You are on page 1of 24

A{haamï´> H$mÝhXoe Zm {VZ A{ha gwnwÌ

1) N>ÌnVr {edmOr ‘hmamO 2) ^JdmZ lrH¥$îU 3) ‘hmamOm g¶mOramd Jm¶H$dmS>

MmÞr VrO
a{ddma {dZm¶H$s Mm¡W
MmÞr EH$mXg

gmo‘dma MmÞr n§M‘r MmÞr ~mag

‘mJ©{gg
A§Ymar n§M‘r CÌmU
eHo$ 1945

ԤJidma

MmÞr Voag
MmÞr gï>r
CÌmU H$a

~wYdma A§Ymar MmD$Xg MmÞr gá‘r MmÞr MmD$Xg


CZXodr ‘m{hOr d nmVm|S>m OÌm
{dîUw^mD$ nmQ>rb nwʶVrV

Jwédma A§Ymar Amï>‘r MmÞr Amï>‘r


‘m¡Zr Amdg

ewH«$dma MmÞr Zd‘r g§nmXH$


V§Q>çm {^b
O¶§Vr

MmÞr nmS>m
lr. ~mnygmho~ hQ>H$a lr. E.Or. nmQ>rb
MmÞr ~rO
e{Zdma MmÞr Xg‘r
àH$meH$

lr. {dH$mg nmQ>rb àmMm¶© àem§V nmQ>rb

A{hamUr {XZX{e©Ho$ gmR>r hm{X©H$ ew^oÀN>m ...!


CÎma ‘hmamï´> ImÝXoe {dH$mg ‘§S>i OmJ{VH$ A{hamUr ^mfm g§dY©Z n[afX CÎma ‘hmamï´> Obn[afX H$mÝhXoe M|~g© Am°’$ H$m°‘g© ‘{hbm AmKmS>r
H$m¶m©Ü¶j H$m¶m©Ü¶j H$m¶m©Ü¶j H$m¶m©Ü¶j H$m¶m©Ü¶j
àm. ~mnygmho~ hQ>H$a àm. àem§V nmQ>rb àm. EZ.E‘.^m‘ao lr. à{Xn A{hao gm¡. ^maVr dmZIoS>H$a
H$mofmܶj gh H$m¶m©Ü¶j H$m¶©dmh H$m¶©dmh H$m¶©dmh
lr. AOw©Z nmQ>rb S>m°. Eg.Ho$. nmQ>rb lr. ^rbm nmQ>rb lr. {XnH$ nmQ>rb gm¡. dfm© nmQ>rb
Cnmܶj
lr. Eb.Ama.nmQ>rb CÎma ‘hmamï´> ImÝXoe {dH$mg ‘§S>i
OmZodmar - 2024
ImÝXoemVrb Obg§ñH¥$Vr
A{gH$, F$frH$, ñH§$YXoe, Im§S>dXoe, H$mÝhXoe, XmZXoe, S>m§JXoe, g§J‘mOdiM Agboë¶m ‘ohÿU ¶m JmdmVrb A{^boImVyZ OiJmd {OëømMo AmT>iyZ ¶oVmV. EHo$H$mir A{Ve¶ g§nÞ åhUyZ Á¶mMm C„oI Pmbm ˶m
VmZXoe Aer H$YrH$mir {d{dY Zmdo Agbobm Am{U Á¶mMm {dñVma CÎmaobm d¡{eï²>¶ åhUVm ¶oB©b Aer EH$ ‘m{hVr {‘iVo. MmbwŠ¶ {dH«$‘m{X˶mMm Z§Xþa~mabm ‘w§~B© àm§VmMm JìhZ©a ‘mC§Q> ñQw>dQ>© Epë’$ÝñQ>Z ¶mZo Am°JñQ> 1818
gmVnwS>m, X{jUog gmV‘mim, Mm§Xmoa, AqOR>m S>m|Jaam§Jm§n¶ªV, nyd}bm hmVr ‘m§S>{bH$ h¡h¶ d§er¶ (H$bMwar) amOm à{VH§$Q> d ˶mÀ¶m ‘wbmMm ew^§H§$Q>Mm ‘ܶo ^oQ> {Xbr V|ìhm Vmo Amnë¶m S>m¶arV {bhVmo H$s, "X{jU ^maVmV X¶Zr¶
Q>oH$S>çm Va n{ü‘og gømÐr S>m|Jaam§Jm§n¶ªV Agbobm hm ImZXoe. dmKwa ImZXoemVrb EH$‘od Ago gy¶© ‘§{Xa ¶oWo C^maë¶mÀ¶m g§X^m©V C„oI ‘ohÿU H$moUVo eha ‘bm {Xgbo Agob Va Vo Z§Xþa~ma'.
H$mR>À¶m AqOR>çmÀ¶m am°~Q>© - nmamo d S>m|Jar-{VÎmya H$mR>À¶m MmirgJmdÀ¶m A{^boImV ¶oVmo. ho KamUohr aËZnyaÀ¶m H$bMwarà‘mUoM gy¶©d§er¶ hmoVo. 1921 ‘ܶo ImZXoeMm n{hbm ZH$mem V¶ma Ho$bm Vmo H$ßQ>Z Om°Z {~«½O
Ho$H$s ‘yg ¶m§Mr AOam‘a ào‘ H$hmUr XoUmam ImZXoe. {deof åhUOo ¶mVrb à{VH§$Q> ¶m amOmMo "‘hmamï´>' ho ì¶{º$Zm‘. g§nyU© ¶mZo - AmW©a ìhmB©Q> d Ooåg Eìhg© ¶m§À¶m ghmæ¶mZo. ¶mdoiÀ¶m gìh}Zwgma
ImÝXoe hm 1906 nydu EH$M {Oëhm hmoVm nU àemgH$s¶ gmo¶rgmR>r Z§Va ‘hmamï´>mda amÁ¶ H$aUmè¶m EH$mhr amOmMo "‘hmamï´>' Zmd ¶m ì¶{V[aº$ Xþgao ImZXoemV {d{hatMr g§»¶m 27031 d ~§Ymam-¶m§Mr g§»¶m 140 BVH$s hmoVr.
˶mMo nyd© ImÝXoe d n{ü‘ ImÝXoe Ago 2 ^mJ H$aʶmV Ambo. 1960 gmbr ZìhVo ho ¶oWo bjmV ¿¶mdo. B.g. 807 nmgyZ {h gÎmm ¶m VmnrÀ¶m Imoè¶mV VgoM 2168 Mm¡ag ‘¡b O§Jb gaH$maÀ¶m Vmã¶mV hmoVo. EHy$U 538 emim
nyd© ImZXoe hm OiJmd {Oëhm Pmbm, 1961 ‘ܶo n{ü‘ ImÝXoeMm Ywio Zm§XV hmoVr. 8 Aem ¶m 2 g§nÞ Obg§ñH¥$VrMm dmagm XoUmè¶m Vmnr d {JaUm ˶mdoir hmo˶m. ¶mMmM AW© ~Xbboë¶m nO©Ý¶‘mZm‘wio n{ü‘ ImZXoeMm
{Oëhm Pmbm Am{U nwT>o 1 Owb¡ 1998 bm Z§Xþa~ma hm ñdV§Ì {Oëhm ¶m§Mm g§J‘ OiJmd d MmonS>m VmbwŠ¶mÀ¶m gr‘oda hmoVmo. AmÎmmn¶ªVÀ¶m ¶m Z§Xþa~ma gmaIm ^mJ hmoanibobm hmoVm na§Vw nyd© ImZXoemV {deofV…amdoa,
Pmë¶m‘wio VoìhmnmgyZ OiJmd, Ywio d Z§Xþa~ma Ago ¶mMo AmÎmmMo 3 {Oëøm§Mo àmMrZV‘ g§X^m© ~amo~aM ‘ܶ¶wJrZ H$mbI§S>mVrb ImZXoemVrb gmdXm, ’¡$Onya ¶m ^mJmda ˶mMm H$moUVmM Xþîn[aUm‘ Pmbobm ZìhVm,
ñdê$n Ambo. Aem ¶m ImÝXoemVrb nwamVËdr¶ H$mbI§S> Vo AmYw{ZH$ Obg§ñH¥$VrMo g§X^© AmnUmbm àmá hmoVmV. ^maVr¶ B{VhmgmV gmYmaUV… AmOhr ^maVmVrb Ho$irÀ¶m EHy$U CËnÞmn¡H$s 20% Ho$irMo CËnmXZ
H$mimn¶ªVÀ¶m Obg§ñH¥$VrMm ‘mJmodm KoʶmMm à¶ËZ ¶m boImV Ho$bobm Amho. 12 do eVH$ Vo 1857 n¶ªVMm H$mi hm ‘ܶ¶wJrZ H$mi ‘mZbm OmVmo. VmnrÀ¶m ¶mM nQ²>Q>çmV hmoVo. VarXoIrb 18 do Vo 20 do eVH$ ¶m Xaå¶mZ Ywio
^maVr¶ g§ñH¥$Vr {h n§M‘hm^yVm§Zm åhUOoM Ob, dm¶y, AmH$me, n¥Ïdr d kmZoœarV C„oI Amë¶mà‘mUo {OëømV Omëg§H¥$VrMo ajU H$aʶmgmR>r ’$S> nÕVrMm {dH$mg Pmbm Á¶m
A¾r ¶m§Zm ‘hËd XoUmar g§ñH¥$Vr Amho. ¶mM g§ñH¥$VrV Am{X‘ H$mbI§S>mV eHo$ ~mameo ~mamoÎmao V¡ {Q>H$m Ho$br kmZoœao & 1984 ‘ܶo Ywù¶mg dmñVì¶mg Agboë¶m ^maVaËZ ga {dœoœaæ¶m ¶m§Zr
åhUOoM qgYy g§ñH¥$VrV XoIrb {ZgJ©XodVm§MrM nyOm ìhm¶Mr Á¶mV g{ƒXmZ§X~m~m A˶mXao boIHy$ Omhbm && ‘¡gya g§ñWmZmVhr ‘moR>¶m à‘mUmV Cn¶moJ Ho$bm.
àm‘w»¶mZo ObXodVm§Mr nyOm ìhm¶Mr Ago AZoH$ nwamdo AmVm CnbãY Pmbobo ¶m à‘mUo eHo$ 1212 ‘ܶo åhUOoM B.g. 1290 ‘ܶo kmZoœarMo boIZ ñdmV§Í¶moÎma H$miI§S>mV ‘mÌ haVmio, åhgdo, doëhmio, ‘ohê$U ¶m
AmhoV. àmMrZ ^maVr¶ gm{h˶mn¡H$s EH$ Agboë¶m AWd©doXmV C„oI ¶oVmo nyU© Pmbo ¶mÀ¶mM Ad¿¶m H$mhr dfm©Z§Va ImZXoemVrb Vmnr ZXrÀ¶m ¶m OiJmd {OëømVrb Vbmdm§~Ôb ~mobm¶Mo Va Á¶m ‘ohéZÀ¶m H$mR>mda
H$s - Á¶mà‘mUo JmB© ‘mJo dmgê$ ˶mà‘mUo ZXr ‘mJo H$mbdm Amdí¶H$ Amho. H$mR>mdaM ‘ohÿU ¶oWo hR>¶moJr dQ>oœa Mm§JXodmMr Jwé AmÚ ór gm{h˶H$ g§V, ~{hUm~mB© gmaIr OrdZmMo VËdkmZ A˶§V gmo߶m eãXmV gm§JUmar AmYw
VgoM F$½doXmV{h eoVrgmR>r nmʶmMm dmna H$gm H$amdm, nmUr Cngm H$gm ‘wº$mB© g‘mYrñW Pmbr. Zm‘Xod JmWoV{h ¶oWrbM VmnrH$mR>À¶m gmo‘oœamMo ‘hmZ H$d{¶Ìr am~br Vmo ‘ohê$U Agmo d BVahr Vbmd ¶m gdm©H$S>o, OmUyZ
H$amdm ¶mMo XmIbo {Xbobo AmhoV. dU©Z H$aUmao A^§J CnbãY AmhoV. ZmWn§WmÀ¶m VËdgma ¶m ‘hËdnyU© J«§WmMr ~wOyZ Xþb©j hmoV am{hbo, BVahr Ywio Z§Xþa~ma {OëømVrb VbmdmMo {H$˶oH$
ImÝXoemV CnbãY Pmboë¶m AmÎmmn¶ªVÀ¶m gd© nwamVËdr¶ Adeofm§dê$Z {Z{‘©Vr{h B.g. 1312 ‘ܶo ¶oWoM Vmnr Vramda Pmbr. df© hrM pñWVr Amho. na§Vw Amåhr ImZXoeÀ¶m Obg§ñH¥$VrÀ¶m CnmgH$mZo
Vmnr d {JaUm ho XmoZ ImZXoeÀ¶m Obg§ñH¥$VrMo ‘w»¶ àdmh AgyZ àH$mem, ‘hmZw^md gm{h˶mVrb B.g. 1418 ‘ܶo {b{hë¶m Joboë¶m H$Yrhr ho {dgaVm H$m‘m Z¶o H$s ImZXoemVrb EHy$U J«m‘Zm‘m§n¡H$s 13% da
gmdiXm, ~hmi-Q>oH$dmS>o, nmQ>Uo-nmQ>UmXodr, {MÎmoJmd-‘mZoJmd VgoM Ywio "F${ÕnyadU©Z' ¶m ‘hmZ H$mì¶mMm a{M¶Vm Zmam¶U ~mg - Zmamo~mg hm ~hþim Jmdm§Mr Zmdo nmʶmer g§~{YV AmhoV.18 CXm :-
{OëømVrb eoH$S>mo nwamVËdr¶ ñWim§dê$Z ¶m àXoemVrb Obg§ñH¥$VrMr ‘wio ZXrÀ¶m H$mR>mda amhUmam Agë¶mZo ˶m§Zm ~hmir¶o ho g§~moYZ àmá Pmbo.10 nmUr :- A§~mnmUr, JoénmUr, ^m§JamnmUr, ‘moJamnmUr, Hw§$S>çmnmUr B.
emoYUo eŠ¶ Pmbo Amho. 1952-53 nmgyZ S>m°. e§H$a gmir, ~r. Ho$. Wmna, ¶mVrb EHy$U 641 Amoì¶m§n¡H$s H$m§hr Amoì¶mV ~hþim ZXrH$mR>Mo OZOrdZmMo {d{har :- Ab{dhra, XJS>r{dhra, Imob{dhra, dmì¶m{dhra, Ymdir{dhra B.
~monS>uH$a, S>m°. dg§V qeXo ¶m Vk nwamVËddoζmZr Ho$boë¶m g§emoYZm§VyZ 200 gw§Xa dU©Z H$drZo Ho$bobo Amho. ¶mdê$Z AmnUmbm Ago åhUVm ¶oB©b H$s Hw$dm :- A¸$bHw$dm, ‘mbHw$dm, A‘bHw$dm, ~moarHw$dm B.
nojm OmñV A푶wJrZ, 100 nojm A{YH$ Vm‘«nmfmU d Odinmg 50 CÎma Vmnr-nyUm© H$mR>mdarb {h gd© ñWmZo VËH$mbrZ H$mbI§S>mV kmZgmYZoZo g§nÞ Vio :- {Z‘Vio, Vm‘Vio, IS>Vio, VioJmd B.
haßnm H$mbrZ dgmhVr ImÝXoemV hmo˶m ho COoS>mV Ambo.1 ¶mVyZ gdm©V ‘moR>m hmoVr. Xþgam ’$méH$s gwbVmZ Zgra ImZ (B.g. 1399-1437) ¶mZo Hw§$S> :- ~moaHw§$S>, ~oS>mHw§$S>, ‘mH$S>Hw§$S> B.
nwamdm Amnë¶m hmVr Vmo åhUOo àmMrZ H$mir ‘mZdr dgmhVr ¶m Obg‘¥Õ A{gaJS>mdê$Z hñVJV Ho$boë¶m g§nÎmrVyZ VËH$mbrZ ImZXoeÀ¶m ImZXoeÀ¶m AmYw{ZH$ Obg§ñH¥$VrV XmoZ A˶§V ‘hËdmÀ¶m ~m~r Zm|X
Agboë¶m àXoemVM hmoV AgV åhUOoM ImÝXoeMr ^y‘r {h Iè¶m AWm©Zo VmnrH$mR>mda B.g. 1400 ‘ܶo Amnë¶m amOYmZrMo ZdrZ eha ~m§Ybo d H$aUo BWo g§¶w{º$H$ R>aVo. nmʶmMm W|~ W|~ éOdyZ AãOmdYr {bQ>a nmʶmMr
Obg§nÞ hmoVr. ‘m¶m Aën‘Vr kmZmZwgma OJmÀ¶m nmR>rda H$moU˶mhr EH$m ˶mg ~wèhmUnya ho Zmd {Xbo. ¶m ehamV ˶mdoir 2 bmI 35 hOma 춺$s¨Zm ~MV H$amdr ¶m C{Ôï>mZo ¶mM ImZXoeÀ¶m ‘mVrVrb gwnwÌmZo nÙlr S>m°.
{OëømV BVH$s nwamËdr¶ ñWio Zmhr¶oV {OVH$s EH$Q>çm Ywio {OëømV nwaob Aer 1 H$moQ>r {bQ>a nmUr {‘iʶmgmR>rMr nmUrnwadR>m ¶moOZm nÕVr ^dabmb O¡Z ¶m§Zr O¡Z B[aJoeZ Mr ñWmnZm H$ê$Z Iè¶m AWm©Zo ObH«$m§Vr
AmhoV. B.g. 1615 ‘ܶo A‘bmV AmUbr Jobr. Or AmOhr H$gbmhr EH$ én¶o KS>dbr. EH$ ‘hmZ ñdßZ Camer ~miJyZ ñdßZ ˶m§ZrM C^maboë¶m Jm§Yr
ImÝXoemVrb Vmnr Am{U Jmo‘B© ZXrÀ¶m H$mR>mda àH$mem ¶oWo ^maVmVrb bmB©Q> {~b IM© Z ¶oVm Mmby Amho. (Ho$di ¶mo½¶ XoI^mb Z Ho$ë¶m‘wio d [agM© ’$mC§S>oeZ, OiJmd À¶m 30 OmZodmar Vo 12 ’o$~«wdmarÀ¶m nX¶mÌoV ‘bm
n{hbr eoVr Pmbr VgoM S>m|Jar ZXrÀ¶m H$mR>mda nmQ>Uo OoWo YdbVrW© gmaIm nmʶmV {‘R>mMm JwUY‘© OmñV Agë¶m‘wio AmVm 30 bmI {bQ>a nmUr ¶m ho nmhm¶bm {‘imbo H$s gmVnwS>çmÀ¶m Hw$erV Hw§$S>çmnmUr ho 700 bmoH$dñVrMo
Aà{V‘ gw§Xa Agm ObànmV Amho (Vm. MmirgJmd) ¶oWo à˶j dñVr nÕVrVyZ hmoVmo.) N>moQ>ogo Jmd Amho. ¶m JmdmV S>m|JamÀ¶m Hw$erVyZ dmhV ¶oUmam Ho$di nmʶmMm
Agbobo ^maVmVrb gdm©V àmMrZ A푶wJrZ dgmhV ñWi 1972 gmbr Z§Xþa~ma {OëømVrb nmʶmMr CnbãYr d OrdZ‘mZ ¶mMo dU©Z H$aVmZm Pam ho EH$‘mÌ gmYZ AgVmZmhr bmJob VodT>oM nmUr dmnê$Z H$Yrhr
g§emoYH$m§Zm àmá Pmbo.2 ¶mM nmQ>Uo ¶m {R>H$mUr 40 Vo 60 hOma dfm© nyduMr 1335 Vo 1365 ¶m H$mbI§S>mV ImZXoemVyZ àdmg H$aVmZm {b{hVmo - "Bg nmʶmgmR>r g§Kf© Z H$aUmao ho EH$ AmZ§Xr Jmd Amho. VgoM {JaUoÀ¶m H$mR>mda
ehm‘¥JmÀ¶m A§S>çmda Ho$bobr H$moard Zjr, A§S>çmMo ‘Ur àmá Pmbo Oo ‘Ur N>moQ>o go ZJa Ho$ bmoJ H$bm-H$m¡eb Ho$ Ûmam {h AnZm {Zdm©h H$aVo h¡. BZ‘o go OiJmd VmbwŠ¶mV b‘m§OZ ho EH$ Ago Jmd Amho H$s Á¶mÀ¶m eoOmê$Z
^maVmVrb Xm{Jݶm§n¡H$s gd©àW‘ hmoV.3 VgoM ¶oWoM gmnS>bobo nmQ>m-dad§Q>m H$moB© H$moB© d¡ÚH$ VWm Á¶mo{Vf Ho$ ^r Anyd© kmVm h¡. Mmdb, hao emH$-nmV Am¡a dmhUmè¶m {JaUm ZXrV ‘moR>o ‘moR>o nmfmU AmhoV nU Á¶m JmdmZo 46 dfm©nydu
d YmݶmMo H$U ¶mdê$Z àmMrZ ‘mZdmMm Ymݶ ~marH$ H$ê$Z ImʶmMm àW‘ gagm| H$m Vob ¶hm§ Ho$ àYmZ ImÚnXmW© h¡. ¶hm§ ‘{XamnmZ XÿfU g‘Pm OmVm J«m‘g^oV R>amd nm[aV Ho$bm H$s "Omo H$moUr ZXrVM Zìho Va ZXrH$S>rb ~mOybm
nwamdm åhUVm ¶oB©b. B.g. nyd© 1800 Vo 1600 nyduÀ¶m CÎma hS>ßnm h¡ Am¡a H$moB© AmX‘r ‘ÚgodZ Zhr H$aVm. Oar em¡Mmbm Jobo Va Vmo JmdmVyZ hÔnma H$aʶmV ¶oB©b, g§nyU© Jmd ˶mÀ¶mda
g§ñH¥$VrÀ¶m g‘H$mbrZ Agboë¶m ‘mZdmZo nmQ>UoÀ¶m ‘hmXod ‘§{Xam nmgyZ ‘ܶ¶wJmÀ¶m CÎmamYm©V A~wb ’$PbÀ¶m EZ-B-AH$~ar (B.g. 1577) ~{hîH$ma Q>mHo$b. Amnë¶m JmdmÀ¶m ZXrMo nm{dͶ Am{U nmʶmMr ewÕVm
OdiM Agboë¶m AmS> Zm‘H$ Zmë¶mH$mR>r EH$ Jm§d dg{dbo. ‘ܶo, ‘m¶mH$S>o CnbãY Agboë¶m V~H$mV-E-AH$~ar (B.g. 1593) ¶m amIʶmMr O~m~Xmar Amnbr Amho.' Am{U AmOhr gd© J«m‘ñW ¶mMo nmbZ
¶mM n[agamVrb {JaUm-~hþim ZXrÀ¶m H$mR>mdarb ~hmibm hñV{bpIV J«§WmV,13 VmarI-E-X»IZ (B.g. 1729) ¶m J«§WmV{h H$aVmV. Iao åhUOo AmOÀ¶m H$mimV {h A˶§V AmXe© Aer CXmhaUo AmhoV
gmnS>boë¶m AmhV (n§M‘mŠS>©) Zmʶm§dê$Z ¶m ^mJmda B.g. nyd© Mm¡Wo eVH$ ¶oWrb Obg§ñH¥$VrMr dU©Zo AmT>iVmV.14 g‘H$mbrZ qhXþñWmZmV H$maU AmnU Oa ZXr, Vbmd B. ‘ܶo em¡M d BVa KmU H$aV Agy Am{U
Vo Xþgao eVH$ ¶m H$mimV ‘m¡¶mªMo amÁ¶ hmoVo. Z§Va gmVdmhZ amOm§À¶m H$mimV A{Vn{dÌ ‘mZboë¶m 28 ZÚm§‘ܶo A~wb ’$PbZo Vmnr ZXrMm g‘mdoe AmnU Oa {H$Vrhr {’$ëQ>a bmdbo, {H$Vrhr nmUr ewÕrH$aU ¶§Ì dmnbr Var
CÎmaoH$Sy>Z A§~m Jmd d VoWyZ {nViImo-¶mÀ¶m añ˶mda h§H$mar ZmdmMo Ho$bobm Amho. Vmo {b{hVmo - "Vmnr ZXr dèhmS> Jm|S>dZÀ¶m Xaå¶mZ CJ‘ nmdwZ Amnë¶mbm nmʶmnmgyZ hmoUmè¶m AmOmam§nmgyZ H$moUrhr dmMdy eH$V Zmhr.
‘mVrMm H$moQ> Agbobo Jmd dg{dbo hmoVo. AqOR>çmVrb {ebmboImZwgma nwT>o ImZXoemVyZ dmhVo Am{U nyUm© d {JaUm ¶m {VÀ¶m CnZÚm AmhoV. ¶oWrb Obg§ñH¥$VrMm Agm AmXe© {Z‘m©U H$ê$Z XoUmè¶m ImZXoeMo AmnU dmag
¶oWo dmH$mQ>H$mZr ¶oWo amÁ¶ Ho$bo. ¶mdê$Z EH$ {ZîH$f© H$mT>Vm ¶oVmo Vmo åhUOo hdm‘mZ gwIX d {hdmim AmëhmXXm¶H$ Amho. ¶oWo Ádmar ho ‘w»¶ nrH$ AgyZ AmhmoV ˶m‘wio hm KoVbm dgm Q>mHy$ ZH$m, nmUr dm¶m Kmby ZH$m, dm¶m
B.g. nyd© Xþg¶m© eVH$mV Á¶mMr {Z{‘©Vr gwé Pmbr ˶m {nViImo-¶mÀ¶m boUr H$m§hr {R>H$Ur Vo 3 doim H$mT>bo OmVo. ¶oWo CÎm‘ àVrMm Vm§Xÿi hmoVmo. H$moUmbm Kmby XoD$ ZH$m, {h Obg§ñH¥$VrMr gmR>m CÎmamMr H$hmUr g’$i
{Z{‘©VrgmR>r nmQ>Uo ho EH$ ‘XV H|$Ð Z¸$sM R>abobo AgUma. nwamVËddoÎmo E‘. ’$i’$imdi {dnwb AgyZ {dS>çmMr nmZohr ^anya AmhoV. ¶oWo Mm§Jë¶m àVrMm g§nyU©.
EZ. Xoenm§S>o ¶m§À¶m ‘VmZwgma {nViImo-¶mÀ¶m OJà{gÕ ¶jmMo Zmd g§H$mar H$mnS> V¶ma hmoVmo d YaUJmdMm "{gar gm’$' d "{^arZ' hm H$nS>m à{gÕ g§X^©
Agë¶mdê$ZM ¶oWrb Jmdmbm g§H$mar ho Zmd {Xbo Agmdo. qnniZoaÀ¶m Amho. EXbm~mX ho XoIrb Mm§Jbo eha AgyZ ˶m ZOrH$À¶m VbmdmMm 1. gmir, S>m°. MoVZ e§H$a - g§X^© ‘hmamï´>, B§Q>obŠMwAb ~wH$ ã¶wamo,
Vm‘«nQ>mZwgma ~Xm‘rÀ¶m MmbwŠ¶m§Mr{h ¶oWo gÎmm hmoVr. nwT>o A^ra, ¶mXd ¶m§Zr ObqgMZmñVd Cn¶moJ hmoVmo. MmonS>m ho ‘moR>o g‘¥Õ eha AgyZ S>m§^yUu Jmd d ^monmi, àW‘ Amd¥Îmr, 2005, n¥ð> H«$. 764
¶oWo amÁ¶ Ho$bo. nmQ>UmXodrÀ¶m ‘§{XamVrb B.g. 1153 d B.g. 1207 À¶m Om‘moX naJUm gYZ Amho.15 ¶m {bImUmVyZ XoIrb VmnrH$mR>À¶m g§nÞ 2. OiJmd {Oëhm JPoQ>{¶a- ‘amR>r Amd¥Îmr 1994, n¥ð> H«$. 54-55
{ebmboImZwgma ho ñWi åhUOo {ZHw§$^ amOm§Zr Amnbr amOYmZr ~Z{dbo ImZXoer bmoH$dgmhVrMo g§X^© g‘moa ¶oVmV. 3. gmir, e§H$a AÊUmOr - "{X Aßna n{bAmo{b{WH$ H$ëMa AQ> nmQ>Uo,
hmoVo. Voa, n¡R>U (VËH$mbrZ à{Vð>mZ) Vo gmonmam (H$ë¶mU) ¶m àmMrZ ì¶mnmar ImZXoeÀ¶m Obg§ñH¥$Vr d {VÀ¶m n[agamVrb OZOrdZmMr AerM {S>ñQ´>rŠQ> JPoQ>{¶a OiJmd, ‘hmamï´>' [ag|Q> AS>ìhmÝgog BZ B§S>mo n
‘mJm©darb nmQ>Uo ho EH$ ‘hËdnyU© ñWi hmoVo.4 emgZmÀ¶m EH$m J«§W boIZmÀ¶m dU©Zo Am{Xb ImZ ’$méH$sÀ¶m JwbeZ-B-B~«mhr‘r, 1656 Vo 1717 n¶ªV {g{’$H$ {à{hñQ>ar, 1985, n¥. H«$. 139-140
H$m‘m{Z{‘Îm ¶m gd© n[agamVrb ‘§{Xam§Mm Ooìhm Amåhr gd} Ho$bm ˶m ImZXoemV AZoH$ doiobm {’$aboë¶m {ZH$mobm¶ ‘ZwMr, Q´>ìho{Z¶a, Q>m‘gamo, ‘m 4. {H$Îmm 2, n¥. H«$. 55
‘§{Xam§À¶m {eën ñWmn˶m§dê$Z VgoM CnbãY hñV{bpIV J«§W5, {ebmboI Q>uZ, WodoZm°Q>, ~{Z©¶a d S>o¸$Z H$m°boO, nwUo ¶oWrb ‘amR>m dñVwg§J«hmb¶mV d 5. gH$mi d¥ÎmnÌ - {X. 1 OmZodmar 2017, {JaUoÀ¶m H$mR>mda AmT>ibo
- Vm‘«nQ> ¶m§À¶m Aä¶mgmdê$Z {h Z¥Ë¶, g§JrV, {eën ¶m H$bm§Mrhr ^y‘r noedo XâVa, nwUo ¶oWo Agboë¶m ImZXoe O‘md é‘mb H«$. 12, 57, 113, 3700 dfm©nyduMo Adeof
Agë¶mMo ñnï> hmoVo. 115, 118, 133, 168, 169, 170, 199 d 218 ‘ܶo ¶oVmV. 4 Vo 7 6. ~monS>uH$a, ~r. nr. - "A{b© ñQ>moZ EO gmB©Q> AQ> ‘mZoJmd Am°Z {X nyUm©
¶mM nmQ>UmXodrÀ¶m YdbVrWm©À¶m n[agamV 12 ì¶m eVH$mV J{UV d Am°JñQ> 1681 ¶m 3 {XdgmV nm°XS>oMoar ¶oWrb ’«|$À¶m§À¶m dImarMm à‘wI [aìha, {S>ñQ´>rŠQ> JPoQ>{¶a OiJmd, ‘hmamï´>,' B§{S>¶Z AÝQ>r¹$ar, I§S>
Á¶mo{Vf emómMm ‘hmZ Aä¶mgH$ ^mñH$amMm¶© ¶m§Zr J{UV {bbmdVr, àmgmoÝjm ‘m{Q©>Z ¶mZo ImZXoemVyZ àdmg Ho$bm Á¶mMo ˶mZo Amnë¶m S>m¶arV H«$. 4, 1970, n¥. H«$. 8 - 12
{bbmdVr ^mî¶, {gÕm§Vgma{eamo‘Ur gma»¶m J«§Wm§Mr aMZm Ho$br. Am{U ’«|$M ^mfoV dU©Z H$ê$Z R>odbobo Amho. ˶mV Vmo åhUVmo - 4 Am°JñQ> amoOr 7. {H$Îmm 2 n¥. H«$. 65
OdiM Agboë¶m S>m|Jar d {VÎmya À¶m H$mR>mda Agbobr MmirgJmd {h Amåhr ’$Xm©nya ¶oWo nmohMbmo. AqOR>çmMm ‘¡b - XrS> ‘¡b KmQ> CVaV 8. ‘amR>r dm§½‘¶mMm B{Vhmg, I§S> H«$. 1, 1984 n¥.H«$ 624-27
’$moQ>moJ«m’$s d {MÌH$boMm ܶo¶doS>m H$bmd§V Ho$H$s ‘yg ¶m§Mr H$‘©^y‘r Amho. AgVmZm nmhUmè¶mbm ^modVmbMo Ñí¶ BVHo$ gw§Xa dmQ>Vo H$s, ˶mMo dU©Z 9. {XdoH$a S>m°. h. am. - VËdgma J«§W, 1936
J§Jm-¶‘wZoMo Aà{V‘ {eën {Z‘m©U H$aUmè¶m ¶m H$bmd§VmMo OrdZ åhUOo eãXmV H$aUo eŠ¶ Zmhr. ¶m àXoemVrb gd© ^mJ A{Ve¶ gwnrH$ Amho Am{U 10. {H$Îmm 8 n¥. H«$. 366
öX¶ {nidQy>Z Q>mH$Umar ào‘H$hmUr Amho. OoWo nhmb VoWo O‘rZ eoVrImbr Ambobr {XgVo. S>m|JamVyZ CJ‘ nmdboë¶m 11. eoadmZr, EM. Ho$. d Omoer, nr. E‘. (g§nm.)- {hñQ´>r Am°’$ {‘{S>ìhb
{JaUm ZXrÀ¶mM H$mR>mda ZwH$VoM 2017-18 ‘ܶo àñVwV boIH$mbm ZÚm (dmKya B.) ¶m àXoemVyZ dmhV OmVmV. øm àXoemV {OH$S>o-{VH$S>o S>o¸$Z,Am§Y« JìhÝ‘]Q> àH$meZ, àW‘ Amd¥Îmr, h¡Ðm~mX, 1976, n¥.H«$. 6
àmá Pmboë¶m Adeofm§dê$Z S>o¸$Z H$m°boO, nwUo ¶oWrb lr. {Zboe OmYd d Am§ã¶mÀ¶m ~mJm d qMMoMr PmS>o {XgVmV. nwT>o Vmo e|XþUu, {JaUm ZXr d {VMm 12. BãZ~VwVm H$s ^maV ¶mÌm - Mm¡Xhdr eVmãXr H$m ^maV - ZeZb
BVa 4 g§emoYH$m§À¶m Q>r‘Zo Ho$boë¶m gìh}Zwgma hS>ßnm g§ñH¥$VrÀ¶m g‘H$mbrZ ^modVmb, Ea§S>mob d YaUJmdÀ¶m g§nÞVoMo dU©Z H$aVmo.16 dmKya ~wH$ Q´>ñQ> Am°’$ B§{S>¶m, Zdr {X„r, Mm¡Wr Amd¥Îmr, 2005, n¥.H«$. 187.
30 bhmZ-‘moR>r dgmhV ñWio àmá Pmbr AmhoV. ZXrH$mR>À¶m OJà{gÕ AqOR>m boUr n[agamMo ho n{hboM ¶WmW© dU©Z R>aVo. 13. ~mo~S>o, ~r. Ama. - V~H$mVo-E-AH$~ar d MMZm‘m, AéUm àH$meZ,
Cnamoº$ gd© ‘m{hVrdê$Z ho {gÕ hmoVo H$s nyd© ImZXoeMo {JaUm-~hþim- AmOhr ¶oWrb gáHw§$S> Y~Yã¶mVyZ nS>Umam dmKyaMm {dbmo^Zr¶ ànmV bmVya, àW‘ Amd¥Îmr, 2017 (àH$m{eV VgoM ‘yi hñV{bpIV
S>m|Jar-{VÎmya ZÚm§Mo Imoao hm EH$ g‘¥Õ Am{W©H$Ñï²>¶m g§nÞ Obg§ñH¥$VrMm nmhVmZm 139 doim AqOR>çmbm ^oQ> XoD$Zhr am°~Q>©-nmamo À¶m ào‘H$Wo à‘mUo CnbãY Amho)
àXoe hmoVm. nyd© ImZXoe d n{ü‘ ImZXoebm OmoS>Umam EH$ ‘hËdmMm Xþdm ‘mPohr ‘Z AV¥á am{hë¶m gmaIo dmQ>Vo. na§Vw ‘Zmbm {h ‘moR>r I§V{h amhÿZ 14. ~mo~S>o, ~r. Ama. - ‘yi hñV{bpIV CnbãY - boIH$ h{’$OwYrZ
åhUOo Vmnr ZXr. n{ü‘oH$Sy>Z nyd}H$S>o dmhUmè¶m ¶m Vmnr ZXrbm ImZXoemV OmVo H$s ‘mJÀ¶m 50 dfm©V ¶m n[agamVrbM ‘mZdmZo Amnë¶m H$‘m©Zo ¶m Ah‘X, ‘yi Zmd J§O B - ‘mZr, Vdm[aIo XŠIZ, 289 n¥ð>o.
bhmZ ‘moR>¶m 13 ZÚm d Ag§»¶ AmoT>o {‘iVmV VgoM ImZXoeMm ~hþVm§e OJà{gÕ OmJ{VH$ dmagmMo àM§S> ZwH$gmZ H$ê$Z R>odbobo Amho {O hmZr AmVm 15. {H$Îmm 11, n¥. H«$. 232
^y^mJ hm VmnrÀ¶m X{jUobm dgbobm Amho. Z§Xþa~ma {OëømÀ¶m EH$m H$YrM ^ê$Z ¶oD$ eH$Uma Zmhr. 16. ehm, Or. ~r. - noedoH$mbrZ ImZXoe- AàH$m{eV nrEM. S>r. à~§Y,
Q>moH$mdê$Z Z‘©XoMm àdmh IimiVmo Va ‘ܶmVyZ Vmnr dmhVo. ¶m Vmnr-~moar- EHy$UM ‘wKb d ‘amR>m H$mbrZ gd© XñVmEodOm§‘ܶo Vmnr d {JaUmH$mR>Mr nwUo {dÚmnrR>, nwUo
~wamB© ZXrÀ¶m H$mR>m§da àH$mem-H$dR>o-‘oWr-qeXIoS>o Aer Ag§»¶ àmMrZ OiJmd d ^wgmdi ¶mMo C„oI dJiyZ A‘iZoa, ~hmi, ^S>Jmd, nmMmoam, 17. ^m‘ao, S>m°. gO}amd - ImZXoemVrb A{^Zd ’$S> qgMZ nÕV,
ñWio dgbobr AmhoV. ¶m n¡H$s àH$mem-gmdiXm ho ^maVmVrb A˶§V e|XþUu, bmohmam, Ea§S>mob, YaUJmd, AS>mdX, MmonS>m, S>m§^yUu, Z{eam~mX, Obg§dmX ñ‘a{UH$m, OmZodmar 2018
‘hËdmMo nwVm©Ëdr¶ ñWi Amho H$maU ¶m {R>H$mUr 4 {d{dY g§ñH¥$VtMo Ag§»¶ ¶mdb, gmdXm, Ýhmdr, Mm§JXod, daUJmd, ~moXdS>, EXbm~mX, A§Vwbu, amdoa,
Adeof àmá Pmbobo AmhoV. ^maVmV OoWo OoWo A˶§V g‘¥Õ Obg§ñH¥$VrMr ~hmÔanya, Om‘Zoa, dmKir, Om‘moX, O¡Zm~mX, Z§Xþa~ma, Xodnya, Ywio, H$dR>o, gd© AmXaUr¶ g§emoYH$ {‘ÌmZmo ¶m ‘m¶m boImVrb ‘m{hVrMm AmnU
ñWio hmoVr VoWoM Hw§$^‘où¶m§Mr na§nam gwédmV Pmbr d Vr H$m¶‘ am{hbr. gmH«$s, Xm|S>mBMm B. ñWmZmMo C„oI VoWrb dZñnVr, àmUr, {nHo$ d gwnrH$ Cn¶moJ Oê$a H$ê$ eH$Vm na§Vw àm‘m{UH$nUo Vgm C„oI g§X^m©V
Vmnr ZXrÀ¶m H$mR>mdarb àH$me ¶oWohr {h na§nam H$m¶‘ am{hbobr {XgVo. O{‘Zr B. gh ¶oVmV. nwUo nwam{^boImJmamVrb nÌm§dê$Z AmnUmg H$amdm BVH$sM Z‘« {dZ§Vr.
Á¶mà‘mUo n{ü‘ ImZXoemV Vmnr-~moar-~wamB© ZXrÀ¶m H$mR>m§da eoH$S>mo ImZXoemVrb noedo H$mimVrb nmUrnwadR>m H|$Ðm§Mr åhUOoM YaUo dm ~§Ymam-
nwamËdr¶ ñWio àmá Pmbobr AmhoV ({dñVma ^¶mñVd ˶m§Mr A{YH$ ‘m{hVr ¶m§Mr ‘m{hVr {‘iVo. ¶m H$mimV Zoa, S>m|Jar, Omnr, {Z‘IoS>, ^dmbr, Hw$gw§~o, boIH$ : ^wO§J ~mo~S>o, Jm§YrVrW©, OiJmd
¶oWo dJibobr Amho) ˶mM à‘mUo nyd© ImZXoemV{h ¶mM Vmnr-nyU}À¶m X{hdob, nmQ>Uo, ~oQ>mdX, qnniZoa, H$mgmao B. Jmdm§Zm nmQ>mÛmao nmUr {Xbo ‘mo. 9405048556
g§J‘mda Mm§JXod Odi {MVoJmd, ‘mZoJmd ¶oWo AmÚ nwam푶wJrZ dgmhVrMo Om¶Mo. d ˶mn¡H$s EH$m {R>H$mUr ¶m nmʶmda Odinmg 27 {~Ko O{‘ZrV
XrS> Vo EH$ bmI dfm© nyduMo Adeof àmá Pmbobo AmhoV. 1785-86 ‘ܶo CgmMr bmJdS> Ho$ë¶mMo C„oI {‘iVmV.
VmnrMo ‘yi Zmd ~Xar d nwU}Mo n¶moîUr Ago hmoVo. ¶m XmoÝhr ZÚm§À¶m AmYw{ZH$ H$mimVrb ImZXoeÀ¶m Obg§ñH¥$Vrda dmB©Q> n[aUm‘ Pmë¶mMo
A{haamï´> H$mÝhXoe Zm {VZ A{ha gwnwÌ
1) N>ÌnVr {edmOr ‘hmamO 2) ^JdmZ lrH¥$îU 3) ‘hmamOm g¶mOramd Jm¶H$dmS>

MmÞr ~rO MmÞr Zd‘r A§Ymar nmS>m


a{ddma
JmoaIZmW OÌm ZaS>mUo
Y‘©ZmW ~rO
JmoaIZmW OÌm
ZaS>mZm.

MmÞr Xg‘r A§Ymar ~rO


gmo‘dma MmÞr VrO

CÎm‘amd ZmZm
nmQ>rb O¶§Vr {dÇ>b ‘§{Xa Iwbo
dmKirH$a Ho$bo. ({IamoXm)
^º$ nw§S>{bH$ CËgd, n§T>anya
MmÞr Mm¡W A§Ymar VrO
‘§Jidma MmÞr O¶m EH$mXg
amdOr ‘hmamO nwʶVrV
‘hmamOm g¶mOramd (ImZmnya) VH©$VrW©
Jm¶H$dmS> nwʶ{VWr bú‘U
emór
Omoer
O¶§Vr
^mbXod O¶§Vr

~wYdma MmÞr n§M‘r MmÞr ~mag A§Ymar Mm¡W

PoS>. ~r. ZmZm {^ñ‘~mag


nmQ>rb O¶§Vr

Jwédma MmÞr gï>r A§Ymar n§M‘r

MmÞr
‘oê$Voag (O¡Z) Voag
gVr‘mVm ~moarg OÌm

ewH«$dma MmÞr gá‘r MmÞr MmD$Xg


g§nmXH$
A§Ymar MmD$Xg
‘m¡Zr Amdg

gVr‘mVm OÌm, ~moarg

lr. ~mnygmho~ hQ>H$a lr. E.Or. nmQ>rb


MmÞr nmS>m MmÞr Amï>‘r
e{Zdma A§Ymar Amï>‘r
àH$meH$
‘ar‘mVm ¶mÌm,^mQ>nyam ‘md nwZr
^rñ‘mAmï>‘r
PoS>. ~r. ZmZm
nmQ>rb
nwʶVrV
I§S>çmamd
‘hmamO OÌm,
CZnXod OÌm,
^m|Jè¶m ~Oma gwé. lr. {dH$mg nmQ>rb àmMm¶© àem§V nmQ>rb

lr. ho‘§V {eagmR> lr. gwYmH$a {egmoXo lr.~§Ýgrbmb nmQ>rb lr. AemoH$ nmQ>rb lr. A{dZme nmQ>rb

lr. ‘ZmoO Am‘bo lr. Xodam‘ g¢XmUo lr. A{dZme nmQ>rb lr. {ZVrZ nmQ>rb lr. n§H$O nmQ>rb
’o$~«wdmar-2024
ImÝXoemVrb A{^Zd ’$S> qgMZ nÕV
Amnë¶m nyd©Om§Zr emoYbobr, AmngmV ghH$m¶© d¥ÜXtJV H$aUmar, gmnS>bm. ¶mdê$Z ¶oWo g‘¥ÜX d¡^dembr g§ñH¥$Vr Zm§XV hmoVr ¶mMm hm nwamdm
nmʶmMo ¶mo½¶ d ݶmæ¶ dmQ>n H$aUmar hr AmXe©dV ’$S> nÜXV nwZ{O©{dV {‘iVmo.
H$ê$Z Vr {Q>H${dʶmgmR>r AWm©V Amnbo amï´>{hV OmonmgʶmgmR>r VZ, ‘Z, nm§Pam H$mZ Imo¶m©Vrb A{^Zd ObqgMZ (’$S> nÜXV) :
YZmZo à¶ËZ H$aʶmMr {ZVm§V Amdí¶H$Vm Amho. ImÝXoembm B{Vhmg Zmhr, ImZXoemVrb nm§Pam ZXrMm CJ‘ e|XdS>À¶m S>m|JamVyZ hmoVmo. Vmo àXoe g‘wÐ
n§anam Zmhr, g§ñH¥$Vr Zmhr Ago ZH$mamË‘H$ åhQ>bo OmVo. nU ¶oWrb gnmQ>rnmgyZ Mma hOma ’w$Q>mnojm OmñV C§M Amho. {VMo CJ‘ñWmZ 20.51
Eo{Vhm{gH$ g§X^© nm{hë¶mda Ago bjmV ¶oVo H$s, ‘hmamï´>mV ImZXoebm CÎma Ajm§g d 73.55 nyd© aoIm§e ¶m Xaå¶mZ Amho. nm§Pam ZXr nyd}H$S>o 99
ñdV§Ì Aer g§ñH¥$Vr AgyZ ˶m g§ñH¥$Vrbm hOma dfmªMr d¡^dembr {H$.‘r dmhV OmVo. qnniZoaÀ¶m nwT>o Om‘Iobr d nwT>o gmH«$sOdi H$mZ ZXr
gm§ñH¥${VH$ na§nam bm^bobr Amho. B{VhmgmÀ¶m {d{dY H$mbI§S>mVrb {Vbm ¶odyZ {‘iVo. Ywù¶mÀ¶m nyd}bm {Vbm H$mQ>H$moZ diU {‘iVo d Vr
nmD$bIwUm AmOhr VmR> ‘mZoZo B{VhmgmMr gmj XoV g§emoYH$m§Zm IwU{dV Vmnrbm ‘wS>mdX JmdmOdi {‘ion¶ªV {VMm àdmh X{jU - CÎma Agm hmoVmo.
AmhoV. gmH«$s VmbwŠ¶mV ZXrMo 138 {H$.‘r bm§~rMo Imoao 3257 Mm¡.{H$.‘r AgyZ Vo
‘hmamï´>mV ImÝXoebm EH$ d¡{eï²>¶nyU© Aer g§ñH¥$Vr Amho. ˶m nmUr eoVrgmR>r dmnaʶmH$[aVm 2 Vo 5 ‘rQ>a C§MrMo XJS>r ~§Ymao ~m§YyZ ˶mda ’$S> nÜXVrMm AW© :
g§ñH¥$VrMm Aä¶mg Ho$ë¶mg {Vbm Obg§ñH¥$Vr åhQ>ë¶mg dmdJo hmoUma Zmhr. ’$S> nÜXVrZo eoVrg nmUr nwadR>m AmOVm¶mJV Ho$bm OmVmo. ¶m ’$S> nÜXVrMm ZXr Vo nma ¶mVrb qgMZmg ¶mo½¶ Aem O{‘Zrbm Wi åhUVmV. ˶mMo VrZ
ImZXoe hm àXoe Vmnr, Z‘©Xm ¶m XmoZ ZÚm§À¶m Imoè¶mV dgbm Amho. VgoM B{Vhmg A{Ve¶ amo‘hf©H$ Amho. e|XdS> S>m|JamVrb EH$m H$nmarVyZ CJ‘ Mma ^mJ nmS>bobo AgVmV. ˶m à˶oH$ ^mJmg ’$S> Ago åhUVmV. ˶m§Zm
{h‘mb¶mnojmhr OwZm gmVnwS>m nd©V ømM ^y‘rV Amho. ¶m ^m¡Jmo{bH$Vo‘wio ¶m nmdboë¶m nm§Pam ZXrZo gmH«$s VmbwŠ¶mMm gm‘m{OH$, Am{W©H$ H$m¶mnmbQ> à˶oH$ Jmdr doJdoJir Zmdo AgV. à˶oH$ ’$S> gma»¶m AmH$mamMm Zgo. WimV
àXoemV ‘mZdr dñVr d àW‘ eoVH$è¶mªÀ¶m dgmhVr dgë¶mV Ago nwamVËdr¶ Ho$bm Amho. ¶m ZXrH$mR>rM àmMrZ g§ñH¥$Vr CX¶mg Ambr. VrZ qH$dm Mma ’$S> AgV. EH$mV D$g, Xþg¶m©V ^mV, {Vg¶m©V Jhÿ Aer {nHo$
g§emoYZmZo {gÜX Pmbo Amho. ’$S> nÔVrMo Eo{Vhm{gH$ g§X^© : KoVbr OmV. EH$mM doir EH$m ’$S>mV EH$M nrH$ KoV. ¶m nÜXVrMo d¡{eï²>¶ Ago
^maVmVrb Eo{Vhm{gH$ H$mimVrb Ob ì¶dñWoMr OrU© ì¶dñWm WiH$ar hm eãX ‘Zwñ‘¥VrV AmT>iVmo. h„r WiH$ar hm eãX WimV H$s, ’$S>mVrb {nH$m§Mr noaUr, H$mnUr EH$mM doir H$aV. nmUr dmQ>nmgmR>r
AmOhr {XgyZ ¶oVo. ¶m Obì¶dñWoMo nwZê$‚mrdZ H$aʶmMr JaO Amho. Ob d O‘rZ AgUm¶mªgmR>r dmnaVmV. ¶m‘wio hr ’$S> nÜXV ‘Zwñ‘¥Vr H$mimnmgyZ nmQ>H$ar hm ñdV§Ì H$‘©Mmar Ago. ˶m‘wio {eñV~ÜX d gm‘§Oñ¶mZo gd©
g§ñH¥$VrMo AVyQ> ZmVo Amho. ^maVr¶ g§ñH¥$Vrer nmʶmMo ‘hËd ho nma§nm[aH$ ApñVËdmV Agmdr Agohr åhQ>bo OmVo. qgYy g§ñH¥$VrÀ¶m H$mimnmgyZ joÌmbm nmUr R>aë¶mà‘mUo {Xbo OmB©. hr nmUr dmQ>nmMr AmXe© nÜXV hmoVr.
ñdê$nmMo Amho. ^maVmÀ¶m Obg§ñH¥$VrMr ~bñWmZo {~«Q>rem§Zr hoVy nwañH$a ~§Ym¶mªMr na§nam Amho. Omod} g§ñH¥$VrÀ¶m H$mimVhr ~§Ymao ~m§Yë¶mMr ‘m{hVr nmQ>ñWimVrb H$‘©Mmar :
CÜdñV H$aʶmMm à¶ËZ Ho$bm. Varhr bmoH$ OmJ¥Vr‘wio ho Ob ì¶dñWmnZmMo {‘iVo. àmMrZH$mir ImZXoebm F${fH$ åhUV. ˶mg ñdm‘rH¥$îU, H¥$îUmMm nmQ>H$ar - à˶oH$ ’$S>mg nmʶmMo dmQ>n, nmQ>Mmarda bj XoUo hr H$m‘o ˶mMr
V§Ì {Q>Hy$Z am{hbo. Xoe, H$Ýh Xoe, ImZXoe Ago Zmd nS>bo Agmdo. hr ’$S> nÜXV ˶m H$mimVrb hmoVr.
Ob g§dY©ZmgmR>r na§naoZwgma Ob ì¶dñWmnZmMo nwamVZ VËd bmoH$m§Zr gwê$ Ho$br AgʶmMr eŠ¶Vm Amho. nwT>o ImZXoemV ‘m¡¶mªMr gÎmm ~maoH$ar - ’$S>m‘mJo XmoZ ~maoH$ar AgV. amoO à˶oH$ ’$S>mÀ¶m VwH$S>çmg nmUr
AmOhr Cn¶wº$ Amho. H$mimÀ¶m AmoKmZwgma Ob g§dY©ZmMo H$m¶© {dH${gV Ambr. ‘m¡¶mªZrhr qgMZmMr H$m‘o d ˶m§Mr Xþê$ñVr H$aʶmH$[aVm ñdV§Ì ^aUo VgoM {nH$mMo ajU H$aUo ho H$m‘ Vmo H$ar.
ìhm¶bm nm{hOo ˶mZwgma Vo Pmbo Zmhr. ¶m {dH${gV V§ÌkmZmMr OmonmgZm eoVH$s ImVo {Z‘m©U Ho$bo hmoVo. ˶m H$mimV H$mbdo, Vbmd ¶mgma»¶m qgMZ hdmbXma - ZXrdarb ~§Ym¶mªnmgyZ nmUr dmQ>n Mm¶mªn¶ªV Vmo nmUr
hmoUo JaOoMo Amho. ^maVr¶ g§ñH¥$VrV nmʶmÀ¶m CnbãYrZwgmaM gUm§Mr, nÜXVr gaH$mar à¶ËZmVyZ, bmoH$ gh^mJmVyZ {Z‘m©U hmoV. d ˶mMm ghH$mar ¶mo½¶[aVrZo OmVo H$s Zmhr Vo nhmV Ago. à˶oH$ VwH$S>çmg nmUr {‘iVo H$s
CËgdm§Mr aMZm Ho$bobr Amho. VgoM XodrXodVmhr {Z‘m©U Ho$ë¶m AmhoV. VËdmdaM qgMZmgmR>r dmna Ho$bm OmV Ago. ¶m qgMZ nÜXVrV (’$S>) Zmhr Vo nmhUo g§nyU© ’$S> ^aë¶mMr ImÌr H$aUo B. n§M d Aݶ H$‘©Mmè¶mVrb
g§ñH¥$Vrer nmʶmMo Agbobo ZmVo {Q>H${dʶmgmR>r nmʶmMo ‘hËd gdmªZr AgmM ghH$mamÀ¶m nÜXVrMm Adb§~ hmoVmo, ˶m‘wio hr nÜXV ‘m¡¶©H$mbrZ Xþdm åhUyZhr H$m‘o hdmbXmamg H$amdr bmJV. ¶m H$m‘mÀ¶m ‘mo~Xë¶mV darb
AmoiIʶmMr JaO Amho. AgʶmMr eŠ¶Vm dmQ>Vo. gw‘mao EH$ hOma dfm©nydu ¶mXdm§Mr gÎmm Ambr. H$‘©Mmè¶m§Zm YmݶmMm ^mam qH$dm n¡go {‘iV AgV. ¶m gd© nmʶmMo {Z¶moOZ
‘hmamï´>mV àmMrZ H$mbmnmgyZ nmUr nwadR>m H$aʶmgmR>r {dhra, goD$UM§Ð hm ¶mXdm§Mm àma§^rMm amOm. ˶mÀ¶m Zmdmdê$ZM ¶m ^mJmbm Zmd H$aʶmgmR>r JmdmVrb n§M ‘§S>i Ago. ¶m n§M ‘§S>imVrb à‘wI d ˶mMo
Vbmd, H$mbdo, nmQ> ¶mÛmao nmUrnwadR>m H$aʶmMo à¶ËZ ˶mdoiÀ¶m bmoH$m§Zr nS>bo. goD$UXoe d nwT>o H$mbm¡KmV, ˶mMo ê$nm§Va ImZXoemV Pmbo Agmdo. ghH$mar nmʶmMo ¶mo½¶ nÜXVrZo Am¶moOZ, {Z¶moOZ hmoVo H$s Zmhr Vo nhmV.
Ho$bobo {XgVmV. ‘hmamï´>mV àmMrZ H$mimV Á¶m qgMZmÀ¶m nÜXVr ApñVËdmV ¶mXd amOm§Zrhr ~§Ymao qgMZmg àmoËgmhZ {Xbo. ’$S> nÜXV ˶m§À¶m H$moU˶m ’$S>mV H$moUVo {nH$ ¿¶mdo ho Vo Jmdg^oV R>adV AgV. n§M ‘§S>i ho
hmo˶m, ˶mn¡H$s ImZXoemV Vmnr Imoè¶mVrb CnZÚm§da Or A{^Zd ObqgMZ H$mimnmgyZ ApñVËdmV Agë¶mMr OmñV eŠ¶Vm dmQ>Vo. Jmd {ZdS>V Ago. JwT>rnmS>dm qH$dm Aj¶ V¥Vr¶m gma»¶m ‘whÿVm©da g^m Xd§S>r
nÜXV (’$S>) hr AmOhr ApñVËdmV Amho. hr EH$ d¡{eîQ>çnyU© àdmhr qgMZ ’$[aíVm : XodyZ ~mobdV. d ˶mda nrH${Zhm¶ MMm© hmoB©. ¶m n§M ‘§S>im§Zm H$m‘mMm
nÜXV AmOhr hOmamo dfm©nmgyZ Amnbo ApñVËd {Q>H$dyZ AmOÀ¶m ¶m {dkmZ gZ 1296 ‘wpñb‘ gwbVmZemhrZo ImZXoeMm àXoe qOH$bm. ¶m qOH$boë¶m ‘mo~Xbm {Xbm OmV Zgo. {nH$ bmdUr, qZXUr Ho$ìhm H$am¶Mr ho n§M R>adyZ
¶wJmVrb ñdmWu ‘mUgmg AmOhr EH$VoMm, EH$mo߶mMm d ghOrdZmVyZ ImZXoeÀ¶m A{YnVtMm C„oI ˶mZo Amnë¶m {bImUmV Ho$bm hmoVm. ’$S> XoV. VgoM nmQ>g’$mB© (Mmar) Ho$ìhm H$am¶Mr ¶mdahr MMm© hmoB©. d à˶oH$
g‘¥ÜXrMm g§Xoe XoV Amho. nÜXV hr ¶m ImZXoeMr nÜXV åhUyZ AmoiIbr OmV Agë¶mZo {VMm g§~§Y ^mJYmaH$ Amnbo Am¡V nmR>dyZ ˶m nmQ>MmarMr {ZJm R>odV Ago. ¶m ’$S>
EImÚm àXoemÀ¶m dñVrÀ¶m {Z{‘©Vrda d {dVaUmda nmʶmMr ‘wpñb‘ gÎmm§er ZgyZ ¶mXd qH$dm ˶mnyduÀ¶m emgH$m§er Agë¶mMr XmQ> nÜXVrV {Oao‘mir g‘mOmMo ñWmZ ‘hËdnyU© Amho. nm§Pam Imo¶m©V gw‘mao
CnbãYVm hm KQ>H$ ’$ma ‘hËdmMm R>aVmo. ImZXoemVrb EHy$U J«m‘ Zm‘mn¡H$s eŠ¶Vm Amho. gZ 1396 Vo 1407 À¶m XþJm©XodrÀ¶m XþîH$mimMr Pi gmoim ~§Ymao ~m§Yë¶mMo ˶m§À¶m d§emdir d ˶m§À¶m A{^boImVrb Zm|Xrdê$Z
gw‘mao 52 Q>¸o$ J«m‘Zm‘o Z¡g{J©H$ n[apñWVrer Va ~mH$sMr 48 Q>¸o$ J«m‘Zm‘o ImZXoebmhr ~gbr. ¶mVyZ ‘mJ© H$mT>ʶmgmR>r ‘{bH$ amOm ’$ê$H$sZo eoVr {XgVo. lr. Oo~m gmd§V KaQ>o ¶m§Zr gm‘moS>m d XmS>Uo ¶oWo XmoZ ’$S> gZ 1539
gm§ñH¥${VH$ KQ>H$m§er {ZJS>rV AmhoV. ¶mV nmʶmer g§~§{YV Agboë¶m CËnmXZ dmT>dʶmgmR>r ^a {Xbm. d eoVrgmR>r nmUr nwadR>m H$aʶmÀ¶m gmo¶r ‘ܶo ~m§Ybo. Am¡a§Oo~mg XmoZ am§PʶmV (‘moham) nm{Rµ>dë¶mMm C„oIhr
J«m‘Zm‘m§Mo à‘mU OmñV AmT>iVo. ImZXoemVrb EHy$U J«m‘Zm‘m§n¡H$s gw‘mao CnbãY H$ê$Z {Xë¶mV. A~wb ’$Pb åhUVmo, ‘{bH$ amOmÀ¶m H$m¶©j‘ d {‘iVmo. ~§Ymao ~m§Yë¶m‘wio JmdMr nmQ>rbH$shr XoʶmV ¶oB©. Ywio ¶oWrb ~§Ymam
13 Q>¸o$ À¶mda Jmdm§Mr Zmdo nmʶmer g§~§{YV AmhoV. CXm - nmUr - XjVmnyd©H$ ì¶dñWmnZm‘wio AmogmS> ~Zboë¶m naXoemV bmoH$dñVr dgdyZ g§Vy nmQ>rb ^moJo ¶m§Zr ~m§Ybm. ˶mg 18 hOma 250 ‘moham IM© Ambm.
A§~mnmUr, Joê$nmUr, ^m§JamnmUr, ‘moJamnmUr B. {dhrar - Ab{dhra, nS>rH$ O‘rZ bmJdS>rImbr AmUVm Ambr. Am{Xb ImZ ’$mê$H$s - Xþgam ˶m~Xë¶mV ˶m§Zm JmdMr nmQ>rbH$s XoʶmV Ambr. H$moH$ë¶mMm ~§Ymam gmdOr
XJS>r{dhra, Imob{dhra, dmʶm{dhra, Ydir{dhra B. Hw$dm - AŠbHw$dm, ¶mZohr eoVr d H$mbì¶mg àmoËgmhZ {Xbo. ¶m‘wio ’$ê$ItÀ¶m AJmoXa H$moH$bo ¶m§Zr 25 hOma ‘moham IM© H$ê$Z ~m§Ybm. ¶m H$m‘mgmR>r ˶m§Zm
‘mbHw$dm, A‘bHw$dm, ~moarHw$dm, B. Vio- {Z‘Vio, Om‘Vio, IS>H$Vio, ImZXoemV ’$S> nÜXV ApñVËdmV hmoVr. n¡R>UH$am§Zr Xhm nS>VZ O‘rZ BZm‘ {Xbr. XþgmUo ¶oWrb ~§Ymam AH$amì¶m
VioJmd, B. Hw§$S> - ~moaHw§$S>, ~oS>mHw§$S>, ‘mH$S>Hw§$S> B. VgoM nmʶmer g~§{YV naXoer àdmem§Mo àdmg d¥Îmm§V : eVH$mV ~m§Ybm Joë¶mMo gm§{JVbo OmVo. H$mdR>o, nmUIoS>m, dma, Zoa ¶oWrb
Agboë¶m J«m‘Zm‘m§À¶m A§Ë¶nXmV Zoa (Zra) = nmUr Am{U CnnXmV Obo ho àmMrZ H$mimnmgyZ CÎma d n{ü‘oH$S>o OmUmao gmW©dmh nW (‘hm‘mJ©) ~§Ymao {Oao‘mir g‘mOmZo ~m§Ybo.
nmUr ¶m eãXmMo g‘mZmWu eãX Ambobo Amho. WmiZoa, A‘iZoa, qnniZoa, ImZXoemVyZ OmV, VoìhmnmgyZ ¶m àXoemMo ì¶mnmar, amOH$s¶, gm§ñH¥${VH$ d kmZoœam§Zr kmZoœarV nmʶmg§~§Yr d ˶m§À¶m {Z¶moOZm~Ôb H$moU˶m g‘mOmZo
Zoa Va H$mhr J«m‘Zm‘m§Mm dmhUm¶m© àdmhm§er g§~§Y Va H$mhr P¶mªer g§~§{YV Am{W©H$ ‘hËd dmT>rg bmJbo. BãZ~VwVm hm A{’«$H$Z àdmgr gZ 1342 - H$m¶ H$amdo, ho gm§{JVbo Amho. Vo nwT>rb A^§JmV åhUVmV,
Amho. ¶m J«m‘Zm‘m§Mm Aä¶mg Ho$ë¶mda Ago {XgVo H$s, ImZXoeÀ¶m 43 À¶m gw‘mamg ImZXoemVyZ Jobm. hm A{Ve¶ g§nÞ àXoe Amho, Ago ˶mZo ‘mir¶o Oody Vo Zobo & Vody Vo {Zdm§VMo Ho$bo &
g§ñH¥$Vrbm Ob g§ñH¥$Vr Ago g§~moYbo Jobo. àdmgmV {bhÿZ R>odbo Amho. amë’$ {’$M 1587 d ݶy~oar 1601 À¶m Xaå¶mZ V¶m nmUr¶m Eogo Ho$bo & hmodmdo Jm &
ImÝXoemVrb nm§Pam Imoao ho X»»ZÀ¶m nmR>mamdarb A{V CÎmaoH$S>rb ImZXoemVyZ Jobo. hm g§nÞ àXoe AgyZ Vm§XimMo {nH$ ‘moR>çm à‘mUmV hmoVo. AW© - nmUr ho ‘mir dmQ> XmIdob ˶mà‘mUo g§Mma H$arV AgVo. Vo ‘mù¶mbm
AWdm dm¶ì¶oH$S>rb nm§Pam ZXr nyd© dm{hZr. X»IZMo nR>ma ho bmìhm 1601 ‘ܶo gb~°H$ hm gmH«$s, {ZOm‘nya ^mJmVyZ Jobm. Va hQ>H$sÝg hm {damoY H$arV ZgVo. ˶m {R>H$mUr ‘mir hm g‘mOXe©H$ eãX A{Ve¶ ‘hËdmMm
agmnmgyZ {Z‘m©U Pmbo. gmYmaUnUo 64 Vo 65 Xebj dfm©nydu bmìhm ag 1609 gwaV hÿZ ~hm©Unyabm OmVmZm gmH«$s VmbwŠ¶mVyZ Jobm. hm g§nÞ àXoe Amho. H$maU qgMZ joÌmV ‘mir g‘mOmMo ¶moJXmZ ‘m¡{bH$ Amho. ImZXoemV
hOmamo Mm¡ag {H$.‘r joÌmV ngê$Z ˶mnmgyZ ~ogmëQ> IS>H$mMo Wa V¶ma Pmbo. AgyZ CgmÀ¶m Jwhm©im§Mr ˶mZo Zm|X Ho$br Amho. Q>m°‘gamo, ‘mQ>uZ, ‘m°[ag qgMZ (’$S>) nÜXVrV {Oao‘mir g‘mOmMo H$m¶© da C„oIë¶mà‘mUo ‘moR>o
X»IZMo nR>ma Aem bmìhmag ‘hmnya à{H«$¶oVyZ V¶ma Pmbo, Ago ‘V ZmgmMo ¶m§Zrhr ¶oWrb g§nÞVoMr Zm|X Ho$br Amho. ¶m H$mimV ¶m àXoemV qgMZ nÜXVr Amho. n§Yamì¶m eVH$mnmgyZÀ¶m g§X^© gmYmZmdê$Z ’$S> C^maUr d
emók S>m°. {‘ImB©b am‘{n¶mo (1990) ¶m§Zr ‘m§S>bo. ^yemómÀ¶m Agë¶mMm C„oI Ho$bm Amho. {dñVmaʶmV ˶m§Mo H$m¶© ‘mobmMo hmoVo ho àH$fm©Zo OmUdVo. ˶m§Zm bm^joÌmÀ¶m
AZw‘mZmZwgma Xhm bmI dfm©nydu nm§Pam ZXr {Z‘m©U Pmbr Agmdr, Agm WodmoZmo hm ’«|$M àdmgr {edH$mimV gwaV hÿZ Am¡a§Jm~mXbm OmVm§Zm ‘¶m©Xm, O{‘ZrMo nmoV, ˶mda H$moUVo {nH$ ¿¶mdo g‘Oy eH$Vo. ‘mù¶m§À¶m
A§XmO Amho. "B§{S>¶Z Am{H©$A°bm°Or - E [aìøy' ¶m ¶mXrdê$Z ImZXoemVrb Zdmnya, H$moS>mB©~mar, h{Xdob, gm‘moS>o, qnniZoa ‘mJ} Jobm. Vmo åhUVmo, hm {dhrarVrb nmUr H$YrM AmQ>V Zmhr Ago åhUVmV. ImZXoemVrb {Oao‘mir
AZoH$ Jmdo hOmamo dfm©nmgyZ A{VàmMrZ d¡^d g§nÞ B{Vhmg Amnë¶m CXamV g§nÞ àXoe AgyZ ¶oWo Am‘am¶m ^anya AmhoV. CÎm‘ àVrMm gwdm{gH$ Vm§Xþi g‘mOmZo kmZoœam§Zr gm§{JVboë¶m A^§JmMo ‘hËd AmoiIyZ ¶m A{^Zd ’$S>
JS>n H$ê$Z Vmo CH$bʶmgmR>r g§emoYH$m§Mr dmQ> nhmV Amho. (H$‘moX) ^maVmVrb gdm}ËH¥$ï> Amho Ago ˶mZo Z‘yX Ho$bo Amho. D$gmMo ‘io d qgMZ nÜXVrV ‘mobmMo ¶moJXmZ {Xbo, ho ˶mdoiÀ¶m H$mJXnÌm§dê$Z d ˶m§À¶m
gmH«$s VmbwŠ¶mVrb àmMrZ Jmdo : Jwhm©im§Mm C„oI Ho$bm Amho. ^mV d D$g hr ¶oWrb ’$S> nÜXVrVrb ‘hËdmMr Odirb d§emdirdê$Z {XgyZ ¶oVo.
1. A푶wJrZ ñWio (B.g. nyd© 1 bmI Vo 30 hOma df}) {H$admS>o, ^moZJmd, {nHo$ hmoV. ˶m‘wio ¶m gd©M àdmem§À¶m dU©Zmdê$Z Agm {ZîH$f© H$mT>Vm ¶oVmo ZXrdarb ~§Ym¶mªMo H$m‘ :
^mS>Uo, ^m‘oa, gmH«$s, XmVaVr, Ydi{dhra B. H$s, ImZXoemV ’$S> nÜXV AmYrM ApñVËdmV hmoVr. ‘moJb H$mbI§S>mVrb ZXrdarb n¸o$ ~§Ymao XJS>, MwݶmÀ¶m {‘lUmZo ~m§Ybo AgyZ ˶m MwݶmV
2. ‘ܶ¶wJrZ A푶wJrZ ñWio : H$mgmao, JUoenya, Imoar, KmoS>Xo, N>S>dob, B{VhmgH$ma ’$[aíVm, A~w b ’$Pb ¶m§ À ¶m {bImUmVhr nmUr dmiy~amo~a e§I, H$mV, H$dS>çm, ~ob’$i, qS>H$, Jwi, VmJ d Km¶nmVmMo V§Vy
{Q>Q>mUo, ZdS>Uo, ‘mbnya, åhgXr, dg‘ma, eoUnya, eodJo. nwadR>çmg§~§YrMm C„oI {‘iVmo. ¶mMm dmna H$ê$Z ~m§YH$m‘ H$arV. àmMrZ H$mimnmgyZ A˶§V ¶mo½¶ nÜXVrZo
3. CÎma A푶wJrZ ñWio - Amï>mUo, Am‘Iob, B§Xdo, YZoa, ZdS>Uo, bmoH${hVdmXtÀ¶m nÌ Z§. 150 d 175 Z§~aÀ¶m nÌmV Wi nÜXVrMm JmdmVrb ‘§S>ir AZw^dr d H$V©~Jma n§M ‘§S>i ˶mda {Z¶§ÌU R>odVo Ago.
~«måhUdob, dmgIoS>r. C„oI ¶oVmo. Vo åhUVmV H$s doJdoJù¶m Jmdr Wio AgVmV. ˶m Wù¶m§Mr Zmdo ’$S> nÜXVrMo ’$m¶Xo :
4. Vm‘«nmfmU¶wJrZ ñWio - (B.g.nydu 4 hOma 2700 df}) C^§S>, qMMIoS>o, Jmdm§À¶m Zmdmà‘mUo {dbjU AgVmV. CXm. åhgm~mMo ’$S>, nigmMo ’$S>, 1. nmʶmMr JaO bjmV KodyZ nmUr dmQ>n
N>S>dob, O¡VmUo, XþgmUo, ^mS>Uo, YmS>Uo, ê$U~ir, gmH«$s. EoS>~mB©Mm ’$S> B. ¶mdê$Z Agm {ZîH$f© {ZKVmo H$s, Jmdm§À¶m ApñVËdm~amo~aM 2. gd© O‘rZrg gmaIo nmUr {‘io. ˶m‘wio nmUr dm¶m OmV Zgo.
darb Jmdm§Mm d¡^dembr B{Vhmg CËIZZ H$ê$Z àmMrZ g§ñH¥$VrÀ¶m AZoH$ Wio ApñVËdmV Ambr AgmdrV. hm B{Vhmg nhmV AgVmZm ImZXoemVrb hr 3. {nH$m§À¶m H«$‘ nÜXVrZo O‘rZrg {dlm§Vr {‘io. hr nÜXV eoH$S>mo dfm©nmgyZ
n¡by§da àH$me Q>mH$Vm ¶oB©b. nÜXV àmMrZ H$mimnmgyZ ApñVËdmV AgʶmMr eŠ¶Vm Amho. Mmby AgyZhr ¶oWrb O‘rZ H$Yrhr Iam~ qH$dm jma¶wº$ Pmbr Zmhr.
Vmnr Imoè¶mV ˶m H$mimV Á¶m dgmhVr Pmë¶mV, ˶mMr H$maUo ImZXoemVrb XJS>r ~§Ym¶mªMr ‘m{hVr Mm¡Xmì¶m eVH$mnmgyZ {‘iVo. 4. gd© eoVH$¶mªMo {hVg§~§Y EH$M AgV. ˶m‘wio nmʶmMm AdmñVd d
Imbrbà‘mUo ˶m AJmoXa dmiyMo H$ƒo ~§Ymao AgmdoV. ˶m§À¶m ghmæ¶mZo Wim§Zm nmUr {Xbo AZ{YH¥$V dmna hmoV Zgo. gdmªZm g‘mZ nmUr dmQ>n Ho$bo OmB©.
1. ImZXoemV Vmnr Imo¶m©Mr d¡{eï²>¶nyU© ^m¡Jmo{bH$ aMZm. OmV Agmdo. ZXrH$mR>À¶m Jmdr ~§Ymao Agë¶mMm C„oI {edH$mimVhr 5. ’$S> nÜXVr‘wio JmdmV EH$monm d ghH$m¶© dmT>rg bmJo.
2. CÎma d X{jU ^maVmÀ¶m ‘Ymo‘Y Agë¶mZo àma§^rnmgyZ ‘mZdr ñWbm§Va. AmT>iVmo. ˶m H$mimV nmQ>ñWi O{‘ZrgmR>r EH$ar Xhm ê$n¶o Agm gmam 6. ZXrVrb dmhVo nmUr ghH$mar VËdmda dmQ>ʶmMr hr AmXe© nÜXV hmoVr,
3. ì¶mnmamg Cn¶wº$. AmH$mabm OmB©. WiH$ar Hw$Qw>§~mÀ¶m ñdmdb§~ZmÀ¶m Ñï>rZo Vr ‘hËdnyU© hmoVr.
4. ¶mo½¶ nmD$g, Vmnr d CnZÚm (nm§Pam, H$mZ, ~wamB©, {JaUm) ¶m ~ma‘mhr gZ 1818 ‘ܶo B§J«Om§Zr ImZXoe Vmã¶mV Koë¶mZ§Va ¶oWrb n{hbo 7. ¶mV nmUr dmQ>n, {nH$ amIUo ho ’$S> H$‘©MmarM H$aV. ˶m‘wio d¥ÜX,
dmhUm¶m© ZÚm B˶mXt‘wio ‘hmamï´>mVrb AmÚ eoVH$ar Vmnr Imo¶m©V CX¶mg H$boŠQ>a Om°Z ~«r½g ¶m§Zr eoVrbm nmUr nwadR>m H$aUm¶m© ~§Ym¶mªMr nhmUr Ho$br {dYdm, ZmoH$ar H$aUmao ¶m§Zm CËnÞmMr {Z{üVr hmoVr.
Ambo. gmH«$s VmbwŠ¶mV nm§Pam H$mZ Imo¶m©V ‘moR>çm à‘mUmV darb Jmdm§Zm AgVm ˶m§Zm 187 ~§Ymao Agë¶mMo AmT>ibo. nU AmO XþX£dmZo Vr ¶mXr 8. d¥j g§dY©Z - nmQ>MmarV Zoh‘r nmUr Agë¶m‘wio MmarÀ¶m H$S>obm
dgmhVr {Z‘m©U Pmë¶m AmhoV. CnbãY Zmhr. gZ 1819 ‘ܶo 187 ~§Ym¶mªn¡H$s ’$º$ 40 ~§Ymao gwpñWVrV Agboë¶m ‘moH$ù¶m OmJoV JmdH$¶mªZr ‘moR>çm à‘mUmV d¥j bmdbo. drg -
Vm‘«nmfmU ¶wJr g‘mO aMZoMr d g§ñH¥$VrMr gmH«$s Odirb H$mdR>o Jmdr S>o¸$Z hmoVo, Aer ‘m{hVr S>o¸$Z H${‘eZ [anmoQ>© d {~«Q>rem§À¶m ImZXoe J°Po{Q>Aa‘ܶo n§Mdrg dfm©nydu AZoH$ Jmdm§Zm Am‘am¶m hmo˶m. ¶m Am‘am¶mÀ¶m C„oI WodoZmo
H$m°boOZo Ho$boë¶m gZ 1984 Am¶V CËIZmZo ¶oWrb AmÚ eoVH$¶mªÀ¶m {‘iVo. ImZXoemV ˶m H$mimV H$m‘ H$aUm¶m© ñQw>AQ>© JmS>©Z ¶m A{YH$m¶m©Zo d Q´>ìho{Z¶a ¶m naH$s¶ àdmem§Zr Amnë¶m àdmg dU©ZmV Ho$bobm Amho. nU
OrdZ g§ñH¥$Vrda àH$me nS>bm. H$mdR>o ¶oWrb dgmhV Vrg hoŠQ>a ^y^mJmV Amnë¶m {bImUmV nmQ>ñWi ~mJm¶V åhUOo ZXrdarb bhmZem ~§Ym¶m©À¶m XþX£dmZo AmO ˶m Zï> Pmë¶m AmhoV.
ngabr hmoVr. gmH«$s VmbwŠ¶mVrb qMMIoS>o ¶oWo (B.g.nyd© 1400 Vo 1000) ghmæ¶mZo nmUr AS>dyZ ~mJm¶V Ho$br OmUmar O‘rZ hmo¶, Agm C„oI Ho$bm
¶m H$mbI§S>mVrb Omod} g§ñH¥$Vr CËIZZmV ‘mVrMr ^m§S>r d Vm§ã¶mMm ^mbm Amho. H«$‘e: Cd©arV ^mJ ‘mM© 2024 À¶m nmZmda
A{haamï´> H$mÝhXoe Zm {VZ A{ha gwnwÌ
1) N>ÌnVr {edmOr ‘hmamO 2) ^JdmZ lrH¥$îU 3) ‘hmamOm g¶mOramd Jm¶H$dmS>

A§Ymar gï>r A§Ymar gá‘r Mm§Þr Amï>‘r Mm§Þr MmD$Xg


a{ddma
J X ‘mir Jwê$Or nwʶVrV ìhB© (hmoir)
‘md Amdg
g§V EH$ZmW h Zm AmnQ>o nwʶVrV
‘hmamO gï>r

MmÞr nmS>m
gmo‘dma Mm§Þr Zd‘r

A§Ymar Aï>‘r ‘hmamOm g¶mOramd Jm¶H$dmS> O¶§Vr


{díd
A{hamUr {XZ VrV nwZr ìhB©,
Ty>Z(~§Omam)
^m|Jè¶m g‘má

nwZr Yw{bd§XZ
A§Ymar
‘§Jidma Zd‘r/Xg‘r
MmÞr ~rO/VrO MmÞr Xg‘r A§Ymar nmS>m
S>m°. CÎm‘amd nmQ>rb S>m§JarH$a O¶§Vr
{edmOramdXmXm nmQ>rb O¶§Vr
g§V godmbmb Amßnm ‘hmamO
(OiJmd)
‘hmamO O¶§Vr nwʶVrV
¶ed§Vamd
MìhmU O¶§Vr

~wYdma g§nmXH$ A§Ymar EH$mXg MmÞr Mm¡W


{dZm¶H$s Mm¡W
A§Ymar ~rO
h.Zm. AmnQ>o nwʶ{VWr
e§H$a nm§Sw> MmÞr
‘mir O¶§Vr Am‘bm
EH$mXg

lr. ~mnygmho~ hQ>H$a lr. E.Or. nmQ>rb


Jwédma àH$meH$ MmÞr n§M‘r

A§Ymar ~mag MmÞr ~mag


^mJdV EH$mXg
A§Ymar
PoS>. ~r. nmQ>rb VrO
nwʶVrV

lr. {dH$mg nmQ>rb àmMm¶© àem§V nmQ>rb


ewH«$dma MmÞr gï>r MmÞr Voag A§Ymar Mm¡W
H$‘©dra ^mD$gmho~ {hao O¶§Vr
ñdmV§Í¶ goZmZr brbmVmB© nmQ>rb O¶§Vr gÎmaqgJr
‘m¶bo
YOOmg
~oQ>mdXhÿZ

A§Ymar Voag
H$nboga OÌm ‘wS>mdX
àH$mem OÌm, EH$bì¶ O¶§Vr
Xod‘moJam ¶m‘moJr, VmoaU‘mi OÌm
‘wº$m~mB© Mm§JXod OÌm h Zm AmnQ>o O¶§Vr

e{Zdma A§Ymar MmD$Xg


‘ëhmaamd hmoiH$a O¶§Vr
MmÞr gá‘r MmÞr Voag A§Ymar n§M‘r
‘mM©-2024

gm¡aD$O}Mm dmnaM Iar Vmnr ~°aoOogdarb ‘mÌm...


CXH$ Mmbdmdo ¶wº$s !
n¶m©daU Am{U {ZgJm©À¶m ajUm~m~V {H$˶oH$ eVH$m§nydu {d{dY AmìhmZo : Á¶mÀ¶m A§VJ©V eoVH$è¶m§Zm gm¡a n§n Am{U BVa gm¡a COm© AmYm[aV CnH$aUo
g§Vm§Zr OZOmJa Ho$bm Amho. ˶m§Zr Amnë¶m A^§Jm§‘YyZ nmUr, D$Om©, d¥j, 1) àma§{^H$ Jw§VdUyH$ : gm¡a n°Zoëg Am{U Cngm qgMZ àUmbrMr àma§{^H$ CnbãY H$ê$Z {Xbr OmV AmhoV. hr ¶moOZm eoVH$è¶m§Zm Amnë¶m eoVrgmR>r
{ZgJ© Am{U EHy$UM g¥ï>rÀ¶m g§ajUm~m~V Zo‘Ho$ {dMma ‘m§S>bo AmhoV. Jw§VdUyH$ ‘moR>r AgVo. ñdV§Ì D$Om© òmoV CnbãY H$ê$Z XoʶmÀ¶m {XeoZo EH$ ‘hËdmMr nmD$b Amho.
bm§~bobm nmD$gH$mi Am{U XadfuMm XþîH$mi ‘mZd{Z{‘©V AmhoV. H$maU 2) Vm§{ÌH$ kmZ : gm¡a n°Zoëg Am{U qgMZ àUmbrMo XoI^mb Am{U 2) JwOamV gm¡a qgMZ ¶moOZm : JwOamV gaH$maZo gm¡a CO}da MmbUmè¶m
g§Vm§Zr ˶mH$mimV {Xboë¶m nmʶmMm dmna ¶wº$sZo H$aʶmÀ¶m åhUOoM XþéñVrgmR>r Vm§{ÌH$ kmZmMr Amdí¶H$Vm AgVo. qgMZ n§nm§gmR>r EH$ {deof ¶moOZm gwê$ Ho$br Amho. ¶m ¶moOZoA§VJ©V,
H$miOrH$mQ>çmZ§ H$aʶmÀ¶m Bemè¶mH$S§> AmnU gmoB©ñH$a Xþb©j Ho$b§ Amho. 3) ‘m¡g‘r à^md : T>Jmi dmVmdaU Am{U nmD$g qH$dm YyirÀ¶m H$maUmZo gm¡a eoVH$è¶m§Zm gm¡a n§n ñWm{nV H$aʶmgmR>r AZwXmZ {Xbo OmVo.
~i ~wÕr doMy{Z¶m eº$s, CXH$ Mmbdmdo ¶wº$s & n°ZoëgMr H$m¶©j‘Vm H$‘r hmoD$ eH$Vo. 3) Vob§JmUm gm¡a COm© AmYm[aV Cngm qgMZ àH$ën : Vob§JmUm gaH$maZo
Zmhr MiU V¶m A§Jr, Ymdo bdUm‘mJo doJr && {ZîH$f© : gm¡a CO}da MmbUmar Cngm qgMZ ¶moOZm hr eoVrÀ¶m amÁ¶mVrb eoVH$è¶m§gmR>r gm¡a COm© AmYm[aV Cngm qgMZ àH$ën gwê$ Ho$bo
n¥Ïdrda nS>Umam nmD$g gmR>dbm nm{hOo, ˶mM§ nmUr ¶wº$sZ§ joÌmVrb EH$ AmemXm¶r nmD$b Amho. ¶m‘wio D$Om© Am{U nmʶmMr ~MV AmhoV. ¶m àH$ënm§‘ܶo gm¡a n§n Am{U gm¡a n°ZoëgMm dmna H$ê$Z eoVrgmR>r
Mmbdb§ nm{hOo, Ag§ VwH$mo~mam¶ gm§JVmV. CVmamH$S§> dmhʶmMr nmʶmMr hmoD$Z eoVH$è¶m§Zm Am{W©H$ ’$m¶Xm hmoVmo. VgoM, ¶m nÕVr‘wio n¶m©daU nmUr nwadbo OmVo.
gd¶ AgVo. Vo ܶmZmV KoD$Z nmʶmbm hdr Ver {Xem {Xbr nm{hOo.ho emœV g§ajUmVhr ‘XV hmoVo. ¶mo½¶ {Z¶moOZ Am{U gaH$mar ‘XVrZo ¶m ¶moOZoMm 4) Am§Y« àXoe gm¡a COm© AmYm[aV {bâQ> qgMZ : Am§Y« àXoe gaH$maZo
à‘mU AmVm {dkmZmÀ¶m Am{U V§ÌkmZmÀ¶m ‘mܶ‘mVyZ AmVm MT>mdmÀ¶m A{YH$m{YH$ dmna Ho$bm OmD$ eH$Vmo. {deofV: {bâQ> qgMZ àH$ënm§gmR>r gm¡a COm© AmYm[aV àUmbrMm {dMma Ho$bm
~mOyZo bm§~ bm§~ n¶ªV nmUr ZoD$ OmD$Z XmI{dʶmgmR>r gm¡a CO}da OJ^amVrb AZoH$ Xoem§‘ܶo gm¡a CO}da MmbUmè¶m Cngm qgMZ Amho . ¶m àH$ënm§ ‘ ܶo Obme¶mVy Z nmUr C§ M mdarb eo V rn¶ª V
AmYm[aV ObqgMZ ¶moOZm am~{dë¶mg eoVH$è¶m§Zm ˶m§Mo OrdZ‘mZ ¶moOZm§Mm dmna dmT>V Amho. ¶m ¶moOZm ZdrZ V§ÌkmZmMm Cn¶moJ H$ê$Z nmohmoMdʶmgmR>r gm¡a n§nm§Mm dmna Ho$bm OmVmo.
C§Mmdʶmg ghmæ¶^yV R>aob. gm¡a D$O}da AmYm[aV ObqgMZ ¶moOZmMo eoVrÀ¶m joÌmV Obg§YmaU Am{U D$Om© g§dY©ZmÀ¶m {XeoZo ‘hËdmMo nmD$b ¶m àH$ënm§‘wio ^maVmVrb eoVH$è¶m§Zm D$Om© ñdmdb§~Z, nmʶmMr
CÔoí¶ eoVrbm nwaogm nmʶmMr gmo¶ H$aUo Amho.^maVmVrb eoVr hr CMbV AmhoV. AmnU OJmVrb H$mhr ‘moR>çm gm¡a CO}da MmbUmè¶m Cngm ~MV Am{U CËnmXZmV dmT> ¶mgma»¶m AZoH$ ’$m¶Xo hmoV AmhoV. VgoM, ¶m
nma§nm[aH$nUo nmdgmda Adb§~yZ Agbobr Amho. ‘mÌ, dmT>˶m Obdm¶y qgMZ àH$ënm§Mr ‘m{hVr nmhÿ: àH$ënm§‘wio ^maVmVrb eoVrÀ¶m nÕVrV AmYw{ZH$Vm Am{U emœVVm ¶oV Amho.
n[adV©Zm‘wio A{Z¶{‘V nmD$g Am{U ObòmoVm§À¶m H$‘VaVo‘wio eoVH$è¶m§Zm 1) ‘moa¸$moMr Zya AmodamPPmQ> gm¡a àH$ën : ‘moa¸$mo‘ܶo Zya AmodamPPmQ> hm ^maVmVrb ‘moR>çm {bâQ> qgMZ àH$ënm§gmR>r Am{W©H$ ì¶dhm¶©Vm {bâQ>
AZoH$ AmìhmZo gm‘moar Omdr bmJV AmhoV. ¶mMm n[aUm‘ åhUyZ, Cngm qgMZ OJmVrb gdm©V ‘moR>m gm¡a COm© àH$ën Amho. hm àH$ën Z Ho$di {dÚwV qgMZ àH$ën ho ObòmoVm§nmgyZ Xÿa Agboë¶m eoVrÀ¶m O{‘Zrn¶ªV nmUr
¶moOZm (Drip Irrigation) hr eoVrÀ¶m joÌmV EH$ ‘hËdmMr H«$m§Vr åhUyZ {Z{‘©VrgmR>r Va qgMZmgmR>rhr Cn¶moJmV AmUbm OmV Amho. ¶oWrb gm¡a nmohmoMdʶmMo EH$ à^mdr ‘mܶ‘ Amho. ‘mÌ, ¶m àH$ënm§Mr Am{W©H$ ì¶dhm¶©Vm
g‘moa Ambr Amho. ¶m nÕVr‘ܶo, nmUr WoQ> dZñnVtÀ¶m ‘wimer W|~mW|~mZo n°Zoëg COm© {Z{‘©Vr H$ê$Z Vr qgMZ n§nm§Zm nwadVmV, Á¶m‘wio eoVrgmR>r hr AZoH$ KQ>H$m§da Adb§~yZ AgVo. Imbrb ‘wX²Úm§da AmYm[aV Am{W©H$
{Xbo OmVo, Á¶m‘wio nmʶmMr ~MV hmoVo Am{U CËnmXZmVhr dmT> hmoVo. AmVm, Amdí¶H$ nmUr CnbãY hmoVo. ì¶dhm¶©VoMm {dMma Ho$bm OmVmo :
¶m Cngm qgMZ nÕVrbm A{YH$ n¶m©daUnyaH$ Am{U emœV ~ZdʶmgmR>r 2) H°${b’$mo{Z©¶mMr Bånr[a¶b B[aJoeZ {S>pñQ´>ŠQ> : H°${b’$mo{Z©¶m‘ܶo àma§{^H$ Jw§VdUyH$ : {bâQ> qgMZ àH$ënm§gmR>r Amdí¶H$ AgUmar àma§{^H$
gm¡a COm© (Solar Energy) Mm dmna Ho$bm OmV Amho. gm¡a D$O}Mm dmna H$ê$Z Bånr[a¶b B[aJoeZ {S>pñQ´>ŠQ> hm àH$ën gm¡a CO}da MmbUmè¶m Cngm qgMZ Jw§VdUyH$ ‘moR>r AgVo. ¶m‘ܶo n§qnJ ñQ>oeÝg, nmBnbmBÝg, {dÚwV
ObqgMZ H$aʶmMo ’$m¶Xo AZoH$ Amho. gm¡a CO}Mo ‘hËd: gm¡a COm© hr àUmbrMm EH$ CËH¥$ï> CXmhaU Amho. ¶oWo gm¡a n°ZoëgMm dmna H$ê$Z eoVrgmR>r B§’«$mñQ´>ŠMa Am{U gm¡a n°ZoëgMm g‘mdoe AgVmo. ¶m Jw§VdUwH$sMo ¶mo½¶
ZdrH$aUr¶, {Za§Va CnbãY AgUmar Am{U n¶m©daUmg AZwHy$b AgUmar bmJUmao nmUr n§n Ho$bo OmVo. {Z¶moOZ Am{U {dÎmr¶ ‘m°S>oqbJ H$aUo Amdí¶H$ AgVo.
COm© Amho. ^maVmV gy¶©àH$memMr àMwaVm Agë¶mZo gm¡a COm© hm CO}Mm EH$ 3) ^maVmVrb H$‘bmnwar gm¡a Cngm qgMZ àH$ën : ^maVmVrb Vob§JmUm Am°naoeZb IM© : {bâQ> qgMZ àH$ënm§À¶m Am°naoeZb IMm©‘ܶo {dÚwV
‘hËdmMm òmoV ~Zy eH$Vmo. gm¡a n°ZoëgMm dmna H$ê$Z COm© {Z{‘©Vr Ho$br OmD$ amÁ¶mV H$‘bmnwar gm¡a Cngm qgMZ àH$ën hm EH$ AmXe© àH$ën Amho. ¶oWo IM©, XoI^mb Am{U ‘aå‘V, H$‘©Mmar IM© Am{U BVa Mmby IMmªMm g‘mdoe
eH$Vo, Or Z§Va {d{dY CnH$aUm§Zm MmbdʶmgmR>r dmnabr OmVo. gm¡a n°ZoëgMm dmna H$ê$Z qgMZmgmR>r Amdí¶H$ D$Om© {Z{‘©Vr Ho$br OmVo. AgVmo. gm¡a CO}Mm dmna H$ê$Z ho IM© H$‘r Ho$bo OmD$ eH$VmV.
gm¡a CO}da MmbUmè¶m Cngm qgMZ ¶moOZoMr H$m¶©àUmbr: gm¡a 4) MrZMr bm|J¶m§p½O¶m S°>‘ gm¡a àH$ën : MrZ‘ܶo bm|J¶m§p½O¶m S°>‘ gm¡a CËnmXZ dmT>: {bâQ> qgMZ àH$ënm§‘wio eoVrÀ¶m CËnmXZmV dmT> hmoVo,
CO}da MmbUmar Cngm qgMZ ¶moOZm ‘w»¶V… gm¡a n°Zoëg, EH$ qgMZ n§n àH$ën hm Ob{dÚwV Am{U gm¡a CO}Mm g§¶wº$ dmna H$aUmam àH$ën Amho. hm Á¶m‘wio eoVH$è¶m§Mo Am{W©H$ pñWVr gwYmaVo. ¶mMm WoQ> n[aUm‘ åhUyZ
Am{U Cngm qgMZ àUmbrÀ¶m ZoQ>dH©$nmgyZ ~Zbobr AgVo. gm¡a n°Zoëg àH$ën Obg§YmaU Am{U Cngm qgMZmgmR>r COm© nwadVmo. eoVH$è¶m§Mr Am{W©H$ ì¶dhm¶©Vm gwYmaVo.
gy¶©àH$memMo CO}V ê$nm§Va H$aVmV, Or Z§Va BbopŠQ´>H$b EZOu‘ܶo ¶m àH$ënm§‘YyZ Amnë¶mbm {eH$ʶmMr Am{U ˶m§À¶m V§ÌkmZmMm Cn¶moJ g~{gS>r Am{U AZwXmZ : ^maV gaH$ma Am{U amÁ¶ gaH$mao AZoH$Xm {bâQ>
n[ad{V©V hmoVo. hr COm© EH$m BÝìhQ>©aÛmao {dÚwV àdmhmV ~Xbbr OmVo Am{U H$ê$Z Amnë¶m XoemVrb eoVrÀ¶m nÕVrV gwYmaUm H$aʶmMr g§Yr Amho. ¶m qgMZ àH$ënm§gmR>r g~{gS>r Am{U AZwXmZ àXmZ H$aVmV. ho AZwXmZ
Vr qgMZ n§nmbm nwadbr OmVo. hm n§n nmʶmMm àdmh {Z¶§{ÌV H$aVmo Am{U Am§Vaamï´>r¶ àH$ënm§‘YyZ AmnU D$Om© Am{U nmʶmÀ¶m g§dY©ZmÀ¶m {XeoZo Jw§VdUyH$ Am{U Am°naoeZb IM© H$‘r H$aʶmg ‘XV H$aVo.
Cngm qgMZ àUmbrVyZ W|~mW|~mZo nmUr nwadVmo. Amnë¶m XoemVrb eoVr nÕVrV AmYw{ZH$Vm AmUy eH$Vmo. Obdm¶y n[adV©Z Am{U emœVVm: Obdm¶y n[adV©ZmÀ¶m n[apñWVrV, gm¡a
¶moOZoMo ’$m¶Xo : gm¡a CO}da MmbUmè¶m Cngm qgMZ ¶moOZm§Mr ^maVr¶ n[apñWVr - CO}da MmbUmao {bâQ> qgMZ àH$ën ho Obg§YmaU Am{U emœV {dH$mgmÀ¶m
1) D$Om© ~MV : gm¡a CO}Mm dmna H$ê$Z {dÚwV D$O}Mr ~MV hmoVo, Á¶m‘wio ^maVmV gm¡a CO}da MmbUmè¶m Cngm qgMZ ¶moOZm§Mm {dMma {XeoZo ‘hËdmMo R>aVmV. ¶m‘wio XrK©H$mbrZ Am{W©H$ ì¶dhm¶©Vm gwYmaVo.
eoVH$è¶m§À¶m drO {~bmV H$nmV hmoVo. Ho$bm OmV Amho Am{U AZoH$ {R>H$mUr ˶mMr A§‘b~OmdUrhr gwê$ Amho. V§ÌkmZmVrb àJVr: V§ÌkmZmVrb àJVr‘wio gm¡a n°Zoëg Am{U n§qnJ {gñQ>åg
2) nmʶmMr ~MV : Cngm qgMZ nÕVr‘wio nmʶmMr ~MV hmoVo, H$maU nmUr ^maVmÀ¶m {d{dY ^mJmVrb eoVH$ar Am{U gaH$mar g§ñWm ¶m ZdrZ A{YH$ H$m¶©j‘ Am{U H$‘r IMm©Vrb ~Zbo AmhoV, Á¶m‘wio {bâQ> qgMZ
WoQ> ‘wimer OmVo Am{U dm’o$À¶m ê$nmV Zï> hmoʶmMr à‘mU H$‘r hmoVo. V§ÌkmZmMm bm^ KoV AmhoV. àH$ënm§Mr Am{W©H$ ì¶dhm¶©Vm gwYmaVo.
3)CËnmXZ dmT >: ¶mo½¶ à‘mUmV Am{U ¶mo½¶ doir nmUr {‘imë¶mZo {nH$m§Mr AmnU ^maVmVrb H$mhr à‘wI gm¡a CO}da MmbUmè¶m Cngm boIH$ : lr a§Jamd ^mB©Xmg nmQ>rb aZmB©MoH$a
dmT> Mm§Jbr hmoVo Am{U CËnmXZmV dmT> hmoVo. qgMZ àH$ënm§Mr ‘m{hVr nmhÿ : (M.Tech d[að> A{^¶§Vm ~hþamï´>r¶ H§$nZrV H$m¶©aV)
4) n¶m©daUmg AZwHy$b : gm¡a COm© hr n¶m©daUmg hmZr nmohmoMdUmar 1) Hw$gw‘ ¶moOZm (KUSUMA Scheme) : ^maV gaH$maZo {H$gmZ h ‘w {X„r aZmBMo VmbwH$m A‘iZoa {Oëhm OiJmd
Zgë¶mZo ¶m nÕVr‘wio n¶m©daU g§ajUmV ‘XV hmoVo. D$Om© gwajm Ed§ CËWmZ ‘hmA{^¶mZ (KUSUMA) ¶moOZm gwê$ Ho$br Amho,

H«$‘e: ’o$~w«dmar 2024 ‘mJrb nmZmdéZ - ¶mo½¶ d ݶmæ¶ dmQ>n H$aUmar hr AmXe©dV ’$S> nÜXV nwZ{O©{dV H$ê$Z Vr àmMrZ H$mimnmgyZ Amnë¶m XÿaXeu dmagm§Zr d àemgH$m§Zr hr AmXe© qgMZ
9. amoOJma {Z{‘©Vr : nmQ>MmarV d ~m§YmÀ¶m ~mOyg gVV nmUr Agë¶mZo JdV {Q>H${dʶmgmR>r AWm©V Amnbo amï´>{hV OmonmgʶmgmR>r VZ, ‘Z, YZmZo nÜXVr am~{dbr. ¶m AmXe© dmaí¶mMo g§dY©Z hmodyZ Vr H$m¶m©pÝdV H$aʶmMo
CJdV Ago. ˶m JmdmVrb ‘mob‘Owar H$aUmao n§Yam - drg OU JdV H$mnyZ Vo à¶ËZ H$aʶmMr {ZVm§V Amdí¶H$Vm Amho. à¶ËZ gdm§©Zr H$amdoV.
{dH$V d Amnbm M[aVmW© MmbdV. OmJ{VH$ dmagm : ¶m A{^Zd qgMZ ’$S> nÜXVrbm OmJ{VH$ dmagm {‘idʶmgmR>r gd©
10. XþYXÿ^˶mV dmT> : OZmdam§Zm amoO {hadm Mmam {‘imë¶mZo ˶m ˶m ImZXoemVrb A{^Zd ObqgMZ nÜXVrMm gd©Ñï>rZo Aä¶mg Ho$bm AgVm ¶m ImZXoe dm{g¶m§§Zr à¶ËZ H$aUo Oê$arMo Amho. AemM àH$maÀ¶m
IoS>çmV ‘moR>çm à‘mUmV OZmdam§Zm (W|S>çm, ‘|T>çm, JmB© - åher) ¶m§Zm nÜXVrbm OmJ{VH$ dmagm {‘i{dʶmgmR>r à¶ËZ Ho$ë¶mg Z¸$sM ˶mg hm Obg§YmaUmÀ¶m nÜXVrbm MrZ d BamU ¶m Xoem§Zr OmJ{VH$ dmagm åhUyZ
{hadm Mmam {‘io. ˶m‘wio ‘moR>çm à‘mUmV XþYmÀ¶m CËnÞmV dmT> Pmbr. VgoM dmagm àmá hmoB©b, Ago EH$ Aä¶mgH$ åhUyZ ‘mPo ‘V Amho. ‘mݶVm {‘i{dbr. hm AmXe© AmnU g‘moa R>odyZ Á¶m nÜXVrZo OJmbm
OZmdam§À¶m {dð>oZo (eoU) eoVmg O¡{dH$ IV {‘imë¶m‘wio O{‘ZrMm nmoV hr A{^Zd ObqgMZ nÜXV OmJ{VH$ ñVamda A{Ve¶ Aä¶mgnyU© nÜXVrZo qgMZmÀ¶m {Z¶moOZmMm AmXe© KmbyZ {Xbm d OJmbm nmʶmMo Am¶moOZ,
dmTy>Z CËnmXZ dmT>bo. Aem àH$maMo {d{dY ’$m¶Xo ¶m nÜXVrZo H$‘r IMm©V d ‘m§S>ʶmMo H$m‘ OmJ{VH$ ObVÁk ‘m. S>m°. ‘mYdamd {MVio d ˶m§À¶m {Z¶moOZ, g§¶moOZ {eH${dbo ˶m ’$S> nÜXVrbm OmJ{VH$ dmagm
¶mo½¶ {Z¶moOZm‘wio g‘mOmbm {‘imbo. ¶m‘wio ¶m ^mJmVrb Am{W©H$ pñWVr ghH$m¶mªZr Ho$bo Amho. {‘i{dʶmgmR>r Á¶m à‘wI VaVwXr VgoM ˶mg bmJUmao gd© Eo{Vhm{gH$
‘O~yV Pmë¶mMo d {ejUmMo à‘mU dmT>ë¶mMo B§J«O gaH$maÀ¶m AhdmbmV ¶m nÜXVrMm Am§Vaamï´>r¶, amï´>r¶ d ñWm{ZH$ nmVirda Aä¶mg gwê$ Pmbm àemgH$s¶ g§X^© CnbãY H$ê$Z AmnUm gdm§©Mr XþX©å¶ BÀN>meº$s gaH$ma,
Z‘yX Ho$bobo {XgVo. Amho. gZ 1984 ‘ܶo A‘o[aHo$Vrb ’$moQ>© H$m°{bÝg ¶oWo qgMZ d nmʶmMm bmoH$à{V{ZYr, àemgZ, ¶§ÌUm d gd©gm‘mݶm§À¶m à{VgmXm{edm¶ Vo gmܶ
Ywù¶mV dmñVì¶mg Agboë¶m (gZ 1984) ^maV aËZ ga {ZMam ¶m g§~§Yr ~mamì¶m Am§Vamï´>r¶ n[afXoV ^maVmVrb VÁkm§Zr Amnbm hmoUma Zmhr. Vo gmܶ H$aʶmgmR>r à˶oH$mZo ImarMm dmQ>m CMbbm Va Vo
{dœ¡œaæ¶m ¶m§Mr Zo‘UyH$ àW‘ Ywio {OëømV Pmbr. ˶mdoiog ˶m§Zm ¶m à~§Y gmXa Ho$bm. VgoM gZ 1991 bm Ob Am¶moJ d nmQ>~§Ymao ImVo ‘hmamï´> eŠ¶ hmoB©b, Aer Amem ‘r ~miJVmo. A{hamZr {XZX{e©H$m àH$m{eV {Z{‘ÎmmZo
A{^Zd ObqgMZ nÜXVrVrb ¶mo½¶ d gwgyÌ nmUr dmQ>n nÜXVrZo ‘mohÿZ amÁ¶ ¶m§À¶m {dÚ‘mZo Ob d ^y‘r ì¶dñWmnZ g§ñWm (dmë‘r) Am¡a§Jm~mX hr g§H$ënZm gd© ImZXoe dm{g¶m§Zr nyU© H$aʶmgmR>r à¶ËZ H$amdoV.
Q>mH$bo. nwT>o Vo åh¡gyaMo {XdmU Pmë¶mZ§Va ˶m§Zr ¶m ’$S> nÜXVrMm AmXe© ¶m§À¶m ‘m’©$V Ywio, qnniZoa, gmH«$s ¶oWo ’$S> qgMZ nÜXVrda H$m¶©emim boIH$ : àmMm¶© S>m°. gO}amd ^m‘ao, Ywio
g‘moa R>odyZ åh¡gya g§ñWmZmV 36 hOma ~§Ymao ~m§Ybo. ho ¶m ’$S> nÜXVrÀ¶m Am¶mo{OV H$aʶmV Ambr hmoVr. VgoM {d{dY àMma ‘mܶ‘mVyZ VÁkm§Zr ‘mo. 9423979366
{Z¶moOZmMo ‘moR>o ¶eM åhQ>bo nm{hOo. d¡Mm[aH$ ‘§WZ gwê$ Ho$bo. ¶mgmR>r à˶j H¥$Vr H$aʶmMr Amdí¶H$Vm Amho.
Amnë¶m nyd©Om§Zr emoYbobr, AmngmV ghH$m¶© d¥ÜXtJV H$aUmar, nmʶmMo ’$º$ B{VhmgmMo JmoS>do JmdyZ MmbUma Zmhr. ZdrZ V§ÌkmZmMr OmoS> XodyZ ¶m
A{haamï´> H$mÝhXoe Zm {VZ A{ha gwnwÌ
1) N>ÌnVr {edmOr ‘hmamO 2) ^JdmZ lrH¥$îU 3) ‘hmamOm g¶mOramd Jm¶H$dmS>

A§Ymar MmÞr gï>r A§Ymar Mm¡W


a{ddma Voag/MmD$Xg MmÞr Voag

AO§J Voag
‘hmdra
O¶§Vr

{Pné AmÊUm nwʶVrV VmaIo à‘mUo


A§Ymar gá‘r MmÞr MmD$Xg
gmo‘dma MmÞr gá‘r A§Ymar n§M‘r

gÎmaqgJr ‘m¶ dUr Zr {~OmgZr ‘m¶ OÌm

’$mëJyZ Amdg

‘§Jidma A§Ymar Amï>‘r MmÞr Amï>‘r A§Ymar gï>r/gá‘r


MmÞr nwZr
S>m°. ~{iam‘ {hao nwʶ{VV

gÎmaqgJr
VrV MmÞr nmS>m, ‘m¶bo
JwT>rnmS>m, A{hamUr {XZ, YOm OmVrg
g‘«mQ> em{bdmhZ ~oQ>mdX.
ñ‘aU {XZ

~wYdma A§Ymar Zd‘r MmÞr ~rO A§Ymar nmS>m

춧H$Q>amd {hao O¶§Vr

MmÞr Zd‘r
am‘Zmo‘r, hmVoS>,
V„r ‘m dÝho.
‘oham‘m ‘mVm OÌm nmohamXodr.
Jwédma A§Ymar Xg‘r M¡V Xg‘r A§Ymar nmS>m
J.X. ‘mir nwʶVrV

MmÞr VrO

ImÁ¶m ZmB©H$ {~«{Q>e Am§~mnmZr ¶wÕ

ewH«$dma A§Ymar EH$mXg MmÞr Mm¡W A§Ymar ~rO

g§V Zm‘Xod ‘hmamO MmÞr EH$mXg


CËgd qhJmobr {dZm¶H$s ‘hmqbJXmg
Mm¡W A{haamd
S>m°. ~iram‘ ñ‘¥Vr {XZ,
qnnimXodr
{hao nwʶVrV OÌm,
^dmZr Xodr
OÌm Mm¡Jm§d.
A§Ymar ~mag MmÞr n§M‘r MmÞr ~mag
e{Zdma ‘ëhmaamd hmoiH$a nwʶVrV
g§H$ï>r Mm¡W

bú‘r n§M‘r

S>m°. CÎm‘amd nmQ>rb


nwʶVrV
E{àb-2024

nm§Pam ZXr g§dY©Z


nm§Pam ZXrdarb.....ObgnXm.... A¸$bnmS>m àH$ën 30 OmZodmar 1984 amoOr ‘§Owar, àH$ënmbm 17 XadmOo 24Owb¡ 2013 amoOr H$m‘ nwU© 12 {‘Q>a é§XrMo XadmOo C§Mr 8 {‘Q>a. hm
àH$ën 31.18 {‘Q>a C§Mr, nmVir 387.70 {‘Q>a C§M, YaUmV àW‘Vmh 27 2017 ‘ܶo 384 {‘Q>a j‘Von¶©V nmUr gmR>{dʶmV Ambo. gmS>oMma hOma hoŠQ>a qgMZmMm bm^. Cn¶wº$ ObgmR>m
88.82 Xebj YZ‘rQ>a. Ywio eha d J«m‘rUgmR>r ObgmR>m Ama{jV E‘.Am¶.S>r.gr.
XmoZ H$mbdo : S>mdm H$mbdm....^mXmUo,I§S>mb¶,~m§^wb},qMMdma,ZdS>Uo,H$mdR>r,H$moR>mao,‘ohaJm§d,nw‘}nmS>m,IoS>o,{Z‘S>mio,JmoXÿa,^moH$a,,qMMIoS>m,XoD$a,A¸$bnmS>m...

g‘mOmg‘moa C^o Amho. ZXr hr ‘mZdr OrdZmMm A{d^mÁ¶ ^mJ AgyZ ¶mM {H$Vr OwZm AmQ>o hr gkm p¼ñVnwd© 500 ‘ܶo {hßnm°H«o$Q²gZo nmʶmMr Z¡g{J©H$
ZÚm§da A{VH«$‘Uo hmoV Amho.d hr EH$ ZXr àdmhmVrb ‘w»¶ g‘ñ¶m ~ZyZ à{H«$¶oMm emoY bmdbm.
am{hbr Amho. ¶mgmR>r emgZ ñVamda d gm‘m{OH$ ñVamda ‘moR>r OZOmJ¥Vr ¶mdfu nmʶmZo AmoT> {Xë¶mZo YaUo Obme¶ {d{har AmQ>br AmhoV
hmoUo JaOoMo Amho ¶mM gmR>r nm§Pam H$mR> ~Mmd g{‘Vr 2015 nmgyZ Am{U nmʶmMr Q>±H$aMr dmQ> nmhʶmMr doi Amnë¶mda Ambr. Amnë¶mbm
A{daVnUo g§Kf© H$arV Amho. hr g{‘Vr {d{dY CnH«$‘ am~dyZ g‘mO OmJ¥Vr bmJUmè¶m nmʶmMo ómoV åhUOo nmdgmMo nmUr VmoM nmD$g gd©gmYmaUnUo
H$arV Amho.d emgZ ñVamda XoIrb ‘moR>çm à‘mUmV nm§Pam ZXr H$‘r Pmë¶m‘wio nmʶmMr nmVir Imbmdbr AgyZ EH$ ‘moR>o H$maU åhUOo
dmMdʶmgmR>r {OJ«rMm bT>m EH$mH$snUo bT>V Amho. nmʶmMo {df‘VoMo dmQ>n. Am{U Q>§MmB©Mr H$maUo XoIrb VerM Amho.
nmdgmim hm gJù¶m ObòmoVmMo nwZOudZ H$ê$Z KoʶmMm AmXe© bmoH$g§»¶m nydunojm Mm¡nQ>rZo dmT>br ˶m‘wio nmʶmMr XaS>moB© CnbãYVm H$‘r
H$mbI§S> Amho. ZÚm§Mm nmʶmMr àV (ewÕVm)hr nmdgmù¶mV gwYmaVo d ¶mM Pmbr d Xþgao H$maU åhUOo {nʶmMo d eoVrgmR>r ˶mMo emgZñVamda gw¶mo½¶
H$mimV nmdgmÀ¶m nmʶmMo g§ajU d g§dY©Z {dMma ‘mUgmÀ¶m ‘ZmV ìhm¶bm {Z¶moOZ Zmhr eoVrgmR>r d àm‘w»¶mZo D$g bmJdS>rgmR>r ^yJ^m©Vrb nmʶmMm
hdm. dmñV{dH$ ZXr-Zmë¶m§Mo nwZ{Z©‘m©U ¶mH$S>o AmnU bj XoV Zmhr. A‘¶m©X Cngm CnbãY EHy$U nmʶmÀ¶m gmR>çmVrb 89 Q>¸o$ nmUr eoVrgmR>r
˶mgmR>r ZXr ‘mJm©Vrb AS>Wio Xÿa H$aUo (A{VH«$‘U) JaOoMo Amho.Ago dmnabo OmVo 6 % nmUr CÚmoJmgmR>r Cd©[aV nmUr 5% nmUr KaJwVr
emgZmbm d g‘mOmbm ˶mMr JaO dmQ>V Zmhr. ¶m CbQ> ZXr‘ܶo Jmi H$Mam dmnamgmR>r dmnabo OmVo hr ‘moR>r V’$mdV bjmV KoVm nmʶmMo {Z¶moOZ
n¸$s ~m§YH$m‘o dmT>VM Amho. ¶m {ZîH$miOrnUm‘wio d AZmñWm‘wio ZXr Jm§^r¶m©Zo Ho$bo nm{hOo. d eoVrgmR>r, CÚmoJmgmR>r nmʶmÀ¶m {Z¶moOZm~m~V
Zmë¶m§Mr nwZ{Z©{‘©VrMm A^md Amho. emgZmZo nwÝhm emgZñVamda nrH$ aMZm ’$i^mÁ¶m D$g ‘H$m H$S>Ymݶ
ZXrnmÌmV ¶oUmam Jmi ˶mMo ~XbVo à‘mU ZÚm§Mm ~XbVm doi ¶mgma»¶m {d{dY nÕVrÀ¶m H$‘r nmʶmda OmñV CËnmXZ XoUmè¶m {nH$m§Mr
nmUr gmR>dʶmMo {R>H$mU nyaàUd OmJm {H$Zmè¶mdaMr T>mgiUmar ,OmJm bmJdS> H$aʶmgmR>r àd¥Îm Ho$bo nm{hOo.
ZXrVrb dZñnVr ˶m§Mr dmT>, ¶m~m~V H$moUVrhr H$miOr KoUmar ¶§ÌUm KoV ˶m{edm¶ bmoH$m§Mo OrdZ gwI g‘¥Õr hmoD$ eH$V Zmhr. nmUr ho OrdZ
Zmhr ˶mM ‘wio ZXrZmë¶m§Mm ‘moR>çm à‘mUmV èhmg hmoV Amho. ZXr-Zmë¶m§Mm Amho n¥Ïdrdarb à˶oH$ àm{U‘mÌmbm JaOoZwgma nmUr bmJVo. n¥Ïdr hm
nm§Pam ZXr hr Ywio {OëømMr OrdZ dm{hZr AgyZ ¶m ZXrMm CJ‘ PnmQ>çmZo hmoUmam èhmg AmO ho ‘moR>o AmìhmZ ~Zbo Amho. ˶mMr doirM Ordg¥ï>r Agbobm EH$‘od J«h Amho d ˶mda gOrd àmUr g¥ï>r OJV AgVo.
qnniZoa Odirb 'e|XdS> ^dmZr' À¶m S>m|JamVyZ, Va g§J‘ hm ~oQ>mda ¶oWrb H$miOr KoVbr Zmhr Va ^{dî¶mV OrdZXm{¶Zr ZÚm ‘¥Vàm¶ ìhm¶bm doi nm§Pam H$mR> ~Mmd g{‘VrMr do~gmB©Q>
Vmnr ZXrbm. hr nm§Pam ZXr {‘iVo.nm§Pam d VmnrÀ¶m g§J‘mda bmJUma Zmhr. https://panzarabachav.in/
‘hm{edamÌrbm ‘moR>r ¶mÌm ^aVo. ¶m g§J‘mda nm¡am{UH$ XJS>r {edmb¶ AgyZ ¶m ZÚm§Mr nwZ{Z©‘m©U ^{dî¶mV hr H$R>rU hmoD$Z ~gob.à˶oH$ ZXrMo boIH$ : ‘moVrbmb nmoVXma
{eënH$boMm nmʶmVrb g§J‘mMm CËH¥$ï> Z‘wZm Amho. EH$ ~§{XñV Ago Imoao AgVo. ¶m Imoè¶mV ‘w»¶ ZXr d {VÀ¶m AZoH$ CnZÚm ‘mo. 9405814662)
nm§Pam ZXr À¶m CnZÚm H$mZ, Om‘Iobr AgyZ hr ZXr qnniZoa, ¶m§Mo Omio AgVo Z¡g{J©H$ ObmoËgaUmMm n[aUm‘ H$maH$ R>aV AgVmo. ZÚm, Aܶj nm§Pam H$mR> ~Mmd g{‘Vr,
gmH«$s, Ywio ,qeXIoS>m ¶oWyZ OmV AgyZ. Vã~b eoH$S>mo JmdmVyZ ¶m ZXrMm CnZÚm ¶m§À¶m ¶m Omù¶mVrb à˶oH$ CnZXr hr ˶m Imoè¶mVyZ hmoUmè¶m ^mOnm Ywio {Oëhm à{gÕ à‘wI.
àdmh dmhVmo d hm gJim àdmg 160 H$s. ‘r. hmoVmo. ObËgmaUmVrb Adí¶ Aer e¥§Ibm Ago Zmbo-AmoT>o Aem Imoè¶mVrb ho ^mOnm Ywio {Oëhm {MQ>{Ug.
nm§Pam ZXr hr VmnrMr CnZXr AgyZ nm§Pam À¶m CnZÚm XmoZ àdmh AmoiIbo OmVmV Var à˶oH$mMo {d{eï> ñWmZ AgVo. ˶m‘wio
AmhoV. (H$mZ ,Om‘Iobr) nm§Pam ZXr hr e|XdS> ^dmZr À¶m gømÐrÀ¶m nd©V ZXrImoè¶mVrb hm©g nmhUmè¶m gd©OU àdmhm§Mo nwZ{Z©‘m©U hmoUo JaOoMo AgVo
am§Jm§À¶m Hw$erVrb 'JmbʶmÀ¶m' S>m|JamVyZ CJ‘ Pmbm AgyZ n{hbo ‘moR>o eha Imoè¶mÀ¶m {dH$mg hr Z¡g{J©H$ {dH$mg à{H«$¶m Amho. Vr ˶m àXoemÀ¶m C§M
qnniZoa AgyZ ¶mVyZM hr ZXr A{VH«$‘UmÀ¶m {di»¶mV doT>br Jobr Amho. g§H$ënZm§Zwgma nS>Umè¶m nmdgmMo àdmh‘mJ© V¶ma hmoVmV. ˶m ‘mJm©Mo
¶mnojm ^¶mZH$ nm§Pam ZXrMr XþamdñWm Ywio ehamV Pmbobr Amho. ¶m ZXrMm Ob{d^mOH$ ˶m‘wio XmoZ ZÚm Imoë¶m§H$S>o OmUmè¶m nmʶmMo {d^mOZ hmoV
160 {H$‘r àdmg nyd© dm{hZr ZXr Ywio ehamnmgyZ 8 {H$‘r A§Va dmhV AgVo. emgZmH$S>o ¶m ObómoV {df¶r {dœmghm¶© ‘m{hVr CnbãY Zmhr.
Joë¶mda {VÀ¶m ‘mJm©V ¶oUmam. ^rVrÌñVa ’$moSy>Z Vr EH$m Aé§X XarVyZ {H$Vr ZÚm, Zmbo, ‘moR>o Pmbo, N>moQ>o Pmbo ^yOb nmVir ‘m{hVr AmT>iyZ ¶oV
digm KoV. Z§Va WmiZoa ¶m JmdmnmgyZ gw‘mao 8 {H$‘r A§Vamda '‘wS>mdmX' Zmhr.
¶oWo Vmnr ZXrbm {‘iVo. nm§Pam ZXr gh BVa ZÚm nwZ{Z©‘m©U àH$mamV ZXrnmÌmV A{VH«$‘U
nm§Pam ZXrdarb qnniZoa Odirb 'nm§Pam ‘ܶ‘ àH$ën' AgyZ ‘wº$ H$aUo d bmb (aoS>) {ndir (¶o„mo) {hadr (J«rZ) ¶m nyaaofm {Z¶§ÌUmMo
¶m‘ܶo 1500 MCFT nmUr gmR>m j‘Vm Amho Va 1280 Cn¶wº$ ObgmR>m AmIUr H$aUo ¶m‘wio nmʶmMr àV Mm§Jbr amhrb. ¶mgmR>r Vmnr {dH$mg
Amho. 275 MCFT ‘¥VgmR>m Amho. VgoM Xþgam Ywio {Oëømbm qgMZ d ‘hm‘§S>imZo Pmboë¶m gd}Mo Ëd[aV A§‘b~OmdUr H$amdr Ago AmdmhZ
{nʶmgmR>r d {OëømgmR>r daXmZ R>abobm 'A¸$bnmS>m' 22000 MCFT emgZmbm Amåhr H$arV AmhmoV. d emgZmbm XoUo Amdí¶H$ Amho. H$maU
j‘VoMm hm àH$ën Amho. ˶m‘wio {OëømMo amoOJma qgMZ, eoVr ,CÚmoJ ¶mM nm§Pam ZXr CJ‘ nmgyZ Vo g§J‘mn¶ªV AIoaMm œmg KoV Amho. ¶mgmR>r ¶m
ZXrda Adb§~yZ AmhoV. ZXrda nwaaofm {Z¶§ÌUmMo H$m‘ VmVS>rZo H$ê$Z A{VH«$‘UYmaH$m§da H$m¶©dmhr
˶m‘wio ¶m ZXrbm A{VH«$‘U {di»¶mVyZ ‘moH$im œmg H$aʶmgmR>r hmoUo JaOoMo Amho.
emgZñVamda Ëd[aV H$m¶©dmhr ìhmdr ¶m H$m‘r nm§Pam H$mR> ~Mmd g{‘Vr nm§PaoÀ¶m CJ‘mnmgyZ g§J‘mn¶ªV ¶m g‘ñ¶oH$S>o Jm§^r¶m©Zo bj
{d{dY CnH«$‘mÛmao A{^¶mZ am~{dV AgVo. {Xbo nm{hOo ‘hmamï´> hm gdm©{YH$ YaUo AgUmao amÁ¶ AmoiIbo OmVo. Amnë¶m
‘hmamï´>mV ‘moR>çm ^y^mJmgh XoemV AZoH$ {R>H$mUr d Ywio {OëømV amÁ¶mV qgMZmMo Ho$di 18% nojm H$‘r AgyZ nwT>rb ^mJmV XþîH$mimÀ¶m
Vrd« XþîH$mimÀ¶m ñdê$n Amho ˶mMo à‘wI H$maU H$‘r nS>bobm nmD$g. ho Vrd« nmUr Q>§MmB©Mo MQ>Ho$ ^mgV Amho. AmO AmnU 21 ì¶m eVH$mH$S>o d
àW‘Xeu AmnUmg OmUdVo ¶m XþîH$mimMr d H$‘r nmdgmMr AZoH$ H$maUo {dœJwê$ H$S>o dmQ>Mmb H$arV AgVmZm nmUrdmna nma§nm[aH$ Oyݶm eVH$mVM
AmhoV. dmdaV AmhmoV. ˶mM ‘wio XþîH$mim CJ« ñdê$n YmaU H$arV Amho. ¶mgmR>r
ZXr Zmë¶m§Mm PnmQ>mZo hmoUmam èhmg ho ‘moR>o AmìhmZ AmO AgwZ g‘mOmMr d emgZ OmJ¥V hmoUo Amdí¶H$ Amho. nmʶmMm emoY H$moUr H$Yr

CÎma ‘hmamï´> ImÝXoe {dH$mg ‘§S>i agrH$m§À¶m ew^oÀN>m ho Amåhmbm A{YH$ H$m‘ H$aʶmMo ~iXoV AgVo. 4) ‘wbmIV :- ImÝXoehr AZoH$ Zm‘d§V aËZmMr ImU Amho. {d{dY joÌmV
¶m ‘§§S>im ‘m’©$V g‘mO à~moYZmgmR>r {d{dY H$m¶©H«$‘ Am¶mo{OV AVwë¶m H$m‘Jrar H$aV AmhoV. Amnbm R>gm C‘Q>dV AmhoV. ˶m§À¶m H$m‘m‘wio
H$aʶmV ¶oV AgVmV. ¶m H$m¶©H«$‘mVyZ A{hamUr ^mfoMo OVZ, g§dY©Z {dœ A{hamUr g§‘obZ :- amÁ¶ d Xoe {dH$mgmgmR>r ¶moJXmZ Amho. Aem ‘mݶdam§Mr ‘wbmIV KoʶmV
OZOmJ¥Vr H$aʶmV ¶oV Amho. gm‘m{OH$ ~m§{YbH$sÀ¶m ܶo¶ ny{V©gmR>r ‘hmamï´>m‘ܶo XmoZ H$moQ>r nojm OmñV A{hamUr ~mobUmao AmhoV. ¶oVo. ˶m§Mm AZw^ d ‘m¡{bH$ {dMma ho gdmªZm àoaUmómoV AgVmV. ˶m§À¶m
ImÝXoer ~m§Yd ^{JZr ho EH$OyQ>rZo H$m‘ H$aV AmhoV. Am‘À¶m ‘§S>im‘m’©$V CÎma ‘hmamï´>mVrb gd© {OëømV A{hamUr ^m{fH$ AmhoV. VgoM AZoH$ ‘wbmIVr‘YyZ ˶m§À¶m H$m¶m©Mm Jm¡ad gd©Ì hmoV AgVmo. gdmªZm n[aM¶ hmoVmo,
Imbrb CnH«$‘ Am¶mo{OV Ho$bo OmVmV. A{hamUr ~m§Yd naXoemV dmñVì¶ H$aV AmhoV. AZoH$ ~m§Yd d ‘{hbm Zm‘d§V AmoiI hmoVo. JaOd§Vm§Zm ‘mJ©Xe©Z {‘iV AgVo.
1) ½bmo~b ImÝXoe ‘hmoËgd : - H$bmH$ma AmhoV. boIH$, H$dr, ZmQ>ç, Z¥Ë¶ ‘ܶo à{gÕ AmhoV. A{hamUr 5) H$WmH$WZ :- hr EH$ H$bm Amho. agmi dmUrZo AMyH$ eãX’o$H$sZo
ImÝXoemVrb YZYmݶ {nH${dUmao eoVH$ar ¶m§À¶m CËnmXZmg ‘m¶Mr godm Amnë¶m H$arZo H$aV AmhoV. ¶m gd© H$bmH$ma, H$bmd§V ¶m§Zm agrH$m§Zm ^yai nmS>VmV. {dam§À¶m, eoVH$è¶m§À¶m g¡{ZH$m§À¶m, ‘{hbm§À¶m,
¶mo½¶ ^md {‘imdm, ˶m§Mr Am{W©H$ n[añWrVr gwYmamdr åhUyZ ""WoQ> J«mhH$ h¸$mMo ì¶mgnrR> {‘imdo d ˶m§À¶m H$bm§Mo gmXarH$aU ìhmdo åhUyZ Am‘À¶m ‘wbm§À¶m H$Wm ‘YyZ {dMmam§Mo n¡by nS>VmV. ¶m H$Wm ‘YyZ g§doVZerbVm,
‘§M"" Ûmao eoVH$ar Vo J«mhH$ Aer WoQ> {dH«$s ¶moOZm gwé Ho$br Amho. ¶m ‘§S>im‘m’©$V {dœ A{hamUr g§‘obZ Mma dfm©nmgyZ Am¶mo{OV H$aʶmV ¶oV amï´>^º$s, ImÝXoer ào‘, {dalr Am{U namonH$ma JwUm§Mr OnUyH$ hmoV AgVo.
¶moOZobm Mm§Jbm à{VgmX {‘imbm Amho. Amho. CËH¥$ï> H$Wm EoH$ʶmgmR>r gd©OU A{Ya AgVmV. ¶m‘YyZ ‘Zmoa§OZ hmoVo.
ImÝXoemV 55 àH$maMo J¥CÚmoJÛmao nmnS>, Hw$aS>m¶m, ‘m§S>o, VrZ {Xdgm§Mo {dœA{hamUr g§‘obZ Am¶mo{OV H$aʶmV ¶oV AmZ§X {‘iVmo.
nwaUnmoir, ^arV, eodm¶m, nmVmoS>çm, ^mH$ar 30 àH$maMo nXmW© V¶ma Ho$bo AgVo. Xoe {dXoemVrb ImÝXoer ~m§Yd d ^JrZr ¶m‘ܶo Cñ’y$V©nUo gh^mJ 6) H${dVm H$Å>m :- ImÝXoe ‘ܶo AZoH$ ~m§Yd d ^{JZr ñd¶§^y H$dr AmhoV.
OmVmV. ˶m§À¶mgmR>r gwÕm ½bmo~b ‘hmoËgdmÀ¶m ‘mܶ‘mVyZ ‘moR>çm à‘mUmV KoVmV. AmVmn¶ªV ¶m g§‘obZmV 5 I§S> d 25 Xoemn¶ªVÀ¶m ImÝXoer ~m§Ydm§Zr AZoH$m§Mm H${dVm g§J«h à{gÕ H$aʶmV Ambm Amho. Aem gwà{gÕ H$dtgmR>r
{dH«$s H$aʶmV ¶oV AgVo. ImÝXoemVrb IoS>çmVyZ, ehamVyZ AZoH$ ‘{hbm, gh^mJ KoVbm Amho. Imbrb à‘mUo H$m¶©H«$‘ Am¶mo{OV H$aʶmV ¶oVmV. hm CàH$‘ gwé H$aʶmV Ambm Amho. {d{dY {df¶mdarb H${dVm EoH$Uo hr
nwéf ˶m§Mo nXmW©, dñVy AmUVmV. ñQ>m°bÛmao ‘moR>çm à‘mUmV {dH«$s H$aVmV. 1) J«§WqXS>r :- n{hë¶mM {Xder J«§WqXS>r H$mT>ʶmV ¶oVo. ¶§m qXS>rVyZ nd©Ur AgVo. N>mZ N>mZ H${dVm EoH$ʶmMm AmZ§X gd© KoV AgVmV.
¶m ‘hmoËgdmVyZ A{hamUr g§ñH¥$Vr, na§namVrb JmUr, ^méS>, Z¥Ë¶ B. Mo nm¶m©daU g§dY©Z, ^«ñQ>mMma {Z‘w©bZ, qhXÿ na§nam§Mo OVZ, ImÝXoer g§ñH¥$VrMo 7) Z¥Ë¶ :- Z¥Ë¶ hr EH$ H$bm Amho. R>o³¶mda Z¥Ë¶ H$aUo hm doJim AmZ§X
gm§ñH¥$VrH$ ‘M§Ûmao gmXarH$aU H$aʶmV ¶oV AgVo. ImÝXoeMr Apñ‘Vm, àXe©Z H$aʶmV ¶oVo. Q>mi, drUm, nIdmO ¶m§À¶m gw‘Yya Vmbmda ^OZ, XoUmam AgVmo. Vmb, R>oH$m d g§JrVmda Z¥Ë¶mMo gmXarH$aU H$aʶmV ¶oVo.
gm§ñH¥$VrMo OVZ H$éZ g§dY©Z H$aʶmV ¶oV AgVo. ½bmo~b ‘hmoËgd gmV nmodmS>o, JmUr JmD$Z dmVmdaU {Z{‘©Vr Ho$br OmVo. {MÌnQ>, ZmQ>H$ ‘ܶo AZoH$ ImÝXoer H$bmH$ma H$m‘ H$aV AmhoV. ˶m§Zm ¶m
dfm©nmgyZ gwé Amho. ¶m‘ܶo 25 bmImnojm OmñV AmWuH$ CbmT>mb hmoVo. d 2) d¡{œH$ à{V^mg§J‘ :- ImÝXoe hr ‘hmZ F$fr, g§V, gmYy§Mr ^y‘r Amho. ‘mܶ‘mVyZ Z¥Ë¶ H$aʶmMr g§Yr {‘iVo.
¶m ‘hmoËgdmV 2 bmImnojm OmñV ZmJarH$ ¶oVmV. ¶m ‘hmoËgdmÀ¶m ˶m§À¶m kmZmMm, VnmMm bm^ gd© ^maVr¶m§Zm hmoV Amho. ˶m§À¶m H$m¶m©Mr 8) ZmQ>ç :- "V§Jm ‘§JmZm X§Jm' gmaIo AZoH$ ZmQ>Ho$ ImÝXoer ~m§Ydm§H$Sy>Z
‘mܶ‘mVyZ Xadf©r ImÝXoe ^yfUaËZ d CÚmoOH$ ^yfU nwañH$ma XoD$Z ‘m{hVr g{MÌnUo gmXarH$aU H$aʶmV ¶oVo. gmXa H$aʶmV ¶oV AmhoV. VrZ ^mJmMo ZmQ>H$, g§dmX {bhÿZ ˶mà‘mUo ZmQ>H$
¶Wmo{MV gËH$ma Ho$bm OmVmo. ˶m§À¶m H$m¶m©Mm Jm¡ad hm gd© ImÝXoer 3) n[ag§dmX :- ImÝXoemVrb eoVr, H¥$fr, CÚmoJ, na§nam, g§ñH¥$Vr ¶m ~g{dʶmgmR>r gamd H$amdm bmJVmo. Aem H$bm {X½Xe©H$, boIH$ d
~m§YdmgmR>r àoaUmXm¶r AgVmo. VgoM ¶m ‘hmoËgdmÀ¶m doir ImÝXoemVrb {df¶mda n[ag§dmX Am¶mo{OV H$aʶmV ¶oVmo. Aä¶mgy, OmUH$ma, VÁk ‘§S>ir H$bmào‘r§gmR>r hm CàH$‘ Amho.
ImgXma, Am‘Xma, bmoH$à{V{ZYr g‘mOH$m¶© H$aUmao ‘mݶda, {d{dY ¶m‘ܶo gh^mJ KoVmV. ˶m§Mo AZ‘mob {dMma ho ’$maM Cn¶wº$ AgVmV. Cd©arV ^mJ ‘o ‘{hݶmV H«$‘e:
joÌmVrb Zm‘d§V ‘§S>ir ¶oVmV. ‘§S>imÀ¶m H$m‘mMo H$m¡VwH$ H$aVmV. ˶mÀ¶m d g‘mOn[adV©ZmgmR>r àoarV H$aVmV.
A{haamï´> H$mÝhXoe Zm {VZ A{ha gwnwÌ
1) N>ÌnVr {edmOr ‘hmamO 2) ^JdmZ lrH¥$îU 3) ‘hmamOm g¶mOramd Jm¶H$dmS>

A§Ymar ~mag MmÞr n§M‘r


a{ddma MmÞr EH$mXg A§Ymar VrO

춧H$Q>amd aUYra
O¶§Vr
~mbH$dr R>m|~ao
nwʶVrV

gmo‘dma g§nmXH$ A§Ymar Voag MmÞr gï>r MmÞr ~mag A§Ymar Mm¡W
VH©$VrW© bú‘U emór Omoer nwʶVrV

lr. ~mnygmho~ hQ>H$a lr. E.Or. nmQ>rb


‘§Jidma àH$meH$ A§Ymar MmD$Xg MmÞr gá‘r MmÞr Voag A§Ymar n§M‘r

Xem‘mVm d«V
YZmOr
Mm¡Yar
O¶§Vr

lr. {dH$mg nmQ>rb àmMm¶© àem§V nmQ>rb

~wYdma A§Ymar Amï>‘r M¡V Amdg MmÞr Amï>‘r MmÞr MmD$Xg A§Ymar gï>r

brbmVmB© nmQ>rb
nwʶVrV

Jwédma A§Ymar Zd‘r d¡emJ MmÞr Amï>‘r A§Ymar gá‘r


MmÞr
nwZr
MmÞr nmS>m/~rO
g§H$a nmdZm ¶og

gImam‘ ‘hmamO OÌm A呶Zoa


ewH«$dma A§Ymar Xg‘r MmÞr Zd‘r A§Ymar nmS>m A§Ymar Amï>‘r
Xe‘mVm daV MmÞr VrO {Pné AÊUm nwʶVrV

AmImOr,
XmoZ JmdZm
{ed da nmoar
PJS>mb| OmVrg
ImÝXoer Zd§ gmb
MmÞr Xg‘r
e{Zdma MmÞr Mm¡W
{dZm¶H$ Mm¡W
A§Ymar ~rO

A§Ymar EH$mXg Jm¡amB© Wmoabo emhÿ


~o¶mS>Vg, ‘hmamO
H$mZ~mB© ‘m¶ O¶§Vr
OÌm ~igmZo

A{hamUr {XZX{e©H$m d A{hamUr ^mfoÀ¶m gd© H$m¶©H«$‘m§Zm hm{X©H$ ew^oÀN>m!


‘m.A°S>. ^¡æ¶mgmho~ g§Xrn gwaoe nmQ>rb (B.Com. LL.M)
Aܶj, ‘hmË‘m Jm§Yr {ejU ‘§S>i, MmonS>m {O. OiJmd,
‘mOr A{Yg^m gXñ¶, H$d{¶Ìr ~{hUm~mB© Mm¡Yar CÎma ‘hmamï´> {dÚmnrR>, OiJmd,
H¡$.‘m. XmXmgmho~ H¡$.‘m.Am³H$mgmho~ ‘mOr ZJamܶj, MmonS>m ZJan[afX, MmonS>m {O OiJmd
S>m°. gwaoe Or. nmQ>rb gm¡.eaXM§{ÐH$m gwaoe nmQ>rb ‘mOr Aܶj OiJmd {Oëhm ZJamܶj ’$moa‘ d Cnmܶj, ZJan[afX ‘hmg§K ‘hmamï´> amÁ¶
‘mOr Aܶj, amï´>r¶ H$m±J«og OiJmd {Oëhm
‘o-2024
{ejU ‘hfu H¡$.‘m.XmXmgmo S>m°.gwaoe Or.nmQ>rb d gmVnwS>çmVrb g§OrdZr
H¡$.Zm.gm¡. A¸$mgmo eaXM§{ÐH$m gwaoe nmQ>rb ¶m§Mo OrdZ H$m¶©
AmhoV. gÚm ˶m ‘hmË‘m Jm§Yr {ejU ‘§S>imÀ¶m g{Md åhUyZ H$m‘ nhmV
AmhoV.
XmXmgmho~ ñdV…À¶m d BVam§À¶m Amamo½¶mÀ¶m ~m~VrV A{Ve¶
Xj hmoVo. 2017 n¶ªV XmXm {Z¶{‘V ‘hm{dÚmb¶mVrb ‘¡XmZmda 10 amC§S>
nm¶r MmbV hmoVo åhUyM d¶mÀ¶m 95 ì¶m dfuhr ˶m§Mr g‘aUeº$s V„I
hmoVr. XmXm§Mo B§J«Or, ‘amR>rgh nmdam, A{hamUr, CXÿ©, JwOamWr Am{X ^mfm§da
à^wËd hmoVo.
OZgodm hrM B©œa godm H¥$Vr¶wº$ ‘mZUmao XmXmgmho~, A¸$mgmho~
d VËH$mbrZ VmbwŠ¶mVrb g‘{dMmar {ejUào‘r ‘§S>ir ¶m§Zr EH$Ì ¶odyZ
{dÚm϶mªÀ¶m gdmª{JU {dH$mgmgmR>r {ejU à{H«$¶oVyZ g¥OZerbVm,
{ddoH$Ñï>r, gm¢X¶© gmYZm, gm‘m{OH$ ~m§{YbH$s, ñd¶§amoOJma ¶m JwUm§~amo~a
H¡$.‘m. XmXmgmho~ H¡$.‘m.A¸$gmho~ n¶m©daUmMr OmUrd , gm§ñH¥${VH$Vm, H«$sS>m Z¡nwʶ Am{U AmXe© ZmJ[aH$ËdmMr
S>m°. gwaoe Or. nmQ>rb gm¡.eaXM§{ÐH$m gwaoe nmQ>rb ‘yë¶o éOdV {ZH$mon bmoH$emhrÀ¶m g§dY©ZmgmR>r MmonS>çm gma»¶m ehar
J«m‘rU ^mJmV 1969 ‘ܶo ‘hmË‘m Jm§Yr {ejU ‘§S>imMr ñWmnZm H$ê$Z
''{Xì¶ËdmMr OoWo à{MVr & VoWo H$a ‘mPo OwiVr &&'' àemgH$s¶ ‘mݶVm {‘idyZ {Xbr. amOH$s¶ joÌmV VËH$mbrZ n§VàYmZ ñd.
H$bm, emò d dm{UÁ¶ H${Zð> d d[að> ‘hm{dÚmb¶ gwé Ho$bo. AmO g§ñWoÀ¶m
ImÝXoe ¶m ‘hmamï´>mVrb àmXo{eH$ {d^mJmMo Ogo ^m¡Jmo{bH$ ‘hËd lr‘Vr B§{XamOr Jm§Yr ¶m§À¶m ܶo¶YmoaUmda {ZVm§V lÕm R>odUmè¶m ˶m H$m±J«og
A§VJ©V nX{dH$m, nXdr d nXì¶wÎma Am¡fY {Z‘m©U ‘hm{dÚmb¶, V§Ì{ZHo$VZ
Amho Vgo ˶mMo Eo{Vhm{gH$, gm§ñH¥${VH$ d amOH$s¶ XoIrb ‘hËd Amho. ¶m À¶m {Zð>mdmZ H$m¶©H$˶m© åhUyZ AmoiIë¶m OmV AgV. Amnë¶m embrZ ,
nX{dH$m {dÚmb¶, {ejUemò {dÚmb¶, Z{gªJ {dÚmb¶, Am¡Úmo{JH$ à{ejU
nmdZ ^y‘rbm Oer g§V, g§emoYH$ d gm{hp˶H$ ¶m§Mr Wmoa na§nam Amho Ver gm¡OݶnyU© Am{U C‘Úm 춺$s‘Ëdm‘wio ñd. A¸$gmho~ ¶m§Zr gdmªZmM
{dÚmb¶, ‘hmË‘m Jm§Yr àmW{‘H$ d ‘mܶ{‘H$ {dÚmb¶, Am°Šg’$S>© B§p½be
gm‘{OH$, amOH$s¶ d ghH$ma Am{X joÌmV gdm}Îm‘ H$m¶© H$aUmè¶m§Mm B{Vhmg Amnbogo H$ê$Z KoVbo hmoVo.
‘o{S>¶‘ ñHy$b Am{X e¡j{UH$ {dÚmemIm§Mr ¶eñdr dmQ>Mmb gwé Amho. VgoM
XoIrb Amho. {X. 5 {S>g|~a 1982 amoOr A¸$mgmho~m§Mo öX¶{dH$mamZo XþX£dr
Am{Xdmgr {d^mJmÀ¶m A§VJ©V Am{Xdmgr {dÚm϶mªgmR>r H$Om©Uo ¶oWo {d.à.
ImÝXoemVrb AZoH$ Zo˶m§Zr H$m¶©H$V¥©ËdmÀ¶m ~imda ‘hmamï´>mÀ¶m {ZYZ Pmbo. ˶m§À¶m {ZYZmZ§Va àH$m{eV Pmboë¶m gmVnwS>çmVrb g§OrdZr
Xoe‘wI nmoñQ> ~o{gH$ Aml‘ àmW{‘H$, ‘mܶ{‘H$ d Cƒ ‘mܶ{‘H$ {dÚmb¶
amOH$maUmV Amnbm AdrQ> R>gm C‘Q>{dbm Amho. ¶mM na§naoVrb g‘{n©V boIH$ lram‘ nmQ>rb ¶m nwñVH$mV H¡$. ‘m. ¶ed§Vamd MìhmU ¶m§Zr
gwé Ho$bo. VmbwŠ¶mVrb ¶wdH$-¶wdVtZm ñd¶§amoOJma {‘idyZ XoʶmgmR>r ˶m
^mdZoVyZ C^o Am¶wî¶ gËH$maUr bmdUmao MmonS>m ¶oWrb H$m±J«og njmMo Ooð> ZoVo A¸$mgmho~m§~X²X²b OiJmd {Oëhm d MmonS>m VmbwŠ¶mVrb {dH$mg {df¶H$
AZwf§JmZo à{e{jV H$aʶmgmR>r H$m¡eë¶ {dH$mg d CÔmoOº$m ‘§Ìmb¶ ^maV
H¡$. ‘m. S>m°.gwaoe Or. nmQ>rb d H¡$. Zm. ‘m. gm¡. A¸$mgmo eaXM§{ÐH$m gwaoe H$m¶m©~Ôb Img AmñWm Vi‘i d {dbjU AmoT> Agboë¶m H¡$.‘m.Zm.A¸$mgmo
gaH$ma nwañH¥$V OZ{ejU g§ñWm, OiJmd 2006 ‘ܶo ñWmnZm H$ê$Z
nmQ>rb ¶m§Mm A{^‘mZmZo C„oI H$aVm ¶oB©b. eaXM§{ÐH$m gwaoe nmQ>rb ¶m§Zr {ejU‘§Ìr AgVm§Zm gwÕm H$V©~Jmar XmIdyZ
{d{dY à{ejU XmbZo gwé H$ê$Z OZ{ejUmMo H$m¶© gwê$ Ho$bo. {ejU
XmXmgmho~m§Mm OÝ‘ 18 Zmoìh|~a 1925 amoOr AmOmoir hmoi, Vm.qeXIoS>m Vm§{ÌH$ {ejUm~m~V XþaJm‘r YmoaU am~dyZ g§ñ‘aUr¶ H$m‘{Jar Ho$br Aer
nÕVr~m~V XmXmgmho~ Zoh‘r åhUm¶Mo H$s, AmOÀ¶m H$mimV ‘wbm§Zm nwñVH$s
¶oWo A§‘iJmd Vm.A‘iZoa ¶oWrb eoVH$ar Hw$Qw>§~mV H¡$.lr.J§^ra d à{V{H«$¶m 춺$ Ho$br.
{ejU Xoʶmnojm H$m¡e붶wº$ {ejU Úm¶bm hdo. {dÚm϶mªZm ˶m§À¶m
H¡$.gm¡.Z‘©Xm nmQ>rb ¶m§À¶m nmoQ>r Pmbm. XmXmgmho~m§Mo àmW{‘H$ d ‘mܶ{‘H$ AmdS>rMo joÌ {ZdS>ʶmMo ñdmV§Í¶ Úm¶bm hdo. {ejU nÕVr H$mbgmnoj 1982 bm ˶m§À¶m {ZYZmZ§Va [aº$ OmJogmR>r Pmboë¶m
{ejU MmonS>m VmbwŠ¶mVrb hmVoS> ¶oWo Pmbo AgyZ d¡ÚH$s¶ {ejU ~S>moXm, Agm¶bm hdr. {dÚm϶m©Zo Zoh‘rM Amnë¶m AmdS>rÀ¶m joÌmV H$m¶© H$am¶bm {dYmZg^oÀ¶m nmoQ> {ZdS>UwH$sV XmXmgmho~ S>m°.gwaoe Or.nmQ>rb {dYmZ g^oda
JwOamV ¶oWo Pmbo Amho. d¡ÚH$s¶ {ejU nyU© Pmë¶mZ§Va ˶m§À¶m OdiÀ¶m hdo VaM ˶m§Mr àJVr hmoB©b. {ZdSy>Z JoboV. XmXmgmho~ S>m°.gwaoe Or.nmQ>rb ¶m§Zr gyV{JaUr gwé
bmoH$m§Zr ˶m§Zm Ywio ¶m ehamV d¡ÚH$s¶ ì¶dgm¶ gwê$ H$aʶmMm {Xbobm g„m H$aʶmgmR>r à¶ËZ Ho$bo. gyV{JaUrgmR>r ^mJ ^m§S>db Jmoim H$ê$Z ImMUo
H¡$.‘m.Zm.A¸$mgmo eaXM§{ÐH$m gwaoe nmQ>rb ¶m§Mm OÝ‘ Zm{eH$
ZmH$maV XmXm§Zr MmonS>çmV 1955 gmbr CXmÎm hoVyZo óramoJ Vk åhUyZ {edmamV O‘rZ IaoXr Ho$br. XmXmgmho~m§Zr gmIa H$maImZm {Z{‘©VrMr
{OëømVrb gQ>mUm VmbwŠ¶mVrb Zm‘nya ¶oWo {X.05 Zmoìh|~a 1928 amoOr
MmonS>çmgma»¶m A{dH${gV ^mJmV d¡ÚH$s¶ godm gwê$ Ho$br. ˶m H$mimVrb Vo ‘whÿV©‘oT> 1979 gmbr amodbr d Vo H$maImݶmMo {M’$à‘moQ>a åhUyZ H$m‘ nmhÿ
H¡$.lr.Y‘©amO O¶Xodamd gmd§V d H¡$.gm¡.dmg§{VH$mVmB© gmd§V ¶m§À¶m
n[agamV n{hboM E‘.~r.~r.Eg. S>m°ŠQ>a hmoVo. ˶m H$mir AmOÀ¶m gma»¶m bmJbo. amOH$maUmV ˶m§Zr {ZñdmW© hoVyZo godm H$ê$Z g‘mOmV AmXe© {Z‘m©U
Hw$Qw>§~m‘ܶo Pmbm. A¸$mgmho~m§Mo àmW{‘H$ {ejU Zm‘nya ¶oWrb ‘amR>r
‘o{S>H$b joÌmVrb {d{dY emIm Zìh˶m. XmXm§Zm gd© àH$maÀ¶m AmOmam§da Ho$bm. {damoYH$ amOH$s¶ 춺$s¨da XoIrb ào‘ Ho$bo, Ago Vo {Z‘©i ‘ZmMo
‘wbtÀ¶m emioV Pmbo AgyZ dZñnVremó ¶m {df¶mV E‘.Eñgr. nXdr àmá
{ZXmZ d CnMma H$amdm bmJV hmoVm. amOH$maUr hmoVo. ˶m§Zr Am¶wî¶^a gd© Y‘© g‘^md Omonmgbm.
Ho$br. ˶m§Zr ‘hmË‘m Jm§Yr {ejU ‘§S>i ,MmonS>m ¶oWrb d[að>
50 dfm©À¶m d¡ÚH$s¶ godm H$mimV H$Yr ~¡bJmS>r Va, H$Yr gm¶H$b- ‘hm{dÚmb¶mVrb {dkmZ emIoVrb dZñnVremó {d^mJmV ‘mZX àmܶmnH$ XmXmgmho~ Vgo amOH$maUr ZìhVoM, Vo YÝd§Var hmoVo. MmonS>çmVrb
‘moQ>agm¶H$bZo àdmg H$ê$Z Jmd-IoS>çmV OmD$Z ˶m§Zr é½Um§da CnMma åhUyZ godm {Xbr Amho. AZoH$ hm°pñnQ>bMo CXKmQ>Z ‘m.XmXmgmho~m§À¶m hñVo H$aʶmV Ambo.
Ho$bo. na§Vw ,ho H$aV AgVm§Zm ˶m§Zr d¡ÚH$s¶ godobm H$Yrhr ì¶mdgm{¶H$ {OëømVrb AZoH$ S>m°ŠQ>am§Zm XmXm§Zr ‘mJ©Xe©Z Ho$bo. ‘m.XmXmgmho~ d ‘m
1967 gmbr VËH$mbrZ H|$Ðr¶ J¥h‘§Ìr ¶ed§Vamd MìhmU ¶m§Zr
ñdê$n ¶oD$ {Xbo Zmhr. MmonS>çm ehamV AZoH$ OmVr Y‘m©À¶m bmoH$m§‘ܶo amhÿZ .A¸$mgmho~ AmOrdZ H$m±J«og njmMo d Jm§Yr {dMmam§Mo nmB©H$ am{hboV. H$m±J«og
gw{e{jV ‘{hbm åhUyZ ˶m§Zm n{hë¶m§Xm MmonS>m {dYmZg^ogmR>r C‘oXdmar
Y‘©{Zanoj hoVyZo gd© MmonS>m d VmbwŠ¶mVrb bmoH$m§Mr godm Ho$br d njmZo AZoH$ MT>-CVma nm{hboV nU XmXmgmho~m§Zr H$m±J«og njmMr gmW
{Xbr. ˶mV ˶m Ho$di 264 ‘Vm§Zr nam^yV Pmë¶mZ§Va ˶m {Zame Pmë¶m
g‘mOgodoMm Zdm AmXe© {Z‘mU© Ho$bm. ñd.‘m. XmXmgmho~ hr 춺$s ZgyZ eodQ>n¶ªV gmoS>br Zmhr. VgoM gmd©O{ZH$ OrdZmV amhÿZhr {ZdS>UwH$sVrb
ZmhrV. ˶m ‘{hbm Am{W©H$ ‘hm‘§S>imÀ¶m ‘mܶ‘mVyZ ‘{hbm§À¶m
àoaUm eº$s hmoVr. gVV hgV‘wI Moham ,‘Ywa ñd^md , ‘mUg OmoS>ʶmMr à{Vñnܶmªer A¸$m d XmXm§Zr H$Yrhr gwS>mMr d ÛofmMr ^mdZm Z R>odVm
{dH$mgmgmR>r H$m¶©aV am{hë¶mV. ˶m§Mo H$m¶© nmhVm 1972 gmbr ˶m 14000
H$bm, ‘mUwgH$sZo AmoW§~bobo EH$ ì¶{º$‘Ëd hmoVo. ˶m§Mo pñ‘Vhmñ¶ hoM AZoH$ {ZñdmW© d CXmÎm hoVyZo JmoaJar~ OZVoMr godm Ho$br. {X.1 ‘o 2020 amoOr
hOma ‘Vm{YŠ¶m§Zr Am‘Xma åhUyZ {ZdSy>Z Amë¶mV.1980 gmbr ˶m nwÝhm
é½Um§Zm ~ao H$arV Ago. AmOhr d¶mMr nÞmer-gmR>r CbQ>bobo noe§Q> ˶m§À¶m XmXm§Zr d¶mÀ¶m 95 ì¶m dfu OJmMm MmbVm ~mobVm {Zamon KoVbm.
{dYmZg^oda 15000 ‘Vm§Zr {ZdSy>Z Amë¶m. VËH$mbrZ ‘w»¶‘§Ìr ~m~mgmho~
CnMmamÀ¶m gwIX AmR>dUr gm§JVmV. ^mogbo ¶m§À¶m ‘§{Ì‘§S>imV {ejU d gm§ñH¥${VH$ ‘§Ìr åhUyZ H$m‘ H$aʶmMr H¡$ XmXmgmho~ d H¡$.A¸$mgmho~ ¶m§À¶m AmXe© ñ‘¥Vr Amåhmg gX¡d
ñd.‘m.XmXmgmho~ S>m°. gwaoe Or. nmQ>rb d H¡$. ‘m.Zm.gm¡.A¸$mgmho~ g§Yr ˶m§Zm {‘imbr. VmbwŠ¶mMm VgoM {OëømÀ¶m {dH$mgm~m~V ˶m§Zm ’$ma nWXeu AgVrb.VrW©ê$n A¸$m-XmXm§Mm ñ‘¥{VJ§Y AgmM ˶m§À¶m H$V¥©Ëd d
eaXM§{ÐH$m gwaoe nmQ>rb ¶m§Mm ‘moR>m n[adma AgyZ ˶m§À¶m nümV ‘m.gm¡. AmñWm, Vi‘i d {dbjU AmoT> hmoVr. ‘VXma g§KmVrb àý g‘OyZ H$m¶m©VyZ XadiV amhmo, hrM na‘oœa MaUr àmW©Zm !
e¡bOmVmB©, ‘m.gm¡.gwf‘mVmB© d ‘m.gm¡.ew^m§JrVmB© ¶m {VZ ‘wbr AmhoV.Va KoʶmgmR>r ~è¶mM doir ˶m OZVoer A{hamUr ^mfoVyZ g§dmX gmYV Agë¶mZo
XmoZ nwÌ AgyZ Ooð> gwnwÌ ‘m. S>m°. eoIaXmXm d ˶m§À¶m Y‘©nËZr ‘m.S>m°.CfmVmB© OZVoÀ¶m ‘ZmV ˶m§À¶m~Ôb AmnbonUmMr ^mdZm hmoVr.J«m‘rU ^mJmV ‘m. ^¡æ¶mgmho~ A°S>.g§Xrn gwaoe nmQ>rb
ho ‘w§~B© ¶oWo d¡ÚH$s¶ godm XoV AmhoV Va bhmZ gwnwÌ ‘m.^¡æ¶mgmho~ E°S>.g§Xrn {ejUmMm àgma ‘moR>çm à‘mUmda ìhmdm ¶m Am§V[aH$ Vi‘irVyZ (B.Com. LL.M)
gwaoe nmQ>rb ¶m§Mo {ejU B.Com.LL.M. Pmbo AgyZ ˶m§Zr ‘w~§B© Cƒ ݶm¶mb¶mV A¸$mgmho~m§Zr e¡j{UH$ joÌmV ‘moR>çm {hararZo H$m‘ H$aʶmg àma§^ Aܶj, ‘hmË‘m Jm§Yr {ejU ‘§S>i, MmonS>m {O OiJmd
1987 Vo 1992 ¶m H$mimV à°pŠQ>g Ho$br Amho Va A‘iZoa {O. OiJmd ¶oWo Ho$bm.Ad¿¶m 11 ‘{hݶmÀ¶m H$mbmdYrV ˶m§Zr Amnë¶m e¡j{UH$ joÌmVrb ‘mOr A{Yg^m gXñ¶,
gwÕm {Oëhm A{V. gaH$mar dH$sb åhUyZ H$m‘ Ho$bobo Amho.VgoM ˶m§Zr XrK© AZw^dmMm R>gm amÁ¶mÀ¶m EHy$U e¡j{UH$ YmoaUmda C‘Q>{dʶmg H$d{¶Ìr ~{hUm~mB© Mm¡Yar CÎma ‘hmamï´> {dÚmnrR>, OiJmd
2011 Vo 2014 ¶m H$mimV MmonS>m ZJarMo ZJamܶj åhUyZ nX^yf{dbo ‘mOr ZJamܶj, MmonS>m ZJan[afX, MmonS>m {O OiJmd
gwédmV Ho$br. A¸$mgmho~m§Zr V§Ì{ejU d Am¡fY{Z‘m©Uemò {ejU ImgJr
‘mOr Aܶj OiJmd {Oëhm ZJamܶj ’$moa‘ d Cnmܶj,
AgyZ ˶m§À¶m H$m¶©H$mimV ehamVrb gd© añ˶m§Mo H$m‘ {Q´>{‘Šg nÕVrMo VËdmda gwê$ H$aʶmMm ‘gwXm V¶ma H$ê$Z ‘§Oya H$ê$Z V§Ì{ejUmMr J§Jm
ZJan[afX ‘hmg§K ‘hmamï´> amÁ¶
Pmbo Amho. ‘m ^¡æ¶mgmho~ ho 2014 Vo 2021 ¶m H$mimV OiJmd {Oëhm ‘hmamï´>mVrb Jmd IoS>çmn¶ªV nmoMdbr. ˶m§À¶m H$m¶©H$mimV H$m°nr {damoYr ‘mOr Aܶj, amï´>r¶ H$m±J«og OiJmd {Oëhm
H$m±J«og njmMo Aܶj åhUyZ gwÕm H$m¶©aV hmoVo. VgoM Vo H$d{¶Ìr ~{hUm~mB© H$m¶Xm ‘§Oya Pmbm. VgoM 22 {Xdg gwé Agbobm {ejH$m§Mm g§n
Mm¡Yar CÎma ‘hmamï´> {dÚmnrR> OiJmd ¶oWo {gZoQ> gXñ¶nXr H$m¶©aV hmoVo. ¶eñdr[a˶m gmoS>dbm. ˶mMà‘mUo AZoa YaUmÀ¶m nmʶmMm VËH$mbrZ
gܶm Vo ‘hmË‘m Jm§Yr {ejU ‘§S>imMo Aܶj åhUyZ H$m‘ nmhV AmhoV. nmQ>~§Ymao ‘§Ìr dg§VXmXm nmQ>rb ¶m§À¶mH$S>o VJmXm bmdyZ MmonS>m VmbwŠ¶mVrb
˶mMà‘mUo ˶m§À¶m AYmª{JZr ‘m. VmB©gmho~ S>m°.pñ‘Vm g§Xrn nmQ>rb ¶m JUnyagh n§MH«$moerVrb Jmdm§Zm ’$m¶Xm H$ê$Z {Xbm. Jyi ‘ܶ‘ àH$ënmMr
M.B.B.S. AgyZ MmonS>çm ehamVrb Zm‘m§{H$V ËdMmamoJ Vk åhUyZ à{gÕ

H«$‘e: E{àb 2024 À¶m ‘mJrb nmZmdéZ 14) ‘ZmoJV ‘¡{’$b :- {d{dY joÌmV Zm‘d§V ‘§S>ir H$m¶©aV AmhoV. ˶m§À¶m gwIXþImÀ¶m àg§Jmbm ‘XV ghH$m¶© H$aVmV. EH$Ì Amë¶mZo
9) g§JrV :- S>’$, T>mob, g§~i, nIdmO, S>’$br VgoM {dUm, g§Vya, VwUVwUm kmZmMm, Aä¶mgmMm, AZw^dmMm ’$m¶Xm ìhmdm åhUyZ ˶m§À¶m ‘¡{’$brMm g‘mYmZ AmZ§X {‘iVmo. à˶oH$ ‘{hbm JQ>mbm gaH$ma‘mݶ à‘mUnÌ {‘imbo
gmaIo dmO{dUmao H$bmH$ma AmhoV. Aem H$bmH$mam§gmR>r hm CnH«$‘ gwé Ho$bm CnH«$‘ KoVbm OmVmo. AZoH$m§Zm bm^ {‘iV Amho. Amho. VgoM AZwXmZ gwÕm {‘imbo Amho. ^{dî¶mV AZoH$ CÚmoJ, H$m¶©
Amho. 2) ‘{hbm AmKmS>r :- H$aʶmMm g§H$ën Amho.
10) {MÌH$bm :- a§JN>Q>m, a§Jg§JVr Ûmao hþ~ohþ~ {MÌ H$mT>Uo hr N>mZ H$bm {OÀ¶m hmVr KamMr Xmoar Vr OJ CÕmar ¶m ‘yë¶mZwgma KamVrb ‘{hbm gj‘, 4) OmJ{VH$ A{hamUr ^mfm g§dY©Z n[afX - Amnë¶m XoemV
Amho. Aem hþÞar H$bmH$mam§gmR>r hm CnH«$‘ gwé Ho$bm Amho. g‘¥Õ d g~bm Pmbr nm{hOo åhUyZ ‘{hbm AmKmS>rMr ñWmnZm H$aʶmV AZoH$ ^mfm ~mobë¶m OmV AmhoV. CÎma ‘hmamï´>mV XmoZ H$moQ>r nojm OmñV
11) [eënH$m‘ :- ImÝXoemV AZoH$ JS>, {H$„o, ‘§{Xao AmhoV. AqOR>m, doéi Ambr Amho. A{hamUr ^mfm ~mobUmao AmhoV. A{hamUr ^mfoMo g§dY©Z hmoUo OVZ hmoUo ˶mMm
gmaIo OJà{gÕ boUr AmhoV. ˶m§Mr ‘m{hVr gdmªZm ìhmdr åhUyZ hm CnH«$‘ KaJwVr CÚmoJ {Z{‘©Vr H$éZ {dH«$s H$amdr, ˶m‘YyZ Am{W©H$ bm^ àMma d àgma hmoUo hr H$mimMr JaO Amho. A{hamUr ‘mD$brMr godm H$aUo
gwé Ho$bm Amho. hmoVmo, ‘mH©o$qQ>JMm AZw^d {‘iVmo. na§namJV AZoH$ nXmW© ~Z{dʶmMr H$bm à˶oH$ ImÝXoedm{g¶m§Mo H$V©ì¶ Amho d Cƒ ^mdZoZo hm CnH«$‘ gwê$ Ho$bm
12) n¶©Q>Z :- Xþ~B© gmaIm Xoe n¶©Q>ZmZo à{gÕ Amho. Amnë¶m ImÝXoemV ImÝXoer ‘{hbm§Zm Amho. éMH$a, ñdm{Xï> d MdXma nXmW© V¶ma H$aʶmgmR>r Amho. Amnbr A{hamUr ^mfm JmdHw$gmda Wm§~nr Amho. {Vbm OmJ{VH$ XOm©
AZoH$ n¶©Q>ZmgmR>r ñWio AmhoV. ˶m§Mo g§dY©Z Pmbo nm{hOo. ˶mMr ‘m{hVr ImÝXoer ‘{hbm§Mr à{gÜXr Amho. {‘iʶmgmR>r à¶ËZ H$aUo Amdí¶H$ Amho. A{hamUr ^mfm hr Amnbr
gdmªZm ìhmdr ¶m CÔoemZo hm CnH«$‘ gwé Ho$bm Amho. ‘{hbm AmKmS>r Ûmao Mma ‘{hbm ~MV JQ>mMr ñWmnZm Ho$br Amho. ‘mV¥^mfm Amho. AmB©Mr ^mfm ~mobUo, H$‘rnUmMo, Jmd§T>inUmMo Zmhr. ‘wbm§Zm
13) gm§ñH¥${VH$ dmQ>m :- ImÝXoeMr g§ñH¥$Vr AmOhr Cƒ AmXe©dV Amho. à˶oH$ JQ>mV 10-15 ‘{hbm g^mgX AmhoV. à˶oH$ ‘{hݶmV ^mJ ^m§S>db ‘amR>r, B§J«Or emioV nmR>dm nU KamV ‘wbm§g‘moa A{hamUr ^mfoV ~mobbo
‘moR>çm§Mm AmXa, gÝ‘mZ, AX~ ho g§ñH$ma nwT>rb {nT>rbm AZwH$aUr¶ Amho. O‘m H$aVmV. JaOd§Vm§Zm Am{W©H$ ‘XV H$aVmV. Xa ‘{hݶmbm EH$Ì ¶oVmV. nm{hOo. ˶m§Zm EoH$dm. ~mobʶmg àd¥Îm H$am; VaM ^mfm {Q>Ho$b. ¶mgmR>r
ImÝXoemVrb b¾, ew^H$m¶©, gU, g‘ma§^ ‘YyZ na§nam§Mo OVZ ìhmdo hm {dMmam§Mr AmXmZ-àXmZ H$aVmV. ¶m‘YyZ ‘¡Ìr, {Oìhmim, ào‘, AmnwbH$s d Am‘À¶m ‘§§S>imH$Sy>Z àmYmݶmZo hm CnH«$‘ gwé Ho$bm Amho. ¶mVyZ AZoH$
CnH«$‘ gwé Ho$bm Amho. g§KQ>Z ‘O~yV hmoV Amho. H$m¶©H«$‘ hmoV AmhoV.
Cd©arV ^mJ OyZ ‘{hݶmV H«$‘e:
A{haamï´> H$mÝhXoe Zm {VZ A{ha gwnwÌ
1) N>ÌnVr {edmOr ‘hmamO 2) ^JdmZ lrH¥$îU 3) ‘hmamOm g¶mOramd Jm¶H$dmS>

A§Ymar Zd‘r A§Ymar EH$mXg MmÞr VrO MmÞr Xg‘r A§Ymar ~rO
a{ddma
MwS>m‘U
AÊUm nmQ>rb
nwʶVrV

gmo‘dma A§Ymar ~mag A§Ymar VrO

MmÞr Mm¡W
Jm¡amB© MmÞr
~odmS>Vg EH$mXg

‘§Jidma A§Ymar Voag MmÞr n§M‘r MmÞr EH$mXg A§Ymar Mm¡W

CÎm‘amd
nmQ>rb
O¶§Vr
Vmnr
O¶§Vr

~wYdma A§Ymar MmD$Xg MmÞr gï>r MmÞr ~mag A§Ymar n§M‘r

Vw.Vm. IbmZo nwʶ{VV


‘YwH$aamd Mm¡Yar MwS>m‘Z
O¶§Vr AmÊUm
nwʶVrV

Jwédma g§nmXH$ MmÞr gá‘r MmÞr A§Ymar gï>r


A§Ymar Amdg Voag JmoqdX ‘hmamO nwʶVrV, gmoZJra

lr. ~mnygmho~ hQ>H$a lr. E.Or. nmQ>rb gZr O¶§Vr,


ZñVZnya gZr ‘hmamO OÌm
ewH«$dma àH$meH$ MmÞr nmS>m OoR> MmÞr Amï>‘r A§Ymar gá‘r
MmÞr MmD$Xg

dQ> gm{dÌr nwZr

lr. {dH$mg nmQ>rb àmMm¶© àem§V nmQ>rb


A§Ymar Amï>‘r
e{Zdma A§Ymar Zd‘r/Xg‘r
MmÞr ~rO MmÞr Zd‘r

{Pnê$ AmÊUm nwʶVrV, {VVr na‘mZ| gmZo JwéOr nwʶVrV


MmÞr nwZr
A§Ymar
nmS>m

A{hamUr {XZX{e©H$m d A{hamUr ^mfoÀ¶m gd© H$m¶©H«$‘m§Zm hm{X©H$ ew^oÀN>m!

S>o߶wQ>r OZab ‘°ZoOa, nwUo


nwañH$ma : ‘°Z Am°’$ X E³ggobÝg Adm°S>© {dOoVm
H$m¶©dmh, CÎma ‘hmamï´> ImÝXoe {dH$mg ‘§S>i Obn[afX
OyZ-2024

Vmnr Imoao : ObqgMZ àH$ën EH$ Ñï>rjon


gy¶©H$ݶm Vmnr qH$dm nmár ZXr ImÝXoeMr OrdZXm¶r d {ÌgyÌr {dH$mgmMr Zm§Xr R>aob. Ob, O‘rZ d Xadfu nmdgmù¶mV hmVZya ‘rQ>a (3510 ’y$Q>>) Am{U ObgmR>m 59550 KZ‘rQ>a Amho. 15 ‘rQ>a x 9
OrdZdmhrZr (bmB©’$ bmB©Z) Amho. Vmnr ZXr ‘ܶàXoe, ‘hmamï´> d JwOamV YaU 20 doim ^aob BVH§$ åhUOo 200 Vo 300 {Q>E‘gr nmUr Amoìhaâbmo‘wio ‘rQ>aMo 27 bmoI§S>r XadmOo AmhoV. Z§Xÿa~ma Vmbw³¶mVrb 24 Jmdo, ehmXm
amÁ¶mVyZ dmhVo. nwd©oH$SyZ npíM‘oH$S>o dmhUmar 724 {H$.‘r. bm§~rMr CH$mB©YaU ‘mJ©o Ama~r g‘wÐmV dmhÿZ OmVo. ˶mgmR>r gw¶mo½¶ {Z¶moOZ H$aU§ Vmbw³¶mVrb 10 Jmdo d qeXIoS>m Vmbw³¶mVrb 2 Jmdo ¶m§MogmR>r qgMZ d
^maVmVrb gdm©V OmñV bm§~rMr 10 ì¶m H«$‘m§H$mMr d ‘hmamï´>mVrb 7 ì¶m JaOoM§ Amho. ^wgmdi Vmbw³¶mVrb 5 CngmqgMZ ¶moOZm, A‘iZoa {nʶmÀ¶m nmʶmMr gmo¶ hmoUma Amho. 10307 ho³Q>a joÌ CngmqgMZ
H«$‘m§H$mMr npíM‘dmhrZr ZXr Amho. Vmnr ZXr ‘ܶàXoemVrb ~¡Vwb Vmbw³¶mVrb 11 CngmqgMZ ¶moOZm qeXIoS>m d Z§Xÿa~ma Vmbw³¶mVrb 22 ¶moOZoÛmao qgMZmgmR>r ¶oUma Amho. 1.063 Xebj KZ‘rQ>a nmUr KaJwVr
{OëømVrb gmVnwS>m nd©Vam§JmVrb ‘wbVmB© S>m|Jamda CJ‘ nmdVo. CngmqgMZ ¶moOZm nwU©j‘VoZo H$m¶m©pÝdV Pmë¶mg eoH$S>mo JmdmVrb hOmamo dmnamgmR>r, 3.04 Xebj KZ‘rQ>a Am¡Úmo{JH$ dmnamgmR>r AmUr nyînX§Voœa
‘hmamï´>mVrb 228 {H$.‘r. bm§~rMr AgyZ OiJm§d {OëømV 140 {H$.‘r. d ho³Q>a O‘rZ Amo{bVmImbr ¶oB©b. ghH$mar gmIa H$maImݶmgmR>r 0.133 Xebj KZ‘rQ>a nmUr Ama{jV
Ywio d Z§Xya~ma {OëømV 88 {H$‘r. AgyZ O‘rZ gnmQ> d gwnrH$ Amho. eoiJm§d, nmCißVao, gwidmS>o, gma§JIoS>m d àH$mem ~°aoO åhUOo Amho. àH$ën IM© 178.91 H$moQ>r AgyZ àH$ën 2009-10 ‘ܶo nwU©Ëdmg
ImÝXoemVrb Vmnr Imoè¶mVrb OiJm§d, Ywio, Z§Xÿa~ma d Zm{eH$ (A§eV:) ¶m Ho$di nmʶmMo hm¡X ~Zbobo AmhoV. ¶m ~°aoOog ‘YyZ XmoÝhr Vramdarb gw‘mao Ambm.
Mma {Oëøm§Mo bmJdS>r¶mo½¶ joÌ 16,65,262 ho³Q>a EodOr 8,47,736 30 {H$‘r A§Vamn¶ªV qgMZ d nmUrnwadR>m H$aU§ ghO e³¶ Amho. JaO Amho ObqgMZ àH$ënm§Mr XoI^mb d XþéñVrgmR>r eoVH$ar dJm©g d
ho³Q>a joÌ AmobrVmImbr Amho. Vmnr ZXrda CH$mB©, H$mH«$mnma d hmVZya hr amOH$s¶ BÀN>meº$sMr d OZgm‘mݶm§À¶m d gܶmMm XmoÝhr Vramda JmdH$ar dJm©g dmnamZwgma ObH$a bmdmdm. ˶m‘wio IM© dgyb hmoʶmg ‘XV
YaUo AmhoV. Va eoiJm§d, nmS>igao, gwbdmS>o, gma§JIoS>m d àH$mem hr ~°aoOog gmannmXdma g§Mm{bV AgUmè¶m Cngm qgMZ ¶moOZoÛmao ~§{XñV nmB©nmÛmao hmoB©b. àH$ën nargamV dm°Q>añnmoQ>©g², Obn¶©Q>Z aogm°Q>©, JmS>©Z, boPa emo,
AmhoV. nmUr dmnamM§, qgMZmM§, gmR>çmM§ d ómoVmM§ gyú‘ {Z¶moOZ d gyú‘ H$ma§Oo, ObdmhVyH$ d ’$m‘© hmD$g gmaIo àH$ën n¶©Q>Z {dH$mgmMo H|$Ðq~Xÿ
Vmnr Imoè¶mZo ‘hmamï´>mMo EHy$U joÌ’$im§n¡H$s 16.7% joÌ A§‘b~OmdUr H$aU§ hmM am‘~mU Cnm¶ Amho. ""~MV H$am, gVV H$am"" ¶m R>aVrb. Am{U ImÝXoegmR>r Iè¶m AWm©Zo Zdg§OrdZr R>aVrb.
ì¶mnbobo Amho. Vmnr Imoè¶m‘ܶo ‘hmamï´>mVrb A‘amdVr, AH$mobm, ~wbT>mUm, Cº$sà‘mUo eoVrg {R>~H$ qgMZ d Vwfma qgMZ nX²YVrZo {Xë¶m‘wio AmobrVmM§ boIH$ : àmMm¶© EZ.E‘. ^m‘ao
OiJm§d, Ywio, Zm[eH$ d Am¡a§Jm~mX ho 7 {Oëho ¶oVmV. Vmnr Imoè¶mVrb joÌ’$i dmT>ob. VËnydu Vmnr ZXrdarb gd© qgMZ àH$ën nwU©Ëdmg ZoʶmgmR>r H$m¶m©Ü¶j :- CÎma ‘hmamï´> Obn[afX
O{‘ZrMo joÌ 51254 Mm¡.{H$‘r Amho. ˶mn¡H$s 20134 Mm¡.{H$‘r. joÌ Adf©U H|$ÐgaH$ma d amÁ§¶gaH$ma Zo {ZYr ObXJVrZo nwadU§ ‘hÎdmMo Amho. g‘¥ÜXr
J«ñV Amho. Va 9989 Mm¡.{H$‘r. Am{Xdmgr joÌ Amho. dZmImbrb joÌ ‘hm‘mJ©, ‘oQ´>mo d ‘moZmoaob , E³gàog do ¶m§À¶m YaVrda Iwë¶m ~mOmamVyZ
11890 Mm¡.{H$‘r. d 3284 Mm¡.{H$‘r. joÌ ‘emJV A¶mo½¶ Amho. Va 36080 H$O©amoIo d h‘rH$O© CnbãY H$amdo. àg§Jr ˶mgmR>r eoVH$ar dJm©g àVrEH$a
Mm¡.{H$‘r. joÌ ‘emJV ¶mo½¶ Amho. qgMZH$a bmdmdm åhUOo àH$ënmMm XoI^mb IM© d XþéñVrIM© ^mJ{dU§
* Vmnr Imoè¶mVrb nmUr {dVaU d qgMZjoÌ : gwb^ hmoB©b. ‘J emgZmbm XþfH$miJ«ñV, Amdf©UJAñV ‘XV{ZYr,
lr. E‘.Eg. A涧Jma g{‘VrZo gmXa Ho$boë¶m AhdmbmZwgma Vmnr Imoè¶mV H$O©‘m’$s H$aʶmMr JaO nS>Uma Zmhr. eoVH$ar gwIr, g§nÞ d g‘¥ÜX hmoB©b.
CH$mB© YaU ñWimn¶ªV 400 AK’y$. nmʶmMo amÁ¶{Zhm¶ {dVaU nwT>rb eoVH$ar g§nÞ Va Xoe g§nÞ ho g‘rH$aU V¶ma hmoB©b.
à‘mUo. VmnrZXrdarb ObqgMZ àH$ën åhUOo ImÝXo e gmR>r
A.H«$. àXoe nmUr dmQ>n (AK’y$) Obg§OrdZrM.
1 ‘ܶàXoe 70.00 1) eoiJm§d ~°aoO : eoiJm§d ~°aoO 1998 nmgyZ aIS>bm¶ nU 2023 n¶ªV
2 ‘hmamï´> 191.40 nwU©Ëdmg OmʶmMr e³¶Vm Amho. 4.5 {Q>E‘gr nmUrgmR>m d 9128 ho³Q>a
3 JwOamV 138.60 qgMZ j‘Vm AgUmam Am{U 100% nmUrdmnamMr h‘r AgUmam EH$‘od
EHy$U 400.00 àH$ën Amho. 55 ’y$Q> C§MrMo åhUOo 5 ‘Obr B‘maV EdT>çm C§MrMo ~°aoOMo
18 dH«$H$ma bmoI§S>r ‘hmH$m¶ XadmOo AmhoV. ¶mdb Vmbw³¶mVrb 19
‘hmamï´>mgmR>r 191.40 AK’y$. BVH$m nmUr gmR>m ‘mݶ H$aʶmV Ambm Amho. Jmdm§Vrb 9128 ho³Q>a O‘rZ AmobrVmImbr ¶hoB©b ˶mgmR>r 3.092
N.W.D.A. (National water Development Authority) Zdr Q>rE‘gr nmUr qgMZmImbr 0.596 {Q>E‘gr nmUr {nʶmgmR>r d 0.243
{Xëbr ¶m§Zr Vmnr Imoè¶mV CH$mB© YaU ñWim§n¶ªV 512 AK’y$ BVHo$ nmUr {Q>E‘gr nmUr CÚmoJmgmR>r CnbãY hmoB©b.
CnbãY Agë¶mMo Z‘yX Ho$bo Amho. åhUOoM 112 AK’y$ A{V[aº$ nmUr 2) hmVZya YaU (‘wº$mB©gmJa) : OiJmd {OëømVrb ^wgmdi Vmbw³¶mVrb
CnbãY Amho. ˶mn¡H$s ‘hmamï´>mgmR>r 105.20 AK’y$ BVHo$ nmUr ~¥hV hmVZya JmdmOdi VmnrZXrda hmVZya YaU 1982 ‘ܶo ~m§YyZ nwU© Pmbo Amho.
AmamIS>çmV {dMmamV KoʶmV Ambo Amho. YaUm§Mr C§Mr 25.5 ‘rQ>a,(84 ’y$Q>) YaUmMr bm§~r 2580 ‘r. (8460 ’y$Q>)
* ‘hmamï´>mbm CnbãY hmoUmao nmUr (AK’y$) : Am{U 41 dH$« XadmOo AmhoV. nmUrgmR>dU j‘Vm 13.8 {Q>E‘gr EdT>r Amho.
hmVZya YaUmbm COdm H$mbdm Amho nU S>mdm H$mbdm Zmhr. S>mdm H$mbdm
A涧Jma g{‘VrZwgma (400 AK’y$ n¡H$s) 191.40 AK’y$ Amë¶mg dm§¶mOmUmao nmUr amoIVm ¶oB©b. qgMZjoÌ dmT>ob Am{U {Zå‘o
A{V[aº$ CnbãY nmUr (N.W.D.A.) Zwgma 105.20 AK’y$ {OëømMr nmUr Q>§MmB© {‘Q>ob.
+10% nwZa©ØdmX²dmao 29.66 AK’y$ YaUm‘wio ¶mdb, amdoa, MmonS>m Vmbw³¶mVrb 37838 ho³Q>ajoÌ
qgMZmImbr Ambo Amho. YaUmMr gmR>dU j‘Vm 388 Xebj KZ ‘rQ>a
EHy$U 326.26 AK’y$ AgyZ 174.70 Xebj KZ‘rQ>a JmimZo ^abobo Amho. ˶m‘wio 213 Xebj
Vmnr Imoè¶mVrb nmʶmMr CnbãYVm d dmna àXoem{Zhm¶ nwT>rb à‘mUo. KZ‘rQ>a BVH$mM ObgmR>m hmdy eH$Vmo. JmimZo ^aë¶m‘wio hmVZya gmaIo VrZ
YaUo ^aVrb BVH§$ nmUr Amoìhaâbmo hmoVo d Aa~r g‘yÐmbm {‘iVo. YaUmVrb
A.H«$. àXoe nmUrdmQ>n (AK’y$) Jmi H$mT>Uo Am{U gw{nH$ Jmi eoVH$è¶m§Zm ‘mo’$V XoUo hm à^mdr Cnm¶ R>aob.
S>mdm H$mbdm ~m§YUo ˶m‘wio nmUr eoVrH$S>o qH$dm [aPpìh©Aa H$S>o di{dVm
1 {dX^© 90.31 ‘mJrb nmZmdéZ H«$‘e:
¶oB©b.
2 ‘amR>dmS>m 2.82 3) gwidmS>o ~°aoO : AOó bmoI§S>r JoQ> AgUmam ~°aoO. ~°aoOÀ¶m 27 JoQ>gmR>r 1. emioÀ¶m Aä¶mgH«$‘mV A{hamUr ^mfoMm g‘mdoe ìhmdm.
3 CÎma ‘hmamï´> 233.13 8800 ‘oQ´>rH$ Q>Z bmoI§S>mMm dmna. ¶m àH$ënmMm {eanya d qeXIoS>m 2. A{hamUr ^mfobm OmJ{VH$ nmVirda ‘mݶVm {‘imdr.
326.26 Vmbw³¶mVrb 31 Jmdm§Zm bm^ hmoV Amho. qeXIoS>m Vmbw³¶mVrb gwbdmS>o 3. A{hamUr ^mfrH$ H$m¶©H«$‘ gaH$mar H$m¶©H«$‘mÛmao gmXarH$aU ìhmdo.
EHy$U
~°aoO àH$ënmg 1992 ‘ܶo àemg{H$¶ ‘mݶVm {‘imbr. 290.88 H$moQ>rn¡H$s 4. A{hamUr g§‘obZmg emgZ ‘mݶVm {‘imdr.
Cnamoº$ 326.26 AK’y$ nmUr CnbãYVoMm {ZX©oe Vmnr {dH$mg 219.69 H$moQ>r én¶o IM© Pmbobm Amho. ˶m‘wio Ywio ehamMm nmʶmMm àíZ 5. VgoM emgH$s¶ AZwXmZ {‘imdo. ¶mà‘mUo AZoH$ {df¶m~m~V emgZmH$S>o
‘hm‘§S>imZo Ho$bobm Amho. na§Vw darb nmUrdmQ>n amÌm ~¥hV AmamIS>m H|$Ðr¶ H$m¶‘ ñdénr gwQ>bm Amho. nÌì¶dhma gwé AmhoV. bdH$aM Amåhmbm ¶e ¶oB©b.
Ob Am¶moJmZo A‘mݶ Ho$ë¶m‘wio 191.400 AK’y$ nmUr dmnamMm gwYm[aV gwidmS>o ~°aoOMr gmR>dU j‘Vm 65.06 Xebj KZ‘rQ>a AgyZ 5) CÎma ‘hmamï´> Ob g§dY©Z n[afX - ImÝXoemV Vmnr, JraUm,
~¥hV AmamIS>çmZwgma àXoe {Zhm¶ nmUr dmna nwT>rbà‘mUo. qgMZj‘Vm 8582 ho³Q>a Amho. {eanya Am¡pîUH$ {dÚwV H|$ÐgmR>r 14.38 nm§Pam, ‘mog‘ Aem drg ZÚm Amho. nmdgmù¶mV ‘moR>çm à‘mUmV nya ¶oVmo.
XebjKZ‘rQ>a, {nʶmgmR>r 17.27 Xebj KQ>‘rQ>a åhUOo 31.65 nU ¶m ZÚm§‘Yrb h¸$mMo nmU ImÝXoembm {‘iV Zmhr. ‘moR>r YaUo ZmhrV.
A.H«$. àXoe àH$ënmMm àH$ma EHy$U ~§Ymao ~m§Ybr OmV Zmhr. nmUr AS>{dV Zmhr åhUyZ nmUr dmhÿZ g‘wÐmbm
Xebj KZ‘rQ>a nmUr Ama{jV Amho. Va Ho$di 760 ho³Q>a joÌmg
‘moR>o ‘ܶ‘ bKw AK’y$ CngmqgMZ ¶moOZoÛmao qgMZmgmR>r nadmZJr {Xbr Amho. gwbdmS>o, Om‘’$i, {‘iV Amho.
1 {dX^© 35.796 27.596 11.071 74.463 H$Zmobr CngmqgMZm‘wio Om‘’$i YaU [aPpìh©Aa åhUyZ Cn¶moJmV ¶oB©b 'VwO Amho VwOnmer n[a Vy H$m Yw§S>r ‘Wwam H$mer' Aer JV
2 Am{U 52720 ho³Q>a joÌ AmobrVmImbr ¶oB©b. ImÝXoemMr Amho. ^anya nmUr Amho. nU ¶moOZm Zmhr. ˶m‘wio AZoH$ ^mJ
‘amR>dmS>m 0.000 0.566 3.379 3.945
4) nmS>igao YaU ({ZåZ Vmnr g§H$ën) : 17.72 {Q>E‘gr gmR>dU j‘Vog XþîH$mir AgVmo. nmUr Zmhr Va {nHo$ hmoV Zmhr. XþîH$mi Amho, Jar~r Amho.
3 CÎma ‘hmamï´> 56.133 45.220 11.639 112.892 nmUr ZmhrVa CÚmoJ Y§Xo ZmhrV. amoOJma Zmhr. bmoH$à{V{ZYtMr BÀN>m Zmhr.
‘mݶVm hmoVr nU YaUmMr C§Mr H$‘r Ho$ë¶m‘wio 14 {Q>E‘gr gmR>dU j‘Vm
EHy$U 91.929 73.382 25.089 191.40 Amho Va qgMZ j‘Vm 43000 ho³Q>a Amho. nmS>igao YaUmMr C§Mr 2 ‘rQ>aZo ˶m§Zm Om~ {dMmabm OmV Zmhr. bmoH$m§‘ܶo {ZpîH«$¶Vm Amho. åhUyZ bmoH$m§‘ܶo
dmT>{dë¶mg A‘iZoagh 22 Jmdm§Mm nmʶmMm àíZ gwQw> eH$Vmo. 1998 ‘ܶo OZOmJaU hmoUo, ˶m§Zm à~moYZ H$aUo gmR>r hm CnH$‘ gwé Ho$bm Amho.
191.40 Q>rE‘gr nmUr AS>dU§ JaOoM§ Amho. Vmnr ZXrÀ¶m gwé Pmbob§ H$m‘ 25 dfm©Z§Vahr g§WJVrZo gwé Amho. ˶m‘wio àH$ënmMr bmoH$m§Mr Midi hr ‘moR>r VmJX AgUma Amho. CR> ‘Xm© OmJo ìhm.
CnZÚm S>mdrH$Sy>Z nyUm©, dm§Kya, {JaUm, ~moa, ~wamB© d nm§Pam Va COdrH$Sy>Z H$m°ñQ> 5 hOma H$moQ>rhÿZ A{YH$ Pmbr Amho. ˶m‘wio ¶m àH$ënmMm g‘mdoe ImÝXoemMo h¸$mMo nmUr {‘i{dʶmgmR>r EH$Ì ¶m Am{U ImÝXoembm gwObm‘²
AmZ|a, Jmo‘Vr, Jmo‘mB©, C‘ar, gwgar CnZÚm AmhoV. Vmnr d CnZÚm§Zr àYmZ‘§Ìr H¥$fr qgMZ ¶moOZoV Pmë¶mg H|$ÐmH$Sy>Zhr {ZYr CnbãY hmoB©b gw’$bm‘² ~Zdm. ¶mgmR>r Midi C^mamdr bmJob, YaUo H$amdr bmJVrb,
‘hmamï´>mV 31200 Mm¡ag {H$‘r Va ^maVrb EHy$U 58,000 Mm¡ag {H$‘r joÌ Am{U àH$ën ObXJVrZo nwU©Ëdmg ¶oB©b. nmS>igao YaUm‘wio A‘iZoa gaH$maMr AS>dUyH$ H$amdr bmJob, g§Kfm©Mr V¶mar R>odm. Am‘À¶m ‘§S>imÀ¶m
ì¶mnbobo Amho. Vmnr ZXr hr Z¡g{J©H$ g§gmYZ Amho Vmnr Imoè¶mV IMXar, Vmbw³¶mVrb 22016 ho³Q>a, YaUJm§d Vmbw³¶mVrb 2800 ho³Q>a, nmQ>moXm CnH«$‘mV gh^mJr ìhm ho AmìhmZ H$aV AmhmoV.
ImobXar {Z‘m©U Pmbr Amho. ˶m‘wio nmUr Cngm qgMZ ¶moOZoÛmao 1654 ho³Q>a, MmonS>m Vmbw³¶mVrb 10500 ho³Q>a Am{U 11 CngmqgMZ 6) H$mÝhXoe M|~g© Am°’$ H$m°‘g© -
CMbë¶m{edm¶ Xþgam n¶m©¶ Zmhr. ‘moR>r YaUo dm Obme¶ ~m§YUohr H$R>rU ¶moOZm§Ûmao 6284 ho³Q>a O‘rZ qgMZmImbr ¶oB©b. nU Anwam {ZYr d ImÝXoemVrb VéU dJm©H$S>o Y‘H$ Amho. H$ï>mMr V¶mar Amho. hþfma
Amho H$maU ~ogrZMm Vi n¸$m Zmhr. Vmnrdarb {Z¶moOrV YaUo dm ~°aoOog nwU© amOH$s¶ ZoV¥ËdmMr {Z[îH«$¶Vm ¶m‘wio YaU nwU© hmoʶmg {db§~ hmoV Amho. Ywio AmhoV. ˶m§À¶mH$S>o nXdr AmhoV. H$m¡eë¶ Amho. ‘mÌ Ë¶m§Zm ¶mo½¶ ZmoH$ar
j‘VoZo ^aë¶mg CÎma ‘hmamï´> gwObm‘², gw’$bm‘² hmB©b. CÎma ‘hmamï´>mV {OëømVrb qeXIoS>m d OiJm§d {OëømVbr A‘iZoa, MmonS>m, nmQ>moXm, {‘iV Zmhr. ImÝXoemV ‘moR>o CÚmoJ ZmhrV. ImÝXoemV nmʶmA^mdr {nH$V
ObH«$m§Vr, harVH«$m§Vr d Am¡Úmo{JH$ H«$m§Vr KS>dyZ AmUm¶Mr Agob Va YaUJm§d Vmbw³¶mVrb 123 Jmdm§Zm bm^ hmoB©b. XmoÝhr Q>ßno nwU© Pmë¶mg ¶m Zmhr. ImÝXoemV CÚmoJ ‘mJ©Xe©Z H|$Ð Zmhr. ImÝXoemVrb VéUm§Zm CÚmoJ
ObómoVm§M§, ObgmR>çmM§ Ob{Z¶moOZ, Obì¶dñWmnZ d Ob{dVaU nargamMm H$m¶mnmbQ> hmoB©b. nmUrQ>§MmB© {‘Q>ob d XþîH$mi Q>iob. XoUmam ZoVm Zmhr. ˶m‘wio AmO AZoH$ VéU ~oH$ma AmhoV. Vo ‘wë¶mnmgyZ
AmXrM§ gyÌ~Õ qMVZ d ‘§WZ hmoU§ A˶mdí¶H$ Amho. 5) gma§JIoS>m ~°aoO : gma§JIoS>m ~°aoO ehmXm Vmbw³¶mVrb gma§JIoS>m ¶oWo ^aH$Q>V AmhoV. ì¶gZr hmoV AmhoV. ZmoH$ar Zmhr. åhUyZ n¡gm Zmhr, n¡gm Zmhr
Vmnr Imoè¶mV gw‘mao 400 {Q>E‘gr nmUr CnbãY Amho. ˶mn¡H$s Vmnr ZXrdarb ~°aoO Amho. YaUmMr C§Mr 34.5 ‘r. (113 ’y$Q>) KZ‘rQ>a åhUyZ X¡Z§{XZ JaOm ^mJdy eH$V ZmhrV. åhUyZ ¶m d¡’$ë¶J«ñV VéUm§gmR>r hm
CÎma ‘hmamï´>mÀ¶m dmQ>çmbm 191.400 {Q>E‘gr Ambo Amho. na§Vy Vmnr CnH«$‘ gwê$ Ho$bm Amho.
Amho. 26 bmoI§S>r XadmOo (15 ‘rQ>a x 11 ‘rQ>a) AmhoV. ehmXm
ZXrdarb ObqgMZ àH$ënm§Zm Amdí¶H$ d nwaogm {ZYr doioV Z {‘imë¶m‘wio à˶oH$mg ˶m§À¶m j‘Vm, Hw$dV, nXdrà‘mUo ZmoH$ar CÚmoJ
Vmbw³¶mVrb 5 d qeXIoS>m Vmbw³¶mVrb 24 JmdmVrb 9742 ho³Q>a O‘rZ
ObqgMZ àH$ën 20 Vo 25 nmgyZ aIS>bobo AmhoV. àXrK© H$mimnmgyZ XoUogmR>r ho ‘§S>i à¶ËZ H$aUma Amho. ˶mgmR>r à{ejU H|$Ð gwé H$aUma
qgMZmImbr Cngm qgMZ ¶moOZm§‘wio Ambr Amho. EHy$U 11519 ho³Q>a
àb§{~V Agë¶m‘wio àH$ënm§Mm IM© {H$‘mZ 10 nQ> dmT>ë¶mMo {XgyZ ¶oVo. AmhmoV. CÚmoJH|$Ð, H§$nZr ¶m§À¶mer Q>m¶An H$aUma AmhmoV. à˶oH$ ImÝXoer
O‘rZ qgMZmImbr ¶oB©b. ˶mMà‘mUo 3.57 Xebj KZ‘rQ>a KaJwVr
ObqgMZ àH$ën hr H$mimMr JaO Amho. {nʶmgmR>r, eoVrgmR>r, VéU hm ì¶mdgm{¶H$, CÚmoJr ìhmdm hoM Am‘Mo ܶo¶ Amho.
dmnamgmR>r 0.19 Xebj KZ‘rQ>a Am¡Úmo{JH$ dmnamgmR>r Ama{jV Amho.
{dO{Z{‘©VrgmR>r d Am¡Úmo{JH$ dmnamgmR>r nmUr CnbãY Pmë¶mg CÎma boIH$ : E.Or. nmQ>rb (Amßnm)
àH$ën IM© 400 H$moQ>r AgyZ àH$ën 2009 ‘ܶo nwU©Ëdmg Ambobm Amho.
‘hmamï´>mMr Mm¡’o$a àJVr hmoB©b. ObH«$m§VrH$Sy>Z Obg‘¥ÜXr H$S>o, H$mofmܶj - CÎma ‘hmamï´> ImÝXoe {dH$mg ‘§S>i
OZMidirH$Sy>Z OZAm§XmobZmH$S>o Am{U ObgmjaVoH$Sy>Z Obg§nÞVoH$S>o hr 6) àH$mem ~°aoO : àH$mem ~°aoOMr C§Mr 39.5 ‘rQ>a (130 ’y$Q>) bm§~r 1070
‘mo. 9082449843
A{haamï´> H$mÝhXoe Zm {VZ A{ha gwnwÌ
1) N>ÌnVr {edmOr ‘hmamO 2) ^JdmZ lrH¥$îU 3) ‘hmamOm g¶mOramd Jm¶H$dmS>

MmÞr ~rO A§Ymar Amï>‘r


a{ddma MmÞr Amï>‘r

춧H$Q>amd {hao nwʶVrV JmoqdX à^y OÌm, [aYnya


MmÞr nwZr

gmo‘dma A§Ymar Xg‘r


MwS>m‘U AmÊUm nmQ>rb O¶§Vr
MmÞr VrO MmÞr Zd‘r A§Ymar nmS>m A§Ymar Zd‘r

{edmOrXmXm
‘YwH$aamd Mm¡Yar nwʶVrV nmQ>rb
nwʶVrV

A§Ymar ~rO
‘§Jidma A§Ymar EH$mXg MmÞr VrO /
MmÞr Mm¡W
MmÞr Xg‘r A§Ymar Xg‘r

~wYdma A§Ymar ~mag/Voag MmÞr Mm¡W AmImS> A§Ymar VrO/Mm¡W

MmÞr EH$mXg g§H$ï>r Mm¡W, {d H$m amOdmS>o O¶§Vr


춧H$Q>amd {hao nwʶVrV nm§Sw>~mnw A§Ymar
‘mir EH$mXg
nwʶVrV

n§T>anya OÌm, Xod Onr OmV§g


Jwédma A§Ymar MmD$Xg MmÞr n§M‘r MmÞr ~mag A§Ymar n§M‘r

ewH«$dma MmÞr gï>r MmÞr Voag A§Ymar gï>r g§nmXH$


‘YwH$a Mm¡Yar nwʶVrV
g§V Zm‘Xod ‘hmamO nwʶVrV
A§Ymar Amdg

lr. ~mnygmho~ hQ>H$a lr. E.Or. nmQ>rb


AmadmS> MmÞr MmD$Xg
e{Zdma MmÞr nmS>m
Vmnr O¶§Vr
MmÞr gá‘r A§Ymar gá‘r àH$meH$

lr. {dH$mg nmQ>rb àmMm¶© àem§V nmQ>rb

lr. ho‘§V {eagmR> lr. gwYmH$a {egmoXo lr.~§Ýgrbmb nmQ>rb lr. AemoH$ nmQ>rb lr. A{dZme nmQ>rb

lr. ‘ZmoO Am‘bo lr. Xodam‘ g¢XmUo lr. A{dZme nmQ>rb lr. {ZVrZ nmQ>rb lr. n§H$O nmQ>rb
Owb¡-2024
{Z‘ParnmS>m àH$ën
nmdgmù¶mV Y~Y~m Am{U CÝhmù¶mV nmʶmMr dmZdm! (nwdm©Y©)
{Z‘ParnmS>m AdKm nñVrg Mmirg Hw$Qw>§~mMr dñVr åhUOo YZmOo amÌr nmUr ^am¶Mo d {Xdgm eoVmV H$m‘mbm Om¶Mo Agm ˶m§Mm ì¶ñV {XZH«$‘ AW©ghmæ¶mMr VO{dO Ho$br.qH$~hþZm ¶mVwZ ‘moR>mM AmË‘{dœmg Amåhmg
~w J«m‘n§Mm¶VrMm EH$ Q>oH$S>rdaMm ^mJ ! AgVmo. Jdgbm.
ObgmjaVm g{‘VrMm H$m¶©H$Vm© {OV|Ð nmdam ¶mMo Vo ‘m‘mMo Jmd. hmoir nmgwZ Odinmg 60%, bmoH$ Jmd gmoSw>Z amoOJmamgmR>r ¶m ‘mܶ‘mVwZ {Z‘ParnmS>m ¶oWo l‘XmZ d emœVVm {dH$mg
EH$Xm Hw$H$bQ>hþZ naVVm§Zm Vmo ghOnUo ~mobwZ Jobm H$s ˶m JmdmV {H$Vrhr ~mhoa nS>VmV.Mmam, {nH$m§Zm nmUr AgV§ Va Hw$Ur H$embm Jmd gmoSw>Z ~mhoa à{ejU {e~ra g§nÞ Pmbo.emœV {dH$mg åhUOo ^{dî¶mVrb {nT>çm§À¶m
nmD$g nS>bm Var VoWo nmUr Q>§MmB©M amhVo. ñdV…À¶m JaOm nyU© H$aʶmÀ¶m j‘Voer VS>OmoS> Z H$aVm gܶmÀ¶m JaOm nyU©
YZmOo ~w. ¶oWrbOoð> ZmJ[aH$ OmͶm ~m~m nmdam ¶m§Zm øm Jmdm H$aUmam {dH$mg. UNESCO ¶m Am§Vaamï´>r¶ g§ñWoZo gVam emœVVm {dH$mg
~Ôb {dMmabo AgVm {Z‘Xar KmQ> d JmdmMo Zmd VoWo dmñVì¶mg Agboë¶m C{Ôï²>¶o (Sustainable Development Goals) R>odbobr AmhoV. ˶mVbo
{Z‘Xar ‘mVodéZ nS>bo Amho. {Z‘Xar ‘mVm {hbm KaÀ¶m§Zr S>mH$sU R>a{dbo {nʶmgmR>r ewÜXnmUr ho nmMì¶m H«$‘m§H$mMo C{Ôï>. ‘mÌ ho gdm©V àmYmݶH«$‘mMo
hmoVo Am{U OoWo nmUr Zmhr Aem ¶m ^mJmV nmR>{dbo. hr ‘mVm H$monVo ¶m ^rVr Á¶m JmdmV Amho, Vo AH«$mUr VmbwŠ¶mVbo Jmd åhUOo {Z‘ParnmS>m. OoWo
nmoQ>r ¶m n[agamV nwdu Hw$Ur OmV Zgo, Jobo Va gn©X§e, qdMwX§e d ‘ybm§Zm BVa ߶m¶bm nmUr CnbãY Zmhr! VoWo AZmamo½¶, Jar~r, Ag‘mZVm ¶m§Mm AmT>i
AmOmam§Zr J«mgbo OmʶmMr ^rVr nwdu à‘mUo AmOhr Amho Ago Vo åhUmbo. AgUmaM. {edm¶ VoWrb S>m|Ja‘m϶mdarb O§Jb Zmhreo Pmë¶m‘wio nmdgmMo
Hw$nZ{bH$m dm {dhra ImoXbr Va bmb nmUr bmJVo. ˶mgmR>r ~moH$S>, H$m|~S>r nmUr dmhþZ OmVo. åhUwZ ¶oWo Obg§YmaUmMo H$m¶© hmVr KoVbo. l‘XmZmMm hm
H$m¶©^ma gm§^miUmar 18 VËna ¶wdH$m§Mr ObgmjaVm Q>r‘ nwT>o gagmdbr.
Job§ AgV§ ? Ag§ ZmJ[aH$ åhUVmV. ¶oWo {R>H${R>H$mUr ghmeo ’w$Q>m n¶ªV CXKmQ>ZmÀ¶m Am¡nMmarH$ H$m¶©H«$‘mZ§Va grgrQ>r AmIUo, ImoXUo, XJS>m§Mo
Hw$nZ{bH$m ImoXþZhr nmUr Zmhr. Y~Y~m AgUm¶m© JmdMr hr {damoYm^mgr Eb.~r.Eg. V¶ma H$aUo Am{X H$m‘o JmdH$¶mª g‘doV Ho$brV. I§Sw>^mD$ nmdam
n[apñWVr ~KwZ ‘bm Amü¶© dmQ>bo Zmhr. H$maU Q>oH$S>çm§da ~gbob§ Jmd ˶m§Mo ~§Yw d ghH$mar ¶m§Mr ‘XV hmoVrM. {Vg¶m© d Md϶m {Xder ¶wdH$m§
COmS> Amho. gmdbrgmR>r PmS> gmnS>V Zmhr. gmVnwS>çmÀ¶m BVa ^mJmV Oer gmo~V JmdmVbo ~mbJmonmbhr Ambo hmoVo. XJS>m§À¶m øm ~m§Ym§Zr JmdmVrb
S>m|JaCVmam§Mr h§Jm‘r eoVr H$aVmV, Ver ¶oWohr H$aVmV. ˶m eoVm§Mr OwO~r Amnë¶m Am¶m ~{hUtMo nmʶmgmR>r hmoUmao hmb dmM{Vb ¶mMr ˶m ~mbH$m§Zm
~m§Y- ~§{XñVr, nS>Um¶m© nmdgmM§ nmUr gmo~V ~hþ‘mob ‘mVr dmhþZ ZoVo. eoVmV H$ënZmhr Zmhr nU ˶m§Mo l‘ ‘mobmMo R>aVrb. Xaå¶mZ CÎmaH$m¶m©‘wio
AmT>iUmao Ag§»¶ bhmZ ghmZ XJS>, PmS>m§À¶m CKS>çm nS>boë¶m ‘wù¶m l‘XmZm dmMwZ Jobobm {Xdg gmS>o AmR> Vmg Oogr~r MmbdwZ, S>rn grgrQ>r d
¶mdéZ ho ghO bjmV ¶oV§.Iimi˶m Zmë¶m§Mm àdmh {H$Vr àM§S> Agob ¶mMo Zmbm ImobrH$aU Am{X H$m‘o H$éZ nwU© Ho$bm. ^aV nmdam, {OV|Ð nmdam, hf©b
dm ZmaimMm àgmX MT>dmdm Aer bmoH$^mdZm Amho. Aem àH$maMm bmoH$g‘O AZw‘mZ Zmë¶mV AmT>iUm¶m© ‘moR>‘moR>çm XJS>m§déZ ¶oVo. Á¶m àXoemV ghmeo qeXo, AO¶ nQ>bo, àm S>m° h[a^mD$ ndma Am{X VoWo {Xdg^a CÝhmV bj XodwZ
Am{U ˶mMr A§Yì¶már nmʶmÀ¶m g‘ñ¶oÀ¶m ‘wimer AmT>iVo. hmoVo.
Y~Yã¶m Imbr Agboë¶m Jw’$m dOm H$nmarV {Z‘Xar‘mVoMo ñWmZ ßb°ñQ>rH$Mm dmna ¶m n[agamVhr dmT>bm¶. ¶mgmR>r Recycle,
Amho. nwdu XodrÀ¶m nwOoMm H$m¶©H«$‘ bmoH$ {Z¶{‘VnUo H$am¶Mo. AmVm df©^amVwZ Reuse and Reduce ¶m V§ÌmMm dmna H$aUo JaOoMo Amho, Ago nQ>dwZ
EImX§ doio ì¶{V[aº$ ’$mag§ Hw$Ur OmV Zmhr. ˶mÀ¶m daÀ¶m ~mOwg EH$ F¥$fr {Xë¶mda JmdmVë¶m amo{hV, gMrZ Am{U BVa ~mbH$m§Zr BH$mo ~«rŠg ~Zdm¶Mo
~m~m nwdu amhmV ! nwOmAM}Zo àgÞ Pmë¶mda JaOw bmoH$m§Zm CgZdma n¡gohr H$m‘ MmoInUo ~Omdbo.
Úm¶Mo. na§Vw EH$mZo KamÀ¶m ‘mVtÀ¶m H$m¡bm§Mo ZmUo V¶ma H$adwZ Vo ZmUo åhUwZ VgoM ñWm{ZH$ dmU§ dmnéZ nag~mJ dm eoVr H$aUo .ñWm{ZH$
naVr XmIb {Xbo. V|ìhm nmgwZ VoWrb ~m~mZo n¡go XoUo ~§X Ho$bo Ag§ Ooð> {nH$m§À¶m dmUm§M g§H$bZ d {dVaU H$aU§ B˶mXr H$m‘o I§Sw>^mD$ d ˶m§À¶m
ZmJ[aH$ OmͶm ~m~m åhUmbo. EH§$XarV ’$gdUwH$ hm ewÜX ‘mZdr ì¶dhmambm nËZrZo Ho$bo. ñWm{ZH$ àOmVrÀ¶m d¥jm§À¶m {~¶m/’$im§Mo g§H$bZ d
bmJbobm ~Å>m Agë¶mM§ øm bmoH$H$WoVwZ ÜdZrV hmoVo. na§Vw Á¶m ^mJmV amondm{Q>H$m V¶ma H$aʶmM H$m‘hr ‘Zmda KoVb¶§. à˶oH$ ì¶{º$Zo EH$
{‘‘r nmD$g nS>Vmo d nmUr dmhþZ OmVo, VoWo Ho$di Obg§YmaUmMm ‘§Ì hmM ñWm{ZH$ d¥j OJ{dʶmMm g§H$ën Ho$bm Amho. KamVbm {H$MZ doñQ> d
EH$‘od C:emn Amho. VmoM VoWbr ^rVr Am{U X¡Ý¶ Kmbdw eH$Vmo. eoVmVbm {hadm nmbm nmMmoim dmnéZ g|Ðr¶ IV V¶ma H$éZ Vmo nag~mJ
Xaå¶mZ AOwZ XmoZ ’o$¶m© Pmë¶mV ˶mV nmUr ’$m¢S>oeZMo S> amOoe dmT>{dʶmgmR>r dmnaUo AmqXMm A§{JH$ma H$amdm. ¶m‘wio ~mhoaÀ¶m ~mOmamdaMo
{hdao, ehmXm VmbwH$m g‘Ýd¶H$ JwUd§V nmQ>rb, àm AqZb qeX,o S>m° har^mD$ Adb§{~Ëd§ H$‘r hmoD$Z Am{W©H$ Am{U n¶m©¶mZo Amamo½¶ {df¶H$ qMVm§Zm {dam‘
ndma, ^aV nmdam, hf©b qeXo AmqXZr gXa Jmdmbm ^oQ> XodwZ VoWrb XoVm ¶oB©b. VgoM ¶m ^mOrnmbm d {nH$m§Zm ~mOmanoR> {‘idwZ XoʶmM AmœmgZ
n[apñWVr OmUwZ KoVbr. H$moUVo Obg§YmaUmMo H$m‘ H$éZ n[apñWVr ~XbVm ehmXm Om¶§Q>g {haH$Ur gXñ¶m gwaoIm nmQ>rb d ’o$S>aoeZ Cnmܶjm g§{JVm
¶oB©b? ¶m {df¶r ‘§WZ Pmbo. {S>g|~a ‘{hݶmV ñWm{ZH$ ObgmjaVm nmQ>rb ¶m§Zr ‘{hbm§À¶m g‘whmbm {Xbm.
ho {e~ra ¶eñdr H$aʶmgmR>r H$ë¶mU ¶oWrb CÎma ‘hmamï´>
Obn[afXoZo Oo.gr.~r, ‘erZ d BVa IMm©Mr VOdrO H$éZ Am{W©H$ ^ma
Om¶bm bmoH§$ AmOhr Km~aVmV ˶mM {R>H$mUmÀ¶m da AS>ë¶m ZS>ë¶m§Zm ‘XV CMbbm.ImÝXoe^w‘rbm gwObm‘ gw’$bm‘ H$aʶmgmR>r Am°ZbmB©Z d à˶j
H$aUmam EH$ gmYw~m~m amhm¶Mm V|ìhm VoWo bmoH§$ Om¶Mo. ˶m ~m~m§Zm gh^mJ XoUm¶m© {dH$mg nmQ>rb, ~mnwgmho~ hQ>H$a,àm EZ E‘ ^m‘ao d {^bm
’$g{dë¶m‘wio ˶mMm H$mon hmoB©b Aer ^rVr bmoH$m§ ‘ܶo dmT>rg bmJbr. ¶m nmQ>rb ¶m ^w{‘nwÌ nXm{YH$m¶m©À¶m ~m§{YbH$sbm gbm‘. Om¶§Q>gMo B§Or.a{d
XmoZ bmoH$g‘OmVwZ EH$M OmUdVo H$s ‘mUwg ^rVrZo A{YH$ à^mdrV hmoVmo. O‘mXma, Am°{S>Q>a ‘mYd nmQ>rb, lr‘Vr AbH$m JUoe Mm¡Yar ¶m§Zr
gmh{OH$M Amho, ^¶, ^wI, {ZÐm Am{U ‘¡WwZ ¶m ‘mUgmÀ¶m OÝ‘OmV àd¥Îmr ObgmjaVm g{‘Vr gXñ¶m§Zm {Q> eQ>©g CnbãY H$éZ ¶wdH$m§Mm CËgmh
AmhoV. ‘mÌ ^¶mM (^rVr) à‘mU ho AÞ, nmUr dm {ZÐoda n[aUm‘ H$arV dmT>{dbm. ObgmjaVoMo ho {‘eZ am~{dVm§Zm Ag§»¶ g‘O, J¡ag‘O Am{U
AgoV Va Vo emœVVobm YéZ Zmhr. A§YlÜXm ¶m {Xì¶mVwZ Omdo bmJbo. nU nmʶmgmR>r H$m‘ H$aUm¶mªZr ñdV:
{Z‘Par nmS>m ¶oWo OmʶmgmR>r añ˶mda bmJUmao VbmdS>r Jmd, nmʶmgmaIo {ZVi d ñdÀN> am{hbo Va øm g‘ñ¶m§Mr AmS>H$mR>r ¶oV hm
Á¶mbm Eo{Vhm{gH$ nmœ©^w‘r Agë¶mM§ ~mobb§ OmV§. amOm nm§R>m ¶m§Zr ~mU AZw^d g‘¥ÜX H$éZ Jobm!
‘méZ VoWo nmUr H$mT>bo Am{U Vbmd {Z‘m©U H$m¶© gwé Ho$bo. AOwZhr VoWo ¶m H$m‘mMo ’${bV åhUOo VoWrb Jmd ßbm°pñQ>H$ ‘wº$ Pmbo.
XJS>mMm KmoS>m hr ˶mMr gmj Agë¶mM§ ‘mZb§ OmV§. (nU Z§Va amOmMm {dMma ~mbJmonmbm§Zr B©H$mo ~«rŠg V¶ma H$éZ Amnë¶m n¶m©daUnwaH$ H¥$VrZo Amåhm
gm¶mªZm MH$sV Ho$bo. ‘{hbm§Zr Amnmnë¶m nag~mJoV JmdamZ d A{YH$À¶m
g{‘VrZo Amåhr {Xboë¶m [aH$må¶m {g‘|Q> Jmoʶm§À¶m ghmæ¶mZo EH$ dZamB© ’$i^mÁ¶m§Mr bmJdS> Ho$br¶. I§Sw> XmXm§Zr nma§nm[aH$ {~¶mUo O‘m H$éZ
~§Ymam ~m§Ybm Am{U JmdH$ar l‘XmZmbm V¶ma Agë¶mM§ ¶m H¥$VrZo XmIdwZ R>odboV. H¥$fr {dkmZ H|$Ð H$moiXm, Z§Xþa~ma ¶m§Zr Mmam {~¶mʶmMo dmQ>n Ho$bo
{Xb§. hmoVo. ˶mVwZ Mmam JdV Jwam§gmR>r Va {‘imboM.nU ˶mÛmao eoVmÀ¶m ~m§Ymda
{Xboë¶m à˶oH$ ^oQ>rV Zoh‘rÀ¶m {eañ˶mZo Amåhr ñWm{ZH$ ‘mVr nmUr AS>ʶmMr gmo¶ Pmbr. Obg§YmaUmÀ¶m H$m¶m©‘wio nmUr Q>§MmB©
~mbH$m§Zm ßbm°pñQ>H$ àXþfUm {df¶r ‘m{hVr {Xbr d ˶m§Zm ßbm°pñQ>H$À¶m BH$mo ~¶m©M A§er H$‘r H$aʶmV ¶e {‘imbo Amho.AݶWm OmZodmar AIoa nmUr
{~«Šg V¶ma H$aʶmM AmdmhZ Ho$b§.à{VgmXm XmIb bhmZJm g{MZ d amo{hV Q>§MmB© gwé ìhm¶Mr Vr E{àbÀ¶m n{hë¶m AmR>dS>çm n¶ªV OmUdbr Zmhr.¶m
¶m§Zr ~¶m©M ~m°Q>ëgM§ g§H$bZ Ho$b§. H¥$Vr‘wio Obg§YmaUmÀ¶m H$m¶m©‘wio nmʶmÀ¶m CnbãYVoda gH$mamË‘H$
I§Sw> XmXm§Zm nma§nm[aH$ {~¶mUo g§H${bV H$éZ O‘m H$aʶmM§ n[aUm‘ hmoVmo hm g§Xoe bmoH$m§‘ܶo éObm hr O‘oMr ~m~ Amho. AmVm Aem
AmdmhZ Ho$b§ AgVm ˶m§Zrhr gH$mamË‘H$ à{VgmX {Xbm. VgoM ˶m A§YlÜXm d J¡ag‘O Agboë¶m ^mJmV H$m¶© H$aU§ A{YH$ gmon§ Pmb§ Amho. ¶m
~Xbë¶m ‘wio VbmdmMo {Z‘m©U ~§X H$éZ VmoaU‘mi ¶oWo Ho$bo Jobo.) Aem JmdmVë¶m ¶wdH$m§Mm dm°Q>gn J¥n ~ZdwZ emœV {dH$mgmÀ¶m ‘mJm©darb gd© H$m¶m©gmR>r Á¶m§Mo H$Sw>Z D$Om© {‘imbr Vo CÎma ‘hmamï´> ImÝXoe {dH$mg
àH$mao ^wn¥ð>mda nmʶmMr gmo¶ AgUmè¶m JmdmnmgwZ Ad¿¶m VrZ {H$bmo {‘Q>a ‘§S>imMo Aܶj {dH$mg nmQ>rb ga, Cnmܶj ~mnwgmho~ hQ>H$a, H$mofmܶj E
A§Vamdarb {Z‘ParnmS>m Jmdmbm ‘mÌ Zoh‘rM nmUr Q>§MmB© OmUdVo. JmdmÀ¶m Or nmQ>rb, C.‘. Ob narfXoMo H$m¶m©Ü¶j EZ E‘ ^m‘ao ga, H$m¶©dmh d
n{ü‘obm ‘moR>m ImobJQ> ^mJ Amho. OoWo ‘moR>o Zmbo ¶odwZ {‘iVmV d XJS>mÀ¶m Am‘Mo gT>i hmVmZo ‘XV H$aUmao {‘Ì {^bm nmQ>rb gmho~, g{Md {XnH$
H$S>odéZ nmdgmù¶mV nmUr XmoZeo ’w$Q>mnojm hr OmñV Imobda XarV H$mogiVo. nmQ>rb ¶m§Mo {deof AZ§V Am^ma. (g‘má)
ehmXm - YS>Jm§d añ˶mdéZ hm Y~Yã¶mMm ZOmam Ñï>rnWmg nS>Vmo.
boIH$ : ‘m.àmMm¶© S>m°. EM. E‘. nmQ>rb
VmoaU‘mi Z§Va EdT>çm C§MrMm Y~Y~m hmM Agmdm.
{Z‘ParnmS>m ¶oWo ’o$~«wdmar - ‘mM© nmgwZ nmʶmMr H$‘VaVm ^mgw YS>Jm§d, Vm. AH«$mUr, {O. Z§Xþa~ma (‘mo. 9404881540)
bmJVo. Amåhr Kar Amboë¶m nmhþʶm§Zm ½bmg^a nmUr Xodw eH$V Zmhr ¶mM§ hmpatil40gmail.com
’$ma dmB©Q> dmQ>V§! Ag§ H$mHw$iVrZ§ S>.N>moQw> didr åhUmbo. nmʶm~m~VMr hr boIH$ ho emœVVm {dH$mg Am§Vaamï´>r¶ n[afXoMo gXñ¶ AgwZ,
g˶ n[apñWVr OmUwZ KoʶmgmR>r åhUwZ Amåhr EH$m a{ddmar Jobmo V|ìhm ImÝXoemVrb nma§nm[aH$ {~¶mʶm§Mo àW‘ g§emoYH$ VWm emœV {dH$mgmgmR>r
à¶ËZmV gh^mJr Agboë¶m§ gmVnwS>çmVrb BVa Jmdm§À¶m àJVrMr ‘m{hVr ‘wb^wV H$m¶© H$aUmao dZñnVremòk AmhoV.
{‘i{dʶmM§ Zd§ XmbZ Iwb H$éZ {Xb§.nmʶmÀ¶m ¶m Xþ{^©ú¶mda Obg§YmaU
hoM A§{V‘ gmYZ Amho. ¶mgmR>r ‘Zg§YmaU gmYV amhUo hoM ܶo¶ KoD$Z
dmQ>Mmb nwT>o gwé Amho. (nwdm©Y©..)
{‘eZ {Z‘ParnmS>m (CÎmamY©)
{Z‘ParnmS>m g{hV AH«$mUr VmbwŠ¶mVrb Ag§»¶ Jmdm§Zm nmUr Q>§MmB© AgVo.
˶mVë¶m Mma Jmdm§Zm Zoh‘rM nmUr Q>§MmB© AgVo ¶m Jmdm§V H$mhr H$aVm ¶oVo
H$m? ¶mMm gmaIm {dMma gwé hmoVm. H$d{¶Ìr ~{hUm~mB© Mm¡Yar CÎm‘ ‘hmamï´>
{dÚmnrR> OiJm§dÀ¶m amï´>r¶ godm ¶moOZm {d^mJmÀ¶m g„mJma g{‘VrÀ¶m
dm{f©H$ g^oV Mma Jmdm§V Obg§YmaUmgmR>r l‘XmZ {e~ramMo {Z¶moOZ ‘m§S>bo.
S>~S>~boë¶m S>moù¶m§Zr Vi‘irZo nmUr AmUʶmMr namH$mð>m {dfX H$aUmar Zmoìh|~a ‘ܶo ˶mMo B{Vd¥Îm ‘§Owa Pmbo. {dÚmnrR>mZo hm àñVmd amÁ¶ amï´>r¶
I§Sw> nmdam XmXmMr Y‘© nËZr aoUm~mB© åhUmbr H$s nmʶmgmR>r amÌr Z§~a bmdwZ godm ¶moOZm {d^mJmH$S>o ‘§OwargmR>r nmR>{dbo. ˶m§Mr ‘§Owar ‘mM©À¶m eodQ>À¶m
Ceram n¶ªV nmUr ^éZ AmUmdo bmJVo. XarV XrS> {H$bmo {‘Q>a Imbr CVamdo AmR>dS>çmV Ambr. hm H$m¶©H«$‘ ‘mM©À¶m AmV am~{dUo XþamnmñV hmoVo. Aem
bmJVo! Kam nmgwZ VrZ {H$bmo {‘Q>a A§Va nma H$éZ EH$m IS²>S>çmVwZ dmQ>r... n[apñWVrV H$ë¶mU ¶oWrb CÎma ‘hmamï´> ImÝXoe {dH$mg ‘§S>i g§M{bV
dmQ>rZo H$ier ^amdr bmJVo...! CÎma ‘hmamï´> Obn[afXoZo {Z‘Par nmS>m ¶oWo Ob Q>§MmB© Xþa H$aʶmgmR>r
A{haamï´> H$mÝhXoe Zm {VZ A{ha gwnwÌ
1) N>ÌnVr {edmOr ‘hmamO 2) ^JdmZ lrH¥$îU 3) ‘hmamOm g¶mOramd Jm¶H$dmS>

MmÞr gá‘r MmÞr MdmXg A§Ymar gá‘r


a{ddma
A§Ymar Amdg
H$mZ~m¶m
~R>Vrg

gmo‘dma MmÞr nmS>m


MmÞr gá‘r A§Ymar AmîQ>‘r

Xa gmoå‘ma OÌm
ZmJoga AmOZmS> - H$mZ~mB©
~§Jbm ~R>g

bmIrnwZr kmZoída ‘hmamO O¶§Vr


‘§Jidma g§nmXH$ MmÞr ~rO A§Ymar nmS>m A§Ymar Zd‘r

MmÞr Amï>‘r
~mbH$dr
R>m|~ao O¶§Vr
lr. ~mnygmho~ hQ>H$a lr. E.Or. nmQ>rb

~wYdma àH$meH$ MmÞr VrO MmÞr Zd‘r A§Ymar ~rO A§Ymar Xg‘r

lr. {dH$mg nmQ>rb àmMm¶© àem§V nmQ>rb

Jwédma A§Ymar ~mag MmÞr Mm¡W MmÞr Xg‘r A§Ymar VrO A§Ymar EH$mXg

ewH«$dma A§Ymar Voag MmÞr n§M‘r MmÞr EH$mXg A§Ymar Mm¡W


A§Ymar ~mag

{VO nyOm,
nma‘mVm d«V ZmJoída OÌm
~§Omam g§V goZm
‘hmamO nwʶ{VV
A§Ymar MmD$Xg MmÞr gï>r A§Ymar Voag
e{Zdma MmÞr ~mag/Voag A§Ymar n§M‘r/gï>r

nm§Sy> ~mny ~{hUm~mB©


‘mir O¶§Vr Mm¡Yar
JUJmoa O¶§Vr
WmnZm ZmJoída
JUJmoa OÌm
do¶mS>Vg,
‘ar‘m¶ OÌm
~^imO
Am°JñQ>-2024
OiJmd- Ywio {OëømVrb ghm VmbwŠ¶m§Mo ♦ 2008 ‘ܶo OiJmd {OëømVrb gd©M Am‘Xmam§Zm YaUmda ~mobdyZ MMm© ‘m{hVr {Xbr H$s Vwåhmbm ’$º$ 19 Q>rE‘gr nmUr AS>dm¶Mo Amho AS>rMeo
KS>dyZ AmUbr. Q>rE‘gr nmUr Vmnr ZXrVwZ Xadfu dmhÿZ OmVo. ˶m§Mohr AmœmgZ ’$mob R>abo.
OrdZ‘mZ C§MmdUmam nmS>igo àH$ën. ♦ ‘Yë¶m H$mimV 2009 nmgyZ 2014 n¶ªV YaUmÀ¶m H$m‘mV WmoS>r JVr ♦ {X.9 ’o$~«wdmar 2023 amoOr ~mdÞ hOma nmMeo eoVH$è¶m§Zr ñdñVmjam§Zr
{ZåZ Vmnr nmQ>~§Ymao A§VJ©V Vmnr ZXrdarb gdm©V ‘moR>o YaU åhUOo Ambobr {XgV hmoVr. nmoñQ> H$mS>© {bhÿZ Zm. Xod|Ð ’$S>Udrg ¶m§Zm nmR>dbo.Varhr ˶mZm
nmS>igo YaU. ♦ 2014 ‘ܶo ^mOnmMo gaH$ma Ambo ˶mV Obg§nXm ‘§Ìr Zm.{Jare ‘hmOZ AmOVmJm¶V OmJ Ambobr {XgV Zmhr.
1995- 96 ‘ܶo ¶wVr gaH$ma AgVmZm ImZXoegmR>r Vmnr nmQ>~§Ymao ho Pmbo. ImZXoeÀ¶m eoVH$è¶m§À¶m Amemn„drV Pmë¶m. AmVm YaUmMo H$m‘ ♦ {X.16/2/2023 amoOr ‘m.Zm. ‘w»¶‘§Ìr EH$ZmWamdOr qeXogmo. ¶m§Zm
‘hm‘§S>i ñWmnZ Pmbo. ˶m A§VJ©V {ZåZ Vmnr àH$ën A§VJ©V nmS>igo YaU. nyU© hmoB©bM. na§Vw Mma df© Zm. {Jare ‘hmOZ Obg§nXm ‘§Ìr ¶m§Zr gwÕm nmS>igo YaU OZ Am§XmobZ g{‘VrMo gd© nXm{YH$mar ¶m§Zr nmamoim ¶oWo ^oQ>
n{hbr àemgH$s¶ ‘mݶVm 1995- 96 ‘ܶo Pmbr. H$mhrhr H$m‘ nwT>o gaH$dbo Zmhr ghm VmbwŠ¶mMo eoVH$è¶m§À¶m Vm|S>mbm nmUr KoD$Z YaU {df¶r g{dñVa {ddoMZ Ho$bo ˶m§Zr Omhra ^mfUmV gm§{JVbo
1997 Mr ‘yi qH$‘V 142 H$moQ>r 84 bmI én¶o. nwgbo. H$s, nmS>igo YaUmMm H$m‘mg Amåhr VmËH$mi ‘§Owar XoD$ na§Vw AmOn¶ªV
♦ 6 VmbwŠ¶mVrb eoVH$ar g§Vá Pmbo d ˶m§Zr nmS>igo YaU OZ Am§XmobZ ˶m§Zr gwÕm H$mhr Ho$bobo Zmhr.
14 E{àb 1999 amoOr à˶j ^y{‘nyOZ Pmbo.
g{‘VrÀ¶m ZoV¥ËdmImbr hOmamo eoVH$è¶m§Zr àM§S> Agm ‘moMm© H$mT>bm A‘iZoa ♦ {X.25/7/2023 amoOr ‘m.Zm. EH$ZmW amdOr qeXo gmho~ ¶m§Zm {dYmZ
àW‘ gwYm[aV àemgH$s¶ ‘mݶVm gZ 1999 = 273 H$moQ>r AmR> bmI én¶o.
VmbwH$m H$S>oH$moQ> ~§X hmoVm CÝhm-VmÝhmV hOmamo eoVH$ar ‘moMm©V gm‘rb Pmbo ^dZ ¶oWo ^oQ>bmo AgVm ˶m§Zm ñ‘aU H$ê$Z {Xbo ˶m§Zr bJoM Obg§nXm
{ÛVr¶ gwYm[aV àemgH$s¶ ‘mݶVm gZ 2003 = 399 H$moQ>r 46 bj. hmoVo. g{Md ¶m§Zm AmXoe Ho$boV H$s, nmS>igo YaUmMo gwYm[aV BpñQ>‘oQ> VmVS>rZo
V¥Vr¶ gwYm[aV àemgH$s¶ ‘mݶVm gZ 14/09/2009 =1127 H$moQ>r 73 H°${~ZoQ> g‘moa R>odUo. ‘m.‘w»¶‘§Í¶mMo AmXoe hmoD$Z gwÕm nmS>igo
bj. ♦ Zm. {Jare ‘hmOZ ¶m§Zr Am°ZbmBZ ‘moMm©V g§~mo{YV Ho$bo d ˶m§Zr AmœmgZ
{Xbo. ˶m§Zr {Xboë¶m AmœmgZmMr H$moUVohr nyV©Vm Ho$bobr Zmhr YaUm{df¶rMr ’$mB©b H°${~ZoQ> g‘moa Ambr Zmhr. ImZXoeÀ¶m OZVoÀ¶m
EHy$U qgMZ j‘Vm = 54.936 hoŠQ>a. Vm|S>mbm ‘m.‘w»¶‘§Í¶m§Zrhr nmUr nwgbo.
♦ emgZ {ZYr XoV Zmhr åhUyZ hOmamo eoVH$è¶m§Zr {X. 6/8/ 2018 amoOr
bm^ joÌmVrb VmbwHo$ A‘iZoa, MmonS>m, YaUJmd, nmamoim, Ywio, ♦ AmVm gwYm[aV àemgH$s¶ ‘mݶVm OiJmd Zm{eH$ dê$Z gd©
qeXIoS>m, nmS>igo àH$ën nyU© Pmë¶mg CÎma ‘hmamï´>mVrb ghm VmbwHo$ {^H$ ‘m§Jmo Am§XmobZ H$ê$Z Or {^H$ {‘imbr Vr emgZmbm nmR>dbr.
♦ {X.16/12/2018 amoOr Om‘Zoa ‘w¸$m‘r Zm. {Jare ‘hmOZ ¶m§Zm nmS>igo H$m¶Xoeraar˶m à{H«$¶m nyU© H$ê$Z {e’$mag H$ê$Z ‘§Ìmb¶mV nmR>dbobr
gwObm‘ gw’$bm‘ hmoUma AmhoV. YaUmMo H$m‘ nyU© Pmë¶mda eoH$S>mo CÚmoJY§Xo Amho. ‘§Ìmb¶mV AmVm gwYm[aV àemgH$s¶ ‘mݶVm ‘§{Ì‘§S>imÀ¶m ~¡R>H$sV
¶oVrb d hOmamo bmoH$m§Zm amoOJma {‘iob. ˶m‘wio ImZXoemVrb Hw$R>ë¶mM YaU OZ H$m¶©H$˶mªZr à˶j ^oQ> KoVbr AgVm ˶m§Zr ñnï>nUo gm§{JVbo H$s,
8 {XdgmV H$m‘ Mmby hmoB©b na§Vw H$m‘ Mmby Pmbo Zmhr. bdH$aM hmoB©b Ago bmoH$ à{V{ZYr gm§JV AmhoV na§Vw hm bdH$a åhUOoM Vmo
VéUm§Zm ~mhoaJmdr amoOJmamgmR>r Omdo bmJUma Zmhr. bm^ joÌmVrb gwdU© {Xdg H$Yr d Ho$ìhm COmS>ob ho H$mhr gm§JVm ¶oV Zmhr.
qgMZmgmR>r emgH$s¶ IMm©Zo Cngm qgMZ ¶moOZm hmVr Koʶmg ‘w»¶‘§Ìr ♦ {X.19/2/2019 nmgyZ hOmamo eoVH$è¶m§Zr nmS>igo YaU OZ Am§XmobZ
g{‘VrÀ¶m AmdmhZmZwgma gmIir CnmofU Mmby Ho$bo. hOmamo eoVH$è¶m§Zr ¶mV ♦ nmS>igo YaU OZ Am§XmobZ g{‘VrZo bm^ joÌmVrb gd© bmoH$ à{V{ZYrZm
¶m§Mr {X.24 /6/2017 amoOrMo AmXoe. doimodoir OmD$Z à˶j ^oQ> KoD$Z gdm©Zm ¶m~m~VrV bj KmbʶmMr {dZ§Vr
{X. 02 ‘mM© 2011 amoOr Zm. A{OV XmXm§Zr A‘iZoa ‘ܶo Omhra gh^mJ Zm|Xdbm OiJmd - Ywio {OëømVrb gd© bmoH$à{V{ZYtZr ^oQ>r
{Xë¶m gdmªZr AmœmgZo {Xbr na§Vw AmœmgZmMr nyV©Vm Ho$br Zmhr. Ho$br.
g^oV KmofUm.
♦ {X. 2/3/2019 amoOr hOmamo eoVH$è¶m§Zr Oob ^amo Am§XmobZ Ho$bo. ♦ AZoH$ dfm©nmgyZ nmS>igoYaU OZ Am§XmobZ g{‘Vr Am§XmobZ H$aV Amho.
gZ 2015 n¶ªV YaU nyU© H$ê$M. na§Vw ˶m§Zrhr ImZXoemVrb OZVoMo {deof åhUOo gd© gXñ¶ H$moU˶mhr Am§XmobZmgmR>r ñdV…À¶m pIemVyZ IM©
Vm|S>mbm nmZo nwgbr. ♦ {X. 5/3/2019 amoOr g{‘VrÀ¶m H$m¶©H$˶mªZr {ZåZ Vmnr àH$ën H$aV AgVmV. H$moUrhr H$moUmH$S>o Am§XmobZmgmR>r {ZYr (n¡go) ‘mJV Zmhr ho
{X. 28/8/2018 amoOr CWC {X„r ¶oWyZ TAC ‘mݶVm H$m¶©H$mar A{^¶§Vm ¶m§À¶m H$m¶m©b¶mV h„m~mob d ˶m§À¶m XmbZmV MMm©. {deof Amho. ¶mMr Zm|X KoʶmgmaIr Jmoï> Amho.
àmá.H|$Ðr¶ Ob Am¶moJmÀ¶m ‘mݶVo‘wio nmS>igo àH$ën H|$ÐmÀ¶m ¶moOZoV ♦ {X. 7/3/2019 amoOr eoH$S>mo eoVH$è¶m§Zr gy¶©nwÌr Vmnr ‘mB©À¶m ImZXoemVrb VgoM ‘hmamï´>mVrb gd© ‘§Ìr/ Am‘Xma / ImgXma ¶m§Zr AmVm
g‘m{dï> hmoʶmMm ‘mJ© ‘moH$im Pmbobm Amho. Obme¶mV Ob g˶mJ«h Ho$bm. EH$Ì ¶mdo d nmS>igo YaUmÀ¶m g§X^m©V VmVS>rZo ‘§Owè¶m {‘idmì¶m d ¶wÕ
nmS>igo àH$ënmMr gwYm[aV àemgH$s¶ ‘mݶVm AmOÀ¶m VmaIoV ♦ {X.19/4/2019 amoOr hOmamo eoVH$è¶m§Zr VËH$mbrZ ‘w»¶‘§Ìr Zm. nmVirda H$m‘ Mmby H$amdo hr ImZXoemÀ¶m OZVoMr ‘mJUr Amho.
‘§Oya H$ê$Z H|$ÐmÀ¶m àYmZ‘§Ìr H¥$fr qgMZ ¶moOZoV g‘m{dï> hmoʶmgmR>r Xod|ÐOr ’$S>Udrg ¶m§Mog‘moa A‘iZoa ¶oWo Am§XmobZo Ho$br. -------------------------
‘hmamï´> emgZmZo H|$Ð gaH$mabm {e’$mag H$amdr. ¶m gd© ~m~rgmR>r ♦ {X. 9/8/2019 amoOr VËH$mbrZ ‘w»¶‘§Ìr Zm.Xod|ÐOr ’$S>Udrg ¶m§Zr
eoVH$è¶m§Zr AZoH$ Am§XmobZo Ho$br. boIH$ : lr. gw^mf AmÊUm Mm¡Yar
A‘iZoabm ¶oD$Z 1500 H$moQ>r {ZYr XoʶmMr KmofUm Ho$br.na§Vw ˶m§Zrhr ghm ♦ nmS>igo YaU Am§XmobZ g{‘Vr
˶mV àm‘w»¶mZo VmbwŠ¶mVrb eoVH$è¶m§À¶m Vm|S>mbm nmUr nwgbo.
♦ gZ 2001 ¶m dfu YaUmdê$Z OiJmd n¶ªV hOmamo eoVH$è¶m§Zr nm¶r qXS>r Mob. 87889192 79
♦ gaH$ma ~Xbë¶mda Zm. O¶§V nmQ>rb ho Obg§nXm ‘§Ìr AgVmZm 12
H$mT>br hmoVr. ’o$~«wdmar 2021 amoOr ˶m§Zr hOmamo eoVH$è¶m§g‘moa KmofUm Ho$br H$s nmS>igo B©-‘ob : padalasedharan.1999gmail.com
♦ gZ 2008 ‘ܶo eoH$S>mo eoVH$è¶m§Zr YaUo Am§XmobZ Ho$bo. YaUmMo H$m‘ ~§X nSy> {Xbo OmUma Zmhr d ˶m§ZrM ˶mdoiog eoVH$è¶m§Zm

97 do ApIb ^maVr¶, ‘amR>r gm{h˶ g§‘obZ A‘iZoa! nm§S>d, Y‘©Z§ Y‘mZ§, ^r‘Z§ ~m‘Z, AOw©ZZ§ OZyZ, ZHw$bZ§ ZH$mU, 4 em{bhmoÌ- hm§ J«§W Aœ narjodarb hm§ J«§W Amho. ‘amR>r ^mfoVrb àmUremóm
A‘iZoa hr ImÝXoeMr gm§ñH¥${VH$ amOYmZr Amho. hr {dÚmZJar ghXodZ§ g¢XmU. Ðm¡nXrZ§ Yyn. darb n{hbm J«§W.
Amho. BWo VËdkmZ nrR> Amho. dmaH$ar g§àXm¶mMo H|$Ð gImam‘ ~wdmMr ZJar H$m¡ad, Xþ¶m}YZZ§ YyaIoS>m, XþemgZZ§ XþñgmZ, O¶ÐWZ§ O¡VmZ, H$U©Z§ 5 MmUŠ¶ZrVr- ¶m J«§WmV MmUŠ¶mM§ AW© emó Am{U amÁ¶emó ê$nm§V[aV
Amho. ImÝXoer V‘memMr noT>r Amho. H$mnwg Am{U H¥$fr ‘mb IaoXr {dH«$sMr H$aUIoS>m, Jm§YmarZ Jm§Ybr. Ho$bo Amho.
~mOma ‘moR>r ~mOmanoR> Amho. ^wVH$mimVrb, H$mnS> CÚmoJ, Mm‘m}ÚmoJ, Vob{~¶m Aer Iyn Jmd AmhoV. Xod{JarMo ¶mXd amOKamUo gwÕm ImÝXoer A{ha darb nmMhr J«§W nwʶmVrb ‘hmamï´> B{Vhmg g§emoYZ ‘§S>imV
Vob CÚmoJ ZJar Amho. H«$m§VrH$maH$m§M {ZdmñWmZr Amho. gm{h˶mMm ‘im Amho. AmhoV. ¶mM ¶mXdm§À¶m nJS>çm ^mogbo KamʶmV dmnaë¶m Joë¶m AmhoV. H$maU CnbãY AmhoV.
A§‘i åhUOo {Z‘©i, ñdN>, n{dÌ, nmdZ ZJar Vr A§‘iZoa. Zoa ^mogbo KamUo gwÕm Xod{Jar àm§VmVrb doê$i ¶oWrb AmhoV. ‘amR>r ^mfoV Á¶m§Zr {Vgar H«$m§Vr KS>dyZ AmUbr V| AmhoV nmamoim
eãXmMm AW© Amho, Jmd, ZJa, nya. Og§ {~H$mZoa, Om‘Zoa, WmiZoa, g§J‘Zoa The gazetteer of bombay presidency volume XII ¶oWrb ñd har Zmam¶U AmnQ>o. h§ Zm AmnQ>o ¶m§Zr gdm©V AmYr ‘amR>r ^mfoV
Vg ho n{dÌ A§‘iZoa. ¶m ZJarV 2, 3, 4 ’o$~«wdmar 2024 amoOr ‘m§ adtÐ khandesh district gazetteer (facsimile reproduction) H$mX§~ar hm gm{h˶ àH$ma AmUbm. ˶m§Zr n{hbr H$mX§~ar dO«mKmV {b{hbr.
emo^Uo ¶m§À¶m AܶjVoImbr 97 do ApIb ^maVr¶ gm{h˶ g§‘obZ ^aV originally printed 1880 ¶m nwñVH$mVrb n{hë¶mM nmZm§da ImÝXoe hr H$mX§~ar Xod{JarÀ¶m ¶mXd g‘«mQ>mÀ¶m emoH$m§{VHo$da Amho. ˶m§Zr EHy$U 21
Amho. ¶m nydu B© g 1952 gmbr A§‘iZoa ‘ܶo ‘m H¥$îUmOr nm§Sw>a§J Hw$bH$Uu ZmdmMr CËnÎmr XoVmZm gm§{JVbo Amho H$s¨, ImÝXoe ¶m Zmdmer ImZmMm H$mhr À¶mda ‘amR>r H$mX§~è¶m {b{hë¶m. ˶mV JS> Ambm nU qgh Jobm VmZmOt
¶m§À¶m AܶjVoImbr gm{h˶ g§‘obZ ^abo hmoVo. g§~§Y Zmhr. ^maVmda n{hb§ Bñbm‘r AmH«$‘U hmoʶm nydu ImÝXoe Zmd§ ‘mbwgaoÀ¶m OrdZmdarb H$mX§~ar Amho. nU bjmV H$moU KoV hr {dYdm
¶m XmoÝhr g§‘obZmMm ¶moJm¶moJ Agm H$s¨ 1952 Am{U 2024 hr ApñVËdmV Amho. I§S>mddZmVrb Im§S>Xoe Vm| ImÝXoe qH$dm land of {ó¶m§À¶m OrdZmdarb H$mX§~ar Amho. 1912 bm AH$mobm ¶oWo Oo 8 do ApIb
XmoÝhr g§‘obZ brn dfm©V hmoV AmhoV. åhUOo, 1952 Am{U 2024 ¶m§ krishna åhUOo H$mÝhXoe hr CËnÎmr XmI{dbr Amho. hr ‘m{hVr mr w ^maVr¶ ‘amR>r gm{h˶ g§‘obZ ^abo ˶mMo Aܶj h§ Zm AmnQ>o hmoVo.
XmoÝhrhr dfm©V ’o$~«wdmar ‘{hZm 29 {XdgmMm Amho. ho ImJmob emór¶ gmå¶ ramsay, c.s. Am{U mr j c whitcombe asstt surveyr ‘amR>r ^mfoV MdWr H«$m§Vr KS>dbr Vr, VH©$VrW© bú‘U emór Omoer
XmoÝhr g§‘obZ dfm©V Amho. OJ^a H$mb JUoZoÀ¶m {^Þ {^Þ nÕVr Agë¶m superintendent ¶m§Zr nwadboë¶m ‘mhrVda AmYmarV Amho. ¶m§Zr. VH©$VrW© ¶m§Mm OÝ‘ Ywio {OëømVrb qnniZoa ¶oWo Pmbm. ˶m§Zr ‘amR>r
Var H$mb JUZoM ‘w»¶ gmYZ ImJmobr¶ J«h, Vmao, M§Ð gy¶© ¶m§M§ ^«‘U hoM ImÝXoemVyZ ‘J nwT>o H¥$îU ÛmaHo$bm Jobm. {VWo gmoݶmMr ÛmaH$m ^mfm eãXH$moe V¶ma Ho$bm. ˶m§Zm ^maV gaH$ma ¶m§Mm nÙlr hm hm amï´>nVr
‘w»¶ gyÌ Amho. ^maV hm XoD$imMm Xoe Amho. ^maVmV. Ag§»¶ ‘§{Xa AmhoV. ~Zdbr. {VWyZ EH$ emIm CÎma H$Um©Q>H$mV Jobr. {VW§ ˶m§Zr X{jU gm¡amï´> nwañH$ma {‘imbm.
nU ¶m§ ‘§{Xam§À¶m XoemV A§‘iZoaM§ ‘§Ji J«h ‘§{Xa ho gwÕm EH$ d¡{eï²>¶o Amho amÁ¶ C^mabo. (dmMm {eIa qgJUmnwaMm e§^w ‘hmXod bo ñd am {M T>oao) {d H$m amOdmS>o ¶m§Zr Ywio ¶oWo n{hbo ‘amR>rVrb amOodmS>o B{Vhmg
Vg Hw$R>oM Zmhr. amOYmZr dg§{dbr g‘wÐ Ûm[aH$m. ho ¶mXd hmo¶gi ¶mXd åhUyZ Zmdmê$nmbm g§emoYZ H|$Ð C^mabo. ˶mMm H$ma^ma n¡em‘wio ASy>Z amhÿ Z¶o åhUyZ amO|dmS>o
‘amR>r ^mfoV H«$m§Vr KS>{dUmao ‘w»¶ gm{hp˶H$ ImÝXoem§VM hmoD$Z Ambo. ¶m§À¶mVrb ~irn ZmdmMm EH$ hmo¶gi ¶mXd nwÝhm ‘hmamï´>mV Ambm. gh ~±H$ ñWmnZ Ho$br. ¶m g§emoYZ H|$ÐmV ‘amR>r B{VhmgmMo Añgb XñV
Jobo AmhoV. AJXr nwamU H$mim nmgyZ AmÚ H$dr dmpë‘H$s F$ft ¿¶m. ˶m§Mr gmo~V EH$ bmI JmB© Am{U 12 à‘wI Jdù¶m gh B©Va hOmamo Jdir ór nwéf EodOr CnbãY AmhoV.
g‘mYr MmirgJmd VmbwŠ¶mVrb dmbPar BWo Amho. ˶mbm VrW© joÌmMo ê$n KoD$Z gmVmam {OëømVrb {eIa qgJUmnya ¶oWo dñVr Ho$br. ¶m ~irnmMm 9 Zm{eH$ {Oëhm hm§ Vgm ImÝXoeMmM ^mJ Amho. X{jU ImÝXoe Amho
àmá Pmbo Amho. d§eO ~m~mamOo ^mogbo doê$i gh ImÝXoe ‘amR>dmS>çmVrb 12 Jmd§Mo nmobrg Vm|. BWo A{hamUr ^mfrH$m§Mr g§»¶m ‘moR>r Amho. BWoM {Z’$mS> JmdmV ݶm¶‘yVu
Xþgao ‘moR>o gm{hp˶H$ ‘hfu doXì¶mg. ¶m§Mr g‘mYr ¶mdb§ ¶oWo Amho. nmQ>rb hmoVo. ˶m§Mo nUVy N> {edmOr ‘hmamO. ˶m§Mo ^mogbo AmS>Zmd§ ho hmo¶gi ‘hmXod JmoqdX amZS>o hmoD$Z Jobo. {Z’$mS> åhUOo ImÝXoeM§ åhUVm ¶oB©b. ’$ma
Ho$ai ¶oWyZ e§H$amMm¶© g‘mYr XodñWmZmMo ‘h§V Ambo ˶m§Zr Odinmg EH$ AmS>ZmdmMm An^«e Amho. ‘mbmoOr amOo ho ~m~mamOo ¶m§Mo nwÌ ¶m§Zm {ZOm‘mZ| ’$ma Va ˶mbm AmnU X{jU ImÝXoe åhUy eH$Vmo. ݶm‘yVu amZS>o ¶m§M§ Ywio
H$moQ>r én¶o IM© H$ê$Z g‘m{Yda ‘§{Xa C^mabo. Xm{jUm˶ nÕVrMo Jmonya gwno nwʶmMr Ohm{Jar {Xbr hmoVr Vr ‘mbmoOr nwÌ ehmOr amOo ¶m§Zm H$m¶‘ ehamV ~arM df© dmñVì¶ hmoV. Ywio ¶oWo Jmob Mm¡H$s nmobrg ñQ>oeZ n[agamV
Am{U àdoeÛma C^o Ho$bo. ì¶mgmZr Amnë¶m boIUrZo OJ Cï>dbo Ag§ H$aʶmV Ambr. åhUyZ ‘J ehmOr amOo ^mogbo ImÝXoe ‘amR>dmS>m gmoSy>Z ˶m§À¶m ñ‘aZmW© amZS>o ^dZ ZmdmMr B‘maV Amho. ˶m AWm©Zo ‘J V|
åhUVmV. ˶m§Mr g‘mYr XoIrb ImÝXoem§V Amho. nwʶmV Jobo. {VWo {edZoar JS>mda {edmOr ‘hmamOm§Mm OÝ‘ Pmbm. ImÝXoerM§ R>aVmV. amZS>o ¶m§M§ ‘amR>r ^mfogmR>r Iyn ‘moR>o H$m‘ Amho. ‘w§~B©
{Vgao ‘hmZ gm{hp˶H$ ‘hmH$dr H$m{bXmg, ho C‚m¡B©Z ZJarV ‘mbmoOr amOo ^mogbo ho Ago n{hbo ^maVr¶ ¶moÕo AmhoV Á¶m§Zr {dÚmnrR>mV ‘°{Q´>H$ V| E‘ E n¶ªV EoÀN>rH§$ ‘amR>r {df¶ Agmdm ¶mgmR>r ˶m§Zr
{dH«$‘m{X˶mÀ¶m Xa~mamV hmoVo. ˶m§Zr ^maV ^«‘U Ho$bo Amho. eodQ>r ˶m§Mm AqOŠ¶ ‘moJb goZoMm gdm©V àW‘ nam^d Ho$bm. ‘mbmoOr EH$m Hw$U~r gVV nmR> nwamdm Ho$bm. ˶m§À¶m ‘¥Ë¶y Z§Va 13 {Xdgm§Zr gaH$maZo ˶m§Mr
‘¥Ë¶y lrb§Ho$V Pmbm. ˶m§Mo OÝ‘ñWi Hw$R>o Amho ho H$moUmbmhr ‘m{hV Zmhr. Hw$Qw>§~mVrb hmoVo. ˶m§Mo Jwé ‘hmqbJXmg A{hamd ¶m§Zr ˶m§Zm gdª emómV ‘mJUr ‘mݶ Ho$br. Am{U ‘w§~B© {dÚmnrR>mV ‘amR>r ^mfm hm§ {df¶ gwé Pmbm.
nU gmVnwS>m nd©VmV, Hw$R>o Var JdirdmS>çmV ˶m§Mm OÝ‘ Pmbm ¶mda gdmªM§ {ZnwU Ho$bo. ˶m‘wio V| Am{U ˶m§Mo bhmZ ~§Yw {dR>moOr ¶wÕ H$boV {ZnwU Pmbo. B© g 1878 ‘ܶo nwUo ¶oWo ^aboë¶m n{hë¶m A ^m ‘amR>r gm{h˶
EH$‘V Amho. gmVnwS>çmV Jdir dmS>m EH$M Amho. Vm| åhUOo ImÝXoe. ImÝXoe OiJmd {OëømVrb ^S>Jmd VmbwŠ¶mVrb dmS>o JmdmV g§‘obZmMo V| Aܶj hmoVo. V| g‘mO gwYmaH$ hmoVo. V| CÎm‘ boIH$ hmoVo. A˶§V
hrM Jdir, A{ha, ¶mXdm§Mr ^y‘r Amho. JwéJ«§W gmho~mV H$~raMm EH$ Xmohm ‘hmqbJXmg A{haamd ¶m§Mm OÝ‘ Pmbm. ˶m§À¶mH$S>o JmdmMr nmobrg {dÛmZ åhUyZ ˶m§Mr »¶mVr hmoVr. V| H$m±J«og njmÀ¶m g§ñWmnH$ gXñ¶m n¡H$s
Amho, ˶mMr Xþgar Amoi AmYr gm§JVmo Z§Va n{hbr Amoi gm§JVmo. nmQ>rbH$s hmoVr. Vr bhmZ ^mdmbm XoV ˶m§Zr gݶmg KoVbm. am‘H¥$îU ^Q> EH$ hmoVo. V| ‘w§~B© àm§V {dYmZ n[afXoMo gXñ¶ Am{U H|$ÐmV AW© g{‘VrMo
~«÷m OmVr {H$åhma, {ed OmVr ’$H$sa am‘ Om{VH$m am§JS>m {H$ñZm OmVr A{ha ZmdmMo EH$ emór hmoVo. ˶m§Zm ‘hmqbJXmg A{hamd ¶m§Zr Jwé Ho$bo. ˶m§À¶m gXñ¶hr hmoVo. V| ‘w§~B© Cƒ§ ݶm¶mb¶mV ‘hmamï´>mMo ݶm¶mYre hmoVo. {~«{Q>e
H$Sy>Z ˶m§Zr g§ñH¥$VM§ kmZ KoVb§ Am{U ‘amR>r ^mfoV ^º$s ‘mJm©À¶m ~mhoa gaH$maZ| ˶m§Zm am¶ ~hmÔÿa hr nXdr {Xbr hmoVr.
AW© gai Amho. ~«÷Xod gOrdmZm KS>{dVmo Vr ‘mVrMr ^m§S>r AmhoV OmD$Z àW‘ {bImU H$aʶmMm ‘mZ ˶m§Zr {‘imdrbm. hr ‘amR>r
eodQ>r Vr ‘mVrV OmVmV. åhUyZ ~«÷mMr OmV§ Hw§$^ma Amho. {ed e§H$a OQ>m ImÝXoem§V ‘m§ gmZo JwéOr, ~{hUm~mB© Mm¡Yar, ~mbH$dr R>m|~ao,
gm{h˶mVrb Xþgar H«$m§Vr hmoVr. ˶m§À¶m AmYr n{hbr H«$m§Vr kmZmo~m ‘mD$br lram‘ AÎmaXo, Zm§ Ymo ‘hmZmoa, ^mbM§Ð Zo‘mS>o Aer EH$m nojm EH$ gag
dmT>dyZ {’$aVmo A§Jmbm ^ñ‘ ’$mgVmo Vm| ’$H$sa Amho. am‘ Om{VH$m a§JS>m, a§JS>m ¶m§Zr Ho$br Amho. gdm©V àW‘ ‘amR>r ^mfoV {bImU H$aʶmMm ‘mZ kmZmo~m
åhUOo amOnyV. {H$ñZm OmVr A{ha. A{ha, ¶mXd, Jdir ho VrZhr g‘mZ ‘amR>rVrb gm{h˶ aËZ hmoD$Z Jobr. Á¶m§Zr ‘amR>r gm{h˶mMr ^mfoMr C§Mr
‘mD$br ¶m§À¶mH$S>o OmVmo. ˶m§Zr kmZoœar J«§W àmH¥$VmV {b{hë¶mda ‘amR>r dmT>{dbr Amho. VgoM ‘mboJmd ¶oWrb A{hamUr gm{hp˶H$ Xm Jmo ~moago,
AWu eãX AmhoV. Im§XoemVrb bmoH$m§Mr ^mfm A{hamUr åhUOo A{hadmUr ^mfoV AZoH$ gm{hp˶H$ Ambo. ˶m§Zrhr ‘amR>rV J«§W {b{hbo, nU ho gdª
Amho. ho gdª A{ha AmhoV. A{ha bmoH$ ~mobVmV Vr ^mfm A{hamUr. A§‘iZoa ¶oWrb A{hamUr gm{hp˶H$ lr H¥$îUm nmQ>rb. Am{U B©Va ~aoM
gm{h˶ ^º$s ‘mJmªda hmoVo. ¶m§M§hr A{hamUr gm{h˶mV CÎm‘ H$m‘ Amho.
^JdmZ lrH¥$îU ¶mZo Oamg§KmMm 15 doim ¶wÕmV nam^d Ho$bm. ‘hmqbJXmg A{hamd ¶m§Zr ‘amR>r ^mfoV ^º$s ‘mJm©À¶m ~mhoa OmD$Z
16 ì¶m doir Oamg§K nwÝhm ‘moR>r V¶mar H$ê$Z ‘Wwaoda Mmb H$ê$Z Ambm. ‘amR>r ^mfm g‘¥Õ ìhmdr lr‘§V ìhmdr åhUyZ ‘hmamOm g¶mOramd
5 J«§W {b{hbo. åhUOo g§ñH¥$V JÚ J«§WmZM ê$nm§Va nÚ ‘amR>rV Ho$bo. EH$ EH$ Jm¶H$dmS> ¶m§Zr ‘amR>r ZmQ>H§$ H§$nݶm, gm{hp˶H$ g§‘obZ, emim ¶m§Zm ^aKmof
¶mdoir Oamg§KmZo H$mb ¶dZmbm gmo~V KoVbo hmoVo. AmVm Oamg§Km nwT>o H¥$îU J«§W 5/4 hOma ûcmoH$m§Mm Amho.
~bam‘mM ~i H$‘r nS>b. åhUyZ Vm| aZm§JU gmoSy>Z nimbm åhUyZ ˶mbm AW© ghmæ¶ Ho$bo V| ~S>moÚmMo amOo g¶mOtamd ‘hmamO, ‘yiMo A{hamUr ^m{fH$
AmnU aUN>moS>Xmg åhUVmo. hm aUN>moS>Xmg ‘Wwam gmoSy>Z nimbm Vm| WoQ> 1 n§Mmonm»¶mZ-hm J«§W amOH$maUmdarb Amho. amOmZr amÁ¶ H$ma^ma H$gm ImÝXoer amOo hmoVo. H$dimUo Vm ‘mboJmd ho ˶m§M§ OÝ‘ Jmd Amho.
VmnrÀ¶m Imoè¶mVrb I§S>md dZmV. BWo ZmJm§Mr dñVr hmoVr. VmnrM dhmZ gwÕm H$amdm ho ˶mV {b{hbo Amho. amOmZr amOnyÌmZm§ Úm¶M§ {ejU ¶mV Amho. ¶mM ¶m dfu Im§XoemVrb A§‘iZoa ¶oWo hmoD$ KmVboë¶m gm{h˶
ZmJM Amho. ˶m I§S>md dZmV A{hamZr dñVr Ho$br. ˶mbm Amnë¶m amOmM J«§Wm déZ N> {edmOr ‘hmamO ¶m§Mr AmkmnÌ hr amÁ¶ KQ>Zm V¶ma H$aʶmV g§‘obZmÀ¶m {Z{‘ÎmmZo ¶m ImÝXoer gm{hp˶H$m§Mr AmR>dU R>odmdr hrM B©ÀN>m
Zmd§ {Xb§, H$mÝhmMm H$mÝhXoe ˶mMm An^«e Pmbm ImÝXoe. Z§X amOmÀ¶m Ambr Amho. Vr ^maVmVrb n{hbr {bpIV amÁ¶ KQ>Zm Amho. 춺$ H$aVmo.
ZmdmdéZ amOYmZr dg{dbr, Z§XXa~ma ˶mMm An^«e Z§Xþa~ma Pmbm. 2 n§MV§Ì-doVmi Am{U {dH«$‘ amOm ¶m§À¶m H$Wm. ho n§MV§Ì ‘hmqbJXmg ¶m§Zr ApIb ^maVr¶ ‘amR>r gm{h˶ g§‘obZ ^a{dUo ho EH$ {edYZwî¶
H¥$îUmÀ¶m YZwî¶mMo Zmd§ hmoVo gma§J YZwî¶. ¶m YZwî¶m déZ MVwa§J gdm©V àW‘ ‘amR>r ^mfoV AmUb§ Amho. nobʶm gmaI§ Amho. Vr H$m‘{Jar ‘amR>r gm{h˶ ‘§S>i emIm A‘iZoa ¶m§Mo
Zmam¶Ur goZoMm Vi C^mabm V| gma§JIoS>m. ImÝXoem§V ¶mXd, H$m¡ad, nm§S>d 3 qghmgZ ~Îmrer qH$dm {dH«$‘ ~Îmrer-amOm^moO ¶mbm {dH«$‘m{X˶mM Aܶj ‘m§ S>m° A{dZme Omoer, ¶m§Mo nXm{YH$mar Am{U ˶m§À¶m gdª ghH$mè¶m§Zr
¶m§À¶m Zmdmdê$Z AZoH$ Jmd AmhoV. qghmgZ gmnS>V. ˶mda amOm ^moO ~gm¶bm OmVmo VmoM ˶m qghmgZmV Im§Úmda KoVbr Amho. ˶m§À¶m g‘moa g§‘obZ nma nmS>ʶmMt AZoH$ AmìhmhZ§
lrYaZ§ {eaYmZ§, ‘wHw§$XmZ Hw§$S>mZ§, JmoqdXmZ d¡XmZ, ~bam‘Z§ OS>{dboë¶m 32 ~mhþë¶m amOm ^moO ¶mÀ¶mer ~mobm¶bm bmJVmV. ˶m AmhoV. Vr ˶m§Zr {bb¶m nobyZ A§‘iZoa gm{h˶ g§‘obZ nma nmS>Vrb hr ˶m
~igmZ, Z§XZ§ Z§XmZ, JmodY©Z déZ JmoY©Z. Hw§$O{dhma déZ Hw§$OIoS>m. åhUVmV, ho amOZ ho ‘hmZ g‘«mQ> {dH«$‘m{X˶ ¶mM qghmgZ Amho. ˶mda gañdVrÀ¶m MaUr àmW©Zm.
H¥$îUmMm H$mH$m hmoVm EH$ Xod^mZ, Xod^mZ déZ Xod^mZ, ¶m§ Xod^mZMm ‘wbJm ~gUmè¶m amOmbm VodT>rM nmÌVm bmJVo, Ot {dH«$‘m{X˶ ¶m§À¶mH$S>o hmoVr. boIH$ : ~mnygmho~ hQ>H$a
hmoVm CÕd ¶m CÕd déZ CS>mZ, gw^ÐmZ ^XmZ§, g˶^m‘mZ gV‘mZ. ˶mgmR>r Vwåhmbm Am‘À¶m H$mhr àým§Mr CÎma Úmdr bmJVrb. ¶m 32 ~mhþë¶m H$m¶m©Ü¶j - CÎma ‘hmamï´> ImÝXoe {dH$mg ‘§S>i
32 àý {dMmaVmV. ˶mMr CÎma amOm ^moO XoVmo.
A{haamï´> H$mÝhXoe Zm {VZ A{ha gwnwÌ
1) N>ÌnVr {edmOr ‘hmamO 2) ^JdmZ lrH¥$îU 3) ‘hmamOm g¶mOramd Jm¶H$dmS>

A§Ymar MmD$Xg MmÞr n§M‘r MmÞr ~mag A§Ymar n§M‘r A§Ymar ~mag
a{ddma
R>obmar {nÌo

A{hë¶mXodr nwʶVrV
VrV na‘mZ|

A§Ymar Voag
gmo‘dma nmo¶m Amdg MmÞr gï>r MmÞr Voag A§Ymar gï>r

{earf Hw$‘ma nwʶVrV

J.X. ‘mir JwéOr


O¶§Vr
A§Ymar gá‘r
‘§Jidma MmÞr gá‘r MmÞr MmD$Xg
A§Ymar Amdg n{hbm ^mbXod CR>g Zr Xþgam ^mbXod ~R>g
{dîUy^mD$ nmQ>rb O¶§Vr kmZoída
O¶qgJ ‘hmamO
XmXmgmho~ O¶§Vr
amD$i
O¶§Vr
Xþgam ^mbXod
CR>g ^mÚm ~R>Vg

~wYdma ^mXm MmÞr nmS>m MmÞr Amï>‘r A§Ymar Amï>‘r

n{hbm ^mbXod ~R>Vg MmÞr nwZr Am¶ Zmoå¶m


Xþgam g{MXmZ§X
^mbXod ‘hmamO
CR>Vg nwʶVrV

amOmZm {nÌo nr Ho$ AmÊUm nmQ>rb nwʶVrV


Jwédma MmÞr ~rO MmÞr Zd‘r {nÎmanmQ>m gwé A§Ymar Zd‘r

A§Ymar ~rO

g§V Mm§JXod ‘hmamO


O¶§Vr

ewH«$dma MmÞr VrO MmÞr Xg‘r A§Ymar VrO A§Ymar Xg‘r

nr. Ho$. AÊUm


nmQ>rb nwʶ{VV {dîUy^mD$
nmQ>rb O¶§Vr

e{Zdma MmÞr Mm¡W MmÞr EH$mXg A§Ymar Mm¡W A§Ymar EH$mXg

Xod
‘m‘boXma
OÌm
gQ>mUm
‘m.Am. g˶{OV Vm§~o ¶m§Zm
dmT>{XdgmÀ¶m hm{X©H$ ew^oÀN>m
{X.27 gßQ>|~a
gßQ>|~a-2024
‘m. Vm˶mgmho~m§Mm A{^Zd à¶moJ ZXr Zm§JaUr - àm. S>m°. H¡$bmg a{Vbmb MìhmU
‘m.dZlr bmoH${Z¶wº$ ZJamܶj Vm˶mgmho~ E‘.E’$. nmQ>rb E‘.Eg.gr. A°J«r. ¶m§Mm ^y‘r Ob g§dY©Z H$[aVm ehmXm VmbwŠ¶mVrb Jmo‘mB© ZXr nmÌmVrb bmoH$gh^mJmVyZ
ZXr Zm§JaUr A{^Zd à¶moJ {Za§Va H¥$Vr H$aUo Amdí¶H$ Amho.

n¥{Wì¶m‘² Ìr{U aËZm{Z Ob‘² AÞ‘² gw^m{fV‘² øm Cº$s à‘mUo Amho, BVHo$M Zìho Va OdinmgÀ¶m n[agamVrb ~moAadobhr {Od§V Pmbo Am{U bm^ KoV AmhoV. ˶m§Zm emgZmMr ‘XV d àoaUm {‘imdr OoUoH$ê$Z
Ob ho aVZ AgyZ ˶mMo OVZ H$aʶmMr JaO Amho. ZXr Zm§JaQ>rÀ¶m AmhoV. eoVH$ar Xþ:ImVyZ ‘wº$ hmoB©b.
‘m§Ü¶‘mVwZ ^wObg§dY©Z hmoD$ eH$Vo. ehmXm VmbwH$m EÁ¶wHo$eZ gmogm¶Q>r Am‘À¶m ñd¶§godr g§ñWoZo 28 Am°JñQ> 2003 amoOr ໶mV Á¶m à‘mUo M§~i KmQ>rV S>m|Jam§Zm Cavities nmoH$ir AmhoV. Vem nmoH$ir
Am{U H$mo Am°n EÁ¶wHo$eZ gmogm¶Q>r {b{‘Q>oS> g§ñWoMo {dÚ‘mZ Aܶj ‘m. ^yJ^©emók lr. ImZmnyaH$a ¶m§À¶m ‘mJ©Xe©ZmImbr Am{U ‘mZZr¶ amÁ¶‘§Ìr ^yJ^m©V AgVmV.cavities nmoH$irVrb nmUr Cngm ‘moR>çm à‘mUmV
Vm˶m gmmo. ‘mo{Vbmb nmQ>rb ¶m§Zr gd©àW‘ ZXr Zm§JaQ>r ¶m A{^Zd S>m°. ZmZmgmho~ Xoe‘wI ¶m§À¶m ‘mJ©Xe©ZmImbr {edH$mbrZ Obg§YmaU Pmë¶mZo ^yJ^©Ob nmVir Imbmdbr. CnOmD$ eoVr H$moaS>dmhÿ Pmbr.Vmn‘mZ
à¶moJmMr H$ënZm B©.g. 2002 ‘ܶo ‘m§S>br. Jmo‘mB© ZXrÀ¶m nmÌmV hm ¶eñdr ¶moOZoÀ¶m {df¶mda Obg§YmaU ¶m {df¶mda n[afX Am¶mo{OV Ho$br hmoVr. dmT>bo. n¥ÏdrÀ¶m nmoQ>mV Agboë¶m cavity Ob¶wº$ nmoH$ir‘wio automatic
à¶moJ Ho$bm. ˶mMr n[aUVr hiyhiy gd© AmOw~mOwÀ¶m nargamV åhUOoM Eb.EZ.Mm¡Yar,àW‘ àmMm¶© H$bm ‘hm{dÚmb¶ ’$m°a dw‘Z,({g{ZAa AmQ²g© cooling system ñd¶§M{bV {Z¶§{ÌV Vmn‘mZ d g§Vw{bV Jmadm ¶mMm ‘oi
ehmXm VmbwH$m bJVÀ¶m n[agamV AZwH$aU H$ê$ bmJbo. gXa à¶moJmMr ‘{hbm ‘hm{dÚmb¶) ehmXm ¶m§Zr H$Wm Ob g§dY©ZmMr ì¶mWm ~iramOmMr ¶m {XgyZ ¶oVo. Am‘À¶m ehmXm n[agamVrb ^yJ^m©Vrb IS>H$m§Mo camera
¶eñdr A§‘b~OmdUr H$aʶmV Ambr.{Xdg|{Xdg nmʶmMr nmVir Imob {df¶mda emoY{Z~§Y gmXa Ho$bm. H$m¶©H«$‘mbm 4000 hÿZ A{YH$ bmoH$m§Zr ghmæ¶mZo nmʶmMo àdmh d ‘mJ© ¶mMm XoIrb Aä¶mg Ho$bm Amho. ^yOb
OmV Agë¶mZo Vr dmT>{dʶmgmR>r ZdZdrZ à¶moJ eoVH$ar am~drV Amho ¶mM hOoar bmdbr Am{U ¶m H$m¶©H«$‘mbm emo^m {Xbr. Am‘À¶m EÁ¶wHo$eZ nmVir dmT>dʶmgmR>r ZXr Zm§JaʶmMm ‘moR>m n[aUm‘ Pmbm AgyZ
YS>nS>rVwZ ehmXm VmbwŠ¶mVrb e.Vm.E.gmo.Am{U H$mo.Am°n E.gmo. {b{‘Q>oS> gmogm¶Q>rMo Á¶w{Z¶a H$m°boOMo {dÚmWu VgoM Xm|S>mB©Mm ¶oWrb àmW{‘H$ n[agamVrb eoVH$ar ñdoÀN>oZo ¶m H«$m§{VH$mar à¶moJmV gh^mJr Pmbobm Amho.
g§ñWoMo (NGO) Aܶj ‘m.Vm˶mgmmo ‘mo{Vbmb nmQ>rb d ˶m§À¶m ghH$m- emioMo {dÚmWu XoIrb {OëhmñVar¶ {dkmZ àXe©ZmV gh^mJr Pmbo hmoVo ***
¶m§Zr Jmo‘mB© ZXrÀ¶m H$mR>mdarb Mma-nmM Jmdmbm bmJwZ Agboë¶m ZXrV Am{U Obg§YmaUm~m~V OmJê$H$Vm ¶m {df¶mda {Oëhm ñVamda EH$mM doir boIH$ : àm. S>m°. H¡$bmg a{Vbmb MìhmU
ZXr Zm§JaQ>r hm à¶moJ ¶eñdr nUo Ho$bm. àW‘ d {ÛVr¶ ‘yë¶ {‘idbo hmoVo. (Obg§dY©Z). Obg§YmaUmMr
gXa à¶moJm‘wio AZoH$ JmdmVrb bmoH$m§Zr àoaUm KodwZ ¶mM nÜXVrZo à¶moJ OmJê$H$Vm ¶m {df¶mdarb amÁ¶ñVar¶ {dkmZ àXe©ZmV darb gmogm¶Q>r
Ho$ë¶mZo Amnmnë¶m n[agamVrb ‘¥V nS>boë¶m åhUOoM nmʶmÀ¶m gmR>m gh^mJr hmoV Amho. XmoÝhr àXe©ZmMr ì¶dñWm {ejU {d^mJ, ‘hmamï´> amÁ¶
Zgbobo Q>çw~dob, ~moAatJ, {d{har {Od§V Ho$ë¶m. AWm©V ObòmoVm§Zm ¶m§Zr Ho$br Amho.
àdm{hV Ho$bo. eoVrV ~Xb KS>dwZ AmUbm. Z§Xþa~ma {OëømV EH$hr ZXr ZXrÀ¶m H$mR>mdarb 25-30 JmdmVrb J«m‘ñWm§Zr ¶m à¶moJmMm åhUOoM
~mam‘mhr Zmhr Am{U 10 Vo 15 dfm© nmgwZ {Oëh¶mVrb ‘w»¶ ZXr Vmnr hr ZXr Zm§JaʶmMm ’$m¶Xm KoVbm. Hy$nZ{bH$m, ~moAadob Am{U H$moaS>dmhÿ {d{har
gwÜXm AmVm ’$º$ nmdgmi¶mVM dmhVo. ˶m‘wio VmnrZXrbm bmJwZ Agboë¶m {Od§V Ho$ë¶m åhUOoM {d{hatZm nmUr Ambo. åhUOo ^yJ^© Ob nmVir dmT>br
CnZX¶mgwÜXm H$moaS>¶m nS>boë¶m AmhoV. Am{U ˶m‘wio ZXrH$mR>mdarb Odi Á¶m Joë¶m AZoH$ dfmªnmgyZ (8-10 df}) ‘¥VmdñWoV hmo˶m,åhUOoM
nmg ~-¶mM Q>çw~dob, ~moAadob, {d{har ZXrÀ¶m nmʶmA^mdr ~§X nS>ë¶m ObmòmoVm§V nmUr ZìhVo, H$moaS>r nmoH$ir hmoVr.^yJ^m©V Obg§M¶ dmT>ë¶mZo
hmo˶m. hr ~m~ g§ñWoMo Aܶj ‘m. Vm˶m gmmo ‘mo{Vbmb nmQ>rb ¶m§À¶m bjmV {d{har d Hw$nZ{bH$m ¶m§Zm nmUr àmá Pmbo n[aUm‘mZo eodQ>r nrH$ CËnmXZmV
Ambr Am{U ˶m§Zr nmhrbo H$s dfm©Zwdf© ¶m ZX¶m H$moaS>¶m nS>ë¶m AmhoV. ’$º$ dmT> hmoVo. eoVH$è¶m§Zm dfm©VyZ XmoZ-VrZ doim nrH$ {‘iVo.gw‘mao 460 Vo 500
˶m§Zm nmdgmi¶mV ’$º$ nwa ¶oVmo. Am{U nwa Oar Ambm Var Vo nmUr VodT>çm hoŠQ>a joÌ {hadoJma ~Zbo Amho Am{U gd© h§Jm‘mgmR>r eoVO‘rZ nmʶmImbr
nwaVo ¶odwZ bmJbrM dmhÿZ OmdwZ ZXr H$moaS>r hmoVo. H$maU ~-¶mM dfm© nmgwZ ¶oVo. OoUoH$ê$Z Mm§Jë¶m {nH$mÀ¶m h§Jm‘mVyZ Mm§Jbo CËnÞ {‘iyZ eoVH$ar
ZXrÀ¶m nmÌmV H${R>U IS>H$ V¶ma hmoʶmMr {H«$¶m hmoV hmoVr. ZXrMo nmÌ 300 A{YH$ AmZ§Xr hmoVrb.Joë¶m AZoH$ dfmªnmgyZ ZmnrH$ Agbobo ho gd© F$Vy
Vo 400 ’w$Q> é§X Agë¶m‘wio nmUr PranʶmÀ¶m àH«$s¶obm à{V~§Y Ambm {ZamoJr d gwnrH$ ~ZVmV.30 dfmªnmgyZ nmʶmMr g‘ñ¶m ^oS>gmdV Agbobr
hmoVm. nmʶmMr nmVir {Xdgo{Xdg Imob hmoV Mmbbr hmoVr. 700 Vo 800 ’w$Q> Jmdo {ZamoJr Pmbr AmhoV. Am{U Odinmg 3500 hoŠQ>a O‘rZ gwnrH$ ~ZV
Imob Hw$nZ{bH$m ImoXþZhr nmUr {‘iV Zmhr. Amho. øm à¶moJm‘wio nmʶmMr nmVir AmnmoAmn ‘moR>çm à‘mUmV dmT>Vo
gXa ~m~ bjmV Amë¶m Z§Va ZXrV ZmJaQ>r Ho$ë¶mZo ZXrMo nmÌ
^wg^werV Ambo. Xþg-¶mM {Xder ZXrbm nya Ambm, nmʶmMm O‘rZrV {ZMam hoM V§Ì AmOy~mOyÀ¶m VimoXm, Xm|S>mB©Mm, àH$mem B˶mXr eham§‘ܶo d
Pmë¶mZo ZXr H$mR>mdarb gd©À¶m gd© Hw$nZ{bH$m, {dhra, B. Zm nmUr ^a IoS>çm§‘ܶo ¶eñdrnUo dmnabo Jobo Amho.
^éZ Ambo d gd©Ì AmZ§XmMo ~mVmdaU {Z‘m©U Pmbo.Z§Xþa~ma {OëømV EH$hr nmdgmÀ¶m AmYr (CÝhmù¶mÀ¶m h§Jm‘mV) Amåhr {Vho ZXrV Zm§JaQ>r Zm§JaVr
ZXr ~mam‘mhr Zmhr åhUOoM ZXrnmÌmV dmhVo nmUr 12 ‘{hZo dmhV Zmhr. ZXr Zm§JaVr gw‘mao 3-4 {H$bmo‘rQ>a bm§~ A§Vamn¶ªV Q´>°ŠQ>aÀ¶m gmhmæ¶mZo
B©.g. 2002 ‘Yrb H$WZmZwgma 10 Vo 15 dfm© nmgwZ {Oëh¶mVrb ‘w»¶ ZXr AmS>dr Ho$br hmoVr. OoUoH$ê$Z bmJdS> Ho$bobr O‘rZ hbH$s Am{U H$moaS>r
Vmnr hr gwÜXm AmVm ’$º$ nmdgmi¶mVM dmhVo. ˶m‘wio VmnrZXrbm bmJwZ (gwnrH$) Pmbr.
Agboë¶m CnZX¶mgwÜXm H$moaS>¶m nS>boë¶m AmhoV. Am{U ˶m‘wio nmdgmim gwê$ Pmë¶mZ§Va O{‘ZrImbr nmUr {Panbo Am{U ˶mMm n[aUm‘
ZXrH$mR>mdarb Odi nmg ~-¶mM Q>çw~dob, ~moAadob, {d{har ZXrÀ¶m H$mhr {Xdgm§VM {XgyZ Ambm, åhUOo eoVr Ho$boë¶m ZXrH$mR>À¶m Hy$nZ{bH$m,
nmʶmA^mdr ~§X nS>ë¶m hmo˶m. hr ~m~ g§ñWoMo Aܶj ‘m. Vm˶m gmmo ~moAadob Am{U ‘¥V {d{har {Od§V Pmë¶m, Á¶m AmYr ‘¥V Pmë¶m hmo˶m.
‘mo{Vbmb nmQ>rb ¶m§À¶m bjmV Ambr Am{U ˶m§Zr nmhrbo H$s dfm©Zwdf© ¶m Obg§YmaUmMo Xþgao V§Ì Am‘Mo ‘mZZr¶ Aܶj lr ‘moVrbmb Vm˶m nmQ>rb
ZX¶m H$moaS>¶m nS>ë¶m AmhoV. ¶m§Zr Am‘À¶m ‘hm{dÚmb¶mÀ¶m H°$ång n[agamV dmnabo. gwédmVrbm ‘¥V
’$º$ ˶m§Zm nmdgmi¶mV nwa ¶oVmo. ‘hmamï´> amÁ¶mÀ¶m CÎmaoH$S>rb àXoemV ~moAadobÀ¶m AmOy~mOybm EH$ ‘moR>m IÈ>m (4 x 4 Mm¡. {’$Q>.) Aem àH$mao
Agboë¶m gmVnwS>m nd©VmÀ¶m Vimer AmnU amhVmo. EHo$H$mir ¶m n[agamV IUʶmV Ambm H$s dmhÿZ OmUmao nmdgmMo nmUr ˶m {d{eï> ‘¥V ~moAadobÀ¶m
gJirH$S>o {hadi hmoVr. CÎmaobm Z‘©Xm Am{U X{jUobm Vmnr Agë¶m‘wio ¶m nmB©n‘ܶo gmoS>ʶmV Ambo. OoUoH$ê$Z ~moAadob {Od§V hmoB©b, ‘mÌ Ago
^mJmbm gd©M H$mimV gwOb‘²-gw’$bmå Ago åhUVmV. OoUoH$ê$Z 1970 {ZXe©Zmg Ambo H$s ’$º$ EH$M Zmhr Va OdinmgÀ¶m gd©M ‘¥V ~moAadob
n¶ªV bmoH$ g‘mYmZH$maH$ OrdZ OJV hmoVo.70 À¶m XeH$mV g§nyU© Xoe^amV XoIrb {Od§V hmoVmV. Oo Joë¶m 5-6 dfmªnmgyZ ‘¥VmdñWoV hmoVo.
^maVmV ghH$ma VËdmda gmIa H$maImZo C^maUr VËd ApñVËdmV Ambo. CÎma ‘hmamï´> Ob n[afX à~moYZ {XZm§H$ 17 ‘o 2023 amoOr Am¶mo{OV
eodQ>r D$g CËnmXZmÀ¶m AmYmao, eoVH$ar/eoVH$è¶m§Zm ‘moR>çm à‘mUmV nmUr H$aʶmV Ambo.ZXr Zm§JaUrMm AZmoIm à¶moJ am~dyZ qgMZmMm ‘hmamï´>mVbm
gmoS>ʶmV Ambo. Vr doi hmoVr Ooìhm nmUr ’$º$ 20 ’w$Q>m§da ¶oV hmoVo. ˶mZ§Va Zdm Am¶m‘ am~{dUmè¶m ehmÚmMo ZJamܶj ‘moVrbmb nmQ>rb ¶m§Mm
n¥ÏdrÀ¶m nmoH$irVrb Om‘rZ nmʶmMm ‘moR>çm à‘mUmda dmna Ho$ë¶mZo ^yOb Obg§YmaUmVbm àdmg {dñVmamZo àm.S>m°. H¡$bmg MìhmU ¶m§Zr ‘m§S>bm. ¶m
nmVir H$‘r hmoD$Z Vo gw‘mao 600 Vo 700 ’y$Q> Imobda Jobo. nmʶmÀ¶m n[afXoV Ob, O§Jb d O‘rZ ¶m§Mm emœV dmna ¶m{df¶r bmoH$g§Kf© ‘moMm©À¶m
àým~m~V eoVH$ar H$‘mbrMo C{Û¾ Pmbo AmhoV. ¶m Jmoï>r eoVH$è¶m§À¶m g‘Ýd¶H$ à{V^m qeXo ¶m§Zr ‘Vo ‘m§S>br. àmMm¶© S>m°. EM. E‘. nmQ>rb ¶m§Zr
AmË‘h˶obm H$maUr^yV R>aë¶m. ¶m ^mJmV df©^a dmhUmè¶m ZÚm H$moaS>çm Z§Xþa~ma {OëømMm ObAmT>mdm Am{U AH«$mUr VmbwŠ¶mVrb nmUr g‘ñ¶m
nS>ë¶m. ¶m{df¶r ^y{‘H$m ‘m§S>br. ObH$‘u {^bm nmQ>rb ¶m§Zr Z‘©XoMo ~¢H$ dm°Q>a d
Zmë¶mV XJS>mgmaIm OS> Wa Agë¶mZo nmUr {PanV ZìhVo. ˶m‘wio ‘mbH$mVa YaUmMr ‘m{hVr {Xbr.
Hy$nZ{bH$m, ~moAadob, {d{har H$moaS>çm nS>ë¶m. Vo ’$ma H$mi OJbo ZmhrV. ¶m amÁ¶mMo ‘w » ¶ g{Md lr.A{OV qZ~miH$a ¶m§ Z r {Oëhm{YH$mar
{df¶mda ~amM {dMma Ho$ë¶mZ§Va Am‘Mo ‘mZZr¶ Aܶj lr.‘moVrbmb Vm˶m lr.Agr‘Hw$‘ma Jwám ¶m§À¶mg‘doV àH$ënmÀ¶m {R>H$mUr ^oQ> {Xbr. hm n°Q>Z©
nmQ>bm§Zm H$ib§ hmoV§ H$s, nmdgmnydu ZXr Zm§Jabr Va nmD$g nS>Vmo, ZXrV g§nyU© ‘hmamï´>mV Am{U BVa amÁ¶m§‘ܶohr am~dʶmMm ‘r ¶eñdr à¶ËZ H$aoZ,
nmUr {Panob. ˶m§À¶m ¶moOZoZwgma ˶m§Zr S>m§~aIoS>mOdirb Jmo‘mB© ZXrÀ¶m Ago AmœmgZ ˶m§Zr ¶mdoir {Xbo. {Oëhm{YH$mar lr.Jwám ¶m§Zrhr Am‘À¶m
H$mR>r amhUmè¶m bmoH$m§Zm ¶m bmoH$H$ë¶mUmÀ¶m à¶moJmgmR>r ~mobmdbo.OyZ {OëømVrb eoVH$¶mªZr ¶m n°Q>Z©Mo nmbZ H$ê$Z Am‘À¶m ^mJmV ho CnH«$‘
‘{hݶmV, nmdgmnydu Amåhr ñdIMm©Zo Q´>°ŠQ>aÀ¶m gmhmæ¶mZo gw‘mao 1 {H$‘r Mmbdmdo, d {Za§Va gwé R>odmdo Ago AmdmhZ Ho$bo.hmM n°Q>Z© eoOmaÀ¶m
Odi ZXr (Jmo‘mB©) AmS>dr Zm§Jabr. Am{U bmoH$m§Zr ˶mgmR>r CËH¥$ï> à{VgmX VmbwŠ¶mV ¶eñdrnUo nma nS>bm, VimoXm, ñWm{ZH$ ñd¶§godr g§ñWm, kmZ
{Xbm hmoVm. n{hë¶m nmdgmMo nmUr ZXrV Amë¶mda AMmZH$ Agm ~Xb KSy>Z à~mo{YZr ‘§S>i ñWm{ZH$ ZJagodH$ lr. gwaoe ‘mir Am{U ˶m§À¶m
Ambm H$s AmOy~mOyÀ¶m n[agamVrb gd© ‘¥V ~moAadob, Hy$nZ{bH$m, {d{har ghH$mè¶m§À¶m ‘mJ©Xe©ZmImbr ¶m n°Q>Z©Zo Mmbdbo. Am{U Xadfu CÝhmù¶mV
B˶mXr {Od§V Pmë¶m, Oo 15-20 dfmªnmgyZ ‘¥VmdñWoV hmoVo. ¶m A{^Zd H$aV Amho.
gw§Xa à¶moJmZo bmoH$m§Zm W¸$ Ho$bo. ¶m ¶eñdr à¶ËZmVyZ Amåhr Xþgam à¶moJ gܶm gw‘mao 20 Vo 25 hOma eoVH$è¶m§Zr ¶m à¶moJmMm bm^ KoVbm Amho.
ZXr Zm§JaQ>r H$ê$Z gw‘mao 25-30 ‘rQ>a Odi Ho$bm. ñWm{ZH$ bmoH$m§À¶m Am{U 10,000 Mm¡.{H$.‘r. joÌ gwnrH$ Pmbo. bmoH$ dfm©VyZ XmoZ qH$dm VrZ
‘XVrZo ˶mM ZXrV AmS>do Zm§Ja Q>mHy$Z H$moê$Z nyU© Ho$bo Am{U bdH$aM ’$i doim nrH$ KoVmV. AmOy~mOyÀ¶m n[agamVhr Xadfu ‘moR>çm à‘mUmV ZXr
{‘imbo. Odinmg 3500 hoŠQ>a O‘rZ nmʶmImbr Ambr, Oo nmUr 400- Zm§Jê$Z bm^ KoVbm. nmʶmMr nmVir {Xdg|{Xdg dmT>V Agë¶mZo ~moAadob,
500 ’w$Q>m§da Jobo hmoVo. Vo 20-25 ’y$Q> da ~mhoa Ambo. ˶m‘wio hm n[aga Q>µ¶w~dob ¶m§da A˶ën IM© ¶oV Amho
nwÝhm "gwObm‘-gw’$b‘ ~Zbm. emœV {dH$mg Am‘À¶m ñd¶§godr g§ñWoZo 28 Am°JñQ> 2003 amoOr
àW‘ hm à¶moJ, ZXr Zm§JaUr åhUOoM ZXr-ZmJaQ>r, hm à¶moJ Obg§YmaU OZOmJ¥Vr H$m¶©H«$‘mMo Am¶moOZ Ho$bo hmoVo, ˶mV 4000-5000
ehmXm VmbwŠ¶mVrb S>m§~aIoS>m JmdmOdirb Jmo‘mB© ZXrV H$aʶmV Ambm. bmoH$m§Zr g{H«$¶ gh^mJ KoVbm Am{U H$m¶©H«$‘mbm Mm§Jbm à{VgmX {Xbm.¶m
Am{U åhUyZ hm à¶moJ S>m§~aIoS>m n°Q>Z© åhUyZ AmoiIbm Jobm Am{U ehmXm V§ÌmMm (ZXr-Zm§JaVr) ^yOb nmVir dmT>dʶmgmR>r ZXr Zm§JaʶmMm ‘moR>m
VmbwH$m, {Oëhm Z§Xþa~ma ¶m n[agamVrb Odinmg 25 Jmdm§Zr Vmo am~dbm. n[aUm‘ Pmbm Am{U eoVH$ar ˶mMm Adb§~ H$aV AmhoV.¶m V§ÌmMm
ñWm{ZH$ ñVamda Om¶§Q²g J«wn Am{U ‘hmZJanm{bH$m ¶m§Zmhr ¶m à¶moJmMr eoVH$è¶m§À¶m ‘Zmda n[aUm‘ Pmbm. AmOy~mOyMo eoVH$ar ˶mMm dmna H$aV
àoaUm {‘imbr Am{U ˶m§Zrhr hmM à¶moJ Ho$bm hmoVm. ehmXm VmbwŠ¶mVrb AmhoV. OoUoH$ê$Z Vo ~±Ho$À¶m H$Om©VyZ ‘wº$ hmoVrb. eoVH$ar AmË‘h˶m§da hm
bmoUIoS>m Odirb ZXrV bmoUIoS>m nwbmnmgyZ A‘aYm‘ (3 {H$‘r) n¶ªV EH$ Mm§Jbm Cnm¶ Amho. ‘hmamï´>mMo ‘w»¶ g{Md lr. A{OV Zw§~miH$a Am{U
(ZXr Zm§JamQ>r) hm à¶moJ Ho$bm Am{U bdH$aM ˶m§Zm à¶moJmMo ’$i {‘imbo. {Oëhm{YH$mar lr A{g‘Hw$‘ma Jwám ¶m§Zr ho H$m‘ nm{hbo hmoVo Am{U ñd¶§godr
Am‘À¶m H$m°boOÀ¶m H°$ång n[agamV EH$ ~moAadob Amho Or Joë¶m AZoH$ g§ñWoZo Ho$boë¶m H$m‘mMo H$m¡VwH$ Ho$bo Am{U ˶m§Mo H$m¡VwH$mñnX ^mfUhr Ho$bo.
dfmªnmgyZ ‘¥VmdñWoV hmoVr. ‘mÌ e¡j{UH$ g§Hw$bmÀ¶m ‘¡XmZmda dmhÿZ OmUmao emgZmZo BVa {OëømVhr ¶m nÕVrMm Adb§~ Ho$ë¶mg ~±H$-H$Om©Mo ~ir
nmUr dm¶m OmʶmÀ¶m pñWVrV AgVo. ho nmUr Hw$nZbrHo$V gmoS>ʶmV Ambo R>aboë¶m eoVH$è¶m§Mr Am{W©H$ pñWVr gwYmaʶmg {Z{üVM ‘XV
à¶moJmZ§Va Ago {ZXe©Zmg Ambo H$s nmdgmMo nmUr gmR>{dë¶mZo Vo {Od§V hmoB©b.AmOy~mOyMr Jmdo Am{U ehao AmO ¶m nÕVrMo AZwgaU H$aV AmhoV
A{haamï´> H$mÝhXoe Zm {VZ A{ha gwnwÌ
1) N>ÌnVr {edmOr ‘hmamO 2) ^JdmZ lrH¥$îU 3) ‘hmamOm g¶mOramd Jm¶H$dmS>

a{ddma MmÞr VrO MmÞr Xg‘r A§Ymar EH$mXg

A§Ymar
VrO/
Mm¡W

gmo‘dma MmÞr Mm¡W


MmÞr EH$mXg/
A§Ymar n§M‘r A§Ymar EH$mXg
~mag
ImÝXoe‘m
Jmdo Jmd
~mbmOr aW
ÝhrJVg.
nmamoimZm
aWZr ZdmB©
‘moR>r.
YmH$bm ~mbmOraW ~oQ>mdX
A§Ymar MmD$Xg A§Ymar ~mag
‘§Jidma MmÞr n§M‘r MmÞr Voag A§Ymar gï>r

XmXmgmho~
Jm¶H$dmS> YZVoag
O¶§Vr

~wYdma MmÞr gï>r MmÞr MmD$Xg A§Ymar gá‘r A§Ymar Voag

nr.Ho$. AÊUm nmQ>rb S>m°. ~iram‘


O¶§Vr {hao O¶§Vr

Amdg g‘{nÌr
Jwédma AmpñdZ MmÞr nmS>m MmÞr gá‘r A§Ymar Amï>‘r A§Ymar MmD$Xg
MmÞr nwZr

KQ> ~R>Vg, Xod H$mR>çm


Cä¶m èhmVrg, ^moaIoS>m XmXmgmho~
OÌm, gÎmaqgJr‘mVm OÌm Jm¶H$dmS>
aoUwH$mXodr ‘mhþaXodr OÌm O¶§Vr I§S>çmamd ‘hmamO OÌm, Wm¶Zoa
ewH«$dma MmÞr ~rO MmÞr Amï>‘r A§Ymar nmS>m A§Ymar Zd‘r g§nmXH$

R>obmar
bmoH$gZm
{nÌo
lr. ~mnygmho~ hQ>H$a lr. E.Or. nmQ>rb

e{Zdma MmÞr VrO A§Ymar ~rO A§Ymar Xg‘r àH$meH$

MmÞr Zd‘r lr. {dH$mg nmQ>rb àmMm¶© àem§V nmQ>rb


Xgam, KQ> CR>Vg, R>obmar Xod H$mR>çm CR>Vrg, {^bñZm {nÌo
Am°³Q>mo~a-2024
ImÝXoemVrb OZVobm Am{U Zo˶m§Zm, nmUr OrdZ Amho H$m?
OrdZ nm{U Amho, C‘JVboboM {XgV Zmhr
Vgm hm Am‘Mm àm§V 80 À¶m XeH$mn¶ªV gd© ~m~VrV g‘¥Õ hmoʶmAJmoXaM ˶mbm ^m§S>o Ho$b¶. ¶mbm nwU©Ëdmbm ZoʶmgmR>r OZgm‘mݶm§Mm Imo¶«mV. Var nU AmnU, Amnbr OZVm H$mhrM ~mobV Zmhr. AmO Amnë¶mbm
hmoVm. XþY Xþ~Vo, VmH$, bmoZr, ‘hmnwam gmaIo ImÝXoemV ÝhmCZ {ZKV hmoVo. aoQ>m V¶ma Pmbm nm{hOo. Obgmja Va ìhm¶bmM nm{hOo, nU gmo~V ^{dî¶mV ObH«$m§Vr V¶ma Pmbo
~ma‘mhr ZÚm dmhV hmo˶m. Á¶m doiog ^maVmV XþYmMr dmZdm hmoVr Voìhm nm§Pam ZXrdarb A¸$bnmS>m YaUmgmo~V EH$m ‘moR>çm amOH$maUtMm nm{hOo. Zmhr Va ImÝXoe Mm dmid§Q> Pmë¶m {edm¶ amhUma Zmhr. ñWbm§Va
Amåhr g‘¥Õ hmoVmo. Vmnr, {JaUm, ~moar, nm§Pam IiIiyZ dmhV hmo˶m. ‘w§~B© amOH$s¶ àdmg Pmbm. YaU Pmbo, nU dñVwpñWVr H$m¶? {H$Vr ^aV¶? nU BVHo$ Pmbo Amho H$s, ˶m ^mJmVrb bmoH$ Amnë¶mbm ZmH$mam¶bm bmJbo.
Am{U CnZJambm Amåhr 50 Q>¸²$¶mÀ¶m da XþY nwadR>m H$aV hmoVmo. ghH$ma ’$º$ 70 Q>¸o$ ho YaU ^amdo bmJVo. H$maU ¶mbm 100 Q>¸o$ ^am¶Mo Agob Va åhUwZ AmnU gdmªZr Ob h¡ Vmo H$b h¡! ho g‘OwZ KoVbo nm{hOo. nmʶmgmR>r
joÌ ~habobo hmoVo. eoVr, ‘im ^a^éZ XoV hmoVo. ˶mbm H$maU O{‘Zr gwnrH$, AOwZ 400 hoŠQ>a O‘rZ ^yg§nmXZ H$amdr bmJob. {edm¶ AOwZhr COdo CR>md Ho$bm nm{hOo. doi AOwZ Jobobr Zmhr. ’$º$ Apñ‘Vm OmJbr nm{hOo.
Am{U {Od§V ZÚm. H$mbdo, S>mì¶m H$mbì¶mMr ~m|~m~m|~ Amho. ^{dî¶mV Oa nwT>Mr {nT>r VJdm¶Mr Agob Va, nmUr OrdZ Amho H$m, OrdZ
na§Vw H$miménmZo ho gd© Amog nS>bo. nmdgmim bhar Pmbm, Z‘©Xm ZXrdarb 40 Q>rE‘gr nmʶmdarb Amåhr h¸$ gmoSw>Z {Xbm. nmUr Amho ho g‘OyZ KoVbo nm{hOo. ^{dî¶mVrb nm{U bT>ʶmgmR>r V¶ma
PmS>m§Mr H$Îmb Pmbr. {edm¶ ‘w~bH$ AgUmè¶m nmʶmda Am‘Mo, Am‘À¶m H$maU H$m¶ Va? nmʶmMo ‘hËd Amåhmbm H$imbo Zmhr. {JaUm ZXrdarb Agbo nm{hOo. Va ImÝXoeMm dmid§Q> hmoʶmnmgyZ dmMob. Am{U VaM nwT>Mr
Zo˶m§Mo bj am{hbo Zmhr, qgMZmda ^a {Xbr Zmhr, amoOJma g§nbm, ñW§bmVa YaU H$g‘mXo À¶m Imbr Cd©[aV ImÝXoeÀ¶m ZaS>çmV CVaV Zmhr. N>moQ>o ‘moR>o {nT>r åhUob Am‘Mo nyd©O ObH«$m§VrH$maH$ hmoVo. Oa AgoM ‘wJ {JiyZ ghZ
PmbrV Am{U ImÝXoe AmogmS> naV Mmbbm... Am{U ‘hmamï´>mV ~mH$s ^mJmV ~§Ymao AmhoV. na§Vw {JaUm YaU ^aVM Zmhr, Va ~§Ymao H$m¶ ^aVrb? AmVm H$arV am{hbmo Va Am‘Mr {nT>r H$mÝhXoeMm àm§V Z åhUVm f§T>m§Mm àm§V Amho
‘moR>‘moR>r YaUo Pmbr, qgMZmMr H$m‘o Pmbr, ghH$ma joÌ ’$mo’$mdbr, åhUo 7 ~byZ ~§Ymao ¶oUma AmhoV. na§Vw nmʶmMo H$m¶? nmʶmÀ¶m ómoVmMo? Ago åhUVrb.
YdbH«$m§VrMm OZH$ dJug Hw$ar¶ZMm à^md øm ^mJmda Pmbm Am{U XþY, nwR>o Ambo H$s {eagmobr Odi O¡Z B[aJoeZ dmë¶m§Zr H$m§VmB ZmdmMm ~§Ymam boIH$ : gwaoe nmQ>rb,
gmIa g‘«mQ>m§Mo gm‘«mÁ¶ {Z‘m©U Pmbo. ˶m§Mo ‘w»¶‘§Ìr, amOH$maU, ~m§YwZ ImbÀ¶m bmoH$m§Zm H$m¶‘Mo VhmZbobo R>odbo Amho. na§Vw Amåhr JßnM. àdº$m CÎma ‘hmamï´> Obn[afX
g‘mOH$maUm‘wio ˶m§Mm {dH$mg Pmbm. AmVm ImÝXoemV eodQ>Mo ómoV hmoVo Zma nma hm àH$ën! H¡$ H$‘©dra ‘mo. 9004932626
ImÝXoemV Amåhr nmʶmda bj {Xbo Zmhr. Vmnr a EH$ hVZwa YaU ^mD$gmho~ {hao ¶m§Mo ñdßZ! ImÝXoe gw’$bm‘ gwObm‘ H$am¶Mo. ~a ˶m
dJiVm H$moR>oM ‘moR>m àH$ën Zmhr. Ia åhUOo {ZgJm©Mm {Z¶‘ Amho, Á¶m Imo¶«mV Odi Odi 11 ZÚm d CnZÚm dmhVmV. H$mhr nwd© H$Sw>Z npÀN>‘og
^mJmV ZÚm§Mo nmUbmoQ> joÌ {OVHo$ {H$‘r Agob {VVŠ¶m nmʶmÀ¶m à˶oH$ dmhþZ nwT>o {Xd X‘Zbm g‘wÐmV {‘iVmV. åhUyZ JwOamVZo ¶m nmʶmda h¸$
W|~mda ˶m ^mJmMm A{YH$ma AgVmo. Amåhr H$m¶ Ho$bo? VmnrÀ¶m dmUrMo gm§{JVbm. ~a Zmanma Obg§nÎmr Zo g‘¥ÕrZo g§nÞ Amho. øm Imo¶«mV Xadfu
191 Q>rE‘gr nmUr AOwZhr AS>dbo Zmhr. JwOamVMm dmQ>m ’$º$ 80 gagar 3500 {‘‘r nmD$g nS>Vmo. Z§Va øm nmʶmda JwOamV, ‘w§~B©, JmoXmdar
Q>rE‘grMm Amho, nU JwOamVZo ‘hmH$m¶ CH$B© YaU 230 Q>rE‘grMo ~m§Ybo. Imoao, Am{U ‘amR>dmS>m S>„m ‘mam¶bm ~gbm Amho. øm Imo¶«mV {MVio
Am‘Mo 156 Jmdo ~wS>mbo, Var gwÕm Amåhr W§S>M. ~a AmVm Vmnr a Mma ~°aoO Am¶moJmZo 165 EQ>rEgÀ¶m nwT>o ObgmR>m R>a{dbm Amho. na§Vw JwOamV gaH$maZo
AmhoV, gwbdmS>m, gma§JIoS>m, àH$mem, Am{U BH$S>o eoiJmd ~°aoO. à˶oH$ ~°aoO 2010 bm. Ooìhm H$ama H$éZ amï´>r¶ àH$ën Kmo{fV Ho$bm Voìhm H|$Ðr¶
‘ܶo 1 Vo 2 Q>rE‘gr nmUr Amho. na§Vw ˶mMm Cn¶moJ Zm eoVr, Zm {nʶmgmR>r ObAm¶moJmMm hdmbm XodwZ 100 Q>rE‘gr nmUr gm§JwZ 65 Q>rE‘gr da doJim
hmoVmo. S>„m ‘maʶmMm à¶ËZ Ho$bm. AmVm ~Km, ‘m§OanmS>m 1 ^wO~i KodwZ Jobo, 52
1995 nmgwZ nmS>igao YaU ‘§Oya Pmbo Amho. 784 H$moQ>rMo YaU Q>rE‘gr JmoXmdar Imo¶«mV Zm{eH$ {gÞa H$aVm, ‘amR>dmS>m H$aVm gaH$ma 70
Odi Odi 3500 hOma H$moQ>rÀ¶m nwT>o Jobo Amho. na§Vw AmOn¶ªV hm àH$ën Q>rE‘gr gm§JV¶, JwOamV 32 Q>rE‘gr, Cd©[aV 20 Q>¸o$ ‘ܶo 15 Q>¸o$ ‘w§~B©
‘mJu bmJV Zmhr. ˶m§Mr 10 ‘rQ>aZo C§Mr H$‘r Pmbr... åhUOo V¶ma Am{U Amåhmbm 5 Q>¸o$ åhUOo ’$º$ 10.76 Q>rE‘gr nmUr {‘iUma {JaUm

nmS>igao àH$ën ImÝXoedmgr¶m§gmR>r EH$ ‘¥JOi...?


nmS>igo àH$ën : 39136 hoŠQ>a O‘rZ qgMZmImbr ¶oD$ KmVboë¶m àH$ënmÀ¶m 142.64 Ho$bm nm{hOo.
amÁ¶mÀ¶m Obg§nÎmrMr ì¶m»¶m gd© nmUr, n¥ð>^mJ qH$dm H$moQ>r én¶mMr àemH$s¶ ‘mݶVm XoV à˶j H$m‘mbm gwadmV Ho$br. 750 dfmªnydu g§V kmZoœam§Zr nmʶmMo ‘hÎd {deX Ho$bo; ‘mÌ
Cnn¥ð>^mJ, amÁ¶m‘ܶo ApñVËdmV Agbobo qH$dm amÁ¶mVrb H$moU˶mhr 2) {ÛVr¶ àemgH$s¶ ‘mݶVm gZ 2003 gmbr XoʶmV Ambr. na§Vw à˶j AmOhr Amnë¶mbm nmʶmMo ‘yë¶ H$iV Zmhr. nmUr ¶m ‘yb^yV KQ>H$m‘wioM
Am{U gd© Zmë¶m§‘ܶo Am{U ObMam§‘ܶo amÁ¶mVyZ OmUmar Aer Ho$br OmVo. H$m‘ ho H$mgd JVrZo MmbV am{hbo.2008 AIoan¶ªV Ho$di YaUmda 114 amï´>mMr àJVr hmoVo. nmʶmMr CnbãYVm, JaO d dmna ¶mMm Vmi‘oi V§ÌewÕ
‘hmamï´> amÁ¶mMo ^m¡Jmo{bH$ joÌ 308 bmI hoŠQ>a AgyZ ˶mMo bmJdS>r¶mo½¶ H$moQ>r én¶o IM© H$aʶmV Ambo. na§Vw 1997 Vo 2008 H$mimV Ymam§Mr qH$‘V arVrZo KmVbm nm{hOo. nO©Ý¶‘mZmMr gamgar pñWa am{hbr Amho; ‘mÌ
joÌ 216 bmI hoŠQ>a Amho.amÁ¶mMo 45% ObòmoV ho n{ü‘ dmhUm¶m© ZÚm§Mo {h {H$Vr Var nQ>rZo dmT> Pmë¶m‘wio åhUmdr Ver àJVr {XgyZ Ambr Zmhr. CnbãY nmʶmÀ¶m ì¶dñWmnZmV Agboë¶m ÌwQ>r d {Z¶moOZmVrb MwH$m ¶m‘wio
AmhoV Oo àm‘w»¶mZo KmQ>mVyZ {ZKUm¶m© Am{U Aa~r g‘wÐmV dmhUm¶m© 3) V¥Vr¶ àemgH$s¶ ‘mݶVm 14 gßQ>|~a 2009 amoOr 1127 H$moQ>r én¶mbm nmʶmMm gVV An춶 hmoVmo. VÁkm§Mo g§emoYZ d g‘moa Amboë¶m
nmdgmù¶mVrb {d{eï> ZÚm AmhoV.Vmnr Imoao ^m¡Jmo{bH$ joÌ, Vg§ ~{KVb§ Va ‘Owar ‘hmamï´> emgZmZo XoV ˶m~m~V EH$ Amem n„{dV Ho$ë¶mV. {gÕm§Vmdê$Z amÁ¶mVrb ~hwVm§e eoVO‘rZ H$moaS>r amhʶmMr ^rVr {Z‘m©U
AJXr N>mZ , g§nÞ Aem ^m¡Jmo{bH$ ^mJ, gm§H¥${VH$, am‘m¶U Am{U na§Vw nwÝhm EH$Xm A‘iZoa H$amÀ¶m nXar {ZamemM nS>br. Pmbr Amho.
‘hm^maVMm nm¡am{UH$ dmagm bm^bob, ‘hmZ Aem F$fr ‘wZtÀ¶m dmñVì¶mZo gwadmVrbm YaUmMr j‘Vm {h 17.73 TMC hmoVr. na§Vw ‘Yë¶m H$mimV {h doi H$m‘mbm bmJm¶Mr ....aJ-E-g§J go Q>nH$Vm dmo bhÿ {H$
nmdZ Pmbob. àemgZmVrb Am{U emgZmVrb PmarVë¶m ewH«$mMm¶mªZr qH$dm ZVÐï> {’$a Z W‘Vm {Ogo µJ‘ g‘P aho hmo ¶o AJa eama hmoVm AmB©
AmOhr ^maVmVrb Ho$irÀ¶m EHy$U CËnÞmn¡H$s 20% Ho$irMo bmoH$m§‘wio 10.40 TMC Pmbo Am{U h¸$mMo Ago 7.33 TMC nmUr (AW© : Á¶mbm AmnU emoH$ g‘OVmo Vr AmJ AgVr Va XJS>m§À¶m aofm§‘YyZhr
CËnmXZ VmnrÀ¶m amdoa, ¶mdb, ’¡$Onya d gmdXm ¶mM nQ²>Q>çmV hmoVo.nyd}bm 'Mmoarbm' Jobo. H|$Ðr¶ Ob Am¶moJmÀ¶m 137 ì¶m Vm§{ÌH$ g{‘VrÀ¶m ‘mݶVm (XJS>mV A¾r gwá AgVmo) Zm Wm§~Umar aº$mMr Yma bmJbr AgVr. åhUOo
nyUm© Imoao / hmVr Q>oH$S>çm, n{ü‘obm C^m Ago gøm{Ð (Ho$‘) , CÎmaobm bm§~ XoʶmÀ¶m ~¡R>H$sV àH$ënmg VËdV… ‘mݶVm {‘imbr na§Vw AQ>tda. ˶mV XJS>mgma»¶m H$R>rU nXmW©hr hm emoH$ ghZ Pmbm ZgVm)
Agm gmVnwS>m, X{jUobm gálvJr / gmV‘mim nd©V am§Jm, AqOR>m nd©V am§Jm H|$Ðr¶ Ob Am¶moJmZo ‘mݶVm XoVmZm H|$Ð gaH$maÀ¶m ¶moOZoVyZ {ZYr Z ¶oUmè¶m à˶oH$ {XdgmV gd©M ñVamdarb ImÝXoe dm{g¶m§Zr
Am{U ho gd© Z‘yX H$aʶmMo H$maU åhUOo Vmnr Imoao À¶m gd© ~mOyZr EH$ ‘moR>r {‘iʶmMr Am{U àYmZ‘§Ìr H¥$fr g§OrdZr ¶moOZoV gm‘rb H$aʶmgmR>r nmS>igao YaU Am{U ˶mdarb Cngm qgMZ ¶moOZm§gmR>r AmJ«hr Aer ^y{‘H$m
nd©V énr ~§X q^V Amho Am{U Vmnr Imoao ho nmʶmÀ¶m Q>mH$s gmaIo Amho Am{U àH$ënmMr ¶mo½¶Vm Zmhr AgoM Z‘yX Ho$bo Vo {h R>iH$ Aí¶m eãXmV.AZoH$ KoD$Z Odinmg 43600 hoŠQ>a O{‘Zrbm à˶j qgMZmImbr AmUʶmgmR>r
n¥ð> ^mJmda nS>Umam nmdgmMm W|~ Zr W|~ g§J«{hV Ho$bm Va hm ^m¡Jmo{bH$ nÅ>m dfmªnmgyZ hm àH$ën aIS>bm Amho. ˶mMr qH$‘V dmT>ë¶mZo amÁ¶ gaH$maÀ¶m bmoH$Midi C^r Ho$br nm{hOo. ˶m AZwf§JmZo CÎma ‘hmamï´> Ob n[afX {h
AJXr gwObm‘ gw’$bm‘ hmoB©b ¶mV H$moUVrM e§H$m Zmhr.Vmnr ZXr ‘w»¶ ZXr {ZYrVyZ hm àH$ën nyU© H$aUo H$R>rU Amho. Omon¶ªV ‘moR>çmà‘mUmV d H$m¶©aV AmhoV Am{U ˶m ‘mܶ‘mVyZ nmUr n[afXoMo Am¶moOZ Xadfu KoD$Z
AgyZ {JaUm, ‘mog‘ , nm§PU , nm§Pam , ~moar, ^moH$ar. gwH$s ,AZoa, Jmo‘mB©, EH$mMdoir {ZYr CnbãY hmoV Zmhr, Vmon¶ªV ¶m YaUmMo H$m‘ ‘mJu bmJUo Obgmja ‘mohr‘ AerM Mmby am{hbr nm{hOo .
dmKya Aem BVa CnZÚm AmhoV Am{U Odi Odi 50 À¶m da bhmZ ‘moR>¶m AeŠ¶ Amho. ˶m‘wio àH$ënmMm H|$Ð gaH$maÀ¶m àYmZ‘§Ìr H¥$fr qgMZ ¶oUmè¶m {nT>r gmR>r ‘mJÀ¶m OmUH$ma bmoH$m§Zr OmUyZ~wOyZ Ho$bobr
ZÚm Vmnr Imoè¶mV CJ‘ nmdVmV Am{U Vmnr ZXrbm ¶oD$Z {‘iVmV. BVa ¶moOZoV g‘mdoe H$amdm. nmS>igo YaU OZAm§XmobZ g{‘VrV’}$ 2007 nmgyZ bT>mB© bjmV amhmdr ¶mgmR>r {h bmoH$Midi AerM nwT>o OmV am{hbr nm{hOo
ZÚm§Zm df©^a nmUr AgV§M Ag§ Zhr H$maU ˶m§À¶m ^aU joÌmV ^yOb à¶ËZ gwê$ AmhoV. VËH$mbrZ Am‘Xma S>m°. ~r.Eg. nmQ>rb ¶m§À¶mgmo~V nm¶r Am{U VËH$mbrZ bmoH$à{V{ZYtZm ˶mMr {dH$mgmË‘H$ ^y{‘Ho$~m~V {dMmaUm
nmVir dmT>{dʶmgmR>r Ho$boë¶m AnyU© ¶moOZm, BVa Wamdarb {ZpîH«$¶Vm qXS>r H$mT>br. ˶mM H$mimV YaUo Am§XmobZ Ho$bo. {OëømVrb Am‘Xmam§Zm Ho$br nm{hOo .gZ1997 Vo 2023 n¶ªVMr YaUmMr dmQ>Mmb {h AerM MmbV
Am{U {edma nmVir da ^yOb ^aU ¶moOZm ~Ôb bmoH$m§‘ܶo Ob g§ñH¥$Vr, YaUmda ~mobmdbo. gmho~amd nmQ>rb ho Am‘Xma Pmbo, ˶m§Zr bj XoʶmMr am{hë¶mg ¶oUma ^{dî¶H$mi H$R>rU Amho. Vmnr Imoè¶mgmR>r {deof n°Ho$O
gmjaVoMm Am{U gaH$mar, {Z‘ gaH$mar ¶moOZm§Mm Vm§{ÌH$ Ñï²>¶m ½dmhr {Xbr. ˶m§Zr nmR>nwamdm H$éZhr VwQ>nw§Om {ZYr {‘imbm. 2014 ‘ܶo V¶ma H$ê$Z ho ‘hËdmMo àH$ën nyU© Ho$bo Va ImÝXoe gwÜXm gwObm‘ gw’$bm‘
A§‘b~OmdUrMm A^md.Vmnr ZXrda A‘iZoa VmbwŠ¶mV 14 nyUmªH$ 40 ^mOnMo gaH$ma Amë¶mZ§Va Amem n„{dV Pmë¶m. Obg§nXm {d^mJ {Jare hmoD$ eH$Vmo ¶mV {Vi‘mÌ e§H$m Zmhr...
Q>rE‘gr j‘VoÀ¶m nmS>igao qgMZ àH$ënmM§ H$m‘ H$mgdJVtZo gwé Amho. ‘hmOZ ¶m§À¶mH$S>o Amë¶mZ§Va Amåhr dma§dma ^oQ>bmo, nU ˶m§Zrhr Vm|S>mbm
boIH$ : lr a§Jamd ^mB©Xmg nmQ>rb aZmB©MoH$a
‘ܶ àXoemVyZ dmhV ¶oV ‘hmamï´>mVrb VrZ {Oëøm§‘YyZ àdmg nmZo nwgbr. 2018 bm ‘moMm© H$mT>bm. ˶m§Zr ‘moMm©bm g§~mo{YV Ho$bo. nU eãX
H$aV JwOamV‘ܶo gwaVÀ¶m nwT>o Aa~r g‘wÐmbm {‘iUmè¶m gy¶©H$ݶm Vmnr nyU© Ho$bm Zmhr. 2019 bm Obg˶mJ«h, CnmofU Ho$bo. A{Zb nmQ>rb ho (M.Tech d[að> A{^¶§Vm ~hþamï´>r¶ H§$nZrV H$m¶©aV)
ZXrdarb hm ‘hÎdmH$m§jr {ZåZ Vmnr àH$ën.nmS>igo Vm.A‘iZoa ¶m Jmdr Am‘Xma Pmë¶mZ§Vahr àH$ënmbm ݶm¶ {‘imbm Zmhr. nU ˶m§Zr VËH$mbrZ h ‘w {X„r aZmBMo VmbwH$m A‘iZoa {Oëhm OiJmd
pñWV Agë¶mZo ˶mg nmS>igo àH$ën åhUyZ g§~moYbo OmVo. AmnU ¶m Obg§nXm ‘§Ìr O¶§V nmQ>rb ¶m§Zm YaUmda AmUbo. {Xdmirn¶ªV "gwà‘m'
boImV emgZ Xa~mar YaUmÀ¶m àH$ënmMm AmT>mdm KoV AmhmoV.Vmnr {‘imbr Zmhr.àH$ën H|$ÐmÀ¶m ¶moOZmV g‘m{dï> Pmë¶mZ§Va ˶mbm H|$Ð
ZXrdarb 1995-96 ‘ܶo ‘§Oya Pmboë¶m {ZåZ Vmnr AWm©V, nmS>igo gaH$maH$Sy>Z 60 Q>¸o$ {ZYr Am{U 40 Q>¸o$ {ZYrMr amÁ¶ gaH$mabm VaVyX
àH$ënmÀ¶m H$m‘mbm Joë¶m VrZ XeH$m§V ‘yV© ê$n ¶oD$ Z¶o, hr IaoVa H$amdr bmJob. Vgo Pmë¶mg hm àH$ën nyU© H$aʶmg§X^m©V 5 dfmªMm H$mb~Õ
{dH$mgmÀ¶m AZweofmMm Aݶm¶ dfm©Zwdf} ghZ H$aUmè¶m ImZXoedm{g¶m§Mr H$m¶©H«$‘ {Z{üV hmoB©b. ˶mgmR>r àH$ën H|$Ð gaH$maÀ¶m àYmZ‘§Ìr H¥$fr
AmUIr EH$ emoH$m§{VH$m åhUmdr bmJob. AmnU ¶m boImV emgZ Xa~mar qgMZ ¶moOZoV g‘m{dï> H$amdm bmJob. ‘mÌ hr à{H«$¶m H$aʶmgmR>r AmYr
YaUmÀ¶m àH$ënmMm AmT>mdm KoV AmhmoV. {ZåZ Vmnr àH$ën nyU©Ëdmg amÁ¶ gaH$mabm ¶m àH$ënmg§~§Yr "gwà‘m'À¶m à{H«$¶m, Aݶ Vm§{ÌH$ ~m~tMr
Amë¶mg ˶mMm ghm VmbwŠ¶m§Zm bm^ hmoUma Amho.EHy$U 43 hOma 600 nyV©Vm H$ê$Z àñVmd H|$ÐmH$S>o nmR>dmdm bmJob.gܶmMo A‘iZoa VmbwŠ¶mMo
hoŠQ>a eoVr ¶m àH$ënm‘wi§ Amo{bVmImbr ¶oUma Amho. ˶mn¡H$s n{hë¶m ‘§Ìr lr.A{Zb ^mB©Xmg nmQ>rb ¶m§Zr ¶m àH$aUr bj H|$ÐrV H$aʶmMr
Q>ß߶mÀ¶m H$m‘mV 25 hOma 657 hoŠQ>a eoVrbm bm^ hmoU§ Ano{jV JaO.....!
Amho.YaUmMr gwadmVrMr qH$‘V 142 H$moQ>r hmoVr.Vr AmVm 2751 H$moQ>tda nmʶm~m~V ~oO~m~XmanUmMr ^y{‘H$m ^{dî¶mgmR>r A˶§V KmVH$
Jobr¶.AmVmn¶ªV àH$ënmÀ¶m H$m‘mda nmMeo H$moQ>tÀ¶m Odinmg IM© AgyZ, nmUr ‘w~bH$ Agë¶mMm g‘O MwH$sMm Amho. ^{dî¶mVrb Obg§H$Q>
Pmbm¶.Varhr ‘mÌ eoVH$ar nmʶmÀ¶m àVrjoV AmhoV. Q>miʶmgmR>r eoVrgmR>r Ob ì¶dñWmnZ hr H$mimMr JaO Amho. {Z¶moOZmÀ¶m
1) 6 ‘mM© 1997 amoOr ‘hmamï´> emgZmÀ¶m nmQ>~§Ymao {d^mJmZo A^mdm‘wioM nmUr dmnamV Ag‘Vmob hmoVmo. nmʶmÀ¶m à˶oH$ W|~mMm {heo~
A{haamï´> H$mÝhXoe Zm {VZ A{ha gwnwÌ
1) N>ÌnVr {edmOr ‘hmamO 2) ^JdmZ lrH¥$îU 3) ‘hmamOm g¶mOramd Jm¶H$dmS>

MmÞr Zd‘r A§Ymar Zd‘r


a{ddma MmÞr ~rO A§Ymar ~rO

gmo‘dma MmÞr VrO MmÞr Xg‘r A§Ymar VrO A§Ymar Xg‘r

g§H$ï> Mm¡W 춧H$Q>amd aUYra nwʶVrV


CÎm‘amd
nmQ>rb
dmKirH$a
nwʶVrV

MmÞr Mm¡W A§Ymar Mm¡W


‘§Jidma MmÞr EH$mXg
PmerMr amUr bú‘r~mB© O¶§Vr
A§Ymar EH$mXg

bmbm bOnVam¶ nwʶVrV

ImonS>r EH$mXg,
Xod CR>Vg,
H$Ýh¡¶mbmb
‘hmamO OÌm
Am‘ir, nmoXë¶m ~dmZr OÌm AmO§Xo.

~wYdma g§nmXH$ MmÞr n§M‘r MmÞr ~mag A§Ymar n§M‘r A§Ymar ~mag

CÎm‘amd nmQ>rb
dmKirH$a
nwʶVrV
^mD$gmho~ {hao
nwʶVrV
lr. ~mnygmho~ hQ>H$a lr. E.Or. nmQ>rb
Jwédma àH$meH$ MmÞr gï>r MmÞr Voag A§Ymar gï>r A§Ymar Voag
/MmD$Xg
{dÇ>b aI‘mB©
Zm‘gám gwé
nmUgo‘b ~{hUm~mB©
Mm¡Yar
nwʶ{VV

lr. {dH$mg nmQ>rb àmMm¶© àem§V nmQ>rb


춧H$Q> a‘Zm aW CËgd ZJa Xodim.
ewH«$dma MmÞr gá‘r A§Ymar gá‘r A§Ymar Voag
V§Q>çm^rb nwʶVrV
h[aZm‘ gámh {Ìnwar nwZr
{dÇ>b aIw‘mB© ‘§{Xa
nmZgo‘b.

A§Ymar Amdg
OoOwar ¶mÌm
IoS>rgmdbrJS> OÌm. gmo‘oœa ‘hmXod OÌm gmoZJra
MmÞr nmS>m MmÞr Aï>‘r A§Ymar nmS>m A§Ymar Amï>‘r A§Ymar MmD$Xg
e{Zdma gVr ‘mVm OÌm, Am‘Xm
춧H$Q>amd
aUYra
O¶§Vr

Manufacturer of P.P. Bags (Woven Sacks) A{hamUr {XZX{e©Ho$ gmR>r hm{X©H$ ew^oÀN>m ...!

‘m. Am‘Xma
{H$emoa Amßnm nmQ>rb
148/B Zm§Ðm, Vm. nmMmoam, {O. OiJmd 425115| 7385901999 | Info@narmadagroup.org | narmadagroup.org
Zmoìh|~a-2024
ImÝXoegmR>r Obg§{OdZr Zma nma X‘UJ§Jm
Zm{eH$ {OëømV ‘moR>r Obg§nÎmr : CJ‘mOdi 590 ‘r. d JwOamV gr‘oOdi 200 ‘r. Agbr Var gXa ZÚm§Zm Q>mH$ë¶mg {JaUm YaU bdH$a ^ê$Z Cd©[aV nmUr OiJmd d BVa ^mJmVrb
Zm{eH$ {OëømV noR> Am{U gwaJmZm ¶m ^mJmV gømÐrMo H$mhr ‘moR>‘moR>o Cƒ VQ> AmhoV, gXa VQ> 850 ‘r. Vbm§H$mn¶ªV C§M d A§XmOo 20 Vo YaUo ^aʶmg CnbãY H$ê$Z XoVm ¶oB©b.
Imoao AmhoV. ¶m Imoè¶m§‘ܶo gmV ZÚm§Mm CJ‘ hmoVmo. {edm¶ ˶m{R>H$mUr 25 {H$. ‘r. n¶ªV bm§~ AmhoV, ˶m‘wio XmoÝhr {Vamdarb Zma ZXrMo nmUbmoQ> ˶mMà‘mUo gZ 2011 ‘ܶo n{ü‘ dm{hZr ZÚm nyd© dm{hZr
~moaJm§d nmgyZ Xhm {H$‘r A§Vamda Ho$‘ ZmdmMm S>m|Ja Amho. ˶m S>m|JamÀ¶m joÌ 60 Mm¡. {H$.‘r. ¶oVo ˶mMà‘mUo nma ZXrMo nmUbmoQ> joÌ gwÕm 60 Mm¡. H$aʶmg§X^m©Vrb nr E’$ Ama H$aʶmV Ambm hmoVm ˶mV gZ 2015 ‘ܶo
n[agamV ^maVmVrb Moamnw§OrZ§Va gdm©V OmñV (VrZ Vo gmS>o VrZ hOma {H$.‘r. J¥hrV Yê$Z EHy$U 120 Mm¡. {H$.‘r. nmUbmoQ> joÌmVrb Odinmg ~Xb H$ê$Z H$g‘mXoZm ^mJmda Aݶm¶H$maH$ ZdrZ nr E’$ Ama ~Z{dʶmV
‘r‘r) nmD$g nS>Vmo. ¶mM Imoè¶m§‘ܶo Zmanma, X‘ZJ§Jm, ‘m§OanmS>m, Am¡a§Jm, 170XbK‘r (5.76 Q>rE‘gr) nmUr CnbãY hmoUma Amho ho nmUr 620 Ambm Amho, Vmo aÔ H$ê$Z gZ 2011 À¶m nr E’$ Ama à‘mUo nmUr
A§{~H$m Am{U BVa Aem EHy$U gmV ZÚm CJ‘ nmdVmV. ¶m ‘w»¶ Z§Úm§À¶m Vbm§H$ nmVirda Ma (H$mbdo) H$mTy>Z 590 ‘r. Vbm§H$ nmVirda dm§OwinmUr {Z¶moOZmMr H$m¶©dmhr ìhmdr. H$mhr {Xdgm§nydu Zm{eH$ ¶oWo nmbH$‘§Ìr Zm.
AZoH$ CnZÚmXoIrb AmhoV. ¶m gd© ZÚm nyd}H$Sy>Z n{ü‘oH$S>o dmhV OmD$Z YaUmV gmoS>ʶmV ¶mdo. ~m~ir, bmS>Jmd, Om‘Zo‘mi ¶m n[agamVrb N>JZamd ^wO~i ¶m§Zr Zm{eH$ {OëømVrb JwOamVbm dmhÿZ OmUmao nmUr
{Xd-X‘Z Odi g‘wÐmbm OmD$Z {‘iVmV. ¶m Imoè¶m§‘ܶo gmYmaUV: 165 S>m|Jamdê$Z ¶oUmao nmUr 1.50 Q>r. E‘. gr. AgyZ diU ¶moOZo Ûmao dm§OwinmUr ‘hmamï´>mVrb O{‘Zrbm CnbãY H$ê$Z XoʶmMr ^y{‘H$m H$i‘wñVo àdmhr diU
Vo 170 Q>rE‘gr Obg§nÎmr Amho. EH$ Q>rE‘gr nmUr åhUOo e§^a EH$a ¶oWo Q>mH$mdo. JidS>, Xodim, åh¡g‘mi, ~mao, JS>Jm, Jmonminya, JwaQ>|^r, ¶moOZm, d¡VaUm ‘wH$Uo diU ¶moOZm d CÜd© H$S>dm àH$ënmÀ¶m AmT>mdm ~¡R>H$
D$gmbm {OVH§$ nmUr bmJV§ {VVH§$ nmUr ¶m Imoè¶mV Amho. gH©$bnmS>m, R>mUJmd, ~oS>go, Am§~moS>m, H$moQ>m§~r, Om§^yinmS>m, PJS>nmS>m, àg§Jr KoVbr. nU ¶m ~¡R>H$sV Zm. ^wO~i ¶m§Zr JmoXmdar Imoè¶mgmR>r KoVbobr
¶m ObgmR>çmMm {dMma H$éZ ‘hmamï´>mMo {Xd§JV ‘hgyb ‘§Ìr Am§~ynmS>m, ImoH$a {dhra, Ho$idU, IS>H$s, ga‘mi ¶m 5 {H$‘r ~m¶ 20 AmJ«hr ^y{‘H$m {JaUm Imoè¶mda Aݶm¶ H$aUmar Amho, ˶m ~¡R>H$sV {JamUm
^mD$gmho~ {hao ¶m§Zr 1960 ‘ܶo Zmanma àH$ën à˶j am~dyZ ‘hmamï´>mbm {H$.‘r. åhUOoM 100 Mm¡.{H$.‘r. ‘Yrb gw‘mao 5 Q>r.E‘.gr nmUr Imoè¶m~m~V H$moUVohr gyVmodmM Ho$bobo {Xgbo Zmhr. VgoM Obg§nXm ‘§Ìr
gwObm‘ gw’$bm‘ H$aʶmMr ¶moOZm AmIbr. ˶m§À¶m h¶mVrV OJ{d»¶mV S>m|JamÀ¶mH$S>oZo ^yn¥ï>r¶ diU ¶moOZoÛmao d H$mhr {R>H$mUr H$‘r bm§~rMo ~moJXo O¶§V nmQ>rb ¶m§Zr gwaJmUm VmbwŠ¶mVrb lr^wdZ ¶oWo g^m KoD$Z ObH«$m§Vr
^maVaËZ E‘. Eg. {dœogwa¡¶m ¶m§À¶mH$Sy>Z gìh} H$éZ XoemMo n{hbo n§VàYmZ H$ê$Z dm§OwinmUr ¶oWrb YaUmV Q>mH$Vm ¶oB©b. VmZ-‘mZ-Am¡a§Jm-A§{~H$m KS>{dʶmMo gyVmodmM Ho$bo na§Vw ˶m§Zr {JaUm, Vmnr ¶m VwQ>rÀ¶m Imoè¶mda
n§S>rV Odmhabmb Zohé§À¶m g‘j {S>nrAma V¶ma H$aʶmV Ambm hmoVm. ‘mÌ, ZXrMo nmUr XoIrb H$‘r C§MrMr {bâQ> H$ê$Z dm§OwinmUr YaUmV Q>mH$Vm Aݶm¶ hmoD$ XoUma Zmhr Aer ^y{‘H$m ‘m§S>br Zmhr. VwQ>rÀ¶m {JaUm Imoè¶mbm
XþX}dmZo ^mD$gmho~ {hao ¶m§À¶m {ZYZmZ§Va ¶m àH$ënmMm Hw$Ur ’$magm {dMma ¶oB©b. 13 àñVm{dV YaUmVyZ nmdgmim g§në¶mda {dOoMr nwaoer CnbãYVm {H$Vr nmUr CnbãY H$ê$Z XoʶmV ¶oUma ? ‘mJrb ‘mYdamd {MVio g{‘Vr,
Ho$bm Zmhr Zma nma X‘UJ§Jm àH$ën nyU© Pmë¶mg R>aUma ImÝXoe {dH$mgmMr AgVm§Zm ‘mJUr à‘mUo {bâQ> H$ê$Z 590 Vbm§H$ nmVirda nmUr dm§Owi nmUr gZ 2015 ‘ܶo {Z¶wº$ nmM ‘w»¶ A{^¶§Vo ¶m§Mr g{‘Vr d BVa g{‘Vr ¶m§À¶m
Zm§Xr...? YaUmV Q>mH$Vm ¶oB©b. nmUr H$‘r C§Mrda {bâQ> H$aʶmg H$‘r IM© ¶oB©b. AhdmbmMo nwT>o H$m¶ Pmbo ? ho ñnï> hmoUo Amdí¶H$ Amho. JmoXmdar Imoè¶mÀ¶m
Zma-nma-A§{~H$m-Am¡a§Jm-VmZ-‘mZ ¶m gwaJmUm VmbwŠ¶mVrb dm§Owi nmUr YaUmVyZ nyd© ^mJmV 35 {H$.‘r. bm§~rMm ~moJXm H$ê$Z Vmo 550 à‘mUmV A{Ve¶ VwQ>rÀ¶m {JaUm Imoè¶mbm Amnë¶m AܶjVoImbr Zo‘boë¶m
n{ü‘ dm{hZr ZÚm nwd© d{hZr H$ê$Z {JaUm-Vmnr Imoè¶mV nmUr Vb§H$mda {JaUm Imoè¶mVrb H$idU VmbwŠ¶mVrb ZmH$moS>m-~oO Xaå¶mZ ZXrOmoS> àH$ën Aä¶mg g{‘VrZo ݶm¶ Úmdm Aer AmV© hmH$ H$g‘mXoZmÀ¶m
di{dʶmgmR>r ‘mJrb Mmirg dfm© nmgyZ 'H$g‘mXoZmMm' ^mJmVrb OZVm Z¡g{J©H$ CVmamZo àdmhr diU nÜXVrZo {JaUm Imoè¶mV nmUr gmoS>ʶmV ¶mdo. OZVoÀ¶m dVrZo dm§OwinmUr g§Kf© g{‘Vr H$aV Amho.
‘mJUr H$aV Amho. ¶mda AZoH$ OZ Am§XmobZohr PmboV, na§Vw AmOyZ ˶mg ˶m‘wio MUH$mnwa d AOw©Z gmJa (nyZX àH$ën) ¶m§Mo nmUr H$idU gQ>mUm n{ü‘ dm{hZr ZÚm nyd© dm{hZr H$aʶmÀ¶m ¶moOZoMo ¶mo½¶[a˶m gd}jU d
¶e Ambobo Zmhr. VwQ>rÀ¶m {JaUm Imoè¶mgmR>r ‘§Oya 670 E‘ goâQ>r Mr VmbwŠ¶mVrb ñWm{ZH$ dmnamgmR>r amIrd R>odyZ emœV nmʶmMm ómoV {Od§V àemgH$s¶ H$m‘H$mO ìhmdo, àH$ënmÀ¶m ‘§Owar d H$m¶©pÝdVhmoʶmg Amdí¶H$
‘m§OamnmS>m-1 (XodgmZo àH$ën) ¶moOZm ‘mJrb H$mimV VwQ>rÀ¶m {JaUm R>odVm ¶oB©b. gܶm àñVm{dV Agboë¶m ‘m§OanmS>m 2 Mo nmUr MUH$mnwa H$madmB©g JVr ¶mdr ¶mgmR>r ñdmV§Í¶ Zma-nma-A§{~H$m-Am¡a§Jm-VmZ-
Imoè¶mda Aݶm¶ H$aV amOH$s¶ X~mdmVyZ JmoXmdar Imoè¶mV di{dʶmV YaUmV Q>mH$ë¶mg MUH$mnwa YaUmMr ì¶dhm¶©Vm g§nwï>mV ¶oD$Z Vo ’$º$ ‘mZ-{JaUm ZXrOmoS> àH$ën H$m¶©b¶mMr {Z{‘©Vr H$ê$Z ‘w»¶A{^¶§Vm /
Ambr. ˶mdoir ¶mg 'H$g‘mXoZm' n[agamVrb OZVoZo OZAm§XmobZ H$ê$Z {dVaU ì¶dñWm hmoB©b. A{YjH$ A{^¶§Vm XOm©À¶m A{YH$mè¶mMr àH$ën A{YH$mar åhUyZ {Z¶wº$s
{damoY Ho$bm AgVm VËH$mbrZ Obg§nXm ‘§Ìr Zm. A{OVXmXm ndma ¶m§Zr dm§OwinmUr ¶moOZoV Am{Xdmgr ~m§Ydm§Mo {hV Omonmgbo OmD$Z H$amdr, Zma-nma-{JaUm Cngm OmoS> ¶moOZoÀ¶m g{dñVa àH$ën Ahdmb (
H$g‘mXoZm n[agamVrb bmoH$à{V{ZYr d H$m¶©H$V} ¶m§Zm ‘§Ìmb¶mV Pmboë¶m VrZ doim {bâQ> H$aʶmgmR>r bmJUmar drO d ˶mÀ¶m XoI^mb XþéñVrgmR>r S>r. nr. Ama.) V¶ma H$aʶmgmR>r 13 H$moQ>r 51 bj én¶m§À¶m IMm©g ‘mݶVm
~¡R>H$sV ‘m§OanmS>m-2 àH$ënmg VËH$mi ‘§Owar XoD$Z EH$mM doir XmoÝhr ¶oUma AdmOdr IM© dmMdVm ¶oB©b. àH$ënmV ~hþVm§er dZ O‘rZ dmnamV XoV {X„r ¶oWrb dm’$H$mog àm. br. H§$nZrg H$m‘ {Xbo Amho ˶mV dm§OwinmUr
¶moOZm§Mo H$m‘ Mmby H$aʶmMo AmœmgZ {Xbo hmoVo. na§Vw ‘m§OamnmS>m - 1 ( ¶oUma Agë¶m‘wio ^yg§nmXZmMm IM© H$‘r hmoB©b. Mam§da AmCQ>boQ> ~m§YyZ àdmhr diU ¶moOZoMm g‘mdoe H$amdm d S>rnrAma Mo H$m‘ VËH$mi nyU© H$amdo,
XodgmZo àH$ën) øm ¶moOZoMo H$m‘ nyU© Pmbo Amho nmUr XoIrb ~moJÚmÛmao eoVrg nmUr XoVm ¶oB©b, Mam§‘YyZ nmUr nmPaë¶m‘wio ^yJ^m©Vrb nmUr na§Vw ¶m H§$nZrÀ¶m {Xboë¶m AhdmbmV H$mhr ÌwQ>r AmhoV.˶m Xÿa hmoUo JaOoMo
àdm{hV di{dʶmV Ambo Amho d ‘m§OamnmS>m-2 àH$ënmbm H$mhr ‘{hݶm§nydu nmVirV dmT> hmoB©b ˶m‘wio n¶m©daUmg hmV^ma bmJob. S>m° ‘mYdamd {MVio Amho.
àemgH$s¶ ‘mݶVm ‘m. amÁ¶nmb ‘hmoX¶m§Zr {Xbr Agë¶m~m~V ~mV‘r g{‘VrÀ¶m Ahdmbm Zwgma gwaJmUm, noR>, qXS>moar VmbwŠ¶m§À¶m n[agamV EHy$U Zma-nma-A§{~H$m-Am¡a§Jm-VmZ-‘mZ n{ü‘ dm{hZr ZÚm§Mo 50
à{gÕ Pmbr hmoVr na§Vw H$madmB© H$aʶmV Ambr Zmhr. EH$àH$mao ‘hmamï´> CnbãY nmʶmn¡H$s gwaJmUm, noR>, qXS>moar ¶m§Zm ˶m§À¶m h¸$mMo nmUr XoD$Z Q>r E‘ gr nmUr nyd© ^mJmVrb {JaUm Imoè¶mgmR>r dm§OwinmUr àdmhr diU
emgZ Vmnr - {Jaʶm Imoè¶mbm gmnËZ dmJUyH$ XoV Aݶm¶ H$aV Amho. 50 Q>r E‘ gr nmUr {JaUm-Vmnr Imoè¶mVrb H$idU, Xodim, gQ>mUm, ¶moOZm àH$ënmg VmËH$mi àgH$s¶ ‘mݶVm XoʶmV ¶oD$Z àdmhr diU
‘m§OamnmS>m-2 àH$ënm~m~V ObVkm§Zr à˶j nmhUr H$ê$Z ‘mboJmd, Zm§XJmd, Mm§XdS>, MmirgJm§d, gmo¶Jmd, Ywio, nmamoim, Ea§S>mob, nÜX²VrZo di{dʶmMo H$m‘ n{hë¶m Q>ß߶mV gwê$ H$aʶmV ¶oUma Ago ’$º$
{bâQ> ¶moOZo nojm àdmhr diU nÕVrZo Z¡g{J©H$ CVmamZo ~moJXm H$ê$Z nmUr A‘iZoa ¶m H$m¶‘ XþîH$mir VmbwŠ¶m§Zm dm§OwinmUr ¶moOZo A§VJ©V nmUr AmœmgZm§Mr I¡amV H$aʶm nbrH$S>o emgZmZo EH$hr nmD$b CMbbo Zmhr.
{JaUm Imoè¶mV di{dë¶mg ‘moR>m ’$m¶Xm d IMm©V ~MV hmoB©b VgoM ñWm{ZH$ CnbãY H$ê$Z XoUo eŠ¶ hmoB©b. H$mhr gm‘m{OH$ g§KQ>Zm Am{U gwk ZmJ[aH$m§Zr Ob gmjaVm
dmnamgmR>r OmñVrMo nmUr XoUo eŠ¶ hmoB©b Ago ‘V Zm|X{dbo Amho. gwaJmUm VmbwŠ¶mVrb Zma,nma,Am¡a§Jm, A§{~H$m ZÚm§Mo A{^¶mZ am~dbr nU AZ{^k OZVm Am{U CXmgrZ emgZmZo AmOn¶ªV
gwaJmUm noR> Ͷ§~Ho$œa ¶oWo nmdgmMo gamgar à‘mU 2000 Vo nmdgmù¶mV nS>Umao nmUr {OVHo$ eŠ¶ Amho Vo àdmhr nÕVrZo d H$mhr ¶mH$S>o bj {Xbobo Zmhr.
2200 ‘r. ‘r. AgyZ ho gd© nmUr gmR>dʶmMr ì¶dñWm Zgë¶m‘wio gai {R>H$mUr ~§Ymao ~m§YyZ Cngm nÕVrZo dm§OwinmUr ¶oWo AmUyZ Vo ~moJÚmVyZ ZmanmaÀ¶m nmʶmMm ’$m¶Xm CÎma ‘hmamï´>mbm {‘imdm ¶mgmR>r
g‘wÐmV dmhÿZ OmVo. gZ 2015 ‘ܶo Obg§nXm {d^mJmVrb 4 ‘w»¶A{^¶§Vm {JaUm ZXr nmÌmV gmoS>ʶmV ¶mdo. nmdgmù¶mV nS>Umao nmUr àdmhr nÜXVrZo AZoH$ gm‘m{OH$ g§KQ>Zm H$m‘ H$aV AmhoV. AZoH$ g§KQ>Zm§Zr ¶mgmR>r
¶m§À¶m g{‘VrZo n{ü‘ dm{hZr Zma-nma-Am¡a§Jm-A§{~H$m ZÚm§Mo 347.25 ~moJÚmVyZ {JaUm ZXr nmÌmV ¶oB©b. Cd©[aV 13/14 ~§Ymè¶mV Agbobo nmUr Am§XmobZ Ho$bo AmhoV.
XbK’y$ nmUr CMbyZ ({bâQ>) nyd© dm{hZr H$ê$Z {JaUm-Vmnr Imoè¶mV d doimodoir {dOoÀ¶m CnbãYVoZwgma dm§OwinmUr ¶oWo AmUyZ {JaUm ZXrV Zmanma Imoè¶mVrb nmUr ho CÎma ‘hmamï´>mMm eodQ>Mm ObòmoV
X‘UJ§Jm ¶m n{ü‘ dm{hZr ZXrMo 401.69 XbK’y$ nmUr JmoXmdar Imoè¶mV gmoS>ë¶mg H$idU, gQ>mUm, ‘mboJm§d, Xodim, Zm§XJm§d, Ywio, MmirgJmd gh Amho. ho nmUr Oa CÎma ‘hmamï´>mbm Zmhr {‘imb§ Va ¶oUmè¶m Xhm dfm©À¶m AmV
di{dʶmMo àñVm{dV Amho. nyd© d n{ü‘ dm{hZr Imoè¶mMr Xþ^mOH$ C§Mr g§nyU© ImZXoe ^mJmMm {nʶmÀ¶m nmʶmMm VgoM eoVrÀ¶m nmʶmMm àý gwQy> CÎma ‘hmamï´>mM§ dmid§Q> hmoB©b. ˶mMm n[aUm‘ CÎma ‘hmamï´>mMr eoVr, CÚmoJ,
A§XmOo 850 ‘r. AgyZ Zma-nma-A§{~H$m-Am¡a§Jm d X‘UJ§Jm ¶m ZÚm§Mr eH$Vmo. {JaUm Imoao ho VwQ>rÀ¶m nmʶmMo Imoao åhUyZ AmoiIbo OmVo. ¶m amoOJma ¶m VrZ à‘wI Jmoï>tda hmoB©b. ˶m‘wio {dÚ‘mZ gaH$maZo {dYmZg^oV
VinmVir ‘hmamï´> d JwOamW amÁ¶m§À¶m gr‘oda 390 Vo 200 ‘r. Amho. CnbãY nmʶm‘wio hr VyQ> ^ê$Z {ZKy eH$Vo. gwaJmUm VmbwŠ¶mVrb 13/14 2010 ‘ܶo JwOamVbm nmUr Xoʶm~m~VMm Pmbobm R>amd Ëd[aV aÔ H$amdm.
emgZmÀ¶m àñVm{dV ¶moOZoV 850 Vo 200 ‘r. n¶ªVMo nmUr 550 Vo 200 ~§Ymè¶m‘wio VoWrb ñWm{ZH$ ZmJ[aH$m§Mm {nʶmÀ¶m nmʶmMm d eoVrÀ¶m ˶mMm Ahdmb ‘hmamï´> Ob Am¶moJ Am{U H|$Ðr¶ Ob Am¶moJmbm nmR>dmdm
‘r. ZXr VinmVirda YaUo ~m§YyZ Vo nyd© dm{hZr {JaUm-Vmnr Imoè¶mV A§XmOo nmʶmMm àý {Z{üVM gwQy> eH$Vmo. MUH$mnya nmgyZ S>mdm H$mbdm H$mT>ë¶mg Am{U Vmnr, {JaUm, JmoXmdar Imoè¶mVrb nmʶmMr VwQ> ^éZ H$mT>mdr, Agm
700 ‘r. Vbm§H$ C§Mrda àñVm{dV ‘m§OamnmS>m - 2 YaUm‘ܶo bm§~ Om‘eoV, qnniXa,^mjr, AmgIoS>m, VidmS>o^m‘oa, nmohmUo, H$a§OJìhmU, VmoS>Jm ˶m§Zr gyMdbm.
A§Vamdê$Z VrZ doim CMbyZ ({bâQ> H$ê$Z) di{dʶmMo àñVm{dV Amho, ho AñVmZo, H§$YmZo, PmoS>Jo ‘mJ} Ywio VmbwŠ¶mVrb H$mhr ^mJmMm {nʶmÀ¶m {deof åhUOo amÁ¶mMo AÞ Am{U ZmJar nwadR>m ‘§Ìr N>JZ ^wO~i ¶m§Zr
Aì¶dhm¶© d A{VIMuH$ Amho. nmUr CMbyZ di{dʶmgmR>r ‘moR>çm à‘mUmV nmʶmMm VgoM eoVrÀ¶m nmʶmMm àý ‘moR>çm à‘mUmV gwQ>ob, VgoM ‘mog‘ Zmanma Imoè¶mVrb "‘m§OanmS>m 1' hm àH$ën am~dyZ ˶m§Mm ¶odbm hm
IM© hmoD$Z Amdí¶H$ {dÚwV nwadR>m CnbãY Z Pmë¶mg nmUr gai g‘wÐmV gmi H$mbì¶mÛmao H$m¶‘ XþîH$mir ‘mi‘m϶mdarb X{hHw$Q>o d BVa YaUo ^ê$Z ‘VXmag§K gwObm‘ gw’$bm‘ Ho$bm. EH$ amOH$s¶ ZoVm ˶mÀ¶m BÀN>m eº$sÀ¶m
dmhÿZ OmB©b VgoM ¶mgmR>r XoI^mb XþéñVrMm IM© OmñV Amho ˶mM~amo~a {nʶmÀ¶m nmʶm~amo~a hOmamo hoŠQ>a joÌmVrb eoVr Amo{bVmImbr AmUVm ~imda Agm àH$ën C^m H$é eH$Vmo, Va ‘J Amnë¶m ^mJmVrb ZoVo d amÁ¶
¶mV hoS> bm°g Iwn AmhoV ˶m‘wio eoVr, CÚmoJ, {nʶmMo nmUr, ñWm{ZH$m§Zm ¶m ¶oB©b. MUH$mnya nmgyZ am‘oœa n¶ªV Ambobm H$mbdm nwT>o qMMdo, C‘amUo, gaH$maMr BÀN>meº$s H$m Zgmdr?, Agm gdmb CÎma ‘hmamï´> Ob n[afXoMo
¶moOZoVyZ Ano{jV bm^ hmoUma Zmhr. ˶mnojm ‘m. emgZ {ZU©¶ Obg§nXm PmS>r-Ea§S>Jmd, {Z‘Jmd, qZ~m¶Vr, dmImar,Zm§XJm§d ‘mJ} gmo¶Jmd, Aܶj {dH$mg nmQ>rb ¶m§Zr Ho$bm.
{d^mJ, H«$. nmD$à - 2008 /(176/08)/ Og§A, ‘§Ìmb¶, ‘w§~B© {X- Am¡a§Jm~mX ‘mJ} ‘amR>dmS>çmV ho nmUr ghOnUo nmoM{dbo Va VoWrb àM§S> CXmgrZ OZVm ~o~§Xemhr àemgZ ¶m§À¶m bmb{’$VrVrb hm
16/1/2009 AÝd¶o dm§OwinmUr ¶moOZoÀ¶m g{dñVa gd}jU H$m‘mMo eoVrjoÌ Amo{bVmImbr ¶oB©b. {nʶmgmR>r nwaogo nmUr CnbãY hmoB©b. àH$ën H$Yr ‘mJu bmJUma am‘ OmUo.........!
é.101.26 bj qH$‘{VMo A§XmOnÌH$mg àemgH$s¶ ‘mݶVm àmá AgyZ ˶mMà‘mUo Xm^mS>rÀ¶m amoH$S>mo~m ‘§{Xa ¶oWrb {JaUm ZXrdarb ~§Ymè¶mOdiyZ OZgh^mJ,OZ Am§XmobZ,OZ AmH«$moeM hm àý gmoS>{dʶmgmR>r ‘XV H$aob
ñWm{ZH$ ‘mOr bmoH$g^m gXñ¶ qXS>moar lr‘mZ harM§ÐOr MìhmU gmho~ d COì¶m ~mOybm EH$ H$mbdm Q>ohoao, H$m¡imZo({Z), M§XZnwar, ¶ogJm§d, gmH$moao, EdT>o ‘mÌ Z¸$s......
‘mOr {dYmZg^m gXñ¶ H$idU-gyaJmUm lr‘mZ H$m°. Oo. nr. Jm{dV gmho~ H$i‘Xar ‘mJ} MmirgJmd, Om‘Zoa n¶ªV ho nmUr eoVr d {nʶmgmR>r CnbãY - lr. A{Zb {ZH$‘ (godm{Zd¥Îm {ejH$, gwaJmUm)
¶m§À¶mgh ñWm{ZH$ ZmJ[aH$m§À¶m ‘mJUrV g‘mdoe Agboë¶m dm§OwinmUr hmoD$ eHo$b. {JaUm ZXrda Xodim d gQ>mUm VmbwŠ¶mVrb {JaUm d Ama‘
ZXrÀ¶m g§J‘mOdi dmgwi JmdmÀ¶m hÔrV Vmnr ZXrgmaIo ~°aoO ~m§Yë¶mg d H$m¶©H$Vm©, dm§OwinmUr g§Kf© g{‘Vr.
¶moOZm ’$m¶Xoera R>ê$ eH$Vo. ‘w .nmo.Xm^mS>r Vm.‘mboJm§d {O. Zm{eH$.
dmKYm|S> JmdmOdi dm§OwinmUr ¶m{R>H$mUr 590 ‘r. Vbm§H$ VoWyZ {JaUm S>mdm d COdm H$mbdm, MUH$mnya COdm H$mbdm ¶m§Zm OmoS> H$mbdo
H$mTy>Z nmUr CnbãY H$ê$Z XoUo eŠ¶ Amho VgoM {JaUmZXrV WoQ> nmUr ‘mo. 9372722842
nmVirda YaU ~m§YyZ ˶mV n{ü‘ dm{hZr ZÚm§Mr VinmVir Oar ‘hmamï´>mÀ¶m

hm~mS>mpIZ (bmoH$H$Wm)
hm~mS>mpIZ hm Am{hamUr eãX Amho.åhUOo 'Za^jH$ ór ~mOodaVmo S>mamSy>a Pmonr OmVmo, Vmon¶ªV ¶m bbZm Mwbrda ‘moR>r H$T>B© R>odyZ gm|J!KoD$Z nS>bm hmoVm Vmo.{VZo XmoZ{VZ doT>o XoV COì¶m nm¶mbm ‘§Ì
'.¶mdaMr hr bmoH$H$Wm.Or ‘bm ‘m¶m bhmZnUr ‘m¶m d{S>bm§Zr gm§{JVbr Vob CH$im¶bm KmbVmV. ˶m§Vrb EH$ hiyM ˶mÀ¶m COì¶m nm¶mbm nwQ>nwQ>V H$mim Xmoam ~m§Ybm CS>çm ‘maVM Vr ‘¡{ÌUrV gm{‘b Pmbr.˶mZo
hmoVr.AWm©V Vr A{hamUrV hmoVr.gmYmaU 75/100dfm©nydun¶ªV ImÝXoe ‘§Vabobm H$mim Xmoam ~m§YVmV. d Vr H$T>B©^modVr gJù¶m§~amo~a ˶mMo H$mirO jUmMmhr {db§~ Z H$aVm Xmo¶m©Mo doT>o gmoS>{dbo Am{U Mmoanmdbm§Zr JmoR>m JmR>bm
nQ²>Q>çmVrb YmS>er d H$mQ>H$ eoVH$ar gmVnwS>m n[agmVrb KZXmQ> O§JbmV H$T>B©V nS>ʶmMr dmQ> ~KVmV.VobmZo CH$ir KoVbr H$s,˶mMr N>mVr ’$mSy>Z {OWo ˶mZo AmYrM ^bm‘moR>m ‘ñVrImoa aoS>mhobmhoéZ R>odbm hmoVm.‘§ÌmMm
Amnbr YT>S>mYmH$Q> ~¡bOmoS>r Am{U {VVHo$M ‘O~yV JmS>m~¡bJmS>rKoD$Z H$mirO gy gy H$arV H$T>B©V YnH$Z nS>Vo.¶m EH$X‘ Iyf hmoVmV.Vibobo à^md ˶mÀ¶mda hmoʶmÀ¶m Am§V ˶mZo aoS>çmÀ¶m COì¶m nm¶mbm Vmo ‘m¶mdr
AWm©V AmR> Xhm eoVH$è¶m§Mm g‘wh ~ZdyZ Om¶MoV.Voìhm H$mhr O§Jbg§ajU H$mirO W§S> Pmë¶mda ˶m {‘Q>Š¶m ‘marV ImVmV.Q>å‘ Pmë¶mda H$mim Xmoam ~m§Ybm d A§YmamV gw~më¶m Ho$bm.
H$S>oH$moQ> ~§Xmo~ñVmV Zgmdo dm eoVH$ar åhUyZ a|OadZajH$ A{YH$marXþb©j CR>VmV.˶mMo ‘T>§ AmoT>VAmoT>V Xÿa O§JbmV ZoD$Z Q>mH$VmV.nwT>Mo H$m‘ VmoM BH$S>o H$T>B©V YmS>H$Z ^bo‘moR>o H$mirO gy gy H$arV
H$arV AgmdoV.gmo~V XmoZ{VZ {Xdg nwaob EdT>m ñd¶§nmH$ åhUOo dmK,qgh,bm§S>Jo,{~~Q>o H$aVmV AWm©V ho ˶m§Zm gd¶rMo AgVo. nS>bo.Vem ˶m VËnaVoZo Xÿa Pmë¶m.Vibo Jobobo H$mirO W§S> Pmë¶mMm A§XmO
Xeå¶m,YnmQ>o,H$iʶmÀ¶m ^mH$ar, MQ>Ur, bmoUM ZoV d nwT>rb AmR>Xhm AmVm H$WoMm Xþgam ^mJ ZmQ>瑶 diU KoVmo. AgoM EHo$ {Xder KoVë¶mda ˶m H$T>B© ^modVr O‘ë¶m.{‘Q>Š¶m ‘maV ˶m ^ë¶m‘moR>çm
{XdgmgmR>r {gYmAmQ>m gmo~V ZoV. Vdm, H$T>B©, Vob, {‘R>, {‘aMr, ˶m§Zm EH$X‘ YÅ>mH$Å>m, am§JS>m, IbrgmaIm ‘O~yV JS>r {XgVmo.˶mbm H$mirOmda Vmd ‘mabm.IaM§ J§ ‘oë¶mM§ H$mirO ‘moR>§ {ZKmb Am{U EH$X‘
amHo$bH§${XbmgmR>r, H$mS>rnoQ>r d OwO~r ^m§S>r, VoWo XJS>{dQ>mMr Myb H$éZ Vo ‘mohOmbmV nH$Sy>Z Kar AmUVmV, VmonU ‘§Vaboë¶m ~mhþbrgmaIm ˶m§Zm KÅ>, dmh! AmO ˶m Iyn Q>å‘ Pmë¶m hmo˶m.H$Yr PmonyZ Joë¶m Vo gH$mir
~ZdyZ ImV. {Xdg^a OimD$ bmHy$S>, B‘maVr, Am¡V’$mQ>m, ‘moQ> ~m§YUrMr eaU OmVmo. Iao Va ˶mMrnU AmO M¡Z hmoUma hmoVr Oer ~H$mgwamMr amoOM A§Jmda gy¶©Zmam¶UmMr {H$aUo A§Jmda Ioiy bmJë¶mda! Aæ¶m, AmVm H$m¶
bmH$S> O‘dyZ Amnbo JmS§> nyaonya ^éZ gJioOU naVrbm bmJV. ¶mbm YéZ ìhm¶Mr. JS>rZo ‘ñV Vmd ‘mabm, ‘mohmMr ˶m§Zr ~Zdbobr ^anya Xmé H$am¶M§? {XdgmT>dù¶m ho ‘T> O§JbmV H$go AmoTy>Z ݶm¶M?qMVm H$aV ˶m
‘m¶m dm{S>bm§Zr gm§{JVbobr Jmoï> {Obm AmnU bmoH$H$Wm åhUy¶m, Vr ‘r ߶m¶br.˶m§À¶mer ‘m¡O‘ñVr Ho$br.˶mVa H$m¶, Iwemb M|Sy>M,˶m§Mm A§WéUmOdi Amë¶m Va,˶m§Mo S>moio ’$mS>boboM amhrbo,{~N>mZ ˶m§Zm nmhÿZ
gmXa H$arV Amho.Amåhmbm O§JbmV hm~mS>mpIUr nmgyZ gmdY amhdo Zoh‘rMm Ioi, ¶mD$bQ> AmO ˶m OmñVM Iwf hmoVm. H$maU ˶m§Zm ‘moR>o {’$Xr {’$Xr hgV hmoVm! VmoM EH$sMr ZOa JmoR>çmH$S>o Jobr.Vo ~Km, Amnbm
bmJo.H$maU ˶m EH$Q>çmXþH$Q>çmbm hoéZ ˶mbm ‘mohOmimV ’$gdm¶À¶m, H$mirOénr K~mS>M {‘iUma hmoVo.˶mbm Iyn MT>br XmIdV Vmo AmO BVa bmS>H$m aoS>m Jobm.~m~m~r Am{U Xeå¶mhr Joë¶m hmo˶m.˶m hVme hmodyZ
‘yimV ˶m gw§Xa AgVmV.gm‘m§Ý¶ {ò¶m§gmaIoM OJVmV. nmhVmjUr ˶m {Jhm©B©H$m§nojm bdH$a ~mOodaImQ>odaAmS>dm Pmbm. ¶mnU AmZ§Xë¶m, bdH$aM {WOboë¶m AdñWoV ˶m {ZMoð> nS>boë¶m aoS>çmH$S>o EH$Q>H$ nmhV hmo˶m.
Za^jH$ H$mirO ^jH$ dmQ>VM Zmhr. Am{U ˶mbm Amnë¶m Kar ZoVmV.˶m H$mirO Kmg MmIm¶bm {‘iUma hmoVm åhUyZ! bJ~JrZo Myb noQ>dyZ ˶mda bmoH$WoMo eãXm§H$ZH$ma
EH$m KamV‘moR>r PmonS>r{VZMma AgVmV.˶mbm N>mZN>mZ ImD$ KmbVmV, H$T>B© Am{U ˶m§V Vob AmoVbo Jobo.EH$sZo hiyM ¶oD$Z ˶mbm ~marH$ {M‘Q>m àmMm¶© ‘JZ gw¶©d§er
‘mohmMr Xmé nmOVmV. Vo hd§ Vem ˶mÀ¶mer Mmio H$aVmV. amÌr ˶mbm KoD$Z VnmgyZ KoVbo.˶mbm H$m¶ ’$aH$ nS>Uma hmoVm, ~’$m©Mo H«o$Q> AmoVbo
Mm§JbrM Zem MT>Vo. ewÜX hanVo Am{U ‘J ˶m§Zr A§Waboë¶m ImQ>oda S>m|{~dbr, g§nH©$ … 9769468358
AgVo Var Vmo hþ§ H$s My H$aUma ZìhVm.H$maU Vmo ˶m§Mm ~mn hmoVm.nS>‘WPmonoM§
A{haamï´> H$mÝhXoe Zm {VZ A{ha gwnwÌ
1) N>ÌnVr {edmOr ‘hmamO 2) ^JdmZ lrH¥$îU 3) ‘hmamOm g¶mOramd Jm¶H$dmS>

A§Ymar gá‘r A§Ymar MmD$Xg


a{ddma A§Ymar Amdg
MmÞr gá‘r MmÞr nwZr
YZmOr Mm¡Yar nwʶVrV
XmXmgmho~
Jm¶H$dmS>
nwʶVrV

gmo‘dma ‘mJ©{gg MmÞr Aï>‘r/Zd‘r A§Ymar nmS>m A§Ymar Aï>‘r A§Ymar


Amdg

MmÞr nmS>m
ZmJ{XdmB©,
H$moB©gZm {nÌo

A§Ymar ~rO A§Ymar Zd‘r MmÞr nmS>m


‘§Jidma MmÞr ~rO MmÞr Xg‘r
XmXmgmho~ Jm¶H$dmS> nwʶ{VV
{d H$m amOdmS>o nwʶVrV
~{hUm~mB© Mm¡Yar
nwʶVrV

~wYdma MmÞr VrO MmÞr EH$mXg A§Ymar VrO A§Ymar Xg‘r

~miH¥$îU ‘hmamO nwʶ{VV


N>. Wmoabo emhÿ
‘hmamO nwʶ{VV
V§Q>çm ^rb
nwʶVrV

Jwédma MmÞr Mm¡W MmÞr ~mag A§Ymar Mm¡W A§Ymar EH$mXg

g§VmOr ‘hmamO OZJmS>o O¶§Vr


ewH«$dma MmÞr n§M‘r MmÞr Voag A§Ymar n§M‘r A§Ymar ~mag
g§nmXH$
50 do H$m±J«og A{YdoeZ, ’¡$Onya
ZmJ{X~mB© H$moB©gZm {nÌo

lr. ~mnygmho~ hQ>H$a lr. E.Or. nmQ>rb

e{Zdma MmÞr gï>r


XÎmm̶ à^y OÌm gma§IoS>m,
A§Ymar gï>r A§Ymar Voag
àH$meH$
Am{e¶m I§S> åhZm gdm©V ‘moR>m KmoS>m
~Oma. g§V g§VmOr OJZmS>o ‘hmamO
O¶§Vr. {earf
åhgmdX, Hw$‘ma
MhmS>u OÌm. O¶§Vr

MmÞr MmD$Xg lr. {dH$mg nmQ>rb àmMm¶© àem§V nmQ>rb


{S>g|~a-2024
ImÝXoemVrb {JaZm ZXrda ~byZ ~§Ymao
~byZ ~§Ymam ( a~a S°>‘ ) àUmbr - ImÝXoe {JaUm ZXr : ~byZ ~§Ymao (bd{MH$ MoH$ S°>‘) ho Obg§dY©Z, nya {Z¶§ÌU Am{U ñd¶§M{bV âbqeJ àXmZ H$aVmV. a~a S°>‘À¶m g§aMZoMr gmYonUm Am{U
EH$ ¶eñdr V§ÌkmZ À¶m AmYmao ~Z{dbobr AmYw{ZH$ ZXr nmÌmVrb nmUr bd{MH$Vm Am{U ˶mMr {gÕ {dœmgmh©Vm ho ˶mÀ¶m {dñV¥V AZwà¶moJm§‘ܶo
AS>{dʶmMr nÕV åhUOoM G$~byZ ~§Ymam àUmbr hmo¶. ‘w»¶ {dMma AmhoV.
OiJm§d {OëømÀ¶m hÔrVyZ Odi Odi 160 Vo 170 {H$bmo ‘rQ>a A§Va ~byZ ~§Ymao ’$m¶Xo :
dmhUmè¶m {JaUm ZXrda Joë¶m 40 Vo 45 dfmªV EH$hr ZdrZ YaU ~m§Ybo Ÿ nma§nm[aH$ MoH$ S°>‘ gVV JmimÀ¶m àdmhm‘wio Jmi ~ZVmV, Va gmMbobm
Jobo Zmhr {JaUm S°>‘ dJiVm Am{U {XgVmV Vr ’$º$ Om‘Xm Am{U XhrJmd hr Jmi YwʶmgmR>r a~a MoH$ S°>‘ {S>âboQ>oS> Ho$bm OmD$ eH$Vmo.
XmoZ ~§Ymao Vr nU ñdmV§Ìnydu H$mir ~m§Ybobr. Joë¶m ~è¶mM dfmªnmgyZ {JaUm Ÿ nma§nm[aH$ MoH$S°>‘À¶m VwbZoV a~a MoH$ S°>‘‘ܶo Obg§YmaU Mm§Jbo Amho.
ZXrda 7 ~§Ymao ~m§YʶmMo àñWm{dV AmhoV. ¶m gmVhr ~§Ymè¶mMo H$m‘ àM{bV Ÿ ‘mVrMr Yyn {Z¶§{ÌV H$aUo Mm§Jbo.
~m§YH$m‘ nÕVrnojm A˶mYw{ZH$ ~byZ ~§Ymam V§ÌkmZda Agë¶m‘wio ~m§YH$m‘ Ÿ OmñV dmhUmè¶m nmʶmÀ¶m àdmhmXaå¶mZ Mm§Jbo nya {Z¶§ÌU.
gmR>r bmJUmar {ZYr d Q>mB‘Mr ~arM H$mhr à‘mUmV ~MV hmoD$ eH$Vo Ÿ nma§nm[aH$ YaUm§Zm Ëd[aV n¶m©¶r VmoS>Jm àXmZ H$aVo
Xadfu nmdgmù¶mV {JaUoVyZ gmYmaUV… 4 Vo 5 Q>rE‘gr nmUr dmhÿZ OmVo Ÿ R>am{dH$ joÌ Vm~S>Vmo~ qgMZmgmR>r
Ÿ a~a S°>‘ Xþgè¶m {R>H$mUr hb{dVm ¶oVmV.
Am{U hoM nmUr {R>H${R>H$mUr ~byZ ~§Ymè¶mÀ¶m gmh¶mZo AS>{dë¶mg AZoH$
Ÿ H$‘rV H$‘r ñWmnZm Am{U XoI~mb IM©
dfmªnmgyZ XþîH$mimÀ¶m Pim gmogUmè¶m øm nÅ>¶mVrb Ag§»¶ Jmdm§gh hOmamo
Ÿ ñd¶§M{bV
EH$a O‘rZ nmʶmImbr OmB©b. àdmhmVrb nmʶmÀ¶m àdmhmMo {Z¶‘Z H$aʶmgmR>r dmnaë¶m OmUmè¶m
Ÿ ¶m§{ÌH$s ^mJ H$‘r - J§O Mm YmoH$m H$‘r
àñVm{dV ~byZ ~§Ymao (a~a S°>‘) {JaUm ZXr : àdmhmÀ¶m Amobm§Sy>Z ’w$Jʶm¶mo½¶ aMZm Amho. BÝâboQ>o~b doAg© (Á¶mbm a~a Ÿ bw{~«Ho$gZ Mr JaO Zmhr
● ‘ohþU~mao ● ~hmi (dmS>o) ● nm§T>aX ● ^S>Jmd S°>‘ XoIrb åhUVmV) ho bd{MH$ b§~dVw©imH$ma aMZm AmhoV Á¶m a~amBÁS> Ÿ H$‘r hmVmiUr IM©
● naYmS>o ● ‘m{hOr ● H$mZiXm gm‘J«rZo ~Zdë¶m OmVmV Á¶m H$R>moa H$m±H«$sQ> ~ogbm OmoS>ë¶m OmVmV Am{U Ÿ Cƒ Am¶wmZ
~byZ ~§Ymao H$m¶© d d¡{eîQ>ço : hdm, nmUr qH$dm hdm / nmUr ¶m§À¶m {‘lUmZo ’w$Jdë¶m OmVmV. Ooìhm Vo Ÿ n¶m©dUmbm YmoH$m Zmhr
gmYmaUnUo, nmUbmoQ>mVrb ~hþVoH$ MoH$ S°>‘ H$m±H«$sQ>, nmobmX, XJS>, ‘mVr ’w$Jdbo OmVmV Voìhm Vo ~§Ymam åhUyZ H$m‘ H$aVmV Am{U Ooìhm Vo {S>âboQ> Ho$bo boIH$ : {^bm nmQ>rb
qH$dm dZñnVtZr ~Zbobo AgVmV. OmVmV Voìhm Vo nya e‘Z CnH$aU åhUyZ H$m¶© H$aVmV Am{U Jmim§Mo H$m¶©dmh - CÎma ‘hmamï´> Obn[afX

Vmnr Imoao ( ImÝXoe ) - EH$ {ZarjU

Vmnr Imoao ( ImÝXoe ) ^m¡Jmo{bH$ joÌ, Vg§ ~{KVb§ Va AJXr gaH$mar ¶moOZm§Mm Vm§{ÌH$ Ñï²>¶m A§‘b~OmdUrMm A^md. ho gwÕm H$‘rM AgVo ˶m‘wio bJoMM ^yJ^m©Vrb nmUr nmVir dmT> hmoB©bAg§
N>mZ, g§nÞ Aem ^m¡Jmo{bH$ ^mJ, gm§H¥${VH$, am‘m¶U Am{U ‘hm^maVMm ‘mJÀ¶m 2-3 dfm©V 20 Vo 50 % OmñVrMm nmD$g Pmbm Amho Zmhr Am{U à˶oH$ dfu EdT>mM ‘w~bH$ nmUr hmoB©b ¶mMr H$m¶ emœVr, H$maU
nm¡am{UH$ dmagm bm^bob, ‘hmZ Aem F$fr ‘wZtÀ¶m dmñVì¶ d ’$S> qgMZ Am{U ‘mJÀ¶m dfuM {Od§V {MÌ Amho gdm©g‘moa T>J ’w$Q>r H$m¶, ‘wgiXma nO©Ý¶‘mZ gVV XmoZ VrZ dfmªV ~XbV AgVo.
gmaIr Aer A{V àmMrZ nma§n[aH$ g‘¥Õ nmUr nÔV Zo nmdZ Pmbob. nyd}bm nmD$g H$m¶ gd©Xÿa Am{U Odi Odi gd© ‘w»¶ ZÚm nmVirÀ¶m ~mhoa dmhV ""Vmnr Imoao ImÝXoe gmo~V Oa H$m g§nyU© CÎma ‘hmamï´> gwObm‘ gw’$bm‘
nyUm© Imoao, n{ü‘obm C^m Ago gøm{Ð (Ho$‘), CÎmaobm bm§~ Agm gmVnwS>m, hmo˶m. gd© dmhÿZ OmUmao Amdí¶H$ nmUr Oa H$m AS>{dʶmMo Amnë¶m H$S>o H$am¶Mo Agob Va XmoZ Jmoï>r da bj H|${ÐV hmoUo JaOoMo Am{U XmoÝhr nU
X{jUobm gálvJr nd©V am§Jm, gmV‘mim nd©V am§Jm, AqOR>m nd©V am§Jm Am{U ho OmñVrV OmñV YaU, Vbmd, eoVVio ê$nr gmYZ doJdoJù¶m ZXrda d Jmd EH$‘oH$m§Zm nyaH$, Amdí¶H$ AmhoV Am{U ˶mV EH$ Ho$br Am{U Xþgar Ho$br
gd© Z‘yX H$aʶmMo H$maU åhUOo Vmnr Imoao À¶m gd© ~mOyZr EH$ ‘moR>r nd©V nmVirda am{hbo AgVo {H$dm§ Agbobo YaU§ Jmi {da{hV am{hbo AgVo Va hm Zmhr ho gwÔm MmbUma Zmhr VaM Amnë¶mbm Zoh‘r ^oS>gmdUmè¶m nmUr àý
énr ~§X q^V Amho, Vmnr Imoao ( ImÝXoe ) ho EImX¶m nmʶmÀ¶m Q>mH$s gmaIo Vmnr Imoao ( ImÝXoe ) ^mJ EImÚm nmʶmÀ¶m Q>mH$s gmaIm ^abm AgVm nmgyZ H$m¶‘ ñdê$nr ‘wº$s ^oQ>ob. n{hbr Jmoï> åhUOo Amnë¶m {híí¶mM§ n{ü‘
Amho Am{U n¥ð> ^mJmda nS>Umam nmdgmMm W|~ Zr W|~ g§J«{hV Ho$bm Va hm O{‘Zrda, ^yJ^m©V Am{U Vo nmUr AmnU ~aoM {Xdg d ‘{hZo dmnabo AgVo dm{hZr ZÚm§M§ g‘wÐmV dmhÿZ OmUmao nmUr g‘ݶm¶r AS>dyZ d didyZ CÎma
^m¡Jmo{bH$ nÅ>m AJXr gwObm‘ gw’$bm‘ hmoB©b ¶mV H$moUVrM e§H$m Zmhr. nwT>rb nmdgmim ¶oB© n¶©ÝV eoVrgmR>r, CÚmoJ gmR>r Am{U {nʶmgmR>r AmZ§XmV ‘hmamï´>mMr qeXo {XJa VmbwH$m gwaJmUm ¶oWo CJ‘ nmdUmar d Vmnr ImoaoMr
''J§JmOr go Omo ÝhmHo$ Amdo, ¶o‘wZmOr H$m nmU H$amdo, Xe©Z H$aUo Z‘©XmOr na§Vw Amnbo EH$ Xþ^m©½¶ ¶oWo Z‘yX H$amd§g§ dmQ>V§ Vo Ag§, Oa nmUr À¶m ‘w»¶ nyd© dm{hZr {JaUm ZXrnmÌmV AmUUo, àb§{~V gd© ZÚm§darb àH$ën
Omd|, BVZmhr nwʶ Omo Vmnr ‘m H$m ñ‘aU ‘o nmdo"" Q>mH$sMm EImXm Zi gwé Agob qH$dm VS>m Agob Va Q>mH$s bJoM Imbr hmoVo d gmR>r nmR> nwadR>m Am{U Xþgar Jmoï> åhUOo bhmZ bhmZ ZXr, Imoao, Jmd d eha
Vmnr ImÝXoemVrb ‘w»¶ ZXr AgyZ {JaUm, ‘mog‘, nm§PU, nmUr Xþgar H$S>o dmhÿZ OmVo Oa H$m doioda Cnm¶ ¶moOZm Pmbr Zmhr. Vmnr ZXr nmVir da gyú‘ nmUbmoQ> joÌ, {dhra, Vbmd, ^yOb nmVir dmT>r d {dH$mgm
nm§Pam, ~moar, ^moH$ar, gwH$s, A§OZr, AZoa, Jmo‘mB©, dmKya Aem BVa CnZÚm nmÌ gwÕm Amnë¶m gmR>r da Z‘yX Ho$ë¶m gmaIM Amho Am{U Omo n¶ªV ¶m gmR>r à¶ËZ, Ob gmjaVm d Ob A{^¶mZmVyZ Vo nU Vm§{ÌH$ Ñï²>¶m
AmhoV. ‘hmamï´>mÀ¶m joÌ’$imÀ¶m Odi Odi 16% Am{U ZXrÀ¶m EHy$U Imoao nmÌmV nmUr AS>{dʶmgmR>r R>rH$ {R>H$mUr {Z¶moOrV nU àb§{~V àH$ën VgoM Aä¶mgnyd©H$ ’$º$ ASy>‘YwSy>‘ Zìho åhUOo ¶oWo H$moa Am{U VoWo H$moa Ag§ Ýhdo''
nmÌmÀ¶m 75% joÌ CÎma ‘hmamï´>mV Vmnr Imoao ( ImÝXoe ) {dñVmbobo Amho ZdrZ qgMZ énr R>mog Cnm¶ ¶moOZm hmoV Zmhr Vmo n¶ªV Oar Am‘Mr Vmnr ‘mB© MORE ’$m°a MORE..... åhUOoM OmñVrM OmñV g‘¥Õr
Am{U Odi Odi 50 À¶m da bhmZ ‘moR>¶m ZÚm Vmnr Imoè¶mV CJ‘ Aer ‘w~bH$ Obg§nXm Am‘À¶m gmR>r CnbãY H$ê$Z XoV Agob Var AmnU gmR>r OmñVrM OmñV Obg§M¶, Ob qgMZ, Ob gwa{jVVm, Ob
nmdVmV Am{U Vmnr ZXrbm ¶oD$Z {‘iVmV. BVa ZÚm§Zm df©^a nmUr AgV§M ~m|~m~m|‘ H$arV amhÿ AgoM {H$˶oH$ df} nmUr Zmhr nmUr Zmhr Ag§. Og JmB© gmjaVm,Ob g§ñH¥$VrMo OVZ Am{U gdmªV ‘hËdmMo åhUOo ZXr nwZ{O©dZ d
Ag§ Zhr H$maU ˶m§À¶m ^aU joÌmV ^yOb nmVir dmT>{dʶmgmR>r Ho$boë¶m ‘mJo dmgê$ Vg ZXr ‘mJo H$mbdm Amdí¶H$ Amho. H$maU AmnU AmO {‘Vrbm g§dY©Z.
AnyU© ¶moOZm, BVa Wamdarb {ZpîH«$¶Vm Am{U {edma nmVir da ^yOb ^aU Oo ‘w~bH$ nmUrM nmUr ~KV AmhmoV Vo hiy hiy dmhÿZ OmB©b Am{U H$mhr boIH$ : {^bm nmQ>rb
¶moOZm ~Ôb bmoH$m§‘ܶo Ob g§ñH¥$Vr, gmjaVoMm Am{U gaH$mar, {Z‘ ~mînr^dZ hmoB©b Am{U naV AmnU O¡go Vo d¡go nmʶmgmR>r R>U R>U Jmonmb
H$maU H$‘r doimV OmñV nmD$g nS>bm Va ˶mMo O{‘ZrV {PanʶmMo à‘mU H$m¶©dmh - CÎma ‘hmamï´> Obn[afX

g§nmXH$ àH$meH$

~mnygmho~ hQ>H$a E.Or nmQ>rb {dH$mg nmQ>rb àmMm¶© àem§V nmQ>rb


H$m¶m©Ü¶j, C.‘.Im.{d.‘. H$mofmܶj, C.‘.Im.{d.‘. Aܶj, C.‘.Im.{d.‘. H$m¶m©Ü¶j, Om.A.^m.g.n.

You might also like