qiyməti neçədir?
Bu dəfə Papapolousun üzü yüngülcə tərpəndi:
Bunu bilmək həqiqətən də sizə çoxmu vacibdir?
Siz gözüaçıq adamsınız, müsyö Papapolous. Xeyr, buna ehtiyac
yoxdur. Amma... Onlar, məsələn, deyək ki, beş yüz min dollar
edər?
Papapolous güldü, Puaro da ona qoşuldu.

- Həqiqətən də təqlid kimi onlar möhtəşəmdir, - Papapolous daş-
qaşları Puaroya qaytardı. -
Onların sizin əlinizə necə düşdüyünü soruşmaq mənim tərəfimdən
157
ədəbsizlik olmaz ki?
Nə etməli, - Puaro cavab verdi. - Mənim köhnə dostlardan sirr
saxlamaq adətim yoxdur. Bunlar qraf de la Roşa məxsusdur.
Müsyö Papapolousun gözləri təpəsinə çıxdı.
Belə de! - o, burnunun altında dedi.
Puaro qabağa doğru əyildi və sadəlövhlüklə söylədi: -
Müsyö Papapolous, mən öz kartlarımı açıram.
Əsl daşlar Mavi qatarda madam Ketterinqdən oğurlanıb. Mən sizi
xəbərdar etmək istəyirəm ki, mən bu daşların axtarışı ilə məşğul
deyiləm. Bu, polisin işidir. Mən polisə deyil, mister Van Aidinə
işləyirəm. Mən madam Ketterinqi öldürən adamı
tapmaq istəyirəm. Daş-qaşlarsa məni ancaq qətllə bağlı olduqları
üçün maraqlandırır. Məni başa düşdünüz?
Son sözlər xüsusi məna ilə vurğulandı. Antikvarın sifətində heç bir
ifadə əks olunmurdu
Davam edin!
Mənə elə gəlir, ola bilsin ki, cəvahirat Nitsada əldən-ələ keçəcək.
Təbii ki, artıq keçməyibsə.
Aaa, - müsyö Papapolous qəhvəsini içə-içə başını tərpətdi. O,
həmişə olduğundan
daha əzəmətli görünürdü.
Mən də öz-özümə dedim ki, - Puaro qızğın surətdə sözünə davam
edirdi, - bəxtim gətirdi!
Mənim köhnə dostum müsyö Papapolous Nitsadadır. O, mənə
kömək edər.
Bəs sizin nəzərinizdə mən necə kömək edə bilərəm?
müsyö Papapolous soyuq tərzdə maraqlandı.
Mən öz-özümə dedim ki, müsyö Papapolous
158
Nitsaya, şübhəsiz, iş üçün gəlib.
Qətiyyən belə deyil, - müsyö Papapolous etiraz etdi. - Mən bura
həkimlərin mənə səhhətimlə məşğul olmağı məsləhət gördükləri
üçün gəlmişəm.
Və o, bərk öskürdü.
Ah, bunu eşitmək necə də kədərləndiricidir, - Puaro
canıyananlıqla dedi. - Ancaq söhbətimizi

davam etdirək. Məşhur rus knyazları, Avstriya ershersoqları, yaxud
da italyan şahzadələri öz ailə cavahiratlarından yaxa qurtarmaq
istəyəndə kimə müraciət edirlər? Müsyö Papapolousa, düz deyilmi?
Bütün dünya onun bu işlə necə incəliklə məşğul olduğundan agahdır.
Papapolous təzim etdi.
Siz mənə iltifat edirsiniz.
İncəlik böyük şeydir, - Puaro həmsöhbətinin məmnun
təbəssümünə gözünün ucu ilə baxaraq
mülahizə etməyə başladı. - Bilirsiniz, mən də incəlik göstərməyi
bacarıram.
Hər iki həmsöhbətin baxışları qarşılaşdı.
Puaro səsini alçaldaraq və sözləri bir-bir seçərək sözünə davam etdi:
Mən öz-özümə dedim ki, əgər bu daş-qaşlar Nitsada əldən-ələ
keçibsə, onda bu barədə
müsyö Papapolousun məlumatı var. O, bu cür daşlarla nə baş
verdiyinin hamısını bilir.
Aaa, - müsyö Papapolous kruassanın üzərinə yağ çəkə-çəkə ucadan
dedi.
Bildiyiniz kimi, mənim şəxsi araşdırmam ilə polisin əlaqəsi
yoxdur, - müsyö Puaro qeyd etdi.
Əslinə qalsa, bir şayiə dolaşır, - Papapolous

159
inamsızlıqla söylədi.
Məhz hansı?
Mən bunu sizə hansısa səbəbə söyləməliyəm?
Zənnimcə, səbəb var, - Puaro cavab verdi, - müsyö Papapolous,
yəqin xatırlayırsınız ki, on
yeddi il əvvəl sizin əlinizdə məxfi saxlanmaq üçün bir... deyək ki,
nüfuzlu şəxs tərəfindən
verilmiş bir sənəd var idi. Sənəd, təkrar edirəm, sizdə saxlanılırdı,
lakin yoxa çıxmışdı. Siz, ingilislərin də dediyi kimi, qaynar qazana
düşmüşdünüz.
O, qıza baxdı. Qız öz boşqabını itələyib, dirsəklərini masanın üzərinə
və əlini çənəsinin altına qoyub qulaq asırdı. Puaro ondan gözlərini
çəkmədən davam etdi:
Onda mən Parisdə idim. Siz məni çağırdınız. Özünüzü mənim
əllərimə etibar etdiniz. Siz mənə söylədiniz ki, əgər sənəd tapılsa,
sizin mənə minnətdarlığınızın hüdudu olmayacaq. Eh bien! Mən onu
tapdım!
Papapolous dərindən köksünü ötürdü.
Həmin vaxt mənim karyeramın ən pis məqamı idi,

o, dedi.
On yeddi il uzun müddətdir, - Puaro fikirli halda söylədi. - Mən
sizin xalqın heç nəyi yaddan çıxarmadığını bilirəm, müsyö.
Yunanların? - Papapolous rişxəndlə güldü.
Mən yunanları nəzərdə tutmurdum, - Puaro
cavab verdi.
Araya sükut çökdü. Sonra qoca fəxrlə dikəldi.
- Siz haqlısınız, müsyö Puaro, - o, təmkinlə söylədi. - Mən
yəhudiyəm. Və sizin də dediyiniz
160
kimi, mənim xalqım heç nəyi yaddan çıxarmır.
Deməli, siz mənə kömək edəcəksiniz?
Daş-qaşlara gəldikdə isə, müsyö, mən heç nə edə bilmərəm.
Qoca bir neçə dəqiqə əvvəl eynən Puaronun etdiyi kimi sözləri
diqqətlə seçərək ifadə edirdi:
Mən heç nə bilmirəm. Heç nə eşitməmişəm. Lakin əgər cıdırla
maraqlanırsınızsa, mən sizə
nəyisə məsləhət görə bilərəm.
Müəyyən şəraitdə, hə, - Puaro diqqətlə ona
baxaraq dedi.
Cıdır meydanında bir at var ki, mənim zənnimcə, diqqətə layiqdir.
Əlbəttə, tam əminliklə heç nə deyə bilmərəm: bu cür xəbərlər
ağızdan-ağıza dolaşır.
O, susdu və gözlərini qıyaraq Puaroya baxdı, sanki dərk etməyə
çalışırdı ki, görəsən,
söylədiklərindəki mənanı o, tuta bilibmi.
Çox gözəl, çox gözəl, - Puaro başını tərpətdi.
Atın adı, - Papapolous geri söykəndi və barmaqlarını çarpazladı,
Markizdir. Əmin
deyiləm, lakin düşünürəm ki, o, ingilis atıdır, hə, Zia?
Mən də elə düşünürəm, - qızı cavab verdi.
Təşəkkür edirəm, müsyö, - Puaro tələsik ayağa durdu. - Siz mənə
ingilislərin “tövlədən
ipucu”
adlandırdığını
verdiniz.
Au
revoir46,
müsyö,
minnətdaram. O, üzünü qıza tutdu:
Görüşənədək, madmazel Zia. Adama elə gəlir ki, sizinlə Parisdə

ayrıldığımız gün dünən olub.
Siz elə görünürsünüz ki, sanki aradan iki ildən artıq vaxt keçməyib.
161
Amma on altı yaşla otuz üç yaş arasında böyük fərq var, - Zia
köksünü ötürdü.
-Ancaq bu, sizə aid deyil, - Puaro nəcibliklə bildirdi. - Bəlkə bu
günlərdə atanız və siz mənimlə birgə yemək yeyəsiniz?
Məmnun olardıq, - Zia cavab verdi.
Onda bunu təşkil edərik! İndisə, je me sauve47.
Puaro burnunun altında nəsə zümzümə edərək küçə ilə gedirdi. O,
əsasını fırladaraq öz-özünə gülümsədi. İlk poçt şöbəsinin yanında
ayaq saxladı. Teleqram göndərmək üçün ona bir qədər vaxt lazım
gəldi. O, mətni şifrələnmiş
şəkildə tərtib etdi və şifrəni yada salmaq üçün beynini işə salmalı
oldu. Teleqram Skotlənd Yarddakı inspektor Ceppə ünvanlanmışdı.
Teleqramın mətni qısa idi: “Markiz ləqəbli adam barəsində olan
bütün məlumatları mənə bildirin”.
45 Cənabı yuxarı gətirin. 46
Görüşənədək. 47 Mən qaçmalıyam.

XXIII
FƏSİL Yeni nəzəriyyə
Saat on bir tamamda Puaro Van Aidinin qaldığı otelə gəldi.
Milyonçu tək idi.
Siz dəqiqsiniz, vaxtında gəlmisiniz, müsyö, - o, Puaronu
təbəssümlə salamlayaraq bildirdi.
Mən həmişə dəqiqəm, - o, qeyd etdi. - Mən daima nizamın və
üslubun tərəfindəyəm... Ah, deyəsən... - o, birdən susdu, - deyəsən,
bunu
artıq sizə demişəm. Gəlin dərhal gəlişimin məqsədinə keçək.
Kiçik ideyanıza?
Bəli, kiçik ideyama, - Puaro gülümsədi. - Hər şeydən əvvəl, mən
qulluqçu Ada Meysondan bir
162
şey soruşmaq istərdim. O buradadır?
-Bəli.
- Lap yaxşı.
Van Aidin karıxmış halda ona baxaraq zəngi çaldı və Ada Meysonun
gətirilməsini tapşırdı.
Puaro onu, Ada Meyson kimi adamlarda təəssürat yaradacaq özünün
həmişəki zərif ədası ilə salamladı.
Sabahınız xeyir, madmazel. - O, ata qayğısıyla dedi.
Əgər müsyö etiraz etmirsə, əyləşə bilərsiniz.
Bəli, bəli, əyləş, qızım, - Van Aidin başı ilə təsdiq etdi.
Minnətdaram, ser, - Meyson stulun bir küncündə əyləşərək
səmimiyyətlə cavab verdi. O, əvvəlkindən daha arıq və cılız
görünürdü.
Mən sizə daha bir neçə sual vermək istəyirəm.
Puaro dedi. - Gəlin qatardakı kişiyə bir daha qayıdaq. Siz qraf de la
Roşu görmüşdünüz. Dediniz ki, ola bilsin, həmin adam odur,
lakin buna əmin deyilsiniz.
Sizə izah etdiyim kimi, ser, mən o centlmenin üzünü görmədim.
Ona görə də dəqiq söyləmək
mənə çətindir.
Puaronun üzü işıqlandı və o, başı ilə təsdiq etdi.
Doğrudan da! Mən bunun necə çətin olduğunu təsəvvür edirəm!
Madmazel, siz madam Ketterinqin yanında iki ay çalışmısınız, elə
deyilmi? Bu müddət ərzində siz sahibiniz mister Ketterinqi neçə dəfə
görmüsünüz?
Meyson bir qədər düşünərək cavab verdi:

Ancaq iki dəfə, ser.
-Yaxından, yoxsa uzaqdan?
163
Bir dəfə, ser, o, Kerzon-stritə gəlmişdi. Mən yuxarıda idim.
Məhəccərin arasından onu hollda gördüm. Başa düşürsünüz, mənə
maraqlı idi, axı madamla onlar... - Meyson boğazını arıtladı.
Bəs o biri dəfə?
Mən Enni ilə - başqa qulluqçu ilə - ser, parkda gəzişirdim və o,
mənə hansısa xarici ledi
ilə gedən sahibimizi göstərdi.
Puaro yenidən başını tərpətdi.
İndisə mənə diqqətlə qulaq asın, Meyson! Sahibənizin qatarda
qarşılaşdığı kişi mister Ketterinq ola bilərdimi?
Sahibimmi, ser? Onun olduğunu düşünmürəm.
Amma siz əmin deyilsiniz? - Puaro aydınlaşdırmağa çalışdı.
Mən heç vaxt bu haqda fikirləşməmişəm, ser. Meysonun çaşbaş
qaldığı aşkar görünürdü.
Siz sahibinizin qatarda olduğunu bilirsiniz, axı. Məhz onun dəhlizlə
getdiyindən təbii nə ola bilər?
-Axı missisin qarşılaşdığı centlmen küçədən gəlmişdi, ser. O, paltoda

və şlyapada idi.
Əlbəttə, madmazel, amma bir dəqiqəliyinə düşünün. Qatar
vağzala təzəcə çatmışdı. Bir çox sərnişinlər gəzişməyə çıxmışdılar.
Sizin
xanımınız da bu cür etmək istəmişdi və yəqin ki, o, öz su samuru
paltosunu geyinmişdi, elə deyilmi?
Bəli, ser, - Meyson razılaşdı.
Sizin sahibiniz də eynən bu cür edə bilərdi. Qatarı qızdırırlar,
lakin küçədə hava soyuqdur.
O, gəzişməyi qərara alır, əynini geyinir, platformaya çıxır, vaqonun
pəncərələrindən birində xanımınızı görür. O, xanımınızın həmin
164
qatarla getdiyini bilmirdi. Təbii ki, o, vaqona qayıdır və onun
kupesinə yollanır. Madam onu
görəndə təəccüblənərək səs çıxarır və sizin kupe ilə öz kupesi
arasındakı qapını bağlayır; yəqin ki, onların söhbəti səmimi xarakter
daşıyırmış.
Puaro stula söykənərək sözlərinin qadında hansı təsir oyadacağını
müşahidə etdi. Meyson kimi adamları tələsdirməməyin lazım
olduğunu Erkül Puarodan yaxşı heç kim bilməzdi. Ona verilmiş

ideyanı həzm etmək üçün ona vaxt vermək lazım idi. Üç dəqiqədən
sonra o, dilləndi:
Əlbəttə, ser, elə də ola bilər. Mən heç vaxt bu barədə
fikirləşməmişdim. Sahibim də ucaboydur və qarasaçlıdır, bədən
quruluşu da, demək olar ki, eynidir. Palto və şlyapanı görəndə mən
bu adamın kənardan olduğunu düşündüm. Bəli, o,
sahibim də ola bilərdi. Amma mən yəqin deyə bilmərəm.
Çox sağ olun, madmazel. Sizi daha çox məşğul etməyim... Ah,
daha bir dəqiqə. - O,
Ketrinə göstərdiyi portsiqarı cibindən çıxardı. - Bu, sahibənizin
əşyasıdır?
Xeyr, ser, bu, onun deyil, amma... - Onun dili
tutuldu.
Hansısa yeni fikrin ağlına gəldiyi aydın görünürdü.
Hə, nə?- Puaro onu cəsarətləndirdi.
Mən düşünürəm ki, ser, əmin deyiləm, amma düşünürəm ki,
xanımım bunu ərinə
hədiyyə etmək üçün alıbmış.
- Hm, - Puaro sakit halda başını tərpətdi. -
Amma ona hədiyyə etdiyini bilmirəm.
165
Çox gözəl, çox gözəl! Güman edirəm ki,
bu, kifayətdir. Salamat qalın, madmazel.
Ada Meyson otaqdan səssiz çıxaraq qapını bağladı.
Puaro məmnun təbəssümlə milyonçuya baxdı. Van Aidin quruyub
qalmışdı.
Siz fikirləşirsiniz., fikirləşirsiniz ki, bu, Derekdir.
O dilləndi. - Axı bütün faktlar bunun başqası
olduğunu göstərir. Axı qrafı artıq əlində yaqutlarla tutublar!
Xeyr!
Axı siz mənə danışdınız ki...
Sizə nə danışdım?
-Yaqutlarla bağlı əhvalatı. Siz onları mənə göstərdiniz.
Xeyr!
Van Aidinin gözləri ona dikilib qaldı.
- Demək istəyirsiniz ki, onları mənə göstərməmisiniz?
Xeyr!
- Dünən, kortda?
-
Xeyr!
Bizim ikimizdən hansımız dəliyik, müsyö Puaro, siz, yoxsa mən?
Nə siz, nə də mən, - detektiv cavab verdi. - Siz mənə sual
verirsiniz, mən də cavab verirəm. Siz deyirsiniz ki, mən dünən sizə
yaqutları göstərmişəm? Mən də cavab verdim ki, xeyr. Mənim sizə
göstərdiyim, müsyö Van Aidin, birinci dərəcəli təqliddir, onun
saxtalığını isə ancaq və ancaq peşəkar ayırd edə bilər.

XXIV
FƏSİL Puaro məsləhət verir
Puaronun söylədiklərini başa düşmək üçün milyonçuya bir neçə
dəqiqə lazım gəldi. O, karıxmış halda detektivə baxdı. Balaca adam
mehribanlıqla onun üzünə gülümsədi:
166
Bu, bəzi şeyləri dəyişdirir, elə deyilmi?
Saxta! - O, qabağa əyildi. - Müsyö Puaro, siz bunu bilirdinizmi?
Bütün bu zaman ərzində məhz buna işarə edirdiniz? Siz qraf de la
Roşun qatil olduğuna heç vaxt inanmamısınız?
Mən şübhə edirdim, - Puaro sakit halda cavab verdi. - Mən bu
barədə sizə söyləmişdim. Güc tətbiq etməklə qarət etmək və adam
öldürmək...
o, başını qızğın surətdə tərpətdi. - Xeyr, bunu təsəvvür etmək
çətindir. Bu, qraf de la Roşun
şəxsiyyətilə uzlaşmır.
-Amma siz onun yaqutları oğurlamaq istədiyinə ki, inanırsınız?
Əlbəttə! Buna şübhəm yoxdur. İndi mən sizə vəziyyəti necə
təsəvvür etdiyimi danışacağam.

Yaqutlar barədə xəbər tutaraq, qraf yazdığı kitab barəsində yalan
uydurur və yaqutları gətirmək üçün qızınızı dilə tutur. Özü isə
daşların saxta surətini çıxartdırır ki, əsli ilə dəyişdirsin. Madam -
sizin qızınız daş-qaşlar üzrə mütəxəssis deyildi. Bəlkə də baş
verənlərdən agah olana
kimi xeyli vaxt keçəcəkdi. Lakin bu halda da qrafı məhkəməyə
verəcəyini düşünməzdim. Çox şey üzə çıxardı. Axı onun əlində
madamın məktubları var idi. Qraf de la Roşun nöqteyi- nəzərincə
plan qüsursuz idi - ola bilsin ki, o, daha əvvəllər də bu cür fırıldaqlar
törədib.
Mən indi hər şeyi başa düşdüm, - milyonçu
dərdli-dərdli söylədi.
Bu, qraf de la Roşa tam uyğun gəlir, - Puaro
əlavə etdi.
Hə, amma indi... - milyonçu sual dolu baxışlarla Puaroya baxdı. -
167
Bəs əslində nə baş verib? Danışın, müsyö Puaro.
- Hər şey çox sadədir! - Puaro çiyinlərini çəkdi.
Kimsə qrafı qabaqlayıb.
Uzun bir sükut çökdü.

Sanki Van Aidin eşitdiklərini həzm edirdi.
Yenidən danışmağa başlayanda isə onun səs tonu sakit idi.
Mənim kürəkənimdən nə vaxtdan bəri - şübhələnirsiniz?
Lap əvvəldən. Onun əsası və imkanı var idi. Hamı kupeyə daxil
olan kişinin qraf de la Roş olduğunu güman edirdi. Mən özüm də elə
düşünürdüm. Ancaq siz bir dəfə dediniz ki, qrafı kürəkəninizə
bənzədərək səhv etmişdiniz. Mən belə qərara gəldim ki, onların ikisi
də eyni boydadır, bədən quruluşları və saçları oxşardır. Bu, mənə bir
maraqlı ideya verdi. Qulluqçu sizin qızınızın yanında az müddət
işləyib. Çətin ki, o,
müsyö Ketterinqi üzdən tanıya bilərdi, çünki o, Kerzon-stritə çox az-
az gəlirdi. Bundan əlavə qatardakı kişi tanınmaması üçün əlindən
gələni edib.
Siz onun Rutu öldürdüyünə inanırsınız? - Van Aidin xırıltılı səslə
soruşdu.
Puaro cəld əllərini qaldırdı.
Xeyr, xeyr, mən bunu söyləmədim, lakin bu cür ehtimal istisna
deyil və tamamilə mümkündür. O, küncə sıxışdırılmışdı, onu müflis
olma təhlükəsi gözləyirdi. Və ancaq bircə yol var idi.
Əgər bu belədirsə, bəs onda yaqutları neynədi?
Bunu öyrənəcəyik. Bir neçə variant var. İndi Nitsada ona kömək
edə biləcək bir adam var,
mən onu sizə tennis kortunda göstərdim.
Van Aidin ayağa qalxdı və ağır əlini balaca belçikalının çiyninə
168
qoydu. O dilləndi və onun səsi içini dolduran hisslərlə titrəyirdi:
Rutun qatilini tapın! Mənim sizdən
yeganə xahişim ancaq budur.
Bunu Erkül Puaronun öhdəsinə buraxın, - o, sinəsini qabağa verib
qürrələnərək dedi. - Qorxmayın. Mən həqiqəti öyrənəcəyəm.
Puaro şlyapasını başına qoydu, milyonçunun üzünə gülümsədi və
otaqdan çıxdı. Bununla belə, o, pilləkənlə düşdükdə özündənrazı
təbəssüm onun üzündən silindi.
“Bütün bunlar çox yaxşıdır, - o, burnunun altında söylədi. - Amma
çətinliklər var. Bəli, böyük çətinliklər var”.
Oteldən çıxarkən Puaro qəflətən dayandı. O, Ketrin Qreyin əyləşdiyi
maşını gördü. Yanında isə Derek dayanaraq ona ciddi-ciddi nəsə
deyirdi.
Bir-iki dəqiqədən sonra maşın tərpəndi. Dereksə olduğu yerdə
qalaraq onun arxasınca baxırdı.
Onun sifət ifadəsi qeyri-adi idi. Sonra o, əlacsızcasına çiyinlərini

çəkdi, köksünü ötürdü və geri çevrildi...
Qarşısında dayanmış Erkül Puaronu gördü. Adətinə zidd olaraq Derek
hirsləndi. Onlar bir- birinə baxdılar - Puaro sakit və anlaşılmaz,
Dereksə meydan oxuyurcasına. O dillənəndə səsi həmişəki kimi bir
qədər istehzalı idi.
Yaxşı qızdır, düzdür?
Bəli. - Puaro fikirli-fikirli söylədi. - Madmazel Ketrinə məhz bu söz
ən çox uyğun gəlir. Bu söz çox ingilissayağıdır, madmazel Ketrinin
özü də çox ingilissayağıdır.
Derek susdu.
Həm də çox sympathique48, elə deyilmi?
Bəli, - Derek söylədi, - onun kimiləri daha
169
yoxdur.
O, bu sözləri elə astadan söylədi ki, sanki öz- özünə deyirdi. Puaro
başını mənalı tərzdə tərpətdi. Sonra isə artıq başqa səs tonu ilə -
sakit, kədərli, Derek üçün yeni olan tərzdə danışmağa başladı:
Əgər deyəcəklərim sizi əsəbiləşdirərsə,
onda məni
qocanı bağışlayarsınız. Amma yaxşı bir ingilis atalar sözünü

yadınıza salmaq istəyirəm. O,
təxminən bu cür səslənir: “Yeni sevgiyə başlamazdan əvvəl köhnəni
bitirmək lazımdır”.
Derek əsəbi baxışla ona baxdı:
Bu sözlərlə siz nə demək istəyirsiniz?
Siz mənə hirsləndiniz. - Puaro sakitliyini qoruyurdu. - Mən də məhz
bunu gözləyirdim. Demək istəyirəm ki, müsyö, yaxınlıqda içində ledi
olan daha bir maşın da var. Əgər geri çevrilsəniz, onu görərsinz.
Derek üzünü çevirdi. Onun sifəti qəzəbdən qaraldı:
Mirel, onu görüm lənətə gəlsin, - deyə donquldadı.
Mən indi...
Puaro işarə ilə Derekin etmək istədiyi hərəkəti dayandırmağa nail
oldu.
Məgər bunu burada etmək ağıllı işdirmi? - o, sakitləşdirici tərzdə
söylədi. Onun gözləri yaşıl
alovla parıldayırdı.
Derek kəsik-kəsik nəfəs alırdı. O, özündən çıxmışdı.
Mən onunla qurtarmışam, özü də bunu bilir, -
o, qəzəbli halda qışqırdı.
- Siz onunla qurtarmısınız, bu, doğrudur, bəs o,
sizinlə qurtarıbım?
170
Derək iti, quru gülüşlə güldü:
- O, iki milyon funtla vidalaşa bilmir, əgər bunu əldə etməyə şansı
qalıbsa. - O, sərt şəkildə
söylədi.
Siz abırsızsınız. - Puaro qaşlarını dartdı.
Mən? - Derek kədərli halda gülümsədi. - Mən qadınların bir-birinə
bənzədiklərini bilmək üçün kifayət qədər yaşamışam. - Onun üzü
qəfildən mülayimləşdi. - Ancaq birindən savayı. - O, düz
Puaronun gözlərinə baxdı. Onun baxışlarında təlaş oynadı və dərhal
da yox oldu. - O bir qadınsa... - əlini gedən maşının istiqamətində
yellədi.
Ah! - Puaro qəsdən elə səs tonu ilə ucadan dedi ki, Dereki söhbəti
davam etdirməyə təhrik
etsin.
Nə demək istədiyinizi bilirəm, - Derek cəld söylədi. - Mənim
sürdüyüm həyat tərzi mənə onunla evlənməyə haqq vermir. Mənim
onun barəsində düşünməyə haqqım yoxdur. Deyə
bilərsiniz ki, yaxşı itə pis ad vermək olmaz. Bilirəm ki, bunları indi -
arvadımın qətlindən cəmi bir neçə gün keçmiş danışmağım düzgün

deyil.
O, sinəsinə daha çox nəfəs çəkmək üçün sözünü yarımçıq qoydu və
Puaro şikayətedici tərzdə yaranmış pauzadan istifadə etdi:
Axı mən heç belə sözlər söyləmədim.
Amma deyəcəksiniz.
Nəyi?
Mənim Ketrinlə evlənmək üçün heç bir
şansımın olmadığını.
- Xeyr, - Puaro etiraz etdi, - mən bunu deməyəcəyəm. Düzdür, siz
171
pis ad çıxarmısınız, amma bu, qadınları qorxutmur. Əgər siz çox lətif
təbiətli, yüksək əxlaqlı, lazım olmayan işlərdən
heç birini etməyən və olsun ki, ancaq nə lazımdırsa onu edən bir
insan olsaydınız, o
zaman sizin uğur qazanacağınıza şübhə edərdim. Mənəvi sabitlik,
başa düşürsünüz, romantik deyil. O, yalnız dul qadınlar tərəfindən
qiymətləndirilir.
Derek Ketterinq ona baxa-baxa qaldı. Sonra dabanlarının üstündə
fırlanaraq onu gözləyən maşına sarı getdi.
Puaro maraqla onun ardınca baxırdı. O, çox gözəl bir məxluqun

maşından düşərək Derekə tərəf gəldiyini və danışdığını gördü.
Lakin Derek Ketterinq dayanmadı. O, şlyapasını qaldırdı və qadının
yanından ötüb keçdi.
Ca y est49, - Erkül Puaro qeyd etdi. - Düşünürəm ki, chez moi50
qayıtmağın lap vaxtıdır.
O, evə qayıdanda öz otağında onun şalvarını ütüləyən Corcu gördü.
Əla gündür, Corc, bir az yorucu, lakin maraqlı. Lakin xidmətçinin
ifadəsiz sifəti dəyişilmədi.
Doğrudur, ser.
-Qatilin şəxsiyyəti maraqlı məsələdir, Corc. Bir çox canilər çox
məftunedici olurlar.
Eşitmişəm ki, ser, - Corc dedi, - həkim Krippen51 çox şirindildir,
amma bununla belə, o, öz arvadını xırda-xırda doğrayıb.
Sizin nümunə gətirməyiniz çox dəqiq olur, Corc.
Xidmətçi susdu və bu anda telefon zəng çaldı. Dəstəyi Puaronun özü
götürdü.
-Alo, alo! Bəli, danışan Erkül Puarodur.
- Naytondur. Sizin vaxtınız varmı? Mister Van Aidin sizinlə danışmaq
172
istəyir.
Bir dəqiqə sonra Puaro milyonçunun səsini eşitdi.
Puaro, bu sizsiniz? Mən ancaq sizə onu məlumat vermək istəyirəm
ki, indicə Meyson gəlmişdi. Dedi ki, hər şeyi götür-qoy edib və
əmindir ki, qatardakı kişi Derek Ketterinq imiş. Söylədi ki, o vaxt
Derekin sifəti ona tanış görünübmüş, amma nə ilə olduğunu anlaya
bilməyibmiş. Meyson indi xeyli əmin görünürdü.
Ah, təşəkkür edirəm, müsyö Van Aidin. Bu, istintaqı xeyli
irəlilədəcək.
O, dəstəyi asdı. Bir neçə saniyə ərzində qəribə təbəssüm dodaqlarını
tərk etmədi. Corc sualını təkrar etməli oldu:
Necə? - Puaro təkrar soruşdu. - Nə dediniz?
Lençi burada verim, yoxsa siz harasa gedəcəksiniz?
Lenç nə burda, nə də başqa yerdə olmayacaq, - Puaro cavab verdi. -
Yaxşı olar ki, yatağıma uzanım və trisane52 içim. Gözlədiyim baş
verdi, belə olanda isə mən sakit qala bilmirəm.
48 Suyuşirin, qəşəng. 49 Belə de!
50 Bizə (evimizə), mənim yaşadığım yerə.
51 Arvadının ölümünə görə hay-küylü prosesdən sonra
Londonda edam edilmiş amerikalı həkim.
52Otlardan hazırlanmış cövhər.

XXV
FƏSİL Meydan oxuma
Derek maşının yanından keçəndə Mirel tez yerə düşdü.
- Derek, mən sənə bir söz deməliyəm...
Lakin Derek ayaq saxlamadan şlyapasını qaldırdı və ötüb keçdi.
O, öz otelinə qayıdanda qapıçı ayağa durdu və ona xəbər verdi.
Sizi bir cənab gözləyir, müsyö.
O kimdir?
173
-Adını söyləmədi, dedi ki, sizinlə vacib işi var və sizi gözləyəcək.
O, haradadır?
Kiçik salonda, müsyö. O, oranı verandadan
üstün tutdu, dedi ki, ora daha sakitlikdir.
Derek başını tərpətdi və salona tərəf yollandı.
Orada Dereki görcək ayağa duraraq sırf əcnəbiyə məxsus olan böyük
ədəblə ona təzim edən şəxsdən başqa heç kim yox idi. Derek qraf de
la Roşu bir dəfə gördüyünə baxmayaraq, onu həmin an tanıdı və
qəzəbləndi. Sən sırtıqlığa bir bax!
Qraf de la Roş, elə deyilmi? - Derek dedi. - Qorxuram bura

gəldiyiniz üçün əbəs yerə vaxt
sərf etmisiniz.
Ümid edirəm ki, xeyr, - Qraf dümağ dişlərini göstərərək inamla
söylədi.
Onun valehediciliyi, adətən, kişilərə təsir etmirdi. Kişilərin hamısı
bir nəfər kimi ona olan nifrətini gizlətmirdilər. Derek onu küçəyə
tullamağı çox istəyərdi. Sadəcə, hazırkı zamanda arzuolunmaz
qalmaqal qorxusu onun əl-qolunu bağlayırdı. O, Rutun belə bir
adama aludə olmasına bir daha təəccübləndi.
Yaramaz, adi ədabaz. O, nifrətlə qrafın soyuq əllərinə və manikür
olunmuş dırnaqlarına baxdı.
Mən bir iş üçün gəlmişəm. Düşünürəm ki, məni dinləmək sizin
üçün maraq doğurucu olacaq.
Derek yenidən onu küçəyə atmaq üçün şiddətli bir arzu duydu və o,
yenə də özünü saxlamalı oldu. Onun nəzərindən qrafın səsindəki
hədələyici ton qaçmadı, lakin o, bunu özünəməxsusluqla anladı.
Qrafın söyləmək istədiklərini dinləmək üçün bir çox səbəbləri var
idi. O əyləşdi və barmaqları ilə masanı səbirsizliklə - döyəclədi:
174
Hə, deyin görək, nə məsələdir? - əsəbi

halda soruşdu.
Hər şeyi birdən söyləmək qrafın adəti deyildi.
İcazə verin, müsyö, - o, sözə başladı, -
sizə başsağlığımı bildirim.
Əgər siz bu cür həyasızlığa davam etsəniz, mən bu dəqiqə sizi
küçəyə atacağam, - Derek
söylədi.
O, başı ilə bu məqamda diksinən qrafın yanındakı pəncərəni göstərdi.
Əgər istəyirsinizsə, mən sizə öz sekundantımı göndərə bilərəm, - o,
ləyaqətlə bildirdi.
Derek qəhqəhə ilə güldü:
Duel? Mənim əziz qrafım, mən sizə elə də ciddi yanaşmıram.
Amma sizi Promenad
d'Anqleyə53 təpiklə tullamaq mənə böyük həzz verərdi.
Qraf bu hədəni əsl təhlükə kimi qəbul edəcək qədər qorxaq deyildi.
O, sadəcə, qaşlarını dartdı və dedi:
İngilislər necə də tərbiyəsizdirlər.
Yaxşı, - Derek dedi, - mənə söyləmək istədikləriniz bunlardan
ibarət idi?
Sizinlə açıq danışacağam, - qraf dedi. - Və dərhal mətləbə keçirəm.
Zənnimcə, bu, ikimizin də ürəyimizcə olacaq.

O, öz şirin təbəssümü ilə gülümsədi.
Davam edin, - Derek qısaca bildirdi.
Qraf tavana baxdı, barmaqlarını çarpazladı və astadan söylədi:
Sizə çoxlu pul miras qalıb, müsyö.
Nə olsun? Bundan sizə nə?
Qraf yerində dikəldi.
175
Müsyö, mənim adım ləkələnib. Məni qorxunc cinayətdə şübhəli
hesab edirlər!
Bu ittihamı mən irəli sürməmişəm, - Derek
söylədi.
Mən heç yerdə belə bir fikir söyləməmişəm.
Mən təqsirsizəm, - qraf bildirdi, - Allaha
and olsun,
o, əlini göyə tutdu, - mənim günahım yoxdur.
Mənim bildiyimə görə, bu işlə müsyö
Karrej məşğuldur, - Derek nəzakətlə bildirdi.
Qraf sözünə davam etdi.
Məni törətmədiyim cinayətdə şübhəli bilirlər. Bundan əlavə,
mənim pula çox ehtiyacım var.

Ketterinq dərindən nəfəs alaraq sakitcə ayağa durdu:
Mən elə bunu da gözləyirdim, - o, sakit tərzdə söylədi. - Alçaq
şantajçı! Mən sizə bir qəpik də
verməyəcəyəm. Mənim arvadım artıq ölüdür, yəni sizin qaldıracağınız
qalmaqal da ona toxunmayacaq. Yəqin ki, o, sizə səfeh məktublar
yazıb. Əgər indi mən onları sizdən külli miqdarda pula satın alsam, heç
şübhə etmərəm ki, siz onlardan bir-ikisini yenidən məni şantaj etmək
üçün gizlətmiş olacaqsınız. Daha bir məsələ də var, müsyö de la Roş:
“şantaj” sözü Fransada da, İngiltərədə də eyni nifrətlə səslənir. Mənim
cavabım budur. Xudahafiz!
Bir dəqiqə, - Derek otağı tərk etmək istəyəndə qraf əlini qaldırdı, -
siz yanılırsınız. Mən... mən
inanıram ki, centlmenəm.
Bu məqamda Derek ucadan qəhqəhə çəkdi.
Qadının məktubu mənim üçün müqəddəsdir. -
176
O, Ketterinqin ələsalıcı gülüşünə məhəl qoymadan başını qürurla
qaldırdı. - Mənim təklifim tamamilə başqadır. Dediyim kimi,
vicdanım məni polisə gedib, bildiyim məlumatı onlara söyləməyə
qoymur.
- Siz nədən danışırsınız?
Qrafın ağappaq dişləri gülümsədiyi zamanı yenidən
parladı. - Hesab edirəm ki, xırdalıqlara girməyə ehtiyac
yoxdur, - o, qeyd etdi. - Əbəs yerə söyləməyiblər ki, cinayətin kimə
xeyirli olduğunu axtarın. Sizə çoxlu pul qalıb.
Derek güldü:
Əgər bütün bunlar... - o, hədələyici surətdə
söylədi.
Qraf başını yellədi:
Bu, hələ hamısı deyil, əzizim. Əgər əlimdə sizi cinayətə görə həbs
etmək üçün kifayət qədər inandırıcı və dəqiq məlumat olmasaydı,
mən bura sizin yanınıza gəlməzdim.
Derek ona yaxınlaşdı. Onun baxışlarından elə bir qəzəb saçılırdı ki,
qraf qeyri-ixtiyari bir-iki addım geri çəkildi.
Siz məni hədələyirsiniz? - Derek nərildədi.
Vəssalam, siz daha məndən bir kəlmə də eşitməyəcəksiniz, - qraf
onu əmin etdi.
Bu, mümkün ola biləcək ən iyrənc yalandır...
Qraf öz ağ barmaqlarını qaldırdı.
Siz haqsızsınız. Bu, yalan deyil. Sizi inandırıram. Məlumat bir
xanımdan alınıb. Onun əlində arvadınızı öldürdüyünüzə dair

təkzibolunmaz dəlil var.
-Xanım? Hansı xanım?
Madmazel Mirel.
177
Derek sanki zərbə almış kimi geri çəkildi.
- Mirel, - o, təkrar etdi.
Qraf tez gəldiyi işin mətləbinə keçdi.
Cəmi yüz min frank, - o dedi. - Daha artığını - istəmirəm.
Nə? - Derek fikirli-fikirli soruşdu.
Dedim ki, müsyö, cəmi yüz min frank mənim...
vicdanımı susdura bilər.
Derek özünə gəldi. Sakit halda qrafa baxdı.
Sizə cavab verməyimi istəyirsiniz?
Mümkündürsə, müsyö.
Onda qulaq asın. Cəhənnəm olun. Başa düşdünüz?
O, qrafı mat qalmış halda qoyaraq cəld otaqdan çıxdı.
O, taksi saxlatdıraraq Mirelin qaldığı otelə getdi. Orada rəqqasənin
elə indicə gəldiyini öyrəndi. Derek qapıçıya öz vizit vərəqəsini verdi.
Bunu madmazelə çatdırın və söyləyin ki,
indi məni qəbul edə bilərmi?

Cəmi bir neçə dəqiqədən sonra Dereki yuxarı ötürdülər.
Rəqqasənin otağına girər-girməz ekzotik ətirlərin dalğası onu bürüdü.
Otaq qərənfillərlə, səhləb və küsdüm çiçəkləri ilə dolu idi. Mirel
əynində penuar pəncərənin qarşısında durmuşdu. O, qollarını geniş
açaraq özünü onun üstünə atdı.
Derek, sən mənim yanıma gəlmisən! Bilirdim
ki, gələcəksən. - O, qadını özündən kənarlaşdırdı və hirslə onun
üzünə baxdı.
-Qraf de la Roşu mənim üstümə göndərmisən? - Qrafı üstünə
göndərmişəm? Nəyə görə?
- Əlbəttə ki, şantaja görə. - Derek qaşqabaqlı
halda söylədi.
178
Qadın gözlərini bərəltdi. Sonra birdən gülümsədi və başını tərpətdi:
Əlbəttə, bunu ondan gözləmək lazım idi. Ce type Ia54 ancaq bu cür
hərəkət edər. Mən bunu qabaqcadan görməli idim. Amma, Derek,
mənə inan. Onu mən göndərməmişəm.
Derek onun gözlərinin içinə diqqətlə baxdı, sanki həqiqəti
gözlərindən oxumaq istəyirdi.
Mən hamısını sənə danışaram, - Mirel sözünə davam etdi. - Mən

çox utanıram, amma hamısını danışacağam. Həmin gün yadındadır?
Mən acığımdan dəli oldum. - O, sözünə qüvvət olacaq mənalı bir
işarə göstərdi. - Sən ki, mənim coşqunluğumu bilirsən! Mən özümü
ələ ala bilmirəm. Səndən qisas almaq istəyirdim, ona görə də qraf de
la Roşun yanına gedib
dedim ki, get polisə belə-belə de. Amma qorxma, Derek. Mən hələ
ağlımı tamam itirməmişəm. Sübutu ancaq mən bilirəm. Mənsiz polis
heç nə edə bilməz, başa düşürsən?
Mirel ona qısıldı və onun üzünə baxdı.
Derek onu özündən itələdi. Qadın quruyub qaldı, gözləri qəzəblə
qaynadı, sinəsi hirslə qalxıb-endi.
Ehtiyatlı ol, Derek, çox ehtiyatlı ol. Sən ki, mənim yanıma
qayıtmısan, elə deyilmi?
Mən-heç-vaxt-sənin-yanına-qayıtmayacağam,
Derek sözləri ayrı-ayrılıqda qətiyyətlə söylədi.
Eləmi? - O, qızmış pişiyə oxşayırdı. - Demək, sən başqa qadın
tapmısan? Həmin gün lençə
dəvət etdiyin qadını? Hə? Düz deyirəm?
Mən o ledidən mənim arvadım olmağını xahiş
edəcəyəm. Bunu bil.
- Qaraqabaq ingilis qızı? Elə bilirsən ki, mən buna yol verəcəyəm?
179
Əsla! - Onun gözəl çevik bədənini qəzəb titrəyişi əsdirdi. - Qulaq as,
Derek, Londonda danışdıqlarımız yadındadır? Sən dedin ki, səni xilas
edəcək yeganə şey arvadının ölümüdür. Sən hələ onun tamam sağlam
olduğuna görə təəssüflənirdin də. Sonra sənin ağlına təzə fikir gəldi -
bədbəxt hadisə! Daha doğrusu, bədbəxt hadisədən daha ciddi nəsə.
Güman edirəm ki, - Derek ikrahla dedi, -
qraf de la Roşa məhz bunları demisən, hə?
Mirel qəhqəhə çəkdi:
Nədir, mən səfehəm? Məgər bu cür əhvalat polisi maraqlandıra
bilərmi? Bura bax, mən sənə
sonuncu bir şans verirəm. Sən o ingilis qızla əlaqəni kəsəcəksən.
Mənə qayıdacaqsan. Onda isə, əzizim, heç vaxt, heç vaxt bir kəlmə
də olsun demərəm...
Nə barədə bir kəlmə?
O, yenidən güldü:
Sən elə bildin ki, səni heç kim görmədimi...
Nədən danışırsan?
Deyirəm ki, səni heç kim görmədi, amma mən gördüm, Derek, mon
ami. Mən qatarın Liona çatmasına az qalmış arvadının kupesindən

sənin çıxdığını gördüm. Mən... mən daha çox
şey bilirəm. Mən bilirəm ki, sən kupedən çıxanda o, ölü idi.
O, susaraq qadının üzünə baxdı. Sonra çevrildi və səndələyərək
yavaş-yavaş otaqdan çıxdı. Yuxuda olduğu kimi...
53 Nitsadakı köhnə şəhər adı. 54 Bu tip.

XXVI
FƏSİL Xəbərdarlıq
- Belə, - Puaro dedi, - biz mehriban dostlarıq və bir-birimizdən gizli
sirrimiz yoxdur.
Ketrin üzünü çevirdi və ona baxdı. O, həmin cümləni daha əvvəllər
180
ondan eşitmədiyi ciddiliklə söylədi.
Onlar Monte-Karlo bağlarının birində əyləşmişdilər. Ketrin bura ledi
Templin ilə gəlmişdi. Burada onlar Naytona və Puaroya rast gəldilər.
Ledi Templin çatan kimi Naytonun üstünü kəsdirdi. O yazıq da onun
bir yığın xatirələrinin axınına dözməli oldu. Ketrin isə xatirələrin
çoxunun onun öz fantaziyasının təxəyyülü olduğunu ehtimal edirdi.
Nayton ledi Templinin qoluna girdi, gedərkən katib bağda qalanlara
əlacsız nəzər saldı. Puaro bunu görəndə gözləri yaşıl alovla parladı.
Əlbəttə ki, biz dostuq, - Ketrin dilləndi.
Biz ilk başdan bəri bir-birimizə rəğbət
bəsləmişik,
Puaro dedi.
Siz mənə roman policierin real həyatda baş verdiyini

söylədiyinizdən bəri.
Və mən haqlı çıxdım, elə deyilmi? - o, şəhadət barmağını göyə
qaldıraraq mənalı tərzdə ucadan dedi. - Biz hadisələrdən birinin
mərkəzində olduq. Mənim üçün bu, təbii haldır, bu mənim metier55,
lakin sizin üçün, madmazel, başqa məsələ. Bəli, sizin üçün başqadır.
Qız cəld ona baxdı. Ketrinə elə gəldi ki, detektiv nəzərində onun
anlamadığı başqa bir məsələni tutur.
Niyə mənim hadisələrin mərkəzində olduğumu hesab edirsiniz?
Düzdür, mən missis Ketterinqlə ölümünə bir neçə saat qalmış söhbət
etdim, vəssalam. Mənim bu işlə başqa heç bir əlaqəm yoxdur.
-Ah, madmazel, madmazel, məgər biz dəqiqliyi ilə söyləyə bilərikmi
ki, bununla, yaxud onunla
həmişəlik qurtardı?
Ketrin meydan oxuyurmuş kimi, onun düz gözlərinin içinə baxdı:
Nə məsələdir? - o xəbər aldı. - Siz mənə vacib nəsə deməkmi
181
istəyirsiniz? Məni nədənsə çəkindirirsiniz! Lakin mən eyhamları
başa düşəcək qədər ağıllı deyiləm. Yaxşı olar ki, siz mənə hər şeyi
birbaşa söyləyəsiniz.
Puaro qəmli baxışla ona baxdı.

Ah, mais cest anglais ca56, - o danışmağa başladı. - Hər şey ancaq
ya qara, ya da ağdır, hər şey dəqiq və müəyyəndir. Lakin həyat,
madmazel, çətindir. Elə işlər var ki, hələ baş verməyib, amma
kölgəsi artıq görünür. - O, alnını iri ipək dəsmalla sildi. - Mən də,
deyəsən, şair oluram. Gəlin sadəcə faktlardan danışaq. Və faktlardan
danışmışkən, siz mayor Nayton haqqında nə düşünürsünüz?
O, mənim həqiqətən də xoşuma gəlir, - Ketrin coşqunluqla söylədi.
O, valehedici adamdır.
Puaro dərindən köksünü ötürdü:
- Elə ürəkdən cavab verdiniz ki! - o dedi. - Siz
əgər başqa tərzdə - “o, xoş centlmendir” desəydiniz, eh bien, mən
daha məmnun olardım.
Ketrin susdu. O, bir az özünü itirdi.
Puaro xəyalpərvərliklə davam etdi:
-Amma kim bilir... qadınların nə düşündüklərini çətin anlamaq olur.
Onların hisslərini gizli
saxlamaq üçün o qədər üsulları var ki... Səmimilik də onlardan
biridir. O, yenidən köksünü ötürdü.
Başa
düşmürəm... - Ketrin sözə
başlamaq istədi.
Sizinlə nə üçün ədəblə danışmadığımı başa düşmürsünüz,
madmazel? Mən qoca adamam,
düzdür, tez-tez olmasa da, bəzən mənə əziz olan adamların yolunu
kəsirəm. Biz dostuq, madmazel. Siz özünüz belə söylədiniz. Buna
182
görə də mən sizin xoşbəxt olmağınızı istəyirəm.
Bir müddət Ketrin susaraq uzaqlara baxdı. Günəş çətirinin ucu ilə
çınqıl daşları döşənmiş cığırın üstündə fiqurlar cızırdı.
Mən sizə mayor Nayton barədə sual verdim, madmazel. İndisə
icazə verin soruşum, mister Derek Ketterinq sizin xoşunuza gəlirmi?
Mən, demək olar ki, onu tanımıram!
Bu, cavab deyil.
Axı mən həqiqətən də onu tanımıram.
Puaro qızın səsindəki qeyri-adi sərtliyi duyaraq çaşqınlıqla ona baxdı.
Sonra isə asta-asta və kədərli şəkildə başını tərpətdi.
-Yəqin ki, siz haqlısınız, madmazel. Bir mənə baxın. Anlayırsınız,
mən ömrüm boyu çox şey görmüşəm və ancaq iki şeyi dəqiq
mənimsəmişəm. Yaxşı kişi pis qadına olan məhəbbəti ilə məhv ola
bilər. Lakin pis kişi də yaxşı qadına olan məhəbbəti ilə məhv ola
bilər. Ketrin gözünün ucu ilə ona baxdı. - Siz “məhv olar” dedikdə...
Kişilərin nöqteyi-nəzərini fikrimdə tuturam. Adam gərək
cinayətə özünü tamamilə həsr
etsin, başqa işlərə olduğu kimi.
Siz məni çəkindirmək istəyirsiniz? - Ketrin
sakit söylədi. - Kimdən?
- Mən sizin qəlbinizi oxumağı bacarmıram, madmazel. Heç
düşünmürəm ki, siz mənə bunu
etməyə icazə verəsiniz. Ancaq bunu söyləyəcəyəm ki, qadınları
özünə cəzb eləyən kişilər mövcuddur.
Qraf de la Roş, - Ketrin təbəssümlə soruşdu.
Başqaları da var, qraf de la Roşdan da təhlükəli olanları. Onlar
ədəbsizlikləri və
biveclikləri ilə diqqəti cəlb edirlər. Siz aludə olmusunuz, madmazel,
183
amma ümid edirəm ki, bu, daha ciddi nəyəsə çevrilməyib. Sizə bəhs
etdiyim kişinin hissləri həqiqətən də səmimidir, lakin eyni zamanda
da...
- Bəli?
O, ayağa duraraq qıza üstdən aşağı baxdı, sonra sakitcə dedi:
Əlbəttə ki, siz oğrunu sevə bilərsiniz, madmazel, lakin qatili isə
yox. Puaro cəld çevrildi və getdi.
O, qızın onun dalınca səsləndiyini eşitdi, amma özünü eşitməməzliyə
vurdu. O, Ketrinə istədiklərinin hamısını söylədi və həqiqiliyinə
şübhə etmədiyi sonuncu cümləsini dərindən başa düşmək üçün onu
tək-tənha qoydu.
Derek Ketterinq kazinodan çıxarkən Ketrinin skamyada tək
oturduğunu görüb onun yanında əyləşdi.
Mən oynayırdım, - o, gülə-gülə dedi, - lakin
uğursuz oldu. Üstümdə olanın hamısını uduzdum.
Ketrin narahatlıqla ona baxdı. Qız onun davranışında yeni nəsə
duyurdu. Ona elə gəldi ki, o təlaşlıdır, lakin bunu gizlətməyə çalışır.
Fikrimcə, siz anadangəlmə qumarbazsınız.
Oyunun ruhu sizi özünə cəlb edər.
Hər mənada qumarbaz? Demək olar ki, haqlısınız. Məgər bunun
özündə bir gözəllik
yoxdur? - hər şeyi birdən riskə atmaq, bu, xüsusi hissdir. Ketrin
onun sözlərinin qəlbində əks-səda oyandırdığını duydu.
Mən sizinlə danışmaq istəyirəm, - Derek sözünə davam etdi. - Kim
bilir, belə fürsət əlimə bir də nə vaxt düşəcək. Bilirəm, burda deyirlər
ki, guya arvadımı mən öldürmüşəm... Xahiş edirəm, sözümü
kəsməyin. Əlbəttə, bu, cəfəngiyatdır. - O, bir qədər susdu və sonra

yenidən danışdı. - Polis və magistratla mən bir qədər ehtiyatlı olmalı
184
idim. Lakin sizin yanınızda mən yalan deməyəcəyəm. Rut Van
Aidinlə qarşılaşdığım zaman mən onunla pulun xətrinə evlənmək
istəyirdim. O, bəzən əsl Madonnaya bənzəyirdi və mən... nə isə,
mənim yaxşı
niyyətlərim var idi, lakin hamısı acı məyusluqla bitdi. Mənim arvadım
başqasını sevə-sevə mənimlə evlənib. O, heç vaxt məni sevməyib. Ah,
mən bir qram da şikayət etmirəm - bu, sərfəli razılaşma idi. Rut
Lokenberini almaq istəyirdi, mənə isə pul lazım idi. Bütün
xoşagəlməzliklər ancaq onun damarlarından amerikalı qanı axdığı üçün
yarandı. Mənə qarşı heç bir hiss bəsləmədiyi halda, istəyirdi ki, mən
daima onun sözü ilə oturub-durum. O, həmişə məni satın aldığını və
ona məxsus olduğumu deyirdi. Nəticədə mən ondan tamamilə
uzaqlaşdım. Özümü tamam pis aparmağa başladım. Qayınatam bu
barədə sizə danışar və o, haqlı olar. Rut öləndə mən artıq müflis idim.
- O birdən güldü. - Ah, sənin qarşındakı adam
əgər Rufus Van Aldindirsə, onda bu, qətiyyən təəccüblü deyil.
Bəs sonra? - Ketrin sakit soruşdu.
Sonra? - Derek çiyinlərini çəkdi. - Rut qətlə yetirildi

tam zamanında.
O güldü və onun gülüşü Ketrini incitdi.
Qızın əti ürpəşdi.
Bəli, - Derek dedi, - bu, elə də xoş etiraf deyil. Lakin bu belədir.
Mən sizə bir şey də demək istəyirəm. Sizi gördüyüm ilk vaxtda başa
düşdüm ki, siz mənim üçün dünyadakı yeganə qadınsınız. Mən
sizdən qorxdum. Fikirləşdim ki, mənə bədbəxtlik gətirəcəksiniz.
Bədbəxtlik? - Ketrin tez soruşdu.
O, qıza baxdı.
Niyə belə tərzdə söylədiniz? Nə barədə
185
düşündünüz?
Mənə söylədikləriniz haqda düşündüm. Derekin gözlənilmədən
rəngi qaraldı.
Məndən çox şey danışırlar, əzizim, əksəriyyəti də düzdür. Eyni
zamanda heç vaxt sizə danışmayacağım şeylər də var. Mən həmişə
qumarbaz olmuşam, oynamışam, həmişə də düzgün oynadığımı deyə
bilmərəm. Başqa vaxt olsaydı, bunların heç birisini sizə deməzdim.
Olan olub, keçən keçib. İstəyirəm ki, bir şeydə mənə inanasınız. Mən
təntənəli surətdə and içirəm: mən arvadımı öldürməmişəm.

O, bu sözləri tamamilə səmimi söylədi, lakin eyni zamanda onun
səsində dramatiklik duyulurdu. O, qızın həyəcanlı baxışlarını
yaxaladı və sözünə davam etdi:
Bilirəm ki, onda yalan dedim. Mən arvadımın
kupesinə girmişdim.
Ah! - Ketrin astadan qışqırdı.
Ora nəyə görə getdiyimi izah etmək çətindir, amma başa salmağa
çalışacağam. Mən bunu ani gəldiyim qərara tabe olaraq etdim... mən
arvadımı izləyirdim. Mirel mənə arvadımın qraf de la Roşla Parisdə
görüşəcəyini söyləmişdi, mən də ona görə o qatarla getməyi
qərarlaşdırdım. Amma gördüm ki, bu, belə deyil. Mən utandım və
düşündüm ki, sonraya saxlamadan münasibətlərimizi aydınlaşdıraq.
Ona görə də onun qapısını açdım və içəri
girdim. O susdu.
Davam edin, - Ketrin mülayim səslə söylədi.
Rut böyrü üstə uzanaraq yatırdı. Mən onun üzünü görmədim.
Əlbəttə, onu oyada bilərdim. Lakin qəflətən yorğunluq duydum. Bir-
birimizə
dediyimiz o qədər sözlərdən sonra daha nə söyləyə bilərdik ki? O,
186
şirin-şirin yatırdı. Və mən kupedən bacardığım qədər səssiz çıxdım.
Polisə niyə yalan dediniz? - Ketrin soruşdu.
Mən tamam axmaq deyiləm. Mən başdan bilirdim ki, cinayəti
törətmək üçün ən ideal əsas məndədir. Əgər o, qətlə yetirilməmişdən
qabaq
kupedə olduğumu etiraf etsəydim, axırım çatardı.
Anlayıram.
O, doğrudanmı anlayır? Ketrin bu suala cavab verə bilmədi. O,
Derekə qarşı sehrli bir cazibə duyurdu, eyni zamanda da nəyə görəsə
ona qarşı çıxırdı.
Ketrin...
-Hə?
Bilirsiniz ki, mən sizi sevirəm. Bəs siz... siz məni sevirsinizmi?
Mən... mən bilmirəm.
Ketrin ümidsizliklə ətrafa boylandı, sanki kimdənsə kömək istəyirdi.
Və birdən iti, lakin bir
qədər axsayan addımlarla onlara sarı gələn ucaboy, sarışın, yaraşıqlı
kişini gördü və yanaqları qızardı. Bu, mayor Nayton idi.
Onu salamlayarkən qızın səsində gözlənilməyən sevinc və rahatlıq
hissi sezildi.
Derek qaşqabaqlı halda ayağa durdu.

- Ledi Templin oynayır? - o soruşdu. - Gərək gedib ona öz
sistemimin üstünlüklərini başa salım.
O, Ketrinə təzim etdi və kazinoya yollandı.
Ketrin yenidən əyləşdi. Onun qəlbi sürətlə çırpınırdı, lakin yanında
əyləşmiş zahirən ürkək görünən katiblə adi cümlələrlə söhbətləşən
zaman özünə nəzarəti bərpa olundu.
Tezliklə anladı ki, Nayton da Derek kimi ona qəlbini açır, lakin bir
187
qədər başqa cür.
Yazığın həyəcandan dili tutulurdu. Cümlələri güclə söyləyirdi və
cümlələrində natiqlərə xas olan səlislikdən əsər-əlamət yox idi.
Siz ilk gördüyüm vaxtdan bəri... ah... mən bu barədə danışacağımı
güman etmirdim. Mister Van Aidinlə biz istənilən vaxtda çıxıb gedə
bilərik və mən də bilirəm ki, belə fürsət əlimə düşməyəcək... Bilirəm
ki, siz hələ məni sevmirsiniz, bu, mümkün də deyil. Mənim
tərəfimdən özündənrazılıq olardı... amma bununla belə, mən ümid
edirəm, amma çox deyil... Xeyr, xeyr, mənə indi cavab verməyin.
Bilirəm ki, indi nə cavab verəcəksiniz. Mən
istəyirəm ki, siz sadəcə biləsiniz ki, mən sizi sevirəm.
Ketrin sarsılmışdı və yalvarıcı tərzdə söylənilən bu monoloqdan

təsirlənmişdi.
Bir də demək istəyirəm ki, əgər... əgər nə vaxtsa sizə kömək lazım
gəlsə, mənə xəbər edin. Mən əlimdən gələn hər şeyi edəcəyəm.
O, qızın əlini nəvazişlə öz əllərinin arasına aldı, bir müddət saxladı
və sonra əlini buraxaraq arxasına baxmadan uzaqlaşdı.
Ketrin tərpənmədən onun dalınca baxdı.
Derek Ketterinq, Riçard Nayton... İki müxtəlif insan. Naytonda
güvəniləcək xeyirxah əməllər və başqa nəsə var idi. Derekə gəldikdə
isə...
Gözlənilmədən Ketrini qəribə hiss bürüdü. Ona elə gəldi ki, skamyada
tək oturmayıb, onun yanında kimsə var və bu kimsə Mavi qatarda
öldürülmüş Rut Ketterinqdir. Ketrin Rutun ona nəsə söyləmək
istədiyindən tamamilə əmin idi. Xəyal o qədər aydın və qeyri-adi idi ki,
Ketrin onu qova bilmədi. O, Rut Ketterinqin ona həyati- vacib nəsə
xəbər vermək istədiyinə şübhə etmirdi. Xəyal tutqunlaşdı və qeyb oldu.
Ketrin bir qədər titrək halda skamyadan qalxdı. Rutun ona
188
demək istədiyi nə idi?
Peşə.
Bu, necə də ingilissayağıdır!

XXVII
FƏSİL Mirellə söhbət
Ketrini orada qoyaraq Nayton Puaronu axtarmağa getdi və onu oyun
zalında tapdı. Puaro nömrələrə kiçik məbləğdə pul qoyurdu. Nayton
yaxınlaşanda otuz üçüncü nömrə düşdü və Puaro uduzdu.
Gətirmədi! - Nayton dedi. - Yenidən pul qoymaq istəyirsiniz?
Puaro başını yellədi:
İndi yox.
Siz oyunun gözəlliyini duya bilirsiniz?
Ruletkada xeyr.
Nayton ona nəzər saldı. Həyəcan ifadəsi onun üzündə parlayıb
söndü. O, ehtiyat edə-edə söylədi:
Müsyö Puaro, siz məşğulsunuz? Mən
sizdən bir şey xahiş etmək istəyirdim.
Qulluğunuzda hazıram. Bəlkə burdan çıxaq?
Günəş altında söhbət etmək çox gözəldir.
Onlar kazinodan çıxdılar, bir neçə dəqiqə danışmadan addımladılar.
Nayton dərindən nəfəs aldı:
Mən Riverunu sevirəm. Bura ilk dəfə on iki il bundan əvvəl -
müharibə zamanı məni ledi

Templinin hospitalına göndərdikləri zaman gəlmişəm. Flandriyadan
sonra bura cənnət idi.
Təsəvvür edirəm, - Puaro dilləndi.
Adama elə gəlir ki, müharibə çoxdan olub, -
Nayton dalğın halda dedi.
Onlar yenidən susdular.
189
Sizi nəsə narahat edir? - Puaro soruşdu.
Nayton təəccüblə dilləndi: -Tamamilə haqlısınız! Haradan bildiniz?
Bu ki açıq-aşkardır, - Puaro soyuq tərzdə
bildirdi.
Bilməzdim ki, mənim fikirlərimi oxumaq belə
- asanmış.
Fizioqnomika mənim sənətimin ayrılmaz
hissəsidir,
balaca adam şərəflə cavab verdi.
İndi sizə hər şeyi danışaram, müsyö. Siz o rəqqasə Mirel barədə
bir şey eşitmisiniz?
Müsyö Dereklə chere amie olanı deyirsiniz?
Bəli, o. Bunu bildiyinizə görə, mister Van Aidində nə üçün ona

qarşı belə pis fikir
yarandığını başa düşürsünüz. Mirel mister Van Aidinə məktub yazaraq
onu qəbul etməsini istəmişdi. O isə Mirelə nəzakətlə rədd cavabı
vermək üçün göstəriş verdi və təbii ki, mən də belə etdim. Bu gün səhər
isə o, bizim qaldığımız otelə gəldi, vizit vərəqəsinin üzərinə mister Van
Aidinlə təcili görüşmək istədiyini yazaraq ona göndərdi.
Maraqlıdır, - Puaro qeyd etdi.
Mister Van Aidin qəzəbləndi. Və söylədiyi heç də ədəbli olmayan
sözləri ona çatdırmağımı istədi. Mən onunla razılaşmamağa risk
etdim.
Mənə elə gəlir ki, Mirelin çox dəyərli bir məlumatı var. O, Mavi
qatarda olub və bizim üçün həyatı vacib olan nəyisə görmüş ola
bilər. Mənimlə razısınız, müsyö Puaro?
Razıyam, - Puaro soyuq cavab verdi. - Müsyö Van Aidin özünü,
əgər belə demək olarsa, son dərəcə axmaq kimi aparıb.
190
Sizin bu cür fikirdə olmağınıza şadam. Mən sizə bir şeyi danışmaq
istəyirəm. Mən mister Van Aidinin davranışının yanlış olduğuna o
qədər əmin idim ki, aşağı düşərək onun istəyini
rəqqasəyə çatdırmaq əvəzinə onunla söhbət etdim.

Eləmi?
Mənim üçün çətin idi, o, mister Van Aidinlə şəxsən görüşməyi
tələb edirdi. Düzünə qalsa, mən mister Van Aidinin ismarışlarını bir
qədər dəyişdirdim. Dedim ki, hazırkı vəziyyətdə mister Van Aidin
çox məşğuldur və o, mənimlə danışa bilər. Amma buna baxmayaraq,
Mirel bunu istəmədi və heç nə demədən çıxıb getdi. Lakin, müsyö
Puaro, məndə qəti fikir yarandı ki, o qadın nəsə bilir.
Bu, artıq ciddi məsələdir, - Puaro sakit halda dedi.
Siz onun harada qaldığını bilirsiniz?
Bəli, - mayor Nayton otelin adını söylədi.
Lap yaxşı! Biz dərhal ora yollanacağıq.
Katib tərəddüd etdi:
Bəs mister Van Aidin? - o, inamsızlıqla
söylədi.
Müsyö Van Aidin uzunqulaq kimi tərsdir, - Puaro soyuq tərzdə
bildirdi. - Mən tərs
adamlarla mübahisə etmirəm. Mən onlara zidd hərəkət edirəm. Biz
dərhal o qadının yanına gedəcəyik. Deyəcəyəm ki, biz işlərini
aparmaq üçün müsyö Van Aidin tərəfindən tutulmuş vəkillərik, siz
isə buna qarşı çıxmağı ağlınıza da gətirməyin.
Nayton hələ də tərəddüd içərisindəydi, lakin Puaro ona heç məhəl də

qoymadı.
Oteldə onlara dedilər ki, madmazel öz otağındadır, Puaro da üzərinə
“mister Van Aidindən” yazıb, vizit kartını ona yolladı.
191
Tezliklə Puaroya və Naytona Mirelin onları qəbul edə biləcəyini
söylədilər.
Onlar rəqqasənin otağına daxil olanda Puaro hakimiyyəti öz əlinə
götürdü.
Madmazel, - o, hörmətlə təzim edərək dedi, - biz müsyö Van
Aidinin tapşırığı ilə gəlmişik.
Ah! Bəs o özü niyə gəlməyib?
O, özünü yaxşı hiss etmir, - Puaro yalan dedi.
Riveruda soyuqlayıb, lakin mən və katibi mayor Nayton onun
adından iş görməyə vəkil tutulmuşuq. Əgər, əlbəttə ki, madmazel iki
həftə gözləmək istəyirsə...
Əgər Puaronun inamla əmin olduğu yeganə bir şey vardısa, o da Mirel
kimi qadınlar üçün “gözləmək” sözünün qəbuledilməz olduğu idi.
Eh bien, deyəcəyəm, müsyö, - o bağırdı. - Mən dözdüm. Özümü
saxladım. Nəyin naminə?
Məni təhqir etsinlər deyə? Bəli, təhqir etdilər! Məgər Mirellə belə
davranmaq olar? Onu köhnə əlcək kimi tullamaq? Hələ heç bir kişi
məndən bezməyib. Onlardan həmişə mən bezmişəm!
O, otaqda iti addımlarla o baş, bu başa gəzişirdi, qamətli bədəni isə
qəzəbdən tir-tir əsirdi. Onun ayağı kiçik masaya ilişdi. Rəqqasə də
masanı götürüb divara çırpdı.
Bax, onunla da belə edəcəyəm! - o qışqırdı. - Bax belə! - O, səhləb
çiçəyi ilə dolu güldanı
götürüb buxarının dəmir barmaqlığına çırpdı və güldan çilik-çilik
olub yerə səpələndi.
Nayton qadına əsl ingilisə xas olan soyuqqanlı narazılıqla baxırdı.
Onun halı özündə deyildi. Puaroda isə hər şey əksinə idi, gözlərində
alışan yaşıl parıltıdan səhnənin onu sevindirdiyini düşünmək olardı.
192
Bu, möhtəşəmdir! - detektiv ucadan dedi. - O saat bəlli olur ki,
madmazel coşqun təbiətlidir.
Mən aktyoram. Hər bir aktyorda da coşqunluq olmalıdır. Mən
Derekə xəbərdarlıq etdim, amma o, mənə qulaq asmadı. - O birdən
Puaroya sarı sıçradı və soruşdu: - Düzdür ki, Derek o ingilis
qızla evlənmək istəyir?
Puaro boğazını arıtladı:

On ma dit, - deyə rəqqasəyə gileyləndi. - O,
qızdan ötrü tamam başını itirib.
Mirel yerində dikəldi:
O, öz arvadını öldürüb, - dişlərini
qıcayaraq dedi.
Bilirsiniz! O, hələ qabaqcadan onu öldürmək istədiyini mənə
demişdi. O, küncə qısılmışdı. O,
ən asan yolu seçdi.
Siz iddia edirsiniz ki, müsyö Ketterinq arvadını
öldürüb?
Bəli, bəli, bəli! Bəs mən sizə nə deyirəm?
Polis, - Puaro dedi, - bu... iddianı təsdiq
edən sübut tələb edəcək.
Sizə deyirəm axı, mən həmin gecə onu arvadının kupesindən
çıxarkən gördüm.
Nə vaxt? - Puaro cəld soruşdu.
Düz Liona çathaçatda.
Siz and içməyə hazırsınızmı, madmazel?
Bu, artıq başqa Puaro idi. O, kəskin və qərarlı danışırdı.
-Bəli.
Otağa sükut çökdü. Mirel ağır-ağır nəfəs alırdı. Onun qəddar,

193
hürkmüş baxışları gah Puaroya, gah da Naytona baxırdı.
Bu, çox ciddi məsələdir, madmazel, - detektiv dedi.
Siz bunun nə dərəcədə ciddi olduğunu dərk edirsiniz?
Əlbəttə.
Yaxşı! Bu halda anlayırsınız ki, bir dəqiqə belə
itirmək olmaz, madmazel. Şübhəsiz ki, siz dərhal bizimlə birgə
magistrata getməlisiniz.
Mirel duruxdu. O, bir qədər fikirləşdi, lakin Puaronun da başa
düşdüyü kimi, geri çəkilmək fikrində deyildi.
Yaxşı, yaxşı, - o mırıldadı, - qoyun çiynimə
bir şey salım.
Puaro ilə Nayton tək qalaraq bir-birinə baxdılar.
Siz necə deyirsiniz... dəmiri isti-isti döyərlər. Gərək cəld davranaq, -
Puaro pıçıldadı. - O, indi əsəbiləşib, yarım saat sonra hirsi
soyuyacaq, bir saat sonra isə fikrindən daşınacaq. Nəyin bahasına
olursa-olsun biz buna yol verməməliyik.
Mirel leopard dərisi ilə haşıyələnmiş qum rəngli çiyinliyə bürünmüş
halda qayıtdı. Onun özü də leoparda bənzəyirdi - kürəni-qəhvə rəngli
təhlükəli leoparda... Onun gözləri hələ də bayaqkı kimi qərarlı idi və

baxışları qəddarlıqla alışıb yanırdı.
Onlar müsyö Kaunu və müsyö Karreji yerində tapdılar. Puaronun bir
neçə kəlməlik ön sözündən sonra Mirelə öz əhvalatını danışmaq
üçün imkan verildi. O, əhvalatı elə Naytona və Puaroya danışdığı
kimi, lakin bir balaca təmkinlə danışdı. Mister Ketterinqlə söhbətini
və onun arvadının kupesindən necə çıxdığını gördüyünü söylədi.
Çox qeyri-adi əhvalatdır, madmazel, - müsyö Karrej sakit dedi. O,
stulun kürəkliyinə söykəndi,
eynəyini düzəltdi və Mirelə sual dolu baxışlarla nəzər yetirdi. - Siz
194
istəyirsiniz ki, biz müsyö Ketterinqin cinayəti əvvəlcədən
düşündüyünə və bunu da sizə dediyinə inanaq?
- Bəli, bəli. O dedi ki, arvadı çox sağlamdır və səhhəti yaxşıdır. Əgər
o ölsə, ancaq onun
quraşdırdığı bədbəxt hadisə nəticəsində ölə bilər.
Siz cinayətdə əlbir olmaqda ittiham oluna biləcəyinizi dərk
edirsinizmi, madmazel?
Mən? Elə şey dünyasında ola bilməz! Onun
sözlərini bir saniyə də olsun ciddi qəbul etməmişəm. Siz nə
danışırsınız? Mən kişiləri yaxşı tanıyıram, müsyö, onlar çoxlu

vəhşiliklər danışırlar. Bir təsəvvür edin, əgər onlar
söylədikləri hər şeyi törətsələr, onda nə qədər cinayət baş verərdi, au
pied de la Ietter57.
Müsyö Karrej alnını qırışdırdı.
Deməli, sizin müsyö Ketterinqin sözlərini mənasız sözlər kimi
qəbul etdiyinizi yazaq?
Bilmək olarmı, madmazel, siz niyə Londondakı anqajementinizi
yarımçıq qoyaraq Riveruya gəldiniz?
Mirel qara gözlərini döyərək ona baxdı:
- Mən sevdiyim adamla olmaq istədim, - o, sadə bir cavab verdi.
- Məgər bu, təbii hal deyil?
Puaro sual verdi:
Birlikdə Nitsaya gəlməyi mister Ketterinqmi
istədi?
Sanki Mirel bu sözdən tutuldu. O duruxdu, lakin danışmağa
başladıqda isə tamamilə başqa tonda danışdı.
- Bu cür məsələlərə mən özüm qərar verirəm, -
o bildirdi.
195
Bu hamının - otaqdakıların da yaxşı başa düşdüyü kimi, əsl cavab

deyildi, lakin hamı ədəblə sakitcə dayandı.
Müsyö Ketterinqin öz arvadını öldürdüyünü
nə vaxt başa düşdünüz?
Mən sizə dedim axı, qatarın Liona çatmasına
az qalmış müsyö Ketterinqin arvadının kupesindən çıxdığını gördüm.
Onun elə acıqlı baxışları var idi ki! İlahi! Lakin həmin an onun
niyə belə dəhşətlə baxdığını başa düşə bilmədim. Heç vaxt bunu
unuda bilmərəm.
Mirel səsini alçaltdı, əllərini dramatik şəkildə yanına saldı.
Bəli, bəli, - müsyö Karrej dedi.
Madam Ketterinqin Liona çatmamış öldürüldüyünü bildikdə isə
mən hər şeyi başa düşdüm.
Amma siz polisə gəlmədiniz, madmazel, - müsyö Karrej
mülayimliklə bildirdi.
Mirel amiranə surətdə ona baxdı; oynadığı rolun öz xoşuna gəldiyi
açıq-aşkar görünürdü.
Öz sevdiyim adamı sata bilərdimmi? - o soruşdu.
-Ah, xeyr, bu şeyləri qadından istəməyin.
Amma indi...
İndi başqa məsələ. O özü məni satdı! Məgər mən sakit duraraq
əzab çəkə bilərdimmi?..

Müsyö Karrej onun sözünü yarımçıq qoydu.
- Əlbəttə, əlbəttə, - o, sakitləşdirici tərzdə dedi. - İndisə, madmazel,
öz ifadənizi oxuyun və
imzalayın.
Mirel oxumağa vaxt sərf etmədi:
- Hə, hə! Hər şey düzdür. - O ayağa durdu. - Daha sizə lazım deyiləm
196
ki?
Hələlik xeyr, madmazel.
Bəs siz Dereki həbs edəcəksinizmi?
Dərhal, madmazel.
Mirel qəddarlıqla gülümsədi:
O, məni təhqir etməmişdən qabaq yaxşı düşünməli idi, - deyə
ucadan söylədi.
Bir dəqiqə! - Puaro boğazını arıtladı. - Məni bir xırda məqam
maraqlandırır.
Hansı?
Niyə madam Ketterinqin qatar Liona çatmamış öldürüldüyünə
qərar vermisiniz?
Mirel gözlərini bərəltdi.

Axı o, ölü idi.
-Elə?
- Hə, əlbəttə. Mən...
O qəflətən susdu. Puaro ona diqqətlə baxaraq, gözlərində ayıq-
sayıqlıq hiss etdi.
Mənə dedilər... Hamı belə deyir.
Ah, - Puaro dedi, - düşünmürəm ki, bu barədə magistratın
divarlarının hüdudlarından başqa yerdə danışsınlar.
Bu barədə kimsə eşidib. - Mirel əsəbi halda və inamsızlıqla dedi.
Mənə kimsə deyib. Kim
olduğunu yadıma sala bilmirəm.
Rəqqasə qapıya tərəf yollandı. Müsyö Kau qapını onun üçün açmağa
tələsdi. O, bunu edərkən Puaronun səsi yenidən eşidildi:
Bəs daş-qaşlar? Bağışlayın, madmazel. Siz bizə onlar barədə
nəsə danışa bilərsinizmi?
197
Daş-qaşlar? Hansı daş-qaşlar?
Böyük Yekaterinanın yaqutları. Bir haldakı belə çox şey
eşitmisiniz, bəlkə onlar barədə də nəsə bilirsiniz?
Mən heç bir daş-qaş barəsində heç nə bilmirəm, - Mirel cəld cavab
verdi.
O, otaqdan çıxaraq qapını bağladı. Müsyö Kau öz yerinə qayıtdı.
Müsyö Karrej dərindən nəfəs aldı.
Acıdil qadın! - o dedi. - Amma diablement chic58! Maraqlıdır,
görəsən, düzmü deyir?
Məncə, bəli.
- Əlbəttə ki, onun sözlərində hansısa həqiqət
var, - Puaro dedi. - Miss Qrey də bunu təsdiqləyir. Qatar Liona
çatmamış o, dəhlizə çıxıb və müsyö Ketterinqin arvadının kupesinə
girdiyini görüb.
- Ona qarşı ittiham irəli sürüldüyü açıq-aydındır,
komissar köksünü ötürərək dedi. - Və çox
təəssüf, - o, burnunun ucunda mızıldandı.
Nə demək istəyirsiniz? - Puaro soruşdu.
Uzun illərdir ki, qraf de la Roşu həbsə atmağı arzulayıram. Artıq
az qala qərar vermişdim ki, o,
əlimizə düşüb. Ketterinqin həbsi isə çətin ki, mənə həzz versin.
Müsyö Karrej burnunun ucunu qaşıdı:
Əgər burada nəsə düz olmasa, onda çox pis
olacaq,
o, təəssüflə dedi. - Müsyö Ketterinq aristokratdır. Qəzetlər bu

barədə yazacaq. Əgər səhv etsək... - O, yerində qurcalandı.
İndisə daş-qaşlar barədə, - komissar dedi. -
Necə düşünürsünüz, onları neyləyib?
198
Əlbəttə, o, daş-qaşları onları gözdən pərdə asmaq üçün götürüb, -
müsyö Karrej cavab verdi. - Çox ehtimal ki, onlar ona mane olur,
onlardan yaxa qurtarmaq asan deyil.
Puaro gülümsədi:
Daş-qaşlara aid mənim gözəl fikrim var. Mənə deyin, müsyö, siz
Markiz deyilən adam barədə
nə bilirsiniz?
Komissar təlaşla irəli əyildi:
Markiz! Həmin o Markiz? Siz düşünürsünüz ki,
onun bu işə aidiyyəti var?
Mən onun barəsində nə bildiyinizi soruşdum. Komissar ifadəli
şəkildə üz-gözünü turşutdu.
İstədiyim qədər çox şey bilmirəm, - o,
təəssüflə dedi.
- O, pərdə arxasında oynayır, məni başa düşürsünüz? Xırda
əlaltıları onun əvəzinə kirli

işləri görürlər. O, özü isə... Biz onun cinayət aləmindən deyil,
yüksək təbəqədən çıxdığına şübhə etmirik.
O, fransızdır?
B-bəli... Daha doğrusu, biz belə düşünürük. Lakin əmin deyilik. O,
Fransada da, İngiltərədə də, Amerikada da pis əməllər törədib.
Keçən payız İsveçrədə izlərin ona gətirib çıxardığı silsilə oğurluqlar
olmuşdu. Bütün cinayətlərdə o, grand seigneur59 kimi göstərilir.
İngilis dilində də, fransız dilində də təmiz danışır və onun milliyyəti
sirr olaraq qalır.
Puaro başını tərpətdi və ayağa duraraq getməyə hazırlaşdı.
Əlavə etməyə başqa sözünüz yoxdur, müsyö
Puaro?
199
komissar maraqlandı.
Hazırkı məqamda yoxdur. Amma ola bilsin ki,
oteldə məni təzə xəbərlər gözləsin.
Müsyö Karrej qərarsızlıqla ona baxdı:
Əgər Markiz bu işlə əlaqəlidirsə... - O, sözünün gerisini saxladı.
Bu, bizim versiyanı təkzib edir, - müsyö Kau
cümləni bitirdi.
Lakin mənimkini etmir, - Puaro dedi. - Əksinə, məncə, mənimki ilə
çox gözəl razılaşır. Au
revoir, müsyö! Əgər vacib məlumat gəlsə, mən dərhal sizinlə əlaqə
saxlayacağam.
Puaro otelə qaşqabaqlı qayıtdı. Onun olmadığı müddətdə teleqram
gəlmişdi. Puaro cibindən çıxardığı kağız üçün bıçaqla onu açdı.
Teleqram uzun idi, amma onu iki dəfə oxudu, sonra cibinə qoydu.
Yuxarıda onu Corc gözləyirdi:
Mən çox yorulmuşam, Corc. Mənə bir fincan isti şokolad sifariş
verə bilərsiniz?
Şokolad sifariş olundu və gətirildi, Corc da onu Puaronun
qabağındakı kiçik masanın üzərinə qoydu. Corc getməyə
hazırlaşanda Puaro soruşdu:
-Zənnimcə, siz, Corc, ingilis kübarlarına yaxşı - bələdsiniz?
Fikrimcə, sizinlə razılaşa bilərəm, ser, - Corc
özündənrazılıqla gülümsədi:
Canilərin, bir qayda olaraq, cəmiyyətin aşağı təbəqəsinə aid
olduğunu hesab etmirsiniz ki,
Corc?
Həmişə belə deyil, ser. Mən hersoq Devayzın kiçik oğlu ilə baş
verən xoşagəlməz hadisəni xatırlayıram. O, oğurluqda şübhəli

200
bilindiyinə görə İtondan çıxmalı oldu, elə sonralar da bir
sıra narahatçılıqlar törətdi. Polis bunun kleptomaniya olduğu nöqteyi-
nəzəri qəbul etmədi. Çox ağıllı gənc idi, ser, lakin qüsurları onu məhv
etdi, ümid edirəm ki, ser, məni başa düşürsünüz. Hersoq onu
Avstraliyaya göndərdi.
Eşitdim ki, o, orada özgə adla yaşayır. Qəribədir, ser, lakin bu
belədir. Axı gəncin pula heç ehtiyacı da yox idi, ser.
Puaro başını yelləyərək astadan dedi:
Macəra sevgisi və ola bilsin ki, psixologiyasında hansısa bir qüsur.
Maraqlıdır...
O, cibindən teleqramı çıxardı və yenidən oxudu.
-Yaxud da ledi Meri Foksun qızını götürək, - xatirələri canlanan
xidmətçi söhbətinə davam etdi. - O, tacirləri aldadırdı və iş gəlib
qalmaqala çatdı. Mən yaxşı ailələrdə baş vermiş bir neçə başqa
hadisələri də danışa bilərəm.
Sizin zəngin təcrübəniz var, Corc, - Puaro dedi. - Qəribədir ki, o
qədər illər ərzində titullu ailələrdə xidmət göstərmiş bir adam
sonralar mənim yanımda işləməyə razı olub. Görünür, bu da sizin
tərəfinizdən keçirdiyiniz həyəcana məhəbbətdən irəli gəlir.

Elə deyil, ser, - Corc etirazını bildirdi. - Mən təsadüfən “Sosaeti
snayper”də sizin Bukinhem sarayında qəbul edildiyinizi oxudum.
Elə həmin
vaxtlarda mən yeni iş yeri axtarırdım. Orada deyilirdi ki, əlahəzrət
sizinlə çox nəzakətli rəftar edib və sizin bacarıqlarınız haqda yüksək
fikirlər söyləyib.
Bəli, - Puaro dedi. - Səbəbi bilmək həmişə yaxşıdır. - Və bir az
susduqdan sonra xəbər
aldı: - Madmazel Papapolousa zəng vurdunuz?
201
Bəli, ser. O və atası böyük məmnuniyyətlə
sizinlə axşam şam edəcəklər.
Hm... - Puaro dərindən düşünərək söhbətinə başlamazdan qabaq
mızıldandı. O, şokoladını
içdi, fincanla nəlbəkini səliqə ilə məcməyinin düz ortasına qoyub,
xidmətçidən çox, öz-özüylə astadan danışmağa başladı.
Dələ, mənim əziz Corcum, findıq toplayır. O, payızda qışın
ehtiyatını görür ki, sonradan
onlardan istifadə etsin. Uğur əldə etmək üçün, Corc, insanlar gərək
heyvanlar aləminin onlara göstərdiyi nümunələrdən bəhrə götürməyi

bacarsınlar. Şəxsən mən həmişə belə etmişəm. Siçan yuvasını
gözləyən pişik olmuşam. İzləri axtaran it olmuşam. Eyni zamanda,
əziz Corcum, dələ də olmuşam. Mən kiçik faktları bir- bir yığaraq
ehtiyat toplamışam. İndisə öz anbarıma gedib oradan... qoy bir
xatırlayım...
düz on yeddi il əvvəl qoyduğum bir fındığı çıxarım. Siz məni başa
düşürsünüzmü, Corc?
- Heç ağlıma gəlməzdi ki, fındıq belə uzun müddət qala bilər, ser, -
Corc cavab verdi, - baxmayaraq ki, konservləşdirmə ilə hər bir
möcüzə mümkündür.
Puaro ona baxdı və gülümsədi.
Hərfi mənada.
Dəhşət dərəcədə dəbdəbəli. 59 Böyük aristokrat.

XXVIII
FƏSİL
Puaro dələ oyununu oynayır
Naharın hazırlanmasına Puaro cəmi on beş dəqiqə ayırdı. Bunun da
öz səbəbi var idi. İlk öncə, o, Monte-Karloya deyil, Kap-Martenə -
ledi Templinin villasına gedərək miss Qreyi çağırtdırdı. Miss əynini
202
dəyişirdi və Puaroya kiçik qonaq otağında gözləməsini söylədilər.
Üç-dörd dəqiqədən sonra bura Lenoks Templin daxil oldu.
Ketrin hələ hazır deyil, - o dedi. - Sizin nəsə ismarışınızı ona
çatdırımmı, yoxsa onun aşağı düşməsini gözləyəcəksiniz?
Puaro sanki düşünürmüş kimi bir dəqiqəliyinə ona baxdı. Görünür,
bu sadə sualın cavabından çox şey asılı idi.
Xeyr, - nəhayət, o dilləndi. - Yaxşı olar ki, mən madmazel
Ketrinin gəlişini gözləməyim.
Yəqin ki, bu, lap yaxşı oldu. Bəzən bu cür işlər çox çətin olur.
Lenoksun üzündə təəccüb əks olundu.
Mənim ona bir xəbərim var, - Puaro davam
etdi.
- Rəfiqənizə müsyö Ketterinqin bu axşam
arvadını öldürdüyünə görə həbs olunduğunu çatdıra bilərsinizmi?
Siz Ketrinə bunu mənim xəbər verməyimi
istəyirsiniz? - Lenoksun nəbzi sürətlə döyünməyə başladı, sanki o,
indicə qaçırmış. Üzü gərginləşdi və rəngi qaçdı.
Əgər, mümkündürsə, madmazel, - Puaro
dedi.
Axı sizi nə narahat edir? - qız soruşdu. - Düşünürsünüz ki,
Ketrinin əhvalı pozulacaq?
Sizcə, o, Derekə vurulub?
Bilmirəm, madmazel. Açıq etiraf edirəm. Bir qayda olaraq, mən hər
şeyi bilirəm, amma indiki halda... Olsun ki, siz məndən daha çox
xəbərdarsınız.
Düzdür, - Lenoks razılaşdı, - amma mən sizə heç nə danışmaq
fikrində deyiləm. - O, qaşlarını çataraq bir neçə saniyə susdu və
sonradan buna baxmayaraq, yenə maraqlandı. - Siz onun bunu
203
törətdiyinə inanırsınız?
Polis belə iddia edir.

Cavabdan boyun qaçırırsınız, elə deyilmi? - Lenoks yenidən
qaşqabağını tökdü. - Deməli,
burada gizlətməli nəsə var.
Siz Derek Ketterinqi çoxdanmı tanıyırsınız? -
detektiv mehribancasına soruşdu.
Uşaqlıqdan, - qız acıqla cavab verdi. Puaro susaraq başını tərpətdi.
Lenoks stulu çəkdi və dirsəyini masaya dayayaraq sanki üzünü
ovucları ilə saxlayırmış kimi əyləşdi.
Onların Derekin əleyhinə nələri var? - O, masanın üstündən
həmsöhbətinə baxaraq sual
verdi. - Güman edirəm ki, əsas var. Bəlkə o, arvadının
ölümündən sonra çoxlu pul miras alıb.
İki milyon.
Əgər arvadı ölməsəydi, o, müflis olardı?
-Bəli.
Amma bu azdır axı, - Lenoks bildirdi. - Mən bilirəm ki, Derek arvadı
ilə eyni qatarda gedib, lakin bu, öz-özlüyündə heç nə demək deyil.
Missis Ketterinqin kupesində ona aid olmayan, üzərində “K”
inisialı olan portsiqar tapılıb, iki
nəfər isə Derek Ketterinqi qatar Liona çatmamış onun kupesinə daxil
olarkən və kupedən çıxarkən görüb.

O adamlar kimlərdir?
Rəfiqəniz miss Qrey və rəqqasə madmazel
Mirel...
- Bəs Derek özü nə deyir? - Lenoks məsələnin
204
məğzini tamam öyrənməyə çalışırdı.
O, ümumiyyətlə, arvadının kupesinə daxil olduğunu inkar edir.
Axmaq! - qız sərt şəkildə dedi. - Deyirsiniz, Liona çatmamış? Bəs
onun... onun nə vaxt
öldüyünü kimsə bilir?
Tibb işçilərinin təxmini həmişə doğru çıxmır, - Puaro dedi. - Onlar
ölümün Liona çatmamış baş
verdiyinə inanırlar. Biz isə bilirik ki, qatar Liondan yola düşdükdən
bir neçə dəqiqə sonra missis Ketterinq ölü idi.
Haradan bilirsiniz?
Puaronun dodaqlarında qəribə təbəssüm parladı:
Bir nəfər kupeyə girib və onun ölü olduğunu
- görübmüş.
Həmin “bir nəfər” də heç kimə xəbər verməyib?
Xeyr.
Nəyə görə?
Şübhəsiz ki, bunun üçün o adamın öz
səbəbi var imiş.
Qız acıqlı halda ona baxdı:
Siz də o səbəbləri bilirsiniz?
Ehtimal edirəm ki, bəli.
Lenoks dərin fikrə getdi. Puaro susaraq onu müşahidə edirdi.
Nəhayət, qız başını qaldıranda onun yanaqlarında yüngül qızartı
əmələ gəlmişdi, gözləri isə işıqla parıldayırdı.
- Siz hesab edirsiniz ki, onu sərnişinlərdən kimsə öldürüb, amma bu,
mütləq deyil. Qatar Lionda dayanarkən qatilin vaqona minməsinə nə
mane ola bilərdi? O, Rut Ketterinqin kupesinə daxil olub onu boğub
öldürə və daş-qaşları da götürüb gözə dəymədən aradan çıxa bilərdi.
205
Eyni zamanda, onu Lion dayanacağında da öldürə bilərdilər. Bu
halda, Derek onun kupesinə
daxil olarkən qadın sağ ola bilərdi və dediyiniz həmin o biri adam
kupeni yoxlayanda isə artıq Rut ölmüş ola bilərdi.
Puaro havanı sinəsinə çəkərək stulun kürəkliyinə söykəndi, sonra da
qıza baxıb, üç dəfə başını tərpədərək ağır-ağır nəfəsini alıb verdi.

Madmazel, - o, ayağa duraraq dilləndi, - siz söylədiklərinizlə
tamamilə haqlısınız. Mən qaranlıqda azmışdım, sizsə mənə işığı
göstərdiniz. Bir məqam var idi ki, mənim üçün qaranlıq qalırdı, lakin
siz məni aydınlığa çıxartdınız.
Bəs Derek? - Lenoks əl çəkmədi.
Kim bilir? - Puaro çiyinlərini çəkdi. - Sizə bir şeyi etiraf edim,
madmazel: mən - Erkül Puaro məmnun deyiləm. Ola bilsin ki, bu
axşam mən daha çox şey öyrənə bildim. Heç olmasa, nəsə etmək
üçün cəhd edəcəyəm.
Siz kiminləsə görüşəcəksiniz?
-Bəli.
Nəsə bilən bir adamla?
Ola bilsin ki, bilir. Belə işlərdə hər şeyi yoxlamaq yaxşıdır. Au
revoir, madmazel.
Lenoks onu qapıya kimi ötürdü.
Mən... sizə kömək etdim?
Puaro qapının astanasında dayanan qıza üzünü çevirdi və onun üzü
yumşaldı:
- Bəli, madmazel, kömək etdiniz. Əgər halınız xarab olsa, onda bunu
xatırlayın.
Maşın yerindən tərpənəndə balaca belçikalı pərt halda fikrə qərq oldu.
Lakin onun gözləri daima qələbədən xəbər verən yaşıl parıltı ilə
206
işıqlanırdı.
O, bir neçə dəqiqə gecikdi və gəlib gördü ki, müsyö Papapolous qızı
ilə birlikdə artıq gəlib. O, ən təmtəraqlı metaforalara müraciət edərək
canfəşanlıqla üzrxahlıq etdi. Bu axşam Papapolous, sanki həyatının
nə qədər şərəfli və qüsursuz olduğunu nümayiş etdirirmiş kimi,
xüsusilə əzəmətli görünürdü. Zia gözəlliyi ilə göz qamaşdırırdı və
yaxşı əhvali-ruhiyyədə idi. Menyu xüsusi zövqlə seçilmişdi, şərab
isə əla növ idi. Yemək mərasimi xoş təəssüratlarla
keçdi. Puaro da yaxşı formada idi. O, zarafatlaşır, Zia Papapolousa
xoş iltifatlar göstərir və karyerasının maraqlı epizodlarını
xatırlayaraq danışırdı.
Yeməyin sonunda antikvar ədəblə maraqlandı
- Mənim məsləhətim necə oldu? Siz o ata pul qoydunuz?
Mən e-e... öz bukmeykerlərimlə əlaqə
saxladım, - Puaro cavab verdi.
Kişilər bir-birinin üzünə baxdılar.
At məşhurdurmu?
Xeyr, - detektiv başını yellədi. - İngilis dostlarımızın dediyi kimi,

o, qara atdır.
Hm! - Papapolous fikrə getdi.
İndi isə kazinoya gedək və bəxtimizi ruletkada
sınayaq, - Puaro şən halda təklif etdi.
Kazinoda qoca harasa getdi, Puaro ilə Zia isə oyuna pul qoymağa
başladılar.
Puaronun bəxti gətirmədi, Zia isə tezliklə bir neçə min frank udmağa
başladı.
Fikrimcə, indi oyuna son verməyin əsl vaxtıdır,
qız soyuq tərzdə bildirdi.
207
Detektivin gözləri parladı:
- Çox gözəl! - o, ucadan dedi. - Siz əsl atanızın qızısınız, madmazel
Zia. Nə vaxt dayanmağı bacarmaq əsl bacarıqdır. - O, gözlərini
otaqda
gəzdirdi. - Nəsə sizin atanızı heç yerdə görmürəm. Gedim sizin
plaşınızı gətirim, madmazel, sonra da gedib bağda gəzək.
Lakin Puaro həmin dəqiqə qarderoba getmədi. Onun iti baxışları
Papapolous getməmişdən əvvəl bir şey sezmişdi, indisə o, hiyləgər
yunanın hara yollandığını aydınlaşdırmaq istəyirdi. Puaro onu böyük

vestibüldə tapdı. Qoca sütunun yanında dayanaraq, təzəcə gəlmiş
xanımla söhbət edirdi. Bu xanım - Mirel idi.
Divar boyunca astadan sürüşərək gəlib sütunun digər tərəfində
dayanan Puaro yerini elə rahatladı ki, onu digər tərəfdə başı söhbətə
qarışmış cütlük görə bilməsin. Daha çox rəqqasə danışırdı, qoca isə
qısa qeydlərlə və mənalı jestlərlə kifayətlənirdi.
Təkrar edirəm, mənə vaxt lazımdır, - Mirel israr edirdi. - Mənə vaxt
verin ki, pulu tapım.
Yunan çiyinlərini çəkdi:
İndi gözləmək bir qədər çətindir.
Bir azca! - həmsöhbəti onu dilə tuturdu. - Bir həftə, on gün vaxt
verin, ancaq bunu xahiş
edirəm. Narahat olmayın, siz pulunuzu alacaqsınız.
Papapolous həyəcanla ətrafa boylanarkən məsumcasına gülümsəyən
Puaronu gördü.
- Ah! Vous voila60, müsyö Papapolous. Mən də sizi axtarırdım. Siz
mənə madmazel Zia ilə bir
qədər bağda gəzməyə icazə verərsinizmi? Axşamınız xeyir,
madmazel. - O, Mirelə təzim etdi. - Sizi o dəqiqə görmədiyim üçün
208
min dəfə üzr istəyirəm.
Rəqqasə onun üzrxahlığını aydın əsəbiliklə qəbul etdi. Onların tate-
a-tate61 söhbətlərinə müdaxilə onun heç ürəyincə olmamışdı. Puaro
eyhamı tez başa düşdü. Papapolous ancaq “əlbəttə, əlbəttə”, - deyib
qurtarmamış Puaro yox oldu.
O, Zianın plaşını verdi və onlar bağa çıxdılar.
Burada tez-tez intiharlar baş verir, - Zia bildirdi.
Balaca belçikalı çiyinlərini çəkdi:
Elə deyirlər. İnsanlar səfehdir, elə deyilmi, madmazel? Yemək,
içmək, təmiz hava ilə nəfəs almaq elə xoşdur ki! Bütün bunları
pulsuzluğa, ya da mənəvi çatışmamazlığa görə atmaq
ağılsızlıqdır. L'amour62 çox bədbəxtçiliklər bəxş edir.
Zia güldü.
Puaro onu barmağı ilə hədələdi:
Məhəbbəti ələ salmayın, madmazel. Axı siz
hələ gənc və gözəlsiniz.
Mənim otuz üç yaşım olduğunu unutmayın, müsyö. - Zia dərindən
köksünü ötürdü. - Mən açığını deyirəm, çünki yalan deməyin mənası
yoxdur. Sizin də atama dediyiniz kimi, Parisdə
bizə göstərdiyiniz xidmətdən bəri düz on yeddi il keçib.
Sizə baxdıqda mənə elə gəlir ki, daha az vaxt keçib, - Puaro yüksək
nəzakətlə bildirdi. - Siz o zaman da, demək olar ki, indi olduğunuz
kimi
idiniz, - ola bilsin ki, bir balaca arıq, bəniziniz daha solğun və daha
ciddi idi. Sizin on altı yaşınız var idi və pansiondan təzəcə
qayıtmışdınız. Artıq petitə pansionnaire63 deyildiniz, bununla belə
hələ təcrübəli qadın da deyildiniz. Siz füsunkar idiniz, madmazel
Zia. Şübhəsiz ki, başqaları da belə düşünürdü.
209
İnsanlar on altı yaşda sadəlövh və avam olurlar,
Zia dedi.
Ola bilər, - Puaro razılaşdı. - Onlar deyilən hər şeyə inanırlar, elə
deyilmi? -Qızın ona baxdığı çəp nəzəri gördüsə də özünü o yerə
qoymadı və xəyalpərvər tərzdə sözünə davam etdi: - Bu, qəribə iş
idi. Sizin atanız, madmazel, əsl həqiqəti heç bilmədi.
Doğrudan?
O, məndən izahat istədikdə mən ona dedim: “Mən sizi
qalmaqaldan xilas edərək itirdiyiniz
şeyi sizə qaytardım. Siz suallar verməməlisiniz”. Bilirsinizmi,
madmazel, mən niyə belə dedim?
Təsəvvür edə bilmirəm niyə? - qız soyuq səslə soruşdu.

Çünki mənim arıq, solğun bənizli və ciddi kiçik
pansionnaire yazığım gəldi.
Nədən danışdığınızı başa düşmürəm, -Zia
artıq əsəbi vəziyyətdə dedi.
Doğrudanmı başa düşmürsünüz, madmazel? Məgər siz həqiqətən
də Antonio Piretsionu
unutmuşunuz? - Puaro onun dodaqlarından qopan asta iniltini duydu.
- O, mağazada
köməkçi işləməyə gəlmişdi. Lakin gəlişinin məqsədi bu deyildi.
Köməkçinin öz sahibinin qızına gözü düşə bilər, yoxsa yox? Xüsusən
də əgər o, yaraşıqlı, gənc və şirindildirsə. Lakin onlar daima sevişə
bilməzlər, çünki... zaman- zaman müxtəlif şeylərdən, eyni zamanda
onlar üçün maraqlı olan şeylərdən danışırdılar. Onlara isə müsyö
Papapolousun müvəqqəti olaraq himayəsi altında olanlar çox maraqlı
idi. Lakin siz demişkən, madmazel, gənclik sadəlövh və avam olur. Bir
dəfə sahibinin qızı köməkçiyə bir əşyanı və onun harada
210
saxlanıldığının yerini göstərdi. Sonra isə fəlakət baş verdi - həmin
əşya yoxa çıxdı. Yazıq kiçik pansionnaire elə pis vəziyyətə düşdü ki!
Yazıq qız necə davranacağını bilmirdi: bütün olanları danışsın, -

yoxsa yox? Və bu anda yaxşı oğlan Erkül Puaro
meydana çıxır və möcüzə baş verir, hər şey öz- özünə həll olur, əşya
geri qaytarılır və heç kim əlavə suallar vermir.
Zia tərs-tərs ona baxdı:
- Belə çıxır ki, siz bütün bu zaman ərzində hər şeyi bilirmişsiniz...
Sizə bunları kim danışıb?
Antonio?
O, başını yellədi:
Heç kim mənə heç nə danışmayıb. Mən özüm hər şeyi tapdım. Və
təxminim də düz çıxıbmış, eləmi, madmazel? Bilirsiniz, əgər təxmin
etməyi bacarmırsansa, onda detektiv olmağa dəyməz.
Bir neçə dəqiqə qız susaraq addımladı:
İndi nə etmək niyyətindəsiniz? - nəhayət dilləndi.
Atama danışacaqsınız?
Əlbəttə ki, yox.
Zia maraqla ona baxdı:
Sizə məndən nəsə lazımdırım?
Mənə sizin köməyiniz lazımdır, madmazel.
Niyə mənim sizə kömək edə biləcək iqtidarda
olduğumu düşünürsünüz?
Düşünmürəm, yalnız ümid edirəm.

Əgər imtina etsəm, hər şeyi atama
danışacaqsınız?
Əlbəttə ki, xeyr, madmazel! Bu fikri ağlınızdan çıxarın! Mən
şantajçı deyiləm və sizin sirrinizin
211
də üstünü açmaq fikrim yoxdu.
Deməli, mən sizə kömək etməkdən imtina
etsəm...
Zia asta-asta fikrini ifadə etməyə başladı.
Nə etməli, bununla razılaşmalı olacağam.
Onda nəyə görə... - Qız sözünü bitirmədi.
- İndi mən bunun nəyə görə olduğunu izah edərəm. Qadınlar,
madmazel, bir qayda olaraq,
ürəyiaçıq olurlar. Əgər qadınlar əvvəllər ona köməyi dəymiş
adama kömək etmək imkanına malikdirlərsə, onda bunu edirlər. Bir
dəfə mən sizə qarşı xeyirxahlıq etmişəm, madmazel. Mən
danışa bilərdim, lakin susdum, danışmadım.
Araya növbəti sükut çökdü.
Atam bu günlərdə sizə məsləhət verdi.
Bu, onun tərəfindən böyük lütf idi.

Düşünmürəm ki, mən nəsə əlavə edə bilərəm, - Zia asta-asta
söylədi. Puaro dilxor oldusa da bunu üzə vurmadı. Onun üzündə bir
dənə də olsun əzələ tərpənmədi.
Eh bien! - o, şən halda dedi. - Onda gəlin
başqa şeydən danışaq.
Onlar söhbəti davam etdirdilər, lakin qız dalğın görünürdü, suallara
qeyri-şüuri cavab verirdi. Onlar kazinoya qayıdanda qız artıq qərar
qəbul etmiş kimi görünürdü.
Müsyö Puaro...
Bəli, madmazel.
Mən... mən sizə kömək etmək istəyərdim...
Təbii ki, əgər bacarsaydım.
Siz çox lütfkarsınız, madmazel.
212
Yenidən sükut çökdü. Detektiv qızı tələsdirmirdi, qıza düşünməsi
üçün vaxt vermək istəyirdi.
Yaxşı! - Zia cəsarətini topladı. - Nəhayət, niyə də sizə bunu
danışmamalıyam! Mənim atam həmişə çox ehtiyatlıdır - daima

sözlərinə diqqət yetirir. Lakin mən bilirəm ki, sizinlə danışarkən
buna ehtiyac yoxdur. Siz bizə söylədiniz ki, ancaq qatili axtarırsınız,
daş-qaşlar sizi maraqlandırmır. Sizə inanıram. Siz düz təxmin
etmisiniz,
biz Nitsaya daş-qaşlar üçün gəlmişik. Onları
razılaşdırılmış plan əsasında bizə çatdırdılar. Onlar indi atamdadır.
O, bizim müəmmalı müştərimiz barədə işarələri sizə bildirdi.
Markiz? - Puaro astadan danışaraq dəqiqləşdirdi.
Bəli, Markiz.
Siz Markizi nə vaxtsa görmüsünüzmü,
madmazel Zia?
- Bir dəfə, - o, cavab verdi. - Yaxşı görə bilmədim, ancaq qapının
dəliyindən baxırdım.
Bu həmişə çətin olur, - Puaro canıyananlıqla dedi.
Amma yenə də onu görmüsünüz. Siz onu görsəydiniz tanıyardınız?
Qız başını yellədi:
O, maskada idi.
Cavan idi, yoxsa qoca?
Onun ağ saçları var. Ola bilsin ki, bu, parikdir. Amma mən onun
qoca olduğunu düşünmürəm. Onun yerişi və səsi cavandır.
Səsi? - Puaro fikrə getdi. - Bəs o səsi siz

tanıya bilərsiniz, madmazel Zia?
Ola bilər, - qız cavab verdi.
Əgər siz qapı dəliyindən ona baxmısınızsa,
demək, o, sizi maraqlandırıb, eləmi?
213
Zia başını tərpətdi:
- Mənə maraqlı idi. Onun haqqında çox danışırdılar, axı o, adi
oğru deyil, daha çox
romantik bir fiqur idi.
Yəqin ki, belədir, - detektiv razılaşdı.
Lakin mənim demək istədiklərim bu deyil, - Zia əlavə etdi. -
Sadəcə, mən bir kiçik fakt barədə düşündüm, hansı ki... sizin üçün
faydalı ola bilər.
Elə? - Puaro onu cəsarətləndirdi.
Dediyim kimi, yaqutları atama Nitsada verdilər. Mən gətirən
adamın kim olduğunu görmədim, ancaq...
Bəli?
-Ancaq bilirəm ki, yaqutları gətirən qadın idi.
60
Bu da siz.
Təkbətək danışıq.
Məhəbbət.
Kiçik pansionlu qız.

XXIX
FƏSİLEvdən məktub
“Əzizim Ketrin!
Titullu şəxslərin arasında yaşayaraq, yəqin ki, Siz bizi artıq
unutmuşunuz, amma mən həmişə bilirəm ki, Siz incəqəlbli, həssas
bir qızsınız, ümid edirəm ki, elə olduğunuz kimi də qalmısınız. Bizdə
hər şey əvvəl olduğu kimidir.
Yeni keşiş bizi xeyli təlaşa saldı: o, dəhşətli dərəcədə özündən
razıdır. Mənim nöqteyi- nəzərimdə o, adi romalı kimidir. Bu Vikar
barədə hamı danışırdı, amma sən özün bizim Vikarı
bilirsən də, onda əsl xristian qəlbi var. Son zamanlar bu qulluqçu məni
əsəbiləşdirir. Bu Enni lap həyasızdır. Tumanı topuğundan yuxarı
214
geyinir, özü də ayaqlarına yun corablar da geymir. Bu haqda da ona
deyəndə adama heç qulaq asmır. Bir də ki, məni revmatizm çox
narahat edir. Həkim Harrison London mütəxəssisinə müraciət etməyi
məsləhət görüb... Üç geniya xərcləmək və üstəgəl dəmiryol xərcləri,
mən ona elə belə də dedim. Baxmayaraq ki, çərşənbə gününü
gözləyərək mən daha ucuz bilet ala bilərdim.

Amma bununla belə, mən yenə də getdim. Londonlu həkimin ağzı
açıla qaldı və sözü dolandırmağa başladı - ta mən ona belə deyənə
kimi: “Mən sadə qadınam, həkim sözü birbaşa
deyəndə xoşuma gəlir. Bu, xərçəngdir, yoxsa yox?” Əlbəttə, cavab
verməli oldu ki, bu, xərçəngdir və lazımi qulluq vasitəsilə mən
ömrümü bir ilə qədər uzada bilər və ağrılardan əziyyət çəkməyə
bilərəm. Nə isə, əminəm ki, mən də digər xristianlar kimi ağrılara tab
gətirə biləcəyəm. Hərdən həyat mənə tənha gəlir, çünki dostlarımın
çoxu ya ölüb, ya da ki, köçüb gediblər. Mən çox istərdim ki, əzizim,
siz Sent- Meri-Middə olaydınız. Əgər siz böyük miqdarda miras
almasaydınız və yüksək təbəqəyə düşməsəydiniz, mən sizə yazıq
Emmanın verdiyi məvacibin ikiqatını təklif edərdim ki, yanımda
qalıb mənə qulluq edəsiniz. Amma mümkün olmayacaq, mümkün
olmayanı arzulamağın nə mənası var? Ancaq sizin işləriniz pisdirsə,
belə şey mümkündür axı...
Mən varlı qızlarla evlənib, onların pullarını ələ keçirən, sonra da onları
kilsə siçanları kimi yoxsul qoyub atan saxta aristokratların əhvalatlarını
çox eşitmişəm. Əlbəttə, Sizin başınıza belə bir hadisənin gəlməməsi
üçün Siz yetərincə ağıllısınız, amma kim bilə bilər. Siz ki, bu vaxta
kimi kişilər tərəfindən özünüzə qarşı çox da diqqəti görməmisiniz,
indisə bu cür şeylər Sizin başınızı asanlıqla gicəlləndirə bilər. Belə

halda yadınızda saxlayın, əzizim, Sizin üçün burada daima
215
ev var, bilirsiniz ki, mən sözü düz üzə deyən qadınam, ürəyim
yumşaqdır.
Səmimiyyətlə,
Sizin Ameliya Vayner.
P.S. Mən Sizin və əmiqızınız vikontessa Templinin adı çəkilən bir
qəzeti tapmışam, yazını kəsib gizlətmişəm. Bazar günü mən dua
etdim ki, Tanrı Sizi qürrədən və təkəbbürdən qorusun”.
Ketrin məktubu iki dəfə oxudu, sonra onu kənara qoydu və öz yataq
otağının pəncərəsindən Aralıq dənizinin mavi sularına baxdı. O,
boğazında qəribə düyün hiss etdi və birdən Sent-Meri-Mid üçün
möhkəm darıxmağa başladı. Bütün bu gündəlik əhəmiyyətsiz
xırdalıqlar ona dəhşətli dərəcədə tanış və yaxın gəldi. O, başını
əllərinin üstə qoyub doyunca ağlamaq istəyirdi.
Bu an içəri daxil olan Lenoks onu bu hərəkətdən yayındırdı:
Salam, Ketrin! Sənə nə olub?
Heç nə, - Ketrin cəld miss Vaynerin məktubunu çantasına qoyaraq
cavab verdi.
Sən nəsə qəribə görünürsən, - Lenoks bildirdi. - Ümid edirəm ki,

dostun Puaronu zəng edib Nitsada bizimlə birgə lençə dəvət etdiyim
üçün narazı deyilsən. Mən dedim ki, sən onu görmək istəyirsən,
çünki mənə görə gəlməyəcəyini fikirləşdim.
Demək, əslində sən onu görmək istəyirsən? - Ketrin dəqiqləşdirdi.
Bəli, - Lenoks başını tərpətdi. - Mən onun dərdindən dəliyəm. Heç
vaxt gözləri pişik gözləri
kimi yaşıl olan kişiyə rast gəlməmişəm.
Yaxşı, - Ketrin fikirli halda cavab verdi. Son bir neçə gün çox
darıxdırıcı keçirdi. Derek Ketterinqin həbsi söhbətlərin əsas
mövzusu idi və Mavi qatarın sirri hər yerdə müzakirə olunurdu.
216
Mən maşın sifariş etmişəm, - Lenoks xəbər verdi.
Anama da yalandan nəsə dedim, dəqiq yadımda deyil, amma onsuz
da o, heç nə yadında saxlamadı. Əgər anam hara getdiyimizi bilsə
bizimlə gedər və müsyö Puaronu boğaza yığar.
Ketrin və Lenoks “Neqresko”ya çatanda detektiv artıq orada onları
gözləyirdi.
O, özünü başdan-ayağacan qaliyalı kimi apararaq qızlara o qədər
iltifat göstərdi ki, onlar özlərini gülməkdən saxlaya bilmədilər.
Bununla belə, yemək zamanı onların ovqatı çox şən keçmədi: Ketrin
dalğın görünürdü, Lenoksun cümlələri isə uzunmüddətli pauzalarla
müşayiət olunurdu. Onlar terasda əyləşib qəhvə içəndə Lenoks
özünü saxlaya bilmədi:
İşlər necə gedir? Nəyi nəzərdə tutduğumu
bilirsiniz.
Öz axarı ilə gedir, - o cavab verdi.
Siz də onların belə davam etməsinə icazə
verirsiniz?
Detektiv kədərli halda Lenoksun üzünə baxdı:
Siz gəncsiniz, ona görə də tələsirsiniz, amma üç şey var ki, onu
tələsdirmək olmur - Allahı, təbiəti və qocaları.
Boş sözdür! - qız kəskinliklə cavab verdi. -
Siz qoca deyilsiniz.
Bunu eşitməyimə şadam.
Bu da mayor Nayton! - Lenoks ucadan dedi. Ketrin cəld boylandı
və həmin an başını geri çevirdi. - O, mister Van Aldinlədir, -
Lenoks
davam etdi. - Mən mayordan bir söz soruşmaq istəyirəm. İndi gəlirəm.
217
Puaro Ketrinlə tək qalaraq irəli əyildi və astadan dedi:
Siz
distraite64,
madmazel.
Sizin
xəyallarınız uzaqlarda dolaşır.
İngiltərədən uzaqda deyil. - Qəfil hissə qapılaraq çantasından
məktubu çıxardı və detektivə uzatdı. - Bu, keçmiş həyatımdan
gələn ilk xəbərdir. Nədənsə o, mənə ağrı verdi.
Puaro məktubu oxudu və Ketrinə qaytardı:
Demək, siz Sent-Meri-Midə qayıtmağı
düşünürsünüz?
Xeyr! Nəyə görə bunu etməliyəm?
Görünür, mən səhv etmişəm, - Puaro dedi. - Məni bağışlayın, bir
dəqiqəyə gəlirəm.
O, Lenoks Tempimin Van Aidin və Naytonla danışdığı yerə
yollandı. Amerikalı yorğun və qocalmış görünürdü. O, başı ilə
Puaronu salamladı və ona başqa heç bir diqqət göstərmədi.
Milyonçu Lenoksa cavab vermək üçün üzünü çevirəndə Puaro onun
katibini kənara çəkdi:
Müsyö Van Aidin yaxşı görünmür, - o bildirdi.

Bu sizi təəccübləndirir? - Nayton dilləndi. - Derek Ketterinqin
həbsi ilə bağlı qalmaqal son
damla oldu. O, hətta sizdən həqiqəti aşkara çıxartmağı xahiş etdiyi
üçün peşmandır.
Mister Van Aidin İngiltərəyə qayıdır? - Puaro
xəbər aldı.
Biz birisi gün getməyə hazırlaşırıq.
Yaxşı xəbərdir. - Detektiv tərəddüd içərisində Ketrinin əyləşdiyi
terasa nəzər saldı. - Mən istərdim ki, siz bu barədə miss Qreyə
xəbər
218
verəsiniz.
Nə barədə?
Sizin... yəni müsyö Van Aidinin İngiltərəyə qayıdacağı barədə.
Nayton çaşqın görünürdü, lakin buna baxmayaraq, o dönüb Ketrinə
sarı yollandı.
Puaro məmnun halda başını tərpətdi və amerikalı ilə Lenoksun
yanına getdi. Bir neçə dəqiqə sonra onlar digərlərinə qoşuldular. Bir
müddət ümumilikdə söhbət etdikdən sonra milyonçu və katibi çıxıb
getdilər. Puaro da getməyə hazırlaşdı.

Qonaqpərvərliyiniz üçün çox minnətdaram, - o, qızlara təşəkkürünü
bildirdi. - Lenç həqiqətən də əla idi. Ma foi65, mənim buna
ehtiyacım var idi. - O, sinəsini gərib ovcu ilə döyəclədi. - İndi isə
mən özümü aslan kimi hiss edirəm! Ah, madmazel Ketrin, siz məni
bəzən olduğum kimi
heç görməmisiniz! Siz mülayim və ürəyiyumşaq qocanı
görmüsünüz, lakin başqa Erkül Puaro da var. İndi o, hədələməyə,
hücum etməyə, ona qulaq asanların qəlbinə qorxu səpməyə gedir! -
Və balaca belçikalı özündənrazı halda qızlara baxdı.
Elə bil ki, onun sözləri qızlarda təəssürat yaratdı, baxmayaraq ki,
Lenoks dodaqlarını dişləyir, Ketrinin isə dodaqları şübhəli şəkildə
titrəyirdi.
Və mən müvəffəqiyyət qazanacağam, - detektiv ciddi bir əlavə də
etdi. O, bir neçə addım atdı və Ketrinin səsi onu dayanmağa vadar
etdi:
Mən sizə demək istəyirəm ki, müsyö Puaro, siz tamamilə haqlı
imişsiniz. Mən mümkün qədər
tez İngiltərəyə qayıtmağa hazırlaşıram.
Puaro diqqətlə qızın üzünə elə baxdı ki, o qızardı:
219
Anlayıram.
Anladığınızı sanmıram, - Ketrin etiraz etdi.
Mən sizin düşündüyünüzdən də çox şey bilirəm,
Puaro sakitcə söylədi.
O, dodaqlarına qonmuş qəribə bir təbəssümlə qızlardan aralandı və
onu gözləyən maşına əyləşərək Antibə yollandı.
“Marina” villasında İppolit - qraf de la Roşun nökəri sahibinin yazı
masasının şüşəsini
silməklə məşğul idi. Qraf de la Roşun özü isə Monte-Karloya
getmişdi.
Təsadüfən pəncərəyə baxan İppolit iri addımlarla giriş qapısına
doğru irəliləyən bir adam gördü. Onun zahiri görkəmi o qədər qeyri-
adi idi ki, hətta İppolit kimi təcrübəli adam da onun əsl
məşğuliyyətini təxmin edə bilmədi.
Arvadı Merini mətbəxdən çağıraraq onun diqqətini “tip” adlandırdığı
bu adama yönəltdi:
- Yenə də polis? - Meri narahatçılıqla soruşdu.
Özün bax, - İppolit cavab verdi.
Meri pəncərəyə baxdı.
Allaha şükür ki, bu, polis deyil, - o, rahat
nəfəs aldı.
Əslinə qalsa, onlar bizi o qədər də narahat etmir, - İppolit qeyd
etdi. - Əgər müsyö qraf bizi
xəbərdar etməsəydi, mən heç vaxt şərab dükanındakı yad adamın
polis olduğunu başa düşə bilməzdim.
Qapının zəngi çalındı və İppolit qapıları geniş açdı:
Təəssüf ki, müsyö qraf evdə deyil.
İri bığlı balaca adam sakit halda güldü:
220
Bilirəm. Siz İppolit Flevalsınız, elə deyilmi?
Bəli, müsyö.
-Və sizin Meri Fleval adında arvadınız da var, düzdür?
Bəli, müsyö, amma...
Mən sizin hər ikinizlə də söhbət etmək istəyirəm,
yad adam sözünü deyərək, qulluqçunun yanından yavaşca sivişib
holla keçdi. - Sizin
arvadınız, deyəsən, mətbəxdədir. Mən ora gedərəm.
İppolit nəfəsini dərməyə macal tapmamış qonaq holldakı lazımi
qapını tapıb, dəhliz boyu gedərək mətbəxə keçdi. Yad adamı görən
Meri ağzıaçıq qalaraq gözlərini ona zilləyib qaldı.
Voila, - yad adam taxta kresloya əyləşərək dedi. - Mən Erkül

Puaroyam.
Bəli, müsyö?
Siz bu adı eşitmisinizmi?
Heç vaxt eşitməmişəm, - İppolit söylədi.
İcazə verin, qeyd edim ki, siz kifayət qədər savadlı deyilsiniz. Bu
ad dünyanın ən məşhur adlarından biridir,
Puaro dərindən nəfəs aldı və əllərini sinəsində
çarpazladı.
İppolit və Meri təlaşla qonağa baxırdı. Onlar bu gözlənilməz və
qəribə qonaq barədə nə düşünəcəklərini bilmirdilər.
Müsyö nə arzu edir? - nökər qeyri-iradi maraqlandı.
Mən bilmək istəyirəm ki, siz nəyə görə polisə
yalan söyləmisiniz?
Müsyö! - İppolit ucadan dedi. - Mən heç vaxt
bu cür iş görməmişəm!
221
Siz bunu yeddi dəfə etmisiniz. Gəlin baxaq. - Cibindən qeyd
dəftərçəsini çıxardı və baxdı. - Bəli, ən azı yeddi dəfə. İndi mən
özüm onları sayacağam. - O, sakit və ədəbli səs tonu ilə yeddi

hadisəni sadalamağa başladı. İppolit mat qalmışdı.
Lakin mən bu keçmiş söhbətlər barədə danışmaq istəmirəm, -
Puaro sözünə davam etdi. - Sadəcə, əziz dostum, özünüzü ən ağıllı
hesab etməkdən əl çəkin. Məni dəqiq olaraq bir yalan maraqlandırır -
qraf de la Roşun bu villaya on dörd yanvar səhər vaxtı gəldiyini
yalandan bildirməyiniz çox maraqlıdır.
-Amma, müsyö, bu, düzdür. O, bura çərşənbə axşamı günü səhər-
səhər gəlib çatıb. Elə deyilmi, Meri?
Qadın qızğın surətdə başını tərpətdi:
Bəli-bəli, yaxşı yadımdadır. Özüdür ki, var.
Bəs həmin gün səhər yeməyində siz
sahibinizə hansı yeməyi verdiniz? - Puaro xəbər aldı.
Mən... - Meri susaraq fikrini toplamağa çalışdı.
Qəribədir, - Puaro bildirdi, - insanlar necə bir şeyi yadda saxlayır,
lakin digərini yadından
çıxarır.
Qəfildən o, irəli əyildi və yumruğu ilə stula çırpdı və qəzəblə
gözlərini parıldatdı:
Siz yalan deyirsiniz və elə bilirsiniz, bu haqda heç kim
bilməyəcək? Lakin bu haqda iki nəfər bilir - Allah... - o, əli ilə göyü
göstərdi, sonra kreslonun kürəkliyinə söykənərək və nəzərlərini yerə

yönəldərək təvazökarlıqla dedi: - Və Erkül Puaro.
Əmin edirəm ki, müsyö, siz yanılırsınız. Müsyö qraf Parisdən
bazar ertəsi günü axşam çıxıb...
Düzdür, - Puaro onun sözünü kəsdi. - Sürət qatarı ilə. Bilmirəm öz
222
səfərini harada yarımçıq qoyub, amma bura o, çərşənbə axşamı
deyil, çərşənbə günü səhər gəlib çıxıb.
Siz səhv edirsiniz, müsyö, - Meri inadla
cavab verdi.
Detektiv ayağa durdu:
Onda qoy qanun öz işini görsün, - o dedi. -
Çox təəssüf.
Nədən danışırsınız, müsyö? - Meri narahatçılıqla soruşdu.
Siz ingilis ledisi missis Ketterinqin qətlində əlbir olduğunuza görə
həbs olunacaqsınız.
Qətl?!
Nökərin üzü tabaşir kimi ağardı, dizləri əsdi. Meri oxlovu əlindən
salıb hönkürdü.
-Axı bu, mümkün deyil. Elə fikirləşdim ki...
Öz iddianızda israr etdiyiniz üçün artıq sizinlə danışmalı heç nə

yoxdur. Zənnimcə, ikiniz də ağılsız davranırsınız.
Puaro qapıya tərəf döndü, lakin nökərin həyəcanlı səsini eşidərək
ayaq saxladı:
Dayanın, müsyö! Mən belə bir məsələnin olduğunu heç ağlıma
da gətirmirdim. Mən... mən
fikrləşdim ki, bu, sadəcə, qadınla əlaqədar polislə qrafın arasında
nəsə xoşagəlməzlik var. Amma qətl - tamam başqa məsələdir.
Mənim səbrim çatmır! - detektiv bağırdı. Üzünü İppolitə tutaraq
onu yumruğu ilə
hədələdi. - Məgər mən burda bütün günü iki kəmağıllı ilə vaxtımı
keçirməliyəm? Mənə həqiqət lazımdır. Əgər onu mənə söyləməsəniz,
özünüzdən küsün. Sonuncu dəfə soruşuram, qraf “Marina” villasına nə
vaxt gəlib çatıb: çərşənbə axşamı, yoxsa çərşənbə günü?
223
Çərşənbə günü, - İppolit etiraf etdi və Meri də başı ilə bunu sakitcə
təsdiq etdi.
Puaro onları gözləri ilə süzdü:
Siz ağıllı hərəkət etdiniz, balalarım. Əks halda sizi çox ciddi
narahatçılıqlar gözləyərdi. - O, öz- özünə gülümsəyərək “Marina”
villasını tərk etdi.

Bir təxminim təsdiq olundu. İndi isə o birini yoxlayaq.
Erkül Puaronun vizit vərəqəsini Mirelə gətirəndə axşam saat altı idi.
Bir müddət rəqqasə susqun halda vərəqəyə baxdı, sonra başı ilə işarə
etdi. Detektiv içəri daxil olaraq onu otaqda var-gəl edərkən gördü.
- İndi nə olub? - rəqqasə qəzəblə xəbər aldı. - Məgər mənə əzab
vermək sizi bezdirmədi? Məgər siz məni yazıq Derekimi ələ
verməyə
məcbur etmədinizmi? Sizə başqa nə lazımdır?
-Təkcə bir xırda məsələ, madmazel. Qatar Liondan çıxıb gedəndən
sonra siz missis Ketterinqin kupesinə girəndə...
- Nə-nə?
Puaro ona yüngül məzəmmətlə baxdı və yenidən sözünə başladı:
- Siz missis Ketterinqin kupesinə girəndə...
Mən ora girməmişəm!
Və onu ölü görəndə...
- Belə şey olmayıb!
Ah, sacre66! - Puaro elə sərt bağırdı ki, Mirel geri hoppandı. - Siz
mənə yalan demək istəyirsiniz? Mən nə baş verdiyini elə yaxşı
bilirəm ki, sanki orada özüm olmuşam! Siz

madamın kupesinə girdiniz və onun ölü olduğunu gördünüz. Mənə
yalan demək təhlükəlidir. Ehtiyatlı olun, madmazel!
Rəqqasə gözlərini kənara çəkdi:
224
Mən... - o, inamsız halda sözə başlamaq
istədi, lakin həmin an susdu.
Məni ancaq bir şey maraqlandırır, - Puaro dedi. - Siz
axtardığınızı tapdınızmı, yoxsa...
Yoxsa nə?
Yoxsa siz gələnə kimi orada kimsə olmuşdumu?
Daha mən sizin heç bir sualınıza cavab verən deyiləm! - rəqqasə
qışqırdı. Onu saxlamağa çalışan Puaronun əlindən çıxıb, özünü
döşəməyə atdı və isterika içərisində çırpınmağa başladı.
Qorxmuş qulluqçu qız qaçıb gəldi. Erkül Puaro çiyinlərini çəkdi,
qaşlarını dartdı və sakit halda otaqdan çıxdı.
O, məmnun görünürdü.
64
Dalğın, fikirli.
Mənim inancım.
Lənətə gəlmiş!
XXX
FƏSİL
Miss Vayner qərar verir
Ketrin miss Vaynerin yataq otağının pəncərəsindən baxdı. Zəif, lakin
kəsmək bilməyən xırda-xırda yağış yağırdı. Pəncərədən bağ
görünürdü: yazda qərənfilin, mavi sünbülçiçəyinin və qızılgüllərin
açdığı cığır boyu düzülmüş səliqəli çiçək ləklərindən ibarət bağ.
Miss Vayner böyük viktorian çarpayısında uzanmışdı. Səhər
yeməyinin qalıqları kiçik masanın bir küncünə itələnmişdi. Onun
başı məktubların açılmasına qarışmışdı və bu məşğuliyyətini acı
şərhlərlə müşayiət etdirirdi.
Ketrin əlində tutduğu məktubu ikinci dəfə oxuyurdu. Bu məktub
Parisdəki “Rit” otelindən göndərilmişdi.
“ Əziz madmazel Ketrin!
225
Ümid edirəm ki, Siz cansağlığı ilə yaşayırsınız və ingilis qışı sizin
üçün çox darıxdırıcı keçmir. Mənə gəldikdə isə bütün var qüvvəmlə
təhqiqata davam edirəm. Elə fikirləşməyin ki, mən burada
istirahətdəyəm. Çox tezliklə mən İngiltərəyə gələcəyəm və yenidən

Sizi görmək şərəfinə nail olacağıma ümid edirəm. Londona çatan
zaman mən sizə yazacağam. Siz bu işdə bizim kolleqa
olduğumuzu unutmamısınız ki? Mənim Sizə səmimi və dərin
ehtiramımın olduğuna inanmağınızı istərdim.
Erkül Puaro”.
Ketrin bir qədər tutuldu. Sanki məktub onu çaşdırdı və marağına
səbəb oldu.
Bu Tommi Sandersi və Albert Doksu özümüzlə meşəyə seyrə
aparmaq olmaz, - miss Vaynerin səsi eşidildi. - Onları xordan
çıxarmayanacan mən bir penni də xərcləməyəcəyəm. Bazar günləri
onlar kilsədə elə hoqqalardan çıxırlar ki! Tommi oxuyurdu: “Tanrı,
bizi xilas et”, vəssalam, bir daha ağzını açmırdı, Albert də əgər
ağzında
nanəli konfet sormurdusa onda mənim burnum əvvəlki qoxunu daha
tuta bilmir.
Onlar həqiqətən də dözülməzdir, - Ketrin razılaşdı.
O, ikinci məktubu açdı və yanaqları qəflətən qızardı. Ona elə gəldi
ki, miss Vaynerin səsi uzaqlardan gəlir.
Ketrin özünə gələndə miss Vayner qalibiyyətlə növbəti monoloqunu
bitirdi:
“Heç də elə deyil, - mən ona dedim, -

Miss Qrey ledi Templinin əmisi qızıdır”.
Siz məni müdafiə etdiniz? Bu, sizin tərəfinizdən mənə qarşı böyük
lütfdür.
226
- Əgər istəyirsinizsə, bunu belə də adlandıra bilərsiniz. Bununla belə,
o qadın və vikarın
arvadı paxıl pişiklərdir. Yüksək təbəqəyə yolu özünüz üçün pulla
satın almağınıza eyham vurmaq!
Ola bilsin ki, bu, həqiqətdən elə də çox
uzaq deyil.
Sizə baxmaq kifayətdir, - miss Vayner
davam etdi.
Məgər siz əlçatmaz bir ledi kimi özünüzü apararaqmı geri
qayıtdınız? Xeyr, siz əvvəlki kimi yun corablı və möhkəm ayaqqabılı
həmin təvazökar qızsınız. Elə dünən mən bu barədə Ellenə dedim:
“Bir miss Qreyə bax, o, yüksək təbəqədə gəzir, amma ətəyini sənin
kimi dizlərinə kimi qaldırmır. Özü də sənin kimi gülünc, biçimsiz
ayaqqabılar və ilmələri getmiş ipək corablar geyinmir”.
Ketrin gülümsədi. Söhbət qabaqcadan əmələ gəlmiş hansısa mənfi
rəydən gedəndə miss Vayner çaxmaq daşına dönürdü. Qoca ledi

vəcdlə sözünə davam edirdi.
Sənin başının gicəllənmədiyini biləndən sonra mən çox rahat nəfəs
aldım. Mən kəsib saxladığım qəzet parçalarına elə dünən baxdım.
Yadımdadır ki, ledi Templinə və onun hərbi hospitalına aid bir neçə
qəzet kəsiklərim olmalı idi, amma heç cür onları tapa bilmədim.
Bəlkə sən baxasan, əzizim, sənin gözlərin məndən itidir. Bütün
parçalar bürodadır.
Ketrin əlindəki məktuba baxdı, nəsə demək istədi, amma özünü
saxladı və büroya tərəf getdi.
O, qəzet parçalarını həmin dəqiqə tapdı və çeşidləməyə başladı.
Sent-Meri-Midə gəldiyi gündən bəri o, miss Vaynerin mətanətinə
heyran olmuşdu.
227
O, bilirdi ki, bu qoca ledi üçün çox az köməklik edə bilər, lakin öz
təcrübəsindən bilirdi ki, bu cür “az köməklik” qocalar üçün çox
dəyərlidir.
Budur, tapdım, - Ketrin tezliklə dilləndi. - “Nitsadakı öz
villasında hospital quran ledi
Templin sensasion qarətin qurbanı olub - onun cəvahiratları
oğurlanıb. Onların arasında Vikont Templinin ailəsinə məxsus olan

məşhur qədimi zümrüdlər də var idi”.
Ola bilsin ki, onlar sadəcə süni daş-qaşlar imiş, - miss Vayner qeyd
etdi. - Yüksək
təbəqənin qadınları tez-tez belə daş-qaşları əsl cəvahiratların əvəzinə
taxırlar.
Biri də var. Fotoqrafiya: “Füsunkar ledi Templin öz balaca qızı ilə”.
Ver, bir baxım! Qızın üzü, demək olar ki, heç görünmür, düzdür?
Amma fikirləşirəm ki, bu, daha yaxşıdır. Həyatda qəribə təzadlar
olur: qəşəng analar çirkin qızlar dünyaya gətirirlər. Əlbəttə ki,
fotoqraf qızı arxaya qoyanda bunu başa düşürmüş - bu, onun üçün
edə biləcəyi ən yaxşı iş imiş.
Ketrin güldü:
Daha başqası da var: “Bu mövsümdə Riveruya baş çəkən
valehedici qonaqlardan biri
ledi Templin. Onun yanındakı böyük miras
almış əmisi qızı miss Qreydir”.
- Elə bunu tapmaq istəyirdim, - miss Vayner dedi. - Sənin qəzetdən
kəsdiyim bir dənə də
şəklin olmalı idi, amma mən onu itirmişəm. Orada nəsə belə bir şey
yazılmışdı: “Miss filankəs haradasa filan-filan şeylər edir”. Çoxları
üçün yəqin ki, əslində kimə oxşadıqlarını görmək böyük sınaqdır.

228
Ketrin susurdu. O, qəzet parçalarını eşələməyə davam etdi. Qəflətən
onun üzündə həyəcanlı və çaşbaş qalmış bir ifadə əks olundu. O,
zərfdən ikinci məktubu çıxardı və yenidən oxudu.
Miss Vayner! Riveruda tanış olduğum bir nəfər dostum mənə baş
çəkmək istəyir.
Kişi? - miss Vayner ciddi surətdə soruşdu. -Bəli.
O kimdir?
-Amerikalı milyonçu Van Aidinin katibi.
Adı nədir?
Nayton. Mayor Nayton.
Hm... Milyonçunun katibi... Bura gəlmək istəyir. İndisə, Ketrin,
qulaq as, gör xeyrin üçün mən sənə nə deyirəm. Sən yaxşı qızsan,
xeyirxah qızsan, necə hərəkət etmək lazım olduğunu özün bilirsən,
amma hər bir qadın həyatında bir dəfə də olsun səfeh hərəkət edir.
Mərc gələrəm ki, bu adam sənin pullarının ovuna çıxıb. - İşarə ilə
etiraz etmək istəyən Ketrini ağzını açmağa qoymadı. - Mən bu cür
hadisəni gözləyirdim. Milyonçunun katibi nə cür adamdır? Mərc

gələrəm ki, bu gənc adam yüngül həyatı sevir. Yaxşı ədaları,
zənginliyə məhəbbəti olan cavan adam həm də təbii ki, quşbeyin və
bacarıqsız olur. Onun üçün milyonçunun yanında işləməkdənsə, varlı
qadınla evlənməkdən yaxşı nə ola bilər?! Mən demirəm ki, sənin
tanışın məhz beləsidir, mən, sadəcə, ehtimal edirəm. Demirəm ki,
kişilər səni sevə bilməz. Sən o qədər də gənc deyilsən. Baxmayaraq
ki, sənin gözəl bədən quruluşun var, sən elə də gözəl deyilsən. Ona
görə də bax, sənə nə deyirəm: axmaq olma, əgər artıq axmaq olmağa
qərar vermisənsə, onda heç olmasa, qoy pulların sənin üçün ehtiyat
olaraq qalsın. İndisə mən susuram. Buna nə deyəcəksən?
Heç nə! O, bura gəlsə narazılıq etməzsiniz?
229
- Mən yaxamı kənara çəkirəm, artıq öz borcumu
yerinə yetirmişəm. Bir şey olsa özün cavab verəcəksən. Sən onu
nahara, yoxsa lençə dəvət etmək istəyirsən? Zənnimcə, əgər Ellen
başını tamam itirməsə, düz-əməlli bir yemək hazırlaya bilər.
- Düşünürəm ki, lenç daha yaxşı olar. Bu, sizin tərəfinizdən çox
böyük lütfdür, miss Vayner.
Mayor Nayton ona zəng etməmi xahiş edir. Belə də edəcəyəm və
deyəcəyəm ki, biz onun lençə gəlməsinə şad olarıq. O, şəhərdən

maşınla gələcək.
- Ellen tomat sousunda əti pis hazırlamır, - miss
Vayner dedi. - Demək olmaz ki, bunu əla hazırlayır, amma digər
yeməklərinə baxanda bu,
heç olmasa onlardan pis olmur. Tort bişirə bilmir, əli ağırdır, kremi
qarışdırmağı bacarmır, amma onun havalı pudinqləri yaxşı alınır.
Ebbotdan silton67 almaq olar. Eşitmişəm ki, centlmenlər siltonu
sevirlər. Birdə ki, bizim atamdan qalma çoxlu şərabımız var, ola
bilsin ki, hətta “qığılcım saçan Mozelle” də var.
Xeyr-xeyr, miss Vayner, buna ehtiyac yoxdur.
Boş sözdür, qızım. Heç bir centlmen yemək yeyərkən nəsə
içməzsə özünü xoşbəxt hesab
etməz. Əgər onun viskiyə üstünlük verdiyini fikirləşirsənsə, onda
bizim müharibəyə qədər hazırlanmış viskimiz də var. Ona görə də
sənə nə deyirəmsə onu et, mübahisə etmə. Şərab zirzəmisinin açarı
paltar şkafının üçüncü siyirtməsindədir, sol tərəfdən.
Ketrin sözə qulaq asaraq şkafa sarı getdi.
İkinci sırada, - miss Vayner əlavə etdi, - üçüncüdə mən brilliant
sırğalarımı və filiqran68
broşumu saxlayıram.
230
Bəs onları niyə mücrüdə saxlamırsınız? -
Ketrin təəccübləndi.
Miss Vayner dedi:
Yox a! Çox sağ ol, əzizim. Mənim yadımdadır ki, atam necə seyfi
alıb birinci mərtəbəyə qoymuşdu. O, uşaq kimi sevinirdi və anama
dedi: “Meri, indi sən hər axşam öz cəvahirat mücrünü mənə
gətirəcəksən və mən də onları buraya qoyub gecə qıfıllayacağam”.
Anam ədəbli qadın idi, bilirdi ki, centlmenlər öz istədikləri kimi
davranmağı sevirlər, ona görə də
axşam atama zinət əşyalarını gətirib verirdi. Bir dəfə evimizə oğrular
girdi və təbii ki, ilk növbədə seyfin işinə baxdılar. Atam bütün kənddə
öyünürdü, sanki orada çar Solomonun almazlarını saxlayırdı. Oğrular
seyfi silib- süpürmüşdülər-gümüş qab-qacaqları, hədiyyə olunmuş qızıl
nimçələri və mücrünü aparmışdılar. Anamın venesilsayağı dəsti, bir
neçə çox gözəl daş-qaşı, solğun çəhrayı rəngli mərcanları və çox böyük
brilyantı olan iki üzüyü var idi. Atam dərddən az qalırdı ölsün.
Və onda anam ona etiraf etdi ki, öz zinət əşyalarını paltarların
arasında gizlədibmiş, ona görə də oğrular onu tapmayıb.
Deməli, mücrü boş idi?
...Ah, xeyr, əzizim. - Miss Vayner cavab verdi.

Onda atam hər şeyi anlayardı ki, anam çox
ağıllı qadın idi, o əvvəldən hər şeyi düşünübmüş. Mücrüdə düymələr
var idi, çoxlu düymələr. Amma ən maraqlısı o idi ki, atam - anamdan
incidi, dedi ki, onu aldadanda heç xoşu gəlmir. Sənin də lap başını
qatdım. Get dostuna zəng vur. Sonra da bir parça yaxşı ət seç və
Ellenə de ki, lenç zamanı qulluq edərkən deşik-deşik corablarını
geyinməsin. - Onun adı Ellendir, yoxsa Hellen? Mən elə
bilirdim ki...
231
Miss Vayner gözlərini yumdu:
Mən “H” hərfini yaxşı tələffüz etməyi bacarıram, əzizim. Amma
Hellen qulluqçuya yaraşan ad deyil. İndiki zəmanədə aşağı
təbəqədən olan analar öz uşaqlarına necə gəldi ad qoyurlar.
Nayton kottecə yaxınlaşanda yağış artıq kəsmişdi. Günəşin
solğun şüaları qonağı qapıda qarşılayan Ketrinin saçlarını
parıldadırdı. Nayton uşaq kimi tələsik addımlarla qızın yanına getdi.
Ümidvaram ki, sizi narahat etmirəm. Mən, sadəcə, sizi görməli
idim. Sizin rəfiqəniz narazı olmadı ki?
İçəri girin və onunla tanış olun, - Ketrin dəvət
etdi.
- O, tez-tez əbəs yerə narahat olur, amma siz tezliklə onun çox yaxşı
qəlbi olduğuna şahid
olacaqsınız.
Miss Vayner vüqarla qonaq otağında əyləşmişdi.
Onu ailəyə məxsus olan kameya daşları bəzəmişdi, yeri gəlmişkən, bu
daşlar da oğrulardan xilas olunmuşlardan idi. O, Naytonu hər bir kişini
ümidsizliyə qərq edəcək bir rəsmiyyətlə salamladı. Amma buna
baxmayaraq, Nayton, qarşısında adamın çətin tab gətirdiyi
məftunedici ədalara sahib idi və on dəqiqə sonra miss Vayner yavaş-
yavaş əriməyə başladı. Lenç şən keçdi, Ellen, ya da Hellen isə bir
dənə də olsun ilməsi olmayan təzə ipək corablarda masaya təriflərə
layiq surətdə qulluq etdi. Yemək bitdikdən sonra Ketrinlə Nayton
gəzməyə yollandılar, qayıdaraq tate-a-tate çay içdilər, çünki miss
Vayner öz otağında istirahət edirdi.
Qonaq gedəndən sonra Ketrin səs salmamağa çalışa-çalışa yuxarı
çıxdı. Miss Vayner onu səslədi və Ketrin onun yataq otağına keçdi.
- Dostun getdi?
232
- Bəli. Çox sağ olun ki, onu dəvət etməyə icazə verdiniz.
-Təşəkkürə ehtiyac yoxdur. Sənin fikrincə, mən heç kimə heç nə

etməyən o xəsis qoca qarılardanam?
Məncə, siz əsl möcüzəsiniz, - Ketrin dedi.
Hm, - miss Vayner sakit halda dedi.
Ketrin otağı tərk etməyə hazırlaşanda miss Vayner yenidən onu
səslədi:
Ketrin.
-Bəli.
Mən bu adam barədə düşündüklərimdə haqsız imişəm. Kişilər qadına
yaltaqlıq etmək istəyəndə çox nəzakətli, ədəbli və məftunedici ola
bilirlər. Ancaq kişi doğrudan da aşiq olanda o, qoyun kimi görünür.
Mən öz sözlərimi geri götürürəm. Bu, əsl məhəbbətdir.
67 Pendir növü.
68 Qızıl və başqa metaldan hörülmüş bəzək əşyası.

XXXI
FƏSİL Mister Aarons lenç edir
Ah! - mister Cozef Aarons razı halda ucadan dedi. Pivə bakalından
böyük bir qurtum alıb, dərindən nəfəsini buraxaraq onu masaya
qoydu, dodaqlarından köpüyü sildi, qarşısında əyləşmiş Erkül
Puaroya gülümsədi və dedi: - Ən yaxşı sümüksüz əti bir bakal pivə
ilə mənə verin və bütün o fransız qəlyanaltılarını, omletləri və
bildirçinləri özünüzə saxlaya bilərsiniz. Amma əsl ət tikəsi verin!
İndicə onun arzularını yerinə yetirmiş Puaro - gülümsədi.
Amma qızardılmış yeməklərə və pudinqə də pis demirəm, - mister
Aarons davam etdi: - Alma piroqu? Bəli, zəhmət olmasa, miss, bir də
bir bardaq qaymaq.
Yemək davam edirdi. Nəhayət, mister Aarons növbəti dəfə dərindən
nəfəs aldı və qaşıq- çəngəli kənara qoyub, söhbətə keçməzdən əvvəl
233
pendir yeməyə başladı.
- Sizin mənimlə nəsə işiniz var, elə deyilmi, müsyö Puaro? - o
qeyd etdi. - Əlimdən gələn
köməkliyi etməyə şad olaram.

Bu, sizin tərəfinizdən lütfkarlıqdır, - Puaro
dilləndi.
Mən öz-özümə dedim: “Aktyor sənətinə aid nəyisə bilmək
lazımdırsa, onda ancaq mənim köhnə dostum mister Aaronsa
müraciət etmək lazımdır. Ondan yaxşı bu işləri bilən kimsə yoxdur”.
Siz tamamilə haqlısınız, - mister Aarons bildirdi. - Söhbətin
keçmişdən, bu gündən və gələcəkdən getməsindən asılı olmayaraq,
Co
Aarons məhz sizə lazım olan adamdır.
Precisesmeml. Mən bilmək istəyərdim ki, mister Aarons, siz
Kidd soyadlı bir nəfər
gənc qadını tanıyırsınızmı?
Kidd? Kitti Kidd?
-Tamamilə düzdür, Kitti Kidd.
-Yaradıcı şəxs idi. Oxuyurdu, rəqs edirdi, kişi rollarını ifa edirdi...
Qazancı pis deyildi, heç vaxt anqajamentsiz qalmazdı. Təkcə kişi
rollarını deyil, xarakterik rollarında da ona tay gələn yox idi.
Mən də belə eşitmişdim, - Puaro təsdiqlədi. - Amma o, çoxdan bəri
çıxış etmir, doğrudurmu?
Bəli. Fransaya getdi və orada hansısa aristokratla qarşılaşdı.
Düşünürəm ki, o, səhnədən həmişəlik ayrılıb.

Nə vaxtdan bəri?
Qoyun bir fikirləşim... Üç il əvvəl. Bu, böyük itki
idi
234
mənə inana bilərsiniz.
O, ağıllı idi?
Dəhşətli dərəcədə!
Bəs siz onun Parisdə tanış olduğu adamın
adını bilirsinizmi?
Xeyr. Bircə onu xatırlayıram ki, ya qraf, ya
da markiz idi. Bəli, deyəsən, markiz idi.
O vaxtdan bəri siz onun haqqında heç nə
eşitməmisinizmi?
Heç nə. Hətta təsadüfən də rastlaşmamışam. Mərc gələrəm ki, o,
indi hansısa şəhərkənarı
kurortda gününü keçirir, bəlkə də artıq indi markiza olub. Kittini
barmağına dolaya bilməzsən.
Aydındır, - Puaro fikirli-fikirli dedi.
Bağışlayın ki, sizə əlavə kömək edə bilmirəm, müsyö, - mister
Aarons dedi. - Mən sizə faydalı

olmağı çox istərdim. Axı siz bir dəfə mənə yaman kömək etmisiniz.
Bəli, amma indi biz əvəzləşdik. Siz də məni
yaman qurtardınız.
Deməli, doğrudan da ödəşdik, - mister
Aarons güldü.
Sizin sənətiniz çox maraqlı olar, - Puaro
qeyd etdi.
Aha, - mister Aarons cavabdan yayınacaq tərzdə dedi. - Bəxtin
dönüklüyünə möhkəm
dözə bilirsənsə, onda yaşamaq olar. Ümumiyyətlə götürəndə, mən
işimin öhdəsindən gələ bilirəm, lakin hər iki tərəfə də baxmaq lazım
gəlir. Heç kim tamaşaçının növbəti dəfə nə tələb edəcəyini bilmir.
235
Son bir neçə ildir ki, rəqslər daha çox populyarlıq qazanaraq ön
plana çıxıb, - Puaro
bildirdi.
Mən heç vaxt bu rus baletlərində bir xüsusilik görməmişəm, amma
camaatın xoşuna gəlir. Mənim nəzərimdə o, çox ötəridir.
Mən Riveruda bir rəqqasə ilə tanış oldum, madmazel Mirellə.
Mirel? Partlayıcı qarışıq - sözün hər mənasında. Ona həmişə

kimsə maddi dəstək
olur, amma o, rəqs etməyi bacarır. Həmişə ona pul axır və pul axdığı
müddətdə, deməli, o, rəqs edəcək. Mən onu görmüşəm, ona görə də
nə dediyimi yaxşı bilirəm. Mən özüm heç vaxt onunla işləməmişəm
və Allaha şükür, çünki
onun dözülməz xasiyyəti var. Coşqundur, tez özündən çıxandır...
Bəli, - Puaro fikirli halda dedi. - Mən lap yaxşı təsəvvür edirəm.
Temperament! - mister Aarons söylədi. - Temperament! Onlar
bunu temperament, coşqun təbiətlilik adlandırırlar! Mənim arvadım
mənə ərə gələnə kimi rəqqasə olub, amma şükür Allaha ki, onun heç
bir coşqun təbiəti yoxdur. Siz öz evinizdə coşqun bir təbiət olmasını
istərdinizmi, müsyö Puaro? Bu, artıq işdir.
Sizinlə razıyam, dostum. Ailədə coşqunluq, temperament yersizdir.
Qadın sakit, suyuşirin olmalıdır və yaxşı yeməklər hazırlamağı
bacarmalıdır, - mister
Aarons qeyd etdi.
Mirelin tamaşaçılar qarşısına çıxdığı elə çox
vaxt deyil, hə? - Puaro soruşdu.
- İki il yarıma yaxındır, - mister Aarons cavab
verdi.
- Onu hansısa fransız hersoqu səhnəyə buraxıb. Eşitmişəm ki,

236
indi də ona Yunanıstanın
eks baş naziri himayədarlıq edir. Bu uşaqlar puldan səs-səmirsiz
ayrılmağı yaxşı bacarırlar.
Bu, mənim üçün təzə xəbərdir, - Puaro
bildirdi.
Mirel öz şansını əldən verən qadın deyil. Deyirlər ki, gənc
Ketterinq ona görə öz arvadını
öldürüb. Bilmirəm, bu, doğrudurmu. Bununla belə, həbsə düşüb və
Mirel də tezcə ona əvəz axtarıb tapmalı olub. Mən eşitmişəm ki, o,
boynuna göyərçin yumurtası böyüklüyündə yaqut taxır. Söz yox ki,
mən heç vaxt göyərçin yumurtası görməmişəm, amma mənə elə gəlir
ki, bunların hamısı bədii əsərlərdə yazılır.
Göyərçin yumurtası böyüklüyündə yaqut! - Puaronun gözləri yaşıl
qığılcımla parladı. - Maraqlıdır!
Mənə bunu bir dostum danışdı, - mister Aarons izah etdi. - Axı
insanlar şişirtməyi xoşlayırlar. Əlbəttə ki, bu, sadəcə, adi rəngli şüşə
də ola bilər. Bütün qadınlar eynidir - həmişə öz daş-qaşları ilə
öyünməyi sevirlər.
Mirel iddia edir ki, bu daş-qaşda lənət var. Deyəsən, hətta onu
“Alovun qəlbi” adlandırır.
Bildiyimə görə, “Alovun qəlbi” boyunbağının mərkəzindəki daşdır.
Görürsünüz? Sizə deyirəm də, qadınlar həmişə öz daş-qaşları
barədə yalan danışırlar. Mireldəki, sadəcə, platin zəncirə taxılmış bir
ədəd daşdır. Mərc gələrəm ki, bu, şüşədir!
Xeyr, - Puaro başını yellədi. - Mən onun şüşə olduğunu
düşünmürəm.
XXXII
FƏSİL
Ketrin və Puaro yeni xəbərləri bölüşürlər
237
Puaro ilə Ketrin “Savoy”da masa arxasında üzbəüz əyləşmişdilər.
Siz dəyişmisiniz, madmazel, - detektiv gözlənilmədən söylədi.
Hansı mənada?
Madmazel, bu nüansları izah etmək çətindir. - Mən yaşlanmışam.
Bəli, siz yaşlanmısınız. Lakin mən saçların ağarmasını, yaxud da
qırışların əmələ gəlməsini
nəzərdə tutmuram. Mən sizi ilk dəfə görəndə, madmazel, siz həyatı
kənardan müşahidə edirdiniz. Sizin zalda əyləşib pyesi izləyən sakit,
hər şeylə maraqlanan tamaşaçı görkəminiz var idi.
Bəs indi?
İndi sizin tamaşaçı baxışınız yoxdur. Bəlkə də mən indi səfeh fikir
söyləyəcəyəm, amma siz hansısa gərgin oyunda iştirak edən
idmançıya bənzəyirsiniz.
Mənim qoca ledim bəzən çox çətin olur, - Ketrin gülümsədi, -
amma sizi əmin edirəm ki,

mən onunla nə ölüm, nə də həyat bahasına mübarizə aparmıram.
Siz nə vaxtsa gəlib onunla
tanış olmalısınız, müsyö. Məncə, siz onun qoçaqlığını və möhkəm
ruhunu qiymətləndirə biləcəksiniz.
Ofisiant onlara pour en casserol poulet69 gətirən müddətdə ortalığa
sükut çökdü. O, uzaqlaşanda Puaro soruşdu:
Mən sizə dostum Hastinqs barədə danışmışam? O, məni ilbiz adam
adlandırır. Eh bien, madmazel, mən sizin simanızda özümə tay olan
bir rəqib gördüm. Siz məndən daha çox tənha oynamağı üstün
tutursunuz.
Siz nə danışırsınız, boş sozdur! - Ketrin
qayğısız halda söylədi.
İnanın ki, heç vaxt Erkül Puaro boş söz
238
danışmaz. Hər şey dediyim kimidir.
Onlar yenidən susdular. Sonra Puaro sükutu pozdu:
-İngiltərəyə qayıdandan bəri Riverudakı dostlarınızdan kimisə
görmüsünüzmü, madmazel? - o maraqlandı.
-Ancaq Mayor Naytonu
görmüşəm. - Belə de!

Detektivin qıyılmış gözləri nədənsə Ketrini baxışlarını aşağı
dikməyə vadar etdi.
Deməli, mister Van Aidin Londondadır? -Bəli.
Gərək ya sabah, ya da birisi gün ona baş çəkməyə çalışım.
Onun üçün təzə xəbəriniz var?
Niyə belə düşünürsünüz?
Mən... sadəcə, soruşdum.
Puaro diqqətlə ona baxdı:
Görürəm ki, madmazel, siz məndən çox şey soruşmaq istəyirsiniz.
Niyə də olmasın axı? Məgər Mavi qatar işi mənimlə sizin birgə
roman policier deyilmi?
Mən doğrudan da sizdən bir şeyi
soruşmalıyam.
- Eh bien?
Ketrin ani qərarla başını dik tutdu:
Siz Parisdə nə edirdiniz, müsyö?
Detektiv gülümsədi:
Mən rus səfirliyinə baş çəkdim.
Hara-hara?
Görürəm bu sizə heç nə demir. Ancaq mən ilbiz-adam
olmayacağam və ilbizlərdən fərqli

olaraq, bütün kartlarımı açacağam. Mənim Derek Ketterinqin ittiham
239
edilməsindən məmnun olmadığımdan şübhələnirsiniz, elə deyilmi?
Nitsada mənə elə gəldi ki, siz bu məsələni
bitirmisiniz...
Siz hamısını axıra kimi demirsiniz, madmazel, amma mən özüm
əvvəlcədən hər şeyi etiraf edirəm. Mənim təhqiqatım Derek
Ketterinqi həbsə salmağa gətirib çıxardı. Əgər mən olmasaydım,
magistrat hələ də bu cinayəti qraf de la Roşun boğazına asmaq üçün
əlindən gələni edərdi. Eh bien, madmazel, mən etdiklərim üçün
peşman deyiləm. Mənim bir
məqsədim var idi - həqiqəti bilmək və mənim axtarışım da gətirib
düz mister Ketterinqə çıxardı. Amma mən burada qurtardımmı?
Polis hesab edir ki, bəli, amma mən - Erkül Puaro razı qalmamışam.
- O susdu və bir qədər sonra davam etdi. - Mənə deyin görüm, siz
madmazel Lenoksdan xəbər almamısınız ki?
Yalnız bir qısa məktub. Fikrimcə, mən İngiltərəyə qayıtdığım üçün
o, məndən inciyib.
Puaro başını tərpətdi:
Ketterinq həbs olunan gün onunla söhbət etdim. Söhbət bir çox
mənada maraqlı idi. - O, yenidən susdu və Ketrin onun fikrini
dağıtmadı. - Mən bir incə məsələyə toxunmaq istəyirəm, madmazel,
- detektiv, nəhayət, dilləndi. - Mənə elə gəlir ki, - əgər yanılıramsa
mənim səhvimi
düzəldin - bir qadın Derek Ketterinqi sevir. Onun naminə ümid
etmək istəyirəm ki, mən haqlıyam, polis isə yanılır. Siz kimi nəzərdə
tutduğumu bilirsiniz?
Düşünürəm ki, bəli, - Ketrin uzun çəkən pauzadan sonra
dilləndi. Puaro irəli əyildi:
-Təkrar edirəm, madmazel, mən məmnun deyiləm. Əsasən, faktlar
240
müsyö Ketterinqi göstərir. Lakin bir məsələni nəzərə qatmayıblar.
Hansı?
Qurbanın sifətinin tanınmaz hala salınmasını.
Mən öz-özümdən min dəfə soruşmuşam, madmazel: “Derek Ketterinq
kimi bir adam qətli törətdikdən sonra belə dəhşətli zərbələr vura
bilərdimi? Bu, hansı məqsədlə edilib? Bu, Ketterinqin təbiətinə
uyğundurmu? Bu sualın cavabı, madmazel, məni qətiyyən qane etmir.
Mən təkrar-təkrar nə səbəbə bunun belə olduğunu başa düşməyə
çalışıram. Bu sualın da həllində mənə kömək edən yeganə bir şey var.
Bax bu.
O, cibindən qeyd dəftərçəsini çıxarıb açdı və arasından baş və
şəhadət barmaqları arasında sıxdığı bir neçə teli ehtiyatla çıxardı.
-Yadınıza düşürmü, madmazel, bu saçları mən kupedə şalın
üstündən götürmüşdüm?
Ketrin qabağa əyilərək diqqətlə saç tellərinə
baxdı. Puaro başını asta-asta tərpətdi:
Görürəm ki, bunlar sizə heç nə demir, madmazel. Amma bununla
belə, mənə elə gəlir ki, çox şeyi anlayırsınız.
Mənim bəzi maraqlı ideyalarım var idi, - Ketrin astadan dilləndi. -
Parisdə nə etdiyinizi ona görə xəbər aldım.
Mən sizə məktub yazanda...
“Rit” otelindən?
Puaronun dodaqlarında qəribə təbəssüm oynadı:
- Bəli, bəli, düz deyirsiniz, “Rit” otelindən. Mən bəzən təmtərağı
sevirəm - nə vaxt ki, bunun
üçün milyonçular pul ödəyəndə.
- Rus səfirliyi... - Ketrin astadan dedi. - Xeyr, sizin nəyə işarə
etdiyinizi başa düşə bilmirəm.
241
Onun mətləbə birbaşa dəxli yoxdur, madmazel, faktlar öz
aralarında bir-biri ilə əlaqəlidir. Mən oraya bir məlumat üçün
getmişdim. Orada bir nəfər şəxslə görüşdüm və ona hədə-qorxu
gəldim. Bəli, madmazel, mən - Erkül Puaro onu hədələdim!
Polislə?
Xeyr, - Puaro soyuq cavab verdi. - Daha
öldürücü bir silahla - mətbuatla.
Ketrin gülümsədi və başını yellədi:
- Siz yenidən ilbiz adama çevrilmək istəyirsiniz, müsyö Puaro. -
Xeyr-xeyr, mən heç nə gizlətmək fikrində deyiləm. Mən bu
adamın daş-qaşları Van Aidinə satmaqda fəal rol oynadığından
şübhələnirdim.
Onu bununla ittiham edərək, həmin adamdan bütün əhvalatı öyrənə
bildim. Mən cəvahiratın məhz harada dəyişdirildiyini, həm də bu
zaman küçədə irəli-geri gedən adam - ağ saçlı, lakin yüngül, gümrah
yerişli gənc kişi barədə öyrəndim. Xəyalən mən bu adama ləqəb
qoydum - müsyö Markiz.
İndisə siz Londona müsyö Van Aidini görməyə gəlmisiniz?
Təkcə bunun üçün gəlməmişəm. Mənim başqa işlərim də var idi. Mən
Londonda daha iki nəfərlə görüşdüm - teatr agenti və Hartli-stritdən bir
nəfər həkimlə. Bütün danışdıqlarımı bir yerə toplayın, madmazel, o

zaman mənim nə başa düşdüyümü siz də anlayacaqsınız.
Axı necə?
Çox sadə. Mən sizə bir söz deyəcəyəm, madmazel. Mən ilk başdan
bəri qətli törədənlə qarəti edən şəxsin eyni adam olduğuna şübhə ilə
yanaşırdım. Uzun müddətdir ki, mən buna əmin deyildim...
Bəs indi?
İndisə bilirəm.
242
Növbəti sükut çökdü. Sonra Ketrin başını qaldırdı. Onun gözləri
parıldayırdı:
- Mən sizin kimi ağıllı deyiləm, müsyö Puaro. Sizin danışdıqlarınızın
yarısı mənim üçün
tamamilə anlaşılmazdır. Mənim fikirlərim, necə deyim, tamam başqa
səmtdən idi...
Axı həmişə məhz bu cür olur, - detektiv sakit halda söylədi: -
Güzgü həmişə olanı göstərir,
amma hər kəs ona müxtəlif səmtdən baxır.
Ola bilsin ki, mənim fikirlərim absurddur, ola bilsin ki, sizin
fikirlərinizdən tamamilə fərqlənir,
ancaq...
Bəli?
Deyin, bu, sizə nə təhərsə kömək edə bilərmi?
Puaro qızın ona uzatdığı qəzet parçalarını əlinə aldı, mətni oxudu və
qaşqabaqlı halda başını tərpətdi:
Sizə dediyim kimi, hər kəs güzgüyə müxtəlif görmə bucağı
altında baxır, lakin güzgü eyni
şeyi əks etdirir.
Ketrin ayağa qalxdı:
Mən tələsməliyəm, yoxsa qatara gecikəcəyəm. Müsyö Puaro...
Bəli, madmazel?
Bu... uzun çəkməyəcək ki? Hiss edirəm ki, daha dözə bilmirəm... -
Onun səsi titrədi.
Puaro nəvazişlə qızın əlini sığalladı:
Gümrah olun, madmazel. İndi sıradan çıxmağın vaxtı deyil. Sona
artıq az qalıb.
69 Qazanda hazırlanmış toyuq.
243
XXXIII
FƏSİL Daha bir versiya
Müsyö Puaro sizi görmək istəyir, ser.

Onu görüm lənətə gəlsin! - Van Aidin qışqırdı. Nayton həmrəylik
əlaməti olaraq susdu.
Van Aidin stuldan ayağa duraraq var-gəl etməyə başladı:
Zənnimcə, siz artıq səhər qəzetlərini
oxumuşunuz, eləmi?
Onlara göz gəzdirmişəm, ser.
Hələ də əl çəkmirlər, hə?
Qorxuram ki, bəli, ser.
Milyonçu yenidən oturdu və əliylə alnını tutdu:
- Əgər belə olacağını təsəvvür edə bilsəydim! -
o inlədi. - Kaş, mən heç vaxt bu balaca belçikalıya həqiqəti aşkar
etməyi həvalə etməyəydim. Yeganə istədiyim - Rutun qatilini
tapmaq idi.
-Amma siz kürəkəninizin sudan quru çıxmasını istəməzdiniz, elə
deyilmi?
Van Aidin dərindən nəfəs aldı:
Mən ədalət mühakiməsini öz əlimə götürməyi
üstün tutardım.
Bunun ağıllı addım olacağını düşünmürəm,
ser.
Kim bilir... Siz bu adamın məni görmək

istədiyinə əminsinizmi?
Bəli, mister Van Aidin. O, çox israr etdi.
Yaxşı, əgər bu, onun üçün belə vacibdirsə,
onda qoy bu səhər gəlsin.
Puaro şən və gülərüz idi. Elə bil ki, o, milyonçunun könülsüz
244
davranışını duymurdu və etinasızlıqla boş-boş məsələlərdən danışırdı.
Detektiv Londona öz həkiminə baş çəkmək üçün gəldiyini dedi və
məşhur bir cərrahın adını çəkdi.
-Xeyr-xeyr, pas la guerre70. Bu, mənim polisdə xidmət etdiyim
vaxtlardan yadigar qalan xatirədir
hansısa quldur tərəfindən aldığım gülləni deyirəm. - O, sol çiyninə
əlilə toxundu və
inandırıcı surətdə üz-gözünü turşutdu. - Mən sizi həmişə bəxti gətirən
adam hesab etmişəm, müsyö Van Aidin. Siz daima dispepsiyadan
əziyyət çəkən amerikalı milyonçular barədə bizim məşhur
təsəvvürümüzlə uzlaşmırsınız.
Mən kifayət qədər sağlamam, - Van Aidin
dilləndi.
Sadə həyat tərzi sürürəm, sağlam qidalarla

qidalanıram və çox yemək yemirəm.
Siz miss Qreylə bu yaxınlarda görüşmüsünüz, elə deyilmi? - Puaro
sadəlövhlüklə katibdən xəbər aldı.
Bəli, bir, ya da iki dəfə, - Nayton bir balaca
qızararaq cavab verdi.
Maraqlıdır, siz onu gördüyünüzü bir dəfə də olsun mənə
deməmisiniz, - Van Aidin təəccüblə
qeyd etdi.
Mən bunun sizin üçün maraqlı olacağını
düşünmədim, ser.
O qız mənim çox xoşuma gəlir, -
milyonçu söylədi.
Çox təəssüf ki, o, özünü yenidən Sent-
Meri-Midə qapadıb, - Puaro ah çəkdi.
245
Bu, onun tərəfindən çox böyük xeyirxahlıqdır!
Nayton qızğın surətdə ucadan dedi. - Bu dünyada heç kimsəsi
olmayan deyingən qoca qarıya qulluq etmək üçün özünü adamlardan
uzaq bir yerə qapayan çox az adam tapılar.
Mən heç nə demirəm, - Puaro gözlərini bir balaca qıyaraq söylədi. -

Amma təkrar edirəm: bu cür alındığı üçün çox təəssüf edirəm.
İndisə, müsyö, gəlin əsas məsələyə keçək. - Kişilərin ikisi də ona
təəccüblə baxdı. - İndi söyləyəcəklərim sizi təəccübləndirməsin və
şoka salmasın. Müsyö Van Aidin, bütün bunlara baxmayaraq,
təsəvvür edin ki, Derek Ketterinq öz arvadını öldürməyib.
-Nə?!
Hər iki kişi heyrətlə gözlərini ona dikdi:
Mən dedim, tutaq ki, müsyö Ketterinq öz
arvadını öldürməyib.
Siz dəli olmusunuz, Puaro, - Van Aidin
qışqırdı.
Xeyr, - detektiv başını yellədi. - Mən dəli deyiləm. Ola bilsin, bir
qədər ekssentrikəm, - ən azından bəziləri belə hesab edir, - lakin
mənim peşəmdən söhbət getdikdə isə mən özümə tay gələn birini
tanımıram. Müsyö Van Aidin, mən sizdən soruşuram, əgər
söylədiklərim düz çıxarsa, onda siz şad olarsınız, yoxsa
kədərlənərsiniz?
Heyrət doğurucu bir sükut çökdü.
-Təbii ki, mən şad olardım, - nəhayət, milyonçu cavab verdi. - Bu,
sadəcə, ehtimaldır, yoxsa hansısa fakta əsaslanıb?
Puaro tavana baxdı:

Ehtimal var ki, qatil qraf de la Roşdur. - O, sakit halda dedi. - Hər
halda mən onun alibisini
246
təkzib etməyə müvəffəq olmuşam.
Nə cür?
Mənim öz üsullarım var. Bir qədər ağıl, bir
qədər fənd, vəssalam, iş hazırdır.
Axı qrafdakı yaqutlar saxta idi, - Van Aidin
xatırlatdı.
Bəli. Qrafın qətli ancaq yaqutlara görə törədə biləcəyi aydındır.
Lakin siz bir məqamı nəzərdən qaçırırsınız, müsyö Van Aidin.
Yaqutları qrafdan
qabaq kimsə oğurlamış ola bilər.
Siz həqiqətən də bu cəfəngiyata inanırsınızım? - milyonçu xəbər aldı.
Mənim sübutum yoxdur, - Puaro cavab verdi.
Hələlik bu, sadəcə, nəzəriyyədir, lakin bunu araşdırmağa dəyər.
Bütün bunları yerindəcə
araşdırmaq üçün siz mənimlə Fransanın cənubuna getməlisiniz.
Bunun, doğrudan da, vacib olduğunumu düşünürsünüz? Mən
özümün getməyimi
nəzərdə tuturam.
-Zənnimcə, mənim istədiyimi siz də istəyirsiniz, - Puaronun səsində
həmsöhbətinin nəzərindən qaçmayan məzəmmət duyuldu.
Bəli, bəli, əlbəttə, - Van Aidin başı ilə təsdiq etdi. - Nə vaxt getmək
fikrindəsiniz, müsyö Puaro?
Siz indi çox məşğulsunuz, ser, - Nayton
xatırlatdı.
Lakin milyonçu etiraza məhəl qoymadı, - o, artıq qərarını vermişdi.
Bu iş bütün işlərdən vacibdir. Yaxşı, müsyö Puaro, gəlin onda
sabah gedək. Hansı qatarla yola düşəcəyik?
Düşünürəm ki, Mavi qatarla gedəcəyik, - detektiv söylədi və
247
gülümsədi.
70 Müharibənin bura dəxli yoxdur.

XXXIV
FƏSİL Yenə də Mavi qatar
Milyonçuların qatarı - onu bəzən belə də adlandırırdılar - yüksək
sürətlə irəli uçurdu. Van Aidin, Nayton və Puaro susaraq
əyləşmişdilər. Naytonla milyonçu ümumi qapı ilə arakəsməsi olan
ikinəfərlik kupedə yerləşmişdilər - həmin o bədbəxt sonluqla
nəticələnən səfərdə Rut Ketterinqlə qulluqçusunun qaldığı kupe kimi.
Puaronun kupesi isə dəhlizin o biri başındakı kupelərdən biri idi.
Səfər Van Aidin üçün asan deyildi, çünki onun beynində ağrılı
xatirələr oyadırdı. Puaro və Nayton onu narahat etməmək üçün
hərdənbir xəlvəti söhbət edirdilər.
Nəhayət, qatar sürətini azaldaraq şəhərətrafı yollarla dolandı və Lion
stansiyasına çatdı. Puaro qəflətən vurnuxmağa başladı. Van Aidin
başa düşürdü ki, səfərin məqsədlərindən biri də cinayətin təsvirini
bərpa etməkdir. Bütün rolları Puaronun özü oynayırdı. O, növbə ilə
gah qorxaraq tələsik öz otağına qapanan qulluqçu, gah təəccüblə və
narahatçılıqla öz ərini tanıyan miss Ketterinq, gah da arvadının
onunla eyni qatarda getdiyini öyrənən Derek Ketterinq olurdu. Puaro
müxtəlif variantları sınaqdan
keçirirdi, məsələn, ikinci kupedə daha yaxşı necə gizlənmək

mümkündür.
Gözlənilmədən o, Van Aidinin əlindən bərk yapışdı, sanki ağlına
hansısa təzə bir fikir gəlmişdi.
- Mon Dieu, mən bunu fikirləşməmişdim! Biz gərək səfərimizi
Parisdə dayandıraq. Gəlin, qatardan tez düşək.
O, çamadanı götürərək dəhliz boyunca tələsik qaçdı. Çaşbaş qalmış
Van Aidinlə Nayton da tez onun dalınca düşdülər. Milyonçunun
248
Puaronun istedadına dair olan fikirləri yenidən mənfiyə doğru
dəyişməyə başladı. Perronun çıxışında onları saxladılar: biletlər
yaddan çıxaraq bələdçidə qalmışdı.
Puaro nə qədər inandırıcı, səmimi və emosional izahat verməsinə və
dil tökməsinə baxmayaraq, təmkinli dəmiryol işçisinə bunlar heç bir
təsir göstərmədi.
- Gəlin bu fikirdən daşınaq, müsyö Puaro, - Van Aidin kəskin
söylədi. - Başa düşürəm ki, siz tələsirsiniz. Allah xətrinə, qoyun
Kaladan bəri olan gediş haqqımızı ödəyək və bizi aparmaq
istədiyiniz yerə gedək.
Lakin birdən Puaronun natiqliyi sanki yoxa çıxdı və o, heykəl kimi
dondu. Göyə doğru qaldırılmış əli iflic olmuş kimi havadaca

quruyub qaldı.
Mən necə də ağılsız olmuşam, - o, sakit halda söylədi. - Ma foi, bu
gün mən başımı tamamilə
itirmişəm. Gəlin yerimizə qayıdaq və rahatca
səfərimizə davam edək. Əgər bəxtimiz gətirsə qatara gecikmərik.
Xoşbəxtlikdən qatar hələ yerində idi.
Onlar elə vaxtında gəlib çatdılar. Sonuncu olaraq Nayton əlində
çamadanla vaqona hoppananda qatar yerindən tərpənirdi.
Bələdçi məzəmmətlə onlara yüklərini öz kupelərinə aparmağa
kömək etdi.
Van Aidin susurdu, lakin detektivin qəribə hərəkətinə qəzəbləndiyi
açıq-aşkar görünürdü. Bir neçə dəqiqəliyinə Naytonla təkbətək
qaldığı zaman o bildirdi:
Ağılsız iş idi, - dedi. - Bu adam fərasətini itirib. Bu vaxta kimi
özünü yaxşı aparırdı, indisə
qorxaq dovşantək özünü ora-bura vurur. Bu işdən yaxşı bir şey çıxan
249
deyil.
Puaro geri qayıtdığı zaman uzun-uzadı üzrxahlıq etdi və o qədər
ruhdan düşmüş görünürdü ki, hər hansı bir sərt kəlmə adama artıq
görünürdü.
Van Aidin dinməzcə başını tərpədərək onun üzrxahlığını qəbul etdi
və əlavə tikanlı söz deməkdən özünü saxladı.
Onlar vaqon-restoranda yemək yedikdən sonra Puaro təəccüblənmiş
yol yoldaşlarına Van Aidinin kupesinə yığışmağı təklif etdi.
Milyonçu maraqla ona baxdı:
Siz bizdən nəsə gizlədirsinizmi, müsyö?
Mən? - Puaro gözlərini geniş açdı. - Bu nə fikirdir ağlınıza gəlib?
Van Aidin susdu, ancaq cavabdan razı qalmadı.
Bələdçiyə söylədilər ki, yatağı salmaq lazım deyil. Onun heyrətini
Van Aidinin verdiyi bəxşiş yox etdi.
Kişilərin üçü də sakit əyləşmişdilər. Detektiv əsəbi halda yerində
qurcalanırdı. O, birdən katibə müraciət etdi:
Mayor Nayton, sizin kupenizin qapısı bağlıdır?
Bəli, ser, indicə özüm bağladım.
Əminsiniz? - Puaro xəbər aldı.
İstəyirsinizsə gedim yoxlayım, - Nayton gülümsədi.
Xeyr, xeyr, narahat olmayın. Mən özüm baxaram.
Puaro qonşu kupeyə getdi və bir neçə saniyədən sonra başını
tərpədə-tərpədə geri qayıtdı:
- Bəli, bəli, haqlısınızmış. Qocanın qəribəliyini üzrlü hesab edin. - O,

iki kupe arasındakı qapını bağlayaraq yerində oturdu.
Saatlar bir-birini qovurdu. Üç kişinin üçü də yuxulayır, vaqon
silkələdikdə isə oyanırdılar. Bəlkə də hələ indiyə kimi heç bir vaxt
dəbdəbəli qatarda yataq üçün pul ödəmiş hansısa bir sərnişin bu qədər
250
baha başa gələn rahatlıqdan imtina etməmişdi.
Puaro vaxtaşırı saatına baxır, başını tərpədir və yenidən
mürgüləməyə başlayırdı. Bir dəfə də Puaro cəld ayağa durdu, tez
qonşu kupenin qapısını açdı, içəriyə baxdı və başını yellədərək
qayıdıb öz yerində oturdu.
Nə məsələdir? - Nayton xəbər aldı. -
Nəsə baş verəcəyini gözləyirsiniz?
Mənim əsəblərim oynayıb, - Puaro etiraf etdi.
Özümü dağılmış damın üstündəki pişik kimi hiss edirəm. Hər bir
tıqqıltı məni yerimdən
sıçramağa vadar edir.
Nayton əsnədi.
Bu, mənim həyatımda indiyə kimi etdiyim
ən narahat səfərdir, - o, burnunun altında
gileyləndi. - Ümid edirəm ki, nə etdiyinizi yaxşı bilirsiniz, müsyö

Puaro.
Puaro on dördüncü dəfə saatına baxanda milyonçu və katib
yuxulamağa davam edirdilər. Detektiv Van Aidinin çiynindən tutub
silkələdi.
Nədir? Nə oldu?
Beş-on dəqiqədən sonra biz Liona çatacağıq, müsyö.
İlahi! - Van Aidinin üzü tutqun işıq şüaları altında ağarmış və əzab
çəkirmiş kimi görünürdü. - Yəqin ki, yazıq Rutu bu vaxtlarda
öldürüblər.
O, görməyən baxışlarla uzaqlara baxdı. Bu dəhşətli fəlakətin xatirəsi
beynində canlandıqca onun dodaqları titrəyirdi.
Əyləclərin cırıltısı eşidildi, qatar sürətini azaltdı və dayandı. Van
Aidin pəncərəni aşağı saldı və bayıra baxdı.
251
Əgər sizin yeni nəzəriyyəniz düzdürsə və qatil Derek Ketterinq
deyilsə, onda o kişi qatarı məhz burada tərk edib.
Amma Puaro narazılıqla başını yellədi:
Xeyr, - o, fikirli halda söylədi. - Qatardan düşən kişi deyildi...
mən
düşünürəm
ki,
qatardan düşən qadın idi.
Nayton içini çəkdi.
Qadın? - Van Aidin sərt şəkildə soruşdu.
Bəli, qadın. - Puaro başı ilə təsdiq edərək dedi. - Ola bilsin ki, siz
xatırlamırsınız, müsyö
Van Aidin, amma miss Qrey öz ifadəsində qeyd
etmişdi ki, platformaya düşən zaman əynində çiyinlik və kepka olan
bir nəfər gənc görmüşdü, - yəqin ki, gəzişməyə çıxıbmış. Mən
düşünürəm ki, bu gənc, əslində, qadın imiş.
Axı o kim imiş?
Milyonçunun üzündən şübhə oxunurdu, lakin buna baxmayaraq,
detektiv ciddi və əmin halda cavab verdi:
Onun adı, daha doğrusu, uzun müddət məşhurluqla tanınan adı Kitti
Kiddir, lakin siz, müsyö Van Aidin, onu Ada Meyson kimi
tanıyırsınız.
Nayton hoppanaraq ayaq üstə qalxdı:
Nə?! - o qışqırdı.
Puaro üzünü ona çevirdi:
-Ah, yadımdan çıxmamış...
O, cibindən üzərində “K” inisialı həkk olunmuş portsiqarı çıxararaq

Naytona uzatdı:
- İcazə verin, sizə öz portsiqarınızdan siqaret təklif edim. Parisətrafı
yolda qatara əyləşərkən portsiqarınızı salmaq sizin tərəfinizdən böyük
252
ehtiyatsızlıq idi.
Nayton lal-dinməz halda ona baxaraq mat qalmışdı. Qəflətən o
tərpəndi, lakin Puaro xəbərdarlıqla əlini qaldırdı.
Xeyr, xeyr, tərpənməyin, - o, oğrun-oğrun
söylədi.
Qonşu kupenin qapısı açıqdır və bu andan etibarən siz
nişangahdasınız. Biz Parisdən
çıxanda mən dəhliz qapısını aralı qoydum və
bizim polis dostlarımız da qonşu kupeyə yerləşdilər. Ümid edirəm ki,
fransız polisinin sizi çoxdan bəri axtardığını bilirsiniz, mayor
Nayton, daha doğrusu, müsyö Markiz?

XXXV
FƏSİL İzahat
- İzahat?
Puaro gülümsədi. O, Van Aidinin “Neqresko”dakı otelində masa
arxasında milyonçuyla üzbəüz əyləşmişdi. Van Aidin böyük bir
gərginlikdən qurtulmuş, lakin dərin kədər yaşayan bir görkəm almışdı.
Puaro stulun kürəkliyinə söykəndi, siqaret yandırdı və tavana
baxaraq danışmağa başladı:
Yaxşı, mən indi hər şeyi sizə izah edərəm. Bu, məni çaşbaş salan
bir detaldan başladı. Bilirsinizmi nədən? Tanınmaz hala salınmış
sifətdən. Cinayət işinin araşdırılması zamanı bu cür məsələlər ilə tez-
tez qarşılaşılır və o dəqiqə də qurbanın tanınması məsələsi ortaya
çıxır. Təbii ki, hər şeydən əvvəl, ağlıma gələn fikir bu oldu.
Öldürülmüş qadın həqiqətənmi missis Ketterinq idi? Lakin miss Qrey
qəti və qərarlı şəkildə meyiti tanıdığını bildirdiyi zaman mən bu
fikirdən daşındım. Öldürülmüş qadın, şübhəsiz ki, Rut Ketterinq idi.
Bəs qulluqçudan nə zaman şübhələnməyə
başladınız?
253
- Dərhal deyil. Ancaq çox qəribə bir məqam mənim diqqətimi
cəlb etdi. Qulluqçu bildirdi ki,
guya vaqonda tapılan portsiqar missis Ketterinqin ərinə aldığı
hədiyyə idi. Onların arasındakı münasibəti nəzərə alaraq, bu, hədsiz
dərəcədə az inandırıcı idi və məndə Ada Meysonun ifadəsinin
doğruluğuna şübhə oyatdı. Eyni zamanda, onun sahibəsinin yanında
cəmi iki aydır ki, qulluğa başlaması da şübhəli idi. Düzdür, belə
götürəndə, qulluqçu Parisdə qatardan düşdüyünə görə və bundan
sonra missis Ketterinqi bir neçə nəfər sağ-salamat gördüyü üçün
onun cinayətlə heç bir əlaqəsi olmamalı idi, amma...
Puaro irəliyə doğru əyildi və şəhadət barmağını çoxmənalı şəkildə
qaldırdı:
- Amma mən yaxşı detektivəm, ona görə də hamıdan və hər şeydən
şübhələnirəm. Mən heç
vaxt heç kimin sözlərinə inanmıram. Mən öz- özümə sual verdim: Ada
Meysonun qatardan həqiqətən də Parisdə düşdüyünü haradan bilirik?
Adama elə gəlirdi ki, bu sualın çox yaxşı bir cavabı var. Sizin
katibinizin - tamamilə kənar bir adamın - mayor Naytonun ifadəsi
Rutun bələdçiyə dediyi sözlərlə tam üst-üstə düşürdü. Lakin ağlıma
qəribə, demək olar ki, tamamilə fantastik bir fikir gəldiyi üçün
sonuncunu mən hələlik diqqətə almamağı qərar verdim. Əgər o,

doğru çıxsaydı, onda bələdçinin ifadəsi heç nəyə dəyməyəcəkdi.
Mən nəzəriyyəmdəki ilk əngələ - mayor Naytonun qatar Parisdən
getdikdən sonra, guya Ada Meysonu “Rit” oteldə gördüyü ifadəsinə
diqqətimi yönəltdim. O kifayət qədər inandırıcı
görünürdü, lakin faktları diqqətlə yoxlayarkən mən iki məqamı aşkar
etdim. Birincisi, mayor Nayton da sizin yanınızda iki ay idi ki, xidmət
göstərirdi. İkincisi, onun soyadının başlanğıc hərfi də “K”-dır,
254
baxmayaraq ki, o, tələffüz edilmir71. Ehtimal edək ki, - sadəcə
ehtimal edək - vaqonda tapılan onun portsiqarıdır. Əgər Naytonla
Ada Meyson əlbirdirsə, onda şərikinin portsiqarını qadına
göstərdiyim zaman o, sakit qala bilərdimi? İlk öncə, karıxıb qaldı,
sonra da tez missis Ketterinqin ərinə olan hədiyyəsi barədə əhvalat
uydurdu. Bien entendu72, bu, orijinal deyildi. Qapazaltı isə qraf de
la Roşu etmişdilər. Baxmayaraq ki, Ada Meyson onu əminliklə
tanıya bilmədi, çünki hər halda qrafın təkzibedilməz alibisi ola
bilərdi. Sonra isə - əgər bütün olanları xatırlaya bilərsinizsə, onda bir
vacib detalı başa düşə biləcəksiniz - Meysonla söhbət edərkən, mən
ondan gördüyü kişinin qraf de la Roş deyil, Derek olduğu ehtimalını
soruşdum. Həmin an o, qərarsız görünürdü, lakin otelə qayıtdığım

zaman siz mənə zəng vurdunuz və xəbər verdiniz ki, qulluqçu
yanınıza gəlib və guya mister Ketterinqi gördüyünü söyləyib. Mən
bu cür nəyisə gözləyirdim. Qulluqçunun gözlənilməz əminliyinin bir
izahı ola bilərdi. Sizin oteli tərk edərək, o, kiminləsə məsləhətləşib
və aldığı tapşırığa uyğun hərəkət edib. Bu tapşırığı ona kim verib? -
Mayor Nayton. Mənasız olmayan, daha doğrusu, çox böyük mənası
olan daha bir məqam da var idi. Nayton söhbəti əsnasında
Yorkşirdəki bir evdə qonaq qaldığı zaman orada baş vermiş bir
oğurluqdan bəhs etmişdi. Ola bilsin, daha bir
təsadüf idi, amma ola da bilsin ki, zəncirin həlqələrindən biriydi.
Amma mən bir şeyi başa düşə bilmirəm, müsyö Puaro. Yəqin mən
kütbeyinəm, əks halda, bu vaxta qədər başa düşərdim. Parisdə vaqona
daxil olan o kişi kim olub? Derek Ketterinq, yoxsa qraf de la Roş?
Bu, çox sadədir. Heç bir kişi olmayıb. Mille tonnersre73! Məgər
bunun necə ustalıqla düşünüldüyünü anlamırsınızmı? Kupedə kişi
olduğunu kim söylədi? Ancaq Ada Meyson. Bizsə Ada Meysona
255
inandıq, çünki Nayton onun Parisdə qaldığını demişdi.
Axı Rutun özü də bələdçiyə deyib ki, qulluqçunu Parisdə qoyub, -
Van Aidin etirazını bildirdi.

Elə sözümü ona gətirirəm. Bir tərəfdən, missis Ketterinqin sözləri
bunu təsdiq edir, lakin digər tərəfdən, bu, belə deyil, çünki ölülər
danışa bilmir. Biz bunu missis Ketterinqdən deyil, vaqonun
bələdçisindən eşitmişik, bu isə tamamilə başqa məsələdir.
Deməli, siz o adamın yalan söylədiyini - düşünürsünüz?
Elə deyil. O, düzgün nəyi hesab edibsə, onu
söyləyib. Ancaq qulluqçusunu Parisdə qoyduğunu ona söyləyən
qadın missis Ketterinq deyilmiş.
Milyoner heyrət içərisində gözlərini ona zillədi.
Müsyö Van Aidin, Rut Ketterinq qatar Parisin Lion stansiyasına
çatmamış artıq ölü idi. Yemək
səbətini sifariş edən və bələdçiyə qulluqçusunu guya
Parisdə qoyduğunu söyləyən qadın isə missis Ketterinqin paltarını
geyinmiş Ada Meyson imiş.
Ola bilməz!
Xeyr, müsyö Van Aidin. Bizim zəmanəmizdə qadınlar bir-birinə o
qədər oxşayırlar ki, onları üzdən deyil, geyimdən ayırd edirlər. Ada
Meyson sizin qızınızla eyni boyda idi. Bələdçinin qulluqçunu
dəbdəbəli xəz paltoda və gözlərinin üstünə kimi çəkilmiş qırmızı
laklı şapkada görərək onu qızınıza oxşatması təəccüblü deyil.
Yaddan çıxarmayın ki, o, daha əvvəllər qızınızla heç danışmamışdı.

Düzdür, qulluqçu biletləri bələdçiyə verərkən o, qadını görmüşdü,
ancaq onun yadında qalan qara geyimli arıq qadın
kölgəsi olub. Əgər o, daha dərrakəli olsaydı, qulluqçu ilə sahibəsinin
bir-birinə çox oxşadığını görə bilərdi, lakin çətin ki, o, bu haqda
256
düşünsün. Unutmayın ki, Ada Meyson, yaxud da Kitti Kidd aktrisa
olub və xarici görünüşünü, hətta səs tembrini də tezcə dəyişə bilir.
Xeyr, xeyr, bələdçinin sahibəsinin paltarını geyinmiş qulluqçunu
tanımayacağı aydın idi və bunda heç bir risk yox idi. Amma buna
baxmayaraq, başqa bir təhlükə mövcud idi - meyiti aşkar edərkən
bələdçi bu qadının bir gün əvvəl söhbət etdiyi qadın olmadığını başa
düşəcəkdi. İndi meyitin üzünün tanınmaz hala salınmasının səbəbi
aydın olur. Ada Meysonun ən çox qorxduğu məqam Ketrin Qreyin
onun kupesinə gələ bilməsi idi, ona görə də ehtiyat tədbiri görərək
yemək səbəti sifariş verib və öz kupesinə qapanıb.
Bəs Rutu kim öldürüb? Nə zaman?
Hər şeydən əvvəl cinayətin iki nəfər tərəfindən
Ada Meyson və Nayton tərəfindən düşünüldüyünü və
törədildiyini yaddan
çıxarmayın. Həmin gün Nayton sizin işlərinizə görə Parisdə idi. O,

haradasa şəhərətrafı yolların birində qatara minib. Yəqin ki, onu
görəndə missis Ketterinq təəccüblənib, amma sözsüz ki, heç nədən
şübhələnməyib. Ola bilsin ki, Nayton onun nəzərlərini pəncərədə
nəyəsə yönəldib və o, üzünü çevirən zaman ipi boğazına keçirib və
hər şey bir neçə saniyə içərisində bitib. Kupenin qapısı bağlı olub və
cinayətkarlar işə başlayıblar. Naytonla Ada
Meyson meyitin üst paltarlarını soyundurub şala bürüyüblər və qonşu
kupedə çamadanların və çantaların yanına qoyublar. Nayton yaqutlar
olan futlyarı götürərək qatardan hoppanıb düşüb. O bilirdi ki, cinayət
ancaq on iki saatdan sonra aşkar olunacaq, ona görə də rahat idi.
Bundan başqa da onun ifadəsi və bələdçinin sözləri ilə təsdiq olunan
saxta missis Ketterinqin ifadəsi onun üçün etibarlı alibini təmin edirdi.
Lion vağzalında Ada Meyson cəld missis Ketterinqin paltarını
257
geyinir, qulaqlarına saxta mərcan sırğaları taxır və mümkün qədər öz
xarici görünüşünü dəyişir. Bələdçi yatağı salmaq üçün gəldikdə isə
Parisdə qoyduğu qulluqçu barədə əvvəlcədən uydurub hazırladığı
əhvalatı danışır. Bu zaman o, üzü pəncərəyə, kürəyi isə
qapıya sarı dayanır. Bu, çox ağıllı hərəkət idi, çünki bu zaman miss
Qrey kupenin yanından keçirmiş və missis Ketterinqi sağ-salamat

gördüyünə and içməyə hazır idi.
Davam edin, - Van Aidin söylədi.
Sonra Ada Meyson rəfin kənarına sahibəsinin paltarlarını səliqə ilə
qoyur, meyitə gecə köynəyini geyindirir, onu yatağa gətirir. Onu elə
uzadır ki, guya Rut üzünü divara çevirərək yatıb, daha sonra kişi
paltarı geyinib və qatardan düşməyə hazırlaşıb. Derek Ketterinq
arvadının kupesinə girib Rutun yatdığını düşünəndə Ada Meyson
qonşu kupedə qatarın Lionda dayanmasını və gözə dəymədən
qatardan düşməsini gözləyirmiş. Bələdçi Lionda perrona düşən kimi,
o, guya təmiz hava almaq üçün kişi
paltarında onun dalınca qatardan enib. Ona heç kimin baxmadığı bir
anda tez o biri platformaya keçib, ilk qatarla Parisə qayıdıb və “Rit”
otelinə gəlib. Onun adı cinayətin səhəri gün qeydiyyat kitabçasına
yazılıb. Burada ona rahatca oturub, sizin gəlişinizi gözləməkdən başqa
heç nə qalmayıb. Cəvahiratlar onun yanında olmayıb, çünki şübhədən
kənar olan sizin katibiniz onu özü ilə Nitsaya gətiribmiş. Onun
Papapolousla əvvəlcədən sövdələşdiyi razılaşması olub, Ada Meyson
isə ancaq daş-qaşı əldən-ələ vermək üçün vasitəçi olub. Ümumilikdə,
oyunu Markiz kimi mahir bir oyunçu dəqiqliyi ilə düşünüb və
ustalıqla oynayıb.
Siz, doğrudan da, Naytonun artıq neçə ildir axtarılan cinayətkar

olduğuna inanırsınızım?
258
Puaro başıyla təsdiq etdi:
Markiz adlandırılan centlmenin əsas xüsusiyyətlərindən biri, sahib
olduğu ədalarıdır. Siz özünüz də səthi tanışlıqdan sonra Naytonu
katibiniz kimi işə götürərək onun valehediciliyinin qurbanı oldunuz,
müsyö Van Aidin.
Mən and içə bilərəm ki, Nayton katibliyi gözaltılamamışdı! -
milyonçu ucadan dedi.
Bu, çox hiyləgərcəsinə edilmişdi və o, sizin kimi adam tanıyan
bir şəxsi də aldatmışdı.
-Axı, mən onun keçmişini öyrəndim. Oğlanın qüsursuz keçmişi var
idi.
Bəli, bəli, bu, oyunun bir parçası idi. Riçard Nayton olaraq onun
həyatı həqiqətən də qüsursuz idi. Yaxşı ailəsi, yaxşı əlaqələri,
qəhrəmansayağı şücaətləri vardı, bir sözlə, şübhələnmək mümkün
deyildi. Amma buna baxmayaraq, mən sirli Markiz barədə məlumat
toplayanda çoxlu təsadüflər tapdım. Nayton fransızca fransız kimi
danışırdı. Markiz pis əməllərini törədən zaman o da Amerikada,
İngiltərədə və Fransada olmuşdu. Sonuncu dəfə Markizin İsveçrədə

cəvahirat oğurluğu etdiyi söylənilirdi. Axı siz də mayor Naytonla
məhz o vaxt orada qarşılaşmısınız. Və çox güman ki, elə həmin
görüşdən öncə sizin yaqutları alacağınız barədə söz-söhbətlər artıq
yayılıbmış.
Axı qətl nə üçündür? - Van Aidin sarsılmış halda gileyləndi. - Axı
peşəkar oğru əlini qana bulamadan da daş-qaşları oğurlaya bilərdi.
Bu, Markizin törətdiyi ilk qətl deyil. O, təbiətcə qatildir, o,
arxasında canlı şahidlər qoymur. Ölmüş kişilər və qadınlar əhvalat
danışa bilmirlər.
259
Markizin tarixən məşhur olan cəvahiratlara qarşı güclü həvəsi var
imiş. O, sizin katibiniz olmağa və qulluqçu vasitəsilə vəziyyətə
nəzarət etməyə qərar verir. O, sizin yaqutları qızınıza verəcəyinizi
təxmin etmişdi. Baxmayaraq ki, plan xırdalığına kimi düşünülmüşdü
və çox etibarlı idi. O, yenə də quldurları sizin üstünüzə salmaq
qəsdindən özünü saxlaya bilməmişdi. Daş-qaşları alandan sonra
otelə necə qayıtdığınız yadınızdadır? Fikirləşdiyi baş tutmadı, lakin
bu, onu qətiyyən məyus etmədi.
Təkrar edirəm, onun planı etibarlı idi. Qüsursuz Riçard Naytondan

heç kəs şübhələnə bilməzdi. Lakin bütün dahi insanlar kimi - Markiz
də dahi adam idi - onun da zəif nöqtəsi var idi. O, miss Qreyə aşiq
oldu və onun isə xoşuna Derek Ketterinqin gəldiyini düşündüyü
üçün çalışdı ki, şübhə Derek Ketterinqə yönəlsin. İndisə, müsyö Van
Aidin, mən sizə çox qəribə bir şey danışacağam. Miss Qreyi heç cür
fantaziyaya meyilli bir insan adlandırmaq olmaz, amma miss Qrey
iddia edir ki, bir dəfə Monte-Karlodakı kazinolardan birinin bağında
Naytonla bir müddət gəzişdikdən sonra sizin qızınızın varlığını
yanında duyub. O, missis Ketterinqin ona nəsə xəbər vermək
istədiyinə şübhə etməyib və qəfildən ağlına bir fikir gəlib: mərhum
ona bildirmək istəyir ki, onun qatili Naytondur! O
zaman bu fikir ona o qədər fantastik gəlib ki, o, bunu heç kimlə
bölüşməyib. Lakin o, bunun doğruluğuna o qədər inanırmış ki,
özünün düzgün hesab etdiyi kimi hərəkət etməyə başlayıb -
Naytonun ona qarşı olan pərəstişini rədd etməmiş və özünü elə
göstərmişdir ki, guya Derekin günahkar olduğuna şübhə etmir.
İnanılmazdır! - Van Aidin ucadan söylədi.
Bəli, bu, çox qəribədir. Bu cür şeyi izah etmək mümkün deyil. Yeri
gəlmişkən, məni çox çaşbaş salan bir məqam vardı. Katibiniz
260
müharibə zamanı aldığı güllə yarası nəticəsində əməlli- başlı
axsayırdı. Amma Markiz axsamırdı. Lakin miss Lenoks Templin bir
dəfə bildirdi ki, Naytonun axsaması onu anasının hospitalında
müalicə edən cərrahı çox təəccübləndirmişdi.
Bu, məndə saxtakarlıq barədə fikir yaratdı. Londonda olarkən mən
həmin həkimin yanına getdim və mənim haqlı olduğumu təsdiq edən
bəzi tibbi məqamları aydınlaşdırdım. Srağagün mən Naytonun
yanında qəsdən həmin cərrahın adını çəkdim. Əgər o desəydi ki,
müharibə zamanı həmin həkim onu müalicə edib, bu, çox təbii
olardı. Ancaq o susdu və bu da məni öz cinayət nəzəriyyəmdə haqlı
olduğuma əmin etdi. Bundan başqa da miss Qrey mənə Nayton
hospitalda olan zaman ledi Templinin cavahiratlarının oğurlanması
ilə bağlı qəzet parçası verdi. Parisdən “Rit” otelindən mən
madmazelə məktub yazdığım zaman mənim də onunla eyni izlə
getdiyimi başa düşübmüş.
Araşdırma zamanı mənim başqa çətinliklərim də oldu, amma mən,
nəhayət, istədiyimi ala bildim - Ada Meysonun “Rit” otelinə cinayət
törədilən günü axşam deyil, onun sabahısı gün gəldiyinə dair sübut
əldə etdim.
Uzun bir sükut çökdü. Sonra milyonçu əlini birbaşa masanın üstündən
Puaroya uzatdı:
Zənnimcə, bunun mənim üçün nə demək olduğunu başa
düşürsünüz, müsyö, - o, xırıltılı səslə söylədi. - Sabah səhər mən sizə
çek göndərəcəyəm, ancaq heç bir çek mənə etdikləriniz üçün sizə
qarşı duyduğum dərin minnətdarlığı ifadə edə bilməz. Bütün
dünyada sizin tayınız tapılmaz.
Detektiv sinəsini gərərək ayağa durdu:
Mən, sadəcə, Erkül Puaroyam, - o, təvazökarlıqla söylədi. - Bununla
261
belə, mən öz sahəmdə sizin öz sahənizdə olduğunuzdan əskik
deyiləm. Sizə xidmət göstərdiyimə görə şad və xoşbəxtəm. İndisə
gərək gedim rahatsız səfərimizin nəticəsini aradan götürüm: mənim
yazıq pencəyim və şalvarım! Çox heyif ki, mənim sadiq Corcum
yanımda deyil!
Otelin qonaq otağında Puaro müsyö Papapolousa və qızı Ziaya rast
gəldi.
Mən elə bildim ki, siz Nitsanı tərk etmisiniz, müsyö Puaro, - yunan
detektivin əlini dostyana sıxaraq bildirdi.
İşlər məni qayıtmağa məcbur etdi, müsyö Papapolous.
-İş?
- Bəli. Yeri gəlmişkən, iş haqqında - ümid edirəm ki, sizin

səhhətiniz yaxşılaşıb, dostum?
Xeyli yaxşılaşıb. Sabah biz Parisə qayıdırıq.
Xoş xəbər eşitdiyim üçün şadam. Güman edirəm ki, siz yunan
eks baş naziri tamamilə
müflis etməmisiniz?
Mən?
Mənim bildiyimə görə, siz ona çox gözəl bir yaqut hədiyyə
etmisiniz, hansı ki, indi - entre
nous74 - rəqqasə madmazel Mirel taxır.
Bəli, elədir, - antikvar həvəssiz halda etiraf
etdi.
Məşhur “Alovun qəlbi”nə oxşayan yaqut?
Onların arasında xeyli oxşarlıq var, - yunan
ehtiyatla cavab verdi.
Sizin əlləriniz qızıldır, müsyö Papapolous, sizi təbrik edirəm.
Madmazel Zia, Parisə belə tez qayıtdığınız üçün çox kədərlənirəm.
262
İndi, işimi
bitirdiyim halda sizinlə görüşməyə ümid edirdim.
Nə iş olduğunu soruşsam ayıb olmaz ki? -

antikvar xəbər aldı.
Qətiyyən.
Mən
elə
indicə
Markizi
həbsxanaya yollamağa müvəffəq oldum.
Qocanın sifətində kölgə sezildi:
Markiz... - o, astadan dedi. - Bu söz mənə nədən belə tanış gəlir,
görəsən? Xeyr, yadıma
sala bilmirəm.
Təbii ki, xatırlaya bilməzsiniz, - Puaro başı ilə
təsdiq etdi. - Mən məşhur cinayətkarı və cəvahirat oğrusunu nəzərdə
tuturdum. Onu ingilis xanımı madam Ketterinqin ölümünə görə həbs
etdilər.
- Doğrudan? Necə də maraqlıdır!
Onlar nəzakətlə sağollaşdılar və Puaro getdikdən sonra Papapolous
qızına sarı çevrildi:
Zia, - o, ürəkdən söylədi, - bu adam iblisdir!
O, mənim xoşuma gəlir.
Mənim də xoşuma gəlir, - antikvar etiraf

etdi. -Amma bununla belə, o, əsl iblisdir.
71 Nayton soyadı ingiliscə “Knighton” yazılır. 72 Təbii
ki. 73 Min lənət!
74 Öz aramızdır.
XXXVI
FƏSİL Dəniz kənarında
Küsdüm ağacının çiçəkləri, demək olar ki, solmuşdu. İndi onların
ətri bir qədər xoşagəlməz olmuşdu. Çəhrayı ətirşahlar ledi Templinin
villasının sürahibəndini bəzəyirdi, aşağıdakı çoxsaylı qərənfillər isə
263
şirin ətir saçırdı. Aralıq dənizi maviliyi ilə bərq vururdu. Puaro
Lenoks Templin ilə terrasda əyləşmişdi. O, iki gün əvvəl Van Aidinə
danışdığı əhvalatı elə indicə ona danışıb qurtarmışdı. Lenoks
qaşlarını çataraq ona diqqətlə qulaq asırdı; qızın gözləri kədərli idi.
- Bəs Derek? - Puaro susanda o, adi halda
s oruşdu.
Dünən onu azad etdilər. -
O da çıxıb getdi? Hara? -
Nitsadan dünən axşam getdi.
Sent-Meri-Midə?
Bəli, Sent-Meri-Midə.
Sükut çökdü.
Mən Ketrin barədə yanılmışam, - Lenoks

dilləndi.
Mənə elə gəlirdi ki, o, Dereki sevmir.
Miss Qrey çox qapalıdır və heç kimə etibar
etmir.
Mənə isə etibar edə bilərdi, - qız acıqlı halda
etirazını bildirdi.
Bəli, edə bilərdi, - Puaro başı ilə təsdiq etdi. - Amma madmazel
Ketrin həyatının çox hissəsini
başqalarına qulaq asaraq keçirib. Dinləməyə adət etmiş insan üçünsə
özünün danışması çətin gəlir: onlar kədərlərini, sevinclərini öz
könüllərində saxlayır, heç kimlə bölüşmürlər.
Mən axmaq olmuşam, - Lenoks köksünü
ötürdü.
Mənə elə gəlirdi ki, o, Naytona vurulub. Zənn edirəm ki, mən ona
görə belə düşünürdüm...
264
çünki ümid edirdim ki...
Puaro qızın əlini dostyana sıxdı:
- Gümrah olun, madmazel, - o, mülayimliklə söylədi.
Lenoks dənizə baxdı, onun o qədər də gözəl olmayan sifəti faciəvi

gözəl bir görkəm aldı.
Onsuz da heç nə çıxmayacaqdı, - qız, nəhayət, dilləndi. - Derek
üçün mən çox
gəncəm, düzdür, o, özü də heç vaxt böyüməyəcək uşağa oxşayır.
Ona daha çox Madonnaya oxşayan qadınlar uyğun gəlir. - Növbəti
uzun pauzadan sonra Lenoks birdən üzünü Puaroya tutdu və soruşdu:
- Amma mən sizə kömək etdim, eləmi, müsyö Puaro?
Bəli, madmazel. Siz mənə qatilin həmin qatarla getməsinin vacib
olmadığını söyləməklə
mənim düzgün izə tərəf yönəlməmə səbəb oldunuz. Bu vaxta kimi
mən cinayətin necə işlənildiyindən baş aça bilmirdim.
Çox şadam ki, heç olmasa nəsə edə bilmişəm. Uzaqdan parovozun
fit səsi eşidildi.
Bu, lənətə gəlmiş Mavi qatardır, - Lenoks dedi.
Qatarlar yorulmaq bilməyən olur, eləmi, müsyö Puaro? İnsanlar ölür,
öldürürlər, onlarsa öz yolları ilə getməyə davam edir. Mən boş-boş
çərənləyirəm, amma siz mənim nə demək istədiyimi başa düşürsünüz.
Bəli, başa düşürəm. Həyat özü qatara bənzəyir, madmazel. O, heç
nəyə məhəl qoymadan davam edir. Və bu, çox yaxşıdır.
Niyə?
Ona görə ki, qatar əvvəl-axır səyahətin son məqamına gəlib

çatır, buna aid, madmazel,
sizin dildə bir deyim var.
Səyahət sevgililərin görüşü ilə başa çatır. -
265
Lenoks güldü. - Bu, mənə aid deyil.
- Aiddir, madmazel. Siz çox gəncsiniz, düşündüyünüzdən də
gəncsiniz. Qatara güvənin, madmazel, çünki onu le bon Dieu idarə
edir.
Parovoz yenidən fit çaldı.
- Qatara güvənin, madmazel, - Puaro təkrar etdi, - və Erkül
Puaroya da güvənin, o, hər şeyi
bilir.
266

Aqata Kristi - Mavi Qatarın Sirri (Kabooks) PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Aqata Kristi - Mavi Qatarın Sirri (Kabooks) PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

1

Aqata Kristi MAVİ QATARIN SİRRİ

Erkül Puaro qatarla Riveruya yola düşür. Bu qatarda, miras aldıqdan

sonra qış tətilini ilk dəfə İngiltərədən kənarda keçirmək niyyətində

olan Ketrin Qrey də gedir. O, burada amerikalı milyonerin yeganə

Ketterinqlə tanış olur. Ertəsi gün Rut kupedə öldürülmüş vəziyyətdə

tapılır. Nə vaxtsa İmperatriçə Yekaterinaya məxsus olan qiymətsiz

yaqutların oğurlandığı məlum olur. Bütün bunlar Puaronu axtarışlara

başlamağa vadar edir...

Agatha Christie THE MYSTERY OF THE BLUE TRAIN

Aqata Kristi MAVİ QATARIN SİRRİ Bakı, Qanun Nəşriyyatı, 2014

Ruscadan tərcümə: Afaq Mustafa Nəşriyyat redaktoru: Ehtiram

Qanun Nəşriyyatı Bakı, AZ 1102, Tbilisi pros., 76

Tel: (+994 12) 431-16-62; 431-38-18 Mobil: (+994 55)212 42 37 e-

mail: info@qanun.az www.qanun.az

www.fb.com/Qanunpublishing ISBN 978-9952-26-659-7

© Qanun Nəşriyyatı, 2014

rights reserved. AGATHA CHRISTIE and POIROT are registered

trade marks of Agatha Christie Limited in the UK and/or elsewhere.

All rights reserved.

Bu kitabın Azərbaycan dilinə tərcümə və yayım hüquqları Qanun

Kitabın təkrar və hissə-hissə nəşri “Müəlliflik hüququ və əlaqəli

hüquqlar haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu”na ziddir.

Gecəyarısına yaxın Konkord meydanından ağır xəz paltolu bir kişi

keçdi. Onun yerişində və duruşunda zahirən etibarlı görkəmi ilə heç

cür uzlaşmayan inamsızlıq, qətiyyətsizlik hiss olunurdu.

edərsiniz ki, o, elə də əhəmiyyətli birisi deyil, lakin belə düşünərək

siz çox səhv etmiş olardınız: ilk baxışdan görkəmsiz görünən,

heç nə ilə fərqlənməyən bu adam bəşəriyyətin taleyində əhəmiyyətli

rol oynayırdı. Siçovulların idarə etdiyi imperiyada o, kral idi.

Elə indi də səfirlikdə onun yolunu gözləyirdilər.

Lakin bu adamın səfirliyin bixəbər olduğu daha əhəmiyyətli başqa

bir işi də vardı. Sayrışan ay işığı altında onun solğun bənizində

qarmağa bənzər burnu aydın seçilirdi.

Polyak yəhudilərindən olan atası günəmuzd işləyən dərzi idi. Oğlunu

bu gecəyarısı evdən çıxmağa vadar edən iş, çətin ki, atasının

ürəyincə olardı. Adam Senaya çatdı, körpünü keçdi və Parisin pis ad

çıxarmış məhəllələrindən birinə gəlib çıxdı. O, qədimdən qalma

hündür bir evin yanında

dayandı və dördüncü mərtəbəyə qalxdı. Qapını döyərkən gözləməli

olmadı: qapını həmin an bir qadın açdı. Görünür, o, bu adamı

gözləyirmiş. Onunla salamlaşmadan qadın xəz paltosunu

soyunmaqda ona kömək etdi və zövqsüz döşənmiş qonaq otağına

işığı monqoloid cizgili qadının geniş yanaqlarını və kobud

makiyajını aşkara çıxardı. Olqa Demidova adlandırılan bu qadının nə

- Hər şey qaydasındadır, balaca?

- Hər şey qaydasındadır, Boris İvanoviç!

O, başını tərpədərək burnunun altında astadan: “Fikirləşmirəm ki,

məni izləyəydilər”, - söylədi,

lakin səsində təlaş duyulurdu. O, pəncərəyə yaxınlaşdı, pərdəni

ehtiyatla araladı və həmin an cəld geri çəkildi.

Küçənin o tərəfində iki kişi var! Mənə elə

Onun dili tutuldu və həmişə həyəcanlananda etdiyi kimi,

dırnaqlarını gəmirməyə başladı.

Mənə elə gəlir, onlar evi izləyirlər.

Ola bilər, - o, laqeydliklə razılaşdı.

- Nə olsun ki? Hətta belə olsa belə, sizin qorxmağa əsasınız

yoxdur. Cüzi bir təbəssüm onun dodaqlarını tərpətdi.

O, iki dəqiqəliyinə susdu və sonra davam etdi:

- Bu lənətə gəlmiş amerikalı öz qeydinə heç də

O, yenidən pəncərəyə yaxınlaşdı.

Quldurcuğazlar, - o, sanki iyrənirmiş

qorxuram, onlar polisə yaxşı məlumdurlar.