2

Araling Panlipunan
Ikatulo nga Kwarter – Modyul 3:
Katungdanan sa Kinaiyahan,
Buluhaton sa Tanan
Araling Panlipunan – Ikaduha nga Grado
Alternative Delivery Mode
Ikatulo nga Kwarter – Modyul 3: Katungdanan sa Kinaiyahan, Buluhaton sa Tanan
Unang Edisyon, 2020

Batas Republika 8293, Seksiyon 176 naga ingon nga dili mahimong makaangkon og
katungod sa copyright sa bisan unsa nga tagsulat ang gobyerno sa Pilipinas. Bisan pa man,
kinahanglan una ang pagtugot sa ahensya sa gobyerno nga nagpatuman sa tagsulat kung
kini mahimong pagkakitaan. Apil sa mga pwede nga buhaton sa maong ahensya ang
pagtakda sa mahimong bayad.

Ang mga tagsulat sa (istorya, basahon, balak, kanta, hulagway, ngalan sa produkto o brand
name, tatak o trademark, salida sa telebisiyon, pelikula, atbp.) nga ginamit niini nga modyul
nagpanag-iya sa copyright nianang mga gihisgutan. Paningkamutan nga matultulan sila para
makuha ang ilang pagtugot sa paggamit sa mao nga mga materyales. Wala giangkon sa mga
nagmantala ug sa nagsulat ang katungod isip tag-iya niini. Ang unsa man nga gamit gawas
niining modyul, kinahanglan ang pagtugot gikan sa orihinal nga pagsulat.

Walay bisan unsa nga bahin o parte niining materyales ang mahimong kopyahon o ipatik sa
unsa man nga pamaagi nga walay pagtugot sa departamento.

Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon

Kalihim: Leonor Magtolis Briones
Pangalawang Kalihim: Diosdado M. San Antonio

Bumuo sa Pagsusulat ng Modyul

Manunulat : Robelyn D. Pahit, Connie B. Oclarit, Analie A. Rañoa
Editor : Dr. Bazil T. Sabacajan, Melodyn U. Tabamo, Claire B. Dagaraga,
Carlito J. Sagocsoc, Jr.
Tagasuri : Nelson G. Abelo, Ingrid T. Salugsugan, Daisy Y. Tabalba,
Heide U. Mantiza
Tagaguhit : Nikka Marie C. Babia
Tagalapat : Nikka Marie C. Babia, Siegfred R. Pulgarinas
Tagapamahala : Dr. Arturo B. Bayocot, CESO III, Regional Director
Mala Epra B. Magnaong, CLMD Chief
Dr. Neil A. Improgo, Regional EPS-LRMS
Dr. Ray Butch Mahinay, Regional ADM Coordinator
Dr. Emelia G. Aclan, CID Chief
Dr. Linda D. Saab, Division EPS-LRMS
Dr. Bazil T Sabacajan, Division ADM Coordinator

Inilimbag sa Pilipinas ng Sangay ng Camiguin

Department of Education –Region X
Office Address : B. Aranas St., Poblacion, Mambajao, Camiguin
Website : www.depedcamiguin.com
E-mail Address : depedcamiguin@gmail.com, camiguin@deped.gov.ph
 2

Araling Panlipunan
Ikatulo nga Kwarter – Modyul 3:
Katungdanan sa Kinaiyahan,
Buluhaton sa Tanan
Pasiuna nga Mensahe
Para sa Magtutudlo:
Kumusta, malipayong paggamit niining Araling
Panlipunan - Ikaduha nga Grado Alternative Delivery
Mode (ADM) Modyul sa Katungdanan sa Kinaiyahan,
Buluhaton sa Tanan, Ikatulong semana, Ikatulo nga
kwarter.
Kini nga Modyul nadesinyo, naugmad ug nasusi sa
pagtinabangay sa mga magtutudlo nga gikan sa
pampublikong institusyon para sa pagtabang kanimo
nga makab-ot ang sumbanan nga gitakda sa K to 12
Curriculum samtang ilang gibuntog ang mga babag nga
adunay kalabutan sa personal, social, ug economic nga
mga sitwasyon sa ilang pag-eskwela.
Kining kapanguhaan sa pagkat-on o learning resource
gilauman nga makapadasig sa magtutuon o bata nga
mobuhat sa mga giniyahan ug gawasnong buluhaton sa
iyang kaugalingon nga lihok ug panahon. Dugang pa,
ang katuyuan usab niini mao ang pagtabang sa
magtutuon o bata nga makakuha sa mga gikinahanglan
nga kahanas niining atong panahon karon sa ika- 21 nga
siglo samtang gitagaan usab og konsiderasyon ang ilang
mga panginahanglan og sitwasyon.
Isip dugang nga materyales sa nag-unang teksto, makita
ninyo kini nga kahon sa kinatibuk-an sa modyul.

ii
 Mga Minugbo nga Sulat sa Magtutudlo
Basaha og maayo ang mga direksyon sa dili pa
mutubag sa mga buluhaton. Mogamit og lain nga papel
alang sa imong mga tubag.

Isip magtutudlo, ikaw ang gilauman nga maghatag sa

magtutuon o bata kung unsaon paggamit niini nga
Modyul. Gitahasan usab ikaw sa pagsubay sa pag-
uswag sa iyang kahibalo samtang imo siya gitagaan og
higayon nga makatuon sa iyang kaugalingon nga
pagkat-on sa kahibalo. Ug usab, gitahasan ka nga
dasigon ug tabangan ang magtutuon o bata sa iyang
pagbuhat sa mga buluhaton sulod niini nga Modyul

Para sa Magtutuon
Kumusta, maayong paggamit niining (Araling Panlipunan
sa Ikaduha nga Grado ) Alternative Delivery Mode (ADM)
Modyul sa Katungdanan sa Kinaiyahan, Buluhaton sa
Tanan, Ikatulong semana, Ikatulo nga kwarter.
Kini nga Modyul gihimo para matagaan ka sa
makahuluganon nga higayon para sa mga giniyahan ug
gawasnong pagkat-on subay sa imong kaugalingon nga
lihok ug panahon. Isip aktibo nga magtutuon, mahimo
nimo ang pagproseso sa sulod niining modyul.

iii
Kini nga Modyul adunay mga parte katugbang sa mga
icons:
Kat-oni Dinhi nga bahin,
mahibaloan kung unsa ang
kinahanglan nga matun-an
sa modyul.
Pasiunang Ang katuyoan niini nga
Pagsulay/Sulayi bahin sa buluhaton mao
ang pagsusi sa imong
naunang kahibalo
mahitungod sa leksiyon nga
imong pagatun-an. Kung
makuha nimo ang ensakto
nga mga tubag (100%),
pwede na nimo dili gamiton
kini nga modyul.
Pagsusi Kini ang hamubo nga
buluhaton o paghisgot sa
nauna nga kahibalo para
matabangan ka nga
makonek ang karon ug sa
una nga leksiyon.
Sulayi ug Kat-oni Dinhi nga bahin, ipaila ang
bag-o nga leksiyon sa
nagkalain lain nga pamaagi
sama sa usa ka istorya,
kanta, balak, pagpresentar
sa problema, sitwasyon, o
mga buluhaton.

iv
Hisgutan Ta Dinhi nga parte, tagaan ka
og hamubo nga
panaghisgot sa leksiyon.
Ang katuyuan niini para
matabangan ug masabtan
ang bag-o nga konsepto ug
kahanas.

Pagpalambo sa Naglangkob kini sa mga

Kahibalo
buluhaton nga giniyahan og
gawasnon pagbansay para
mapalig-on ang imong
pagsabot ug kahanas
leksiyon. Mahimo nimo nga
tan-awon kung husto ba
ang imong tubag sa mga
buluhaton sa pagtan-aw sa
tubag nga nahimutang sa
susi sa hustong tubag nga
anaa sa katapusan nga
parte sa modyul.

Hinumdumi Kini naglangkob sa nga

pangutana o pagbutang sa
mga tubag diha sa
gibutangan og blanko nga
parte sa kapahayag para
mapaproseso kung unsa
ang natun-an nimo gikan sa
leksiyon.

v
 Buhata ug Kini naglangkob sa mga
Kat-oni buluhaton nga
makatabang sa imo para
mabalhin ang bag-ong
kahibalo o kahanas sa
tinuod nga sitwasyon o ang
kamatuoran sa kinabuhi.
Tantiya Kini usa ka buluhaton nga
ang katuyuan masukod ang
lebel sa kahibalo nga
nakab-ot sa natun-an nga
kompetensi.
Dugang nga Dinhi nga bahin, adunay
mga Buluhaton ihatag nga dugang nga
mga buluhaton para
mapalambo ang imong
kahibawo ug kahanas sa
natun-an nga leksiyon.
Susi sa mga Naglangkob kini sa
Tubag insaktong tubag sa tanan
nga mga buluhaton nga
anaa sa modyul.
Sa katapusan ng parte ani nga modyul, makita usab ang:

Pakisayran Kini ang listahan sa tanan

nga gikuhaan sa pagbuhat
ug pag-ugmad niini nga
modyul.

vi
Ang mosunod mao ang importante nga pahinumdum sa
paggamit niini nga modyul:
1. Ampingi ang paggamit niini nga modyul. Ayaw
butangi o sulati sa bisan unsa nga mga marka o sulat
sa bisan asa nga parte sa modyul. Maggamit sa lain
nga papel sa pagtubag sa mga tahas ug buluhaton.
2. Ayaw kalimti ang pagtubag sa Sulayi sa dili pa
mobalhin sa laing gihatag nga buluhaton nga naa
niini nga modyul.
3. Basaha ug maayo ang mga direksiyon sa dili pa
buhaton nga mga buluhaton sa pagbansay.
4. Obserbahe ang pagkamatinud-anon ug ang
integridad sa pagbuhat sa mga buluhaton ug sa
pagsusi sa insakto nga mga tubag.
5. Humana usa ang gibuhat nga buluhaton ayha
moadto sa uban pa nga mga buluhaton sa dili pa
moadto sa uban pa nga mga buluhaton.
6. Ibalik ang modyul sa imong maestro o sa facilitator
kung mahuman na ang pagtubag sa tanan nga
mga buluhaton.
Kung ugaling naglisod ka sa pagtubag sa mga buluhaton,
ayaw pag duha-duha pagkonsulta sa imong maestra o
facilitator. Mahimo ka usab mangayo ug tabang sa
imong nanay ug tatay , sa imong magulang o sa bisan
kinsa nga nga kauban sa balay na mas magulang nimo.
Imong huna-hunaon pirmi nga wala ka nag-inusara.
Maglaum kami nga pinaagi niining modyul makasinati ka
sa usa ka makahuluganon nga kahibalo ug makakuha ka
sa lawom nga pagsabot nga may kalabutan sa
kompetensi nga gitun-an.
vii
 Kat-oni

Ang mga bata makatuon sa paghatag og bili sa mga

kaugalingong kaakuhan sa pag-amuma sa kinaiyahan ug
pagpabilin sa kalimpyo sa komunidad.
• Makaila sa mga kaugalingong kaakuhan sa
komunidad.
• Masabtan sa mga bata ang kabililhon sa
kaugalingong kaakuhan sa pag-amuma sa
kinaiyahan ug sa kahapsay ug kalimpyo sa
komunidad isip sila kabahin niini.
• Matubag sa sakto ang mga buluhaton nga gihatag.

1
 Pasiunang Pagsulay/Sulayi
Direksiyon: Butangi og tsek (√ ) ang hulagway nga
nagpakita sa imong kaakuhan sa kinaiyahan. Isulat sa
papel ang imong tubag.

____ 1. ____ 2.

____ 3. ____ 4.

____ 5.

2
 Aralin Katungdanan Sa

1 Kinaiyahan, Buluhaton sa
Tanan
Kaakuhan sa matag-usa nga amomahon ang
kinaiyahan sa komunidad. Ang maong kinaiyahan
mahimong mawala kon dili kini amomahon.
Kinahanglan nga responsable ang matag-usa sa
pagsunod sa tagsa-tagsa nga mga kaugalingong
kaakuhan.

Pagsusi
Direksiyon: Ipares ang mga buluhaton sa Hanay A sa
epekto niini nga naa sa Hanay B. Isulat sa papel ang letra
sa imong tubag.
A B
____ 1. Pagpamutol sa mga a. Global Warming
kahoy
____ 2. Paglabay sa basura sa b. Polusyon sa
sapa tubig
____ 3. Pagpandakop sa mga c. Polusyon sa
wild animals hangin
____ 4. Pagbuga sa maitom nga d. Pagkawala sa
aso gikan sa pabrika ug biodiversity
sakyanan
____ 5. Ang pagdaghan sa e. Landslide
carbon dioxide ug uban
pang greenhouse gases.

3
 Mga Minugbo nga Sulat sa Magtutudlo
Mga Minugbo nga Sulat sa Magtutudlo
Ang mga bata gipahinumduman nga mogamit og
laing papel alang sa pagsulat sa mga tubag sa
matag buluhaton.

Sulayi ug Kat-oni

Direksiyon: Idibuho ang tulo ka bitoon ( ) kung

ang kaakuhan kanunay ginahimo, duha ka bitoon ( )
kung panagsa lang, usa ka bitoon ( )kung wala gihimo.
Isulat sa papel ang imong tubag.

1. Nanilhig sa palibot.

2. Nagtanom og kahoy.

3. Nagtabang og paglimpyo sa palibot.

4. Nagpakaon sa mga binuhing mananap.

5. Naglabay sa basura sa insaktong butanganan.

4
 Hisgutan Ta

Nakahibalo ka ba nga adunay mga kaakuhan o

katungdanan ang matag-usa kanato sa pag-amuma sa
kinaiyahan para magpabilin ang kalimpyo ug kahapsay
sa atong komunidad? Nakahimo ka na ba niini?
Katungdanan sa matag-usa nga atimanon ang mga
nagkadaiyang bahandi sa atong kinaiyahan kay kini nga
mga bahandi sa kinaiyahan mahimong madaot o
mawala kung kini atong pasagdan o abusahan.
Ang mga bahandi sa kayutaan ug katubigan
mahimong madaot kung ang mga tawo magpasagad
sa pag-atiman niini. Mahinungdanon nga kitang tanan
magbinantayon sa paggamit o pagkuha sa mga
bahandi sa kinaiyahan. Padayon nato kining makuhaan
sa atong mga panginahanglanon sa adlaw-adlaw kung
kini atong magamit sa insakto.
Isip kabahin sa komunidad, katungdanan usab sa
matag-usa nga mapabilin ang kahinlo sa atong palibot
aron malikayan ang mga polusyon nga maoy mahimong
hinungdan sa pagkasakit sa mga tawo. Usa ka dakong
gasa kanato ang mga maanindot ug abundang
kinaiyahan. Kining tanan mahinungdanon nga sundon ug
buhaton aron kitang tanan magpuyo nga mauswagon,
himsog ug malipayon.

5
 Aron kining tanan makab-ot, ania ang mga
mosunod nga mga pamaagi sa pag-atiman sa
kinaiyahan sa atong komunidad.

Ang Atong Mga Katungdanan o Buluhaton Ngadto

sa Kinaiyahan

• Pagpanghinlo o Pagmintinar sa Kahinlo sa Atong Palibot

Mahinungdanon nga
kanunay hinlo ug hapsay
ang atong komunidad para
malikayan ang polusyon
nga makadaot sa atong
mga kayutaan, katubigan,
ug hangin.
Dili maglabay sa bisan unsang hugaw o basura
sa palibot para mapabilin ang kahinlo niini.

• Pagpatambok sa yuta
Ilubong sa yuta ang
mga basurang malata o
matunaw sama sa mga
dahon, panit sa mga prutas,
ug papel aron mutambok
ang yuta. Kung tambok ang
yuta, dali mutubo ang mga kahoy ug mga tanom.
Maayo ang epekto niini.

6
• Dili pasagdan ang yuta nga modahili.
Kung modahili ang
yuta, wala na kitay
matamnan. Dili pasagdan
nga dal-on sa baha ang
mga yuta sa kabukiran ug
kapatagan. Labaton o
butangan og ali nga mga
tanom o contour aron mubabag para dili kini
mabanlas.

• Magtanom ug atimanon ang mga kahoy ug mga

tanom.
Ang mga kahoy ug
tanom maoy makahatag sa
atong panginahanglanon
sama sa pagkaon, sinina,
materyales para sa
paghimo o
pangdekorasyon sa balay,
ug daghan pang uban. Magtanom sa mga kahoy
ug mga talamnon sa palibot. Kini makatabang sa
pagpugong sa pagkahugaw sa hangin.
Pulihan ang mga kahoy nga naputol aron dili
maupaw ang mga kakahuyan. Likayan ang
pagsunog sa mga sagbot ug mga gagmay nga
tanom sa palibot ilabi na sa kakahuyan.

7
• Pagsuporta sa proyekto sa gobyerno ug pagsunod sa
3R’s
Usa sa mga gilunsad
nga proyekto sa gobyerno
ang Ecological Solid Waste
Management Act of 2000 o
Republic Act No. 9003 nga
gipanguluhan sa Local
Government Units(LGUs).
Naglangkob kini sa mga programa nga ang
katuyuan mao ang pagtudlo sa mga tawo kung
unsaon pagkolekta o paglabay sa mga basura, kung
unsaon paghimo ang compost pit, apil usab kung
unsaon nga mapuslan ang mga daan nga mga
butang pinaagi sa pagrecycle. Kini mahimo pinaagi
sa pagtinabangay sa tanan sa pagsunod niini sa
pang adlaw-adlaw nga kinabuhi.
Kini nga proyekto usa sa mga epektibong
pamaagi para maampingan ang atong kinaiyahan.
❖ Reuse: paggamit pag-usab sa mga butang nga
daan na, apan magamit pa.
Pananglitan: paggamit pag-usab sa plastic bags
❖ Reduce: paglikay sa paggamit o pagpalit sa mga
butang nga dili malata ug makadaot sa kinaiyahan.
Pananglitan: pagpalit o paggamit sa paper bags o
basket nga sudlanan imbis nga plastic bags.
❖ Recycle: pagbuhat og bag-ong butang gamit ang
mga butang nga daan na.

8
 Pananglitan: daan o ginamit nga plastic containers
himoon nga garden pots.

Pagpalambo sa Kahibalo

Unang Giniyahang Buluhaton

Direksiyon: Ipares ang matag sitwasyon ngadto sa
epekto niini nga anaa sa sulod sa kahon. Isulat sa papel
ang letra sa imong tubag.

a. mahugaw ang palibot

b. makapalimpyo sa palibot
c. adunay pagkaon sa panimalay
d. maghatag og kabugnaw sa palibot
e. malikayan ang pagdaghan sa basura

______1. Pagdula sa mga basurahan.

______2. Pagtanom og daghang kahoy.

______3. Pag-atiman sa tinanom nga mga gulay.

______4. Paglabay sa basura sa insaktong butanganan.

______5. Paggamit sa plastic bottles para sudlanan sa

mga tanom.

9
Unang Pagtantiya
Direksyon: Idibuho ang porma nga adlaw ( ) kung
kini nga sitwasyon nagpakita og kaugalingong kaakuhan
sa komunidad. Porma nga buwan ( ) kung wala.
Isulat sa papel ang imong tubag.
1. Illegal logging

2. Maglabay bisan asa.

3. Manghinlo sa palibot.

4. Maggamit sa dinamita.

5. Magtanom og mga kahoy.

6. Magsunog sa mga basura.

7. Magsuporta sa proyekto sa gobyerno.

8. Maglikay sa paggamit sa mga makahilong

kemikal.

9. Mag-recyle sa mga butang nga pwede pa

magamit.

10
 10. Magsunog sa mga dili malata sama sa
plastic bottle.

Ikaduhang Giniyahang Buluhaton

Sunda ang mga musunod nga direksiyon
1. Kopyaha ang graphic organizer.
2.Ipulot sa kahon ang imong ginunting nga hulagway sa
imong paboritong kaugalingong kaakuhan sa imong
komunidad.

3.Isulat sa sulod sa gidibuhong panganod kung giunsa

nimo pagpakita ang imong pag-amuma sa
kinaiyahan aron magpabilin ang kalimpyo ug
kahapsay sa imong komunidad.

4.Himoa kini sa bondpaper.

Sa pagtuon
sa kaugalingong
komunidad,
mahinungdanon
nga imong
komunidad,
sa kaugalingong

sa kaugalingong
Sa pagtuon

mahibaluan ug
Sa pagtuon

mahulagway ang
komunidad,

pisikal nga
kinaiyahan sa
imong palibot.

Kini nga
Sa pagtuon
pagtulun-an11
sa kaugalingong
magpahanas
komunidad, sa
mga bata sa;
Ikaduhang Pagtantiya
Direksiyon: Tubaga ang mga pangutana. Isulat sa papel
ang imong tubag.

1. Asa sa mga nahisgutang katungdanan o buluhaton

sa kinaiyahan ang imong paborito? Ngano man?
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________

2. Mahinungdanon ba nga moapil ang bata nga sama

kanimo sa paghimo sa mga nahisgutang
katungdanan sa kinaiyahan? Ngano man?
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________

3. Sa imong huna-huna, unsa ang maayong epekto sa

paghimo sa mga katungdanan sa kinaiyahan sa
imong komunidad?
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________

12
 ___________________________________________________

Unang Gawasnong Buluhaton

Direksiyon: Isulat ang MT kung ang gipahayag nga
buluhaton makatabang sa pag-amping sa kinaiyahan,
MK kung makadaot sa kinaiyahan. Isulat sa papel ang
imong tubag.

_________1. Pagsunog sa mga basura.

________ 2. Paglabay og basura sa sapa.

________ 3. Pagkuha ug mga sagbot sa utanon.

________ 4. Pagtanom og mga kahoy sa kalasangan.

________ 5. Pagrecycle sa mga butang nga daan na.

________ 6. Paggamit og dinamita sa pagkuha og isda.

________ 7. Paglubong og mga laya nga dahon sa yuta.

________ 8. Pagbubo sa makahilo nga kemikal sa sapa o

dagat.

________ 9. Pagbutang og mga basura sa sapa para

makaon sa isda.

________ 10. Pagsunog sa mga kahoy sa kalasangan aron

13
 matanuman og humay ug mga otanon.

Unang Pagtantiya
Direksiyon: Pilia ang letra sa hustong tubag. Isulat kini sa
imong papel.

1._____adunay kaakuhan nga angay buhaton.

a. Ikaw lang c. Kitang tanan
b. Ako lang d. Siya lang

2. _____ang daan nga mga butang.

a. Ilabay c. Sunogon
b. I-recycle d. dulaan
3. _____ sa mga buluhaton sa barangay para sa
kinaiyahan.
a. Moapil c. Magpasagad
b. Molikay d. Motan-aw lang
4. _____ ang mga tanom.
a. Ampingan c. Dulaan
b. Pasagdan d. Ilabay

5. Angayan bang buhaton ang mga katungdanan sa

kinaiyahan kung gusto lamang?

14
 a. Oo c. Depende
b. Dili d. Tingali

Ikaduhang Gawasnong Buluhaton

Direksiyon: Lingini ang numero sa mga sitwasyon nga
nagpakita sa maayong pamaagi sa paghimo sa
kaugalingong katungdanan sa kinaiyahan sa komunidad.
Isulat sa papel ang imong tubag.

1. Gisunog ang mga plastik nga dili malata.

2. Naglimpyo sa palibot ang tibook pamilya.
3. Naggamit og dinamita ang mga mananagat.
4. Nagtanom og mga utanon ang mga lumolupyo sa
komunidad.
5. Naglabay ang mga bata sa basura. Gilain nila ang
malata, dili malata ug magamit pa.

Ikaduhang Pagtantiya
Direksiyon: Ilista sa imong papel ang mga kaugalingong
kaakuhan nga imong nabuhat sa imong komunidad.

Mga Kaugalingong Kaakuhan Sa Komunidad

1.
2.
3.
15
4.
5.

Hinumdumi

Kaakuhan sa matag-usa nga amomahon ug

ampingan ang atong kinaiyahan sa komunidad. Ang
mga tawo kinahanglan adunay kahibalo mahitungod
niini aron makab-ot ang kalimpyo, kahapsay ug
kalamboan sa komunidad.

Buhata ug Kat-oni
Direksiyon: Idibuho ang malipayong nawong ( ) kung
nagpakita sa kaugalingong kaakuhan sa komunidad ug
masulob-ong nawong( ) kung wala. Isulat sa papel ang
imong tubag.
________1. Naglabay sa patay nga mananap sa sapa.
_______ 2. Gidula-dulaan sa mga bata ang mga utanon.
_______ 3. Gisagol ang mga basura nga malata ug dili
malata.
_______ 4. Nagtabang ko sa pagpanghinlo sa among
palibot sa komunidad.
_______ 5. Kanunay ako nagatambong sa mga

16
 kalihokan sa gobyerno sama sa tree planting
ug uban pa.

Pagtantiya
Direksiyon: Pagpili og usa ka hulagway nga nagpakita sa
imong nabuhat nga kaakuhan sa imong komunidad.
Isulat sa imong papel ang kamahinungdanon niini.

Dugang nga Buluhaton

Direksiyon: Pagdibuho og usa ka kaugalingong

katungdanan sa imong komunidad nga imong nabuhat.
Himoa kini sa bondpaper.

17
18
 19
Pasiunang Pagsusi Sulayi ug Kat-
Pagsulay / Sulayi 1. e oni
1. √ 2.b
2. √ 3.d Maglain-lain
3. 4.c ang tubag
4. √ 5.a
5.
Unang Unang Pagtantiya Ikaduhang
Giniyahang 1. Giniyahang
Buluhaton 2. Buluhaton
1. a 3.
2. d 4. Maglain-lain
3. c ang tubag
5.
4. b
6.
5. e
7.
8.
9.
10.
Susi sa Insaktong Tubag
 20
Ikaduhang Unang Unang
Pagtantiya Gawasnong Pagtantiya
Buluhaton 1. c
Maglain-lain 1. MK 2. b
ang tubag 2. MK 3. a
3. MT
4. a
4. MT
5. a
5. MT
6. MK
7. MT
8. MK
9. MK
10. MK
Ikaduhang Ikaduhang Buhata ug Kat-
Gawasnong Pagtantiya oni
Buluhaton
1. 1.
Maglain-lain
2.
ang tubag
2. 3.
4.
3.
5.
4.
5.
 21
Pagtantiya Dugang
Buluhaton
Maglain-lain ang
tubag Maglain-lain ang
tubag
Pakisayran

Emily V. Marasigan, Ailene G. Baisa – Julian, Nestor S.

Lontoc, Bagong Lakbay ng Lahing Pilipino 2 (K to 12)
Ikalawang Edisyon Quezon City, Phoenix Publishing
House, 2018, 242 - 257

Eleanor D. Antonio, Emilia L. Banlaygas, and Sheryl D.

Antonio, Kayamanan Batayan at Sanayang Aklat sa
Araling Panlipunan Manila, Rex Book Store Inc., 2017,
249-254

22
Alang sa inyong mga pangutana o komento, sulat o tawag sa:

Department of Education – Division of Camiguin

B. Aranas St., Poblacion, Mambajao, Camiguin Province

Email Address: depedcamiguin@gmail.com, camiguin@deped.gov.ph

Cellphone no: 09057284681