1

KİRİŞLER

Genellikle, eğilme momenti ve kesme kuvveti etkisinde zorlanan

taşıyıcı elemanlardır. Tasarımda, yapının kullanım süresi boyunca
hem yıkılmaya karşı gerekli güvenlik sağlanmalı hem de çatlama,
şekil değiştirme, titreşim gibi olayların yapının kullanımını ve zaman
içerisinde dayanıklılığını etkileyebilecek düzeye ulaşması önlenmelidir.
Bunu sağlamak amacıyla, yapı üzerindeki yük etkileri belirli oranlarda
büyütülerek, malzeme dayanımları da belirli oranlarda küçültülerek
tasarımda gözönüne alınmalıdır.

Pd = 1.4 g + 1.6 q  Yük etkileri

fck fyk Malzeme

fcd  fyd 
mc m s dayanımları

1.5 1.15

HESAP AÇIKLIKLARI

Kiriş ve döşemelerde hesap açıklığı (L), mesnet ekseninden

mesnet eksenine (akstan aksa) kadar olan uzaklık olarak alınmalıdır.
Ancak bu değer, mesnetiyle bir döküm kiriş ve döşemelerde serbest
açıklığın “1.05” katına kadar azaltılabilir.
 2

ETKİLİ TABLA GENİŞLİĞİ

Betonarme inşaatın monolitik özelliğinden dolayı döşeme ve

kirişler birlikte çalışırlar. Bu nedenle, kesit hesabı yapılırken, döşeme
parçası kirişin basınç bölgesine rastlıyorsa, o döşeme parçası da
kesite dahil edilir. Bu şekilde elde edilen kesit “tablalı kesit” olarak
adlandırılır. Tablalı kirişlerin kesit hesabında gözönüne alınacak tabla
genişliği “b” aşağıda gösterildiği gibi hesaplanmalıdır.

b b b

bw bw bw=b1

b1

Simetrik kesit (T kesit)  b = bw + 0.2 Lp

Simetrik olmayan kesit  b = b1 + 0.1 Lp

Ancak, gövde dışına taşan tabla genişliği, herbir yanda, tabla

kalınlığının altı katından (6t) ve komşu giriş gövde yüzüne olan
uzaklığın yarısından fazla olamaz. Yukarıdaki ifadelerde görülen “Lp”
kirişin iki moment sıfır noktası arasındaki uzaklıktır.

Lp = 1.0 L  Tek açıklıklı, basit mesnetli kiriş

Lp = 0.8 L  Sürekli kiriş, kenar açıklığı
Lp = 0.6 L  Sürekli kiriş, iç açıklığı
Lp = 1.5 L  Konsol kiriş
 3

DÖŞEMELERDEN KİRİŞLERE YÜK AKTARIMI

 Tek doğrultuda çalışan plaklarda yük aktarımı aşağıdaki gibidir:

Lu
m 2
Lk
Lk

Pd L k n
Pu 
Lu 2

 Çift doğrultuda çalışan plaklarda yük aktarımı aşağıdaki gibidir:

45 45

Lu
m 2
Lk

Lk
45 45

Lu

Döşeme kenarlarındaki kirişlerin yüklerinin belirlenmesinde,

üçgen ve yamuk olarak etkiyen döşeme yükleri aşağıdaki bağıntılar
kullanılarak eşdeğer yayılı yüke dönüştürülmektedir.

Pk Pu

Pd L k n Pd L k n  0.5 
Pk  Pu  1.5  
3 3  m2 

 Dişli döşemelerden kirişlere yük aktarımı, tek doğrultuda çalışan

plaklarda olduğu gibidir.
 4

ÖRNEK: Aşağıda görülen K3 ve K4 kirişlerinin hesap yüklerini ve

kesitlerini belirleyiniz (Döşemeler bölümü, Sayfa 30’daki örnek).

K1 K2 K1

K10 D2

K10
D1 D1
K8

K8

3m
K3 K4 K3

5m
D3 D4 D3
K9
K7

K7
K9

K5 K6 K5

3m 4m 3m

Kiriş boyutları  2050 (cm)

Döşeme kalınlığı  h = 10 cm
Duvar ağırlığı  210 kg/m2
Kat yüksekliği  3 m

Bütün döşemeler çift doğrultuda çalışmakta olup, döşeme yükleri

daha önceden aşağıdaki gibi hesaplanmıştı (Döşemeler, Sayfa 31):

Sabit Yük  g = 400 kg/m2

Hareketli Yük  q = 200 kg/m2
 5

Döşemelerden kirişlere yük aktarımı aşağıdaki gibidir:

D1 D2 D1

2.8 m
K3 K4 K3

4.8 m
D3 D4 D3

2.8 m 3.8 m 2.8 m

D1 döşemesi:

g L k n (400)(2.8)
  373.3 kg / m
3 3 Kısa ve Uzun
q L k n (200)(2.8) kenar aynı
  186.7 kg / m
3 3

D2 döşemesi:

g L k n (400)(2.8)
  373.3 kg / m
3 3
Kısa kenar
q L k n (200)(2.8)
  186.7 kg / m
3 3

gL k n  0.5  (400)(2.8)  0.5 

1.5   1.5    455 kg / m
2 
3  m2  3  (4 / 3) 
Uzun kenar
qL k n  0.5  (200)(2.8)  0.5 
1.5   1.5    227.5 kg / m
3  m2  3  (4 / 3)2 
 6

D3 döşemesi:

g L k n (400)(2.8)
  373.3 kg / m
3 3
Kısa kenar
q L k n (200)(2.8)
  186.7 kg / m
3 3

gL k n  0.5  (400)(2.8)  0.5 

1.5   1.5    492.8 kg / m
3  m2  3  (5 / 3)2 
Uzun kenar
qL k n  0.5  (200)(2.8)  0.5 
1.5   1.5    246.4 kg / m
3  m2  3  (5 / 3)2 

D4 döşemesi:

g L k n (400)(3.8)
  506.7 kg / m
3 3
Kısa kenar
q L k n (200)(3.8)
  253.3 kg / m
3 3

gL k n  0.5  (400)(3.8)  0.5 

1.5   1.5    597.9 kg / m
3  m2  3  (5 / 4)2 
Uzun kenar
qL k n  0.5  (200)(3.8)  0.5 
1.5   1.5    298.9 kg / m
2 
3  m2  3  (5 / 4) 

K3 Kirişi Yük Hesabı

D1 döşemesinden ................. gk = 373.3 kg/m 0,5m

D3 döşemesinden ................. gk = 373.3 kg/m 3m 2,5m

Kiriş ağırlığı ..... (0.2)(0.5)(2400) = 240 kg/m
Duvar ağırlığı ......... (3-0.5)(210) = 525 kg/m

Sabit Yük  g = 1511.6 kg/m

 7

D1 döşemesinden ................. qk = 186.7 kg/m

D3 döşemesinden ................. qk = 186.7 kg/m

Hareketli Yük  q = 373.4 kg/m

Hesaplarda gözönüne alınacak yük:

gd=1.4 g=1.41511.6  gd = 2116.24 kg/m

Pd=2713.68 kg/m
qd=1.6 q=1.6373.4  qd = 597.44 kg/m

K4 Kirişi Yük Hesabı

D2 döşemesinden ................. gu = 455 kg/m

D4 döşemesinden ................. gk = 506.7 kg/m
Kiriş ağırlığı ..... (0.2)(0.5)(2400) = 240 kg/m
Duvar ağırlığı ......... (3-0.5)(210) = 525 kg/m

Sabit Yük  g = 1726.7 kg/m

D2 döşemesinden ................. qu = 227.5 kg/m

D4 döşemesinden ................. qk = 253.3 kg/m

Hareketli Yük  q = 480.8 kg/m

Hesaplarda gözönüne alınacak yük:

gd=1.4 g=1.41726.7  gd = 2417.38 kg/m

Pd=3186.66 kg/m
qd=1.6 q=1.6480.8  qd = 769.28 kg/m
 8

K3 Kirişi Kesit Boyutları (Simetrik Kesit)

K3 kirişi, K3-K4-K3 sürekli kirişinin kenar açıklığında olduğundan,

b=68cm
Lp=0.8 L=(0.8)(300)
t=10cm

 Lp = 240cm

h=50cm b=bw+0.2 Lp=20+(0.2)(240)

24cm
 b = 68 cm
bw=20cm

b  bw ? b  bw ? L  bw
 6t  24 cm  60 cm   24 cm  140 cm
2 2 2
Tablanın Tablanın Komşu kiriş gövde
bir kolu bir kolu yüzüne uzaklık

K4 Kirişi Kesit Boyutları (Simetrik Kesit)

K4 kirişi, K3-K4-K3 sürekli kirişinin iç açıklığında olduğundan,

b=68cm
Lp=0.6 L=(0.6)(400)
t=10cm

 Lp = 240cm
h=50cm

b=bw+0.2 Lp=20+(0.2)(240)

24cm
 b = 68 cm
bw=20cm

b  bw ? b  bw ? L  bw
 6t  24 cm  60 cm   24 cm  140 cm
2 2 2
 9

KİRİŞ BOYUTLARI VE DONATILARI

Tipik bir kirişe ait kesit, boyutları ve donatıları aşağıdaki gibidir.

d h

As
cc

bw

Kolon veya Perde

a

 Gövde genişliği  bw  30cm TBDY2018-17.4.1.2

bw  a+h min gövde 30x50

 Kiriş yüksekliği  h  30cm

h3t
h  3.5 bw

 Net beton örtüsü  cc  2cm (içteki elemanlarda)

cc  2.5cm (dıştaki elemanlarda)

 Minimum donatı çapı  12

As f 12
 Çekme donatısı oranı    m in  0.8 ctd 
bw d fyd fyd

  max=0.02
 10

KESİT HESABI (BOYUTLANDIRMA VE DONATI)

Kesit hesabı, genelde 2 aşamada yapılmaktadır:

1) Ön Tasarım (Boyutlandırma)

Bu aşamada tek amaç eleman boyutlarının saptanmasıdır.

Donatı hesaplanması gerekmemektedir.
Basit donatılı, dikdörtgen kesitli kirişlerin ön tasarımı aşamasında
boyutlandırma yapılırken, hem sünekliği sağlamak hem de sehim
kontrolünden kurtulmak için, aşağıdaki bağıntı yardımıyla, boyutlar
tahmin edilir (eğilmeye göre boyutlandırma).

4.95
b w d 2 = KL M d KL 
fcd

Yukarıdaki bağıntıda görülen “Md” hesap momenti olup, ilk etapta

tahmin ve tecrübeye dayalı bir değer olarak kabul edilmektedir.
Boyutlar ile ilgili bir sınırlama yoksa, ekonomik bir boyutlandırma için
“h/bw=2~3” almak uygun olur.
Ön tasarım aşamasında, kesme etkisi de dikkate alınmalıdır. Bazı
durumlarda kesit boyutlarının saptanmasında kesme, eğilmeden daha
kritik olabilmektedir. Kesmeye göre boyutlandırma için aşağıdaki
bağıntılar kullanılmaktadır.

S220 için  bw d = 0.16 Vd - 650 (kgf)

S420 için  bw d = 0.16 Vd - 1250 (kgf)

Yukarıdaki bağıntılar, etriye için “8” demir kullanılması ve etriye

aralığının “s=d/2” olması durumu için geçerlidir.
 11

2) Kesin Tasarım (Donatı Hesabı)

Bu aşama, daha ayrıntılı ve daha doğru hesaplanan zorlamalar

altında, kesit boyutlarının kontrolünü ve donatı hesabını içermektedir.
Son olarak, hesaplanan donatı detaylandırılır. Kesin tasarım aşaması,
aşağıdaki adımlar takip edilerek yapılabilir.

b w d2
 K değeri hesaplanır.
Md

4.95
 KL  değeri hesaplanır.
fcd

 K>KL ise boyutlar yeterli olup, basit donatılı kesit hesabı yapılır.

Md
As  j  0.86
fyd j d

 K<KL ise çift donatılı kesit hesabı yapılır.

bw d2
M1  ve M2 = Md - M 1
KL

 
M1 M2
As  ve As 
fyd j d fyd (d  d)

Çekme donatısı Basınç donatısı

 Kesme kuvveti için etriye hesabı yapılır.

A sw Vd  0.5 Vc A sw f A 
 ; Vc  0.8 Vcr ve  0.3 ctd bw   sw 
s fywd d s fywd  s m in
 12

ÖRNEK: Aşağıda görülen sürekli kirişin kesit hesaplarını yapınız.

K101 K102
L1=5 m L2=4 m

Malzeme
d h C16 (fcd=110 kg/cm2, fctd=9 kg/cm2)
As S420 (fyd=3650 kg/cm2)
S220 (fywd=1910 kg/cm2)
bw

1) Ön Tasarım

Kiriş yükleri  g=2 t/m ve q=1 t/m tahmin edilmiş olsun.

q TS-500’de verilen
 0.5  2
g moment katsayıları
L2
 0.8  0.8 kullanılabilir.
L1

1
 Md   Pd L2 (Orta mesnette)
8

Pd = 1.4 g + 1.6 q  Pd = 4.4 t/m

2
1
 Md   4.4  5  4   Md  11.14 tm
8  2 

4.95 4.95
KL    KL=45 cm2/t
fcd 0.11

b w d 2 = KL M d  bw d2 = 50130 cm3

bw=25 cm (veya bw  d/2) seçilirse  d  45 cm bulunur.

 13

d’=3 cm seçilirse  h = d + d’ = 48 cm  h = 50 cm olur.

Böylece, kiriş boyutları 2550cm olarak alınabilir. Bu kesit

boyutlarının, kesmeye göre de kontrolünün yapılması gerekmektedir.

Pd L (4.4)(5)
Vd    Vd = 11 ton
2 2

Etriyeler için S220 kullanılacağı varsayılırsa,

bw d = 0.16 Vd - 650  bw d = 1110 cm2

bw=25 cm  d = 44.4 cm  h = 50 cm alınabilir.

2) Kesin Tasarım

Ön tasarım sonucu kesit boyutları belirlendikten sonra, statik

analiz yapılarak kesit tesirleri doğru olarak hesaplanır.

Pd=4.4 t/m

L1=5 m L2=4 m

8.69 11.69

+ +
T (ton)

13.31 5.91

M12=1155

M (tcm)
+ +

M1=858 M2=397
 14

Donatı Hesapları

bw=25 cm
d h h=50 cm
As d=47 cm
d’=3 cm
bw

Beton  C16 (fcd=0.11 t/cm2, fctd=0.009 t/cm2)  KL=45 cm2/t

Eğilme donatısı  S420 (fyd=3.65 t/cm2)

Kayma donatısı, Etriye  S220 (fywd=1.91 t/cm2)

12
(A s )m in  b w d  (As)min=3.863 cm2
fyd

Vmax=0.22 fcd bw d  Vmax=28.435 ton

Vcr=0.65 fctd bw d  Vcr=6.87 ton

Vc=0.8 Vcr  Vc=5.5 ton

fctd
A sw / sm in  0.3 b w  (Asw/s)min=0.035
fywd

K101 Kirişi: (Md=858 tcm , V=13.31 ton)

b w d2 (25)(47)2
K   K=64.36 cm2/t > KL
Md 858

Md 858
As    As=5.82 cm2 > (As)min
fyd j d (3.65)(0.86)(47)

Seçilen 214 Düz (3.08 cm2)

Donatı 214 Pilye (3.08 cm2)
 15

Kesme için kritik kesit mesnet yüzünden “d” kadar uzaklıktadır.

Vd = V - Pd d = 13.31 - (4.4)(47)  Vd = 11.242 ton

Vcr < Vd < Vmax olduğundan kayma donatısı (etriye) hesaplanacak.

A sw Vd  0.5 Vc 11.242  (0.5)(5.5) A sw A 

    0.095 >  sw 
s fywd d (1.91)(47) s  s  m in

8 (A0=0.503 cm2) kullanılırsa  Asw = 2 A0 =1.006 cm2

A sw 1.006
  0.095  s = 10.6 cm  Etriye  8 / 10
s s

K102 Kirişi: (Md=397 tcm , V=11.69 ton)

b w d2 (25)(47)2
K   K=139.11 cm2/t > KL
Md 397

Md 397
As    As=2.69 cm2 < (As)min
fyd j d (3.65)(0.86)(47)

Seçilen 212 Düz (2.26 cm2)

Donatı 212 Pilye (2.26 cm2)

Vd = V - Pd d = 11.69 - (4.4)(47)  Vd = 9.622 ton

Vcr < Vd < Vmax olduğundan kayma donatısı (etriye) hesaplanacak.

A sw Vd  0.5 Vc 9.622  (0.5)(5.5) A sw A 

    0.076 >  sw 
s fywd d (1.91)(47) s  s  m in

1.006
 0.076  s = 13.24 cm  Etriye  8 / 13
s
 16

K101-K102 Mesneti: (Md=-1155 tcm)

b w d2 (25)(47)2
K   K=47.81 cm2/t > KL
Md 1155

Md 1155
As    As=7.83 cm2 > (As)min
fyd j d (3.65)(0.86)(47)

Mevcut K101 K102 Toplam

Donatı
(Pilye) 214 (3.08 cm2) 212 (2.26 cm2) 5.34 cm2

İlave donatı  7.83 - 5.34 = 2.49 cm2  214 (3.08 cm2)

Donatı Şeması

K101 K102

L1=5 m L2=4 m

214

214
212
214
212

8/10 8/13
 17

ÖRNEK: Aşağıdaki kat planında görülen K3 ve K4 kirişlerinin kesit

hesaplarını yapınız (Sayfa 4’teki örnek).

K1 K2 K1

K10 D2

K10
D1 D1
K8

K8

3m
K3 K4 K3

5m
D3 D4 D3
K9
K7

K7
K9

K5 K6 K5

3m 4m 3m

Malzeme
d h
C16 (fcd=110 kg/cm2, fctd=9 kg/cm2)
As
S220 (fyd=1910 kg/cm2)
bw

Kolon boyutları  3030 (cm)

Kat yüksekliği  3 m
 18

1) Ön Tasarım

K3 ve K4 kirişlerinin yükleri, yaklaşık olarak daha önce aşağıdaki

gibi hesaplanmıştı (Sayfa 6, 7)

K3 kirişi  Pd=2.714 t/m

K4 kirişi  Pd=3.187 t/m

Yukarıdaki yüklerden kritik olanı (K4 kirişi) dikkate alınarak

moment ve kesme kuvveti yaklaşık olarak aşağıdaki gibi bulunabilir:

1
Md   Pd L2  Md  5.67 tm
9

Pd L ne t
Vd   Vd = 5.9 ton
2

Önce, eğilmeye göre boyutlandırma yapılacaktır:

4.95 4.95
KL    KL=45 cm2/t
fcd 0.11

b w d 2 = KL M d  bw d2 = 25515 cm3

bw = 25 cm seçilirse  d  32 cm bulunur.

Seçilen bw = 25 cm
boyutlar h = 40 cm

Eğilmeye göre belirlenen boyutların kesmeye göre kontrolünün

yapılması gerekmektedir.

bw d = 0.16 Vd - 650  bw d = 290 cm2

bw=25 cm  d = 11.76 cm  Boyutlar uygun seçilmiş.

 19

2) Kesin Tasarım

Kiriş yükleri hesaplanırken, boyutlar 2050cm alınmıştı. Bununla

beraber, esas boyutlar 2540cm olarak tespit edildi. Her iki boyutun
da kesit alanı aynı olduğundan, yeniden hesap yapmadan kiriş yükleri
aynen alınarak çerçeve çözümü ile kesit tesirleri belirlenecektir.

3m
Pd=2.714 t/m Pd=3.187 t/m Pd=2.714 t/m
K3 K4 K3

3m
3m 4m 3m

Yukarıdaki çerçevenin statik analizi sonucu bulunan kesit tesirleri

aşağıdaki gibidir:

3.32 6.37 4.83 V

4.83 6.37 3.32 (ton)

88 315 395 395 315 88 M

108 242 108 (tcm)

Momentler için mesnette düzeltme yapılmayacak, kesme kuvveti

için ise mesnet yüzünden “d” kadar ötedeki değerler kullanılacaktır.

Vd=V-Pd (d+a/2) d=h-d’=40-3=37cm a=30cm

K3 Kirişi  Vd=4.83-2.714 (0.37+0.30/2)  Vd=3.42 ton

K4 Kirişi  Vd=6.37-3.187 (0.37+0.30/2)  Vd=4.71 ton

 20

Donatı Hesapları

bw=25 cm
d h h=40 cm
As d=37 cm
d’=3 cm
bw

Beton  C16 (fcd=0.11 t/cm2, fctd=0.009 t/cm2)  KL=45 cm2/t

Donatı  S220 (fyd=1.91 t/cm2)

12
(A s )m in  b w d  (As)min=5.812 cm2
fyd

Vmax=0.22 fcd bw d  Vmax=22.385 ton

Vcr=0.65 fctd bw d  Vcr=5.41 ton

fctd
A sw / sm in  0.3 b w  (Asw/s)min=0.035  8/18
fywd

K3 Kirişi: (Md=108 tcm , Vd=3.42 ton)

b w d2 (25)(37)2
K   K=316.9 cm2/t > KL
Md 108

Md 108
As    As=1.78 cm2 < (As)min
fyd j d (1.91)(0.86)(37)

Seçilen 214 Düz (3.08 cm2)

Donatı 214 Pilye (3.08 cm2)

Vd < Vcr olduğundan minimum etriye  8/18

 21

K4 Kirişi: (Md=242 tcm , Vd=4.71 ton)

b w d2 (25)(37)2
K   K=141.4 cm2/t > KL
Md 242

Md 242
As    As=3.98 cm2 < (As)min
fyd j d (1.91)(0.86)(37)

Seçilen 214 Düz (3.08 cm2)

Donatı 214 Pilye (3.08 cm2)

Vd < Vcr olduğundan minimum etriye  8/18

K3 Kirişi Sol Mesneti: (Md=-88 tcm)

b w d2 (25)(37)2
K   K=388.9 cm2/t > KL
Md 88

Md 88
As    As=1.45 cm2 < (As)min
fyd j d (1.91)(0.86)(37)

Mevcut K3 Toplam
Donatı
(Pilye) 214 (3.08 cm2) 3.08 cm2

İlave donatı  5.812 - 3.08 = 2.732 cm2  214 (3.08 cm2)

 22

K3-K4 Mesneti: (Md=-395 tcm)

b w d2 (25)(37)2
K   K=86.6 cm2/t > KL
Md 395

Md 395
As    As=6.5 cm2 > (As)min
fyd j d (1.91)(0.86)(37)

Mevcut K3 K4 Toplam
Donatı
(Pilye) 214 (3.08 cm2) 214 (3.08 cm2) 6.16 cm2

İlave donatı  6.5 - 6.16 = 0.34 cm2  18 (0.503 cm2)

Donatı Şeması

K3 K4 K3

214 18 18 214

214 214

214 214 214

214

8/18 (Açıklıkta)
8/9 (Kolon-Kiriş birleşimi)