TAP CHI KHOA HOC BHOGHN. KHXH & NV, T.XIX, S64, 2003 DONG TU PHUC - MOT PHUONG PHAP CAU TAO TU BOC DAO TRONG TIENG NHAT 1, Déng tir phitc trong tiéng Nhat Céu tiéng Viét: “Ti da nhan (ducc)" thu (cia anh)”, khi dich sang tiéng Nhat, c6 thé c6 3 dong ti tuong dutong voi dong tir “nhan” nhu sau: 1- tegami 0 moratta. (dgng tit don: mora); 2- © tegami o itadaita (dong ti don itadaku (thuée pham trd kinh ngi)); 3- © tegami o uketotta (dong tix phitc uketoru) Viée lua chon déng ti nao trong sé 3 déng ti trén day la tuy thugc vao ngi canh. Trinh dé tiéng Nhat cang cao thi ngudi hoc cang cé thé chon ra cach ndi dé pha hgp nhat véi ngit anh va mong muén biéu dat cia minh. Cac giao trinh day tiéng Nhat cho ngudi nude ngoai thudng c6 xu hudng dua dong tix don morau (1) vao day @ bac sd cp, itadaku (2) 6 cudi bac so c&p khi hoe sinh hoe vé cdch ding kink ngi, va dong tit phite uketoru (3) do dong ti don ukeru va toru két hgp lai ma thanh thi thudng duge dua vao gidi thigu ti bac trung cap trd lén. Vay, tai sao lai c6 hign tung nay? Trutéc hét, dong tix phitc 1a nhiing don vi biéu dat méi do su két hop (theo dic trung hinh thai) cia nhitng yéu té (chi yéu la cdc dong tit) vén dang t6n tai véi ching TS , Khoa Sau dai hoc, Dai hoc Qué gia Ha NOI. "Ng dug khong dude coi fa mbt dng ti phil trong tiéng Viet Tran Thi Chung Toan® trong hé théng tiéng Nhat déng dai. 6 day, c6 thé thay rang cae dong ti don cia tiéng Nhat khi thi xuat hién véi tu cach la dong tit, khi lai xudt hién véi tu cach la yeu to (co thé xem nhu 1a cac hinh vj tao tit) trong cde dong tit phite. Nhu vay, cac déng tir phic la ddn vj duge cau tao lai ti cde din vi da biét. Vi thé, ti phuong dién truyén dat kién thie thi cic den vj 1a tit don phai duge gidi thiéu trudéc, cac dong ty phite duge dua vio giéi thigu sau 1a hop Ii va 6 higu qua cao, Nhung, thyc ra, diéu quan trong hon la dong tir phite lién quan dén Kha nang bidu dat cao ma chi c6 lén cac cp hoc cao hon ngudi hoe méi cé thé nam bat duge. Déng tu phite duge sit dung nhiéu trong sach bao, van hoc, trong sinh hoat néi nding cua ngudi Nhat véi mot kha nang biéu dat tinh té va sdng déng ma ngudi nuée ngoai khéng dé dang linh hdi va stt dung duge. Trong tiéng Nhat, dng tit phite c6 4 logi lon: danh tit + dng ta; tinh ti + dong ti; trang ti + dong ti va dong tir + dong tir Trong s6 nay, loai déng ty phic gom hai dong tir két hgp lai véi nhau dae biét phat trién rat phong phi trong vén tit vung va sinh hoat ngén ngit cla nguai Nhat. Tet cae dong tit don két hop lai, c6 rat nhiéu kiéu dong ti phic duge hinh thanh. Trong cdc bi6u hibn cia iéng Nhat“ ala anh” futing khéng hién din ibn van bin, con danh ti-chi “thr abthé thém O vac tribe 66 8 bi6u hin thal 66 lich su, trBn trong. 36ot phn thee Vé nguyén tae, dé di dén mot su phan loai ti mi nha. co thé nghi dén khoang 16 loai trén phuong dién li thuyét, ning trén thue té st dung chi ¢6 § loai duue dimg pho bién trong sinh hoat ngén ngi cla ngudi at [1]. Tuy nhién, gidt thigu tat cd ede fu loai cia déng tir phite Ihéng phai la muc dich cua bai viét, nén d day, ching téi chi ké dén ba kiéu In, bao quit trong né cic kiéu Joai nhé hon. C6 thé néu khai quat nhu sau. (@) Kiéwl Trong kiéu nay, cé nhing kiéu két hgp nhu: Kaki-hajimeru: (viét + bit ddu):bat dau viét Kaki tsuzukeru Liép tuc viét (viét + tiép tuc) Kaki owaru: (viét + xong): viet xong Ti wasureru: (noi + quén): quén néi 6 kiéu loai nay, néu biét duge ¥ nghia cia cée dng ti don lm thanh phan tham gia cfu tao thi sé dé dang doan ra duge ¥ nghia tong thé cla toan don vj vi nghia cha dong ti phite 1A sy két hgp lai héu nhw nguyén géc y nghia cua yéu t tham gia cdiu tao nén ching. (®) Kiéu 2 C6 nhiing kiéu ket hop nhu sau: Kaki-taterw: (viel ké ra tit cf / vidt gay + dung lén): viét liét tic dong manh Kaki-prosu: (wiét kéo xuéng): wiét chinh stta lai ban thao ct dé dem ra xuat bain lai. Ti-tsukeru; (ndi + gan lai) ra lénh cho. clip duéi lam gi ho&c khéng duce lam gi/ bao. Iai, mach lai (vige gi) / ludn néi, ludn nh nhé (mét wige gi dé) Tap chi Kho hoe BHOGHN, KISH & NV, TKI, S84, 2003 37 li-komeru: (ndi + duta vao trong): néi lay duige, bat déi phugng phai thua, cam miéng. Nage tsukeru: (ném + gan lai): nham diing dich, ném that luc / ném ¢& chua tring thai vao ai dé / tuén ra nhiing lai bye doc khéng chiu ndi, néi cho phia kia cing phai lén tiéng tranh cai. ¥. GO kiéu loai nay, da biét duge y nghia cua cae déng ti ddn tham gia cfu tao, cing Khong dé dang doan ra duge y nghia téng thé cita che déng tit phite vi khi tham gia vao effu tric, mot trong hai don vi thanh to da it nhiéu bién nghia di. Muc dé bién nghia tuy thude vio ting ding tit va ting bdi canh giao tiép, Chinh vi va y, trong kiéu nay. tuy theo mic dé bién nghia khac nhaw, Iai e6 thé di dén nhiing su phan loai timi hen, (3) Kiéu 3 Cé ca nhing kiéu két hop nhu: Ochi tsuku: (roi xudng + gén vao): yén én, thanh binh, 6n dink. Tsuke-agaru: (gin lai + 1én cao): cao ngao. Tori-motsu: gidi, dan hoa. (cam + mang, 6): hoa O day, ca hai yéu té tham gia cu tao dong tie phite déu di bién nghia, khée xa nghia gée ban déu cua chung. biét duge ¥ nghia cita céc déng tit don cung khdng thé dua vao défy mA doan ra dude ¥ nghia cla cae dong tit phic. Hau hét cac truéng hop, nghia ciia cd két hgp 1a hoan ic thanh to , viée ndm bat ¥ nghia eita toin khée biét véi nghia cla cau tao, vi va déng tir phic cing gan giéng nhu viéc nam bat ¥ nghia cha cae déng tix don.38 g ti phite trong so sénh vdi phuong thie cau tao tii phite cha tiéng Viet Nam 1976, m6t nha nghién cttu ngudi Nhat tén la Nakajima Yoshiro [4] da so sinh kiéu c&u tao dong ti phite cha tiéng Nhat vdi cac phutong thie cdu tao ti phitc trong cac tiéng chau Au hién dai nhu tiéng Anh, tiéng Nga, tiéng Duc, tiéng Phap, ting Hi lap,... Ong cho ring kiéu cdu tao tit nay khéng tim thay trong cae ngon ngt chau Au, ring day 14 mOt kiéu cu tao tir r&t dae tha riéng cua tiéng Nhat ma thdi Vay, khi so sanh véi tiéng Viét thi sé c6 dude két qua thé nao? Tiéng Viét cing co mot sé dong tit gom hai am tiét nhu: mua bdn, dn choi, an udng, danh bong, giét chét, chat phang... chung cing duge coi 1a cac dong ti phitc. Nhung, khi nghién citu ki, sé thay hién tugng la: cée dong tit phite nay chiém mét sé lugng rat it trong tX vung, hon nifa loai dong ti + déng tit 86 lugng lai cing han ché, khong phat trién phong pha nhw trong tiéng Nhat. Trong tiéng Viét, thay vao céch cfu tao dong ti phite 1a cach két hgp cc yéu 16 Han - Vigt lai véi nhau nhu hoc tap, hoc hank, lutu hoo, v.v... Cac yéu to nay khi hogt déng trong ngit tu, ching cé thé khi thi duge ding véi vai trd la danh tit, khi thi vdi vao tro 1a dng ti va cdch c&u tao ti nay lai d&c biét rat phat trién trong tiéng Viét. va Lat qua mét sé tit dién quéc ng cha tiéng Viet va tiéng Nhat, chung ta cing thay rd diéu nay. Trong tir dién tiéng Viet do Vién Ngén ngit hoc cha bién, sau muc dong tit “nhin”, chi cé mét dong tir phitc 1a “nhin nhan” due néu ra, trong khi d6, 6 cae ti dién c@ trung tuong ducng trong tiéng Nhat, 6 myc déng tt miru cé nghia ‘Trén Thi Chung Ton tuong duong véi nhin xuat hién rat nhiéu cac déng tit phite. Cac dong ti nay khong nhing chi ra nhiéu khia canh khic nhau ca hanh dong nhin ma con co thé biéu hign cae ¥ nghia khac ngoai nghia nhin nia. Cé thé néu ra: mét sé dong tit phic nhu: mi-au: nhin nhau, cén bang thu c mi-akiru: nhin chdn ché; mi-ageru: nhin lén; mi-ataru: nhin théy, mi-ayamaru: nhin sai, nhin nhdm; mi-arawasu: nhin ra duoc (ban chét, thite té) cia su vide, su vat, mi-awaseru: nhin véo mét nhau cing hiéu ra; nghién ngdm ki lwing cde mat cia vén dé; hodn ngdy titn hanh Iai; mi-idasu: nhin ra diige (vain dé,... ); mi-iru: nhin say sua, nhin ngdn ra; mi-ukeru: nhin phan dodn, dodn dink vv... Trong ty ligu cda ching téi [1], miru trong tiéng Nhat cé dén 26 cach két hgp tao dOng tix phite ma cac ¥ nghia nay khéng don gidn dich ngay ra day da trong tiéng Viét. Trong quan niém chung cia gidi Viét ngit hoc, phan Idn cac don vj tuong tng nghia nay cing khéng dutge xem 14 nhiing don vi 6 bac tit ma phai la cae bac trén ti nhu cum tit, dodn ngitv.v... Jean Hoff 1a mét nha giao va 1a nha nghién citu ngudi Mi nghién ettu déng tir phic. Ong da n6i rang: “Déng tix phitc 1a mét trong nhiing bé phan quan trong trong von tit vung tiéng Nhat. Ching co tén sé xudt hién rét cao va da phan trong sé ching déu duge dua vao danh sach céc hang muc trong tir dién. Hon nita, ching mang lai cho tiéng Nhat nhung cach ndi rat cu thé va séng dong. Thue té 1a, déi véi cac sinh vién hoc tiéng Nhat, cac déng tir phite git vai trd hét stte quan trong cho vide cé thé noi duge tiéng Nhat nhv ngudi ban ngit. Ho khong thé néi gi vé kha nang 46 néu nhu ho khong sit dung duge cdc Tap chi Khoa hoc DHQGHN, KHXH & NV, TXIX, $64,203‘Dong tir phic - mot phurmg thite déng tu phic mét cach thoai mai trong khi néi chuyén bang tiéng Nhatly, tr. 111] Vay, d6i vai nguai Viét hoe tiéng Nhat thi van dé nay s@ nhut thé nao? Tré lai véi vi du 6 st nay, c6 thé c6 ¥ kién cho rang trude sy viée “nhan thu" 6 tiéng Viét, trong tiéng Nhat cé dén 3 cach ndi va da la d6ng ti don hay dong tif phuc thi van c6 thé bigu dat due thc t@ dé ra sao? Vang, qua ding cé truéng hop nhu vay. Nhung cing khéng phai la moi trong hop déu nhu vay. Noi chung, déng ti phite kh6ng chi miéu ta lai mot mat nao dé cia hanh dong, déng tac ma thudng con phu thém cae théng tin khac trong khi miéu ta Viée dung dong tit phite, khic véi vide st: dung déng ti don, sé mang lai cho phat ngon mét kha nang bieéu cam cy thé, chi tiét va sinh dong. Lay vi dy vdi kami-tsuku ta thay dong tit ndy biéu dat mét sy viée la con ché tit xa lao dén, can va gay thuong tich (cho mét nguai nao dé), khde véi dong ti don kamu khéng cé kha nang biéu thi chinh x4e va ti mi nhw vay ma chi don thudn mé ta hanh dong cén ma thoi. Tuong tu nhu vay, bang cach nay hay cach khae, bing cae két hgp khac nhau, déng ti phe miéu ta cée hinh dong kém theo cac Au bai v két qua, miéu ta cc trang thai xay ra cha hanh déng, mite dé, dc tho... dong. Nhé vay, hanh dong duge néi dén trong dong ti phtte khac véi né khi véi tu cach 1a dng tit don va ca chinh né trong cc céch ding khac nhau cia cac dong tit phife khéc nhau. Cac miéu ta eta dong ti don, da cé thay thé duge vj tri cia dong tir phite ngay trong cing mét vin canh cing sé lam giam bét cac y nghia miéu ta phy thém nay. Hon nia, lai cé nhing trudng hop bat bude phai dang dén déng tir phite méi eda hanh Tap chi Khoa hoc BHOGHN, KHXH & NV, T.XIX, $64, 2002 39 biéu thi hap li vA stic tich thue té theo quan diém nhin nbn cia nguéi Nhat. Thi du: trude thuc té ma tiéng Viét co nhiing cach néi nh: chua, da, tring théi.., vao ai dé dé phan déi, phi nhé”, khi dich ra tiéng Nhat, chi can dang cic dong tv phic nhu “uke- tsukeru” v an ép vdi khach; ném ca “nage-tsukeru” la da cd thé bidu hin kha hoan canh nay. jy di cic sic théi trong dan dén viée: khi dich mét van ban tit tiéng Nhat ra cae thit tiéng khac, trong dé khé tim dude don vi 1a tit tuong dong nghia vdi dong tiv phite, con xdy ra hién tugng 1a di van ban dich cd bam sat van ban gée eting cé khi phai loai bé tinh chi tiét sinh dong trong miéu ta cia déng ti phite di dé dam bao ndi dung chung theo phong cach cha ngén ngit duge dich ra. ‘Trong tiéng Viét, ngudi dich phai dang dén cae ménh dé, cae doan ngi,... tite la cae don vi trén ty dé tao ra nhing biéu dat tung tg véi cdc biéu dat cua dong ti phite. tiéng Viet, ngoai viée rat Sate biéu cam tia déng ti phic nhiéu khi con duge nhdn manh thém bang cae trang tinh ty nhu mattaku (hoan toan... khdng); umaku (tuyét, gidi), suguni (ngay lap tic, ngay sau dé), v.v... hoae cac ti chi sé luong nhu nan kai mo (bao nhiéu 1 ln), subete, zenbu (tat ca), nani mo ka mo (tat cA, khong trir cai nao), hoac cdc quan ngi, thanh ngi, thanh ngit so sinh nhu datto go toku (bién nhanh nhu thé), viv... Ngoai ra, d mot gée dé khac, kha nang biéu dat cua dong ti phic cén thé hién d ché: nhiing cai cin nhan manh sé duge miéu ta “phite” bang nghia ciia cic thanh té tao ra, khi cn thi két hgp thém cac trang t¥ va cfc yéu té bén ngoai ti, nhung véi nhiing cai da hién nhién, tén tai ngim dn40 trong ¥ thiic cia ngudi ndi va ngudi nghe, trong cong déng van hoa cata dan tée Nhat thi lai bj ngdm n di. Dong tu phic tiéng Nhat 1a mét hé thong md. Vé nguyén tac, chung cé thé tao ra dén 16 kiéu loai két hgp, nhung trén thuc té, chi c6 8 trong sé chung duge sit dung phé bién va thing xuyén trong Idi ni, trong 8 kiéu loai nay lai cé nhiing kiéu logi dién hinh va cae dong ti dién hinh cho ting kiéu logi. Tinh chat “md” caa hé thong tir phic dem dén két qua a trong lai noi, c6 nhitng dong tir phite sé 1A mét trong loai duge phan dinh ro rang, nhung cing cé trudng hgp sé xuat hién céc dong ti’ nim 6 dung bién giita cac kiéu logi. Thue té 1a, ngoai nhiing déng tix duge duta vio trong cdc tit dién, trong lai néi, dita vao cac kiéu tao nghia duge nhan thc, tré thanh théi quen, thanh cam quan trong qua trinh tiép nhan ngén ngi, ngudi ndi c6 thé tam thdi tao ra céc dng tit phite méi tuy theo nhu cdu biéu dat cla minh. Cac dong tir phite nay khéng nhat thiét phai dua vao ti dién, khong phai do kiéu loai dac tha ma vi tan sé sit dung khéng cao, mang tinh chat ci nhan cho ting hoan canh cy thé. Diéu nay da dem Iai cho tiéng Nhat mét kha nang biéu dat tiém tang nhu hién tugng téch tw, choi chi? trong tiéng Viét, tao ra mt hé théng dong tw phite rat phong phi va linh hoat, luén cé sttc biéu dat cao. Phan I6n voi cdc ngén ngit, con duéng tir vung phan biét rat rd vdi con dudng ci phap. Cac két hop ti vung cé thé 1 theo quan hé phan tich tinh dé dién dat cac ¥ nghia nga phap nhung lic dé cdc dan vi két hgp khong con nam trong cap dé la tir nita. Chting thuée vé caip dé cao hon la cum tit, la céu, la cAc c&u trie cé cae tit ndi, cdc ‘Tran Thi Chung Toan hu ti hoac gin két hoac chen vao giita cae ti. Ban than tir cha yéu 1a cde don vi dé phan anh cae khai niém ma théi, Nhung trong tiéng Nhat, cac don vi la phic nay co thé biéu dat duge nhimg don vi c6 nghia tuong dudng trén bac tit trong cac tiéng chau Au va ca trong tiéng Viét nia. Mat mat, chang cé sy phan dinh vé vi tri chic nang véi cde cdu tric cu phap khac, mot mat chting gop phan bé sung thém cdc y nghia ngd phép ma nhiéu khi con dung ngi phap khéng thé biéu dat duge ti mi, cu thé va cing mot hic nhiéu binh dién nhu déng tit phic. D6 1a céc chute nang biéu dat vé thé, vé hutdng, v. Trén phudng dién cau tao ty day la nét dgc dao chi cé riéng trong tiéng Nhat. Vé mat loai hinh, cé thé thay ring tiéng Viét thudc loai hinh ngén ngit don lap, cae don vj khéng bién déi hinh thai trong Idi néi dé phuc vu cho cdc vai trd ngit phap khac nhau, ma cae y nghia ngit phap chi yéu duge tao ra theo con duéng phan tich tinh. Chinh dae diém nay lam cho cae dong ti vén hay di lién nhau nhu nhdn duge, chay ra, v.v... dan din phan hod cac vai tro cla minh. Hodc mt trong hai yéu 16 phai hao mén nghia di dé chi lam yéu to) phu, hoae ching két hop chat lai, tao tinh biéu trung cao nhu mua ban, danh bong, ... dé tao tir ghép, hose chting chuyén dan thanh cac chudi dong ti phan tich tinh trong vi tri cd phap dé biéu thi cac y nghia ngit phap phan dinh theo két cfu nhu di lam, di choi, mdi én xong... Chi trong vi tri ca phap duge phan dinh ma cée don vi tiéng Viét mdi béc 16 duge vai tré ca minh, Diéu nay dan dén két qua la cae déng tir tiéng Viet di lién nhau cing thay déi dan tinh chat va chic nang, tao nén hé qua la cde déng tit van vita hoat déng nhu don vi Tap chi Khou hoc DHOGHN, KHSH & NV, T.XIX, $64,203Dong tir phate - mot phuemng thite ty don lai vila dig trong cau tric tag dong tY phite nhw loai déng tir ting hop. At, suf bin déi hinh thai da rang budc cae dan vi dong tir lai véi nhau, phan dinh nhau, chung git cho cac déng ti khong can phan khéng nhiéu. Con trong tiéng N hoa dé biéu thi vai tro nett phap ma van dam bao truyén dat duge cae y nghia, ca ¥ nghia tir ving lan ¥ nghia nga phap. Nha thé, loai két hgp tao déng tw phic tir cdc yéu té dong tir don vin dang cing tén tai trong hé théng déng dai mdi phat trién phong pha dén nhu vay. Nhu vay, trén phutong dién tao ti, giita dong tix phite tiéng Viet vA dong ti phi tiéng Nhat 6 nhig ché gap nhau va phan biét véi nhau. Ching phan anh cdc dac tha vé loai hinh va su phat trién theo tiing loai hinh da anh hung dén cae con dudng tao nghia tit trong méi hong. Nhung ching cing phan anh su gdn gai trong cach thie tao tu gitta tiéng Viét (thude logi hinh don tiét) va tiéng Nha (thuée loai hinh chip dinh) han IA su khae biét 1d rang gitta tiéng Nhat va cdc tha tiéng chau Au khac. 3. Dong ti’ phitc va cach n&m bat thé giéi khach quan cita nguéi Nhat Dong tit phtre qua 1A mét hién tuong dac thd trong cau tao ttt cua tiéng Nhat Mac da trong tiéng Viét cang cé cach cau tao tit nhu thé nay nhung lai han ché 6 mot sé rat it déng ti ca vé mat kiéu loai lin s® lugng don vi 1a tt. Hon nifa, lién quan dén van dé nay 1a viée dua loai dong tit phite nao vao ti dién theo thyc té ngén ngi va quan niém cia ngudi Vist. Ching ta dua cae don vi Han - Vigt nhu Age tép, tu hoc vao tu dién nhurig lai khong thé dua cae uit nhu hin lén, chay ra, nhan ditoe yao trong tit dién nhu cdc don vi ty trong kho ti vung. Nhu vay thi danh sach Tup chi Kho hoc DHOGHN. KHXH & NV, TAIN, $64, 2003 cae ti sé dai lén qua mtic can thiét. T nhung, cdc don vj la dong tir phite nhu di miéu ta 6 trén lai dite dua vao trong cae ti dién tigng Nhat. Chi riéng diéu nay cling cho ta thay sy dac tha cua dong tir phue va vai tré cua chung trong tiv vung tiéng Nhat la quan trong dén thé nao. Qua hé théng dong tu phiic, ta cing thay ré mot diéu 1a moi hién tong ngon ngi thudng xuyén két vdi nhau, c6 quan hé nhén qua va x4u chudi véi nhau, dac biét 1a nhiing hign tugng vé sau bao gid cing phai dya trén nhiing cai cd truée, va nhu vay, ching dem lai tinh tiét kiém téi da cho ca hé théng ngén ngi. Cac dong ti don cla tiéng Nhat co thé “thao | mét cach dé dang dé két hop véi nhiéu you t6 khac nhau nhAm biéu dat nhiing sy viée méi hoc tao ra nhiing sac thai biéu cim khac nhau. Tinh tiét kiém 1a m6t trong nhiing dic tring co ban cha moi hé théng ngén ngit nhung diéu nay cé thé néi 1a da duge phat huy dén mic dé téi da trong biéu hién cia dong ti phitc. Diéu nay cho thay mt trong nhiing dic thd vin hoa cia dan t$e Nhat 1A ludn biét tiét kigm, Juén khén khéo ste dung nhiing cdi téi thiéu dé Jam giau, lam phong phi thém kho tang ngén ngii cha dan téc cling nhu ngudi Nhat da lam giau lén c4c kho tang kinh té van hoa cua dan téc nay. Ce quan hé gidta hai don vi trong déng ti phic luén néi lén trong nhan thie cha chi thé phat ngén. Ching hé tro cho nhau 46 gidp cho vige miéu tA thé gidi khach quan chi tiét, sinh déng. Trén thye té, cae hign tugng xy ra trong thé gidi khach quan thung khong tach rai nhau ma hay gdn két véi nhau hode theo quan hé truée sau vé théi gian, hodc theo quan hé bao ham trong nhau, hod theo quan hé cach thife - két qua, hoe theo quan hé nguyén nhan - két qué, hodc theo quan hé hanh42 dong - hudng, hoac ching cé die tinh gén gai nhau, tuong hd vA bd sung cho nhau, vv... Tat cd nhiing hién tugng nay cé thé néi la da duge goi ghém lai trong biéu dat cla dong ti phic. Cac déng ti phic biéu dat thé gidi khach quan trong mét cai nhin xdu chudi nhiéu chiéu, vita cy thé sinh dong nhung lai vita khai quat bao ham lai trong mét hinh thie don vj 1a tit, Ro rang 1a vige sit dung déng tit phitc cé lién quan dén cach n&m bat thé gidi thyc tai khach quan cua nguéi Nhat. Lee O Young [3] ld mot nha nghién eitu van hod Nhat lau nam cho rang ngudi Nhat cé xu huéng thu nhé thé gidi khach quan lai Tréin Thi Chung Toan trong tm nm bat cha minh. Khi nghién cttu déng ti phic tiéng Nhat ta cang cam diéu nay rat ré. Nha miéu ta cia dong ti phite ma tién trinh dign ra caa hanh dong da duge miéu ta vita cu thé, chi tiét lai vaa mang tinh téng hgp, tién trink dé duge thu nhé Iai trong dang thite cia dgng tir phite nhung lai duge khiic hoa lai rat sing dong déi vdi cd ngudi noi va ngudi nghe. O day, khi nghién citu vé dong tit phic va cdc hién tugng ngén ngit khae ta c6 thé tim thay khong chi la nhing cai doc d4o vé ngén ngit ma con cé thé hiéu thém duge nhiéu diéu li thu ca vé van hoa Nhat nita. TAI LIEU THAM KHAO 2 NXB Hokusedou shoten, Tokyo, 1986. Thi Chung Toan, Dong tit phiée tigng Nhat vdi cde don vi tao nghta twang duang trong tiéng Nhat, Luan an Tién si, Dai hoc Quéc gin HA Jean Hoff, Tagashira Yoshiko, Sé tay huéng dén céch sit dung déng tic phite hop tichg Nhat, di, H., 2002. 3. Lee O Young, Ngwai Nhat Ban vdi chi hung thu nhd, (Ban dich tiéng Viet cha TS. Hd Hoing Hoa), NXB Chinh trj Quée gia, Ha No 1998, 4. Nagashima Yoshirou, Cau tao cua dong ti phttc hyp, Tap bai gidng vé tiéng Nhat, quyén 4, Tit vung bit hign cita tiéng Nhat, NXB Taishukan, Tokyo, 1976. VNU_JOURNAL OF SCIENCE, SOC., SCL, HUMAN., XIX, Ne4, 2003, COMPOUND VERBS AS PRODUCTS OF A UNIQUE WAY OF WORD - FORMATION IN JAPANESE LANGUAGE Dr. Tran Thi Chung Toan Faculty of Graduate Studies - VNU ‘The paper presents distinctive features of Japanese compound verbs. The uniqueness of formation is scen in the simultaneous use of currently functioning simple verbs to form compounds with new capacity of expression. According to Japanese linguists, this kind of word - formation is not found in contemporary European languages. Concerning Vietnamese compound verbs “dong tu ghep”, there is a subcategory called “dong tu tong hop” (synthesized verbs) which are formed in a similar manner. Compared to Japanese compound verbs, “dong tu ghep” are fewer in quantity and especially in variety. Their word — formation is not as productive, varied and open as for Japanese ones. The latter consist of 16 types in theory. However, only 8 types are frequent in language usage. In Vietnamese, units capable of rendering meanings of Japanese compounds should not be compound or single verbs, but units of higher levels, such as phrases, clauses, or sentences. Tap chi Khoa hoc DHOGHN, KHXH & NV, T.XIX, $64, 2003