Grupa A Klasa .................... Liczba punktów ......

/ 24
Imię i nazwisko ...................................

1 Pierwiastki wchodzące w skład organizmu dzielimy na makroelementy i mikroelementy. (.../2 pkt)

Wśród makroelementów są takie, które określamy mianem pierwiastków biogennych.
a) Podkreśl nazwy pierwiastków będących jednocześnie makroelementem
i pierwiastkiem biogennym.

magnez, fosfor, sód, tlen, węgiel, azot, wapń, żelazo

b) Podkreśl nazwy pierwiastków należących do mikroelementów.

chlor, siarka, kobalt, wapń, jod, żelazo, potas, fluor

2 Dopisz do poniższych opisów nazwy pierwiastków, których one dotyczą. (.../2 pkt)
A. Wchodzi w skład kwasów nukleinowych oraz ATP. Jego sole budują kości i zęby.
B. Jest składnikiem białek, kwasów nukleinowych i chlorofilu u roślin. Jego niedobór
u zwierząt objawia się m.in. zaburzeniami wzrostu.
C. Stanowi główny składnik kości. Jego obecność w organizmie warunkuje prawidłowe
funkcjonowanie komórek mięśniowych i nerwowych oraz przebieg procesu krzepnięcia
krwi.
D. Jest składnikiem soku żołądkowego oraz płynów ustrojowych.

3 Przyporządkuj wymienionym właściwościom wody (1–5) odpowiednie znaczenie (.../1 pkt)

biologiczne (A – E).

A. Chroni organizmy przed nagłymi

1. Duże napięcie powierzchniowe
2. Uniwersalny rozpuszczalnik
3. Gęstość zależna od temperatury
4. Wysokie ciepło parowania
5. Duże ciepło właściwe
4 Przyporządkuj podanym polisacharydom ich biologiczne funkcje.
zmianami temperatury ciała.
B. Umożliwia poruszanie się lekkich
owadów po jej powierzchni.
C. Zabezpiecza organizm przed
przegrzaniem.
D. Zapewnia transport różnych związków
chemicznych.
E. Umożliwia transport wody w roślinach.
F. Umożliwia organizmom wodnym
przetrwanie zimy.
(.../1 pkt)

A. Materiał zapasowy u grzybów i zwierząt.

1. glikogen
B. Stanowi formę transportową cukrów u roślin.
2. celuloza
C. Komponent ściany komórkowej u grzybów.
3. skrobia
D. Składnik ściany komórkowej u roślin.
4. chityna
E. Materiał zapasowy u roślin, gromadzony w bulwach ziemniaka.

Grupa A | strona 1 z 4
5 (.../3 pkt)
Schemat przedstawia powstawanie pewnego sacharydu.
a) Podaj nazwę powstałego sacharydu.

b) Podkreśl nazwę wiązania (oznaczonego na schemacie

literą X), które tworzy się między cząsteczkami glukozy.

peptydowe, estrowe, O-glikozydowe

c) Zaznacz podpunkt, w którym właściwie scharakteryzowano powstały związek.

A. Stanowi podstawowe źródło energii dla komórek.
B. Jest składnikiem mleka ssaków.
C. Wykorzystuje się go jako substancję słodzącą.
D. Stanowi formę transportową cukru u roślin.

6 Schemat przedstawia wpływ chlorku sodu na białko. (.../1 pkt)

Oceń prawdziwość stwierdzeń. Zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F, jeśli
jest fałszywe.

Proces oznaczony na schemacie jako X to przykład koagulacji. P F

Jony chlorkowe i sodowe w roztworach wodnych umożliwiają
P F
łączenie się cząsteczek białka.
Wysalanie białek jest procesem odwracalnym. P F
7 Przyporządkuj białkom (1–6) funkcje biologiczne (A–G), jakie pełnią w organizmie. (.../2 pkt)

A. Uczestniczy w procesie krzepnięcia krwi.

1. Kolagen
B. Transportuje gazy oddechowe.
2. Hemoglobina
C. Uczestniczą w reakcjach odpornościowych organizmu.
3. Mioglobina
D. Tworzą podporę dla nawiniętej na nie nici DNA.
4. Histony
E. Buduje skórę, ścięgna i więzadła.
5. Globuliny
F. Magazynuje tlen w mięśniach.
6. Fibrynogen
G. Odpowiada za trawienie białek.

Grupa A | strona 2 z 4
8 (.../3 pkt)
Przeprowadzono doświadczenie, którego celem
było poznanie wpływu chlorku sodu na białko
jaja kurzego. Przebieg tego doświadczenia
przedstawiono na poniższym schemacie.

a) Zaznacz prawidłowo sformułowany

problem badawczy do prezentowanego
doświadczenia.

A. Wpływ wody i chlorku sodu na denaturację białka jaja kurzego.

B. Białko jaja kurzego traci właściwości biologiczne pod wpływem chlorku sodu.
C. Czy białko jaja kurzego ulega koagulacji pod wpływem chlorku sodu?
D. Białko jaja kurzego traci właściwości biologiczne pod wpływem wody i chlorku sodu.

b) Określ, który roztwór (w probówce A czy B) pełnił rolę próby kontrolnej w tym
doświadczeniu.

c) Określ, która informacja jest prawidłowym opisem obserwacji

z przeprowadzonego doświadczenia.
A. W obu roztworach wytrącił się osad, ale tylko w probówce A rozpuścił się po dodaniu
wody.
B. W obu roztworach wytrącił się osad, który następnie uległ rozpuszczeniu po dodaniu
wody do obu probówek.
C. Tylko w roztworze znajdującym się w probówce A wytrącił się kłaczkowaty osad,
który rozpuścił się po dodaniu wody.
D. W roztworze znajdującym się w probówce B wytrącił się kłaczkowaty osad, który
rozpuścił się po dodaniu wody.

9 Przyporządkuj wymienione białka do białek prostych lub białek złożonych. (.../2 pkt)

hemoglobina, histony, kolagen, globuliny, fibrynogen, keratyna, mioglobina

10 (.../1 pkt)
Na rysunku przedstawiono budowę cholesterolu.

Zaznacz stwierdzenie, które błędnie opisuje

przedstawiony związek.

A. Jest produkowany w skórze.

B. Jego nadmiar jest przyczyną zmian miażdżycowych.
C. Chroni komórki przed wnikaniem do nich patogenów.
D. Związek ten usztywnia zwierzęce błony biologiczne.
E. Bierze udział w powstawaniu niektórych hormonów.

Grupa A | strona 3 z 4
11 Na kartce (próba nr 1) umieszczono kilka nasion dyni. Następnie kartkę złożono, (.../3 pkt)
a nasiona roztarto. Pozostałość po nich usunięto. Na drugiej kartce (próba nr 2)
naniesiono kroplę oleju rzepakowego, a na trzeciej (próba nr 3) – kroplę wody. Wszystkie
kartki pozostawiono do wyschnięcia. Po upływie wyznaczonego czasu stwierdzono
obecność plam na kartkach należących do dwóch prób.
a) Zaznacz punkt, który zawiera prawidłowo sformułowany problem badawczy do
opisanego doświadczenia.
A. Wpływ produktu żywnościowego na zawartość lipidów.
B. W nasionach dyni są zawarte lipidy.
C. Czy w nasionach dyni znajdują się lipidy?
D. W nasionach dyni nie występują lipidy.

b) Podaj numer próby, w której na kartce po wyschnięciu nie zaobserwowano

plamy.

c) Wskaż, która próba pełniła rolę próby kontrolnej pozytywnej.

12 Poniżej przedstawiono fragment jednej nici DNA. (.../2 pkt)

AATTCGTACTA
a) Podaj sekwencję nukleotydów w komplementarnej nici DNA.

b) Podaj komplementarną sekwencję nukleotydów w RNA, który powstanie na

podstawie podanego fragmentu jednej nici DNA.

13 W pewnej cząsteczce DNA występuje 15% nukleotydów zawierających tyminę. (.../1 pkt)
Uzupełnij zdanie.
W analizowanej cząsteczce ilość nukleotydów zawierających cytozynę wynosi ........%.

Grupa A | strona 4 z 4
Grupa B Klasa .................... Liczba punktów ...... / 24
Imię i nazwisko ...................................

1 Pierwiastki wchodzące w skład organizmu dzielimy na makroelementy i mikroelementy. (.../2 pkt)

Wśród makroelementów są takie, które określamy mianem pierwiastków biogennych.
a) Podkreśl nazwy pierwiastków będących jednocześnie makroelementem
i pierwiastkiem biogennym.

potas, siarka, chlor, wodór, węgiel, jod, wapń, fosfor

b) Podkreśl nazwy pierwiastków należących do mikroelementów.

sód, azot, fluor, wapń, żelazo, magnez, miedź, jod

2 Dopisz do poniższych opisów nazwy pierwiastków, których one dotyczą. (.../2 pkt)
A. Stanowi główny składnik kości. Jego obecność w organizmie warunkuje prawidłowe
funkcjonowanie komórek mięśniowych i nerwowych oraz przebieg procesu krzepnięcia
krwi.
B. Jest składnikiem soku żołądkowego oraz płynów ustrojowych.
C. Wchodzi w skład kwasów nukleinowych oraz ATP. Jego sole budują kości i zęby.
D. Jest składnikiem białek, kwasów nukleinowych i chlorofilu u roślin. Jego niedobór
u zwierząt objawia się m.in. zaburzeniami wzrostu.

3 Przyporządkuj wymienionym właściwościom wody (1–5) odpowiednie znaczenie (.../1 pkt)

biologiczne (A – E).

A. Umożliwia transport wody w roślinach.

1. Gęstość zależna od temperatury
2. Duże ciepło właściwe
3. Uniwersalny rozpuszczalnik
4. Wysokie ciepło parowania
5. Duże napięcie powierzchniowe
4 Przyporządkuj podanym polisacharydom ich biologiczne funkcje.
B. Chroni organizmy przed nagłymi
zmianami temperatury ciała.
C. Zabezpiecza organizm przed
przegrzaniem.
D. Zapewnia transport różnych związków
chemicznych.
E. Umożliwia poruszanie się lekkich
owadów po jej powierzchni.
F. Umożliwia organizmom wodnym
przetrwanie zimy.
(.../1 pkt)

A. Składnik ściany komórkowej u roślin.

1. chityna
B. Materiał zapasowy u grzybów i zwierząt.
2. celuloza
C. Stanowi formę transportową cukrów u roślin.
3. skrobia
D. Komponent ściany komórkowej u grzybów.
4. glikogen
E. Materiał zapasowy u roślin, gromadzony w bulwach ziemniaka.

Grupa B | strona 1 z 4
5 (.../3 pkt)
Schemat przedstawia powstawanie pewnego sacharydu.
a) Podkreśl nazwę wiązania (oznaczonego na schemacie
literą X), które tworzy się między cząsteczkami glukozy.

O-glikozydowe, estrowe, peptydowe

b) Podaj nazwę powstałego sacharydu.

c) Zaznacz podpunkt, w którym właściwie scharakteryzowano powstały związek.

A. Jest składnikiem mleka ssaków.
B. Wykorzystuje się go jako substancję słodzącą.
C. Stanowi podstawowe źródło energii dla komórek.
D. Stanowi formę transportową cukru u roślin.

6 Schemat przedstawia wpływ chlorku sodu na białko. (.../1 pkt)

Oceń prawdziwość stwierdzeń. Zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F, jeśli
jest fałszywe.

Jony chlorkowe i sodowe w roztworach wodnych umożliwiają

P F
łączenie się cząsteczek białka.
Proces oznaczony na schemacie jako X to przykład koagulacji. P F
Wysalanie białek jest procesem nieodwracalnym. P F
7 Przyporządkuj białkom (1–6) funkcje biologiczne (A–G), jakie pełnią w organizmie. (.../2 pkt)

A. Uczestniczą w reakcjach odpornościowych organizmu.

1. Histony
B. Transportuje gazy oddechowe.
2. Mioglobina
C. Uczestniczy w procesie krzepnięcia krwi.
3. Hemoglobina
D. Tworzą podporę dla nawiniętej na nie nici DNA.
4. Globuliny
E. Buduje skórę, ścięgna i więzadła.
5. Kolagen
F. Magazynuje tlen w mięśniach.
6. Fibrynogen
G. Odpowiada za trawienie białek.

Grupa B | strona 2 z 4
8 (.../3 pkt)
Przeprowadzono doświadczenie, którego celem
było poznanie wpływu chlorku sodu na białko
jaja kurzego. Przebieg tego doświadczenia
przedstawiono na poniższym schemacie.

a) Zaznacz prawidłowo sformułowany

problem badawczy do prezentowanego
doświadczenia.

A. Wpływ wody i chlorku sodu na denaturację białka jaja kurzego.

B. Białko jaja kurzego traci właściwości biologiczne pod wpływem chlorku sodu.
C. Białko jaja kurzego traci właściwości biologiczne pod wpływem wody i chlorku sodu.
D. Czy białko jaja kurzego ulega koagulacji pod wpływem chlorku sodu?

b) Określ, który roztwór (w probówce A czy B) pełnił rolę próby badawczej w tym
doświadczeniu.

c) Określ, która informacja jest prawidłowym opisem obserwacji

z przeprowadzonego doświadczenia.
A. W obu roztworach wytrącił się osad, ale tylko w probówce A rozpuścił się po dodaniu
wody.
B. W obu roztworach wytrącił się osad, który następnie uległ rozpuszczeniu po dodaniu
wody do obu probówek.
C. Tylko w roztworze znajdującym się w probówce A wytrącił się kłaczkowaty osad,
który rozpuścił się po dodaniu wody.
D. W roztworze znajdującym się w probówce B wytrącił się kłaczkowaty osad, który
rozpuścił się po dodaniu wody.

9 Przyporządkuj wymienione białka do białek prostych lub białek złożonych. (.../2 pkt)

kolagen, fibrynogen, globuliny, mioglobina, histony, hemoglobina, keratyna

10 (.../1 pkt)
Na rysunku przedstawiono budowę cholesterolu.

Zaznacz stwierdzenie, które błędnie opisuje

przedstawiony związek.

A. Związek ten usztywnia zwierzęce błony biologiczne.

B. Jego nadmiar jest przyczyną zmian miażdżycowych.
C. Chroni komórki przed wnikaniem do nich patogenów.
D. Jest produkowany w skórze.
E. Bierze udział w powstawaniu niektórych hormonów.

Grupa B | strona 3 z 4
11 Na kartce (próba nr 1) umieszczono kilka nasion dyni. Następnie kartkę złożono, a (.../3 pkt)
nasiona roztarto. Pozostałość po nich usunięto. Na drugiej kartce (próba nr 2) naniesiono
kroplę wody, a na trzeciej (próba nr 3) – kroplę oleju rzepakowego. Wszystkie kartki
pozostawiono do wyschnięcia. Po upływie wyznaczonego czasu stwierdzono obecność
plam na kartkach należących do dwóch prób.
a) Zaznacz punkt, który zawiera prawidłowo sformułowany problem badawczy do
opisanego doświadczenia.
A. Wpływ produktu żywnościowego na zawartość lipidów.
B. W nasionach dyni są zawarte lipidy.
C. W nasionach dyni nie występują lipidy.
D. Czy w nasionach dyni znajdują się lipidy?

b) Podaj numer próby, w której na kartce po wyschnięciu nie zaobserwowano

plamy.

c) Wskaż, która próba pełniła rolę próby kontrolnej pozytywnej.

12 Poniżej przedstawiono fragment jednej nici DNA. (.../2 pkt)

TTAACGTACAT
a) Podaj sekwencję nukleotydów w komplementarnej nici DNA.

b) Podaj komplementarną sekwencję nukleotydów w RNA, który powstanie na

podstawie podanego fragmentu jednej nici DNA.

13 W pewnej cząsteczce DNA występuje 20% nukleotydów zawierających adeninę. (.../1 pkt)
Uzupełnij zdanie.
W analizowanej cząsteczce ilość nukleotydów zawierających guaninę wynosi ........%.

Grupa B | strona 4 z 4