1

Rad etish
Fyucherslar, qimmatli qog'ozlar va spot valyuta savdolari
katta potentsial mukofotlarga ega, ammo katta potentsial
xavfga ega. Fyuchers, qimmatli qog'ozlar va foreks
bozorlarida savdo qilish uchun siz xavf-xatarlardan xabardor
bo'lishingiz va ularni qabul qilishga tayyor bo'lishingiz kerak.
Hech qachon yo'qotishingiz mumkin bo'lmagan pul bilan
savdo qilmang. Ushbu nashr fyuchers, qimmatli qog'ozlar yoki
forexni sotib olish/sotish bo'yicha taklif ham emas. Ma'lumotlar
faqat ta'lim maqsadlarida. Hech qanday hisob ushbu nashrda
muhokama qilinganlarga o'xshash foyda yoki zararga erishishi
yoki erishishi mumkinligi haqida hech qanday bayonot
berilmaydi. Ko'rsatkichlar yoki metodologiyaning o'tmishdagi
ishlashi kelajakdagi natijalarni ko'rsatishi shart emas. Ushbu
nashrda keltirilgan maslahat va strategiyalar sizning
vaziyatingizga mos kelmasligi mumkin. Agar kerak bo'lsa,
mutaxassis bilan maslahatlashing. Muallif hech qanday foyda
yo'qotishi yoki boshqa tijorat zararlari, jumladan, maxsus,
tasodifiy, oqibatli yoki boshqa zararlar uchun javobgar
bo'lmaydi.
Bu kitob kim uchun
Agar siz muvaffaqiyatga erishish uchun kurashayotgan
bo'lsangiz va savdoni stressli va hissiy deb bilsangiz, unda bu
kitob siz uchun. Oxirida siz bu his-tuyg'ularni qanday qilib
BARITA quvib chiqarishni bilib olasiz. Siz ishonchli va
hissiyotsiz treyderga aylanasiz, chunki sizning barcha
qarorlaringiz oddiy mantiq va sog'lom fikrga asoslanadi. Siz
bozorning keyingi harakatini tez, oson va ishonch bilan
bashorat qila olasiz. Ishonchdan muvaffaqiyat,
muvaffaqiyatdan esa boylik keladi. Hissiyotlarsiz savdo qiling
va siz spekulyator yoki investor sifatida HAR QANDAY
bozorda muvaffaqiyat qozonasiz. Ha, JUMLADAN forex! Bu
har kuni ushbu yondashuvdan foydalanadigan 16 yildan ortiq
2
savdo tajribasiga ega bo'lgan kishi tomonidan yozilgan,
shuning uchun siz "kim" dan o'rganasiz. Savdoda faqat ikkita
etakchi ko'rsatkich mavjud. Biri narx, ikkinchisi esa hajm.
Alohida holda, ular zaif va ozgina ochib beradi, lekin ularni
birlashtiring va xuddi porox kabi, ular portlovchi birikmaga
aylanadi. O'zingiz uchun narx tahlilining kuchini bilib, siz
hayratda qolasiz va nima uchun bundan oldin hech qachon
foydalanmaganligingiz haqida hayron qolasiz. To'satdan siz
bozorni ko'chirishdan oldin uni o'qiy olasiz. Bu birinchi marta
sodir bo'lganda, siz hayratda qolasiz, hayratda qolasiz va
hatto hayratda qolasiz. Shunda senga haqiqat ochiladi. Ikki
oddiy ko'rsatkichdan foydalanib, siz bozorning keyingi
harakatini taxmin qilish uchun kuch va bilimga egasiz.
Qisqasi, Volume Price Analysis bozorning DNKsini ochib
beradi va bu ajoyib kuchni kaftingizga joylashtiradi. Siz
ishonchli va ishonchli treyderga aylanasiz. Hissiy savdo va
stress abadiy yo'q qilinadi. Bitta oddiy sababga ko'ra siz
savdodan zavqlanishni boshlaysiz. Siz oddiy mantiq va hajm
va narx kuchiga asoslangan holda bozor qayerga borishini
BILASIZ.
Bu kitob nimani o'z ichiga oladi
Narxlar hajmini tahlil qilish bo'yicha to'liq qo'llanma
o'zingizning savdoingizda VPA-ni qo'llash uchun bilishingiz
kerak bo'lgan hamma narsani tushuntiradi. Har bir bob
keyingisiga asoslanadi, oddiy va tushunarli misollar
yordamida ularni birlashtirishdan oldin narx va hajm bo'yicha
birinchi tamoyillardan kelib chiqadi. To'satdan kitobni
chuqurroq o'rganishingiz bilan siz barcha bozorlarda va
barcha vaqt oralig'ida Hajm narxi tahlili sizga berishi mumkin
bo'lgan tushunchalarni tushuna boshlaysiz.

3
 Mundarija
Oldinga
Narx hajmi tahliliga kirish va bularning barchasi men uchun
qanday boshlangan. Men savdo hajmi bo'yicha o'z
sayohatimni boshlagan baxtli treyderlardan biri edim. Bu
mening muvaffaqiyatimning poydevori bo'ldi va men ham
sizniki bo'lishini xohlayman. Shuning uchun men kitob yozdim.
Sizga yordam berish uchun savdo orqali shaxsiy
ambitsiyalarga erishing. Narx hajmini tahlil qilish - bu bozor
sirlarini ochib berishning yagona usuli va bunda "aqlli pul" ga
amal qiling.
Birinchi bob: Savdoda hech qanday yangilik yo'q
Agar siz narxni tahlil qilish yangi tushuncha deb o'ylasangiz.
Yana o'ylab ko'ring. Bu Charlz Dou, Jessi Livermor va Richard
Uikoff kabi o'tmishning mashhur savdogarlari tomonidan
qo'llanilgan yondashuv edi. Bu savdogarlar ushbu texnikadan
foydalanib, faqat lenta, qalam va qog'ozdan foydalanib, katta
boyliklarni yaratishdi. Bu erda men ular qanday qilib
muvaffaqiyatga erishganini va 100 yil ichida tushunchalar
qanchalik oz o'zgarganini tushuntiraman.
Ikkinchi bob: Nima uchun jild
Mantiqsiz savol emas. Ushbu bobda men nima uchun hajm
Yagona etakchi ko'rsatkich ekanligini tushuntiraman, bu narx
bilan birgalikda bozorning kelajakdagi yo'nalishini haqiqatan
ham ochib beradi. Bundan tashqari, ovoz balandligi TENG
muhim narsani ochib beradi. Narx harakati to'g'ri yoki noto'g'ri.
Uchinchi bob: To'g'ri narx
VPA ning portlovchi birikmasini yaratadigan ikkinchi
komponent. Narx o'z-o'zidan sotib olish va sotishni ochib
beradi. U hech qachon oshkor qilmaydigan narsa kelajakdagi
har qanday narx harakatining ko'lami va eng muhimi, bu narx
harakati soxta harakatmi yoki yo'qmi.
To'rtinchi bob: Narx hajmini tahlil qilish - birinchi tamoyillar
4
 Bu erda men narx tahlilining asosiy tarkibiy qismlarini
tanishtiraman. Oddiy qilib aytganda, biz tahlilimizda ikkita
narsadan faqat bittasini qidiramiz. Yoki hajm va narxning
kelishilganligini tasdiqlash yoki anomaliya, bunda hajm va
narx KESHMAYDI. Bu bizning mumkin bo'lgan o'zgarishlar
haqida birinchi ogohlantirish signalidir.
Beshinchi bob: Narxlar hajmini tahlil qilish - rasmni yaratish
Ushbu bobda men to'plash va taqsimlash tushunchalarini
tushuntirib beraman, ular narx hajmi tahlilini asoslaydi. Bular
barcha vaqt oralig'ida va barcha bozorlarda sodir bo'ladi va
sotuv yoki sotib olishning eng yuqori nuqtasi bo'lgan
pirotexnika namoyishi bilan yakunlanadi. Bu kampaniyaning
tugashini va yangi tendentsiyaning boshlanishini anglatadi.
Biz qilishimiz kerak bo'lgan narsa, insayderlarga ergashish va
ular sotib olish va sotish paytida sotib olish va sotishdir.
Ushbu bo'limda siz buni har qanday bozorda qanday ko'rishni
bilib olasiz.
Oltinchi bob: Narxlar hajmi tahlili - keyingi bosqich
Bu erda biz oldingi bobdagi tushunchalarga asoslanishni
boshlaymiz va uchta eng kuchli shamdan foydalangan holda
VPA ga qarashni boshlaymiz. Bundan tashqari, men VPA
bilimlarimizni bozor tahliliga to'liq yondashuvga aylantira
boshlagach, hajmni to'xtatish va to'ldirish hajmini
tushuntiraman.
Ettinchi bob: Qo'llab-quvvatlash va qarshilik tushuntirilgan
Qo'llab-quvvatlash va qarshilik texnik savdoning asoslaridan
biridir. Ammo ovoz balandligi bilan birlashganda, bu muhim
texnika yanada kuchliroq bo'ladi. Bir nechta treyderlar
bozorlar qachon tirbandlik bosqichiga o'tayotganini qanday
aniqlashni yoki ular qachon paydo bo'lganligini tekshirish
uchun bir xil darajada muhimligini aniqlaydilar. Ushbu bo'limda
siz ikkalasini ham kashf qilasiz!
Sakkizinchi bob: Dinamik tendentsiyalar va trend chiziqlari
5
 An'anaviy trend va trend yo'nalishlarini unuting. Ular ishlab
chiqilgan vaqtga kelib, siz aqlli pul chiqayotganda kirasiz!
Ushbu bobda siz dinamik trend chiziqlarini qanday yaratishni
o'rganasiz, ular VPA bilan birgalikda sizni trendning boshida
EMAS, oxirida EMAS. Agar siz hech qachon an'anaviy trend
nazariyasi kontseptsiyasi bilan kurashgan bo'lsangiz, bu siz
uchun va savdoni inqilob qiladi.
To'qqizinchi bob: Narx bo'yicha hajm (VAP)
Hajmi narxlari tahlili yoki VPA - bu bitta narsa. VAP narxidagi
hajm - bu mutlaqo boshqacha narsa va bu sizga
diagrammadagi narx darajasidagi hajmlar zichligi haqida
vizual va tezkor tasvirni beradi. Bu juda kuchli, hayratlanarli,
ko'proq treyderlar bu yondashuvdan foydalanmaydi. Axir, bu
mintaqalardan birining uzilishi bitta narsani anglatadi - yangi
tendentsiya! Va VPA bilan tasdiqlanganda - pul!
O'ninchi bob: Narxlar hajmini tahlil qilish misollari
Bu erda biz turli bozorlardagi ba'zi "ishlagan" misollarni
batafsil ko'rib chiqamiz. Naqd pul bozorlaridagi aktsiyalarga,
spot valyuta bozoridagi valyutalarga, fyuchers bozorlaridagi
indekslarga va belgilar diagrammasidan foydalangan holda
tovarlarga nisbatan qo'llaniladigan VPA ni ko'ring. Darhaqiqat,
deyarli har bir bozor va diagramma turlaridan tortib to
vaqtgacha asoslangan diagrammalar, barchasi siz uchun
batafsil va izohlangan. Agar siz hali ham ishonch hosil
qilishingiz kerak bo'lsa, umid qilamanki, bu bob siz uchun buni
qiladi!
O'n birinchi bob: Hammasini birlashtirish
Endi barcha elementlarni birlashtirish vaqti keldi. Bundan
tashqari, men 16 yil davomida doimiy ravishda ishlagan eng
kuchli tirbandlik naqshlarini tushuntiraman va hajm bilan
birlashganda, bizga oddiy va aniq savdo imkoniyatlarini
taqdim eting - agar sabrli bo'lsangiz!
O'n ikkinchi bob: hajmi va narxi - keyingi avlod
6
 Yakuniy bobda men narx tahlilidagi eng so'nggi ishlanmalar
bilan tanishaman va bu metodologiya kelajakda qayerga
borishi mumkin. Charlz Dou va o'tmishning boshqa taniqli
savdogarlari o'zlarining asl ishlarining ushbu kengaytmalarini
yaxshi ko'rishadi.
Minnatdorchilik va treyder manbalari
Ushbu kitobda foydalanilgan grafik provayderlar ro'yxati va
treyderlar uchun bepul resurslar tafsilotlari.

Guvohlar
Salom Anna,
Men qaror qildim.. Men "forex trading" ni o'rganmoqchiman -
ko'p oylar davomida onlayn qidiruvdan so'ng, men duch
kelgan yagona haqiqiy odamsiz! Menga yordam bera
olasizmi??
Hurmat bilan,
Ali

Salom Anna,
Endigina saytingizni topdim va men qazishni boshladim - bu
cheksiz bilim manbaiga o'xshaydi - uni qo'yishdagi sa'y-
harakatlaringiz uchun rahmat. Men forexda yangiman - hali
ham bitlarni o'rganing. Mening tendentsiyam buff savdosi-narx
harakatidir. Savol: bozor psixologiyasini qanday aniqlash
mumkin?

Salom Anna xonim....!

Men sizning maqolalaringiz va FX dunyosidagi muvaffaqiyat
hikoyangizdan juda hayratdaman. Men yangi
boshlovchiman...Siz meni yangi boshlovchi deb ham
atashingiz mumkin..chunki men faqat MT4 platformasining
ishlashini bilaman...boshqalari yo'q...Chunki bu mening
boshlanishim...Men hamma narsani sinab ko'raman.
7
Dunyoning istalgan nuqtasidan iloji boricha o'rganish uchun
eng yaxshi ... Hurmat bilan, - MBZ

Salom Anna
Bu haqiqatan ham bozorning yaxshi va ajoyib yangilanishi
edi. Menga juda yoqadi va sizning savdongizda eng yaxshisini
tilayman. Ammo men hali ham mening tizimimda USD
indeksini qanday o'rnatishni ko'rsatishni so'rashda davom
etaman. Va siz hali ham to'g'ridan-to'g'ri forex bilan savdo
qilyapsizmi? Buning uchun qaysi brokerdan foydalanasiz.
Vaqtingiz uchun rahmat.
Kevin

Salom Anna,
Qoplangan qo'ng'iroq veb-saytingizni yaxshi ko'ring. Aqlli va
aqlli. Men hozir imonliman.................
Hurmat bilan
Gordon

Salom Anna,
Sizning sayt(lar)ingiz mutlaqo ajoyib! Haqiqatan ham
ma'lumotli va yaxshi yozilgan .........
Ezgu tilaklar ila.
Boy

Salom Anna
Men sizning ko'plab veb-saytlaringizdan zavqlanaman va
sizni uzoq vaqt oldin topganimni istardim. Men sizning yozish
uslubingiz va mazmuningizni qadrlayman. Iltimos, meni
kitobingiz ro'yxatiga kiriting. Axborot byulleteningizni qanchalik
tez-tez nashr qilasiz?
Eng yaxshi tilaklar
Jeyms
8
 Salom Anna
sen begona o'tlar orasidagi romashkasan!!
javobingiz uchun rahmat - o'ylaymanki, men ushbu yo'nalish
bo'ylab uzoq sayohat qilganimdan beri bir muncha vaqt
boshlang'ich yo'lga yopishib olaman ...... yana rahmat
Anna

Salom Anna,
saytingiz zo'r - sizni tezroq topsam edi! Bunday qimmatli
ma'lumotni baham ko'rganingiz uchun rahmat - bu haqiqatan
ham bebaho, yaxshi yozilgan va keng qamrovli - men ham
sizning kitobingizga qiziqaman. Ann

Salom Anna
Odatdagidek juda foydali fikrlar, rahmat - men bolg'acha
shamni "teskari" indikator deb o'ylayman - ya'ni narxlarni
oshirish davridan keyin teskari vaziyatga ega bo'lishingiz
mumkinmi?
Hurmat bilan
Aleks

CFTC krovat ma'lumotlaridan qanday foydalanaman - Men

bir muncha vaqtdan beri Anna Coullingning izdoshiman. Men
sizga ushbu videoni ko'rishni tavsiya qilaman. Menimcha, u
xatcho'pga arziydi. [...]
Ko'lmak bo'ylab men uni tez-tez tekshirib turuvchi eng sevimli
tahlilchilarimdan biri bu Anna Koulling va uning fikrlari bugungi
kunda o'qishga arziydi: Kundalik jadvalda oltin hosil qiluvchi
kuchli pennant.

Salom Anna,

9
 Siz bilan treyderlar ko'rgazmasida uchrashganimdan
xursandman. Men sizning veb-saytingizni kuzatib boraman.

Salom Anna,
Men sizning veb-saytingiz va Facebook sahifangizni bir
muncha vaqt kuzatib bordim va ishingizni juda foydali deb
bilaman - rahmat!
Men oltin endi 1425 dollarlik uch karra yuqori qarshilikni
sindirib tashlaganini ko'rmoqdaman
Men bugun GLD LEAPS va 2011 yil iyun oyidagi Gold
fyucherslarini sotib oldim - lekin hozir men kuchga sotib olish
haqidagi sharhingizni ko'rmoqdaman - men quroldan sakrab,
juda erta sotib oldim deb o'ylaysizmi?
Hurmat bilan
Aleks

Oldinga
Bu o'qishni, tez o'rganishni, ko'p mehnat qilishni ... kelajakda
muvaffaqiyatga erishish uchun o'tmishdan saboq olishni
istaganlar uchun eng yaxshi vaqt.
Robert Kiyosaki (1947-)

Bu men uchun juda shaxsiy kitob va men ko'p yillardan beri

yozishni rejalashtirganman.
Nihoyat, yozishga vaqt topdim!
Umid qilamanki, siz uni o'qib chiqqaningizdan so'ng, men siz
bilan baham ko'rmoqchi bo'lgan yagona analitik savdo
texnikasi, xuddi meniki kabi, sizning savdongizga ham chuqur
ta'sir qiladi. Men ushbu metodologiyaga ko'p yillar oldin,
deyarli syurreal tarzda, birinchi marta savdoga qiziqib
qolganimda qoqilganman. Va men buni qilganimdan abadiy
minnatdorman, garchi o'zingiz ko'rib turganingizdek, o'sha
10
paytda bu menga katta pul sarflagan bo'lsa ham. Ushbu
usulni o'rganish mening hayotim va savdo kareramdagi hal
qiluvchi lahza bo'ldi. Umid qilamanki, bu kitob siz uchun ham
xuddi shunday hayotni o'zgartiradi.
Xo'sh, bu savdo texnikasi nima va uni juda o'ziga xos qiladi?
Xo'sh, u 100 yildan ortiq vaqtdan beri mavjud va o'tmishdagi
barcha taniqli treyderlar tomonidan ishlatilgan. Ushbu
merosga qaramay, bugungi kunda ko'plab treyderlar ushbu
juda samarali tahliliy usulga e'tibor bermaydilar (yoki buni
bilishmaydi). Nima uchun bu, men hech qanday tasavvurga
ega emasman. Bu 16 yildan ortiq vaqt davomida mening
savdo va investitsiyalarimning asosi bo'lib kelgan va bugungi
kunda ham shunday bo'lib qolmoqda. Bu juda kuchli va ko'p
jihatdan "mantiqiy". Ushbu kitobni yozishdan maqsadim sizni
o'zingiz uchun buni qabul qilishga ishontirishdir.
Men so'raganim shuki, sizdan fikringizni ochib, men Volume
Price Analysis yoki qisqacha VPA deb ataydigan oddiy mantiq
va kuchni qabul qilishingizni so'rayman.
Hajmi narxi tahlili mening shaxsiy terminologiyamdir. Bu
tavsifni boshqa joyda topa olmaysiz. Men uni ishlatishimning
sababi shundaki, u uchta oddiy so'z bilan metodologiyani aniq
tasvirlaydi. Axir, treyderlar sifatida biz har safar savdo
qilganimizda ma'lum darajada aniqlik bilan javob berishni
istagan bitta savol bor. Savol “narx keyingi qayerga boradi”.
Narx hajmi tahlili bu savolga javob beradi.
U barcha vaqt oralig'ida barcha bozorlarga qo'llanilishi va
barcha vositalar bilan savdo qilish uchun ishlatilishi mumkin.
Kelajakdagi narx harakatlarini tasdiqlash va prognoz qilish
uchun hajmdan foydalanish mening savdodagi
muvaffaqiyatimning markazida bo'ldi va umid qilamanki, bu
kitobni o'qish sizning savdoga bo'lgan yondashuvingizni
abadiy o'zgartiradi. Yuqorida aytganimdek, iltimos, VPA
degan oddiy mantiqqa fikringizni oching va ushbu kitobni o'qib
11
chiqqaningizdan so'ng, siz bir zumda diagrammalarni sharhlay
olasiz va narx harakatini prognoz qila olasiz.
Bu birinchi marta sodir bo'lishi siz uchun hayotni
o'zgartiradigan lahza bo'ladi, chunki siz to'satdan
barmoqlaringiz uchida eng kuchli savdo texnikasiga ega
ekanligingizni tushunasiz.
Treyder sifatida siz o'zingizga ishonchli va xotirjam bo'lasiz,
chunki sizning savdo qarorlaringiz mantiqqa va narx hajmi
munosabatlarini o'zingizning tahlilingizga asoslanadi. Biroq,
yuqorida aytganimdek, bu erda yangi yoki mistik narsa yo'q.
Siz kashf etadigan metodologiya o'tmishdagi taniqli treyderlar
tomonidan qo'llanilgan yondashuvga asoslangan. Ular uchun
na kompyuter, na internet bor edi. Hamma narsa qo'lda,
qo'lda chizilgan diagrammalar va qog'oz lentadan narxni
o'qish bilan amalga oshirildi. Biz omadlimiz. Bularning
barchasi endi biz uchun, elektron jadvalda amalga oshiriladi.
Biz qilishimiz kerak bo'lgan yagona narsa narx hajmi
munosabatini izohlash va buning uchun sizga yaxshi
o'qituvchi kerak.
Umid qilamanki, men o'sha o'qituvchi bo'laman va bu
kitobdagi saboqlarni o'tkazaman.
Biroq, qanday qilib men hajm va uning simbiotik va o'zaro
bog'liq munosabatlar narxiga qoqildim? Xo'sh, bu juda g'alati
voqea va u bilan bog'liq holda, umid qilamanki, bu juda
qimmat bo'lganiga qaramay, men o'zimni omadli deb bilaman,
chunki men savdo sayohatimni hajm bilan boshladim.
Ko'pgina treyderlar yillar davomida turli xil savdo
yondashuvlarini sinab ko'rishadi, chunki ularning har biri bir xil
xulosaga kelishdan oldin marketing shov-shuvining umidlarini
oqlay olmay, ko'proq umidsizlikka tushib qolishadi.
Faqat o'ylab ko'rganimdan so'ng, men qanchalik omadli
ekanligimni tushuna olaman va endi bu bilimimni siz bilan
baham ko'rmoqchiman. Shunday qilib, agar siz ushbu kitobni
12
boshlang'ich treyder sifatida o'qiyotgan bo'lsangiz, unda siz
ham omadlisiz. Siz uzoq, samarasiz sayohatning og'rig'i va
xarajatlaridan qochdingiz. Agar siz tajribali treyder bo'lsangiz,
ushbu kitobga xush kelibsiz va umid qilamanki, u sizning
umidlaringizni qondiradi va sizda savdo haqida yana bitta
kitobni o'qish uchun etarli ishtiyoq bor!
Bu erda o'z hikoyamni aytib beraman, men hech qanday
ismni o'zgartirmadim va bu odamlarning ko'pchiligi hali ham
savdo dunyosida ishtirok etishadi.
Hammasi qanday boshlandi
1990-yillarning oxirida men nega mening pensiyam va
investitsiyalarim fond bozorida sodir bo'layotgan voqealarni
aks ettirmasligini tushunolmadim, bu juda yuqori edi. Internet
paydo bo'lgunga qadar men faqat gazetalarga ishonishim
mumkin edi va 1998 yil yanvar oyida men Sunday Times
gazetasida savdodan katta pul ishlab olgan va hozirda o'z
biznesida o'qitish uchun yollovchilarni qidirayotgan savdogar
haqidagi maqolani o'qidim. usullari. Bu savdogarning ismi
Albert Labos edi.
Ikki hafta o'tgach, yakshanba kuni erta tongda men HMS
prezidentida to'la xonada boshqa yuzlab umiddorlarga
qo'shildim. Prezident - 1918 yilda Blekfriars ko'prigi yaqinida
Temza daryosida bog'langan mashhur suv osti kemasiga
qarshi Q-kemasi. Men keldim, qo'limda daftarni tekshirib, nima
taklif qilinsa, ro'yxatdan o'tishga tayyorman.
Bu voqea boshidanoq sirli edi. Avvaliga Albert xonadagi
«ayg‘oqchilar»ni ketishga chaqirdi. U ularning kimligini va
nima uchun u erda bo'lganligini bilar edi va u bizga keyinroq
aytganidek, bular yirik banklarning josuslari bo'lib, uning
yashirin savdo usullarini o'rganish uchun kelgan. Bular kartelni
egallashi mumkin bo'lgan savdo usullari edi, hozirda ushbu
marketmeykerlar yoqadi.

13
 Keyin bizni Tom Uilyams bilan tanishtirishdi. Bizga Tomning
ko'rish qobiliyati past ekanligini aytishdi va men uning oq
tayoqlari bor-yo'qligini eslay olmayman. Bizga, shuningdek,
Tom sobiq "sindikat treyderi" ekanligini aytishdi. Biroq,
bugungi kunga qadar men "sindikat treyderi" nima ekanligini
yoki nima qilishini aniq bilmayman. Ammo o'sha paytda bu
juda ta'sirli edi. Pitch davomida turli xil jadvallar taqdim etildi
va Albert elita treyderlar guruhini qidirayotganini tushuntirdi.
Biroq, joylar cheklangan edi va faqat bir nechta tanlanganlar
qabul qilinib, o'qitiladi.
U erdagi boshqa ko'plab odamlar singari men ham
qo'shilishni xohlardim va ikki haftalik kurs uchun 5000 funt
sterlingni mamnuniyat bilan to'ladim, bu "umrda bir marta
imkoniyat" uchun qabul qilinganimdan minnatdorman.
Agar yuqorida aytilganlarning barchasi biroz g'alati tuyulsa,
shunday edi, lekin men o'zimni ishonchli his qildim, chunki
Albertni juda obro'li gazeta ma'qullagan va men o'rganishni
juda xohlardim.
Ikki haftalik kurs davomida biz insho yozishimiz kerak edi va
bizni Edvin Lefevrening Jessi Livermorning nozik niqoblangan
tarjimai holi bo'lgan birja operatorining xotiralari kitobini
o'qishga undadi. Barcha treyderlar va investorlar o'qishi kerak
bo'lgan kitob.
Ikki hafta davomida barcha moliyaviy bozorlar u yoki bu
tarzda manipulyatsiya qilinganligi haqida xabar berildi.
Narxning o'zgarishi haqiqiy yoki noto'g'ri ekanligini bilishning
yagona yo'li hajmdan foydalanish edi. Ovozni yashirib
bo'lmaydi. U erda hamma ko'rishi mumkin.
Men bu hikoyadan shunchalik amin bo'ldimki, men ham erim
Devidni Albertning kursini olishga ko'ndirdim.
Orqaga nazar tashlasak, xarajatlar juda katta edi, chunki
kursni bir necha kunga qisqartirish mumkin edi. Biroq, Devid
va men narx va hajmning asosiy tamoyillarini oldik va
14
o'shandan beri ularni o'z savdo va investitsiya
metodologiyamizga birlashtirdik. O'tgan yillar davomida biz
deyarli har bir bozorda muvaffaqiyatli savdo qildik va so'nggi
besh yil davomida 70 ta veb-sayt tarmog'imiz bo'ylab bilim va
tajribamiz bilan o'rtoqlashdik.
Endi ushbu kitob bizga ushbu bilimlarni treyderlar va
investorlarning keyingi avlodiga batafsilroq etkazish
imkoniyatini beradi, umid qilamanki, siz ulardan biri bo'lasiz.
Birinchi bob
Nihil pastki taglik savdosida hech qanday yangilik yo'q
(quyosh ostida yangi hech narsa yo'q)
Voiz 1:9

Iloji bo'lsa, men o'zim ko'p, ko'p marta o'qigan va Albert

tomonidan tavsiya etilgan "kurs kitobi" bo'lgan kitobimdan
boshlayman, chunki biz o'sha birinchi tongda ma'sum va
umidsizlik bilan o'tirganimizda, bu kitobni qo'llarimizga
ushlagancha.
Bu kitob Edvin Lefevr tomonidan yozilgan va 1923 yilda
nashr etilgan "Birja operatorining xotiralari" kitobi edi. Bu
o'tmishning mashhur treyderlaridan biri Jessi Livermorning
avtobiografiyasi bo'lib, bugungi kunda ham o'sha paytdagidek
dolzarbdir. Ammo bir iqtibos men uchun alohida ajralib turadi
va bu: “Uoll-stritda hech qanday yangilik yo'q. Bo'lishi mumkin
emas, chunki chayqovchilik tepaliklar kabi qadimgi. Bugun
fond bozorida nima sodir bo'lsa, avval ham sodir bo'lgan va
yana sodir bo'ladi"
Bu mohiyatan hajm va narx tahlilini umumlashtiradi. Agar siz
savdoga yangi va qiziqarli yondashuvni kutayotgan bo'lsangiz,
hafsalangiz pir bo'ladi. Narx hajmi tahlilining asoslari moliyaviy
bozorlarda shunchalik chuqur ildiz otganki, men uchun juda
kam sonli treyderlar biz har kuni ko'rgan narsalarning
mantig'ini qabul qilishlari g'ayrioddiy.
15
 Bu 100 yildan ortiq vaqtdan beri mavjud bo'lgan texnika. Bu
ulkan shaxsiy boyliklar yaratilgan poydevor tosh bo'lgan va
ramziy muassasalar qurilgan.
Endi siz o'zingizga uchta savol berishingiz mumkin:
1. Hajmi bugungi kunda ham dolzarbmi?
2. Men savdo qiladigan bozorga tegishlimi?
3. Uni barcha savdo va investitsiya strategiyalariga qo'llash
mumkinmi?
Iloji bo'lsa, birinchi savolga "Qimmatli qog'ozlar va tovarlar"
jurnalidan ko'chirma bilan javob berishga harakat qilaman.
Quyidagi iqtibos 2002 yildagi maqolasida Uikkoff haqida o'sha
paytdagi jurnal xodimi Devid Penn tomonidan yozilgan:
"Wyckoffning ko'pgina asosiy tamoyillari texnik tahlilning de-
fakto standartlariga aylandi: jamg'arish / taqsimlash
tushunchalari va aktsiya bahosi harakatini aniqlashda narx va
hajmning ustunligi bunga misoldir."
Ikkinchi savol, men faqat shaxsiy nuqtai nazardan javob bera
olaman.
Men fyuchers bozoridagi savdo indekslarida o'z savdo
kareramni boshladim. U yerdan sarmoya kiritish uchun naqd
pul bozorlariga, chayqovchilik uchun tovarlarga va nihoyat,
fyuchers va spotda valyuta bozorlariga o'tdim. Bularning
barchasida men ushbu bozorlarning har biriga, hatto spot
forexga ham asosiy tahliliy yondashuv sifatida hajm va
narxdan foydalanganman. Ha, forexda ham hajm bor! Narx
hajmi tahlili har bir bozorda qo'llanilishi mumkin. Yondashuv
universaldir. O'rganganingizdan so'ng, siz ushbu
metodologiyani istalgan vaqt oralig'ida va har bir asbobda
qo'llashingiz mumkin bo'ladi.
Nihoyat, narx tahlilini barcha savdo va investitsiya
strategiyalariga qo'llash mumkinmi, degan uchinchi savolga
javob berishning eng yaxshi usuli bu Richard Uikoffning
iqtibosidir, siz yaqinda bilib olishingiz mumkin, Volume Price
16
Analysis asoschisi hisoblanadi. U o'zining "Tasmani o'qish
bo'yicha tadqiqotlar" kitobida quyidagilarni yozgan: "Bozorni
o'z harakatlariga ko'ra baholaganda, siz keyingi kichik yarim
soatlik tebranishlarni yoki keyingi ikki yoki uch haftadagi
tendentsiyani bashorat qilishga harakat qilyapsizmi, muhim
emas. Narx, hajm, faollik, qo'llab-quvvatlash va bosim bilan bir
xil ko'rsatkichlar ikkalasiga ham tayyorgarlik ko'rishda
namoyish etiladi. Xuddi shu elementlar okeandagi kabi bir
tomchi suvda ham topiladi va aksincha” Demak, oddiy haqiqat
shu. Qimmatli qog'ozlar, obligatsiyalar, valyutalar va qimmatli
qog'ozlar bo'yicha chayqovchi bo'lasizmi yoki ushbu
bozorlarda trend, tebranish yoki pozitsiya treyderi bo'lasizmi
yoki hatto uzoq muddatga investitsiya qilyapsizmi, bu erda
kashf etadigan usullar bugungi kunda ham amal qiladi. ular
deyarli 100 yil oldin bo'lgani kabi. Yagona shart shundaki,
bizda bir xil grafikda narx va hajm mavjud.
Ushbu kuchli texnika uchun biz bugungi kunda texnik tahlil
deb ataydigan narsaning asosini qo'ygan o'tgan asrning
buyuk savdogarlariga rahmat aytishimiz kerak.
Dow Jones, Dow Theory va Wall Street Journal asoschisi
Charlz Dou kabi mashhur nomlar va odatda texnik tahlilning
bobosi deb ataladi.
Downing asosiy e'tiqodlaridan biri bu hajmning narx
tendentsiyalarini tasdiqlaganligi edi. Uning ta'kidlashicha, agar
narx past hajmda harakat qilsa, unda turli sabablar bo'lishi
mumkin. Biroq, agar narx harakati yuqori yoki o'sib
borayotgan hajm bilan bog'liq bo'lsa, u buni to'g'ri harakat deb
hisobladi. Agar narx bir yo'nalishda harakat qilishda davom
etsa va u bilan bog'liq qo'llab-quvvatlovchi hajm bilan, demak,
bu tendentsiya boshlanishining belgisi edi.
Ushbu asosiy printsipdan kelib chiqib, Charlz Dou ushbu
g'oyani tendentsiyaning uchta asosiy bosqichiga kengaytirdi
va rivojlantirdi. U ko'tarilish tendentsiyasining birinchi
17
bosqichini "to'plash bosqichi", har qanday yuqori
tendentsiyaning boshlang'ich nuqtasi sifatida belgiladi. U
ikkinchi bosqichni "jamoatchilik ishtiroki bosqichi" deb atadi,
uni keyingi bosqichdagi texnik tendentsiya deb hisoblash
mumkin. Bu odatda uch bosqichning eng uzuni edi. Nihoyat, u
"tarqatish bosqichi" deb nomlangan uchinchi bosqichni
aniqladi. Bu, odatda, oltin imkoniyatni qo'ldan boy
berayotganidan qo'rqib, bozorga shoshilayotgan investorlarni
ko'radi.
Jamoat xursandchilik bilan sotib olayotgan bo'lsa-da, Charlz
Dou "aqlli pul" deb atagan narsa buning teskarisini qildi va
sotdi. Aqlli pul o'z foydasini olib, tobora ko'proq ishtiyoqmand
ommaga sotildi. Va bu oldi-sotdi faoliyatining barchasini hajm
prizmasi orqali ko'rish mumkin edi.
Charlz Douning o'zi hech qachon savdo va investitsiyaga
bo'lgan yondashuvi haqida hech qanday rasmiy asar nashr
qilmagan, o'z fikrlari va g'oyalarini embrion Wall Street
Journalda nashr etishni afzal ko'rgan. 1902 yilda vafotidan
keyingina uning ishi avval yaqin do‘sti va hamkasbi Sem
Nelson, keyinroq Uilyam Xemilton tomonidan jamlangan va
nashr etilgan. 1903-yilda nashr etilgan “Birja
spekulyatsiyasining ABC” kitobi buyuk insonning g‘oyalarini
osib qo‘yish uchun ilgak bo‘lgan “Dow nazariyasi” atamasini
birinchi bo‘lib ishlatgan.
Hajm uning bozorga bo'lgan yondashuvining asosiy
tamoyillaridan biri bo'lsa-da va natijada narxlarning tegishli
ta'sirini tasdiqlash, Charlz Dou uchun harakatlantiruvchi
tamoyillardan biri bo'lgan tendentsiyalar g'oyasini ishlab
chiqish edi. Ikkinchisi, investorlarga narxni tasdiqlash uchun
bozor xatti-harakatlarining asoslari haqida muqobil ko'rinish
berish uchun indekslar kontseptsiyasi edi. Aynan shuning
uchun u Dow Jones transport indeksi kabi turli xil indekslarni
ishlab chiqdi, bu esa "bog'liq sanoat tarmoqlari" iqtisodiyotning
18
kengroq ko'rinishini taqdim etishi mumkin bo'lgan
benchmarkni taqdim etdi.
Zero, agar iqtisodiyot kuchli bo‘lganida, bu bozorning turli
sohalaridagi kompaniyalar faoliyatida o‘z aksini topardi. Agar
xohlasangiz, o'zaro bozor tahlilining dastlabki eksponenti!
Agar Charlz Dou texnik tahlilning asoschisi bo'lsa, u uning
zamondoshi Richard Uikoff bo'lib, u hajm va narx tahlilining
asoschisi deb hisoblanishi mumkin va bugungi kunda biz
ishlatadigan metodologiyaning asosini yaratgan.
Uikoff Downing zamondoshi edi va 1888 yilda 15 yoshida,
Dow o'zining Wall Street Journal jurnalining birinchi nashrini
chiqarish bilan bir vaqtda Uoll Stritda birja yuguruvchisi
sifatida ish boshladi. U 25 yoshga to'lganda, u o'z brokerlik
ofisini ochish uchun savdosidan yetarlicha pul ishlab topgan
edi. G'ayrioddiy, asosiy maqsad o'zi uchun ko'proq pul topish
uchun emas (u buni qildi), balki kichik investor uchun
o'qituvchi va xolis ma'lumot manbai sifatida. Bu butun umri
davomida bir qoida edi va Charlz Doudan farqli o'laroq, Uikoff
sermahsul yozuvchi va noshir edi.
Uning 1930-yillarning boshlarida sirtqi kurs sifatida nashr
etilgan Richard Uikoffning qimmatli qog'ozlar bilan savdo
qilish va investitsiya qilish usuli, bugungi kunda ham Uoll-
stritdagi barcha investitsiya banklari foydalanadigan loyiha
bo'lib qolmoqda.
Bu mohiyatan ta'lim kursidir va uni topish qiyin bo'lsa ham,
eski kitob sotuvchilardan qog'oz nusxada mavjud.
Uaykoff o'z hayoti davomida har doim o'zini o'zi
yo'naltiradigan investorga bozorlar qanday ishlashi haqida
tushuncha berilishini ta'minlashga intilgan va 1907 yilda The
Ticker deb nomlangan juda muvaffaqiyatli oylik jurnalni
chiqargan va keyinchalik The Magazine of Wall Streetga
birlashgan. yanada mashhur.

19
 Buning ko'pgina sabablaridan biri uning bozor va bozor xatti-
harakatlariga bo'lgan nuqtai nazari edi. Birinchidan, u
muvaffaqiyatli bo'lish uchun siz o'zingizning texnik tahlilingizni
o'tkazishingiz va "deb nomlangan" mutaxassislar va moliyaviy
ommaviy axborot vositalarining fikrlarini e'tiborsiz
qoldirishingiz kerakligiga qat'iy ishondi. Ikkinchidan, u bu
yondashuvni fan emas, balki san'at deb hisoblagan.
Uikoff o'z o'quvchilariga, uning kurslari va seminarlarida
qatnashganlarga etkazgan xabar oddiy edi. Bozorlarni
o'rganish va Uoll-stritda ishlagan yillar davomida u narxlar
talab va taklifning asosiy iqtisodiy printsipi bo'yicha harakat
qiladi va narx hajmi munosabatlarini kuzatish orqali kelajakda
bozor yo'nalishini prognoz qilish mumkinligiga ishondi.
Uikoff ko'p marta intervyu bergan va keyinchalik Uoll-strit
jurnalida nashr etilgan Charlz Dou va Jessi Livermor singari,
o'tmishdagi bu buyuklarning barchasida umumiy narsa bor
edi. Ularning barchasi o'zlarining ilhom manbai sifatida tasma
lentalaridan foydalanganlar, narx, hajm, vaqt va tendentsiyani
o'z ichiga olgan talab va taklifning asosiy qonunlarini ochib
berishgan.
Uaykoff o'z ishidan uchta asosiy qonunni batafsil bayon qildi.
1.Talab va taklif qonuni
Bu uning birinchi va asosiy qonuni bo'lib, uning broker
sifatidagi tajribasidan kelib chiqqan holda, bozorlar narx
harakatining davom etayotgan jangiga qanday munosabatda
bo'lishlari haqida batafsil ichki ma'lumotga ega bo'ldi. Talab
taklifdan ko'p bo'lsa, bu talabni qondirish uchun narxlar
ko'tariladi va aksincha, taklif talabdan ko'p bo'lsa, narxlar
pasayadi va buning natijasida ortiqcha taklif so'riladi. Qishki
sotuvlarni ko'rib chiqing! Narxlar tushadi va xaridorlar taklifni
o'zlashtirish uchun keladi.
2. Sabab va natija qonuni

20
 Ikkinchi qonunda aytilishicha, ta'sir qilish uchun avvalo sabab
bo'lishi kerak, bundan tashqari, ta'sir sababga to'g'ridan-to'g'ri
mutanosib bo'ladi. Boshqacha qilib aytadigan bo'lsak, kichik
hajmdagi faollik faqat kichik hajmdagi narx ta'siriga olib keladi.
Ushbu qonun bir qator narx chiziqlariga nisbatan qo'llaniladi
va har qanday keyingi tendentsiya darajasini belgilaydi. Agar
sabab katta bo'lsa, unda ta'sir ham katta bo'ladi. Agar sabab
kichik bo'lsa, unda ta'sir ham kichik bo'ladi. Bu erda eng oddiy
o'xshashlik dengizdagi to'lqindir. Kemaga urilgan katta to'lqin
kemaning shiddat bilan aylanayotganini ko'radi, kichik to'lqin
esa kam yoki umuman ta'sir qilmaydi.
3.Harakat qonuni va natija. Bu Nyutonning uchinchi fizika
qonuniga o'xshash Vikoffning uchinchi qonuni. Har bir harakat
teng va qarama-qarshi reaktsiyaga ega bo'lishi kerak.
Boshqacha qilib aytganda, diagrammadagi narx harakati
quyidagi hajm harakatini aks ettirishi kerak. Ikkalasi har doim
bir-biri bilan uyg'un bo'lishi kerak, natijada ko'rilgan harakat
(bu hajm) (bu natijada narx harakati). Uaykoff o'rgatganidek,
biz ushbu qonunning saqlanib qolganligini aniqlash uchun
"sud-tibbiy yondashuv" dan foydalangan holda har bir narx
panelini tahlil qilishni boshlaymiz. Agar mavjud bo'lsa, u holda
bozor o'zini kerakli tarzda tutadi va biz tahlilimizni quyidagi
satrda davom ettirishimiz mumkin. Agar yo'q bo'lsa va
anomaliya bo'lsa, biz nima uchun va xuddi jinoyat joyini
tergovchisi kabi, sabablarini aniqlashimiz kerak.
Ticker Wycoffning yondashuvini mukammal tasvirlab berdi.
Yigirma yillik bozorlarni o'rganish va Jessi Livermor va JP
Morgan kabi boshqa buyuk treyderlar bilan suhbatlashish
davomida u lenta o'qishning etakchi vakillaridan biriga aylandi
va bu keyinchalik uning metodologiyasi va tahlilining asosini
tashkil etdi. 1910 yilda u o'z nomi bilan nashr etilmagan, lekin
Rollo Tape taxallusidan foydalangan holda, magnit tasmasini

21
o'qish bo'yicha hozirgacha eng nufuzli deb hisoblangan
"Tasma o'qishdagi tadqiqotlar" kitobini yozdi!
Livermor ham lenta o'qishning asosiy ko'rsatkichi bo'lgan va
Uoll-stritning har doimgi afsonalaridan biridir. U o'zining savdo
karerasini 15 yoshida boshlagan, kotirovkalar kengashi bolasi
bo'lib ishlagan va lentadan so'nggi narxlarni chaqirgan. Keyin
ular Peyn va Uebber ishlagan brokerlik idorasi taxtalariga
joylashtirildi. Ishning o'zi zerikarli bo'lsa-da, yosh Jessi tez
orada narxlarning doimiy oqimi, sotib olish va sotish
buyurtmalari bilan birgalikda haqiqatan ham voqeani ochib
berishini tushuna boshladi. Lenta u bilan gaplashar va
bozorning eng ichki sirlarini ochib berar edi.
U qimmatli qog'ozlar narxi sotib olish va sotish bilan ma'lum
bir tarzda harakat qilganda, narxning sezilarli siljishi yo'lda
ekanligini payqa boshladi. Ushbu bilimlar bilan qurollangan
Livermor brokerlik idorasini tark etdi va ticker lentasi haqidagi
yaqin bilimlaridan foydalanib, to'liq vaqtli savdoni boshladi. Ikki
yil ichida u 1000 dollarni 20 000 dollarga aylantirdi, o'sha
kunlarda juda katta summa edi va 21 yoshga to'lganda, bu
200 000 dollarga aylandi va unga "Boy Plunger" laqabini oldi.
U qimmatli qog'ozlardan tovarga o'tdi, bu erda undan ham
kattaroq mablag'lar kelib tushdi va u erda bir necha million
dollar ishlab topgan va yo'qotgan rolikli sayohatga qaramay,
uning shon-shuhrati ikki yirik bozor halokatida qisqa savdosi
bilan tarixda mustahkamlandi. Birinchisi 1907 yilda bo'lib, u
erda 3 million dollardan ortiq daromad olgan.
Biroq, bu daromad 1929 yildagi Uoll-stritdagi halokatda kam
bo'ldi, konservativ hisob-kitoblarga ko'ra, u taxminan 100
million dollar ishlab topgan. Boshqalar azob chekib, hamma
narsani yo'qotgan bo'lsa-da, Jessi Livermor gullab-yashnadi
va o'sha paytda matbuotda haqorat qilindi va omma oldida
aybdor bo'ldi. Ko'pchilikning boshiga tushgan fojialarni
hisobga olsak, ajablanarli joyi yo'q.
22
 Livermorning rafiqasi ular yana hamma narsani yo'qotgan
deb o'yladi va sud ijrochilarining kelishidan qo'rqib, 23 xonali
uyidagi barcha mebel va zargarlik buyumlarini olib tashladi.
Faqat o'sha kuni kechqurun u ofisidan uyiga kelganida, u
xotirjamlik bilan unga bu uning savdodagi eng daromadli kuni
bo'lganini aytdi.
Ushbu mashhur treyderlar uchun ticker tasmasi moliyaviy
bozorlar olamidagi oynasi edi. Uikoffning o'zi bu lentani
shunday deb ta'kidladi: "tasmada hozir paydo bo'lgan
narsadan kelajakda nima bo'lishini bashorat qilish usuli"
Keyin u "Tasmani o'qish bo'yicha tadqiqotlar" da so'zini
davom ettirdi: "Tasmani o'qish - bu tez olovli ot hissi. Uning
maqsadi aktsiyalarning to'planishi yoki taqsimlanishi, yuqori
yoki pastga belgilanishi yoki katta manfaatlar tomonidan
e'tibordan chetda qolganligini aniqlashdir. Tape Reader har bir
keyingi tranzaksiyadan - bozor kaleydoskopining har bir
siljishidan chegirmalarni amalga oshirishga qaratilgan; yangi
vaziyatni tushunish, uni chaqmoq kabi, miyaning tortish
mashinasi orqali majburlash va sovuqqonlik va aniqlik bilan
harakat qilish mumkin bo'lgan qarorga kelish. U alohida
qimmatli qog'ozlar va butun bozordagi bir lahzalik talab va
taklifni o'lchaydi, har birining orqasida turgan kuchlarni va
ularning munosabatlarini, har birini boshqasiga va hammaga
solishtiradi.
Lenta o'qiydigan dastur do'kon menejeriga o'xshaydi; uning
kabinetiga turli bo'limlar tomonidan amalga oshirilgan savdo
hisobotlari yuzlab quyiladi. U biznesning umumiy
tendentsiyasini ta'kidlaydi - talabning og'ir yoki engil
bo'lishidan qat'i nazar, lekin talab g'ayritabiiy darajada kuchli
yoki zaif bo'lgan chiziqlarga alohida e'tibor beradi. U ma'lum
bir bo'limda javonlarini to'liq saqlashda qiynalganda, u o'z
xaridorlariga ko'rsatma beradi va ular xarid buyurtmalarini
oshiradilar; Ba'zi tovarlar harakatlanmasa, u vaqt uchun talab
23
(bozor) kamligini biladi, shuning uchun u mumkin bo'lgan
xaridorlarni rag'batlantirish uchun o'z narxlarini pasaytiradi.
Savdogarlar sifatida biz bilishimiz kerak bo'lgan narsa shu!
Dastlab 1860-yillarning o'rtalarida Morze alifbosi yordamida
aloqa qilish uchun telegraf tizimi sifatida ishlab chiqilgan
texnologiya aksiyalar narxlari va buyurtmalar oqimini bildirish
tizimini ta'minlash uchun moslashtirilgan.
Keyin ular tor qog'ozli lentada paydo bo'lib, savdo kuni
davomida raqamlarni teshib qo'ydi. Quyida bu buyuk
savdogarlar o'z boyliklarini orttirish uchun
foydalanganliklarining asl misoli keltirilgan.
Ehtimol, ishonish qiyin, lekin bu erda ko'rinadigan narsa, siz
hajm, narx, trend va vaqt munosabatlarini tushunganingizdan
so'ng, muvaffaqiyatga erishish uchun treyder sifatida
bilishingiz kerak bo'lgan narsadir.

1.10-rasm Sereno S. Prattning (1909) Uoll-strit ishidan

olingan jamoat mulki tasviridir – HathiTrust
www://www.hathitrust.org/ ruxsati bilan.
24
 Charlz Dou, Jessi Livermor, Richard Uikoff, JP Morgan va
boshqa taniqli savdogarlar har kuni o'z ofislarida buni ko'rgan
bo'lar edi.
Ticker lenta, doimiy ravishda bozor narxlari va sotib olish va
sotish, talab va taklifga bo'lgan reaktsiyalar haqidagi
xabarlarini taqillatib turadi.
Barcha ma'lumotlar birjalarga qo'lda kiritilib, so'ngra turli
brokerlik idoralaridagi kassetali dastgohlarga tarqatildi.
Tafsilotlarni iloji boricha qisqaroq saqlashga harakat qilish,
shuningdek, barcha kerakli ma'lumotlarni etkazish uchun
qisqa qo'l kodi yillar davomida ishlab chiqilgan.
1.11-rasm 1929-yil 29-oktabr kuni ertalab Uoll-strit halokati
boshlangan paytdan boshlab, eng mashhur yoki mashxur
lentaning namunasidir.

25
 1.11-rasmdagi rasm Amerika moliya muzeyi manbalaridan
olingan bo'lib, u yerda asl nusxasini ko'rishingiz mumkin.
Yuqori satrda aktsiya tikeri joylashgan bo'lib, Goodyear Tyre
(GT), United States Steel (X), Radio Corporation (R) va
Westinghouse Electric (WX) kabi kompaniyalar aksiyalar
qayerda sotilishini ko'rsatadigan PR belgisi bilan birga. Oddiy
aksiyadan ko'ra afzal ko'rildi.
Pastda ikkinchi qatorda jarayonni tezlashtirishga harakat
qilish uchun barcha narxlar va savdo hajmlari qisqa shaklda
chop etilgan. Kotirovka qilingan narxlarda "S" belgisi ko'pincha
sotilayotgan aktsiyalar soni va ko'rsatilgan narx o'rtasidagi
tanaffusni ko'rsatish uchun ishlatilgan, ammo lentadagi nuqta
26
bilan bir xil ma'noga ega. "SS" paydo bo'lgan joyda, bu odatda
100 dan kam bo'lgan toq aktsiyalar soniga ishora qildi.
Nihoyat, tezlik uchun yana bir marta nollar qo'shtirnoqlardan
tashqarida qoldirilgan. Shunday qilib, agar biz yuqoridagi
misol sifatida US Steel (X) ni oladigan bo'lsak, biz lentaning
birinchi qatorida 185 ¾ da 10 000 aktsiyani ko'rishimiz
mumkin va biz lenta oxiriga yetganimizda, aktsiya 2,5 ga
baholanmoqda. ½. Shunday qilib, 200 ta aktsiya, lekin
shunday kunda, narx hali ham 185 edi yoki ko'p aksiyalar kabi
175 yoki hatto 165 ga tushib ketgan edi.
O'shanda bu barcha taniqli treyderlar yaqindan bilishgan va
tushunishgan lenta edi. Ular ticker tilini o'rganganlaridan
so'ng, lentada hikoya qilish kerak bo'lgan va faqat narx va
hajmga asoslangan edi. Uzoq muddatli tahlil qilish uchun ular
ushbu ma'lumotlarni jadvalga o'tkazishadi.
O'shandan beri nima o'zgardi? Xo'sh, halol javob aslida juda
oz.
Bizning jadvallarimiz elektron ekanligidan baxtiyormiz.
Barcha narx harakati va hajmi bizga soniya-sekund, belgi
bilan yetkaziladi, lekin shunchaki belgi va uning ahamiyati hali
ham saqlanib qolganligini isbotlash uchun quyida xuddi shu
narsaning zamonaviyroq versiyasi keltirilgan. Yagona farq
shundaki, bu elektron, ammo bu tasvirlangan ma'lumotlar bir
xil.

27
 Tanish ko'rinadi, shunday emasmi! 1.12-rasmdagi bu juda
oddiy misolda biz nimani ko'ramiz
Xo'sh, bizda 45.17 dan 45.30 gacha ko'tarilgan narx kuchli
hajmga o'xshab ko'rinadi. Ushbu bosqichda biz bilmaymiz, bu
narx o'zgarishlari orasidagi vaqt va bu vosita uchun hajmlar
past, o'rtacha yoki yuqori. Barcha asosiy omillar.
Ikkalasi bir-biriga o'xshash bo'lsa-da, bitta KATTA farq bor va
bu ko'rsatilayotgan ma'lumotlarning dolzarbligida edi.
O'tmishning ramziy treyderlari uchun ular bir necha daqiqadan
28
bir necha soatgacha eskirgan ma'lumotlarning kechikishiga
qaramay, muvaffaqiyatga erishgan deb o'ylash yanada
g'ayrioddiy. Bugungi kunda biz ko'rayotgan barcha
ma'lumotlar jonli va elektron tirajdami, elektron
diagrammadami yoki 1 va 2-darajali ma'lumotlarga ega
ekrandagi tickerdami, ular bilan solishtirganda savdo qilishda
oson hayot kechirish sharafiga egamiz.
Nihoyat, ushbu hajm va narx tahliliga kirishda sizni boshqa
savdo “buyuklari” bilan tanishtirishga ijozat bering, ular sizga
kamroq tanish bo'lishi mumkin. Uning merosi Dow, Livermor
va Wyckoffning merosidan juda farq qiladi, chunki u birinchi
bo'lib "mutaxassislar", "insayderlar" deb atagan va ehtimol biz
marketmeykerlar deb ataydigan guruhni fosh qilgan.
Richard Ney 1916 yilda tug'ilgan va Gollivuddagi dastlabki
karerasidan so'ng, birja bozorining ichki ishini, shuningdek,
nazorat qiluvchi organlar, hukumat va hukumat o'rtasidagi
so'zsiz kelishuvlarni ochib bergan taniqli investor, treyder va
muallifga aylandi. birjalar va banklar buni davom ettirishga
imkon berdi. Bu jihatdan u Wyckoffga o'xshardi va o'qituvchi
sifatida o'zining rolini kichik investorga o'yinning ichida qanday
qilib soxtalashtirilganligini tushunishga yordam berishga
harakat qildi.
Uning birinchi kitobi "Uoll-strit o'rmoni" 1970 yilda Nyu-York
Taymsning eng ko'p sotilgan kitobi bo'lgan va u yana ikkita
kitobi - The Wall Street to'dasi va uni bozorda yaratish.
Hammasi bir xil asosiy mavzuga ega edi va sizga ma'lumot
berish uchun senator Li Metkalfning The Wall Street to'dasiga
bergan bayonotidan iqtibos keltiraman: "Janob Ney SEC
haqidagi bobida fond birjasining ezoterik operatsiyalarini
tushunishini namoyish etadi. Amaliyotlar, sotilgan
aktsiyalarning haqiqiy qiymatidan qat'i nazar, maxsus
ma'lumotlarga ega bo'lgan va barcha turdagi operatsiyalardan
foyda olish uchun vakolatga ega bo'lgan insayderlar manfaati
29
uchun nazorat qilinadi. Investor chetda qoladi yoki begona
omil hisoblanadi. Ro'yxatga olingan aktsiyaning haqiqiy
qiymati ahamiyatsiz. O'yinning nomi manipulyatsiyadir."
Esingizda bo'lsin, bu kunning senatori, bu kitobga oldinga
siljish yozmoqda. Richard Ney xalq chempioni hisoblangani
ajablanarli emas.
Uning kitoblari bugungi kunda ham mavjud va xuddi shunday
dolzarb. Nega? Chunki Richard Ney o'z kitoblarida fosh qilgan
hamma narsa bugungi kunda ham, har bir bozorda davom
etmoqda va bu erda va hozir aytsam, men fitna nazariyotchisi
nuqtai nazaridan yozmayapman. Men shunchaki savdo
hayotining haqiqatini aytyapman.
Biz savdo qiladigan yoki investitsiya qiladigan har bir bozor u
yoki bu tarzda manipulyatsiya qilinadi. Qimmatli qog'ozlar
bo'yicha bozor-meykerlar tomonidan yashirin ravishda yoki
muntazam ravishda va ba'zi hollarda juda ommaviy ravishda
aralashadigan markaziy banklar tomonidan foreksda.
Biroq, insayderlar yashira olmaydigan bir faoliyat bor, bu
hajm, shuning uchun siz ushbu kitobni o'qiyapsiz. Ovoz
faollikni ochib beradi.
Hajmi narx harakati ortidagi haqiqatni ochib beradi. Hajmi
narxni tasdiqlaydi.
Sizga Uoll-strit to'dasidan bitta so'nggi iqtibosni beraman,
umid qilamanki, bu fikrni tushuntiradi va bizni keyingi bobga
aniq olib boradi. “Mutaxassisning qisqa sotuvdan foydalanishi”
bobidan Richard Ney quyidagilarni aytadi:
“Mutaxassislarning amaliyotini tushunish uchun investor
mutaxassislarni chakana narxlar darajasida inventarizatsiyani
sotmoqchi bo'lgan savdogarlar deb o'ylashni o'rganishi kerak.
Ular o'z javonlarini o'zlarining inventarlaridan tozalaganlarida,
ular ulgurji narxlar darajasida ko'proq tovarlar sotib olish
uchun o'z daromadlarini ishlatishga intiladilar. Ushbu

30
kontseptsiyani tushunganimizdan so'ng, biz sakkizta qonunni
qo'yishga tayyormiz:
1. Savdogar sifatida mutaxassislar ulgurji sotib olgan
narsalarini chakana savdoda sotishni kutishadi.
2. Mutaxassislar biznesda qancha uzoq qolsalar, ular ulgurji
aktsiyalarni sotib olish uchun shuncha ko'p pul to'playdi va
keyinchalik chakana sotishni xohlaydi.
3. Aloqa vositalarining kengayishi bozorga ko'proq odamlarni
olib keladi, aksiyalar narxlarining o'zgaruvchanligini oshiradi,
chunki ular talab va taklif elementlarini oshiradi.
4. Katta miqdordagi aktsiyalarni sotib olish va sotish uchun
Birja a'zolari ommaviy axborot vositalaridan foydalanish orqali
o'zlarining sotish usullarini yaxshilashning yangi usullarini
izlaydilar.
5. Har doim o'sib borayotgan moliyaviy resurslardan
foydalanish uchun mutaxassislar etarli miqdorda zaxiralarni
silkitish uchun doimiy ravishda o'sib borayotgan o'lchamdagi
narxlarning pasayishiga ta'sir qilishlari kerak.
6. To'ldirilib borayotgan to'plangan zaxiralarni taqsimlash
uchun jamoatchilik qiziqishini jalb qilish uchun avanslar
yuqoridan ko'proq dramatik bo'lishi kerak.
7. Eng faol aktsiyalarni tarqatish uchun ko'proq vaqt kerak
bo'ladi.
8. Iqtisodiyot inflyatsiya, ishsizlik, yuqori foiz stavkalari va
xom ashyo taqchilligiga olib keladigan tobora keskin
tanazzullarga duchor bo'ladi.
Richard Ney shunday yozgan edi, u 1960-yillarning 70-80-
yillarida ketma-ket bozorning yuqori va pastki qismlarini to'g'ri
deb atagan. U SECning balosi va kichik chayqovchi va
investorning chempioni edi.
Shuning uchun hajm raqamlar ortidagi haqiqatni ochib
beradi. Siz qimmatli qog'ozlar yoki forex kabi manipulyatsiya
qilingan bozorlarda yoki biz yirik operatorlar bilan ishlayotgan
31
fyuchers kabi bozorlarda savdo qilyapsizmi, hajm
manipulyatsiya va buyurtmalar oqimini batafsil ko'rsatib
beradi.
Qimmatli qog'ozlar bo'yicha marketmeykerlar yashira
olmaydi, valyuta bozorlari uchun valyuta kurslarini belgilovchi
yirik banklar yashira olmaydi. Fyuchers bozorlarida, ya'ni sof
bozorda, hajm narxni tasdiqlaydi va bizga katta operatorlar
bozorga kirib va tashqariga chiqqanda, kayfiyat va
buyurtmalar oqimi bilan birga talab va taklifning rasmini
beradi.
Keyingi bobda biz hajmni batafsil ko'rib chiqamiz, lekin men
ko'p yillar oldin Stocks and Commodities jurnali uchun yozgan
va Richard Neyning sakkiz qonuniga mos keladigan
maqoladan boshlayman. Bu men Richard va uning kitoblarini
uchratishimdan ancha oldin yozilgan, ammo o'xshashlik
deyarli bir xil va men sizning savdongizdagi hajmning
ahamiyatini yanada kuchaytirish uchun uni shu yerga
kiritaman. Umid qilamanki, men xabarni tushunaman, lekin
agar bo'lmasa, quyidagi "masal" sizni ishontirishi mumkin!
Umid qilaman.

Ikkinchi bob
Nima uchun Volume?
Asosiysi, boshqa odamga qaraganda ko'proq ma'lumotga
ega bo'lish - keyin uni to'g'ri tahlil qilish va undan oqilona
foydalanish.
Uorren Baffet (1930-)

Bu men ko'p yillar oldin Stocks and Commodities jurnali

uchun yozgan maqolam. Men buni Jo amaki haqidagi masal
deb atadim. Men ba'zi kichik o'zgarishlar qildim, lekin
maqolaning mohiyati dastlab e'lon qilinganidek qolmoqda.

32
 Juda yomon savdo kunidan bir kun o'tib, Jo amakim meni
chetga olib, bozorlar qanday ishlashi haqida ba'zi aniq faktlar
bilan tasalli berdi.
Va u menga bu voqeani aytib berdi.
Ko'ryapsizmi, mening Jo amakim noyob kompaniyaga ega
bo'lib, bu unga aktsiya bahosi harakati qanday boshqarilishi
haqida insayder nuqtai nazarini berdi.
Uning Widgets & Co kompaniyasi shtatdagi vidjetlarni
tarqatuvchi yagona kompaniya bo'lib, u buni hukumat
litsenziyasi asosida amalga oshiradi. U ko'p yillar davomida
o'zining noyob vidjetlarini sotib olib, sotadi. Ushbu vidjetlar
o'ziga xos qiymatga ega, ular hech qachon buzilmaydi va bir
vaqtning o'zida muomaladagi soni deyarli bir xil.
O'z biznesini boshqarishda ko'p yillik tajribaga ega aqlli odam
bo'lgan amakim tez orada o'z vidjetlarini mijozlarga sotib olish
va sotish juda zerikarli ekanligini angladi. U har safar oldi-
sotdi qilgan pul miqdori ancha kichik, bir kunlik tranzaktsiyalar
soni ham kam edi.
Bundan tashqari, uning ofisi, ombori va xodimlarining barcha
joriy xarajatlari ham bor edi. Biror narsa qilish kerak edi.
Muammo haqida biroz o'ylab ko'rgandan so'ng, u qo'shnisiga
tez orada vidjetlar yetishmasligi haqida gapirsa nima bo'lishini
o'yladi. U qo'shnisining dahshatli g'iybatchi ekanligini bilar edi,
shuning uchun bu mahalliy gazetaga reklama joylashtirish
kabi samarali bo'ldi. Shuningdek, u o'z omborini tekshirishdan,
agar rejasi muvaffaqiyatli bo'lsa, ortib borayotgan talabni
qondirish uchun etarli zaxiraga ega ekanligini bildi.
Ertasi kuni u tashqarida qo'shnisi bilan uchrashdi va
beparvolik bilan o'z tashvishlarini aytib, odamdan buni o'ziga
yashirishini iltimos qildi. Qo'shnisi uni bir og'iz ham nafas
olmayman, deb ishontirdi; uning lablari muhrlangan edi.
Bir necha kun o'tdi va vidjet sotuvi o'zgarmadi.

33
 Biroq, bir hafta yoki undan ko'proq vaqt o'tgach, sotuvlar
omborga ko'proq mijozlar kelib, ko'proq miqdorda xarid
qilishni boshladi. Uning rejasi ish boshlaganga o'xshaydi va
hamma xursand edi. Uning mijozlari xursand bo'lishdi, chunki
ular vidjetlar tez orada etishmayapti va shuning uchun
ularning qiymati oshadi. Jo amaki xursand edi, chunki u
ko'proq vidjetlarni sotar edi va har kuni ko'proq pul topardi.
Keyin u o'ylay boshladi.
Har kim o'z vidjetlarini sotib olayotganda, agar u o'z narxlarini
oshirsa nima bo'ladi?
Axir u yagona yetkazib beruvchi edi va ayni paytda talab
yuqori edi.
Ertasi kuni u narx oshishini e'lon qildi, lekin baribir tez orada
vidjet tanqisligi bo'lishiga ishongan holda, uning mijozlari
tobora ko'proq miqdorda xarid qilishda davom etishdi!
Haftalar o'tishi bilan u asta-sekin o'z narxlarini oshirib bordi,
lekin hali ham sotib olish davom etdi. Uning yana bir qancha
aqlli mijozlari o'z vidjetlarini unga sota boshladilar va
daromadlarini o'z zimmalariga oldilar, lekin Jo amaki bunga
qarshi emasdi, chunki uning hali ham tayyor xaridorlari ko'p
edi.
Bu Jo amaki uchun yaxshi yangilik edi, to bir kuni u to'satdan
uning ombori juda bo'sh ko'rinayotganini qandaydir xavotir
bilan angladi. Bundan tashqari, u har kuni sotuvlar hajmi
kamayib borayotganini seza boshladi. U narxlarni oshirishni
davom ettirishga qaror qildi, shuning uchun hamma vaziyat
o'zgarmagan deb o'ylaydi.
Ammo endi u yangi muammoga duch keldi. Uning dastlabki
rejasi juda muvaffaqiyatli edi.
Qanday qilib u o'z mijozlarini biznesni davom ettirishi uchun
vidjetlarni o'ziga qaytarishga ko'ndiradi?
U bu muammoni bir necha kun davomida o'ylab topdi va aniq
yechim topmadi. Keyin tasodifan u shaharda yana qo'shnisini
34
uchratib qoldi. Erkak uni bir chetga tortdi va u eshitgan mish-
mish rostmi? Bu mish-mish nima bo'lishi mumkinligini so'rab,
Jo amaki qo'shnisi boshqa, ancha kattaroq vidjet tarqatuvchi
kompaniya bu hududda biznes ochayotganini eshitganini bildi.
Aqlli bo'lgan Jo amaki, iqtidor unga tovoqda javob berganini
tushundi. U o'zini o'nglab qo'ygandek bo'lib, mish-mish
haqiqat ekanligini va uning biznesi yomonlashishini tan oldi.
Eng muhimi, vidjet qiymatlari narxi keskin tushishi mumkin
edi.
Ular ajralisharkan, Jo amaki shunday omadga ega bo‘lgani
va qo‘shnisi uchun foydali g‘iybat bo‘lganidan o‘zicha kulib
yubordi.
Bir necha kun ichida u o'z vidjetlarini qaytarib sotib olishni
iltimos qilib, o'z ombori eshigi oldida mijozlarni navbatga
qo'ydi. Shunchalik ko'p odamlar sotayotgani sababli, u o'z
narxlarini tezda pasaytirdi, bu esa odamlarni vidjetlari yaroqsiz
bo'lishidan oldin sotishni yanada ko'proq talab qildi!
Narxlar pasaygan sari, bosim ostida ko'proq odamlar yorilib
ketishdi.
Jo amaki endi juda katta hajmdagi vidjetlarni sotib olayotgan
edi. Bir necha hafta o'tgach, vahima savdosi tugadi, chunki
bosim ostida tura oladigan darajada jasur odamlar kam edi.
Jo amaki endi vidjetlarni o‘zining to‘la omboridan eski
darajasida sotishni boshlashi mumkin edi. U bir necha oy jim
bo'lsa ham bunga qarshi emasdi, chunki u tezda katta pul
ishlab oldi. U buni osonlikcha qabul qila olardi.
Uning umumiy xarajatlari qoplandi va u hatto xodimlariga
sog'lom bonus to'lashi mumkin edi. Tez orada hamma mish-
mishlar qanday va qaerdan boshlanganini unutdi va hayot
normal holatga qaytdi.
Bir kuni Jo amaki o'ylay boshlaguncha, bu odatiy hol. Qiziq,
buni yana qila olamizmi?

35
 Jo amakining hikoyasi, albatta, fantastika. Bu men Richard
Neyning ishini kashf qilishimdan oldin yozilgan edi, lekin qiziq
tomoni shundaki, biz ikkalamiz ham insayderlarni,
mutaxassislarni yoki ko'pchilik marketmeykerlar deb ataydigan
narsalarni tasvirlash uchun bir xil analogiyadan foydalanamiz.
Mening (va Richard Neyning) fikricha, bu moliya
bozorlarining eng katta istehzolaridan biri. Tashqarida
shaxslar tomonidan insayder bilan muomala qilganlar uzoq
qamoq jazolari va og'ir jarimalar bilan jazolansa-da,
ichkaridagilar faol ravishda rag'batlantiriladi va
litsenziyalanadi. Birjalar va hukumatlar uchun muammo
shundaki, bozorning ulgurji sotuvchisi bo'lgan va
aktsiyalarning bajarilishini kafolatlaydigan marketmeykerlarsiz
bozor o'z faoliyatini to'xtatadi. Naqd pul bozorida sotib
olganimizda yoki sotganimizda, bizning buyurtmamiz doimo
to'ldiriladi. Bu bozor-meykerning roli. Ularning tanlovi yo‘q. Bu
ularning barcha buyurtmalarini bajarish, ham sotib olish,
sotish, ham buyurtma kitoblarini yoki shunga mos ravishda
ularning inventarlarini boshqarishdir.
Neyning o'zi aytganidek, marketmeykerlar ulgurji sotuvchilar,
ko'proq yoki kam emas. Ular professional savdogarlar. Ular
litsenziyalangan va tartibga solingan va siz sotib olmoqchi
bo'lgan va sotmoqchi bo'lgan aktsiyalarda "bozor qilish" uchun
tasdiqlangan. Ular odatda butun dunyo bo'ylab minglab yoki
o'n minglab xodimlarga ega yirik xalqaro bank tashkilotlari.
Ulardan ba'zilari uy nomlari bo'ladi, boshqalari siz hech
qachon eshitmagansiz, lekin ularning barchasida bitta umumiy
narsa bor - ular katta miqdorda pul ishlashadi.
Market-meykerni bunday o'ziga xos mavqega keltiradigan
narsa, ularning bozorning ikkala tomonini ham ko'rish
qobiliyatidir. Boshqacha aytganda, talab va taklif. Agar
xohlasangiz, inventarizatsiya holati.

36
 Xuddi Jo amaki singari, ular ham shunga yarasha narxlarni
belgilash imkoniyatiga ega bo'lgan yana bir katta afzalliklarga
ega. Endi men butun fond bozori soxtalashtirilgan degan fikr
bilan qochib ketishingizni istamayman. Bu emas. Hech bir
bozor-meyker bunga mustaqil ravishda erisha olmadi. Biroq,
ular qanday qilib imkoniyatlar oynasidan foydalanishini va
narxlarni boshqarish uchun turli savdo sharoitlarini
tushunishingiz kerak. Ular narxlarni o'zgartirish uchun har
qanday va har bir yangilikdan foydalanadilar. Hech o'ylab
ko'rganmisiz, nima uchun bozorlar hech qanday ahamiyatga
ega bo'lmagan dunyo voqealariga tez harakat qiladi. Nima
uchun bozorlar yaxshi xabarlar bo'yicha pastroq, yomon
xabarlar esa yuqoriroq bo'ladi?
Yuqoridagi tushuntirish juda soddalashtirilgan, ammo printsip
to'g'riligicha qolmoqda. NYSE, AMEX va NASDAQ kabi
barcha yirik birjalarda marketmeyker sifatida ishlaydigan
mutaxassislar mavjud. Bularga Barclays plc (BARC) va Getco
LLC kabi aktsiyalar savdosini nazorat qiluvchi va ko'pincha
The Big Board (Jessi Livermorning soyalari) deb ataladigan
firmalar kiradi. 2012 yilda Bloomberg Business ma'lumotlariga
ko'ra, "birjalar bozor-meykerlarni hajmni jalb qilish uchun
agressivroq kotirovka qilishga undash usullarini sinab
ko'rmoqda". Bundan tashqari, xuddi shu maqolada AQSh
birjalari market-meyker sifatida harakat qila oladigan
kompaniyalar sonini ko'paytirishni juda xohlaydi. Ammo,
bundan tashqari, Richard Ney davridan beri ko'p narsa
o'zgarmadi.
Bu kompaniyalar birgalikda ishlaydimi? Albatta qiladilar!
Og'izdan chiqib ketmoq. Ular ochiq usulda ishlaydimi? Yo'q.
Ularning barchasi bozorlar bo'ylab, xususan, o'z
aktsiyalaridagi talab va taklif muvozanatini ko'radi.
Mutaxassislarning barchasi ortiqcha ta'minot holatida bo'lsa
va yangilik sotish imkoniyatini taqdim etsa, bozor belgilarining
37
barchasi deyarli bir xilda ishlaydi, chunki ularning omborlari
deyarli bir xil holatda bo'ladi. Bozorlar haqida shu tarzda
o'ylashni boshlaganingizdan so'ng, bu haqiqatan ham sog'lom
fikrdir. London fond birjasida ko'plab qimmatli qog'ozlar uchun
rasmiy marketmeykerlar mavjud (lekin eng yirik va eng og'ir
sotiladigan kompaniyalar aksiyalari uchun emas, ular o'rniga
SETS deb nomlangan elektron avtomatlashtirilgan tizimdan
foydalanadilar).
Biroq, nima uchun men bu kompaniyalar nima qilishini
tushuntirishga ko'p vaqt sarflaganimni so'rashingiz mumkin,
lekin aslida siz ularni hech qachon ko'rmaysiz. Javob juda
oddiy. "Litsenziyalangan insayderlar" sifatida ular bozorning
o'rtasida bozorning ikki tomoniga qarab o'tirishadi. Ular har
qanday vaqtda talab va taklif muvozanatini aniq bilishadi.
Tabiiyki, bu ma'lumot siz uchun hech qachon mavjud
bo'lmaydi va agar siz ularning o'rnida bo'lganingizda, ehtimol
siz ham xuddi shu tarzda foydalanasiz.
Bunga qarshi kurashish uchun bizda mavjud bo'lgan yagona
vosita - bu hajm. Vaziyatning to'g'ri va noto'g'ri tomonlari
haqida bahslashishimiz mumkin, ammo siz aktsiyalarni sotib
olganingizda va investitsiya qilsangiz, marketmeykerlar hayot
haqiqatidir. Faqat buni qabul qiling va davom eting.
Hajmi mukammallikdan uzoqdir. Market-meykerlar hatto
o'nlab yillar davomida birjadagi katta o'zgarishlar haqida xabar
bermaslikni o'rganishdi, ular ko'pincha savdodan keyin xabar
qilinadi. Biroq, bu bizda "bozor ichida" ko'rish uchun eng
yaxshi vositadir.
Hajmi barcha bozorlar uchun amal qiladi va bozor
manipulyatsiyasi mavjudmi yoki yo'qmi, teng darajada
qimmatlidir. Sotib olish va sotishning eng sof shakli bo'lgan
fyuchers bozoridagi hajm bozorda bug' tugashini ko'rsatadi.
Bu har kuni sotib olish foizlarining ortib borayotganini yoki
pasayib borayotganini ko'rsatadi. U belgili jadvallar va vaqt
38
jadvallarida daqiqadan soatgacha bo'lgan orqaga qaytarish va
qaytarishning barcha nozik tomonlarini ochib beradi. Hajm -
bu bozorni boshqaradigan yoqilg'i.
Hajmi yirik operatorlar bozorga qachon kirib, bozordan chiqib
ketayotganini ko'rsatadi. Ovoz bo'lmasa, hech narsa harakat
qilmaydi va agar u harakat qilsa va ovoz balandligi mos
kelmasa, unda nimadir noto'g'ri va signal qo'ng'irog'i
jiringlaydi!
Misol uchun, agar bozor ko'tarilgan bo'lsa va fyuchers narxi
kuchli va o'sib borayotgan hajmda o'sib borayotgan bo'lsa, bu
bizga narx harakati tegishli hajm bilan tasdiqlanayotganini
darhol bildiradi. Yirik operatorlar harakatni sotib olishmoqda.
Xuddi shunday, agar bozor pasaysa va hajm o'sib borayotgan
bo'lsa, unda yana bir bor hajm narxni tasdiqlaydi. Bu
haqiqatan ham shunday oddiy. Ushbu tamoyillar
obligatsiyalar, foiz stavkalari, indekslar, tovarlar yoki valyutalar
bo'ladimi, har qanday bozorda qo'llaniladi. Siz ushbu kitobda
nimani bilib olasiz, narx va hajm tahlili manipulyatsiya qilingan
yoki boshqacha tarzda har bir bozorga tegishli. Qimmatli
qog'ozlarning manipulyatsiya qilingan pul bozorlarida u sizga
marketmeykerlar tomonidan so'rilib qolmaslik uchun eng
yaxshi qurolni taqdim etadi.
Fyuchers bozorlarida u sizga narxni tasdiqlash va xaridorlar
va sotuvchilarning haqiqiy bozor kayfiyatini ochib berish va
tendentsiyadagi o'zgarishlar hajmdan foydalangan holda
harakat qilish uchun yakuniy qurolni beradi. Bu erda biz
bozorning ichki ko'rinishiga ega bo'lgan yirik operatorlarni
kuzatib boramiz.
Spot forex bozorida bizda boshqa muammo bor. Haqiqiy
hajm haqida xabar berilmagan. Agar mavjud bo'lsa ham, bu
savdo hajmi yoki almashtirilayotgan "valyuta miqdori" sifatida
ko'rsatiladimi? Yaxshiyamki, bizda dunyodagi eng yirik moliya
bozoridagi hajmga javob bor va u tick volume deb ataladi.
39
 Biroq, belgining hajmi mukammal emas, savdoda hech narsa
yo'q. Birinchidan, bitta platformadagi belgi hajmi boshqasidan
farq qiladi, chunki belgi ma'lumotlari onlayn broker platformasi
orqali taqdim etiladi. Ikkinchidan, ma'lumotlar sifati bir necha
omillarga bog'liq bo'ladi, eng kamida, broker to'g'ridan-to'g'ri
qimmat ulgurji ozuqa biri yordamida to'g'ridan-to'g'ri
banklararo likvidlik hovuz obuna yoki yo'qmi. Shunga
qaramay, sifatli FX brokeri odatda sifatli ozuqa beradi.
Biroq, belgi ma'lumotlari ovoz balandligi uchun proksi sifatida
haqiqiymi?
Qisqa javob ha, va yillar davomida olib borilgan turli
tadqiqotlar shuni ko'rsatdiki, "hajm" uchun proksi sifatida belgi
ma'lumotlari bozordagi haqiqiy "faoliyat" nuqtai nazaridan
90% vakili. Axir, hajm haqiqatan ham faollikdir va bu ma'noda
narxda aks etishi mumkin, chunki belgi ma'lumotlari shunchaki
narxning o'zgarishi. Xo'sh, agar narx tez o'zgarib borayotgan
bo'lsa, bu bizning bozorda sezilarli faollik borligini
anglatadimi? Menimcha, javob ha. Bu fikrni isbotlash uchun
biz faqat muhim yangiliklar chiqarilishidan oldin va undan
keyin belgili jadvalni tomosha qilishimiz kerak.
Har bir foreks treyderi biladigan va yaxshi ko'radigan oylik
non-fermer ish haqini oling! Faraz qilaylik, biz 233 belgili
diagrammani tomosha qilyapmiz. Chiqarilgunga qadar har bir
233 belgini shakllantirish uchun bir necha daqiqa vaqt ketishi
mumkin. Chiqarish paytida va undan keyin darhol har bir
novda bir necha soniya ichida shakllanadi va xuddi pulemyot
yordamida ekranga o'q uzilgandek ko'rinadi! Chiziqlar bilan
toʻldirishga bir soat vaqt ketgan diagramma endi bir necha
daqiqada toʻliq kadrga aylanadi.
Bu sof va sodda faoliyat, biz o'z navbatida hajmning vakili
deb taxmin qilishimiz mumkin. Spot forex bozorida har doim
bozor manipulyatsiyasi bo'ladi. Ko'p jihatdan u eng keng
tarqalgan manipulyatsiya hisoblanadi. Biz faqat valyuta
40
urushlarini buning dalili sifatida ko'rib chiqishimiz kerak, ammo
treyderlar sifatida bizda bor narsa tick hajmi va biz
foydalanadigan narsadir. Bu mukammal bo'lmasa-da, men
sizga bir narsani kafolatlay olaman. Siz undan foydalanishdan
ko'ra ko'proq muvaffaqiyat qozonasiz va nima uchun biz turli
bozorlardagi jadvallarni ko'rib chiqishni boshlaganimizdan
keyin tushunasiz.
Agar siz hali ham ishonchingiz komil bo'lmasa? Sizga
o'xshatishimga ijozat bering, mukammal emas, men qabul
qilaman, lekin yordam beradi deb umid qilaman.
Tasavvur qiling-a, siz kim oshdi savdosidasiz va bahslashish
uchun bu mebel kim oshdi savdosi deb taxmin qiling.
Qishning o'rtasida sovuq, nam va baxtsiz kun va auktsion zali
kichik viloyat shaharchasida. Auktsion zali deyarli bo‘sh,
xonada xaridorlar kam. Auktsioner keyingi buyumni, ya'ni
antiqa mebelni batafsil bayon qiladi va savdoni o'zining
ochilish narxidan boshlaydi. Qisqa pauzadan so'ng, xonadan
taklif kiritiladi, ammo taklifni oshirishga qaratilgan keyingi
harakatlarga qaramay, auktsionchi nihoyat bolg'ani tushiradi
va buyumni ochilish taklifida sotadi.
Endi bir xil narsa boshqa stsenariyda sotilganini tasavvur
qiling. Bu safar ham xuddi shu narsa sotilmoqda, ammo
auktsion uyi yirik poytaxtda, yozning o‘rtasi va auktsion zali
to‘lgan. Auktsioner bizning antiqa mebelimiz bo'lgan keyingi
buyumni batafsil bayon qiladi va narx bilan savdolarni ochadi.
Narx tez o'sib boradi, bunda ishtirokchilar auktsion zaliga
qiziqish bildirishmoqda va telefon ishtirokchilari ham
qo'shilishadi. Oxir-oqibat, savdo sekinlashadi va buyum
sotiladi.
Birinchi misolda, narx faqat bir marta o'zgardi, bu qiziqishning
etishmasligini va bizning shartlarimizda xonada
ishtirokchilarning etishmasligini, boshqacha aytganda, hajmni
anglatadi. Ikkinchi misolda narx bir necha marta va tez
41
o'zgardi va narx harakati xonadagi qiziqish, faollik va taklif
qiluvchilarni aks ettiradi. Boshqacha aytganda, hajm.
Boshqacha qilib aytganda, faoliyat va narx o'rtasidagi
bog'liqlik juda mos keladi.
Shuning uchun, mening fikrimcha, forex bozoridagi hajm
ma'lumotlari uchun proksi-server sifatida belgi ma'lumotlaridan
foydalanish bir xil darajada to'g'ri keladi. Faoliyat va hajm
yonma-yon ketadi va yuqoridagi o‘xshatish oddiy va
nomukammal bo‘lsa ham sizni ishontiradi degan umiddaman.
Yuqoridagi oddiy o'xshatish, shuningdek, hajm haqida yana
uchta muhim fikrni ta'kidlaydi.
Birinchisi bu. Barcha hajm nisbiy. Aytaylik, bu kim oshdi
savdosi zaliga birinchi tashrifimiz bo'ldi. Faoliyat o'rtachami,
o'rtachadan yuqorimi yoki o'rtachadan pastmi? Biz buni ayta
olmaymiz, chunki bizda hukm qiladigan mezon yo'q. Agar biz
muntazam tashrif buyurgan bo'lsak, biz odatdagidan ko'ra
ko'proq yoki kamroq ishtirokchilar bor-yo'qligini bir zumda
aniqlashimiz va natijada ehtimoliy takliflar haqida qaror qabul
qilishimiz mumkin edi.
Bu tovushni kuchli ko'rsatkichga aylantiradigan narsa.
Odamlar sifatida biz nisbiy o'lchamlar va balandliklarni juda
tez hukm qilish qobiliyatiga egamiz va unga bunday kuchni
hajmning nisbiy tomoni beradi. Lenta o'qiydiganlardan farqli
o'laroq, bizda diagramma mavjud bo'lib, u bizga ultra tezkor
belgilar diagrammasida, kun ichidagi vaqt jadvalida yoki uzoq
muddatli investitsiyalar jadvalida bo'ladimi, nisbiy hajm
chiziqlarining bir zumda tasvirini beradi. Muhimi nisbiy
munosabatlardir.
Ikkinchi nuqta shundaki, narxsiz hajm ma'nosizdir.
Savdolarsiz kim oshdi savdosi xonasini tasavvur qiling.
Grafikdan narxni olib tashlang va bizda shunchaki hajmli
chiziqlar mavjud. Hajmi o'z-o'zidan qiziqishni ochib beradi,
ammo bu qiziqish faqat narx bilan bog'liq holda. Hajm va narx
42
birlashganda, bizda kimyoviy reaktsiya paydo bo'ladi, bu esa
Hajm narxi tahlilining portlovchi kuchini yaratadi.
Uchinchi va oxirgisi, vaqt asosiy komponent hisoblanadi.
Aytaylik, bizning auktsion zalimizda bir necha daqiqa davom
etgan savdo o'rniga u bir necha soat davom etgan (agar
ruxsat berilsa!). Keyin bu bizga nimani aytadi? Bu narsaga
bo'lgan qiziqish hech bo'lmaganda pasaygan. Tender
urushining qizg'in qiziqishi deyarli yo'q.
Suv analogiyasidan foydalanish uchun. Tasavvur qiling-a,
bizda sprinkler biriktirilgan shlang bor. Suv - bu narx harakati
va purkagich bizning "hajm" nazoratimiz. Sprinkler ochiq
qolsa, suv quvurni hech qanday katta kuchsiz tark etishda
davom etadi, shunchaki trubaning uchidan tushadi. Biroq, biz
purkagich valfimizni yopishni boshlaganimizdan so'ng, bosim
kuchayadi va suv ko'proq harakatlanadi. Quvurni tark
etadigan bir xil miqdordagi suv bor, lekin qisqartirilgan
diafragma orqali. Vaqt endi omilga aylandi, chunki bir xil
miqdordagi suv quvurni bir xil vaqt ichida tark etishga harakat
qilmoqda, ammo bosim ortdi.
Bozor bilan ham xuddi shunday.
Biroq, bir lahzaga provokatsion bo'lishim va undan iqtibos
olishimga ruxsat bering
Richard Uikoffning o'zi mashhur bo'lib aytgan:
"... Savdo va investitsiya har qanday boshqa mashg'ulotlarga
o'xshaydi - bunda qancha uzoq tursangiz, shunchalik ko'p
texnikaga ega bo'lasiz va "qosh terlash" bilan bog'liq
bo'lmagan qisqa yo'lni biladi deb o'ylagan har bir kishi afsuski
xato qiladi"
Garchi bu hissiyot hayotdagi deyarli har qanday urinishda
qo'llanilishi mumkin bo'lsa-da, bu narx va hajmni o'rganishda
ayniqsa muhimdir.
Siz bilganingizdek yoki savdoni boshlaganingizda bilib
olishingizga shubha qilmaysiz, bir nechta bepul "hajm"
43
ko'rsatkichlari va siz sotib olishingiz mumkin bo'lgan ko'plab
xususiy tizimlar mavjud. Bepulmi yoki pullikmi, barchasida
umumiy narsa bor.
Menimcha, ularda narx hajmi munosabatini to‘g‘ri tahlil qilish
uchun na salohiyat, na aql, na intellekt bor, oddiy sababga
ko‘ra, savdo ilm emas, san’atdir.
Albert bilan ikki haftalik ishimni tugatgandan so'ng, keyingi 6
oyni faqat jadvallarni o'rganish va narx va hajm
munosabatlarini izohlashni o'rganishga sarfladim. Men
o'zimning jonli tasma va ikkita monitorim bilan o'tirardim, biri
naqd pul bozori uchun, ikkinchisi esa ekvivalent fyuchers
bozori uchun, har bir narx satrini va tegishli hajmni kuzatar va
kelajakdagi bozor xatti-harakatlarini sharhlash uchun
bilimlarimdan foydalanardim. Bu siz o'qimoqchi bo'lgan narsa
bo'lmasligi mumkin. Va ba'zilaringiz bu qanchalik ko'p mehnat
talab qilayotganidan dahshatga tushishingiz mumkin.
Ammo, xuddi Uikoff singari, men ham muvaffaqiyatga qisqa
yo'l yo'qligiga ishonaman.
Texnik tahlil, uning barcha jihatlari bilan bir san'at bo'lib, va
hajmi narxi munosabati talqin qilish hech qanday farq
qilmaydi. O'rganish uchun vaqt kerak va tahlil qilish uchun
vaqt kerak. Biroq, xuddi o'tmishdagi lenta o'quvchilari kabi, bir
marta o'zlashtirilgan - bu kuchli mahorat.
Texnika sub'ektiv bo'lib, ixtiyoriy qaror qabul qilishni talab
qiladi. Avtomatlashtirishga yordam beradigan narsa emas va
hech qachon bo'lmaydi. Agar shunday bo'lganida, bu kitob
olov uchun ko'proq yoqilg'i bo'lar edi.
Nihoyat, (va umid qilamanki, siz hali ham o'qiyapsiz va
yuqoridagi bayonotlarni e'tiborsiz qoldirmaysiz), hajmning
yana bir jihati - biz sotib olish va sotish haqida gapirganda
kimning nuqtai nazaridan foydalanamiz. Biz ulgurji savdo
nuqtai nazaridan gapiryapmizmi yoki chakana savdo nuqtai
nazaridan. Xullas, tushuntiraman.
44
 Investorlar yoki chayqovchilar sifatida hajmni o'rganish uchun
barcha sabab insayderlar, mutaxassislar nima qilayotganini
ko'rishdir. Oddiy sababga ko'ra, ular nima qilmasin, biz ham
ergashishni va qilishni xohlaymiz! Taxminlarga ko'ra, ular
bozor qayerga ketayotgani haqida yaxshiroq tasavvurga ega
bo'lishlari mumkin. Bu asossiz taxmin emas.
Shunday qilib, bozor narx palapartishligida va pasayish
tendentsiyasida keskin pasayganida, hajm massasi
tomonidan qo'llab-quvvatlansa, bu sotib olishning eng yuqori
nuqtasidir. Sotib olayotgan ulgurji sotuvchilar va vahima
solayotgan chakana savdogarlar. Xarid qilishning eng yuqori
nuqtasi biz uchun imkoniyatdir.
Xuddi shunday, buqa tendentsiyasining yuqori qismida, biz
barqaror yuqori hajmlarni ko'rsak, bu sotuvning eng yuqori
nuqtasidir. Ulgurji sotuvchilar chakana savdogarlar va
bozorning oyga borishini kutish bilan sotib olayotgan
investorlarga sotishmoqda!
Esingizda bo'lsin, men ushbu kitobning qolgan qismida hajm
haqida yozganimda, sotib olish va sotish har doim ulgurji
savdogarlar nuqtai nazaridan bo'ladi, chunki bu biz DOIMA
amal qilishni xohlaydigan buyurtma oqimidir.
Endi keyingi bobda biz tenglamaning boshqa tomonini, ya'ni
narxni ko'rib chiqishga o'tamiz.

Uchinchi bob
To'g'ri narx
Hech qanday narx ayiq uchun juda past yoki buqa uchun
juda baland emas.
Noma'lum

Endi biz narxning qarshi balansiga murojaat qilamiz va agar

Jessi Livermorga va uning ushbu kitobning boshida aytib
o'tgan ko'plab iqtiboslaridan biriga qaytsak, meni bir lahzaga
45
kechiring: "Uoll-stritda hech qanday yangilik yo'q. Bo'lishi
mumkin emas, chunki chayqovchilik tepaliklar kabi qadimgi.
Bugun fond bozorida nima sodir bo'lsa, avval ham sodir
bo'lgan va yana sodir bo'ladi"
Endi ushbu mashhur iqtibosdan foydalanish va izohlash
uchun men aytardimki, savdoda hech qanday yangilik yo'q.
Birinchi bobda aytganimdek, Hajm narxi tahlili 100 yildan ortiq
vaqtdan beri mavjud. Narx tahlilini ko'rib chiqsak, xuddi
shunday bo'ladi va treyderlarning grafiklarni qanday o'rganishi
va tahlil qilishini chinakamiga o'zgartirgan narxning yagona
ifodasi 1990-yillarning boshlarida sham jadvallarini joriy etish
edi.
Modalar savdoga keladi va ketadi. Bir necha yil oldin "moda"
bo'lgan narsa endi haqiqiy deb hisoblanmaydi va keyinchalik
qandaydir "yangi" yondashuv ilgari suriladi. Hozirgi vaqtda
keng sotilayotgan yondashuvlardan biri bu "narx harakati
savdosi" yoki PAT. Bu eshitilgandek. Menga g'alati
tuyuladigan hech qanday (yoki juda kam) ko'rsatkichlarsiz
narx tahlilidan foydalangan holda savdo qilish. Va mening
sabablarim quyidagicha.
Tasavvur qiling-a, Jessi Livermor, Charlz Dou, Richard Uikoff
va Richard Neyga biz bozorlarni tahlil qilishning yangi va
qiziqarli usulini ishlab chiqdik. Chop etish lentasi endi FAQAT
narxni ko'rsatadi, lekin YO'Q. Ishonchim komilki, Jessi va
boshqalar bunday taklifdan soqov bo'lishardi. Lekin
tashvishlanmang. Ushbu kitobda men narx harakati savdosini
tushuntiraman, bu esa keyinchalik hajm bilan tasdiqlanadi.
Shunday qilib, bu erda bittasining narxiga ikkita yondashuvni
olasiz! Endi men buni pul uchun qiymat deb atayman!!
Biroq, men chekinaman. Men kabi Londonga yaqin joyda
yashash va Prezidentdan atigi bir necha qadam narida
joylashgan LIFFEning eski binosi, London xalqaro moliyaviy
fyucherslar va opsionlar birjasi. Londonning bu qismiga tez-
46
tez tashrif buyuruvchi sifatida men tez-tez bu birja oldidan
haydab ketardim va kunning istalgan vaqtida savdogarlarning
turli xil rangdagi kurtkalarini kiyib, kofe va sendvich olishga
shoshilayotganlarini ko'rardim. birjadan. Istisnosiz bular,
umuman olganda, baland ovozda va jasoratli yigitlar edi va
aslida Uolbruk va Kannon ko'chasining burchagida qo'lida
mobil telefon bilan pol savdogarning bronza haykali turibdi. Bu
tez mashinalar va tajovuzkor savdo kunlari edi va bu men
o'zimning savdo kareramni boshlagan dunyo bo'lib, birja
maydonchasida FTSE 100 fyuchers buyurtmalari
to'ldirilganligi istehzoli edi.
Bu tushunarsiz qo'l signallari yordamida baqirish va baqirish,
shovqin va terning dahshatli muhitida sotib olish va sotish,
adrenalin pompalanadigan treyderlar dunyosi edi. Bu erdan
paydo bo'ladigan asosiy tuyg'u qo'rquv edi va uni jamoat
galereyasidan ko'rishni istagan har bir kishi uchun ochiq-oydin
edi.
Biroq, elektron savdoning paydo bo'lishi bularning barchasini
o'zgartirdi va LIFFE almashinuvi ko'plab qurbonlardan biri edi.
Barcha treyderlar savdoni tark etib, chuqurdan uzoqlashib,
elektron platformalarga o'tishdi. Ajablanarlisi shundaki,
ko'pchilik treyderlar va men ko'p yillar davomida
gaplashganman, bitta oddiy sababga ko'ra pit savdosidan
elektron savdoga o'ta olmadilar.
Chuqur savdogar nafaqat qo'rquv va ochko'zlikni sezishi
mumkin, balki bozor oqimini chuqurdagi sotib olish va
sotishdan ham baholay oladi. Boshqacha qilib aytganda, pit
treyder uchun bu hajm yoki buyurtma oqimi edi. Bu pit-treyder
haftaning har kuni, pul oqimi, bozor kayfiyatining og'irligi va
natijada paydo bo'lgan savdo imkoniyatlarini ko'rgan va his
qilgan. Boshqacha qilib aytganda, ular hajmni «ko'rishlari»
mumkin edi, ular bozorga qachon yirik xaridorlar kirib

47
kelayotganini va chopon dumlariga minishlarini ko'rishlari
mumkin edi. Bu ekrandagi ovoz balandligiga teng.
Biroq, chuqurdagi oqimni ko'rish, hukm qilish va his qilish
imkoniga ega bo'lmagan holda, bu treyderlarning aksariyati
ekran savdosiga muvaffaqiyatli o'tishni amalga oshira
olmadilar. Ba'zilar muvaffaqiyatga erishdilar, lekin ko'plari narx
harakati aniq bir narsa bilan qo'llab-quvvatlanadigan muhitda
hech qachon bu harakatni amalga oshira olmadilar.
Ular buni faollik, buyurtmalar oqimi, kayfiyat yoki shunchaki
"bozor hidi" deb atashadimi, bu ular uchun narx harakatini
hayotga olib kelgan va nima uchun ular elektron davrning
kelishi bilan muvaffaqiyatga erishish uchun kurashganlar.
Pit savdosi bugungi kunda ham davom etmoqda va agar siz
uni amalda ko'rish imkoniyatiga ega bo'lsangiz, men sizni
borishga chaqiraman. Haqiqiy ko'rganingizdan so'ng, nima
uchun hajm narxni qo'llab-quvvatlashda shunchalik kuchli
ekanligini tushunasiz va nega men PAT ko'rsatkichlari buning
uchun shunchaki boshqacha narsalarni e'lon qilayotganiga
ishonaman.
Narxlar harakati butun dunyo bo'ylab treyderlar va
investorlarning barcha yangiliklari, qarashlari va qarorlarini
qamrab oladi va batafsil tahlil qilish orqali biz bozorning
kelajakdagi yo'nalishi bo'yicha xulosaga kelishimiz mumkin,
deb aytish shubhasiz haqiqat bo'lsa-da, bizda hech qanday
tasdiqlashning iloji yo'q. bu narx tahlili.
Hajm bizga o'z nuqtai nazarimizni beradi, bu bizga narx
ta'sirini uchburchak qilish va tahlilimiz to'g'riligini tekshirish
imkonini beradi. Qadimgi pit treyderlari shunday qilishgan -
ular narx o'zgarishini ko'rishadi, chuqurdagi buyurtmalar
oqimini hisobga olgan holda buni tasdiqlashadi va shunga
mos ravishda harakat qilishadi. Biz uchun ham xuddi
shunday. Biz shunchaki buyurtmalar oqimining elektron
versiyasidan foydalanamiz, bu bizning ekranimizdagi hajmdir.
48
 Lekin, sizga boshqa misol keltiraman.
Yana kim oshdi savdosiga qaytsak, faqat bu safar jismoniy
savdo xonasi yo'q.
Buning o'rniga biz onlayn auktsionga qo'shilmoqdamiz va
endi siz ekspit treyderlari duch kelgan muammolarni tasavvur
qila boshlaysiz. Biz barcha xaridorlarni, xonadagi odamlar
sonini, telefon takliflarini va savdo tezligini ko'rishimiz mumkin
bo'lgan jismoniy savdo xonasidan ko'chdik. Jismoniy savdo
xonasida biz narxning qayerda to'xtashini ham his qilamiz. Biz
taklifchilarning qo'rqib ketishlarini ko'ramiz, chunki narx o'z
chegarasiga yaqinlashadi va ular keyingi taklifda ikkilanishadi,
faqat qisman, lekin ular o'zlarining chegaralariga yaqin
ekanliklarini aytish uchun etarli. Bu pit treyderlari o'tkazib
yuborgan narsadir.
Onlayn auktsionda biz tizimga kirdik va auktsion
boshlanishini kutmoqdamiz. Biz sotib olmoqchi bo'lgan narsa
paydo bo'ladi va biz taklif qilishni boshlaymiz. Yana qancha
ishtirokchilar borligini bilmaymiz, biz teng sharoitda
o'ynayapmizmi yoki yo'qmi, bilmaymiz. Biz ko'rayotgan narsa -
bu ko'rsatilgan narx. Bizga ma'lumki, auktsioner ko'pchilik
o'ylagandan ko'ra tez-tez sodir bo'ladigan "devordan"
(boshqacha aytganda, soxta takliflar) takliflarni olib qo'yishi
mumkin. Sababi, barcha yaxshi auktsionchilar kim oshdi
savdosini rag'batlantirishni yaxshi ko'radilar - bu biznes uchun
foydalidir, shuning uchun ular kitobdagi har bir hiyla-
nayrangdan foydalanadilar.
Ayni paytda bizning onlayn auktsionimizga qayting. Biz taklif
qilishda davom etamiz va natijada buyumni yutib olamiz.
Lekin, biz o'z mahsulotimizni yaxshi narxda oldikmi? Va bu
stsenariyda biz qiymatni emas, balki faqat narxni nazarda
tutamiz, bu juda boshqacha tushunchadir. Bundan tashqari,
umid qilamanki, siz hozir rasmga tusha boshlaysiz. Onlayn
auktsionda biz faqat narxni ko'ramiz.
49
 Shuning uchun, savdoning haqiqiy onlayn "auksionida" biz
savdo qarorlarimizni faqat narxga asoslashni xohlaymizmi?
Bundan tashqari, o'tmishdagi buyuk savdogarlar bizga o'z
javoblarini berishgan bo'lardi va bu juda qat'iy YO'Q bo'lar edi.
Yana bir bor tan olamanki, bu nomukammal misol, lekin bu
fikrni to'g'rilaydi deb umid qilaman.
Men uchun hajmi bo'lmagan narxlar jadvali hikoyaning faqat
bir qismidir. Narx ma'lum bir vaqtning o'zida bozor kayfiyatini
qamrab oladi, lekin ko'plab bozorlarda juda ko'p bozor
manipulyatsiyasi keng tarqalgan bo'lsa, nima uchun odatda
bepul taqdim etiladigan bunday qimmatli vositaga e'tibor
bermaslik kerak.
Narx etakchi ko'rsatkich bo'lsa-da, u o'z-o'zidan oldin nima
bo'lganini ochib beradi, shundan keyin biz keyin nima bo'lishi
mumkinligini izohlaymiz. Tahlilimizda to'g'ri bo'lishimiz mumkin
bo'lsa-da, bu rasmni to'ldirishi mumkin bo'lgan hajmdir.
Manipulyatsiya qilingan bozorda hajm narx harakati ortidagi
haqiqatni ochib beradi. Sof bozorda hajm bozor kayfiyati va
buyurtma oqimi ortidagi haqiqatni ochib beradi.
Shunday qilib, keling, narxni va xususan, texnologiyadagi
o'zgarishlar narx panelining to'rtta asosiy elementiga ta'sirini
batafsil ko'rib chiqaylik, ochiq, yuqori, past va yopiq. Va
so'nggi bir necha yil ichida eng muhim o'zgarish elektron
savdoga o'tish bo'ldi, bu to'rtta ikkita elementga, ya'ni ochilish
va yopilish narxlariga eng chuqur ta'sir ko'rsatdi.
Ney va undan oldingi kunlarga qayting va o'sha kunlardagi
bozorlar faqat jismoniy seans paytida sotilgan. Birja
ochilganda bozor ochiladi va belgilangan vaqtda birja
yopilganda yopiladi. Savdo birjada amalga oshirildi va hamma
bozor qachon ochilishi yoki yopilishini bilardi. Bu, ayniqsa,
kunning ochiq va yopiq kunlarida ochilish va yopilish
narxlariga katta ahamiyat berdi. Ochilish narxi treyderlar va
investorlar tomonidan intiqlik bilan kutilardi va yopilish
50
qo'ng'irog'i yaqinlashganda, treyderlar kunning oxiridagi
pozitsiyalarini yopib qo'yganlarida, qizg'in savdo faolligi sodir
bo'ladi. Bu endi odatda oddiy savdo soatlari (RTH) deb ataladi
va birja jismonan ochiq bo'lgan vaqtdir.
Garchi bu tamoyil butun dunyo bo'ylab fond bozorlariga
hamon taalluqli bo'lsa-da, NYSE birjasi ertalab soat 9:30 dan
16:00 gacha va LSE birjasi ertalab soat 8:00 dan 16:30 gacha
ochiq bo'lsa-da, savdo dunyosini inqilob qilgan narsa elektron
savdoning paydo bo'lishidir.
O'yinni chindan ham o'zgartirgan platforma 1992 yilda CME
tomonidan taqdim etilgan Globex edi, o'shandan beri deyarli
har bir fyuchers shartnomalari endi kuniga 24 soat sotilishi
mumkin. Qimmatli qog'ozlar kabi naqd pul bozorlari birja
tomonidan belgilangan jismoniy vaqt bilan cheklangan bo'lsa-
da, o'zgargan narsa, albatta, ushbu bozorga nisbatan, endi
kun bo'yi savdo qiladigan elektron indeks fyucherslarining joriy
etilishi bo'ldi. Buning ma'nosi shundaki, naqd pul bozorining
ochilish va yopilish narxlari hozirgi paytdagiga qaraganda
kamroq ahamiyatga ega.
Buning sababi shunchaki Globexning joriy etilishidir, chunki
elektron savdolar naqd pul bozori indekslarining hosilalari
bo'lgan indeks fyucherslari uchun standartga aylandi. ES E-
mini (S&P 500) birinchi bo'lib 1997 yilda taqdim etilgan bo'lsa,
ko'p o'tmay 1999 yilda NQ E-mini (Nasdaq 100) va 2002 yilda
YM E-mini (Dow Jones 30) taqdim etildi. Bular bilan. indeks
fyucherslari hozirda Uzoq Sharq va Osiyo sessiyasi orqali bir
kechada sotilmoqda, naqd pul indeksining ochilishi endi bir
kecha-kunduzda bozor kayfiyatini oldindan ko'rsatuvchi
fyucherslar bilan ajablantirmaydi. Aksincha, elektron savdo
paydo bo'lishidan bir necha kun oldin, yuqoriga yoki pastga
bo'sh joy savdogarlarga bozor niyati haqida juda kuchli signal
bergan bo'lardi. Holbuki, bugungi kunda asosiy indekslar

51
uchun ochiqlik endi ajablanarli emas, chunki uni bir kecha-
kunduz fyuchers bozorlari prognoz qiladi.
Alohida aktsiyalar keng indeksdagi kayfiyatga turli
sabablarga ko'ra yaxshi ta'sir ko'rsatishi mumkin, deb aytish
to'g'ri bo'lsa-da, umuman olganda, barcha qayiqlar ko'tarilish
tendentsiyasida ko'tariladi va shuning uchun ham shunga mos
ravishda ergashishi mumkin. Ayrim aktsiyalar uchun ochiq va
yopilish hali ham ahamiyatli, ammo gap shundaki, bozor
kayfiyatini aks ettiruvchi indeks oldindan ma'lum bo'ladi, bu
esa ochiqlikni avvalgidan kamroq ahamiyatli qiladi.
Xuddi shu narsani yopilish narxi haqida ham aytish mumkin.
Jismoniy birja yopilganda, naqd pul bozorlarida aktsiyalar kun
davomida yopiladi, ammo elektron savdo indeks kelajagida
davom etadi va Uzoq Sharq sessiyasiga va undan tashqariga
o'tadi.
Elektron savdoning ushbu jihati hozirda Globex platformasida
deyarli 24 soat sotiladigan barcha tovarlarga ham taalluqlidir
va valyuta fyucherslari va valyuta spot bozorlari ham kuniga
24 soat savdo qiladi.
Savdoning elektron xarakteri narxlar jadvalida aks ettirilgan.
Yigirma yil oldin, bo'shliqni ko'tarish yoki pasaytirish narxlari
harakati odatiy hol bo'lar edi, keyingi barning ochilishi oldingi
barning yopilishidan ancha yuqori yoki pastroq yopiladi. Bu
ko'pincha asbobdagi buzilishning ajoyib signallari edi, ayniqsa
bu ovoz balandligi bilan tasdiqlangan. Bunday narx harakati
hozir kamdan-kam uchraydi va odatda qimmatli qog'ozlar
bozorlari bilan chegaralanadi, keyinchalik ular ertasi kuni
jismoniy almashinuv ochilganda yetib boradi. Deyarli har bir
boshqa bozor endi elektrondir, masalan, spot forex bozori va
biz ko'rib turganimizdek, indekslar tovar va boshqa fyuchers
shartnomalari kabi bir kecha-kunduz fyucherslarini ushlaydi.
Bitta barning ochilishi odatda oldingi barning yopilishi bilan
bir xil narxda bo'ladi, bu juda oz narsani ochib beradi. Bu
52
elektron savdoning diagrammalardagi narx ta'siriga ta'sir
qiladigan ko'plab ta'sirlardan biridir va kelajakda ham shunday
bo'lishi mumkin. Elektron savdo bu erda qoladi va buning
natijasida turli bozorlarda narx harakatining ushbu
elementlarining ahamiyati o'zgaradi.
Agar bozor kuniga 24 soat ishlayotgan bo'lsa, u holda bitta
barning ochilishi avvalgi barning yopilishini kuzatib boradi,
bozor hafta oxiri yopilguncha.
Narxlar harakati savdosi nuqtai nazaridan, bu bizga hech
qanday haqiqiy "his-tuyg'u" signallari yo'lida juda oz narsa
beradi, bu esa bugungi elektron dunyoda hajmni yanada
dolzarb qiladi - har qanday holatda ham, mening kamtarona
fikrimcha! Biroq, keling, alohida barni va uni yaratadigan to'rtta
elementni, ya'ni ochiq, yuqori, past va yopiq elementlarni va
ularning narxini tahlil qilish nuqtai nazaridan ahamiyatini
batafsil ko'rib chiqaylik. Shu o'rinda shuni aytmoqchimanki,
men ushbu kitobning qolgan qismida va o'zimning
savdolarimda foydalanadigan yagona narx ustunlari
shamdonlardir. Bu yillar oldin Albert nimani o'rgatgan edi va
men ham shunday o'rgandim.
Men chiziqli diagrammalarni sinab ko'rdim va shamlardan
voz kechishim mumkin deb o'yladim. Biroq, men shamlarga
qaytdim va yaqin kelajakda boshqa tizimdan foydalanishni
rejalashtirmayman. Men tushunamanki, ba'zi treyderlar barlar,
chiziqli diagrammalar, Heikin Ashi va boshqa ko'plab
usullardan foydalanishni afzal ko'rishadi. Biroq, narxni tahlil
qilish bo'yicha shogirdligim shamdonlar bilan o'tdi va men
uning haqiqiy kuchi ushbu yondashuvdan foydalanganda
namoyon bo'lishiga ishonaman. Umid qilamanki, ushbu kitob
oxirida siz ham rozi bo'lasiz.
Shuning uchun, men odatdagi shamni ajratishdan
boshlamoqchiman va undan qancha o'rganishimiz
mumkinligini tushuntirmoqchiman. Har qanday shamda ettita
53
asosiy element mavjud. 3.10-rasmda ko'rsatilganidek, ochiq,
baland, past va yopiq, yuqori va pastki tayoqlar va tarqalish.
Garchi ularning har biri ko'rib chiqilayotgan vaqt oralig'ida narx
ta'sirini aniqlashda muhim rol o'ynasa-da, hajm bilan
tasdiqlanganda bozor kayfiyati nuqtai nazaridan eng ko'p
oshkor bo'lgan fitillar va tarqalishdir.

3.10-rasm Odatdagi sham

Ehtimol, sham ichidagi narx harakatini tasavvur qilishning
eng oddiy usuli va vaqt oralig'idan qat'i nazar (belgilangan
diagrammadan oylik diagrammagacha) narx harakatini bozor
54
oldinga va orqaga tebranadigan sinus to'lqin sifatida
ko'rsatishdir. , xaridorlar va sotuvchilar ustunlik uchun
kurashayotganda.
3.11-rasmdagi rasm ushbu narx harakatining vizual ifodasidir
va bu holda g'alaba qozongan xaridorlardir. Biroq, narx
harakati bu shamni yaratishda boshqacha sayohat qilishi
mumkin edi. Muhimi tugallangan shamdir.

3.11-rasm Narxning sinus to'lqin sifatidagi harakati

Keling, ushbu sessiya uchun kayfiyatni ochib beradigan
tarqalishdan boshlaylik.
Ochiq va yopilish o'rtasidagi keng tarqalish, yopilish narxining
ochilish narxidan yuqori yoki undan pastroq tugaganiga qarab,
kuchli bozor kayfiyatini ko'rsatadi, bu ko'tarilish yoki pasayish.

55
 Ochiq va yopilish orasidagi tor tarqalish kayfiyatning zaifligini
ko'rsatadi. Bu yoki boshqa tomondan kuchli qarash yo'q.
Yuqori va pastdagi tayoqchalar o'zgarishdan dalolat beradi.
Sessiya davomida kayfiyatning o'zgarishi.
Oxir oqibat, agar his-tuyg'ularimiz mustahkam bo'lib qolsa
edi, bizda hech qanday tayoq bo'lmaydi. Bu bizning onlayn
auktsionimiz yoki jismoniy auktsionimizning ekvivalenti bo'lib,
unda narx bir darajada ochiladi va sotilgandan keyin yuqoriroq
darajada yopiladi. Narx harakati shunchaki yuqori yoki
pastgacha tayoqsiz mustahkam shamni yaratadi va savdo
kontekstida sham yo'nalishi bo'yicha kuchli va davomiy
kayfiyatni ko'rsatadi.
Bu fitillarning kuchi va nima uchun tarqalish bilan birgalikda
foydalanilganda, haqiqiy bozor hissiyotlari haqida ko'p
narsalarni ochib beradi. U o'ziga xos tarzda to'liq amal
qiladigan narx-navo savdosining asosini tashkil qiladi.
Biroq, nima uchun bu nuqtada to'xtab, bu narx harakatini
hajm bilan tasdiqlashdan bosh tortasiz? Bu men tushuna
olmayotgan narsa va bu kitobni o'qiyotgan har qanday PAT
treyderlari meni boshqacha ishontirishlari mumkin. Menga
elektron pochta xabarini yuboring, chunki men har doim
o'rganishdan xursandman.
Shunday qilib, siz ko'rib turganingizdek, tayoqning uzunligi va
konteksti, teskari yoki pastga qarab narxni tahlil qilishda
muhim ahamiyatga ega va buni tushuntirishning eng oson yo'li
- bu ko'proq vizualizatsiya misollarini ko'rib chiqishdir. nuqta.
Keling, ikkita misolni olaylik va birinchisi 13.12-rasmda. Bu
erda bizda narx ochilgan, bozor pastroq ko'chib o'tgan va
keyin ochiq narxda yopish uchun tiklangan fitil bor. 13.13-
rasmdagi ikkinchi misolda bizda narx ochilgan, bozor yuqoriga
ko'tarilgan va keyin ochiq holatda orqaga yopish uchun pastga
siljigan tayoq bor.

56
 Keling, bu erda nima sodir bo'layotganini narx harakati va
bozor kayfiyati bilan tahlil qilaylik. Ikkala holatda ham bu narx
harakatining profili ekanligiga ishonch hosil qilishimiz mumkin,
chunki yopilish narxi dastlabki ochilish narxiga qaytdi.
Shunday qilib, hech qanday taxmin yo'q. To'g'ri, narx harakati
doirasida ko'tarilishlar va pasayishlar, orqaga qaytish va
orqaga qaytishlar bo'lishi mumkin, ammo sessiyaning bir
nuqtasida narx harakati past yoki yuqori darajaga etib, keyin
asl boshlang'ich nuqtasiga qaytdi.

Pastki Wick misoli

3.12-rasm Pastki tayoq misoli

Avvaliga pastki tayoq misolini olib, narx paneli ochildi va
deyarli darhol sotuvchilar bozorda narxni pasaytirishga majbur
qilishdi va xaridorlarni bosib olishdi. Ehtimol, pastroq
57
harakatda pauzalar va mitingga qisqa urinishlar bo'lgan, bu
tezroq vaqt oralig'ida va savdoning asosiy qismi bo'lgan
bo'lishi mumkin edi. Biroq, ushbu sessiyada, biz
ta'kidlaganimizdek, sotuvchilar shamni yaratishning birinchi
qismida nazoratni saqlab qolishdi.
Sessiya davomida bir nuqtada, xaridorlar bozorga qaytib
kelishni boshladilar, sotuvchilar tomonidan kurash olib borildi,
chunki bozor narxi endi jozibador xarid taklifiga aylandi. Asta-
sekin narx satrining pastki qismiga yaqinlashganda,
sotuvchilar asta-sekin nazoratni o'z qo'liga olgan xaridorlar
tomonidan to'lib-toshgan holda nihoyat taslim bo'lishadi. Endi
bosim ostida bo'lish navbati sotuvchilarga keldi, chunki
bozorga tobora ko'proq xaridorlar kirib, sotuvchilarni bosib
olishadi va narxni yana yuqoriga olib, nihoyat ochilish narxida
yopishadi.
Biroq, bu narx harakati nimani ochib beradi? Va javob ikkita
juda muhim narsa.
Birinchidan, ushbu sessiyada, vaqt oralig'i qanday bo'lishidan
qat'i nazar, bozor kayfiyatida to'liq o'zgarishlar yuz berdi.
Nega? Chunki shamning yaratilishining birinchi qismida
namoyon bo'lgan savdo bosimi ikkinchi yarmida to'liq bosilib,
so'riladi.
Ikkinchidan, barning yopilishidagi kayfiyat baland bo'lishi
kerak - bu shunday bo'lishi kerak, chunki biz narx harakati
ochiq holatda yopilganligini bilamiz, shuning uchun yopilish
lahzasida narx ko'tarilib, barcha xaridlar tomonidan qo'llab-
quvvatlangan bo'lishi kerak. ostidagi bosim.
Bu har qanday tendentsiyaning teskari o'zgarishini bildiradi
degani? Qisqa javob - yo'q va nima uchun biz ovoz
balandligini ko'rishni boshlaganimizdan so'ng bilib olasiz, bu
bizga to'liq rasmni beradi. Ayni paytda biz shunchaki narx
harakati haqida ko'rib chiqmoqdamiz, bu rasmning yarmini
tashkil etadi, lekin men aytmoqchi bo'lgan narsa shundaki,
58
shamdagi tayoq juda muhim va narx tahlilining muhim qismi,
shuningdek tarqalish. Bu holda tarqalish nolga teng edi, bu
shamning har qanday katta tarqalishi kabi muhim.
Umid qilamanki, yuqoridagi misol shamning "ichida" nima
sodir bo'layotganini narx harakati bilan tushuntirishga yordam
berdi. Bu juda oddiy misol bo'lib, narx harakati nosimmetrik
tarzda 50/50 oynaga bo'linadi.
Shunga qaramay, printsip o'zini oqlaydi. Narx harakati 25/75
yoki hatto 15/85 ga bo'lingan bo'lishi mumkin, ammo gap
shundaki, sotuvchilar sham vakili bo'lgan sessiya davomida
xaridorlar tomonidan to'lib-toshgan.
Bu endi meni kitobda keyinroq ko'rib chiqmoqchi bo'lgan
hajmni tahlil qilishning yana bir sohasiga olib keladi. Hajmi
narxi tahlili yoki VPA haqida hozirgacha bir necha marta
eslatib o'tdim, bu shamning butun ishlash muddati davomida
hajm va narx o'rtasidagi bog'liqlikdir, lekin masalan, shamning
ishlash muddati ichida nima sodir bo'ladi. Xarid qilish va sotish
qayerda sodir bo'ladi va bu narxdagi hajm yoki qisqacha VAP
deb ataladi.
VPA sham yopilgandan keyin hajm va narx o'rtasidagi
"chiziqli bog'liqlik" ga e'tibor qaratgan bo'lsa-da, VAP narx
panelini yaratishda hajm profiliga e'tibor beradi. Boshqacha
qilib aytadigan bo'lsak, "qaerda" hajm tegishli narx harakati
doirasida to'plangan.
Aytishimiz mumkinki, VPA shamning tashqi tomonidagi hajm
narxlari munosabatlarining katta rasmidir, VAP esa shamning
"ichida" hajm profilining tafsilotlarini beradi. Bu bizga "tashqi"
nuqtai nazarimizga qo'shimcha nuqtai nazarni berishga
yordam beradi - bir xil narsaning ikkita ko'rinishi, lekin har xil
nuqtai nazardan, biri ikkinchisini tasdiqlaydi. Hajm va narx
munosabatlarining navbatdagi triangulyatsiyasi.
Keling, boshqa misolimizni ko'rib chiqaylik, bu yuqori tayoq
misoli edi.
59
Yuqori Wick misoli

3.13-rasm Yuqori tayoq misoli

Ushbu misolda bozor xaridorlarning darhol nazoratni o'z
qo'liga olishi, narxni oshirishga majburlash va sotib olish
bosimi ostida mag'lubiyatni tan olishga majbur bo'lgan
sotuvchilarni yengish bilan ochildi. Biroq, sessiya rivojlanib
borar ekan, narx harakati xaridorlar kurash olib boradigan
darajaga etadi, bozor yuqori narxlarga chidamli bo'lib qoladi
va asta-sekin sotuvchilar nazoratni tiklay boshlaydilar.
Nihoyat, sessiyaning eng yuqori cho'qqisida xaridorlarning
bug'lari tugaydi va sotuvchilar bozorga kirishi bilan xaridorlar
o'z daromadlarini yopadilar. Bu sotuv bosimi sotuvchilarning
60
to'lqinlari narx ta'siriga tushgani sababli narxlarni
pasaytirishga majbur qiladi.
Sham ochiq narxda yopiladi va sessiya yopiladi. Yana bir
bor, ushbu narx harakatida asosiy bo'lgan ikkita asosiy nuqta
bor.
Birinchidan, biz bozor kayfiyatida to'liq o'zgarib ketdik, bu
safar buqadan pasayishgacha. Ikkinchidan, yopilishdagi his-
tuyg'ular pasaymoqda, chunki ochiq va yopilish narxi bir xil.
Shunga qaramay, bu narx harakatining stilize qilingan
ko'rinishi. Shunga qaramay, shamning sessiyasi davomida
sodir bo'lgan narsa va biz qaysi vaqt oralig'ini ko'rib
chiqayotganimizdan farqi yo'q.
Bu belgi diagrammasidagi sham, 5 daqiqalik diagramma,
kunlik grafik yoki haftalik jadval bo'lishi mumkin va bu erda
vaqt tushunchasi o'ynaydi. To'g'ri hajm profillari bilan birga
narx harakatining bu turi kunlik yoki haftalik jadvalda, keyin 1
daqiqa yoki 5 daqiqali grafikda ko'rilganda sezilarli darajada
katta ta'sir ko'rsatadi.
Bu biz keyingi bir necha boblarda batafsilroq ko'rib chiqamiz.
Biroq, bu narx harakati sham shaklidagi narxlar jadvalida
qanday ko'rinadi?

Pastki Wick misoli

61
 3.14-rasm Pastki tayoqdan shamga misol
Olingan sham juda hayajonli ko'rinmasa-da, u aslida har
qanday jadvalda topiladigan eng kuchli narx harakatlaridan
birini ifodalaydi, ayniqsa unga hajm tahlili qo'shilsa. Narx
harakati va hajmi keyin bozorning keyingi qayerga borishini
aytib beradi. Va bu erda yana bir, xuddi shunday kuchli sham.
Yuqori Wick misoli
Yana bir bor, bu juda muhim narx naqshidir, biz kitob
davomida qayta-qayta qaytamiz.

62
 3.15-rasm Yuqori tayoqdan olingan sham misoli
Endi bu erda narx harakati savdosi uchun kitob to'xtashi
mumkin. Axir, biz endi sotib olish va sotishni oddiygina sham
ustidagi tayoqchaning narx ta'siridan tasavvur qilishimiz
mumkin. Lekin, bu, albatta, nimani oshkor etmaydi, bu narx
harakatining kuchi va, ehtimol, bundan ham muhimi, bu narx
harakati haqiqiymi yoki yo'qmi. Narx harakati haqiqiymi yoki
yolg'onmi va agar u haqiqiy bo'lsa, har qanday keyingi
harakatning kuchi qanday bo'lishi mumkin. Shuning uchun
63
men narx-navo savdosi voqeaning faqat yarmini aytib
berishini his qilaman. Bu tasvirni to'ldiradigan hajm. Va keyingi
bobda biz birinchi tamoyillardan hajmni ko'rib chiqamiz.

To'rtinchi bob
Narx hajmini tahlil qilish - birinchi tamoyillar
[Umumiy investitsiyalar bo'yicha doimiy o'rganish to'g'risida]
Ushbu simob biznesida o'rganish egri chizig'i qayerda
boshlanmasin, ular hech qachon tugamaydiganga o'xshaydi.
Jon Neff (1931-)
Ushbu bobda men Volume Price Analysis VPA uchun ba'zi
bir asosiy qoidalardan boshlamoqchiman, lekin birinchi
navbatda, ushbu yondashuvdan foydalangan holda treyder
sifatida doimiy muvaffaqiyatga erishish uchun men
ishonadigan asosiy tamoyillarni aytib beraman. Shuni
ta'kidlashim kerakki, bu men har kuni ishlatadigan tamoyillar
va 16 yil davomida ishlab chiqilgan, chunki men Albertning
ta'limotiga asoslangan ushbu texnikani birinchi marta
qo'llashni boshlaganman. Xarajat va syurreal tajribaga
qaramay, meni (va mening erim Devidni) to'g'ri savdo yo'liga
o'tkazgani uchun Albertdan abadiy minnatdorman. Va umid
qilamanki, bu kitob siz uchun ham xuddi shunday qiladi.
Endi bular qoidalar emas, balki o'rganmoqchi bo'lgan
narsalaringizning qolgan qismini kontekstga qo'yishga yordam
beradigan oddiygina rahbarlik tamoyillari. Va bir chetga surib,
kitobning qolgan qismida men Volume Price Analysis-ga VPA
sifatida murojaat qilaman - bu siz uchun ham, men uchun
ham tezroq va osonroq!
1-tamoyil: Fan emas san'at
Tushunish kerak bo'lgan birinchi tamoyil shundaki, VPA
yordamida jadvallarni o'qishni o'rganish san'atdir, bu fan
emas. Bundan tashqari, bu avtomatlashtirish yoki dasturiy
ta'minotga osonlikcha yordam beradigan texnika emas.
64
Malakali bo'lish uchun biroz vaqt kerak bo'lsa-da, siz o'z
kuchingiz va vaqtingiz uchun mukofotlanasiz. Keyin u istalgan
vaqt oralig'ida istalgan bozordagi har qanday vositaga
qo'llanilishi mumkin. Dasturiy ta'minot VPA bilan
ishlamasligining sababi shunchaki tahlilning aksariyati
sub'ektivdir. Siz narxlarning harakatini tegishli hajm bilan
taqqoslayapsiz va tahlil qilyapsiz, tasdiqlash yoki
anomaliyalarni qidiryapsiz, shu bilan birga hajm tarixi
kontekstida uning kuchli yoki zaifligini baholash uchun hajmni
taqqoslayapsiz.
Dasturiy ta'minot dasturi qaror qabul qilishda sub'ektivlikka
ega emas.
Shuning uchun u hech qachon ishlamaydi.
Yana bir afzalligi shundaki, siz ushbu texnikani
o'rganganingizdan so'ng, uni butun umrga bepul ishlatishingiz
mumkin! Yagona xarajat - bu jonli hajm uchun kerak bo'lishi
mumkin bo'lgan har qanday ma'lumot tasmasi va ushbu
kitobga investitsiyangiz!
2-tamoyil: Sabr
Bu tamoyilni o'rganish uchun menga biroz vaqt kerak bo'ldi,
shuning uchun umid qilamanki, bu erda behuda sarflangan
kuchlarni tejashim mumkin.
Moliya bozori super tankerga o'xshaydi. Bu shunchaki
to'xtab, bir tiyin yoki olti pensni yoqmaydi. Bozor har doim tez
sur'atga ega va deyarli har doim potentsial o'zgarish yoki
anomaliyani ko'rsatadigan sham yoki sham naqshidan
tashqarida davom etadi. Men birinchi marta boshlaganimda,
men har doim savdo signalini ko'rganimda juda
hayajonlanardim va darhol o'z pozitsiyasiga kirar edim, faqat
bozorning tegishli ravishda o'zgaruvchan kursi bilan
tasdiqlanishidan oldin bozor bir muncha vaqt davom etishini
ko'rish uchun.

65
 Buning sababi, har bir narx satrida nima sodir bo'layotgani va
bozorning haqiqati nuqtai nazaridan o'ylashni
boshlaganingizdan so'ng tushunish juda oddiy. Shunday
ekan, bu fikrni tushuntirishga yordam berish uchun bu yerda
o‘xshatishdan foydalanishga ijozat bering.
Yozgi yomg'irning o'xshashligi. Quyosh porlaydi, keyin
o'zgarish bo'ladi, bulutlar esadi va bir necha daqiqadan so'ng
yomg'ir yog'a boshlaydi, avvaliga engil, keyin kuchliroq, yana
sekinlashguncha va nihoyat to'xtaydi. Bir necha daqiqadan
so'ng quyosh yana chiqib, yomg'irni qurita boshlaydi.
Ushbu o'xshashlik bizga narxning o'zgarishi sodir bo'lganda
nima sodir bo'lishining vizual rasmini beradi. Keling, bozor bir
necha pastga shamlar bir davr mobaynida off sotilgan bo'lgan
pastga trend misol keltiraylik. Shu nuqtada biz bozorga
potentsial sotib olish belgilarini ko'ra boshlaymiz. Sotuvchilar
xaridorlar tomonidan to'lib-toshgan. Biroq, ularning barchasi
shamning narx harakati doirasida darhol EMAS. Ba'zi
sotuvchilar bozorning pastga tushishiga ishonib, osishda
davom etmoqdalar. Bozor biroz pastga siljiydi, lekin keyin
yuqoriga ko'tarila boshlaydi va yana bir qancha sotuvchilar
bozordan qo'rqib ketishadi. Keyin bozor tiklanishdan oldin
yana bir marta pastga tushadi va shu bilan yanada o'jar
sotuvchilarni silkitadi.
Nihoyat, bozor sotishning so'nggi qoldiqlarini "tozalab"
yuqoriga ko'tarilishga tayyor.
Yuqorida aytib o'tganimdek, bozor hech qachon to'xtamaydi
va teskari tomonga o'tadi. Barcha sotuvchilar yoki barcha
xaridorlarning “to‘g‘rilanishi” uchun har doim vaqt kerak bo‘ladi
va aynan shu doimiy arralash yonma-yon tirbandlik zonalarini
yaratadi va biz tez-tez yuqori yoki pastroq tendentsiyadan
keyin ko‘ramiz. Bu erda narxlarni qo'llab-quvvatlash va
qarshilik juda kuchli bo'lib, ular ham VPA ning asosiy elementi
hisoblanadi.
66
 Bu erda axloq, signal paydo bo'lishi bilan darhol harakat
qilmaslikdir. Har qanday signal faqat yaqinlashib kelayotgan
o'zgarishlarning ogohlantiruvchi belgisidir va biz sabrli
bo'lishimiz kerak. Yomg'ir to'xtaganda, u birdan to'xtamaydi,
asta-sekin so'nib, keyin to'xtaydi. Agar biror narsani to'kib
yuborsangiz va uni changni yutish qog'oz bilan artib olishingiz
kerak bo'lsa, "birinchi o'tish" to'kilgan narsaning katta qismini
to'playdi, lekin ishni bajarish uchun "ikkinchi o'tish" kerak
bo'ladi. Bu bozor. Bu shimgich. Burishga tayyor bo'lgunga
qadar tozalash jarayonini yakunlash uchun vaqt kerak bo'ladi.
Umid qilamanki, men fikrga erishdim! Iltimos, sabr qiling va
kuting. Orqaga qaytish keladi, lekin bir shamda bitta signaldan
darhol emas.
3-tamoyil: hammasi nisbiydir
Ovozni tahlil qilish nisbiydir va men bu xulosaga faqat
o'zimning ovozim tasmasi haqida o'ylashni to'xtatganimdan
keyin keldim. Men birinchi marta boshlaganimda, o'zimning
ovozli tasmaning har bir jihatini tushunishga intilish bilan
mashg'ul bo'ldim. Qayerdan kelgan? Ma'lumotlar qanday
yig'ildi? Bu aniq edi? Boshqa yemlar bilan solishtirganda
qanday? Va menga aniqroq signallarni beradigan yaxshiroq
narsa bormi va hokazo. Ushbu munozara bugungi kungacha
ko'plab savdo forumlarida ma'lumotlarning kelib chiqishi
atrofida muhokamalar bilan davom etmoqda.
Ko'p oylar davomida tasma va testlarni solishtirishga urinib
ko'rganimdan so'ng, men kichik kamchiliklar yoki
nomuvofiqliklar haqida qayg'urishdan HECH NIMA
yutmasligini angladim. Avval yozganimdek, savdo va VPA bu
fan emas, balki san'atdir. Ma'lumotlar tasmasi brokerdan
brokerga va platformadan platformaga o'zgaradi va shu bilan
bir oz boshqacha sham naqshlarini yaratadi. Agar siz bir
brokerning diagrammasini bir xil vosita va vaqt oralig'idagi
boshqasi bilan solishtirsangiz, sizda ikki xil shamdon bo'lish
67
ehtimoli katta. Va buning sababi juda aniq. Buning sababi,
shamning yopilishi har xil narsalarga bog'liq bo'ladi, nafaqat
kompyuteringizdagi soat tezligi, dunyoning qayerida
ekanligingiz va sessiya davomida yopilish narxi qaysi vaqtda
ishga tushirilishi. Ularning barchasi turlicha.
Ma'lumotlar tasmasi ma'lumotlarni hisoblash va ekranda
sizga taqdim etishda murakkab. Ularning barchasi turli
manbalardan keladi va turli yo'llar bilan boshqariladi. Hatto
naqd pul bozorlaridagilar ham har xil bo'ladi, spot forex
ozuqalari bundan ham ko'proq. Biroq, bu oddiy bir sababga
ko'ra katta muammo emas.
Ovoz balandligi nisbiydir, shuning uchun siz doimo bir xil
tasmadan foydalansangiz, bu farq qilmaydi. Menga oylik
mehnat buni isbotladi.
Shuning uchun men ovozni proksi sifatida belgilovchi
ma'lumotlar faqat 90% aniqligini aytadigan treyderlarga
sabrimni yo'qotaman. Xo'sh? Menga g'amxo'rlik qilsam, u
70% aniq yoki 80% aniq bo'lishi mumkin. Meni "aniqlik"
qiziqtirmaydi. Meni qiziqtirgan narsa - izchillik. Tasma izchil
bo'lsa, bu yaxshi, chunki tasmadagi ovoz balandligi satrini
tasmadagi oldingi ovoz balandligi satri bilan solishtiraman!
Men uni boshqa birovning ozuqasi bilan solishtirmayapman.
Tan olamanki, bu aql-idrok yondashuvi mutlaqo to'g'ri
ekanligini anglab yetishimga vaqt kerak bo'ldi.
Shuning uchun, iltimos, men kabi ko'p vaqtni behuda
sarflamang. Ovoz balandligi nisbiydir, chunki biz doimo bir
ovoz balandligi satrini boshqasi bilan solishtiramiz va bu
yuqorimi, pastmi yoki o'rtachami, oldingisiga qarab baho
beramiz. Agar ma'lumotlar nomukammal bo'lsa, unda hech
qanday farq yo'q, chunki men nomukammal ma'lumotlarni
nomukammal ma'lumotlar bilan solishtiraman.
Xuddi shu argument spot forex bozoridagi ma'lumotlarga
nisbatan qo'llaniladi. Men buni yana nomukammal deb qabul
68
qilaman, lekin biz faqat bitta satrni boshqasi bilan solishtiramiz
va agar u faollikni ko'rsatsa, bu yaxshi. Bu nomukammal
dunyo va biz yashashimiz va savdo qilishimiz kerak. Oddiy
MT4 platformasidagi bepul belgi hajmi tasmasi mukammal
ishlaydi – menga ishoning. Men uni yillar davomida
ishlatganman va har kuni undan pul ishlayman. Bundan
tashqari, u broker tomonidan bepul taqdim etiladi.
4-tamoyil: Amaliyot mukammal qiladi
Har qanday mahoratga ega bo'lish uchun vaqt kerak, lekin bir
marta o'rganilgan hech qachon unutilmaydi. Ushbu kitobda siz
o'rganadigan savdo usullari barcha vaqt oralig'ida ishlaydi va
siz chayqovchi yoki investor bo'lishingizdan qat'i nazar, teng
darajada amal qiladi. Investor sifatida siz bir necha oy
davomida sotib olish va ushlab turishni qidirayotgan
bo'lishingiz mumkin, shuning uchun, masalan, Richard Ney
kabi kunlar va haftalarning uzoq muddatli jadvallarini ko'rib
chiqasiz. Shu bilan bir qatorda, siz belgilar yoki tez vaqt
jadvallarida VPA-dan foydalangan holda kunlik skalping
treyderi bo'lishingiz mumkin. Shunday ekan, shoshilmang va
sabr qilmang. Bu siz sarmoya kiritgan vaqt va kuchga arziydi
va bir necha hafta yoki oydan so'ng siz to'satdan bozordagi
har bir burilish va burilishlarni qanchalik tez talqin qilish va
prognoz qilishni boshlashingizdan hayratda qolasiz.
5-tamoyil: Texnik tahlil
VPA - bu hikoyaning faqat bir qismi. Rasmni tasdiqlash va
qo'shimcha tekshirishni ta'minlash uchun biz har doim turli xil
usullardan foydalanamiz. Ulardan eng muhimi, men 2-
tamoyilda aytib o'tgan sabablarga ko'ra, qo'llab-quvvatlash va
qarshilikdir. Aynan shu erda bozor to'xtatiladi va orqaga
qaytishdan oldin o'zining "to'g'irlash" operatsiyalarini amalga
oshiradi. Shu bilan bir qatorda, bu shunchaki uzoq muddatli
tendentsiyada pauza nuqtasi bo'lishi mumkin, bu bizning hajm
tahlilimiz bilan tasdiqlanadi. Konsolidatsiyaning ushbu
69
mintaqalaridan birining chiqishi va hajmi bilan birgalikda har
doim kuchli signaldir.
Narxlar tahlili kabi tendentsiyalar ham bir xil darajada
muhimdir, texnik tahlil san'at shaklining barcha qismidir.
6-tamoyil: Validatsiya yoki anomaliya
VPA-dan analitik yondashuv sifatida foydalanishda biz faqat
ikkita narsani qidiramiz.
Narx hajmi bilan tasdiqlanganmi yoki narxda anomaliya
bormi. Agar narx tasdiqlansa, bu narx harakatining davom
etishini tasdiqlaydi. Aksincha, agar anomaliya bo'lsa, bu
potentsial o'zgarish signalini yuboradi. Bu biz VPA-da doimo
izlayotgan yagona narsalar.
Tasdiqlash yoki anomaliya. Boshqa hech narsa. Va bu erda
bir nechta satrlarga va haqiqiy diagramma misollariga
o'tishdan oldin, bitta chiziqqa asoslangan tekshirishning ba'zi
misollari keltirilgan.
Tasdiqlash misollari

70
 4.10-rasmdagi misolda yuqoriga va pastga kichik
tayoqchalari bo'lgan keng yoyilgan shamning tegishli hajmi
o'rtacha darajadan ancha yuqori, shuning uchun hajm narx
harakatini tasdiqlaydi.
Bunday holda, bizda ko'tarilgan bozor bor va savdo
sessiyasida sessiyaning eng yuqori darajasidan pastroqda
kuchli ko'tarildi. Agar bu to'g'ri harakat bo'lsa, biz bozorni
yuqoriga ko'tarish uchun zarur bo'lgan harakatlar hajmida aks
etishini kutamiz.
Esingizda bo'lsin, bu ham Wyckoffning uchinchi qonuni
harakat va natija. Bozorning ko'tarilishi uchun kuch talab
etiladi va bozorning pasayishi uchun ham harakat talab etiladi,
shuning uchun agar sessiyada narxda katta o'zgarishlar ro'y
bergan bo'lsa, biz buni o'rtacha hajmdan ancha yuqori bo'lgan
satr bilan tasdiqlanishini kutamiz. Bizda bor. Shuning uchun,
bu holda hajm narxni tasdiqlaydi. Va bundan biz ikkita narsani
taxmin qilishimiz mumkin. Birinchidan, narx harakati haqiqiy
va marketmeykerlar tomonidan manipulyatsiya qilinmagan,
ikkinchidan, hozircha bozor ko'tarilgan va biz anomaliya
signalini ko'rmagunimizcha, biz har qanday uzoq pozitsiyani
saqlab qolishda davom etishimiz mumkin. biz bozorda bo'lishi
mumkin.

71
 4.11-rasmda past hajmli tor yoyilgan shamga misol
keltirilgan. Bu holda narx oshdi, lekin faqat marjinal yuqori, va
sham tarqalishi shuning uchun juda tor. Yuqori va pastdagi
fitillar yana kichikroq. Bog'langan hajm o'rtacha darajadan
ancha past va biz yana o'zimizga berishimiz kerak bo'lgan
savol oddiy. Hajmi narx harakatini tasdiqlaydimi va javob yana
bir bor ha. Buning sababi yana harakat va natijadir. Bu holda
bozor faqat bir oz miqdorda narx ko'tarildi, va shuning uchun
biz bu ham past bo'lishi kerak hajmda aks ko'rishni kutamiz.
Axir, agar harakat va natija bir-birini tasdiqlasa, bozorni bir
necha pog'ona yuqoriga ko'tarish uchun zarur bo'lgan harakat
(natija) faqat oz miqdordagi harakatni (hajm) kafolatlashi
kerak. Shunday qilib, yana bir bor bizda narxni tasdiqlovchi
72
hajm bilan haqiqiy rasm bor. Keling, bu ikki misolni yana bir
bor ko'rib chiqaylik, lekin bu safar anomaliya sifatida.

Anomaliyalarga misollar

4.12-rasmda bizning birinchi anomaliyamiz bor, uni

quyidagicha izohlash mumkin. Ko'rinib turibdiki, bizda keng
tarqalgan sham bor va agar biz Wyckoffning uchinchi
qoidasiga amal qilsak, bu natija teng miqdordagi harakatlar
bilan mos kelishi kerak. Buning o'rniga bizda bo'lgan narsa -
ozgina harakat tufayli katta natija. Bu anomaliya. Oxir oqibat,
keng tarqalgan sham uchun biz yuqori hajmli chiziqni ko'rishni
kutgan bo'lardik, ammo bu erda bizda past ovoz balandligi
73
bor. Darhol signal qo'ng'iroqlari jiringlay boshlaydi, chunki bu
erda nimadir noto'g'ri.
Savol berish kerak bo'lgan bir savol shundaki, biz yuqori
ovozni ko'rishni kutishimiz kerak bo'lsa, nima uchun bizda
past ovoz bor. Bu bozorlar yoki marketmeykerlar tomonidan
tuzoqqa tushishmi? Ehtimol, bu erda siz bunday oddiy
tahlilning kuchini ko'rishingiz mumkin. Bitta narx panelida biz
darhol biror narsa noto'g'ri ekanligini ko'rishimiz mumkin.
Anomaliya bor, chunki agar bu chinakam yuqoriroq harakat
bo'lsa, xaridorlar yuqori hajmli bar bilan yuqoriroq harakatni
qo'llab-quvvatlagan bo'lar edi. Buning o'rniga past ovoz
balandligi paneli mavjud.
Agar biz bozorda uzoq mavqega ega bo'lsak va bu paydo
bo'lsa, biz darhol nima bo'layotganini so'rashni boshlardik.
Masalan, nima uchun bu anomaliya paydo bo'ldi? Bu mumkin
bo'lgan tuzoq haqida erta ogohlantirishmi? Bu ko'pincha
qimmatli qog'ozlar bozorlarida savdoning boshida paydo
bo'ladigan naqshdir. Bu erda nima sodir bo'layotgani
shundaki, marketmeykerlar bozordagi kayfiyatni "his qilish"ga
harakat qilmoqdalar. Yuqoridagilar, masalan, bir daqiqalik
diagrammadan bo'lishi mumkin. Bozor ochiladi, keyin
xaridorlarning bozorga qiziqishini sinash uchun narx yuqoriga
suriladi. Agar bu erda bo'lgani kabi, sotib olishga qiziqish kam
bo'lsa yoki yo'q bo'lsa, narx keyingi sinovdan o'tib, yana
pastga tushiriladi.
Kitobning boshidan esda tutingki, fyuchers indekslari
bozorlari allaqachon Globexda bir kecha-kunduzda sotuvga
qo'yilgan bo'lib, marketmeykerlarga ko'tarilish yoki pasayish
kayfiyati haqida aniq tasavvur beradi. Kerak bo'lgan narsa, bir
necha daqiqada narxni belgilash uchun narx darajasini sinab
ko'rishdir. Bu nafaqat asosiy indeks uchun, balki har bir
alohida aktsiya uchun ham amalga oshiriladi. Buni ko'rish
qanchalik oson va ovoz balandligi bilan darhol ko'rinadi.
74
 Shuning uchun men narx-navo savdosining jozibadorligini
tushunolmayapman. Hajmisiz PAT treyderi hech qanday
tasavvurga ega bo'lmaydi. Ular faqat keng tarqalgan shamni
ko'rishlari va bozorni ko'tarilgan deb hisoblashadi.
Buni isbotlash juda oson va biz faqat ochilish qo'ng'irog'idan
bir nechta jadvallarni tomosha qilishimiz kerak. Asosiy
indeksni va bir nechta aktsiyalarni tanlang. Anomaliya vaqti-
vaqti bilan paydo bo'ladi. Market-meykerlar seans uchun
ohangni belgilashdan oldin, har doim bozorlarni
manipulyatsiya qilish uchun ishlatilishi mumkin bo'lgan va
hech qachon "jiddiy" bo'lishiga yo'l qo'ymaydigan har qanday
yangilik relizlariga e'tibor qaratgan holda, sotib olish va sotish
foizlarini sinab ko'rishadi. inqiroz barbod bo'ladi" (Rahm
Emanuel). Axir, agar ular bozorga sotib olayotgan bo'lsalar,
bu yuqori hajmli satrda aks etadi.
Ovoz balandligi satri bozorning ushbu narx harakatida
qo'shilmasligini bildiradi va buning sababi bor. Bunday holda,
bu bozorga xaridorlar ushbu narx darajasida kirishiga ishonch
hosil qilmaguncha, qimmatli qog'ozlar bo'yicha
marketmeykerlar sotib olish va sotish darajasini sinab
ko'rishadi va shuning uchun harakatga kirishmaydilar.
Xuddi shu stsenariy forex bozorida ham qo'llanilishi mumkin.
Yangilikning asosiy elementi chiqariladi va market-meykerlar
bozordan to'xtash imkoniyatini ko'rishadi. Narx yangiliklarga
ko'tariladi, lekin u bilan bog'liq hajm past. Endi anomaliyaning
yana bir misolini ko'rib chiqaylik.

75
 Yana bir bor bu potentsial tuzoqning aniq signalidir. Yuqoriga
ko'tarilish haqiqiy harakat EMAS, balki soxta harakat bo'lib,
treyderlarni zaif pozitsiyalarga singdirish va keskin teskari
yo'nalishda harakat qilishdan oldin to'xtashlarni olib tashlash
uchun mo'ljallangan. Shuning uchun VPA juda kuchli va bu
mahoratni o'rganganingizdan so'ng, nima uchun uni ilgari
hech qachon kashf qilmaganligingiz haqida hayron bo'lasiz.
Hajm va narx birgalikda bozor xatti-harakatlari ortidagi
haqiqatni butun shon-shuhratda ochib beradi.
76
 4.13-rasmda ko'rsatilgan misolda biz yuqori hajmli tor
yoyilgan shamni ko'rishimiz mumkin, bu yana bir
anomaliyadir.
Biz 4.11-rasmda avvalroq ko'rganimizdek, narxning kichik
o'sishi (natija), faqat hajmning kichik o'sishini talab qilishi
kerak (harakat), lekin bu erda bunday emas.
Narxning kichik o'sishi katta hajmdagi hajm tufayli yuzaga
keldi, shuning uchun biror narsa noto'g'ri ekanligi aniq.
Umuman olganda, biz ushbu balandlik balandligini ko'rishni
kutamiz, bu esa keng tarqalgan sham bilan birga narxni
oshiradi. Ammo, bu holatda yuqori hajm faqat narxning juda
kichik o'sishiga olib keldi.
Biz faqat bitta xulosa chiqarishimiz mumkin. Bozor zaif
ko'rinishni boshlaydi va bu ko'tarilish tendentsiyasining yuqori
qismida yoki pasayish tendentsiyasining pastki qismida
rivojlana boshlagan sham naqshiga xosdir.
Misol uchun, o'rnatilgan yuksalish tendentsiyasida bozor
ochiladi va biroz ko'tarila boshlaydi, ammo xaridorlar (uzoqlar)
endi o'z daromadlarini olishni boshlaydilar, chunki ular bir
muncha vaqt bu tendentsiyada bo'lgan va bu vaqtni to'g'ri deb
bilishadi. yopish. Biroq, bu pozitsiyalar yopilganligi sababli,
ko'proq ishtiyoqli xaridorlar keladi (chunki ko'pchilik treyderlar
va investorlar har doim bozorlarning yuqori qismida sotib
olishadi), lekin narx hech qachon ko'tarilmaydi, chunki longs
likvidatsiya va ko'proq xaridorlar kelishidan oldin o'z
daromadlarini olishda davom etmoqda. ichida va tsikl butun
sessiya davomida takrorlanadi.
Haqiqatan ham, bozor shunday narxga yetdiki, unda keyingi
harakatlar yuqori narxlarga olib kelmaydi, chunki yangi
xaridorlarning har bir to'lqini shu darajada sotilib, o'z
daromadlarini "stoldan" olib qo'yish bilan uchrashadi.
Shunday qilib, narxda barqaror harakat yo'q.

77
 Boshqacha qilib aytganda, narx va hajmning bu
kombinatsiyasi bozordagi zaiflikni ochib beradi. Agar biz
sotish va sotib olish hajmlari bo'yicha hajm satrining profilini
tasavvur qiladigan bo'lsak, xaridorlar faqat tor narx tarqalishini
aks ettiruvchi sotuvchilardan ustun turadilar.
Bu asta-sekin tik bo'lib borayotgan muzli tepalikka
haydashga o'xshaydi. Boshida biz hali ham yuqoriga ko'tarila
olamiz, lekin asta-sekin tepalikka ko'tarilishga harakat qilsak,
biz kuchni oshirishimiz kerak, oxir-oqibat, g'ildiraklar muz
ustida aylanayotganda, biz to'liq quvvatga ega bo'lgan va
harakatsiz turgan bosqichga o'tamiz.
Ehtimol, mukammal o'xshatish emas, lekin men umid
qilamanki, bu fikrni tasdiqlaydi va bu fikrni mustahkamlaydi.
Mashinamizga o'xshatishda, biz hozir to'xtab qoldik, yarim
tepalikka chiqdik, dvigatel to'liq quvvatda, g'ildiraklar aylanadi
va hech qaerga ketmaymiz! Keyinchalik nima sodir bo'ladi, biz
orqaga siljishni boshlaymiz, borgan sari jadallikni qo'lga
kiritamiz va tasvirlangan narx harakatida nima sodir bo'lganini
aks ettiramiz. Bozor shunday darajaga yetdiki, qanchalik ko'p
harakat qilinmasin, endi yuqori narxlarga chidamli bo'lib,
sotuvchilar xaridni orqaga suradilar.
Aksincha, tendentsiya pasaygandan keyin ham sodir bo'ladi.
Bunday holda, bu sotish sotib olish tomonidan so'riladi va
bozorda bug' tugashi bilan yana bir bor potentsial burilish
nuqtasi haqida signal beradi. Axir, agar sotish davom etgan
bo'lsa, unda biz tor yoyilgan shamni emas, balki keng yoyilgan
shamni ko'rgan bo'lardik.
Endi bu sham va hajm munosabatlari yana bir chuqurroq
savolni tug'diradi va bu erda biz insayderlarga va
marketmeykerlarga qaytamiz.
Agar biz buqa misolimizga yana bir bor qaytadigan bo'lsak,
tor yoyilgan sham va baland ovoz bilan, biz "bu erda kim
sotmoqda?" degan savolni berishimiz mumkin. Bu tendentsiya
78
yuqorilashganidan keyin bozorni tark etayotgan investorlar va
chayqovchilarmi yoki bu boshqa guruhmi? Balki bu
insayderlar va marketmeykerlardir? Kim bo'lish ehtimoli
ko'proq? Axir, biz bilamizki, ko'pchilik investorlar va treyderlar
aslida sotishlari kerak bo'lganda yuqoridan sotib olishadi va
sotib olishlari kerak bo'lganda quyida sotishadi. Mutaxassislar
va marketmeykerlar psixologiyada yaxshi bilishadi va
ko'pchilik treyderlar va investorlarni tashkil qiladi.
Ular, shuningdek, bu guruhni bozordan qo'rqitish oson
ekanligini bilishadi. Umuman olganda, ular bir muncha vaqt
o'sish tendentsiyasi mavjud bo'lganidan keyin juda kech
kirishadi va faqat o'zlarini xavfsiz his qilganlarida, bozorning
yuqori va yuqori o'sishini kuzatib, ancha oldin kirmaslik
qaroridan afsuslanishadi. Marhum Kristofer Braun aytganidek:
"Aktsiyalarni sotib olish vaqti ular sotuvga qo'yilgan paytdadir,
lekin ular qimmat bo'lganda emas, chunki hamma ularga
egalik qilishni xohlaydi. Bu fikr har qanday vosita yoki bozorga
tegishli. "Sotishda" sotib olish har doim trendning eng yuqori
qismida emas, balki pastki qismida bo'ladi!
"Imkoniyatni qo'ldan boy berish" klassik treyder (va investor)
qo'rquvidir. Savdogar kutadi va nihoyat sakrashdan oldin
kutadi, bozor aylanayotgan paytda va ular chiqib ketish
haqida o'ylashlari kerak. Insayderlar, mutaxassislar, market-
meykerlar va yirik operatorlar treyderdan qo'rqishadi.
Esingizda bo'lsin, ular bozorning har ikki tomonini o'zlarining
noyob va imtiyozli pozitsiyalaridan ko'rishadi.
Savolga qaytish! Mutaxassislar narxlarni oshirib yuborishdi,
ammo bozor hozir bu darajada kurashmoqda. Ular o'z
omborlarini tozalash uchun bozorga sotmoqdalar, ammo
xaridorlar narxni yuqoriga ko'tarish uchun etarli darajada
emas, chunki u uzoq muddatli treyderlar tomonidan doimiy
ravishda taqillatib, sotadi va o'z daromadlarini stoldan olib
tashlaydi. Mutaxassislar sotib olishga sotishni davom
79
ettirmoqdalar, ammo xaridorlar soni sotuvchilar sonidan farqli
o'laroq, narxni sezilarli darajada oshirish uchun juda kichik,
chunki bozorni yuqoriga ko'tarishga bo'lgan har bir urinish
ko'proq sotuvga olib keladi, bu esa o'z navbatida ko'proq
xaridorlar bilan to'ldirildi.
Bu erda sodir bo'layotgan narsa jang. Mutaxassislar bozorni
pastga va tez ko'chirishdan oldin o'z omborlarini tozalash
uchun kurashayotgan haqiqiy kurashning birinchi belgisi.
Bozor yuqori narxlarni qabul qilmaydi, ammo mutaxassislar
tayyor bo'lmaguncha bozorni pastga tushira olmaydilar va
shuning uchun kurash davom etadi. Men buni kitobning
keyingi qismida batafsilroq tushuntiraman. Ular narxni hozirgi
darajada ushlab turishadi, bu tendentsiyaga tushib, oson
daromad olishga umid qilayotgan ko'proq xaridorlarni jalb
qiladi, ammo sotuvchilar narxning har qanday real o'sishiga
yo'l qo'ymasdan sotishda davom etadilar.
Bu sizning jadvallaringizda izlash kerak bo'lgan ko'plab
klassik munosabatlardan biridir. Ilgari ko'p marta
aytganimdek, bu tezkor belgilar jadvalida yoki sekin vaqt
jadvalida bo'lishi mumkin. Signal bir xil. Bu bozor zaif va bu
darajada kurashayotganligi haqida erta ogohlantirishdir va
shuning uchun siz mavjud pozitsiyangiz bo'lsa, stoldan biron
bir foyda olishingiz yoki trenddagi har qanday o'zgarishlar
bo'yicha pozitsiyani egallashga tayyorlanishingiz kerak.
Bundan tashqari, esda tutish kerakki, sham turli xil
ahamiyatga ega bo'lishi mumkin, chunki u trendda paydo
bo'lgan joyga qarab, VPA bilan ham xuddi shunday.
Anomaliya yuzaga kelganda va biz haqiqiy diagramma
misollarini ko'rib chiqa boshlasak, birinchi murojaat nuqtasi
har doim biz trendda bo'lgan joy bo'ladi, bu ham vaqt
oralig'iga bog'liq bo'ladi. Biroq, bu savdo tahlilining ushbu
turining ko'plab go'zalliklaridan biridir. Masalan, 5 daqiqalik
grafikda trend bir soat yoki hatto ikki soat davom etadigan
80
trend sifatida ko'rib chiqilishi mumkin. Kundalik grafikda trend
haftalar yoki hatto oylar davom etishi mumkin. Shuning uchun,
biz trend haqida gapirganda, trend kontekstini tushunish
muhimdir. Trend har doim biz savdo qilayotgan vaqt doirasiga
nisbatan bo'ladi. Ba'zi treyderlar tendentsiyani faqat kunlar,
haftalar va oylar davomida, agar xohlasangiz, super sikllarda
to'g'ri deb hisoblashadi.
Biroq, men bu fikrga qo'shilmayman. Men uchun 1 daqiqa
yoki 5 daqiqalik grafikdagi trend xuddi shunday to'g'ri keladi.
Bu narx tendentsiyasi bo'lib, u uzoq muddatli tendentsiyada
qisqa muddatli orqaga qaytish bo'lishi mumkin yoki uzoq
muddatli tendentsiyani tasdiqlashi mumkin. Bu hech qanday
farq qilmaydi. Muhimi shundaki, bu tendentsiya narxdagi
tendentsiyadir. Narx ma'lum vaqt oralig'ida, shu vaqt oralig'ida
bir xil tarzda o'zgardi.
Faqat eslab qoling. 5 daqiqali jadvalga qo'llaniladigan VPA
uzoq muddatli kunlik yoki haftalik grafikdagi kabi ko'plab
foydali va past riskli savdolarni beradi. Tahlil ham xuddi
shunday.
Bu erda aytmoqchi bo'lgan narsa shu - qachonki biz signal
qo'ng'irog'i chalinadigan anomaliyani ko'rsak, birinchi qadam
biz har qanday tendentsiyada ekanligimizni aniqlashdir.
Boshqacha qilib aytadigan bo'lsak, biz birinchi navbatda
rulmanimizni olamiz. Misol uchun, biz bozorning bir muncha
vaqt davomida sotilishi mumkin bo'lgan pastki qismidamizmi,
lekin hozir katta o'zgarishlarni ko'rmoqdamiz?
Yoki biz tendentsiyaning yarmigacha yuqoriga yoki pastga
tushayotgandirmiz va biz uzoq muddatli tendentsiyada ozgina
orqaga qaytishni yoki orqaga qaytishni kuzatmoqdamiz. Biz
tendentsiyada qayerda ekanligimizni hal qilish, biz VPA-ni
to'ldirishga yordam beradigan va bizga kerak bo'lgan
"triangulyatsiya" ni beradigan boshqa tahliliy vositalarimizni
keltiramiz.
81
 Biz tendentsiyada ekanligimizni va potentsial teskari
nuqtalarni baholashda biz doimo qo'llab-quvvatlash va
qarshilik, sham naqshlari, individual shamlar va trend
chiziqlariga qaraymiz. Bularning barchasi bizga o'zimizning
"yo'nalishlarimizni" berishga yordam beradi va diagrammadagi
narx harakatida qayerda ekanligimizni aniqlashga yordam
beradi. Agar xohlasangiz, istiqbol va hajm va narx bo'yicha
tahlilimizning ahamiyatini baholash uchun asos.
Bir nechta sham misollari
Endi men bitta shamdan farqli o'laroq, bir nechta sham va
hajmli VPA dan qanday foydalanishimizni
tushuntirmoqchiman. Yondashuv bir xil, chunki biz faqat ikkita
narsani qidiramiz. Hajmi narx harakatini tasdiqlaydimi yoki bu
anomaliyami?

82
 4.14-rasmdagi birinchi misolda biz o'sib borayotgan bozorda
rivojlanayotgan yuksalish tendentsiyasiga egamiz va aniq
narsa shundaki, narxlarning ko'tarilishi hajmning oshishi bilan
birga keladi.
Aynan shu narsa biz ko'rishni kutgan va bundan tashqari, bir
nechta ovoz balandligi satriga ega bo'lish, shuningdek,
kelajakdagi ovoz balandligi satrlarini baholash uchun sinov
tarixini beradi.
Agar biz ushbu narx harakatini jonli tomosha qilganimizda,
bizning jadvalimizda nima sodir bo'lishini ko'rgan bo'lardik.
Birinchi sham, past hajmli tor yoyilgan shamni hosil qiladi, bu
yaxshi. Hajmi narxni tasdiqlaydi, bu erda anomaliya yo'q.
Keyin ikkinchi sham shakllana boshlaydi va diqqat bilan
tekshirib ko'ramiz, buning tarqalishi birinchisiga qaraganda
kengroq va Uikoff qoidasiga asoslanib, biz birinchi bardagidan
kattaroq hajmni ko'rishni kutamiz, bu haqiqatan ham shunday.
Shunday qilib, yuqori tendentsiya amal qiladi, hajm ikkala
shamda ham narxni tasdiqladi.
Uchinchi sham shakllana boshlaganda va birinchi va
ikkinchidan kengroq tarqalish bilan yopilganida, biz
Wyckoffning uchinchi harakat qonuni va natijani aks ettiruvchi
tovush satrini kutishimiz kerak. Uchinchi qonun, biz natijani
oshirdik (narxning tarqalishi avvalgidan ko'ra kengroq), bu
kuchaygan harakatlar bilan mos kelishi kerak (tovush avvalgi
shamga qaraganda yuqori bo'lishi kerak) - va shunday ham.
Shuning uchun, yana bir bor, sham ustidagi narx harakati
hajm bilan tasdiqlangan. Ammo, oddiy kuzatuvga qo'shimcha
ravishda, uchta shamning o'zi hozir narx tendentsiyasini
tasdiqlamoqda.
Boshqacha qilib aytadigan bo'lsak, uchta bar ustidagi narx
yuqoriga ko'tarildi, trendga aylandi va hajm o'sib bormoqda va
HOZIR trendning o'zini tasdiqlaydi.

83
 Axir, harakat va natija bir shamga taalluqli bo'lgani kabi, bu
holda uchta shamdan iborat "trend" uchun ham amal qiladi.
Shuning uchun, agar narx tendentsiyada yuqoriroq bo'lsa, u
holda Wyckoffning uchinchi qonuniga ko'ra, biz o'sish hajmini
ham kutishimiz kerak. Va bu shunday.
Gap shundaki. Sa'y-harakatlar va natija, nafaqat biz ilgari
ko'rib chiqqan individual shamlarga, balki shamlarni bir joyga
qo'yganimizdan keyin qura boshlaydigan tendentsiyalarga
ham tegishli. Boshqacha qilib aytganda, bizda tasdiqlashning
ikki darajasi (yoki anomaliya) mavjud.
Birinchi daraja shamning o'zida narx/hajm munosabatlariga
asoslanadi.
Ikkinchi daraja shamlar guruhining umumiy narx/hajm
munosabatlariga asoslanadi, keyinchalik ular tendentsiyani
aniqlay boshlaydi. Aynan ikkinchisida Uikoffning "sabab va
natija" ning ikkinchi qonuni qo'llanilishi mumkin. Bu erda ta'sir
darajasi (trenddagi narx o'zgarishi) sababning hajmiga bog'liq
bo'ladi (u qo'llaniladigan hajm va davr - vaqt elementi).
Ushbu oddiy misolda biz juda chiroyli rasmga egamiz. Har bir
shamdagi narx harakati tegishli hajm bilan tasdiqlangan va
umumiy narx harakati umumiy hajm harakati bilan
tasdiqlangan. Bularning barchasini narxlarning ko'tarilishi =
o'sish hajmi deb ifodalash mumkin. Agar bozor o'sib
borayotgan bo'lsa va biz harakat bilan bog'liq hajmning
o'sishini ko'rsak, bu bozor kayfiyati va mutaxassislar
tomonidan qo'llab-quvvatlanadigan yuqoriroq harakatdir.
Boshqacha aytganda, mutaxassislar va insayderlar harakatga
qo'shilishmoqda va biz bu jildda aks etganini ko'ramiz.

84
 Endi men buning aksini ko'rib chiqmoqchiman va 4.15-
rasmda ko'rsatilganidek, bizda bozor pasaygan misolni ko'rib
chiqmoqchiman.
Bu holda bozor pasayib bormoqda va ehtimol bu erda yangi
VPA talabalari uchun chalkashliklar boshlanadi. Odamlar
sifatida biz hammamiz tortishish kuchi va biror narsaning
yuqoriga ko'tarilishi uchun harakat qilish kerak degan
tushunchani yaxshi bilamiz.
Kosmosga uchadigan raketa, havoga tashlangan to'p -
bularning barchasi tortishish kuchini engish uchun kuch talab
qiladi. Savdogarlar sifatida, bizning birinchi misolimizda
bo'lgani kabi, bozor yuqori ko'tarilayotganda tortishishning
ushbu misollari printsipial jihatdan yaxshi. Gravitatsiyadan
85
foydalangan holda bu misollar muvaffaqiyatsiz bo'lganda, biz
pasayayotgan bozorlarni ko'rib chiqamiz, chunki bu erda ham
bozorning pasayishi uchun kuch (hajm) ko'tarilishi kerak.
Bozor ham ko'tarilish, ham pasayish uchun harakat talab
qiladi va bu atamalar bilan o'ylash osonroq.
Agar mutaxassislar yuqori yoki pastroq harakatga qo'shilsa,
bu ovoz balandligi satrlarida aks etadi. Agar ular yuqoriroq
harakatga qo'shilsa, ovoz balandligi ko'tariladi va agar ular
pastroq harakatga qo'shilsa, ovoz balandligi chiziqlari ham
xuddi shu tarzda ko'tariladi.
Bu yana Wyckoffning uchinchi qoidasi - harakat va natija va
narx harakati yuqori yoki past bo'ladimi, bu qoida amal qiladi.
4.15-rasmdagi misoldagi to'rtta shamga qaraganda, birinchi
pastga tushadigan sham tor yoyilgan holda ochiladi va
yopiladi. Bog'langan hajm kichik va shuning uchun narx
harakatini tasdiqlaydi. Keyingi bar kengroq yoyilish bilan
ochiladi va yopiladi, lekin avvalgi shamga qaraganda yuqori
hajm bilan, shuning uchun yana bir bor narx harakati amal
qiladi.
Uchinchi sham, biz kutganimizdek, yuqori ovoz bilan ochiladi
va yopiladi va nihoyat, biz hali ham kengroq bo'lgan oxirgi
shamimizga keldik, lekin u bilan bog'liq hajm ham oldingi
barcha shamlardan yuqori. Yana bir bor ta'kidlaymizki,
nafaqat hajm har bir shamni, balki to'rtta shamdan iborat
guruhni ham tasdiqladi.
Yana bizda tasdiqlashning ikki darajasi bor. Birinchidan, biz
individual shamni va tegishli hajmni tekshirish yoki anomaliya
uchun tekshiramiz. Ikkinchidan, biz tendentsiyaning o'zida
tasdiqlash yoki anomaliyani ko'rishni tekshiramiz.
Yuqoridagi misollarning hech birida javob berilmagan
savollardan biri bu - bu hajm sotib olishmi yoki sotishmi? Va
bu bozor harakatlanayotganda biz har doim o'zimizga
beradigan navbatdagi savol.
86
 4.14-rasmdagi birinchi misolda bizda narx ta'sirini qo'llab-
quvvatlash uchun hajm ham ko'tarilishi bilan yaxshi
o'sayotgan bozor bor edi, shuning uchun bu erdagi hajm
hammasi sotib olish hajmi bo'lishi kerak, axir, agar biron bir
sotish hajmi bo'lsa, bu shunday bo'lar edi. narx harakatining
biror joyida aks ettirilishi.
Biz buni bilamiz, chunki shamlarda hech qanday tayoq yo'q,
chunki narx barqaror ravishda yuqori bo'lib, narx harakatini
qo'llab-quvvatlash va narxni tasdiqlash uchun hajm ko'tariladi.
Bu faqat sotib olish hajmi va haqiqiy harakat bo'lishi mumkin.
Shuning uchun, biz bu bozorda haqiqiy harakat ekanligini
bilib, xursandchilik bilan qo'shila olamiz. Biz insayderlarga
qo'shilamiz va sotib olamiz!
Lekin, ehtimol, bundan ham muhimi - bu ham past xavfli
savdodir
imkoniyat. Biz bozorga ishonch bilan kira olamiz. Biz hajmi
va narxiga asoslangan o'z tahlilimizni yakunladik.
Ko'rsatkichlar yo'q, EA yo'q, faqat narx va hajm tahlili. Bu
oddiy, kuchli va samarali bo'lib, bozordagi haqiqiy faoliyatni
ochib beradi. Bozor kayfiyati oshkor bo'ladi, bozorning hiyla-
nayranglari oshkor bo'ladi va bozor harakatlarining ko'lami
ham oshkor bo'ladi.
Esingizda bo'lsin, savdoda faqat ikkita xavf mavjud.
Savdoning o'zida moliyaviy xavf. Bu pulni boshqarishning
oddiy qoidalari, masalan, 1% qoidasi yordamida miqdorini
aniqlash va boshqarish oson. Ikkinchi xavfni aniqlash ancha
qiyin va bu savdoning o'zi uchun xavf. Bu VPA bilan bog'liq.
Bu sizga ushbu analitik texnikadan foydalangan holda
savdodagi xavfni aniqlash imkonini beradi va siz ushbu
kitobda o'rganadigan barcha boshqa usullar bilan
birlashganda, juda kuchli va bir necha vaqt oralig'ida tahlil
qilish bilan birlashtirilganda yanada kuchliroqdir.

87
 Natijada, siz treyder sifatida ancha ishonchli bo'lasiz. Savdo
qarorlaringiz ikkita etakchi ko'rsatkichga, ya'ni narx va hajmga
asoslanib, sog'lom fikr va mantiqdan foydalangan holda
shaxsiy tahlilingizga asoslanadi.
4.15-rasmdagi ikkinchi misolimizga va bu erda o'zimizga
beradigan savollarga qaytish uchun. Hajmi sotib olyaptimi yoki
sotyaptimi va biz harakatga qo'shilishimiz kerakmi?
Bu erda bizda bozor keskin pasaymoqda, uning hajmi
shamlarni va umumiy narxni tasdiqlaydi. Bizda hech qanday
shamga tayoq yo'q va bozor hajmi oshib borishi bilan
pasaymoqda. Shuning uchun, bu to'g'ri harakat bo'lishi kerak
va barcha hajm sotish hajmi bo'lishi kerak, chunki
mutaxassislar harakatga qo'shilishadi va sotishadi. Bozor
kayfiyati keskin pasaymoqda.
Yana, sog'lom fikr, mantiq va narx va hajm munosabatlarini
tushunishga asoslangan bozorga kirish uchun yana bir past
xavf imkoniyati.
Endi men ushbu bobni anomaliyali bir nechta shamlarni ko'rib
chiqish orqali VPA ning birinchi tamoyillari bo'yicha
yakunlamoqchiman. Keyingi misollarda bir nechta
anomaliyalar mavjud, chunki biz VPA kontseptsiyasini ikki
darajada ko'rib chiqamiz. Birinchi daraja - har bir shamga
qo'llaniladigan, ikkinchi daraja - umumiy tendentsiya.

88
 4.16-rasm birinchi misol bo'lib, bu erda bizda ko'tarilish
tendentsiyasi mavjud bo'lib, birinchi tor yoyilgan sham
nisbatan past hajm bilan birga keladi. Bu yaxshi, chunki hajm
narxni tasdiqlaydi va kelishuvga erishadi.
Keyin ikkinchi sham hosil bo'ladi va yopilishda biz birinchisiga
qaraganda bir oz kengroq yoyilgan shamga ega bo'lamiz,
lekin yuqori hajmli. Tajribadan va oldingi barlarga qaraganda,
bu anomaliyaga o'xshaydi. Yuqori hajm bilan biz keng
tarqalgan shamni ko'rishni kutamiz.
Buning o'rniga, bizda faqat sham bor, u avvalgi shamga
qaraganda ancha kengroqdir, shuning uchun bu erda nimadir
noto'g'ri. Endi signal qo'ng'irog'i jiringlayapti!

89
 Uikoffning uchinchi qonuni, harakat va natijani eslaysizmi?
Bu erda harakat (hajm) to'g'ri natijaga olib kelmadi (narx),
shuning uchun bizda bitta shamda anomaliya bor, bu erta
ogohlantirish signali bo'lishi mumkin va signal qo'ng'iroqlari
endi jiringlay boshlashi kerak!
Keyin uchinchi sham hosil bo'ladi va keng tarqalgan sham
sifatida yopiladi, lekin hajmi avvalgi shamga qaraganda
pastroq bo'ladi. Barning tarqalishini hisobga olsak, u pastroq
emas, balki yuqoriroq bo'lishi kerak. Yana bir ogohlantirish
signali.
To'rtinchi sham, keyin juda keng narx tarqalishi sifatida
shakllanadi va yopiladi, lekin hajmi ham pastroq! Endi bizda
bir nechta anomaliyalar mavjud, ikkita uch va to'rtta shamda.
Sham 2 anomaliyasi
Bu anomaliya. Bizda narxning o'rtacha tarqalishi bor, lekin
yuqori hajm. Ovoz balandligi satrida mavjud bo'lgan sa'y-
harakatlarni hisobga olgan holda bozor ancha ko'tarilishi
kerak edi. Bu potentsial zaiflikdan dalolat beradi, chunki
barning yopilishi harakatlarni hisobga olgan holda ancha
yuqori bo'lishi kerak edi. Marketmeykerlar shu darajada
sotmoqda! Bu insayderlar harakatining birinchi belgisidir.
Sham 3 Ikki anomaliya!
Bu birida ikkita anomaliya. Narxning tarqalishi avvalgi
shamga qaraganda kengroq, ammo hajmi pastroq. Sotib olish
bosimi tushib ketmoqda.
Ikkinchidan, bizda ko'tarilayotgan bozor bor, lekin bu shamda
hajmi tushib ketdi. Ko'tarilgan bozorlar hajmning pasayishi
bilan EMAS, ko'tarilgan hajm bilan bog'liq bo'lishi kerak. Bu,
shuningdek, oldingi jildning ham anomaliya ekanligini aniq
ko'rsatmoqda (agar qo'shimcha dalillar kerak bo'lsa).
Sham 4 Yana ikkita anomaliya!
Shunga qaramay, bizda ikkita anomaliya bor va bu
tendentsiya bo'yicha hajm va narx endi kelishilmaganligini
90
tasdiqlovchi qo'shimcha tasdiqlovni qo'shmoqdamiz. Bu yerda
bizda keng tarqalgan sham va trenddagi oldingi shamlarga
qaraganda kamroq hajm mavjud. Harakat va natija qoidasiga
rioya qilgan holda, biz sezilarli darajada yuqori hajmni
ko'rishni kutgan bo'lardik, lekin buning o'rniga bizda past ovoz
bor.
Ikkinchidan, hajmning pasayishi bizda tendentsiyada
anomaliya mavjudligini tasdiqlaydi, chunki biz o'sish
tendentsiyasi bilan hajmning o'sishini ko'rishni kutmoqdamiz,
bu erda esa o'sish tendentsiyasi bo'yicha pasayish
kuzatilmoqda. Endi signal qo'ng'irog'i baland ovozda
chalinardi.
Ushbu to'rtta shamdan qanday xulosalar chiqarishimiz
mumkin? Muammolar ikkinchi shamdan boshlanadi. Bu erda
bizda harakat bor, lekin tegishli narx harakati nuqtai nazaridan
ekvivalent natija emas. Shuning uchun bu mumkin bo'lgan
zaiflikning birinchi belgisidir. Bozor "ortiqcha sotib olingan"
deb nomlanuvchi narsadir. Bu erda marketmeykerlar va
mutaxassislar kurashni boshlaydilar. Sotuvchilar bozorni
qisqartirish imkoniyatini sezib, bozorga o'tishmoqda. Bu ushbu
darajadagi yuqori narxlarga qarshilikni keltirib chiqaradi,
keyinchalik bu uchinchi va to'rtinchi shamlarda tasdiqlanadi,
bu erda hajm pasayadi.
Mutaxassislar va market-meykerlar bu zaiflikni ko'rdilar va
o'zlarini shu darajada sotmoqdalar, pasayishga tayyorgarlik
ko'rmoqdalar, ammo bozor ko'rinishini berish uchun narxlarni
yuqoriroq belgilashda davom etmoqdalar. Yo'q unaqa emas.
Bu faqat vaqtinchalik pauza bo'lishi mumkin va trenddagi
katta o'zgarish emas, lekin shunga qaramay, bu bozorda
mumkin bo'lgan zaiflik haqida ogohlantirishdir.
Yuqori hajm sotuvchilar sonining ko'payishi natijasida o'z
pozitsiyalarini yopishlari va o'z daromadlarini olishlari, qolgan
xaridorlar esa bozorni yuqori darajaga ko'tarish uchun etarli
91
kuchga ega emasligidir. Mutaxassislar va market-meykerlar
ham bozordagi zaiflikni ko'rganlari sababli, ushbu darajadagi
hajmlarni qo'shib sotishmoqda. Shu sababli, hajmlar keyingi
ikkita shamga tushadi, chunki ular bozorni yuqoriroq
belgilashda davom etadilar, lekin endi harakatda ishtirok
etmaydilar. Ular chekinishdi va treyderlarni zaif pozitsiyalarga
tuzoqqa tushirishdi.
Dastlabki zaiflik ikkinchi shamda paydo bo'ldi, keyin esa
uchinchi va to'rtinchi shamlar bilan tasdiqlandi. Bu ko'pincha
sodir bo'ladigan voqealar ketma-ketligi.
Dastlab biz bitta sham tahlili yordamida anomaliya paydo
bo'lishini ko'ramiz. Keyin biz keyingi shamlar paydo bo'lishini
kutamiz va ularni dastlabki anomaliyaga qarshi tahlil qilamiz.
Bu holatda, anomaliya tasdiqlandi, narxlar pasayib
borayotgan hajmlarda o'sishda davom etdi.
Endi bizda zaif ko'rinadigan va shunday tasdiqlangan bozor
mavjud. Keyingi qadam, tahlilimizning yakuniy darajasiga
o'tish, ya'ni tahlilni diagrammaning kengroq kontekstida ko'rib
chiqish. Bu biz ko'rayotgan narsa biroz orqaga chekinishmi
yoki trend o'zgarishiga oldingi kursormi yoki yo'qligini
aniqlaydi.
Bu erda Uikoffning ikkinchi qoidasi, sabab va natija qonuni
kuchga kiradi. Agar bu shunchaki kichik orqaga tortish yoki
orqaga qaytish bo'lsa, unda sabab kichik bo'ladi va ta'sir
kichik bo'ladi.
Aslida, biz bu erda ko'rgan anomaliya qisqa muddatli zaiflik,
bitta zaif sham tufayli orqaga tortish uchun etarli bo'lishi
mumkin. Sababi zaif, shuning uchun ta'sir kuchsizdir. Kitobda
bu so'nggini kengaytirishdan oldin, keling, bir nechta bar
anomaliyalarining yana bir misolini ko'rib chiqaylik.

92
 4.17-rasmdagi misolda biz bozor keskin sotiladigan narx
sharsharasi deb ataladigan narsaga egamiz.
Birinchi sham ochiladi va yopiladi va past yoki nisbatan past
hajm bilan bog'liq, bu biz kutganimizdek. Keyin
palapartishlikdagi ikkinchi narx satridan boshlangan
anomaliyalarni ko'rishni boshlaymiz.
Sham 2 anomaliyasi
Sham oldingi barga qaraganda biroz kengroq tarqalish bilan
yopildi, lekin ovoz balandligi yuqori yoki juda yuqori. Bu shuni
anglatadiki, bozor har qanday pastroq harakatga aniq
qarshilik ko'rsatadi. Axir, bu shunday emas edi, keyin narx
tarqalishi u ancha keng bo'lardi, yuqori hajmini aks ettirish
uchun.

93
 Biroq, bu shunday emas va shuning uchun anomaliya. Va
xuddi oldingi misolda bo'lgani kabi, endi signal qo'ng'iroqlari
jiringlamoqda. Bu erda nima sodir bo'layotgani shundaki,
sotuvchilar endi ushbu darajadagi xaridorlar bilan
uchrashganda, pasayish hissi yo'qoladi. Marketmeykerlar va
mutaxassislar kirib kelayotgan xaridorlar bilan kayfiyatdagi
o'zgarishlarni ko'rdilar va o'zlari harakatlanib, bozorni shu
narxda sotib olishmoqda.
Sham 3 Ikki anomaliya
Endi bizda 4.16-rasmdagi misolga o'xshash ikkita anomaliya
mavjud. Birinchidan, bizda keng tarqalgan sham bor, lekin
faqat o'rtacha va past hajmda. Ikkinchidan, hajm avvalgi
satrga qaraganda pastroq - pasayib borayotgan bozorda biz
hajmning EMAS, ortib borayotgan hajmni ko'rishni
kutmoqdamiz. Hajmining pasayishi bilan sotish bosimi
pasayadi, bu avvalgi satrda ko'rsatilgan narsadir.
Sham 4 Yana ikkita anomaliya!
Bu erda yana ikkita anomaliya bor. Birinchidan, biz past ovoz
bilan birga keng tarqalgan pastga sham bor. Ovoz baland
bo'lishi kerak, past emas.
Ikkinchidan, bizda endi tushib borayotgan bozorda uchta
shamdan ortiq hajm pasaymoqda. Shunga qaramay, bu
anomaliya, chunki biz pasayib borayotgan bozorda hajmning
o'sishini kutishimiz kerak.
4.16-rasmdagi misol kabi, 4.17-rasmdagi birinchi sham ham
yopiladi va hajm narxni tasdiqlaydi. Hammasi yaxshi! Biroq, 2-
shamda birinchi signal qo'ng'iroqlari jiringlaydi. Yana bir bor
bizda harakat (hajm), lekin tegishli narx harakati nuqtai
nazaridan ekvivalent natija emas. Shunday qilib, bu mumkin
bo'lgan zaiflikning birinchi belgisidir. Bozor "ortiqcha sotilgan"
deb nomlanuvchi narsadir.
Bu erda marketmeykerlar va mutaxassislar kurashni
boshlaydilar. Xaridorlar bozorni sotib olish imkoniyatini sezib,
94
bozorga tobora ko'payib bormoqda. Bu ushbu darajadagi
narxlarni pasaytirishga qarshilikni keltirib chiqaradi,
keyinchalik bu uchinchi va to'rtinchi shamda tasdiqlanadi, bu
erda hajm pasayadi.
Mutaxassislar va market-meykerlar 2-shamda bu zaiflikni
ko'rdilar va ko'chib o'tdilar, ammo bozor ko'rinishini berish
uchun narxlarni pasaytirishda davom etishdi. Yana bir bor,
unday emas! Bu faqat vaqtinchalik pauza bo'lishi mumkin va
bu tendentsiyadagi katta o'zgarish emas, lekin shunga
qaramay, bu bozorga keladigan kuch haqida potentsial
ogohlantirishdir.
Yuqori hajm sotuvchilar sonining ko'payishi natijasida o'z
pozitsiyalarini yopish va o'z daromadlarini olish, qolgan
sotuvchilar esa bozorni pastga tushirish uchun etarli tezlikka
ega emaslar. Mutaxassislar va market-meykerlar bozorga
kelayotgan kuchni ko'rganlari va sotuv bosimini mamnuniyat
bilan o'zlashtirgani uchun hajmlarni qo'shib, shu darajada
sotib olishmoqda. Shu sababli, hajmlar keyingi ikkita shamga
tushadi, chunki ular bozorni pastroq belgilashda davom
etadilar, lekin endi harakatda ishtirok etmaydilar. Ular o'z
aktsiyalarini 2-shamda sotib oldilar va endi shunchaki
qo'shimcha treyderlarni 3 va 4-shamlardagi zaif qisqa
pozitsiyalarga tutmoqdalar.
Dastlabki signal oldingi misolda bo'lgani kabi ikkinchi shamda
paydo bo'ldi, keyin esa uchinchi va to'rtinchi shamlarda
tasdiqlandi. Insayderlar yuqoridagi ikkala misolda ikkita sham
ustida qo'llarini ko'rsatdilar va barchasi hajmi va tegishli narx
harakatidan!
Ushbu ikkala misolda biz endi har qanday boshqa signallarni
kutamiz va tendentsiyadagi har qanday o'zgarishlarning
ehtimoliy darajasi yoki bu shunchaki kichik orqaga chekinish
bo'lishi mumkinligi haqida maslahatlar berish uchun tayyor
bo'lar edik. Agar bu uzoq muddatli tendentsiyadagi ozgina
95
o'zgarish bo'lsa ham, bu hali ham past xavfli savdoni taklif
qiladi, biz bu pozitsiya faqat qisqa vaqtga ochiq bo'lishini
bilishimiz mumkin.
Bu meni yuqorida aytib o'tgan nuqtaga aniqlik bilan olib
keladi, ya'ni Uikoffning ikkinchi qonuni, sabab va ta'sir qonuni.
VPA-dan foydalangan holda savdo qarorlarimizni asoslashni
o'rganayotganda, biz har bir grafikda o'tadigan tahliliy
jarayonimiz bir xil. Ushbu jarayonning tavsifi murakkab bo'lib
tuyulishi mumkin, lekin aslida o'zlashtirilgandan so'ng amalga
oshirish uchun bir necha daqiqa vaqt ketadi. Aslida, bu
ikkinchi tabiatga aylanadi. Har kuni grafik tomosha qilib, bu
darajaga yetishim uchun taxminan 6 oy vaqt ketdi. Siz tezroq
yoki biroz sekinroq bo'lishingiz mumkin - bu muhim emas,
agar siz kitobda bayon etilgan tamoyillarga amal qilsangiz.
Jarayonni uchta oddiy bosqichga bo'lish mumkin:
1-qadam - Mikro
Har bir narx shamini kelishi bilan tahlil qiling va ovoz
balandligidan foydalanib tasdiqlash yoki anomaliyani qidiring.
Xuddi shu vaqt oralig'idagi oldingi chiziqlarga nisbatan joriy
satrni hisobga olgan holda, siz tezda past, o'rtacha, baland
yoki juda yuqori ovozli ko'rinishni ishlab chiqasiz.
2-qadam - makro
Har bir narx shamini so'nggi bir necha shamlar kontekstiga
qarshi kelganda tahlil qiling va kichik tendentsiyalarni yoki
mumkin bo'lgan kichik o'zgarishlarni tekshirishni qidiring.
3-qadam - Global
To'liq diagrammani tahlil qiling. Har qanday uzoq muddatli
tendentsiya nuqtai nazaridan narx harakati qayerda ekanligini
ko'ring. Narx harakati uzoq muddatli tendentsiyaning mumkin
bo'lgan yuqori yoki pastki qismidami yoki faqat o'rtasidami?
Bu erda qo'llab-quvvatlash va qarshilik, trend chiziqlari, sham
naqshlari va diagramma naqshlari o'ynaydi va biz ularni
yaqinda batafsilroq ko'rib chiqamiz.
96
 Boshqacha qilib aytganda, biz birinchi navbatda bitta
shamga, keyin esa yaqin atrofdagi qo'shni shamlarga va
nihoyat butun jadvalga e'tibor qaratamiz. Bu aksincha
kameradagi kattalashtirish linzalariga o'xshaydi - biz mavzuni
yaqindan boshlaymiz va keyin to'liq rasm uchun asta-sekin
kichraytiramiz.
Endi men buni Wyckoffning ikkinchi qonuni, ya'ni sabab va
ta'sir qonuni kontekstiga kiritmoqchiman, chunki bu erda vaqt
elementlari bizning VPA tahlilimizga kiradi.
Kirish qismida aytib o'tganimdek, o'sha yillar oldin birinchi
marta boshlaganimda, men qayta-qayta yo'l qo'ygan klassik
xatolarimdan biri bu signalni ko'rishim bilanoq bozor o'zgaradi
deb taxmin qilish edi. Meni qayta-qayta qo'lga olishdi, juda
erta kirishdi va to'xtatildi. Bozor maqol neft tankeriga o'xshaydi
- bu insayderlar, mutaxassislar va market-meykerlar tayyor
bo'lgunga qadar burish va barcha sotib olish yoki sotish uchun
vaqt kerak.
Esingizda bo'lsin, ular o'z harakatlarini amalga oshirganda,
bozor qarshilik ko'rsatmasligiga ishonch hosil qilishni
xohlashadi. Yuqoridagi oddiy misollarda biz to'rtta shamni
ko'rib chiqdik, insayderlar faqat bittasida harakat qilishdi.
Haqiqatda va yaqinda ko'rib turganingizdek, bundan ham
ko'proq narsa bor, lekin bu asosiy printsipni o'rnatadi, bu
bobda nima haqida.
Shuning uchun, kundalik grafikda ushbu "to'ldirish" bosqichi
kunlar, haftalar va ba'zan hatto oylar davomida davom etishi
mumkin, bozor esa yon tomonga siljishda davom etadi.
Orqaga qaytishning bir nechta ketma-ket signallari paydo
bo'lishi mumkin va bozor aylanishi aniq bo'lsa-da, bu qachon
sodir bo'lishi aniq emas. Konsolidatsiyaning ushbu davri
qanchalik uzoq bo'lsa, tendentsiyadagi har qanday
o'zgarishlar shunchalik uzaytiriladi. Va bu Vikoff o'zining
ikkinchi qonunida, sabab va ta'sir qonunida aytilgan fikrdir.
97
Agar sabab katta bo'lsa, boshqacha qilib aytganda, bozor
teskari tomonga o'tishga tayyorlanayotgan davr bo'lsa, keyingi
tendentsiya shunchalik dramatik va uzoq davom etadi.
Keling, ushbu kontseptsiyani kontekstga kiritishga harakat
qilaylik, chunki bu VPA-dan foydalanishning bir nechta vaqt
oralig'i bilan birlashtirilgan kuchini ham tushuntiradi.
Yuqoridagi oddiy misollardan birini oladigan bo'lsak, u erda
biz to'rtta shamni ko'rib chiqdik va ular bilan bog'liq hajmli
chiziqlar. Bu, albatta, bizning uch bosqichli jarayonimizning
ikkinchi bosqichidir. Mana biz makro darajadamiz va bu har
qanday diagrammada belgili diagrammadan kundalik
grafikgacha bo'lishi mumkin. Biz bilgan narsa shundaki, ushbu
to'rt bar davrida signal berilishi mumkin bo'lgan o'zgarishlar
mavjud. Biroq, bu faqat bir nechta shamlardan ortiq ekanligini
hisobga olsak, har qanday teskari o'zgarish uzoq davom etishi
dargumon, chunki har qanday potentsial o'zgarish faqat bir
nechta shamlarga asoslangan. Boshqacha qilib aytadigan
bo'lsak, biz bu erda mikro bosqichda ko'rib chiqayotgan narsa
- bu kichik orqaga tortish yoki orqaga qaytish.
Buning hech qanday yomon joyi yo'q va past xavfli savdo
imkoniyati sifatida juda yaxshi qabul qilinadi.
Biroq, xuddi shu grafikdagi global ko'rinishga qayting va biz
buni umumiy tendentsiya kontekstida ko'ramiz va darhol
ushbu to'rt bar narx harakati aslida bozorda bo'lgani kabi, bu
darajada qayta-qayta takrorlanayotganini ko'ramiz. orqaga
qaytishga tayyorlaydi. Boshqacha qilib aytadigan bo'lsak,
sabab aslida oddiy teskari o'zgarishlardan ko'ra kattaroqdir va
shuning uchun biz natijada juda katta ta'sirni ko'rishimiz
mumkin. Shuning uchun hozir sabr-toqat talab etiladi va biz
kutishimiz kerak. Lekin, nima kuting? Xo'sh, bu erda qo'llab-
quvvatlash va qarshilik kuchi o'ynaydi va men buni keyingi
bobda batafsil yoritamiz.

98
 Tez vaqt oralig'idagi kayfiyat o'zgarganda, agar u sekinroq
vaqt oralig'iga o'tsa, bu uzoq muddatli tendentsiyaga aylanadi.
Misol uchun, agar 5 daqiqalik diagrammada o'zgarish sodir
bo'lsa, u keyin 15 daqiqali jadvalga va oxir-oqibat 30 daqiqali
jadvalga o'tsa, bu o'zgarish endi uzoq muddatli tendentsiyaga
aylandi.
VPA tahlilimizga qaytish. Tasavvur qiling-a, 5 daqiqalik
diagrammada biz tendentsiyadagi mumkin bo'lgan
o'zgarishlarning anomaliyasini ko'ramiz, bu keyinchalik
tasdiqlanadi. Trenddagi bu o'zgarish 15 daqiqalik grafikda
ham aks ettirilgan. Agar biz bu erda ko'rilgan tahlillar bo'yicha
savdo qilsak va tendentsiya oxir-oqibat 30 daqiqalik
diagrammaga o'tsa, natijada bu teskari ko'proq rivojlangan
bo'lishi mumkin, chunki uni qurish ko'proq vaqt talab qilgan va
shuning uchun bundan keyin ham bo'lishi mumkin. yugurmoq.
Men bu erda ishlatadigan o'xshashlik soat mexanizmi
modeliga tegishli.
Agar mexanizmni faqat bir necha soniya davom etadigan bir
necha burilish bilan o'rab olsak, mashina to'xtashdan oldin
faqat kichik masofani bosib o'tadi. Agar biz bir oz ko'proq vaqt
sarflasak va mexanizmga yana bir necha burilish qo'shsak, u
holda mashina yana ishlaydi.
Nihoyat, agar biz bir necha daqiqa vaqt ajratsak va
mexanizmni maksimal darajada shamollasak, mashina endi
imkon qadar uzoq masofani bosib o'tadi. Boshqacha qilib
aytadigan bo'lsak, sababning kuchini aniqlash uchun
sarflagan vaqtimiz va kuchimiz ta'sir kuchi nuqtai nazaridan
chiqariladi.
Bu bir nechta vaqt oralig'ida va Wyckoffning ikkinchi qoidasi
bilan birgalikda foydalanilganda VPA kuchidir. Bu juda kuchli
va ikkita eng dinamik tahliliy texnikani yagona yagona
yondashuvga birlashtiradi. Bu tezkor belgili diagrammalardan
yuqori vaqt diagrammalarigacha bo'lgan vaqt oralig'larining
99
har qanday kombinatsiyasiga qo'llanilishi mumkin bo'lgan
yondashuv. Siz chayqovchimisiz yoki investormisiz, farq
qilmaydi.
Yondashuv oddiy va tushunarli bo'lib, tosh otilganda
hovuzdagi to'lqinlar kabi. Tosh hovuzning o'rtasiga tushganda,
to'lqinlar tashqariga qarab harakatlanadi. Bu vaqt oralig'ida
eng tezdan eng sekingacha harakatlanadigan bozor
kayfiyatining to'lqinlariga o'xshaydi. To'lqinlar eng sekin vaqt
oralig'ida paydo bo'lgandan so'ng, bu eng uzoq muddatli
ta'sirga ega bo'lishi mumkin, chunki harakatni qurish uchun
eng uzoq vaqt kerak bo'lib, harakatga qo'shimcha turtki
beradi. Bizning soat mexanizmli mashinamizga qaytish uchun,
to'liq o'ralganida, mashina uzoqroq sayohat qiladi va sabab va
ta'sirning mukammal ifodasidir.
Keyingi boblarda men ushbu birinchi tamoyillarga asoslanib,
ularni turli bozorlardagi haqiqiy grafiklardan foydalanib,
haqiqiy misollarga keltirmoqchiman.

Beshinchi bob
Narx hajmini tahlil qilish: Rasmni yaratishda xatolar eng
yaxshi o'qituvchilardir. Muvaffaqiyatdan odam o'rganmaydi.
Mohnish Pabrai (1964 -)
Oldingi bobda biz VPA ning ba'zi asosiy qurilish bloklarini
ko'rib chiqdik va tahlillarimizni birinchi navbatda bitta
shamlarga qanday qo'llashni va keyin bu bilimlarni
shamlarning kichik guruhlariga nisbatan qo'llashni ko'rib
chiqdik. Bu haqiqatan ham bizni uch bosqichli jarayonda VPA
ning dastlabki ikki bosqichidan o'tkazdi. Bitta shamni yaqindan
ko'rish bilan boshlanadigan uch bosqichli jarayon, so'ngra
asta-sekin kichrayib, 2-bosqichga, ya'ni oxirgi shamga yaqin
joylashgan shamlar. Nihoyat, biz ushbu bobda asosiy e'tiborni
qaratmoqchi bo'lgan to'liq diagrammaga e'tibor qaratish uchun
100
kichraytiramiz va bunda oldingi bobda o'rgangan asosiy
ko'nikmalarimizni mustahkamlashga yordam beradi deb umid
qilaman.
Bundan tashqari, ushbu bobda men hamma narsani
kontekstga kiritishga va VPA ning turli yo'nalishlarini
birlashtirishga yordam beradigan ba'zi yangi tushunchalarni
taqdim etmoqchiman. O'ylaymanki, bu boshlash uchun eng
yaxshi joy, keyin biz turli misollarni ko'rib chiqishni boshlaymiz
va narx harakati paydo bo'lganda men sizga har bir grafik
orqali tanishishim mumkin.
Shunday qilib, VPA ning markazida joylashgan beshta
tushunchadan boshlaylik va ular quyidagilar:
1. Birikish
2. Tarqatish
3. Sinov
4. Climax sotish
5. Climax sotib olish
Bu atamalarni tushunishning eng oddiy usuli va men ularni
sizga tushuntirishim uchun, bizning omborga o'xshatishimizga
qaytishdir, Richard Ney ham o'z kitoblarida ushbu
tushunchani tushuntirish uchun foydalangan. U shunday dedi:
“Mutaxassislarning amaliyotini tushunish uchun investor
mutaxassislarni chakana narxlar darajasida inventarizatsiyani
sotmoqchi bo'lgan savdogarlar deb o'ylashni o'rganishi kerak.
Ular o'z javonlarini o'zlarining inventarlaridan tozalaganlarida,
ular ulgurji narxlarda ko'proq tovarlar sotib olish uchun o'z
daromadlarini ishlatishga intiladilar.
Ko‘p yillar o‘tib “Working Money” jurnalidagi maqolamda ham
xuddi shu o‘xshatishdan foydalandim, bu “Jo amaki haqidagi
masal” edi.
Bozor bahosi harakati nuqtai nazaridan hajmni o'ylashning
eng oson yo'li va bu barcha bozorlarga tegishli, ulgurji
o'xshashlikdan foydalanishdir. Biroq, hamma narsani oddiy
101
qilish uchun, keling, bundan buyon mutaxassislar, market-
meykerlar, yirik operatorlar, professional pullarga murojaat
qilaylik. Shunday qilib, insayderlar - bu aktsiyalarning
omborlariga ega bo'lgan savdogarlar va ularning asosiy
maqsadi pulni ulgurji narxlarda sotib olish va keyin chakana
narxlarda sotishdir.
Quyidagi tushuntirishlarda shuni ham yodda tutingki, mening
VPA № 2 printsipimda bozor dramatik tarzda aylanish uchun
har doim vaqt talab etadi va bu Uikkovning sabab va ta'sirning
ikkinchi qonunida ham tasdiqlanadi. Biz doimo yuqoriga va
pastga kichik o'zgarishlarni ko'ramiz, chunki bozor uzoq
muddatli tendentsiyada orqaga chekinadi yoki orqaga suriladi.
Biroq, trenddagi asosiy o'zgarishlar ro'y berishi uchun (va
esda tutingki, "katta o'zgarish" 5 daqiqali yoki 1 kunlik
diagrammada paydo bo'lishi mumkin) bu vaqt talab etadi.
Qanchalik uzoq davom etsa, (sabab), o'zgarish (ta'sir)
shunchalik katta bo'ladi. Biroq, bu bozordan bozorga farq
qiladi. Ba'zi bozorlar keskin o'zgarishlarga tayyor bo'lgunga
qadar kunlar, haftalar yoki hatto oylar vaqt olishi mumkin,
boshqa bozorlar esa bir necha kun olishi mumkin. Muayyan
bozorlarga tegishli bo'lgan turli nuanslarni ko'rib chiqishni
boshlaganimizdan so'ng, men buni kitobda keyinroq yoritib
beraman, chunki ularning barchasi biroz boshqacha yo'l
tutadi.
Bu erda tasvirlangan asosiy tamoyillar hali ham amal qiladi.
Bu shunchaki vaqt doiralari va hodisalarning sodir bo'lish
tezligi keskin o'zgarib turadi va bu har bir bozorning turli
tuzilishi, bu bozordagi insayderlarning roli va har bir kapital
bozorining investitsiya yoki spekulyativ vosita sifatida
o'ynaydigan roli bilan bog'liq.
Biz tushunishimiz kerak bo'lgan birinchi atama - bu
jamg'arma.
To'plash bosqichi
102
 Insayderlar biror narsa qilishni boshlashdan oldin, ular talabni
qondirish uchun etarli zaxiraga yoki inventarga ega ekanligiga
ishonch hosil qilishlari kerak. Buni ulgurji sotuvchi sifatida
o'ylab ko'ring, u ma'lum bir mahsulot uchun katta reklama
kampaniyasini boshlaydi. Har qanday ulgurji sotuvchi
qilmoqchi bo'lgan oxirgi narsa - kampaniyani boshlash uchun
vaqt, kuch va pul sarflash, bir necha kundan keyin zaxiralar
qolmaganini aniqlashdir. Bu falokat bo'lardi. Qizig'i shundaki,
insayderlar uchun ham xuddi shunday. Ular katta
muammolarga duch kelishni xohlamaydilar, faqat zaxiralari
tugaganini bilishadi. Hammasi talab va taklifga bog‘liq. Agar
ular talabni yarata olsalar, bu talabni qondirish uchun taklif
kerak.
Biroq, har qanday kampaniyani boshlashdan oldin ular o'z
omborlarini qanday to'ldirishadi? Bu erda jamg'arish
boshlanadi va xuddi haqiqiy ombor kabi, to'ldirish uchun vaqt
kerak. Tabiiyki, bitta yuk mashinasi yuklangan katta omborni
saqlash mumkin emas. To'liq to'ldirish uchun bir necha yuzlab
yuk kerak bo'lishi mumkin va esda tutingki, bir vaqtning o'zida
ombordan tovarlar chiqib ketadi. Omborni to'ldirish haqiqiy
dunyoda vaqt talab qilganidek, bizning moliyaviy dunyomizda
ham vaqt talab etiladi.
Demak, jamg'arish - bu "jamlanma bosqichi" ni aniqlash
uchun ishlatiladigan atama, bu insayderlar o'z aktsiyalarini
sotish bo'yicha yirik marketing kampaniyasini boshlashdan
oldin o'z omborlarini to'ldirish uchun o'tadigan davrdir.
Shunday qilib, jamg'arish insayderlar tomonidan sotib olinadi
va biz qaysi bozorni ko'rib chiqayotganimizga qarab, sotib
olingan vositaga qarab haftalar yoki oylar davom etishi
mumkin.
Endi keyingi savol - insayderlar qanday qilib hammani
sotishga "rag'batlantiradilar".

103
 Bu aslida juda oddiy va u ommaviy axborot vositalari deb
ataladi. Ommaviy axborot vositalari, har xil ko'rinishda,
insayderlar uchun osmondan kelgan mannadir.
Asrlar davomida ular kitobdagi har bir yangilik, har bir
bayonot, tabiiy ofat, siyosiy bayonot, urush, ocharchilik va o'lat
va boshqa narsalarni manipulyatsiya qilish uchun har bir hiyla-
nayrangni o'rgandilar. Ommaviy axborot vositalari ochko'z
yirtqich hayvondir va har kuni "yangi" va yangi yangiliklarni
talab qiladi. Insayderlar shunchaki turli xil sabablarga ko'ra
bozorlarni manipulyatsiya qilish uchun, lekin bozor
ishtirokchilarini bozordan silkitib qo'yish uchun ushbu
yangiliklar oqimidan kelib chiqadigan doimiy qo'rquv va
ochko'zlikdan foydalanadilar.
Bu 1930-yillarda yozilgan mavzu bo'yicha Richard Uikoffning
so'zlari: "Yirik operator, qoida tariqasida, agar u kelajakda 10
dan 50 ballgacha bo'lgan harakatni ko'rmasa, kampaniyaga
kirmaydi. Livermor bir marta menga hech qachon tegmaganini
aytdi. Agar uning hisob-kitoblariga ko'ra, unda kamida 10 ball
bo'lmagan bo'lsa.Bozorda muhim harakatga tayyorgarlik ko'p
vaqt talab etadi.Yirik operator yoki investor yakka o'zi harakat
qiladigan bir kunlik sessiyada ko'pincha 25 000 dan 100 000
gacha aktsiyalarni sotib olmaydi. Aksincha, u bir yoki bir
nechta aktsiyalarda o'z chizig'ini to'plash uchun kunlar,
haftalar yoki oylarni oladi."
Kampaniya so'zi mos keladi. Xuddi marketing kampaniyasi
yoki harbiy kampaniya singari, insayderlar har bir bosqichni
harbiy aniqlik bilan rejalashtirishadi, hech narsa tasodifga
qolmaydi. Har bir bosqich sotishni boshlash uchun ommaviy
axborot vositalaridan foydalangan holda rejalashtirilgan va
amalga oshiriladi. Ammo jamg'arish bosqichi qanday
o'ynaydi? Amalda, bu shunday bo'ladi:
Asbob yoki bozor uchun yomon deb qabul qilinadigan
yangiliklar moddasi chiqariladi. Insayderlar bozorni tezroq
104
pastga siljitish imkoniyatini qo'lga kiritadilar, bu esa sotuv
palapartishligini qo'zg'atadi, chunki ular to'planish bosqichini
boshlaydilar, inventarni iloji boricha eng past narxlarda sotib
olishadi, agar xohlasangiz ulgurji narxda.
Keyinchalik yuqoriga ko'tarilishni boshlashdan oldin yomon
xabarlar so'rilgani sababli bozorlar tinchlanadi, bu asosan
insayderlar tomonidan sotib olish natijasida sodir bo'ladi.
Bu erda ikkita nuqta. Birinchidan, insayderlar hammani
haddan tashqari qo'rqitolmaydi, yoki hech kim hech qachon
sotib olmaydi. Agar juda ko'p o'zgaruvchanlik bo'lsa, dramatik
tebranishlar bilan bu ko'plab investorlar va treyderlarni
qo'rqitadi, bu esa mashg'ulot ob'ektini mag'lub qiladi. Har bir
harakat aktsiya egalarini sotishdan qo'rqitish uchun etarlicha
o'zgaruvchanlik bilan ehtiyotkorlik bilan rejalashtirilgan.
Ikkinchidan, insayderlar tomonidan sotib olinishi narxlarni
yana tezda yuqoriga ko'tarishi mumkin, shuning uchun ular
inventarning "boshqariladigan" hajmlarda sotib olinishini
ta'minlashga katta e'tibor berishadi.
Juda ko'p xarid qilish narxlarni tezda ko'tarishga majbur
qiladi, shuning uchun juda ehtiyot bo'lish kerak va bu
jamg'arish bosqichini yakunlash uchun vaqt talab qiladigan
yana bir sababdir. Omborni faqat bir qadam pastroqqa
to'ldirish mumkin emas edi.
Bu shunchaki ishlamaydi, chunki raqamlar juda katta. Oldingi
bobdagi oddiy misollarimiz faqat asosiy tamoyillarni
tanishtirish edi.
Keyinchalik nima sodir bo'ladi, sotishning birinchi to'lqinidan
omon qolgan har bir kishi bozor tiklanishiga ishonib,
yengillashadi va ular ushlab turishda davom etadilar. Tinchlik
davridan keyin yana yomon xabarlar keladi va insayderlar
narxlarni yana bir bor pasaytirib, ko'proq egalarni bozordan
chiqarib yuborishadi. Ular qayta sotib olishlari natijasida
narxning tiklanishi kuzatiladi.
105
 Keyinchalik bu narx harakati bir necha marta takrorlanadi,
har safar insayderlar o'z omborlari uchun ko'proq va ko'proq
zaxiralarni to'playdilar, oxir-oqibat oxirgi aktsiyadorlar taslim
bo'lib, mag'lubiyatni tan olishadi. Narxlar jadvalida bu qanday
ko'rinadi?

5.10-rasm narx harakatining grafik tasviri bo'lsa-da, men

umid qilamanki, bu haqiqiy diagrammada qanday ko'rinishini
anglatadi. Insayderlar tomonidan takroriy xaridlar ko'k rangda
ta'kidlangan.
Men ataylab diagrammada narx yoki vaqt bo'yicha shkaladan
foydalanishdan qochdim, chunki bu narx va tegishli hajm
106
barlarining "shakli" ekanligiga ishonaman. Bu narx harakati
bo'lib, biz barcha vaqt oralig'ida ko'rib turgan klassik narx
tirbandligini keltirib chiqaradi va shuning uchun bu "shakl"
hajm bilan bog'langanda juda kuchli. Bu narx harakati, VPA
yordamida uch o'lchovli istiqbolni beradi.
Kampaniya boshlangandan so'ng, narx harakati ushbu odatiy
naqshga amal qiladi, bu erda bozor qayta-qayta yuqori va
pastga siljiydi. Ushbu turdagi narx harakati sotuvchilarni
bozordan "silkitish" uchun zarurdir. Biz buni daraxtdan meva
silkitish yoki Italiyada zaytunni yig'ish kabi tasavvur qilishimiz
mumkin!
Barcha hosil tushishi uchun daraxtni qayta-qayta silkitish
kerak. Ekinning bir qismi mustahkamroq biriktirilgan va
bo'shatish uchun kuch sarflaydi. Bu moliyaviy bozorlarda ham
xuddi shunday. Ba'zi egalar, bu doimiy qamchi arra
harakatlariga qaramay, sotishdan bosh tortishadi, lekin oxir-
oqibat ular bir necha "yolg'on shafaq" dan so'ng, odatda
kampaniya deyarli tugashi bilan, insayderlar to'liq to'ldirilgan
omborlar bilan bozorni yuqori darajaga ko'tarishga
tayyorlanayotgan paytda taslim bo'lishadi. Shunday qilib,
kampaniya o'z nihoyasiga etadi. Hammasi tugadi, keyingi
safargacha!
Bu barcha vaqt oralig'ida va barcha bozorlarda qayta-qayta
takrorlanadi. Agar biz Wyckoffning sabab va ta'sir qoidasini
oladigan bo'lsak, yuqoridagi narx harakati ancha uzoq
muddatli tsikldagi "ikkilamchi" bosqich bo'lishi mumkin, bu
men bir necha vaqt oralig'ini ko'rib chiqishni
boshlaganimizdan so'ng batafsilroq yoritaman.
Eynshteyn aytganidek, hamma narsa nisbiydir.
Agar biz asbobning 50 yillik jadvalini oladigan bo'lsak, 50
yillik tendentsiya ichida yuzlab to'planish bosqichlari bo'ladi.
Aksincha, valyuta juftligidagi to'planish bosqichi bir necha soat
yoki bir necha kun davom etishi mumkin.
107
 Va bu farqning sababi bozorning tabiati va tuzilishi bilan
bog'liq. Qimmatli qog'ozlar bozori obligatsiyalar va tovarlar
bozoridan juda farq qiladi. Masalan, qimmatli qog'ozlarda bu
bosqich kunlar, haftalar yoki oylar davom etishi mumkin va biz
VPA treyderlari sifatida biz uchun nuanslarni yaratadigan har
bir bozorning xususiyatlarini va uning ichki va tashqi ta'sirini
ko'rib chiqsak, men buni batafsil yoritib beraman.
Asosiy nuqta shu. Shunchaki narx harakati va unga tegishli
hajmni tanib oling. Bu insayderlar bozorni manipulyatsiya
qilishda narxning yuqori ko'tarilishiga tayyorgarlik ko'rishadi.
Bu qisqa vaqt oralig'iga asoslangan kichik harakat (sabab va
ta'sir) yoki uzoqroq bosqichga asoslangan muhimroq harakat
bo'lishi mumkin. Agar bu xayoldir deb o'ylasangiz, Richard
Neydan yana bir iqtibos keltiraman va bu safar uning ikkinchi
kitobi “The Wall Street Gang”dan.
“1963-yil 22-noyabrda, prezident Kennediga suiqasd qilingan
kuni mutaxassislar fojia taqdim etgan alibidan foydalanib,
kitoblarini ulgurji narxlar darajasigacha tozalashdi. Katta
zahiralarni to'plagandan so'ng, ular bir kunlik do'konni
yopishdi va poldan ketishdi. Bu davlat xaridlari
buyurtmalarining kunning eng past darajasida bajarilishiga
to'sqinlik qildi. Masalan, Telefon bo'yicha mutaxassis 22
noyabr kuni o'z aktsiyalarini 138 dollardan 130 dollarga
tushirdi. U uni 25-da 140 dollarga ochdi! Maqsadlilik uchun
aniqlikdan voz kechib, u o'zining savdo hisobi uchun 25 000
dollar ishlab olganini tan oldi.
Har qanday yangilik bozorni manipulyatsiya qilish uchun
mukammal bahona beradi va hech narsa bundan mustasno
emas. AQSh qimmatli qog'ozlarida bu ajoyib imkoniyatni
taqdim etuvchi choraklik daromad mavsumi hisobotidir.
Iqtisodiy ma'lumotlar ham boy manba bo'lib, tabiiy ofatlar uzoq
muddatli qo'zg'atuvchilar uchun ishlatilishi mumkin. Kun
davomida to'plash siyosatchilar, markaziy banklarning doimiy
108
sharhlari va kundalik iqtisodiy ma'lumotlar oqimi bilan juda
oson amalga oshiriladi.
Insayderlar uchun hayot juda oson, to‘g‘risini aytsam,
imkonimiz bo‘lsa, biz ham xuddi shunday qilgan bo‘lardik!
Tarqatish bosqichi
Tarqatish fazasi to'planish fazasining mutlaqo teskarisidir.
Jamg'arish bosqichida insayderlar o'z omborlarini to'ldirishdi,
operatsiyaning keyingi bosqichiga tayyorgarlik ko'rishdi va
avval aytganimdek, kampaniya so'zi mukammaldir. Bu harbiy
kampaniya bo'lib, hech narsa tasodifga qolmaydi, buni men
sinov haqida tushuntirganimda ko'ramiz.
To'liq omborga ega bo'lgan holda, insayderlar endi bozorga
biroz asabiy va sarg'ish xaridorlarni rag'batlantirish uchun
narxni oshirishni boshlashlari kerak. Bu insayderlar hammani
haddan tashqari qo'rqitmasliklarining bir sababi, chunki ular
oltin tuxum qo'yadigan g'ozni o'ldirishga qodir emaslar!
To'plash bosqichida "daraxtlarni silkitish" ning asosiy hissiy
omili qo'rquv bo'lsa-da, yo'qotish qo'rquvi, tarqatish bosqichida
asosiy omil ham qo'rquvdir, ammo bu safar yaxshi savdoni
qo'ldan boy berish qo'rquvi. . Bu erda vaqt juda muhim, chunki
insayderlar ko'pchilik investorlar va chayqovchilar
asabiylashayotganini bilishadi va bozorga kirishdan oldin iloji
boricha ko'proq tasdiqlovchi signallarni kutishni yaxshi
ko'radilar, chunki ular yuqoriroq harakatni qo'ldan boy
berishlaridan qo'rqishadi. Bu ko'pchilik treyderlar va
investorlar yuqori va sotib olish sababidir
pastki qismida sotish.
Ko'tarilish tendentsiyasining yuqori qismida treyderlar va
investorlar bozorning asta-sekin yuqoriga ko'tarilishini, so'ngra
tez o'sishdan oldin jadallikni to'plashini ko'rdilar va aynan shu
paytda ular har qanday "tezkor foyda" ni yo'qotishdan qo'rqib,
sotib olishadi. Aynan shu nuqtada insayderlar pauza va
orqaga qaytishga tayyorlanmoqda. Xuddi shu narsa to'planish
109
bosqichining pastki qismida sodir bo'ladi. Investorlar va
chayqovchilar endi og'riq va noaniqlikni boshdan kechira
olmaydilar, ular bozorning sekin pastga siljishini ko'rdilar,
so'ngra tez tushishdan oldin sur'atlarini yig'ishdi, bu esa
vahima savdosi to'lqinlarini keltirib chiqaradi. Keyin xotirjamlik
tiklanadi va bozor jamg'arish bosqichiga o'ta boshlaydi. Bu
erda tiklanish umidi buzilib ketishdan oldin tiklanadi, keyin
qayta tiklanadi, keyin yana yo'q qilinadi. Bu insayderlar treyder
qo'rquvini manipulyatsiya qilish usulidir va biz ko'p jihatdan
ular umuman bozorlarni emas, balki treyderning his-
tuyg'ularini boshqarishi osonroq ekanligini ta'kidlashimiz
mumkin.
Shunday qilib, bizning tarqatish bosqichimiz uchun odatiy
naqsh nima va u qanday
boshqargan?
Birinchidan, bozor to'planish bosqichining oxiridan boshlab,
o'rtacha hajm bilan barqaror ravishda yuqoriroq harakatlanadi.
Insayderlar ulgurji narxlarda sotib olishgan va endi asta-sekin
o'sish sur'atlarini o'rnatish orqali foydani maksimal darajada
oshirishni xohlayotgani uchun shoshilishning hojati yo'q,
chunki tarqatish bosqichining asosiy qismi tendentsiyaning
yuqori qismida va mumkin bo'lgan eng yuqori narxlarda
amalga oshiriladi. Yana, imkoniyat berilganda, biz ham xuddi
shunday qilamiz.
Jamg'arish bosqichidan uzoqlashish endi bozorning qulashi
bilan birga kelgan "yomon yangiliklar"dan kayfiyatni
o'zgartiradigan "yaxshi yangiliklar" bilan birga keladi.
Bozor o'sishda davom etmoqda, dastlab asta-sekin, kichik
tortishishlar bilan, lekin juda qo'rqinchli narsa yo'q. Bozor
asta-sekin tezlikni ko'taradi, chunki buqa sur'ati maqsadli narx
zonasiga yetguncha sur'atlarni to'playdi. Aynan shu nuqtada
tarqatish bosqichi jiddiy tarzda boshlanadi, insayderlar o'z
omborlarini tozalashni boshlaydilar, chunki ishtiyoqli treyderlar
110
va investorlar imkoniyatni boy berishdan qo'rqishadi. Endi
yaxshi yangiliklar oqimi doimiy va bozor ko'tarilishda davom
etar ekan, hamma narsani qamrab oladi.
Insayderlar endi jabrdiydalarni o'z xohishlariga ko'ra etkazib
berishadi, ular baxtli ravishda tobora ortib borayotgan
raqamlarni sotadilar, lekin bozorni juda qattiq sotmaslikka
ehtiyot bo'lishadi.
Shuning uchun narxlar tor doirada savdo qiladi va har bir
pasayishda ko'proq xaridorlarni so'radi.
Nihoyat, ombor bo'sh, kampaniya tugaydi. 5.11-rasmda
taqsimlash bosqichining odatdagi narx harakati va hajm
sxemasi ko'rsatilgan.

111
 5.11-rasmdagi misol bu erda sodir bo'layotgan voqealarning
rasmini beradi va biz bu xatti-harakatni to'liq yoki bo'sh ombor
nuqtai nazaridan o'ylay boshlasak, u mantiqiy bo'la boshlaydi.
Bu juda mantiqiy va agar bizda eng yuqori narxda sotmoqchi
bo'lgan o'zimizning tovarlar omborimiz bo'lsa, biz ham xuddi
shunday yo'l tutgan bo'lardik.
Avval bizda yetarli zaxiralar mavjudligiga ishonch hosil
qilamiz va keyin qiziqish uyg'otish uchun marketing
kampaniyasini boshlaymiz. Keyinchalik biz marketingni
kuchaytiramiz va savdo xabarini shov-shuvga keltiramiz -
ehtimol mashhurlar, sharhlar, PR, ommaviy axborot vositalari,
aslida xabarni etkazish uchun hamma narsadan foydalanish.
Marketing shov-shuvining so'nggi va klassik namunasi Acai
rezavorlari bo'ldi (hech qanday kuch sarflamasdan bir zumda
va katta vazn yo'qotish - shunchaki rezavorlarni iste'mol qiling
va natijalarni kuting).
Bularning barchasi insayderlar qiladi, ular faqat ikkitasi
tomonidan boshqariladigan bozorlarning his-tuyg'ulari ustida
o'ynashadi. Qo'rquv va ochko'zlik. Bo'ldi shu. Etarlicha
qo'rquvni yarating va odamlar sotadilar. Etarlicha ochko'zlikni
yarating va odamlar sotib oladi.
Hammasi juda oddiy va mantiqiy va ularga yordam berish
uchun insayderlar ixtiyorida yakuniy qurol – OAV bor.
Ushbu to'plash va taqsimlash tsikli keyinchalik cheksiz va
barcha vaqt oralig'ida takrorlanadi. Ba'zilar katta harakatlar
bo'lishi mumkin, boshqalari esa kichik, lekin ular har kuni va
har bir bozorda sodir bo'ladi.
Sinov ta'minoti
Har qanday kampaniyani o'tkazishda insayderlar duch
keladigan eng katta muammolardan biri shundaki, ular
to'plash bosqichidan keyin barcha sotuvlar so'rilganiga hech
qachon ishonch hosil qila olmaydi. Bu sodir bo'lishi mumkin
bo'lgan eng yomon narsa shundaki, ular bozorni yuqoriga
112
ko'tarishni boshlaydilar, faqat sotish to'lqinlariga duchor
bo'ladilar, bu esa bozorni pastga tushiradi va sotuvchilarni
bozordan silkitib tashlashga qaratilgan barcha mashaqqatli
ishlarni bekor qiladi. Insayderlar bu muammoni qanday
engishadi? Va javob shundaki, har qanday boshqa bozorda
bo'lgani kabi, ular ham sinab ko'rishadi!
Shunga qaramay, bu tovarlar bilan to'la omborni sotish uchun
marketing kampaniyasini boshlashdan farq qilmaydi.
Tovarlarning narxi nafaqat to'g'ri bo'lishi kerak, balki bozor
qulay, tayyor va agar xohlasangiz, tayyor bo'lishi kerak.
Shuning uchun bizda to'g'ri mahsulot to'g'ri narxda va hajmda
sotish uchun to'g'ri marketing xabari borligini tasdiqlash uchun
kichik test marketing kampaniyasi qo'llaniladi.
Insayderlar ham sinab ko'rishni xohlashadi va ular jamg'arish
bosqichini tugatgandan so'ng, sotish jarayonini boshlash
uchun bozorni yuqoriga ko'tarishga tayyorgarlik ko'rishadi.
Ushbu bosqichda ular odatda yaqinda og'ir sotuvni ko'rgan
narx mintaqalariga qaytadilar, shuning uchun ular bozor
reaktsiyasini o'lchash uchun test o'tkazadilar va barcha
sotuvlar jamg'arish bosqichida so'rilganligini tekshiradilar.
Sinov quyidagi sxema bo'yicha ko'rsatilgan:
5.12-rasmda mantiqiy fikr yuritganimizda aqlga sig'maydigan
ushbu tamoyilni tushuntirish sxemasi keltirilgan.

113
 Biz bu erda ko'rib chiqayotgan narx harakati bosqichi
to'planish bosqichidan keyin keladi va bundan oldin
insayderlar narxlarni tezda pasaytirish orqali hammani
sotishga qo'rqitishadi. Vahima sotish bu sohada yuqori
hajmlar bilan birga keladi. Keyin insayderlar bozorni bu
mintaqadan asta-sekin siqib chiqarishni boshlashdan va oxir-
oqibat buqa tendentsiyasining yuqori qismida tarqatish
bosqichiga o'tadigan yumshoq yuqori tendentsiyani
boshlashdan oldin daraxtlarni yanada o'jar “meva” olish uchun
silkita boshlaydilar. .
Ayni paytda insayderlar bozorni so'nggi paytlarda og'ir
sotilgan hudud bo'ylab orqaga o'tkazmoqdalar va sodir bo'lishi
mumkin bo'lgan eng yomon narsa bu sotuv bosimining
qaytishi, bu esa kampaniyani to'xtatib qo'yishdir. Javob 5.12-

114
rasmdagi sxemada ko'rsatilgan o'sib borayotgan bozorda
testni o'tkazishdir.
Bozor pastroq, ehtimol yomon xabarning orqasida, bu qolgan
sotuvchilarni chiqarib yuborishi mumkinligini tekshirish uchun
belgilangan. Agar tovush pastligicha qolsa, bu insayderlarga
bir zumda sotuvchilar kam qolganligini va deyarli barcha
sotuvlar kampaniyaning to'planish bosqichida so'rilganligini
bildiradi. Axir, agar sotuvchilar hali ham bozorda biron bir
raqamda bo'lsa, sham o'rtacha hajmdan pastroq yopilgan
bo'lar edi.
Ovoz past, chunki insayderlar yuqoriroq davom etishdan
oldin, bu ijobiy natijadan xursand bo'lishdan oldin, "yaxshi
xabar" hikoyasi bilan shamni ochilish narxiga yaqinroqqa
ko'chirishadi.
Ushbu "past hajm" testlari barcha vaqt oralig'ida va barcha
bozorlarda bo'lib o'tadi va insayderlar uchun bozordagi taklif
muvozanatini o'lchashning oddiy usuli hisoblanadi. Oxir
oqibat, ular bu erda talabni yaratishga harakat qilmoqdalar,
ammo bozorda ortiqcha taklif mavjud bo'lsa, bu buqalar
kampaniyasini to'xtatadi.
Bunday holda, sinov muvaffaqiyatli o'tdi va har qanday savdo
bosimi olib tashlanganligini tasdiqlaydi. Shamning aniq
shakllanishi juda muhim emas, lekin tanasi tor yoyilgan,
chuqur pastki tayoq bilan bo'lishi kerak. Tananing rangi buqa
yoki ayiq bo'lishi mumkin.
Sinov endi tasdiqlangan bo'lsa, insayderlar bozorni maqsadli
tarqatish darajasiga ko'tarishlari mumkin, chunki barcha eski
sotuvlar endi so'riladi.

115
5.13-rasm Yuqori hajmli test - yomon xabar !!

Biroq, agar test muvaffaqiyatsiz bo'lsa va past ovoz o'rniga

katta hajm paydo bo'lsa-chi, bu muammo. Bozorni jamg'arish
maydonidan uzoqlashtirishni boshlash va testning birinchi
qismini narxlarni pastroq belgilash orqali amalga oshirish, bu
sotuvchilarning ko'p miqdorda qaytib kelishiga va narxni
pasaytirishga olib keldi.
Shu munosabat bilan, eski savdo oralig'idagi sotuvlar
to'planish bosqichiga singib ketmadi, shuning uchun bozorni
yuqori darajaga ko'tarishga qaratilgan har qanday keyingi
urinish kurash olib borishi yoki muvaffaqiyatsiz bo'lishi
mumkin.
Muvaffaqiyatsiz sinov faqat bitta narsani anglatadi.
Insayderlar bu sotuvchilarni siqib chiqarish uchun bozorni
yana bir bor pastga tushirishlari kerak bo'ladi. Bozor yanada
116
ko'tarilishga tayyor emas, shuning uchun insayderlar
kampaniyani qayta boshlashdan oldin ko'proq ishlashi kerak.
Bu reklama kampaniyasidagi muvaffaqiyatsiz sinovga teng.
Ehtimol, mahsulotning narxi unchalik to'g'ri emas yoki
marketing xabari aniq emas. Qanday bo'lmasin, test biror
narsa noto'g'ri ekanligini va uni hal qilish kerakligini ko'rsatdi.
Insayderlar uchun bu bozorda hali ham juda ko'p
sotuvchilarning mavjudligi.
Ushbu eski pozitsiyalarni o'zlashtirish uchun dastlabki
"to'ldirish" kampaniyasini qayta boshlash kerak. Keyin
insayderlar yana o'z kampaniyalarini boshlaydilar va bozor
ko'tarila boshlaganda ta'minotni qayta sinovdan o'tkazadilar.
Muvaffaqiyatsiz sinovdan so'ng, biz insayderlar bozorni yana
tirbandlik hududiga olib kirishlarini, bu savdo bosimini yana
sindirishga tayyorgarlik ko'rishdan oldin, keyingi sinov bilan
bartaraf etishlarini kutishimiz mumkin. Keyinchalik past
hajmdagi har qanday keyingi sinov sotish bosimi endi olib
tashlanganligini tasdiqlaydi.
Sinov barcha bozorlarda insayderlar foydalanadigan asosiy
vositalardan biridir. VPA-dagi hamma narsa singari, bu oddiy
mantiqqa asoslangan oddiy tushunchadir va biz jamg'arma
tushunchasini va grafikdagi tuzilmani tushunganimizdan
so'ng, biz barcha vaqt oralig'ida va barcha bozorlarda sodir
bo'layotgan testlarni ko'rishni boshlaymiz. Bu siz ko'radigan
eng kuchli signallardan biridir, chunki bu insayderlar
bozorning chiqib ketishi va yuqoriga ko'tarilishi haqida aniq
xabar yuboradi.
5.13-rasmdagi misolda insayderlar to'planish bosqichidan
so'ng ko'pincha "ta'minot" deb ataladigan har qanday qoldiq
sotish bosimini sinab ko'rishgan.
To'liq omborga ega bo'lgan holda, ularning barchasi
kampaniyani yo'lga qo'yishga tayyor edilar va oxirgi qadam,
narx darajasidagi barcha sotuvlar darhol so'rilganligini
117
tekshirish edi. Bu holda bunday bo'lmagan! Biroq, test
takrorlangandan va past hajm bilan tasdiqlangandan so'ng,
bozor yuqoriroq harakatlanadi.
Sinov talabi
Ammo biz tarqatish bosqichining oxiriga yaqinlashayotgan
teskari stsenariy haqida nima deyish mumkin? Insayderlar
istagan oxirgi narsa - bu o'z omborlarini yana to'ldirishni
boshlash, xaridorlar bozorni teskari yo'nalishda olishlari uchun
yuqori talab (sotib olish bosimi) bo'lgan hududga qaytish.
Taqsimlash bosqichida barcha xarid (talab) bosimi
so'rilganiga ishonch hosil qilish uchun yana bir bor sinov
qo'llaniladi va bu kampaniya boshlanganda talab sinovi bilan
amalga oshiriladi.
Bu holatda tarqatish kampaniyasi bir muncha vaqt davom
etmoqda.
Insayderlar bozorni ulgurji narxlar darajasidan, chakana
narxlar uchun maqsadli darajasiga ko'chirishdi va endi buqa
yangiliklari to'lqinlarida xursandchilik bilan sotmoqdalar.
Sarmoyadorlar va chayqovchilar oltin imkoniyatni qo'ldan boy
berishlaridan qo'rqib, ochko'zlik bilan shoshilib, sotib
olishmoqda. Insayderlar narxlarni arralash va o'z omborlarini
barcha inventarlarni asta-sekin bo'shatish orqali ko'proq
talabni jalb qilishadi.
Nihoyat, kampaniya tugagach, bozorni pastga tushirishning
keyingi bosqichini boshlash vaqti keldi va tendentsiya
rivojlana boshlaganda, narx harakati yaqinda katta hajmdagi
xaridlar kuzatilgan hududlarga qaytadi.
Yana bir bor test talab qilinadi, bu safar talabni tekshirish
uchun. Agar talab past bo'lsa, 5.14-rasmdagi sxemada ko'rib
turganimizdek, barcha xaridlar tarqatish bosqichida so'riladi.

118
 Bu erda biz tarqatish bosqichining oxiriga keldik. Omborlar
bo'sh va keyingi bosqich - bu jarayonni takrorlash va yana bir
bor to'plash bosqichiga o'tish uchun keskin pastga tushish.
Tarqatish bosqichi tugashi bilan, insayderlar yaqin vaqtgacha
tarqatish bosqichiga kirish paytida kuchli xaridlarni kuzatgan
narx sohalarida hali ham talab qolmaganligiga ishonch hosil
qilishni xohlashadi. Yana bir bor sinovdan o'tishadi. Bozor
ba'zi yangiliklar yordamida yuqori belgilangan, va hech
119
qanday talab mavjud bo'lsa, juda past hajmi bilan ochiq yaqin
qaytib yopiladi. Insayderlar buni ko'rishni xohlashadi. Kam
hajmdan ko'rinib turganidek, talab yo'q. Endi ular bozorni
pastroq va tez ko'chirishni boshlashlari mumkin, chunki ular
endi omborlarini yana to'ldirishlari kerak.
5.15-rasm, albatta, insayderlar tarqatish narxlari
mintaqasidan uzoqlashishga tayyorgarlik ko'rmoqchi bo'lgan
narsa emas. Bozor yuqoriroq ko'rsatkichga ega va xaridorlar
ko'tarilish tendentsiyasi davom etishi va hali ham yuqoriroq
harakat qilishini o'ylashmoqda. Avvalgidek, muvaffaqiyatsiz
sinov kampaniyani o'z yo'lida to'xtatadi va insayderlar yana
tarqatish narxlari maydoniga o'tishlari va oldingi kabi
jarayonlardan foydalangan holda bu xaridorlarni bozordan
tozalashlari kerak. Tugallangandan so'ng, keyingi sinov
o'tkaziladi va agar past hajmda bo'lsa, unda pastroq
tendentsiya sur'atlarini to'playdi va tarqatish mintaqasidan
tezda uzoqlashadi va treyderlarni ushbu darajadagi zaif
pozitsiyalarga tushiradi.

120
 Endi biz nimani izlash kerakligini bilamiz, siz test har doim
sodir bo'layotganini ko'rasiz, bir marta undan oldin to'planish
yoki tarqatish bosqichi bo'lgan. Biz hatto bir qator sinovlarni
ham ko'rishimiz mumkin, ehtimol birinchisi past hajmga ega,
keyin ikkinchi yoki uchinchisi hali ham pastroq hajmga ega.
Bu shunchaki insayderlar kampaniyaning keyingi bosqichiga
tayyorlanayotganini tasdiqlaydi va asosiysi oddiy. Narxlar
ushbu ikki bosqichda yaratilgan tirbandlik zonalaridan ajralib
chiqqach, keyingi bosqich davom etayotganiga amin
bo'lishimiz mumkin.
Sotish avj nuqtasi va sotib olish avjini ko'rib chiqishdan oldin,
kitobning shu nuqtasida, menimcha, ba'zida treyderlarni ham,
investorlarni ham hayratda qoldiradigan bir nechta savollarga
javob berish o'rinli.
Birinchi savol - nega bozorlar tushishdan ko'ra ko'tarilish
ko'proq vaqt talab etadi va bu insayderlar bilan bog'liqmi?
Ikkinchi savol - omborni to'ldirish va bo'shatishning ushbu
davrlari odatda qaysi vaqt oralig'ida davom etadi?
Birinchisiga javob beraman, bu ham ikkinchisiga olib keladi.
Bozor insayderlarining faqat ikkita maqsadi bor. Birinchisi,
bizni qo'rqitadi, ikkinchisi esa bizni ochko'z qiladi. Ular har
doim noto'g'ri vaqtda noto'g'ri ish qilishimizni ta'minlaydigan
hissiy javoblarni yaratishdan boshqa hayotda hech qanday
maqsad yo'q, lekin ular doimo to'g'ri vaqtda to'g'ri ishni
qiladilar.
Marhum buyuk Jon Templetondan iqtibos:
"Birja tahlilining buyuk kashshofi Benjamin Gremning
so'zlariga quloq tuting:" Ko'pchilik, shu jumladan ekspertlar
ham ... pessimistik bo'lganda sotib oling va ular faol optimistik
bo'lganda soting."
Keling, bu haqda mantiqan o'ylab ko'raylik va birinchi savolga
javob berishga harakat qilaylik. Bozorlar erkin tushib ketdi,
investorlar va treyderlar tomonidan vahima sotildi.
121
 Keyin bozor to'planish bosqichiga yon tomonga o'tib, sokinlik
davri keladi, chunki omborlar yuqoriroq ko'chirishga tayyor.
Endi bu bosqichda, esda tutingki, insayderlar nuqtai
nazaridan, ular hammani o'limgacha qo'rqitdilar va ular
qilmoqchi bo'lgan oxirgi narsa - to'satdan bozorni teskari
yo'nalishda ko'tarishdir. Bu tez orada har bir investor va
chayqovchilarni haydab chiqaradi. Axir, savdogarlar juda ko'p
his-tuyg'ularni qabul qilishlari mumkin va juda tez orada oltin
tuxum qo'yadigan g'ozni tezda o'ldiradi. Tinchlik bilan
yondashish kerak. Endi taktika - o'ziga ishonchni tiklashni
jimgina boshlash, bozordan hech kimni qo'rqitmasdan
narxlarni barqaror ravishda oshirish va asta-sekin xaridorlarni
jalb qilishdir.
Tez orada vahima sotish unutiladi, chunki bozorlar tiklanadi
va ishonch asta-sekin tiklanadi. Bu insayderlarga ham mos
keladi, chunki ular sotish uchun to'liq inventarga ega va
vaqtlarini olishni xohlashadi va bozorni yuqoriga ko'tarishlari
sababli katta hajmdagi xaridlarni ko'rishni xohlamaydilar. Bu
bosqichda gap foydani ko'paytirishdan iborat bo'lib, chakana
savdo darajasida tarqatishning maqsadli narxlari darajasiga
erishilgandan so'ng eng katta foyda olinadi. To'satdan bozorni
chakana savdo darajasiga ko'tarish aqldan ozganlik bo'lardi,
chunki ko'plab investorlar keyinchalik harakatni o'tkazib
yuborganliklarini his qilishadi va keyinroq qo'shilmaydilar.
Bu erda strategiya bozorni asta-sekin yuqoriga ko'tarish va
keyin asta-sekin tezroq harakat qilish orqali ishonchni
mustahkamlashdan iborat bo'lib, investor yoki
chayqovchilarda bu tez sur'atda bo'lgan bozor ekanligiga
ishonch hosil qiladi. oson pul ishlash imkoniyatini qo'ldan boy
bermaslik.
Keyin yuqoriga ko'tarilish tendentsiyasi tezlasha boshlaydi,
qadamlar bo'ylab yuqoriga siljiydi, pauza qiladi, bir oz orqaga
buriladi, xaridorlarni o'ziga tortadi, boshqalarni vasvasaga
122
soladi, so'ngra yuqoriga ko'tariladi, tarqatish maydoniga yaqin
bo'lgunga qadar, bozor tezlashadi, chunki xaridorlar
hissiyotlar ostida yorilishadi. o'tkazib yuborish bosimi va
sakrab o'tish.
Yuqoriga ko'tarilish davomida inventar asta-sekin kamayadi,
lekin sotuvchilar o'z daromadlarini olishlari va kampaniyaning
yakuniy bosqichida darajalarni saqlab qolishlari bilan kichik
o'zgarishlar bilan to'ldiriladi.
Bu insayderlar o'zlashtirgan hissiy sayohatdir. Aynan shu
sababli bozorlar bir qator yuqori va yuqori pasayishlarda,
pauzalar va yo'lda kichik burilishlar bilan yuqoriga ko'tariladi.
Bu qo'rquvdan keyin ishonchni tiklash va uni boshqa tuyg'u -
ochko'zlik bilan almashtirish uchun mo'ljallangan ishonchni
mustahkamlash mashqlari. Bular insayderlarda mavjud
bo'lgan ikkita tutqich bo'lib, ular halokatli ta'sirga o'rganib
qolgan va sizning qurol-yarog'ingizdagi yagona qurol bu VPA.
Ochko'zlikdan keyin qo'rquv keladi - yana!
Omborlari bo'sh bo'lsa, insayderlar "pastki" ga qaytib, ularni
imkon qadar tezroq to'ldirishlari kerak. Shunga qaramay, biz
ularning o'rnida xuddi shunday ishni qilardik.
Biroq, insayderlarning hozir sotadigan hech narsasi yo'q va
tezda pul topishning yagona yo'li - omborni yana to'ldirish va
boshqa kampaniyani boshlash. Bozor pasaydi, vahima sotila
boshlaydi, qo'rquv paydo bo'ladi va omborlar yana to'ldiriladi.
Shunday qilib, tsikl takrorlanadi, vaqt va vaqt va vaqt.
Men bu erda o'ylashim mumkin bo'lgan eng yaxshi o'xshatish
- biz adolatli maydonda ko'rishimiz mumkin bo'lgan eski
uslubdagi skelter. Yuqoriga chiqish uchun barcha
zinapoyalarni bosib o'tish uchun harakat qilish kerak, lekin
gilamchada pastga siljish juda tez! Bozorlar shunday ishlaydi.
Zinadan yuqoriga va liftda pastga tushing. "Ilonlar va
narvonlarning" eski uslubdagi stol o'yini bu ta'sirni juda yaxshi

123
ifodalaydi, u zinapoyalarga ko'tariladi, so'ngra ilonning ustiga
pastga siljiydi!
Umid qilamanki, bu endi mantiqiy bo'la boshladi, chunki biz
bozorlar haqida shu so'zlar bilan o'ylay boshlagach, biz
insayderlardan boshqa har qanday odam qanday qilib pul
topishini tushuna boshlaymiz. Bu boshqa nuqta. Insayderlar
ehtiyot bo'lishlari kerak, oddiy sababga ko'ra, agar narx
harakati doimiy va tinimsiz o'zgaruvchan bo'lsa, treyderlar va
investorlar investitsiya va chayqovchilik imkoniyatlarini boshqa
joylardan izlaydilar.
Xuddi Goldilocks va uning bo'tqasi kabi, bu erda shior "juda
issiq emas va juda sovuq emas". Insayderlar o'nlab yillar
davomida o'z hunarlarini o'rgandilar va mahoratlarini
oshirdilar. Aksariyat investorlar va chayqovchilar yutqazadi.
Sen omadlisan. Ushbu kitobning oxiriga kelib siz VPA
mutaxassisi bo'lasiz va ular o'ynagan barcha hiylalarni ko'ra
olasiz va taniy olasiz. Ular ko'rinadigan joyda va biz qilishimiz
kerak bo'lgan narsa signallarni sharhlash va keyin
insayderlarga ergashishdir. Bu haqiqatan ham shunday oddiy.
Ikkinchi savolga o'tsak, bu tsikl qanchalik tez-tez
takrorlanadi?
Va bu erda men sizga sirni ochaman. Bu savolni men o'sha
yillar oldin Albert Labosga bermoqchi bo'lgandim, biz
prezidentning zanglagan kabinasida o'tirganimizda
marketmeykerlar (u ularga murojaat qilganidek) va ularning
hiyla-nayranglari haqida hamma narsani bilib oldik.
Men aslida savolni yozdim va sinfdagi qo'shnimdan so'radim,
lekin u ham javobni bilmadi.
O'sha paytda men o'ylagan narsa shu edi. Men to'plash va
tarqatish bosqichlarini tushundim, bu menga juda mantiqiy
edi, lekin keyin o'ylay boshladim. Shuni ham yodda tutingki,
o'sha paytda biz haqiqatan ham savdo indekslarini ko'rib
chiqdik, shuning uchun juda uzoq tsikllar. Men o'zimcha
124
o'yladimki, agar tsikl 10, 15 yoki 20 yil bo'lsa, demak, bu
marketmeyker uchun (yoki undan) sotib olish va sotishdan
foyda olishni kutish uchun uzoq vaqtdir. Ehtimol, bu uzoqroq
bo'lgan va bir katta bozor halokatidan ikkinchisiga. Ehtimol, bu
o'nlab yillardir? O‘shanda men bu savolni berishga jur’at eta
olmadim, endi bo‘lsa-da!
Savolga javob shundaki, bu tsikllar barcha vaqt oralig'ida
belgili diagrammalardan 1 daqiqali diagrammalarga, 15
daqiqali va soatlik diagrammalarga, kunlik, haftalik va oylik
grafiklarga qadar sodir bo'ladi. Bu haqda o'ylashning eng
yaxshi yo'li - uyali rus qo'g'irchoqlari to'plamini tasavvur
qilishdir.
Eng kichik qo'g'irchoq, biroz kattaroq qo'g'irchoqning ichiga
sig'adi, u kattaroq qo'g'irchoqning ichiga sig'adi va hokazo.
Ushbu tsikllar kontekstida biz xuddi shu narsani diagramma
bilan tasavvur qilishimiz mumkin. Bir daqiqali grafikdagi
to'plash va tarqatish tsikli bir necha soat davom etishi mumkin
va sekinroq vaqt diagrammasida kattaroq tsiklning bir qismi
bo'lishi mumkin, bu esa o'z navbatida kattaroq tsiklning bir
qismi bo'ladi va hokazo. Bu tushunish uchun muhim
tushunchadir, chunki u bozor xatti-harakatlarining ikkita
muhim jihatini o'z ichiga oladi.
Birinchidan, bu tsikllar HAMMA vaqt oralig'ida sodir bo'ladi,
ikkinchidan, bir necha vaqt oralig'ida narx harakatini kuzatib,
siz bu tsikllarning rivojlanib, ochilib, bir-birini tasdiqlashini
ko'rishni boshlaysiz. Bir daqiqalik diagrammada allaqachon
boshlangan tsikl 5 daqiqali diagrammada o'rnatiladi va ehtimol
15 daqiqalik diagrammada rivojlanadi.
Yana Richard Neydan va uning “Uoll-strit to‘dasi” kitobidan
iqtibos keltiraman, bu kitoblar har bir treyder va investor
o‘qishga harakat qilishi kerak. Ular juda ko'p ma'lumotni o'z
ichiga oladi va ular bizga hajm va narx bo'yicha keng istiqbolni
beradi, shuningdek, mutaxassislar bozorlarni qanday
125
boshqarishi haqida ajoyib ko'rinish beradi. Kitoblar birinchi
navbatda aktsiyalarga qaratilgan bo'lsa-da, tamoyillar bir xil va
barcha bozorlar uchun tegishli. Qimmatli qog'ozlarda bu
mutaxassislar, insayderlar yoki bozor bozorlari, fyuchersda bu
yirik operatorlar, spot forexda esa yana marketmeykerlar.
Vaqt chegaralari haqida u shunday deydi:
“Mutaxassisning maqsadlarini qisqa, oraliq va uzoq
muddatga ajratish mumkin. Shunday qilib, biz bozor
narxlarining harakatini joylashtirishimiz mumkin bo'lgan uchta
keng tasnif mavjudligini ko'rishimiz mumkin.
Keyin u so'zini davom ettiradi "Qisqa muddatli tendentsiya.
Bu ikki kundan ikki oygacha davom etishi mumkin. Ushbu
tendentsiya doirasida bir necha soatdan ortiq davom
etmaydigan qisqa muddatli tendentsiyalar ham bo'lishi
mumkin. Qisqa muddatli tendentsiyaning ahamiyati shundaki,
aynan shu kontekstda mutaxassis o'zining oraliq va uzoq
muddatli maqsadlari bilan kunlik inventarizatsiya
muammolarini hal qiladi. Go'yo qisqa muddatli tendentsiya
mutaxassis investorning oraliq va uzoq muddatli qabrini
qazishda belkurakdir.
"Tikker lentasi bizga mutaxassis inventarlari nomidan
yuqorida katta bloklarni taqsimlash va pastki qismida katta
bloklarni to'plash usullarining mikroskopik ko'rinishini taqdim
etadi."
“Faqat lentaga qarash mumkin emas, chunki u ko'rib chiqiladi
va bozorda uzoq muddatli tendentsiyalarni aniqlashga umid
qiladi. Tasvirni tushunish va uning aloqa kodini faqat tajriba
xotira orqali shakllantirilganda yoki diagrammalardan
foydalanish orqali tushunish mumkin. Aytgancha, qisqa va
uzoq muddatli jadvallar sodir bo'lgan voqealarning
mikroskopik va teleskopik ko'rinishini taqdim etadi. Yakuniy
tahlilda moliyaviy jihatdan oqilona qarorlar qabul qilish uchun
bizga ikkalasi ham kerak”.
126
 Uning kitobidan ushbu bo'limni bu erda keltirganimning
sababi shundaki, u men ushbu bobda aytmoqchi bo'lgan
fikrlarni aniq jamlagan.
Esingizda bo'lsa, bu kitob 1974 yilda nashr etilgan, o'sha
paytda lenta hali ham qo'llanilgan, ammo biz qisqa vaqt
oralig'ida tasmani elektron diagramma bilan almashtirishimiz
mumkin. Tushunchalar va tamoyillar bir xil. Biz bozordagi
mikroskopik ko'rinish sifatida tez yoki o'ta tez vaqt oralig'idan
foydalanamiz, so'ngra hajm va narx munosabatlari haqida
kengroq nuqtai nazarni berish uchun uzoq muddatli vaqt
ramkalarimizni kichraytiramiz.
Endi bularning barchasi nisbiy, shuning uchun skalping
treyderi uchun bu 5 daqiqa, 15 daqiqa va 60 daqiqalik grafik
bo'lishi mumkin. Swing treyder 60 daqiqa, 240 daqiqa va
kunlik grafikni ko'rib chiqishi mumkin. Trend treyder 4 soatlik,
kunlik va haftalik grafikdan foydalanishi mumkin.
Shuning uchun, savdo strategiyasi va bozori, qimmatli
qog'ozlar, tovarlar, obligatsiyalar yoki forexdan qat'i nazar,
spekulyativ treyder yoki investor sifatida muvaffaqiyat
qozonish uchun VPA munosabatlaridan bir nechta vaqt oralig'i
bilan birgalikda foydalanish kerak. Yagona diagrammada VPA
juda kuchli, ammo sekinroq vaqt oralig'ida tahlil "uchburchak"
bo'lganda, bu sizga bozorga uch o'lchovli yondashuvni beradi.
Bir jadvalga e'tibor qaratishning hech qanday yomon joyi
yo'q, lekin biz o'rta bo'lakda o'tirib, ikki tomonda qanot
oynalarimiz bilan tez va sekin bo'laklarni ko'rishga yordam
beradigan uch qatorli avtomagistralimizning o'xshashligini
eslab qolishga yordam beradi. o'rganish paytida ishonch
darajasini oshiring va eng muhimi, jonli savdoni
boshlaganingizdan keyin.
Ushbu bobni yakunlash uchun men endi insayder xulq-
atvorining so'nggi ikkita tushunchasiga, ya'ni sotishning eng
yuqori nuqtasiga va sotib olishning eng yuqori nuqtasiga
127
e'tibor qaratmoqchiman, bunda butun tsiklni keng tamoyillarni
tuzatishga yordam beradigan oddiy sxemalar bilan
birlashtirishdan oldin.
Sotish cho'qqisi
Kitobda avval aytib o'tganimdek, bu ikki tushuncha haqida
ma'lum darajada chalkashliklar bor, shuning uchun
tushuntirishga harakat qilaylik. O'tmishda bu mavzuda
yozganlarning aksariyati shaxsiy nuqtai nazardan shunday
qilishgan. Boshqacha qilib aytganda, biz sotib olganimizda
yoki bozorda sotganimizda. Biroq, insayderlar nuqtai
nazaridan ular bizdan nima qilishni xohlashadi. Ularning
yagona maqsadi bizni tarqatish bosqichida sotib olish va
jamg'arish bosqichida sotishdir.
Bu ikki bosqichda "kim nima qilmoqda" deganda, jamg'arish
bosqichida "jamoat" sotadi va insayderlar sotib oladi va
aksincha, tarqatish bosqichida "jamoat" sotib oladi va
insayderlar sotadi.
Bu kitob insayderlar, mutaxassislar, yirik operatorlar va
marketmeykerlar nuqtai nazaridan yozilgan va umid
qilamanki, siz ham men kabi ularga ergashishni xohlaysiz!
Har qanday holatda ham shunday umid qilaman. Albert
aytganidek, biz ular sotib olayotganda sotib olishni va
sotayotganda sotishni xohlaymiz. Oddiy! Bu kitob aslida nima
haqida.
Men sotishning eng yuqori nuqtasini tasvirlab va
yozganimda, men uchun bu insayderlar sotayotgan paytda va
kampaniyaning tarqatish bosqichida sodir bo'ladi.
Xarid qilishning eng yuqori nuqtasi - bu insayderlar
jamg'arish bosqichida sotib olishlari. Men uchun bu
mantiqiyroq. Bu semantika masalasi bo'lishi mumkin, lekin bu
muhim va men buni shu erda aniqlab bermoqchiman, chunki
ko'pchilik bu voqealarga boshqa tomondan murojaat qiladi!

128
 Aniqroq qilib aytish kerakki, sotuvning avj nuqtasi yuksalish
tendentsiyasining tepasida paydo bo'ladi, sotib olish avj
nuqtasi esa pasayish tendentsiyasining pastki qismida paydo
bo'ladi va jamoatchilikni EMAS, insayderlarning harakatlarini
aks ettiradi!
Sotishning eng yuqori cho'qqisi - bu insayderlar bozorni
pastga tushirishdan oldingi "so'nggi ura". Bu ularning barcha
sa'y-harakatlarining cho'qqisi bo'lib, ombor deyarli bo'sh bo'lib,
bozorni yuqori darajaga ko'tarish uchun oxirgi marta katta
kuch talab qiladi, bu esa o'sha asabiy savdogarlar va
chayqovchilarni o'ziga jalb qiladi. sakrab o'ting va nihoyat endi
kuta olmaysiz. Ular o'tkazib yuborish qo'rquviga berilib, sotib
olishadi.
Bu ikki yoki uch marta yuqori hajmda sodir bo'ladi, bozor
ochiq holatda yopiladi va tarqatish bosqichi oxirida. Sotish
avjiga chiqqandan so'ng, bozor pastroq va tez buziladi.
Xaridorlarning ushbu transhi, qolganlari qatori, keyinchalik
ushbu narx darajasida tuzoqqa tushadi, chunki insayderlar
bozorni ushbu mintaqadan uzoqlashtiradi va jarayonni qayta
boshlash uchun orqaga chekinadi.
Keling, biz ko'rishimiz mumkin bo'lgan odatiy misolni ko'rib
chiqaylik, chunki sotuvning avj nuqtasi tarqatish bosqichining
tugashini anglatadi va biz buni otashinlar nuqtai nazaridan
o'ylab ko'rishimiz mumkin - bu voqea yakunini bildiradigan
otashin namoyishi!
Yana bir bor ta'kidlaymizki, 5.16-rasm sotuvning eng yuqori
cho'qqisida nimani kutish mumkinligining oddiy sxemasi. Bu
erda insayderlar bozorni o'zlarining maqsadli darajasiga olib
chiqdilar, ular bu bozorning oyga borishiga ishonadigan baxtli
xaridorlarga inventarni chakana narxlarda sotadilar.

129
 Insayderlar o'zlarining inventarlarini tozalashga yaqin
bo'lgunlaricha, talabni sotish, bozorni pastga siljitish, keyin
esa ko'proq talabga ega bo'lgan yuqori chizmani orqaga
qaytarish majburiyatini olishdan mamnun.
Ushbu bosqichda narx harakati yanada o'zgaruvchan bo'lib,
ko'tarilib, ochiq narxga yaqinlashadi, xaridorlar ko'payib
borayotgan hajmlar bozorga kirib boradi va ular buqa
tendentsiyasida keyingi bosqichni o'tkazib yuborishdan
qo'rqishadi. Keyingi oyoq teskari yo'nalishda.

130
 Nihoyat, inventarizatsiya tozalanadi va bozor sotiladi,
tarqatish bosqichidan pastga va orqaga o'tadi. VPA
mutaxassislari sifatida biz uchun maslahatlar mavjud.
Bu erda biz chuqur yuqori tayoq va tor korpusga ega bo'lgan
shamdon bilan birgalikda yuqori hajmni ko'ramiz va narx
harakati va hajmining eng kuchli kombinatsiyalaridan biri
hisoblanadi. Tabiiyki, men bu haqda keyinroq kitobda batafsil
yoritaman.
Bular biz 3-bobda ko'rib chiqqan "yuqori tayoq" shamlari va
men u erda tushuntirganimdek, ular juda kuchli va juda ko'p
narsalarni ochib beradi,
ayniqsa, ovoz balandligi bilan birlashtirilganda. Insayderlar
o'zlarining inventarlarini tozalash va sessiya boshida narxlarni
yuqoriroq belgilash uchun oxirgi marta harakat qilmoqdalar.
Insayderlar bu treyderlarni zaif pozitsiyalarga qo'yish uchun
bozorni pasaytirishdan oldin, xaridorlar bozorni yuqori
darajaga ko'tarib, yo'qotib qo'yishdan qo'rqib, yuqori yoki o'ta
yuqori hajmlar bilan to'lib ketishadi, bu esa daromad olishning
pasayishiga yordam berdi. Ba'zi treyderlar bozorning bu
darajada "sotib olingan"ligini sezadilar.
Bu narx harakati bir necha marta takrorlanadi, insayderlar
talabni sotadilar, har safar narx yuqoriga ko'tarilganda, shamni
ochilish narxida yoki yaqinida pastroq yopishdan oldin, foyda
oluvchilar yopilishiga yordam beradi.
Sham tanasining rangi ahamiyatsiz. Muhimi, pilik balandligi,
bu narx harakatining takroriy tabiati va u bilan bog'liq yuqori
hajmlar. Bu bozor tez harakat qilishga tayyor ekanligi haqida
aniq signal yuboradi va omborlar bo'sh bo'lgani uchun
reaktsiya tez bo'ladi. Insayderlar endi to‘shakda sakrab,
“birinchi kvadrat”ga qaytib, jarayonni yig‘ish bosqichidan
boshlashadi. Ushbu narx harakatini ko'rganimizda, tarqatish
bosqichidan so'ng, eng yaxshisi ekraningiz oldida bo'lish -
tayyor va kutish! Endi keling, sotib olishning eng yuqori
131
cho'qqisi bo'lgan sotuvning teskarisini ko'rib chiqaylik. Bu
to'planish bosqichining tugashini ko'rsatadigan va yuqori
ko'tarilish tendentsiyasining boshlanishini ko'rsatadigan
otashin partiyasi.

Xarid qilish avj nuqtasi shunchaki teskari sotuvning avj

nuqtasidir. Insayderlar bozorni pastga tushirishdi, vahima
qo'zg'atildi va qo'rqinchli sotuvchilar o'z pozitsiyalarini
yopishmoqda. 5.17-rasmga qarang.
Keyin insayderlar omborni to'ldirish uchun jamg'arish
bosqichiga o'tadilar va qolgan qat'iyatli sotuvchilarni siqib

132
chiqarish uchun narxlarni qattiq oraliqda oldinga va orqaga
o'tkazadilar.
Ushbu bosqichning oxiriga kelib, insayderlar narxlarni tezda
pasaytiradilar va ko'proq sotuvchilarni chiqarib tashlaydilar,
keyinroq seansda narxni yuqoriga ko'chirishdan oldin, ochilish
narxiga yaqin joyda yopish uchun bozorda o'zlarining sotib
olishlari, savdolashib ovchilar bilan yuqoriroq bo'lishga
yordam berdi. Shuningdek, bozor ushbu darajada "ortiqcha
sotilgan"ligini his qilish.
Bu bir necha marta takrorlanadi, vahima savdosi davom
etmoqda, chunki qo'rqib ketgan investorlar va chayqovchilar
bundan ortiq vaqt talab qila olmaydi. Ular taslim bo'lib,
sochiqni tashlashadi. Bu oxirgi ura.
Insayderlar hozir shimolga yurishni boshlash uchun omborlar
bilan to'lib-toshgan holda tayyor, va tarqatish uchun
mo'ljallangan narx sari go'zal oson qadamlar bilan yuqori
o'sish tendentsiyasini boshlaydi.
Biz barcha bozorlar u yoki bu tarzda manipulyatsiya
qilinganligini tan olsak, hikoyaning qolgan qismi shunchaki o'z
o'rniga mos keladi.
Yuqorida aytilganlar juda mantiqiy va sog'lom fikr, lekin
amaldagi qonun chiqaruvchi hokimiyatlar bilan buning iloji
yo'q, deb adashib qolmang. Uikoff va Ney davridan beri ko'p
narsa o'zgarmadi va bu erda 1975 yilda nashr etilgan
"Bozorda qilish" dan iqtibos keltiraman.
Bu Richard Neyning SEC (Qimmatli qog'ozlar va birja
komissiyasi) rasmiysi bilan telefon suhbati edi. SEC AQShda
moliyaviy dunyoni tartibga solishi kerak.
Esingizda bo'lsin, bu 1975 yil va telefon qo'ng'irog'ida mana
shunday deyilgan edi, mulozimdan mutaxassislarni tekshirish
va ular qanday tartibga solinishi haqida so'rashganida:
“mutaxassislar birjada. Biz ular bilan unchalik
tashvishlanmaymiz.
133
 Ular bevosita Komissiya tomonidan tartibga solinmaydi.
Ularning barchasi o'z-o'zini tartibga solish ostida ishlaydi. Ular
o'z qoidalarini yaratadilar - Komissiya ularni faqat OK qiladi.
Faqat Komissiya biror narsa noto'g'ri deb hisoblasa, istisno
qiladi. Biz broker-dilerlarni tekshiramiz, lekin mutaxassislarni
tekshirish uchun hech qachon birjaga bormaymiz”.
Xo'sh, biror narsa o'zgarganmi?
Haqiqatda juda oz narsa, savdo endi asosan elektron
ekanligini va bugungi kunda SEC duch keladigan ko'plab
muammolardan biri bu HFT yoki yuqori chastotali savdodir.
Jismoniy shaxslar va firmalar SEC va boshqalar qandaydir
nazoratga ega ekanligini isbotlash va jamoatchilikni bozorlar
adolatli va ochiq tarzda tartibga solinishiga ishontirish uchun
javobgarlikka tortiladigan odatiy holatlar mavjud.
Afsuski, umid qilamanki, yuqoridagilar ko'rsatadi va VPA live-
dan foydalanish sizga tezda isbotlaydi, bu, albatta, EMAS.
Insayderlar o'zlarining oltin g'ozlarini o'ldirishga ruxsat berish
uchun juda tajribali va hiyla-nayrang. Ular shunchaki o'z
maqsadlari uchun narxlarni manipulyatsiya qilishning yangi va
yanada oqlangan usullarini o'ylab topadilar.
HFT muammosiga javoban SECning yaqinda e'lon qilingan
nashridan iqtibos keltiraman:
“HFT texnikasining bir qancha turlari mavjud va SEC
Concept Release [6] ularni toʻrtta asosiy strategiya turiga
ajratdi: Bozorni shakllantirish: anʼanaviy bozorni shakllantirish
kabi, bu strategiya har ikki tomonning likvidligini taʼminlash
orqali pul ishlashga harakat qiladi. kitobning keng tarqalishi va
daromad olish.
Arbitraj: arbitraj imkoniyatlari paydo bo'lganda savdo qilish
(masalan, Indekslar, ETF yoki ADRlar va ularning asosiy
tarkibiy qismlari o'rtasidagi noto'g'ri narxlar tufayli).
Strukturaviy: Bu strategiyalar bozor yoki ayrim
ishtirokchilarning har qanday tarkibiy zaifliklaridan
134
foydalanishga intiladi va kechikish arbitraji yoki kotirovkalarni
toʻldirishni oʻz ichiga oladi.
Yo'nalishli: Bu strategiyalar narx o'zgarishidan oldinroq
bo'lishga yoki tetiklashga harakat qiladi va buyurtmani kutish
va tezlikni yoqishni o'z ichiga oladi.
Va bu hisobotning sanasi? - 2012 yil oxiri.
Men bu borada ishlamoqchi emasman, lekin shuni bilamanki,
bu kitobni o'qiyotgan ba'zi odamlar meni haligacha "fitna
nazariyotchisi" deb hisoblashlari mumkin. Sizni ishontirib
aytamanki, men bunday emasman.
Neyning o'zi ta'kidlaganidek: "Hukumatdagi tergov bilan
shug'ullanadiganlarning aksariyati u yoki bu tarzda
(kampaniya hissalari orqali yoki o'zlarining yuridik firmalari
orqali) fond birjasiga bog'langan yoki umid (agar ular komissar
va SEC raislari bo'lsa) qimmatli qog'ozlar sanoatida juda uzoq
bo'lmagan vaqtlarda ishlash uchun, bu tekshiruvlardan hech
narsa chiqmaydi.
Menga oddiy sxema yaratish orqali ushbu bobni
yakunlashimga ijozat bering, umid qilamanki, bularning
barchasini ko'rib chiqishga yordam beradi.
Mana, bozorning to'liq aylanishi yoki men uni chaqirishni
yaxshi ko'raman - insayderlar uchun "ofisda yana bir kun" va
bu hech qanday ajablantirmasligi kerak. 5.18-rasmga qarang
Birinchi kampaniya - to'plash bosqichi. Insayderlar keskin
pasayishdan keyin bo'sh qolgan omborlarini ulgurji narxlarda
to'ldirishni boshlaydilar.
Omborlar deyarli to'lgandan so'ng, sotib olishning avj nuqtasi
ko'proq zaxiralarni jalb qilish uchun ba'zi o'zgaruvchan narxlar
harakati bilan boshlanadi, ammo tugallangandan so'ng ular
narx mintaqasidan chiqib, etkazib berishni sinab ko'rishadi.
Agar barcha sotuvlar o'zlashtirilsa, insayderlar bozorni
bosqichma-bosqich yuqori darajaga ko'tarishni boshlashlari

135
mumkin, bu esa hali ham tiklanayotgan sarmoyadorlar va
chayqovchilarga ishonchni kuchaytiradi.
Ishonch qaytishi bilan tendentsiya jadal rivojlana boshlaydi
va endi bozor "oyga borishiga" ishonadigan xaridorlarni o'ziga
jalb qiladi. Hatto ehtiyotkor sarmoyadorlar ham narx chakana
narxlarning maqsadli maydoniga etib borishi kabi, taslim
bo'lishadi va sotib olishadi.
Bozor hozir chakana savdo darajasida bo'lganligi sababli,
tarqatish bosqichi jiddiy boshlangani uchun ko'proq xaridorlar
so'riladi, narxlar ko'proq xaridorlarni jalb qilish uchun yuqoriga
ko'tariladi, keyin esa ularni zaif pozitsiyalarga yopishtiradi.
Nihoyat, o'zgaruvchan narx harakati bilan sotuvning eng
yuqori nuqtasi boshlanadi va qolgan inventar omborlardan
tozalanadi. Bo'sh bo'lgandan so'ng, bozor bu narx zonasi
orqali pasayadi va yana bir marta talabning bu vaqti sinovdan
o'tkaziladi. Agar test ushbu mintaqada xaridlar qabul
qilinganligini tasdiqlasa, kampaniya tugallanadi va bozor
tezroq pastga tushadi.
Tsikl tugallandi va faqat insayderlar o'z daromadlarini
hisoblashlari va mashqni takrorlashlari uchun qoladi, yana va
yana, va yana va yaxshi siz rasmni olishingizga aminman.

136
 Bu erda eslash kerak bo'lgan muhim nuqta shundaki, bu tsikl
istalgan vaqt oralig'ida va har qanday bozorda bo'lishi
mumkin. Yuqorida aytilganlar 5 daqiqalik diagrammada
bo'lishi mumkin, masalan, valyuta juftligi va ehtimol bir necha
soatdan ortiq. U bir vaqtning o'zida aktsiyalarning kunlik
jadvalida bo'lishi mumkin va ehtimol oxirgi haftalar yoki hatto
oylar. Bu fyuchers shartnomasi uchun soatlik jadvalda bo'lishi
mumkin va bu holda insayderlar yirik operatorlar bo'lib, tsikl bir
necha kun yoki bir hafta davom etishi mumkin. Vaqt o'lchovi
muhim emas, faqat Uikoffning "sabab va ta'sir" qoidasini
eslashdan tashqari.
Grafiklarni batafsil o'rganishni boshlaganimizdan so'ng, biz
ushbu tsiklning qayta-qayta sodir bo'lishini ko'ra boshlaymiz
137
va faqat ushbu dastlabki boblardagi ma'lumotlar bilan
qurollangan bo'lsak, treyderlar va investorlarga bozorlar
qanday ishlashini va ishonch bilan savdo qilishni to'g'ri
tushunishlariga yordam beradi.
Biroq, VPA treyderi uchun bu faqat boshlang'ich nuqtadir.
Keyingi bobga o'tishdan oldin, men hozirgacha o'rgangan
narsalarimning kontekstini "tasvirlash"ga harakat qilaylik,
chunki men birinchi marta "Hajm narxlari tahlilini" o'rganishni
boshlaganimda o'zlashtirishim uchun biroz vaqt kerak bo'lgan.
Shuning uchun, men bu erda nima qilmoqchiman, bozorni
manipulyatsiya qilish tushunchasidan boshlab, shu paytgacha
yoritilgan narsalarni umumlashtirish va bu ibora bilan nimani
nazarda tutayotganimizni tushuntirishga harakat qilishdir. Biz
insayderlar narxlarni tasodifiy va o'zlariga qulay bo'lganda
yuqoriga va pastga o'tkazishlari mumkin deganimiz. Javob
YO'Q. Boshqa xalqlarning fikridan farqli bo'lgan bozor
manipulyatsiyasi deganda men shuni nazarda tutyapmanki,
bu shunchaki chakana savdogarlar ongida qo'rquv yoki
ochko'zlikni qo'zg'atish uchun mavjud bo'lgan barcha
manbalardan foydalanishni anglatadi.
Bu ommaviy axborot vositalaridagi har bir yangilikdan sotib
olish va sotishga ta'sir qilish va bozorni insayderlar talab
qiladigan yo'nalishga yoki tarqatish bosqichiga yuqoriroq yoki
to'plash oralig'iga o'tkazish uchun foydalanishni anglatadi.
Bu men bozor manipulyatsiyasi deb hisoblayman. Bu o'z
navbatida investor yoki chayqovchi ongida qo'rquv yoki
ochko'zlikni keltirib chiqaradigan muhitni yaratishdir. Yuqorida
aytib o'tganimdek, bozorni manipulyatsiya qilish narxni
boshqarish emas, balki qo'rquv va ochko'zlikning egizak
hissiyotlarini manipulyatsiya qilishdir. Qo'rquv sotuvga,
ochko'zlik esa sotib olishga turtki bo'ladi va ommaviy axborot
vositalari uning barcha shakllarida ikkalasini ham yaratish
uchun mukammal vositadir.
138
 Keyinchalik, insayderlar birgalikda ishlayotgan bo'lsa-da, bu
kartel EMAS. Yuzlab mutaxassislar va market-meykerlar
mavjud va bu shunchaki amalga oshirilmaydi. Biroq,
insayderlarning barchasi bir vaqtning o'zida kuch va zaiflikni
ko'radi. Ular bozorning har ikki tomonini, barcha sotib olish
buyurtmalarini va barcha sotish buyurtmalarini va shuning
uchun haqiqiy bozor hissiyotlarini ko'rishning afzalliklariga
ega.
Ular yashira olmaydigan narsa - bu hajm, shuning uchun u
juda kuchli. Bu bizda insayderlarning narx harakatida ishtirok
etishini va agar ular sotib olayotgan yoki sotayotganini
ko'rishning yagona yo'li.
Ular sotib olish cho'qqisida sotib olayotganda, biz buni
ko'ramiz, chunki bizda katta hajmlar bor. Ular sotuvning eng
yuqori cho'qqisida sotilganda, biz buni ko'ramiz, chunki
hajmlar yuqori va buni tushunishingiz kerak. Bu meni boshqa
nuqtaga olib keladigan VPA ning manipulyatsiya elementi
emas, balki muhim bo'lgan hajmdir.
Mendan tez-tez insayderlar to'plash va tarqatish uchun
maqsadli darajalarni qanday hal qilishlarini so'rashadi va bu
men o'zim bilan kurashgan narsa edi. Bu o'zboshimchalik
bilan oldindan belgilab qo'yilgan darajalarmi yoki narx
harakatining ushbu jihatini tushunishga yordam beradigan
biron bir mantiq bormi? Xo'sh, "mantiqiy" element haqiqatan
ham bu, bu bizga ushbu darajalarda ko'radigan narx xatti-
harakatlarini tushunishga yordam beradi.
Har qanday narx jadvalida narxlarning tirbandligi darajalari
mavjud bo'lib, ular bozorlarni "ortiqcha sotilgan" yoki "ortiqcha
sotib olingan" deb hisoblash mumkin bo'lgan tabiiy darajalarni
yaratadi, bu atamalarni men bobda ilgari kiritganman. Ushbu
narx darajalari ikki sababga ko'ra VPA tamoyillari uchun
mutlaqo asosdir. Birinchidan, ular bozor qo'llab-quvvatlashi
mumkin bo'lgan yoki teng darajada kurashadigan hududlarni
139
ifodalaydi. Ular to'siqlarni, bozor o'tmishda to'xtab qolgan va
bu hududlardan ko'chib o'tgan yoki orqaga qaytgan hududlarni
belgilaydi. Men ularni qisqa vaqt ichida batafsilroq
tushuntiraman, ammo hozircha ular mavjudligini va bozorning
yonma-yon konsolidatsiyaga o'tishi bilan to'planish va
tarqatish bosqichlarida yaratilganligini qabul qilaman.
Endi narx harakatining ushbu "bosqichlari" bizning barcha
jadvallarimizda va har bir vaqt oralig'ida paydo bo'ladi va
insayderlar bular qayerda ekanligini va ular yaxshi rivojlangan
hududlarmi yoki o'tmishda narx pauza qilingan kichik
hududlarmi yoki yo'qligini yaxshi bilishadi. davom etishdan
oldin. Har qanday kampaniyani tayyorlashda insayderlar
ushbu hududlarni to'plash va tarqatish uchun potentsial tabiiy
nuqtalar sifatida maqsad qilib qo'yishadi. Bu, shuningdek, biz
nihoyat ushbu hududlarga etib kelganimizdan keyin narx
harakatini tushuntiradi.
Keling, tarqatish bosqichidan boshlaylik va sotishning eng
yuqori cho'qqisida nima sodir bo'layotganini ko'rib chiqaylik?
Bozor yuqoriga ko'tarildi va yuqoriga ko'tarilgan
yangiliklardan tezlashdi va maqsadli hududga etib keldi, bu
bozorni "ortiqcha sotilgan" deb hisoblash mumkin bo'lgan,
boshqacha qilib aytganda, potentsial zaif va/yoki charchagan.
Biz buni bilamiz, chunki bular insayderlar kampaniya
boshlanishidan oldin maqsad qilgan sohalardir. Ijobiy
yangiliklar bilan qo'llab-quvvatlangan yuqori ko'tarilish
tendentsiyasidan so'ng va bozorga kirgan xaridorlar soni ortib
borayotganidan so'ng, insayderlar endi bu darajada to'xtab,
tarqatish ishini boshlaydilar.
Tarqatishning dastlabki bosqichi faqat insayderlar tomonidan
bozorga kiritilgan tezlikdan amalga oshiriladi, shuning uchun
bu erda hajm yuqori bo'ladi, lekin ortiqcha emas. Har qanday
“yuqori” shamlarda bu yerdagi hajmlar investorlar va
chayqovchilar tomonidan “tabiiy” xaridni ifodalaydi.
140
Boshqacha qilib aytadigan bo'lsak, bu bosqichda insayderlar
bozorni yuqoriga ko'tarishga majbur emaslar. Ular shunchaki
yuqori tendentsiya davomida yaratilgan talabga sotmoqdalar
va xaridorlar endi "ochko'zlik" fikrlash tarzida. Ushbu
darajadagi har qanday sotish, bu bosqichda, yana "tabiiy"
sotuvdir, chunki tendentsiyani avvalroq sotib olgan egalar,
bozor ehtimol bu darajada kurashayotganini sezadilar va o'z
daromadlarini olishga qaror qiladilar. Bu erda asosiy nuqta
shundaki, ushbu bosqichda bog'langan hajmlar o'rtacha
darajadan ancha yuqori bo'lishi mumkin, ammo ortiqcha
emas.
Chizmalarni batafsil o'rganishni boshlaganimizdan so'ng,
zaiflik signallari albatta bo'ladi, chunki biz qisqa vaqt ichida
ko'ramiz, ammo tarqatishning birinchi bosqichi men "tabiiy"
faza deb nomlanadi. Bu insayderlar shunchaki ochko'z
investorlar va chayqovchilarning talabini qondiradilar. Har
qanday sotish ularning inventarizatsiyasiga kiritiladi va qayta
sotiladi. Yangiliklar keyinchalik bozorni ushbu oraliqda yuqori
va pastroq ko'chirish uchun ishlatiladi, chunki ombor zaxiralari
qisqarishda davom etmoqda.
Yakuniy bosqich - bu sotuvning eng yuqori nuqtasi va bu
erda insayderlar tomonidan harakat talab etiladi. Endi bozor
bu darajada juda zaif. Ehtimol, yangilik avvalgidek unchalik
kuchli emas va insayderlar ko'proq xaridorlarni jalb qilish
uchun qo'llaridan kelgan barcha yangiliklardan foydalanib,
narxni ko'tarishga majbur bo'lishmoqda.
Ammo zaif bozor bilan xaridorlar endi sotuvchilar bilan to'lib-
toshgan, shuning uchun biz sotishning eng yuqori cho'qqisida
narx harakati shamlarda aks etganini ko'ramiz. Insayderlar
endi haqiqiy kurash olib borishmoqda, bozorni yuqori darajaga
ko'tarishga harakat qilmoqdalar va xaridorlarga katta hajmda
sotmoqdalar, ammo sotish hajmi oshgani sayin, bu o'z

141
navbatida narxlarning pasayishiga olib keladi. bozordagi
bosim.
Bu oxir-oqibat barcha kampaniyalarda yuzaga keladigan
muammo. Muammo oddiy. Etarli darajada katta hajmda soting
va oxir-oqibat narx tushadi, bu sizga qarshi ishlaydi. Bu narxni
yuqori ushlab turish uchun kurash, shuningdek, biz ushbu
yakuniy dramatik sahnada o'ynagan inventarni hajmini
oshirish uchun kurashdir. Ushbu bosqichda insayderlar duch
kelishi kerak bo'lgan kurash.
Muammo katta hajmlarni tezda, narxni tezda
pasaytirmasdan, kampaniyaning oldingi barcha yaxshi
ishlarini bekor qilishdan biridir. Bu juda yaxshi muvozanat va
bu sotuv avjining oxiridagi so'nggi bir necha shamlarda
ko'rgan muvozanatdir. Insayderlar narxlarni ko'tarishga
majburlash, narxning qulashiga yo'l qo'ymasdan talabni
tobora ortib borayotgan hajmlarda ta'minlash uchun
kurashmoqda, shuning uchun biz ushbu shamlarda narx xatti-
harakatlarini ko'ramiz. Keling, yana bir ko'rib chiqaylik.
Sotish cho'qqisi

142
 Bu erda 5.19-rasmda sodir bo'layotgan narsa shundaki,
talabni katta hajmda sotish orqali qondirishga urinish,
insayderlar tomonidan sotish narxni yana pastga tushirishga
majbur qiladi. Biz buni faqat hayotiy misollar bilan
tenglashtirishimiz kerak.
Mahsulotning tanqisligi uning qiymatini oshiradi. Dizaynerlik
buyumlari, markali buyumlar, hashamatli buyumlar haqida
o'ylab ko'ring. Agar biror narsaning qiymatini oshirmoqchi
bo'lsak, biz "cheklangan nashr" qilamiz. Bu bizga ob'ektni
yuqori narxda sotish imkonini beradi, chunki ular kamroq
mavjud va shuning uchun ular ko'proq ma'qul. Aksincha,
ommaviy bozor mahsulotining narxi ishlab chiqarilgan
raqamlar tufayli ancha past bo'ladi va bozor narxning
oshishiga bardosh bera olmaydi.
Yirik muassasalar bozorning yuqori qismida katta hajmdagi
aktsiyalarni sotishga majbur bo'lganda, ular butun blok uchun
faqat bitta buyurtma berishmaydi. Bu narxni pasaytiradi va
sotishdan tushgan daromadni kamaytiradi, shuning uchun bu
muammoni bartaraf etish uchun ko'plab yirik kompaniyalar
"qorong'i hovuzlar" deb ataladigan ob'ekt mavjud.
Endi men ushbu kitobning boshida aytdimki, hajm bu yashirib
bo'lmaydigan yagona faoliyatdir. Xo'sh, bu mutlaqo to'g'ri
emas. Yirik muassasalar yirik tranzaktsiyalarni yashirish
uchun qorong'u hovuzlardan foydalanadilar va tafsilotlar
savdo tugaguniga qadar ochiqlanmaydi.
Hech qanday shaffoflik yo'q va yana bir bor, bir nechta
treyderlar yoki investorlar bilishadi. Bu biz uchun katta
muammo emas va baribir, bu borada qilish mumkin bo'lgan
narsa juda oz.
Biroq, bu fikrni mustahkamlaydi. Katta blok sotilishi kerak
bo'lganda, buni bitta tartibda bajarish narxni juda pastga
tushiradi, shuning uchun muqobil variant - buyurtmani

143
kichikroq bloklarga bo'lish va kichikroq hajmda sotish yoki uni
butunlay yashirish uchun qorong'i hovuzdan foydalanish. .
Xuddi shu muammo sotib olishning eng yuqori cho'qqisida
yuzaga keladi, bu erda insayderlar katta hajmda sotib
olishadi, bu esa o'z navbatida bozorni ko'tara boshlaydi.
Barings Bankni bankrot qilgan yolg'on savdogar Nik Lison
ham xuddi shunday muammoga duch keldi. Uning
pozitsiyalari shunchalik katta ediki, bozorni o'z oldi-sotdisiga
qarshi harakatlantirmasdan turib, ularni bo'shatib bo'lmaydi.
Va nihoyat, yana bir misol, likvid bo'lmagan aktsiyalarni yoki
valyutani sotishda. Hajmida sotib olish juda tez narxni sizga
qarshi qo'yadi. Hajmida soting va narx pasayadi. Bu
insayderlar katta hajmda sotish yoki sotib olishda duch
keladigan muammodir. Natijada narx har doim ularga qarshi
harakat qiladi, shuning uchun ular bir seansda barcha sotish
yoki sotib olishni yakunlay olmaydilar.
Bu ikki, uch yoki to'rttadan ortiq bajarilishi kerak va tarqatish
jarayoni, sotuvning avj nuqtasi va sotib olish avj nuqtasi
ma'lum bir davrga tarqalishining yana bir sababidir. Bu men
boshlaganimda bir muncha vaqt qiynalgan muammolarimdan
biri edi, lekin tez orada biz sabrli bo'lishimiz va avjiga chiqishni
kutishimiz kerakligini angladim. Esda tutingki, katta hajmlarni
tezda sotish uchun vaqt kerak bo'ladi!
Sotib olish cho'qqisi
Xarid qilish avj nuqtasi bilan bir xil muammo. Bu o'z
xaridlarining katta miqyosi bo'lib, bozor narxining ko'tarilishiga
olib keladi va qisqa egalari pozitsiyalarini yopishadi. Biroq,
insayderlar bozorga kirgandan so'ng, asosiy ta'sir narxga
hajm ta'siridir. Agar biz sotib olishning eng yuqori nuqtasiga
yana bir bor qaytsak:

144
 Bozor hali ham pasaymoqda va insayderlar bozorni salbiy
yangiliklar bilan pastga tushirishga majbur qilmoqdalar, keyin
esa omborlarni to'ldirish uchun hajmni sotib olishadi, bu esa
o'z navbatida bozorni ularga qarshi yuqoriga ko'taradi.
Harakat to'xtatiladi va bozor vaqtincha yon tomonga harakat
qiladi. Keyinchalik ko'proq yomon xabarlar bozorni pastga
yuborish uchun ishlatiladi, bu erda katta hajmlar yana bir bor
sotib olinadi, bozor insayder sotib olishda ko'tariladi. Bu
omborlar to'lguncha takrorlanadi.
Ko'p jihatdan, narx harakatining bozor manipulyatsiyasi
tomoniga ishonishimiz yoki ishonmasligimiz muhim emas.
Eng muhimi shundaki, siz bozor harakatining ushbu
bosqichlarida narx va hajm o'rtasidagi bog'liqlikka ishonasiz.
145
 Ultra yuqori hajmlar bizga bozor tendentsiyaning o'zgarishiga
tayyorlanayotganini hamma narsadan aniqroq ko'rsatmoqda.
Sotish avj nuqtasi bilan bog'liq narx harakati va yuqori
hajmlarni ko'rganimizda, biz istiqbolda pastroq tendentsiya
mavjudligini bilamiz. Narxlar harakati va sotib olish avjining
yuqori hajmini ko'rganimizda, biz tez orada boshlanadigan
yuksalish tendentsiyasini ko'rishimiz mumkinligini bilamiz. Bu
kafolatlangan.
Buni yuqori hajm va unga bog'liq narx harakati bizga
aytmoqda. Bu, albatta, aniqroq bo'lishi mumkin emas edi.

Oltinchi bob
Narx hajmini tahlil qilish - keyingi daraja Men hech qachon
lenta bilan bahslashmayman.
Jessi Livermor (1877-1940)

So'nggi bir necha boblarda biz asta-sekin VPA haqidagi

bilimlarimizni va tushunchamizni qurishni boshladik, agar
xohlasangiz, mikro darajada narx va hajmni juda oddiy tahlil
qilishdan boshlab, lenta darajasida. U yerdan biz narx va
hajmning ba'zi oddiy tushunchalarini makro darajada ko'rib
chiqishga o'tdik va nihoyat, oxirgi bobda "global" ko'rinish va
bozorlar insayderlar sifatida hajmning pasayishi va oqimi bilan
birga keladigan xatti-harakatlar tsikllarini ko'rib chiqishga
o'tdik. Ommaviy axborot vositalarini asosiy vosita sifatida
ishlatib, narx harakatini u yoki bu yo'l bilan surish va tortish.
Biroq, ushbu kitobning boshida aytganimdek, savdoda yangi
narsa yo'q va hajm 100 yildan ortiq vaqtdan beri mavjud.
O'shandan beri o'zgargan narsalardan biri shamdonlarning
grafikdagi narx harakatini tahlil qilish uchun "de-fakto"
standarti sifatida joriy etilishidir. Hozirgacha eslatib o'tilgan
barcha asl kitoblar va maqolalar umumiy bir narsaga ega,
ya'ni diagrammalar narx harakatini tasvirlash uchun
146
chiziqlardan foydalanadi. Shamdonlar faqat 1990-yillarning
boshidan beri G'arb savdogarlari tomonidan qabul qilingan.
Yana Albertdan asoslarni o'rgatganim baxtiga muyassar
bo'ldim va o'shandan beri men bir qancha sabablarga ko'ra
shamdonlardan foydalandim.
Men uchun shamlar har qanday barga qaraganda ancha
tavsiflovchidir. Shamdonlar bilan VPA mening shaxsiy
metodologiyam. Shamdonlarning kuchini VPA bilan
birlashtirish bizga bozor xatti-harakatlarining chuqurroq
istiqbolini beradi.
Ushbu bobda men keyingi bosqichga o'tmoqchiman va biz
VPA tahlili va ta'limimizga kiritadigan turli sham va sham
naqshlarini tushuntirmoqchiman. Shuni ta'kidlashim kerakki,
bu bob yapon shamdonlari haqidagi boshqa kitob sifatida
mo'ljallanmagan. Ularning ko'pchiligi allaqachon mavjud va
kelajakda men o'zim yozaman.
Ushbu bobda men VPA yordamida diagrammani tahlil
qilishda ko'rish kerak bo'lgan shamlar va sham naqshlari
kombinatsiyalarini tushuntirmoqchiman.
Keyingi boblarda haqiqiy izohli diagramma misollariga
o‘tishdan oldin biz sxemalardan foydalangan holda ko‘plab
misollarni ko‘rib chiqamiz.
Biroq, oldinga siljishdan oldin, men qandillardan
foydalanishda har qanday tahlilda yodda tutishimiz kerak
bo'lgan va amal qiladigan ba'zi keng tamoyillarni
tushuntirmoqchiman.
Birinchi raqamli printsip
Shamning tepasi yoki pastki qismidagi har qanday tayoqning
uzunligi DOIMA birinchi navbatda diqqat markazida bo'ladi,
chunki u yaqinlashib kelayotgan kuch, zaiflik va qat'iyatsizlikni
va eng muhimi, har qanday bog'liq bozor hissiyotlarini darhol
ochib beradi.
Ikkinchi raqamli printsip
147
 Agar tayoq yaratilmasa, bu yopilish narxi yo'nalishi bo'yicha
kuchli bozor kayfiyatini ko'rsatadi.
Uchinchi raqamli tamoyil
Tor tana zaif bozor kayfiyatini ko'rsatadi. Keng tana kuchli
bozor kayfiyatini ifodalaydi.
To'rtinchi raqamli printsip
Xuddi shu turdagi sham, narx tendentsiyasida qaerda paydo
bo'lishiga qarab butunlay boshqacha ma'noga ega bo'ladi. Har
doim shamni kengroq tendentsiya ichidagi yoki konsolidatsiya
bosqichidagi joyga havola qiling.
Beshinchi raqamli printsip
Hajmi narxni tasdiqlaydi. Sham bilan boshlang, so'ngra
tekshirish yoki qidiring
miqyosi satrida narx harakatining anomaliyalari.
Shunday qilib, men ikkita eng muhim shamlardan, otuvchi
yulduz va bolg'acha shamdan boshlaylik.
Otishma yulduzi sham
Narx harakati - zaiflik.
Yulduzli sham - bu VPA-dagi uchta asosiy shamlardan biri
bo'lib, biz barcha vaqt oralig'ida, barcha asboblar va
bozorlarda kuzatamiz.
Narx harakati zaiflikni ochib beradi, chunki narx ko'tarilib,
keyin ochilish narxiga yaqin yopilish uchun tushib ketdi,
sotuvchilar sessiyada xaridorlarni bosib olishdi.
Yulduzli shamlar har bir tendentsiyada, ham buqa, ham
pasayishda va trendning har bir nuqtasida paydo bo'ladi.
Ularning tashqi ko'rinishi darhol teskari o'zgarishlarni
ko'rsatmaydi. Ularning ko'rinishi narx harakatining o'sha
nuqtasida POTENTIAL ZAYIFLIK haqida signal beradi. Sham
FAQAT bog'langan hajmga qarab ahamiyatga ega bo'ladi.
Yulduzli narx harakati har bir yuqoriga va pastga trendda
namoyon bo'ladi. Bu zaiflikning klassik signalidir va bu
zaiflikning nisbiy kuchi va natijada har qanday teskari ko'lami
148
to'g'risida aniq signal berishi mumkin bo'lgan faqat hajm.
Ushbu variantlarni tushunishning eng yaxshi usuli bu ba'zi
misollardir.
Ko'tarilish tendentsiyasida o'rtacha ovoz balandligidan past
bo'lgan har qanday otuvchi yulduz shunchaki qisqa muddatli
orqaga chekinish bilan yuqori tendentsiyadagi mumkin bo'lgan
pauza haqida signal beradi. Bunday signaldan so'ng, biz
tendentsiyaning davom etishini tasdiqlash uchun oldingi va
keyingi narx harakatlarini ko'rib chiqamiz.
Ushbu tendentsiya yanada rivojlanib borar ekan, bu dastlabki
zaiflik o'rtacha hajmli qo'shimcha yulduz shamlari bilan
tasdiqlanishi mumkin. Biz trendda va bir xil vaqt oralig'ida
o'xshash nisbatdagi ikkita shamga ega bo'lgach, biz ikkita
sham o'rtasidagi hajmni solishtirishimiz mumkin. Agar birinchi
sham zaiflikning dastlabki belgisi bo'lsa, ikkinchisi kuchaygan
hajm bilan bu zaiflikni yanada tasdiqlaydi. Oxir oqibat, agar
ikkinchi otayotgan yulduzdagi tovush birinchisidan yuqori
bo'lsa, demak, bozorga ko'proq sotuvlar kelib, sessiyada
narxlarni pasaytirishga majbur bo'lganligi sababli "zaiflik" ortdi.
Bu meni bu erda tanishtirmoqchi bo'lgan muhim nuqtaga olib
keladi. Bu, ehtimol, ravshan, ammo baribir e'tiborga olish
kerak bo'lgan narsa.
Agar biz bitta otayotgan yulduzni ko'rsak, bu zaiflik belgisi
sifatida qabul qilinishi mumkin. Agar biz ikkita ketma-ket yoki
bir-biriga nisbatan yaqin ikkita yulduzni ko'rsak, bu pasayish
kayfiyatini kuchaytiradi. Agar uchinchisi paydo bo'lsa, bu
ko'proq pasayish hissini qo'shadi. Boshqacha qilib aytadigan
bo'lsak, bitta shamlar muhim ahamiyatga ega, bir xil shamning
bir nechta ko'rinishi, bir xil narx hududida, ayiq yoki buqa
kayfiyatini eksponent ravishda oshiradi. Va esda tutingki, bu
faqat narx harakati asosida. Hajmi aspektini qo'shing va bu
bizning tahlilimizni boshqa darajaga olib chiqadi, shuning

149
uchun men PAT treyderlarining hajmdan foydalanmasligi juda
g'alati tuyuladi!

Agar biz 6.10-rasmda ko'rsatilganidek, ushbu narx sxemasini

olsak va bular bir vaqtning o'zida uchta sham bo'lib, ularning
har biri hajmi ortib borayotganini tasavvur qilsak, sham shakli
va hajmining ushbu kombinatsiyasiga asoslanib, bozorning
ko'tarilishi mumkin deb o'ylaymizmi yoki yo'qmi? tushishmi?
Shubhasiz, bozor tushib ketadi va buning sababi juda oddiy.
Birinchidan, biz uchta ketma-ket shamni ko'rdik, ularning
yuqori darajasi aynan bir xil narx darajasida
muvaffaqiyatsizlikka uchradi, shuning uchun bu mintaqada
150
zaiflik mavjud. Ikkinchidan, bizda uchta otuvchi yulduz bor, biz
allaqachon zaiflik belgisi ekanligini bilamiz va nihoyat, bizda
hajm bor. Bizning jadvalimizdagi bir xil narx nuqtasida uchta
bir xil shamda ko'tarilayotgan hajm mavjud. Bozor haqiqatan
ham bu darajada kurashmoqda va oxirgi ikkitasi, albatta,
sotuvning avjining bir qismi deb hisoblanishi mumkin.
Bundan tashqari, agar bu signallar yonma-yon narx harakati
davridan keyin paydo bo'ladigan bo'lsa, bu signallarga yanada
kuch beradi, chunki biz VPA tahlilimizni narxni tahlil qilishning
boshqa usuli, ya'ni qo'llab-quvvatlash va qarshilik bilan
tasdiqlaymiz.
Orqaga qarash va yuqori va pastki tomonlarini aniqlash juda
oson.
Haqiqiy vaqtda asosiy burilish nuqtalarini aniqlashga harakat
qilish va aniqlash qiyinroq, shuning uchun men 6.11-rasmda
ushbu harakatning diagrammada qanday bajarilishini
tushuntirish uchun sxemani yaratdim. Bu menga ushbu
metodologiyaning boshqa kengroq jihatlarini ham kiritish
imkonini beradi.

151
 Agar birinchi navbatda sxemaning chap tomonini olsak.
Bozor yuqori tendentsiyaga ega bo'ldi, chartda otayotgan
yulduz shamlari paydo bo'lganda, ehtimol u o'rtacha hajmdan
yuqori bo'ladi. Ushbu shamning paydo bo'lishi tendentsiyaning
katta o'zgarishini yoki shunchaki kichik pauza va orqaga
chekinishni anglatadimi? Javob, bu shamga asoslanib, biz
bilmaymiz.
Ishonch bilan aytishimiz mumkinki, biz oldingi sessiyalarda
yuksalish tendentsiyasini ko'rdik va endi bizda biroz zaiflik bor.
Biz shuni bilamizki, signalning o'ziga xosligi bor, chunki u
bozor bir muncha vaqt o'sgandan keyin paydo bo'ldi va bu
men avvalroq ta'kidlamoqchi bo'lgan fikrlarimdan biri. Biz bu
signallarning barchasini ilgari sodir bo'lgan narsalar
kontekstida ko'rib chiqishimiz kerak.
Bunday holda, bizda o'rtacha hajmdan yuqori bo'lgan yulduzli
sham paydo bo'lganida, yaxshi ko'tarilish tendentsiyasi
rivojlandi. Diagramma endi diqqatimizni tortadi. Biz nima
qilamiz? Biz sakrab savdo qilamizmi?
Mutlaqo yo'q. Yuqorida aytib o'tganimdek, bozor bir tiyinga
aylanmaydi. U to'xtaydi, aks etadi, keyin ko'tariladi, yana bir
marta pauza qiladi va keyin tushadi.
Biz keyingi shamning paydo bo'lishini kutamiz, bu zaiflikni
tasdiqlaydimi yoki yo'qmi, ehtimol ba'zi bir tor yoyilgan
shamlar, keyin yana bir otuvchi yulduz.
Birinchi otayotgan yulduzning paydo bo'lishi bizning
o'tirishimiz va e'tiborga olishimiz uchun ishoradir. Dastlabki
zaiflikni tasdiqlash uchun keyingi shamlarni tekshirish va VPA
bilan bu uzoq muddatli zaiflik belgisi yoki shunchaki
vaqtinchalik pauza ekanligini aniqlashga harakat qilish bizning
maslahatimizdir. Shu nuqtada biz maslahatlar uchun
jadvaldagi narxlarning tirbandligi joylarini ham ko'rib chiqamiz.
Oxir oqibat, agar biz bozor ilgari o'zgargan narx mintaqasida
bo'lsak, bu ham kuchli signaldir va qo'shimcha ravishda har
152
qanday o'zgarishlarning ehtimoliy chuqurligi haqida ba'zi
maslahatlar berishi mumkin.
Bundan tashqari, agar narx harakati to'planish bosqichidan
yaqinda chiqib ketgan bo'lsa, unda bu har qanday teskari
pasayishning boshlanishi bo'lishi dargumon va bu yana bir bor
asosiy nuqtadir. Har doim tendentsiya kontekstida qayerda
ekanligimizni va uning insayderlar to'planishi mumkin bo'lgan
narx harakatining so'nggi konsolidatsiya bosqichlari bilan
bog'liqligini ko'rib chiqish. Oxir oqibat, yangi tendentsiyaning
boshlanishi va keyin darhol orqaga qaytishi ehtimoldan yiroq
emas, ayniqsa muvaffaqiyatli sinovdan o'tgan bo'lsa. Shunday
qilib, shamning "kattaroq rasm" bilan bog'liq bo'lgan konteksti
muhim va savolga javob berishga yordam beradi.
Keyingi qadam, ushbu signal va kontekstni yanada kengroq
ko'rish uchun yuqori va past vaqt oralig'ini tekshirish,
shuningdek, ushbu taymfreymlarga VPA qo'llashdir.
Misol uchun, agar bu narx harakati bir soatlik grafikda paydo
bo'lgan bo'lsa va 15 daqiqalik jadvalni tekshirganimizda, biz
o'sha vaqt oralig'ida ikkita otishuvchi yulduz shamlari hosil
bo'lganini ko'rishimiz mumkin edi, ularning ikkalasi ham
o'rtacha hajmdan yuqori bo'lsa, bu har qanday teskari bo'lishi
mumkinligini tasdiqlaydi. muhimroq bo'lsin. Bundan tashqari,
15 daqiqali diagrammada narxlarning tirbandligining muhim
joylari ham bo'lishi mumkin, bu ham bizning tahlilimizga hissa
qo'shadi. Bularning barchasi keyingi shamning paydo
bo'lishini kutish uchun bir necha soniya bo'lmasa, bir necha
daqiqa davom etadi.
Bir nechta vaqt ramkalaridan foydalanish bizga uzoq
muddatli tendentsiyani ko'rish imkonini beradi va shuningdek,
ushbu tortishish shamining paydo bo'lishi shunchaki kichik
teskari o'zgarishmi yoki trenddagi uzoq muddatli
o'zgarishlarning boshlanishimi degan savolga javob berishga
yordam beradi. Bu diagramma tahlili uchun bir nechta vaqt
153
oralig'idan foydalanishning ko'pgina afzalliklaridan biridir.
Bundan tashqari, bir nechta vaqt oralig'idan foydalanish har
qanday pozitsiyani qancha vaqt ushlab turishimiz mumkinligini
ko'rsatadi.
Bu mukammal ma'noga ega. Oxir oqibat, agar uzoq muddatli
tendentsiya ko'tarilgan bo'lsa va biz tezroq vaqt
diagrammasida qisqa savdo qilsak, biz bu pozitsiyani faqat
cheklangan vaqt davomida ushlab turishimiz mumkin, chunki
biz dominant tendentsiyaga qarshi savdo qilmoqdamiz.
sessiya. Yana bir bor, bu tendentsiyaning o'zgarishimi yoki
shunchaki kichik pauza va orqaga chekinishmi degan savolga
javob berishga yordam beradi.
Bozorning "yuqorida" ekanligini aniqlashga yordam
beradigan turli xil usullar mavjud va ular keyinchalik kitobda
batafsil bayon qilinadi. Biroq, men bu erda ba'zilarini
tanishtirmoqchi edim. Bu savolga javob berish uchun ko'p
vaqt oralig'i tahlili, VPA tahlili, narxlarning tirbandligi va sham
naqshini tahlil qilishdan foydalanish mumkin. Bundan tashqari,
hajmning pasayishi bilan o'sib borayotgan bozor ham
zaiflikning klassik belgisidir.
Otishma yulduzi yuqori ovozda tor yoyilgan sham bilan oldin
bo'lishi mumkin, yana klassik zaiflik belgilari, lekin ular hali
ham bu kichik orqaga chekinishmi yoki trendning katta
o'zgarishimi degan savolga javob bermaydilar. Buni amalga
oshirish uchun bizga yordam kerak va bu yordam VPA-dan
boshqa vaqt oralig'ida, shuningdek, siz keyinroq kashf
etadigan usullardan foydalanish orqali keladi.
Bunday usullardan biri har qanday narx tirbandligining
chuqurligi va ko'lamidir, chunki bozor ma'lum bir darajada
uzoqroq harakatlansa, buzilish va orqaga qaytish ehtimoli
ko'proq.
Bundan tashqari, VPA fan emas, san'atdir, shuning uchun
savdo dasturi biz uchun bu tahlilni amalga oshira olmaydi.
154
Dominant tendentsiyani baholash va aniqlash uchun bir necha
vaqt oralig'ida har bir sham, sham naqshlari, tegishli hajmlar
va tegishli narx bo'yicha olib boradigan tahlilimiz sub'ektivdir.
Dastlab o'rganish uchun vaqt kerak bo'ladi, shuning uchun
men bu kitobni siz uchun o'rganish egri chizig'ini qisqartirish
uchun yozdim.
Ushbu bobning boshida aytib o'tilgan beshta tamoyil barcha
shamlarga va barcha VPA tahlilimizga taalluqlidir, ammo
otayotgan yulduz va uning qarama-qarshi raqami bolg'a juda
muhim bo'lgani uchun, men keyingi darajalarning asosiy
tushunchalarini kiritishni o'rinli deb bildim. Bu erda VPA tahlili.
Otishma yulduzi shamiga sharhni yakunlash uchun, ular
nafaqat yuqori tendentsiyalarda namoyon bo'ladi, balki ular
pastga tushish tendentsiyalarida ham namoyon bo'ladi va bu
erda ular zaiflikning tasdig'i sifatida ishlaydi, ayniqsa, ular
pastga siljish boshlanganidan ko'p o'tmay paydo bo'lsa.
Savdo avj nuqtasidan so'ng pasayish tendentsiyasida
uchuvchi yulduz shamining paydo bo'lishi bozor pasayib
borayotganligi sababli talabning sinovi bo'lishi mumkin.
Bundan tashqari, agar otish yulduzi past hajm bilan birga
bo'lsa va sotuvning eng yuqori nuqtasidan keyin bozorda
yonma-yon tirbandlik bo'lgan bo'lsa, bu bozor tarqatish
bosqichidan uzoqlashayotganda talabni sinab ko'rgan
insayderlarning ham tasdiqlaydi. Otayotgan yulduz bozorning
yuqoriga ko'tarilganligidan dalolat beradi, ammo talab yo'q,
shuning uchun ochiq maydonda yoki yaqin joyda yopiladi.
Yulduzli shamlar, shuningdek, tendentsiyadagi kichik
o'zgarishlarda ham paydo bo'lishi mumkin, chunki pastga
yo'naltirilgan bosim to'xtab qoladi va yuqoriroq orqaga
tortiladi. Bu erda yana, agar sham o'rtacha hajmdan yuqori
bo'lsa, bu bizga faqat bitta narsani aytadi, ya'ni bozor hali ham
zaif va biz tendentsiyaning pastki qismida sotib olishning eng
yuqori nuqtasiga etib bormadik.
155
 Narxlar harakatining bu shakli insayderlar ilgari garovga
qo'ygan vahimaga tushgan sotuvchilardan to'plagan
inventarlarning bir qismini bozorga qaytarib sotadilar.
Ombordagi bu inventar bozor pasayganligi sababli sotilishi
kerak. Axir, insayderlar o'zlarining maqsadli narxidan,
boshqacha aytganda, ulgurji narxdan boshqa joyda sotib
olishni yoqtirmaydilar.
Ba'zi xaridorlar bozor pastga tushdi va yuqoriga aylanmoqchi
deb o'ylab, bu orqaga chekinishda keladi, boshqalari esa
sotishda davom etadilar. Bu narx harakati har doim narx
sharsharasida sodir bo'ladi, chunki bozor past va tez harakat
qiladi. Insayderlar tushishni to'xtatishlari, pauza qilishlari,
ommaviy axborot vositalaridan foydalangan holda bozorni
yuqoriga ko'tarishlari va yaratilgan talabni sotishlari kerak, shu
bilan birga kelishi davom etayotgan sotish bilan
shug'ullanishlari kerak. Shuning uchun ovoz balandligi
o'rtacha yoki yuqori bo'ladi, bu esa kelgusida zaiflikni
ko'rsatadi.
Hammer sham
Narx harakati - kuch
Bolg'a bizning uchta "asosiy" shamimizdan ikkinchisi va biz
barcha bozorlarda va vaqt oralig'ida qidiradigan yana bir
klassik shamdir. Bu vaqtinchalik kuch uchun yoki uzoq
muddatli narxni o'zgartirish uchun signal sifatida klassik kuch
shamidir.
Seansda narx tushib ketganda, bolg'a hosil bo'ladi, faqat
teskari va ochilish narxiga yaqin qaytib yopish uchun tiklanish
uchun. Bu bozorning tiklanishiga imkon beruvchi xaridorlar
sotuvchilarni engib o'tishlari uchun etarli kuchga ega bo'lgan
sotish bilan kuchlilik belgisidir. Bolg'a shunday nomlanadi,
chunki u "pastki qismini urish" va xuddi otayotgan yulduz kabi,
VPA bilan birlashganda juda kuchli.

156
 Yana bir bor, bobning boshida bayon etilgan beshta tamoyil
bolg'a shamiga taalluqlidir va yana bu shamni ko'rganingizdan
so'ng hayajonlanish juda oson. Bizning fikrimizcha, trenddagi
o'zgarishlarga o'tish juda oson. Agar bozor pastroq tezlikda
harakatlanayotgan bo'lsa, ular odatda shunday qilishadi,
buning darhol kuchga kirishi dargumon. Ko'proq ehtimol
shundaki, bozor to'xtab qoladi, yuqoriga ko'tariladi va keyin
yana pastga tushadi. Boshqa so'zlar bilan aytganda, qisqa
siqish posting.
Endi bilamizki, insayderlar pastroqqa sotilgan inventarni
tozalashlari kerak va pauzaning birinchi signali bolg'adir,
chunki insayderlar bozorni vaqtincha qo'llab-quvvatlab, sotib
olish uchun harakat qilishadi. Ular hatto yulduzli sham bilan
uni yuqoriga ko'tarishlari mumkin. Bolg'a insayderlar
tomonidan "majburiy sotib olish" ga ishora qilmoqda va yulduz
yulduz insayderlar tomonidan "majburiy sotish" ga ishora
qilmoqda. Ular ayiq bozorlarida tez harakat qilsalar ham, har
doim yuqori darajalarda so'rilishi kerak bo'lgan sotuvlar
mavjud va bu inventar yana pastga tushishdan oldin
tozalanishi kerak. Axir, agar bu sodir bo'lmaganda, insayderlar
ulgurji narxlarda emas, balki yuqori narxlarda sotib olingan
inventarlarning sezilarli qismiga ega bo'lishlari mumkin edi.
Narx sharsharasi har doim pauza qiladi, pastga tushishdan
oldin yuqoriroq orqaga tortiladi. Har doimgidek, hajm kalitni
ushlab turadi va agar narx palapartishligida hajmlar o'sib
borayotgan bo'lsa, bu keyingi zaiflik haqida kuchli signaldir.
Shuning uchun, ovoz balandligi o'rtachadan yuqori bo'lsa
ham, pastroq harakatni to'xtatish uchun bitta bolg'a etarli
bo'lmaydi. Har doimgidek, keyingi narx harakati, shuningdek,
yaqin atrofdagi har qanday narx tirbandligi bilan bog'liq vaqt
oralig'idagi narx va hajm muhim ahamiyatga ega. Bu
avvalgidek muammo va biz har doim bolg'a yoki otayotgan
yulduzni ko'rganimizda so'rashimiz kerak bo'lgan savol, narx
157
harakati uzoq muddatli tendentsiyadagi pauzani yoki
trendning haqiqiy teskarisini bildiradimi?
Bolg'a shamining kuchi, xuddi otayotgan yulduz kabi, yuqori
yoki o'ta baland ovoz bilan birga keladigan ikkita yoki uchta
shamning ketma-ketligini ko'rganimizdan keyin namoyon
bo'ladi. Aynan shu nuqtada biz sotib olishning eng yuqori
pallasida ekanligimizni aniq bilamiz va faqat sabr-toqatli
bo'lishimiz va insayderlar bozorni yuqori darajaga ko'tarishni
boshlashdan oldin o'z vazifalarini bajarishlarini kutishimiz
kerak.
Bundan tashqari, sotib olishning eng yuqori nuqtasi
tugagandan so'ng, biz bolg'a shamidan foydalangan holda bir
yoki bir nechta sinovlarni ko'rishimiz mumkinligini yodda
tutishimiz kerak.
Bu shamlar haqiqiy bolg'achadan ko'ra kamroq aniq bo'lishi
mumkin, ehtimol nisbatan sayoz tayoqlar bilan, lekin printsip
bir xil bo'ladi. Ochiq va yopiq deyarli bir xil bo'ladi va pastki
tanada har doim tayoq bo'ladi.
Muvaffaqiyatli sinov uchun ovoz balandligi ham past bo'lishi
kerak va bu bosqichda bir nechta sinov bo'lishi mumkin.
Ushbu testlar narxlarning to'planish zonasida ham, har
qanday buzilishning dastlabki bosqichida ham paydo bo'lishi
mumkin, chunki narx harakati darhol yuqoridagi og'ir
sotuvning eski maydoniga qaytadi.
Narx va hajmni o'qishda bizning ustuvor vazifamiz bo'lgan
ikkita sham. Ishonchim komilki, Hajm bahosi tahliliga kirishdan
eslaysiz, biz har qanday sham yoki shamlar ketma-ketligi
bo'yicha qidirayotgan narsa - tekshirish yoki anomaliya. Ovoz
narx harakatini tasdiqlaydimi va bu bizga qanday signal
yuboradi yoki bu anomaliyami va shuning uchun bizga juda
boshqacha signal yuboradi.
Qaysidir ma'noda, yulduz shamida hech qachon anomaliya
bo'lmaydi, chunki narx harakati o'z-o'zidan aniq xabar
158
yuboradi. Har qanday narx harakati treyderi sizga aytadiki, bu
sham o'z-o'zidan zaiflik belgisidir. Boshqa talqin yo'q.
Seansda bozor ko'tarildi va keyin tushdi, buning uchun bozor
zaif bo'lishi kerak. Ovoz bu zaiflikni kontekstga qo'yadi,
shuning uchun men uchta ovoz balandligi satri bilan sxemani
ko'rsatdim, past, o'rtacha va yuqori (yoki hatto juda baland).
Kam ovozli otayotgan yulduz zaiflik belgisidir, lekin, agar biz
pastga qarab pastga siljishni boshlaganimizda, sotuvning eng
yuqori nuqtasidan keyin talabning sinovi bo'lmasa, ahamiyatli
emas.
O'rtacha ovoz balandligidagi otayotgan yulduz bizga zaiflik
borligini bildiradi, bu nisbatan kuchli signal va orqaga tortish
birinchi misoldagiga qaraganda ancha muhimroq bo'lishi
mumkin. Nihoyat, bizda yuqori yoki o'ta yuqori ovozli otuvchi
yulduz bor va bu erda professional pul hozir sotilmoqda.
Qimmatli qog'ozlar va indekslar bo'yicha marketmeykerlarmi
yoki fyuchersdagi yirik operatorlarmi, forexdagi
marketmeykerlarmi yoki obligatsiyalardagi yirik operatorlarmi,
bu muhim emas. Insayderlar sotilmoqda va biz
tayyorlanishimiz va e'tiborga olishimiz kerak, chunki katta
harakat yo'lda!
Gap shundaki. Hech qachon otayotgan yulduz bilan
anomaliya bo'lmaydi, faqat signalning kuchini tekshirish. Ovoz
har doim otishma yulduzi bilan narx harakatini tasdiqlaydi va
biz qilishimiz kerak bo'lgan narsa uning past, o'rtacha yoki
yuqori yoki ultra yuqori ekanligini ko'rib chiqish va buni bizning
vaqt oralig'imizdagi oldingi narx harakati nuqtai nazaridan
aniqlash va keyingi shamlar jadvalda ochilganda.
Xuddi shu fikrlar bolg'a shamiga ham tegishli. Yana bir bor,
bolg'acha sham bilan hech qachon anomaliya YO'Q. Narx
harakati bizga bilishimiz kerak bo'lgan hamma narsani aytadi.
Sessiyada, har qanday sababga ko'ra, narx pastga tushdi va
keyin yaqin yoki ochiq joyda yopish uchun tiklandi. Shuning
159
uchun bu kuchning belgisidir va ovoz balandligi paneli
keyinchalik bu kuchning darajasini ochib beradi.
Yana bir bor, men 6.12-rasmda ko'rib turganimizdek, past,
o'rtacha va ultra baland bo'lgan uchta bolg'acha shamni
ko'rsatdim.
Kam ovozli shamga ega bolg'a kichik zaiflikni ko'rsatadi,
o'rtacha hajm esa mumkin bo'lgan o'zgarishlarning kuchliroq
belgilarini ko'rsatadi, shu bilan birga, o'ta yuqori bo'lsa, sotib
olish avjining bir qismi sifatida insayderlar jiddiy xarid qilishlari
haqida signal beradi. Hajmi bizga bozor qanchalik uzoqqa
borishi mumkinligi haqida ma'lumot beradi. Bolg'acha sham
bilan o'rtacha hajmli bar bizga kun davomida terini tozalash
imkoniyatini berishi mumkin. Va buning hech qanday yomon
joyi yo'q. Kam hajmli bolg'a bizga har qanday teskari
o'zgarishlar unchalik katta bo'lmasligi mumkinligini aytadi,
chunki bu narx darajasida o'sishga unchalik qiziqish yo'q.

160
 Bu yana bir jihatni keltirib chiqaradi, men buni shu yerda ham
aytib o'tishim kerak deb hisoblayman.
VPA nafaqat past xavfli savdo pozitsiyalariga kirishimizga
yordam beradi, balki bizni o'sha pozitsiyalarda saqlanishiga
yordam beradi, bu ko'pincha savdoda qilish eng qiyin
narsalardan biridir. Mavqega ega bo'lish va trendda qolish
juda qiyin bo'lishi mumkin va menimcha, egallash eng qiyin
ko'nikmalardan biridir. Bu, shuningdek, ko'plab treyderlarning
muvaffaqiyatsiz bo'lishining asosiy sababidir. Axir, bu biz har
qanday foydani maksimal darajada oshiradigan tendentsiyada
qolmoqda va tendentsiya bir necha daqiqa yoki soat, bir
necha kun va haftalargacha bo'lishi mumkin.
Biz hammamiz savdogarlar sifatida bilamizki, bozor faqat
bosqichma-bosqich ko'tariladi va pastga tushadi, hech qachon
to'g'ri chiziqda emas va biz bu kichik orqaga qaytish va teskari
harakatlar orqali pozitsiyalarda qolishimiz kerak. Bu VPA ning
ko'plab buyuk kuchlaridan biridir, chunki u sizni mavjud
holatda saqlashga yordam beradi va o'zingizning
tahlilingizdan foydalanib, bozorni chinakam ko'rish uchun
sizga ishonch beradi.
Misol uchun, bozor pastga siljishi mumkin, biz bozorga
qisqamiz va biz bolg'a hosil bo'lganini ko'ramiz. Bu trendning
o'zgarishi va chiqish vaqtimi yoki uzoq muddatli
tendentsiyaning qisqa muddatli o'zgarishimi? Agar ovoz
balandligi past bo'lsa, unda insayderlar bu darajada sotib
olmasligi aniq. Ehtimol, bolg'achadan keyin o'rtacha katta
hajmdagi otuvchi yulduz, pasayish tendentsiyasidagi zaiflik
belgisi va bolg'a shamining tahlilini tasdiqlaydi. Bozor zaif va
VPA-dan foydalangan holda tahlil qilish bizga ushbu orqaga
qaytish orqali bozorda o'z o'rnini egallashga ishonch berdi.
Hajmi bo'lmasa, biz ushbu narx faolligining kuchi yoki zaifligi
haqida ozgina tasavvurga ega bo'lar edik. Hajmi bilan

161
hammasi oshkor bo'ladi va biz shunga qarab qarorlar qabul
qilishimiz mumkin.
Bu VPA ning kuchi. Bu bizni nafaqat savdo-sotiqqa jalb
qiladi, balki bizni ushlab turishga yordam beradi va nihoyat
bizni tashqariga chiqaradi.
Yuqoridagi misolni yana 6.12-rasmda va yuqori yoki o'ta
yuqori hajmda keladigan bolg'acha olib. Bu potentsial
o'zgarishlar haqida erta ogohlantirish signalidir. Katta pullar
kirib bormoqda va qisqa sotuvchi sifatida bozordan chiqish,
daromadimizning bir qismini yoki barchasini stoldan olib
tashlash va tanaffus sodir bo'lganda uzoq pozitsiyaga
tayyorgarlik ko'rish vaqti keldi.
Savdoga kirish - bu oson qism, unda qolish va keyin kerakli
vaqtda chiqish juda qiyin. Va bu erda VPA bizga bozor xulq-
atvori to'g'risida kerakli ma'lumotni beradigan kuchli texnikadir.
Narx va hajm munosabatlari nimani anglatishini talqin qilish va
tushunishni boshlaganingizdan so'ng, siz Nirvana savdosiga
keldingiz.
Va nihoyat, agar biz buqa tendentsiyasining tepasida
bolg'acha shamni ko'rsak, u boshqa nomga ega va butunlay
boshqacha talqinga ega. Buni keyinchalik ushbu bobda
boshqa shamlar va sham naqshlarini ko'rib chiqamiz, chunki
biz bilimlarimizni mustahkamlashda davom etamiz.
4-tamoyilda men shuni nazarda tutgan edim - sham umumiy
tendentsiyada qaerda paydo bo'lishiga qarab juda boshqacha
ma'noga ega bo'lishi mumkin. Trendning yuqori qismida bolg'a
"osilgan odam" deb nomlanadi va u yulduz yulduzi bilan sham
shaklida paydo bo'lganda, zaiflikni bildiradi.
Bizning asosiy shamlar uchligimizdagi so'nggi sham bu doji,
lekin har qanday doji sham emas, bu uzun oyoqli doji.
Uzun oyoqli Doji sham
Narx harakati - qat'iyatsizlik

162
 Doji shamining ko'plab variantlari mavjud va siz ularni har bir
jadvalda doimiy ravishda ko'rasiz. Ularning barchasi ochiq va
yopiq bir xil yoki juda yaqin bo'lishi bilan bir xil tarzda
tavsiflanadi va tananing yuqori va pastki qismidagi tayoq
bilan.
Bu doji shamining o'ziga xos naqshini yoki doji xochini
yaratadigan narx harakati. Doji shamlarining o'lchamlari va
turlari juda ko'p bo'lsa-da, menimcha, VPA kontekstida muhim
ahamiyatga ega bo'lgan faqat bittasi bor, bu uzun oyoqli doji.
Doji shamining o'zi qarorsizlikni anglatadi. Bozor ko'tarilish va
pasayish hissi teng darajada muvozanatlashgan nuqtaga
yetib bormoqda. Sessiyada aslida nima sodir bo'layotgani
nuqtai nazaridan, bu shunga o'xshash narsa. Bozor ochiladi
va his-tuyg'u narx harakatini bir yo'nalishda amalga oshiradi.
Bu zudlik bilan o'zgartiriladi va teskari yo'nalishda, ochilish
bozor kayfiyati nazoratni tiklagunga qadar va bozorni yana
ochilish narxiga qaytaradi. Boshqacha qilib aytadigan bo'lsak,
sessiya doirasida narx harakatida ba'zi yirtqich o'zgarishlar
yuz berdi, ammo narxning tayanch nuqtasi o'rtada qoldi.
Ushbu turdagi doji shamining asosiy jihati shundaki, yuqori
va pastki tayoqlar tanaga nisbatan uzun va men ilgari atagan
narsaga o'xshash bo'lishi kerak, ya'ni "dada uzun oyoqlari" -
juda uzun oyoqli kichik uchuvchi hasharotlar!
Shamning kuchi uning bashorat qilish kuchida, bu
tendentsiyaning o'zgarishining potentsial signalidir. Xuddi
bolg'a va otayotgan yulduz kabi, narx harakati bizga qat'iy
signal beradi, ammo ovoz balandligi bilan birlashganda u juda
kuchli bo'ladi. Shamdagi narx harakati, o'z-o'zidan, bizga
vizual tarzda qarorsizlik borligini aytish uchun etarli. Axir, agar
bunday bo'lmasa, unda sham qurilishda juda boshqacha
bo'lar edi.
Yana bir bor, narx harakati hissiyotni ochib beradi, bu holda
bu qarorsizlik va shuning uchun mumkin bo'lgan teskari. Uzun
163
oyoqli doji pasayishdan ko'tarilishga yoki ko'tarilishdan pastga
o'tishni ko'rsatishi mumkin va yo'nalishning o'zgarishi avvalgi
narx harakati bilan bog'liq. Agar biz bir muncha vaqt davomida
yuqori tendentsiyada bo'lgan bo'lsak va uzun oyoqli doji
paydo bo'lsa, bu pasayish tendentsiyasining o'zgarishining
birinchi belgisi bo'lishi mumkin. Aksincha, agar bozor bir
muncha vaqt pasayganidan keyin bu shamni ko'rsak, bu
ko'tarilishning o'zgarishini ko'rsatishi mumkin.
Biroq, otayotgan yulduz va bolg'acha shamdan farqli o'laroq,
uzun oyoqli doji sham bilan biz hajmda anomaliyaga ega
bo'lishimiz mumkin. Yana bir bor 6.13-rasmda ko'rib
turganimizdek, men ostida uchta hajmli chiziqli shamni
ko'rsatdim va anomaliya bo'lgan birinchisi past ovozda.
Nima uchun bu anomaliya ekanligini tushuntirib beraman,
shuningdek, ushbu bo'limga to'g'ri keladigan yana bir
tushunchani kiritaman.

164
 Nima uchun bunday shamda past hajm anomaliya
hisoblanadi? Xo'sh, keling, bu haqda mantiqan o'ylab
ko'raylik. Bozor har ikki yo'nalishda ham keskin harakat qildi
va nihoyat, ochilish narxiga yaqin yoki orqaga yopildi. Ushbu
narx harakati bozordagi o'zgaruvchanlik belgisidir, chunki
bozor sessiyada oldinga va orqaga siljigan. Agar bozor
o'zgaruvchan bo'lmaganida, biz shamning juda boshqacha
turini ko'rgan bo'lardik.
Shuning uchun, agar bozor o'zgaruvchan bo'lsa, nima uchun
past hajm mavjud. O'zgaruvchan bozorlar harakat talab qiladi
va biz bilganimizdek, harakat va natija yonma-yon boradi.
Biroq, bu holatda bizda hech qanday harakat (past hajm) va
katta natija (keng narx harakati) yo'q. Shubhasiz, bu
anomaliya va yagona mantiqiy javob shundaki, narx hozircha
qo'shilmaydigan insayderlar tomonidan ko'chirilmoqda.
Buning eng keng tarqalgan sababi to'xtash ovidir, bu erda
market-meykerlar va insayderlar narxlarni zo'ravonlik bilan
o'zgartiradilar, birinchi navbatda, savdogarlarni silkitib, bu
jarayonda to'xtash va cheklash buyurtmalarini olib
tashlashadi. Ular o'zlarini sotib olmaydilar yoki sotmaydilar,
balki shunchaki katalizator sifatida yangiliklar relizlaridan
foydalanib, narxni "pastlashtirmoqdalar" va bu meni VPA
hikoyasining muhim nuqtasiga olib keladi.
Uzun oyoqli doji ko'pincha fundamental yangiliklar nashrida
ko'rinadi va AQSh bozorlari uchun klassik bo'lib, har oyning
birinchi juma kuni e'lon qilinadigan oylik qishloq xo'jaligidan
tashqari ish haqi to'g'risidagi ma'lumotlardir. Chiqarish paytida
narx harakati o'ta o'zgaruvchan bo'lib qoladi, bu erda iqtisodiy
ma'lumotlar e'lon qilinganda bu sham qayta-qayta yaratiladi.
Bozor shiddatli tarzda bir tomonga, keyin boshqa tomonga va
keyin yana orqaga qaytadi. Bu insayderlar uchun bir vaqtning
o'zida bozorda to'xtash joylari va boshqa buyurtmalarni olib,

165
treyderlarni tezda pozitsiyalarga kirish va chiqish uchun ideal
imkoniyatdir.
Va bu sodir bo'layotganini bilishning sababi - bu hajm,
aniqrog'i uning etishmasligi.
Agar ovoz balandligi past bo'lsa, bu haqiqiy harakat emas,
balki ANOMALY.
Narxning bunday yo'l tutishi uchun harakat talab etiladi va biz
buni past hajmda ko'rsatilganidek, hech qanday kuch
sarflamasdan ko'rmoqdamiz. Insayderlar shunchaki narxlarni
manipulyatsiya qilmoqdalar va bu holatda uzun oyoqli doji
EMAS, aksincha, juda boshqacha. Ushbu narx darajasida
katta miqyosda ichki manipulatsiya. Ehtimol, bozor keyinroq
teskari bo'lishi mumkin, ammo bu bosqichda biz tashqarida
qolamiz va keyingi shamlar ochilishini kutamiz.
Bundan kelib chiqadigan keyingi nuqta - bu tovush va
yangiliklar o'rtasidagi o'zaro ta'sir. Har doim bizda iqtisodiy
reliz, bayonot, stavka to'g'risidagi qaror yoki fundamental
yangiliklarning boshqa elementi bo'lsa, u bilan bog'liq hajm
reaktsiyasi bozor yangiliklarni tasdiqlaydimi yoki unga e'tibor
bermayaptimi, darhol bizga xabar beradi. Boshqacha qilib
aytadigan bo'lsak, bu erda ham hajm yangiliklarni tasdiqlaydi
va bozor insayderlari har qanday keyingi narx harakatlariga
qo'shiladimi yoki chetda kutish va tashqarida qolishni darhol
aytib beradi.
Agar insayderlar qo'shilsa, biz ham qo'shila olamiz, agar
bo'lmasa, biz ham ular kabi chetda qolamiz.
Misol uchun, "katta raqam" chiqarilganda, NFP deb ayting
qimmatli qog'ozlar, tovarlar va riskli valyutalar kabi riskli
aktivlar uchun ijobiy va ehtimol biz valyutani savdo
qilmoqdamiz. Keyin biz ushbu aktivlar kuchli va ortib
borayotgan hajm bilan qo'llab-quvvatlanadigan yangiliklarda
kuchli ko'tarilishini ko'rishimiz kerak. Agar shunday bo'lsa,
unda biz bozorlar yangiliklarni tasdiqlaganini va insayderlar va
166
katta pullar qo'shilayotganini bilamiz. Biz keng tarqalgan,
yuqori hajmli shamni ko'rishimiz mumkin. Yangilik narx
harakati va tegishli hajm bilan tasdiqlangan va tasdiqlangan.
Har safar yangiliklar chiqqanda ovoz balandligini
o'rganishingizni so'rayman, chunki bu VPA asoslarini
o'rganishning eng tezkor usullaridan biridir. Bu erda siz uni ish
joyida ko'rasiz.
Narxlarning katta o'zgarishi bilan birga keladigan hajmdagi
o'sishlar, past hajmdagi katta narx harakati va uzun oyoqli
dojidagi past ovoz kabi tuzoq harakati. Hammasi siz uchun
bo'ladi. Biroq, asosiy nuqta bu. Yangiliklar e'lon qilinganda, biz
ko'pincha bozorda hajm ko'tarilishini ko'rgan birinchi joy
bo'ladi va ular tahlilimizni boshlash uchun ajoyib joylardir.
Agar hajmning ko'tarilishi narx o'zgarishini tasdiqlagan bo'lsa,
unda biz insayderlar yuqori yoki pastroq harakatga
qo'shilishlariga amin bo'lishimiz mumkin. Agar narx harakati
yangiliklarga ko'chgan bo'lsa, lekin qo'llab-quvvatlovchi
hajmlar tomonidan tasdiqlanmagan bo'lsa, bu anomaliya va
boshqa kuchlar ishda. Bu bizni ehtiyotkor bo'lishga da'vat
qilmoqda.
Hajm va yangiliklar yonma-yon borishi kerak. Axir, bozorlar
odatda savdo kuni davomida sodir bo'ladigan asosiy
yangiliklarga munosabat bildirishadi va bu bozorni o'qishni
boshlashning eng oson, eng tezkor va eng oddiy usuli,
shuningdek, past, o'rta, yuqori bo'lgan narsalar haqida
istiqbolga ega bo'lishdir. yoki juda yuqori hajmda, siz savdo
qilishingiz mumkin bo'lgan barcha turli xil vositalar va bozorlar
uchun.
Uzun oyoqli doji sham, har doim minimal o'rtacha ovoz
balandligi va yaxshisi baland yoki ultra baland bilan
tasdiqlanishi kerak. Agar u past bo'lsa, unda bu anomaliya va
shuning uchun insayderlar tomonidan qo'yilgan tuzoq.

167
 Bular bizning barcha vaqt oralig'ida tomosha qiladigan
"asosiy shamlar" uchligimiz. Ular bizning e'tiborimizni
qaratishimiz va VPA tahlilimizni boshlashimiz uchun ishoradir.
Agar biz vaziyatda bo'lmasak, biz kirishni tasdiqlashni
qidiramiz va agar biz allaqachon bozorda bo'lsak, biz qolish
yoki chiqish uchun signallarni qidiramiz.
Keling, boshqa asosiy individual shamlarga o'tamiz, so'ngra
ba'zi sham naqshlarini ko'rib chiqamiz.

Keng tarqalgan shamlar

Narx harakati - kuchli bozor kayfiyati

168
 Keng tarqalgan shamning narx harakati faqat BIR xabar bilan
aniq signal yuboradi. Sessiyaga nisbatan kayfiyat kuchli. Bu
kuchli ko'tarilish yoki kuchli pasayish, lekin bu so'z KUCHLI.
Narx harakati sessiyada keskin yuqori yoki pastroq ko'tarildi
va yuqoriga ko'tarilgan shamning eng yuqori nuqtasida yoki
yaqinida yoki pastga tushadigan shamning past darajasida
yoki yaqinida yopildi. Shu sababli, tegishli hajm ushbu kuchli
his-tuyg'uni "kuchli" hajm bilan aks ettirishi kerak.
6.14-rasmdagi misolda ko'rib turganimizdek, agar hajm
o'rtacha ko'rsatkichdan yuqori bo'lsa, biz buni ko'rishni
kutishimiz kerak, chunki u narxni tasdiqlaydi. Insayderlar
yuqoriroq harakatga qo'shilishmoqda va hamma narsa xuddi
shunday bo'lishi kerak.
Agar ovoz balandligi o'rtacha yoki past bo'lsa, bu
ogohlantirish signalidir. Narx yuqoriroq belgilanmoqda, ammo
ozgina harakat. Endi ogohlantirish qo'ng'iroqlari chalinmoqda.
Ko'pgina chakana savdogarlar yuqori yoki pastroq harakatga
qo'shilishga shoshilishadi, chunki bu bozor tomonidan to'g'ri
harakatdir. Ammo jild juda boshqacha voqeani ochib beradi.
Agar biz bir pozitsiyada bo'lsak, biz chiqishga intilamiz. Agar
biz vaziyatda bo'lmasak, biz tashqarida qolamiz va insayderlar
bu bozorni qachon va qayerda olib borayotganini ko'rish
uchun keyingi signalni kutamiz.
Tor yoyilgan shamlar
Narx harakati - zaif bozor kayfiyati
Nima uchun biz bozor kayfiyati zaif bo'lganligini bildiruvchi tor
yoyilgan shamga qiziqishimiz kerak deb hayron bo'lishingiz
mumkin. Oxir oqibat, biz bozorda insayderlar bo'lganida
shunchaki qiziqmasligimiz kerak emas, bunga javob ha,
albatta. Tor yoyilgan shamlarni hamma joyda va miqdorda
topish mumkin. Ammo biz ularni ko'rib chiqishimiz kerak
bo'lgan sabab shundaki, umuman bozorlar sekin yuqoriga
ko'tariladi. Bozorlar pauza qiladi, mustahkamlanadi va teskari,
169
ko'pincha tor yoyilgan shamlarda. Shuning uchun qiziqarli
bo'lganlar hajmi bo'yicha tasdiqlangan emas, balki
anomaliyalardir.

Tor yoyilgan sham past hajmga ega bo'lishi kerak - yana

harakat va natija.
Bular bizni qiziqtirmaydi. Biroq, katta qiziqish uyg'otadigan
anomaliyalar bo'lib, biz tor yoyilgan shamda o'rtacha yoki
yuqori hajmni ko'ramiz. Bu bizni darhol ogohlantirishi kerak va
biz o'zimizdan nima uchun deb so'rashimiz kerak.
Sababi juda oddiy va uni 6.15-rasmda ko'rish mumkin. Agar
bizda tor tarqalish va nisbatan yuqori hajmli yuqori sham
bo'lsa, u holda bozor ba'zi zaiflik belgilarini ko'rsatmoqda.
170
Bizga ma'lumki, yuqori hajm tor yoyilgan emas, keng
tarqalgan shamga olib kelishi kerak. Harakat va yana natija.
Insayderlar bu narx darajasida kurasha boshlaydilar. Bozor
yuqori narxlarga chidamli va u biroz yuqoriga ko'tarilgan
bo'lsa-da, endi har qanday keyingi taraqqiyotga chidamliligini
isbotlamoqda va keyingi sham otuvchi yulduz bo'lishi mumkin,
bu esa bu zaiflikni yanada tasdiqlaydi.
Xuddi shunday, agar biz pastga tushadigan shamda baland
ovozni ko'rsak, buning aksi amal qiladi.
Bu erda insayderlar bozorga kirgan yuqori kayfiyat belgilarini
ko'rishni boshlaydilar. Narx tor, xaridorlar (insayderlar) kirib
keladi va
bozorni ushbu darajada qo'llab-quvvatlash. Shunga qaramay,
bu pasayishdan buqaga qaytishning birinchi belgisidir. Keyingi
shamlar buni tasdiqlashi mumkin va biz endi tahlilga
qo'shimcha og'irlik qo'shish uchun bolg'acha yoki ehtimol uzun
oyoqli doji kutamiz.
Osilgan odam sham
Narx harakati - ko'tarilish tendentsiyasidan keyin potentsial
zaiflik
Men VPA va shamlardan birinchi marta foydalanishni
boshlaganimda, men har doim buqa tendentsiyasida osilgan
odamning paydo bo'lishi kuchning belgisi va tendentsiyaning
davom etishi deb o'ylardim, chunki men uchun bu bolg'acha
sham bilan bir xil edi. Bu emas. 6.16-rasmda ko'rsatilganidek,
bu o'rtacha hajmdan yuqori hajm bilan bog'langan bo'lsa, bu
aslida aksincha va zaiflik belgisidir.

171
 Va savol shundaki, nega bu zaiflik belgisi? Javob juda oddiy.
Bozor o'sib borayotgan hajm bo'yicha doimiy ravishda o'sib
bordi, qachonki buqa tendentsiyasining qaysidir nuqtasida
bozor keskin sotadi, narx sessiyada pasayadi, faqat tiklanish
va sessiyaning eng yuqori nuqtasida yoki yaqinida yopiladi.
tanish "bolg'acha sham narxi harakati". Bu erdan tashqari, biz
hozir bu shamni osilgan odam shami deb ataymiz, chunki u
hozir buqa tendentsiyasining tepasida.
Ushbu shamni ayiq deb hisoblashining sababi shundaki, bu
bozorda sotish bosimining birinchi belgisidir. Insayderlar
sinovdan o'tkazildi va xaridorlar bozorni qo'llab-quvvatladilar,
ammo bu sham bozorning haddan tashqari sotilgan hududga
172
qarab harakat qilayotgani haqida signal yubormoqda.
Shamning tanasi qizil yoki ko'k bo'lishi mumkin, lekin narx
ochiq yoki yaqin joyda yopilishi kerak.
Narxlar harakati doimiy savdo bosimining paydo bo'lishini
tasdiqlaydi, bu vaziyatda xaridorlar tomonidan qo'llab-
quvvatlandi, ammo bu mumkin bo'lgan o'zgarishlar haqida
erta ogohlantirishdir. Bu erta ogohlantirish signalidir va endi
biz signallarni tasdiqlash uchun jadvallarimizni tomosha
qilishimiz kerak.
Insayderlar ham bu zaiflik paydo bo'lganini ko'rishadi va
keyingi harakatlarini rejalashtirishni boshlaydilar.
Osilgan odam, agar undan keyin keyingi bir necha shamlarda
otayotgan yulduz paydo bo'lsa, ayniqsa o'rtacha yoki yuqori
hajm bilan bog'liq bo'lsa, tasdiqlangan hisoblanadi. Bu erda
kalit - tasdiqlash. O'z-o'zidan bu kuchli signal emas, balki
bizga mumkin bo'lgan o'zgarishlar haqida erta ogohlantirish
beradi.
Ushbu shamni tasdiqlash va tasdiqlash uchun biz ushbu
darajadagi yoki shu darajaga yaqin zaiflikning boshqa
belgilarini ko'rishimiz kerak, bu esa shamning ahamiyatini
oshiradi. Misol uchun, osilgan odam, uning ortidan darhol
otayotgan yulduz ajoyib kombinatsiya bo'lib, dastlabki
signalning kuchini sezilarli darajada oshiradi. Otayotgan
yulduz sham ketma-ketligida keyinroq paydo bo'lsa ham, bu
yuqori ovoz balandligi bilan bog'liq bo'lsa, bu hali ham kuchli
tasdiqlovchi signaldir.

Ovoz balandligini to'xtatish

Narx harakati - kuch
Narx harakati shunday ko'rinadi, chunki tormozlar insayderlar
tomonidan qo'llaniladi va odatda to'xtash hajmi deb ataladi.
Oldin ham aytganimdek, bozor neft tankeriga o‘xshaydi. U
hech qachon ko'p sabablarga ko'ra bir tiyinga qaytmaydi,
173
chunki u xuddi supertanker kabi impulsga ega va shuning
uchun tormoz bosilgandan keyin javob berish uchun vaqt
kerak bo'ladi.

6.17-rasmda biz kuchli pasayish tendentsiyasidamiz, narx

sharsharasi harakatda bo'ldi va bozor past tezlikda harakat
qildi. Biroq, insayderlar endi tushish tezligini
sekinlashtirmoqchi, shuning uchun harakat qilishni va sotib
olish jarayonini boshlang. Keyinchalik bu sotib olish chuqur
174
pastki tayoqlari bo'lgan keyingi shamlarda, lekin odatda
nisbatan chuqur tanalarda ko'rinadi. Biroq, signalning
qo'shimcha kuchi uchun shamning yopilishi ochiq va yopiq
narxning yuqori yarmida bo'lishi kerak. Bu qattiq va tezkor
qoida emas, lekin odatda 6.17-rasmda ko'rsatilganidek,
shamlarni tasvirlaydi.
Nima sodir bo'layotgani shundaki, sotuv bosimining og'irligi
shu nuqtada shunchalik katta bo'ldiki, hatto bozorga
o'tayotgan insayderlarda ham bozorning bir sessiyada
tushishini to'xtatish uchun mushaklar etarli emas. Tormoz
bosilishi uchun ikki yoki uch seans kerak bo'ladi va bu bizning
tankerimizga o'xshaydi. Dvigatellarni o'chiring va kema bir
necha mil davom etadi. Bozorlarda ham xuddi shunday,
ayniqsa bozorlar ko'tarilganidan ko'ra tezroq tushishini
eslaganingizda. Vahima sotish bilan boshqariladigan bozorda
bosim juda katta.
Insayderlar ichkariga kirishadi va sessiyada narxlar tiklanishi
bilan ushbu bosimning bir qismini o'zlashtirishga muvaffaq
bo'lishadi, sessiyaning eng past nuqtalarini yaxshi yopishadi
va shu bilan chuqur pastki tayoqni yaratadilar. Sotish keyingi
sessiyada davom etadi va insayderlar yana yuqori hajmlar
bilan kirib kelishadi, bu esa narxni eng past darajadan
yuqoriga ko'tarish va, ehtimol, sham ustidagi torroq tana bilan
sotib olish endi sotuvni o'zlashtira boshlaganini bildiradi.
ko'proq darajada. Keyinchalik, biz torroq tanasi va chuqur
tayoqli boshqa shamni ko'ramiz.
Nihoyat, biz birinchi bolg'acha shamimizni ko'ramiz.
6.17-rasmdagi shamlar ketma-ketligi deyarli mukammal misol
bo'lib, agar biz bu kombinatsiyani keskin siljishdan keyin
pastroq ko'rsak, biz bo'lajak yuqoriga siljish uchun to'liq
hushyor bo'lamiz.
Ovozni to'xtatish aynan shunday. Bu bozorga keladigan
insayderlar va professional pullarning hajmi va uning yanada
175
tushishini to'xtatadi. Bu yaqinlashib kelayotgan kuchning
ajoyib signalidir va pasayish tendentsiyasining yuksalish
tendentsiyasiga qaytishi mumkin. Bu sotuv bosimining so'nggi
qoldiqlari o'chirilishi, omborlar to'lib-toshgani va insayderlar
ketishga tayyor bo'lishi bilan yakunlanishi kerak bo'lgan sotib
olish avj nuqtasidir. Siz bo'lishingiz kerak!!
Ovoz balandligi
Narx harakati - zaiflik
Maslahat nomda! Hajmning to'xtatilishi bozorning yanada
pasayishini to'xtatganidek, hajmni to'ldirish ham yuqori
ko'tarilishdan keyin bozorni to'ldirishdir.
Yana bir bor, bozor shunchaki to'xtab qolmaydi va teskari
yo'nalishga ega emas, u yuqori tendentsiyalarda ham,
pasayish tendentsiyalarida ham jadallikka ega. Pastga tushish
tendentsiyasi bosimi, albatta, yanada kuchliroq, chunki bozor
odatda tezroq harakat qilmoqda. Shunga qaramay, yuksalish
tendentsiyasida biz hali ham talabni qo'zg'atuvchi insayderlar
tomonidan ishlab chiqarilgan momentumga egamiz.
Savdogarlar va investorlar ochko'zlik va oson daromadni
qo'ldan boy berish qo'rquvi tufayli bozorga sakrab
kirishmoqda. Hajmlar yuqori va o'sib bormoqda, va
insayderlar endi bu talabga sotmoqdalar, bu esa bozorni
qurayotgan ushbu sotish bosimiga olib keladi. Bu biz
ko'rayotgan narx harakati, har bir keyingi shamga chuqur
yuqori tayoqchalarda aks ettirilgan.
Ayni paytda insayderlar uchun bozor sur'atini saqlab qolish
tobora qiyinlashib bormoqda, chunki ular shu darajada
sotishni davom ettirmoqda, shamlar "arcing naqshini"
yaratadi, chunki spredlar torayib, narx o'sishi sekinlashadi.
Ovoz balandligi o'rtachadan ancha yuqori va ehtimol yuqori
yoki juda baland.

176
 6.18-rasmda ushbu "mukammal" sxemadagi so'nggi sham
bizning eski do'stimiz, otayotgan yulduzdir. Endi biz bozor
tsiklining keyingi bosqichiga o'tishdan oldin sotuvning avjiga
chiqadigan tarqatish bosqichini ko'rib chiqmoqdamiz.
Bular shamlar, sham naqshlari va tegishli hajmdir, siz barcha
bozorlarda, barcha asboblarda va barcha vaqt oralig'ida
qidirasiz. Ular VPA treyderi sifatida sizni uyg'otish qo'ng'irog'i
bo'lgan ASOSIY signallardir. Ular belgili diagrammada bo'lishi
mumkin, ular vaqt jadvalida bo'lishi mumkin. Bu hech qanday
farq qilmaydi.
Hajm va narxni tahlil qilish hech qanday farq qilmaydi. Oxirgi
bir necha boblarda ko‘rib chiqqan asosiy tamoyillardan va 177
keyingi boblarda o‘rganadigan qo‘shimcha usullardan
foydalanishni mashq qilganingizdan so‘ng, siz yangi topilgan
bilim va ko‘nikmalaringizni istalgan bozorda qo‘llashga tayyor
bo‘lasiz.
VPA oddiy, kuchli va u ishlaydi va bir marta o'rganilgan hech
qachon unutilmaydi.
Shamdon tahlilida boshqa ko'plab shamlar va sham naqshlari
mavjud, lekin men ilgari aytganimdek, bu yapon shamdonlari
haqida kitob emas. Men bu erda tasvirlab berganlar, men
doimo izlayotganlarim. Ular VPA atrofida aylanadigan "qirol
pinlari" dir. Bularni bir zumda tushunib oling va tan oling va siz
o'zingizning savdo qarorlaringizga qanchalik tez ishonch va
ishonchga ega bo'lishingizdan hayratda qolasiz. Eng muhimi,
agar siz bozorda mavqega ega bo'lsangiz, o'sha pozitsiyada
qolishga ishonchingiz komil bo'ladi va VPA tahlil signallari
sizni yopishingizni aytganida chiqing.
Keyingi bir necha boblarda biz o'z bilimlarimizga asoslanib,
qo'shimcha usullarni qo'shamiz, nihoyat, barchasini jonli
diagrammalardan izohli misollar bilan birlashtiramiz.

Ettinchi bob
Qo'llab-quvvatlash va qarshilik tushuntirildi
Pul va bozor hech qachon unutmaydi, lekin odamlar buni
albatta unutishadi. Va bu safar ham, keyingi safar ham,
hayotingizning istalgan vaqtida ham boshqacha bo'lmaydi.
Kennet L Fisher (1950-)

Hajmi narxlari tahlili bo'yicha ushbu kitobda biz hajm va narx

o'rtasidagi "sof" munosabatga e'tibor qaratganmiz.
Ushbu bobda men analitik usullarimizning birinchisi bilan
tanishtirmoqchiman, bu bizga diagrammadagi narx harakati
nuqtai nazaridan qayerda ekanligimiz haqidagi
178
"perspektivimizni" berishga yordam beradi. Eng muhimi, VPA
bilan birlashtirilganda, ushbu uslub tendentsiyalar qachon
boshlanishi yoki tugashi va bozorlar tirbandlik bosqichiga
o'tayotganini ham ochib beradi.
Bir lahzaga qurilish analogiyasidan foydalanish uchun. Agar
hajm va narxni asos deb hisoblash mumkin bo'lsa, men
keyingi bir necha boblarda tushuntirib beradigan analitik
usullar devorlar, pollar, shiftlar va tomlardir. Boshqacha qilib
aytganda, ular hajm va narx uchun asos yaratadilar. VPA o'z-
o'zidan juda kuchli. Biroq, ushbu qo'shimcha texnikalar nima
qo'shadi - bu markerlar, agar xohlasangiz, bozorning
diagrammadagi uzoq muddatli sayohatida qayerda ekanligi
haqidagi ko'rsatkichlar.
Ehtimol, savdoning eng qiyin jihatlaridan biri bu har qanday
pozitsiyani boshqarish va undan chiqishdir. Yuqorida
aytganimdek, kirish oson qism, chiqish qiyin va bu usullar
narx harakatini “xaritalash”da yordam beradi.
Agar xohlasangiz, ular muhim bosqichlardir va bu
bosqichlarni va ular etkazadigan xabarlarni tushunish sizga
nafaqat bozor qachon trendga tushishini, balki va ehtimol
undan ham muhimi, qachon tugashini tushunishga yordam
beradi.
Qo'llab-quvvatlash va qarshilik deb nomlanuvchi ushbu
usullarning birinchisidan boshlaylik. Yana bir bor, bu har
qanday bozorga, har qanday vositaga va istalgan vaqt
oralig'ida qo'llanilishi mumkin bo'lgan kuchli kontseptsiyadir,
shuning uchun siz VPA-dan kunlik treyder sifatida yoki uzoq
muddatli investor sifatida foydalanasizmi, qo'llab-quvvatlash
va qarshilik quyidagilardan biridir. grafikdagi narx harakatining
asosiy tamoyillari.
Biroq, qo'llab-quvvatlash va qarshilikning istehzosi shundaki,
u VPA-ning o'zidan keskin farq qiladi. Narx hajmini tahlil qilish
narx harakatining "etakchi" jihatlariga e'tibor qaratadi va bozor
179
keyingi qayerga ketayotganini tahlil qilishga harakat qiladi.
Qo'llab-quvvatlash va qarshilik buni ilgari sodir bo'lgan
narsalarga qaratib, butunlay boshqacha tarzda amalga
oshiradi. Narxlar xulq-atvorining tarixi, narx xulq-atvorining
"ortda qolgan" jihatlari.
Bu istehzoga qaramay, bu ikkalasining kombinatsiyasi bizga
beradi
uning umumiy sayohati nuqtai nazaridan bozor qayerda
ekanligi haqidagi istiqbol. Bu bizga bozorning hozir va
kelajakda to'xtatilishi, buzilishi yoki teskari bo'lishi mumkin
bo'lgan joyni, savdo pozitsiyalariga kirish, boshqarish va
chiqish uchun barcha muhim belgilarni aytadi.
Shuning uchun, menga narx xatti-harakatlarining asoslarini
qayta ko'rib chiqaylik. Keng ma'noda bozor faqat uchta
yo'ldan birida, yuqoriga, pastga yoki yon tomonga
harakatlanishi mumkin. Boshqacha qilib aytadigan bo'lsak,
bozor faqat yuqori tendentsiyaga ega bo'lishi, pasayishi yoki
narx harakatining konsolidatsiya bosqichida yon tomonga
siljishi mumkin. Ushbu uchta shtatdan bozorlar yuqori yoki
pastroq tendentsiyalarga qaraganda, yon tomonga
harakatlanish uchun ancha ko'p vaqt sarflaydi. Qoida
tariqasida, bu odatda taxminan 70% vaqtni tashkil qiladi va
faqat 30% tendentsiyaga ega. Bozorlar har xil sabablarga
ko'ra yon tomonga siljiydi, lekin birinchi navbatda uchtasi bor.
Birinchidan, asosiy yangiliklarning kutilayotgan nashri. Buni
amalda ko'rish uchun, masalan, oylik qishloq xo'jaligidan
tashqari ish haqi to'lashdan oldingi narx harakatini tomosha
qiling. Narxlar ushbu asosiy nashrdan oldin bir necha soat
davomida tor doirada savdo qilishi mumkin.
Ikkinchidan, bozorlar sotuvning avj nuqtasida ham, sotib
olishning avji fazalarida ham, omborlar insayderlar tomonidan
to'ldirilgan yoki bo'shatilganda yon tomonga siljiydi.

180
 Uchinchidan va nihoyat, bozorlar narxlarning eski joylariga
kirganda yon tomonga siljiydi, bu erda treyderlar oldingi
harakatlarda zaif pozitsiyalarga tushib qolgan.
Bozor bu sohalarga yaqinlashganda, chayqovchilar va
investorlar bozordan chiqish imkoniyatini qo'lga kiritadilar,
odatda kichik yo'qotish bilan yopilish imkoniyatidan minnatdor
bo'lishadi.
Nima bo'lishidan qat'iy nazar, qo'llab-quvvatlash va qarshilik
sohalari 7.10-rasmga o'xshaydi. Ushbu narx harakati bozor
uzoq vaqt davomida yon tomonga siljigan aniq belgilangan
joylar bilan barcha grafiklarda ko'rinadi.
Qo'llab-quvvatlash va qarshilik

Narxlar harakatining bu turini tushuntirish uchun men har

doim ishlatadigan o'xshashlik pol va shiftli uyga o'xshaydi, bu
sizning ko'z o'ngingizda buni aniqroq tuzatishga yordam

181
beradi deb umid qilaman. 7.10-rasmdagi sxemada nima sodir
bo'lmoqda?
Boshlash uchun narx tushdi, yuqoriga qaytishdan oldin, faqat
orqaga qaytish uchun, yana yuqoriga qaytishdan oldin. Ushbu
zig zag narx harakati qayta-qayta takrorlanadi va natijada
sxemada ko'rsatilganidek, narx harakatining "kanalini"
cho'qqilar va pastliklar bilan yaratdi. Ushbu tebranuvchi narx
harakati biz qo'llab-quvvatlash zamini va qarshilik shiftini
yaratadi.
Har safar narx harakati erga tushganda, u ko'rinmas yostiq
kabi ko'rinadigan narsa tomonidan qo'llab-quvvatlanadi. Bu
nafaqat bozorning yanada tushib ketishining oldini olishga
yordam beradi, balki narxning yuqori ko'tarilishiga ham
yordam beradi.
Narx qo'llab-quvvatlash tagidan sakrab chiqqandan so'ng, u
yana qarshilik shiftiga qarab yo'l oladi, u erda yana ko'rinmas
to'siq paydo bo'ladi, bu safar narxning oshishiga yo'l
qo'ymaydi va uni yana pastga tushiradi. Ikkita belkurak bilan
stol tennisi kabi birinchi kompyuter o'yinlarini eslagan har
biringiz uchun bu to'p bilan juda o'xshash yoki bu holda bozor
ikki narx darajasi o'rtasida cheksiz oldinga va orqaga sakrab
turadi. Bir nuqtada narx bu mintaqadan chiqib ketadi.
Biroq, davom etishdan oldin, men ko'rib chiqmoqchi bo'lgan
bir nechta fikrlar bor va birinchi va, ehtimol, eng aniq, bu narx
harakati nima uchun juda muhim. Shuning uchun men bu
erda ushbu muammoni hal qilishga harakat qilaman.
Bir lahzaga deylik, 7.10-rasmdagi narx harakati uzoq davom
etgan ko'tarilish tendentsiyasidan so'ng amalga oshirilmoqda,
ammo bu sotuvning eng yuqori nuqtasi EMAS.
Ushbu stsenariyda aslida nima sodir bo'lmoqda?
Avval bozor yuqoriga ko'tarildi, xaridorlar hali ham
tendentsiyani sotib olishmoqda, lekin keyin narx teskari bo'lib,
pastga tushadi. Xaridorlar bu yuqori darajadagi tuzoqqa tushib
182
qolishdi va endi qarorlaridan afsuslanishmoqda. Ular zaif
holatda tuzoqqa tushib qolishadi. Bozor pastga siljiydi, lekin
keyin yana yuqoriga ko'tarila boshlaydi, chunki xaridorlar bu
pastroq darajada kirib, ular trendda yuqoriroq bo'lgan boshqa
oyog'ini o'tkazib yuborishdan qo'rqishadi. Bozor birinchi
teskari nuqtaga yaqinlashganda, zaif holatda bo'lgan
xaridorlar sotishadi, kichik yo'qotish bilan yoki zararsiz
chiqishdan xursand bo'lishadi. Ushbu sotish bosimi bozorni
shift darajasidan pastga tushiradi, ammo xaridorlarning
ikkinchi to'lqini endi bu yuqori darajadagi zaif pozitsiyalarda
qolib ketgan.
Keyin bozor yana polga yaqinlashadi, bu erda xaridorlar
buqa tendentsiyasiga qo'shilish imkoniyatini ko'rib, bozorni
yana shiftga ko'taradilar, bu erda zaif treyderlarning ikkinchi
to'lqini sotiladi va kichik yo'qotish yoki marjinal bilan chiqadi.
foyda. Ushbu tebranuvchi narx harakati keyin takrorlanadi.
Har bir to'lqinning yuqori qismida xaridorlar zaif pozitsiyalarda
qoladilar va keyin keyingi to'lqinda sotiladi, to'lqinning yuqori
qismida ko'proq xaridorlar bilan almashtiriladi, keyin esa
keyingi to'lqinning yuqori qismida sotiladi. Aynan shu doimiy
sotib olish va keyin shunga o'xshash narxlar darajasida sotish,
bu "ko'rinmas" chiziqlarni yaratadi, ular narxlar jadvalidagi eng
yuqori va past darajalarni birlashtirish orqali ko'rinadigan
qiladi.
Narx harakat qavatda sotib oluvchilar, yuqori narxlar kutish,
ushlab xursandmiz. Bozor orqaga chekingani uchun ular past
darajada sotib oldilar, bozor ko'tarilishini ko'rdilar va keyin asl
kirish darajasiga qaytdilar. Shift darajasida sotib olgan
xaridorlardan farqli o'laroq, ularning pozitsiyalari hech qachon
yo'qolmagan. Hozirgacha sodir bo'lgan barcha narsa shundan
iboratki, potentsial foyda nolga yoki nolga yaqinlashdi,
shuning uchun bu xaridorlar hali ham o'z pozitsiyalaridan

183
foyda olishga umid qilmoqdalar. Qo'rquv hali ularni qaror
qabul qilishga undamaydi.
Aslida, zamin va shipning bu narx darajalarida sehrli narsa
yo'q. Ular shunchaki narx mintaqasi va vaqtida qo'rquv va
ochko'zlikning "o'ta" psixologik darajalarini ifodalaydi. Biz har
doim esda tutishimiz kerakki, narx harakati ushbu ikkita asosiy
his-tuyg'ulardan kelib chiqadi va bozor xatti-harakatlarining
narxlari tirbandligi bosqichida biz bu his-tuyg'ularni eng asosiy
shaklda ko'ramiz. Birinchi to'lqinning eng yuqori qismida
ochko'zlik haddan tashqari hayajonli tuyg'udir. Bozor ikkinchi
to'lqinga qaytganida, qo'rquv va yengillik bu savdogarlar
uchun haddan tashqari tuyg'udir.
Qo'rquv va ochko'zlik to'lqin bo'ylab yurish - Bull trendining
eng yuqori qismi

184
 7.11-rasmdagi sxemada ko'rib turganimizdek, biz buni hissiy
sotib olish va sotish nuqtai nazaridan o'ylay boshlasak,
barchasi juda mantiqiy. Bozor birinchi to'lqinning eng yuqori
cho'qqisiga chiqqanda haddan tashqari hayajonli tuyg'u
ochko'zlik va qo'rquv hissi bilan birlashtirilgan - yaxshi savdo
imkoniyatini qo'ldan boy berish qo'rquvi.
Esingizda bo'lsin, bu savdogarlar baribir zaif. Nega? Chunki
ular kutishgan va kutishgan, bozorning yuqoriroq davom
etishini kuzatishgan, kirishdan qo'rqishgan, chunki ular asabiy
va hissiyotli savdogarlardir, lekin ayni paytda pul topish uchun
"oltin imkoniyatni" qo'ldan boy berishdan qo'rqishadi. Axir, ular
bozorning ko'tarilishini ko'rishdi va endi ular oldinroq
kirishganini xohlashmoqda. Ular oxir-oqibat birinchi to'lqinning
tepasida sotib olishadi.
Keyin bozor zudlik bilan o'zgaradi va ular darhol yo'qotishdan
qo'rqishadi. Bozor pastga siljiydi, keyin ko'tariladi. Birinchi
to'lqinning pastki qismida xaridorlar qaytib kelishadi va
bozorga "yaxshi narxda" kirishdan mamnun bo'lishadi. Bozor
birinchi to'lqinning yuqori qismiga qarab yuqoriga ko'tariladi.
Ushbu darajadagi xaridorlar chiqishni kutishmaydi, chunki
qo'rquv yo'qoladi va ular kichik yo'qotish bilan chiqib ketishadi.
Esingizda bo'lsin, narx harakatining ushbu bosqichida ular
HECH QACHON foyda ko'rmagan, faqat ortib borayotgan
yo'qotish, keyin esa nolga yaqinlashgan. Ularning hissiy
qo'rquv darajasi, agar bizda bo'lsa, qo'rquv ko'rsatkichi pastga
qarab oyoqqa doimiy ravishda ko'tarilib, keyin yuqoriga
ko'tarilgan oyog'iga tushib ketgan bo'lar edi, lekin hech
qachon ularning har qanday "potentsial foyda"dagi o'rni
bo'lmagan. shunchaki kichik yo'qotish bilan chiqishdan
mamnun.
Axir, bir nuqtada potentsial yo'qotish ancha yomonroq bo'lishi
mumkin edi, shuning uchun bu guruh kichik yo'qotish bilan
yopilishda yaxshi ish qildi deb hisoblaydi. Shuni ham yodda
185
tutingki, bu guruh har doim hissiyotlar asosida savdo qiladi,
shuning uchun ular har qanday savdoni ochishda deyarli har
doim zaif holatda bo'ladi va shuning uchun hissiy narxlarning
o'zgarishi bilan manipulyatsiya qilish juda oson.
Birinchi to'lqinning pastki qismida sotib olgan guruh butunlay
boshqacha taklifdir. Ular kutishga va narxni pasaytirishga
sotib olishga tayyor, ular bozorni ta'qib qilmayaptilar va sabrli
bo'lishga tayyor. Umuman olganda, ular tajribaliroq.
Bozor uchinchi to'lqinning yuqori qismiga ko'tarilganda,
ularning pozitsiyasi bozorga kirgan darajaga qaytishdan oldin
potentsial daromadga ega. Biroq, bu sayohat davomida ular
hech qachon potentsial yo'qotish hissiyotlarini boshdan
kechirmaganlar. Ular to'lqinning tepasida yopilmaslik
qaroridan afsusda bo'lishlari mumkin, ammo yuqoriroq
sakrashni kutishda davom etishlari mumkin.
Shuning uchun ularning hissiy munosabati juda boshqacha.
Har bir to'lqinning yuqori qismidagi zaif guruhdan farqli
o'laroq, bu guruh har bir to'lqinda engish uchun kamroq hissiy
stress bosimiga ega. Ular bilan shug'ullanishi kerak bo'lgan
yagona narsa - potentsial yo'qotishdan qutulishning hissiy
bosimi emas, balki potentsial foydaning ketishini ko'rish hissiy
bosimdir. Har bir to'lqinning tepasida turgan xaridorlarni zaif
deb hisoblash mumkin, ammo har bir to'lqinning pastki
qismidagi xaridorlarni kuchli deb hisoblash mumkin. Tabiiyki,
men bu mintaqalarda bozor narxlari harakatini ko'rib
chiqishning juda sodda usuli ekanligini qabul qilaman, ammo
bu bozorlar birlashganda sodir bo'ladigan hodisalarga xosdir.
Aynan shu hududlarda bozorga kirib kelayotgan xaridorlar va
sotuvchilarning doimiy oqimi narxning ko'rinmas to'siqlarini
yaratadi, keyinchalik ular kelajakda to'siq va platformaga
aylanadi, chunki bu narx mintaqalarida bizda xaridorlar va
sotuvchilar zich joylashgan. zaif va kuchli.

186
 Shunday qilib, biz pastroq trendning pastki qismida ham
xuddi shunday ko'ramizmi? Va javob: ha.
Bizda aynan bir xil printsiplar mavjud.
Qo'rquv va ochko'zlik to'lqinga minish - ayiq
tendentsiyasining pastki qismi

Bu erdagi tamoyillar biz ilgari ko'rib chiqqan yuksalish

tendentsiyasi bilan bir xil. 7.12-rasmdagi sxemamizda bo'lgani
kabi, bozor bir muncha vaqt davomida pasayish
tendentsiyasida bo'ldi va yana bir bor zaif hissiy treyderlar
187
bozorga tortildi, xuddi teskari tomonga. Ular boshqa
treyderlarning pastroq harakatdan yaxshi daromad olishlarini
va nihoyat savdo qo'rquvini yengib, bozorga qo'shilish uchun
hissiy qaror qabul qilishlarini ko'rdilar.
Bozor darhol ularga qarshi o'zgaradi va yuqoriga ko'tariladi
va ularni bir zumda yo'qotish pozitsiyasiga aylantiradi, keyin
esa yomonlashadi. Yo'qotishlar ortishi bilan qo'rquv
kuchayadi.
Nihoyat, bozor ular birinchi bo'lib o'z pozitsiyalariga kirgan
joyiga qaytadi va ular ozgina yo'qotish bilan yopilganidan
xotirjam bo'lib chiqib ketishadi.
Kuchli treyderlar to'lqinlarning tepasida bozorga sotmoqdalar
va bozor savdo oralig'ida oldinga va orqaga harakat qilganda
ularning pozitsiyalari odatda ijobiydir.
Yana bir bor, narxlarning konsolidatsiyasi ko'rinmas
to'siqlarni yaratadi, ular keyinchalik zaif va kuchli treyderlar
guruhlari bilan zich joylashgan va keyinchalik bozorning
kelajakdagi faoliyati davomida qo'llab-quvvatlash yoki qarshilik
platformalariga aylanadi.
Umid qilamanki, yuqoridagi tushuntirish hech bo'lmaganda
sizga bu darajalar nima uchun muhimligi haqida tushuncha
berdi. Ushbu doimiy narx harakati bizning jadvallarimiz bo'ylab
ko'rinmas to'siqlar va platformalarni yaratadi, biz ularni
gorizontal chiziqlar bilan har bir to'lqinning yuqori va pastki
qismidagi narx harakati bilan birlashtirib, "ko'ramiz".
Bular bizga ushbu hududlar diagrammalarda qayerda
joylashganligi haqida vizual nuqtai nazarni beradi.
Kelajakdagi narx harakati har safar ushbu hududlarga
yaqinlashganda, xaridorlar va sotuvchilarning zichligi ushbu
zonalarda bo'lganligi sababli, bozor hech bo'lmaganda pauza
qilishini va men yaqinda yoritib beradigan tarzda ushbu
hududlarni "sinovdan" o'tkazishini kutishimiz mumkin.

188
 Bozor ushbu sohalardan birida to'xtab qolsa, lekin keyin asl
tendentsiya bilan bir xil yo'nalishda sayohatini davom
ettirganda bir xil ahamiyatga ega. Ularning ikkalasi ham
muhim oqibatlarga olib keladi va bizga ovoz balandligi bilan
tasdiqlangan asosiy signallarni yuboradi, biz ularni tez orada
ko'rib chiqamiz. Lekin, avvalo, ushbu analitik texnikani
qo'llashda ba'zi umumiy tamoyillarni aytib o'taman.
Birinchi tamoyil
Ushbu narx mintaqalarining shiftini va zaminini aniqlash
uchun biz chizmalarimizga chizilgan chiziqlar po'latdan
yasalgan novdalar EMAS. Ularni ko'proq kauchuk,
moslashuvchan bantlar sifatida ko'rib chiqing. Esda tuting,
texnik tahlil va VPA bu fan emas, balki san'atdir.
Garchi bu darajalar to'siqlar va platformalar bo'lsa-da, ular
mustahkam devorlar emas va ba'zida siz ularni singan holda
ko'rasiz, faqat bozor yana kanalga qaytishi uchun. Ularni bir
oz "berish" bilan "elastik" deb hisoblang.
Ikkinchi tamoyil
Har doim Vikoffning ikkinchi qonunini, sabab va natija
qonunini eslang. Agar sabab katta bo'lsa, bu qo'llab-
quvvatlash va qarshilikka tegishli ta'sirda aks etadi. Bozor tor
diapazonda qanchalik uzoq davom etsa, bozor ushbu
hududdan uzoqlashganidan keyin narx harakati shunchalik
dramatik bo'ladi. Tabiiyki, bularning barchasi nisbiydir, chunki
bir necha hafta davomida kunlik grafikda konsolidatsiyalangan
bozor shunga o'xshash davrda tendentsiyaga ega bo'lishi
mumkin, shu bilan birga 5 daqiqali grafikdagi konsolidatsiya
bosqichidan har qanday uzilish faqat bir soat yoki bir soat
davom etishi mumkin. shuning uchun - hammasi nisbiy.
Uchinchi tamoyil
Uchinchi tamoyil, ehtimol, ko'pchilik yangi treyderlarni
hayratda qoldiradigan narsa - bozorda tirbandlik borligini
qanday bilsam bo'ladi? Oxir oqibat, orqaga qarab, narx
189
harakati bir muncha vaqt davomida qayerda
mustahkamlanganligini ko'rish oson, lekin bozor harakati jonli
bo'lganda, har qanday konsolidatsiya bosqichi faqat "voqea
sodir bo'lganidan keyin" o'z-o'zidan ravshan bo'ladi.
Aynan shu erda izolyatsiyalangan balandlik va
izolyatsiyalangan burilish tushunchasi asosiy signallarga
aylanadi va ularni avtomatik ravishda yaratish uchun
ko'rsatkichlar mavjud bo'lsa-da, ularni vizual ravishda aniqlash
oson.
Izolyatsiya qilingan pivotlar

190
 Bu har qanday tirbandlik bosqichining boshlanishi uchun
belgilovchi nuqtalardir. Pivotlarni tushunishning eng oson yo'li
bozorning yuqori tendentsiyada yuqoriroq harakatlanishini
taxmin qilishdir va biz diagrammada izolyatsiyalangan pivot
balandligini ko'ramiz. Endi biz bozorda mumkin bo'lgan
zaiflikning birinchi belgisini ko'rdik. Bu burilishlar yuqoridagi
7.13-rasmda ko'rsatilganidek, uch bar/shamning teskari
aylanishi orqali yaratilgan. Uch bar/shamning teskari holatiga
moslashish uchun markazdagi sham balandroq va pastroqni
joylashtirishi kerak, bu esa pivot balandligi naqshini yaratadi.
Bitta pivotning paydo bo'lishi biz hozirda tirbandlik bosqichiga
o'tayotganimizni anglatmaydi. Ushbu bosqichda biz aytishimiz
mumkin bo'lgan yagona narsa shundaki, bizda qisqa muddatli
o'zgarishlar bo'lishi mumkin.
Endi biz o'zimizning ekvivalent izolyatsiyalangan pastki
burilish yaratilishini kutmoqdamiz. Bu bizda uchta bar/sham
naqshiga ega bo'lganimizda sodir bo'ladi, bu erda markaziy
sham ikkala tomondagidan pastroq va pastroq balandlikka
ega. Yana bizda 7.13-rasmda misol bor.
Ushbu sham namunasi bizning jadvalimizda paydo
bo'lgandan so'ng, biz tirbandlik zonamizning shiftini va
zaminini aniqlash uchun birinchi ikkita chiziqni chizishimiz
mumkin. Pivot balandligi shift, pastki burchak esa poldir.
Ushbu oddiy sham naqshlari nafaqat har qanday tirbandlik
bosqichining boshlanishini belgilaydi, balki bozorning yonma-
yon narx harakati davriga o'tishi bilan yuqori va pastki
darajalarni ham belgilaydi.
7.14-rasmda ko'rib turganimizdek, bu tirbandlik kirishi deb
ataladi.

191
7.14-rasm. Tirbandlikka kirish - Buqa tendentsiyasi

Bozor pasayib, tirbandlik bosqichiga kirganda ham xuddi

shunday. Bu erda biz teskarisini qidirmoqdamiz, boshlang'ich
burilish past, keyin esa 7.15-rasmda ko'rishimiz mumkin
bo'lgan burilish balandligi.

192
 Ayni paytda bizda shiftlar va pollar aniq belgilab qo'yilgan va
bozor tirbandlikka o'tishi bilan biz narxlarning yuqori va pastki
darajalariga qo'shimcha burilish nuqtalarini ko'ramiz, bu esa
ushbu hududlarni yanada mustahkamlaydi. Keyin nima
bo'ladi?
Albatta, bir nuqtada bozor nihoyat ushbu hududlardan chiqib
ketadi va bu biz kutgan tetik, hozirgi tendentsiyaning davom
etishini tasdiqlash yoki teskari o'zgarishlarni bildirish uchun.
193
 Biroq, narxlarning tirbandligi bosqichida biz doimo bozorning
yon tomonga siljishida zaiflik yoki kuchni tasdiqlash uchun
VPA bilimimizdan foydalangan holda maslahatlar va
signallarni qidiramiz. Bundan tashqari, agar tirbandlik bosqichi
sotib olish yoki sotish avj nuqtasi natijasida yaratilgan bo'lsa,
unda signallar juda aniq bo'ladi.
Biroq, biz hozircha doimiy ravishda kuzatayotgan signal, biz
tirbandlik bosqichida bo'lganimizdan so'ng, har qanday
buzilish va natijada bu mintaqadan kuchli uzoqlashish bilan
bog'liq hajmdir. Yuqorida aytib o'tganimizdek, tirbandlik joylari
aholi zich joylashgan hududlar bo'lib, savdogarlar turli xil zaif
pozitsiyalarga ega va shuning uchun bu joylardan uzoqlashish
uchun hajm va umuman ko'p talab qilinadi. Bunday narx
zonasidan past hajmda chiqib ketish insayderlarning klassik
tuzoq harakati bo'lib, ko'pincha "soxta chiqish" deb ataladi.
Insayderlar yana bir bor savdogarlarni bozorning noto'g'ri
tomonida tuzoqqa tushirishga harakat qilmoqdalar va yaqinda
tirbandlikdan chiqish yana bir klassik strategiyadir.
Bunday noto'g'ri harakatdan faqat VPA treyderlari xabardor
bo'lishadi, chunki har qanday yuqori yoki past harakat bilan
bog'liq hajm aniq ko'rinadi. Shuning uchun bu narx mintaqalari
juda muhim va ular uchta sababga ko'ra muhimdir:
Birinchidan, agar biz bozorda hozirgi mavqega ega bo'lsak
va biz o'z yo'nalishimizda tasdiqlangan tanaffusni ko'rsak, bu
harakatning davom etishining JUDA ravshan signalidir va
shuning uchun bizga pozitsiyani egallashga ishonch beradi.
Ikkinchidan, agar bizda hozirgi holat YO'Q bo'lsa, bu
uzoqlashish ovoz balandligi bilan tasdiqlanganidan keyin
bizga ajoyib kirish signalini beradi.
Uchinchidan, agar bizda mavjud pozitsiya bo'lsa va
tendentsiya bizga qarshi bo'lsa, unda bizga chiqish uchun
aniq signal berilgan.

194
 Nihoyat, bozor ushbu hududlardan ajralib chiqqandan so'ng,
biz kelajakdagi narx mintaqalarining aniq belgilangan
platformalariga ega bo'lamiz, ular keyinchalik qo'llab-
quvvatlash va qarshilik sifatida o'ynaydi. Bular juda kuchli va
bizning jadvallarimizdagi narx harakati asosida pozitsiyalarni
boshqarish va chiqish uchun oddiy maqsadlarni berishda
yordam beradi. Oldin yozgan narsamni eslasangiz; kirish
oson, chiqish har doim eng qiyin qismidir va bu sohalar bozor
kurash olib borishi, orqaga qaytishi yoki yordam topishi
mumkin bo'lgan joylarning vizual xaritasini taqdim etishda
yordam berishi mumkin. Bu bizga treyderlar sifatida o'z
pozitsiyalarimizni yanada samarali boshqarishga yordam
beradi.
Keling, tanaffuslar va hajmlardan boshlaylik va bozor ushbu
tirbandlik zonalaridan uzoqlashganda biz nimani ko'rishimiz
kerak.
7.16-rasm biz ko'rishni kutishimiz kerak bo'lgan ideal sxema
bo'lib, bu holda biz ko'tarilishning buzilishini ko'rmoqdamiz. Bu
bozor yana bir bor harakat qilishdan oldin to'xtab qolgan
so'nggi yuqori ko'tarilish tendentsiyasining davomi bo'lishi
mumkin yoki bu tendentsiyaning o'zgarishi bo'lishi mumkin.
Bu aslida muhim emas. Asosiy fikrlar bir xil va bular.

195
 Birinchidan, har qanday tanaffus va tirbandlikdan voz kechish
haqiqiy bo'lishi uchun biz narx ta'siridan yuqori bo'lgan "toza
suv" ni ko'rishimiz kerak. Oldin aytganlarimni eslang.
Bu chiziqlar po'latdan yasalgan tayoq EMAS, ular egiluvchan,
rezina bantlar va biz shunday munosabatda bo'lishimiz kerak,
shuning uchun bozor yuqorida yoki pastda bir necha nuqtani
belgilasa, bu o'z-o'zidan uzilish signali EMAS. Shiftdan
yuqorida aniq belgilangan yaqinlikni ko'rishimiz kerak. Va
mendan doimo so'raladigan savol - bu "toza suv" qancha.
Afsuski, qat'iy va tezkor qoida yo'q. Bularning barchasi
mulohaza, tajriba va bozor yoki vositaga bog'liq, chunki
196
ularning har biri o'ziga xos narx harakati va xavf profiliga ega
bo'ladi. Biroq, nihoyat, shift darajasini buzadigan shamning
yopilish narxi bo'yicha "aniq ko'rinadigan" bo'shliq bo'lishi
kerak. Bu buzilish davom etayotganligi haqidagi birinchi
signaldir. Ikkinchisi - hajm.
7.16-rasmda ko'rib turganimizdek, shift darajasidan yuqoriga
va yuqoriga ko'tarilishning dastlabki harakati kuchli va
ko'tarilgan hajm bilan birga bo'lishi kerak. Bozorning
uzoqlashishi uchun odamni qum yoki botqoqdan sudrab olib
chiqish kabi kuch talab etiladi. Xuddi shu narsa bu erda ham
amal qiladi va siz buni keyingi bir necha barlarning tegishli
hajmida aks ettirganini ko'rishingiz kerak. Agar siz buni
ko'rmasangiz, bilasizki, bu yo insayderlar tomonidan tuzoqqa
tushishdir yoki bozor ishtirokchilari tomonidan ushbu
bosqichda bozorni yuqori darajaga ko'tarishga qiziqish yo'q.
Agar bu to'g'ri harakat bo'lsa, u holda boshlang'ich
tanaffusdagi hajmlar o'rtacha darajadan ancha yuqori bo'ladi
va ko'tariladi, chunki bozor nihoyat kishanlarni tashlab, trendni
qura boshlaydi. Ushbu bosqichda, bozor yuqoriga
ko'tarilganda, shiftni sinab ko'rish uchun orqaga
chekinayotganini ko'rib hayron bo'lmang, lekin bu past yoki
pasayish hajm bilan birga bo'lishi kerak, chunki biz hozir
yuqoriroq tendentsiyani rivojlantirmoqdamiz va o'sayotgan
bozorni ko'rishni kutmoqdamiz. ortib borayotgan hajm bilan,
agar bu haqiqiy harakat yuqori bo'lsa.
Aniq bo'lgandan so'ng, VPA o'z zimmasiga oladi va biz
tendentsiya rivojlanishi bilan narx harakatining sham tahlili
orqali shamga qaytamiz.
Aynan shu tamoyillar pasayish pasayish tendentsiyasiga
tushganda qo'llaniladi (7.17-rasmga qarang). Yana bir bor
aytaman, bu pasayish tendentsiyasining davomimi yoki
buqadan pasayish tendentsiyasiga qaytishmi, farqi yo'q.

197
Yagona farq shundaki, bu safar biz shiftni emas, balki
narxlarning tirbandligidan o'tmoqdamiz.
Avvalgidek, bu parchalanish toza va yaxshi rivojlangan
bo'lishi kerak va parchalanish uchun zarur bo'lgan harakatni
aks ettirish uchun o'rtacha darajadan ancha yuqori hajm bilan
birga bo'lishi kerak. Shunga qaramay, bozorning zamin
maydonini sinab ko'rish uchun yuqoriga ko'tarilishini ko'rib
hayron bo'lmang, lekin bu past hajmda bo'lishi kerak va
bozorni tortib olganda, ko'tarilgan hajm pastga qarab
harakatlanishini aks ettirishi kerak. Esda tutingki, pasayib
borayotgan bozorlar SHuningdek, o'sib borayotgan hajmni
ko'rishi kerak, bu esa haqiqiy pasayishni aks ettiradi.

198
 Men narxlarning tirbandligi mintaqalarining ahamiyatini qattiq
ta'kidlay olmayman. Ular narx harakatining poydevor
toshlaridan biridir, chunki ular juda ko'p narsalarni ochib
beradi va bizga juda ko'p savdo imkoniyatlarini beradi. Dunyo
bo'ylab ko'plab treyderlar bor, ular faqat tanaffuslar bo'yicha
savdo qiladilar va boshqa hech narsa yo'q.
Pivotlar yordamida tirbandlik zonalarini belgilash, so'ngra
VPA yordamida narx harakatini grafik qilish va nihoyat,
tanaffus hajm bo'yicha tasdiqlanganda istalgan pozitsiyalarni
kiritish orqali uzilishlar bilan savdo qilishimiz mumkin.
Shu nuqtada men juda kuchli qo'llab-quvvatlashni takrorlay
olmayman va qarshilik narx tahlilining poydevor toshlaridan
biridir. Men bilan gaplashgan har bir to'liq vaqtli treyder bu
kontseptsiyadan u yoki bu tarzda foydalanadi va siz ko'rib
turganingizdek, endi biz narxlarning tirbandligini tushunamiz,
bu kuchli va oddiy tushuncha bo'lib, uni bir necha usulda
qo'llash mumkin.
U kirish pozitsiyalarini aniqlash uchun ishlatilishi mumkin; u
boshqaruv lavozimlarida ishlatilishi mumkin va nihoyat, u
pozitsiyalarni yopish uchun maqsad sifatida ham ishlatilishi
mumkin.
Oddiy qilib aytganda, bu siz qo'llashingiz mumkin bo'lgan eng
kuchli usullardan biridir va VPA tushunchasi bilan
birlashganda, sizga bir nechta treyderlar erisha oladigan
bozor xatti-harakatlari haqida tushuncha beradi. Bu,
shuningdek, tendentsiyalar yuzaga keladigan narx harakati
bosqichidir. Ko'pgina savdogarlar bozorlar tirbandlik
bosqichiga o'tganda xafa bo'lishadi, lekin aslida bu bozor
xatti-harakatlarining eng hayajonli bosqichlaridan biri, chunki
bu shunchaki sabr-toqat va kutish masalasidir. Bozor tayyor
bo'lgach, u ajralib chiqadi va keyin yangi tendentsiya
o'rnatiladi. Va har qanday tendentsiya darajasi sabab va ta'sir
qoidasi bilan belgilanadi!
199
 Ushbu bobni yakunlash uchun menga narx haqidagi bizda
mavjud bo'lgan bilimlarga asoslangan qo'llab-quvvatlash va
qarshilik tushunchasini umumlashtirishga ijozat bering.
tirbandlik va men bu erda doimo ishlatadigan o'xshashlik - bu
uy! Shuning uchun men narxlarning yuqori va pastki
darajalarini tavsiflash uchun pol va shift atamalaridan
foydalanganman.
Qo'llab-quvvatlash va qarshilik - Uy!

200
 Tasavvur qiling-a, siz 7.18-rasmdagi sxemada ko'rsatilgan
uyning vertikal kesmasiga qarayapsiz. Boshqacha qilib
aytadigan bo'lsak, biz bu erda ko'rayotgan narsa old tomoni
butunlay olib tashlangan uy, aksincha, eshiklari ochiq
qo'g'irchoqlar uyiga o'xshaydi. Endi siz uydagi barcha qavatlar
va shiftlarni ko'rishingiz mumkin va bu erda ko'rib
turganingizdek, bizda birinchi qavat, ikkinchi qavat va tom bor.
Qora chiziq - bu birinchi qavatdan tomga va yana orqaga
ko'chgan bozor. Qo'llab-quvvatlash va qarshilik tushunchasini
yaxshiroq tasavvur qilish uchun uy bo'ylab
harakatlanayotganda sxema bo'yicha narx harakatini
tushuntirib beraman.
Bozor birinchi qavatdan yuqoriga ko'tariladi va oxir-oqibat
shiftga etib boradi va u erda yonma-yon narx tirbandligiga
aylanadi. Shu nuqtada, shift bozor uchun har qanday keyingi
harakatga narx qarshilik maydonini ta'minlaydi. Biroq, bir
nuqtada shift buziladi va bozor birinchi qavat darajasiga
ko'tariladi. Endi bu vaqtda, birinchi qavatning shifti nima
bo'lgan bo'lsa, endi birinchi qavatning qavatiga aylandi.
Boshqacha qilib aytadigan bo'lsak, narxga qarshilik maydoni
bo'lgan narsa endi narxlarni qo'llab-quvvatlash sohasiga
aylandi.
Yana bir bor, bozor birinchi qavatning shiftiga yetguncha
yuqoriroq davom etadi, bu erda narx yana konsolidatsiya
bosqichiga o'tadi. Nihoyat, u ikkinchi qavat darajasiga chiqadi.
Endi birinchi qavatning shipi bilan ifodalangan narxga qarshilik
nima bo'lsa, endi ikkinchi qavatning tagida ko'rsatilgan qo'llab-
quvvatlashdir.
Nihoyat, bozor ikkinchi qavatning shiftiga yetguncha bizning
uyimizda yuqoriroq davom etadi, bu erda narx qarshiligi juda
kuchli ekanligi isbotlanadi va bozor bu darajada teskari
bo'ladi. Shift mustahkam bo'lib qoldi va narx faolligi to'sig'i
bozorning bundan buyon davom etishiga to'sqinlik qildi.
201
 Keyin bozor pastga siljiydi, teskari burilib, polga qaytib, u
erda mustahkamlanadi, poldan o'tib, orqaga qaytib, birinchi
qavat sathidan o'tadi. Bu erda biz teskari harakatni ko'ramiz.
Zamin nuqtai nazaridan narxni qo'llab-quvvatlash nima
bo'lsa, endi shiftga nisbatan narx qarshiligiga aylandi.
Bu birinchi qavat darajasida yana bir bor takrorlanadi, bozor
nihoyat yana bir bor pasaygunga qadar, narxni qo'llab-
quvvatlash tagligi endi shiftdagi narx qarshiligiga aylanadi va
biz yana kvadratga qaytamiz.
Ammo, nega bu tushuncha juda muhim?
Qo'llab-quvvatlash va qarshilik tushunchasi bir qator
sabablarga ko'ra muhimdir.
Birinchidan, biz allaqachon ko'rganimizdek, konsolidatsiya
bosqichidan chiqib ketish hajm bilan tasdiqlanishi mumkin va
agar tasdiqlansa, ajoyib savdo imkoniyatlarini taqdim etadi.
Breakout deb ataladigan savdolar.
Ikkinchidan, va, ehtimol, xuddi shunday muhim, bu savdo
yondashuvining juda mashhur bo'lishining sababi shundaki, u
o'z strategiyasida qo'llab-quvvatlash va qarshilik
tushunchasini qamrab oladi - bu mintaqalarni yaratishda va
ulardan savdoning bir qismi sifatida foydalanish. strategiyasi,
siz o'z pozitsiyalaringizni himoya qilishni ta'minlash uchun
bozorning o'z narxlari xatti-harakatlaridan foydalanasiz. Bu
bilan shuni aytmoqchimanki, savdo-sotiqni buzish orqali bozor
tendentsiya rivojlanishi bilan bozor yo'nalishidagi har qanday
keskin o'zgarishlardan sizni himoya qilish uchun o'zining tabiiy
to'siqlarini o'rnatdi.
Bizning "uyimiz" dagi narx-navoga qaytish. Birinchi qavatning
shiftiga yaqinlashganda, biz narxlarning tirbandligiga o'tamiz,
pauza qilamiz va keyin yuqoridagi birinchi qavatdagi xonaga
kiramiz. Endi bizda narxlarni qo'llab-quvvatlashning "tabiiy
zamini" mavjud bo'lib, u bozor to'xtab qolsa va ehtimol bu
sohada narxni sinab ko'rish uchun orqaga qaytsa, bizga
202
himoya qiladi. Bu qavat biz uchun bozor tomonidan
belgilangan tabiiy himoyamizdir. Oxir oqibat, biz VPA
tadqiqotlarimizdan bilamizki, bu sohada orqaga qaytish va
harakat qilish kuch va hajmni talab qiladi, shuning uchun
bizda tabiiy yordam maydoni mavjud.
Zamin nafaqat bozor orqaga chekinsa, bizni himoya qiladi,
balki yuqoriga ko'tarilishni davom ettirish uchun bozorni
qo'llab-quvvatlaydi.
Bu WIN/WIN. Bozor narx qarshiligining shiftini yorib
o'tgandan so'ng, bu nafaqat narxlarni qo'llab-quvvatlash
uchun zamin bo'libgina qolmay, balki har qanday qisqa
muddatli qayta sinovdan o'tgan taqdirda ham narxlarni himoya
qilish to'sig'iga aylanganini bilish sizga qulaydir. bu hudud.
Har qanday stop loss, masalan, keyinchalik narxlar
tirbandligining pastki hududlariga joylashtirilishi mumkin.
Shuning uchun savdo-sotiq juda mashhur va VPA tekshiruvi
bilan qo'llab-quvvatlansa, yanada kuchliroq bo'ladi.
Xuddi shu tamoyillar bozorlar pasayganda ham amal qiladi.
Bizning "uy" misolimizda biz yuqori tendentsiyada edik, lekin
agar biz pastga trend misolini olsak, bu xuddi shunday
ishlaydi.
Bozor tom darajasida teskari bo'lgan narx harakatini tanlab,
biz ikkinchi qavatga, qavat darajasiga yaqinlashamiz. Bozor
tirbandlikka aylanadi va keyin pastdagi birinchi qavat
xonasining shiftini yorib o'tadi.
Narxlarni qo'llab-quvvatlash zamini nima bo'ldi, endi narx
qarshiligining shiftiga aylandi va yana ikkita narsani taklif
qiladi. Narxning har qanday qisqa muddatli o'zgarishiga
qarshilik, har qanday pastga tushishga bosim qo'shish,
ikkinchidan, har qanday qisqa muddatli pasayish holatlarida
narxni himoya qilishning tabiiy to'sig'i.
Yana bir bor, bu savdogar uchun WIN/WIN holati, bu safar
bozorning qisqa tomoniga.
203
 Bu ushbu kontseptsiyani bozor harakati rivojlanishi bilan
savdo pozitsiyalarini egallashda qo'llaydi, ammo uning kuchi
bozor ortda qoldiradigan narx harakati va tarixda ham yotadi.
Bozor o'z DNKsini qoldiradi, jadvallarga ko'milgan. Narxlar
tirbandligining bu joylari abadiy grafiklarda qoladi. Narxlar
davom etadi, lekin bu sohalar saqlanib qoladi va kelajakda bir
nuqtada narx harakati yana bu hududlarga o'tadi va bu
bosqichda bu hududlar ko'pincha uzoq vaqt davomida
harakatsiz bo'lib, keyin yana kuchli bo'lib qoladi va savol
tug'iladi. bozorning xotirasi bor-yo'qligiga.
Yoki savdogarlar sifatida biz hammamiz bir xil grafiklarga
qaraymiz va shuning uchun narxning bu sohalari o'z-o'zidan
bajariladigan bashoratlarga aylanadimi? Ehtimol, bu hududlar
zaif savdogarlar bilan zich joylashganligi sababli, ular kichik
yo'qotishlar yoki kichik daromadlar bilan chiqib ketishlari
uchun hali ham ushlab turish va qaytishni kutishlari
mumkinmi?
Bularning barchasining kombinatsiyasi bo'lishi mumkin.
Sabablari nima bo'lishidan qat'i nazar, bu sohalar bozor
tomonidan qayta-qayta tashrif buyurganligi sababli narx
harakatida muhim rol o'ynashi mumkin va qiladi. Yana bir bor,
tirbandlikning keng hududlari bo'lgan joyda, ularning ta'siri
shunchalik muhim bo'ladi.
Keling, yana uyimiz sxemasiga qaytaylik va ayniqsa, ikkinchi
qavatdagi qarshilik shiftini buzmaslik. Narxlar jadvalidagi
bunday muvaffaqiyatsizlikning sababi, xuddi shu mintaqadagi
eski narxlarning doimiy tirbandligi va o'tmishda ushbu
darajadagi muvaffaqiyatsizliklar natijasida bo'lishi mumkin.
Agar bozor ilgari ushbu darajada muvaffaqiyatsizlikka
uchragan bo'lsa, treyder sifatida siz o'zingizning narxlar
jadvalida uzoqroq vaqt oralig'ida narxlarning tirbandligi
joylarini ko'rasiz, unda yana bu darajada muvaffaqiyatsiz
bo'lishi uchun barcha imkoniyatlar mavjud. Axir, buning sababi
204
bor edi. Bu savdoning avj nuqtasi bo'lishi mumkin edi, bir
necha yillar oldin sodir bo'lgan va bir vaqtlar bu darajada
haddan tashqari sotib olingan narsa endi adolatli qiymat
hisoblanadi.
Shunga qaramay, treyderlar sifatida bu asosiy darajadir va
hajm bizga keyingi narx harakatini tasdiqlashimiz kerak
bo'lgan barcha maslahatlarni beradi. Agar bu aslida
narxlarning tirbandligining eski sohasi bo'lsa, u ilgari bozor
muvaffaqiyatsizlikka uchragan va orqaga qaytgan bo'lsa, u
holda bu vaziyatda u shiftni buzishga muvaffaq bo'lsa, bu
yuqoriga ko'tarilish uchun katta ahamiyatga ega bo'ladi va
kuchli platforma. keyin qo'llab-quvvatlash joyida bo'lar edi.
Xuddi shunday muvaffaqiyatsizlik juda zaif bozorni taklif qiladi
va biz asosiy narx modellarini ko'rib chiqayotganda ko'rib
chiqamiz.
Bu qo'llab-quvvatlash va qarshilik kuchi. Bu doimiy ravishda
paydo bo'ladigan narxlarning tirbandligining barcha sohalari
haqida signal beruvchi bozor. Ular bozorning DNKsi. Uning
tarixi va hayotiy hikoyasi bir xil bo'lib, bozorlar pasayib yoki
ko'tarilayotganidan qat'i nazar, siz kutganingizdek xuddi
shunday ishlaydi. Ushbu misolda bozor qarshilikdan qaytdi,
ammo bozor pasaygan paytda eski qo'llab-quvvatlovchi
hududlar tushunchasi bir xil darajada kuchli. Keyinchalik bu
hududlar bozordagi har qanday keyingi pasayishni to'xtatish
uchun tabiiy qo'llab-quvvatlash platformalarini taqdim etadi va
xuddi o'sib borayotgan bozorda bo'lgani kabi, agar bu sohalar
chuqur va keng bo'lsa, ular ortib borayotgan ahamiyatga ega
bo'ladi, agar mavjud bo'lsa, yanada kuchayadi. o'tmishda bu
darajadagi katta o'zgarishlar.
Tabiiyki, narxlarning tirbandligi joylari har qanday shakl va
o'lchamlarda va barcha vaqt oralig'ida bo'ladi. Birja indeksi
kunlar yoki hatto haftalar davomida tor doirada savdo qilishi
mumkin. Valyuta juftligi bir necha oy davomida yon tomonga
205
siljishi mumkin. Obligatsiyalar ko'pincha juda tor doirada,
ayniqsa hozirgi moliyaviy inqirozda sotiladi. Qimmatli
qog'ozlar bir necha oy davomida suv ostida qolishi mumkin.
Aksincha, narxlarning tirbandligi joylari bir necha daqiqa yoki
bir necha soat davom etishi mumkin. Asosiy tushunchalar bir
xil bo'lib qolmoqda, chunki VPA treyderlari sifatida biz
eslashimiz kerak bo'lgan narsa shundaki, sabab va ta'sir
yonma-yon boradi. 5 daqiqali grafikdagi narxlarning tirbandligi
hududi kun ichidagi treyderga har qanday savdo imkoniyatlari
bilan bir qatorda qo'llab-quvvatlash va qarshilik ko'rsatadi,
ammo uzoq muddatli kontekstda unchalik ta'sir qilmaydi.
Biroq, kundalik grafikda bir xil asbobga o'ting va agar biz
narxlarning tirbandligining chuqur maydonini ko'rsak, shift yoki
qavat orqali har qanday harakat muhim bo'ladi.
Bu bir nechta grafik va vaqt oralig'idan foydalangan holda
savdo qilishning yana bir sababidir.
5 daqiqali grafikdagi narxlarning tirbandligi 15 daqiqali
jadvalga qaraganda, soatlik jadvalga qaraganda kamroq
ahamiyatga ega bo'ladi. Boshqacha qilib aytadigan bo'lsak,
vaqt oralig'i qanchalik uzoq bo'lsa, shunchalik katta
ahamiyatga ega bo'ladi, qolgan barcha narsalar tengdir.
Qo'llab-quvvatlash va qarshilik o'z-o'zidan kuchli
tushunchadir. Uni VPA bilan moslang va u hajm va narxga
asoslangan savdo metodologiyangizning yana bir asosiga
aylanadi.

Sakkizinchi bob
Dinamik tendentsiyalar va trend chiziqlari
Mag'lubiyat yomon omad emas edi. Bu yomon tahlil edi.
Devid Eynxorn (1968-)

Ushbu bobda men tendentsiyalar va trend yo'nalishlari

tushunchasini o'rganmoqchiman. Va shubhasiz, siz tez-tez
206
tilga olinadigan "trend sizning do'stingiz bo'lsin" atamasini
eshitgan bo'lasiz, bu mening kamtarona fikrimcha, ko'proq
yoki kamroq ma'nosiz mumbo jumbo.
Bu o'zini murabbiy va murabbiy deb biladigan odamlar o'z
shogirdlariga taassurot qoldirish uchun to'tiqush qiladigan
yagona mantradir. Biroq, xuddi narxlarning tirbandligi kabi, har
qanday ahmoq bozor qachon yonma-yon savdo qilayotganini
ko'rishi mumkin, bu tendentsiyalar bilan ham shunday. Va bu
aksiomani keltirgan har bir kishi, mening fikrimcha, juda oz,
jonli savdo tajribasiga ega. Umuman olganda, ular sizga bir
nechta chiziqlar bilan yoqimli tendentsiyani ko'rsatadilar va aql
bilan maslahat berishadiki, bu joy kirish va keyin trend
davomida ushlab turish, oxir-oqibat trend oxirida chiqishdan
oldin yuqori yoki pastroq. Tarixiy jadvalni ko'rib chiqayotganda
hamma narsa oson.
Men tendentsiyalar haqida ba'zi bir asosiy fikrlardan
boshlaylik, chunki men bu mavzuda yozilgan ba'zi bema'ni
narsalarni yo'q qilmoqchiman. Va birinchi va eng muhim savol
- bu tendentsiya qachon boshlanganini qanday bilamiz?
Qo'llab-quvvatlash va qarshilik kabi, qisqa javob shundaki,
biz tugamaguncha buni qilmaymiz. Bu juda oddiy. Bizning
tirbandlik bosqichida ham xuddi shunday edi. Biz ko'rib
chiqayotgan vaqt oralig'idan qat'i nazar, tendentsiya rivojlana
boshlayaptimi yoki yo'qmi, degan ma'lumotni berish uchun
ba'zi parametrlarga ega bo'lishimiz kerak. Treyder sifatida
uzoq vaqt davomida orqaga qarash, grafikda bir nechta
chiziqlar chizish va keyin bu tendentsiya ekanligiga qaror
qilish befoyda. O'sha paytgacha siz barcha tendentsiyalarni
bo'lmasa ham, ko'pini o'tkazib yuborgan bo'lasiz va ehtimol
endigina kirib kelayotgan bo'lasiz, insayderlar chiqib
ketayotganda.
Shuning uchun VPA juda kuchli. Bu biz uchun narx harakatini
tasdiqlaydi va
207
 uzoq muddatli tendentsiyada qayerda ekanligimizni ochib
beradi. Oxir oqibat, agar biz sotishning eng yuqori nuqtasini
yoki sotib olishning eng yuqori nuqtasini ko'rsak, unda biz
yangi tendentsiya boshlanishini BILAMIZ. Biz boshida
turibmiz, bu biz bo'lishni xohlagan joyda, oxirida EMAS, bu
tendentsiya yo'nalishlari muqarrar ravishda ishora qiladi,
ayniqsa siz faqat ushbu texnikaga tayansangiz. Shuni
ta'kidlashim kerakki, men trend yo'nalishlari foydali emas deb
aytmayapman, ular foydalidir, lekin faqat to'g'ri ishlatilganda,
men sizga ushbu bobda nimani o'rgatmoqchiman.
Keling, haqiqatan ham trend tahlilining asoslarini yaratgan
Charlz Doudan boshlaylik. Uning narx xulq-atvorining ushbu
jihatiga bo'lgan asosiy e'tiqodlari bitta oddiy printsipga
asoslanadi, ya'ni indeksdagi tendentsiya individual aktsiyadagi
tendentsiyaga qaraganda ancha oshkora va qimmatlidir.
Uning qarashlari juda oddiy edi. Yakka tartibdagi aktsiyaga
daromadlar to'g'risidagi hisobotlar, broker tavsiyalari va
tahlilchilarning fikrlari kabi har qanday omillar ta'sir qilishi
mumkin, bularning barchasi narxga ta'sir qiladi. Boshqa
tomondan, indeks bozordagi kengroq kayfiyatni ko'proq
ifodalaydi va shuning uchun bozor tendentsiyalarini
aniqlashda foydalanish ehtimoli ancha yuqori edi. Uning
zamonaviy texnik tahliliga singib ketgan ko'plab
aksiomalaridan biri bu tizimli va tizimsiz bozor xatarlari
tushunchasidir.
Tizimli risklar indeksdagi barcha aktsiyalarga ta'sir qiladi,
tizimsiz risklar esa faqat bitta bozordagi bir yoki bir guruh
aktsiyalarga ta'sir qilishi mumkin. Dow kompaniyasining o'z
ishi butun dunyo bo'ylab S&P 500, Dow Jones (DJIA), Nasdaq
(NQ100) va boshqa ko'plab indekslar bilan moliya
bozorlarining asosini tashkil etuvchi indekslarni yaratishga
qaratilgan. Bundan tashqari, indeks kontseptsiyasi deyarli
barcha boshqa bozor va vositalar tomonidan qabul qilingan va
208
VIX kabi o'zgaruvchanlik indekslarini, qimmatli qog'ozlar
uchun sektor indekslarini, Dollar indeksi (DXY) va tovar
indekslari kabi valyuta indekslarini yaratishga olib keldi. CRB
kabi, ular orasida yuzlab boshqalar mavjud.
Ayrim bozorlarda indekslar endi ular olingan asosiy aktivlarga
qaraganda savdo uchun jozibador hisoblanadi.
Downing asosiy tamoyillaridan yana biri bu tendentsiyalarni
birlamchi, ikkilamchi va kichik tendentsiyalar deb atagan uchta
keng vaqtga bog'liq bosqichlarga bo'lingan kontseptsiya edi.
Endi uning dunyosida, albatta, lenta hali ham asosiy
ma'lumotlar manbai bo'lib qoldi va Charlz Dou va uning davri
va undan keyingi davrning boshqa mashhur treyderlari uchun
vaqt chegaralari bugungi kunlardan juda farq qilardi. Masalan,
kichik tendentsiya 2-3 kun davom etadigan tendentsiya
bo'lishi mumkin, ikkinchi darajali tendentsiya 2-3 hafta va
asosiy tendentsiya 2-3 oy bo'lishi mumkin. Bizning
maqsadlarimiz uchun elektron jadvallar bilan bizning vaqt
ufqlarimiz ancha qisqaroq. Kundalik treyderlar uchun kichik
tendentsiya 2-3 soat davom etishi mumkin, ikkinchi darajali
tendentsiya 2-3 kun va asosiy tendentsiya 2-3 hafta davom
etishi mumkin. Bular ancha realdir va haqiqatan ham ko'plab
bozorlar uchun bir necha oy yoki undan ko'proq davom
etadigan kengaytirilgan tendentsiya kunlari deyarli o'tmishda
qoldi. Bozorlar tanib bo'lmas darajada o'zgardi. Yuqori
chastotali savdo, bozorni manipulyatsiya qilish va elektron
savdoga o'tish buni ko'rsatdi.
Shunga qaramay, Downing asl va kashshof ishi bizga
shlyapani osib qo'yish uchun ilgak beradi. Qizig'i shundaki, u
o'zining trend g'oyalarini ishlab chiqishda tendentsiyaning uch
bosqichi tushunchasini ham quyidagicha kiritdi:
1. Akkumulyatsiya bosqichi
2. Keyingi bosqichdagi texnik tendentsiya
3. Tarqatish bosqichi
209
 Agar bu tanish bo'lib tuyulsa, demak shunday bo'lishi kerak,
chunki bu insayderlar Richard Uikoff tomonidan ishlab
chiqilgan va kengaytirilgan birinchi to'ldirish va keyin
omborlarini bo'shatishning doimiy bosqichida davom etadilar.
Charlz Dou insayderlarni "aqlli pullar" deb atagan, trendning
tarqatish bosqichida "aqlli pullar" o'z daromadlarini olib,
"Chiqish" belgisiga yo'l oladi.
Endi biz standart trend tahlilidan ajralib chiqamiz va uni biroz
boshqacha ma'noda ko'rib chiqamiz, umid qilamanki, siz
ko'pchilik kitoblarda paydo bo'ladigan nazariy bema'nilikdan
ko'ra, jonli savdoda foydaliroq bo'lasiz. Yuqoridagi kirish bizga
davom etishimiz uchun asos berdi, ammo bu bosqichda
ko'pchilik trend tahlillari sizga 8.10-rasmdagi sxemani taqdim
etadi.

210
 Bu erda biz tendentsiyaning an'anaviy rasmiga egamiz.
Bozor ketma-ket qadamlar bilan yuqoriga ko'tarildi va biz
uchta qadamni qo'yganimizdan so'ng, kanalni aniq
belgilaydigan yuqori va pastki trend chiziqlarimizni chizishimiz
mumkin. Aksariyat darsliklar sizga ikki nuqtadan foydalanib
tendentsiyani aniqlashning iloji yo'qligini aytadi, chunki talqin
qilish imkoniyatlari cheksiz va oxir-oqibat ma'nosizdir, shuning
uchun biz trend chiziqlarini o'zlari yaratish uchun ularga
qo'shilishdan oldin uchta nuqtani kutishimiz kerak. .
Bular bozorning yuqoriga ko'tarilishi bilan cho'qqilarni va
pastliklarni belgilaydigan eng yuqori va pastroq ko'rsatkichlar
va bozor pasayganda pastroq va pastroq ko'rsatkichlar.
Endi bizda tendentsiya yaratilgani haqida aniq tasavvur bor,
biz bozorga kirishga tayyormiz va bu tendentsiya yanada
rivojlanishini kutamiz. Bu nazariya, lekin afsuski, biz uchta
yuqori va undan yuqori pasayishlarni kutgan vaqtga kelib,
tendentsiya allaqachon avjiga chiqdi. Biz allaqachon texnik
tendentsiyadan keyingi bosqichdan o'tdik va biz tarqatish
bosqichining boshida sotib olmoqchimiz.
Lekin buni qanday bilamiz? Chunki siz hech qachon savdo
qilmagan yoki o'z hayotiga sarmoya kiritmagan odamlar
tomonidan yozilgan juda ko'p darsliklarni o'qigan bo'lishingiz
mumkin. Bularning barchasi nazariy va yuqorida aytganimdek,
orqaga qarab ko'rish juda oson va tendentsiya shu qadar
yaxshi rivojlangan bo'lsa, undan unchalik foyda bo'lmaydi.
Javob nima? Va buning uchun biz kalitni ushlab turadigan
qo'llab-quvvatlash va qarshilikka qaytishimiz kerak va shuning
uchun men buni oldingi bobda batafsil yoritganman.
Qo'llab-quvvatlash va qarshilik - bu erda tendentsiyalar
yaratiladi, tug'iladi va keyin o'z yo'lida harakatlanadi. Bu erda
tendentsiyalar teskari yo'nalishni o'zgartiradi. Bu erda to'plash
va tarqatish bosqichlari, sotish va sotib olish avjiga chiqadi.
Bu har qanday grafikdagi narx harakatining eng muhim
211
sohasidir. Bu joylar katta daryoning boshidagi yumurtlama
joylariga o'xshaydi va losos oxir-oqibat u yerga qaytadi.
Bu erda biz HAMMA treyderlar, investorlar va spekulyatorlar
har doim birinchi o'rinda turadigan savolga javob berishni
boshlaymiz. Bu tendentsiyaning boshlanishimi va agar
shunday bo'lsa, trendning kuchi qanday va u qanchalik
uzoqqa cho'zilishi mumkin? Bu savollarga faqat narx tahlili
kontekstida qo'llab-quvvatlash va qarshilikni tushunish orqali
javob berish mumkin.
Buni boshqa yo'l bilan qilishga urinish muvaffaqiyatsizlikka
mahkum va diagrammada bir nechta chiziq chizish ma'nosiz
va ma'nosiz mashqdir. Mening kamtarona fikrimcha. Qabul
qilaman, ular trendni biroz oydinlashtirishga yordam berishi
mumkin va hatto trend boshlanganidan keyin cheklangan
foydalanish mumkin, ammo sizni kuchli mavqega olib chiqish
nuqtai nazaridan ular hech qanday ahamiyatga ega emas.
Biroq, keling, asoslarga qaytaylik va tirbandlik bosqichini
qayta ko'rib chiqaylik, bu erda bozor yon tomonga siljiydi va
narxlarni qo'llab-quvvatlashning pol va shiftini yaratadi. Bozor
tanazzulga tayyorlanmoqda va biz treyderlar, investorlar yoki
chayqovchilar sifatida qilishimiz kerak bo'lgan narsa kutish,
sabrli bo'lish va keyin hajmdan foydalanib buzilishni
tasdiqlashdir. Ushbu bosqichdagi tendentsiya darajasini
qanday bilamiz? Qisqa javob shundaki, biz buni qilmaymiz,
lekin bizda bu bosqichda bilimli taxmin qilish imkonini
beradigan bir nechta maslahatlar mavjud.
Birinchidan, bu narxning tirbandligi bosqichining darajasi.
Vaykoffning sabab va ta'sirini yana bir bor eslashimiz kerak,
chunki bu biz birlamchi, ikkilamchi tendentsiya yoki kichik
tendentsiya rivojlanishini kutishimiz mumkinligini belgilaydi. Bir
kunlik skalper uchun bu tendentsiya deyarli ahamiyatsiz
tendentsiya bo'ladi, ammo bu sekinroq vaqt oralig'ida uzoq
muddatli tendentsiya kontekstida o'tirishi mumkin. Shu nuqtai
212
nazardan, bizning skalperimiz yuqoriroq vaqt oralig'ida
ustunlik tendentsiyasi bilan savdo qiladi. Boshqacha qilib
aytganda, savdo qilinadigan kichik tendentsiya uzoq muddatli
tendentsiya bilan bir xil yo'nalishda bo'lib, kunlik treyder uchun
soatlik grafik bo'lishi mumkin.
Bu bir nechta grafiklardan foydalangan holda savdo
qilishning juda kuchli sabablaridan biridir. Bu biz savdo
qilayotgan tendentsiyani shakllantirishga yordam beradi.
Biroq, har qanday vaqt oralig'ida dominant tendentsiyaga
qarshi savdo qilishning yomon joyi yo'q. Misol uchun, fond
bozoridagi ustunlik tendentsiyasi indeksda ko'tarilishi mumkin,
ammo aktsiyada pasayish imkoniyati bo'lishi mumkin. Agar biz
"hukmron tendentsiya" ga qarshi savdo qilayotganimizni tan
olsak, bu yaxshi. Savdoning bu turi ko'pincha "qarshi trend
savdosi" deb ataladi va bu turdagi pozitsiyani belgilaydigan
ikkita nuqta mavjud.
Birinchidan, bu yuqori xavfli pozitsiya, chunki biz "bozor
oqimiga qarshi" savdo qilamiz - agar xohlasangiz, oqimga
qarshi suzamiz. Ikkinchidan, birinchi nuqtadan kelib
chiqadigan bo'lsak, biz qisqa vaqt ichida bunday pozitsiyani
egallashimiz mumkin, chunki ta'rifga ko'ra biz uzoq muddatli
dominant tendentsiyaga qarshi savdo qilamiz.
Keyinchalik, VPA treyderlari sifatida har qanday tirbandlik
bosqichida biz har doim ikki nuqtai nazardan hajmni tahlil
qilamiz. Birinchidan, narxning yon tomonga o'zgarishi bilan
bog'liq bo'lgan hajm, bu sotish yoki sotib olishning eng yuqori
nuqtasi sifatida ko'rsatilgan katta o'zgarishlar ekanligini
aniqlash uchun. Ikkinchidan, har qanday bog'liq buzilishdan
keyingi hajm va narx harakati, bu bizga tendentsiyaning
ehtimoliy darajasi haqida qo'shimcha maslahatlar beradi. O'z
navbatida, bu, shuningdek, sekinroq vaqt oralig'ida tegishli
hajm va narx ta'sirini hisobga olgan holda, shuningdek, har
qanday uzoq muddatli tendentsiyada pauza nuqtalarini
213
yaratishi mumkin bo'lgan potentsial qo'llab-quvvatlash va
qarshilik sohalarini tahlil qilish orqali tasdiqlanadi, shuning
uchun birinchi qadam har doim narx harakatidir. , darhol
narxlarning tirbandligi zonasidan uzoqlashgandan so'ng va bu
bizning darajalarimizni berish uchun yuqori va past burchak
yordamida tirbandlik kirishimizni aniqlaganimizga juda
o'xshaydi. Bu bizga g'ayratimizni berdi. Oldingi narx harakati
(nima bo'lishidan qat'iy nazar) hozir to'xtatildi va dam oladi.
Bizning burilishlarimiz bizni ushbu pauza haqida ogohlantirdi,
bu kengaytirilgan bo'lishi mumkin, bu holda darajalar yuqori va
pastki darajalarga qo'shimcha burilishlar bilan yanada
mustahkamlanadi yoki vaqtinchalik bo'lishi mumkin, bir nechta
aylanish nuqtalari mavjud. Bu teskari bo'lishi mumkin, bu
holda biz keng qamrovli VPA harakatlarini yoki oldingi
tendentsiyaning davomini ko'rishni kutishimiz mumkin.
Bularning barchasi bizning shiftimiz va pollarimiz joyida
bo'lgan an'anaviy tirbandlik hududimizga kirib borishi bilan
ushbu sohadagi narx harakati oshkor bo'ladi. Biroq, bir
nuqtada, bozor ajralib chiqadi va bu erda pivotlar yana bir bor
o'ynaydi, faqat bu safar rivojlanish tendentsiyasini aniqlashga
yordam beradi. Bundan tashqari, bu bizga imkon qadar tezroq
foyda olish imkonini beradi va pozitsiyaga kirishdan oldin
yuqori va yuqori past darajalarni (yoki pastroq va pastroq)
kutmasligimiz kerak.
Keling, 8.11-rasmda yuqoriga qarab uzilishni ko'rsatadigan
misolni olaylik

214
 8.11-rasmda ko'rib turganimizdek, bozor konsolidatsiya
bosqichida bo'ldi va mustahkam hajmda ajralib chiqdi. Bizning
tahlilimiz shuni ko'rsatadiki, bu to'g'ri harakat va biz hozir
tendentsiya rivojlanishi mumkin bo'lgan belgilarni
qidirmoqdamiz. Bizda mavjud bo'lgan birinchi signal - bu
barqaror va umuman o'sib borayotgan hajmlar bo'yicha o'sib
borayotgan bozor va biz pozitsiyani egallaymiz.
Biz hozir kutayotgan narsa bu bizning birinchi markerimiz
bo'lib, xuddi oldingi bobdagi tirbandlikka kirishda bo'lgani kabi,
215
bu aylanishdir va biz yuksalish bosqichida bo'lganimiz sababli,
biz yuqori nuqtani qidirmoqdamiz.
Bizga ma'lumki, bozorlar hech qachon to'g'ri chiziq bo'ylab
yuqoriga yoki pastga tushmaydi va bu teskari o'zgarishlarning
birinchi belgisidir, bu esa o'z navbatida biz ajralib
chiqqanimizda trendimizning yuqori mintaqasini ham
belgilashi mumkin. Esda tutingki, 8.12-rasmda
ko'rsatilganidek, yuqori va past aylanish uchta shamning
kombinatsiyasi hisoblanadi.

8.12-rasm Pivot yaratish

216
 Endi bizda narxning yuqori ko'tarilishi bo'yicha birinchi
ma'lumot nuqtamiz bor va bizda pivot yuqori bo'lganligi
sababli, bozor pastga tushishini bilamiz. Bu katta teskari
o'zgarishlar bo'lishi mumkin, bu hajm profili va so'nggi
narxlarda tirbandlik hisobga olinsa dargumon, ammo bu
bosqichda biz hech qachon ishonchimiz komil emas va sabrli
bo'lishimiz kerak. Ovoz pasayib bormoqda, bu yaxshi belgidir
va o'z vaqtida bozor to'xtaydi va yuqoriga ko'tarilib, pivot
pastligini e'lon qiladi. Endi biz 8.13-rasmda ko'rib
turganimizdek, sayohatimizdagi ikkinchi markerga egamiz.

8.13-rasm Ikkinchi marker – Pivot Low

217
 Endi biz narx harakatining rasmini yaratishni boshlaymiz.
Esda tutingki, biz bozorda mavqega egamiz va agar hajm
narxni tasdiqlashda davom etsa, yuqoriga ko'tarilish bilan
hammasi yaxshi bo'ladi.
Hozir shakllanayotgan burilish nuqtalari sayohatni ta'kidlash
va trend chegaralarini belgilash uchun bizning belgilarimizdir.
Aksariyat odamlar tadbirdan so'ng chizadigan trend
chiziqlaridan farqli o'laroq, ular dinamik bo'lib, narx harakati
davomida yaratiladi va agar ular bir qator yuqori va past
darajalarda qurilgan bo'lsa, biz tendentsiya rivojlanayotganini
bilamiz va biz o'z pozitsiyamizda qolamiz, Agar hajm bizning
tahlilimizni qo'llab-quvvatlasa.
Keling, oldinga siljiting va diagrammaga yana ikkita daraja
qo'shing va xuddi shu printsipga asoslanib. Hozirgi
pozitsiyamizdan kelib chiqib, biz bozorni yuqoriga, pastdan
pastga tushirishni qidirmoqdamiz va biz uchun keyingi
maqsad ikkinchi burilish balandligidir va bu avvalgi burilish
balandligidan yuqori bo'lsa, biz yuqoriga ko'tarilish
tendentsiyasida bo'lamiz. . Ushbu ikkinchi pivot balandligi
shakllangandan so'ng, biz bozorning orqaga qaytishini
kutmoqdamiz, lekin umid qilamanki, bu bosqichda faqat kichik
tarzda va past hajmda, shu nuqtada biz ikkinchi pivot
pastligini qidirmoqdamiz.
Bu tegishli ravishda e'lon qilingan va agar avvalgi past pastlik
darajasidan yuqori bo'lsa, biz o'z pozitsiyamizda qolamiz,
chunki biz hozir bozorni bu pastga siljishini va tendentsiyani
yanada rivojlantirishini kutmoqdamiz.
Bozor kutilganidek yuqoriroq davom etmoqda va endi biz
avvalgisidan yuqori bo'lgan uchinchi pivotni qidirmoqdamiz, bu
bizning tendentsiyamizning yuqori mintaqasini belgilaydi. Agar
bu yana bir bor kutilgandek e'lon qilingan bo'lsa va ishonchim
komilki, siz hozir rasmga tushasiz, bozor bu aylanishni
yuqoriga ko'taradi va pastga siljiydi, post qilish uchun yana bir
218
izolyatsiya qilingan pivot past. Agar bu avvalgi past pivotdan
yuqori bo'lsa, biz ushlab turishni davom ettiramiz va endi
trendning pastki mintaqasini aniqlash uchun uchinchi pivotga
egamiz.
8.14-rasmda ko'rib turganimizdek, biz trend yo'nalishlarini
dinamik ravishda yaratamiz, shu bilan birga bozorda narxlar
hajmini tahlil qilish va VPA tirbandligining asosiy tamoyillari
asosida o'z o'rnimizni egallaymiz.
Yakuniy natija bir xil bo'lsa-da, bu trend yo'nalishlarini
yaratishda sayohat juda boshqacha va treyder sifatida
trendga oxiri emas, balki boshida eng yaxshi nuqtada
qo'shilish imkonini beradi!! Bu quyidagi 8.14-rasmda
ko'rsatilgan.

219
 Biz bu jarayonni deyarli "sahna o'rnatish" dan biri sifatida
tasavvur qilishimiz mumkin. Tirbandlik bosqichi narx harakati
uchun sahnani o'rnatadi, keyin esa hajm tomonidan etkazib
beriladi va qo'llab-quvvatlanadi. Pivotlar sayohatni ta'kidlaydi -
ular yo'l chetidagi chiroqlarga o'xshab, bizga qayerda
ekanligimizni aniq ko'rish imkonini beradi, shu bilan birga
bozorda o'z o'rnimizni saqlab qolishimizga ishonch beradi.
Nihoyat, bir nuqtada, biz oldingi pivot bilan bir xil darajada
pastroq yoki ehtimol yuqori bo'lgan pivotni ko'ramiz va aynan
shu nuqtada biz ikkilamchi tirbandlik bosqichiga o'tayotgan
bozorni ko'rib chiqamiz. ta'qib qilish uchun past pivot. Agar bu
avvalgi past darajaga o'xshash darajada bo'lsa, biz ikkinchi
tirbandlik bosqichidamiz va tahlilimiz davom etmoqda. Endi
biz keyingi burilishlar va nihoyat tanaffus bilan tasdiqlovchi
signallarni qidirmoqdamiz.
Shunga qaramay, bu tendentsiyaning o'zgarishimi yoki
shunchaki trend pauzasimi? Agar biz salbiy tomonga burilsak,
bu tendentsiyaning o'zgarishi va biz o'z pozitsiyamizdan
chiqamiz, lekin agar bu tendentsiya pauzasi bo'lsa va
tendentsiya yuqori tanaffusda davom etsa, biz o'z
pozitsiyamizni ushlab turamiz va dinamikamizni yaratish
jarayonini boshlaymiz. yana bir bor trend chiziqlari.
Tabiiyki, yuqorida aytilganlar biz tirbandlik bosqichidagi har
bir tanaffusda ko'rishni istagan narsalarning darslik
namunasidir, ammo savdo hayoti kamdan-kam hollarda
darslikdir.
Ba'zida bu pivotlar ko'rinmaydi. Misol uchun, yuqoriroq
tanaffusda, burilish balandligi ko'rinmasligi mumkin, lekin
pastki burilish o'z vaqtida buni amalga oshirishi mumkin.
Ayni paytda biz VPA tahlilimiz asosida qaror qabul qilishimiz
va tendentsiya kutilgandek rivojlanyaptimi yoki yo'qligini
aniqlashimiz kerak. Biroq, bu barqaror sur'atga ega bo'lgan
tendentsiya emasligi haqidagi birinchi ogohlantirish signali
220
bo'lishi mumkin. Umuman olganda, biz tirbandlikdan
uzoqlashishni hajm bilan qo'llab-quvvatlanadigan qandaydir
sur'atga ega bo'lishini kutamiz. Bozorlar tez harakat
qilganidek, xaridorlar va sotuvchilar ham kirish yoki chiqish
uchun diagrammadagi asosiy nuqtalarni yaratish uchun bir xil
tezlikda harakat qilishadi.
Agar ular biron bir sababga ko'ra etishmayotgan bo'lsa,
buning o'zi bizning hajm tahlilimizdan har doim ko'rinib
turadigan potentsial tezlikda etishmayotgan bozorni ko'rsatadi.
Agar bozor yuqoriroq bo'lsa-da, lekin hajmi o'rtacha yoki
o'rtacha past bo'lsa, bu tendentsiyaga ega emas. Qabul
qiluvchilar va sotuvchilar shunchaki yuqori ko'tarilishda
ishtirok etmaydilar va shuning uchun tendentsiya shunchaki
rivojlanmaydi. Hech qanday energiya yo'q, faollik yo'q va bu
hajm va tegishli narx harakatida aks etadi.
Shuning uchun, har bir parchalanishda mukammal
stsenariyni ko'rishni kutmang. Har biri har xil bo'ladi, har xil
tezlik va davomiylik darajasi bilan tavsiflanadi. Biz qilishimiz
kerak bo'lgan narsa VPA-dan foydalangan holda
maslahatlarni izlash va keyin narx harakati paydo bo'lganda
pivotlar paydo bo'lishini kutishdir. Agar ular tendentsiyada
mantiqiy naqshga rioya qilmasalar, bozor potentsial zaifdir va
shunchaki bir oz yuqoriroq darajadagi tirbandlik davriga
qaytishi mumkin.
Narx harakati va tirbandlik fazasidan pastroqqa siljish uchun
bog'liq burilishlar xuddi shu tarzda yaratilgan, ammo bu safar
biz 8.15-rasmda ko'rib turganimizdek, dastlab hosil bo'ladigan
past burilish, so'ngra yuqori pivotni qidirmoqdamiz.

221
 To'qqizinchi bob
Narxdagi hajm (VAP)
Buqa bozorida har doim buqa tarafida ishlash yaxshidir; ayiq
bozorida, ayiq tomonida.
Charlz Dou (1851-1902)

Ushbu kitobning boshida men savdoda hech qanday yangilik

yo'qligini va bu hajm bir asrdan ko'proq vaqt davomida mavjud
ekanligini aytdim. Bugungi VPA treyderlari uchun poydevor

222
qo'yganlar o'zlarining lenta o'qish qobiliyatlari bilan
o'tmishning mashhur treyderlari edi.
Xo'sh, bu bayonot mutlaqo to'g'ri emas, chunki bu bobda
men sizni hajmni o'rganish bo'yicha so'nggi ishlanmalardan
biri bilan tanishtirmoqchiman, bu esa hajm va narx tahlilini
keyingi bosqichga olib chiqadi. Bu narx bo'yicha hajm yoki
qisqacha VAP deb ataladi. Endi bizda VPA va VAP bor - juda
toza!
Xo'sh, narx bo'yicha hajm nima va bu bizning Hajm narxi
tahlili yoki VPA yordamida hozirgacha olib borgan
tadqiqotlarimizdan qanday farq qiladi. Lekin birinchi navbatda,
VAPni tushuntirishga yordam beradigan oddiy kontseptsiyani
taqdim etaman va biz yana bitta mahsulotga ega omborga
ega bo'lgan ulgurji savdogarimizga qaytamiz. Ulgurji sotuvchi
sifatida (va haqiqatan ham biror narsani sotadigan har bir
kishi) u har doim har bir sotuvdan maksimal foyda olishga
intiladi va buni amalga oshirishning eng oson usullaridan biri
bu "bozorni sinab ko'rish".
Bu kompaniyalar doimo qiladigan narsa. Mahsulot bitta
narxda sotiladi va sotish hajmi qayd etiladi. Keyin narx
ko'tariladi yoki tushiriladi va natijada sotuvlar qayd etiladi va
nazorat qilinadi. Shubhasiz, agar ulgurji sotuvchi yuqori
narxda sotishi mumkin bo'lsa va hali ham bir xil savdo hajmini
saqlab qolsa, u holda bu daromadni avtomatik ravishda
oshiradi, hajmi pasaymaydi.
Bir nuqtada, narx hajmi pasayadigan nuqtaga etadi, chunki
xaridorlar endi mahsulotni o'ta qimmat deb bilishadi va
shunchaki sotib olishni to'xtatadilar. Ulgurji sotuvchi shunchaki
narxni pasaytiradi va savdo hajmi yana ko'tarilishi kerak.
Oddiy chiziqli diagrammada ushbu narx harakati va hajmi
quyidagi 9.10-rasmdagiga o'xshash diagrammada xabar
qilinadi.

223
 Bu erda bizda X o'qida narx va Y o'qida hajm bilan hajm va
narx jadvali mavjud. Siz kutganingizdek, narx oshishi bilan
sotilgan mahsulotlar hajmi kamayadi. Bu har doim ham
shunday emas, lekin odatda ko'pchilik bozorlarda shunday.
Gap shundaki, bizda endi narxga nisbatan hajmning "xaritasi"
224
mavjud. Boshqacha qilib aytadigan bo'lsak, biz endi narx
o'zgarishi bilan hajm qanday o'zgarganini vizual tarzda
ko'rishimiz mumkin va bu narxdagi hajm haqida. Oddiy ovoz
balandligi satrida biz bitta satrni ko'ramiz, lekin narx harakati
doirasida narxning turli darajalari mavjud. Yagona hajmli
satrimizda biz ko'rayotgan narsa bu barning narxi tarqalishi
bilan bog'liq bo'lgan umumiy hajmdir. Yuqoridagi oddiy
misolimizda bo'lgani kabi, bu hajm satrida nimani
ko'rsatmaydi, bu har xil narx nuqtalari bilan bog'liq xarid
darajalari. Agar biz ushbu diagrammani 90 gradusga
aylantirsak, 9.11-rasmda ko'rib turganimizdek, VAP ni bizning
diagrammada ko'rsatilganidek, mukammal tasvirga ega
bo'lamiz.

225
 Endi, ehtimol, narx bo'yicha hajm printsipi qanday ishlashini
ko'rishni boshlashingiz mumkin va ko'p jihatdan atamaning
o'zi metodologiyani tavsiflaydi. Bu erda biz ko'rib chiqayotgan
narsa - bu narxdagi hajm. Boshqacha qilib aytadigan bo'lsak,
bozor yuqori va pastroq harakat qilganda har bir narx darajasi
bilan bog'liq hajmlarni ko'rishimiz mumkin. Bizda mavjud
bo'lgan narsa - har bir narx nuqtasi bilan bog'liq bo'lgan sotib
olish va sotish hajmlarining gistogrammasi. Biz buni Volume
Price Analysis (VPA) da ishlatadigan yagona hajmli satrning
parchalanishi sifatida tasavvur qilishimiz mumkin. Bu erda
hajm satrida bar va narx harakatining tarqalishi bilan bog'liq
bo'lgan barcha faoliyat hajmi qayd etiladi.
VAP bilan biz qilayotgan ish - bu ovoz balandligi satrini olish
va hajmlar kontsentratsiyasi qaerda sodir bo'lganligini
aniqlash uchun uni ochish. Axir, agar hajmning
kontsentratsiyasi pastda bo'lsa, unda bu sotish hajmi emas,
balki sotib olish hajmi bo'lishi mumkin. Aksincha, agar hajm
kontsentratsiyasi barning pastki qismida emas, balki barning
yuqori qismida sodir bo'lgan bo'lsa, unda bu sotiladigan hajm
bo'lishi mumkin. Narx bo'yicha hajm bizga an'anaviy hajm
satriga boshqacha nuqtai nazar beradi, har xil narx
darajalarida sotib olish va sotish konsentratsiyasini ochib
beradi, bu esa o'z navbatida bizga nafaqat impuls nuqtai
nazaridan, balki muqobil istiqbolni ham beradi. qo'llab-
quvvatlash va qarshilik nuqtai nazaridan ham.
Va mening fikrimcha, bu ASOSIY nuqta.
Ushbu metodologiyadan foydalanish usuli klassik VPA
yondashuvini takomillashtirishdir va uni hech qanday tarzda
almashtirish EMAS. Siz yaqinda bilib olganingizdek, narx
bo'yicha hajm bizga juda boshqacha nuqtai nazarni beradi,
chunki u men uchun qo'llab-quvvatlash va qarshilik degan
ma'noni anglatuvchi sotib olish va sotish maydonlarining
kontsentratsiyasi haqida tushuncha beradi. Narx va narx
226
harakati yordamida ushbu hududlarni qanday aniqlashni
allaqachon bilib olganimizdek, VAP bizga foydalanish uchun
qo'shimcha vositani taqdim etadi, bu bizga diagrammada
ushbu hududlarning vizual tasvirini beradi. Agar oldingi bobni
eslayotgan bo'lsangiz, men qo'llab-quvvatlash va qarshilikni
ko'rinmas to'siqlar, agar xohlasangiz, tabiiy to'siqlar deb
atagan edim - hozir, narx bo'yicha bu to'siqlar aslida bizning
jadvallarimizda ochilgan.
Biroq, esda tutishimiz kerakki, VAP VPA ni qo'llab-
quvvatlovchi texnikadir, aksincha emas. VAP kuchli va bizga
hajm va narx harakatining uch o'lchovli ko'rinishini taqdim
etsa-da, u an'anaviy VPA o'rnini bosmaydi va menimcha,
hech qachon bo'lmaydi. Shuning uchun, iltimos, VAP-dan
qo'llab-quvvatlash va qarshilik zonalari bilan birga narxlarning
tirbandligini aniqlash uchun vosita sifatida foydalaning, keyin
VPA yordamida an'anaviy tahlil bilan tasdiqlashingiz mumkin.
Keling, ba'zi misollarni ko'rib chiqaylik va yaxshi xabar
shundaki, bu ko'rsatkich odatda eng yaxshi diagramma
paketlarida bepul mavjud. Ushbu bobning qolgan qismidagi
barcha misollar mening NinjaTrader savdo platformasidan
olingan.

227
 9.12-rasmdagi diagramma Microsoft uchun 15 daqiqalik
diagramma bo'lib, ko'rib turganingizdek, an'anaviy ovoz
balandligi satrlari ekranning pastki qismida ko'rsatilgan, narx
bo'yicha ovoz balandligi esa men tushuntirganimdek, Y o'qi
bo'yicha ovoz balandligini vertikal ravishda taqsimlaydi.
mening birinchi misolimda.
Endi ushbu kitob davomida men qo'llab-quvvatlash va
qarshilik tushunchasini tushuntirishga va mustahkamlashga
harakat qildim. Bu tendentsiyalar uchun asos bo'lib, ular
aynan shu erda yaratiladi va rivojlantiriladi va ular oxir-oqibat
ozod bo'lishadi va narx bo'yicha hajmning go'zalligi shundaki,
narxlar tirbandligining ushbu sohalari endi biz uchun vizual
tarzda chizilgan. Shuning uchun, men ushbu diagrammani
keng ma'noda tushuntirib beraman va birinchi qarashda,
228
ehtimol, ravshan va eng muhimi, unchalik aniq bo'lmagan
narsani ta'kidlab o'taman.
Va bu misolga o'tishdan oldin, VAP panelidagi ranglarning
ahamiyatini tushuntirib beraman. An'anaviy ovoz balandligi
satrida bo'lgani kabi, biz diagrammada qizil va ko'k rangga
ega bo'lib, ular bog'langan shamning yuqori yoki pastligini aks
ettiradi. VAP satrida bizda bir xil narsa bor va har bir novda
ikkita rang bilan ifodalangan narsa narx harakatining ushbu
bosqichi bilan bog'liq yuqoriga yoki pastga shamlar sonidir.
Agar yuqoridagi shamlar pastga qaraganda ko'proq
bo'lganida, barning tayanch nuqtasi qizildan ko'ra ko'kroq
bo'lar edi. Aksincha, agar yuqoridan ko'ra pastroq shamlar
bo'lganida, tayanch nuqtasi ko'kdan ko'ra qizilroq bo'lar edi.
Bu o'z-o'zidan bizga ushbu narx oralig'ida "sotib olish" yoki
"sotish" balansi bo'yicha istiqbolni beradi.
Bizning misolimizga o'tadigan bo'lsak, oddiy qilib aytganda,
bu erda narxlar tirbandligining to'rtta bosqichi mavjud, ulardan
biri jadvalning pastki qismida uzoq vaqt davom etgan, ikkitasi
o'rtada, ikkalasi nisbatan qisqa va joriy davrda yuqorida
joylashgan. savdo diapazoni. Grafik taxminan 5 kunlik davrni
qamrab oladi. VAP nimani ochib beradi? Birinchidan, u
diagrammada biz uchun ushbu hududlarni belgilaydi. Narxlar
tirbandligining har bir sohasi hajm gistogrammasi bilan
belgilanadi, bu esa bizga har bir mintaqaning ahamiyati
haqida tushuncha beradi. Biz kutganimizdek, hajmning eng
zich maydoni narxlarning tirbandligining birinchi maydonida
bo'lib, ikkita hajmli chiziq ushbu hududning ahamiyatini
bildiradi, biri o'rtacha va bitta ekstremal.
Bu darajadan yuqori tirbandlik maydoni nisbatan kamtarona,
har qanday ahamiyatga ega bo'lgan atigi ikkita hajmli bar bor,
ikkalasi ham o'rtacha darajadan ancha past.
Haqiqatan ham narxlar tirbandligining juda kichik maydoni.

229
 Keyin biz uchinchi darajaga o'tamiz va bu erda biz ushbu
darajadagi barqaror hajmlarni ko'ramiz, bu o'rtacha qiymatdan
yuqori bo'lgan ikkita kattalik chizig'i bilan muhim bo'lgan
narxlarning tirbandligi maydonini bildiradi. Nihoyat, biz joriy
narx maydoniga o'tamiz, u erda biz bitta ekstremal hajm
satrini ko'rishimiz mumkin. Ushbu tahlildan qanday xulosa
chiqarishimiz mumkin?
Birinchidan, biz ushbu sohalarning qaysi biri kelajakda
qarshilik va qo'llab-quvvatlash nuqtai nazaridan muhim bo'lishi
mumkinligini darhol ko'rishimiz mumkin. Kelajakdagi narx
harakati paytida ushbu sohalar qayta ko'rib chiqilsa, bu
darajalar bizning ko'rinmas to'siqlarimizga aylanadi va vizual
hajmlardan biz qo'llab-quvvatlash yoki qarshilikning ehtimoliy
darajasini baholashimiz mumkin. Shubhasiz, bu erda vaqt
ham rol o'ynaydi. Bozor tirbandlik bosqichida qanchalik uzoq
bo'lsa, biz narx oralig'ida ko'rishni kutayotgan hajmlarning
kontsentratsiyasi shunchalik yuqori bo'ladi. O'z-o'zidan
ma'lumki, agar bozor kunlar yoki haftalar davomida to'xtab
qolsa, unda bu hajmning barchasi nisbatan tor narx oralig'ida
joylashgan bo'lib, bu o'z navbatida grafikning chap tomonidagi
VAP gistogrammasida aks etadi.
Biroq, bu ochiq-oydin bayonot bo'lsa-da, har doimgidek, biz
hajm va narx munosabatlarining vaqt jihatini keltirganimizda
yanada aniqroq bo'ladi. Keling, VAP bizga nima deyishini
ko'rib chiqaylik.
Grafik besh kundan ortiq vaqtni tashkil etadi va narxlarning
tirbandligining birinchi bosqichi uch kun davom etdi. Bu erda
biz kutgan narsa, narxlarning tirbandligining zich hududini
tasdiqlovchi yuqori hajmli barlar. Bu narx mintaqasi haqida
aytishimiz mumkin bo'lgan yagona narsa shundaki, bu juda
muhim va agar biz savdo qilgan bo'lsak, keyin tanaffus
paytida biz hajm gistogrammasi bilan juda qulay bo'lar edik,
bu bozorning yuqoriroq sinishi bilan quyida kuchli qo'llab-
230
quvvatlash platformasini tasdiqlaydi. Kelajakda, agar bozor
ushbu mintaqani sinab ko'rish uchun orqaga qaytsa, yana bir
bor ishonch bilan aytishimiz mumkinki, kuchli qo'llab-
quvvatlash platformasi mavjud bo'lib, unga kirish va sindirish
uchun ba'zi haddan tashqari hajmlar kerak bo'ladi.
Narxlar tirbandligining keyingi maydoniga o'tish, bu holda
faqat bir necha barlar uchun davom etgan, eng ko'p bir necha
soat, bozor yana bir marta yuqori bo'lib, davom etdi. Bu
tirbandlikning ikkinchi darajali maydoni bo'lib, uni VAP
hajmlarimiz bilan darhol tanib olish mumkin. Bular o'rtachadan
past va faqat ikkitasi har qanday ahamiyatga ega, shuning
uchun agar bu mintaqa kelajakda sinovdan o'tkazilsa, bu
darajaga pastdan ham, yuqoridan ham kirish uchun ko'p
harakat talab etilmaydi.
Nihoyat, biz eng oshkora bo'lgan jadvaldagi narxlarning
tirbandligining uchinchi va to'rtinchi darajalariga keldik.
Ulardan birinchisi 14 ta narxli sham (taxminan 4 soat) davom
etdi, ikkinchisi esa bir kunning butun sessiyasini davom ettirdi.
Biroq, tegishli hajm barlariga qarang va ularni 3 kun davom
etgan narx tirbandligi bilan solishtiring. Bir kun davom etgan
diagrammaning yuqori qismidagi eng so'nggi narxlarning tiqilib
qolishi bosqichi deyarli bir xil hajmdagi kontsentratsiyaga ega
bo'lib, narxlarning tirbandligining birinchi maydonida bo'lgani
kabi, uch barobar uzoq - 3 kun davom etdi.
Narxning ushbu tirbandlik bosqichi haqida bizga xabar hajmi
nima? Va yana bir bor, barcha hajmlarni tahlil qilishda bo'lgani
kabi, bir-biri bilan taqqoslashda anomaliyalar aniqlanganligi,
biz har qanday hajmdan foydalangan holda narx tahlilida biz
doimo izlayotgan tasdiqni beradi va bu jihatdan VAP farq
qilmaydi.
9.12-rasmdagi ushbu misolda bizda kunlik diagramma
mavjud bo'lib, grafikning pastki qismidagi tirbandlik bosqichi

231
bizga narxlarning tirbandligining boshqa sohalarini va ularning
ahamiyatini o'lchash uchun ko'rsatkichimizni beradi.
Tiklanishning ikkinchi bosqichi, biz kutganimizdek, yonma-
yon narx harakatining qisqa bosqichida o'rtacha hajmdan past
bo'lgan barlarga ega bo'lsa-da, yuqoridagi keyingi daraja,
bizning uchinchi darajamiz allaqachon signal qo'ng'iroqlarini
chala boshladi. Va buning sababi.
Chunki bu erda biz qisqa vaqt ichida, lekin yuqorida o'rtacha
hajmi barlar va narx chuqur maydoni bo'ylab tarqalishi bilan,
bir narxlari tiqilishi bosqichini ko'rish. Shunday qilib, signal
signali eshitiladi. Savdo nuqtai nazaridan, agar biz o'z
pozitsiyamizni egallab turgan bo'lsak, bu bizga yuqoriroq
bo'lishga ishonch beradi, bu narxni qo'llab-quvvatlashning
muhim sohasi edi va shuning uchun biz o'z pozitsiyamizni
ishonch bilan ushlab turishimiz mumkin.
Keyin biz narx harakatining yuqori qismidagi jadvalimizdagi
to'rtinchi darajaga yetib boramiz, tirbandlik bosqichi bizning
VAP-da ultra yuqori hajm bilan belgilangan va an'anaviy hajm
barlarimizda juda tor savdo oralig'ida qo'shimcha yuqori hajmli
barlar. Shubhasiz, bozor bu darajada zaif va hajmlar og'ir va
bu mintaqada sotilishi mumkin. Oxir oqibat, ushbu quvvat
hajmi bo'yicha biz bozorning yuqoriga ko'tarilishini kutgan
bo'lardik, ammo bu sodir bo'lmadi, aksincha u chegaralangan
bo'lib qoldi.
Agar siz buni VAP kuchini ochib berish uchun ataylab "qo'l
bilan tanlangan" jadval deb hisoblasangiz, haqiqatdan boshqa
hech narsa bo'lishi mumkin emas. Bu bobni yozishda men
tanlagan birinchi bo'lim edi va haqiqatan ham bunga ishonish
qiyin bo'lishi mumkin, lekin men yozayotganimda bozor ochildi
va Microsoft aktsiyalari narxi toshdek tushib ketdi va 1,40
dollarga tushdi.

232
 Va bu erda! Siz kutganingizdek, narx profilidagi hajm endi
o'zgardi, chunki biz bozorga og'ir hajmlar kirib kelayotganini
ko'rmoqdamiz, bu VAPda ham, diagrammaning pastki
qismidagi an'anaviy hajm chiziqlarimizda ham tasdiqlanadi.
Bu narx tahlilida hajmning kuchini yana bir bor ko'rsatadi. Biz
nafaqat potentsial qo'llab-quvvatlash mintaqasini vizual
ravishda qurayotganini ko'rmoqdamiz, balki diagrammaning
pastki qismidagi ovoz balandligi satrlarida ham
tasdiqlanganligini ko'ramiz va biz buni narxlarning tarqalishi
bilan tahlil qilishni boshlaganimizda, narx harakatining to'liq
hikoyasi tomonidan qo'llab-quvvatlanadi. hajmi yaratiladi. Hali
ham har kim hech qachon hajmdan foydalanmasdan qanday
233
qilib savdo qilishi mumkinligi meni mag'lub qiladi va umid
qilamanki, hozirgacha men sizni hech bo'lmaganda uni tahliliy
usullaringizdan biri deb hisoblashingizga ishontirdim. Men
chin dildan umid qilaman.
Ushbu bobni yakunlash uchun keling, VAPning boshqa
misollarini ko'rib chiqaylik.

9.14-rasm juda qiziq diagramma. Bu Alcoa uchun bu safar

soatlik diagramma, lekin narx gistogrammasida ovozning
markazidagi katta hajmning o'sishiga qarang. Bu juda katta va
eng muhimi, tirbandlikda bo'lgan joriy narx harakati bilan to'g'ri
keladi. Bozor ilgari ushbu diapazonda savdo qilgan va bu VAP
tomonidan tasdiqlangan narxlarning konsolidatsiyasining juda
muhim sohasini ifodalaydi. Ko'rib turganingizdek, so'nggi bir
necha soat ichida bozor to'planib, bu darajani buzishga
234
harakat qildi, ammo muvaffaqiyatsiz bo'ldi. Va VAP
gistogrammasidagi diagrammaning chap tomonidagi ovoz
balandligi profilini hisobga olgan holda ajablanarli emas. Ayni
paytda biz anomaliyalar va tasdiqlashni izlash uchun
an'anaviy Hajm narxlari tahliliga o'tmoqchimiz, bu bu fikrni
tasdiqlaydi va har qanday buzilish pastga tomon bo'lishi
mumkinligini ko'rsatadi.

Endi bu 9.15-rasmda hozirda savdo qilish uchun juda yaxshi

aktsiyaga o'xshaydi va buning sababi shundaki, siz investor
sifatida buni uzoq muddatli sotib olish va ushlab turish sifatida
ko'rgan bo'lar edingiz. Bu kunlik grafik va grafik davri jami 6
oyni qamrab oladi. Va, biz birinchi uch oy davomida ko'rib
turganimizdek, bu aktsiya tiqilinch edi. Biroq, VAPdagi
hajmlarga qarang. Bir ekstremal tovush satri, ikkinchisi
235
o'rtacha ovoz balandligi. Tiklanish bosqichi uzoq bo'lsa-da,
grafik yuqoriga qarab, biz ikki oy davom etgan tirbandlikning
keyingi bosqichini ko'ramiz, ammo bu erda ovoz balandligi
barlari faqat o'rtacha va o'rtachadan yuqori. Bu bizga
ko'rsatkichimizni beradi, chunki quyi darajadagi qo'llab-
quvvatlash platformasi sezilarli darajada, shuning uchun har
qanday teskari pasayish bo'lsa, juda kuchli, tabiiy to'siq
mavjud.
Eng muhimi, bu mintaqadan chiqib ketish sodir bo'lganda, u
bo'shliqda yuqoriga ko'tarildi, bu har doim kuchli signaldir va
keyin bizning narx tahlilimiz tomonidan tasdiqlangan. U erdan
bu zaxira kuchli ko'tarildi va tirbandlikning ikkinchi bosqichidan
keyin yana bir bor yuqoriga ko'tarildi.
Biroq, ikkinchi tirbandlik bosqichidagi asosiy narsa shundaki,
hajmlar nisbatan pastroqdir va shuning uchun bu narx
mintaqasi pasaygan taqdirda bir xil darajada qo'llab-
quvvatlamasligi mumkin. Bu har doim xavf va pulni
boshqarish qoidalari bilan tartibga solinadigan bozorda
to'xtash buyurtmalarini joylashtirishda yordam beradi. Shunga
qaramay, gap shu. VAP yondashuvidan foydalangan holda
yaratilgan ushbu vizual hududlar bizga turli yo'llar bilan
yordam beradigan muhim maslahatlar va signallarni beradi.
Ular joriy narx harakatini tasdiqlashga yordam beradi. Ular
asosiy tirbandlik joylarida qo'llab-quvvatlash va qarshilikning
"chuqurligini" ochib beradi va ular bizni ko'rishimiz uchun
qo'llab-quvvatlash yoki qarshilik platformasi mavjud bo'lganda,
uzilishlar haqida ishonch beradi.
Agar u kuchli bo'lsa, bizda pozitsiyani egallash uchun
qo'shimcha ishonch bor, agar u zaif bo'lsa, biz ushlab
turishimiz va boshqa signallarni kutishimiz mumkin. Va
nihoyat, VAP kelajakdagi narx harakati uchun qo'llab-
quvvatlash va qarshilik kuchini ochib beradi, bu bizga yana
xavfni tasavvur qilish va tahlil qilishda yordam beradi.
236
 Endi keyingi bobda biz Volume Price Analysis (VPA)
yordamida ba'zi boshqa misollarni ko'rib chiqamiz. Ammo men
sizni VAP haqida ko'proq ma'lumotga ega bo'lishingizni taklif
qilaman. Men bu erda ishlatgan misollar hammasi
aktsiyalardan foydalangan, ammo bu ko'plab boshqa bozorlar
va vositalar uchun bir xil darajada qo'llaniladigan usul.
CME o'zlari Chart -EX deb nomlangan ob'ektni ta'minlagan
fyuchersdagi treyderlar uchun shunga o'xshash rasmni ishlab
chiqardi, lekin men bu endi mavjud emasligiga ishonaman.
Biroq, yuqorida aytib o'tganimdek, eng yaxshi grafik
platformalarida bu ko'rsatkich u yoki bu shaklda bo'ladi.

O'ninchi bob
Narx hajmini tahlil qilish misollari
Ikki ... asosiy omil: to'g'ri harakat va sabr. Bularni o'zingiz
ta'minlashingiz kerak.
Charlz Brandes (1943-)

Umid qilamanki, hozircha men sizni har xil shakllarda Hajm

narxi tahlilining afzalliklari va kuchiga ishontira oldim. Bu
kitobni yozishdan maqsadim ikki xil edi. Birinchi bo'lib sizni
o'sha yillar oldin savdoni boshlaganimda, men olish baxtiga
erishgan yo'nalishga yo'naltirish uchun. Albert yolg'onchi edi
va u yillar davomida ko'plab qoralovchilarni o'ziga jalb qilgan
bo'lsa-da, men uning gazetadagi maqolasiga qoqilib qolgan
kunim uchun doimo minnatdor bo'laman. Hajmi men uchun
mantiqiy, bu mantiqiy va men ishonamanki, siz INSIDE bozor
xatti-harakatlarini, manipulyatsiya qilingan yoki boshqacha
tarzda ko'rishingiz mumkin bo'lgan yagona yo'ldir. Bu erda
ishlatiladigan barcha jadvallar mening NinjaTrader
platformasidan yoki MT4 brokerlik hisobimdan olingan.
Kitobning ikkinchi sababi bu metodologiyani to'g'ridan-to'g'ri
tushuntirishdir. Bozorlar murakkab bo'lishi mumkin, ammo ular
237
murakkab yoki tushunish qiyin emas va agar siz jadvallarni
o'zingiz o'rganishga va o'rganishga tayyor bo'lsangiz, siz ham
qisqa vaqt ichida VPA bo'yicha mutaxassis bo'lishingiz
mumkin.
Qisqa yo'llar yo'q, lekin xuddi velosiped haydash kabi, bir
marta o'rgansangiz, hech qachon unutmaysiz. Yuqorida aytib
o'tganimdek, men hech qanday dasturiy ta'minot dasturi siz
uchun tahlil qila olishiga ishonmayman. Savdo - bu fan emas,
san'at va bozorning nozik tomonlari va nuanslari dastur
qanchalik murakkab bo'lishidan qat'i nazar, mashina kodining
imkoniyatlaridan tashqarida. Savdoning san'at ekanligining
asosiy sababi shundaki, bozorlar odamlar va ularning pullari
tomonidan boshqariladi va qo'rquv va ochko'zlikka
asoslangan.
Shuning uchun, biz ushbu kitobning oxiriga yaqinlashar
ekanmiz, men turli bozorlar va turli platformalardan ba'zi
misollar keltirmoqchiman. Hammasi ovoz balandligiga ega.
Ba'zilari naqd pul bozorlari va fyuchers bozorlarida bo'lgani
kabi haqiqiy hajmdir, boshqalari esa spot forex bozoridan.
Ammo ularning barchasida bitta umumiy narsa bor. VPA
qo'llanilishi har bir holatda bir xil va bizda VAP ma'lumotlari
mavjud bo'lsa, rasmni to'ldirish uchun men buni ham
qo'shdim.
Va men AQSh fond bozorlaridan ba'zi misollar bilan
boshlamoqchiman va birinchi diagramma Honeywell (HON)
uchun kunlik grafikdir, agar 10.10-rasm.
Bu bizga bitta jadval bo'yicha bir nechta saboqlarni
o'rgatadigan yaxshi misol.
Bu kunlik aktsiyalar jadvali bo'lsa-da, bozor yoki vositadan
qat'i nazar, bizning VPA tamoyillarimiz hali ham amal qiladi.

238
 Qimmatli qog'ozlar sotiladi, pastga siljiydi va boshlang'ich
zaiflik kichik otuvchi yulduz shamidan dalolat beradi, keyin
esa ko'tarilgan hajm va keng tarqalgan sham bilan
tasdiqlanadi. Shunday qilib, bu erda anomaliya yo'q. Shundan
so'ng, oldingi satrga qaraganda balandroq hajmli tor yoyilgan
sham paydo bo'ladi.
Bu anomaliya va ovoz balandligini to'xtatishi mumkin. Ertasi
kuni bozor bolg'acha sham bilan yopiladi va yana yuqori hajm.
Endi biz ushbu zaxirani shu darajada to'xtatib turish, ehtimol
tirbandlik bosqichiga o'tish yoki buzilishdan oldin ko'proq
to'planishni ko'rish va yuqoriroq harakat qilish uchun
qidirmoqdamiz.
Bunday holda, Honeywell ertasi kuni ochilgan bo'shliq bilan
darhol yuqoriga ko'tariladi, ammo ovoz balandligi o'rtacha. 239
Ertasi kuni narx tarqalishi tor, va kun yuqori bo'lsa-da, hajmi
tushib ketadi. Bu yaxshi belgi emas va zaiflikni ko'rsatadi.
Aktsiyalar, ehtimol, juda uzoqqa ketmaydi va tirbandlik
bosqichiga o'tadi. Biroq, ushbu bosqichning oxiriga kelib, biz
kundalik sotish bosimining tor yoyilgan sham va yuqori hajm
bilan so'rilishini, yana anomaliyani ko'ra boshlaymiz. Axir, agar
bu sotiladigan bo'lsa, biz keng tarqalgan shamni ko'rishni
kutgan bo'lardik va bizda yo'q. Bizda tor yoyilgan sham bor,
keyin yana bir, uchta shamdan keyin.
Sotish o'zlashtirilmoqda va biz hozir bu mintaqadan tegishli
ravishda keladigan potentsial tanaffusni kutmoqdamiz. Keng
yoyilgan shamlar bilan ortib borayotgan ovoz. Bozorning
ko'tarilishi haqida ijobiy signal. Quyida bizda yaxshi yordam
platformasi ham bor. Keyin bozor ikki hafta davomida yana
yuqori darajada yon tomonga siljiydi, pastga siljiydi, lekin
pastga tushadigan shamlarga e'tibor bering. Sotish hajmi har
doim bu darajada pasayib bormoqda, bu pasayish bozorining
belgisi emas. Agar qimmatli qog'ozlar haqiqatan ham
pasaygan bo'lsa, biz narxlarning tushishini va o'sayotgan
hajmni kutgan bo'lardik. Bizda hajm pasaymoqda. Esingizda
bo'lsin, ko'tarilish va tushish uchun kuch kerak.
Shuning uchun, biz xaridorlarning bozorga yaqin orada kirib
kelishini kutmoqdamiz, bu keyingi nima sodir bo'ladi va
munosabat bilan! Xaridorlar o'rtacha hajmdan yuqori ovoz
bilan kelishadi va joriy tirbandlik bosqichida oxirgi bo'lgan bu
sham ustidagi quyruqga e'tibor berishadi. Bu ijobiy ko'rinadi.
Ertasi kuni biz yuqori hajmli buzilishni olamiz. Bu yuqoriga
ko'tarilish EMAS, lekin haqiqiy yuqoriga ko'tarilish. Va biz buni
haqiqiy ekanligini bilamiz, chunki VOLUME hamma narsani
ochib beradi. Biz nafaqat tanaffusni ko'rdik, balki bu
bo'shliqning ochilishi bilan ham birga keldi. Ko'tarilgan
bozorning barcha belgilari, SHART, bu hajm bilan
tasdiqlangan. Uch oy o'tgach, aktsiya 76,08 dollardan sotildi.
240
 Keyingi AQSh aktsiyalari men uchun eng sevimli narsadir.
Devid (mening erim) va men birinchi marta Duke Energy
savdosini $17 bo'lgan kunlarda boshladik! Endi u 70 dollardan
oshdi. O'sha kunlarda biz ushbu aktsiyani ushlab turdik va
yopiq qo'ng'iroqlarni yozdik, bu ajoyib variantlar strategiyasi
va boshqa kitob uchun mavzu.

Yana bir bor, bu erda o'rganish kerak bo'lgan bir nechta

saboqlar bor va eng qimmatlisi sabr-toqatdir. Agar kitobning
boshida aytganlarimni eslasangiz. Men VPA-dan foydalangan
holda savdoni birinchi marta boshlaganimda, bolg'acha
shamni yoki to'xtash hajmini ko'rishim bilanoq juda
hayajonlanardim va darhol bozorda o'z o'rnini egallab olardim.
Biroq, neft tankerini eslang. To'xtatish uchun vaqt kerak.
241
 Shuning uchun, Dyuk Energetikadan nimani o'rganishimiz
mumkin.
Birinchidan, diagrammaning o'ta chap tomonida biz
aktsiyalarning nisbatan past hajmda o'sib borayotganini
ko'rishimiz mumkin. Oxirgi buqa shamidagi hajm, keng
tarqalgan sham, avvalgi shamga qaraganda faqat bir oz
yuqoriroqdir, bu yarim narx tarqalishi edi. Shubhasiz, oldinda
zaiflikning dastlabki belgisi bor, u tegishli ravishda ikki
shamdan keyin keladi. Qimmatli qog'ozlar narxlarning
pasayishi va hajmlarning ko'tarilishi bilan narx sharsharasiga
kirishdan oldin to'xtashga harakat qiladi, to'xtash hajmi
dastlab tormozlarni qo'yadi. Bu nuqtada Dyuk Energiya yuqori
harakat qilish uchun harakat, lekin sham yuqori tanasiga bir
tayoq bilan, bu kuchli javob emas, va aktsiyalari narxi yanada
tushadi, lekin o'rtacha hajmlari.
Aslida, bu ikkala shamning tarqalishi keng va sharsharadagi
ekvivalent tarqalishlar bilan solishtirganda, hajmlar KO'PROQ
yuqori bo'lishi kerak, shuning uchun sotuv bu darajada
so'riladi. Dyuk Energiya bu safar baland bo'yli sham bilan
yig'ilishga harakat qilmoqda, ammo ovoz balandligi yana
o'rtacha va bu hali kuch belgisi emasligi aniq.
Keyin bozor past hajmda ikkita kichik bolg'acha bilan orqaga
tortiladi. Bu sotish bosimini pasaytirishning oxirgi bosqichimi?
Javob keyingi shamda LOW VOLUME testi bilan beriladi.
Insayderlar zamin tayyorlamoqda. Sotish o'zlashtirildi, bozor
keyingi sotish uchun sinovdan o'tkazildi va past hajmdagi test
muvaffaqiyatdan dalolat beradi, Duke Energy endi tayyor va
harakatga tayyor.
Qimmatli qog'ozlar yaxshi hajmda yuqoriga ko'tariladi va
keyinchalik bo'sh kun bilan ta'qib qilinadi, kuchli hajm bilan
qo'llab-quvvatlanadi, tuzoqqa ko'tarilish emas, balki haqiqiy
harakat yuqoriroq. Insayderlar qo'shilishmoqda! Keyin biz
tirbandlik bosqichiga o'tamiz, undan so'ng keyingi bo'shliq va
242
yuqori hajmdagi parchalanish kuzatiladi va bu harakatdan
keyin aktsiya narxi asta-sekin pasayadi, LEKIN hajmga e'tibor
bering.
Bu past! Anomaliya! Biz aktsiyalarning narxi uzoqqa
tushmasligiga ishonch hosil qilishimiz mumkin. Axir, agar
shunday bo'lsa, biz yuqori hajmni ko'rgan bo'lardik va bu,
albatta, o'rtacha hajmdan past bo'lgan holat emas.
Ushbu guruhdagi so'nggi shamdan keyin buqalarni yutib
yuboruvchi sham, ertasi kuni esa bo'shliq bilan yuqoriga
ko'tarildi. AMMO – boʻshliqdagi ovoz balandligiga eʼtibor
bering, u PAY. Bu insayderlar tomonidan tuzoqqa tushishmi?
Bu, albatta, zaif ko'rinadi va yuqoriga ko'tarilgandan keyingi
hajmlar o'rtacha darajadan ancha past. Ammo umumiy narx
harakatida qayerda ekanligimizga e'tibor bering. Biz narx
bo'yicha boshlagan joyimizga qaytdik va shuning uchun bu
darajadagi oldingi muvaffaqiyatsizlikni hisobga olsak, bu
narxning potentsial qarshilik maydonidir. Demak, biz 2 marta
ehtiyotkor bo'lishimiz kerak. Past ovozda bo'shliq ko'tariladi va
qarshilik oldinda!!
Xo'sh, keyin nima bo'ldi?

243
 Duke Energy bir necha kun davomida 65,75 dollarlik narx
darajasida turdi, nihoyat qarshilik maydonidan yuqori bo'ldi va
keyin barqaror hajmlarda barqaror ravishda yuqoriga ko'tarildi.
Nihoyat, harakat tugaydi va tovush har doimgidek voqeani
aytib beradi. Ushbu tendentsiyaning oxirida bizda tor yoyilgan
shamlar ostida uchta ultra yuqori hajmli bar mavjud. Bozor
kuchlimi yoki zaifmi? Va javob, albatta, zaif va biz narxning
keskin pasayishini ko'ramiz. Ammo yana bir bor ta'kidlash
joizki, sotish hajmi o'rtacha, shuning uchun Dyuk Energiya
uchun katta burilish nuqtasi emas, bu yuqoriroq davom etdi va
hozircha ko'tarilib ketdi. Yozish paytida Duke Energy 74,41
dollardan sotilmoqda.

244
 Endi men turli bozorlar va vaqt doiralarini ko'rib
chiqmoqchiman va birinchi misol kumush uchun ETF (Birja
savdo fondi) bo'lgan SLVdir.
ETFlar ko'plab treyderlar uchun tovar bozorlariga kirishning
juda mashhur usulidir va SLV, albatta, eng mashhurlaridan
biridir. Bu to'g'ridan-to'g'ri ETF bo'lib, qo'llab-quvvatlanmaydi
va jismoniy metal tomonidan qo'llab-quvvatlanadi. Mana bizda
5 daqiqalik diagramma bor, shuning uchun kun davomida
skalping strategiyasi.
Grafikdan ko'rinib turibdiki, SLV eng chapdan boshlab,
yiqilishdan oldin baland ohang bilan bo'lsa-da, yon tomonga
siljigan va 5 ta ketma-ket pastga shamlar bilan vaqtinchalik
qo'llab-quvvatlash platformasidan pastga tushib, ortib
245
borayotgan hajmda. Narx harakati hozirgi vaqtda o'rtacha
darajadan yuqori bo'lgan hajm bilan tasdiqlanayotganligi
haqidagi signal.
Keyin biz ikkita tor yoyilgan shamni ko'rishimizdan oldin SLV
bir necha bar uchun yon tomonga siljiydi, birinchisi o'rtacha
hajmdan yuqori, anomaliya va ikkinchisi juda katta hajmli. Bu
hajmni to'xtatish va shuning uchun sotib olish bo'lishi kerak,
aks holda sham keng bo'ladi. Buning o'rniga u tor.
Buning ortidan bolg'acha sham, yuqori hajmda, bozorda
ko'proq xarid qilishdan dalolat beradi. Javob yuqoriga sham
bilan o'chiriladi, u past ovozda yuqoriroq harakat qiladi, bu
kuch belgisi emas, lekin ko'tarilgan tovush va keng tarqalgan
sham bilan keyingi shamda ta'qib qilinadi, shuning uchun
dalda beruvchi signal. Keyin insayderlar past ovozda
sinovdan o'tkazadilar va zaiflik keng tarqalgan sham bilan
paydo bo'la boshlaguncha va bir xil darajada keyingi nosozlik
paydo bo'lishidan oldin qattiq hajmda yuqoriroq harakat
qilishadi.
Keyinchalik sodir bo'lgan voqea shundan iboratki, SLV bir
muncha vaqt shu darajada o'tib ketdi va ertasi kuni yana sotila
boshladi.
VPA bizga ajoyib tendentsiyalar va ajoyib savdo
imkoniyatlarini taqdim etadigan yuzlab misollarni ko'rsatish
men uchun juda oson bo'lardi. Bu qiladi. Lekin u ham nima
qiladi, bu bizga savdo qarorlarimizni asoslashimiz va eng
muhimi, savdoning o'zi bo'lgan tavakkalchilik miqdorini
aniqlash uchun sog'lom mantiqni beradi.
Ushbu misolda biz bu imkoniyatni skalping treyderi sifatida
ko'rib chiqamiz.
Ammo, agar siz tajovuzkor savdogar bo'lsangiz, unda siz
faqat bolg'achaga asoslangan pozitsiyani egallagan
bo'lishingiz mumkin. Axir, bu kuchli signalga o'xshaydi.

246
 Biroq, quyidagi sham bu darajadagi zaiflikni ko'rsatadi. Ovoz
o'rtacha darajadan ancha past va shu nuqtada biz bu oqilona
qaror bo'lganmi degan savol tug'iladi. Aytgancha, har qanday
stop-loss bolg'a chizig'idan past bo'ladi, bozor biz uchun bu
darajani o'rnatadi. Agar biz ushlab turishni davom ettirsak,
keyingi sham juda ko'p dalda beradi, yuqori hajmli keng
tarqalgan sham, shuning uchun yaxshi belgidir. Hozircha
chiqish uchun sabab yo'q.
Keyingi sham zaiflikni, otayotgan yulduzni (garchi trendning
yuqori qismida bo'lmasa ham, chuqur yuqori tayoq bilan
zaiflik) va o'rtacha hajmdan yuqori ovozni ko'rsatadi. Biz
keyingi barda teskari o'zgarishlarni kutmoqdamiz, aslida biz
ijobiy signalni ko'rmoqdamiz - past ovoz balandligi sinovi,
undan keyin yana bir marta o'rtacha hajmdan yuqori bo'lgan
keng yoyilgan sham, oxirgi oyoqdan yuqoriga ko'tarilishdan
oldin yana pauza bilan birga keladi. harakatdan.
Bu vaqtda ehtiyotkorroq savdogar bolg'achaning dastlabki
javobini ko'rgan bo'lardi va buni zaiflik belgisi sifatida qabul
qildi va bu signalga asoslanib, hozircha bozordan chetda
qolishga qaror qildi va ehtimol bir pozitsiyaga kirishdan oldin
kuch belgisi bo'lgan ikkinchi shamni kutdi. Agar shunday
bo'lsa, bu holda, bu, ehtimol, kichik foyda, kichik yo'qotish yoki
hatto sindirish bilan yakunlangan bo'lar edi. Lekin mening
fikrim shu.
Bu erda men tanlagan misollar sizga turli vaqt va bozorlarda
qo'llaniladigan VPA-ni o'rgatish, o'rgatish va ko'rsatish uchun
mo'ljallangan va, ehtimol, bundan ham muhimi, barcha
tendentsiyalar va savdo imkoniyatlari nisbiydir. Bu erda biz
skalping treyderi sifatida pozitsiyani egallab, shartnoma
bo'yicha 20 yoki 30 sent yig'ishimiz mumkin edi.
Qimmatli qog'ozlar bilan bog'liq oldingi misollarda, bozor
pozitsiyalari kunlar, haftalar yoki hatto oylar davomida mavjud
bo'lishi mumkin va minglab dollar bo'lmasa, yuzlab daromad
247
keltirgan. Hammasi nisbiy. VPA ning go'zalligi shundaki,
sizning savdo qarorlaringiz mantiqqa asoslangan. Hajm va
narxning mantig'i. U erdan, pul boshqaruvini o'zingizning xavf-
xatarlarga chidamliligingiz bilan muvozanatlash va shunga
mos ravishda savdo qilish treyder sifatidagi mahoratingizga
bog'liq. VPA sizga savdo imkoniyatlarini beradi, lekin siz
savdodagi xavfni va baholashingiz asosida qancha kapitalni
xavf ostiga qo'yishga tayyor ekanligingizni baholashingiz
kerak bo'ladi.
Shuni yodda tutingki, sizning xavf-xataringizni baholashingiz
bir necha vaqt oralig'idan foydalangan holda sizning
tahlilingizga asoslanadi va yuqoridagi misolda, sekinroq vaqt
oralig'i bu zaif harakat ekanligi va shuning uchun savdodagi
xavfning o'zini ko'rsatishi haqida ogohlantirish bo'lishi mumkin.
yuqori. Bu hatto hukmron tendentsiyaga qarshi bo'lishi
mumkin. Darhaqiqat, o'sha paytda kumushning umumiy
tendentsiyasi pasayganligi sababli, ta'rifga ko'ra, savdo baribir
yuqori xavfli savdo edi.

248
 Ushbu keyingi misol savdogarlar uchun juda mashhur
bo'lgan yana bir tovar, oltin va ETF GLD fondidir. Yana bir bor
misol sifatida foydalanish uchun bu erda tezroq vaqt oralig'ini
oldim va bu holda mening sharhlarim hech qanday izohsiz
shamdan sham asosida. Sababi, diagramma juda chalkash
bo'lar edi!
Boshlashdan oldin, men siz uchun oltin bozorini kontekstga
keltiraman. Ushbu grafikda oltin bir muncha vaqt zaif bo'lgan
va xavf bozorlarida yuqori daromadli past inflyatsiya
sharoitida, umuman olganda, bu vaqtda pul oqimi xavfsiz
boshpanalardan uzoqda edi. Shunday qilib, oltinning uzoq
muddatli tendentsiyasi pasayib ketdi. Bu kun ichidagi narx
harakatini ko'rish uchun kontekstdir.

249
 Bozor juda katta hajmda ochiladi, bu zaiflikning aniq
belgisidir. Biz kuchsizligimizdan boshlaymiz, bu esa ovoz
balandligi bilan tasdiqlangan. Keyingi sham shakllari, kichik
bolg'acha, yana ultra yuqori hajmli. Bu to'xtash hajmi -
ehtimol, va biz keyingi shamning shakllanishini kutamiz, ustki
tayoqli kichik sham, keyingi zaiflikni ko'rsatadi va yuqori hajm
bilan birlashtiriladi.
Shubhasiz, "to'xtash" ovoziga ijobiy javob emas. Keyingi
ikkita pastga tushadigan shamlar har birida bir oz miqdorda
sotib olishni taklif qiladi, pastki tayoqchalar biroz qo'llab-
quvvatlanadi, ammo bozor yana bir bor to'xtash hajmini
ko'rsatadigan oxirgi sham bilan ko'tarilgan hajmda pastroq
davom etadi. Nihoyat, bu narx palapartishlikdagi oxirgi pastga
sham o'rtacha hajmi yopiladi, keyin sessiya birinchi yuqoriga
sham. Agar hech bo'lsa, zaif javob, chuqur ustki tayoq va tor
yoyilgan o'rtacha hajmdan yuqori. Bu hozirgi paytda teskari
o'zgarishlarga tayyorlanayotgan bozor emas. Keyingi sham
juda mos keladi, o'rtacha hajmli tor yoyilgan sham - bu yaxshi
ko'rinadi.
Keyin biz shamlar ketma-ketligida birinchi shamning
takrorlanishini ko'ramiz, lekin bu safar ovoz balandligiga
qarang - bu juda yuqori. Bu bozor JUDA ZAYIF bo'lganligi
to'g'risida baland ovozda signal yubormoqda. Agar bu xarid
hajmi bo'lsa, bozor tez o'sayotgan bo'lardi - unday emas,
shuning uchun u sotish hajmi bo'lishi kerak. Har bir inson
sotmoqda va bozor yiqilishidan oldin chiqib ketishga harakat
qilmoqda, har bir ko'tarilish urinishi sotish bosimi bilan orqaga
suriladi. Keyingi sham bundan ham battar, agar kerak bo'lsa,
hamma sotayotgani va bozor nihoyatda zaif ekanligi haqida
yanada kuchliroq signal yuboradi.
Bu erda bizda juda yuqori hajm va hech qaerga ketmaydigan
bozor mavjud. Narxlarning tarqalishi tor va agar hajm sotib
olgan bo'lsa, bozor ko'tarilgan bo'lardi. Insayderlar bozorni
250
ko'tarib, narx sharsharasida to'plangan aktsiyalarni pastga
tushirishdan oldin sotishmoqda.
Keyingi ikkita sham hech qanday maslahat bermaydi, past
hajmli tor tarqaladi, keyin bozor kutilganidek keskin sotadi va
ultra yuqori hajm bilan tasdiqlanadi, chunki u yana pastga
tushadi. Keyingi sham juda katta hajmda tor yoyilgan va
chuqur tayoq bilan yana bir bor ovozni to'xtatishga ishora
qiladi.
Xaridorlar bu darajada harakat qilmoqdalar va bu tor
tarqalishda yana yuqori hajmli keyingi shamda takrorlanadi.
Endi biz bozorning tiklanishini ko'rishimiz kerak, ammo keyingi
shamga qarang. Bozor ko'tarilishga harakat qiladi, lekin
o'rtacha hajmdan yuqori bo'lgan ochiq joyga yopilish uchun
qaytib tushadi. Kuchli signal emas. Kichkina bolg'a juda yuqori
hajmda keladi, shuning uchun bozorda xaridorlar ko'proq
bo'lishi mumkin va so'nggi bir necha barlar hajmiga asoslanib,
ehtimol teskari o'zgarishlar kutilmoqda?
Keyin uchta buqa shamlari ta'qib qilinadi, ularning har biri tor
tarqaladi, lekin hajm tekis, shuning uchun bizda bozor tekis
hajmda ko'tariladi va shuning uchun juda uzoqqa borish
dargumon. Bozor bu darajadan teskari bo'ladi va uning
pasayishi bilan hajmlar yana bir bor savdo bosimini
ko'rsatmoqda. Ushbu ketma-ketlikdagi yakuniy sham juda tor
tarqalgan doji sham bo'lib, yuqori hajmga ega va yana biz
xaridorlarning yana bir bor kirib kelishi bilan bu hajmni
to'xtatmoqda deb taxmin qilishimiz mumkin.
Bu o'rtacha hajmdan yuqori bo'lgan keng tarqalgan sham
bo'lgan keyingi sham bilan tasdiqlanadi, ammo bozor keyingi
ikkita shamda ko'tarilgach, hajm pasayib bormoqda.
Insayderlar bu bozorni uzoqqa olib borishmayapti. Keyin
seansda bozor uzoq vaqt davomida yon tomonga siljiydi va bir
nechta urinishlar muvaffaqiyatsizlikka uchradi va bu

251
bosqichda hajmlar odatda past darajaga tushib qolsa, bozor
juda zaif ko'rinishda yopiladi.
Keyingi kunning savdo sessiyasida sodir bo'lgan narsa
shundan iboratki, oldingi kunning pasayish ohangi keskin
tarzda ko'tarildi, chunki GLD ochildi, avvalgi kunning ochilish
hajmidan yana uch baravar pasaydi.

Ochiq savdogarlar uchun oltinni ko'tarish yomon xabar

bo'lsa-da, undan ham yomoni, besh, olti va ettinchi shamlar
faqat ekstremal deb ta'riflanishi mumkin bo'lgan hajm bilan
birga edi. Har bir sham bo'yicha savdo hajmi 6 milliondan
oshdi, o'rtacha hajmi 500 000 atrofida edi. Boshqacha
aytganda, vahima sotish.

252
 Hatto bolg'acha sham va unga bog'liq bo'lgan hajm ham
bozor tezligini sekinlashtirish uchun etarli emas edi va yuqori
hajmdagi yolg'iz keng tarqalgan sham, buni bajara olmadi,
bozor to'rtta pastga tushadigan shamlar hajmining
ko'tarilishidan oldin tirbandlik bosqichiga o'tdi. ketma-
ketlikning oxiri yanada pasayish bosimi va og'ir sotuvni
ko'rsatdi.
Yuqoridagi bozor tahlili, men bu erda siz uchun uzoq qo'lda
yozganman, bu haqiqatan ham men boshimda bo'lgan
suhbatning stenogrammasi, chunki bu narx harakati ekranda
paydo bo'ldi va har qanday diagramma, har qanday vosita va
har qanday vosita uchun bo'lishi mumkin. vaqt muddati.
Menga bozor ichida nimalar bo'layotganini ko'rish uchun faqat
hajm kerak. Ushbu tushuncha bilan men narx harakatidan o'z
xulosalarimni chiqarishim mumkin. Yuqoridagi tillada, lekin u
har qanday ETF yoki boshqa vosita bo'lishi mumkin. Bu hech
qanday farq qilmaydi.
Men hozir spot forex bozoriga o'tmoqchiman va bu erda
jadvallar MT4 platformasidan olingan. MT4 bilan bizda vaqt
jadvallari va belgi hajmi mavjud. Biroq, xuddi shu printsiplar
qo'llaniladi.
Birinchi misol, men 15 daqiqalik diagrammada Aussie Dollar
bilan qilgan haqiqiy savdodan.
Valyuta juftligi biroz vaqtdan beri yaxshi ko'tarildi, hajmlar edi
bu bosqichda hech qanday anomaliya yoki zaiflik belgilarisiz
o'rtacha (nuqtali oq chiziq bilan belgilangan). Keyin biz
to'satdan ko'k shamni ko'ramiz, uning tanasi keng, lekin
yuqorida bir xil chuqurlik bilan.

253
 Biz hozir e'tibor qaratmoqdamiz, chunki bu ovoz balandligi
satrida juftlik kuchli ko'tarilishi kerak edi va ovoz balandligi
satrida shamning yuqori qismiga chuqur tayoq bilan
tasdiqlangan katta miqdordagi sotuvlar mavjudligi aniq.
Bu juftlik bir-ikki bar uchun yuqoriga ko‘tarila oladi, biroq
ogohlantirish belgilandi va besh bardan so‘ng biz baland
ovozli otuvchi yulduz shamini ko‘ramiz. Keyingi sham ham
zaif, yuqori hajmli tor yoyilgan doji sham. Potentsial teskari
holat kutmoqda! Keyingi sham zaiflikni tasdiqlaydi, bu safar
yana bir yulduzli sham yuqoriroq ovoz bilan.
Va bu erda ham muhim narsa, avvalgi shamdan pastroq. Bu
birinchi shamning tayoqchasi darajasidan yuqori stop loss
bilan qisqa pozitsiyani egallash uchun vaqt va joy.
Bu juftlik sotiladi va tegishli ravishda pastga tusha boshlaydi
va men bu erda ta'kidlamoqchi bo'lgan jihati shundaki, hajm

254
sizga kuchli pozitsiyada qolishga va trenddan maksimal foyda
olish uchun uni ushlab turishga yordam beradi.
Hammamizga ma'lumki, bozorlar hech qachon to'g'ri chiziqda
harakat qilmaydi, ular pastga siljiydi, keyin biroz orqaga
tortiladi, keyin yana pastga tushadi. Bu erda biz buni
mukammal tasvirlangan amalda ko'rishimiz mumkin va men
aytmoqchi bo'lgan narsa shu.
Ikkinchi otayotgan yulduzdan keyin to'rt bar, biz keng
tarqalgan pastga sham bor, va biz xursandmiz. Bizning
tahlilimiz to'g'ri bo'ldi va biz hozir kuchli pozitsiyadamiz. Keyin
bozor bizga qarshi aylana boshlaydi. Bu tendentsiyaning
o'zgarishimi yoki shunchaki pasayishdagi pauzami?
Xo'sh, birinchi sham paydo bo'ladi. Tarqalishi nisbatan tor va
hajmi o'rtachadan yuqori, shuning uchun bu dalda beruvchi
belgidir. Bundan tashqari, biz torayib borayotgan spredlar va
ko'tarilgan hajm bilan hajmning to'xtashini ko'rmadik, shuning
uchun bu pauza nuqtasiga o'xshaydi. Keyingi sham buni
uchinchisi kabi tasdiqlaydi va bu oxirgi shamni tugatgandan
so'ng bizda bozor hajmi pasaygan holda ko'tarilishga harakat
qilayotganini ko'rishimiz mumkin va bu nimani anglatishini
bilamiz!
Keyingi sham zaif va ovoz balandligi o'rtacha darajadan past
bo'lsa-da, u yana bir kichik otuvchi yulduzdir.
Bozor bosqichma-bosqich pastga siljiydi va mitingga bo'lgan
har bir urinish hajmining pasayishi kontekstida ko'rinadi, bu
mening fikrimcha zaiflikni tasdiqlaydi.
Bozorda mavqega ega bo'lganingizdan so'ng, VPA
texnikangizni qayta ko'rib chiqishni davom ettirishingiz kerak,
chunki ular sizga trendni ushlab turish va qolish uchun
ishonch beradi.
Agar siz bozorda qisqa bo'lsangiz va u sizni orqaga tortsa-yu,
lekin yuqoriga qarab ovoz balandligi pasayib ketayotgan
bo'lsa, bu trendning o'zgarishi emas, balki vaqtinchalik
255
chekinish ekanligini BILASIZ. Xuddi shunday, agar har
qanday pullback to'xtash hajmi belgilari bilan oldindan
berilmagan bo'lsa, xaridorlar bu darajada bozorda emas va
har qanday teskari uzoq davom etmaydi, shuning uchun siz
ham ushlab turishingiz mumkin.
Xuddi shunday, agar siz bozorda uzoq bo'lsangiz, xuddi shu
narsa amal qiladi. Yuqori tendentsiyada
bozor sizga qarshi orqaga tortadi. Agar ovoz balandligi bu
orqaga qarab pasaysa, siz bu tendentsiyaning o'zgarishi
emas, balki biroz teskari pasayish ekanligini BILASIZ,
ayniqsa, agar siz hech qanday to'ldirilgan ovozni ko'rmagan
bo'lsangiz.
Nihoyat, diagrammaning o'ng tomonida ko'rib turganimizdek,
to'xtash hajmi nihoyat paydo bo'ldi, bozor tirbandlik
bosqichiga o'tdi va sotish bosimi o'rtacha darajadan pastga
tushdi. Bu juftlik sayohatining ushbu bosqichini yakunladi va
biz chiqamiz.
Bizning kirishimiz, boshqaruvimiz va bu lavozimdan
chiqishimiz bitta oddiy vosita yordamida amalga oshirildi.
VPA. Boshqa hech narsa. Nima uchun ko'proq treyderlar,
chayqovchilar va investorlar hajmga e'tibor bermaydilar,
mendan tashqarida, lekin biz bor.
Spot forex dunyosidan yana bir qancha misollar.

256
 AUD/USD uchun haftalik jadvalni tanlaganimning sababi
shundaki, bu nafaqat sotuv avj olishining yaxshi namunasi,
balki bizga bu qancha davom etishi mumkinligi haqidagi
istiqbolni ham beradi. Bu kitobda bir necha bor aytganimdek,
biz sabr qilishimiz kerak. Trenddagi asosiy o'zgarishlar
kuchga kirishi uchun vaqt kerak bo'ladi va bu misol. Bundan
tashqari, VPA barcha vaqt oralig'ida ishlashini ko'rsatadi.
Esingizda bo'lsin, bu erda biz taxminan 18 oylik davrni ko'rib
chiqmoqdamiz, shuning uchun sabr-toqatli bo'lsangiz va VPA
kuchiga ishonsangiz, katta foyda keltiradigan uzoq muddatli
tendentsiyalar!
Grafikdan ko'rinib turibdiki, AUD/USD juftligi o'rtacha hajmda
tirbandlik bosqichiga o'tishdan oldin ko'tarilgan. Keyin biz
birinchi anomaliyamizni ko'ramiz. Juda katta hajmli tor
yoyilgan sham. Juftlik ushbu narx nuqtasida kurashmoqda va
bozor javob bermayapti. Keyingi haftalik sham juda yuqori
257
hajmda keladi va agar bu juftlik keskin sotiladigan bo'lsa, biz
bu keng tarqalgan sham bo'lishini kutgan bo'lardik - unday
emas. Bu tor yoyilgan. Xaridorlar bozorni shu darajada
qo'llab-quvvatlashlari kerak. Keyingi sham, chuqur tayoq bilan
bolg'acha keladi va bu avvalgi shamni tasdiqlaydi. Bu sotib
olishdir va endi biz keyingi shamga keladigan boshqa
signallarni, kichikroq bolg'acha shamda past ovozli sinovni
kutamiz. Oldingi shamda biz ko'rgan, xaridorlar tomonidan
o'ziga singib ketgan yuqori hajmdagi sotuvlar endi tarqaldi va
foreks market-meykerlari bu juftlikni yuqoriga olishga tayyor.
Va u yaxshi barqaror sur'atda ketadi va yaxshi barqaror ovoz
balandligida yuqoriga ko'tariladi.
Yuqori siljish bir necha oyga cho'ziladi, ammo bu erda
e'tiborga olish kerak bo'lgan nuqta, bu vaqt davomida
hajmning asta-sekin pasayishi. Bu dramatik emas, shunchaki
barqaror pasayish, keyin jadvaldagi sariq qutiga kirganimizda
- biz nimani ko'ramiz? Ikkita keng bar, birin-ketin, lekin ovoz
balandligiga qarang. U deyarli hech narsaga tushib qoldi. Bu,
bu juftlik charchab borayotgani va bug'i tugab borayotgani
yoki ba'zi muqobil tushuntirishlar borligi haqida juda katta
ogohlantirish signalidir. Shunisi aniqki, marketmeykerlar
narxlarni NO hajmi bilan yuqoriga ko'tarib, bozordan chiqib
ketishgan.
Ushbu uzoq tendentsiyani o'tkazib yuborgan treyderlar endi
qo'rquv va ochko'zlikka sakrashmoqda. Ular oltin imkoniyatni
qo'ldan boy berishdan qo'rqishadi. Axir, ular bu bozorning
ko'tarilib, ko'tarilishini tomosha qilishdi va nihoyat bozorchilar
yon eshikdan chiqib ketishayotganda, ichkariga kirib, sotib
olishdi.
Keyin sotuvning eng yuqori nuqtasi boshlanadi. Market-
meykerlar ushbu darajada katta hajmda sotmoqdalar, nihoyat,
bir necha hafta o'tgach, juftlik pasayib, yana pastga

258
tushishdan oldin bizga yanada zaiflik belgilarini berib,
yig'ilishga urinishadi.
Diagrammaning o'ng tomonida yig'ilishga urinishga e'tibor
bering. Bu erda biz juda katta hajmdagi tor yoyilgan shamlarni
va tushib ketayotganini ko'ramiz, bu esa o'z vaqtida yetib
keladigan zaiflikning yana bir kuchli signalidir.
Men bu erda biroz batafsilroq yoritmoqchiman, bu
tendentsiyalar bilan bog'liq bo'lgan hajmning ko'tarilishi va
kamayishi masalasidir, chunki biz bu erda har qanday tahlil va
talqin uchun biroz moslashuvchanlikni qo'llashimiz kerak. Axir,
agar bozor ketma-ket o'n bar uchun yuqoriga ko'tarilsa va siz
qonunning harfiga ovoz balandligi printsipini qo'llamoqchi
bo'lsangiz, unda siz har biri oldingisidan 10 ta hajmli chiziqni
ko'rishingiz kerak bo'ladi. Shubhasiz, bu har qanday
tendentsiya qanchalik uzoqqa borishiga chek qo'yadi, chunki
hajmlar doimiy ravishda ko'tarilib, ko'tarilishini kutish mantiqiy
emas!
Yuqoridagi misol bunga yaqqol misoldir. Yuqoriga ko'tarilgan
dastlabki bir nechta shamlar yaxshi hajm bilan quvvatlanadi,
bu yuqoriga va pastga, lekin yuqorida yoki o'rtacha atrofida.
Bu yaxshi. Oxir oqibat, har doim o'zgarishlar bo'ladi, ayniqsa
uzoq muddatli vaqt shkalalariga qarashni boshlaganingizda.
Mavsumiy ta'sirlar bo'lishi mumkin, bayramlarda bozorlar
sekin sotiladigan kunlar va, albatta, bozorlar yopilgan kunlar.
Bu forexda kamdan-kam uchraydi, lekin boshqa bozorlarda
sodir bo'ladi va shunga mos ravishda forex bozorlariga ta'sir
qiladi.
Iltimos, tendentsiyalar hajmini baholashda yondashuvingizda
biroz moslashuvchan bo'ling va tahlil qilishda bir oz kenglikka
ruxsat bering. Bu erda biz anomaliyani kutayotgan edik va
ikkita past hajmli shamlar kelgunga qadar, tendentsiyadagi
har qanday o'zgarish yaqinlashayotganini ko'rsatadigan hech
narsa yo'q edi.
259
 Endi men buning aksini, ya'ni sotib olishning eng yuqori
nuqtasini ko'rib chiqmoqchiman va bizda AUD/USD haftalik
grafigida 10.18-rasmda yana bir yaxshi misol bor.
Ushbu diagrammada biz taxminan o'n sakkiz oylik davrni
ko'rib chiqmoqdamiz va biz juftlikning yuqoriga ko'tarilib,
yaxshi narx sharsharasiga aylanganini ko'rishimiz mumkin,
bularning barchasi yaxshi ko'tarilgan savdo hajmlari bilan
tasdiqlangan va pastroq harakatni tasdiqlaydi.
Keyin bolg'acha sham keladi va biz to'xtash hajmi etarli yoki
yo'qligini baholashimiz kerakmi? Keyingi sham bizga javobni
baland ovozda kichik otuvchi yulduz bilan beradi.

Shubhasiz, bozor hali ko'tarilishga tayyor EMAS va sotish

bosimi
davom etadi, chunki biz nihoyat sotib olishning eng yuqori
bosqichiga o'tamiz. Biroq, juftlik birinchi shamni yig'ishga
urinishganda, biz ko'rib turibmizki, tor yoyilgan, ustki chuqur
260
tayoqli sham, kuchning belgisi emas, baland ovozda. Bu juftlik
hali ko'tarilishga tayyor emas va quyidagi ikkita sham buni
juda past ovoz bilan tasdiqlaydi. Ulardan ikkinchisi, ayniqsa,
keng tarqalganligi va ultra past hajmi bilan ahamiyatlidir.
Keyin AUD/USD juftligi yana ag'dariladi va tirbandlik
maydoniga qaytadi, men uni ikkita sariq chiziq bilan belgilab
qo'yganman va bu biz hozir kuzatadigan qarshilik shiftini va
qo'llab-quvvatlash qavatidir. quyida.
Ushbu qarshilik maydoni orqali yuqoridagi har qanday
tanaffus endi yaxshi ko'tarilgan hajm bilan qo'llab-
quvvatlanishi kerak. Bu "portlovchi" hajm bo'lishi shart emas
va ko'p jihatdan u bo'lmagani yaxshiroq - faqat barqaror va
ko'tarilgan. Agar oldingi misollarda ko'rganimizdek, bu
bo'shliqning uzilishi bo'lsa, unda biz hajmlarni o'rtacha
darajadan ancha yuqori, va agar harakat dramatik bo'lsa,
hatto juda yuqori bo'lishini kutamiz. Ammo qarshilik zonasi
orqali normal buzilishlar uchun o'rtachadan yuqori bo'ladi.
Keyin juftlik yo'lda ba'zi pauzalar bilan yanada yuqori
tendentsiyani rivojlantiradi. Ushbu tendentsiya to'qqiz oydan
ko'proq davom etdi va oxir-oqibat sotuvning avjiga chiqdi.
Endi men fyuchers dunyosiga o'tishni va NinjaTrader
platformamga qaytishni xohlayman. Birinchi diagramma YM
E-mini fyuchers shartnomasi bo'yicha 5 daqiqa, skalping
uchun juda mashhur indeks fyuchers shartnomasi va naqd pul
bozorida Dow Jones Industrial Averagedan olingan.
Indeksning ikkita versiyasi mavjud: "kichik" Dow va "katta"
Dow. Bu kichik Dow bo'lib, har bir indeks nuqtasi 5 dollarga
teng, katta Dow esa 25 dollar. Men DOIMA har qanday
bozorga yangi treyderlarga eng kichik vositadan boshlashni
tavsiya qilaman, shuning uchun agar siz indeks savdosi yoki
umuman fyuchers bozorida yangi bo'lsangiz, mini Dowdan
boshlang.

261
 Bu misolni ko'rsatmoqchi bo'lganimning sababi, haqiqatan
ham bozorning ochiqligiga e'tibor qaratishdir. Yuqorida aytib
o'tganimdek, bu shartnomalar endi deyarli kuniga 24 soat
savdo qiladi va shuning uchun jismoniy bozorning ochilishi
ajablanarli emas, chunki bu odatda bir kechada sotiladigan
elektron shartnoma tendentsiyasiga mos keladi. birja
yopilishidan keyin.

Bu erda nimani ko'rmoqdamiz? Birinchidan, bizda bo'sh joy

bor, shuning uchun elektron shartnoma oldingi kunning
jismoniy yopilishidan boshlangan bo'lishi kerak, buni siz bu
erda ko'rishingiz mumkin. Hajmi yuqori va yoqimli keng
tarqalgan sham savdoning dastlabki besh daqiqasini yopadi.
Katta operatorlar harakatga qo'shilishmoqda. Keyingi ikkita
262
sham pasaymoqda, lekin hajm pasayib bormoqda, shuning
uchun biz bozor uzoqqa siljishini kutmaymiz va haqiqatan
ham bu shamlarning ikkinchisidagi pastki tayoq bu bo'shliqdan
olingan dastlabki foyda ekanligini ko'rsatadi. ochiq va
xaridorlar nazorat qiladi.
U erdan bozor barqaror ravishda yuqoriga ko'tariladi. Orqaga
qaytish signallari yo'q, shunchaki barqaror ko'tarilish, kichik
orqaga tortishlar bilan, lekin har safar biz biroz pastroq
to'lqinni ko'rganimizda, bu ovoz balandligi tendentsiyasida
yuqoriroq to'lqin bilan muvozanatlanadi, buni men ilgari
tasvirlamoqchi edim. . O'sish (yoki pasayish) tendentsiyasida
ovoz balandligini qanday ko'rishda siz biroz moslashuvchan
bo'lishingiz kerak. Bu erda qiziq narsa shundaki, agar biz
birinchi "to'lqin"ni sotib olish hajmi bo'yicha ikkinchi "to'lqin"
bilan taqqoslasak. Yuqoriga ko'tarilishdagi ikkinchi to'lqindagi
hajmlar birinchi to'lqindagi hajmlardan bir oz pastroqdir,
shuning uchun biz bu harakatning bug'i tugaydi deb o'ylashni
boshlashimiz mumkin va ehtimol trenddan chiqish vaqti keldi.
Biroq, keyingi narx harakatida hech qanday qo'rqinchli narsa
yo'q va haqiqatan ham biz grafikning o'ng tomonida ko'rib
turganimizdek, pastga shamlar juda past hajmga ega. Ammo
qiziqish pasayganga o'xshaydi va biz hushyor bo'lishimiz
kerak.
Boshqasini ko'rib chiqishdan oldin, ushbu jadvaldagi yana bir
nuqta.
Ochiqning dastlabki bir necha shamlaridan keyin yuqoriga
ko'tarilish ham bizga ishonch bag'ishlagan bo'lardi, chunki
indeks ochiq joyda yaratilgan dastlabki qarshilik maydonidan
yuqori bo'ldi. Bu faqat ikkilamchi qarshilik darajasi, ammo
shunga qaramay, biz uchun ushbu bozorda o'z o'rnini
egallashda yana bir "ishonchni mustahkamlovchi". Xuddi shu
narsa grafikning o'ng tomonida ham amal qiladi, chunki bozor
tirbandlik bosqichiga o'tadi va hajmlarning umumiy pasayishi
263
bilan birga, bu bizni ushbu bosqichdan chiqishga undashi
mumkin.

10.20-rasm skalping treyderlari uchun yana bir juda mashhur

fyuchers indeksidir, S&P 500 ning hosilasi bo'lgan ES Emini.
Biroq, u o'ta o'zgaruvchan va barcha indekslar orasida katta
operatorlar tomonidan eng ko'p manipulyatsiya qilinadi, bu
men xohlagan narsadir. bu erda ko'rsatish uchun. Ushbu
misolda biz 10 daqiqalik diagrammani ko'rib chiqmoqdamiz va
bu erda bizda kunning har ikki tomonida joylashgan to'liq
kunlik sessiya mavjud.
Chapdan o'ngga ishlagan holda, savdo sessiyasi tugashi
bilan biz qizil rangdagi juda yuqori hajmli chiziqni ko'ramiz, 264
ular telegraf ustuni kabi boshqalardan ustun turadi. Katta
operatorlar bozorni tark etib, ertangi kunga tayyorlanmoqda.
Bu o'ta yuqori hajmli yulduz sham bilan bog'liq bo'lib,
sotilishning ishonchli belgisi, keyin esa hech qayoqqa
ketmaydigan juda yuqori hajmli yuqori sham bilan bog'liq.
Katta operatorlar bozorga sotmoqda va uni shu darajada
ushlab turish uchun kurashmoqda. Nihoyat, sessiya o'rtacha
hajmda kichik doji bilan tugaydi.
Ertasi kuni bozor avvalgi kechaning yopilishi bilan bir xil
darajada ochiladi, katta operatorlar tomonidan klassik tuzoqqa
tushish, pastdan o'rtacha hajmgacha keng tarqalgan sham
bilan. Bu tovushni yulduz shamiga ergashishdan oldin tungi
yuqori sham bilan solishtiring. Narxlarning tarqalishi deyarli bir
xil, ammo hajmi sezilarli darajada past.
Bu TRAP yuqoriga harakat va kechasi tayyorlangan. Bu har
doim sodir bo'ladigan klassik harakat, ayniqsa sessiyaning
ochilishida va siz buni fyuchers bozorlarida va pul bozorlarida
qayta-qayta ko'rasiz. Insayderlar, xoh ular operatorlar bo'lsin,
xoh market-meyker bo'lsin, treyderlarni zaif pozitsiyalarga
tushirishni yaxshi ko'radilar va bu savdogarlar bozor ochilishini
kutayotgan, intiqlik bilan ishtiyoqi bilan va hissiy holatga
o'tishganda buni qilishning eng oson vaqti. savdo qarorlari,
yuqori yoki pastroq yoqimli harakatni o'tkazib yuborishdan
qo'rqishadi. Keyin sotish boshlanadi va pastga tushadi!
Haqiqatan ham oson va imkoniyat bo'lsa, biz ham xuddi
shunday qilamiz! O'z-o'zidan ma'lumki, ovoz balandligi bu
fokuslarni amalda ko'rishning Yagona yo'li - ularga ehtiyot
bo'ling va siz ularni har doim, har bir bozorda va har bir vaqt
oralig'ida ko'rasiz.
Nihoyat, va shunchaki fikrni isbotlash uchun, bizning
jadvalimizda uchinchi kuni bozor ochiladi, lekin hajmga
qarang - bu yuqori va oldingi kundagi hajmdan ancha yuqori,

265
shuning uchun bu haqiqiy harakat va yirik operatorlar yuqori
ko'tarilish tendentsiyasini sotib olishmoqda.
Boshqa platformaga, boshqa bozorga va boshqa turdagi
jadvalga o'tish. Hozirgacha biz hajmni tahlil qilishda ko'rib
chiqqan barcha jadvallar vaqtga asoslangan, ammo men
o'zim ham bor ko'plab treyderlar ba'zi bozorlar uchun belgili
jadvallar bilan savdo qilishni yaxshi ko'radilar. Agar siz hech
qachon bunday jadvallarni savdo qilish uchun ishlatmagan
bo'lsangiz, men sizni bitta oddiy sababga ko'ra ularni savdo
ta'limingizning bir qismi sifatida ko'rib chiqishingizni tavsiya
qilaman.
Vaqtga asoslangan grafikda, masalan, 15 daqiqalik grafikda
savdo qilsak, grafikdagi har bir chiziq yoki sham 15 daqiqada
yaratiladi. Aksincha, biz 80 belgili diagrammada savdo
qilganimizda, har bir sham to'ldirish vaqtiga qarab yaratiladi.
Boshqacha qilib aytganda, har bir shamni qurish uchun
sarflangan vaqt energiya va bozordagi faollikka bog'liq bo'ladi.
Bu hajm yoki bozor faolligini hisobga olishning yana bir usuli.
Fyuchers jadvalidagi belgi asosan buyurtmani qayd etadi,
ammo bu buyurtma bitta shartnoma yoki yuzta shartnoma
uchun bo'lishi mumkin.
Biroq, belgi diagrammasi bilan nuqta bu. Agar bozor juda faol
bo'lsa va sotib olish va sotish juda ko'p bo'lsa, aytaylik,
yangilik e'lonidan keyin har bir 80 belgili sham juda tez,
ehtimol bir necha soniya ichida hosil bo'ladi, chunki bozorda
yuzlab buyurtmalar mavjud. juda qisqa vaqt ichida bozor,
ularning har biri Shomil sifatida qayd etiladi.
Shuning uchun, agar biz NFP ma'lumotlari e'lon qilinganidan
keyin belgi diagrammasini ko'rayotgan bo'lsak, shamlar xuddi
pulemyotdan otilgandek hosil bo'lardi - ular tom ma'noda
yuqori tezlikda diagrammada chop etiladi, lekin har bir
shamchaning uzunligi boshqacha bo'lar edi. shakllantirish
vaqti. Shunday qilib, Shomil shamlarining yaratilish tezligini
266
ko'rishda, biz, shuningdek, bozorning ichki qismini va bu oldi-
sotdi g'azabi bilan bog'liq bo'lgan "hajm" yoki faoliyatni ham
ko'ramiz.
Buni siz hech qachon vaqtga asoslangan jadvalda
ko'rmaysiz, chunki har bir sham jadvalning vaqt doirasi bilan
belgilanadi. Shomil jadvalida bunday emas va bu asosiy farq
va nima uchun ko'plab to'liq vaqtli treyderlar va professional
treyderlar faqat belgilar diagrammalaridan foydalanadilar.
Buni siz uchun kontekstga kiritish uchun quyidagi
stsenariylarda belgili diagrammani tasavvur qiling.
Yuqoridagi misolda birinchi navbatda, Nyu-York savdo
sessiyasining ochilishi va NFP ma'lumotlarining chiqarilishi.
Har bir 80 belgili sham soniyalarda va ehtimol
millisekundlarda hosil bo'ladi. Endi xuddi shu jadvalni Osiyoda
bir kechada tasavvur qiling, bu erda biz bir bozorning
yopilishini va boshqasining ochilishini bir-biriga
moslashtiramiz. Keyin grafikdagi har bir sham uchun olingan
vaqt 30 soniya, hatto bir necha daqiqa bo'lishi mumkin.
Va gap shu. Belgilangan diagramma yordamida siz shamlar
yaratilgan tezlik bilan faoliyatni vizual tarzda ko'rasiz. Vaqt
jadvali yordamida siz hech qachon faollikni ko'rmaysiz,
shunchaki narx sham shakllanganda yuqori yoki pastroq
harakat qiladi. Bu Shomil va vaqtga asoslangan grafiklar
o'rtasidagi farq va shuning uchun ko'plab treyderlar shomil
diagrammalarida savdo qilishni afzal ko'rishadi. Belgilangan
diagramma bilan biz "bozor ichini" ko'ramiz va bu bizning
hajm tahlilimizni kuchaytiradi. Oxir oqibat, ovoz balandligi
"faollik" dan boshqa narsa emas, bu biz belgilar diagrammasi
bilan vizual ravishda ko'radigan narsadir.
Shomil diagrammalarining muhim jihati shundaki, agar hajm
ham shomil sifatida ko'rsatilsa, biz ko'radigan narsa bir xil
balandlikdagi bir qator "askarlar" bo'ladi, ularning har biri 80 ta
shomil yoki 80 ta tranzaksiyani ifodalaydi. Ushbu muammoni
267
bartaraf etish uchun ko'pchilik platformalar grafikni o'rnatishda
belgi hajmini yoki savdo hajmini tanlash imkoniyatini beradi va
bu, albatta, mening boshqa savdo hisoblarimga tegishli. Bu
erda biz diagrammani o'rnatishda belgi hajmini emas,
shunchaki savdo hajmini tanlaymiz va keyin bizda savdo
hajmi bo'yicha xabar qilingan hajm bor, bu bizga o'zgaruvchan
hajm barlarini beradi.

10.21-rasmda ko'rsatilganidek, Qahva shartnomasi uchun

sessiya ag'darilgan va pastga siljishdan oldin zaif harakat
bilan ochildi, lekin siz ko'rib turganingizdek, bu bosqichda juda
kam savdo bosimi bilan.
Bozor pasaymoqda, lekin hajm pasaymoqda, shuning uchun
bu uzoqqa ketayotgan bozor emas.
Keyin biz yirik operatorlarning bozorga harakat qilayotganini
ko'ramiz. Shimolga chiroyli, hatto keng tarqalgan shamlarda
yuradigan bozor bilan ovoz balandligi oshadi va o'sishda
davom etadi. Biroq, 9-jild satrida biz zaiflikning birinchi
belgisini, ultra yuqori hajmni va mos keladigan narx harakati
yo'qligini ko'ramiz. Shamning tarqalishi keng, lekin undan
268
oldin bo'lgan shamlar va narx harakatlariga qarshi hukm
qilinganda, bozorning reaktsiyasi ancha kuchliroq bo'lishi
kerak edi.
Bu zaiflikdan dalolat beradi va katta operatorlar kurasha
boshlaydi, garchi bu nuqtada shamda faqat kichik bir yuqori
tayoq mavjud.
Keyin bozor o'rtacha hajmdan yuqori bo'lgan
konsolidatsiyaga o'tadi va yuqori tanaga fitilli tor yoyilgan
shamlar, birinchi navbatda yuqori tendentsiyada ko'rilgan
dastlabki zaiflikni tasdiqlaydi. Keyin bozor aylanib, yuqori
hajmda sotiladi va tiklanishga urinish narxlarning ko'tarilishi va
hajmlarning pasayishi bilan ajralib turadi, bu esa zaiflikning
yana bir belgisidir. Bu o'tayotgan yulduz sham bilan
belgilangan ushbu darajadagi narx harakati bilan yana bir bor
tasdiqlanadi, keyinchalik narx sharsharasi uchun katalizator.
Shunisi qiziqki, men ushbu misolni shu sababga ko'ra
qo'shmagan bo'lsam-da, lekin narx palapartishligidan
tiklanish, sotib olish hajmi yoki to'xtash hajmining kam dalillari
bilan sodir bo'lgan ko'rinadi. Bu o'z-o'zidan shubhali. Axir, bu
sezilarli pasayishdir va tez kunlik grafik bo'lishiga qaramay,
biz hali ham pastki qismida yuqori hajmlarni ko'rishni kutamiz.
Shuning uchun, bu harakat past ovozda yuqoriga ko'tarilish
uchun kengaytirilgan tuzoq bo'lishi mumkinmi? Bu unchalik
emas va bu erda biz doimo ehtiyot bo'lishimiz kerak.
Ko'tarilishdagi hajmlar shunchalik o'ta ediki, ular sessiya
davomida boshqa joylarda hajmlarni buzishga moyil edi va
aslida oldinga siljigan holda, narx palapartishligining pastki
qismidagi hajmlar o'rtacha darajadan ancha yuqori edi, lekin
ko'tarilish tendentsiyasidagi hajmlar tomonidan buzilgan.
Shunga qaramay, bu kofe kelajagi ertasi kuni sotildi va bu
sessiya davomida hech qachon yuqori ko'tarilmadi.
Shuning uchun, bu har doim eslash kerak bo'lgan nuqta.
Qaysi vositani sotayotganimizdan qat'iy nazar, biz yuqori, past
269
va o'rtacha hajm deb hisoblangan narsalar haqida tasavvurga
ega bo'lishga harakat qilishimiz kerak. Shunday qilib, bu
haddan tashqari hajmlar paydo bo'lganda, ular savdo
sessiyasining qolgan qismida nima bo'lishi haqidagi fikrimizni
buzmaydi.
Nihoyat, ushbu bobni yakunlash uchun men butun dunyo
bo'ylab eng ko'p kuzatiladigan indekslardan birini ko'rib
chiqmoqchiman, bu Dow Jones Industrial Average. Dow 30
moliyaviy bozorlar haqida juda kam ma'lumotga ega bo'lgan
ommaviy axborot vositalari tomonidan AQSh iqtisodiyotining
etakchi mezonidir. Bu yo'q, lekin bunga qarshi emas va bu
menga boshqa kitob uchun mavzu beradi!
Men ushbu bobni ushbu indeks bilan yakunlamoqchi edim,
chunki bu haqiqatan ham VPA barcha vositalar va barcha
bozorlar uchun barcha vaqt oralig'ida ishlashini ta'kidlaydi.
Mana, 10.22-rasmda bizda DJIA uchun haftalik jadval mavjud
va haqiqatan ham ushbu kitobni o'qiyotgan siz sarmoyadorlar
uchun, siz qimmatli qog'ozlarga uzoq muddatli sarmoya
kiritish uchun aynan shunday vaqt oralig'ini ko'rib chiqasiz,
bunda asosiy indekslar asosiy bo'ladi.

270
 Hatto ushbu jadvalga qisqacha qarash ham katta xarid
qayerda sodir bo'lganligini ko'rsatadi. Bu juda aniq va VPA
haqidagi fikrni isbotlaydi. Sizning ko'zingiz bir zumda o'sha
anomaliyalarga qaratilishi kerak: haddan tashqari balandliklar,
haddan tashqari pasayishlar yoki ma'lum joylarda hajmlar
kontsentratsiyasi. U yerdan siz chuqurroq qazasiz va makro
darajada ko'proq sud-tibbiy ko'rinishga ega bo'lasiz. Bu bozor
ko'tarilgan klassik grafik, keyin biroz ag'dariladi, yana
ko'tarilishdan oldin, keyin yana klassik yumaloq tepalar bilan
aylanadi.
Market-meykerlar bozorga o'n bir hafta davomida (sariq quti)
kuchli kirib kelishdi va keyin keyingi olti-sakkiz hafta davomida
ushbu darajada zaxiralashni davom ettirdilar, shuning uchun
bozor 4-5 oy davomida ushbu mintaqada birlashdi. Bu
jamg'arish uchun qancha vaqt kerak bo'ladi va ular tayyor
bo'lmaguncha hech qanday harakat qilinmaydi.
Hozir hamma so'rayapti, bu bozor qanchalik uzoqqa borishi
mumkin, javob esa hajmga qarashdir. Jamg'arish bosqichidan
271
boshlab, indeks o'rtacha hajm bo'yicha doimiy ravishda
ko'tarilib bordi, u yoki bu tarzda hech qanday haddan tashqari
ko'rsatkichlarsiz. Katta o'zgarishlar sodir bo'lishi uchun biz
ushbu vaqt oralig'ida sotuvning avjiga chiqish belgilarini
ko'rishimiz kerak va bu, albatta, hozirda EMAS.
Agar bu qachon paydo bo'lsa, VPA treyderlari sifatida biz
buni oylik, haftalik yoki kunlik grafikda darhol ko'ramiz. Hajmni
ko'zdan yashirib bo'lmaydi va marketmeykerlar qanchalik
urinmasin va ular katta blokli buyurtmalarni yashirish uchun
hiyla-nayranglarga ega bo'lsalar ham, kundalik savdo
hajmlarining aksariyati hamma uchun bepul. Ular aqlli bo'lishi
mumkin, ammo ovoz balandligini ko'zdan yashirish yo'lini hali
ishlab chiqmagan!
Endi keyingi bobda men narx-navoning ba'zi modellarini
ta'kidlamoqchiman, bu bizga narx harakati va tegishli hajmni
tahlil qilishda qo'shimcha ko'rsatmalar va ko'rsatmalar
berishga yordam beradi deb o'ylayman.

O'n birinchi bob

Hammasini birlashtirish
Bozor tasodif yoki omad bilan ishlamaydi. Jang maydoni
kabi, u ehtimollar va ehtimolliklar bo'yicha ishlaydi.
Devid Dreman (1936-)

Hajm va narx bo'yicha ushbu kitobning oxiriga yaqinlashar

ekanmiz, men o'n olti yillik tajribamga asoslangan ba'zi fikrlar,
kuzatishlar, maslahatlar va sharhlarimni asosiy ko'rsatkich
sifatida hajmdan foydalangan holda o'tkazmoqchi edim.
Yuqorida aytib o'tganimdek, men savdo ta'lim va sayohatimni
hajm bilan boshlash baxtiga muyassar bo'ldim. Bu menga
behuda behuda vaqtni tejashga yordam berdi va yillar
272
davomida savdodan ham, investitsiyadan ham katta mablag'
olib keldi. Ko'pgina intiluvchan treyderlar yillar davomida hech
qachon ishlamaydigan tizim va usullarni sinab ko'rishadi va bu
ularning moliyaviy yo'qotishlari haqida hech narsa demasa,
ishonchni yo'qotishiga olib keladi.
Ko'pchilik shunchaki taslim bo'ladi.
Oxir-oqibat, bu savdogarlar va investorlarning ba'zilari
hajmga qoqiladilar. Ba'zilar, xuddi men qilgandek, bir zumda
metodologiyani sotib olishadi. Boshqalar buni qilmaydi va
agar siz ushbu oxirgi guruhda bo'lsangiz, umid qilamanki, men
hech bo'lmaganda ushbu kitobda VPA uchun ish qildim.
Ammo, agar siz VPA siz uchun emas deb qaror qilsangiz,
unda siz hech narsa yo'qotmagansiz, bu kitob sizga bir necha
dollar sarflagan. Agar siz VPA mantiqiy va to'liq ma'noga ega
deb qaror qilsangiz, men xursandman, chunki butun umr
savdo va investitsiya muvaffaqiyati kutmoqda. Bu yerda
tushuntirgan tamoyillarga amal qilish sharti bilan.
Endi men o'zimning savdolarimda qo'llaydigan yana bir
qancha tahliliy usullar bilan tanishtirishga ijozat bering, ular
VPA asoslari bilan birlashganda sizning savdo
ko'nikmalaringizni rivojlantirishga yordam beradi.
Men tushuntirmoqchi bo'lgan birinchi usul - bu narx naqshini
aniqlash bo'lib, biz narxlarning tirbandligi muhimligini ko'rib
chiqqanimizda ko'rib chiqdik.
Biroq, men bu erda uni qayta ko'rib chiqmoqchiman va ba'zi
haqiqiy bozor misollarini ko'rib chiqmoqchiman.
Shu bilan birga, men o'zgarishlar va teskari o'zgarishlarda
muhim rol o'ynaydigan boshqa asosiy naqshlarni ham
qo'shishni istardim, ularning barchasi narxlarni tahlil qilish
bilan bog'liq.
Narxlar namunasini tan olishni qayta ko'rib chiqishning
sababi shundaki, oldingi bobda men e'tiborni hajmli narx
munosabatlariga va diagrammadagi narxning kengroq xatti-
273
harakatiga kamroq e'tibor qaratishni juda yaxshi bilgan edim.
Kitob davomida mening asosim VPA-ni bosqichma-bosqich
tushuntirish edi va bu endi biz VPA haqidagi bilimimizga
qo'shishimiz mumkin bo'lgan yana bir qatlamdir.
Ushbu bobdagi bozor diagrammasi misollari butunlay bozor
tirbandligi va keyingi o'zgarishlar va buzilishlarga qaratilgan
bo'lib, umid qilamanki, bu sizning fikringizcha narx
harakatining bu jihatini mustahkamlaydi.
Birinchisi, forex bozoridan yoqimli misol va kabel uchun 15
daqiqalik jadvaldan (GBP \ USD).

11.10-rasmdagi diagramma haqiqatan ham narxlarning

tirbandligi haqida bilishimiz kerak bo'lgan hamma narsani va u
kelganda hajmning buzilishi bilan qanday bog'liqligini
tushuntiradi. Ko'rib turganimizdek, jadval ushbu bosqichda 70
ta sham bilan keng davrni qamrab oladi.
Tiklanish bosqichiga dastlabki kirish past darajadagi
tirbandlik bilan belgilanadi, bu bizga narxlarning tirbandligining
pastki qismini beradi va ikki bardan keyin o'rtacha hajmdan
yuqori bo'lgan pivot balandligi e'lon qilinadi. GBP / USD zaif
274
va juftlik bilan yuqoriga ko'tarilishga tayyor emas, keyin
pasayib borayotgan hajmga tushadi, shuning uchun zaiflik,
ammo barqaror bo'ladigan tendentsiya emas. Buning sababi
endi aniq bo'lishi kerak - narxlarning pasayishi va hajmlarning
pasayishi. So'ngra hajmlar sotib olish va sotish o'rtasidagi
umumiy harakatda pasayadi va bozor tirbandlik bosqichida
yon tomonga siljiganligi sababli, biz yana ikkita burilish
balandligini, keyin esa pivot pastligini ko'ramiz.
Ulardan keyin tirbandlikning shiftida ham, tagida ham bir
qator burilishlar keladi va men bu kontseptsiyani ko'rib
chiqayotganimizda yuqorida aytib o'tganimdek, bu darajalarni
po'latdan yasalgan tayoqlar sifatida emas, balki kauchuk
bantlar deb o'ylash kerak. .
Ushbu misolda aylanma nuqtalar (kichkina sariq o'qlar)
hammasi to'g'ri chiziqda emasligini ko'rishimiz mumkin. Bozor
chiziqli emas va texnik tahlil san'at va fan emas, shuning
uchun trenddagi o'zgarishlarni bashorat qilishga harakat
qiladigan hajmli dasturiy ta'minot ishonchsiz bo'lishi mumkin.
Ushbu tahlil qo'lda bajarilishi kerak.
Ushbu bosqichda, narx tirbandlik ichida savdo qilishda
davom etar ekan, biz katalizatorni kutmoqdamiz, bu har
qanday buzilish uchun signal bo'ladi. Va bu munosabat bilan
Buyuk Britaniyadagi iqtisodiy ma'lumotlarning bir elementi
taqdim etildi. Xotiradan bu RPI versiyasi bo'lganiga
ishonaman. Biroq, haqiqiy nashr muhim emas. Muhimi, narx
jadvalidagi reaktsiya.
Birinchidan, bizda qarshilik shiftimizdan mustahkam o'tib
ketadigan uzilish bor, u hozir ...... qo'llab-quvvatlashga
aylandi. Va agar siz buzilishlar haqidagi bobda aytganlarimni
eslasangiz - biz tirbandlik bosqichidan yuqorida aniq
yopilishini kutishimiz kerak va bu erda birinchi sham buni biz
uchun taqdim etdi. Chiroyli keng yoyilgan sham. Ikkinchidan,

275
biz bu to'g'ri harakat ekanligini tekshirishimiz kerak va yaxshi
xabar shundaki, buzilish ovoz balandligi bilan tasdiqlangan.
Bu narx tirbandligining keng doirasi bo'lganligi sababli, har
qanday tanaffus katta kuch talab qiladi, bu bizda bozorni qat'iy
yuqoriroqqa olib borayotgan xaridorlarga ega bo'lgan narsadir.
Bu erda harakatga qo'shila olamizmi? Bu biz kutgan narsadir.
Bizda tirbandlikda bo'lgan, kutib turgan va o'zini yig'ayotgan
bozor bor, nihoyat katalizator yetib, bozor yuqori hajmda
harakat qiladi.
Bundan tashqari, bizda hozir pastda tabiiy narxlarni himoya
qilishning chuqur maydoni mavjud va bizning to'xtash
yo'qotishimiz oxirgi pivot past darajasidan past bo'ladi. Vaqt
ham bu erda o'z rolini o'ynadi, sabab va ta'sir o'ynaydi.
Esingizda bo'lsin, bu 15 daqiqalik diagramma, shuning uchun
konsolidatsiya va tirbandlikning kengaytirilgan bosqichi va
shuning uchun har qanday ta'sir sababni qurish uchun
sarflangan vaqtni aks ettirishi kerak. Boshqacha qilib
aytadigan bo'lsak, tendentsiya buzilganda, bir muncha vaqt
davom etishi kerak. Biz faqat sabr qilishimiz va kutishimiz
kerak!
Nihoyat, buzilishning yana bir jihati bor, men buni avvalgi
bobda yana bir bor eslatib o'tdim va bu - bu jild yangiliklarni
tasdiqladi. Market-meykerlar ma'lumotlar Buyuk Britaniya funti
uchun yaxshi yangilik ekanligini tasdiqladilar va bozor javob
berdi. Bozor yuqoriroq va tirbandlik bosqichidan uzoqlashgani
sari hajmlar yana ko'tariladi va mening qizil ikra
o'xshatishimga qaytish uchun yana bir tendentsiya paydo
bo'ldi.
Bu tirbandlik bosqichining kuchi - bu tendentsiyalar va teskari
o'zgarishlarning urug'lanish joyidir. Bu holda ship buzilgan,
lekin u ham zamin bo'lishi mumkin edi. Yo'nalish ahamiyatsiz.
Biz kutayotgan narsa - bu buzilishning tasdiqlanishi, hajm
bilan tasdiqlangan va keyin shunga mos ravishda savdo.
276
 11.11-rasmdagi ikkinchi misol yana GBP/USD dan olingan.
Bu safar biz taxminan 4 kunlik vaqt oralig'idagi soatlik
jadvalni ko'rib chiqamiz.

Bu erda yana bir bor diqqatga sazovor joylarni va asosiy

fikrlarni tushuntirishga ruxsat bering. Ko'rib turganimizdek,
juftlik o'sib bormoqda, ammo bozor keng tarqalgan sham bilan
ko'rsatilganidek, pastga siljiydi. Bu o'rtacha yuqori hajmi bilan
tor yoyilgan pastga sham tomonidan ta'qib, va bu teskari past
bo'yicha sotib olish mumkin signal.
Bozor keyingi shamni, keng yoyilgan barni yuqoriga ko'taradi
va kichik sariq o'q bilan ko'rsatilganidek, past burchakni
joylashtiradi. Endi biz tirbandlikning mumkin bo'lgan davrini
belgilashni boshlaydigan mumkin bo'lgan yuqori darajani
qidirmoqdamiz.
Bu tegishli ravishda ikki bardan keyin keladi va pivot
balandligi hozir joyida. Endi biz potentsial tirbandlik bosqichini
va savdo doirasini aniqlash uchun keyingi aylanishlarni
kutmoqdamiz. Biroq, bu munosabat bilan, keyingi sham
277
balandroq sinadi va bu hududdan qat'iy ravishda uzoqlashadi.
Biz kutgan potentsial tirbandlik bosqichi amalga oshmadi,
shuning uchun biz buni bilamizki, bu shunchaki yuqori
tendentsiyadagi kichik pauza edi, chunki juftlik yaxshi hajmga
ko'tariladi.
Ikkita shamdan so'ng, yana bir pivot balandligi hosil bo'ladi
va biz endi har qanday tirbandlik bosqichini shakllantirish va
darajalarimizni aniqlash uchun yana bir bor o'zimizning pastki
burchakimizni qidirmoqdamiz. Ushbu misolda juftlik haqiqatan
ham past ovoz bilan tiqilinchga o'tadi va har bir rallida yuqori
burilish o'rnatiladi, bu bizga yaxshi belgilangan shiftni beradi.
Biroq, zaminni belgilaydigan hech qanday burilish yo'q.
Buning ahamiyati bormi?
Va shuning uchun men ushbu misolni ta'kidlashni istardim,
aslida unday emas.
Pivot - bu uchta shamning noyob kombinatsiyasi bo'lib, ular
keyin aylanmani yaratadi va bu biz uchun hududni vizual
ravishda aniqlashga yordam beradi. Pivotlar, shuningdek,
narx sayohatida qayerda ekanligimiz haqidagi "yo'l xaritasi"
signallarini berishga yordam beradi. Ammo, ba'zida u yoki
boshqasi kelmaydi va biz bu darajalarni aniqlash uchun
ko'zlarimizga tayanishimiz kerak. Axir, pivot bu signallarni
ko'rishni osonlashtiradigan ko'rsatkichdir. Bu holda pivot
yuqori shakllanadi, lekin mos keladigan past burchak yo'q,
shuning uchun biz shakllanish uchun "qavat" izlayapmiz.
To'rtta shamdan so'ng, bozor yana yuqoriga ko'tariladi va
ikkinchi burilish balandligini o'rnatadi, shuning uchun biz
shiftimizni yaxshi aniqladik va bu endi qarshilik. Uchta
shamdan iborat keyingi bosqich pastroq, keyin yana yuqoriga
qaytishdan oldin bir xil narx darajasida to'xtaydi. Bilamizki, bu
juftlik baribir uzoqqa tushmaydi, chunki bizda bozor pasayib,
hajm pasayib bormoqda. Bizning qo'llab-quvvatlash darajamiz
endi narx harakati bilan aniq belgilangan va tegishli hajmdan
278
ko'rinib turibdiki, biz ushbu darajadagi tirbandlik
bosqichidamiz. Va mening fikrim shu.
Texnik tahlilda har qanday analitik usuldan foydalanganda
biz har doim ma'lum darajada erkinlik va sog'lom fikrni
qo'llashimiz kerak. Qachonki bozor narxlar tirbandligi
mintaqasiga o'tsa, u har doim ham aylanma yuqori va past
darajalarning mukammal kombinatsiyasini ishlab
chiqavermaydi va biz bu erdagidek sog'lom fikrni qo'llashimiz
kerak, albatta, bizning hajmimiz bilan mustahkamlanadi.
Ushbu tirbandlik bosqichining boshida biz tirbandlik
bosqichiga kirayotganimiz haqida juda yaxshi fikrga egamiz,
shunchaki hajmni baholashdan. Ovoz balandligi o'rtacha
darajadan ancha past (oq nuqta chiziq), shuning uchun biz
allaqachon tirbandlik bosqichida ekanligimizni bilamiz va
aylanmalar biz uchun narx mintaqasini aniqlashga yordam
beradigan yordamchidir.
Shuning uchun, pivotlar juda muhim bo'lsa-da, bu tirbandlik
bosqichining boshlanishini aniqlashga yordam beradigan
hajmdir va pivot balandligi va pastligi savdo diapazonining pol
va shiftini aniqlashga yordam beradi. Agar u yoki boshqasi
etishmayotgan bo'lsa, biz shunchaki ko'zlarimiz va aql-
idrokimizni ishlatishga qaytamiz.
Men bu erda ishlatadigan o'xshashlik suzib yurganda. Biz
qayiqda suzib ketayotganimizda, bizda navigatsiyaning ikkita
shakli mavjud. GPS plotter, biz uchun barcha ishlarni yaxshi
va oson bajaradi va xarita, kompas, vaqt, suv oqimi va yo'l
nuqtalaridan foydalangan holda eski uslub. Imtihonlarni
topshirish va yaxta ijaraga olish uchun siz ikkalasini ham
o'rganishingiz kerak. Va buning sababi juda oddiy. Agar
bortda quvvat yo'qolsa, siz qog'ozga asoslangan jadval
yordamida harakat qilishingiz kerak. Xuddi shu printsip bu
erda ham qo'llaniladi.

279
 Grafikdagi narx harakatidan vizual ravishda hajm va narxdan
foydalanib, qayerda ekanligimizni aniqlashimiz mumkin.
Pivotlar bu narx kombinatsiyalarini tez va oson aniqlashga
yordam beradigan tezkor vizual qo'llanma sifatida mavjud.
11.11-rasmdagi misolimizga qaytadigan bo'lsak, endi bizda
narx ta'siri bilan belgilanadigan qavat va pivot balandliklari
bilan belgilangan shift mavjud. Endi biz signalni kutmoqdamiz
va u osilgan odam shaklida keladi, biz avvalgi misollarda
ko'rmagan shamlardan biri va birdan ovoz balandligi oshib
ketdi va o'rtacha darajadan ancha yuqori. Bozor past va keng
tarqalgan pastga sham bilan bizning tirbandlik bosqichi qavat
orqali buzadi.
Biz endi bilamizki, shu munosabat bilan narxlarning
tirbandligi bosqichi tendentsiyaning o'zgarishiga aylanib
bormoqda va mavjud tendentsiyaning davomi emas.
Aynan shu erda biz qisqa pozitsiyani egallashga intilamiz.
Bozor
pauza va yuqoriga teskari lekin hajmi tushib bormoqda, va
qo'shimcha ravishda biz bozorda ko'proq zaiflik taklif, ikkinchi
osilgan odam sham ko'rish. Bundan tashqari, yuqorida bizda
narxlarning tirbandligining ko'rinmas to'siqlaridan biri borligini
bilish qulay.
Qo'llab-quvvatlash uchun zamin bo'lgan narsa endi bozor
tiklanishga urinishlari sababli narx qarshiligining shiftiga
aylandi va shuning uchun tirbandlik zonalari biz uchun
treyderlar uchun juda muhimdir. Ular nafaqat
tendentsiyalarning o'zgarishi va buzilishlarini keltirib chiqaradi,
balki ular bizga bozor tomonidan yaratilgan tabiiy himoya
to'siqlarini ham beradi. Har qanday stop-lossni tirbandlik
mintaqasining qarama-qarshi tomoniga joylashtirishdan ko'ra
yaxshiroq joylashtirgan joy.
Qarshilik mintaqasi saqlanib qoladi va bozor chiroyli narx
palapartishligi bilan keskin sotiladi. Biroq, pasayish
280
tendentsiyasi rivojlanishi bilan hajmlar pasayib bormoqda va
biz VPA treyderlari sifatida bu tendentsiya juda uzoqqa
bormasligini bilamiz.
Va, albatta, yetti soatlik pastga harakatdan so'ng, u pastga
tushadi va boshqa narx darajasida ............ boshqa tirbandlik
bosqichiga o'tadi.
Ajablanarlisi shundaki, bu erda ham bizda yana bir marta
aylanish balandligi bilan belgilanadigan bir bosqich bor, lekin
pivot pastlari yo'q. Biroq, hajm va narx harakati bizga narx
sayohatida qayerda ekanligimizni aniq aytib beradi. Biz
shunchaki keyingi bosqich boshlanishini kutamiz, bu bir necha
soatdan keyin amalga oshiriladi. Yana, biz qayerdan bilamiz?
Hajmi bizga javob beradi. Buzilish o'rtachadan yuqori hajm
bilan bog'liq bo'ldi, bu biz ko'rishni kutayotgan narsadir va biz
yana ketamiz.
Umid qilamanki, to'rt kun yoki undan ko'proq vaqtni o'z ichiga
olgan ushbu misoldan siz hamma narsa qanday qilib
birlashishini ko'rishingiz mumkin. Men bu misolni alohida
tanlamadim, lekin u bir nechta asosiy fikrlarni ta'kidlaydi, men
umid qilamanki, oldingi boblarda bayon etilgan tushunchalarni
mustahkamlaydi va mustahkamlaydi.
Grafikni shu tarzda o'qish qiyin emas. Har bir bozor shu
tarzda harakat qiladi.
Ular bir oz tendentsiyaga ega, keyin tirbandlik bosqichida
birlashadi, keyin tendentsiyani davom ettiradi yoki butunlay
teskari tomonga o'zgaradi. Agar siz VPA kuchini tushunsangiz
va uni narxlarning tirbandligi haqidagi bilim bilan
birlashtirsangiz, u holda siz 90% yo'ldasiz. Qolganlari -
amaliyot, amaliyot va ko'proq amaliyot va u keladi.
Bundan tashqari, bu sizga o'zingizning kuchingiz qanday
kuch ekanligini tushunasiz
savdo va u sizga va oilangizga moliyaviy mustaqillikni
qanday etkazishi mumkin.
281
 Bu biroz harakat talab qiladi, lekin mukofotlar yuqori va agar
siz o'qish va o'rganishga tayyor bo'lsangiz, bozor narxlari
harakatini bu sodir bo'lishidan oldin bashorat qilish va shunga
mos ravishda foyda olish imkoniyatidan zavqlanasiz.
Endi men kitobda avvalroq to'xtalib o'tgan juda muhim
tushunchani qayta ko'rib chiqmoqchiman. Bu mening savdoga
yondashuvimning asosidir. Shunga qaramay, u noyob emas
va uni har qanday bozorga va har qanday vositaga qo'llash
mumkin. Bu VPA uchun ham xos emas. Ushbu kontseptsiya
nima qiladi, bu sizga ko'pchilik treyderlar qabul qiladigan
an'anaviy bir o'lchovli yondashuvdan farqli o'laroq, narx
harakatining uch o'lchovli ko'rinishini beradi. Ushbu
kontseptsiyaning asosiy afzalligi shundaki, u bizga savdodagi
xavfni baholash va miqdorni aniqlash imkonini beradi.
Ushbu kontseptsiya narx va hajmni tahlil qilish uchun bir
nechta vaqt oralig'idan foydalanishni o'z ichiga oladi. Bu bizga
har qanday savdo xavfini kvalifikatsiya qilish va miqdoriy
baholash imkonini beradi va har qanday savdoning nisbiy
kuchli yoki zaif tomonlarini va shuning uchun uning
davomiyligini baholashga imkon beradi. Boshqacha qilib
aytadigan bo'lsak, ko'p vaqt oralig'i ko'rib chiqilayotgan
vositaning ustun tendentsiyasi va asosiy moyilligini ochib
beradi.
11.12-rasmda bizning uchta vaqt doiramiz ko'rsatilgan. Uning
kattaligiga qaramay, biz narxni ham, hajmni ham ko'rishimiz
mumkin va bu tahlil usuli men onlayn va oflayn
seminarlarimda o'rgatadigan narsadir.

282
 11.12-rasmda bizda kabel uchun uchta diagramma mavjud
(GBP/USD). Tasvirning yuqori qismidagi diagramma 30
daqiqani tashkil etadi va men buni ko'pincha bizning
"benchmark" diagrammamiz deb atayman. Bu trioda aynan
mana shu diagramma bizning tarafkashligimizni ko'rsatadi va
biz qolgan ikkitasiga qarshi bo'lamiz. Pastki o'ngda 15 daqiqa,
pastki chapdagi diagramma esa 5 daqiqa. Barcha jadvallar
spot forex uchun eng sevimli platformalarimdan biri, ya'ni MT4
dan olingan.
30-daqiqalik jadvalda men ta'kidlagan sham - bu otishma
yulduzi bo'lib, ultra yuqori ovoz balandligi bilan bu darajadagi
zaiflik haqida aniq signal yuboradi. Otishma yulduzi oldidan
juda baland ovozga ega tor yoyilgan sham bilan yondirilgan
edi va bu bizga dastlabki signalimizni berdi. Ammo bu bizning
tezroq vaqt doiramizda qanday namoyon bo'ladi? 15 daqiqali
jadvalda otuvchi yulduz ikkita sham, 5 daqiqali jadvalimizda
esa oltita sham. Men sizga bog'liq narx harakatini ko'rsatish
uchun har birida sariq quti bilan diagrammaga izoh berdim.
Endi uchta jadvaldan foydalanishimning sababi juda oddiy.
Mening asosiy savdo jadvalim uchtalikning "o'rta" vaqt
283
doirasidir. Ushbu misolda bu 15 daqiqali diagramma, lekin
MT4 diagramma sozlamalaridan foydalangan holda biz teng
ravishda 30 daqiqa, 60 daqiqa va 240 daqiqalik diagrammaga
ega bo'lishimiz mumkin. Ushbu trioda bizning asosiy savdo
jadvalimiz 60 daqiqa bo'ladi. Biroq, bu misolda biz 5, 15, 30
daqiqali kombinatsiyadan foydalanmoqdamiz, shuning uchun
asosiy yoki savdo jadvali bizning 15 daqiqamizdir.
30 daqiqalik diagramma bizning sekinroq vaqt doiramiz,
dominant yoki etalon vaqt doiramiz sifatida mavjud bo'lib, u
bizga sekinroq vaqt oralig'i tendentsiyasida qayerda
ekanligimizni aytadi. Tasavvur qiling-a, biz teleskop
yordamida narx harakatini ko'rib chiqyapmiz. Bu biz uzoqdan
ko'rmoqdamiz, shuning uchun biz so'nggi bir necha kundagi
barcha narx harakatlarini ko'rishimiz mumkin.
Keyin teleskopimizdan foydalanib, avval 15 daqiqali
diagrammaga, so'ngra 5 daqiqali diagrammaga batafsil
ravishda yaqinlashtirishni boshlaymiz. 15 daqiqalik jadvaldan
foydalanib, biz narx harakatining ikkala tomonini ham
ko'ramiz. Sekinroq vaqt oralig'i biz uzoq muddatli sayohatda
qayerda ekanligimiz haqida tasavvurga ega bo'lishga yordam
beradi va boshqa tomondan tezroq vaqt oralig'i bizga tegishli
narx harakatining batafsil ko'rinishini beradi.
Bu erda nimani ko'rmoqdamiz? Avvaliga otayotgan yulduz
zaiflik haqida aniq signal yubordi va bizning 15 daqiqali
jadvalimizda bu ikkita shamda aks ettirilgan, yuqoridagi
shamda baland ovoz balandligi, shuningdek, tananing yuqori
qismiga chuqur tayoq bilan qoplangan.
Va bu erda gap shu. Agar biz ushbu narx harakatini 15
daqiqali grafikda alohida ko'rgan bo'lsak, bu erda nima ko'rib
turganimiz darhol aniq bo'lmasligi mumkin edi.
Bir shamni boshqasining ustiga qo'yish va natija qanday
bo'lishini tasavvur qilish uchun aqliy sakrash kerak. 30
daqiqalik diagramma biz uchun buni amalga oshiradi va
284
qo'shimcha ravishda va ehtimol bundan ham muhimi, agar biz
bozorda mavqega ega bo'lsak, 30 daqiqalik jadval 15
daqiqadan ko'ra mumkin bo'lgan zaiflik sifatida darhol ko'proq
tan olinadi.
Shunday qilib, birida ikkita foyda.
Agar ikkita shamni birlashtirib, bitta shamni yaratish qiyin
bo'lsa, oltita shamni birlashtirish deyarli mumkin emas, ammo
bu 5 daqiqali jadvalda ko'rsatilgan narx harakati. Keyin bozor
konsolidatsiyaga o'tadi, buni tezroq bo'lganlarga qaraganda
sekinroq vaqt diagrammasida ko'rish yana osonroqdir va men
ataylab bu diagrammalardan pivot nuqtalarini qoldirdim,
shunda grafiklar iloji boricha aniq bo'lib qoladi.
Keyingi nuqta bu. Yuqorida sekinroq vaqt oralig'ini
ko'rsatishda bu ham
bizga “hukmron” tendentsiya haqida istiqbolni beradi. Agar
dominant tendentsiya 30-daqiqalik grafikda ko'tarilgan bo'lsa
va biz 15 daqiqali jadvalimizda o'sish bo'yicha pozitsiyani
egallashga qaror qilsak, savdodagi xavf pastroq bo'ladi,
chunki biz dominant trend bilan savdo qilamiz. Biz oqimga
qarshi emas, balki oqim bilan savdo qilamiz. To'lqin bilan
suzish va unga qarshi emas.
Agar biz sekinroq vaqt oralig'ida ustun tendentsiyaga qarshi
bo'lgan pozitsiyani egallasak, biz trend savdosiga qarshimiz
va ikkita shart qo'llaniladi.
Birinchidan, savdo bo'yicha xavf yuqoriroq, chunki biz quyi
vaqt oralig'idagi dominant tendentsiyaga qarshi savdo
qilmoqdamiz, ikkinchidan, biz o'z pozitsiyamizni uzoq vaqt
ushlab turishimiz dargumon, chunki dominant tendentsiya
teskari yo'nalishda.
Boshqacha qilib aytadigan bo'lsak, biz bu erda savdo
qilayotgan narsa orqaga tortish yoki orqaga qaytishdir. Buning
hech qanday yomon joyi yo'q, chunki savdoda hamma narsa
nisbiydir. Axir kunlik grafikdagi teskari o'zgarishlar bir necha
285
kun davom etishi mumkin. Bularning barchasi vaqt oralig'iga
bog'liq.
Bir nechta grafiklardan foydalanishning uchinchi sababi
shundaki, bu bizga ham beradi
trenddagi o'zgarishlarga bo'lgan nuqtai nazar, ular bozorda
to'lqinlanayotganda, bu safar teskari yo'nalishda. Men bu erda
ishlatadigan o'xshashlik hovuzdagi to'lqinlardir.
Kichkina suv havzasining o'rtasiga tosh tashlaganingizda,
tosh suvga urilganda, to'lqinlar oxir-oqibat ko'lmak chetiga etib
bormasdan oldin siljiydi va uzoqlashadi. Bu bozor narxi
harakati bilan sodir bo'ladi.
Trenddagi har qanday potentsial o'zgarish bizning tezkor
vaqt diagrammamizda ko'rsatiladi.
Bu erda siz birinchi navbatda narx va hajmdagi keskin
o'zgarishlarni ko'rasiz. Agar bu haqiqiy o'zgarish bo'lsa, u
holda effekt birlamchi diagrammada paydo bo'ladi, bu holda
15 daqiqalik diagramma, o'zgarish oxir-oqibat bizning 30
daqiqalik diagrammamizga o'tishidan oldin, bu o'zgarish endi
signal qilinmoqda. dominant diagramma.
Savdoni shunday qilish mumkin, chunki biz doimo
sekinroqdan tezroqga va yana orqaga skanerlaymiz, uch vaqt
oralig'i orasidagi maslahatlarni tekshiramiz va qidiramiz va
VPA bizning tahlilimiz markazida o'tiradi. Agar siz oxir-oqibat
VPA siz uchun emas deb qaror qilsangiz ham, bir nechta vaqt
oralig'idan foydalangan holda savdo qilish sizga bozorning
uch o'lchovli ko'rinishini taqdim etadigan kuchli yondashuvdir.
Sizda uchtadan ko'p bo'lishi mumkin, lekin men uchun uchtasi
etarli va umid qilamanki, siz uchun ham ishlaydi.
Nihoyat, ushbu bobni yakunlash uchun men ushbu bo'lim
haqida qisqacha bo'limni qo'shmoqchiman
sham naqshlari Men ish topdim va doimiy ravishda
ishlayman. Va o'rgansangiz hayron bo'lmaysiz, bu
naqshlarning barchasi narxlarni qo'llab-quvvatlash va
286
qarshilik, shuningdek narxlarning tirbandligi bilan ayniqsa
yaxshi ishlaydi.
Bozor konsolidatsiya bosqichida bo'lganda va VPA va ko'p
vaqt oralig'ini tahlil qilish bilan birgalikda harakatga
tayyorgarlik ko'rish orqali ushbu sham naqshlarini kuzatish
orqali bu sizning savdongizga qo'shimcha hajm qo'shadi. Va
men bu erda ko'rib chiqmoqchi bo'lgan naqshlar - tushayotgan
uchburchak, ko'tarilgan uchburchak, vimponlar va nihoyat,
uchta tepa va pastki qismlar.

Yuqoridagi 11.13-rasmda ko'rsatilganidek, tushayotgan

uchburchakdan boshlaylik. Nomidan ko'rinib turibdiki, tushgan
uchburchak naqshlari zaiflik belgisidir. Biz tirbandlik
bosqichida ekanligimizni hajmdan darhol ko'rishimiz mumkin,
ammo bu holda bozor ham pastroq harakat qilmoqda.
Mitingga bo'lgan har bir urinish pastroq balandliklar qatori
sifatida qaraladi va zaiflikning aniq belgisidir. Agar bu bozor
287
biron-bir joyda buzilib ketsa, u pastga tushish ehtimoli kuchli,
chunki mitingga bo'lgan har bir urinish shamlarning yuqoriligi
nuqtai nazaridan tobora zaiflashib bormoqda. Tiklanish
zonasining tagligi juda yaxshi aniqlangan va bu erdagi har
qanday doimiy tanaffus ovoz balandligi bilan signallanadi.
Barcha narx naqshlarida bo'lgani kabi, tushayotgan
uchburchak barcha vaqt oralig'ida va barcha jadvallarda
paydo bo'ladi va biz doimo Wyckoffning sabab va ta'sir
qoidasini yodda tutishimiz kerak. Agar sabab katta bo'lsa,
ta'sir bir xil darajada katta bo'ladi. Bu holda biz 5 daqiqalik
diagrammani ko'rib chiqmoqdamiz, ammo bunday tirbandlik
ko'pincha kundalik va haftalik jadvallarda paydo bo'ladi va
yangi tendentsiyalarni yaratishda yoki tendentsiyani
o'zgartirishda juda kuchli.

288
 11.14-rasm EUR/USD kursining kunlik jadvalidan olingan va
biz ko'rib turganimizdek, ko'tarilgan uchburchak buqa
naqshidir. Ushbu misolda bozor yuqoriga ko'tarilib, bir xil ship
darajasini sinab ko'rmoqda, har bir shamning past darajasi
asta-sekin ko'tarilib, bozorning ko'tarilishidan dalolat beradi.
Axir, agar bozor pasayib ketgan bo'lsa, unda biz har bir
shamning eng past darajalarini ko'rardik. Buning o'rniga past
ko'rsatkichlar ko'tarilib, bozorda ijobiy kayfiyatni ko'rsatmoqda
va biz shiftga (yoki qarshilikka) yaqinlashganda, biz keyingi
tanaffusga tayyormiz, bu esa hajm bilan tasdiqlanadi.
Qarshilikdan xalos bo'lgandan so'ng, shift qo'llab-quvvatlanadi
va biz savdoni amalga oshirganimizda to'xtash yo'qotishlarni
joylashtirish uchun tabiiy narx to'sig'ini beradi.
Ushbu turkumdagi uchinchi naqsh - bu vimpel bo'lib, u
ustundagi flag bayrog'iga o'xshaydi.

289
 Bu erda 11.15-rasmda ancha uzoqroq vaqt oralig'idagi sham
naqshining namunasi keltirilgan va Microsoft uchun oylik
jadvaldan olingan va ko'rsatilgan.
Juda uzoq tirbandlik bosqichi, lekin yakuniy tanaffus oldidan
narx harakatining qisqarishiga qarang.
Vimpel naqshlari bayroq ustunidagi bayroqqa o'xshab
shunday nomlanadi. Naqsh yuqoridagi bir qator past
balandliklar bilan yaratiladi, chunki bozor to'planishga harakat
qiladi, quyida esa yuqori pastliklar bilan birga. Microsoft
chartida ko'rib turganimizdek, bu erda bizda yuqori darajaga
chiqish uchun kurashayotgan, ammo tushishga tayyor
bo'lmagan aktsiya bor. Bu noyob naqshni yaratadigan narx
harakatidagi keskinlikdir.

290
 Shunga qaramay, barcha shakllanishlarda bo'lgani kabi,
sabab va ta'sir qonuni amal qiladi va vimpelda keskinlik
qanchalik uzoq davom etsa, narx harakati men "o'ralgan
buloq" deb ataydigan narsani yaratadi.
Boshqacha qilib aytadigan bo'lsak, narx harakatida
saqlanadigan va to'plangan energiya portlovchi portlashda
to'satdan chiqariladi. Muammo shundaki, oldingi ikkitadan
farqli o'laroq, bunday naqsh bilan narxning qaysi yo'l bilan
buzilishi mumkinligi haqida hech qanday ma'lumot yo'q.
Shunga qaramay, bu optsionlar bilan yo'nalishsiz strategiyalar
bilan savdo qilish uchun ajoyib namunadir, ammo trend
savdosi uchun biz sabrli bo'lishimiz va tanaffusni kutishimiz
kerak.
Ushbu to'plamdagi oxirgi ikkita naqsh - bu teskari signallar va
men doimo izlayotganlar. Bozor ko'tarildi yoki tushib ketdi va
hozir qo'llab-quvvatlash yoki qarshilikni sinab ko'rmoqda.
Yuqorida aytib o'tilgan naqshlarda bo'lgani kabi, ular ham
barcha vaqt oralig'ida va barcha jadvallarda sodir bo'ladi va
men qarshilikka duch kelgan va yuqoriga ko'tarilish uchun
kurashayotgan bozorlarning ba'zi misollaridan
boshlamoqchiman.

291
 11.16-rasm AUD/USD kunlik jadvalidagi klassik uchlik yuqori
naqshga misol bo'lib, u erda juftlik 1.0600 darajasini uchta
alohida holatda sinab ko'rganini ko'rishimiz mumkin. So'nggi
bir necha yil ichida bu hudud bir necha marta sinovdan
o'tkazildi, biroq o'tgan yili u uch marta sinovdan o'tkazildi va
har safar muvaffaqiyatsizlikka uchradi. Va bu erda ikkita
imkoniyat bor.
Birinchidan, qisqa tomonning pozitsiyasi bizning VPA va ko'p
vaqt oralig'idagi tahlilimiz ushbu fikrni tasdiqlashi kerak.
Ikkinchidan, agar bozor ushbu mintaqadan yuqori bo'lsa, u
holda bu shift oxir-oqibat buzilgan bo'lsa, bu juda kuchli
qo'llab-quvvatlash platformasini yaratadi.
Uch qavatli tepaning qarama-qarshi tomoni uchta pastki
qismdir.

292
 Uchta pastki naqshda bozor har safar qo'llab-quvvatlashni
sinab ko'rmoqda
sakrab tushish. Bizning uch karrali pastki misolimiz EUR /
CHF (Evro Shveytsariya) valyuta juftligi uchun soatlik
jadvaldan olingan, bu erda biz ushbu naqshning klassik
shakllanishini ko'rishimiz mumkin.
Uch qavatli tepada bo'lgani kabi, ikkita savdo stsenariysi
mavjud. Birinchisi uzoq
pozitsiyasi, VPA tomonidan tasdiqlangan yoki tanaffusni
kuting va qisqa savdo uchun qo'llab-quvvatlash mintaqasi
ostida ushlab turing. Qisqa tomonga har qanday ta'qib qilish
kuchli qarshilikni ta'minlaydi.
Yaxshi xabar shundaki, biz bu naqshlarning barchasini har
bir asbob va bozorda ko'ramiz. Obligatsiyalar, tovarlar,
qimmatli qog'ozlar va valyutalarda va barcha vaqt oralig'ida.

293
 Bu naqshlarning barchasida bitta umumiy narsa bor - ular
savdoni yaratadilar
ikkita narsaga ishora qilib, biz uchun imkoniyatlar.
Birinchidan, bozorda tirbandlik mavjud bo'lgan hudud,
ikkinchidan, narxlarga qarshilik ko'rsatish yoki narxni qo'llab-
quvvatlashning eng yuqori darajasini quradigan bozor. U
yerdan muqarrar tanaffus keladi, bu tendentsiyaning o'zgarishi
yoki tendentsiyaning davom etishi haqida signal beradi va u
erdan biz qilishimiz kerak bo'lgan narsa VPA va, albatta, VAP
yordamida harakatni tasdiqlashdir, bu biz uchun ushbu
sohalarni vizual ravishda ta'kidlaydi. bizning jadvallarimiz.
Endi kitobning yakuniy bobida men hajmga asoslangan
savdo texnikasi bo'yicha so'nggi ishlanmalarni
kengaytirmoqchiman. Axir, so'nggi 100 yil ichida yondashuv
va asosiy tushunchalar juda oz o'zgargan, shuning uchun
ba'zi yangi ishlanmalar vaqti keldi!

O'n ikkinchi bob

Hajmi va narxi - keyingi avlod
Mening eng katta yutug'im dollarda emas, balki nomoddiy
narsalarda edi: men to'g'ri aytdim, men oldinga qaradim va
aniq rejaga amal qildim.
Jessi Livermor (1877-1940)

Men ushbu kitobni savdoda hech qanday yangilik yo'qligini

aytish bilan boshladim va bu haqiqatan ham hajm jihatidan
to'g'ri. Uning poydevori o'tgan asrning taniqli savdogarlari
tomonidan qo'yilgan va o'shandan beri juda oz narsa
o'zgargan. Metodologiya o'sha paytda bo'lgani kabi bugungi
kunda ham o'z kuchini saqlab qoladi. O'zgarishlar faqat
texnologiya va bozorlarda bo'ldi. Bundan tashqari, biz o'sha
yillar oldin ishlatilgan tamoyillardan foydalanamiz.
Biroq, bu hajmning fidoyisi sifatida men doimo qidiraman
294
 mening savdo kareramning asosini tashkil etgan bozorga
analitik yondashuvdagi o'zgarishlar. Men ularga e'tibor
bermaslik ahmoqlik qilgan bo'lardim.
Oxir oqibat, shamdonlar 1990-yillarga qadar G'arb
savdolarida deyarli eshitilmagan - endi ular texnik treyderlar
uchun "de-fakto" standartidir.
Shuning uchun ushbu yakuniy bobda men sizni yangi va
innovatsion bo'lgan hajm va narx tahlilidagi so'nggi
ishlanmalar bilan tanishtirmoqchiman. Men ularni o'zim
ishlatmaganman, shuning uchun ularning to'g'riligini izohlay
olmayman, lekin ularni bu erda taqdim etishni muhim deb
hisoblayman va bu kitob kelgusi versiyalarda yangilanganligi
sababli, men ushbu texnikalar rivojlanishi bilan boshqa
boblarni qo'shishim mumkin va ehtimol ularni o'z ishimga
qo'shishim mumkin. o'z savdosi.
Teng hajmli diagrammalar
“Ekvivolum” deb ataluvchi miqyosli narx yondashuvi Richard
Arms tomonidan ishlab chiqilgan va birinchi bo‘lib o‘zining
1994-yilda yozilgan “Qimmatli qog‘ozlar bozoridagi hajm
sikllari” kitobida nashr etilgan. Kontseptsiyada hajm vaqtdan
ko‘ra muhimroq sanalgan tushunchadir va shu sababli.
diagrammaning X o'qi hajm bilan almashtiriladi, Y o'qi esa
narx bilan avvalgidek qoladi. Asosiy g'oya shundan iboratki,
diagrammada narx va hajm munosabatlarini taqdim etishda
ushbu yondashuvni qo'llashda bu o'zaro bog'liqlikni ta'kidlaydi,
bunda hajm diagrammaning pastki qismidagi izolyatsiya
qilingan ko'rsatkich sifatida emas, balki narxga qo'shiladigan
diagrammaning o'ziga o'tadi. . Natijada, X o'qining vaqt o'tishi
bilan hajmga o'zgarishi bilan "vaqt" elementi o'chiriladi va
diqqat faqat hajm narxiga bog'liq.
Keyinchalik bu munosabatlar "qutilar" shaklida taqdim etiladi.
Vertikal

295
 qutining elementi, boshqacha qilib aytganda balandligi,
oddiygina narx bo'yicha sessiyaning yuqori va pastligi.
Gorizontal element - bu, albatta, o'zgaradi, bu ultra baland,
baland, o'rta yoki past bo'ladimi, bu o'z navbatida har bir
qutining kengligi o'zgarishini anglatadi. Bizning jadvalimizda
endi shamlar emas, balki tor va yog'li, baland va qisqa qutilar
seriyasi mavjud bo'lib, ular keyinchalik hajm va narx
o'rtasidagi to'g'ridan-to'g'ri munosabatni juda vizual tarzda
ifodalaydi, lekin vaqt elementi olib tashlangan. Vaqt elementi
hali ham mavjud, lekin quyida alohida o'qda, aks holda biz
diagrammada qayerda ekanligimizni bilib bo'lmaydi.
Armsning o'zi aytganidek:
"Agar bozorda qo'l soati bo'lsa, u soatlarga emas,
aktsiyalarga bo'lingan bo'lardi" va haqiqatan ham bu men
oldingi bobda aytib o'tgan Shomilga asoslangan grafiklar
bo'yicha savdo tushunchasini umumlashtiradi. Axir, vaqt inson
tomonidan yaratilgan tushunchadir va bozorlar buni e'tiborsiz
qoldirishi mumkin. Shomil jadvalidagi savdoning go'zalligi
shundaki, u bozorning "tezligini" belgilaydigan bozordir.
Boshqacha qilib aytganda, belgi diagrammasida biz bozorga
mos ravishda savdo qilamiz.
Vaqtga asoslangan jadvalga o'tsak, biz bozorga tanlagan
vaqt oralig'ini aytib beramiz, bu nozik, ammo muhim farq.
Belgilangan diagrammada biz bozor tezligida savdo qilamiz -
vaqtga asoslangan jadvalda biz buni qilmaymiz.
Xuddi shu falsafani tahlildan vaqtning ancha "noto'g'ri"
tomonini olib tashlashga, hajm va narxning ikki elementi
o'rtasida yanada sof va mazmunli munosabat yaratishga
harakat qiladigan ekvivolumga nisbatan qo'llash mumkin.
Keling, ushbu qutilar qanday yaratilganini va ular aslida hajm
narxlari munosabati haqida bizga nima deyishini ko'rib
chiqaylik. Quyida 12.10-rasmdagi sxema keltirilgan.

296
 Esingizda bo'lsin, har bir quti uchun X o'qi - hajm va Y o'qi -
narx, shuning uchun 1-qutiga qarasak, bu erda bizda tor, lekin
baland quti bor. Boshqacha qilib aytganda, hajm past bo'ldi,
lekin narx harakati keng bo'ldi, shuning uchun bu past
hajmdagi keng tarqalgan shamga teng bo'lishi mumkin,
shuning uchun anomaliya.
2-qutidagi buning yonida, bizda aksincha, bizda narxning
kichik o'zgarishi bor va esda tutingki, biz bu erda yuqori va
past haqida gapiramiz, va ochiq va yopiq emas, katta
hajmdagi hajm bilan birlashtirilgan. Bu ham anomaliyaga teng
bo'lishi mumkin, bu erda bizda o'rtacha yoki yuqori hajm va tor
narx tarqalishi mavjud.
297
 3-bo'lim "oddiy" hajm va narx munosabatlarining vakili
sifatida ko'rib chiqilishi mumkin, yaxshi hajm narxning
barqaror o'zgarishini qo'llab-quvvatlaydi. Nihoyat, 4-qutida
bizda hajm va narxning haddan tashqari chegaralari mavjud.
Quti keng, shuning uchun o'rtacha hajmdan yuqori va narx
ham keng, shuning uchun harakat va natija bu erda bir xil,
chunki ular 3-qutida.
Qutilarning rangi yopilish bilan belgilanadi. Agar yopilish
oldingi yopilishdan yuqori bo'lsa, quti qora rangga bo'yalgan
va oldingi yopishdan pastroq bo'lsa, u qizil rangga bo'yalgan.
Tomonlar nisbatlarini saqlab qolish va diagrammalarning
mazmunli bo'lishini ta'minlash uchun ovoz balandligi o'sha
davr uchun haqiqiy hajmni diagrammada ko'rsatilgan barcha
hajmning umumiy hajmiga bo'lish yo'li bilan normallashtiriladi.
Vaqt qutilarning o'zidan olib tashlangan bo'lsa-da, u hali ham
ko'rinadi, bu grafikni savdo sessiyasi kontekstida saqlashga
yordam beradi.
Ushbu qutilar yordamida savdo qilishni va shamdonlardan
uzoqlashishni tasavvur qilish qiyin bo'lsa-da, men ushbu
kitobda tushuntirgan ko'plab usullar hali ham amal qiladi,
chunki ular bir xil darajada amal qiladi. Ushbu yondashuvdan
foydalangan holda asosiy e'tibor qutiga, uning shakli va har
qanday tendentsiya ichidagi joylashuviga qaratilgan.
Tirbandlikdan uzilishlar an'anaviy VPA bilan bo'lgani kabi teng
hajmli savdo uchun ham muhimdir va bu erda biz ko'pincha
"quvvat qutisi" deb ataladigan narsani ko'rishimiz mumkin.
yuqori hajm va keng narx. VPA nuqtai nazaridan, o'rtacha
hajmdan yuqori va tirbandlikdan chiqishda keng tarqalgan
sham. Printsiplar deyarli bir xil, displey juda boshqacha.
Shu o'rinda men o'zimning shaxsiy fikrlarimni qo'shishga
ruxsat beraman.
Menga yuqori/past kombinatsiya, anomaliyalar yoki normal
bo‘lishi mumkin bo‘lgan o‘rtacha/o‘rtacha kombinatsiya bor-
298
yo‘qligini bir zumda ochib beradigan bitta “quti”da narx va
hajmni birga ko‘rsatish kontseptsiyasi yoqsa-da, menda
mavjud muammo – uni olib tashlashdir. vaqt. Axir, Uikkoffning
o'zi ta'kidlaganidek, bu tendentsiya rivojlanishining kaliti sabab
va ta'sirdir. Boshqacha qilib aytganda, vaqt hajmi va narx
munosabatlarining uchinchi elementidir.
Vaqtni olib tashlang va yondashuv uch o'lchovli emas, ikki
o'lchovli bo'ladi va men kitob davomida aniq aytib
o'tganimdek, bozor konsolidatsiya bosqichida qanchalik uzoq
bo'lsa, bozor paydo bo'lgandan keyin tendentsiya shunchalik
katta bo'ladi. . Konsolidatsiya bosqichlari - bu tendentsiyalar
paydo bo'ladigan yoki davom etishdan oldin pauza qiladigan
joy va agar siz vaqt elementini olib tashlasangiz, men uchun
bu narx hajmi tahlilining ustunlaridan birini olib tashlaydi.
har qanday keyingi tendentsiyaning kuchini baholash.
Bu mening shaxsiy fikrim va men sizni o'zingiz uchun
ekvivalent g'oyasini o'rganishni taklif qilaman. Boshqa masala
shundaki, sham tahlili endi rol o'ynamaydi, ammo bu erda
sham hajmi diagrammasi bilan yordam mavjud.
Sham hajmi jadvallari
Sham hajmi diagrammalari xuddi o'zlari eshitilgandek bo'ladi
va teng hajm va an'anaviy shamchiroq diagrammalarining
gibrid versiyasidir. Boshqacha qilib aytadigan bo'lsak, o'ziga
xos diagramma yaratish uchun an'anaviy ochiq, baland, past
va yopiq shamdon ustiga ekvivalentning "qutisi" qo'yiladi.
Ushbu diagrammalarda tovush darajasiga ko'ra turli xil kenglik
va balandlikdagi shamlar ko'rsatilgan, lekin yuqori va pastki
tayoqchalar qo'shilgan. Quyidagi sxemada 12.11-rasmda
ko'rsatilgan ikkala yondashuvning kombinatsiyasi.

299
 Bir oz ko'proq taniqli! Ushbu diagrammalarda shamlar endi
har bir shamdagi ovoz balandligini aks ettirish uchun har xil
kenglikda bo'lib, narx harakati odatdagidek vertikal ravishda
ifodalanadi, lekin ochiq, yuqori past va yopiq ko'rsatiladi.
Ushbu jadvalda biz har bir shamning yuqori va pastki
qismidagi an'anaviy tayoqlarimizni ko'ramiz. Bu men shaxsan
batafsil o'rgangan yondashuv emas, lekin u ba'zi afzalliklarga
ega bo'lishi mumkin va hech bo'lmaganda men teng hajmdagi
katta kamchiliklardan biri deb hisoblagan narsani, ya'ni vaqt
etishmasligini engib o'tadi. har qanday VPA yondashuvi.
300
Biroq, men har doim ochiq fikrdaman va agar ushbu kitobning
o'quvchilari shamdan foydalangan bo'lsa va ushbu tizim
foydali deb topsa, iltimos, menga bir qatorni qoldiring va o'z
fikr va mulohazalaringizni yuboring. Savdoda o'rganishni hech
qachon to'xtata olmaysiz!
Delta hajmi
Nihoyat, Volume Narxi bo'yicha "kelajak" haqidagi ushbu
bobni yakunlash uchun
Tahlil, hajmni tahlil qilishning yana ikkita yondashuvi mavjud
bo'lib, ular biroz tortishuvga ega bo'lib, ular delta hajmi va jami
delta hajmidir.
Oddiy so'zlar bilan aytganda, delta hajmi "so'rash" da
sotiladigan shartnomalar va "taklif" bo'yicha sotiladigan
shartnomalar o'rtasidagi hajmlardagi farqni anglatadi.
Boshqacha qilib aytadigan bo'lsak, sotish buyurtmalari va
sotib olish buyurtmalari bo'lgan buyurtmalar, ularning
orasidagi aniq farq "delta" sifatida ko'rsatiladi. Misol uchun,
agar dasturiy ta'minot bitta satrda hisoblab chiqsa, taklifda
500 ta shartnoma sotilgan va so'rovda faqat 200 ta shartnoma
sotib olingan bo'lsa, bu sotilgan 300 ta shartnomaning sof
farqini ko'rsatadi. Delta hajmini o'lchaydigan har qanday
indikator buni -300 ga teng salbiy hajm satri sifatida ko'rsatadi
va odatda ular 12.12-rasmda quyidagi sxemada
ko'rsatilgandek ko'rinadi.

301
 Ushbu sxema bo'yicha delta hajmi bozor yuqori va pastroq
harakat qilganda sotib olish va sotish o'rtasidagi aniq farqni
ko'rsatadi. Boshqacha qilib aytganda, hajm va narx
munosabatlarini talqin qilishning yana bir usuli. Ushbu
yondashuv fyuchers va qimmatli qog'ozlar kabi ochiq
almashinuv mavjud bozorlar uchun juda mos keladi.
Deltaning umumiy hajmi
Nihoyat, jamlangan delta hajmi barcha delta ma'lumotlarini
to'playdi va har bir keyingi satrni oldingi satrga qo'shadi -
boshqa so'z bilan aytganda jami jamlaydi, so'ngra kunlik yoki
kun ichidagi narx harakati bo'yicha istiqbolni ta'minlash uchun
buni bir qator qatorlar sifatida taqdim etadi. . Boshqacha qilib
302
aytadigan bo'lsak, u narx harakati bilan bog'liq bo'lgan sotib
olish yoki sotishning kuchi haqida nuqtai nazarni berishga
harakat qiladi.
Delta va kümülatif deltalar Hajm bahosi tahlili dunyosida
nisbatan yangi va shuning uchun ikkalasi ham standart
indikator sifatida bepul mavjud emas. Bu kelajakda o'zgarishi
mumkin va biz keyingi bir necha yil ichida oldinga siljishimiz
bilan, delta va uning hosilalari ma'lum bozorlar uchun tobora
ko'proq qabul qilinishi mumkinligiga ishonaman. Aqlga
tushadigan bozorlardan biri indekslardagi E mini treyderlari
uchun bo'lib, hammasi men uchun boshlangan!
Endi men kitobning oxiriga yetdim. Bu men ko'p yillardan beri
yozmoqchi bo'lgan kitob va nihoyat buni qilishga vaqt topdim.
Men hamma narsani iloji boricha diqqat bilan tushuntirishga
harakat qildim, umid qilamanki, aniq misollar keltiraman va
endi siz jadvallarni o'qish va ushbu usullarni o'zingiz uchun
qo'llashni mashq qilishingiz kerak.
Umid qilamanki, men sizni hajm va narxning kuchiga va agar
siz ushbu metodologiyani qabul qilishga tayyor bo'lsangiz,
kutayotgan potentsial muvaffaqiyatga ishontira oldim. Buni
o'zlashtirish uchun biroz vaqt talab etiladi, lekin menimcha, bu
harakatga arziydi. Biroq, men sizni yana bir bor iltimos
qilaman, VPA siz uchun amalga oshirilishi mumkinligini
ko'rsatadigan dasturiy ta'minotga minglab dollar sarflamang.
Bo'lmaydi.
VPA - bu vaqt, kuch va sabr-toqatni talab qiladigan
texnikadir, lekin siz asosiy tushunchalarni tushunganingizdan
so'ng, qolganlari juda tez o'z joyiga tushadi.
Hajm va narx birgalikda bozor kayfiyatini va insayderlarning
faolligini aniq ko'rsatadigan yagona ko'rsatkichdir. Busiz siz
ko'r-ko'rona savdo qilasiz.
U bilan hamma narsa oshkor bo'ladi. VPA bilan hech qanday
yashirin joy yo'q. Va nihoyat, men ushbu kitobni sotib
303
olganingiz uchun sizga rahmat aytmoqchiman va agar sizda
biron bir sharh, savol yoki taklif bo'lsa, men sizdan xursand
bo'laman. Siz men bilan anna@annacoulling.com manzilidagi
shaxsiy elektron pochtam orqali bog'lanishingiz mumkin va
men sizga javob olishingizga kafolat beraman. Ushbu kitob
mening shaxsiy savdo tajribamga asoslangan va men topgan
narsalarimdan yillar davomida men uchun ishlagan.
Agar siz kitobni yoqtirgan bo'lsangiz, bozorlar qanday va
nima uchun ular shunday yo'l tutishini tushunishga
qiynalayotgan boshqa treyderlarga yordam berish uchun
so'zni tarqatsangiz, tabiiyki, men minnatdor bo'lardim.
Boshqalarga ushbu kitobni osonroq topishga yordam
beradigan Amazon-da sharh bersangiz juda minnatdorman.
Shunday ekan, oldindan rahmat.
Bu men kelgusi oylarda nashr etadigan bir nechta kitoblardan
birinchisi. Bu ikkinchisi va men yaqinda "Forex savdosiga uch
o'lchovli yondashuv" deb nomlangan yana bir nashrni nashr
etdim, unda munosabatlar, texnik va fundamental tahlilning
umumiy quvvatidan foydalangan holda foreks bozori xatti-
harakatlarini qanday bashorat qilish kerakligi tushuntiriladi.
Shundan so'ng "MT4 yordamida Forex savdosi bo'yicha oddiy
qo'llanma" bo'ladi. Va men turmush o'rtog'im Devid bilan
hamkorlikda "Binary uchun to'liq qo'llanma" kitobini
yozyapman
Variantlar”, bularning barchasini http://www.annacoulling.com
manzilidagi shaxsiy saytimda topishingiz mumkin.
Keyingi kitoblar rejalashtirilgan, chunki men ko'rib chiqmagan
savdo (va investitsiya)ning ko'p jihatlari bor.
Yana bir bor sizga katta rahmat va sizga usta forex treyderi
bo'lish yo'lidagi shaxsiy savdo sayohatingizda muvaffaqiyatlar
tilayman.
Hurmat bilan va yana bir bor katta rahmat

304
 Anna PS - iltimos, mening shaxsiy saytimda bozor tahlilimni
kuzatib boring va eng so'nggi kitobni tekshiring yoki Twitter
yoki Facebookda menga qo'shiling - Bundan tashqari, men
muntazam seminarlar, vebinarlar va savdo xonalarini
o'tkazaman, ularda tushunchalar va metodologiyalarni
batafsilroq tushuntiraman. Sizni u yerda ko'rishni orziqib
kutaman va yana bir bor rahmat.
http://www.annacoulling.com
http://www.twitter.com/annacoull
http://facebook.com/learnforextrading

Minnatdorchilik va bepul treyder manbalari

Qadrlash ajoyib narsa. Bu boshqalardagi eng zo'r narsani
bizga ham tegishli qiladi.
Volter (1694-1778)

Minnatdorchilik va bepul manbalar

Ehtimol, men bu erda o'tmishdagi barcha buyuk
savdogarlarni tan olishni istardim va ularni yanada chuqurroq
o'rganishga chaqiraman. Richard Ney ajoyib
mening eng sevimli kitobim va uning kitoblari endi chop
etilmasa ham, Amazondan ikkinchi qo'l nusxalarini sotib
olishingiz kerak. Ov qilishga arziydi.
Richard Wyckoff boshqasi va bu erda siz Amazonda hayotni
biroz osonroq topasiz, uning deyarli barcha kitoblari va
maqolalari asl nusxada yoki to'plam sifatida qayta nashr
etilgan.
Nihoyat, hech bir lenta o'qiydigan talaba "Eslatishlar"
nusxasisiz qolmasligi kerak
Edvin Lefevr tomonidan "Birja operatori" kitobi, u hayoti va
vaqtini tasvirlaydi
Jessi Livermor.
www.annacoulling.com
305
 Barcha bozorlar, jumladan, tovar va qimmatli qog'ozlar
bo'ylab bozorni muntazam tahlil qilish uchun mening shaxsiy
saytim. Shuningdek, u erda men bilan bog'lanishingiz mumkin
(yoki juda qadrlanadigan postlarga sharh qoldiring) yoki
anna@annacoulling.com elektron pochta manziliga shaxsan
elektron pochta orqali xabar yuborishingiz mumkin.
www.ninjatrader.com
Ushbu kitobdagi ko'plab diagramma misollari mening
NinjaTrader savdo platformamdan olingan. Kinetick
ma'lumotlar tasmasi bilan NinjaTrader platformasi bozordagi
eng kuchli kombinatsiyalardan biri bo'lib, BEPUL, kun oxirida
mavjud.

306