Scribd Logo
Upload

Welcome to Scribd!

  • Zalega T, Krakowińska E, Nowak A, Skrzypczak Z - Makroekonomia

    Uploaded by

    menteith85
    158 views153 pages

    Original Title

    Zalega T, Krakowińska E, Nowak a, Skrzypczak Z - Makroekonomia

    Copyright

    © © All Rights Reserved

    Available Formats

    PDF or read online from Scribd

    Did you find this document useful?

    Is this content inappropriate?

    Report this Document

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    158 views153 pages

    Zalega T, Krakowińska E, Nowak A, Skrzypczak Z - Makroekonomia

    Uploaded by

    menteith85

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    of 153
    Zalega, Ewa Krakowitiska, Nowak, Zofia Skrzypczak MAKROEKONOMIA itch wae, Zar Uniwersyet W HE 1088025325 Wydawnictwo Wyiscej Szkoly Przedsighiorczogei i Zarzadzania scona Kozmitiskiego Warszawa 2001/2002 © 2001 Wydawnictwo \Wytszo) Szkoty Preedsigbiorczoéei | Zarzqdzania Im. Leona Kozmiiskiogo ‘w Warszawie Redakcja: Hanna Grajowska-Aychike Projet oldack!: Pawel Rasolok Koordynacja wyeania: Macok B. Kamitskt Autorzy: i \w rozdsilo Vi punk 7:3. | Alofzy Z. Nowak - roxdzale NII punk 7.1.1 7.4" © Zolla Skrzypezak - w rozdzale V punk 6.1, w rozdzale VI punky 6, 6.4.1 67." | Tomasz Zalege — rozézialy | lw rela IV punkt45.,w rozdalale V punky od 6.2. do 5.7 W tozdziala VI punkty 6.1.,6.2, 65, 65. 67-1638. w rozdanie Vl punkly 72,74 rezdzial Vil oraz fozwigzaria zadaA do rozdzntw !-VIl * wepéleutost Podrecznk zosalopracowany na podstaviekoncepg pot ar hat Kainorse Wyola GTR = DLOTEKAD) SEL er reo Wyésza Szkola Przedsigbiorezosci i Zarzadzania im, Leona Kozmiiskiego posiada akredytacje EQUIS (Evropejski System Doskonalenia Jakoéei Ksztalconia) jako jedyna szkola biznesu w Europie Srodkowowschodnie) ISBN 83-86846-62-3, Aros Wydamcy: Wyasza Szkola Preedsighiorezoic | Zarzqdzania im, Leona Koamieiago (03-001 Warszama, ul. Jaglalloiska 0, tel, 19-21-60 ‘kia | amanie: Potco-ar, Warszawa, ul. Borowskiego 2 rule Hera” H, Bogustawele, ul Golgdzinowska 10, e841 193-76 75, Spis tresei Praedmowa ozdzlat | Problemy makroekonomil I wielkose! makroskonamiczne 1.1, Preaémiot makrookonom 112. Warost gosporlarczy ~ slagnacia - wahania Konkinktury 13, Inlacja ~ bezrobocie ~ kraywa Phitipsa 1.4, Zasoby | stumionio w gospodarce narodowe} 1.5, Produit keajowy bnuta | dachéd naredomy 1.8. Metody uweglgdniania zmian een 1.7. Buch okrgzny produktu i dochodu w gespodarce 118, Twerzenie rordysponowaniproduklu krajowego w Pace Pytania kontotne ads ‘ozdzlal I~ Determinanty dochodu narodowege ~ podelécle podazowe 2.1, Popytogélny (agregatony) i podat agregatowa ‘i 22, Delerminanty zagegowane| posiaty ~ makrookononczna tunkeja produc i czy iki warosty ce . 2.3, Zatrudnienie | wydajno8é pracy. 2.4. Wydajnosé pracy i kapitalochlonnosé dachody naredowego 255. Tempo warostu dochodu narodowege a slope inweslych | wspélazynnk kailalo- chlornese! Pytania kontaine Zadavia ozdzat Il ~ Réwnowaga dochodu narodowogo 3.1. Popyt globainy w modelu Keynesa 8.44, Funkela honsumpc 3.1.2, Funkela oszczqdnosct 3.4.3. Funkela inwestych 3.4.4. Popyt globainy 82, Poziem zréwnonazenia dochodu naredowega - 3.3, Réwnowaga doco ~ podecie of sirony ealkowitych wytatkow 34. Mnosnik inwostyyiny 35, Paradoks zapebiegiwosel Pytania kontolne 2adanin @ 7 cy n a 85 85, 86, 90 2 9 o 100 108 arm im aononown Sok et y oedeal IV ~ Popyt globalny a budtet pafstwa | handel zagraniezny 109 TA, Réwnowaga gobsina a procesy ostosowawez w oospodarce ota 208 Rozdzal V ~ Popyt globalay a bude p feo 75, Pezultaly poly ska} | monetamel w gospodarce o rbznym slopia interac 41. Pafstno a popytslabalay 2 yospodkg Serato aa 412. Podatt nat I lunkja Konsum oO 240 SS ee ea pean ol "1 Pytania Korte ‘Ta, Polacrony elekt wydatkow patstwa | epodeltowenia 113 adaria 259 415. Mnoenitony felt mydatkow, podatkéw | zrownowazeniabudzetu m 48. Budet panatwa 19 Foz Vil ~ Ateenatywne Koneepele makrookonomi 289 447, Sposoby tnansowania deiytu budtetowege ° ies 8.1. Spory wokdt nl Dezabocta 259 ‘18, Ekepont | importa rownowaga dochodu narodomeyo : 126 ners ie 259 449, instumenty poli tiskalne 31 ‘81.2. Toorio bezrovocia 203 Pytania Kontoino 16 8.1. Kraywa Philips sparta oczokiaiam) 261 Zadaria ..... c 138 2.1, Spor migday Keynassam’ a monataystant 270 Saglag | kyavsreguowaria makroekenomicznsgo 2 oadsial ¥ ~ Plenigde {system bankouy 143 Sory wokdt Kursu walt 276 eer : 1 Konromersie wok6t ro parisiwa w gospodarce 200 52. Pooyt na pend? | podaz poniadza % Pytania kontoine ce 288 53. Bank ich funje | rodzaje Se 151 Zadenia 208 5, Pojgco | rodzaja Kredytén 188 55, Tworzene peniqdza przez system bankowy immoznikkceag penidzabankowego 187 Bibogratia : cameiaied 5.6, Konia podaty plenigdza preez bank centainy 163 57, Réamowaga na rynku panigénym 168 Pytaia kontroine m Zadania . 173 Fozdzial Vi ~ Poltyka monetama i fskalna w gospodarce zamknigto} 7 6.1. Stopa procentowa a popytKonsumpcyny | inestyeyiry w gaspodarce ‘7 52. Stopa procentowa a popytslabalny 82 8.3. Erekt wypierania oe 183 4, Elokttumienia 185 635, Réwnowaga na yrs dBbr | uslg. Keay 1S 2187 86, Rownowaga na ryaku pioniganyn, Krayna LM 191 67, Model 15 ~ Lat 17 6.8. Funkcia popytu glbainego : 204 Pytania kertoine : 108 Zadania 210 Rozdzal Vit ~ Polityka monetarna | fiskalna w warunkach gospodaril otwarte).. 215 72, Bons planicey 21 72, Funkea ekepor net 19 7.3. Poyka fares waltowoga 2 73.4. Cena rounowagi na ays waitonymn 224 7.8.2. Wominainy a realy kus walutony 2a 1.8: Heany Murs Walon a tw, BLY Krzywo} J 234 Przedmowa Makroekonomia jest dynamicznie rozwijajacym sig dzialem ekonomil i do- zekala sig na Swiecie wielu opracowali podrgcznikowych. Jednakze na poiekim rynku wydawniezym mozna zaobserwowaé brak podgcznik6w 2 tego zakrest, kt6re wyjasnialyby w spos6b przojrzysly podstawowe zaleznosci zachodzace w gospodarce. Mamy nadzieje, 2o podtgcznik ten wypethi czgs- ciowo te luke. Zawiera on nowoczesna — wsparia bogata iustracia graticzna — prezentacje podstawowych zagadnieri wspélezesne| makockonomi. Niniejszy podrgcznik przeznaczony jost przede wszystkim dla studentw ierunk6w ekonomicznych, w tym zarzadzania. Zakros wiedzy jest skorelowa ny 2 programem maksockonomil realizowanym w Wyészej Szkole Przedsig- biorezosei | Zarzqdzania im. L. Kodmiiskiogo w Warszawie Mimo ze zawartosé merytoryezna podrgcznika oraz stopicr zaawansowania Zzawartej w nim wiedzy sq dostosowane gléwnie do potrzeb studentow kierun- ow ekonomicznych, to moze on byé runic wykorzystany z powodzeniem przez studentéw poltlogi, dziennikarsiwa, a takde prawa i administracj Podrgcznik skiada sig z osmiu rozdzal6w. W rozdziale pierwszym omdwiony jest przedmiot zainteresowart makroekonomit | wyjaéniane sq, podstawome pojecia wykorzystywane w analizach makrockonomicanych, Szozegélna uwa- {ga poswigcona jest maktoekonomicznym miarom wielkoéei produktu i dochodu W gospodarce. Przedmiotem rozwazan w rozdziale drugim jest oméwienie determinant dochodu narodowogo, ale od sirony podazowe}, czy zattudnionia i wydajnosci pracy. W rozdziale trzacim analizewana jest réwnowaga dochodu narodowego w modelu keynesistowskim. Rozdzial czwarty poswigcony jest Coméwienit oli paistwa w gospodarce oraz wyjaénienia wplywu eksporty i importu na réwnowage dochodu narodowego. Ewolucja form pienigdza, popyt na pienidz i poda® pieniadza oraz system bankowy sq przedmiotem analizy rozdzial pigtego. Rozdzialy szésly i siddmy zawieraja prezentacie podstawo- wych eletnentéw modelu IS-LM, wyjasniaigeych problem ksztaltowania sig ‘ronmowagi w gospodarce jako calosci, W rozdziale s2éstym zaprezentowano warunki réwnowagi na rynku débr i ualug ina eynku pienigénym w guspodarce zamiknigte, co umozlvilo okreélenie jednoczesne| réwmowagi na obytiva vu MAKROEKONOMIA rynkach oraz wyprowadzenie funkeji popytu globalnego. Z kolei w rozdziale siédmym oméwiono bilans platniczy, polilyke kursu walutowego oraz skutki polityki fiskalne| i pienigznej w gospadarce o rSénym stopniu integracii z gos- podarka, Swiatowa, Rozdzial 6smy ma charakter podsumowujacy i zawiora przeglad podstawowych teoti inflacii i bezrobocia, spory wokdt Kursu walut oraz kontrowersje wokd! roll paristwa w gospodarce Wszystkie rozdzialy podrecznika sq uzupetnione pytaniami kontrolnymi oraz zadaniami wraz z rozwigzaniami : Uzupelnieniem tego padrecznika jest ksiqzka pt. Makroekonomia. Cwicze- nia, kt6ra zawiera bogaty Zestaw testow, Gwiczert i zadat\ oraz probleméw do ‘wylagniania i dyskusii, stanowigca doskonaly material do wykorzystania na réznego typu zajeciach, a takze podczas samodziolne| pracy w domu. Niniejszy podrecznik powstal w Katedrze Ekonomii Wyzszej Szkoly Przed- sigbiorezosei i Zarzqdzania im. L. Kozmifskiego w Warszawie. Jego Autorzy, wiadori ulomnosci niedostatk6w opracowania, z wdzigoznoscia preyima wszelkie uwagl | sugestie, ktére beda wykorzystane w toku dalszych prac nad ulepszeniem podrgcznika, Kazimierz Ryé Rozdziat I PROBLEMY MAKROEKONOMII I WIELKOSCI MAKROEKONOMICZNE 1.1, Przedmiot makroekonomii Makrockonomia jest dzialem ekonomi, ktéry zajmuje sig badaniom gos podark’ narodowe? jako calosci. Ogélnie mozna powiedzieé, ze makrockono: mia zajmuje sig badaniem agregatowych' zmiennych ekonomicenych, doty cezacych calej gospodarki, aw szezegéinosci: produkef, zatrudnienia, popytu, inwestycji, og6lnego poziomu cen itd., a takze prébuje zidentyfikowaé sily i caynniki okrestajace ksztaltowanie sig pozioméw | zmian tych agregatow. Makroekonomia bada réuniez przewidywane skutki wynikajace 2 dane} sytua- ii gospodarezej, micrzy ogélne efekly gospodarcze wyjasniaiae i analizujac ich preyczyny i skutki, a takze bada i przeprowadza analizy dotyczace poliykl patistwa zarowno w sferze gospodarcz, jak i w dziedzinach caysto polityez: nyych z uwzglednianiem pofiyki zagranicznej, obronnej oraz poliyki wewnetr2- ne] Kral R2nica migdzy mikroekonomia a makroekonomia le2y w odmiennym cou analiz obu dzial6w ekonomi. Mikrockonomia bada preede wszystkim ~ na ‘odpowiednim szczeblu abstrakeji~konkcetne rynki,natomiast makroekonomia zajmuje sig gléwnie powigzaniami migdzy rSinymi czeéciami gospodatki W makroekonomil stosuje sie wigc uproszczone elementy konstrukoyne przy budowie r6znych model, aby méc wyjasnié, jak pasuja one do siebie iw jaki sposéb wzajemnie na siebie wplywaja; a zatem konstruuje sig szerokia agregaty, fj, zagregowana podaz, zagregowany popyt, popyt na pienigdz, " Wiatkogel agrogatows rozumlane sq jako wolkokst abioroze, np, produlla jake eum rBinyeh rodzajow produkch (rine, preemysioue, zervoslncee) vu MAKROEKONOMIA, ynkach oraz wyprowadzenie funkcjt popytu globalnego. Z koloi w rozdziale siddmym oméwiono bilans platniczy, polilyke kursu walutowego oraz skutki polityk fiskalnej I plenigzne| w gospodarce o réznym stopniu integracji z gos- podarka swiatowa, Rozdziat ésmy ma charakter podsumowujacy i zawiera przegiad podstawowych teoril inftacji i bezrobocia, spory wokdl kursu walut oraz kontrowersje woke! roli paristwa w gospodarce, Wszystkie rozdzialy podrgcznika sq uzupeinione pytaniami kontrolnymi oraz zadaniami wraz z rozwiqzaniami Uzupelnieniem tego podrecznika jest ksiqzka pt. Makroekonomia. Cwicze- nia, kira zawiera bogaly zestaw testéw, éwiczes | zadah oraz probleméw do \wyjasniania i dyskusji, stanowiqca doskonaly material do wykorzystania na 1éznego ypu zajgciach, a takze podezas samodzielnej pracy w domu, Niniejszy podrgcznik powstal w Katedrze Ekonomii Wysz0j Szkoly Przed- sigbiorczosci i Zarzadzania im. L. Kotmitiskiego w Warszawie. Jego Autorzy, Swiadomi ulomnosci niedostatkéw opracowania, 2 wazigcznoscia prayjma wszelkie uwagi i sugestia, ktére beda wykorzystane w toku dalszych prac nad ulepszeniom podrgcznika, Kazimierz Ryé Rozdziat I PROBLEMY MAKROEKONOMII T WIELKOSCI MAKROEKONOMICZNE 1.1, Przedmiot makroekonomii ‘Makroekonomia jest dzialem ekonomil, kiéry zajmuje sig badaniem gos- podarki narodowej jako calosci. Ogéinie mozna powiedzies, ze makroekono- mia zajmuje sig badaniem agregatowych' zmiennych ekonomicanych, doty- czqcych calej gospodarki, a w szezegéinosci: produkeji, zatrudnienia, popytu, inwestygji, ogdinego poziomu cen itd., a takze probuje zidentyfikowaé sily | czynniki okreslajgce ksztaltowanie sig pozioméw i zmian tych agragatéw, Makroekonomia bada révniex przewidywane skutki wynikajace z dane} sylua- ji gospodarezej, mierzy agéine efekly gospodarcze wyjasniajge i anelizuige ich przyczyny i skutki, a takze bada i przeprowadza analizy dotyczace polityki parisiwa zaréwno w sferze gospodarczoj, jak i w dziedzinach czysto poltycz: rych z uwzglednieniem polityki zagranicznej, obronnej oraz polltyki wewnelr2- ej Kraju Réinica migdzy mikroekonomia a makroekonomia lezy w odmiennym celu analiz obu dzialéw ekonomi. Mikrockonomia bada przede wszystkim ~ na ‘odpowiednim szozebiu abstrakcji~ konkretne rynk, natomiast makraekonomia zajmuje sig gléwnie powiqzaniami migdzy rdznymi czgéciami gospodark \W makroekonomii stosuje sie wigs uproszozone elementy konstrukoyjne przy budowie réznych modeli, aby méc wyjasnig, jak pasuja one do siebie | w jaki sposéb wzajomnie na siebie wplywaja; a zatem konstruyje sig szerokie agregaty, tj, zagregowana podaz, zagregowany popyl, popyt na pieniadz, " Wiekocl agregatowe rozumiane sq jako wickoéei bioreze, np. prodken jako summa roanyeh tenis proche (olne, preemysiown, zeminslricze) mass 2 [MAKROEKONOMIA, dochéd narodowy, konsumpoja, inwestycje, oszezednoéci, zas6b kapitalu, budzet paristwa itp. ‘Makroekenomia ma do speinienia dwie padstawowe funkcje: = poznaweza — makroekonomia probuje okredlié, wyjasnié i preewidzie \wystepowanie i preebieg zjawisk i proceséw gospodarczych. Studiowanie makroekonomii pozwala zatem zdobyé wiedze i zrozumieé zachodzqce procesy gospodarcze, pozna¢ ich przyczyny i Konsekwencje; = aplikacyjna ~ makroekonomia usiluje okresiié skuteczne sposoby oddzialy- wania r2adu na preebieg proceséw gospodarczych*, Makrockonomia stara sig odpowiedzieé na wisle kluczowych pytatt: 1. Jakie czynniki okreslaja dochéd narodowy i poziom produkeji? 2. Co okresla ogéiny poziom cen i jaki jost wskazrik inflacji? 3, Jakie determinanty okreslaja zatrudnienie w gospodarce i poziom bez- robocia w danym kraju? 4, Jake decyzje powinien podia¢ rad, aby przeciwdziala¢ intlagi, bezrobociy i recesii? 5. Jak polityka monetarna | fiskalna paistwa wplywa na ogélny poziom cen, dochodu, produkoji, zatrudnienia i poziomu bezrobocia? ‘A zatem, jak wynika z powyészych pytat, podstawowymi zagadnieniami pozostajgoymi w sterze zaintoresowania makroekonomil sa: werost gospodar- czy, inflacja, bezrobocie oraz wahania koniunktury 1.2. Wzrost gospodarczy — stagnacja = wahania koniunktury Prayireyimy sig teraz pokrétce tym podstawowym zagadnieniom makro- cekonomicznym. Teoria wetost gospodarazeyo stara sie uchwycié czynnik, Ktére decydluia © zmianach podstawowych makrowielkosci gospodarczych, ¥, produlkej, in- westyc), Konsumpgj inwestyoji czy zatrudnienia ‘Termin werost gospodarczy jest jednym z kluczowych pojgé makroskono- mii | rozumiany jest jako stale zwigkszajqca sie zdolnosé danego kraju do * . Kwathowsti (ro), Makroekononia, Wydawnictwo UL, Ladd 1992, 5,6 oud 1, PROBLEMY MAKROEKONOMII I WIELKOSCI MAKROBKONOMICZNE 3 vytwarzania oraz elaglego ulepszania débr i uslug stu2qoych do zaspokojenia okreslonych potrzeb ludzkich, majaca sw6j wyraz we wzroscie PKB. Wymaga to jednak ciggte} akumulacii kapitalu dzigki gromadzonym oszczednosciom i inwestycjom, ciaglego doskonalenia ludzkich umiojetnosci, a takze wprowa- dzania postepu technicznego, Wezrost gospodarczy mierzy sig przewaznie rocenym przyrostem PKB: css (PKB na 1 mieszkarica) lub stopa wzrostu wyraéajaca stosunek preyrostu dochodu narodowego brut do jego poziomu 2 roku poprzedniego. Wteraturze ekonomiczne] wyr6znié mozna wiele czynnikéw werostu gos- podarezego, ktére majq 2rSznicowany charakter. W systematyce czynnikéw warostu gospodarczego wyréznia sie ty podstawowe ujecia 1) historyezne, w Kt6rym do gléwnych czynnikow wzrostu gospodarczego zalcza sie prace, kapital i ziemig; 2) modelowe, wedlug Ktérego gléwne czynniki werostu gospodarczego dzielt sig na: « bezposrednie, do Kdrych zaliczamy zatrudnienie i wydainosé pracy, + posrednie, do Ktérych zaliczyé moéna majatek produkcyiny i jego efek- tywno8é oraz inwestycje i ich efektywnosé; 3) systemowe, w téryin wedlug réznych kryteri6w dzel sig czynniki wzrostu gospodarczego na: + tradyeyine: zasoby naturalne, kapitalowe I ludzkie, + nowoczesne: postep naukowo-technicany | organizacyjny, postep w kierowantu gospodarka: zmiany strukturalne i migdzynarodowy podtzal pracy, + spoleczne:infrastruktura spoteczna | ekonomiczna, rynkowe: Konkurencja i réwnowaga, + specjane: proporcjonainosé i dysproporcje rozwoju? Dokladniej wzrostowi gospodarczemu oraz jego determinantom, zwlaszcza w ujgciu modelowym (czynniki: bezpostednie i posrednie) prayirzymy sie ww rozdziale I. W praypadku, gdy syluacia gospodarcza charakteryzuje sig niskim tub Zzerowym werostem gospodarczym, mamy do czynienia ze stagnacia, kisre] towarzyszy bardzo czgsto wysokle bezrobocio, niska sklonnosé do inwes- towania i nikle perspektywy osiagania zyskéw. >, Macciniak, (red) Elomenty makro- | mikrookonomd ca inzymioréw PWN, Warszawa 104s, 186-186, 4 MAKROEKONOMIA, Procesy gospodareze nie przehiegaja lagodnio i spokajnie, co wyraénie iustruia materialy statystyczne. Wszelkie zmiany aktywmosci gospodarcze) Przejawiajace sie w zmianach podstawowych wskagnik6w ekonomicznych (f produkcja, zatrudnienie, inwestycje, Konsumpcja, dochéd narodowy) okres Isiacych Kondyoje gospodarki nazywamy Koniunktura gospodareza, Od. zuierciedla ona eykliczny przebieg procesu gospodarowania, odnosza¢ sig 2ar6wno do stanu jak i dynamiki zjawisk i proceséw gospodarezych, Wéréd wahari gospodarczych mozna wyréinié 1) trend (tendencja rozwojowa) ~ reprezentuje on w sposéb systematyczny i tegulamy dlugookresowe zmiany wystepulace w poziomic danego zjawis. ka, powodowane np. zmianami podazy czynnika pracy, kapitalu, wprowa dzeniem postepu technicznego i naukowego. Mozna révmiez powiedzied, 2e Wend jest przejawem dlugookresowe| zmiany, w gérg lub w ddl, jakiais zmiennej ekonomiczne| ~ np. PNB*; 2) wahania Koniunkturalne (cyktiezne) — powtarzajace sig w okresionym Hime, mri) ub bardziej regulame zmiany wielkosci makroekonomicznych, 41, PKB, bozrobocie, inflacja, podae pieniadiza itp.; 8) wahania przypadkowe (nioregularne, niecykliczne) ~ spowodawane sq 2mianami w polityce gospodarcze} pasiwa lub czynnikami losowymi, Ktorych wozesniej nie mozna przewidzieé, np. strajk, Keski Zywiolowe, wojny itp.; 4) wahania sezonowe, ktére zwiazane sq ze zmianami pér roku (np. zmiana wiakoSci produkey rosine| lub zwiorzece), wynikaja z mody | zwyezajéw (np. werost popytu na narty w okresie zimy, spadek popytu na kozaki Ww okresie lata), a takée maja swioje zrédla w czynnikach instytucjonaliaych hp. werost popytu na papier w oktesie wyboréw parlamentamych), Natomiast periodyczne wahania wielkosci agregatowych (i. produkeja, za {rvGhienie, inwestycje, dachéd narodewy) wok! trendy ekonomisei nazywalg gyklem Keniunkturalnym. Rytmicznosé jest zatem najstotnijsza cocha CyKlu, poniewaz decydule © uznaniu go za prawidlowosé rozwoju. Pionierem hipotezy o periodyeznosci cykiu byl francusk lekarz Joseph Clement Juglar, wenawany powszechnie za ojea teorii wahat\ koniunkturalnych, FaneyFamerschon, R. 6. MeKenzi, C. Nardinali, Ekonomia, FG NSZZ ,Sotclamose’ dark 1991, 3 152. ELKOSCT MAKROEKONOM out §, PROBLEMY MAKROEKONOMI (ewany réwni Juglara) sklada sig Klasyezny oykl koniunkturainy (zwany r6wmiez cyklem 2 cxlorech podstawowych faz: reces (kxy2ysu, dopesi (dna koniunktural- nego), ozywienia i rozkwitu (boomu, szczytu koniunkturalnego) ys. 1.1. Cyl koniunkturalny Migdzy poszczegélnymi fazami cyklu zachodi wiqzek preyezynowo-skut- kowy, ktéry wskazuje, ze mechanizmy i procesy, jakie zachodzq w jadnej fazi cyklu, warunkujg mechanizmy i procesy w nastgpne| fazie. + Kryzys (recesla) — jest pierwsza fazq cyklu gospodarczego twa kika miesigcy. Charakteryzuje sie nadprodukcja, czyli rozpigtoscia migdzy popy- tem | podaza, W wyniku nadprodukeii nastepuje zaostrzenie konkurengj migdzy producentami, spadek con, odezuwalny brak érédkéw pienigznych, krachy gieklowe, spadek produkcji, ktéry powdduje obnizenie sie PKB, a takée przyczynia sig do wzrostu bezrobocia i spadku plac. + Depresja ~ zwana czesto dnem kryzysu, trwa od 6 miesigoy do 5 lat i charaktetyzuje sig stablizacja, ogéinej dziatalnosei gospodarcze| na bardzo niskim poziomie. W fazie tej nastepuje zahamowanie spadku produkeji i tym samym spadku PKB, a takze stabilizacja zatrudnionia, cen, 2ysku | stopy zysku, Gospodarka osiaga wéwezas réwnowage, lecz na bardzo niskim poziomie, dlatego okreslana jest bartlzo czesto dnem koniuinkturalnym, peopel cznaczania nz yk * Weteraturze okonomiczne| mozna spotka sg wiloma Koncept ‘oniunkturalnego, Wt6d zwolonlkéw Koncepe eylv 0 eztorech fazech, chot czasami raza nazywanych 1 w zmieniony Kolejnese, sar J. A. Schumpoler (razkwt, recesja, depresa, Poprawa, A. F. Burns 1 W. C. Micha (ezysione, ekspansia, feces, Kontakela) orar L Mendelson (ayzys, depresa, ozywienin, rezk), droga poczal fo cys Konunkturalnego 2yskal wéttd ekonomistow najwighszq populanase, [MAKKOBKONOMIA 6 «+ Ozywienie — jest trzecia fazq cyklu gospodarczego, trwa od kilkti miesigcy do 2-3 lat i charaktenyzuje sie ruchem ogdinego poziomu aktywnosci gospodarczej, czyli wzrostem inwestyci w gospodarce, co w efekcie prowa- dzi do zwigkszenia produkeji i tym samym PKB, spadkiem bezrobocia i warostem plac. Faza ta moze trwaé az do momentu, gdy gospodarka zblizy sig do poziomu pelnego zatrudnienia, lub tez moze ona zostaé bardzo szybko zahamowana przez kolejna recesie. # Rozkwit (boom) ~ jest ostatnig taza cyklu gospodarczego i trwa od kilku miesigey do 2 lat, Faza ta zaczyna sig wOwczas, gdy ogdiny poziom aktywnosci gospodarcze), czyli PKB, zatrudnienie, place przestaja wzra- sta. ‘Obecnie w teorii ekonomi coraz czgscie] méwi sig tylko 0 dwéch fazach coyklu gospodarezego: = fazie spadkowej, ktéra laczy fazy recesii i depresii, ~ fazie wznoszacej (ekspansji), kt6ra iqczy tazy oZywienia i rozkuitu. 1.3. Inflacja - bezrobocie — krzywa Phillipsa Proces ogéinego wzrostu poziomu cen i koszt6w w gospodarce okregiamy ‘mianem inflacit. Z inlacja, mamy do czynienia wéwezas, gdy rosna ceny masla, pioczywa, palim, tolowizoréw, uslug fryzjerskich, tuystycenych oraz innych towardw i uslug, a takze wledy, gdy rosng place, ceny gruntéw oraz czynsze za wynajem débr kapitalowych (np. mieszkania, lokalu przeznaczone~ go na drialalnosé gospodarcza). Nalezy jednak pamigtaé, ze w okresach inflaii ceny i koszty nie rosna w tym samym temple (np. cena chleba moze rosnaé znacznie szybciej nit cena rowerdu). Z delinicji wynika, Ze nie kazdy w2rost cen stanov inflacie. Nalezy tu zaznaczyé, 26 zmiany cen na pojedynczym rynku, spowodowane zmianarni warunkéw funkejonowania tego rynku, nie sq inflacja.Inflacia pojawia sip dopiero wowezas, gdy bardzo wicle cen w calej gaspodarce rosnie jednoczes. nie, powodujae wzrost poziomu cen, Podstawowym miemikiom inflagji jest stopa intlacj Stopa inflacji mierzy stopg zmiany przecigtnego poziomu con i zwykle odawana Jest w procentach na rok, nawel gdy jest obliczana czeéciej, onbil |, PROBLLEMY MAKKOEKONOMII | WIELKOSCI MAKROEKONOMICZNE 7 -wkazdym kwartale czy dia kazdlego miesiaca. Stope inflagji oblicza sig 2godnie 2 formula: ___otiom cen w roku bieeqoym ~poziom cen w roku poprzedim eae Pozlom esa w 70k poprzedim 10 W przypadku, gdy w gospodarce mamy do czynienia 2 utrzymujacym sig spadkiem poziomu cen (czyli sytuacja odwrotng do inflacj, wtedy okreslamy ja mianem deflacii. Wystepuje ona najczesciej w okresach pogorszenia sie koriunktury w gospodarce | nie jest weale zjawiskiem pozadanym, Powrdémy jednak do inflacj. Powiedzielismy, ze inflacje oblicza sig prze- wainie w okresie roku; w przypadku gdy jest ona bardzo wysoka, to wéw- czas oblicza sig ja dla okreséw miesigcznych, Stosunkowo wysoki wzrost poziomu cen odnotowano w Europie Srodkowe} na poczatku 1920 r., w Ameryce Lacitiskiej w 1980 r., w Polsce i bylym ZSAR w okresie zmierzchu systomu Komunistyeznego. Tablica 1.1, dostarcza kilku praykladéw takich zdarzett ‘abiica 1.1. Pryklady st6p inlay (przecigtne ala okrest) Tela (w 36 miosigczi) Tava | Warsy | eo] _Fosta | gaya a lnczo 901 eyoren ree | spac oe Jaya roe -| 0a, | Agentina rjzon 82a cyeze Toei Syezeh 82 sya 10 163 3740 19.1 210 2 a7 ‘2rédto; M, Burda, Ch. Wyplosz, Malrookonemi, 1095, s. 24, wigzane 2 popytem, nalomiat nia potrall wyedegonié (axdsats) inch typow Besrob0d frykeyjnago i stkturalnego, rE 12 MAKROEKONOMIA podazy i popytu na dobra i uslugi. Przewaznie ma ono charakter czasowy itrwa od kitku dni do kikunastu tygodni. Bezrobocie strukturalne wiaze sig 2 niedostosowaniem podazy do popytu ‘na silerobocza w wyniku zmieniajace| sig struktury gospodarki, Moze ono byé spowodowane brakiem kapitalu, iymi proporcjami w rozmieszezeniu zasobéw produkcyinych gespodarki lub ogélnym niedorozwojem gospedarki. Bezrobo- cle strukturaine moze trwaé nawet Kika lub Kikadziesia lat, az do moment, ody robotnicy uzyskaja nowe kwalikacje edpowiednie do nowrych miejso pracy. Bezrobocie cykliczne wywolane przez okresowe spadki Koniunktury gos: podarezej, tzn. przez szeroko zakrojona obnizkg ogéInego poziamu wydatkéw \w gospodarce. Bezrobacie to trwa od kilku tygodni lub miesigcy, az do chwili gdy wzrost poziomu dziatalnosci gospodarczej doprowadzi do werastu produk- Gi i popytu na sile robocza, Jak juz wezesnie} powiedziolsmy, ré2ne radzaje bezrobocia wymagaja, zastosowania osobnego lekarstwa. Bezrobocie trykcyjne mozna ograniczyé oprzez rozwéj sieci Urzedéw Zatrudniania | poprawe informagji o wolnych rmiejscach pracy. Manipulujac wysokoscia podatkow i wydatkéw paristwouych, modna ograniczyé bezrobocie cyklczne. Natomiast bezrobocie strukturalne mozna zmniejszyé poprzez podneszenie jakosci system informacii 1 za- chgcanie poszukujacych pracy do korzystania z niego, przez zwigkszenio "modliwose! przekwaliikowania sig, a takze poprzez zachgeanie firm do wcho- dzenia na tereny, gdzie upadaia inne galezie przemyslu, przez stosowanio prefereneyjnych kredytow czy ulg podatkowych. Nalezy jednak zdaé sobie sprawe 2 faktu, 20 beztobocie nigdy nie moze zostaé calkowicie wyeliminowane. Niezaleznic od stanu dane} gospodark Zawsze wystepule w niej pewna wielkosé beztobocia wynikajqca 2 tego, Ze nie ‘szySey sposréd potencjalnych pracownik6w sq sklonni zaakceptowaé wa- runki placowe wystepujgce na rynku pracy. Tego rodzaju beztobocie ma charakter dobrowolny, poniewaz dotyczy oséb, kiére gotowe sq przyjaé warunki ploy na poziomie wy2szym od zaoferowanego. Tak wige, pray stanie réwnowagi migdzy popytem na prace a wielkoscia zatrudnienia akceptuiqcego oferowane warunki pracy i placy moze wystapi¢ pewien poziom bezroboci vwynikaigey 2 braku akceptagi lych warunkéw przez okreslona liczbe osdb olumyel podigé prace za place myzscx od lui, ktéra determinyje. stan ownowagi na tynku pracy. Ten poziom bezrobocia, Kléty stanowi nadwy2ke B Roel 1. PRO ‘086b zdolnych do pracy i gotowych podjaé prace za place realng wyiszq od te ktéra uksztaltowala sig w warunkach roumowagi, nazywamy naturalna stopa, bezrobocia Glowna strata dla spoteczefistwa wynikajaca z bezrobocia jest strata PNB, it6rq mierzy sig za pomoca luki PNB. Jest ona procentowym odchyleniem rzeczywisiego PNB (tzn. faklycznie osigghieta wiolkogcig PNB w danym ‘okresie) od potencjalnego PNB (tzn. wystepujacego w ramach pelnego zatrucl- rienia). W celu wyznaczenia luki PNB wykorzystuje sie prawo Okuna, méwig- ce, Ze luka PNB powieksza sig 0 2.5% dla kazdego 1% werostu rzeczywistej stopy bezrobocia powyze} naturalnej stopy bezrobocia. Innymi slowy, dla kazdego punktu procentowego, o jaki stopa bezrobocia przekracza naturalng stope beztobocia, rzeczywisty PNB jest o 2.5% nizszy od potencjainego PNB. Prawo Okuna jest okregione formula: P= -2,5(b~ by) zie: Y =realny PNB, Yj ~ potencjalny PNB, 1b» stopa bezrobocia, b, ~naturalna stopa bezrobocia, Wyjaéniimy sobie prawo Okuna na prostych przykladach: Praykiad 1: Zalézmy, ze naturalna stopa bezrobocia w pewnej gospodarce w 2000 roku byla réwna 6%, stopa bezrobocia ksztaltowala sie na poziomie '8%, zaé realny PNB wynids! 600 mld jednostek pienigznych, A zatem, zgodnie z powyészym wzorem, luka PNB wyniosla: Iuka PNB = ~25(b ~ by) = ~2,5 0,08 ~ 0.06) = -0.05, natomiast potencjalny PNB: 600 mid ip. ~ Y, 0,05 => Yq = 631,58 mid jp. Prayktad 2: Prayimujac, Ze w pewne} gospodarce w 2001 roku reainy PNB ‘wyniés! 800 mid jednostek pienigznych, natomiast luka PNB wyniosia — 6%, wowezas potencjalny PNB wynids!: re%, y We TBR bl Yn Tice PRE 14 MAKKOBKONOMIA, {800 mid jp. 9 oe) 7 851.06 mid jp. CChoge oszacowaé rozmiary beztobocia, w prakiyce mona wyréznié wiele rmiar,jednak kazda nich niesie za soba mozliwosé znieksztalcen oraz biedow, co wynika gldwnie stad, 26 niektére czynniki wplywajgce na bezrobocie trudno Jest przewidzies, a tym bardzie| policzyé. Praykiadem moze by6 szara stora, czyli ludzie faktycanie pracuiacy, ale zarejestrowani jako bezrobotni, Znieksztalca to liczbe bezrobotnych i stope bezrobocia. Nalezy réwnio? pamigtaé o tym, 20 bezrobocie jest ziawiskiem wielomierzalnym, a kadda z miarlustruje tyiko pew. na ceche. Diatego tez, aby uzyskaé w miarg petny i wiarygodny obraz o sytuadi bezrobocia, nalezy stosowaé kika miar jednoczesnie. Zaliczamy do rich: + Liczbe bezrobotnych (np. liezbe oséb poszukujacych pracy na podstawie zarejestrowania w powiatowym urzgdzie pracy), ktéra jest najpopulamiejsza rmiara obrazujaca wielkosé populacii bezrobotnych, jednak nie informuje ona ‘tym, czy np. 1000 oséb bezrobotnych to duzo czy malo dla dango obszaru. + Stope bezrobocia, ktéra wyraza procentowy udzial bezrobocia w ogélnych zasobach sity robocze} czyli ukazuj, jaka czeSé zasobow sily robocze) stanowia bezrobotni: liczba bezrobotnych stopa bezrobocia = oe “zasoby sily robooze] | 100% ‘Stope bezrobocia w Polsce w latach 1990-1998 przedstawia rysunek 1.3. 8 16 2 10. a 6 4 04, 000" 1991 "r92"1903” 1994" 1985" 1906" 1857 T9908 tata + stopa bezrobocs w Rys. 1.3. Stopa bozrobocta w Polsce w latach 1990-1998 Zr64lo% informadie i Opracowania Siaystycene, Beerobocie w Polsce GUS, Warszawa 1998, 5. 2 onda 1. PROBLEMY MAKROEKONOMHI I WIELKOSCI MAKROEKONOMICZNE 1S Stope bezrobocia rejestrowanego, Mra oblicza sig jako stosunek liczby bezrobotnych zarejestrowanych do cywilnych zasobéw sily roboczej (czy bez osdb odoywajacych czynna sluizbe wojskowa, pracownikow resort obrony narodowe), spraw wewngtranych): liczba bezrabotnych ‘yaiine zasoby sy roboozey ° 0% stopa bezrobocia rejestrowanego = Czas wyczekiwania na prace, ktéry wyraza stosunek liczby bezrobotnych do ‘odplywu do pracy, podawany w dniach, Miara ta informuje 0 tym, jak dltugo trzeba czekaé, aby przy danym odplywie z bezrobocia | liczbie bezrobotnych zlikwidowaé beztobocie do zera: bezrobotni dpiyw do pracy Liczbe bezrobotnych przypadajaaych na jedno miejsce pracy, ktéra zapisuje- my nastepujgco: czas wyczekiwania na pracg liczba bezrobotnych Tigaba wolnych migjsc pracy’ Metode czasu indywiduainego, mira informuje, jaki procent bezrobotnych ‘cozekuje na prace powyze| danego okresu. Jezeli czas pozostawania bez pracy wynosi 12 miesigcy” i wigce, Kwalifkuje to bezrobotnego do grupy bezroboinych dlugoterminowych. Jezeli czas ten wynosi mnie) nit 12 miesie- «y, to bezrobocie jest krtkookresowe. liczba bezrobotnych na jedno miejsce pracy Jest poprzednie miary postrzegaly bezrobocie w ujgciu statycznym, to tr2y kolejne miary oddaja jego dynamike. Zaliczamy do nich: © Stope naplywu do bezrobocia, ktéra inforuje, jaki procent bezrobotnych naplywa do zasobu bezrobocia: beztobotn napiynaigcy do zasubu bezrcbocla stopa naplywn do bezrbec ‘pa naiy Tezrobonnt oon 100%. © Stope odplywu 2 bezrobocia informujaca, Jaki procent bezrobotnych od- plywa z zasobu bezrobocia’ Lbezrobotnodplywajgcy x zasobu bezrobocia “bezroboinogdlem stops ody 2 bezrobocia 100%. " Takle krterium bezrobocia dugoterminoweoo pravimuje wioks206¢ kraléw europofskich ch niekore 2 nich, jak: Ausra, Malla czy Wioka Brytana,skracaja go do 6 miesgcy 16 MAKIROEKONOMIA, © Wekaznik plynnosei rynku pracy, Kory wyraza stosunek liczby bezrobot- nyc, Ktorzy podjgli prace, do liczby oséb, Ktére zostaly zarejestrowane jako bezrobotne: odplyw 2 zascbu bezrobocta ‘naplyw de zasobu bezrobocia skank plyonosl sy pracy = so0rs D, = PNB > PKB D, < D, = PNB < PKA D, =D, = PNB = PKB, 21 ‘gall | PROHLEMY MAKROEKONOMI[ WIELKOSCI MAKROEKONOMICZN W preedstawionych dotychozas miarach makroekonomicanych, jj. PKB 1 PNB, zaklada sie, 2e zasoby wykorzystywane w procesach produkcji nie ulegaja zuzyciu. W praktyce bowiem stosowane do produkcji maszyny i urzq- dzenia produkcyjne podlegala ciaglemu procesowi zuzycia fizycznego. Co prawda, proces tego 2uzywania sig jest stopniowy i dosé powolny, jednak kazdego roku pewna czgSé zasobu kapitalu zuzywa sig, Ekonomicznym odzwierciedleniom procesu zuzymania sig isiniejqcego zasobu kapitalu wale- go jest amortyzacja. Zuzywanie sig zasobu kapitalu fizycznego oznacza, ze ‘ezesé dobr wylwarzanych w gospodarce trzeba przeznaczyé na odtworzenie zuzylego kapitalu, Oznacza to, Ze cze8¢ lacznych inwestycj ta. inwestyci brutto (|), musi byé preeznaczona na odtworzenie 2uzytego zasobu kapitalu, za$ pozostala czgsé inwestyaji, taw. inwestycje netto (I), moze byé wykorzys- tana na powigkszenie istniejacego zasobu kapitalu. Zatem: A,

    You might also like