Gene o Logical Mapping

( . . . .)

–
-
जीिनयोलोिजकल मैिपंग
(४५० ए.डी. सँ २००९ ए.डी.)
– िमिथलाक प ी ब ध
भाग-२
i
ii

( . . . .)
–
-
( , , )
(४५० ए.डी. सँ २००९ ए.डी.)
– िमिथलाक प ी ब ध
भाग-२
(िडिजटल इमेिजंग, िमिथलार अंकन, देवनागरी िल यंतरण आ सपादन)
गजे ठाकुर

नागे कुमार झा
पीकार िवानद झा

ुित काशन
िदली
iii
Ist edition 2012 of Geneological Mapping 450AD to 2009AD - Panji
Prabandh of Mithila PART-2 authors Gajendra Thakur, Nagendra Kumar
Jha & Panjikar Vidyanand Jha (Language Maithili)
published by M/s SHRUTI PUBLICATION, 8/21, Ground Floor,
New Rajendra Nagar, New Delhi-110008 Tel.: (011) 25889656-58
Fax: 011-25889657
© Shruti Publications
No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system

or transmitted in any form or by any means- photographic, electronic or
mechanical including photocopying, recording, taping or information
storage-without the prior permission in writing of the copyright owner or
as expressly permitted by law. You must not circulate this book in any
other binding or cover and you must impose this same condition on any
acquirer.
ISBN 978-93-80538-62-4
M/s SHRUTI PUBLICATION, 8/21, Ground Floor, New Rajendra Nagar,

New Delhi-110008 Tel.: (011) 25889656-58 Fax: 011-25889657
Website: http://www.shruti-publication.com
e-mail: shruti.publication@shruti-publication.com
Designed by: Prity Thakur
Printed at: K.V. Publisher & Printer, Delhi-110002
Distributor : Pallavi Distributors, Tulsi Bhawan, Ward no.6, Nirmali,

District- Supaul (BIHAR) PH.9931654742
iv
अनुम
आमुख
प ी बध
caxkyd 'kkld oYyky lsud egkekR; 1
gkVh lksnjiqj 4
lqyrkuiqj ns'ks iVsxuk 7
vFk lfjlo lksnjiqj xzkekjEHk% 29
fnxmUèk lksnjiqj xzkekjEHk 58
efg;k lksnjiqj xzkekjEHk 64
lksnjiqj [kksfj xzkekjEHk 66
vFk lksnjiqj jS;ke xzkekjEHk% 70
c?kokl lfjlo xzkekjEHk 75
fiy[kk ek.Mj txsyh ¼;KiYyh½ 78
cM+xke nfjgjk vlwjk 103
cfy;kl vksxgh&}k'k;] cuSyh] dkscjk ¼dksgcjk½ 108
cfy;kl ,dek cjgdksuk 110
vlwjk&lqiVkuh xaxksyh 117
cM+xke nfjgjk&èkeZiqj ns'ks lyeiqj&lkyeiqj&lyseiqj 120
cM+xke 'kkyeiqj 122
tgkuiqj&ik¡Nk ns[kw%& 126
uf'kjk ns'kks fn?kM+h 128
jktuiqjk nfjgjk dksbZy[k lW ljkSuh fu'k[kqM+ ns'ks ¼izxUuk½ 130
ljkSuh nfjgjk jktuiqj 132
jrkSyh nfjgjk tgkuiqj cuSyh Jhuxj] jeS jgVehuk HkM+jk 134
jeS nfjgjk jrkSyh 136
vjfj;k cSjxkNh lW tgkuiqj& jrkSyh nfjgjk 137
lry[kk lrkSfy xzkekjEHk% 143
lry[kk èkeZiqj ns'ks ojgdksuk frjklh NbZ ns'ks 146
txriqj ek.Mj&pqukiqj csyckM+h 147
jtkSjk ek.Mj 'ks"kka'k 148
[kokliqj ihNs ns[ksa èkuh lqr Mkseu% 148
lksnjiqj ekuh xzkekjEHk% 149
jS;ke ?kksf"k;ke xzkekjaHk% 150
ldqjh csymap xzkekjEHk% 153
Hkkuqiqj ifupksHk xzkekjEHk% 154
dksby[k j'kk<+~; 156
:pkSfy ,dgjk xzkekjEHk% 156
lqYguh ujmu xzkekjEHk% 159
f=iqjkSyh ujmu xzkekjEHk% 160
gosyh ns'ks Mdjk fMfg;k lehis lEizfr frjgqr ns'ks ngkSjk jkts 160
uxokM+ ?kkslksr xzkekjEHk% 161
uxokM+ ?kkslksr lW iwoZ xM+ok ns'ks oklh t;uxj caxky eè; 161
v
vklh ,dgjk xzkekjEHk% 164
xaxksjk cqèkoky xzkekjEHk% 165
cf<+;ke iokSyh xzkekjEHk% 166
'kkf.MY; xks=s czãiqjk lW dkscjk ¼dksgcjk½ elqfj;k 167
dUgkSyh ijokgk 168
,dgjk laxzke xzkekjEHk% 171
,dgjk laxzke fljfl;k xzkekjEHk% 173
us;ke dqtkSyh ¼datksyh½ xzkekjEHk% 175
eyafx;k dqtkSyh xzkekjEHk% 189
'kfDrjk;iqj ujmu & eksjlaMk 196
doS ujmu xzke j'kk<+~; 199
yksvke lqjxu xzkekjEHk% 200
efgUnziqj i.Mqvk xzkekjEHk & iwf.kZ;k 'kk[kk 203
vy;okj cSxuh :iliqj 207
lekSfy ikyh xzkekjEHk% 216
efg"kh ikyh xzkekjEHk% 226
eaxjkSuh ikyh xzkekjEHk% 230
cjgh fu[kwfr xzkekjEHk% 243
lqUnj ldjk<+h xzkekjEHk% 255
jksgkM+ ldjk<+h xzekjEHk% 256
vklh ,dgjk xzkekjEHk% 257
flgkSyh ek.Mj 259
fiy[kk lqbjh ewy 260
ns'kqvky [k.Moyk fljlk 261
rYguiqj lqYguh xzkekjEHk% 261
uxokM+ ?kkslksr xzkekjEHk% 263
j[kokjh gfjve xzkekjEHk% 277
vksM+k ,dgjk xzkekjEHk% 287
ijgV ldjk<+h xzkekjEHk% 299
lq[ksr ldjk<+h xzkekjEHk 304
cf<+;ke iokSyh ¼ioZiYyh½ xzkekjEHk 304
HkM+xke tftoky xzkekjEHk% vltk ns'ks fo".kqiqj 346
ije x<+ vy; lW vltk Jhiqj ns'ks ldek 347
oRloky ujmu ewy xzke vltk ns'ks vekSj Hkokuhiqj 350
n~;kSjh [k.Moyk ¼[kM+kSjs n~;kSjh½ xzkekjEHk 352
e>kSjk djegk xzkekjEHk 362
Nknu lfjlo xzkekjEHk 371
[k.Moyk ¼[kM+kSjs½ csgV xzkekjEHk 380
,dek [k.Moyk xzkekjEHk 395
dksdhyokM+ fn?kksZ"k% xzkekjEHk 404
mnuiqj tftoky xzkekjEHk 410
uxokM+ ?kkslksr lW cksèkxzke ¼caxky izkUrs½ 428
lfjlo lksnjiqj ¼èkjeiqj ns'ks gseuxj&'ks"kka'k½ 432
jrkSyh nfjgjk xzkekjEHk% 433
uxokM+ ?kkslksr ewy 'ks"kka'k % 'kkgiqj xzke 440
fnxmu xaxksyh xzkekjEHk 442
vi
xqynh [k.Moyk ewy xzke izkjEH;rs 446
nsogkj lW nsogkj ¼tkVqd.kZ xks=s½ ewy xzkekjEHk iwoZ cslqvkyoklh 447
lqn; csymWp xzkekjEHk 450
'kkf.MY; xks=s czãiqjk ewy 454
cfyjktiqj gfjve xzke 456
xuke [kkSvky ewy xzkekjEHk 467
[kM+dk cfy;kl xzkekjEHk 469
csylke cqèkoky xzkekjEHk % dnok xzke 471
txfr iokSyh ¼ioZiYyh½ ewy xzkekjEHk % xaxksyh lW ohth xaxkèkj 472
ifj;kEc cqèkoky xzkekjEHk 480
ifj;ke cqèkoky uksuxM+k& dqEgM+h uf'kjk ns'ks 491
csyklke cqèkoky xzkekjEHk 512
Jhiqj ns'ks Qwyljk xzkekjEHk 517
Jhiqj ns'ks egknsodksy xzke leLr ewy 521
Jhiqj ns'ks cHkfuxkek xzke 524
Jhiqj ns'ks fpYgfu;k xzke 526
Jhiqj ns'ks cjgdqEek 527
Jhiqj ns'ks nkSyriqj xzke 529
[kM+gjk xzke ¼Hkkxyiqj ftyk½ 529
lqyrkuiqj ns'ks lgkley 531
csaxk cSdq.Biqj xzke 532
lqyrkuiqj ns'ks dVgjckM+h xzke 535
lqyrkuiqj ns'ks lksgkx ekM+j xzke 537
lqyrkuiqj ns'ks Ms<+wvk xzke 542
lqyrkuiqj ns'ks cjnkgk xzke 544
gkVh lksnjiqj ewy 549
nfjgjk eèkqdjiêks ewy xzkekjEHk 552
lksnjiqj jS;ke ewy lqyrkuiqj ns'ks iVsxuk 569
nfjgjk Mhg ewy % èkeZiqj ns'ks eq'kkiqj 573
nfjgjk dqleky ewy ¼viHkza'k dqlekSyh] dqlkSyh½ xzkekjEHk 576
ek.Mj ¼eM+js½ dule ewy xzkekjEHk 580
dqleky lckl ewy xzkekjEHk 597
ek.Mj ¼eM+jS½ txriqj ewy xzkekjEHk 602
ifupksHk >kSok ewy xzkekjEHk 612
ifupksHk Hkkuqiqj xzkekjEHk 618
Vdoky uhek ¼VdokM+s uhek½ ewy xzkekjEHk 625
vksM+k ,dgjk 'ks"kka'k 627
,dgjk :pkSyh xzke 'ks"kka'k 628
vksM+k ,dgjk 'ks"kka'k&NbZ ns'ks xks'kkab±xkao 629
cfgjokM+ ijgV ewyxzkekjEHk 635
lqjxu fi.Mks[kfj ewy xzkekjEHk 643
lqyrkuiqj ns'ks Hknzs'oj 644
lksnjiqj rsrfjgkj ewy xzkekjEHk 647
lksnjiqj flejokM+ ewy xzkekjEHk 650
lqyrkuiqj ns'ks vjfj;k cSjxkNh 651
lksnjiqj lqgFkfj xzkekjEHk 652
vii
uf'kjk ns'ks Mqefj;k xzkekjEHk 654
fn?kos xkaxh ewy xzkekjEHk uf'kjk ns'ks Mqefj;k 655
uf'kjk ns'ks Mqefj;k xzkekjEHk 656
lksnjiqj gkVh ewy 'ks"kka'k 665
ifyokM+ gkVh ewy xzke 665
lqyrkuiqj ns'ks Mqefj;k xzkekjEHk 668
lksnjiqj lfjlo 'ks"kka'k vfB;kokM+h xzke 753
ek.Mj Mhgk ewy 754
efgUnziqj i.Mqvk ewy lqyrkuiqj ns'ks csyokM+h 757
djegk uM+qvkj ewy 760
jfrikM+ csymWp HkVksÙkj ¼èkeZiqj ns'ks½ 765
csymWp vks>ksfy % cjgdksuk oklh 769
jrkSyh nfjgjk ewy&iwoZ ifjp; ys[kdd izFke iqLrd thukse eSfiax Hkkx&1@109 ij ns[kw 770
ifyokM+ Qwynkgk ewy 773
[kkaxqM+ lfjlo ewy&iwoZ jkuhVksy vij fljfl;k vij csyk& izHkkr dkWyksuh iwf.kZ;k 774
[k.Moyk ¼[kM+kSjs½ xqynh èkeZiqj ns'ks j?kqukFkiqj ?ksapwvk lEizfr fnYyh 775
[kkSvky eqjktiqj p.kdk xzke% 778
nfjgjk cM+xke ewy èkeZiqj ns'ks vkneiqj 780
lfjlo c?kokl ewy iwoZ j'kk<+ vij jgVehuk 783
lry[kk lrkSyh ewy 787
djegk csgV frjgqfr ns'ks fcgkjh oklh vij lqyrkuiqj ns'ks jgVehuk 789
vy;okj mljkSyh Vs<+h ¼èkeZiqj½ 790
dVbokj vUgjk ewy uoVksy fo".kqiqj xzke ¼eèksiqjk½ lEizfr iwf.kZ;k 791
QuUngokj tksQjk lq[klsuk oklh 791
cgsjk<+h ikj[k.M èkeZiqj ns'ks j?kqukFkiqj 792
cgsjk<+h efglke ckcw cHkuh lW iwf.kZ;k 793
nfjgjk jrkSyh ewy iquysZ[ku% 793
cgsjk<+h nhi lksukyh ¼dfVgkj½ 795
xaxksj vfg;kjh ewy j?kqukFkiqj 796
dk';i xks=s ldjk<+h ¼ldjokM+½ czãiqj ewy QÙksiqj xzke 797
ifyokM+ jk<+h ewy 798
gfjiqj ikyh èkeZiqj ns'ks lq[klsuk 799
dk';i xks=h; czãiqfj;s czãiqjk ewy 800
lksnjiqj ekuh ewy xzkekjEHk% 802
mnuiqj tftoky ewy uf'kjk ns'ks jèksyh 806
csymWp vksnk èkenkgk oklh 810
ijk'kj xks=h; ldqjh ewy èkeZMhgk ¼èkenkgk½ 812
cfy;kl ,dek èkenkgk xzke ¼iwoZ èkeZMhgk½ 813
ifjljk lgqM+h ewy lqyrkuiqj iqM+Suh xzke 816
dVS;okj vUgjk ewy lqyrkuiqj ns'ks redqM+k ¼rkezdq.Mk½ 819
lfjlo [kkaxqM+ chjou iwoZ frjgqr ns'ks ;e'ke 821
ifupksHk ohjiqj eYguh ns'ks ij'kjek 822
uM+qvkj djegk ij'kjek 822
dqtkSyh fnxkSu ewy ij'kjek 822
iokSyh j?ksiqjk cfy;k foØeiqj ¼eèkqcuh½ 823
lfjlo [kkaxqM+ ewy gsoyh ¼uf'kjk½ ns'ks fMfg;k 823
viii
ujlke cfy;kl lW lkSjkB lW cM+'kke lW >ykjh vij eSfFkyVksy iwf.kZ;k 827
ifyokM+ eaxjkSuh ewy ve`rk lW eSfFky Vksy iwf.kZ;k 827
ldqjh xaxksyh ewy c?kok ¼lgjlk½ 827
uxokM+ ?kqlkSr rsxfN;k 828
,dgjk :pkSyh rsxfN;k 828
nfjgjk jktuiqjk rsxfN;k 828
lry[kk lrkSfy rsxfN;k ¼throkjiqj½ 829
[kkaxqM+ lfjlo rsxfN;k 831
djegk vgiqj ewy rsxfN;k 831
dqtkSyh ¼dqftyokM+½ eyafx;k rsxfN;k 832
fn?kks; ¼fn?kos½ dudkSjk ewy 837
ifupksHk nnjh ewy iyklh xzke 845
nfjgjk jktuiqjk iyklh ¼ihp jksM l¡ iwoZ½ 846
djegk vuyiqj nHkM+k ¼iñ Vksy½ 872
csymWp vks>ksfy ewy jgVehuk 959
cgsjk<+h nhi ewy 960
vksbfuokj txriqj ewy ?kksM+k?kkV xzke 965
ek.Mj flgkSyh ewy ?k:okjh xzke 977
cqèkoky Mqejk ewy lqyrkuiqj tewvk Vsd xzke 985
fu[kqfrokj fu[kwfr ewy csyokM+h 991
ek.Mj jtkSjk ewy csyokM+h xzke 997
ek.Mj ¼eM+jS½ dVkSuk ewy iksfB;k xzke 1002
lksnjiqj dVdk ewy iksfB;k xzke 1005
xaxksyh ¼xaxqyokj½ ldqjh ewy lqyrkuiqj <+axjh xzke 1007
Vdoky uhek ewy lqyrkuiqj iVsxuk xzke 1013
nfjgjk jrkSyh jkeiqj lqyrkuiqj 1027
ek.Mj Mhg ewy lqyrkuiqj dqjlkdk¡Vk xzke 1044
djegk rjkSuh ewy rhjk xzke 1046
csymWp ldqjh ewy [kkfjng xzke 1051
csymWp x<+ ewy lros<+ xzke 1059
vksbfuokj txriqj ewy 1062
cqèkoky ¼oqèkokM+sa½ xaxksjk ewy 1063
[k.Moyk ¼[kM+kSjs½ ,dek yldjh 1065
djegk u:vkM+ ewy HkVksÙkj 'ks"kka'k 1068
dqtkSyh eyafx;k :iliqj 1071
vy;okj vy; ewy iwoZ frjgqr vij jkeiqj uf'kjk oklh 1073
ek.Mj dule ewy lq[klsuk xzke 1077
Vdoky Jh[k.M Jhiqj ns'ks vUèkklwj vij uf'kjk ns'ks xq.kerh 1080
lksnjiqj ekuh ewy èkeZiqj ns'ks dqdjkSu 1081
lksnjiqj xkSj ewy 1082
cfy;kl ujlke ewy frjgqr izkUr 1088
tftoky HkM+xke ewy frjgqr ns'ks f'kouxj 1091
lksnjiqj lfjlo MksM+jk yNfefu;ka 1092
lksnjiqj lfjlo MksM+jk yNfefu;ka 1092
xaxksyh lqiVkuh 1094
lEHkqvky ewy iwoZ ejaxh vij iksfB;k 1104
ix

1
4
7
!" 29
#$ ! 58
% ! 64
& ! 66
'% !" 70
! 75
( ) *+ (%, ) 78
ड़ 103
--%, ., / (/) 108
% 0 / 110
- 1 117
ड़ -23 - - 4 120
ड़ 122
5
* - ("- 126
6 78 128
* /9( ◌ॅ : (ड़; (<=) 130
: * 132
> * . ? , @ A8 134
@ > 136
% BC ◌ॅ * - > 137
( > !" 143
( 2
3 / C9 146
* )-D; E8 147
F ) G 148
( H I 2 J " 148
!" 149
'% KG% A" 150
L E#D !" 153
AM NA !" 154
/O( P 156
QR 0 !" 156
S # !" 159
T: # !" 160
; X Y
U 8 8% V W< 160
ड़ K !" 161
x
ड़ K ◌ॅ 5 3 8 *% Z 161
[ 0 !" 164
1 2; !" 165
ढ़\% ] !" 166
)^ 1_ à ◌ॅ / (/) % 167
bc 168
0 !" 171
0 % !" 173
d% LF ( e) !" 175
% LF !" 189
f% # - g 8 196
h # 199
i[ !" 200
jk );[ ! - l 5 %
3 ( 203
% B Q 207
m !" 216
G !" 226
: !" 230
(5 !" 243
n P !" 255
o P !" 256
[ 0 !" 257
X ) 259
( O 5 260
p[ () 261
S S !" 261
K !" 263
( !" 277
0 !" 287
P !" 299
I P ! 304
% ] ( 3 ) ! 304
** !" * q; 346
◌ॅ * ? 347
r # 5 * m A 350
sc () ((Jtu sc) ! 352
v ! 362
C ! 371
() ((tu) E ! 380
0 () ! 395
/ 8 KG"3 ! 404
# ** ! 410
8 K ◌ॅ w2 ( <xy) 428
(2 z -G ) 432
> !" 433
K 5 G : 440
# 1 ! 442
xi
{ () 5 <|} 446
; l 3 1_) 5
◌ॅ (* ! 5 3 E[ 447
% E#◌ॅD ! 450
)^ 1_ à 5 454
* 456
~[ 5 ! 467
ड़ % ! 469
E 2; !: 471
* ] ( 3 ) 5 !: 1 ◌ॅ ! " # 472
% 2; ! 480
% 2; - L 491
E 2; ! 512
? 5 ! 517
? / 5 521
? A 524
? DS % 526
? L 527
? 529
ड़ (A *) 529
531
E
BL 532
535
ड़ 537
[ 542
544
5 549
;
2 5 ! 552
'% 5 569
: 2 3 573
L 5 ( L m, L) ! 576
) ( u) 5 ! 580
L 5 ! 597
) ( ') * 5 ! 602
NA v 5 ! 612
NA AM ! 618
$ ($ ) 5 ! 625
0 % "& 627
0 QR G 628
0 G -C9 1 9 629
5 ! 635
)( 5 ! 643
Aky 644
} 5 ! 647
5 ! 650
% BC 651
! 652
;
8% ! 654
xii
5
7U ;
! 8% 655
;
8% ! 656
5 G 665
ड़ 5 665
;
8% ! 668
G % 753
) 8 5 754
jk );[ 5 E 757
( ' 760
) E#◌ॅD A (2 3 ) 765
E#◌ॅD : / 769
5
> - 5 3 D% 4( < * @ A-1/109 ( 5 770
ड़ + 773
( {ड़
- 5 3 % E- <A ◌ॉi l
5 %
3 774
() ( tu) { 2 3 7 ; D5[ W< 775
~[ * Dl " 778
5 2 3 [ 780
5 5 3
7 $ 783
( > 5 787
E ; 789
% # : ढ़, (2) 3 790
O b 5 q; () 5
W< l 3 791
n e ( 791
z () 2 3 7 ; 792
z 5 %
◌ॅ l 3 793
> 5 4 3( " 793
z ( $ ) 795
1 % 5 7 ; 796
5 y
1_ ( ड़) à 797
ड़
798
2
3 ( 799
1T% à à 5 800
5 !" 802
5
# ** 806
E#◌ॅ- # 810
1T% L 5 2 3 (# ) 812
% 0 2 ( 5 3 28)
3 813
' 5 816
% b 5 L (L)) 819
( { 5 3 ; % 821
NA S 822
( ' & 822
LF 5 822
] % ( #) ' 823
( { 5 z ( & ) 8% 823
5 %
◌ॅ ◌ॅ & ◌ॅ @ l 3 827
xiii
: 5 5 %
◌ॅ @ l 3 827
L 1 5 7 ( ) 827
7 ; }C% 828
0 QR }C% 828
* }C% 828
( > }C% (* ) 829
( { }C% 831
5 }C% 831
LF (L* ) % }C% 832
K% (7U) 837
NA 5 845
* (D o8 5 )3 846
A (॰ ) 872
5
E#◌ॅD 959
z 960
O * 5 K7 965
) X 5 7Q 977
'
# ' *[ 5 985
(; 5
( 5 E 991
) F 5 E 997
) ( ') 5 ¡% 1002
5 ¡% 1005
1 ({ ) L 5 " 1007
5 1013
> 1027
) 8 5 L 1044
: 5 1046
E#◌ॅD L 5 ( 1051
E#◌ॅ- 5 U 1059
O * 5 1062
'
# '
(# ) 1 5 1063
() ( tu) . 1065
Q[ 5 A G 1068
LF % Q 1071
% % 5 5 3 ; 1073
) 5 ( 1077
?() ? $ 5 {l 1080
5 2 3 L: 1081
5 1082
% 5 ; <x 1088
! ! 5 ; 1091
J " 1092
J " 1092
1 1094
!;[ 5 5 3 ¡% 1104
xiv
(४५० ए.डी.सँ २००९ ए.डी.) - िमिथलाक प ी ब ध
भाग-२
पिहल भागक जइमे तीन खड रहै ओकर नाम जीनोम मैिपंग रहए। वातवमे ओ आधुिनक जीनोम मैिपंग नै रहए, वन ओकर पिहल टेज,
फैिमली िह#ी रहए। वातवमे फैिमली िह#ी भेल जीिनयोलोिगकल मैिपंग। से ऐ दोसर खडक नाम सएह राखल गेल अिछ।
िकछु िबदुवार िववरण:
आयभ वैािनक 476-550 आयभ वैािनक 476-550

आयभ* (आिदभ*) माडर-का+यप। प,ीमे आयभ*क िववरण- (२७) (३४/०८) मिहपितय: मंगरौनी माडैर सै पीता/ब र सुत दामू दौ मा2
सै वीजी ि3नयनभ*: ए सुतो आयभ*: (आिदभ*:) ए सुतो उदयभ*: ए सुतो िवजयभ* ए सुतो सुलोचनभट (सुनयनभ*) ए सुतो भ* ए सुतो
धमजटीिम6 ए सुतो धाराजटी िम6 ए सुतो78जरी िम6 ए सुतो ि3पुरजटी िम6 ए सुत िवघुजटी िम6 ए सुतो अजयिसंह: ए सुतो िवजयिसंह:
ए सुतो ए सुतो आिदवराह: ए सुतो महोवराह: ए सुतो दुय:धन िसंह: ए सुतो सोढ़र जयिसंहक<चाय<3स महा3 िव=ा पारङगत महामहोपा?या
य: नरिसंह:।।
म.म.गोनू झा 1050-1150
करमहे सोनकिरयाम गोनू झाक वणन प,ीमे अिछ- महामहोपा?याय धूतराज गोनू। प,ीक अनुसार पीढ़ीक गणना कएलासँ गोनूक जBम (
गोनूक सोनकिरयाम करमहे-वCसमे २४म पीढ़ी चिल रहल अिछ) आयभ* (आिदभ*)क बाद (आयभ*क माडर-का+यपमे ३९ म पीढ़ी चिल
रहल अिछ) आ िव=ापित ठEुरक पिहने (िव=ापितक िवषएवार िबफी-का+यपमे १४म पीढ़ी चिल रहल अिछ) लगभग १०५० ई.मे िसG होइत
अिछ। कारण एिह तरहH एक पीढ़ीकH ४० सँ गुणा केला सँ आयभ*क जBम लगभग ४७६ ई. आ िव=ापितक जBम लगभग १३५० ई. अबैत
अिछ जे इितहासस/मत अिछ।
महाराज हरिसंहदेव
िमिथलाक कण<ट वंशक। KयोितरीLर ठाकुरक वण-रMाकरमे हरिसंहदेव नायक आिक राजा छलाह। 1294 ई.मे जBम आ 1307 ई. मे
राजिसंहासन। िघयासुNीन तुगलकसँ 1324-25 ई. मे हािरक बाद नेपाल पलायन। िमिथलाक प,ी-OबBधक 7ा8ण, कायथ आ Pि3य म?य
आिधकािरक थापक, मैिथल 7ा8णक हेतु गुणाकर झा, कण कायथक लेल शंकरदQ,आ Pि3यक हेतु िवजयदQ एिह हेतु Oथमतया िनयुRQ
भेलाह। हरिसंहदेवक Oेरणासँ- आ ई हरिसंहदेव नाBयदेवक वंशज छलाह, जे नाBयदेव काण<ट वंशक १००९ शाकेमे थापना केने रहिथ-
नBदैद शुBयं शिश शाक वषT (१०१९ शाके)...िमिथलाक पिडत लोकिन शाके १२४८ तदनुसार १३२६ ई. मे प,ी-OबBधक वतमान वUपक
Oार/भक िनणय कएलिBह। पुनः वतमान वUपमे थोडे बुिG िवलासी लोकिन िमिथलेश महाराज माधव िसंहसँ १७६० ई. मे आदेश करबाए
प,ीकारसँ शाखा पुतकक Oणयन करबओलिBह। ओकर बाद पWिजमे (कखनो काल विणत १६०० शाके माने १६७८ ई. वातवमे माधव
िसंहक बादमे १८०० ई.क आसपास) ोियनामक एकटा नव 7ा8णउपजाितक िमिथलामेउCपिQ भेल।
मैिथलीक आिदकिविवापित
कवीLरKयोितरीLर (लगभग१२७५-१३५०) सँ पूव (कारण KयोितरीLरक XBथमे िहनक चच अिछ), मैिथलीक आिदकिव। संकृत आ अवह*क
िव=ापित ठEुरःसँ िभZ। स/भवतः िबफी गामकबाबर काटक 6ी महेश ठाकुरक पु3। समानाBतर पर/पराक िबदापत नाचमे िव=ापित
पदावलीक (KयोितरीLरसँ पूवसँ) नृCय-अिभनय होइत अिछ।
महाकिव िवापित ठाकुर1350-1435
िव=ापित ठEुरः 1350-1435 िवषएवार िबफी-का+यप (राजा िशविसंहक दरबारी) आ संकृत आ अवह[ लेखक। कीितलता, कीितपताका,
पु\ष परीPा, गोरPिवजय, िलखनावली आिद Xंथ समेत िवपुल सं]यामे कालजयी रचना। ई मैिथलीक आिदकिव िव=ापित (KयोितरीLर पूव)सँ
िभZ छिथ।
पी-बधमे उपल ध िकछु आिधकािरक आ सामािजक श दावली
प,ी-OबBधमे उपल^ध िकछु आिधकािरक आ सामािजक श^दावलीक िववरण 11000 पंजी तालप3क जे.पी.जी. इमेजक अंवेषणक बाद
संकिलत कएल गेल अिछ जे नीचW विणत अिछ।
स_िधिवXिहक, धम<?यPक, चतुवTदा?यायी, याि`क, पाण<गािरक, वाितक, महामQक, भाडागािरक, थानाBतिरक, राजवaलभराजवaलभ,
थानाBतिरक, राउल, खनतरी, कापिन, फूलहर,सिBध िबXिहक, पुरोिहत, कुल छे3ोपायक, आविथक, कBटकोGाक<रक, Kयोितिववद, पद_िकत,
पिडत राज पद_िकत,उपाय कारक, एकाBतिरक, माडर सँ वैिदक िव+व/भर, िसहौली माडरसँ पुरBदर सुत वैिदक गोनू झा, नर विल. सँ
घन+याम सुत वैिदक गणपित िम6, खौआलसँ कमल सुत म. गुणाकर वैिदक िपता/बर, िसंहौिल माडरसँ वैिदक िव+व/भर सुत म. कुलपित
म.चतुभुज, दिरहरासँ रघुनाथ सुत म. माधव वैिदक िवरे+वर, दिरहरासँ म. माधव सुत वैिदक भगीरथ, दिरहरासँ कीितनाथ सुत वैिदक
धननाथ, दिरहरासँ रामसुत वैिदक भगीरथ, सकराढ़ीसँ नकटू सुत वैिदक चBदरRत, माडर सँ वै. अbछपित सुत वैिदक जीवपित, सोदरपुरसँ
वैिदक होरी, दिरहरा सँ राम Nौo िवभाकर सुतौ वैिदक िव+व/भर, सकराढ़ीसकराढ़ी सँ हिर+वर Nौo वैिदक:िव+व/भर, माडर सँ वैिदक
िव+व/भर, कमल सुतो कृcणदेव महो गुणाकरौ (१०९//०४) वैिदक (१०९/०४) पीता/बरा:, माडरसँ माडरसँ भैरव Nौo वैिदक िवधूOo, वैिदक
युदनाथ:, वैिदकवैिदक िवरे+वर, वैिदकवैिदक भगीरथ, वैिदक िव+नाथ, वैिदक घननाथ, वैिदक चBdदQ, दिरहरा सँ वैिदक जीवनाथ, वैिदक
अbछपित, वैिदकवैिदक बलदेव, दिरहरा सँ वैिदक जीवनाथ दौिह3 दौ, वैिदकवैिदक कलाघर, दिरहरा सँ राम सुत वैिदक भगीरथ दौ, वैिदक
राजा महो गोशाई, वैिदक मुकुBद, बेचू सुतो वैयाकरण धरनीघर वैिदक वनखडीकौ, वैिदक िनCयानBद, वैिदक सोनी, वैिदक बdीनाथ,
वैिदकवैिदक िवधु, हिरअम सँ मुिRतनाथ Nौoवैिदक तुलानBद, वैिदक चBdदQ OेमदQ, सोदरपुरसोदरपुर सँ िच3धर Nौo वैिदक धननाथ,
वैिदकवैिदक अमोदयानाथ, वैिदक हेमागंद, वैिदक गणपित वैिदक कुलपितको, बैिदक गुणपित सुता आँखी वैिदक कलाघर, अपरा वैिदक
कुलमिण, वैिदकवैिदक आिदनाथ, वैिदक कुलपित, Kयो., वैयाकरणवैयाकरण भैरवदQौ, वैयाकरण अमृतनाथ बुिGनाथ देवनाथ, वैयाकरण राम:,
वैयाकरणवैयाकरण राधनाथ, वैयाकरण परमे+वर, सिरसबसिरसब सँ झोटह Nौoवैयाकरण नBदीपित, वैयाकरण गौरीशंकर, वैयाकरणवैयाकरण
रKजे, खडबला सँ भगीरथ Nौ. महा वैयाकरण िदनबBधु सुता वैया. जीवनाथ, वैयाकरणवैयाकरण मितनाथ, सकुरीपाली सँ वैयाकरण 6ीदQ
सुत वै. मनभरन दौ, वैयाकरण Uपनाथ, वैयाकरणवैयाकरण मितनाथा:, किवकिव हेमनाथ सुता वैयाकरण मिहनाथ, वैयाकरण रामनाथ
उँमानाथ:, वैयाकरणवैयाकरण खुिशहाल, वैयाकरण भवानीदQ देवीदQा, वैयाकरण हेमनाथ दौ, वैयाकरण हिरनाथा:, वैयाकरणवैयाकरण ऋिG,
छRकनछRकन वैयाकरण, महो चडे+वर सुतो वैयाकरण (२७६//०७) िशवे+वर:, खौआल सँ वैयाकरण मोदनाथ दौ, वैयाकरण (२०१/०४)
मोदनाथ, वैयाकरण गोपाला:, वैयाकरणवैयाकरण मेघनादौ, वैयाकरण चंलल:, वैयाकरण ई+वरीदQ सुतो, वैयाकरणवैयाकरण हषनाथ दौ,
वैयाकरण (०४/०६) 7जगोपाल जयगोपाल वैयाकरण Oा?यापक (Calcutta university Maithily Deptt.) खूNीका मिहषी पाली सँ
िदनानाथ सुत शिRतनाथ दौ, वैयाकरणवैयाकरण महावीर, वैयाकरण हिरनारायणा, वैयाकरण नBदीपित, वैयाकरण एकनाथ, कुजौली सँ गंगादत
दौ वैयाकरण रघुनाथ, हिरअम सँ तुलसीदQ Nौ वैयाकरण खुNी, अपरावैयाकरण सुता वैयाकरण भैये सुfगे, वैयाकरण िचBतामिन, देयाम सँ
वैयाकरण मधुकर, िपता/बर सुतो वैयाकरण पgनाम:, वैयाकरणवैयाकरण रवूदीका, हिरअम सँ िहंगु Nौ वैिदक सोनी सुता वैिदक कुलमिण वैिदक
वंशमिण कमलमिण परशमिण (२८०/०१) हषमिणका: दिरहरा सँ वैिदक जीवनाथ दौ, पाली सँ 6ीनाथ Nौ पुरBदर सुतो वैिदक गोनू वैिदक
हेमाhगदो, वैिदक घन+याम, खौआलसँ काशीपित Nौ वैिदक घन+ययाम (१६०/०५) सुतो वैिदक गणपित वैिदक ब., वैिदक गणपित सुता ऑंखी
वैिदक कलाधर (२६८/०९) रकनी किवभानु वैिदक, वैिदक केशव, वैिदक गोशाइका:, वैिदकवैिदक गोशWई, सिरसब सँ चतुभूज Nौo वैिदक
िगरधारी, आिदनाथा: ब., माडरसँवैिदकिव+व/मर, आगमाचायक मo मo उपाo (९६//०४) देवनाथ, आगमाचायक देवनाथ, एकहरा सँ
आगमाचायक महो मुकुBद, कBटकोGाक<रक मōमō मधुसूदन, तक पiचानन मo मo उपाo गोपीनाथ, िवरे+वर किवशेखर इित Oिसj, कटाइ
सँ किव केशरी मōमō भीम, माडर सँ किवराज शुभंकर, विलयास सँ किवशेखर पद_िकत चBdनाथ, सोदरपुरसोदरपुर सँ ढाका किव महामहो
गणपित, कुजौली सँ महो कृcण दाशसुत किव गंगादाश, करमहा सँ किवBd पद_िकत रित देव, दिरहरा सँ किवराज िवसव, करमहा सँ किवBd
पद_िकत रितदेव, टकवाल सँ किवराज लkमीपािण, पाली सँ किवशेखर पद_िकत यदुनाथ, िवफी सँ किव भूपित पद_िकत सोमे+वर, माडर सँ
किवशेखर पद_िकत महो यशोधर, जगित सँ महामहोकिव रM पद_. होरे, पाली सँ घौघे सुत किवराज कृcणपित, विलयास सँ किवशेखर
पद_िकत चBdनाथ, विलयास सँ किव मिण पद_िकत पशुपित, गंगोली सँ किवराज गयन, ए सुतो महामहो िव=ापित गंगोली सँ मानकुढ़ वासी
किवराज गणे+वर, सोदरपुरसँ किवराज महो भानुदQ, सोदरपुरसोदरपुर सँ किव जयराम, तपोवन सँ किव धने+वर, अलय सँ शािBतकरणीक
Uद, नरवाल सँ शािBतकरणीक मधुकर, किलगाम सँ शािBतकरणीक भोगी+वर, माडरसँ शािBतकरणीक पWखू, दानािधकारी मोदी हaले+वर,
जगितसँ िमम_शक म.म. िम\स, (िमम_शक) हिर देवधरापCय-िसंिघया, िम6ा (िमम_शक) सुधाधरपCय उसरौली, िम6 (िमम_शक) लाखू भूड़ी
गणे+वर-परमगढ़, िमम_शक िवभू, िमम_शक माधव, भवे+वर सुता िमम_शक Uद, नोने सुता िमम_शक िमसU, राम सुतो िमम_शक योगदQ:,
िमम_शक मेघानाथ, िमम_शक मिण, िमम_शक जयदेव, िमम_शक धरनी, िमम_शक योगदQ:, करमहा सँ िमम_शक योगदQ, जगितसँ िमम_शक
म.म. िम\स, जनादन सुत नैयाियक दुग<घर, नैयाियक महौ दुग<धर, षlशा3ी नैयाियक दशनशा3` उदयकाBतो, िदघो सँ देवागािरक बाटे,
xvi
िदघो सँ देवागािरक बटे+वर, पाण<गािरक िवरेLर, िदघोयसँ पाण<गािरक जानू दQ, पाण< गािरक िथितदQ, धम<िधकरिणक जानुदQ, पबौली सँ
धम<िधकरिणक Uद, गंगोली सँ धम<िधकरिणक जाBहव, धम<िधकरिणक महामहो नरहिर, धम<िधकरिणक गदाधर, सुरगन सँ धम<िधकरिणक
भाकर, किरअमसँ म.म. धम<िधकरिणक मरथ, खौआलसँ श/म< धम<िधकरिणक म.म. उ.हिरश/म<, िदघोयसँ जयदQ सुत धम<िधकरिणक
भ*जीवे, धम<िधकरिणक म.म. (२३/०१०) नरिसंह, धम<िधकरिणक महोमहोपा?याय गदाघर, धम<िधकरिणक वाटू, नैविं धक- नैवंिधक वीरे+वर,
नैवंिधकधीरे+वर, मुdाहतक गुणी+वर, सुत म.म. आभो एसुत, मुdाहतक कुल छे3ोपायक राउल, गढ़बेलउँच सँ मुdाहतक गुणी+वर,
मुdाहतक लPपित, मुdाहतक लkमीदQ
मं3ी गणेLर: िमिथलाक कण<ट वंशक नरेश हरिसंहदेवक मं3ी। सुगितसोपानमे िमिथलाक स_वैधािनक इितहासक वणन
महाराज नाBयदेविमिथलाक कण<ट वंशक 1097 ई. मे थापना। 1147 ई. मे मृCयु। मaलदेव िमिथलाक कण<ट वंशक संथापक नाBयदेवक
पु3। िमिथलाक गंधविरया राजपूत मaलदेवकH अपन बीजीपु\ष मानैत छिथ।
मालjार – पंचOवर- करमहे न\आर वCसगो3ी, राजा रामलोचन चौधरी-मालjार- २५०० वष पूव- राजा दुग< Oसाद चौधरी-
-राजा बुिGनाथ चौधरी(मालjार)-कुमार वै=नाथ चौधरी
- छ3नाथ चौधरी (दुग<गंज)-टंकनाअथ चौधरी-कमनाथ/ शेषनाथ/ \dनाथ
एक छिल महारानी- डॉ. मदनेLर िम6
सुरगणे लौआम- गो3 पराशर
लौआम गाम मूलतः बसैठीसँ पूिणयWक बीचमे- आब निह छैक।
ितलैबार मूलक शािडaय गो3ी
बनैली गाम- अगU राय- िहनकर जमाए सुरगणे लौआम मूलक Oाणपित- िहनक बालक समर झा
१५७५-१६२५ (लगभग १६म शता^दी), िदaली सaतनतसँ जमीBदारी िकनलिBह आ समर चौधरी भऽ गेलाह, महाराज भऽ गेलाह।
लौआमक दू शाखा
-महाराज कृcणदेव (पहसरा बसैटी)
-महाराज भगीरथ- सौिरया (किटहार-सोनालीक बीचमे)- एकटा थान दडखोड़- एतए अपराधीकH सजा देल जाइत छल (सौिरया शाखा jारा)।
पWच वंश बाद पहसरा बसैटी- कृcणदेव-देवनारायण-वीरनारायण-रामचBd नारायण (जॉन बुकानन पूिणयW गजेिटयरमे हुनकर वणन िकंग ऑफ
पूिणयWक Uपमे कएने छिथ)- इBdनारायण (िबना सBतान) रानी इBdावती(सासुरक नाम- असल नाम लीलावती) िहनकर मृCयुितिथ १५-११-
१८०३ मृCयुथान पूिणयW, समए- म?याq काल, 6ाG खचक हेतु पूिणयW जजसँ Oािrत- \.५०००/- मWग \.१५,६७०/-( बोड ऑफ रेवेBयु,
फोट िविलयममे २९.११.१८०३ ई. कH कायवाही)। इBdनारायणक समकालीन सौिरया िदश राजा राजेBdनारायण आ राजा महेBdनारायण।
महाराज इBdनारायणक मृCयु १७७६ ई. मे, तकर बाद २७ बख धिर रानी इBdावती राज कएलिBह।
राज बनैली- रामनगर/ 6ीनगर/ गढ़बनैली/ सुaतानगंज/ चंपानगर।
xvii
+यामा मिBदर बनारसमे संकृत पढ़बाक वृिQ- रानी चBdावती- कोइलख (राजा पgानBद िसंह, पुतोहु-कुमार चBdानBद िसंहक पMी)- रामनगर।
िवशेLर झा बैगनी नवादासँ पहसरा नोकरी करबा लेल अएलाह। िहनकर बेटा दीवान देवानBद फेर चातुधिरक मनसबदार परमानBद-
सं?यागाय3ीसँ लोप बनैली समर िसंहकH मािन लेलिBह। दुलार चौधरी/ फेर िसंह (बनैली राज), बुकानन िहनका चौधरी किह स/बोिधत करैत
छिथ, मा3 एक बेर िसंह कहै छिथ।
१६८०-१७०० ई.-दरभंगा राज, कBदपsघाटक लड़ाई, राजा नरेBd िसंह- िदaली सaतनत आ जनताक बीचमे, बागमती तटपर समतीपुर
78हCयाक आरोपी नरेBd िसंहकH बािर 7ा8ण सभ पूिणयW सुरगणे लौआम महाराज समर िसंह सBतित महाराज नरनारायण, पहसरा बसैटी
(कोशीक पूव)- फारिबसगंजसँ दडखोड़ा किटहार तक बसाओल गेलाह। फेर माधव िसंहक समएमे दरभंगा आपस भेलाह।
खुNी झा/ परमेLर झाकH आशुतोष मुखजsक समए दरमाहा राज बनैली देलकैक।
पीमे दरभंगा राजक िव&द्- िविवध िव\दावली िवराजमान् मानोZतमान् Oित`ापदय:िधक परशुराम समत Oिuया िवराजमान् नृपराज महोXOताप
िमिथलाvार महाराजािधराज माधव िसंह बहादुर कामेLर िसंह।
धकजरीक नवलPािधपित लkमीपित िम6 कोदिरये मूल शािडaय पाि, भेिट गेलिBह, रमेLर िसंहकH १ १/२ लाख टाकाक चBदा देलिBह,
िपडा\छक चौधरी सभकH सेहो पWिज भेटलिBह (िनCयानBद चौधरी)।
गुणाकर झा –हरिसंहदेवक समकालीन ई.१३२६ ततैल Xाम- १० खाढ़ी पाछW ककरौड़ गाम-िजला मधुबनी रघुदेव झा- आनBद झा- देवानBद
OिसG छोटी झा दरभंगा नरेश माधव िसंहक (शाखा पुतकक Oणयन आदेश) समकालीन १६५० ई.क आसपास- िम3ानBद OिसG झॲटी झा-
गोपीनाथ झा OिसG होिरल झा- हरखानBद OिसG हरखी झा- एखसँ १५९ वख पूक िदनकर िटपणी (जBम) रसाढ़ पूिणयW बनमनखी लग- 6ी
भोलानाथ OिसG िभिखया झा- 6ी मोदानBद झा- प,ीकार िव=ानBद झा OिसG मोहनजी- मूल पड़ुआ(पडुआ) मिहBdपुर, गो3 का+यप ि3Oवर।
खW- कुिजलवार उaलू- काCयायन गो3
उतेढ़- िसG_त िलखबाक पिहने वर ओ कBया पPक अिधकार ताकल जाइत छैक आ ई मा3 मूलक आधारपर बनाओल जाइत अिछ आ
समगो3ी िववाह निह होअए तािह लेल गो3 आ Oवर सेहो देखल जाइत अिछ। मूलसँ गो3 सामाBयतः पता चिल जाइत अिछ, िकछु अपवादो
छैक। जेना 78पुरा मूल- का+यप/ गौतम/ वCस/ विशx (सात टा), करमहा- शािडaय (गौल शाखा)/ बाकी सभ वCसगो3ी, दुनु करमहामे
िववाह संभव।
चBदा झा- माडर रजौरा
रामोऽवेिQ नलोऽवेिQ वेिQ राजा पु\रवा।
अलकय धनं Oाrय नाBयदेवोनृप भिवcयित॥
नाBयदेव घोड़ापर चढ़ल हकासल-िपयासल अएलाह, गाछतरमे घोड़ा बाBहलिBह, घोड़ा लेल खा= छीलए लगलाह तँ फन कािढ़ सWप नाग
आएल, िकछु िलखल जे नाBयदेव िमिथलाक भाषा निह पिढ़ सकलाह। कामेLर ठाकुर जे गाममे रहिथ पिढ़ बतओलिBह जे अहW िमिथला राजा
नाBयदेव छी।
कामेLर ठाकुर संतित चडेLरकH हरिसंहदेव राज िलिखतमे सॱिप पलाएन कएल। चडेLरक पाछW िसपाही आएल। एकरापर जल फ{िक ठाढ़
भऽ गेल, दोसर खेहारलक, ओकरापर जल फेकलिBह ओ आBहर भऽ गेल (अBहरा ठाढ़ी)।
वषकृCय- अयलीह िबहुला देलिBह पसािर,

xviii
गेलीह सामा लेलिBह ओसािर।
प,ी- अिधकारक िनयमावली- प,ी अयाची िम6क पौ3 ढाका किव- ढाकामे जागीर भेटलिBह। हaली झा त_ि3क आ िशव कुमार शा3ीक
बीच शा3ाथ- OCयाहार वाक तं3 jारा हaली िशवकुमार शा3ीक वाक् बZ कए देलिBह।
तकर केशव, मंगरौनी नरौने सु}नी- पराशर गो3 माडर िसहौल मूलक का+यप गो3ी खगनाथ झा- गाम जमसम। महाराज लkमीLर िसंह
लेल लड़की िनहुछल गेल, गाममे पोखिर खुनाओल, मिBदर बनल जे राजा दोसराक मिBदरमे कोना पूजा करताह। केशव झा लड़कीकH लए
गाम आिब गेलाह। धोती रंगाइत छल। पता केिनहार जे आएल तकरा पकिड़ कBयादान करबाओल। तकर बाद राजा की करताह,
प,ीकारकH बजा कऽ ओकर नाममे तकर उपािध लगबाओल। खगनाथ झा- 6ीकाBत झा पWिज, तकर केशव 6ोि3य ओिहठाम िववाह
कएलापर 6ोि3य 6ेणी िवराजमान रिहतिBह। पाि, आ पािन अधोगामी, पछबािर पारक Oथम 6ेणी आब निह अिछ।
शािडaय- ४३ मूल, वCस-४० मूल, का+यप-२७ मूल, सावण- ७ मूल, काCयायन- ५ मूल, पराशर- ७ मूल, भारjाज- ५ मूल, गग- ३ मूल
सूय- िसंह रािशमे (१६ अगत सँ १६ िसत/बर), िकछु सुखेबाक होअए तँ सभसँ कड़ा रौद।
पW रघुदेव झाक िलखल माडर मूलक पोथी- अंिकत ितिथ- १७म शता^दीक अिBतम दशक आ १८म शता^दीक पिहल दशक, हुनकर पौ3 पW
छोटी OिसG देवानBद झाक िलखल शाखा पुतक १७६०-१७७६ई.। ताल प3पर।
पW िभिखया झा शाखा पुतक Rवैलख वासी हिरअ/ब मूलक पW डोमाई िम6क िलखल । पW हष<नBद झा बला शाखा पुतक जे पW झॲटी
झा OिसG िम3ानBद झाक िलखल अिछ। पW. झूलानBद झा (पW िभिखया झाक ~ाता) बला शाखा पुतक, पW मोदानBद झाक शाखा पुतक
जे हुनकर मौसा पW लूटन झा आ मिसयौत पW िनरसू झा बला शाखा पुतक जे १९२५ ई.सँ १९३५ ई. धिर सौराठमे िलखल गेल। एिह
सभ शाखा पुतकक, गो3 प,ी जािह म?य गो3 ओ मूलक िववरण, प3 प,ी जािह म?य अपCयक `ान ओ मूलXामक िववरण भेटैत अिछ,
जािहसँ वासथान पिरवतनक `ान होइत अिछ, दूषण प,ी जािहसँ वंशमे आएल किथत दोषक- क*रताक िव\G Oमाण सेहो- `ान होइत
अिछ। तQत पुतकमे विणत तCकालीन Oचिलत उपािधक `ान होइत अिछ।
पािरभािषक श^दावली:- कोनो वंशक उaलेखसँ पूव ओिह वंशक मूलक उaलेख जािह श^दक बादसँ लागल हो ओ भेल मूल- तकर बाद
यिRतक नाम तखन ओिह यिRतक पुंपCयक उaलेख- से सुतः वा सुतौ वा सुताः िलखल गेल भऽ सकैए। ओिह यिRतक एकोटा पु3 निह
परच पु3ी तँ सुता वा सुता िलखल भेटत- सुतः सुतौ सुताक बाद पु3क नाम तखन ओिह यिRतक Lसुरक मूल Xामक संगे मूलक
उaलेख। कतहु-कतहु मूलXाम निहयो िलखल भेटत, पुतकमे आगW बढ़लापर मूलक संकेताPर िबBदु सिहत जकर आगW “सँ” निह भेटत
परच पढ़ैत-पढ़ैत पाठक मूलसँ पिरिचत भऽ गेल रहताह। सँ=सं=स/भूत। Lसुरक नामक पिहने िवशेष ठाम Lसुरक िपताक नाम, कQहु-
कQहु िपतामहक नाम सेहो, Lसुरक नामक बाद दौ िलखल भेटत अथ<त् अथ भेल जिनक नामक आगW दौ. िलखल अिछ तािह यिRतक
दौिह3 भेलाह सुतः सुतौ सुताक उaलेखक बाद िलखल नाम अथ<त् सुतािदक मातामह भेलाह दौ. िलखलसँ पूव नाम- तदुपराBत Lसुरक
उaलेख मूल सिहत भेटत आ नामक बाद श^द भेटत दौिह3 दौिह3 जे संकेताPरमे Nौ. रहत, परच ई बुझब आव+यक जे शाखा पुतकक
कोनो पृथक िवषय सूची निह रिह िवषय-अनुuमिणका संगे रहै छै।
[गजेBd ठाकुर- ई अिछ दूषण पंजीक कैन कएल िसंगल पी.डी.एफ.। पंजीक हमर पोथीमे ओना तँ ११००० तालप3क जे.पी.जी.इमेज क
डी.वी.डी. सेहो अलगसँ िकनबाक यवथा रहै आ ओइ डी.वी.डी.कH किबलपुरक सगर राित दीप जरएमे हम बWटनिहयो रही, मुदा ओइमे जे
दूषण पंजी रहै तकर कारण कतेक पंचैती भेल, कतेक गोटे सोझW आ फोनपर गािर पढ़लिBह। अखनो बहुत गोटे पंजीमे ओकर चच<सँ
िभतरे-िभतरे गु/हरैत रहैत छिथ आ गपमे तामसे हWफऽ लगै छिथ जेना खून पीिब जेता। ऐ दूषण पंजीमे 7ा8णक आन जाित खास कऽ
दिलत आ मुिलमक संग िववाह, वा पितक मृCयुक बाद िववाहक िलिखत दतावेज छल। ओकरामे हेर-फेर केनाइ हमरासँ स/भव नै छल।
पंजीक पोथीमे श^दशः एकर िमिथलाPरसँ देवनागरीमे िलrयंतरण भेल अिछ। एतए हम मूल ताड़प3 आ बसहा प3पर िलखल पंजीक िलंक दऽ
रहल छी। संगमे पंजीक िलंक सेहो। िकयो नै किह सकैत अिछ जे ऐ मे एEो रQी अशुिG अिछ। गंगेशक जBम िपताक मृCयुक ५ बख
बाद आ फेर हुनकर चमकािरणीसँ िववाह एतए विणत भेटत। ई वएह नय-Bयायक जनक गंगेश छिथ। आनBदा चमकािरणीसँ िववाह एतए सेहो
भेटत जे हमरा jारा िलिखत Oेमकथा "श^दशा3म्"क आधार बनल।
xix
दूषण पंजी- मूल िमिथलाPर लेख- ताड़प3 िसंगल पी.डी.एफ.
https://docs.google.com/a/videha.com/viewer?a=v&pid=sites&srcid=dmlkZWhhLmNvbXx2aWRlaGEtcG90aGl8
Z3g6ZjFiNTA5NGI2YTVlNGEx
मोदानद झा शाखा पंजी-http://videha123.files.wordpress.com/2011/09/modanand_jha_shakha_panji.pdf
मंडार- मरड़े क,यप-ाचीन-
http://videha123.files.wordpress.com/2011/09/mandar_marare_kashyap_prachin_complete.pdf
ाचीन पंजी (लेमीनेट कएल)- http://videha123.files.wordpress.com/2011/09/laminatedpanji.pdf
उतेढ़ पंजी- http://videha123.files.wordpress.com/2011/09/panji_7_uterh_panji.pdf
पिनचोभे बीरपुर- https://sites.google.com/a/videha.com/videha-pothi/Home/Panichobhe_Birpur.pdf?attredirects=0
दरभंगा राज आदेश उतेढ आिद https://sites.google.com/a/videha.com/videha-
pothi/Home/DARBHANGA_RAJ_ORDER_PANJI_PACHHBARI_ORDER_UTEDH.pdf?attredirects=0
छोटी झा पु/तक िनद0िशका-
http://videha123.files.wordpress.com/2011/09/panji_directory_chotijha_shakha_pustak.pdf
प3 पंजी http://videha123.files.wordpress.com/2011/09/patra_panji.pdf
मूलXाम पंजी http://videha123.files.wordpress.com/2011/09/panji_8_moolgram_panji.pdf
मूलXाम परगना िहसाबे पंजी http://videha123.files.wordpress.com/2011/09/panji_9_moolgram_parganawise_panji.pdf
मूल पंजी-2 http://videha123.files.wordpress.com/2011/09/moolpanji_2.pdf
मूल पंजी-३- http://videha123.files.wordpress.com/2011/09/mool_panji_3.pdf
मूल पंजी-४ http://videha123.files.wordpress.com/2011/09/mool_panji_4.pdf
मूल पंजी-५ http://videha123.files.wordpress.com/2011/09/mool_panji_5.pdf
मूल पंजी-६ http://videha123.files.wordpress.com/2011/09/moolpanji_6.pdf
मूल पंजी-७- http://videha123.files.wordpress.com/2011/09/prachin_panji_last.pdf
पंजी-पोथी- http://www.box.net/shared/yx4b9r4kab
-गजेBd ठाकुर]
एकटा पोथी आएल छल "िमिथला की स_कृितक लोकिच3कला",१९६२ (लेखक: िच3कार 6ी लkमीनाथ झा), आ दोसर पोथी "जीनोम
मैिपंग: िमिथलाक पंजी OबBध- ४५० ए.डी.सँ २००९ ए.डी.), २००९ (गजेBd ठाकुर, नागेBd कुमार झा पंजीकार िव=ानBद झा)"पंजी-पोथी-
http://www.box.net/shared/yx4b9r4kab -
आ पंजीक पात सब
https://sites.google.com/a/videha.com/videha-pothi/ पर। आब ऐ दुनू पोथीक िकछु भाग चोिर कऽ दू गोटे अपना नामH
छपबेलिBह अिछ आ तइमे हुनका लोकिनकH सहयोग सेहो भेटल छिBह। सुशीला झा "अिरपन"२००८ नामसँ "िमिथला की स_कृितक
लोकिच3कला" पोथीक अनुवाद अपना नामे कऽ लेने छिथ,फोटो तक कैन कऽ चोरा लेने छिथ आ तकरा भारतीय भाषा संथान, मैसूर
Oकाशन अनुदान देने अिछ, ई तय ऐ पोथीपर िलखल अिछ। डा. योगनाथ झा तँ स=ः "जीनोम मैिपंग: िमिथलाक पंजी OबBध- ४५०
ए.डी.सँ २००९ ए.डी.), २००९ (गजेBd ठाकुर, नागेBd कुमार झा पंजीकार िव=ानBद झा)" कH अपना नामH "पंजी-OबBध (वंश पिरचय-
Oथमभाग, २०१०)"- नामसँ छपबा लेलिBह आ ऐ मे हुनका सहयोग भेटलिBह 6ोि3य समाजक संगठन "महाराजा कामेLर िसंह स_कृितक
िवकास मंच"क। ई 6ोि3य समाजक संगठन 6ी लkमीनाथ झा, जे 6ोि3य छलाह, केर पोथीक चोिरक िवरोध कोना करत? िहनका सभकH
देख कऽ तँ पुरान चोर पंकज पराशर (http://www.box.net/shared/75xgdy37dr) सेहो लजा जाएत। दस बखक मेहनित दस िमनटमे
चोिर करैबला ई महानुभाव डा. योगनाथ झा उफ योगनाथ "िसBधु" उफ िसBधुनाथ झा ७० बखक छिथ!!
xx
मूल िववरण:
अथ गो पंजी ारयते: मैिथल ाण समाज मे गो वंश बोधक थीक। मैिथल ाणक गो सम त िपतृ धान ओ $येक गो
अपन-अपन वंशक ाचीनतम &ात महापु)षक नाम थीक, अ तु, गो ओ गोाप$य (अथ+त गोक स,तान) म-य र.त स/ब,धक
सूचना थीक। अथ+त शाि1ड3य गोधारी शाि1ड3य मुिनक स,तान िथकाह ओ भार5ाज गोीय ाण भार5ाजक मुिनक स,तान
िथकाह। एिह कार7 आनो गोक हेतु बुझवाक िथक। िमिथलाम-य कुल बीस (20) गोक ाण छिथ। आग; हम गो ओ गोक
अ,तग<त आबऽ वाला मूलक ाकृितक उ?चारण तथा लोक भाषा मे मूलक उ?चािरत व@पक वण<न कए रहल छी। एकरा गो पंजी
कहल जाइत छैक।
(1) शािडय गो -मूल परस1डा परस1डे

वीरनाम वीरनामय
मौिलक उ?चारण लौिकक उ?चारण
उJमपुर उJमपुिरये
िदघDष िदघवे
कोदिरया कोदिरये
सिरसव सिरसवे
छितमन छितमनय
महुवा महुवे
बरेवा बरबय
पव<प3ली पवोिलवाड़ या पगोिलवाड़
मछुआल मछुआलय
ख1डवला खड़ौरय
गंगोर गंगोरय
गंगोली गंगोिलवार
भटौर भटोरय
यमुगाम यमुगामे
बुधौर बुधोरय
किरयन किरयने
पुर पुिरये
मोहरी महुिरये
कोइयार कोइयारय
सझूआल सझुआड़य
करिहवार करिहवारय
मड़ार मड़ारै
गंगुआल गंगुआलय
प1डोली प1डुलवाड़
घोिषयाम घोिषयामय
जिजवाल जिजवाड़य
छतौनी छितयौनय
दिहभत दिहभतवार
िभगुआल िभगुआलय
ितलय ितलयवार
ननौती ननौितवार
माहव महबे
तपनपुर तपनपुिरये
िस/मूआल िस/मूआलय
िसंहाGम सेहासमय (2) अथ वस गो अतगत मूल
सोदरपुर सोदरपुिरये
कड़िरया कड़िरये
पाली पिलवाड़
अ3लािर अलिरये (अ,हिरये)
हिरअ/ब हिरअ/मय
होइयार होइयारय
ितसूरी ितसूरीवार
तHनपुर तIहपुिरये
राउढ़ रउढ़े
पिरसरा पिरसरे
टंकवाल टकवाड़य
xxi
घुसौत घुसौतय (3) अथ कायप गो क अतगत मूल
जिजवाल जिजवाड़य मौिलक उ?चारण लौिकक उ?चारण
पहKी पोहKीवार ओइनी ओइनवार
ज3लकी जलैवार खौआल खौवाड़य
भ,दवाल भ,दवालय संकराढ़ी सकिड़वार
कोइयार कोइयारय जगित जगितवार
करिहवार करिहवारय दिरहरा दिरहरे या दिलहरे
ननौर ननौरय मा1डर मड़रय
डढ़ार डढ़ारय बिलयास बिलयासय
कर/महा करमहे पचाउट पचाउटे या पचौटे
बुधवाल बुधवाLय कटाई कटैवाड़
लाही लाही सतलखा सतलखे
सौनी सौनीवार प1डुआ पडुए
सकौनय सकुनय मािलछ मािलछ
फन,दह फIेवार मेर,दी मेर1दी
मोहरी महुिरये भदुआल भदुआलय
वंठवाल व1ठवालय पकिलया पकिड़ये
ितसउॅत ितसौतय बुधवाल बुधवाड़े
ब@आली ब@आड़ी िपभूया िपभूया
प1डोली प1डुलीवार मौरी मौिरये
बहेराढ़ी बिहरवाड़ भूतहरी भूतहरी
बरैवा बरवय छादन छाजन
अलय अड़ैवार िव फी िवषयवार
भ1डािरसम भ1डािरसमय थिरया थिरये
बभिनयाम बभिनयामय दो ती दो तीवाड़
उचित उिचतवार भरेहा भरहे
तपनपुर तपनपुिरये कुसु/बाल कुसमाड़य
िबठुआल िबठुआलय नरवाल नरवाले
नरवाल नरवालय लगुरदह लगुरदहे
िचप3ली िचपिलये
(4) अथ सावण गो ातगत मूल
जरहिटया जरहिटये
रतवाल रतवालय
सो,दपुर सो,दपुिरये
पुरा पुिरये
पिनचोभ पिनचोभे
सरौनी सरौनी
बरेबा बरबय
xxii
न,दोर ननोरय िनखूित िनखूितवार
मेर,दी मेर,दीवार
(9) अथ गग गो ातगत मूल
(5) अथ पराशर गो ातगत मूल मौिलक उ?चारण लौिकक उ?चारण
मौिलक उ?चारण लौिकक उ?चारण वसहा वसहे
नरउन नरौनय वसाम वसामय
सुरगन सुरगनय सुगरगनै (अपOंश) पुरा पुिरये
सकुरी सकुिरवार सुरौर सुरौरय
सुइरी सुइरी बुधौर बुधोरय
स/मूआल स/भुआलय उरौर उरौरय
िपहवाल िपहवाड़ै
(10) अथ गौतम गो ातगत मूल
नदाम नदामय
महेशािर महेशािर
पुर पुिरये
सकरहोन सकरहोनय
उिJमपुर उितमपुिरये
सोइनी सोइनी
कोइयार कोइयारय
ितलय ितलयवाड़
बरैवा बरवय (11) अथ जातुकण गो ातगत मूल
(6) अथ भाराज गो ातगत मूल
देवहार देवहारे
कटाई कटैवार
एकहरा एकहरे
परस1डा परस1डे
िव3वपंचक बेलॱचे
देयाम देयामय (12) अथ कौिडय गो ातगत मूल
किलगाम किलगामे मौिलक उ?चारण लौिकक उ?चारण
भूतहरी भूतहिरये एकहरा एकहरे
गोढ़ार गोढ़ारय परौन परौन
गोधूिल गोधोली परस1डा परस1डे
(7) अथ कायायन गो ातगत मूल (13) अथ िव"णुवृि$ गो ातगत मूल

मौिलक उ?चारण लौिकक उ?चारण मौिलक उ?चारण लौिकक उ?चारण
कुंजोली कुिजलवाड़ वुसवन बुसवड़े
ननौती ननौितवार
(14) अथ उपमयु गो
ज3लकी जलैवार
वितगाम वितगामय (15) किपल गो
(8) अथ कौिशक गो ातगत मूल (16) विश& गो

xxiii
(17) अथ मौ'गय गो ातगत मूल बुसवन भूसवड़े
मौिलक उ?चारण लौिकक उ?चारण पदौनी पदौनी
रतवाल रतवाड़े
(19) अथ अला)बुका+ गो ातगत मूल
मािलछ मािलछ
िदघDष िदघवे
वसाम वसामय
किपंजल किपंजल
कटाई कटैवार
ज3लकी जलैवार
पुरा पुिरये
(18) अथ कृ"णा ेय गो ातगत मूल
(20) तिड गो
कटाइ कटैवाड़
लोहना लोहना
परस1डा परस1डे
मूलाम िववरण
$येक मूलक कितपय मूलPाम होइत छैक यथा-सोदरपुर मूल मे
सोदरपुिरये सिरसव सोदरपुर तेतिरहार
सोदरपुर मानी सोदरपुर िसमरवाड़
सोदरपुर िदगउ,ध सोदरपुर जगौर
सोदरपुर कटका सोदरपुर सु,दर
सोदरपुर रैयाम सोदरपुर मिहया
सोदरपुर हसौली सोदरपुर पचही
सोदरपुर हाटी
उपरो.त सोदरपुर मूलक Rयवहार $येक मूलPामक संगे होएतैक। मूलक अथ< भेल ओ ाचीनतम Pाम जतऽ कोनो मूलक ाचीनतम
पु)षा वा बीजी पु)ष वास करैत छलाह। जखन हम सोदरपुर मूलक चच+ करब तऽ सम त सोदरपुर मूलक सभ उपशाखाक बीजी
पु)ष एकिह होएताह। एिह मूलक ाचीनता लगभग 15 सय वष<क अिछ। बादक काल मे पंजीकार लोकिन एकिह मूलक िविभI
शाखाक नामकरण लगभग 13म, 14म, 15म शताSदीक समयक Pामक आधार पर कएलैि,ह अथ+त सोदरपुर मूलक जे ाण
उपरो.त शताSदी मे सिरसव, मानी, िदगउ,ध, कटका, रैयाम, हसौली इ$यािद Pाम मे बसल छलाह तिनक सबहक मूल संगे एिह
मूलPाम सँ िच,हल जाए लगलैि,ह। पंजी ब,धक उKेUय कखनहु छोट-पैघ दश+एब निह छल। परंच जखन ख1डवला कुलक शासन
16म शताSदी मे िमिथला मे आएल एिह तरहक राWयादेश होइत गेल ओ राWयादेश सँ पंजीकार लोकिन क7 बा-य कएलैि,ह जे मूलक
Gेिणयन कए उ?चता ओ ,यूनताक बोध कराओल जाए। उदाहरण व@प ख1डवला मूलक धान पु)ष म0म0उ0 शंकष<ण िसX स;Y
ठाकुर वयं थिरया मूलक का,हक दौिह छलाह। परंच बादक काल मे ओ थिरया मूल छोट बुझल गोल। बुधवाल मूल जे एक उ?च
मूल बुझल-मानल जाइछ तिनकर ारि/भक पु)षा लोकिन मे वामनक पु पुरा त, कौशल, दूबे िह@क मातामह सुइरी मूलक &ाकर
छलिख,ह जे सुइरी मूल वत<मान मे छोट बुझल जाइत अिछ से सभ ख1डवला (खड़ौरय)क भावे। मूलतः वंशक उ?चता वा ,यूनताक
आधार कम< सं कार ओ समाजक हेतु कएल गेल कोनो वंश 5ारा शा ीय योगदान अिछ। जािह सँ िमिथला समृX होएत रहल।
xxiv
शा ीय रचना जतैक काण+ट वंशीय शासन ओ ओइनवार वंशक शासनकाल मे िमिथला मे भेल से परवत[ शासनकाल मे निह भऽ
सकल। अ तु, जे से। पुनः मूल िवषय पर अबैत छी।
उपरो.त तरह7 आनो मूल क7 मूलPाम जोिड़ स/बोिधत होएब शु@ भेल यथा- मा1डर (मड़रय) रजौरा, मड़रय िसहौिल, मड़रय,
कनसम, पिलवाड़ मंगरौनी, पिलवाड़ हाटी इ$यािद कटाइ सँ कटैवार अ,हड़ा, कटैवार, मलंिगया इ$यािद। एिहना सभ मूल क7 बुझल
जएबाक चाही। मूलक दू ख1ड िमलाक7 बाजल जाएत अिछ। ता$पय< भेल ाचीन ओ अव+चीन Pाम। नीच\ हम िकछु मूलक ओ
िववरण दऽ रहल छी। कोनो मूलक जे िभI-िभI शाखा भेल से मूल बीजी सँ कतैक नीच\ आिब कोन Rयि.त सँ कोन शाखा फूटल
अथ+त मूलPामक िवभाजन कोन पु)षा सँ। एिह िववरण क7 प पंजी कहल जाइत छैक।
मूल:- ख1डवला (खड़ौरय) मूलक िविभI मूलPामक वासी आिदपु)ष: ठ]ुर हराई स,तित भखर;इ, सोमे_राप$य बुसवन, कछरा।
ठ0 अन,त, हिर। स,तित लखनौर, भोगी_राप$य गोपाल स,तित-हरड़ी। गदाधराप$य-पौराम, र`ाकराप$य तेतिरया, हड़री। ठ]ुर दूबे
स,तित भौर। लाखू-मिहपित स,तित बेहट, यमुगाम सो,दपुर, सरपरब कुरहनी। डीह ख1डवला शुभदJाप$य देशआ
ु ल। झामू स,तित-
रैयाम गुरदी। वा तु वागु िह@ स,तित-aौरी। गोपालाप$य-गढ़। देवे स,तित चनुआरी। पcधराप$य-तेतिरया। िदनकराप$य-पौराम पुर,
बथयी िबहारी, उमथ, गोराढ़ी। साधु स,तित बथयी। लdमीपित स,तित-खरशा। गणे_राप$य-गुलदी। ह3ले_राप$य- बेलारी।
जीवे_राप$य- अलय। सोमकंठ- सरपरब। रिव स,तित-गौर पुर। जयकर स,तित-सजनी। भासे-डीह। देव_राप$य-देशआ
ु ल।
पcी_राप$य-यमुगाम। िगरी_राप$य- देशआल। िव,-ये_राप$य- बैकु1ठपुर खुeी िशितक1ठ स,तित। र`े_राप$य-गुलदी। एते ख1डवला
मूलPाम।
अथ गंगोली मूल (गंगुलवार) मूल Pाम-गोाप$य वासी: म0म0उ0 सुपट स,तित गोम-कटमा वासी। होरे स,तित-िव फी, हा@
स,तित देशआ
ु ल। हिर स,तित डुमरा। िदवाकराप$य-िदगौन। गौरी_र स,तित जगIाथाप$य-धम<परु । कुमर गंगोली वासी। कमलपािण
स,तित-बैगनी, बड़गाम। डालू-स,तित सकुरी। गयन स,तित खरसौनी-एते गंगोली Pाम।
अथ पव<प3ली (पवौलीवाड़) मूल- गोाप$य मूलPाम वासी: रिव स,तित- िबरौली। उदयकर स,तित-सपता, देशुआल मिहपित
स,तित-कोशीपार डुमराही। हिरपािण स,तित-गोधनपुर। लdमीदJाप$य- गोनोली। ना@ स,तित-भतौनी, डहुवा। @द स,तित-बछौनी।
@द सुत पाठक भीम स,तित-िमरडोआ। जागू स,तित-रयपुरा। िवशो स,तित-चणौर। वासु गौरी स,तित-महरैल। केशव, गोिव,द,
दामादेराप$य-राजे। िशवदJाप$य-बिढ़याम। गोगे स,तित-सहुड़ी। यशोधराप$य-मैयाम। दामू स,तित-अ म; या अ/मा। पु1याकराप$य -
पैकटोल। ितह त उदिय-धेनु। मधुकर, र`कर, भाकर, िवभाकराप$य-जगित।
अथ सोदरपुर मूल गोाप$य मूलPाम वासी: Pहे_राप$य-सोदरपुिरये धउल। @fे_राप$य सोदरपुिरये वीरपुर। धीरे_राप$य
सोदरपुिरये सु,दर। िव_े_राप$य-भवे, माधव स,तित-सोदरपुिरये हसौली। रामाप$य- सोदरपुर रमौली। वाटू स,तित-सोदरपुिरये बड़साम।
@िच, वासुदेव स,तित-सोदरपुिरये कुसौली। जटाधराप$य- सोदरपुिरये पचही। गयनाप$य-सोदरपुिरये रोहाड़ एवं बहेड़ा। रित, हिर
स,तित-सोदरपुर हाटी। वा तु स,तित-सोदरपुिरये तेतिरहार। @पे स,तित-सोदरपुिरये िसमरवाड़। वसाउनाप$य-सोदरपुर क,होली।
कामे_राप$य सुरे_राप$य रामनाथप$य- सोदरपुिरये भौआल। का,हाप$य सोदरपुिरये सुखेत। िपुरे स,तित सोदरपुर अकडीहा।
रितनाथाप$य-डालू सोदरपुिरये कटका। वाटू सुत हलधर Gीधर-सोदरपुर केउॅटगामा। सुधाधराप$य-सोदरपुिरये गौर। म0म0उ0 रिवनाथ
सुत म0म0उ0 जीवनाथाप$य- सोदरपुर िदगोन। म0म0उ0 रिवनाथ सुत महामहो भवनाथ िसX अयाची सुता म0म0उ0 शंकर महो
महादेव महो भासे महो दाशे स,तित सोदरपुर सिरसव। भवनाथ 0 अयाची स,तित श/भुनाथ @fनाथाप$य- सोदरपुिरये वाली।
म0म0उ0 देवनाथाप$य- सोदरपुर िदगौन (िदगउ,ध) रघुनाथाप$य- सोदरपुिरये रैयाम। जोर स,तित सोदरपुिरये िबठौली, िमसरौली।
म0म0उ0 गोपीनाथप$य- सोदरपुर मानी, जगौर। म0म0उ0 जीवे_र सुत गणपित हरदJ-सोदरपुर मिहया। लोकनाथाप$य-सोदरपुर
मिझयाम, खोिर। हरदJ-माधवाप$य-सोदरपुिरये रोहाड़। सुहथिर (सु,दर) देव स,तित-सोदरपुिरये मिहया।
अथ गंगोर मूल गोाप$य मूलPाम वासी: वीनू वासू स,तित-गंगोरे भौआल कु@म। केशवाप$य-गंगोरे अिहयारी, पौनद। सनाथ
स,तित-गंगोरे िबरनी। भोरे स,तित गंगोरे मिह,fपुर। िबठू स,तित गंगोरे बhकक।
अथ पाली (पिलवाड़) मूल गोाप$य मूलPाम: बीजी-हलधर स,तित-पिलवाड़ वलाइिन। म0म0उ0 उॅमापित स,तित-पिलवाड़
समौली, वारी, जरहिटया। @पनाथ स,तित िगरपित, पशुपित-पिलवाड़ समौली। नरहिर स,तित रघुपित स,तित-पिलवाड़ समौली।
देवधराप$य-पिलवाड़ कछरा, aौरी। िदवाकराप$य-पिलवाड़ aौरी, मोहरी, सकुरी, कटैया। घोटक रिव स,तित-पिलवाड़ कटैया।
xxv
Pहे_राप$य-पिलवाड़ कछरा। रामकराप$य- पिलवाड़ मालय। िनितकराप$य, राजमित_राप$य-िस/मुनाम। का,हाप$य- पिलवाड़ प1डोली।
िवरिमGाप$य-पिलवाड़ ततैल। रामदJ सुत केशव स,तित का,ह- पिलवाड़ हाटी। महाई स,तित-पिलवाड़ फूलदाहा। माधवाप$य-पिलवाड़
िदवड़ा। दूवे स,तित-पिलवाड़ बेहटा। नरिसंहाप$य- पिलवाड़ हिरपुर। मुरारी स,तित-पिलवाड़ मुराजपुर। भोगी_र, राजे_रप$य, पुरे
स,तित-पिलवाड़ अलय। वंशधराप$य- पिलवाड़ अलय। गोिव,दाप$य पिलवाड़ रैयाम। िकठो स,तित-पिलवाड़ कठड़ा। िकठो, राम, वाटू
स,तित-पिलवाड़ नंगवाल। भाकराप$य-पिलवाड़ पजू<आिर शिशधराप$य, हिर स,तित-पिलवाड़ खागी। नादू सुत िछताई स,तित-पिलवाड़
पजुआ
< िर। िहताई स,तित िव@पाcाप$य-पिलवाड़ बैक1ु ठपुर। हा@ स,तित-पिलवाड़ नैक,धा। किवराज स,तित- पिलवाड़ मछेटा।
िसंहे_राप$य िमकराप$य- पिलवाड़ ननौर, राजख1ड पाली। जयकराप$य-पिलवाड़ कुसमाल, िप1डा@छ, वारहता रतहास पाली-कछरा
पाली तपनपुर पाली। माधवाप$य, गौरी_राप$य, गणपित, ग\गू स,तित-पिलवाड़ अिहयारी। यशु स,तित-पिलवाड़ कु@म। वागू 0
वागी_र स,तित-पिलवाड़ रोहाल, कटैया। गोिव,दाप$य इचलू सुत िदवाकराप$य पिलवाड़ सुदय। ितह त होराई स,तित-पिलवाड़
अिहयािर। @fे_राप$य-पिलवाड़ भड़गाम। वाटू स,तित-पिलवाड़ स,दला हिर परली पाली िवषान,दाप$य-पिलवाड़ पुर। जलकौर पाली
थेतिन स,तित। च,दोत पाली दुग+िद$यप$य-पिलवाड़ मिहषी। देवािद$याप$य-पिलवाड़ मिहषी, िबहार समेत। रतनाकर 0 रतनू स,तित-
पिलवाड़ मिहषी यशािर। धोधिन स,तित-पिलवाड़ यशािर। िवशो Gीकर शुिचकराप$य-पिलवाड़ पुरोही। जीवे स,तित पिलवाड़ ितमौनी।
वाढ़न स,तित-पिलवाड़ आसी। सुधाधराप$य म\गु स,तित-पिलवाड़ मौनी। भवदJाप$य-पिलवाड़ पुरोही। शुभंकराप$य-पिलवाड़ जमदौली।
प;चू स,तित-पिलवाड़ परसौनी, जरहिटया, सकुरी। कुसम
ु ाकर स,तित पिलवाड़ जमदौली। जटाधराप$य-पिलवाड़ सकुरी। जीवे_राप$य-
पिलवाड़ सकुरी। बुिXधराप$य-पिलवाड़ ततैल। का,हाप$य इन स,तित-पिलवाड़ सकुरी, अलई। मुरारी स,तित रामाप$य-पिलवाड़
मिह,fवाड़। िवशो स,तित @fे_राप$य- पिलवाड़ कोलहeा। गणे_र न,दी_राप$य- पिलवाड़ मिह,fवाड़। गोिव,दाप$य-पिलवाड़ हिरपुर।
िवरे_र नरिसंहाप$य-Gीधराप$य- पिलवाड़ राढ़ी। गुणी_राप$य-पिलवाड़ कोइलख। Pहे_राप$य-पिलवाड़ चहुरा। गोपालाप$य हिरपािण
स,तित-पिलवाड़ समैया। वाछे स,तित-होरे_र मती_र- पिलवाड़ मंगरौनी। वाटू स,तित-पिलवाड़ कटौना। यशु स,तित, रातू स,तित-
पिलवाड़ सकुरी। गणपित, भीगव स,तित-पिलवाड़ पचाढ़ी। गुणाकराप$य-पिलवाड़ वरहेता, सो,दवाड़। पुरािद$याप$य-पिलवाड़ मृग थली।
एते प3ली (पाली Pाम)।
अथ हिरअम मूल अ,तग<त मूलPाम बीजी: लाखू स,तित हिरअ/बे रखवारी। केशव, दामू 0 दामोदर स,तित-हिरअ/बे मंगरौना।
म\गू, नरिसंहाप$य-हा@ स,तित, हिरअ/बे िशवा। नरहिर स,तित हिरअ/बे बिलराजपुर। चाण, िदनू स,तित-हिरअ/बे कटमा। परमू, लाखू
स,तित हिरअ/बे आिहल। रित गुणे स,तित-हिरअ/बे कटमा माधव सुत रित स,तित-हिरअ/बे भ?छी। एते हिरअ/ब Pाम।
अथ टंकवाल (टकवाड़े) मूल अ,तग<त मूल Pाम बीजी: किवराज लdमीपािण स,तित-टकवाड़े नीमा। सुरे_राप$य, दामोदराप$य-
टकवाड़े पटिनय;, गंगोली। रिवश/म< लdमीश/म<-टकवाड़े पुर। पत@ िश@ स,तित-टकवाड़े- पटिनय;, पोखरौनी, भौर, सकुरी।
माधवाप$य- टकवाड़े सकुरी। जागे स,तित टकवाड़े रतनपुरा। महाई स,तित टकवाड़े पिरहार। देवदJाप$य-टकवाड़े िपलखवाड़।
रिवदJाप$य-टकवाड़े बहेड़ा। प;खू स,तित- टकवाड़े Gीख1ड। वस,त रिवकरािद-टकवाड़े Gीख1ड। हिर स,तित टकवाड़े Gीख1ड।
सुपन, सा@ स,तित-टकवाड़े नरघोघ। हराई शुिचकर, ीितकराप$य-टकवाड़े अकुसी हिर स,तित-टकवाड़े पौराम। दामोदराप$य-
टकवाड़े बेहटा। उॅमापित स,तित-टकवाड़े ततैल। एते टकवाल Pाम।
अथ घुसौत मूल अ,तग<त मूलPाम बीजी: रित, का,हाप$य-घुसौते पचही। @िचकराप$य-घुसौते नगवाड़। @द स,तित-घुसौते
यमुथिर। @िचकराप$य घुसौते-ग,धराइिन। गणपित स,तित-घुसौत घिनसमा। कृiणपित स,तित घुसौते खजुरी। पृjवीधराप$य-घुसौते
सकुरी। @fच,f स,तित-घुसौते डीह एते घुसौत Pामाः।
अथ कर/बहा (करमहा) मूल अ,तग<त मूलPाम बीजी: इ,fनाथाप$य-करमहे कोइलख। सौरीनाथाप$य-करमहे िदगही। रामशम+प$य-
करमहे पुर। रितकराप$य- करमहे मिझयाम बुिXकरैव। बुिXकर स,तित का,हाप$य-करमहे ककरौड़। हचलू स,तित करमहे
कनपोखिर। गणे_राप$य-करमहे केउरहम। लाि,ह स,तित-करमहे गुरदी। सादू स,तित-करमहे ककरौल। म\गू स,तित सोन-करमहे
कोइलख, मछेटा समेत। मधुकाप$य-करमहे दोलमानपुर। लाि,ह स,तित गोिढ़ करमहे रौतानवासी। सदुपा-याय @िच स,तित
हरदJाप$य-करमहे धनकौली। िनितकराप$य-करमहे वघ;त। नोने स,तित करमहे बेला। सदु0 उपा0 िगिर_र स,तित नरिसंहाप$य-
करमहे न@आड़। Gी व$स स,तित करमहे बेहट। सदु0उपा0 केशव स,तित करमहे Gीख1ड। महो0 बराह स,तित-करमहे तरौनी।
रामाप$य-करमहे तरौनी। का,ह Gीधर स,तित-तरौनी। @घुदJ @िचदJ स,तित-करमहे @चौली। सदु0उपा0 माधवाप$य-करमहे
मझौरा। सदु0उपा0 रामाप$य, गुणी_राप$य-करमहे झंझारपुर। सदु0उपा0 भवे_राप$य-करमहे अनलपुर। हिरवंशाप$य-करमहे मुजोिनय;।
xxvi
िशववंशाप$य-करमहे रोहाड़। धूतर< ाज म0म0उ0 गोनू स,तित-करमहे िप1डोखिर। एते करमहा मूल।
अथ बुधवाल मूल अ,तग<त मूलPाम बीजी: रिवकराप$य-बुधवाले खड़रख सुरसर समेत। सुपे स,तित-बुधवाड़े पुर। राम, चाण
स,तित-बुधवाड़े मिझयाम। ढ़ोढ़े स,तित-बुधवाले बेलसाम। डग@ स,तित-बुधवाड़े सतलखा। का,हाप$य- बुधवाले बेलसाम। दूव,े हिरकर
हिरनाथ, दामोदराप$य-बुधवाले सकुरी। बुिXकर स,तित-बुधवाले सकुरी। डालू स,तित-बुधवाड़े पुर। राम िदनू स,तित- बुधवाड़े
सु,दरवाल। गंगािद$य स,तित-िवkम -सेरी। सदुपा-याय भानु सुत गणे_राप$य- बुधवाड़े पिरयाम। गुणी_राप$य-बुधवाड़े उजान। कोने
स,तित-बुधवाड़े िपलखा। गंगे_राप$य-बुधवाड़े मिलछाम। @िचकर रितकर स,तित बुधवाड़े गंगोरा। महे_र स,तित-बुधवाड़े फरहरा।
गौरी_र स,तित- मिदनपुर। िवशो सुधाकर स,तित-बुधवाड़े डुमरी। सूय<कर स,तित-बुधवाड़े िसउॅरी। Pहे_राप$य-बुधवाड़े मिहषी।
भोगी_र स,तित-बुधवाड़े िचलकौली। वासू, बोधराम, उदयकर बुधवाड़े आरी। प;थे-बुधवाड़े मुठौली। का,हाप$य-बुधवाड़े बुधवाल।
जगIाथाप$य-बुधवाड़े िसंिघया। एते बुधवाल Pाम।
अथ सकौना मूल अ,तग<त मूलPाम बीजी: वाटन स,तित-सकौना िसंिघया। हिर_राप$य-सकौना िदबड़ा। सोमे_राप$य- बघ;त बानू
स,तित-सकौना डीहा। रित, गोपाल, िदनपित-सकौना तरौनी। @द स,तित जगIाथपुर। गुणे मिहपित-सिररभ। शुिचनाथाप$य-सकौना
परसौ Pाम। भासे स,तित सकौना ततैल। एते सकौना मूल।
अथ ितसउॅत मूलPाम बीजी: पि1डत सुपाई स,तित-तरौनी। रघुपित स,तित- ितसउॅत पतौना। जीउॅसर स,तित-कुआ। एते
ितसउॅत Pाम।
अथ बभिनयाम मूल अ,तग<त मूलPाम बीजी: जयकराप$य सुधाकराप$य- कड़राइिन, मुराजपुर। गोनन स,तित- बभिनयाम कटमा,
गंगोली, बhकक समेत। िकठो स,तित बभिनयामे कटमा। साठू स,तित-िवसाढ़ी दोलमानपुर। @द स,तित- गंगोली। कुशल गुिनया
स,तित-बभिनयामे भटगामा जालय। एते बभिनयाम Pाम।
अथ फन,दह मूल अ,तग<त मूलPाम बीजी: Gी कराप$य बथैया। कुसम
ु ाकर मधुकर, िकठो स,तित-फन,दह िवlो, पुर। हाठू,
चाण स,तित-फन,दह बसौनी, पुर। सुखान,द, गुणे स,तित-फन,दह ग\ग, सकुरी मती_र, प;खू स,तित-फन,दह चोmता। शंकर
स,तित-फन,दह खयरा। गॲिढ़ स,तित- फन,दह खनाम। महे_र स,तित-डीहा। सोम गोम माधव केशव स,तित-फन,दह भटगामा।
िबरे_राप$य-फन,दह िसंघवाड़ िसहुवार। लdमी स,तित-फन,दह सकुरी। भवाई @द स,तित-फन,दह वोड़वाड़ी भदुआल, दिरहरा, मुजौना
समेत। एते फन,दह Pाम।
अथ अलय (अलयवाड़) मूल अ,तग<त मूलPाम बीजी: शंकराप$य-अलय गोधनपुर िसंिघया समेत। Gी कराप$य अलय इजरा।
हेलू स,तित-अलयवाड़ सुखत
े । िमG हिर देवधराप$य-अलयवाड़ िसंिघया। वासू स,तित-अलयवाड़ जरहिटया, वाढ़ वासी। रिवश/म<
स,तित-अलयवाड़ जरहिटया। धा@ स,तित-बेहटा। िस@ स,तित-अलयवाड़ धम<डीहा, कािदपुरा। गोिव,द स,तित-अलयवाड़ बेहटा। महो
गदाधर स,तित-अलयवाड़ उसरौली। सोमदJ स,तित-उसरौली। परभू, बुिXकर स,तित- अलयवाड़ बैगनी। र`धर स,तित-अलयवाड़
भeपुरा। िशवदJ स,तित-अलयवाड़ अज,ता। िमG सुधाधराप$य, िव_े_र मती_र- अलयवाड़ उसरौली। लdमीधराप$य हलधर स,तित,
गंगाधराप$य-अलयवाड़ यमुगाम। शिशधर, रघु, जादू, जीवे_र स,तित- अलयवाड़ अलय। िमG लाखू स,तित अलयवाड़-भूड़ी। गणे_र
स,तित अलयवाड़ परमगढ़। िसधू स,तित-अलयवाड़ बीरवन। दोद<1ड स,तित-अलयवाड़ लोआम। जसाई स,तित-अलयवाड़ डीहा। @द
स,तित- अलयवाड़ खड़हर। रमाई स,तित-अलयवाड़ राजे वासी। वेद स,तित-अलयवाड़ मलंिगया, ना,यपुर, अलइ, िसमरी, रहुवा समेत
गंगुआल बाथै राजपुर वासी। एते अलयी मूलPाम।
अथ खौआल मूल अ,तग<त मूलPाम बीजी: Gीकराप$य-खौआड़े महनौरा। रितकर, सुधाकर, हिरकर, च,fकर, @िचकराप$या-
खौआड़े महुवा। मिह,fपुर। ि थितकराप$य-खौआड़े मिह,fवाड़ िदवाकराप$य-खौआड़े कोवोली। बाछे, ढ़ोढ़े वेणी स,तित-खौआड़े रहुवा।
उॅमापित स,तित-खौआड़े नाहस। िव_ानाथाप$य- खौआड़े आिहल। बुिXनाथ @िचनाथाप$य- खौआड़े खड़ीक। रघुनाथाप$य-खौआड़े 5ारम
या दिड़मा। िवiणु स,तित 5ारम। साधुकराप$य-खौआड़े 5ारम। नारायण 0 नोने जगIाथाप$य-खौआड़े बुसवन राम मुरारी शुक
स,तित-खौआड़े प1डोली। वाढ़ू स,तित-पुर, ितरहट मो1डु। हरान,द स,तित-खौआड़े अिहयारी। भवािद$याप$य- खौआड़े नाहस,
देशुआल। भवे स,तित- धम<कराप$य-देशआ
ु ल। डालू स,तित-खौआड़े दिड़मा। दामोदराप$य-तरहट पुर। राजनाप$य-खौआड़े यमुआन।
ीितकराप$य- खौआड़े पचाडीह (पचाढ़ी) पतौना खौआल िदवाकराप$य-खौआड़े धुधआ
ु । भवािद$याप$य-खौआड़े ककरौड़ खंगरैठा समेत।
बैaनाथ जाकारक रघुनाथ कामदेवाप$य-मौनी, परसौनी। गोपालाप$य, कृiणाप$य-कुमरबेलई। शिशधराप$य, नरिसंहाप$य, दामोदराप$य-
xxvii
बोड़बाड़ी, कोकडीह। नयािद$याप$य-खौआड़े िबजोली। 5ािर स,तित जयािद$यप$य-खौआड़े सुखत
े , सव<सीमा। शुिचकराप$य,
िजवे_राप$य- खौआड़े िदगौन। आङू स,तित रघुनाथाप$य- खौआड़े मुराजपुर, पुर। भवे स,तित-खौआड़े िभlी सतेढ़ बेहटा। दूवे
स,तित पुर हेलू रिवकर स,तित-सतेढ़। साद मधुकर स,तित, गंगािद$यप$य-खौआड़े बेहटा। िदवाकराप$य-खौआड़े िपथनपुरा।
गंगे_राप$य-खौआड़े कुरमा, लोहपुर। ल/बोदर स,तित-कु@मा। नादू स,तित िदपनपुरा। राजपि1डत सह कु@मा रामकर स,तित िभlी
खंगरैठा। आंगिन स,तित खौआड़े सौराठ। मित, गहाई, केउॅट स,तित-खौआड़े िसमरवाड़-एते खौआल Pाम।
अथ संकराढ़ी (सकिड़वाड़) मूल अ,तग<त मूलPाम बीजी: $येक मूलPाम संगे मूल जोिड़ क7 देखल जाए। एिह तरह7 पूव< िलखल
मूल ओ बादक िलखल मूल देखब जािह सँ हम लेखकीय सुिवधा पािब सकी ओ पुन@ि.त दोष निह हो।
महामहो का@ स,तित-जगXर, गोिव,द-सकिड़वाड़ सकुरी। ीितकर स,तित-किदगामा। शुभे स,तित-अलय। महामहो हिरहराप$य-
सु,दरौली, गोपालपुर। जयािद$याप$य-भलुनी, सराबय। परमे_र स,तित-सकिड़वाड़ नेयाम। सदुपा0 सुपे स,तित-हरड़ी। रामधराप$य-
अलय। हिरश/म< स,तित-िसधम मुरहKी। रेकोरा सकराढ़ी- होरे च;ड़ो सकिड़वाड़ परहट। सोम-गोम शि.तरायपुर। हिर_र-सकराढ़ी
वासी। जीवे_राप$य-बेला। उधग;व। गयन-5ािरकािद स,तित-सकिड़वाड़ हरड़ी। धने_र स,तित-कनाइन, मिझायाम, लोहना समेत।
लाखू स,तित-कनाइन। चाण स,तित-रित_र छामू वासी। रामकर, कृiणकर स,तित-थूगामा वासी। भोगे स,तित शंकर गुदे-िदबड़ा। दूवे
स,तित-जरहिटया। देव,े गॲढ़े-रहड़ा। गोढ़न, चाण-सिरसव वासी। पुरोिहत गोपाल स,तित-सा@ ब@आर। सखवाड़। Gीकर स,तित-
पैकटोल। गौरीशंकर स,तित-तेकुना। िमG भगव स,तित-पुरामिनहरा। चkे_र स,तित हिर- सकड़वाड़ दहुरा, कठहड़ा वासी। देहिर,
सोम स,तित-सकिड़वाड़ ततैल। साि,ह स,तित- गोधनपुर। रताई देवे स,तित कािदकापुर गोना सकराढ़ी-िचितकराप$य। आंगा वासी
मिझयाम समेत। बुधौरा सकराढ़ी, दूवा सकराढ़ी वरगामा सकराढ़ी। एते संकरवाड़ मूलPाम।
अथ दिरहरा मूल अ,तग<त मूलPाम बीजी: िपुरारी स,तित-दिरहरे िसंहाGम। हिरकर, बुिXकर @पनािद स,तित दिरहरा
िवजनपुर। यश पित गणपित स,तित भड़ेली दिरहरा। गुणपित स,तित-दिरहरा पठॱगी। िवaापित पु1डरीक-दिरहरा मछदी। केशव
स,तित-दिरहरा अमरावती। िस@ स,तित-दिरहरा कु@म। सोने स,तित-दिरहरा भौआल। िशव स,तित-दिरहरा यमुगाम। गुणाकर, पùकर
स,तित-दिरहरा मधुकरपeो। &ाकराप$य कुसम
ु ाकर-दिरहरा बड़गाम। िमकराप$य- दिरहरा जरहिटया। साद गौरी_राप$य- दिरहरा
भरौड़ा, स,दवाल समेत। िदवाकराप$य-दिरहरा अलय। िदनकराप$य- दिरहरा सोनतौला। रितश/म+प$य-दिरहरा सकुरी। भवशम+प$य-
दिरहरा पुर। धराधर-जटाधराप$य-दिरहरा पुर। शिशधराप$य-दिरहरा पिनहारी। बाबू, गोग स,तित-दिरहरा तरहट। गोिव,द, का,ह
स,तित-दिरहरे पचही। ना@ स,तित-दिरहरे यशराजपुर। वाढ़ू स,तित-दिरहरे पुर। इ,fपित स,तित-दिरहरे हिरनगर। आpनेय। झॲट
पाली दिरहरा िसमरी सॅ कोइलख। िव_नाथाप$य-दिरहरा मिहसान कोइलख समेत। िवधुपित स,तित-तैव। होरे स,तित डढ़ार वासी।
ग\गू स,तित-दिरहरा कछरा। रघुपित स,तित-दिरहरा कठड़ा। का,ह स,तित-दिरहरा कटैया। जाटू स,तित- दिरहरा हदहरा। कृiणपित
गुणी_र स,तित- दिरहरा फूलमती। सु,दर ग\गू तैव। मती_राप$य सु,दर अलयी समेत। सुरपित-दिरहरा अलयी, गोलहटी समेत।
िगरी_राप$य-दिरहरे उिड़सम। प1डोली दिरहरा हिरकर स,तित-दिरहरा िसंहौली। शंकर िसX गॲढ़े स,तित-दिरहरा नवहथ। का,हाप$य-
दिरहरा नवहथ। पामो स,तित- दिरहरा िचलकौरी। भादू स,तित-दिरहरा ततैल। तेतिरया िसमराकनसम। गॲिढ़ स,तित-दिरहरा
बिढ़याम। सुपन स,तित- दिरहरा ग\गू िभlी। िवशौ स,तित तैव। िहम सावे स,तित-दिरहरा िदिघया। धीरे_र स,तित-दिरहरा
तारडीह। जलकौर दिरहरा- िमG का,हा स,तित-दिरहरे मतौना। गंगे_र स,तित िमG दुग+िद$याप$य-दिरहरा चदुआल। देवधराप$य-
दिरहरा कुड़मा। अिpनहोिक म0म0उ0 हिर स,तित-दिरहरे नेतवाड़। ना@ सुत @िच स,तित-दिरहरे महुआन। िवभाकराप$य-दिरहरे
िसंिघया। भाकर सुत युधे स,तित-दिरहरा परसा। नोने स,तित-दिरहरे जगुआल। ना@ सुत वाढ़ू भृतयः-दिरहरा अ,दोली। गॲिढ़
स,तित-दिरहरा धनकौली। िमG हिर सुत च1डे_र-च1डPाम (च1डगामा)। नारायण स,तित-दिरहरे नुने। िमG मितकरा स,तित- दिरहरा
बधोली। धामू स,तित-दिरहरा पौआरी। शूलपािण स,तित-दिरहरे रतौली। नीलकंठ स,तित-दिरहरा पोखिरया। @पन स,तित-दिरहरे
रतौली। ख;तर स,तित- दिरहरे बड़गाम। वासू स,तित-दिरहरे वासी। िवरे_र 0 मुनी िदवाकराप$य-दिरहरे राजनपुरा सिरसव समेत।
गुणाकर स,तित- दिरहरे िसिठवाल। हिरकर-दिरहरे जरहिटया ततैल समेत। े_राप$य र`ाकराप$य- दिरहरे पंचारी। िव_@प
स,तित-दिरहरे पिनहारी। शूलपािण Oाता नीलकंठ स,तित- दिरहरे वो (चे0) थिरया। @पन सुत भोगे िगरी-रतौली। यवे_र-दिरहरा
जरहिटया। े_र तैव। एते दिरहरा Pाम।
अथ मा1डर (मड़रे) मूल अ,तग<त मूलाPाम बीजी: गढ़मा1डर कामे_राप$य जीवे स,तित-मड़रैवथमा। महJकजोर स,तित-मड़रै
बघ;त। सदु उपा0 भवािद$याप$य-मड़रै कनाइन, मुठौली समेत। िदवाकराप$य-मड़रै जॲकी, मिटझमना समेत। हरदJ स,तित म0
xxviii
खनितया। गुणाकर जयकर तैव। माधवाप$य-म0 अरिड़या। रित, डालू स,तित-मड़रै भौआल, दोलमानपुर, ब7गुडीहा समेत। ख\तू
ठाकुर सव+इ केउॅट स,तित- म0 भौआल। गदाई स,तित-म0 दोलमानपुर। केशवाप$य-मड़रै असम;। का,हाप$य-मड़रै असम;। सुपे
िवभू स,तित-कटमा। िवभू भानुकर स,तित-मड़रै िपलखा। किवराज शुभकराप$य-मड़रै कटमा। बागी_राप$य- भड़रै मिहषी ग\गे।
@पधराप$य-मड़रै मंगरौनी। रिवदJाप$य िवशो-मड़रै देउरी। हिरकर स,तित-मड़रै िवजहरा। ख;तू स,तित-म0 जरहिटया। हिर स,तित-
मड़रै मंगरौना। होरे स,तित मड़रै केउॅटगामा। सुधाकर स,तित-मड़रै वारी। साद शुभंकर स,तित-मड़रै मंगरौनी। पशुपित स,तित
गुणपित-मड़रै ओकी। म0 िशवपित महो इ,fपित स,तित-मड़रै रजौरा। कृiणपित स,तित-मड़रै पतौनी। रघुपित स,तित-मड़रै जगौर।
&ाकर स,तित-मड़रै अमरावती। छीतर स,तित-मड़रै जगौर। आंगिन स,तित कुलपित-मड़रै कटैया। नरपित स,तित-मड़रै दहुला
(दहौरा)। रिवपित स,तित-मड़रै कटका। महादेव स,तित-मड़रै Gीख1ड (िसरखिड़या)। रितपित स,तित-मा1डर (मड़रै) िसंहौली। दूवे
स,तित मड़रै दुवौली प;खू स,तित-मड़रै िबठुआल। धनपित स,तित-मा1डर (मड़रै) सरहद। िवधुपित स,तित मड़रै पतनुका। सुरपित,
रतन स,तित-मड़रै कनसम। सोम स,तित-मड़रै बेहटा। भवै महेश स,तित-मड़रै कटैया। गुणी_राप$य-मड़रै कटाई। िपता/बराप$य-
मड़रै जजुआल। देवनाथाप$य िमG न,दी स,तित-मा1डर बेहटा। जीवे_राप$य-मड़रै उराम, िसंगोई ननौरा दुगाई, तेतिरहार, नगाई-
कोइलख। बागी_राप$य-मड़रै सकुरी। @िचकराप$य िश@-मड़रै जरहिटया, सकुरी। लdमीका,ताप$य-म0 िपुरौली। हिरका,ताप$य-मड़रै
दिहला। उमाका,ताप$य -म0 पुर। सुग,ध स,तित-मड़रै कनसी। महे_राप$य-मड़रै मझौली। गुणेिमGाप$य थुवे-मड़रै खिड़का।
सौिरिमGाप$य-म0 पुर। गयन िमG वीर िमGाप$य-मड़रै वारी, सकुरी। हिरश/म+प$य सुधाकरािद- मड़रै मृग थली। थेघ िमGाप$य-म0
अ,दोली। सुरे_राप$य Pहे_राप$य-मड़रै कटउना। हिर िमGाप$य-मड़रै कटउना। ऋिष िमGाप$य-मड़रै बेलॱचा(जा)। यित िमGाप$य-म0
कटउना। कीित< िमGाप$य मती_राप$य-म0 गोआरी। िगरी_राप$य- मड़रै िमसरौली। होरे िमGाप$य-म0 खयरा। बाछे िमGाप$य-मड़रै
हषDली। हेलन, नरदेव- मड़रै नैषिधया। िशवाई स,तित-मड़रै बिलया, रघयपुरा। सव+न,द, दलवय स,तित-म0 सकुरी, असग,धी।
च,fकराप$य-म0 कोवड़ा। कुलधर, रामकराप$य-मड़रै िदmती, वेतावाड़ी। चोथू-मोथू स,तित-मड़रै पिरहारपुर गोआरी समेत। गोपाल
सWजन स,तित-मड़रै पुर, जगतपुर। िमकराप$य, @पनाप$य-मड़रै मिहषी, सकुरी। सुथवय स,तित-मड़रै कनपोखिर, जहरौनी(ली)
रितधर, शुभे कनपोखिर, तरौनी। हिर स,तित-मड़रै िनकासी, यमुगाम। एते मा1डर (मड़रै) मूलPामाः।
अथ बिलयास मूल अ,तग<त मूलPाम बीजी: िभखे, चुIी, िनितकराप$य- बिलयासम जालय। दुब-े स,तित-बिलयास सकुरी।
सुरान,द स,तित-बिलयास बैकक। रित स,तित-बिलयास खड़का। िशवािद$याप$य-बिलयास मुराजपुर, ओगाही, यमुथिर। शुभकराप$य-
बिलयास ततैल, कुमरौनी न,दी स,तित-बिलयास भौआल, अलय सतलखा। सुधाकराप$य-बिलयास जरहिटया। रामशम+प$य जाटू-
बिलयास घरौरा। केशव स,तित-बिलयास यमसम। शि.त, Gीधर स,तित नारायण-बिलयास िसमरी, जालय, खड़का। महनू स,तित-
बिलयास माड़िर। िश@ स,तित-बिलयास िवसाढ़ी। @fािद$याप$य-बिलयास िबठौली। @िच स,तित उदयकराप$य-बिलयामय नरसाम। एते
बिलयास Pाम।
अथ सतलखा मूल अ,तग<त मूलPाम बीजी: गुणाकर स,तित-सतलखे डोकहर। िवभू स,तित भाiकराप$य िदवाकराप$य- सतलखा
सतौली। च,fकराप$य-सतलखा कजौली। शंकराप$य सतलखे सतालखा। लोहटाप$य, न,दी_राप$य, जीवे_राप$य- सतलखा कछरा।
एते सतलखा मूलPाम।
अथ एकहरा मूल अ,तग<त मूलाPाम बीजी: Gीकर स,तित-एकहरे तोड़नय। जादू स,तित-एकहरा सरहद। शुभे स,तित-एकहरा
मैनी। सोन स,तित-एकहरा म1डनपुरा। लdमीकराप$य-एकहरा संPाम। @f स,तित-एकहरा आसी। गढ़कू स,तित- एकहरा कसरउढ़।
वाटू स,तित-एकहरा िसंघाड़ी। थीते स,तित-एकहरा खड़का िमते स,तित-एकहरा क,हौली। गणपित स,तित- एकहरा पतौना। जाने
स,तित-एकहरा ओड़ा। कोचे स,तित-एकहरा @चौली। शुिचकराप$य-एकहरा मुराजपुर। धाम स,तित-एकहरा नरौछ, जमालपुर।
िचे_राप$य-एकहरा नरौछ। एते एकहरा मूलPाम।
अथ िव3वपंचक (बेलउँच) मूल अ,तग<त मूलPाम बीजी: धम+िद$याप$य- बेलउँचे िससौनी। रामदJ हरदJ नोनािद$या स,तित-
बेलउॅच रितपाड़। सुधे स,तित-बेलउॅच सुदय। शी@ स,तित-बेलउॅच 5ारम। गयािद$याप$य- बेलउॅच ओगही। महािद$य स,तित-बेलउॅच
कम<पुर, बछौनी समेत। जीवािद$य स,तित-बेलउॅच उजान। @fािद$य स,तित-बेलउॅच िदप, सुदय। सव+िद$य स,तित-बेलउॅच तिरयाड़ी।
देवािद$य स,तित -बेलउॅच पुर। र`ािद$य स,तित-बेलउॅच काको। िमािद$याप$य-ना@ स,तित- बेलउॅच काको। बासू स,तित-बेलउॅच
देविरया। ाणािद$यप$य-बेलउॅच हिर गयन स,तित-बेलउॅच क,होली। सुपे स,तित- बेलउॅच कोलहeा। @fािद$याप$य-बेलउॅच ओझोली।
केउटूँ स,तित-बेलउॅच सकुरी। महथू स,तित-बेलउॅच सकुरी। चावे स,तित- बेलउॅच सतलखा। गढ़बेलउॅच नोने िवभू स,तित-बेलउॅच
xxix
िसंिघया। सुपन स,तित-बेलउॅच कुनौली। कौिशक स,तित- बेलउॅच कुसौली। लdमीपािण स,तित-बेलउॅच सुशारी। प;थू स,तित-बेलउॅच
देयरही। एते बेलउॅच मूलPाम।
अथ नरउन मूल अ,तग<त मूलPाम बीजी: बेलमोहन नरउन जटाधराप$य मदनपुर। रातू स,तित-नरउन किरयन। गवr_राप$य-
नरउन िसंिघया। डालू स,तित- @िचकर नरउन मिलछाम। च,fकर तुने स,तित-नरउन सुHनी। िवशो स,तित- नरउन िपुरौली। हेलू
स,तित-नरउन भखरौली। िदवाकराप$य-नरउन सुरसर, कवई। िदनकराप$य-नरउन पुड़े। ख;तू कोने-नरउन व$सवाल। शि.तरायपुर
नरउन- दामोदराप$य-नरउन जरहिटया। मुरारी स,तित-नरउन तेघरा। योगी_राप$य-नरउन ओझोली किसयाम। जगXराप$य-नरउन
वोिड़याल। चkे_राप$य-नरउन शि.तरायपुर। नोने स,तित-नरउन मलंिगया, करिहया, पच@खी। होरे स,तित-नरउन नयगामा भखरौली
समेत। एते नरउन मूलPाम।
अथ पिनचोभ मूल अ,तग<त मूलPाम बीजी: मधुकराप$य पिनचोभ तरौनी, झौवा, पsपुर समेत। िशवपित गुणी_राप$य- पिनचोभ
सुHनी। िवशो रातू 0 र`ाकर स,तित-पिनचोभ अमौ (सौ)नी। भवे_राप$य- पिनचोभ मैलाम। जोन स,तित-पिनचोभ आिहल। यशु
अिदतू स,तित-पिनचोभ आिहल। बाबू पाठकािद-पिनचोभ मैलाम, कटउना, िव फी समेत। कामे_राप$य- पिनचोभ पौनी, गि,दयाल। देहिर
स,तित- पिनचोभ कनौड़ी, तरौनी। ला,हू स,तित- पिनचोभ उ3लू। जगIाथाप$य हरदJ- पिनचोभ खड़का, बगड़ा, बयना समेत।
आंगिन सुत पsािद$याप$य-पिनचोभ मंगनी, Gीख1ड, महालठी, लोही, चकरहद, कण<मान, तनकी समेत। हिरनाथाप$य-पिनचोभ मखनाहा,
कंजोली समेत। च1डे_राप$य हिरवंश सुत र`ाकराप$य-पिनचोभ बथैया। चkे_राप$य -पिनचोभ कुरसौ। वाटू स,तित-पिनचोभ चkहद
िसउली वासी। िबरपुर पिनचोभ रातू स,तित-पिनचोभ सु,दरवाल। हा@ स,तित- पिनचोभ किरयन। वा त स,तित-पिनचोभ िभlी।
महे_राप$य-पिनचोभ देशुआल। िदनकर, मधुकराप$य-पिनचोभ जरहिटया। रामे_र स,तित च,fकराप$य-पिनचोभ अलदाश। वीर स,तित
केशवाप$य-भटौर, शहजादपुर, बिलया समेत। वासुदेव स,तित- पिनचोभ ददरी। सोने स,तित-पिनचोभ ोली। धरािद$य साद धराई
स,तित- पिनचोभ अमरावती। र`ाकर 0 रातू स,तित- पिनचोभ करिहया, उसरौली, आिद$यडीह। हिर_राप$य-पिनचोभ डीहा।
सोमे_राप$य- पिनचोभ बघ;त, डीहा। रघु स,तित-पिनचोभ रिभपुर डीहा। रिव गोपाल स,तित-पिनचोभ तरौनी। हिरश/म+प$य-पिनचोभ
महुवा। वाटनाप$य-पिनचोभ तरौनी, बैगनी। @िचशम+ जगIाथाप$य-पिनचोभ मिटरम। शुिचनाथाप$य-पिनचोभ ततैल। शिशधर स,तित-
पिनचोभ पुर, नेहरा। भवनाथाप$य -पिनचोभ पु)षौली। देवािद$याप$य-पिनचोभ पु)षौली। एते पिनचोभ Pाम।
अथ कुजौली मूल अ,तग<त मूलाPाम बीजी: गोपाल स,तित हिरहर, यशोधर- कुिजलवाड़ बेहटा। सूपन, नाथू, प;थू लdमीकर
स,तित-कुिजलवाड़ भखरौली। जीवे जोर स,तित कुिजलवाड़ मलंिगया। मेधाकर स,तित -बनकुजौली। रातू स,तित-कुिजलवाड़
िसझुनाथ क,धराइन। सुरपित स,तित- कुिजलवाड़ बड़साम। गणपित स,तित- कुिजलवाड़ िदगउन। लdमीपित-कुिजलवाड़ मिह,fवाड़।
च,fे_र, हिर-कुिजलवाड़ िदगओन। सोने स,तित-कुिजलवाड़ लोआम, महोखिर। िवiणुकर स,तित-कुिजलवाड़ परसौनी। @पन स,तित-
कुिजलवाड़ क,धराइन। सॲसे स,तित-कुिजलवाड़ लोआम। राजू स,तित-सुधाकर-कुिजलवाड़ सरावय। लdमीकर सुत &ाकर अमृतकर-
कुिजलवाड़ बेजौली। देवािद$याप$य- कुिजलवाड़ िदसौड़ी। च,fकराप$य- कुिजलवाड़ खयरा। िगिरपित स,तित- कुिजलवाड़ च,fिदया।
िवधुकर स,तित- कुिजलवाड़ मंगरौनी। हिरकर तैव। सोम स,तित-कुिजलवाड़ कथहर। ग\गू स,तित- कुिजलवाड़ थाहर। शिशकर
स,तित- कुिजलवाड़ डुमरा, लहना। ीितकर स,तित- कुिजलवाड़ बेHवाड़। वेद स,तित-कुिजलवाड़ डीह कुजौली। िवरे_र स,तित-
कुिजलवाड़ @दिनगाम। भवे स,तित-कुिजलवाड़ बैकक, म3दडीहा। परान स,तित-कुिजलवाड़ नेयाम। एते कुजौली मूलPाम।
उपरो.त कार7 बुझल जाए जे कोनहु मूलक उपशाखा मूलक बीजी सँ कतैक नीच\ आिब पृथक भेल ओ िभI-िभI मूलक
त$कालीन शाखा कोन Pाम मे वास कए रहल छलाह। एिह सँ कोनहुं गामक ाचीनताक बोध होइत अिछ। मूलक नामकरण मा
िमिथलेक Pामक आधार पर निहं अिछ। एिह मे म-य भारतक गाम सभ सेहो चिच<त अिछ। यथा ख1डवला = ख1डवावाला =
खड़ोरय। ख1डवला मूलक ाचीन सं&ा गंगोली (गंगुलवार) थीक। परंच जखन म0म0उ0 शंकष<ण ठाकुर अपन िशcणशाला ख1डवा
ा,त स/ ित म-य देश मे पा्ररंभ कएलैि,ह तँ ओ वयं आ हुनक संतित लोकिन दीघ<काल धिर ओतिह वास कएल ओ एखनहु
हुनकर िकछु अप$याप$य लोकिन ओतिह ठाकुर आ पद सँ िच,हल जाइत छिथ। परंच शंकष<ण ठाकुरक आठम पीढ़ी मे ठ0 सुरपित
िमिथला म-य आिब बसलाह। ओ हुनक स,तान ख1डवला (खड़ौरय) मूलक घोिषत भेलाह। एिह तरह7 बहुत मूलक इितहास अिछ।
मूलPामक @प मे मधुबनी, सीतामढ़ी, बैशाली, दरभंगा, मुजuफरपुर, सहरसा, सुपौल, मुंगेर, ाचीन पूिण<याक कितपय ग;व चिच<त
अिछ। एकर अितिर.त परवत[काल मे जखन िभI-िभI मूल ओ िभI-िभI मूलPामक बीच उ?चता-,यूनताक िवचार सािरत कएल गेल
तँ एक नवशSद डेरा सेहो चच+ मे आएल, जे अमुक-अमुक मूल ओ अमुक-अमुक मूलPाम मे िकछु किथत िविशv घरक उ3लेख कए
xxx
तकरा Gेw डेरा कहल गेल। िबना कोनो बौिXक आधारक सहयोग लेने। िमिथला मे गोलैसी (गुट) शSद Rयवहार मे आएल अिछ।
छोट-छोट ता$कािलक Rयवहारक मौिखक उ3लेख कए कहय जाए लागल जे अमुक-अमुक डेरा तकर पालन करइत छिथ तँ ओ Gेw
भेलाह ओ ब\की ओिह वंशक ,यून कहल जाए लगलाह ओ ि थित जातीय एकताक हेतु िवनाशक िसX भेल। त$कालीन समाज िकछु
अदुर,देशी अRयावहािरक िव5ानक मुखापेcी भए िदpOिमत होएत रहल, तकर अवशेष एखनहु गाम-गाम मे देखना जाइछ। पंजी ब,धक
उKेUय से निहं छल आ एहनो सोच पंजी ब,धक निहं छल जे एकर उपयोग समाज क7 ब;टवा लेल कएल जाए, अिपतु, Rयापक ओ
महती अिभ&ान जोगौने आिब रहल अिछ पंजीक पु तक ओ वंशक पिरचयक रcक संवX<क ओ उIायक िथकाह आंगुर पर िगनल जाए
वाला पंजीकार। पंजीक पु तक मे उ3लेख कएल जाइत अिछ- आनुवंशीक इितहास, समय-समय पर कएल गेल थान पिरवJ<नक,
वंशक शैcिणक ि थितक, वंश मे आएल गुण-दोषक। $येक नारी ओ पु)षक िववाहक। समय-समय पर चिलत शैcिणक उपािध ओ
सभसँ मह$$वपूण< बात जे पु)ष धान समाज मे नारीक नामो3लेख िव मृत भए जाएत अिछ से पंजी ब,ध पीढ़ी सँ पीढ़ी धिर नारी
नामक उ3लेख कएने जाइत अिछ। नारी नामक चच< करइत मोन पड़ैत छिथ परम िबदुषी धम<शा क Rयाxयाी अलौिकक
ितभास/पI ओ ओज वी व.तृताक अिधकािरणी ठकुराइन लिखमा। ठकुराइन कहने हुनका ठाकुर आ पदधारी निहं बुिझ एिह अथ< मे
लेल जाए जे शा ो.त वचन उिचत समय पर युि.त-यु.त कहबाक ितभा जिनका मे हो से मिहला। आ 13म, 14म शताSदी अथ+त्
हुनकर जीवनकाल (महाराज हिरिसंहदेवक शासनकाल) मे सेहो कहल जाइल छल। पंजी ब,ध ओ पंजीकार @पी सं थाक गठन मे
हुनकर यथेv योगदान छलैि,ह। कुमािरल भeक (सातम शताSदी) समय मे चिलत पंजी बंधक पूव< व@प समूह लेxय थाक
जखन हृास भए रहल छल आ पिरचयक अभाव मे अनेकॲ िववाह मनु या&व3.यक िनदrशक िव@X भेल तऽ धम<पालनक िच,ता ाण
म-य पसरल। िववाह कोन का,या सँ करी आ कोन का,या सँ िनषेध हो एिह लेल वंश पिरचयक आवUयकता छल। समाजक िव5त
वग< िच,तन कए सकैत छी जे 13म, 14म शताSदी मे भारतक शासक वंश मे जे पिरवJ<न आएल से छल सनातन िबरोधी शासक
वंश। सम त िह,दू जनता धम<रcाक िच,ता मे ािहमाम कए रहल छल पूरा समाज िवGृख
ं ल भऽ रहल छल। सनातन धम+वल/बी य
त पलायन कऽ रहल छलाह। िमिथलाक महान शासक ओइिनवार वंशक महाराज िशविसंहक शासन सँ पूवि< हक वात+ थीक, जे िबदूषी
लिखमा ाचीन पूिण<याक Gीपुर परगIाक दिरहरा मूलक मताओन शाखाक रित िमGक पुी अलयवाड़ बैगनी मूलक म0म0 रामे_र जे
बनैली राजवंशक पूव< पु)षा छलाह तिनक धम<परायणा प`ी पंजीक वJ<मान व@प मे अनवा मे वैचािरक ओ सिkय सहयोग दान
कएलैि,ह ओ प1डुआ मिह,fपुर मूलक सदुपा-याय गुणाकर जे हमर उIीसम पीढ़ीक पु)षा रहैिथ आ वे?छया आनुवंिशक @प7 ाणािद
वग<क पिरचय संPहण मे लागल छलाह ितनकर अ,वेषण कए महाराज हिरिसंहदेव (काण+ट वंश) सँ राWयादेश कराए पंजीकार िनयु.त
करवौलि,ह से एकटा िभIे इितहास थीक। तकर सिव तार चच+ हम अपन आन पु तक मे करब।
पंजी ब,ध भारत वष< भिर मे िमिथलाक गौरव पताका थीक। माण व@प हम किह सकैत छी जे महिष< मनु महिष< या&व3.य,
शातातप, िलिखत, शंख नारद भृित धम<िवचारक लोकिन जे जनक3याणक हेतु Gेwतम Gृिv पर िवचार कएलैि,ह िच,तन कएलैि,ह आ
एिह िनiकष< पर पहुँचलाह जे िववाहक हेतु युpमक चयन कोन @प7 हो तकर िनदrश कएलैि,ह से अPिलिखत अिछ-
थम िनदrश ‘‘मातृतः पंचमी $य.$वा िपतृतः सmतमी $यजेत्।’’ (परवत[काल मे भजेत्) अथ+त कोनो क,या जािह Rयि.त सँ
प;चम पीढ़ी धिर पड़ैत हो से Rयि.त वरक मातृ पc मे निहं पबैत हो तथा जािह Rयि.त सँ सातम िपढ़ी धिर पड़ैत हो से बरक िपतृ
पcक Rयि.त निहं। परंच एकर बाध मे ई वचन राखल गेल जे वरक मातृ पc आ िपतृ पcक सीमा अन,त निहं हो तािह हेतु वचन
आएल-‘‘पंचमात् सmतमात् उ-व<ं मातृतः िपतृत तथा। सिप1डता िनवतrत सव< वणriवयं िविधः।’’ अथ+त वरक मातृ सिप1डता प;च पीढ़ी
धिर ओ िपतृ सिप1डता सात पीढ़ी धिर।
एिह तरह7 हम देखत
ै छी जे असिप1डा क,या िववाहक हेतु अनुमोिदत होइत छिथ। जीविव&ान मे गुण सूक िसXा,त
;ज्◌ीमवतल व ि◌ब◌ी् तवउवेवउेX एिह @पक अिछ।
ितीय िनद.श: क,या-वरक गो एक निहं हो अथ+त समगो निहं हो।
तृतीय िनदrश: क,या-वरक वर एक निहं हो अथ+त समान गु)कुलक िशiय वग< मे निहं पड़ैत हो। तँय व$स गो ओ सावण<
गो म-य िववाह स/ब,ध िनषेध होइत अिछ। कारण दूनूक वर एकिह िथकाह।
चतुथ िनद.श: काw मातुल (कठ मामक) स,तान निहं हो। अथ+त वरक िवमाताक (सतमायक) भायक स,तान क,या निहं हो।
प;चम िनदrश दोहराओल गेल अिछ जे मातृ सिप1ड मे क,या निहं हो, से जखने मातृ सिप1ड िवचार थम िनदrश मे भऽ गेल
xxxi
तऽ ई िनयम अनुपयु.त अिछ। परवत[काल मे िकछु आन-आन कारण सँ पंजीकार मुखापेcी भए अनुिचत Rयाxया दए चलवैत रहलाह
जे मातृ सिप1ड सात िपढ़ी धिर, एहन वचन धम<शा मे कतहु निहं अिछ। पंचमात् उ-व< मातृ सिप1डताक िनवृितक सूचना पv
ाmत अिछ।
उपरो.त सभटा िनदrश सम त ाण (पंच गौड़ $ पंच fिवड़) लेल छल। एिह हेतु िपढ़ीक गणना ओ मातृ पc ओ िपतृ पcक
िववाहक िववरण ाmत होएब आवUयक। एिह काय< मे मा मैिथल ाण सcम भेलाह ओ अaाविध पालन कए रहल छिथ सह वष<
Rयतीत भेल। िलिखत @प7 कोनो जाितगत Rयव था आन कोनो समाज मे एतेक सुदीघ<काल सँ निहं ाmत होएत अिछ-सिरपहुँ ई
गौरवक िवषय थीक सबंिधत समाज एिह इितहास क7 वJ<मानक संगे भिवiयहुक हेतु सुरिcत ओ संविX<त करवाक चेvा करथु।
अवसर उपलSध अिछ, भावी पीढ़ी इितहास नv करवाक कलंक निहं लगाबिथ। आब तऽ पिरचय संPह करवाक हेतु अनेक मा-यम
उपलSध अिछ।
अ,य दोसर करण: जेना पूवि< हं किह अएलहुँ आ इितहास म
े ी समाज एिह तjय सँ अनिभ& निहं होएताह जे तेरहम शताSदीक
उपरा,त िमिथला मे सनातन धम+वल/बी समाज पर उJरोJर ताड़ना बिढ़ते गेल आ वलात धम+,तरण समाज क7 घोर िनराशा मे
धकेल देलक। ाणक मूल कृित थीक धम< शा क िच,तन करब ओ भावी िपढ़ीक हेतु धािम<क वाzमयक िव तारण करब।
पुनिल<िपकरण काय< बािधत होबऽ लागल। कोनहु कारक राजकीय संरcण िव5त वग< क7 निहं रिह गेलेि,ह तँय ओ लोकिन के,fीय
िमिथला क7 $यािग िमिथलाक पिरिध मे य-त, वJ<मान उJराख1ड राWयक गढ़वाल cे मे, म-य भारतक cे मे, राजपूताना मे, ज
cे मे, बंग ा,त मे, उ$कल मे पसिर गेलाह। एखनहुँ िकछु ितिwत मूलक पूव< मे गढ़वालक गढ़ उपसग< यु.त अिछ। यथा गढ़
ख1डवला, गढ़ मा1डर, गढ़ घुसौत, गढ़ बेलउॅच इ$यािद। एिह कार7 अठाहरम शताSदीक उJराX< धिर मैिथल ाणक पुनव+सन िभI-
िभI cे मे होइते रहल। तिह काल मे अथ+त सोलहम-सतरहम शताSदी मे बहुत राश ाण, पूिण<या पिरसरक तापी राजा सुरगन
लोआम राजवंशक सं थापक महाराज समर िसंह ओ हुनक उJरािधकारीक शासनकाल मे हुनक सहयोग पािब ाचीन पूिण<या िजला मे
आिब बसलाह। परंच तािह सँ पिहनहु सँ एिह ठाम मैिथल ाण छलाह जेना महाराज समर िसंह वयं हुनक मातृकल
ु ितलयवार
मूलक, नरौन मूलक, बेलमोहन शाखा, रउढ़े वारी, कुिजलवाड़ नेयाम आिद।
कुलीन ाणक जे पhतीस गोट मूल चिच<त अिछ से सभ एिह काल मे पूिण<या ा,त मे आिब बसलाह, तखन जे Pाम सँ
िसिX पाओल तािह मे रशाढ़, धम<डीहा, पsपुर, सौिरया, कालशर, गुणमित-य&प3ली (जगैली), चणका, िडिहया, िनखरैल, द;ती,
ाणग;व (बभनग;व), भारीडीह, नेपड़ा, मेढ़ोल, पहुस
ँ रा, रमै, सतघरा, रहुआ, िसंिघया, िचकनी, बनैली आिद। िछटफूट @प7 पुरान Pाम
यथा- सुखसेना, चुनापुर, काझी, रघुनाथपुर, हेमनगर, बहोरा, सरसी वत<मान अरिरया िजलाक वाहा (परवाहा), रमै, सहबाजपुर, भfे_र,
बीरबन, त/भगढ़ (ख/भगढ़), खमगड़ा, जमुआ, Gीपुर ा,तक सतघरा जे सब पुनः पुनव+िसत भए जहानपुर बसाओल बरदबeा-भटवाड़,
फूलवाड़ी, मदनपुर Pाम पुरान वासीक संगे सहवासी भेलाह। अरिरया िजलाक सुलतानपुर परगना मे लगभग पचासेक गाम अिछ जे
स/ ित सघन ाण आबादी वाला cे अिछ आ एिह ठामक ाण सनातन धम<क पोषक, Gमजीवी िव5ानक स/मान कएिनहार आ
कौटुि/बक आि$मयता सँ पिरपूण<। परंच एखन हम सहष< चच+ करब Gीपुर गIाक जहानपुर गामक।
Gीपुर गIा ओ तकर मुxय Pाम सतघरा जहानपुर अित ऊज+वान, पु)षाथ< सँ पिरपूण< रचना$मक अवसरवािदता मे िनपुण
लेिकन सं कृित रcक सनातन धम<क ित अ$य,त नेह ओ भि.त। सिkयताक संगे सामािजक काय< मे योगदान देवऽ वाला। एिह
सुचिच<त सु ितिwत ग;व पर एकटा िव तृत आलेख िव5ान िशcक Gीयुत् मिहनारायण बाबू सँ ाmत भेल से एिह ठाम उ|ृत करब
उिचत- ाचीन पूिण<या िजला सँ 1990 ई0 मे पृथक भए एकटा नव िजला बनल-अरिरया िजला (नामकरणक इितहास अिछ जे जखन
अंPेजी शासन छल तािहकाल मे वJ<मान अरिरया, खडि़हया ब ती छल। पूिण<या िजलाक अंगक @प मे अंPेज शासक लोकिन एिह
cे क7-आर0 एिरया अथ+त् @रल एिरया अथ+त् Pामीण cे संबोिधत कएलक। सैह आर0 एिरया परवत[काल मे अरिरया कहौलक)
बनल। एिह अरिरया सँ प?चीस िकलोमीटर पूव< िदशा मे एकटा Pाम अिछ-जहानपुर। एिह गामक मातृ गाम िथक एकर अRयविहत
(सटल) पि~मोJरक गाम सतघरा जतऽ पिनचोभ झौवा, ख1डवला एकमा मूलक लोक सोलहम शताSदीक ार/भे सँ अवि थत भऽ गेल
छलाह। पिनचोभ झौवा मूलक िनकाई-रकाई झा दु भाय ओ ख1डवला एकमा मूलक हिरदेव ठाकुर ओ गोिव,द ठाकुर दूनू भाय ेमपूव<क
वास कए रहल छलाह। ई दूनू घर परम पु)षाथ[ ाणक छल। परंच िहनका लोकिनक तेसर पीढ़ी अबैत-अबैत वास पिरवJ<न भए
गेल ओ शा ानुसार पूव+िभमुख भए जहानपुर गाम बसौलैि,ह िनकाइक पौ उमानाथ 0 भ.त ओ पौ जमी,दार ठाकुर िसंह आओर
ख1डवला एकमा मूलक भैयाराम ठाकुर। ई दूनू जन (Rयि.त) गाम क7 खूब सजौलि,ह। सभ वण<क िच,ता कए गाम म-य बसौलैि,ह।
xxxii
गामक चतुिद<क मे यवनािध.यता छल परंच ई दूनू घर सौमन यताक भावनाक चार- सार मे लागल रहलाह तँय कोनो कारक
धािम<क मनोमािल,यता निहं फुिटत भेल। उJरोJर गामक िवकास होएत रहल। दूर-नाितदूर गामक रcक सेहो रहल जहानपुर गाम।
kमशः आन-आन मूलक लोक सभ सेहो आिब बसलाह एिह गाम मे िहनका लोकिनक नेह ओ सौज,यता पािबक7। तािह मे खौआल
िसमरवाड़ मूल, दिरहरा रतौली मूल ओ जिजवाल भड़गाम मूल।
भैयाराम ठाकुर िसX भैया ठाकुरक खुनाओल वृहदाकार पोखिर एखनहुँ िवaमान अिछ जे तािह िदन मे अथ+त अठारहम
शताSदीक पूव+X< मे एिह गामक सभ जन क7 जलक आपूित< करबैत छल। परंच उिचत देख-रेखक अभाव मे सुखायल नोर वाला आँिख
भऽ गेल अिछ ई पु)षाक जलदाियनी पोखिर। एना तऽ होइते छैक, अ तु आग; बढ़ी-
एिह गामक शि.तदाियनी, ेरणादाियनी िथकीह GीGीGी 108 दशभुजा भगवती ओ अv भुजा दुग+। 1708 ई0 मे एिह गाम मे
िवiणु, नरिसंह, राधा-कृiण ओ भगवती दुग+क िवPहक थापना करायल जे पूवD.त भ.त- वर लोकिन क7 व मे दश<न दए थान
िनदrिशत करैलिख,ह जतऽ खुदाई कएला सँ िवPह ( ितमा) ाmत भेलिै ,ह। ओ भि.तभाव सँ तकर थापना कएल गेल। तािह िदन सँ
गाम मे पूवह< ँु सँ बेसी उ$साहक संचार होमय लागल। परवत[ काल मे अथ+त उIीसम-बीसम शताSदी मे एिह गाम मे गज-अ_क
Rयापार ार/भ भेल तँ एिह गामक जमी,दार लोकिन दुग+ पूजाक अवसर पर बेल नौती ओ बेल तोड़ी अ_-गज क7 सजा क7 एकटा
मिहमामय, बैभवमय वातावरण मे भगवतीक आराधना करिथ। िकछु @पा,तिरत @प7 एखनहुँ ओ भि.तभाव एिह Pामवासीक म-य देखल
जाइत अिछ। एखनहु व0 बलभf ठाकुरक स,तित लोकिन सम त गामक सहयोग पािब एिह पूजा क7 सो$साह स/पI करैत छिथ
भि.तभाव सँ। एिह गामक अित ाचीन घर पिनचोभ झौवा पिरवार एक अ ितम िव5ान, राजनेता, कुशल व.ता, सामािजक संगठनकJ+
ओ वतं भारतवष<क िबहार राWयक िवधान सभा हेतु एक यश वी िवधायक पं॰ पु1यान,द झाक @प मे दान कएलक जे ईमानदारीक
हेतु सतत् एक मापद1ड बनल रहताह। हुनकिह वंशक सकल मोहन झा जे ितभा सँ दैदीmयमान कएलैि,ह जहानपुर गाम क7 पर,तु
देवात् अ3पायु भेलाह। पं0 पु1यान,द झा ाचीन पूिण<या िजलाक थमतः नातकोJर िशcा ाmतकJ+ मे सँ एक छलाह। हुनक
सािहि$यक अवदान मैिथली सािह$यकार समाजक हेतु िविशv चच+क िवषय रहल अिछ। जमी,दारी थाक काल मे जे थोड़-बहुत
ाण जमी,दार एिह cे मे छलाह तािह मे व0 िगरान,द ठाकुर अ$य,त ,यायिनw, समाज िहतैषी ओ पु)ष पुंगव िसX भेलाह।
गामक मय+दा ओ भिर गामक शुभे?छा मे अपन सम त जीवन िबताओल। अपन कुटु/बक संग-संग भिरगामक कुटु/ब क7 अपनिहं
कुटु/ब बुिझ स$कार करिथ। व0 िगरान,द ठाकुर अंPज
े ी, फारसीक कुशल &ाता छलाह। एिह गामक दिरहरा रतौली मूलक
राशमोहन झा ऑनरेरी मिज ेट भेलाह। ओ अपन उदारता एवं सरलताक हेतु िचर मरणीय रहताह। एिह परोपeा मे जतैक वतंता
सेनानी भेलाह तािह मे सबसँ अिधक जहानपुर गामक सपूत राiक हेतु अपन जीवन समिप<त कएलैि,ह तािह मे अPग1य छलाह व0
पं0 बलभf ठाकुर, व0 पं0 रामसु,दर ठाकुर, व0 पं0 सुरे,f मोहन ठाकुर, व0 पं0 गोखूलान,द ठाकुर एवं व0 पं0 सूयम
< ोहन
ठाकुर िहनका लोकिनक अवदान क7 Gीपुर परगIा कोना िबसिर सकत। एिह गामक व0 िशवनारायण ठाकुर (भू0पू0 मुिखया), व0
पं0 िवनेशदJ ठाकुर (संगीत मम<&), व0 जन,दन ठाकुर (सरपंच), व0 हिरन,दन ठाकुर (समयोिचत वाJ+क धनी), व0 िशवशंकर
झा (युिनयन बोड<क अ-यc), व0 देवनारायण झा ( ाकृितक िचिक$साक पcधर) एिह तरह7 अनेक वनामध,य नागिरक भेलाह जे
जहानपुरक GीवृिX कएलैि,ह। ओ गामक यशोगाथा चहुँिदश पहुच
ँ ाओल।
स/ ित एिह गामक नवयुवक देश-देशा,तर मे पसिर गामक ितwाक िच,ता करैत छिथ। ओ गाम क7 एकताक सू मे ब,हने
छिथ। जे हृदय क7 आािदत करैत अिछ। सेवा िनवृत दीघ<कालीन मुिखया िसंहौिल मा1डर मूलक Gोिय वंशावतंश Gीयुत् हिर~,f
झा, िसX बेचन झाक पंचायतक राजनैितक िवकाशक चेतना जागृत करबाक सतत चेvा ओ समाजक िनः वाथ< सेवा सिरपहुँ हुनका
नेता बनबैत अिछ। एखनहु Gी बेचन बाबू गामक िवकासक चेvा मे िनमpन रहैत छिथ। Gीयुत पोलो झाक Pामक िवकाश मे
िचर मरणीय योगदान Gीयुत् वासुकीनाथ ठाकुरक (राiपित पुर कार ाmत) अवदात अ-यापकीय योगदान। अ,ततः िच0 Gीयुत्
अिवनाश 0 गुLडू ओ भाकर ठाकुरक युवा नेतृ$व गामक िवकाश मे अि5तीय योगदान Uलाघनीय अिछ।
एिह Gीपुर गIाक एकटा छोटछीन गाम चोपड़ा बखारी। ई गाम सौ वष< पूव< जतैक बृहत छल ततैक आई निहं अिछ। लेिकन
सभ सुसं कृत अितिथ म
े ी पूव<हुँ मे एिह गामक ख1डवला बेहट मूल पिरवार जे ितरहुत सँ पsपुर किटहार बसल छलाह। िव5ानक वंश
मानल जाईत अिछ। आ एखनहु िशcाक ित मा झुकाव। एिह ठाम महादेव िदpधी, असुरा, तुलिसया, अ,धासूर इ$यािद ग;व अिछ।
जािह मे असुरा सभ सँ बेसी पुरान ओ सघन आबादी वाला cे पर,तु कनकई नदी सँ आkा,त। एिहठाम पूिण<या िजलाक पूवDJर
भूभाग जे परगIा आसजा (आसंगा शुX@प शSदकोषीय अथ< जतऽ लोक अनुर.त भऽ जाए, नीक साहचय< पाबए, संयोग सि/मलनक
xxxiii
अवसर ाmत हो ब,हा कऽ रिह जाए, िचपिक जाए, अनुरागािध.य हो इ$यािद) परगIा अिछ जािह मे बेगमपुर, एक/बा, िवiणपुर, असन+,
सकमा, भवानीपुर ओ उफरौल Pाम अिछ तािह मे िवiणुपुर Pाम सवDJम-एिह गाम मे मूलतः दू मूलक ाण छिथ-हिरअ/ब अिहल आ
खौआड़े कुरमा। खौआड़े कुरमा मूलक राजबनैलीक िमनाथ झा फारसीवेJा, तहसीलदार ओ परम पु)षाथ[ Rयि.त$व वाला छलाह।
एखनहु िहनकर स,तित लोकिन नीक सामािजक सरोकार वाला आ सं कृित पोषक छिथ। वJ<मान मे एिह वंशक नवयुवक सब उJम
िशcा पािब नीक-नीक पद ाmत कएने छिथ, ओ सं कृित रcा मे उ$साहपूव<क सहयोग करैत छिथ। Gी नवीन बाबू समाजक सभ सँ
पैघ िहतैषी। हिरअ/ब आिहल मूलक झुकाव बीसम शताSदी मे िशcक ित अभूतपूव< @प7 बढ़लैि,ह। लाल िमGक चािर पु मे सव<Gw
े
Gीमान् सदावत[ गुणान,द, पù◌ान,द, तीथ+न,द ओ गजान,द िमG पिरवारक ितwा बढ़ौलैि,ह। गुणान,द िमG समाज िहतैिषताक संगे
आधुिनक िशcाक चार- सार हेतु िविभI िवaालयक थापना कएलैि,ह ओ िवप$काल मे समाजक सहयोग कएलैि,ह। िहनक पु5य
Gी नागे_र िमG (एम0ए0) ओ ो0 डॉ0 लdमी_र िमG (सेवा िनवृत उपाचाय<) सदाशयताक उ?च मापद1ड बनौने छिथ। व0 पं0
तीथ+न,द िमGक Wयेw पु योpयतम िव5ान पूिण<या महािवaालयक थापना कएिनहार, ाचाय<, िमिथला िव_िवaालय, दरभंगाक
सं थापक कुलपित अ$यु?च कोिटक शोधपरक लेखक आ िबहार सरकारक आिथ<क सलाहकार भेलाह। पूिण<या पिरसरक आिथ<क
इितहासक मूल गवेषक छलाह। िहनक Wयेw पु डॉ0 ो0 र`े_र िमG अपन िव5ता मे अपन िपताक मान रखिनहार छिथ।
दीघ<काल धिर िमिथला िव_िवaालय, दरभंगाक नातकोJर इितहास िवभागक धान रहलाह। परंच सा/ ितक सरकारक संकीण<
िवचारक कारण7 उ?च पद निहं पािब सकलाह। एखनहु भारतक इितहासकारक म-य अPग1य िव5ान मानल जाईत छिथ। भारतीय
इितहास क\Pेसक स/मािनत सद य।
हवेली (निशरा परगIा): हवेली गIाक ाण जे स\ कृितक @प7 निशराक (नेित िशरा अथ+त् िजनका सँ Gेw दोसर निहं हो)
ाण स/मानपूवक
< कहल जाइत छलाह से सभ बड़ सूdम आचार-िवचारवाला। एिह cे मे Gोिय ाण लोकिन दीघ<काल धिर वास
कएलैि,ह। सुरगन लोआम राजवंशक छछाया पािब। काला,तर मं Gोिय लोकिन ख1डवला वंशक शासक महाराज माधव िसंहक
शासनकालक समय सँ (1760 ई वीक उपरा,त) ितरहुत वापस होबऽ लगलाह। परंच निशराक गिरमा बनल रहल। म-यकाल मे जे
ाण िमिथला सँ बंगालक वास पर छलाह तािह मे िकछु पिरवार बंगाल मे बेर-बेर पड़ऽ वाला अकाल ओ दुिभ<cक कारण7 निशरा
आिब बसलाह। एिह मे एकटा वैयाकरणीय वंश अिछ गंगोलीवार िदगौन मूलक राय पिरवार। एिह राय आ पदक (उपािध) इितहास
थीक बंगाल वास। स/ ित एिह वंशक लोक अिरहाना (सोनाली-किटहार) मे रहल छिथ। िशcाक ित झुकाव वो मानवीय सदाशयता
सँ पिरपूण< कुल अिछ ई राय पिरवार। पर,तु वत<मान मे निशरा परगIाक अिधक\श गाम सुmत बुझा रहल अिछ।
सौिरया, कालसर, पsपुर, भारीडीह, बभनगाम आिद गाम लुmत भऽ गेल। सौिरया जे सुरगन लोआम राजवंशक राजधानी छल
तकर आब ाण गामक @प मे चचD निहं अिछ। सौिरया आ ऋगा नदीक कछेर पर भारीडीह मे एकिहं @पक ाचीन िशव मि,दर
अिछ। सोलहम सँ अठारहम शताSदी धिर जे यावनी अ$याचार सँ पीिड़त समाज छल अपन समc मि,दर ओ देवमूित<क भंजन देखी
रहल छल ितकार करबाक कोनहुटा माग< दृिvगोचर निहं होएत छलैक। तखन सनातन म
े ी लोक िनगू<ण पंथ अपनौलक तािह मे
नाथ स/ दायक चलन बढ़लैक। ओ लोकिन िनगु<ण गबैत टोलीक-टोली िमिथला सँ बंगाल वास पर जाए लगलाह निशरा गIाक
अनेक Pाम कदवा, भड़री, गोपीनगर इ$यािद तकर साdय अिछ। भड़री सँ पूब िदश गोपीनगर गामक सिIकटिहं मानीकनाथ नदी कट
भेल छलीह। एिह गामक दुद ,त जमी,दारक िवनाशक हेतु। एिह जमी,दार वंशक नाश कए ओ नदी िवलुmत भेलीह आ गाम Gािपत
भेल। एिह कारक अनेक स$य घटनाक कथा एिह cे मे सुनल जाईत अिछ। मैिथली भाषाक थम शSदकोषक रचनाकार
Wयोितरी_र ठाकुर निशरिह बसैत छलाह।
धम<पुर (धरमपुर) परगIा: पूिण<या, अरिरया ओ किटहार िजलाक पि~मी भाग धरमपुर ा,त या परगIा बुझल जाईत अिछ।
म-यकाल मे एिह cे पर ख1डवला मूलक िमिथलेश ओ सुरगन लोआम मूलक पहुस
ँ राधीस पूिण<याक राजाक शासन छल। िमिथलेश
राजा राघव िसंहक समय मे हुनकिह राज व अिधकारी वी@ कुरमी अपन एकटा िकला बनौलक वीरनगर िकला आओर राज के
राज व पठौनाई ब,द कए देलक। ओकरा िव@X सेना पठाओल गेल। ओिह युX मे वी@क बेटा मारल गेल आ वयं वी@ परािजत
भेल। ओकरा संबंध मे एकटा कहावत एिह cे मे चिलत अिछ जे िन\िकत अिछ-
‘‘वीरनगर वीर शाहक बसै कौिशका तीर।
का पित राखे कौिशका का राखे रघुवीर।।’’
xxxiv
त$कालीन पूिण<याक कल.टर बुकाननक पूिण<या िरपोट< मे विण<त अिछ जे वी@क धृvतापूण< िkया-कलापक समाचार सुिन
सरम त अलीख;क सेनापित$व मे िद3ली सँ सेना पठाओल गेल। कौशीकीक तट पर युX भेल। पिहल बेर तँ सेना हारल मुदा दोसर
यास मे महाराज दरभंगा राघव िसंहक मदित सँ वी@ परािजत भेल। महाराज राघव िसंहक नेतृ$व सम त धम<पुर परगIा पर भेलैि,ह
परंच बाद मे नाथपुर ओ गोराढ़ी तालुका हुनका सँ लए पूिण<याक सुरगन लोआम वंशक राजाक अधीन कए देल गेल। एिह cे मे
बनमनखी सँ सटले पि~म मे जानकीनगर पिरसर मे मह,थ रामदाशक आ-याि$मक शासन छल, जे बड़ खर ओ सनातनक रcक
छलाह। ओ यवनक िव@X सनतान म
े ी मे उ$साह भरैत छलाह। िसX साधनाक बल7 ओ िसंहक सवारी करैत दूर थ ा,त धिर
याा करिथ। /ले?छ यवनक ताड़ना सँ ओ सनातन म
े ीक उXार करैत छलाह। हुनक िशiय पर/परा मे मह,थ राघवदाश सेहो
श त ओ उ3लेखनीय Rयि.त$व भेलाह। एिह धम<पुर गIाक रशाढ़ Pाम अपन आयताक हेतु श त छल। काशी सँ िशcा ाmत
िव5ान एिह ठाम आिब शा ाथ< करिथ ओ स/मान पाबिथ। एिह मे म0म0उ0 हिर_र िमG सवDपिर छलाह। एिह पिरसर मे धमदाहा
(धम<डीहा) Pाम अ$य,त उ?च कोिटक िव5त स,तित पािब आािदत छल। एिह मे म0म0उ0 िचपित झा, म0म0उ0 Uयाम सु,दर
ठाकुर सार वत पर/पराक -वजवाहक छलाह। पर,तु एक पंजीकारक @प मे दािय$व िनव<हन करैत हमर अपन मत एिह cेक ित
िनराशाजनक बनल अिछ। ई cे एखन सं कृित िवमुख भए रहल अिछ। येन-केन कारेण अथDपाज<नक अितिर.त आओर कोनो
गितिविधक उ?च सं कृितक वाहकक @प मे दृिvगोचर निह भए रहल अिछ। िनiकष<तः किह सकैत छी जे पूवक
< गिरमाक cरण भए
रहल अिछ। ई_र सँ ाथ<ना जे एिह पिरसर मे बसऽ बला नागिरक अपन पूव< गौरवपूण< इितहासक रcा करिथ। धम<पुर ा,त मूलतः
िवiणुक उपसनाक cे रहल अिछ तhय एिह ा,त मे नृिसंह, राम ठाकुर, कृiणक थानक अिधकता अिछ। अ तु, भगवान िवiणु एिह
cेक धािम<क भावनाक िवकास करथु से एिह @पक ाथ<ना हम पंजीकार िवaान,द िसX मोहनजी करबX भए ई_र सँ कए रहल
िछयैि,ह।
अ,ततः सभसँ आवUयक वात+क उ3लेख परमावUयक अिछ जे एिह आनुवंिशक इितहासक साव< जनकी करणक सभटा Gेय
छैि,ह मेहथ झंझारपुर वासी स/ ित वस,त कुंज िद3ली वासी पिनचोभ बीरपुर वंशावतंस अिभयंता व0 कृपान,द ठाकुरक सुपु
भगीरथावतार Gीयुत गजे,f ठाकुरजीक। Gी गजे,f बाबू अपन अि5तीय इ?छाशि.त, कम<िनwा ओ िमिथलाक सं कृित ओ इितहास
रcणक गु@Jर दािय$व क7 सो$साह Pहण करैत अपन सव< व झॲिक एिह िमिथलाक गौरवपूण< इितहास क7 संसारक समc तुत कए
रहल छिथ। इुनकिह स$ ेरण ओ सहलेखकीय यास सँ मैिथल ाण समाजक समc तुत भऽ रहल अिछ ई जीनोम मैिपंगक
(िमिथलाक पंजी बंध) ि5तीय भाग।
पािरभािषक शदावली
एिह पु2तकक पाठकक सुिवधाथ िकछु िदशािनद.श:-
आनुविं शक इितहास िलखबाक जे पुरान पिरपाटी अिछ तािह सँ इतर ढ़ंगे पु तक िलखब दु@ह छल तँय, िबन पर/परा भंग
कएने पु तकक िलmयंतरण ओ संवX<न कएल। सामा,य जन जे पंजी शा सँ अनिभ& छिथ तिनका एिह पु तक सँ अपन-अपन
वंशक &ान ाmत होइ,ह तािह हेतु Rयाxया तुत कए रहल छी-
सं या सँ (संभूत) अथ+त् थमतः कोनहु वंशक सभसँ ाचीन गाम जे मूल कहौलक। वा.य मे जािह शSदक आग; सँ या सं
भेटत ओ शSद मूल थीक। मूलक दूख1ड अिछ-मूल ओ मूलPाम। यथा-सोदरपुर सिरसव, दिरहरा राजनपुरा, मा1डर या मड़रै िसंहौिल,
ख1डवला या खड़ौरे एकमा प1डुए मिह,fपुर, नरौने या नरउनय शि.तरायपुर। एिह सब मे kमशः सोदरपुर, दिरहरा, मा1डर या मड़रै,
ख1डवला या खड़ौरे, प1डुए नरौने मूल भेल। आओर सिरसव, राजनपुरा, िसंहौली, एकमा, मिह,fपुर, शि.तरायपुर मूलPाम िथक।
पर,तु जतय कतहुँ सिरसवे ख\गुड़ भेटत ओिह ठाम सिरसवे मूल कहाओत आओर ख\गुड़ वा छादन, सकरी मूलPाम कहाओत सिरसव
मूलक हेतु। एिहना सभ मूलक संग बुझवाक िथक। पंजीकार लोकिन अपन पु तक मे मूलPाम पूव<िह िलखैत छिथ आओर मूल बाद मे
जखन िक ब;की लोक मूल पिहने बजैत छिथ आ मूलPाम बाद मे एिह मे कोनो दोष निहं। एिह पु तक मे दोनॲ तरहक योग भेटत।
वा.य Rयाxया: उदाहरण व@प आसंगा (आसजा) ा,तक हिरअ/ब आिहल मूलक एक वंश िवiणुपरु गाम मे बसैत छिथ। एिह मे
चच+ मे आएल अिछ जे िमG लाल 0 डोमन सुता गुणान,द, तीथ+न,द, पù◌ान,द, गजान,दाः लोहना सकराढ़ी सँ जुड़ाओन सुत
दयानाथ दौ सिरसव सोदरपुर सँ दयान,द दु दौ। य&वती पु सुताच। आउ, एकर Rयाxया देखी-हिरअ/ब मूल िथक, आिहल मूलPाम,
xxxv
लाल िमG एिह हिरअ/ब आिहल मूलक एक Rयि.त जे डोमन िमG सँ लोक मे िसX छलाह तँय हेतु लाल 0 ( िसX) डोमन िलखल
गेल। 0 िसXताक aोतक िथक। लाल 0 डोमन क7 चािर बालक (पु) तँय ‘सुता’ िलखल अिछ, एक पु रहने ‘सुत’, दूई पु
रहने ‘सुतौ’ आ तीन या तीन सँ अिधक मे ‘सुता’। अ तु एतऽ लाल सुता िलखल आग; चा@ पुक नाम अिछ। तािह सँ आग;
िलखल अिछ। लोहना सकराढ़ी सँ अथ+त् लोहना मूलPाम भेल ओ सकराढ़ी (सकिड़वाड़) मूल िथक। एिह मूलक जुड़ाओन झाक
बालक दयानाथ झाक पुी मे लाल 0 डोमनक िववाह अ तु हुनक चा@ बालक दयानाथ झाक दौिह (नाती) भेलाह तँय दौ।
दौिहक संिcmत @प िलखल अिछ। तािह सँ आँगा िलखल अिछ सिरसव सोदरपुर सँ Uयामनाथ ‘दु दौ’। अथ+त् Uयामनाथक पुी मे
दयानाथक िववाह अ तु बुझबाक िथक जे Uयामनाथक दौिही मे लाल िमGक िववाह तिनक पु चा@ भाय अथ+त् दौिही पु तँय
Uयामनाथक आग; ‘दु दौ’ िलखल भेटत। आग; बढ़ी-य&वती लाल िमGक धम<प`ी छलिख,ह तँय िलखल जे य&वती पु अथ+त्
गुणान,दािद चािर भाय। सुताच अथ+त् य&वतीक पुी परंच हुनका पुी निहं छलिख,ह तँय सुताक आग; िकछु निहं िलखल अिछ।
fvRय-अपवाद: कतहु-कतहु सुताक आग; नाम निहं अथ+त् सुताक @प जे नाम अिछ तिनका बालक निहं। अथ+त् जिनका
एकहुटा पु निहं ततहु सुता िलखल जाईत अिछ।
आब आग; बढ़ी: Gीमान् गुणान,द सुतौ नागे_र लdमी_रौ मHनी देशे परशरमा वासी सिरसव सोदरपुर सँ डोमन सुत दामोदर दौ
सतौली सतलखा सँ रघुनाथ दु दौ। सुताच गंगा कौिश3या यमिनकाक7। एिह ठाम गुणान,द िमGक धम<प`ीक नाम निहं िलखल अिछ।
परंच सुताच अथ+त् हुनक तीनटा पुीक नाम अिछ। आओर हुनका लोकिनक िववाहक उ3लेख अिछ जे आaा नाहर वासी नरसाम
बिलयास सँ अन,त सुत परमान,द प`ी। ए सुतौ मनबोध भगवानदेवौ। एिहठाम ‘आaा’क अथ< थीक थम पुी गंगा जिनक िववाह
नाहर गामक बिलयास मूलक नरसाम मूलPामक अन,तक पु परमान,द सँ जािह परमान,दक दु बालक मनबोध ओ भगवानदेव एिह
तरह7 ब;की पुी क7 िववाहक उ3लेख अिछ।
आग; बढ़ेत छी: Gीमान् नागे_र सुत दीप कुमार 0 मोहनजी सुखत
ै खौआल सँ िपलखवाड़ (ितरहुत) वासी म0म0उ0 चु/बे
सुत िपता/बर दौ भeिस/मिर वासी नगवाड़ घोसोत सँ गुज
ं े_र दु दौ। पIा पु सुतेच ब?चू दाय ................।
एिह मे Gी नागे_र (एमए, धाना-यापक उ?च िवaालय)क पु भेलिख,ह दीप कुमार 0 मोहनजी ओ प`ी भेलिख,ह पIा दाय
जे ितरहुत ा,तक खौआल सुखत
े मूलक महामहोपा-याय चु/बे झाक पौी ओ िपता/बर झाक पुी छलीह तथा भeिस/मिर गामक
घुसौत मूलक नगवाड़ मूलPामक गुंजे_र ठाकुरक दौिही (नितनी) छलीह। हमरा बुझने एतेक Rयाxया पय+mत अिछ उपरो.त वा.यक।
कोनहु-कोनहु मूल मे एकनामा वंशावली िलखल अिछ कितपय कारण सँ।
‘आaा’क अथ< थम, ‘अपरा’क अथ< तकर बादक इ kम स,तानक उ3लेख समािmत धिर चलत। िकछु ठाम अपरा निहं िलिख
नामिहं िलखल अिछ।
उपािध सभक चच+ सेहो आएल अिछ एिह मे म0म0उ0 अथ+त् महामहोपा-याय। सदु उ0 सदुपा-याय, वैया0 अथ+त् पािणनीय
Rयाकरणक िव5ान वैयाकरण, Wयो0 अथ+त् Wयोितिव<द Wयोितषशा क िव5ान एिह तरह7 आगमाचाय<क अथ+त् तं िवaाक Gेw &ाता,
तक< पंचानन अथ+त् तक<शा क सम त आयामक &ाता इ$यािद एिह तरह7 बहुत राश राजकीय पदक सूचक शSदावली अथ+त शाि,त
िवPिहक, पाण+गािरक, वाित<क नैवि,धक, महामहJक, स kय महा साम,तािधपित, भा1डागािरक, थाना,तिरक, मुfाह तक, राजव3लभ,
धम+-यcक, धम+िधकरिणक, ितह त, किरयादार इ$यािद Rयवहार मे आएल अिछ प;िजक पु तक मे से सभटा अनुसंधानक िवषय
िथक। कोनहु Rयि.तक एकािधक िववाह रहला स,त; थम िववाहक उ3लेखनोपरा,त ि5तीय िववाहक उ3लेख मे Rयि.तक नामक पूव<
सेहो अपरा िलखल भेटत-ता$पय< हुनक दोसर वा तेसर िववाह।
धरमपुर, Gीपुर, निशरा (हवेली), आसंगा (आसजा), सुलतानपुर, सूय+पुर, मHनी, िनशंखुड़ (िनशंकपुर), हराउत, छई, कवख1ड,
काकयोिन इ$यािद परगIाक उ3लेख भौगोिलक दृिv सँ कएल गेल अिछ जे कोन गाम, कोन cे मे अवि थत अिछ। ई परगIा सभ
देशक आजादीक पूव< देशक नाम सँ सेहो बुझल जाइत छल। तँय धरमपुर देशे सुलतानपुर देशे पु तक मे िलखल भेटत।
पंजी 7बंधक पृ&भूिम

आय+वJ<क (आदर देवाक योpय) सवD$कृv व@प िमिथला अपन िन तुकी वा ठोस ;Sवदिपतउ वत ◌ैवसपकX िवचारक हेतु
दुिनय; भिर मे सुxयात रहल अिछ। एिह ठामक जीवन दश<न धम< ाण लोकक हेतु माग<दश<क िसX होएत आएल अिछ। गूढ़
xxxvi
धम<शा ीय वचनक Rयाxयाक हेतु िमिथलाक Rयवहार माण बनल-धम< य िनण<यो &ेयो िमिथलाRयवहारतः। सम त शा ीय पर/पराक
पालन समयानुसार सं कािरत कए संशोिधत ओ संविX<त कए िमिथला भारतीय सनातन धम[ समाज क7 युगोिचत माग<दश<न करवा मे
समथ< रहल अिछ। मानवजीवनक िवकास याा मे पुस
ं वन सं कार सँ लऽ क7 मृ$योपरा,त स/पािदत सं कार सभ पर सनातन धम<P,थ
ओ मृितP,थािदसम मे जे िनदrश ाmत अिछ तािह मे िमिथलाक िव5ानक अि5तीय योगदान अिछ। सवDपिर िववाहक संग मे िकएक तँ
िववाह आओर पिरवार, मानव जाित मे आ$म संरcण, वंशवृिX आओर जातीय जीवनक िनरंतरता क7 सुरिcत रखबाक सव< मुख साधन
थीक। अिन$य मनुiय एिह मा-यम7 अमरता ाmत करैछ। पुराण मे कहल गेल अिछ-
‘‘अमृते नामरा देवाः पुेण ाणादयः 0पु0 104/9, ऋpवेद मे पु 5ारा अमृत$व ािmतक उ3लेख अिछ- जािभरpने
अमृत$वUयाम-िम0तै0 सं0-1-4-46-1 इ$यािद। िववाहक मा-यम7 मनुiय स,तान ाmत कऽ क7 अपनाक7 िव तािरत करैत अिछ ओ संगिहं
अमरता सेहो। एिह हेतुएँ सं कृत मे ब?चाक7 संतित स,तान तनय इ$यािद कहल जाईत अिछ। ई सभटा शSद िव तारवाची तनु धातु
सँ बनल अिछ। स,तानक @प मे िपताक पुनज<,म होईत छैक। एक िदश जँ मनुiय क7 अवUय/भावी मृ$युक दुख छैक तँ दोसर िदश
इहो स,तोष रहैत छैक जे स,तान 5ारा ओ अन,त काल तक जीिवत रहत। एिह हेतुएँ िववाह क7 समाजक के,fीय सJा मानल गेल
छैक। अ तु, एतेक जे मह$वपूण< काय< िववाह, जािह पर Gृिv िटकल अिछ से कोन @प7 कएल जाए, कोन क,या सँ िववाह कए
स,तान ाmत करी, तािह पर या&व3.यािद ऋिषगण जे अपन िमम\शा िविभI मृित P,थ सभ मे तुत कएने छिथ तकर सव<तोभावेन
पालन िमिथलिह टा मे संभव भए सकल अिछ।
िववाहक संग ऋिष लोकिनक 5ारा देल गेल िनषेध-िवधेय वचन अिछ से िनो.त अिछ-(1) वर-क,या वजाित हो (2) समान
गो ओ वरक निह हो (3) क,या जािह-जािह पूव<ज सँ छठम थान धिर हो से वरक िपतृ पcक सिप1ड निहं हो ततः पर क,या
जािह-जािह पूवज
< सँ प;चम थान धिर हो से वरक मातृ पcक सिप1ड निहं हो अथ+त् असिप1डा क,या सँ िववाह करी सिप1डताक
पिरिध िनध+िरत अिछ। ‘‘पंचमात् सmतमात् उ-व<ं मातृतः िपतृत तथा सिप1डता िनवJrत सव<वणriवयं िविध’’। एकरा दोसर @प7 बुझक हो
तँ िनो.त Rयाxया देख-ू मातृतः पंचमी $य.$वा िपतृतः सmतमी भजेत् (पूव<काल मे $यजेत्)। वरक दूटा कुल होइत अिछ िपतृकल
ु ओ
मातृकल
ु । िपता- िपतामहािदक िपतृकल
ु ओ मातृकल
ु वरक हेतु िपतृकुल भेल-एिह मे जँ कोनो िपतृपcक सिप1ड पूवज
< सँ क,या छठम
थान धिरक अय,तर छिथ वा मातृपcक सिप1ड पूव<ज सँ क,या प;चम थान धिरक अय,तर छिथ तँ ओिह क,या सँ वरक
वैवािहक अिधकार निहं। मूलाथ< अिछ सिप1डता िनवृित- असिप1डाक,या िववाहाथ< अनुमोिदत कएल गेल छिथ। सिप1डताक सीमा
मृित सँ िनध+िरत कएल गेल अिछ। वरक िपतृ पc मे सात पीढ़ी धिर एकर अितिर.त आन कोनो दोसर कारक सिप1डताक चच+
मृित P,थािद मे निहं अिछ। (4) क,या-वरक कठमामक (िवमाता अथ+त् सतमाय) स,तान निह हो। (5) वरक मातामह तथा
िपतामहक स,तान क,या निहं हो (6) Wयेw क7 अिववािहत रहला पर िववाह निहं करबाक घोषणाक बादे छोटक िववाह हो (7) जीिवत
प`ीक सोदर बिहन सँ िववाह निहं हो। जीव िव&ानक गुणसूक ;ब्◌ीतवउवेवउेX िसXा,त आ धम<शा क सिप1डता मे एिह स,दभ< मं
एकवा.यता अिछ। अ तु, िववाहक हेतु उपरो.त िनषेध ओ िवधेय िव&ान स/मत अिछ। वत<मान जीविव&ान एवं आनुवंिशकी िसX
करैछ जे ‘‘जीन’’ अपन सम त गुण-दोषक संगे कुल परंपरा मे अPसर होइत रहैछ। सातम (संशोिधत छठम) ओ प;चम पीढ़ीक बाद
सम त गुणसूताक िनवारण होइत छैक।
एिह सभ िनदrशक एक मा उaेUय अिछ उJरोJर गुणवJा सँ पिरपूण< स,तान ाmत हो जे संसारक GीवृिX मे अपन सव<Gेw
cमता लगा सकिथ। व तुतः ई संसार ई_रक एक योगशाला थीक। जतऽ $येक िच,तनशील समाज अपन सुिचि,तत सुिवचािरत
िसXा,त क7 Rयावहािरक @प देबा लेल उ$कंिठत रहैत अिछ। अ तु एिह सब िसXा,तक Rयावहािरक परीcण तखनिहं संभव जखन
सिप1डताक &ान ािmतक हेतु वर ओ क,याक यावतो पिरचय उपलSध हो तँय वंश पर/पराक इितहास राखब परमावUयक रामायण,
महाभारत, वायुपुराणािद P,थ मे हम देखैत छी जे िविभI वंशक वंशावली अ$य,त यासपूव<क िलखल गेल अिछ। रामायण मे मय+दा
पु)षोJम राम ओ जगWजननी सीताक िववाहक संग मे हुनका लोकिनक कुलक वण<न kमशः विशw ओ स\काUयाक राजा कुश-वज
कएने छिथ।
7दाने िह मुिन8े& कुलं िनरवशेषतः।
व<त=यं कुलजातेन ति>बोधमहामते।। बामीकी रामायण- 1/7/12
xxxvii
तािह सँ आग; बढ़ी तँ इशाक सातम् शताSदी मे िवaमान कुमािरल भeक रिचत तंवाित<क मे िववाह संबंध मे वृित-िनवृित तय
करबाक आधार @प मे समूह लेxयक पर/पराक संकेत ाmत होईछ-
िविशvे नैव िह य`ेन महाकुलीनाः पिररcि,त आ$मानम। अनेनवै िह हेतुना राजािभ+णै~ विपतृ िपतामहािदपार/पय+िव मरण+थ<ं
समूह लेxयािन वित<तािन। तथा च ित कुलं गुणदोष मरणाJदनु@पाः वृित िनवृJयो दृUय,ते।। त,वाित<क-1-11-21
अथ<: ओिह समय मे ाण ओ cीय लोकिन अपन-अपन िपता-िपतामहािदक पर/पराक मरण रखवाक हेतु ओ िववाहक अवसर
पर िविभI कुलक गुण-दोषक िवचार कए नवीन संबंधक हेतु स/मुख वा िवमुख होएबाक लेल यासपूव<क वंश पिरचय ‘‘समूह लेxय’’क
@प मे रखैत छलाह। ई ‘‘समूह लेxय’’ कुलक मा,यजन रखैत छलाह आ बेर पड़ला पर उपि थत करैत छलाह। शतािधक वष< धिर
एिहना चलैत रहल। परंच जेना िक पूव<िहं िलखल अिछ /ले?छ यवनक उ$पीड़न सँ जखन समाज िछI-िभI होमय लागल। एकिह
कुलक िभI-िभI शाखा देश-देशा,तर मे पलायन करैत गेलाह तखन ‘‘समूह लेxयक’’ पर/परा सेहो िवनv भऽ गेल। बहुतो िववाह
शा िव@X होईत रहल। कतहुँ ाण निहं। समाज .लेश मे िनमpन छल, एिह दुःकालक एकटा घटनाक चच+ करब अनुिचत निहं।
तेरहम UताSदीक उJराX< मे जखन िमिथला मे काण+ट वंशक शासन छल तऽ महाराज हिरिसंहदेवक राWय सभाक धम+-यcक पद पर
धम<शा क िसX िव5ान हिरनाथ उपा-याय पदासीन छलाह। दुयDग सँ समुिचत पिरचयक अभाव मे हुनक िववाह गंगोर मूलक
नयनाथक का,या सँ अनिधकार मे भऽ गेलैि,ह आ िववाहोपरा,त शीे बूढ़-पुराणक मूहँ सँ जे िववाहक अवसर पर िवल/ब सँ उपि थत
भेल छलाह तिनका सँ एिह दुघट
< नाक &ान भेलिै ,ह। स,तmत हृदय सँ ओ प`ी क7 अपन वृX माताक7 आGय मे रािख राजधानी चिल
अएलाह। प`ीक7 सेहो एिह दुघ<टनाक &ान भेलैि,ह। वJ<मान जीवनक7 िन सार बुिझ िशवाराधना मे लािग गेलीह। ितिदन गामक एकटा
िशव मि,दर मे पूजाक हेतु जािथ आ वृX सासुक सेवा करिथ। एिह मे जीवन बीतऽ लगलैि,ह। दीघ<काल बीित गेल। एक बेर वष+क
समय मे पूजाक हेतु मि,दर गेलीह। पूजोपरा,त जे गाम िदिश िवदा भेलीह तऽ वष+ ारंभ भए गेलैक ओ ठमिक गेलीह। तखनिह एक
हरवाहा वष+ सँ बचवाक हेतु मि,दर मे आएल। वष+ @िक गेला पर दूनू गोटे एकिहं बेर मि,दर सँ थान कएलैि,ह। तािह ि थितक
ल\छन लगाए गामक िकछु अव1ड युवक 5ारा पि1डतजी क7 एिह िमjया कलंकक सूचना देल गेलैि,ह। ई सुिन पि1डताईन अ$य,त
Rयिथत भए गेलीह ओ तकर िनवारणाथ< राज दरबार गेलीह आ अपनाक7 िनiकलंक िसX करबाक ाथ<ना राज सभा सँ कएलैि,ह। तािह
िदनक जे ायि~Jक िवधान छल तािह मे थम यास7 ओ दोषी िसX भेलीह। परंच ओ तऽ परम पिव छलीह, मा वजना िववाहक
चलैत जे दोष हुनका मे Rयाmत छलैि,ह तािह दोष7 ओ ायि~िJ भेल छलीह। पुन~ ओ अपन सम या ओिह समयक सव<Gेw िवदुषी
धम<शा क मम<&ा लिखमा ठकुराइनक (ई लिखमा Gीपुर गIाक फूलसरा Pामक दिरहरा मताओन मूलक िमम\शक रित िमGक
आ$मजा छलीह ओ अलयवार मूलक महामहोपा-याय रामे_रक धम<प`ी छलीह) शरणागत भए अपना सम या रखलैि,ह। ओ िहनक
जीवनक पूव+पर घटना जािन ायि~Jक मं ‘‘नाहं चा1डाल वजना गामी’’ क7 बदिल ‘‘पितिभ<Iा नाहं चा1डाल वजनागामी’’ कए
देलिख,ह। एिह बेर ओ िनदDषी िसX भेलीह।
उपरो.त घटना सँ भािवत भए महाराज हिरिसंहदेव अपन राWयक िव5ान ाण लोकिन क7 आमंित कए हुनका लोकिनक7 एिह
लेल िे रत कएलिख,ह जे पूव<क समूह लेxयक पर/पराक िवनv भेला सँ जे धम<क लोप भऽ रहल अिछ तकर समाधान ताकिथ।
ाण लोकिन दीघ<काल धिर एिह पर काय< कए एिह िनiकष< पर पहुँचलाह जे सम त ाण, cीय ओ कण< काय थ समाजक वंशी
पिरचयक संPहणक ओ संरcणक दािय$व समाजक योpयतम Rयि.तक7 देल जाए। ओ Rयि.त धम<शा & होिथ ओ समाजक धम<क
रcाक हेतु त$पर रहिथ। िववाहक अवसर पर हुनकिहं सँ वि त पािब ाणािद वग< िववाह किरथ। पिरचयक पु तक पंजी कहौलक
ओ पिरचय रखिनहार Rयि.त पंजीकारक सं&ा सँ िवभूिषत भेलाह। पिहल पंजीकार प1डुआ ततैल (मिह,fपुर) मूलक सदुपा-याय गुणाकर
भेलाह जिनक पिरचय एिह पु तकक लेखकक पूवज
< क पिरचयक स,दभ< मे आएल छैि,ह। काला,तर मे हुनक अनेक, िशiयोपिशiय
भेलैि,ह। पूव< मे पंजीकारक सहयोगक हेतु गामे-गाम पिरचेता सेहो होएत छलाह। जकर व@प हैविनधिर देखबा मे अबैत छल।
महाराज हिरिसंहदेवक सभा मे जे पंजीकारक दािय$व सदुपा-याय गुणाकर क7 भेटल छलैि,ह तािह स,दभ<क Uलोक िन,मो.त अिछ:
न,दे,दु शु,यं शिश शाकवषr (1019)।
त$ावण यधवले मुिनितjयध तात्।।
वाती शनै~रिदने सुपुिजत लpने।
Gी ना,यदेव नृपितRय<दधीत वा तं।।1।।
xxxviii
शा ताना,यपितव<भूव नृपितः
Gी गंगदेवोनृपत$सूनूIरिसंह देव
िवजयी Gी शि.तिसंह त$सुतः
तत् सूनू खलु रामिसंह िवजयी
भूपालव,तः सुतो जातः Gी हिरिसंहदेव नृपितः
काण+ट चूड़ामिणः।।2।।
Gीम,तं गुणव,तमुJमकुल नाया िवशुXाशयं
संजातानु गवेषणो$सुक तया$सव+नु Rयि.तc<मं।
चातुय~
< तुरानन~ ितिनिध कृ$वा?चतुX+िमम\ पंचािद$य कुलाि,वता िववजया िद$ये ददौ पंिजकाम्।।3।।
भूपालाविन मौिल र` मुकट

ु ालंकार िहर\कुर Wयो$सो Wवाल यटाल भाल शिशिभः िललंच चंचल मुखः। शोभा भािज गुणाकरे
गुणवत\ मान,द क,दोदरे। दृvवासभ\ हिरिसंहदेव नृपितः पाणौददौ पंिजकाम्।।4।।
दृvवासभ\ Gी हिरिसंहदेव िवचाय<िचJे गुिणने सिहiणौ, गुणाकरे मैिथलवंशे जाते पंजी ददौ धम< िववेचणाथ<म।।5।।
वालाùि◌युpम शिश सि/मत शाकवषr
पौष य शु.ल नवमी रिव सूनूवारे
$य.$वा सुपeन पुरी हिरिसंहदेवो
दुदrव देव िसत पथोरथे िगरी िववेशः।।6।।
xxxix
अ तमनक वात
पिछला 42 वष< सँ अथ+त 1971 ई॰ सँ िवaान,द झा पंजी बंध सँ समP @प7 जुड़ल छिथ, िपताक स,दूक खोलैत, पु तक
रखैत, पु तक ब,हैत, िसंह थ सूय< मे पु तक क7 रौद लगवैत, ितरहुता िलिप िसखैत, पु@षा मे भेल िविभI पंजीकारक ह तिलिप
िच,हैत, शाखा पंजी घॲखैत (रटैत), िपताक जँतेत काल क1ठ थ कएल उJेढ़क वाचन करैत रहिथ। गव< एिह बातक छलिन जे
वंशक धान पु)ष जे थम धौत परीcोJीण< थम Gेणी मे थम थान पावऽ वला महाराजािधराज दरभंगा सँ दोशाला ओ दू िख3ली
पान िवदाई व@प पावऽ वाला ातः मरणीय महामहोपा-याय डॉ॰ सर गंगानाथ झाक कर कमल सँ पंजीशा पारंगतक माण प
पाबऽ वाला हुनकर िपता सात भाय मे सँ िहनके अपन शा क उJरािधकारी बनौलि,ह। िदयाद-वादक िम वग< आ गॱव;-घ@वा
तखनिहं सँ िहनका पंजीकार कहऽ लगलि,ह। िपता जखन पुष ओ चै मास अथ+त खरमास मे cे Oमण पर जािथन तँ िहनके
िसXा,त िलखबाक अिधकार दऽ जािथन से 1974 ई॰ सँ ार/भ भेल। शुXा,त मे जखन सौराठ सभा जािथ तऽ ओिह ठाम सँ
Gोिय वो पंजीवX लोकिनक पिरचय अaतन कऽ क7 आनिथन। ई स/पािदत कए पु तक मे िलखिथ। िपता बड़ सI होिथन। तािह
िदन मे खूब िसXा,त होइत छलैक। ई अपन भिवiयक ित आ_ त छला। शुXक समय मे पय+mत अितिथ िहनका ओिहठाम
आविथन। तािह मे सँ बहुतो राि िवGाम करिथन। िज&ासु ाण लोिकन कँ◌े ई ाचीन उJेढ़ यथा-महाराज दरभंगाक वंशावली,
सुरगन लोआम मूलक वंशावली, िवaापित ठाकुरक वंशावली ओ अ,या,यो िव5ान लोकिनक वंशावली क1ठ थ सुनिबिथ,ह। खूब वाहवाही
भेटिन। िकछु नकद पुर कार सेहो भेटलि,ह। परंच 1985 ई वीक बाद सँ एिह ि थित मे kमशः हृास हुअए लागलि,ह। &ात होइत
रहलि,ह जे बहुत राश िववाह िबना िसXा,तक भऽ रहल छै। आग,तुकक संxया kमागत @प7 घटैत गेलै। भिर शुX मे सौ टा
िसXा,त निहं पुरि,ह। मन cुSध होइत गेलि,ह। Wयेw Oाता Gीयुत चुनचुन बाबू क7 प;िजक ककहरा िसखौलि,ह, ओ नीम-हकीम
पंजीकार भेलाह। एिह लेल िपताक ताड़ना सेहो भेटलि,ह जे प;िज से चीज निहं थीक जे जेना-तेना िसखल लोक िसXा,त िलखिथ।
14 नव/बर 1998 ई॰ क7 गु)वर िपताक देहा,त भऽ गेलिै ,ह। सम त पु तक अपन आवास मैिथल टोल, पूिण<या लऽ
अनलि,ह। िकछु पु तक Wयेw भाइक7 मंगला पर आिजिवका हेतु दऽ देलि,ह। दू वष< धिर आ,तिरक घमथ<न मे रहला जे एिह सभ
पु तक मे विण<त वंशावलीक समयोिचत उपयोग कोना करिथ। सोचवाक कारण छलि,ह पूव+पर सँ चल अबैत मूल काय< मे िदनानुिदन
होएत ास। मन Rयिथत होइत रहलि,ह जे लगभग 750 वष< पूव< पु)षा ातः मरणीय सदुपा-याय गुणाकर झा काण+ट कुल
िशरोमिण महाराज हिरिसंह देव सँ जे दािय$व Pहण कएलि,ह तकरा एिह दुःकाल मे, जखन लोक अपन पु)षा क7 कृतताक सीमाधिर
िव मृत कए रहल अिछ, कोना बचाविथ।
मेहथ (मधुबनी) वासी पिनचोभ वीरपुर मूलक Gीयुत गजे,f ठाकुर आ नागे,f कुमार झा संग ितरहुता आ तकर देवनागरी
िलmयंतरणक वृहदाकार पु तक तैयार भेल-िजनोम मेिपंग (िमिथलाक पंजी बंध) 450 ए.डी. सँ 2008 धिरक... एिह पु तक म-य
ितरहुतक ाणक पूण< इितहास आएल अिछ। पु तकक खूब म\ग भेल ओ देश भिरक महािवaालय, िव_िवaालय मे समाजशा
िवभाग मे आपूित< भेल। िमिथलाक ाणक आनुवंिशक इितहास पंजीकारक अनुपलिSधक वादो ाmत होइत रहत, नv होयबा सँ बिच
गेल।
ई स/पािदत भेलाक उपरा,त पूव चल िमिथलाक (पूिण<या, किटहार, अरिरया, िकशनगंज, मधेपुरा, सहरसा, सुपौल ओ खगिड़या,
गोLडा, भागलपुर) ाणक उपलSध इितहास जोड़ल गेल।
xl
समपण
गजे? ठाकुर: अपन माता Gीमित लdमी ठाकुर िपता व. कृपान,द ठाकुर, प`ी Gीमित ीित ठाकुर आ दुनू ब?चा िच0 ओम
(11 साल) आ सुGी आ था (7 साल) क7। भाय कुमार िजते,f, भौजी Gीमित शािलनी (सुनीता), भतीजी वि तका, बिहन नीिलमा
(नीलू दीदी), बिहनोई Gी Gीमोहन चौधरी आ भिगनी तूिलका आ मधूिलकाक स/बल सदैव रहल।
नागे? कुमार झा: िपता Gी ù◌ु कुमार झा, िपतामह व0 सूय<नारायण झा आ िपतामह व0 मंगल झा क7।
पंजीकार िवAानद झा 7िस$ मोहन जी: िवaान,द झा-पु तकक अनुवादक kम मे िकछु गोटए अपन कJ<Rय बुिझ अ$य,त
उदारतापूव<क सहयोग कएलैि,ह यथा- सव<Gीयुत कृiणान,द राय ‘‘मुिखया जी’’ (अिरहाना, सोनाली, किटहार), Gीयुत काश झाजी
(िवiणुपुर, अमौर, पूिण<या), Gी िवजयेश झा (अिभयंता, िवiणुपुर, अमौर, पूिण<या), Gीयुत मिहनारायण झा (जहानपुर, अरिरया), Gीयुत
अिवनाश 0 गुLडू (जहानपुर, अरिरया), डॉ॰ ो॰ Gीयुत मिण,f ठाकुर (भड़री, किटहार), Gी जय काश िमG (वस,तपुर, किटहार);
आ Gी धनंजय झा जी उफ< गोपालजीक (िपता-Gी नवल िकशोर झा)। संगिह धम<पि` Gीमित गीता देवी, पु िच. अिभनव मुरारी ओ
पुी 5य सौ. &ा ओ सुGी जया, भाितज अिधव.ता िच. िनरंजन कुमार ‘‘मनोहरजी’’ आ हमर पुतहु (िच. मनोहरजीक धम<पि`) मृित
शेष साधना देवी। अ,ततः िपता ओ गु)वर पंजीशा माJ<1ड व. मोदान,द झा ओ नेहमयी माता व. रामे_री देवी क7 मरण करैत
यैह कहब जे-
‘‘एष शBद िपडः ते मया िदयते तवोपित&ताम।’’
सम त मैिथल ाण वंश ओ हुनक पु)षाक ित समप<ण-
‘‘वदीयं व2तु CाDण तुEयमेव समिपतम।’’
अFहन शु<ल पंचमी सोम, सन् 1420 साल फसली / अंFेजी सन् िदस)बर 2012
xli

( . . . .) -
-

,
! "# , $ %& $ %& ' () * + ,-
- . /0
:

476-550
476-550
12! (32) - 4 5 12
! 6- () ( / ) : 7 - 8
9 3 : ; <= - >12: 9? 12: ! (32:) 9? @312: 9? 12
9? 9)AB (912) 9? 2 9? ! BC 9? B C 9?DE C
9? >F B C 9 G B C 9? / 1- : 9? 1- : 9? 9? 3:
9? H: 9? 3( ! - : 9? IJ◌़ 1- A1
! %>-
! %> K L HM 1:
:
.. 1050-1150
N I 1 O : P 6! 5 /0- HM1 :
! O : 5 /Q-
- R O : S (O : I 1 N-T ! ! "#) 12 ! (32) $%
(12
! - 4 & ! ! "#) K UV W (K X YZ-
4 ' ! ! "#) !( ' ) *. -[ H /0 6 NR \R ,
]6 \ - R 12! S - *. K S ') *. /^ /0 _ --`
"#

a 6B! b cd e Uf 6-g

! - h 1 0 1294 *.
.S 1307 *. - - G19i j - R 1324-25 *. Y3 W 1
a 5-kYl DE6, 1m n>1 M m , a DE6 Nj ]6 P, 6 !
1m o b 3p, n>1 Nj 13p Nj ka 1 qrp ' - h s6- R- /
t - h uh b 0, _ uh 6B! b ' & b\ m \W a- v3 wu bb
b x ! (' '& b\)...a ) b\ ' 3Q- '- *. 5-kYl ! yz
k{ 61! | F} ~
! -z Y[ - ) aob - - R '- *.
hb Y 5 - R b F k61 Y| Y3 R ( 6 ! '- b\
W '- *. - Y3 ' *. /) 0 1 DE6@
a @p '
! "#
ecd e (!(')-') ) , : ! ( cd e AA ! "#), a /%1
- / "12 K UV}- R -{ } YZ YY! " C Nb Uf F> -
$% A K %1! (cd e- R : -! R) -"( H "#
! "# $ % 1350-1435

K UV} 1350-1435 X YZ- 4 (. 21 %$) - / o

! ,
! , FX n, On 1, 3 a - F - 1 A t
a 3 K (cd e : )-
! R 0a
"&-'() *"+ , -.
5-kYl @ - b 6 11000 > _....

/X6 Y3 - . /0 _ A R 6 ! /0
- , ~
! 1n , ~
Aj !3, 1 , 6
! , ! , p , 3
(4, 3
5 3
,
3
.1!!(.1! 3
!(, 3
a , 6!, 7, , 89 !,-l Y , F , f >d1 ! , m ,
3
B[ ! , .( 3,
! % , % ,6 , , 3
4 , 3 ~
b{,
~
- 6- ~
R F3 9 3 O 9 :, 1!. , ;2
3 9 3 C, - R 9
. ]6 3 ~
$, ~
- 6- R 3 b1~
3 9 . f
.Aj! , 3- R Ga 9
. 3 ~
b1, % , . 9 3 a, 3- R
! a 9 3 a, % ,
9 3 a, - R B: 9 3 Av, 3
- R . " 3 0 9 3 ,
I3F- R 3 H, % , io 9 3 b1~ (,
3 3
, 2 io
3 :1213 (,
3 3
4 , 3 1213 (,
3 ~
9? X6h H ]6 7 (' &// ) 3 (' &/ )
3
$:, 3
4 , 3
- R io 3 : o, 3
k q3a:, 3 3 ~
b1, 3 3
(5, 3 3
125, 3 Ga, 3 3
¡3p, % , 3 5, 3 " 3 #, 3 3
Yh, % , 3 a ;> ;, 3 3 !;, % , 9 3 a ;,
3 H Obt, 3 ~
¢f%, £A: 9? 1 6 G 3 ~
6¤, 3 3
3 %,
3 I, 3 Y¡a, 3 3 1<,= " , ¢a io3 ~
j%, 3 3
¡3p s3p,
I3FI3F - R A> io 3 a, 3 3 /¥31a, 3 N3, 3 6 3
f , ^3 ]6 R 3
9 G, / 3 f6, 3 % /%5, 3 f ,
3
.(., 1 61 6 3p, 1 6 / a
Y[a ha, 1 6 :, 1 61 6
<5, 1 6 ~
b1, $$ , ¦B io1 6 3
%, 1 6 §b ,
~
1 61 6 _, 3
74$! , a i. 1 6 3Y~ 9 1. .15, 1 61 6
5, -f - R 1 6 C3p 9 . ;, 1 6 za, 1 61 6 a:,
11 Na 9 1 6 a, 1 6 5 6, 5:, 1 61 6 b, 1 6 3p
h3p, 1 6 Na ;, 1 6 5:, 1 61 6 ¨[, #3 #3 1 6, H
3
b ~
~
9? 1 6 (-// ) bb1:, - R 1 6 ¥3a ;, 1 6 ( '/ ) ¥3a,
1 6 O:, 1 61 6 3
G;, 1 6 A:, 1 *23p 9?, 1 61 6
Xa
! ;, 1 6 ( / -) D O ~
1O 1 6 k (Calcutta University Maithily Deptt.) :i
> ! , 3a 9 3
ba ;, 1 61 6 , 1 6 , 1 6 %,
5, f© - R 3
; 1 6 Ga, " , j-3p i 1 6 i, /1 6
9 1 6 ~
ª 9., 3
1 6 , h1 - R 1 6 , Y
3 9? 1 6 «:,
1 61 6 :3 , " , ] i 3 I 9 3 f6 3 b6 6 b6
( / ') X6
! : 3 - R 3 ~
a ;, ! , Ca i F3 9? 3 O : 3 N¬,,
3 3 , - R
;2 b i 3 ~
Gb ('- / )) 9? 3 6 3 Y., 3 6
9 ऑ 3 (- / &) Q 3 , 3 \b, 3 Ob :, 3 3 Ob Rt,
$ , Aj: ! io 3 , /%5: $., 3
- R3 b1~ 3 , A1 ! o o 6o
(&-// ) ha, A1 ! ha, , A1 ! ~
H ¢f%, B[ ! ō ō <= 9%, !
®A o ~
o 6o Oa, b1 ¯ k-°, 0? , 1 \b ō ō ( , 3
4 ,
w , 1! , ¯ 3 ~
A¡a, I3FI3F - R J H 6 ,
f© - R H X6~ 3b9 3 3
3b, , 1¡ h, % , 1. 11,
3 3
, 1¡ h, 01! , n~ , ! , ¯ 3
13a, 3
18 ,
: 3 I ~
b1, 3
4 , ¯ 3 H 1±, . , H g 3 .
H, - R ²³ 9 ~
X, 1! , ¯ 3 ~
A¡a, 1! , 1 %
xliii
w , O - R 1. , 9? H K O - R fJ◌़ - ~
´b1,
I3F- R H Q3p, I3FI3F , 1 . , µ -R ~
Wb1, "! ,
b 6 z3, 1! , b 6 , ! , b 6 ~
¶b1, 3
- R b 6 R :,
~ 1,
%< ¥3 ob ~ . , 2 . . -, ( 2) h3 - ;, C ( 2)
9 ~ 1 @-7, C ( 2) !7 9 (94 ´b1-
~ ◌़, 2 1(9, 2 ~
<1, b 9
b z3, W 9 b -z, 9? b (3p:, 2 Ga, 2 , 2
1h, 2 <, 2 (3p:, , b (3p, . , 2 . . -, 3! 9
11 G,
3 ! 11 ,
3 ! ~
X·b-> 11 3bb-
! ~
> ~
@31 ?, 3¸ - R h Y¹,
3¸ -R h ~
Y¹b1, 6
! e, %¸1- R 6
! : 3p, 6 ! m 3p,

! 6 Q3p, º - R
! 6 z3, O - R
! 6 ~
1,
! 6 H ,

! 6 %<, 9 -R
! 6 ~
-, " , . .
! 6 a, - R b! ~

! 6 . . 6.b! ~ , 3¸1- R 13p 9
! 6 2 ,
! 6 . . (/ ' ) ,

! 6 ~
HH %;,
! 6 109, / ,- ~
b1, ~
b1, ~
¢¡-
~
]6b1, 9 . . ¶ 9 , ~
¢¡- f >d1 ! @, ◌़£@RA - R ¢¡- ~ ~
]6b1,
¢¡- ~ ~
n , ¢¡- n~3p
> é: a 6B! b b - h > a - - 6!
. uha 60! 1 2 1097 *. m 1147 *. »h a 6B! b
- m uh F> a 1 : »h\R / Y FX 0a
° – Ak- N TO>, )A ¼-°- ) X ! : -! . 3
! k-3
¼-

- Y[a ¼(°)-f Ka ¼
! )-B /a ¼- a/

- 0>a ¼ (3 ! ¯Xa/ ¡a
#! - 4◌ॉ. 3We C
9´ ½- O> b
½ : } Y- U- R 6

: 1
! R YA - Y ¾
¿Y : bÀ O>
Y - /z 1- 9´ ½ : k6 - $! :
'))-'-) (!( '- b ), 3» -Á - R v | - ¼ Â ., . (@
.
½ 3 : b
- Ãh ( $ A0)
- . (5- Ä1 (0-I YA )- B m 3Åड़- /\R - h

#! (Ä1 b °)
, 1 2 $% $ A0- Ãh-h16-1-A¡ 16 (.◌ॉ Y :61

! R _B1
6! ऑÆ 6
: 1
! R z W 0a)- ¡16 (Y -) ¡ (-9 - "!
: 1
!!1) a ')-''-' m 6 ! R, - MÇ , C[ A ! Nj :61
! R -R
kÈ- .) /- R .'),- /-( É! ऑÆ u, ÊB ! 1 &.''.' *. \R 1)
!
¡16 - Ä1 3b _¡16 N¡16 ¡16
'- *. , $% Y ! ¡ |
xliv
Y - / C/ Y / 9Á /

4 v Y- - Y p- A¡ - ( «v - , F? -f A¡v
- g)-
¯e P ^ 3- R - Y o / £B 3 hv Ë Aj
!

-Y3 v- - M1>- R ) Y - - \R o| 3 ¼/ Ë - (Y ),
Y ¼ -8d Ì 0a, > £ - 0a
'- -' *.-%( ., v!GB 4*, ¡ - - 3» -Á YA , $
B -F DE : 1
¡ - \R Y DE6 - 6 ! R 9´ ½ - - -
. , $ A0 (b : )-
! ÆY- - R 3Å4 B Y- . Ë
- - 3 - '
i P/ e P\R w?X ¢ ! - 3 Y hÍ
"&) 0 1 2- 3 ~ ~ k 3(

! w - kÎ1
~ Hk aÏ - Y3 e -
<. n Ð C 3ª : bÀ 5 'B .|, e - \R ' '/ !7 0
Av h|, 0 ¼ -\R *H R 'B| (v ¼)
]6 P –- h - t.'- Ñ - ' 7 0 R

7ड़ - Y
Gh P-
v P- hv k-[ ÒB P 3 b - (b F k61 hb) ! '-)
*. /- >v k-[ ¦B P- Oa P k-[ H P- v k-[ P- 7 ,
')& ! : ! 3 B6 ( S) 6
: 1
! R Y - C ¶a k-[ 1 P- C ¥3v
:- 5 Kv P k-[ ¥ - 9! ड़B=/() ¡F, O> 4 >k
7 ,- f @»:- 1 O>
@Ó- -[ Y W u n / ¾ t > : Y

/0 -O> H/ o O> k *H h /0 :- R O>
-u } A /0, /, ¾ _ DEF :- 4/ § / T/ bÔ (
0), - bÀ (§ b)/ Y - TO>, 3Q -
Av P- ©
¥Âp )Âp p F
/ !Õ kÖ uh× Ø Ù
uh ¸4 ! !-! "!, 0 ¸4 Y||, ¸4 o K 0 !! , 8
, /!, _ uh a X - e Uf _ a
Y | _ / R a uh 0
e Uf - A#e\R - h Ä

A#e 0 R - !
Ë U Â ., ,- Ú , Ë | | Â . (/| U)
X-
! /1 Y h| -,
. - o| -
5- "< 1!- 5 /1A C Û> J - J 'B| » P >
b f b%> YA b%>a-
! k > ° » bf b%> ~ Y h|
xlv
\b, 7 7W 9Ü- b O> - : 4 O> a P- .
Ðe - o ड़ =0 ., µ , v Y _ ,- v
: \b P ड़ \R Y . Ý 0 \ _
ड़ u3 Y Y3 , 5 \R Y Â @
!$C! 75 :- C P R , \b Cd>1 U Cd>1 Þ6
| 5 /Ý, 0Y ka Þ6 Y /0
bÀ- 9!, T- 9!, 4- 9!, -6-

! 9!, 1- ) 9!, 2- 9!, (° - )
9!, ß- 9!
- :1-! - b ('- / - R '- - 8), 9ÚY H/ R -- R 4 73

R Gh P :
µa- " 5- ' b / 3b ' b
%2, Û> R ÒB k-[ hv P b F '- -'-*. >
R 1 P b F à - /8 : R át C R Xv

! P Y b
F _ R ¦B P k-[ >v P :
/0 R. Pv P ( R 1 P â ) $! 27
F , , ¥3v P b F _ ã- R :B P -ä R - : P Y b F
_ '&) *. , '&) *. ÄU . - b F , O> 5 M O>
9! 11, > 5 M / : 6 'å /0, - R -m
!
H /0, 3 :X6 5 - R b a ,X - 2 [ k6 *H- H /0
p F 6 ! æ kA @ H /0
X b:- b @»#- R : ! b : @»# b Y3- R H ' :-
Y3 ç ç F @»#- * 9 } 9 9 } . Â -Í
ç B F> è F> R 9 9 é 'B - 9 } 9 9 Y3 F>
ç e9 : - . : @»# - : ( 'B , F R
$ : - \ n Yv - R “ ,” 'B è ढ़BA-ढ़BA D 9! , (@
. ,= =-{: e9 W ¯X U e9 , p - p
*H, e9 Y3 ; 'B /a ! ~ /a ! ' R ;. /0 ç
;> ' 9 } 9 9 @»# Y3 /a ! ~ 9 3 ' ;. - R : ! -

3 e9 @»# : - 'B Y3 b 'B ;> ;> _ - \ n i. ,

è t YPY 4 _ b F a X1 - :A X1-/QÎ6 - . ¾
[_¡ Uf- t /0 3 :X6 - .4.8. µa R '' >
_.... .1.4. *H /- R Y çm .1.4.\R YF - 3
Y RB( , ¢3 _ 3 :X6 6 Ó ê ', Ó O¹ IP R
Ê J◌़| / Y O¹ AA-! R - ]ëÌ 0a
* RÆÂ ì 0a _ : Y _ + 3 :X6 DE6 - Â 3 ¢í
11, Y3 3 0 N-Ë \ - R -{ 0
µa bb} an- R h Ö 6 ' /0 : ◌़> Y-
> 3Â 0 - *H ( -Í /0 _ + Vd
p /w[ /0 .b S ) Y ! Y3 Ë A ! 6- R 6 !
'B t ç-u1 .b 0a v A ! 6- R *H 'B _ °
s a "bb%> ~" /< $!
% 9> .- : an o- 4◌़> - .4.8.

https://docs.google.com/a/videha.com/viewer?a=v&pid=sites&srcid=dmlkZWhhLmNvbXx2aWRlaGEtcG90aGl8Z3g6ZjFiNTA5N
GI2YTVlNGEx
xlvi
3 4 - 5 " -http://videha123.files.wordpress.com/2011/09/modanand_jha_shakha_panji.pdf
- ◌़67 8"-' 9-http://videha123.files.wordpress.com/2011/09/mandar_marare_kashyap_prachin_complete.pdf
' 9 " (:;< =)- http://videha123.files.wordpress.com/2011/09/laminatedpanji.pdf
*>?◌़ - http://videha123.files.wordpress.com/2011/09/panji_7_uterh_panji.pdf
"@A B - https://sites.google.com/a/videha.com/videha-pothi/Home/Panichobhe_Birpur.pdf?attredirects=0
3 hb @ÓJ 3 https://sites.google.com/a/videha.com/videha-
pothi/Home/DARBHANGA_RAJ_ORDER_PANJI_PACHHBARI_ORDER_UTEDH.pdf?attredirects=0
C< 4 BD - -http://videha123.files.wordpress.com/2011/09/panji_directory_chotijha_shakha_pustak.pdf
> http://videha123.files.wordpress.com/2011/09/patra_panji.pdf
: http://videha123.files.wordpress.com/2011/09/panji_8_moolgram_panji.pdf
: -£ http://videha123.files.wordpress.com/2011/09/panji_9_moolgram_parganawise_panji.pdf
9! .-2 http://videha123.files.wordpress.com/2011/09/moolpanji_2.pdf
-- http://videha123.files.wordpress.com/2011/09/mool_panji_3.pdf
9! .- http://videha123.files.wordpress.com/2011/09/mool_panji_4.pdf
9! .-) http://videha123.files.wordpress.com/2011/09/mool_panji_5.pdf
9! .-- http://videha123.files.wordpress.com/2011/09/moolpanji_6.pdf
-- http://videha123.files.wordpress.com/2011/09/prachin_panji_last.pdf
.-µa- http://www.box.net/shared/yx4b9r4kab
-_¡ Uf]
B µa 0 "a - ) A> ",'&- (o : A> C Ða P), ,- µa
" : a kYl- ) .4. , & .4.), & (_¡ Uf, .¡ f P
Kv P)" .-µa-http://www.box.net/shared/yx4b9r4kab -
/ . $
https://sites.google.com/a/videha.com/videha-pothi/ Y + 3 : µa î Â 3 : O¹ / R
0£| /0 ) \R -( *H 'B 0| 9b P """ , " 5!
- ) A> " µa /Q3 / Â oW 0a,Êï Â î oW 0a
1 X - m, - : k b /Q3 hW /0, t ð + µa /0 . (a P R
-K} " : a kYl- ) .4. , & .4.), & (_¡ Uf, .¡ f P
Kv :)" \R / R " .-kYl (1 2 - ka, ' )"- - R 0Y o| +
-( 'B| Cd>1 - - U " e - - - A" t Cd>1
- - U C Ða P, _ Cd>1 0, \ µa î ? -\R h
Â R F î b (http://www.box.net/shared/75xgdy37dr) *H 3- Y !
3- B î ÌY t Q . (a P @Æ ! (5 "-l" @Æ ! -la P Y ! 0a!!
xlvii
:
/a O> kñÓ: a DE6 - O> b É a a DE6 O> - ò k
k# O> /-/ b kA FX a , /, O> O> (/a ! O>
-) M -8l - :A a /a ! bÀ O> bÀ ¢ - a ° O>1
DE6 ° ¢ - a k O> Nj YP a aM f Y- (20)
O> DE6 0a R O> O> /ß YÂ : k @ó6 a ) X
: @ó yz 6! 0 O> ¾
(1) - EF G- Y $$

1
ã @ó6 ½ @ó6
O O1
3¸X! 3G
ô ï1
1 --

Yõ
YÝ1
=1
DEF DEFª
»
! ×4 O4
1 11
7ड़BK
1 1
O O
] ]1
1¢ 1¢
¸X1 ¸X11
1W
0 0 ä1
¥ ª
] ]1
9
:/! =
:/ड़
ö ö
4 4Ì
F Fª
d ड़
(2) H I G HJK#
..1! ..1ड़
%( %(1 ã @ó6 ½ @ó6

! !1 ! !1ड़
1 £ /8 /`1
-`: -`:1 9 91
- C *-1 6 6ढ़BL
I3F I3Fª 01!
01ड़
ड़ ड़ª

GÄ
GÄ 1
/» /ª (/|ª) ..1! ..1ड़
H 1 H 11
i µi
ÜF Fª
» ¿
-
v v1
- -#
1 11
1 1
1 1
@pF @pFª
ö ö1
31 3ª
4ढ़B 4ढ़B
# #
` N
xlviii
=
$<1!
Y÷ v <3
! ! =
(%/! =
(%/!
Ä Ä ! ड़ª
-¤1 -f1 =
$<1! =
$<1ड़BL
Æv Æ# (9 (9
¥ ª ã ãª
1 D1! ø1 (9 (9
6◌ॅ Ä 1 #% #.
Yz Yz4 Z 1>1
d 5 aª
YN $1ड़ , ,ड़
YÌ $1 N
"! "ड़BA1 f98 f-ड़
- -1 1! o
$( $( ]3 ]3N
6 6 1
(4) H G JK#
F Fª
ã @ó6 ½ @ó6
$D =/! $D =/!
IvF IvFª
1! 1!
î î'
A>» A>ª
YY $$
.0 Bª
vd 1
1! 1!
v v
DEF DEFª
-7 -7 (5) H " - G JK#
ã @ó6 ½ @ó6
(3) H 8" G HJK#
6 71
ã @ó6 ½ @ó6
9 91 9
C? C?1
(/âb)
ड़
-f -f
ड़B1
9 9
. .1 -`: -{1
% 3 1 3 1! 1ड़BA
ड़
% %
$! $! Nb Nb
60 A@¹ 1 ¼¹ - H - H1
0* åड़ I I
!7 - Ú ! !1ड़
4 = YÌ $1
!# !#
xlix
(6) H L G JK# - -#
ã @ó6 ½ @ó6
(12) H NEF G JK#

ã @ó6 ½ @ó6
ù A £½ú

h1 h11
7 7
!
- -#
(9 : ª
Oढ़B Oढ़B (13) H Q RS G JK#
:
O OÝ ã @ó6 ½ @ó6
=
11 =
$1ड़BL
(7) H M G JK#
ã @ó6 ½ @ó6 (14) H *"T G
f û f ड़
(15) " G
ö ö
» ¿ (16) -U G
1 1
(17) H VWF G JK
(8) H N- G JK# ã @ó6 ½ @ó6
ã @ó6 ½ @ó6 1! 1ड़BL
7 9 7 91 !# !#
3¸X! 3G
(9) H 0K G JK#
.! .!
ã @ó6 ½ @ó6
» ¿
1 -N
1 1 (18) H XQ Y G JK#
DEF DEFª ã @ó6 ½ @ó6
97 971 ) )

Yõ
YÝ1 =
$1 (91ड़BL
@7 @71 ; ;
(10) H O# G JK# (19) H H Z [ G JK#

ã @ó6 ½ @ó6 ã @ó6 ½ @ó6
DEF DEFª 1 1
@pF @ Fª 0* å
1 11 DEF DEFª
(11) H P G JK# (20) #E G

ã @ó6 ½ @ó6 0? åड़
h h
- -#
0* å
l

k# : 1 : H ¾ 1a-I3F :

I3Fª 1 I3F Ó
I3F I3F -ड़
I3F %6l I3F §
I3F 0 I3F 9v
I3F Ì1 I3F 1
I3F Ä I3F A
I3F 0
@ I3F : ç k# : - . HÑ : /a ! ' kA Â

: kA FX Y FX - Ì 0 I3F : AA ! Y Â -
I3F : - @b Y FX H : kA 15 -1 X ! /0
Y3 ) : b 6 13 , 14 , 15 b -1
¿| /a ! I3F : _ DE6 @ b --, , 3@l, 0,
Ì1, Ä 3 Y- 0 -Y : - . : - R A| ¿|
kYl @i#4 ÒB-üG 3bY ! 0 A f b- 16 2 a
chb H . chb - R ) \ YM ¿| _ : Þ61
@ó u: É @36 yz : k FX 0 060 b X6! k-[ - Rt
Uf y1 a1 : | ;> 0 A Y3 a1 : ÒB YP
O Y :
_ @ó : YP-
0 k{ FX ) F> F, ¤b, 3 :£ z
9 : k 0| _ 9 : ! ÒB YP /0 * -
(7ड़BK) k : } b @ó u: ! - - Nj . b
° b%>1 (3 /0 - R a -[ H b%>1 A Ñ 6B! b1 b-
b b- a ' * ! b- Â - /, _ * F} :
X1 /^ 0
@ N : \ : ûड़ -8d HY wz ' 1a- ( ड़) ©, ड़
-, ड़, , !1ड़ 7, !1ड़ B 3 B -R å /|4, å, 1 3
- : \ YP Y A : 3 : \ Y /0 1 ! ' kA
/A
! A : 6 3Â 0 : _ - b ' * : Y
-R Ñ A Y ç - R b Æ: B /a ! : FX - R 6 \
> ¾
9!:- (7ड़BK) : : - 3FX: UV t - R , I e
=
$1, # D0 /, - ö, ¶e O - -4 3-Û,
g Ó 1, ड़ UV 3 :£ - ý :- - £B, 1¢ IvF, $
f w3p hw P : - -Ì1 ]3 ] z - -K
O- h - AQ n-Ó 1 3 -Û DEF, $5 $, 6 5,
O - - Ya1 Ð - -b é-]3 »#e- £ e-
/1 I U- -Y - -§ DEF 1 - -- *- he-
hw ne-1¢ e- hb M#e- ^føF 2 b ø -
g#e-]3 Ó :
/a O : (]) : -O> -: 0 060 9B - O- B - H - -
Z, z - hw - 3 -3§ §e - a-F
!
li
f O - 6 - -^, $ड़ 4! 9-- -f 1 - Ä-Ó O

/a »
! (þड़) 9!- O> : -: - - Y7 @31 - -, hw
- -b 6 - -OF Ð3p- O z - -,
z3 - -Y z3 9 U - -á : - -1F ± - -
A 9 § - -Ì \b, Ov, 3h-_ b3p-$1 O. - -
=4 1±-1 3 : - -/ R 1 /` F -ü ï k @31-Q
=
<, g , k , -.
/a I3F : O> : -: Ne-I3Fª @ z¡#e I3Fª F
e I3Fª 9v e#e-, - -I3Fª Ä - I3F
ã B: - -I3Fª Yड़- zA, 9h - -I3Fª fÄ B-
I3Fª A 1-I3Fª ड़ YN4 , - -I3F B - -
I3Fª Ó z - -I3Fª -ड़ -@-I3F |d e
9e a- I3Fª ý | I3Fª 9Ú >F - I3F /
a- : I3Fª B B: 9 C-I3F \@◌ॅB 9-I3Fª
§ 0 060 a 9 0 060 a- I3F 3O 0 0 60 a 9 H a
k-[ /1A 9 0 060 b H h H * H 3¯ - I3F -- a k0
/1A - b{a z¡a- I3Fª 0 060 ha- I3F 3§ (3@l)

Ga- I3Fª Ì1 û - I3Fª Y, -7 0 060 Oa- I3F
, § 0 060 e 9 6 3p-I3F 1 ) a-I3F P1,
Å 3p--I3Fª ड़ 9a (9v) h - -I3Fª 1
/a O : O> : -: : - : - -O ý fz \b-O /1,
Û3 -a - -O Y ¶ - O ¡F YU: - O ^
"5 ! (!1ड़) : O> :: $.- - -!1ड़ 1!? 0 060 6◌ॅ - -
!1ड़ -ã, 1, B1 za - , w -!1ड़ -ã -
G
- -!1ड़ -ã h-!1ड़ #, K 3 -!1ड़ K, ¥, -f, å1
¸B - -!1ड़ å1 Ne-!1ड़ 0 - !1ड़ 1 ,
e--` |- !1ड़ d C-!1ड़ Ñ 3p 9 \b -
|- !1ड़ B t - -!1ड़ Æ: 3 -!1ड़ %14 3 : - -!1ड़ £B
- - !1ड़ F ¢ - -!1ड़ ¢ F ¶e, _e, F - -!1ड़
/1 b- !1ड़ /1 Ov ड़ Ì1 - -!1ड़ D4 , , 109
! : bb, - -!1ड़ 3 : 9
- -!1ड़ k -!1ड़ 0 t
- -!1ड़ ! t - zn-!1ड़ ^føF z - -!1ड़ l
- - !1ड़ B - Ne > - !1ड़ ö, 1 -!1ड़ f-,
z0, 1 !- 0 F , §e, , : - -!1ड़
/1 1w - -!1ड़ fz : k0 e - -!1ड़ , å1 Ov A : 9
3 ड़ 931 k Ht - -!1ड़ /1 z¡#e-!1ड़ (ड़ B: - -
!1ड़ -v Xv-!1ड़ DEF ¤ - Avd
3-!1ड़
3 ! X h3-!1ड़ >, Y - k0 : - -!1ड़ >
1b Ý - -!1ड़ 1b ± C wA -!1ड़ F - !1ड़ ã
1 - -!1ड़ - 9 ] - -!1ड़ ã 3p-!1ड़ F w -
!1ड़ ; RA: - -!1ड़ Ä, .0, -f f9 - ड़ ;
B-!1ड़ -f e-!1ड़ -f
Y[-!1ड़ Ñ | - -
lii
!1ड़ -f, /t ¢ - -!1ड़ ¡ड़ ± - z¡#e- !1ड़ 2
é ve- !1ड़ ¡ड़ Ov-!1ड़ F e - -C- !1ड़
]6e-!1ड़ Ne-!1ड़ A O 6 - -!1ड़ -1
- -He e- !1ड़ 7 B: - -!1ड़ ô 1w - , : - -!1ड़
-f 6 , - -!1ड़ ]6 -!1ड़ N , Ivड़ F3-!1ड़
m Ó » ( )
/a / : /ß : Y : : - /8# \b, 3 : k0 3¥3 - -
/8# 7 :, - -z - , /8# b - /8# Y F A6, % 9
- -/8# B :, : - /8# ]´ - -/8# B 9
- -/8# Ó /8
"5 01!
(01ड़BL) : /ß : Y : Ð6 - -01ड़# 9e,
3¥3-01ड़BL 0 ,, O b`! Ðb`!-01ड़# DEF z bz - -01ड़BL-
0 ,, µ7, ý, -f - 01ड़# -f . - B ड़# F t -
01ड़# h3p-01ड़BL !71ड़ 3p-01ड़# YN4 R : - - 01ड़BL
C - 3-01ड़# C - B ड़# C 9, -z - -01ड़# ¸G
t wA , k -01ड़# /f- DE - -01ड़# Û 3¥3-01ड़# £B
6◌ॅ - -01ड़# Ñ Ó B

/a GÄ : /ß : Y : ,
|-GÄÓ
A zA -GÄÓ ड़ z3

- -GÄÓ
1¢a zA GÄÓ-l 6 - -GÄ G- Ã -

GÄÓ -GÄÓ

-f z¡A¡ - -GÄÓ Ó GÄ }
/a 8 ( ) : /ß : Y : ¡a- N Äa- N
3 b-
! N DEF - N P1 Y[
Ì Y[ - |- N
7ड़ A : - N µ é- N \@ | - - N ]3 -3 :
- - N 7 : - I- N , B - - N ,F |
- O
N 7 - -3M1 zA - 3p- N ¤ - N
G R W - N £ -30 60 e - - - N zड़ C T -
N £B -30 60 \b - N C H0 Y - - N 7 - N
7 | C - - 7 zG3p zA3p - - N z¼ -30 60 - N
-30 60 , ]6e- N P PF -30 60 e- N /F
b- N ¢û1 R b b- N ड़ :
! 0 060 O : - - N d
Ó :

/a Y : /ß : Y : -Yo
ड़ 9- - =
9 - -$<1ड़BL
=
DEF , A6 - -$<1ड़BL
: ढ़BMढ़# - -Yo =
£- z - -$<1ड़BL !7

|- Yo £- 3 :, 5, 3¥3-Yo
-f Y[
- -Yo -f
: - -$<1ड़#
= DEF 3 : - - $<1ड़#
=
9v 3 - -Î -* -3M1
Q 9 é- =
$<1ड़# 1 =
]6e-$<1ड़BL @ W =
- -$<1ड़BL !7
=
.e-$<1ड़# 0 zA -
Yड़# O Ne =
- -$<1ड़BL 8
=
§e - - 3F ± 9 - -$<1ड़# - :1 ! - -$<1ड़BL
= 6◌ॅ Ne-
=
$<1ड़# =
X ¶e - -$<1ड़# A¤ - :, É, 6% $<1ड़#
= =
R -$<1ड़BL
¢ =
|-$<1ड़#
Y =
a-$<1ड़#
- G1 Ó Y
/a -¤ : /ß : Y : B - --¤ - G1 e--¤ 3Y4
:
I e- YG R Y - --¤ , O, %--¤ 7 z3 - aF
]´ -- wAa--¤ Ä * - -¤ Ñ Ó -¤ :
liii
"5 6◌ॅ : Y :
9t - - 7 G - - 6◌ॅ .6◌ॅ
- -f Ó -@◌ॅ
/a Y1 : /ß : Y : 1 9 - ड़?, ¢ F O - -
$( 0 , O, ^ - - Y1 B -U: - -1 ,F z3
- - O fb ]1 - -Y1 B 1 Ó Y1
/a Æv : /ß : Y : C Y 1 f9 , - -Æv d,
DEF U:, A6 - -Æv YÄ, DEF 9v, ]´ - -Æv , -f e, ,7 9
- -Æv îÈ b - -Æv 1 O - - Æv Ne - - I
O \b - -Æv B Ye-Æv - Gड़ - Ð - -Æv -f
=
t z3 - -Æv ×ड़14 (%/!, %, ¢© - Ó Æv
"5 "! ("!1ड़) : /ß : Y : b -/1 OF - G1 - C /1
N : - -"!1ड़ 9Ú C h-"!1ड़ - G1 - : - -"!1ड़ .0,
1 - b`! - -"!1ड़ B1 z - -£B -z - -"!1ड़ ,
! 3F
Ov - -"!1ड़ £B H 3 - -"!1ड़ @-7 I3p - -@-7 :,

Y[ - - "!1ड़ ^ g - -"!1ड़ 2F b3p - -"!1ड़ / C
9, e#e e- "!1ड़ @-7 Ð - , -"!1ड़ 1¢ bb,
;,= .% 9, e - - "!1ड़ /1 C : - /1ड़-(94 é - /1ड़
- : - -"!1ड़ Y ,3
! - -"!1ड़ ) -t - -"!1ड़ z3
- - "!1ड़ 7ड़ t - -"!1ड़ _ - 3 - -"!1ड़ ! , uF, "!?,
, - ] Y F - Ó /1 :
/a : /ß : Y : C -ड़# ö , 9 , , A¡ ,
zA -ड़# ¡F m -ड़# ¡ड़ 3 -ड़# × Y,
ढ़BMढ़# 6 - -ड़BL =1 6◌ॅ
- -ड़# - ea- ड़# Y[a
=
zAa- ड़BL 74 ;a-ड़# ° 1 3ड़ Ã - ° - -ड़BL
° 16 k0 W
a-ड़# Y- ¢ w - -ड़# d ढ़: - -
DEF, B ¥ v - -ड़# /1 3- ड़BL , hw
- - ! -hw : - -ड़BL %ड़ 3¥3- B DEF -ड़BL
1¢ k - ड़BL 4 ( ) 3 -ड़#
3-
ड़# 7ड़ ÌU - ^Ka k
Ga h-ã, Ä O, Ã-
f£t bb, - , 3¥3-Éड़$4, 13-ड़# Yû ° -
13-ड़# 9Ú , --
! wA , e- ड़# 3§ L: -
Ga-
ड़# ¢ F, DEF - -ड़# -Ó £B 3 : - DEF N : - -
-Ó k-3 - , 3-ड़# £B 3 -ड़# aF .e-ड़BL
f, )F 8d3 - -fz 3 : - 3F - fz -

ÌU - ड़# ÄU , *, \@◌ॅB - -ड़BL 1ड़-Ó
"5 (ड़B1ड़) : /ß : Y : k# : - . : ûड़ \ h
N : ! : Y3 : hY - R o 1 9 Y - Fz ,X
H
H z - - [, Ov-ड़B1ड़ -f k - - 3 w' - -"!
H -9v7, OF 13-, -Y1 e - -ड़B1ड़ W1
= 0 9 - -4 -/1 b`! - -- ¢i - - H A Rड़BM
%
ड़B1ड़ B I-O b1F e- - e-£ @ R 1-
liv
° 3 - -ड़B1ड़ 4 We - -?, : , ) - : - -?
- - e 0 : - , Ã - -a : - ¶. - b ]h-%$4 3 : - -
B1 h, O ढ़BL-4 O, --- - F O - --z Yz -ड़
C - -ü ï §b - -Óf C - -F Ae - -
ड़1ड़ % =, D4 - h, I - -ड़B1ड़ Ñ -| - - OF t h
- 3 F O - -A - P1 -

Yõ - , % 91 1
Ó - ड़ :
/a 3 : /ß : Y : >F - -3 - C , Y[

z3 -
3 F 1b 6 - ड़# 3 ]6 - -3
K
F -3 03 \b - -3 / -z - -3 fz IW - -%
ý b - -3 1¢ ]6 , ù - -3 2d k f9 -
% $ड़ > - 3 B1 k-3 §e- 3 74, -v -
3 -3 /1 3 - 3 I b`-3
! -f b-%
!
DEF - B-3 DEF bb-% $$ 9, O - -% 0
Ov, | - -3 A z - -% 1b F ढ़: - -3 DEF ¡
- -3 #1 ¦B 3 - -◌ॅ ea-3 -
-
- - > H - ढ़ - : - -3
0 G - -
% D4 | - -3 å1 B: - - 3 3 Ã ]6e - - %
Æ: 9v : > e 9v /1 - 9 -% "!, OB -
e-3 @ड़- d 3 - -3 - b k-[ O ढ़# - -%
a |-3 a ¥ - - 3 A¤ 3 : - -3 Ñ Ó 1
- - O - -% $1 9 - - 3 : - >
- - -3 3G1 e - -3 ¤ 3- C | - -3
.e - 3-3
C 3 !
A3 h-3 fड़ /H> 0 060
- -3 W ड़ z 9 zA - -3 -3 - G1 k 9
q - -3 - W - -3 ] z 9 ढ़: k 1}-3 /vd O
- -3 ¤ C 9 A#e-A (A) 16 - -3 QW C
- - 3 YÝ : - -% Û b6
: - -3 U - -%
µ1 z - -3 R - - 3 Yड़ - : - -3 - e
k0 ¢ 3 -3 F -- - ]6 - - 3 -U -3
.0 Ñ - :
DE#e g - 3 A ez - -3 b6
â U - - 3 × (ú0) a1 z 9 ¶. - 1e-% .0
DE#e > Ó 3
/a ( ड़) : /ß : Y : e - - ड़Ìa p û
- - ड़Ì YG R -3 @0 3- ड़Ì , ¢ - 3 - ड़Ì û , 0:
- 3p - 0 1 ]6 1 > - 0 "ड़B , 4! 9 - - ड़Ì
ý, ,F, £]
- : Uf - ! \@◌ॅB - - 0 ý 3t - - 0
,F \b- ड़Ì /- R |- ड़Ì /- R 9 : - - B : Q - -
ड़Ì w - ड़Ì B Ye- (ड़Ì X . z- ड़Ì 7
3p ±- ड़Ì h@ - - ड़Ì R : - - 0 B1 - - ड़Ì
7 H - ड़Ì \@◌ॅB 9 - - ड़Ì k-3 w - - ड़Ì 7
w - ]6- ड़Ì 0 b H ¡ - - ड़Ì © Ã - - ड़Ì

G - - ड़Ì § k - - ड़Ì / 0 - - ड़Ì
§
- f - ड़Ì å1 - - ड़Ì 3 (3) - - ड़Ì B h
lv
- - ड़Ì C (7ड़B) - - ( ड़Ì) - 3 : - ड़Ì
3þ R :
- - ड़Ì YU
- - ( ड़Ì) -3 - ड़Ì Q 9 ,
- - ड़Ì - I - - ड़Ì £B Nb - - ड़Ì å1 ]6e- ड़Ì Bt
8- ड़Ì ha C v - - £B e- ड़Ì @, - Ot

ö 3t, Ó , *- Ye- ड़Ì -f zA bz- ड़Ì B1, -f
Ð - 0 >F7 - ड़Ì 3 @ - 0 DEF 9l - - ड़Ì -
Ne- ड़Ì
]Ć a- ड़Ì ड़ ÄC- 0 DEF 1 C C-
ड़Ì , -f b`
! 9 3- ड़Ì m G C- 0 /vd 9e Ne-
ड़Ì B@ C- ड़Ì B@ ¨X C- ड़Ì £½A(.)
1 C- 0 B@ !
C e- 0 O e- ड़Ì -7 H C- 0 7 Y C- ड़Ì

! N, h- ड़Ì X1 bt - - ड़Ì Y1, G1F -v,
! 31 - - 0
-f, /-l A¡ - 0 4 f, - ड़Ì 3È, 4 îa :-¥a : - - ड़Ì
F O - O - - - ड़Ì DEF, F > , z- ड़Ì X,
-f 9a1 - - ड़Ì µ, 7(!) <, w' µ, 7 - - ड़Ì -,
1¢ Ó ( ड़Ì) :}
/a Y1- : /ß : Y : Ú, A, - Y1-

1 3£-- -$!
-f 9v - -Y1- ^ - -$! 7ड़ b3-Y1- ¢ F, C,
1¢a w -Y1- Ñ, f7 v - -Y1- ý, /1 - 9 -$!
B1 b
! B:-Y1- G7 \b - -Y1- 1- b, C - 16-$!
, .!, 7ड़ : - - $! ड़ bz - -$! 1 z¡3-$!
Y zA - @31 -Y11 - Ó Y1-
"5 !7 9 /ß : Y : ]6 - -- Ú á : -
3 - - - A¡ -- © b - Ú - )B, ve,
e- - 0 Ó - :
/a : /ß : $.: C - - ?ड़1 3 : - - -3 w'
- - I - - F Ð - - z¡ - - /
: - - 6 B: - - ;4 aÓ - - 7ड़ Ó - -
| 6 - - W - - C4 ú - - z¼
wA - ¢ F - - 70, F Ae- 70 Ó
:
/a ù A (£@RA) : /ß : Y : 3-
! £@Rú -Ä 3p 3p 3
- -£@◌ॅ ड़ 9 - -£@◌ॅA 931 bz - -£@◌ॅA ° 13- £@◌ॅ
3 - -£@◌ॅA F,
! Y - 3 - -£@◌ॅA @ z¡3 - -
£@◌ॅ %, 931 -3
! - -£@◌ॅ 4 h3 - -£@◌ॅA DEF g3 - -
£@◌ॅA >3-z - - £@◌ॅA Y- : - -£@◌ॅA h1 k63-£@◌ॅ
1 - -£@◌ॅA |d 9 - - £@◌ॅA 2 z¡3-£@◌ॅA ¦ \@B: R
- -£@◌ॅA -f a : - -£@◌ॅA -f A - - £@◌ॅ !7 £@◌ॅA W :
- -£@◌ॅA - G1 9 - -£@◌ॅA fö ¤b - - £@◌ॅA fÄ Ð6 - -
£@◌ॅA 9b Ra : - -£@◌ॅA h1 Ó £@◌ॅA :
/a @ : /ß : Y : £¥ @ B 3F : - -6
!e-@ - G1 : - - zA @ 0 A¡ jW - -@ 9Ü ±
- - @ >F7 N : - -@ 7 3 -@ 9-, t 3 -6
Fड़# R : W-@ T b1F @- 3¥3-@ B1 ¢ - -6
lvi
ÓG (e-@ ¦ -1 [-@ ×ड़1 Ae-@ b1F
W - -6 ! , , Az H - -@ 1 7 - Ó @
:
/a î : /ß : Y : î 7, , «F - b
]6e- î 9Ü ± : k0 g - -î /ã (Ä) e- î
û - -î 1w /3 : - -î YY : U 3-î ,
06, Z - e- î Û, v1 h - - î ö4, 7 |:
- - î @»: a 3p- î ड़, $4, Y1 -
9 «3-
î , C, !D, ), %, 6,
! - a-î , û
- A#e b 9 g -î Y 1 Ae -î fÄ B: - -
î AÎ3 -@ - YF î : - -î 9v z - - î
1 - -î Ne-î hw 3 , -î B1
e - A¡ -î /3b - \b-ô, b 3F, Y1 - 9h
- - î 33 IW - -î DEd 3 k-3 t - - î /
g k0 : - - î 1, @-7, 3 e-î I e-
î YG R , G - -î F O - -î 7 b`-!
î B-î 7, ^ zAb ! a-î B wAa-î
Ñ bb - -î DEF, W a -î F h3-î
F Ó î
/a f© : /ß : Y : O - , 1±- f ड़ £B - :, 5 9,
Ra : Ð - -f ड़ 7 û - f ड़ 1 - -Yf©
: - -f ड़
-Pa l 9 - - f ड़ $ड़- 6 - -f ड़
3@ Ð -f ड़ ¡ड़ A¡#e, -f ड़ 3 IW - -f ड़ ),
H Ã - -f ड़ Ä z - -f ड़ l I * - -f ड़
) : - -9 -f ड़ -1 Ð 9 k / - f ड़ £©
h3- f ड़ 3Ä4 A¡ - f ड़ 1 - - f ड़ A¡31
- - f ड़ 7 > I - -f ड़ a : - - f ड़
a bb - - f ड़ 4 = , k - - f ड़ £Üड़ 3 - -f ड़
f© e - -f ड़ z3 - -f ड़ ^ , - -
f !1ड़ W1 Ó f© :

@ k YP _ : @b : Y - R Ñ A Y a ' -
: æ b - 0 - R kA É H
/0 : 6 > ao /0 M - *H AA !
/0 1a = = 7ड़d1 : kA - O (]) 5 .7
0 060 b X6! Uf / bn6b k -k M khb ~ ¿| R y / =
- ) 3G ! - / ) Uf 3 - R A|
0a A b X6! Uf U U0 9 a M Y Y- -
(7ड़BK) : ¸X ' N Y : - /0 : z
Y,
, ^b, %( , ¢ ÆF, , 9Û, ¢ ., kA 6 : 1
! 1 R AA ! /0
/ ! - : - : YA @ó -u: A k-
. R b *H AA ! , _ /¢ -/¢ : /¢ -/¢ : a
b G @»# ÞÔ . Y º[ -( oW a
O¿- (]B) b ç /0 ÒB-ÒB æ ç ã @»# . !!
_ /¢ -/¢ 0a R ÞÔ ' Y b u:
m 1 Nj b -[ ' æ - /3v# b /ç ° ¢n
lvii
3â H , /¯X - h 0 kYl @i#4 * 0
IA kYl 0 _ @( - \ Y RB o , /j, ç
/ û§W Y /0 F b A1 n - [! @1
a ]
! . 1 F @»# /0- Q b -, - !
. m p! , b b n6 m , b ]6-,X k# FX -1-
-1 kA b n6 @ -- R 6: ! Y _ FX k - ¥»#
/0 * kYl , @»# W /0 AA ! ¥
ड़ 0a Y3X b%>
! ç> /½ k - y / 6 Uf
Uf W Uf 3 YP /a ! o _ b%>d A @A -1
q-q Y k H * 13 , 14 b /a ! ~
( - h b- ) *H 0 kYl z - m U
1 (3 0¿| f 2 (- b ) -1 kA kY : ! yz - :
o ka - 0 A1 / /W Q 1Á! h!b z[ '
Â
! A DE6 M - u - R u - R x H o b
A1 4 0 - ° ß A -Í 0 _ 13 , 14 b b-
b _ p! * 0 - Y b- b - v: n! A >
! 0 : - C Â 0 - 8 ! 1> > 1 Â 0 a
b- b b- b- - R : ! ! a , _ Y3 :X kA 6 : 1
! CF
3 : b C F> /1ड़ ^ : 0 0 e _ Y b
: ! FX 0 16
! g p! yz / A -Î1 -( k3
¿| ¡F :
-3M1 ]6 _ @- FX a y# 1 Q b
z DE63 ß A1 - 6 0 /"#X6 - h ( 6B! b) ,
chb q þ| * B # - a - AA ! /
F Y
kYl X ! a § a k6yz -Í 0 _ X ! Q
X ! 1Á!, 2, !7, b 3 k A
! ) _ À6 Nj ÞÔ C
A ¿| A
¿| X ! R A _ Nj q# A1 z H
h!b ¿| * / /0-
ka h!b ‘‘ò } A $ ò } -È _ ~ ’’ ( ! _ ~ ) /a ! u
ç - R RA < ड़ H * ç ò n ^ H a ç - R -
< ड़ H * Y ò n ç A Y t A . _ ò
n ò n - / H Nj A -‘‘ A ~ -È ~ @%! ò } ò a
- Ó! - ! ´&1! }’’ /a ! ò - , ò - -
<
N h' 0 _ /- u Nj /Q¥3 H 0a ]6
- :> -[ ; ~ Y ~ @@#[ z /0
L# -: u- O> H /a ! -O> H
ò 1 h!b: u- k H /a ! - ]f bØ ß ड़ H R1
T O> -6 ! O> M -8l x H /0 6 3 : : k a
9P -: Ô j (D ) - H /a ! ( ) 1 - u
H
RA h!b , . /0 _ ò - u H, * W ò - A ka
h!b Â . Â t 1 /Qq /0 ! - 6 - R ¢n
/QA ç 3 A _ ò - - <, A b%>
! /0
A ~ @%! ò - - :A kÈ /0
lviii
@ -B h!b - DE6 ( A §ड़ $ A ¡ड़) o 0 Nj 6 ò n
ò n 6 kÈ HY 4 1 ! > a DE6 -n ' /K
0a -%> X ! ç ' z çm - Ó
93G ! - R kÈ H /0--R t § X1 a -Y - - \ p! - .
Ø Nj 9n - [! ú a /- @ /0, (1 -
Ya Y Â A1 - Nj /W M @ /0
/u ,- k 6: _ :
! /R -s - ð - R / H _
Ó b @ a - 8
! - @pp k ड़ $Ó . 6
!
- \ ¸ b \ h DE6 : k a ! b%> A Y Nj
! (1 6 Y F! 6 1 ! Y HYÂ k 1 - n6 °
ß \ .o| R 1 ) \¡1 a \ a 1>- >, p! @p
c )> , M )> , : , D )> , Y k , @æ -

. R k Ô : :
! 1! @-ß q /0 1a , ,
GÄ , £@◌ॅA 3 k /U b @p[! a DE6 F-
! -
)> H Ó /a ! I-- b Y : 1
b DE6, 6 ! -
k 9 ) b - m - - @p b-
-( Y kA 6 : 1
! Y Y- A - R - R U a DE6 0 _
- - y1 òf 1 , 7 : , £¥ b, 6ढ़BL 1, f ड़ W1
:
/%
f DE6 _ ü - OB : AA ! /0 * - 6 : 1
! k Y $!, 7
_ - R k-[ b, ,
! «F, Ä1, !2, ]6 -1» ( ì), ,
4, Ì, % ,, DE6 R ($( ,1), (4, W4, =
ढ़BM!, , , , ;, =/, ;,

, Y 3 0BÆ: B z F 1a- 9*, AF, :, GaF, N, YH,
! /1 k (1), , -Y F, ¡#e, $$, { ({), 7 4, ¢,
CF k - G _ -Y F} F- ! F Y- Y3Y2-(01ड़, 89 !14, 3F F
- - . -- ' /1 9 F A* /0 _ -k -G
DE6 Y3 )> /0 U DE6 - ! µX , C ° -`
¤B8 *1 - R :6
! A -X ! AA ! Y CF k F
CF k ¢ - G F / + ,
! FXa ! - R 6: ! A* /-3
F6 o - n - ! k / ,# -Î1 - . - 1 !
(3 hÂ 9AA ! 9k Ô R B o ° bn Cq ~ 16 YY :
- R kÈ ' * U @- Y @A - kA 6: 1! - R 1990 *0 a B
$!-" .! ( ? "# _ /. b- 0 p! /1, 74◌़
Y 0 6 : 1
!
/ z /. b- ) )> \-/0 1 /a ! ~ z 1
/a ! ~ 6 )> - É - 0 1 ! /1 ) $! " ,
ó- )B : ! 3b B /0- F ò a /ç (0!)
é¥p - G Â î , : ) I b k{# - R /m
Â . 0 î : t- t P 3 1 : h Uf
Ov Uf 3 : : 1 s: ! - 0 t 3 : : G FXa! DE6 0 A
) Ó- /^ -/^ - p! . b%>Q- : ¢
! F YÄ¿|
Û> @a k0 kÛ> v Uf - : 1 Uf t
% 9 9 . (ç) \ :Y -©| - 6 ! A M YÄ¿| Aj3 !
1! 0 A t 3 : : G ÄÕ kA-k- R 1 k !
u kZB ' @pp - H 3 :- 3 : n *H
F Îb} - : ) - *H Y Y- ) ,#
Ä u Y\ -ड़ 9!, 3 ! 9! C ..1! (ड़ 9!
lix
1 Uf k-[ 1 Uf 3 µ R K /0 _ 3 /a !
/U b : [!
! - \ : ! ^ 0 A @A h- /
91 R Â . /0 t FX 31 µ Â H Ó ¾ , / R
$-
b31, s631 a CCC 108 3b / 3
! 1708 *0
Ã, , <-Ã 3 ! m 1 _ × : ! -k )
\ y/ 3b! 3 m h!b Ì| Â 3t - R (k ) kÈ '¿|
-R m . 3 - R : ! R - R £- @T - A H1 !
/a ! @--Y- b -/e ç k{ ' R v ) 3 !
: /- £ ö £ ?4 /e- \ - \ B 1, ^1 6
a z
z R - M h /0
y0 Y¡ Uf - ) - -( Y : \ IT - Ì 0a
- R / kA G î /k °, W , fb ,
- - U p ! y > X ! Y c - Nj 1by 1 ॰ Fv P z
k3 _ t3 Nj - ~ 3 Y b - ¥ P _
k - R 03Ö ¿| F \ h ~ /1q ' 0 Fv P kA 6 : 1
!
ka } , p bn kÈ p ! -R 0 - /3 a - -
Nj b AA ! X1 /0 v ka _ ड़-Y DE6 v )>
0 y0 v Uf / u1Ô, - ÑX FX F -[ ' 13
!
w' / - Y / fB8 - -- fB8 \ / fB8

YP -æ a y0 v Uf /. , Æ- fb 0 3 :
b¥ P ऑ %2B ' / @3 - Nj A61 2
Ñ y > * ' -Y- R / F - : 3& Nj / - !
¿| / 0 y0 0 Y¡ Uf, y0 0 9v Uf, y0 0 9¡ ¥ Uf,
y0 0 O :v Uf y0 0 - :1¥
! Uf ) /3 \ CF Y-
- y0 b16 Uf ((9009 ¢1), y0 0 Wb3p Uf (- ),
! y0 D v
Uf ( ), y0 v Uf (-(A p ! ), y0 212 : (q1 É! /Mn), y0
h16 P (k A T n) N /W yu ' _ F C[
¿| 1±a AR 3b
R AC!
-k q hb-hb - k Ô A Ì 0a \
- :> Y|W 0a _ 31 \ 43 Ì /0 * 3G ! ¢1 - :
Cd>1 b b Cq ~ é¡ P, k-[ £A P A1 b ú Y
- ú - }ya ! * -R W Y^ /0 C £A YY : -
ú 0a Cq µ) P b A61 (3 Cq ~ 9 a Uf
(3& F kÈ) /3 /M 1 (3 / } A0 Cq ~ /b k0 ]5: k Uf
q Wò b /° 1 (3 6G1 /0
CF k B ÒB0 î4 Y t Ä X ! : ! Ñ Y 0 Ñ t
/0 o - 9- / as : ! R £B : _ - R «F
B Y- 0 ° b t /0 bn k > P U h
37, /9, j-1, /l- : 3 R /0 /9 - - R £- F -G Y3 )>
t 3 - R Î U 61 : ! × : p
! : _ - (- w[z
bX1 /a ! Â ) /Q Â , -A1 ! Y, - ( -` /- kÈ H Y| Â
., ., /Q! H 3) /0 £F, 8, ÃF, /-,! ,
F @Æ7 /0 ÃF -×p- ! : } 3 : : DE6 0a-/8
/ ड़# f ड़# f : Y >a P Æ-p, !% C
FXa! ç 0 - ) - - - µX 0a
p! b q -Y @p bn Y - 3 kÈ W 0a, - n @T: !
lx
-( Ì 0a C YY : - - - R üG ÑX /8 : P Y- b
bn k /: : ! z Y¿| C A F> -ÞÔ
! C ~ -3 ! ]6v, ùv,
av
! v C k Ô Yढ़¿| ]6v C - ÑX - . bn
kA-k- Nj K1 m ¿| æ - -( ¿| F>°1 C
.e C ( 00) kd0 4◌ॉ0 Ðe C (* @A1)! -3b1 @ó 3 YöW 0a
y0 0 av
! C c#Ô F> (8 ° 6 : 1
! K1 m , kA1,! 5!
eK1, 3 - m f /ó B ± o Y - a ! -
' 6 : 1
! - a ! - : X 0 c#Ô F> ◌ॉ0 kd0 g#e C /
° / 0a 3G ! a eK1, 3 , p -
k A -k - - 6 ! A ´ @ó 3 Y -! 7 =
- M / ° t 0a 1 - .- -` -3Õ
(b ): k DE6 _ - z b (W b /a ! ~ - R ÞÔ
,- H) DE6 -`: ! 0 * - Yड़ - :Ð A-A )> Cd>1
DE6 ) 3G ! - ¿| 9 ) b 0>01 Y Cd>1 )
b b- - b- -1 - R (1760 ty @) = 1- HYÂ
A b Y M _ DE6 a - R Y k- 0
Y £-£ ड़Â / 3!n ´ b Y Y- B
1 61 b /0 O 3§ : 1 1 3 (6<) ? 5 $ !
k- -k b ) / (I-0) 0a bn k P × 1
-3b1 - R 6: ! f /0 t 1 ! b
/ b 9È YP
"#
Ä1, !, «F, (4, Y 3 È Â . Ä1 _ 9 ) b
0 Y DE6 z Aî ! /0 Ä1 ¨ 3
z kA b v /0 I - R /U b _ 1 /A - R ड़B . #!
/ -n v h : ! h 0 k Y B ß 3OA H
0¿ - s ) : ! a /ö
6 a -k31 A Y¿ ) ]6!
^ ï -ï a - R Y k- b k /W 3, (ड़, O
3 -9 /0 ड़ - R Y: 3b O - B a 3 k B ' 0
33
! v b Nj v b b 3 È ' C '
k /W - GB a )> 9 t /0 a X ka bX A
cd e Uf b Y- 0
F
! : 1,
(F) : 6 ! /1 B é F k 1 YP
t /0 M )> : aob 9 ) :
R -- :61
!
b- 0 aob G - -1 y / z f / B
Yö \ y t Yv h z[ * U .
q[ z £B . y1 z ' - Y B )> kA
/0 _ : /0-
‘‘ 0 - \ N- # ]
"# ^ N- ^ ]]’’
_
: 1
æ 6 ! ; Y :61
! µB ! 6 ! /0 _ z 6: ! Î1-!
9 - / R * 3» - R * U . ¤b B q[ ' £ R
* ¢3 ,- k1- 3 G - 3 - R z ' G
- Wò - F ! '¿| A Y3 aF O - R 6
: 1
!
9 ) b / h . )> Y - R -Bo é -
3b M* b- 0, _ Yड़ k - n 0 1 z[ - s
lxi
@T Ì 0 -[ - Yo - - Ì 3 :m k 1> a <# 1
k ड़ - R - s @[ Ì 0 bØ G3b *H kb
@»#1 ç ' F
! k 2 / ढ़~1 Nj kb 0 b - R bn kÈ
° U Y b%>a ! a -` Ya 0 060 e C -× ! 0
- 3 ()
! / @ó B ° - Y 43 0 0 0 60 A>
:, 0 0 60 4 9v Uf -y % 0 z 31
!
Ì / )> k b Y /0 t )> - ¢ /0
ª-\ k 6 / !
! / @ó - z 3OA
/0 X ! } -Í 0 _ : ! n6 /0 te - R ka ! _ -
Y-Â Y / : ! §6: ! - n a F ! k : } Ã @- )>
/0 Ñ 1 k - , Uf, Ã m / /0 /, Ã )>
! - a * z ka
! Kv k-[ ¥ Y[ te - R
0=|
/ } -- R 4 ! @»# 4 /0 _ Q b - - ! 6 -B
Þ1 ¾| a P PF - -k - f 3» - î YF b - /1 y0 v
Uf 9F> a Cq _¡ Uf C _¡ YY : / /° 1 b, Ô
!
a - - n6 ]zp 31 \ IT 6 Ì / -y! ¦ a
§6: ! - \ - - -n k 0a -s6 -o 1 k1- - R a
DE6 - -n k Â /0 t (a kY ) ° 1
" ` -.
= BD " $ a, - -:-
Q b - Y _ F B /0 - R ढ़. F

Y 3z 0 R 1, $
W F Ö 6 - [! -u _ b%> - R / 0a
F - R /-/ b kÈ H | Nj ç k 0-
, ( (9) /a ! ~ ka } b -- R kA _ : ! b
R - R 1 - 'B b : a : 3 : /0- : : 1a-I3F --, %
F, 1 ड़Ì - , 1 ड़ ¡F, 7W 1 @1 b1F
-Y Îb} I3F, %, 1 ड़Ì, 7ड़, 7W : '
1, F, - , , ¡F, b1F : a 1 R -- ]ड़ 'B
U -- : ]ड़ 1 #%, - : -- : Nj - :
=
$:1 5 ) / F : :
! ' 0a : Y3 Y R
) : W Y> 0a : Y3 ,X F , k(
'B
! ç: @36 yz - (/.) k /8 : b ÃF Y-
0a AA ! /0 _ C k0 á 9 ]6v, av,
! ùv, v} )
, . =4 9 31a ; -- I3F - R 31v 3 ; 1 F> 9 A @,
ç h-/8 : a , / :, C /8 : ç _ á C - R )
k-[ 0 R 1 Nj k0 (k-[) á . k0 k-[ Kd a k0 á
\ A Y (F>) , ‘9 ’ !7! "#, F> W ‘9 ’, 3 :t F> W ‘9’ / ,
/ ‘9 ’ / Â 9 R Az F> /0 - R R /0 )
- R /a ! ~ ) : ' - (ड़B1ड़) 9! 5 9! . =4C : $! %5
P F> k0 á / Az Y 31a P ;> () ' R 1 ;
;> - nÈ z /0 R
- R /0 -- I3F - R 4a ‘3 ;’ /a ! ~
4a F>
31a / YPY a _ 4a ;> C F> Az
lxii
1 /a ! ~ ;> F> R 1 4a R ‘3 ;’ 'B R Y-1 C g
!
0| R 1 _ 1 F> /a ! ~ ]6v3 A 1 9 A /a ! ~ 1 F> A F>
0| R 1 9 R /0
¡ç-"1%: =- 9 R /a ! ~ 9 z _ /0 Y
/a ! ~ B F>
9 t /0
/$ / , $: C ~ ]6v 9 .e Ðe7 Ü h¯ b - -- I3F - R á
9 3¥3 ; - - - R Ga 3 ; 9 A ¤bÀ 1 \ U ]6v C
g
! /0 A 9 A /a ! ~ B F> /0 )
@»# /0 _ K - - Y1- - R / 9 v g 9 É hþ
D ‘K’ /a ! a ka F> Y1- : - : / F>
v - R v 3 Y É h N Y R F> \ @»# /0
/ , $ढ़BL #: C ~ .e 9 k3 f k0 ¥ 9' - R ड़ ( =) 1
0 060 A8# 9 8 ; 2-` - ड़ ¸I - R ]_e 3 ; F> 9ÓA Yó: 31
................
C .e ( , kM @ó K1) F> '| k3 f k0 ¥ g
'| 31 _ k 9Ú : HM1 A8# P Û> 8 P F>
0 a 2-`
GÄ : ड़ : ]_e Uf
;> () 0 YPW
Ó ç 1È! /0 @ ! - : b /0 1 6 - R
‘K’ /a ! ka, ‘"’ /a ! Y3 Î - @»# -È A U /
!7 !7! "#
6 - AA ! *H /0 0 060 /a ! ~ HM1 -3 @0 -3M1, 10
/a ! ~ 61 ç 6 ° 1 6, cd0 /a ! ~ cd 3! cd Xb%> ° N A1 !
/a ! ~ > K ÞÔ , ! A /a ! ~ !b%> - 1 3 N Y b
1 3 - :A b /a ! b , 6 ! , ! l , p , -kÎ1
- , , m , ¢¡ , », Mn ! ,
! 6 , k , 13 3
ç /0 R F * -B /Q- X1 a ç
- R ka @»# ° 1 @»# ç : ! *H / 'B - 1 !
,- Ó- 1
F, CF, 2 (), / (/.), 9 F, - :1F,
! Ü, 2 7 =ड़ (b F), 6, #*,
, ( 3 @»# ýO 3 - R . /0 _ , )>
/m /0 t - hb 3 : ! hb
- R *H YP 0 R 1 F h¯
9 F h¯ F 'B
" ' , " RU

1p!
! (3 h (8) -×æ ! yz a / - ;?3 @ - [
A Nj 31 R 9 /0 U 3b! k6 ! ) Nj ß3b ! -[
H /0 : b%>1 ! A ç Nj a ç k6 Y-Õ ! 6(
! #(
aç } - b%>1 -1Q- - - ± - [! a
(1 - ! - \ qOA ß3b! -a ! /0 - 1>
F - - - R Â \ d -3 - - - ! 3- _ h!b kÈ
/0 a ° /° 1 (3 /0 -× ! k- R
1, * - n6, b[ 1 \ 9n Y -k¢
!
- a / QØ M / kÈ Ì0 DEF6 . /0-
‘‘/Ó h} F6 DE631} DE0F0 104/9, ¨@#3 F> ° / kÈ @»# /0-
k # / 4- 0Ñ0 0
-1-4-46-1 3 M QØ - kÈ Â \ /\
lxiii
Ì /0 - / *H NjR - Yó\ - - 1 3
t /0 t -B b A Q j - R Y /0 - z F S ! Ht ¾
3b R QØ \ /4{ ¾
3 R ,- 3b H -dX ¾ _ - ° /
! .1 NjR \ - \¡1 -p . ¾ /, Ó _ 6: !
1 ! , C B /0 * z , u - R - kÈ ,
1Á!3 ¨X6 _ / b - k W 0a -?
!
a B - - /0
k- ¨X ) ° h . x-1 A /0 * :d /0-(1) 1- u y
H (2) - O> k H (3) u - : ! - R 0U m H * ò n
- H } u - : ! - R RA m H * ò n - H
/a ! ~ /- u - R - ! /0 ‘‘ A ~ -È ~ @%! ò } ò a
- p#! -´! &1 ! ’’ ,- z YP H R :d ç h :- ò } A $
ò } -È _ ~ ( ! : _ ~ ) 3 :B f H /0 òf òf -
3 òf òf Nj òf '- R òn - : ! - R u 0U
m /ñ 0a òn - : ! - R u RA m /ñ 0a R u - R
/ :a ! /0 - - /- u a ! /Q¥3 . 0a
- - - R
! . /0 ò n - /
,- k - AA ! 3 /0 (4) u-1 D ( /a ! ~ - 1)
- H (5) a - u H (6) c#Ô \ "11 ! 11
Y ¸X6 Yh ÒB H (7) g I3 Y - R H
]6- :> ;Y ~ @@#[ -[ b%> ! - -v! ! /0 /, Nj
@ x 1 -` /0 ! Q b -[ Ì0 _ ‘‘.’’ "
- ]6-,X - . f /- H 0 - (- ± 0U) C , Y3 -
]6- :> 6 H ¾
- h!b > @K#4 /0 @pp ]6p - R 6: ! - kÈ H _ - - C[
/ -ÞÔ ! n - a } t - - te k(b a Â k# Ab -
/ 9A 9A -[ \ ç z hY o @æU /0 / -Y -[
ç n6 - - kÈ Nj u 1? A1 @ H R 1
b - Y 4 16, (, qF63 h' 0 _ b
b / k1-: ! . /0 16 13
! Fp - k-
) f 6! Îb} bÔ - 4 fb% W 0a
' ; bcU % d`#e]
fg % > #hi, >]] j - 1/7/12
, / , $ R b - ~ b K f 2 A > ! - Y
k - 1 Y z - : o - \ kÈ Ht0-
b# k1g# f} n * /W Nj DEAé
! yò
316
! a! ! - : o k ! a A k f ]6,X6p3Qz} k p(
34# > ! -1-11-21
/a:! -1 DE6 n>1 ) /-" - 3 6 Nj
/- f ]6-,X A - Y Nj -` ¢ HY o
k1-: ! b A1 ‘‘- : o’’ z ' 0 t ‘‘- : o’’ f u ' 0
£ ड़ @m Ì 0 b X ! A¿ A _ :
! /0
<# 1 @ड़ - R - 0- H1 f - b hb-hb
1 Ì . ‘‘- : o ’’ *H Â . Y ? b%> z[ Ht
R >6 - B#b 0, 3} B GB AA ! Y /QA
Ó C @p[! a 6B! b b- 0 Â - h c -
lxiv
Mn
! 3 b%>! k-[ ° a @M1 3- 0 3( ! - R -¢A A1 /
O : 1a u - R / Â .¿| H bD Y :-F6 R: - R
_ /- 8 - R @m ' 0 - R 3G B
! '¿| -È 31 - R
g \ / [ \ C1 A / g\ *H 3G B ! '¿|
p! \ E YP b . k 3 B b v : Nj a
[ -9 * a Y Â ¿| 3G ! Y . £ X ! -1
: Nj v . û : _ 3b 3 ' Â X ! k .¿ U .
X ! - R YA Nj v X ! z . 3 : : O¹ £ v - R
km ¿| m 0 / q ° \ ð - :A
h .¿| t 9 t / ça . 6a ! 3Y . /\
-[ Y ka ! - - R ¿| 3 _ k1ép 0 ka k1*
,X -[ ' A Â > 0, > y A¿ _ ,X çÈ
0¿| ,x k1ép ' 0 Fé / -Õ -1 -ÞÔ! 3X b%>
! !
Uf (t CF k Æ: - 3 : b C * 0
/1 : HM1 e g
! 0) b6 / -Õ ¿|
:
! GB k1ép > ‘‘ A y ’’ \ Y3 ‘‘ ! A y ’’
h| £ ,X ! -[ '
@ GB - R k - h / c ° DE6 ) \ >
) \ o s :
| _ ! - o : ' - R _ ! ) Â
/0 - a DE6 ) 3G !
1 ! X ! R A _ -
DE6, n>1 6 ! 1m - b A1 - 6 - n6 31 - (8 ç\ h
ç b%> ! Ha - ! n Nj a /- - R y
Y DE63 ß a A1 F A1 ç - - R
:X ' Ñ (¡F) 9! %M1
= ]6 ' A1
F o : ! A1 -v! ¾| /W , bØdbØ '¿| : !
-( Nj - ú *H H 0 yz hY /^
0 - h -
_ 31 -3M1 ]6 \ 'B 0¿| -v! 6d
Sd /0:
v#v wu bb b x ! (1019)
F6Õo ¢ ð ~
y b é3W 9F #
C uh ç!3 1
bu :
! }
C h× T: :- h
1 C b- T }
~ - : : - 1
:} 9? } C - h }
6B! A: 4 P2
C ]6¢pf,1 w[b1
- Q XGT 1TQ! çn!
Aj1éjé
! k ój[
! A3 f" 1 3# 3; ~3
: ã g ¢fB f cdTd H 1B bb} A AA ¢} ±
]6 ]6 v vd3 3- - h } 3; ~4
lxv
3- C - h A1Ap#
! ]6W -Ã, ]6 a ¯ Ó 3; !
A6a
! 5
1!ùq# bb -` b x !
ÛXÕ wB - : :
$ 92 F - h×
= h -
%h! b}6
lxvi

42 1971 ॰
ड़ ,
, !" #$ , !" %& , '( ) * !" +, -./ , #' - $ ,
! * 0- 12 # '" - 3%& , 4 5 6$ (#7 ), 8 - 9(
:- ;<= 3 > #' ? . : ' @- A 4 !B A C #D<E
FE * ( G - ' # # ,#1 . H4 - I , 5J , K L G
- M N#E) ' O P ) Q◌ॉ॰ # .. # - 4 RS # . E S G
- ' # 1 ) * ' 4 RS ;<# # T- %? ,) ,- , S U V
W -X 5 ' ' # 'G -.- %? 5 ! I YS 5# *
ZS [E # ' \ ] -5 # ,G ^ 1974 ॰ #_ 0-?
`\ ] * 5 a# b 1 G I ' b cd S) e \ f #3) G
? K g , : !" * -5 ? ड़ 2 O ?
' , * 5 \ ] Oh
@ ? K 1 i Vj" @- ? `\ ) * ) k ' I 'b V ? '
* 'l # S c # ? m n o pE f q= K 3 ;<= -
, n#. fV - 4 -, b r# 4 - I s sd t f 4 - 9(
n %? 5 ' ' 0u ? v , !#w # Ô 0u- %? # 3 1985 KL , : '
( * x4M y ': - .- %? m Oh #'- % A ' # 4 ' \ ] 1G #'-
z? V.] { x . X7 | ? 1 # `\ * a u \ ] ' !# %? }~
Oh |- %? = [ c 3 3 '# - %, -
0- '? : ' - ड़ Ô 0u- % A ^ 3 ' A A -8 5- f
\ ] -5 ?
14 # 1998 ॰ B# ' ] 1G | %? " !" V - -,
E) -G - %? v !" = 1 h .- # V ,G - %? , # V] #
X * #'- A : ' 1 !" * E 4 - 3 ;. # ? 3 #E
@- % # 3- - ) * , , O: ? Oh #'- % A -.1.
750 !B M N#E) , P ) E # E u r- 4 E ' # ' # ' A
, ) 'E :- %
# : ' ,M - *, 5 f !B # N : #'-
, 3 ?
*' (!) 1 #!# - c .A b r# V | r # . #'
V # .# - #E ', # !" ) # 0-- * . ( - ) 450
".$. % & 2008 ... : ' !" P #' o pE E h ' V:- @? !" 5 . 0-
I 4 1 # ' -), j -) * 4 RS 1 . * V 0-? - o pE V 4
h ' # - ~ H k Oh #' , O) 3 |-?
K g , 0- ;# ] 3-
- ( E) , ', , , !# , %%,
n- I 5.ड़(, ¡ , 1 .-!) o pE ;-~ h ' ¢ड़- |-?
lxvii

: c -£ b r# L. b r#, ¤ c b r# V

, ¥ 30 (11 %) V nc V( (7 %) ? 1 ) r # 8, ¦ c 4 -
(n ), L " , ! ( ) ), 'K c c§' ¨# V 1 . - V
- - © #'-?
: c ùqª r # , ' L0 ) # )E V ' L0 *
?
! "# : -!" , x * v u:
< «] ;, # '. : % ) - c ¬ # ) ‘‘ 5) ’’ (,
-, '), c 4 ( ¬!#, ®#, E) ), c ¯4 ( +, ¬!#, ®#,
E) ), c ' # )E (' !#, ), c 4 0 ¡ (' !#, ), $◌ॉ॰ d॰
c E b r# (ड़, '), c ) 4 c (]!#, '); V c ) ;°
- (+-c - ±# )- . ' ¤ c . , !S 3. 1 # # I
!S t) a. m I nc ) , 1 ² 3. # r # ‘‘'#’’ V '# ! ' (..
'# ¤) N ³ ? ] M I B# 4 RS <´ L. §, I
µ=') L. # *j# N#E > ¶' ' A-
‘‘$% &' () * + ,+* -./’’
" - o pE 4 I ' !B E-

‘‘0,+ 12 34 567 /’’
# 89 : ;, 1420 /

< = ,> 2012
lxviii
AA Jh xa x.ks'kk; ue% AA
: caxkyd 'kkld oYyky lsud egkekR; % flagkJe la ohth
(1150-1225) 0 egkegksik/;k; gyk;qèk% ¼1150&1225½ , lqrkS e0 ns;hd% , lqrkS
0 ! " # e0 tk;hd% , lqrefgèkj% , lqr xkaxqd% , lqrks okxh'ojA ,
$!% !&'$! !($) "!* + ! ,% lqrkS jr~us'oj jkes'ojks exqjng l¡ folj nkSA jr~us'oj lqrk
!&'$! '$! 0 0 0 -$! 0 egkegksikè;k; gYys'oj e0 e0 m0 lqjs'oj e0 e0 m0 thos'ojk%
0 0 .$! ! + / 0 ,1 2*!3! ldjk<+h l¡ vuUr nkSfg= lksnjiqj xzkeksik;Zdk% e0 e0 m0
45
6 0 0 0 '$! !7 ) gYys'oj lqrkS jktw gyèkjks x<+ csym¡p l¡ joka lkdw nkSA jktw
89+: + ! 7 ,% !7 ;
* <$! *; lqrk lnqikè;k; ;ksxh'oj lnq Hkksxh'oj egs'ojk% x<+ fu[kwfr l¡
=$! >$! ? 7 + @! ,% <$! fo|kèkj nkSA ;ksxh'oj lqr okjkg dqtkSyh l¡ èkhjdaB nkS vijk
! AB + ! C , /! ! ! okjkg lqrkS jfr dfjdkS ofy;kl l¡ Jhèkj nkSA jfr lqrkS gksjs
!D + ! ,% ! - EF D uksus dkS dqtkSyh l¡ jfodj nkSAA gksjs lqrk ef.k 'kf'k ckNs Ñ.kk%
AB + ! ! ,%% - G H IG txfrl¡ :n nkS% feJ ef.k lqrk cklqnso dkenso t;nsok
+ J* , G ifupksHk l¡ foHkkdj lqr cqf)dj nkS ek.Mj l¡ egkbZ nq nkSA
KL + L! ;
M! , N! + O * ; oklqnso lqrkS xksiky% ek.Mj l¡ ?kksèk lqr gfjikf.k nkS cgsjknh l¡
,% P N! + Q !G iwj[kw nq nkSA feJ xksiky lqrk j?kqnso ckcw f'konso gfjnsok
, >!* + 7!? 7 * ; ,% P !R
; 7 csym¡p l¡ eqdqUn lqr pkS0 Hkokuh nkS >ksaVikyh ofjgjk l¡ egknso
! 89+: + SAT U0 L , nq nkSA vijk xksiky lqrkS y{ehnso Hkonsoh èkjkSjk cfy;kl l¡ gfj
VW !! + * ; ,% /! P lqr 'kqdnso nkSA feJ ckcw lqrkS euksgj% ofy;kl l¡ xksfoUn nkS
X L Y! + ! Z ,% djegk l¡ HkokuhukFk nq nkSA feJ euksgj% lqrk pUnzifr lHkkifr
7 E! + P T , ! + bUnzifr txrifr i`Fohifr efgifr èkeZifr;% ikj[k.M cgsjk<+h
L [ * ; ,% E! :\] L l¡ iùikf.k lqr _f"k nkSA ekuorh iq=k% feJ txrifr lqrk
^\] _`
6 !?N uUgdw ckcw cPpk dk yxek tky; l¡ HkxhjFk lqr ;nqifr nkSAA
>! ùG ab ,% 31 feJ uUgdw lqr fHk{kqd% dfj;u ifupksHk lW ekèko nkS eqjktiqj
c7 7 d + L![ [kkSvky l¡ lqUnj nq nkSA defyuh iq=A fHk{kqd lqrkS udVwd%
;
* ,%% c7 Le; !
jtkSjk ek.Mj l¡ x.ks'k lqr crgw nkS oHkfu;ke l¡ uuw nkS
KL ◌ॅ , S!3! fg + T! * ; ,%
ckygfM+ iq=k%A udVw lqr ckcwyky% efg"kh nqèkoky l¡ nsod lqr
31% Le; W7 !B! N! +
udVw nkSA
h i , L + 7 , 31%
W7 7 b *; + W7 ,%
jC 3!: /! W7 M [ k iksfB;k lqyrkuiqj % vijk udVw lqrk flf)ukFk oLrhyky
/:l 29 + ! * [ , fg vpfEer ykyk lksgmuh l¡ ujifr lqr n;kukFk nkS [kkSvky lW
◌ॅ : * ; ,% > 31 m n 6 epy nq nkSA gseorh iq= lqrk'p /kS;Zorh ân;orhdsaA vkn~;k
o* p % g@ !/ ◌ॅ q7 L!G & f'kok gfjve lW eUuw lqr fgeHkj.k iRuh feJ ckcwyky lqrkS
7 S 9: r /Ts + T equhyky mfprykyks vUnksyh tky; l¡ uUn dqekj nkSA vijk
A! ,% /! 7 :;l /t ckcwyky lqrkS pqfEeryky vfèkdykykS fujowfr ojghl¡ ij'kh
! 7 ! + ! ,%% nkSAA
3! u v7 !: _` F 2($! Jhiqj ns'ks Qwyljk % feJ i`Fohifr lqrk dfo èkus'k lkses'oj
!($! w0 xW7 + L![ y; , jkes'oj iz0 NksVdwdk tky; l¡ HkxhjFk lqr cUèkq nkS dule
N! + !Iz T * ; ,% ù{ 31% ek.Mj l¡ jkeÑ".k lqr nsodhuUnu nq nkSA iùkorh iq=kA dfo
F @ ! w0 | } b ; èkus'k lqrkS fo|kfufèk jekfufèk iz0 >oukS efg"kh cqèkoky l¡ ohj
+ ! 9 [ , /! *!! + G *; lqr mekukFk nkS vejkorh nfjgjk l¡ x.kifr nq nkSA èkuorh iq=
,% 31 m *; 6 ! / 3! ! lqrk'p nqxkZorh rkjkorh vuyiqj djdgk l¡ Ncuw lqr fp=èkj
+ ~ 7 :1! & Iz !%% iRuh , lqr Ñ".k fdadjAA feJ fo|kfufèk lqr ef.kÑ".k% us;ke
@ GIz F AB + !! S dqtkSyh l¡ èkjkèkj lqr eq'ku nkS mljkSyh vy; l¡ ikBd esèkkdj
जीिनयोलोिजकल मैिपंग (४५० ए.डी. सँ २००९ ए.डी.) – िमिथलाक प ी ब ध /1

, 9 Y / + C (! * ; ,% 5 m nq nkSA eksrh lqrk'p defyuh okyfg Lusgorh ds ¡A vijk
' p {+% /! @ # fo|kfufèk lqrks rksrkjke iz0 ij'kef.k xaxksjk cqèkoky l¡ nsoÑ".k
# ! w0 !G P! ; + Iz lqr rqykÑ".k nkS dVkbZ l¡ 'kratho nkS0AA vijk fo|kfufèk lqr
Iz , WO + ,0%% /! @ 'kf'kukFk% dqlEcky l¡ eq'kk;a lqr cUuw nkSAA nk, iq=kAA vijk
[ A + S q7 ,%% * fo|kfufèk lqr izseukFk ldqjh csyÅ¡p l¡ NksVh nkS nnjh ifupksHk
31%% /! @ [ A! 8+: + fo'oukFk nq nkSA xksfoUnh iq= ¼fo|kfufèkd 4 fookg½
xW , **! KL $ [ * ; ,% P T 31
( @ 4 )
G Iz J]G G G ! 3! feJ ef.k Ñ".k lqrk :nzef.k txref.k feJef.k;% jktuiqjk
*!! + )G - , F AB + U! nfjgjkl¡ jksfg.kh lqr jsorh nkS us;ke dqtkSyh l¡ pkSèkjh nsoÑ".k
Iz * ; ,% 0 31 m * * ! nq nkSA 'kkUrorh iq= lqrk'p onfu nk; txkSj ek.Mj l¡ eksnu
N! + 5* L!G & :\]0’’ lqr euHkj.k iRuh , lqr pUnzdkUr%** feJ :nzef.k lqr
J]G T ! !W >! ; [ CA!
◌ॅ [! uUnfd'kksj% ijgV cgsjk<+h lW eFkqjkukFk Bkdqj lqr guqekunÙk
* ,%% G * T nkSAA feJ txref.k lqrkS lnkuUn fuR;kuUn iz0 VSuh dkS rjkSuh
T w0 D Y ! + ; [ djegk l¡ 'kEHkqukFk lqr eFkqjkukFk nkS of<+;kd iokSyh l¡ izseukFk
; [ ,
[! ढ़{ + [ * ; ,% * T nq nkSA lnkuUn lqr osnkuUn% dks dksYgqvk oklh ijl.Mk l¡
.* T ;g ! N + M [ flf)ukFk lqr }kfjdkukFk nkS rjkSuh djegk l¡ dkfydknÙk >k
! [ , Y ! + * | /! vijk lnkuUn lqr uodkUr% Hkkuqiqj ifupksHk l¡ 'kEHkqukFk lqr
* T 0 L3! KL + ; [ U0 pkS0 uksjosyky nkSAA fuR;kuUn iz0 Vsuh lqr gfjd% Mkykoklh
E!. ,%% T w0 ! ojgh fu[kwfr lW fxfjtknÙk lqr 'kkseukFk nkS Nknu lfjlo l¡
◌ॅ !* [ , ~* ! cztyky nq nkSA feJ gfj lqrkS vkuUn f'kokuUnks enuiqj oklh
+ * ; ,% ! g T Ts * 3! uxokM+ ?kkslksr lW rsl ykyh lqr J`f"Vyky nkS uj0 ofy;kl lW
Q2 ◌ॅ _ , !0 cuekyh nq nkSA osnkuUn lqrk rsxfN;k eyafx;k dqtkSyh l¡ ckck
◌ॅ * ; ,% .* T ~ lqr tuknZu nkS ;eqxke l¡ ckcwyky nq nkSA
AB + * 6 , S + 7 *;
,%
: 1 G >\] !G Qwyljk % fe= ef.k lqr egsUnz ukjk;.k% vksM+k ,dgjk l¡
+ [ ,% >\] !G 7 yhykukFk nkSA egsUnzukjk;.k lqr ckSdwd% ofy;koklh cygk
+ w * , 7 ?ड़ cfy;kl l¡ f'ko izlkn nkS ckSdw lqrk [kexM+k us;ke dqtkSyh l¡
F AB + 1G *5*! , fe=ef.k lqr nkeksnj nkS tkudh iq=A
31%
!G w0 # ! [ ! [ ; [,

[! ij'kef.k iz0 rksrkjke lqrk efrukFk jfrukFk eFkqjkukFk]
! [, ; [
M ! fg + 1 fd'kksjukFk] cqf)ukFk% flejokM+ [kkSvky l¡ cklqnso ikS= ckyÑ".k
Iz Z , | ! + * ; ,% lqr i'kqifr nkS ef>;ke djegk l¡ cksèk nq nkSA ly{k.korh iq=k%
eG 31 ! [ w0 /JG* jfrukFk iz0 HkS;k lqr v:.knÙk% lgJke nfjgjkl¡ cNkbZ lqr
*!! + ~O ! , A! ! + ? ; * ; gksjhy nkS ldqjh lfjlo l¡ [kqf'kgky nq nkSA Hkxorh vijk HkS;k
,% L /! ! A + ! lqr jaxhd% dqlEcy l¡ jke lqr cqf) nkS nnjh ifupksHk l¡
;
M , **! KL + : * ; ,% fpydk nq nkSA u;uorh iq=k%A vijk HkS;k lqrkS cqf)ukFk
;
31% /! M [ !($!*s !! ijes'ojhnÙkks rsrfjgkj csyÅ¡p l¡ èkkuk lqr pkS0 fo'oukFk nkSA
8+: + U0 $ [ ,% D + ,% ldkSuk l¡ uu~ nkSA dqys'ojh iq=A eFkqjkukFk lqr e;kdkUr%
A$! 31% [!; [ 0 N! + flgksfy ek.Mj l¡ ckyÑ".k lqr cwVu nkSA
Iz 7W ,%
# !: ! *; ,% Qwyljk rksrkjke % e>kSjk djegk l¡ nqYyg nkSA vijk
2 / जीिनयोलोिजकल मैिपंग (४५० ए.डी. सँ २००९ ए.डी.) – िमिथलाक प ी ब ध

# ! O w0 #v "* rksrkjke lqrkS ckSdkbZ iz0 rksQkyky% ekuh tky;l¡ xq#nÙk nkSA
,% ! w0 " !* ! *s # jekfufèk iz0 >ou lqrkS jkenÙk xkSjh nÙkks efyNke ujmu l¡
"G ,% xq.kfufèk lqr ifjc;k nkSA
3! U!: @ [ >$! * Jhiqj pkSjh % fo|kfufèk lqr 'kf'kukFk lqr flags'ojh nÙk%
N! + 6 * , !? ! !/ + dule ek.Mj l¡ ?kS;hZ lqr [ksnu nkS j[kokjh gfjve l¡ lkgsc
> * ; ,% L!G 31% >$! * [ nq nkSA 'kf'kHkj.k iq=A flags'oj nÙk lqrk 'kfDrukFk iz0 VsVu
w0 W S [ w0 L y! eqfDrukFk iz0 Hkxor 'kkyUèkjk% vksM+k,dgjk l¡ ukjk;.knÙk lqr
!G* , /3! ! + X0 * ; yyhr nkS vgiqj djegk l¡ y{ehdkUr nq nkSA eqfDrukFk iz0
,% S [ w0 L ? ;0 3 r Hkxor lqrk [kq'khdkUr iquhrykyks [kexM+k oklh vuyiqj djegk
ड़{ / 3! ! + 7 7 ,% l¡ oa'kh lqr uwuwyky nkSA ;'kksnk iq=k%A >ou lqr Jh yky lqr
* 31% | [ w0 t;ukFk iz0 VsikbZd% dVkbZ l¡ thoukFk lqr eqjyhèkj nkS vijk
O WO + [ S!! , /! Jh yky lqrkS j?kqukFk fp=ukFkkS csgV djegk l¡ dhfrZukFk nkS
!R ; [ :1 8W ! + 6 [ , onukorh iq=k%A lkses'oj lqr dhfrZukFkk vksM+k ,dgjk l¡
* 31% 2($! 6 [ ड़ dhfrZukFk nkS onukorh iq=k%A lkses'oj lqr dhfrZukFk vksM+k
6 [ , * 31% 2($! 6 [ ,dgjkl¡ èkjuh lqr ukFk nkSA feJ dhfrZukFk lqrks jsorhukFk
$ड़{ ! + ! [ ,% 6 [ # x`gukFk iz0 yky flf)ukFk jkèkkukFk lqUnj ukFkk] nnjh ifu0 l¡
- [ _ [ w0 M [ ! [ T! [, ukjk;.k lqr èkeZifr nkS vijk dhfrZukFk lqrkS Hkxoku nÙk Mkseuks
%% 0 + !G
6 , /! 6 [ rrsy ldjk<+h l¡ dkfUrdj lqr dqeqn nkS lfjlo lksnjiqj l¡
L * E ! + 0! ps³uk nkSA èkjHkjf.k iq= lqrk'p bUnzkorh dykorh dsa vkn~;k
AS* , ! 2*!3!
+ ¡¢ ,% !L!G 31 eksgorh ifj;kEc cqèkoky lW Jhifr lqr nqxkZifr iRuh , lqrk
m ^\] p g@ 5 ! ; mekifr xkSjhifr mxzef.k iz0 fgHkj.kk%A feJ HkxokunÙk lqrkS
◌ॅ ;
* 6 & 9 !
f'konÙk ;ksxnÙkks ikj[k.M cgsjk<+h l¡ NksVh lqr :iukFk nkS
94G w0 L!G% L * * eyafx;k dqtkSyh l¡ Ñ".knÙk lqr t;nÙk nq nkSA vijk
<*s !?N >! + xW J [ , HkxokunÙk lqr fo".kq nÙk iz0 ekuhd% efg"kh efg"kh cq/koky l¡
AB + Iz* * * ; ,% /! L * dyeukFk lqr pkS0 usuk nkSA fo".kqnÙk iz0 ekuhd lqr eV:d%
z; * w0 & ' ' (
! ) efg"kh cqèkoky l¡ [kM+xikf.k lqr ccwuh nkSA ekuh lksnjiqj l¡
U* F ,% z;* w0 WJ
usuk nkSA vijk fo".kq nÙk iz0 ekuhd lqrkS jekdkUr JhdkUrks
' (
! G 7 ,% 2*!3!
eyafx;k dVkbZ l¡ eqjyhèkj lqr ,dyky nkS vksM+k ,dgjk la
+ F ,% /! z; * w0 !0
>wed yky nq nkSA vij T;ks0 fo".kqnÙk iz0 ekuhd lqr txUukFk
0s WO + S!! , ड़
<axjh oklh gkVh ikyh lW dkyhnÙk lqr [ks[kkbZ nkS dVdk ek.Mj
! | 7 * ; ,% /! £s0 z;* w0 l¡ nqykj nq nkSA
q[ ¤ ! W ◌ॅ *
?O , W N! ;
+ *! * ; ,%
: !0 8+: + ,% Qwyljk % jekdkUr lqrk csyÅ¡p l¡ yyhr lqr dudh nkSA
3! ? % dksrgiqjok [khdk dksA
* 3!: 0 w0 J !0 0s v7 ! enuiqj % JhdkUr iz0 :iu lqrkS jkèkkdkUr t;kdkUrks Qwyljk
fg ◌ॅ L7 |W7 ,% L3! oklh [kM+hd [kkSvky lW Hkhydw lqr >iVw nkSA Hkkuqiqj ifupksHk
KL / 0 * ; ,% : 7G
6 , S vuUryky nq nkSA lqrkp iwf.kZek f'kykorh] eqluorh vkn~;k jeS
g@ !¥ !9 ◌ॅ ! ! &% /! oklh jkm<+ lW xaxkèkj lqr oa'khèkj iRuhA vijk iksfB;k efg"kh
jC b ; ◌ॅ ! ! &% /! cqèkoky lW ;'kksèkj lqr egkohj iRuhA vijk jkeuxj ujlke
◌ॅ ¦ [ : &% cfy;kl lW dYiukFk lqr dapu iRuhA
!0 0 0 /§ jkèkkdkUr lqrk f'kodkUr cklqnso dkenso izsedkUrk vekSu oklh
89◌ॅ+ ◌ॅ ! [ $! ,% ! dkdks csymWp lW jktukFk lqr dfiys'oj nkSA jEHkk iq= rkfj.khA

31 !G% 0 Iz0 >0s ek;kdkUr lqrkS Ñ".kdkUr gsedkUrks iyklh e>kSjk djegk lW
! ! ◌ॅ ? ; ! ,% ! *!! [kq'ku lqr gfjnso nkSA jrkSyh nfjgjk lW ccwvk nq nkSA txUukFk
◌ॅ 7g * ; ,% q[ ^\] !G ! lqr bUnzukjk;.k t;uxjoklh laxzke ,dgjk l¡ cksdkbZ lqr
4 ! + O , ! 3! W!! izseyky nkS jktuiqjk Vfjgjk lW pqEeu nkSA
◌ॅ :;l ,%
gkVh lksnjiqj
!9 u /Y : E!
6 gjkmr ns'ks vejkSuh % feJ euksgj lqr èkeZifr lqrkS gsedj
>! ZLY ! + * Iz ,% 'kqHkadjkS lryjok l¡ lnk; lqr Ñ".kifr nkSA vijk èkeZifr lqrkS
/!
6 } D , - xukSM+h Mhgk dkS dM+jkbfu oHkfu;ke l¡ ujksÙke lqr fnucUèkq nkS
) * y; , fg + ) * ; ,% >! [kkSvky l¡ ujksÙke nq nkSA gsedj lqrkS tqM+kmu cqf)ukFkks
;ड़{9 M; ¨ !W + L * 7 tjgfV;k ikyh l¡ Hkru lqr xhnw nkS eyafx;k dqtkSyh l¡
, AB + P T * ; ,% /! >! xksfoUn nq nkSA vijk gsedj lqr eujatu% dM+jkbu oHkfu;ke la
. & !^ L ) * y; , ujksÙke lqr fnucUèkq nkS ukglA [kkSvky la Hkos'k nq nkSA feJ
% fg L. * ; ,% ;ड़{9 tqM+kmu lqr udVwd% ek.Mj la eksnh nkSA feJ eujatu lqr
W7 N! 5* ,% ! feyu% ldqjh nfjgjk la ykspu lqr Hkzej nkSA ipgh tftoky la
A! *!! r: ©! ,% : vuUrjke nq nkSA vijk eujatu lqrk rkjknÙk iz0 pUnk gjnÙk
;
/ 0! * ,% /! ! !* w0 :T lcwjnÙkk lekSyh ikyh lW xksiky lqr èkeZifr nkSA rkjknÙk iz0
!* 7!* § ◌ॅ P
6 ,% pUnk lqrk 'kwyikf.k iz0 eVuw ccwuh oLrhykyk vy; oklh vy;
7
!* w0 :T G w0 W 7 7 k lW vk¡[kh lqr lukFk nkSA dljmM+ ,dgjk la ikBd lksuh nkSA
+
◌ॅ g? [ ,% !9 'kwyikf.k iz0 eVuw lqr fpUrkef.k ef>;ke djegk la dUgS;k nq
C 2 ,% 7
G w0 W 7 :0G nkSA feJ ccwuh lqr BhB:d% lrkSyh lry[kk la fo".kqifr lqr
| ! cª * ; ,% 7 CCJ [ksnu nkS e>kSjk djegk la iùikf.k nq nkS vijk ccwuh lqrkS
? z; * , ! ! . xksfoUn nÙk :nznÙk iz0 njokjh dkS ikj[k.M ogsjk<+h lW epyh
ùG * ; , /! 7 P T * J]* w0 lqr xksiky nkSA xksfoUnnÙk lqrkS dqykuUn] Ñ".kef.kA
*! ! D !?N >! ◌ॅ : P ,%
P T* A T, IzG%
. : !* w0 *! [ 7 cªt / <axjh % gjnÙk iz0 cnjhukFk lqrkS ckcwyky dUgS;kykykS vy;
◌ॅ g? + [ , N! ◌ॅ % ( %( vy; lW vk¡[kh lqr lukFk nkS dule ek.Mj lW nqf[k;k nq nkSA
,% 7 !G w0 :O «1 feJ ckcwyky lqr ij'kef.k iz0 cpkbZd% lgL=ke nfjgjk la
*!! Iz* [ , !W ◌ॅ Ñ".knÙk lqr ,dukFk nkS tjgfV;k ikyh lW Vsuk nkS dUgS;k lqr
, cª G ~ !9 ◌ॅ [ ,% ckckef.k efyNke ujmu lW izseukFk nkSA ckckef.k lqrk y{e.k
G XG X0 T / 3! ! y{ehdkUr deykuUnk vuyiqj djegk la oa'kh lqr fe=ukFk nkS
;
1 [ , ! *!! *¬ ,% jrkSyh nfgjgjk la nqyjS;k nkSA feJ y{ke.k lqrk uolqUnj
eG T! T! = [ - nsolqUnj HkksykukFk dkjsykyk% dkydkiqjoklh ijgV ldjk<+h la
3! !W ! < 1 ; T HkS;ks ikS= ccquUnu lqr ;nquUnu nkS lksnjiqj lW eèkqlwnu nq nkSA
;
* T , 2*!3! ◌ॅ ! % % ( ,% /! XG
( vijk y{e.k lqrks rkjkuUn] xtkuUnk HkfV;kgh efg"kh cqèkoky lW
# ! T, T LW b ; ◌ॅ * dkyhnÙk lqr tewuh nkS vM+jkgk rrSy ldjk<+h la o iqtu nkSA
7 , /! ! 3 ,% psrukFk iz0 mxzef.k lqr nkeksnj% gfjve j[kokjh la ckcwukFk iz0
¡ [ w0 94G *5*! !/ !? ! ykyk nkS vks>ksfy osymWp lW >M+yk nq nkS 'kqHkadj lqrkS thoukFk
7 [ w0 , V .9◌ॅ+ ◌ॅ " * ; , prqHkwZtks [kkSvky la èkeZifr lqr dkyk nkS Hkkuiqj ifupksHk pkSèkjh
ZL! [ :L7®
6 fg
6 xq.kkuUn nq nkS deykuUn lqr fo|kuUn% csyÅ¡p la t;arh yky
, L 3! KL U! "G T * ; , T nkSA
@ T 8+: ,%

!9 u !* ( ): PE ? § gjkmr ns'ks ojnkgk ¼lgjlk½ % xksuksM+ lqr [ks[ku% lekSfy

6 )G , *9 2*!3! ikyh la èkeZifr lqr jksfg.kh nkS fnxmu lksnjiqj la HkS;kjke nq
! * ; ,% ? = [ [!
; [ nkSA feJ [ks[ku lqrk yky HkksykukFk eFkqjkukFk tkudhukFk rrSy
[ ! 0! AS* , ! ldjk<+h la dkfUrdj lqr dqeqn nkS lfjlo lksnjiqj la ps³uk nq
2*!3! ¡¢ * ; ,% /! ? P [ nkSA vijk [ks[ku lqrkS xksihukFk ckcwukFkkS eqjktiqj [kkSvky la
7 S!3! fg J ,% !& 31 dk: nkSA jr~ukorh iq=k% vijk feJ [ks[ku lqr nqf[k;kd%
/! ? ;
*? ? 7 fu[kwfr la nqxkZnÙk nkS vijk feJ [ks[ku lqr HkaxhukFk% czãiqj
; *
* 6 , /! ? L [ ¯3! ek.Mj la lhrkjke lqr ykyk nkSA vijk feJ [ks[ku lqr
N! ! ,% /!
jkèkkukFk% dVek oHkfu;ke la ckcwjke nkS lfjlo la HkoukFk nq
? ! [ W L 7!
nkSA xaxkorh iq=A xksihukFk lqrkS euksgj vpfEHkrks jrksyh nfjgjk
, ! L [ * ; ,% 31% P [
la dkSLdhnÙk lqr cPpk nkSA ikyh lW cknfj nq nkS iz0 nqf[k;k
E! /:# !# *!! D°*
lqr j?kquUnu% ck;lh oklh lqn; csyÅ¡p la dhfrZukFk nkSA
d ,% ◌ॅ *! * ; , (
w0 %
!R ; T * 8+: 6 [
,%
P T3! !R ; T : !R ; T ? } xksfoUniqj j?kquUnu feJ % j?kquUnu lqrk Mk<+h[kki èkukSt
A ◌ॅ ! , 4 ! * ; dqlEcky lW HkS;k lqr gfj nkS laxzke ,dgjk la ek;yky nq nkSA
,%
v'3! 2F: E! 2F F AB QÙksgiqj lksusyky % euksgj lqr lksusyky us;ke dqtkSyh la
6 ,% xtZyky nkSA
3! u jC: !B! lqyrkuiqj ns'ks iksfB;k % feJ Mhgk lqr HkS;kd% jtkSjk ek.Mj
N! v : * ; , *?
h , ; la Quhlqr x.ks'k nkS ikyh la fpydk nq nkS nqf[k;k iq= HkS;k lqr
31 S!! !W ? ; eqjyhèkj tjgfV;k ikyh la [kqf'kgky lqr feJ Vsuk nkS ijgV
, !W ! 5* * ; ,% /! ldjk<+h la eksnh nq nkSA vijk HkS;k lqrkS cqf)ukFk eFkqjkukFkkS
; [ [!
M ; ! !Iz ldjh cfy;kl la gfjÑ".k lqr txr jke nkS iùiqj ifupkSHk la
! , ù3! UL * ; ,% /! Mkseu nq nkSA vijk HkS;k lqr lkèkwd% jkm<+ la jke lqr euhjke
7 ! ! , ड़{ ±! nkS vksM+k yqgjk la eksnh nkSA vijk HkS;k lqrk ifu0 enu lqr
5* ,% /! 0 * !G ukjk;.k nÙk nkSA vijk HkS;k lqrk dqleky la uUnuh lqr uuw
* ,% /! A T 7 nkSA vijk HkS;k lqr chjoy% czãiqj ldjk<+h la cUèkq nkSA vijk
,% /! ! ¯3! ! y; HkS;k lqrk vksbfu la dqej okpk nkSA vijk HkS;k lqrk dqlqEcky la
,% /! ^ A! : ,% /! ykyh nkSA vi0 HkS;k lqrk dfj;u ifupkSHk la èkeZnÙk lqr
A ,% /0 !
dkyhnÙk nkSA vijk HkS;k lqrk jfrikM+ csyÅ¡p la jkes'oj lqr
UL *
6 * ,% /!
lcwjnÙk nkSA vijk HkS;k lqrk m|k¡r tky; la lcwjnÙk nkSA
8: + !($! 7!* ,% /!
vijk HkS;k lqr rksQkyky% etfy'kiqj oklh Hkkuiqj ifupkSHk la
9@ + 7!* ,% /!
pkSjk èkS;hZ lqr ehuk nkS lkgfcuh iq=A ,rs HkS;k }kn'k fookgk%A
#v 3! L 3! UL U! n6
, 31% * %
%: [!; [ 2Fr b ojnkgk % feJ eFkqjkukFk lqrkS f'k"Vyky lksusykyks efg"kh
; * U0 #v , AB cq/koky la f'konÙk lqr pkS0 rksQkyky nkS dqtkSyh la ckcwjke nq
* ; ,% /! [!
; [ Er W nkSA vijk eFkqjkukFk lqrkS 'kfDryky uks[ksykyks dVdk ek.Mj la
N! P ,% L]G :\]G xksxy nkSA f'k"V yky lqrkS Hknzef.k pUnzef.k nkSA
,%
3! u 3!: #v <! ! Jhiqj ns'ks etfy'kiqj % feJ rksQkyky lqrk ;ksxèkj gyèkj

²! ! ?ड़{ / 3! ! jbG [kksyèkjk tyèkjk [kexM+k oklh vuyiqj djegk la iks"k.k lqr
, ! ! # * ; ,% 6 31 m oa'kh nkS ifjljk la rksrk nq nkSA ikoZrh iq= lqrk'p fuR;ek;k
<p g@ N! T ;ksxek;kdsa vkn~;k flagksfy ek.Mj la uUnhifr lqr lUryky
0 & m ! ? " ! ^\]G iRuh lqrk'p t;jkek [kkaxqM+ lfjlo la bUnzef.k lqr nkeksnj
*5*! & <! fg |9 iRuh ;ksxèkj lqrk ukgl [kkSvky la >kmau lqr dkyhdkUr nkS
0 , ! 2*!3! ³@ [ * ; ,% xkSj lksnjiqj la cS|ukFk nq nkSA xaxkorh uh0 feJ gyèkj lqr
0 ! 9 [ w0 7 ? . mekukFk iz0 ckSdwd% lrkSfy lry[kk la rksQkyky lqr Vsaxj nkS
#v ! , | ! cª * ; ,% ef>;ke djegk la dUgS;k nq nkSA pUnzkorh iq= lqrk'p
:\] 31 m L /cड़{ WO d lR;Hkkek vUgM+k dVkbZ la cPphyky lqr HkhenÙk iRuh lqrk'p
L* & m :\] /! ! A! pUnzkorh vijk gyèkj lqrk dqjek [kkSvky la ccwuh lqr [kUrj
fg 7 ?0! , 8+: 2 nkS dkdks csyÅ¡p la lksuefu lqr JhukFk nkSA
[ ,%
3! ²! : G

6 31 m L7 etfyliqj [kksy/kj feJ % lek;Zef.k iq= lqrk'p Hkwyuofr
T!G g@ ! + D lqUnjef.k la vkn~;k ujlke cfy;kl l¡ cuekyh lqr rhudkSM+h
& 7 6 T ?! % /! T!G ? iRuh , lqr lw;kZuUn c[kjhoklhA vijk lqUnjef.k [kM+hd
fg § 1 L7 g; :! T [kkSvky la ekSthyky ikS= fHkydw lqr ccqvk lqr prqjkuUn
&% ²! S!! ! @! ¤ iRuhA feJ [kksyèkkj lqrk eqjyhèkj Jhèkj fo|kèkjk dksf<yk oklh
D T A! O , Mhg ldkSuk la uUn dqekj lqr MksdkbZ nkS vksM+k ,dgjk la
7 * ; ,% G 31 m % ckcwyky nq nkSA ldyef.k iq= lqrk'p lhrkA
/! ²! W! Y v7 3! ´ vijk [kksyèkj lqrkS tVkèkj xtkèkjkS Qwyiqj oklh flagkSyh ek.Mj
N! * [ 5 , !3! !9 la n;kukFk lqr eksgu nkS 'kfDrjk;iqj ujmu la guqeku nq nkSA
* ; ,% / 31 m :\] ड़(/ vuqikek iq= lqrk'p pUnzkorh uM+qvkj djegk la opu nÙk
! : * T & ! !0 xtkuUn iRuh tyèkj lqrkS jekdkUr jkèkkdkUrks Mhg nfjgjk la
!0s *!! XG T! , y{e.k lqr lqUnjyky nkS gkVhlksnjiqj la rqylhukFk nq nkSA
0 2*!3! [ * ; ,% 31 m lR;ek;k iq= lqrk'p vuqjkèkk uhgA vijk tyèkj lqr j?kqukFk
/! % /! ! !R ; [ * ; [ h [ ;nqukFk x.ks'kukFk egs'kukFkk% dqjek [kkSvky la ccwuh lqr [kUrj
> [ A! fg 7 ?0! , nkS dkdks csyÅ¡p la JhukFk nq nkSA
8+: [ * ; ,%
!0 0, *0, 0 jekdkUr lqrk deykdkUr] n;kdkUr] ek;kdkUr iyklh dkdks
8+: [ 6 T , 3¬ !B! N! csyÅ¡p ns'kh lqr rhFkkZuUn nkS iqjSuh jtkSjk ek.Mj la ukScfr
} * ; ,% 1 31 m ^\] yky nq nkSA lkfo=h iq= lqrk'p bUnzkorh deykdkUr lqr
0 9*0 /C N! * T mn;dkUr vfB;kckM+h Mhgk ek.Mj la n;kuUn nkS n;kdkUr lqr
, *0 w5* LW L 3! U- . izeksn HkVokM+ Hkkoiqj ifupkSHk la rhFkkZuUn nkS jkèkkdkUr lqrkS
[ 6 T , !0 Iz Y Ñ".kdkar 'kadjkS iyklh dkdks csyÅ¡p la oa'kh lqr rhFkkZuUn nkS
8+: [ 6 T , 3¬ !B! N! iqjSuh jktkSjk ek.Mj la ukScfryky nkSA iw.kkZ nk;A ek;kdkUr
} ,% 7G 6 *% 0 g5* t lqrkS vkeksn lquhykS jgVehukA jrkSyh nfjgjk la Jhèkj lqr
!W % ! *!! ! 5 , A0
yhyeksgu nkS dqUrh iq=A Ñ".kdkar lqr xksiky% eYnokM+ >kSok
31% Iz P µ UL
ifupkSHk la txeksgu lqr t;dkUr nkSA
5 0 ,%

lqyrkuiqj ns'ks iVsxuk %
:
!R ; [ : T: Sg Y ! T ! j?kqukFk lqr iapkuUn % ;eqvk rjkSuh djegk la uUn fd'kksj
, ¶ !9 :: ;
* ,% ! m ! nkS doS ujmu la phpu nq% nkSA rkjk lqrk'p jkèkk bUns'ojh rhjk
^T'$! ! p , g@ *Lड़{ !B! N! w0 dsa] vkn~;k nHkM+k jtkSjk ek.Mj la dksdu iz0 vuwiyky lqr
/ 7 Iz &% /! /C ! ckyÑ".k iRuhA vijk vfB;kckM+h ifj;kEc cq/koky la xq.kkuUn
; "G T ! & /! ! !¥ !B! lqr xaxk/kj iRuh vijk jhrk jeS jtkSjk ek.Mj la fo".kqnso lqr
N! z; >\] &% : T .\] egsUnz iRuhA iapkuUn lqr nsosUnz% Ms<wvk dkdks csym¡p la
·¤7g 89+: ; [
M > , T3! cqf)ukFk lqr egs'k nkS lUngiqj fnèkks; la gfjoa'k nq nkSA izfeyk
*¸ ! * ; ,% w m ! 7, lqrk'p jatuk eatwyk] iwue] uwrudsaA vkn~;k jgVehuk la lqjs'k
, 7 p % g@ !W - [ & lqr fefFkys'k iRuh vijk dksrgiqj la egUFk lqr âf"kds'k iRuh
/! 3! ¹ obp & /! ! 3! vijk ijekuiqj cS|ukFk ikS= egsUnz lqr yyu dqekj iRuh vijk
³@ [ 1 >\] A! & /! ! f'kouxj efgUnziqj i.Mqvk la thokuUn ikS= {kekuUn lqr Qf.kUnz
\]3! N;g
T 1 e T vG\]
iRuh nsosUnz lqrk cgksjk csylke cq/koky la jekuUn nkS lqxUèkk
& .\] ! 8 ; ! T ,
lqrs p [kq'khA
y : ? ;%
* ; [ J] T, G T, | 7 T !? ! !/ ;nqukFk lqrk :nzkuUn] x.kkuUn] >wykuUnk% j[kokjh gfjvEc la
º 7 , A! 89: ;
»W7 * ,% xsukyky lqr cwyu nkS ldqjh csymap la HkqVwd nq% nkSA cqèkek;k
;
m !, , X, g@ 8¼ lqrk'p fxfjtk] lquhrk] y{eh] eerk vkn~;k csyS fHkV~Bh ifupksHk
L½ KL ◌ॅ 9: = & /! lW mfpryky lqr Hkksyk iRuh vijk lquhrk redqM+k rjkSuh
Aड़{ Y ! ! T ! &% djegk la fxjkuUn lqr 'kf'kèkj iRuhA vijk y{eh rsxfN;k
/! X ~ ! ! :\]0 e>kSjk djegk la pUnzdkUr lqr lqcksèk iRuhA vijk eerk
&% /! ! 3! ¾ A0 ljuiqj foLQh la 'kdqUryky lqr Jh ukjk;.k iRuh :nzkuUn
!G & J] T -\], -\], -\]% lqrk fojsUnz] gjsUnz] èkhjsUnzA QwyckM+h us;ke dqtkSyh la f=os.kh
F AB 1.G 0 , !B! lqr nsohdkUr nkS jtkSjk ek.Mj lW jkecks/k nq% nkSA vatwyk
; ,% /7
N! ◌ॅ ! * m% -\] lqrk'pA fojsUnz lqrkS lkSjHk lkxjkS Hkzejiqj Hkwous'oj nkSA oUnuk
¿!L Y ©!3! L7 F$! ,% T m% lqrk'pA
"G T Iz ! À ! 3! Á3! ¾ xq.kkuUn lqrk Ñ".k dey cyjke ';kek% ljuiqj ukU;iqj foLQh
! /Â' , KL SAT * ; la ujyky lqr vPNsyky nkS >kSok ifupksHk la eqdqUn nq nkSA
,% w 31% | 7 T w0 T ZL izfeyk iq=k%A >wykuUn iz0 nsokuUn lqr 'kqHke ojncV~Vk
!*Ã ! fg :\] [ [ , flejckM+ [kkSvky la pUnzukFk lqr f'koukFk nkS ljM+koklh eya0
ड़ 0
. AB £s b x *; , dqtkSyh la T;ksfr"kh NksVsyky nq% nkS lqeu lqrk'p uqiqj fuf/kA
m 3! %
y; : ;

* ÄÅ h feJ cUèkq fuokl iVsxuk % lnqikè;k; uSf"Bd x.ks'k lqrk
, -, -, º, / Æ * 3! cVs'k] lqjs'k] ujs'k] ;qxs'k] voèks'kk% enuiqj eyafx;k dVkbZ la
WO E! !R ; ! , Y ! euksgj yky lqr j?kqoj nkS rjkSuh djegk la xksfoUn nq% nkSA
P T * ; ,% DÇ 31% dkSf'kY;k iq=A
«1 P !È ~ ; fg 'kkL=h cVs'k lqrkS xksiky ikj'kkS rsxfN;k egqok [kkSvky la
E! 6 T , / 3! !
h * ; , euksèkj lqr dhR;kZuUn nkS vuyiqj djegk la x.ks'k nq% nkS ehuk
31% /L P ! ◌ॅ 1 ' iq=A vfHk;ark xksiky lqr rsrjh lW ij'kk efg"kh cqèkoky la
; .* T Iz A! w0 XG , ~* osnkuUn lqr Ñ".k dqekj iz0 y{e.k nkS Nknu lfjlo la pUnz

! :\] u?! *; ,% § w0 S S 'ks[kj nq% nkSA ekSyh iz0 equequ lqrk'pA
m%
g: 6 - :\]u?! É 3ड़{ª N! vkpk;Z lqjs'k lqrkS pUnz'ks[kj èkuat;kS iqM+Suh dVS;k ek.Mj la
;
*? 7 6 T , LW L3! KL nq[ku lqr lw;kZuUn nkS HkVokM+ oklh Hkkuqiqj ifupksHk la
9 ;
*,% /JG 31 : 3! mÙkeyky nq%nkSA v:.k iq= dapu lgoktiqj lgJke nfjgjk la
*!! 0 !p &% e;kdkUr lqr jkds'k iRuhA
- [, /?, L. ! ! ujs'k lqrk fefFkys'k] vf[kys'k] Hkos'kk% jkeuxjoklh uhek Vadoky
W L7 (
! w0 ढ़{ , /! la Hkwiyky lqr o'kksèkj iz0 cq<+k nkS vlqjk cM+xke nfjgjk la
*!! ; ,%
T * uUnyky nq% nkSA
. . º b *Lड़{ !B! N! ,e-,llh- ;qxs'k lqr euh"k nHkM+koklh jtkSjk ek.Mj la ;'kksèkj
! J] T , jC F0 AB 7 *
; lqr :nzkuUn nkS iksfB;k us0 dqtkSyh la deyw nq% nkSA ,e-,-
,% .. .*: 6 / Æ /Z ड़ osnkpk;Z voèks'k lqr va'kq [kxM+k oklh txriqj vksbfu la dqaoj
3! ^ A ! ! ! ,% L m% èkjuhèkj nkSA yHkyh lqrk'pA
gZ *:! g: 6 > [ ( 00 vk'kq dfo lnkpkjh lektlsoh vkpk;Z egs'kukFk ¼ls0fu0
/) Lb, wLb, Lb ?! !B! N! v/;kid½ lqrk lqHkk"k] izHkk"k] foHkk"kk% c[kjh jtkSjk ek.Mj la
¡ O # P , Y psaxkbZ lqr furks xksiky nkS eaxjkSuh ikyh la uoy fd'kksj nq% nkSA
! * ; ,% * 31 m 0 w0 - , txnEck iq= lqrk'p olUrh iz0 Hkkjrh] t;Urh iz0 'kkjnk vkn~;k
0 w0 !* g@ ÊË Iz T <ksycTtk cygk cfy;kl la Ñ".kkuUn lqr tSusUnz iRuh vijk
ÌF\] & /! LW fg d* T HkVokM+ [kkSvky la lfPpnkuUn lqr Hkwous'oj iRuhA
L7 F$! &%
.. Lb ! ?! ! 3! ch-,- lqHkk"k lqrkS xkSjo ekèkokS c[kjh ljuiqj cM+xke nfjgjk la
*!! /76 , v7 89: t;nso lqr vtwZu nkS QwyokM+h dkdks csymap la ';key fd'kksj
À ! *; ,% nq% nkSA
.. wLb gb ! È ? ( () . ch-,- izHkk"k lqrkS vk'kh"k jtuh'kkS fiy[kokM+ ¼frjgqr½ la
? % . / Z ,% ! lq[klsuk cM+xke nfjgjk la v/;kid i'kqifr nkSA jkuh lqrk'pA
m%
.. Lb gb / 7! *!! wG5 ch-,- foHkk"k lqr vk;q"k% vlwjk cM+xke nfjgjk la izk.keksgu lqr
/ 5 , 4 ( u) v/;kid fot; eksgu nkS cksèkxzke ¼caxykns'ks½ uxokM+ ?kkslksr la
Q2 ; ,%
! * fofiu fcgkjh nq% nkSA
0 : P
X ;
!R! /L!§ gkVh [ktwjh % xksiky lqr y{ehnso lqrkS j?kqjke vfHkjkekS
KL [ P , fg ! , ifupksHk la efrukFk lqr xksi nkS [kkSvky la xkSjh nkS eerk iq=A
31% ! w0 /L! /T7 wq[ xW jke iz0 vfHkjke lqrk vUnw izkUukFk NksVdfu;% gkVh ikyh la
W [ - ! , fg > efgukFk lqr jsorh jeu nkS [kkSvky la egs'k lqr HkxhjFk nq nkSA
L![ * ; ,% !; 31 /T7 /? eèkqjkuh iq= vUnw lqr vf[k;kd% [kkSvky la eksnu ikS= Hkos'k lqr
fg 1 L. 5* 7 , !/ cwyk nkS gfjve la Ñ".kifr lqr gfj'oj nq nkSA vaf[k;k lqr
Iz
!$! * ; ,% /? [, (R [ VsdukFk] es?kukFkk ineukFkk vksM+k ,dgjk la jkes'oj lqr nqxkZnÙk
%) $ड़{ ! !($! * ; *
6 , v7 * nkS Qwynkgk ikyh la fHk[kkjh nkSA èkS;Zorh iq=k%A VsdukFk lqrk
L?! ,% n 6 31% [ dule ek.Mj la èkS;hZ lqr vf[k;k nkS tjgfV;k ikyh la

N! n6 /? , !W [kqf'kgky nkSA iq= eqrk'p eksgorh gM+jh ldjk<+h la e0e0m0
? ; ,% 31 S m 5 . fp=ifr lqr inkFkZ iRuh , lqr HkS;kd% vejk VsdukFk lqr
000 :1 *[ 6 & /! xksihukFk% mljkSyh vy; la dkSLdh nÙk lqr eulk nkS of<+;ke
[ P [ 9 Y / D° * iokSyh la HkS;k nkS gsek iq=k%A xksihukFk lqrk euksgj vpfEHkr
, ढ़{ , > 31% >wed usokdk% vuyiqj djegk la fp=èkj lqr fo|kukFk nkS dk¡Vh
P [ E! /: 7
| F / 3! lqjkSj la lhrkjke nq nkSA uksuk iq= lqrk'p lgL=orhA feJ
! :1! @ [ , +W Y! ! es?kukFk lqrk idfy;k la Hkkuw nkS foyk'korh iq=A vijk es?kukFk
* ; ,% E 31 m «1 % (R [ lqrkS cksdu HkS;k dkS lrs<+ dqtkSyh la èkus'k lqr Hkksyk nkS ldqjh
L 7 , 31% /! (R [ ikyh la lkgsc nq nkSA cksdu lqrk vksM+k ,dgjk la HkS;k nkS
D AB F = , tky; la pkuu nq nkSA ljLorh iq= lqrk'p nzksinh ckck nk;
A! ;
> * ,% ड़ .
fotksofr iqjkSuh djegk la eueksgu lqr la uUnyky iRuh
, : * ; ,% !Í 31 m vkn~;k ujlke ofy;kl la flags'oj lqr eqjyhèkj iRuh uh%A
]s* * ® 3Y ! 5 vijk fotksofr jrkSyh nfjgjk la Mkseu lqr egknso iRuh
T & g@ ! >$!
¼iqM+sUnkgk½A HkS;k lqr lkèkwd% ij'kkoklh vks>ksfy csymap la
S!! & % /! ® ! *!!
gksfjy nkS ef>;ke djegk la dkSLdhnÙk nq nkSA lkèkw lqrk
& (3ड़{'T)% 7
tenkSyh ikyh la HkS;ks lqr txUukFk nkS Nkew ldjk<+h ls
! V 89: ! , | !
dfudyky nkSA lhrk iq= uh- vijk HkS;k lqrk cM+gjh u:vkM+
D°* * ; ,% 7 , <
djegk la dksdhy nkSA miek iq=A vijk lkèkw lqr fo'oukFk%
q[ , ~ 7 ! ,% 31 .
l[kwvkoklh lrkSfy lryjok la 'kf'kukFk lqr cnjh nkS efg"kh
/! ! Jg ! ,%
ikyh la cUèkq nkSA dkSf'kY;k iq=A vijk lkèkq lqr jekukFk%
9 31% /! 7 $ [ ? 7g
:ikSyhoklh cstksyh [kkSvky la pwM+kef.k lqr oa'khèkj nkS
! [ *! , b y; ,%
oHkfuxkek oklh rsiM+h fnèkks; la nkSA ;ksxek;k iq= lqrk'p
DÇ 31% /! ; ! [ J
8® fg :7 ड़{G ! , L
duorh [kwnuorh :nzorh ds vkn~;k iq+M+sUnkgkoklh ldqjh ikyh
la oS;k0 euHkju lqr foans'oj iRuh vijk [kwnuorh lqn;
*¸ ,% < 31 m
? 7* J] p g@ 3◌़ड़{'T A!
csymap la jkeyky ikS= tkyUèkj lqr vfu:) iRuhA
¶0 L! $! & /! ? 7* *
89: ! 1 y! / JM &%
$ [ : $ [ J 8® fg fo'oukFk feJ % fo'oukFk lqrk :ikSyh oklh cstksyh [kkSvky la
[ , !/ ! [ * ; , ,dyky lqr f'kykukFk nkS f'kok gfjve la }kfjdkukFk nq nkS
9 31% mek iq=k%A
?7! /L! wq[ = q7 !G* [ktwjh vfHkjke lqr izkUukFk lqrk Hkksyk eUuw ukjk;.knÙk dUgS;k
cª R À , ; dk cyok cfy;kl la ?ku';ke lqr èku nkS cqèkoky la gfjgj nq
!! * ; ,% 31 m p% nkSA galorh iq= lqrk'p defyuh ckygha dsA vijk izkUukFk lqr
/! wq[ % g@ ! ! ekuhd%A vkn~;k defyuh ,dgjk la dyj iRuh , lqrk dkSLdh
& D° * :N * [ ! nÙk p.Mh nÙk nsoukFk tkudh jkek lqrk'p iks"k.kh vijk ckygh
m jbG /! ! &% djegk la eufufèk iRuhA feJ eUuw lqr ckcw ukFk iz0 HkkywukFk%
q7 7 [ w0 L 7 [ / !7 , ? vy; la cjtw nkS ly[kfu iq= vijk eUuw lqrk fgjkyky%
31 /! q7 ! ! w ujlke cfy;kl la fizre lqr nsoÑ".k nkS ,dgjk la gfj nq nkSA
Iz , ! ! * ; ,% !? 31 7 [ w0 gj[kfu iq= ckcwukFk iz0 HkkbZukFk lqrk laxzke ,dgjk la xjhcukFk
LO [ 4 ! ! [ L [ , lqr 'kksHkukFk nkS [kksfj lksnjiqj la >ksaVh nkSA feJ fgjkyky lqrk
²! 2*!3! VW ,% ! 11) 'kf'kukFk cdkukFk luQwyk ujoky la Hkksyk nkS csymap la
[ v7 ! = , 89: L * * ; HkokuhnÙk nq nkSA cgsjk<+h la èkSjt nkSA cVs'ojh iq= lqrk'p
,% >! n! ,% $! 31 m fufèkorhA vijk fgjkyky lqrk gfjve la Hkksyk nkSA vijk
% /! ! !/ = ,% fgjkyky lqr fHk[kkjh d% Mhg nfjgjk la oUnh lqr dkjs nkS
/! ! L?! *!! T
[k.Moyk la Bdqjh nq nkS defyuh iq= lqrk'p fgrorhA vijk
- , ?N CA! * ; , 31 m

% /! ! ¾ ;
*! , AB fgjkyky lqrk foLQh la nqykj nkS dqtkSyh la ukjk;.k nq nkSA
!G * ; ,% /! ! ! vijk fgjkyky lqrk lq[ksr ldjk<+h eulk nkS izk.kirh iq=A
, wG 31% /! ! _ [ w0, vijk fgjkyky lqrk x`fgukFk iz0] [k[kuw] fo|kukFk] }kfjdkukFk]
, @ [, ! [, ., +, !3 laryky] mfpryky] vfèkdykyA tksQjk QUng la pkS0 nq[kh
®v! vT U0 *? ; U0 = , . lqr pkS0 Hkksyk nkS vy; la pkS0 eulq[k nq nkSA galorh iq=
U0 ? * ; ,% 31 m L lqrk'p Hkxorh èkuorhdsaA vkn~;k Nkew ldjk<+h la fo'oukFk lqr
p % g@ ~ 7 ! $ [ L 7 & Hkkrw iRuh vijk èkuorh idfy;k la jeu iRuh , lqrkS
/! ! & ! jf'kdyky pqEeukSA x`fgukFk iz0 [k[kuw lqrk jktiqj gjM+h
:;l}% _ [ w0 ?? 7 !3! ! .
ldjk<+h la lru nkSA vfèkdyky lqrkS xkso)Zu nj'kh dkS jktiqj
,% / P M6 *! D !3!
oklh BkM+h ldjk<+h la nkSA
4 ,%
3ड़{'T : cª ;

!*! b ; iqM+sUnkgk ohdyky feJ % dUgS;k lqr jkenqykj% efg"kh cqèkoky
7 U0 * ,% ! 2*!3! la oklw lqr pkS0 nsohnÙk nkSA lfjlo lksnjiqj la thoukFk nkSA
;
[ ,% 31% !*! 9 galh iq=%A jkenqykj lqr ohdyky% xkmy djugk la dykèkj
! ! w , A! P L lqr fizre nkS ldqjh xaxksyh la Hkokuh nÙk nq nkSA jkuh iq=
* * ; ,% ! 31 m 3g N! / _ [ lqrk'p iqvkorh ek.Mj la ve`rukFk iRuhA
&%
7 ? À 7 chdyky lqr ckSdwd% lrkSfy lry[kk la ';keyky lruuw nkSA
,% "* ?N 7W ,% R 31 m xqynh [k.Moyk la cwVu nkSA ?kkukofr iq= lqrk'p ewfrZorh
7 6 L- *; ! /4 & Hkjsgk la nqYyh lqr jke vuqxzg iRuh , lqrkS iqfuryky
3 :0r% /! fpUrykyksA vijk chdyky lqr cynso% lrkSfy lry[kk la
? ! "*! , P * ; ,% jaxyky lqr xqnj nkS iokSyh la xksiky nq nkSA feJ ckSdw lqrk
7 ! ! P? 7 [ 1 /l! e>kSjk djegk la xks[kwyukFk ikS= vEehdj lqr xksjsyky nkS
P- , ! ,% 9 * gjM+h ldjk<+h la jktk nkSA miek nk; iq=k%A
31%
!9 u !*: xW / r: gjkmr ns'ks cjnkgk % NksVdfu lqr ekaxfu% vy; la ykspu
,% X'$! 31% /! xW À A nkSA y{es'ojh iq=k%A vijk NksVdfu lqr ';ke% dqleky la Ñik
I ,% : 31% AB nkSA dapuk iq=A ekaxfu lqrk eyafx;k dqtkSyh la lnkf'ko nkSA
* ,% /! ;
* § vijk ekaxfu lqr nqYyg% lekSfy ikyh la ckys nkSA ';keorh
,% À 31% /! * O$!* iq=A vijk ekaxfu lqrk guqekunÙk bZ'ojnÙk 'kadjnÙkk% gkVh
!* W *! L?! , ! ikyh la n;kjke lqr fHk[kkjh nkS lfjlo lksnkiqj la Hkksyk nkS
2*3! = , ! ! 31 m% /! jadjkuh iq= lqrk'pA vijk ekaxfu lqrkS JhnÙk dhfrZukFkkS
* 6 9 Y / ! ,% mljkSyh vy; la lhrkjke nkSA vijk ekaxfu lqr p.MhnÙk%
/!
:N* !W >! L Iz
ijgV cgsjk<+h la HkoÑ".k lqr ckydjke nkS okjh ek.Mj la
! , ! N! * * ; ,% /!
n;ky nq nkSA vijk ekaxfu lqrk yky ccwuh cNj.kk% ldqjh
7 ~!G A! 89: * 7
csymap la [ksnw lqr x.ks'knÙk nkS lekSfy ikyh la xks[kwy nkSA
h* , § 7
P? ,% n 6 31%
èkS;Zorh iq=kA ,rs ekaxfu "k"B fookgA guqekunÙk lqr lhrkjke%
bÅ % * ! W
dVek gfjme la thoukFk lqr x.ks'k nkSA feJ lhrkjke lqrkS
!9 [ h ,% !
tIiw cuekyh dkS jkts'ojh ¼jk;Jh½ x<+ csymap la HkksykukFk lqr
Î7 D !Ï$! (!) 89: = [
7!*
lcwjnÙk nkS cM+xke nfjgjk la >Yyw nkSA lqtkuorh iq=A
, *!! | 7 ,%
31%
!Ï$!: Î7 * L], L], jkts'ojh % feJ tIiw lqrk txnh'k cyHknz] t;Hknz] nsoukjk;.k
!G 8 § ◌ॅ $ [ csykghoklh lekSfy ikyh lW fo'oukFk lqr vtoyky nkSA

/ ,% * z;3! W :1 txnh'k lqrk fo".kqiqj gkVh ikyh la fp=ifr nkS feJ cyHknz
, L] ¥ 8 ! X lqrk xeSyoklh csyk ldjk<+h la y{eh lqr xksfoUn yky nkSA
P T ,% W ! * ; ,% gkVh ikyh la fxfjtk nq nkSA feJ t;Hknz lqrk eMqvkgk oklh
L] ;g § S! lekSyh ikyh la eqjyh lqr ykyh nkSA feJ nsoukjk;.k lqrk
,% !G ! !W ij'kkoklh tjgfV;k ikyh la fizreyky lqr ijekuUn nkSA dkdks
w ! T ,% 89: CC! * ; csymap la BhBj nq nkSA cuekyh lqrkS tkxs'oj Hkwous'ojkS lrkSfy
,% º$! L7 F$Y ? lry[kk la fHkf[k;k lqr ;ksxèkj nkS lqrk'p xqats'ojhA
L? <! , m "Ï$!%
P T3!: O$!* 2 N! = ! xksfoUniqj % bZ'ojnÙk lqr lksuefu ek.Mj la Hkksyk lqrjktk nkS
, Q2 * , !* d7 D ?kkslksr la enu nkS feJ 'kadjnÙk lqrkS orgu cPpw dkS vUnksyh
/Ts * , V 89: v7 * ; tky; la guqekunÙk nkS vks>ksfy csymap la luQwy nq nkSA
,% /! !* ; " N 3! ! vijk 'kadjnÙk lqrkS ccqtu xqykcks e.Muiqjk ,dgjk la epy
: g? + , ¯3! N! ~ ! * ; ,% lqr vk¡[kh nkS czãiqjk ek.Mj la Nhrjh nq nkSA ccwtu lqrk
7 ! L L? , djek oHkfu;ke la nsohlqr fHk[ku nkS ukgl [kkSvky la osnh nkSA
fg .* ,% P! ; L? orgu lqrk xaxksjk cqèkoky la fHkf[k;k lqr e.kh nkS fnèkks la
G , *¸ VC ,% >ksaBh nkSA
W 2*!3! !9 u v'3! * L! gkVh lksnjiqj gjkmr ns'ks QÙksiqj% JhnÙk lqr Hkju%
¶ !9 ;
*? ,% L!G doSujmu la nqf[k;k nkSA Hkj.k lqr oklqnso% lrkSfylry[kk la
? F ,% 6 [ HkS;k lqr usuu nkSA feJ dhfrZukFk lqrkS eksrhyky vthr ykykS
5 / t ? +
g? lrkSfy lry[kk la vk¡[kh lqr yky nkSA [kksfj lgkJe la [ksyk
,% ²! * ; ,% ! 31 m nq nkSA rkjkorh iq= lqrk'p jkeorh Lusgorh t;jkuh dapuorh
! ' ! : p
g@ / 3! ! dsa vkn~;k vuyiqj djegk la I;kjs lqr egkohj iRuh , lqr
Ð- ! & * ; T /! ;nquUnu% vijk flusgorh lrkSfy lry[kk la eaxyknÙkk lqr
F ? * *; & nqYyu iRuh , lqr eqlg:d% lqrk'p ikoZfr :pkSfy ,dgjk la
S J m 6 JU !
oa'kefu lqr lkgsc iRuh , lqr eèkqlwnu%A vijk ;tjkuh laxzke
> & ; 7* % /! ! 4 !
,dgjk la Hkkbyky lqr y{ehukFk iRuh , lqrkS lqUnjef.k
. L^
X [ & T!G /t,
vfèkdykykS] vijk dapuorh flejokM+ [kkSvky la eFkqjkukFk lqr
. + fg ; [
[! 5
txeksgu iRuh , lqrkS eqdqUn eucksèkksA feJ eksrhyky lqr
& SAT ¸% 5
eueksgu% rjkSuh djegk la nÙk lqr uUndqekj nkS lksnjiqj la
5 Y ! * TA! ,
ukFk nq nkSA
2*!3! [ * ; ,%
/ 89: !G feJ vthryky lqrk dkdks csymap la ij'kef.k lqr vtcyky
/ ,% !B! N! CA! * ; ,% nkSA jtkSjk ek.Mj la Bdqjh nq nkSA
3!
6 ;
u ! /! ¿ : :N* w0 èkeZiqj ns'ks ij'kk vij lkSalk % p.MhnÙk lqrkS ccqtu iz0
CC! ~!Ñ 89: +
?º 1 g? U0 BhBj cNj.kkS dkdks csymap la [kxs'k ikS= vk¡[kh lqr pkS0 ikS"k.k
bG , !W >! ?º * ; ,
; w0 nkS ijgV cgsjk<+h la [kxs'k nq nkS feJ ccqtu iz0 BhBj lqr
CC! : 9 7 AB ? ! ? , iapyky% mYyw dqtkSyh la [kka ghjk lqr [kka yky nkS >kSvk vy;
g / v7 * ; ,% 31 m < la luQwy nq nkSA iq= lqrk'p ;ksxek;k egkek;k mxzek;k
94 L g@ !?N >! . 4 4 Hkxorh dk vkn~;k ikj[k.M cgsjk<+h la BhBj lqr ekuhd iRuh
& /! 8W ! * vijk egkek;k csgV djegk la rqylhnÙk lqr f'kykukFk iRuh ,
[ & X [ P % /! lqrk y{ehukFk xksihukFkkSA vijk mxzek;k jrkSyh nfjgjk la yky
94 ! *!! & m lqr txrefu iRuh lqrk'p cwpuh vijk Hkxorh cM+xke gfjgjk
+ - !! ? 7! T [kw'kj lqr xtkuUn iRuh] iapyky lqr laxzke ,dgjk la
&, : 4 ! / ,% /! vthryky nkSA vijk iapyky lqr j?kqukFk% nqèkhpdoklh <+<+sokj
जीिनयोलोिजकल मैिपंग (४५० ए.डी. सँ २००९ ए.डी.) – िमिथलाक प ी ब ध / 11

: !R ; [ *:
; ढ़{' ! ~!G la feJ oNj.k lqr txrkuUn% lekSyh ikyh la izseukFk nkS
T § [ , AB eyafx;k dqtkSyh la izsenÙk nq nkSA vijk cNj.k lqrk f'kokuUn]
* * ; ,% /! ~!G T, < T, ;ksxkuUn] vkuUn] fnokdkUr] HkksykuUnk f'kok gfjve la eUuw lqr
g T, * 0, = T !/ q7 tkudh nkS Fkfj;k la èkhjukFk nq nkSA nk;orh iq= lqrk'p nS;k
, [! ! [ * ; ,% * 31 m Ò eaxjkSuh ikyh la vtwZu lqr cksyh iRuh , lqr nkeksnj% lqrk'p
Y /76 & *5*! iùkorh HkM+ke tftoky la ykyth lqr uodkUr iRuhA
m ù -ड़{ 0 f'kokuUn lqr tkyaèkj% iVuhoklh csyk ldjk<+h la txeksgu lqr
&% T ! W 8 ! . fQjaxh nkS nf<+;ke iokSyh la yfyr nkSA iq= lqrk'p gseorh
5 v! , *ढ़{ ,% dkSf'kY;kdsaA vijk f'kokuUn lqr Hkwous'oj eèkqdjiV~Vks nfjgjk la
31 m > DÇp % /! T czãnÙk lqr ekuhd nkS nhi cgsjk<+h la pqEeu nq nkSA lhrk iq=
;
L7 F$! !Ãs *!! ¯* , * lqrk'p fo'ks"kek;k% r=kn~;k gseorh jrkSyh nfjgjk la dUgS;k lqr
>! :;l * ; ,% 31 m ub lnkuUn iRuh] vijk dkSf'kY;k eyafx;k dVkbZ la BhBj lqr
1@ > ! *!! cª * T &, oklqnso iRuh vijk fo'ks"k ek;k ofyjktiqj gfjve la nkeksnj
/! DÇ WO CC! & lqr deykdkUr iRuhA ;ksxkuUn vkuUn uh0A feJ fnokdkUr
/! ub !3! !/ *5*! lqr âf"kds'k% nqjktiqj oklh tenkSyh ikyh la xksiky lqr ;íw nkS
0 &% < T g T 0 % * 0 yksguk ldjk<+h la ?kks?kj nq nkSA Ñ".kek;k iq= lqrk'p jkuh
;
obp *!3! , P
ljLorh y{eh lkfo=hdsaA vkn~;k csgV djegk la pUnzef.k ikS=
Ó7 , r ! QR! * ; ,% Iz 31
t;ef.k lqr fp=ef.k iRuhA feJ HkksykukFk lqr efg"kh ikyh lW
m ! !Í X 1p % g@ 8W !
n;kukFk nkSA
:\]G 1 G :1G &% = [
b ◌ॅ * [ ,%
- : 7 ? ;! !Ãs

; *!! HkwM+h % ekaxfu lqr ccwuh lqr [kq'kj% eèkqdjiV~Vks nfjgjk la
;
*? ,% /! 7 QR! v T U0 nqf[k;k nkSA vijk ccwuh lqr ?kks?kj QuUng la pkS0 euksjFk nkSA
E![ ,% ढ़{ * * ; ,% r of<+;ke ickSyh la xaxknÙk nq nkSA dkyks iq= lqrk'p iaporhA
31 m : % ? 7! g T ? fg [kw'kj lqr vkuUn% [kM+hd [kkSvky la fHk{kqd lqr nsoÑ".k nkSA
Le; Iz ,%
? ; u Y : g T Iz5 ?ड़ fu'ka[kq ns'ks ljkSuh % vkuUn lqr Ñ".keksgu% [kkM+koklh

Jg ! / !G ,% Ô 3! ! u:vkM+ djegk la voèkukjk;.k nkSA pSuiqjoklh lfjlo lksnjiqj
2*!3! !R ; T * ; ,% º$! 31 /! g T la j?kquUnu nq nkSA tkxs'ojh iq=k% vijk vkuUn lqrk nfj;kiqj
*!3! g / 0 7 ,% Mhg >kSvk vy; la olUr lqr ckcwyky nkSA ngksmj la eèkqlwnu
*9! ; 7* * ; ,% 7 7* 31 S m L* nq nkSA uwuwnk; iq= eqrk'p Hkfn;k j[kokjh gfjve la jf'kd lqr
!? ! !/ ! /76 & QR! vtwZu iRuh ?kks?kj lqrk lalkjef.k ykyth tyèkjk mljkSyh
!G ! 9 Y / [ ,% vy; la ,dukFk nkSA dVkbZ la iq= lqrk'p lR;Hkkek t;Urh
WO 31 m L 0 /L p g@ vfHkek;k dsa vkn~;k gkVh ikyh la jkenÙk lqr t;ukFk iRuh ,
W !* [ & P T À lqrkS xksfoUn ';ke lqUnjksA
T)%
- QR : ~!G w0 !W :0G HkwM+h ?kks?ku feJ % cNj.k iz0 jVu lqr fpUrkef.k ,dek
O , /Ts ; 6 * * 7
* cfy;kl la iukbZ lqr ykyk nkS vUnksyh tky; la nqxkZ nÙk nw
,% !E 31% :0G N! nkSA jkuks iq=A fpUrkef.k lqrk dVS;k ek.Mj la yky lqr I;kjs
Ð- , !! ?N C. :;q * 7 ,% 31 m nkS ljijo [k.Mcyk la B- pqUuh nw nkSA iq= lqrk'p èkkSuhA
Õ % /! :;q SAT *!! ^!* vijk pqUuh lqr eqdqUn cM+xke nfjgjk la b'kjnÙk nkS flagkJe
, 5 * 7 ,% m CC!% la eksgu nw nkSA lqrk'p BhBjhA
3! u 9: À ! !! LE Jhiqj ns'ks mM+jkgk % ';ke lqrk jrkSyh gfjgjk la HkuksM+ lqr
~ , !9 ! * ; ,% m o* Ncu nkS jkm<+ la HkSjoh nq nkSA lqrk'p ân;orh vejkorh

/! *!! ;
*! &% /! À nfjgjk la nqykj iRuhA vijk ';ke lqrkS ve`rukFk ân;ukFkkS
/ _ [ o* A! fg / [ ; *
* 6 , dqjek [kkSvky la vukFkh lqr nqxkZnÙk nkS ekuh lksnjiqj la
2*!3! ? * ; , AS* m 0 eulq[k nq nkS dqeqnuh lqrk'p t;Urh izseorh dkUrorh eksgorh
0 5 % /! À dkA vijk ';ke lqrk cM+xke nfjgjk la ?kks?ku lqr f'kouh nkS
*!! QR , 89: * ; dkdks csymap la f'ko nq nkS HkS;k lqrk'p jadorhA r=kn~;k
, m ! % 1@ 0 *!! t;Urh lgJke nfjgjk la Qsdu lqr xksiky iRuh , lqr
Ö P & ! m jaxyky lqrk'p [kM+~xorhA vijk izseorh cM+xke nfjgjk la
ड़{ % /! % . 5
jkeukjk;.k iRuh vijk dkUrorh ikj[k.M cgsjk<+h la ';keyky
& /! 0 !?N >! À &% iRuhA
W 2*!3! +~ ? 7: P L gkVh lksnjiqj ik¡Nk ns[kw % xksiky lqr Hkonso lqrk cuekyh
3!T! T! L] * ! × L iqjUnj lqUnj oa'kh cyHknz onuk ladjk<+h la in~eukHk lqr
9 , ? 89: G * 7 ,% ! maekifr nkS lry[kk csymap la x.kifr nw nkSA jkek lqrk'p
m /q 7G%
6 KL T vUuiw.kkZA cuekyh lqrk ifupksHk la nsodhuUnu lqr euksgj nkSA
E! ,% * 31% T! > >! . n;korh iq=A lqUnj lqr egs'k% cgsjk<+h la lnkf'ko nkS [kkSvky
* , fg !:\] * ; ,% > G la jkepUnz nq nkSA egs'k lqrk x.kifr ;ksxh {k=ifr xjhck%
< e1 ! N! SAT ! , ek.Mj la eqdqUn lqr gfj nkS lksnjiqj la j?kqohj nq nkSA nS;k
2*!3! !R ; ! * ; ,% Ò m N! lqrk'p x<+ ek.Mj la xkaxq iRuhA x.kifr lqrk lry[kk la
" &% G ? ZL " ,
'kqHkk; lqr xkaxq nkS cqèkoky la yky nq nkSA feJ ;ksxh lqr
; * ; ,% < L *
Hkokuh nÙk% ldjk<+h la eugj ikS= dkyhnkl lqr ifr nkS
! 1 * , ;
cqèkoky la y{ehèkj lqr cUèkq nq nkSA txorh iz0 Bduh iq=A
X! y; * ; ,% w0 C 31%
HkokuhnÙk lqr Hkk;ukFk% ijgV cgsjk<+h la [kxs'k lqr yky nkS
L * L [ !W >! ?º
lfjlc lksnjiqj la Hkw"k.k nq nkSA eukbfu lqrk'p nS;k Lusgorh
, ! 2*!3! L7bG * ; ,% ^ m Ò
dsaA vijk HkokuhnÙk lqrkS gfjukFk t;ukFkkS Hk.Mkfjle la èkS;hZ
' p % /! L * ! [
lqr lhrkjke nkS ¼lq[klsuk½ iokSyh la xaxknÙk nq nkS gkfluh iq=A
LN! n6 ! , (? )
* * ; , 31% /! L *
vijk HkokuhnÙk lqr >wedyky% dVkbZ la maek lqr 'kEHkqukFk nkS
| 7 WO 9 ; [ , V 89:
vks>ksfy csymap la iks"kk nq nkSA vijk HkokuhnÙk lqr fxjèkkjhd%
jb * ; ,% /! L * !! A! ldqjh csymap la izhre nkSA czãiqjk la dYyw nw nkSA vijk
89: w ,% ¯3! 7 * 7 ,% /! Hkokuh nÙk lqrk czãiqj nfjgjk la Hkksyk nkS ¼ikap fookg
- * ¯3! *!! = , ( .+ HkokuhnÙkd½ lqrk'p orh vy; la nqykj lqr fd'kksj iRuhA
L *) m / ;
*! ! &% r=kn~;k nS;k dule ek.Mj la izseukFk iRuh , lqr dkyhnÙk%
1@ Ò N! [ & vijk Lusgorh dule ek.Mj la Ñ".kkjke iRuh , lqr jkèkkukFk%
* /! ' N! Iz! & lqrk'p Jhef.k vkuUnorh dsaA vkn~;k dUgksyh lksnjiqj la pkuu
! [ m G g T p % g@ cs lqr VsdukFk iRuhA
2*!3! : [ &%
L [ N! L?! T , feJ Hkk;ukFk lqrk dule ek.Mj la fHk[kkjh lqr fuR;kuUn nkS
W 2*!3! = * ; ,% m ~ b dVdk lksnjiqj la Hkksyk nq nkSA lqrk'p lyNorh efg"kh cqèkoky
(
! . .1 ! |W & m ¥ R la oa'khèkj lqr >iVyky iRuh lqrk'p eSuk c?kokl lfjlo la
! + p Iz + T & ik¡ dsoy Ñ".k lqr ik¡ f'kokuUn iRuh , lqr iw.kkZuUn iz0
7G
6 T w0 7% /! L [ *!! fiywd%A vijk Hkk;ukFk lqrk Mhg nfjgjk la g"kZnÙk nkS ifj;kEc
b*
6 ;
, ! * ; ,% cqèkcky la nq nkSA
? ! [ : ! [ Ø !RD ; ! lq[klsuk gfjukFk feJ % feJ gfjukFk lqrkS yÙkkS j?kqdkS ujlke
? L T , ?N ; *
* 6 *; cfy;kl la y[kh lqr 'kksHkkuUn nkS [k.Moyk la nqxkZnÙk nq nkSA
,% m p JU ! 7 [ ~ lqrk'p dsrkorh :pkSyh ,dgjk la ckcwukFk lqr iaNh iRuh ,
& "G T Ø * T L lqr xq.kkuUn feJ yÙkkS lqrkS lnkuUn HkkxorkS flagkSfy ek.Mj la

´ N! F 7 , !3! . usuu lqr ckcwyky nkS 'kfDrjk;iqj ujmu la xksxk¡bZ xzkeoklh
P +O 4 h * ; , - m S x.ks'k nq nkS lqjs'korh lqrk'p eq'kuorh eaxjkSuh ikyh la
Y : 6 7 < T & pkyhlktwZu lqr ;ksxkuUn iRuh , lqrk xks[kwykuUn uUnk%A lqrsp
P? 7 T T% : Ò ! v nS;k jruorh lqQyorh fot;korh dsa vkn~;k csgV [k.Moyk la
p g@ 8W ?N L! 8W HkM+jkoklh csgV [k.Moyk la oa'kh lqr ywpkbZ iRuh , lqr
?N 7:O & S? ! T% eqf[k;k jekuUn%A vijk jruorh tgkuiqj oklh ,dek [k.Moyk
/! ! 3! ?N T la JhuUnu lqr dhR;kZuUn iRuh , lqr rkjkuUn% vijk
6 T & ! T /! v lqQyorh j?kqukFkiqjoklh xaxksj vfg;kjh la ckcwyky lqr
!R ; [3! P! /! 7 = [
HkksykukFk iRuhA vijk fot;korh vljuk oklh dqjek [kkSvky la
&% /!
/ ! A! fg
nsokuUn lqr eèkqlwnu iRuh vijk yÙkkS lqrk eèkqdjpd oklh
T ; 7* & /! Ø !:
;
fpydkSj nfjgjk la >wedyky nkSA lqrk'p phpuorh j[kokjh
7
:D! *!! | ,% m :: !? !
gfjvEc la vfèkdyky lqr lnkuUn iRuh lqrk'p QksdporhA
!/ / * T & m Ù: %
W 2*!3! ? 3!

6 u * T gkVh lksnjiqj lq[klsuk èkeZiqj ns'ks% lnkuUn lqrk uoy
!, !, :\] !, À ! fd'kksj] ;qxy fd'kksj] pUnz fd'kksj] ';key fd'kksjk% gfjfd'kksj
! ! ! b * 1 dey fd'kksjk% efg"kh ikyh la t;nÙk ikS= cztyky lqr ccwvk
7g , ! 2*!3! S * ; , nkS txkSj lksnjiqj la equhyky nq nkS cqpu nk; iq=k%A vijk
:; * 31% /! * T ! L Ts lnkuUn lqrkS tyèkj 'kksHkkuUnks vUgM+k dVkbZ la >wedyky lqr
/cड़ WO | 7 ! , 9 7 AB j'khdyky nkS mYyw dqtkSyh la mfpryky nq nkSA ckcwnk; iq=A
9: * ; ,% 7* 31% :\] ! pUnzfd'kksj lqr Jh jes'k% HkwM+h oklh efgUnziqj i.Mqvk lW ';ke
!( L7 \]3! N;g ◌ॅ À T! ,% lqUnj nkSA lqrk'p mfeZyk lq'khyk yhykA Hkk0iz0ls0 Jh jes'k
m 9
6 % L0w0 0 !( lqrkS ch, euh"k ch, vouh'kks lkefj ¼lhrke<+h½ MkWñ vejs'k
b / ! ( ) ◌ॉ॰ /- C ikBd nkSA lqrk'p fiz;adkA
,% m w %
L 8* T ¶@ [ |! ù3! feJ Hkkxor lqrkS csnkuUn oS|ukFk >ykjh oklh iùiqj ifupksHk
KL L 7 , ?ड़ $, . la Hkkrw lqr fg;kyky nkS [kxM+k oklh vksbfu la dqej Vsdw nq%
A! 7 * ; , m X'$! [ nkS lqrk'p y{es'ojh feJ t;ukFk lqrk flgkSfy ek.Mj la yky
´ N! !* , ड़(/ . lqr gjeknh nkS uM+qvkj djegk la nsoukFk nq% nkSA vijk lqrk
; ,% /!
[ * fg 5! lq[ksr [kkSvky la eksgj nkSA
,%
u !! > e1 eYguh ns'ks lqikSy ftyk ij'kjek% egs'k lqr {k=ifr lqr Hkokuh
L * W - ! :L76 , nÙk% gkVh ikyh la jsorh jeu lqr prqHkwZt nkS lksnjiqj la ;ksxh
2*!3! < * ; ,% m ? b ; nq% nkSA lqrk'p [kxorh efg"kh cqèkoky la udVw lqr fufèk iRuh
W7 ;
& *¬ ;
¬ cª / _ , lqrk nqyjS;k ooqjS;k dUgS;k ve`r ukFk] gseukFkk% lqrk'p
), > [ m > g T D g@ gseorh èkuorh vkuUnorh dkS vkn~;k HkM+ke tftoky la oouw
-ड़{ 7 / [ w0 5* [ & lqr vukFkh iz0 eksnukFk iRuh lqrk'p jktef.kA vijk èkuorh
m !G% /! ? Í6 lrkSfy lry[kk la loZLo lqr crgu iRuh , lqr cztef.kA
& G% /! g T L! vijk vkuUnorh Hkjke tftoky la oouw lqr deyukFk iRuhA
7 [ &%
L * D N! nÚ6 feJ HkokuhnÙk lqrkS HkS;k fg;k dkS dule ek.Mj la èkS¸;hZ lqr
/? , !W ? ; ;
* ,% vf[k;k nkS tjgfV;k ikyh la [kqf'kgky nq% nkSA ;X;orh iq=A
Û 31% ;
} ^ A! HkS;k lqrkS ooqtu thoukS vksbfu la dqej ykyk nkS [kqV~Vh
, ? ;Ã ?N C !W * ; ,% [k.Moyk la ikBd jgVfu nq nkSA

3! g; : /! 7g A! dkfydkiqj oqvk feJ % vijk HkS;k lqr cwvkd% ldqjh ldjk<+h la
@ 7 7 , ड़{;g! ! À! fon~;k lqr uwuw nkS uM+qvkj djegk la ';kejke nq% nkSA equk
; ,% S m *
* A! *
6 lqrk'p nk;efu ldqjh ofy;kl la èkeZnÙk lqr yyhr iRuh ,
& ! S! D% /! lqrkS dyj eq'kjh dkSA vijk HkS;k lqrk ykyth jketh cPpk dk%
! d ? fg 1 [kM+hd [kkSvky la thou ikS= Hkk;ukFk lqr fxjèkkjh nkS
L [ !! , P T3! 9 7 AB xksfoUniqj oklh mYyw dqtkSyh la x.ks'k nq% nkS iyVfu lqrk'p
h * ; , W m G Y ! dudef.k rjkSuh djegk la eksrhyky lqr :iu iRuh , lqr
5 J & !R ; !% /! j?kqoj%A vijk HkS;k lqr cPph d% jfrikM+ csymap la ikBd
d ! 89: C /LIz vHk;Ñ".k lqr nyifr nkS lq[ksr [kkSvky la Hkkrw nq% nkSA usgorh
* , fg L 7 ;
* ,% F iq=A
31%
;
7* Q2 ! L^ ooqtu lqr ownhd uxokM+ ?kkslksr la gksjhy lqr Hkkbyky nkS
, 7
* ; , tewuh tftoky la ekuk nq nkS thou lqrk eyafx;k dqtksyh la
A® 7 [ | 7 , ¯3! N! % okowukFk lqr >wed yky nkS czãiqjk ek.Mj laA lqrkp okownk;A
: 7*%
7g * >! R ! , ~ 7 feJ owvk lqrk nhi cgsjk<+h la ?kuh lqr jaxh nkS Nkew ladjk<+h la
. ¦* * ; ,% 31 : S tkYiknÙk nq nkSA iq= lqrkp eq'kuorh ljLorhA vkn~;k jktuiqjk
!Í % g@ ! 3! *!! 3!G 1 SAT nfjgjk la euiqj.k ikS= eqdqUn lqr ;ksxèkj iRuhA ykyth lqrk
<! &% § : lekSfy ikyh la pkuu lqr Hkk;yky nkSA lqrkp pEikorh HkhBh
L ,% : :Ü LC KL * ; [ ifupksHk la ;nqukFk lqr nkeksnj iRuhA jketh lqr lqèkkdkUr
*5*! &% ! 0 W gkVh ikyh la ckcwukFk lqr ckyeqdqUn nkS y[kukSj nsoh Vksy oklh
7 [ SAT , ?}! Ý ¬ jS;ke lksnjiqj la nw nkSA lqèkkdkUr lqrk oS|ukFk] 'kqdnso iz0
2*!3! 7
* ,% 0 ¶@ [, Z w0 dEikm.Mj fo'oukFkk% cywvk uxokM+ ?kkslksr la _rukjk;.k nkS
Ü9N! $)& / Q2 a !G
jS;ke lksnjiqj la cztfcgkjh lqr uRFkw nw nkSA cPpk lqrk
, ¬ 2*!3! ! Þ7 * 7 ,% d
efgdkUr] y{ehdkUr] 'kf'kdkUr] pUnzdkUr] vfèkdkUr] mekdkUrk
0, X0, 0, :\]0, /0,
nhi cgsjk<+h la ?kuh lqr iapyky nkS lqYguh rYguiqj la uuw nq
90 * >! R : ,
nkSA lqrs p majsgef.k mik;Zef.k oh;Zef.k dsaA
3! 7 * ; ,% : 9-G 9G
6 5
6
p %
:; 3! : d /Ts pqukiqj nsoh feJ % cPph lqr nsohd% vUnksyh tky; la pUnzukFk
:\] [ , ! 3! *!! .G* * ; ,% nkS jktuiqjk nfjgjk la os.khnÙk nq nkSA nsoh lqrk efg"kh ikyh la
b M [ ; [ ,% :
[! flf)ukFk lqr eFkqjkukFk nkSA lqrk p lqHknzk lqnkekdsA vkn~;k
L] *p% g@ >! *!! dfl;ke cgsjk<+h la njckjh lqr vfu:) iRuhA vijk us;ke
/ JM &% /! F AB 7:O U! dqtkSyh la ywpkbZ lqr pkSèkjh lwVj iRuhA
7W! &%
3! u *Lड़{ D° * /! L * lqyrkuiqj ns'ks nHkM+k dkSLdh nÙk% vijk HkokuhnÙk lqrkS tgksjh
! D° *s L3! KL ~7 c7 ¬ , dkSLdh nÙkks Hkkuqiqj ifupksHk la NwUgw lqr jS;k nkS flejokM+
fg PC ;
M ;
* ,% [kkSvky la xksBu lqr cqf)lsu nq nkSA ekuorh lqrkp nk;ef.k
: *G A X* &% dqleky la y{ehnÙk iRuhA
! !W * !! , feJ tgksjh lqrk tjgfV;k ikyh la nÙk lqr fxjèkkjh nkS lqn;
* 89: ~ ! * ; ,% *G : G; csymap la Nhrjh nq nkSA nk;ef.k lqrkp cqèkef.k xaxksjk cqèkoky
P! ; 7 3ß [ & : !W la ckcwyky lqr iq"iukFk iRuh lqrkp ijgV ldjk<+h la cPpw
d7 0 &% lqr JhdkUr iRuhA

D°* #
6 w0 A / [ dkSLdhnÙk lqrks loZyky iz0 chthd% dqlEcky la vukFk lqr
* , !3! !9 :N* * ; ,% T! rqylhnÙk nkS 'kfDrjk;iqj ujmu la p.MhnÙk nq nkSA lqUnj
2*!3! : k; % G : / 7 G% lksnjiqj la fpydk dLrqr%A okokef.k lqrkp vuwi ef.kA vijk
/! D°* :; ! (
. )) dkSLdhnÙk lqr pqEHku% rrSy ldjk<+h la eFkqjkukFk nkSA
,%
3! u 23!:

6 w0 % Jhiqj ns'ks lksgkxiqj % feJ loZyky iz0 chth lqrA vtcyky]
, , Z , , V 89: cklqnso] 'kqdnso] egknso] cynsok vks>ksfy csymap la ooqjS;k lqr
;
¬ T A! , ! ! g* [ * ; uUn dqekj nkS e>kSjk djegk la vkfnukFk nq nkSA dudefu iq=
,% 31 : < lqrkp ;ksxek;k cygk ofy;kl la 'kksfHkryky iRuh vtcyky]
L & /, Iz # cklqnso lqr Ñ".kdkar rsxfN;k eyafx;k dqtkSyh la cos lqr
AB . * 6 , S 7 tuknZu nkS ;eqxke la okowyky nq nkSA Ñ".kdkar lqrk jkepUnz
* ; ,% Iz !:\] XG L! 8 y{e.k Hkjrk% csyokM+h jtkSjk ek.Mj la 'kf'kukFk lqr fp=cksèk nkS
!B! N! [ :1 , b ; efg"kh cqèkoky la vy[kw nq nkSA iksykorh iq= lhrk xhrk vkn~;k
/? 7 * ; ,% j 31 g@ !*Ã ojncV~Vk efg"kh ikyh la mn;eksgu lqr iz;kx iRuh vijk xhrk
b 9*5 w & /! !¥ jeS rrSy ldjk<+h la cS|ukFk lqr vejukFk iRuh jkepUnz lqrk
! ³@ [ /! [ & !:\] jkeuxj j[kokjh gfjve la eqfDrukFk lqr cS|ukFk nkS [kkaxqM+
! ! !? ! !/ S [ ³@ [ , ? "
lfjlo la Ñ".kdkar nq nkS jkts'ojh iq=A 'kqdnso lqrk jrkSyh
! Iz * ; , !Ï$! 31% Z
nfjgjk la n;kukFk lqr Hkksyk nkS QÙksgiqj lfjlo lksnjiqj la
! *!! * [ = , v'3! !
ckcwyky nq% nkS lR;Hkkek iq= egknso lqr lhrkjke teqvk efg"kh
2*!3! 7 * ; , L 31
cq/koky ls ckSdw lqr deyw nkS erkmu nfjgjk la txrefu nq%
! Sg b ; 7 7 ,
nkS nsodh lqrsp xaxk ;equk vkn~;k dksrgiqj jktuiqjk nfjgjk la
9 *!! ;
* , :
Hkksjsyky lqr Ñ".kdkar iRuh vijk ;equk dVgjckM+h efg"kh
S g@ 3! ! 3! *!! =-
cq/koky ls jekuUn lqr y{ehdkar iRuhA lhrkjke lqr
Iz & /! S W! b ;
! T X &% ! 1r [
f=yksdukFk% iqM+Suh doS ujmu la jkelqUnj lqr f'ko'kadj nkS
3ड़{ª ¶ !9 !T! ! , 8W csgV [k.Moyk la loZyky nq% nkS foeyk lqrk'p dqUrh] iwue]
?N
6 *; , m A0, ,
lqykspukA
r: %
!0, 0, X0, 90, 1 .& cynso lqrk jkèkkdkUr] JhdkUr] y{ehdkUr] mekdkUr] 'kadjk%
6 ?
, W lrkSZfy lry[kk la ekfud yky lqr t;nso nkS gkVh lksnjiqj la
2*!3! $ [ * ; , * : " * fo'oukFk nq% nkS ckck nk; lqrsp xqYyh nk; js[kkA vkn~;k isdMsjk
-?% g@ à·! J9 ! S ; dl:mM+ ,dgjk la eqth lqr 'kEHkq iRuhA vijk js[kk t;jkeiqj
&% /! -? !3! T3! *¸ ¿*! lUngiqj fnèkks; la lkSnkxj lqr pkS0 jekuUn iRuhA jkèkkdkUr
U0 ! T &% !0 !( ! 3! lqr jes'k jktuiqjk nfjgjk la uwuwyky lqr fo".kqnso nkS lqiVkuh
*!! 7 7 z; , W P = xaxksyh la Hkksyk nq% nkSA t;Urh lqrsp dfork t;ekykA JhdkUr
*; ,% 0 : % 0 lqrk teqvk efg"kh cqèkoky la prqHkwZt lqr mekdkUr nkS dkdks
Sg b ; :L7
6 90 , csym¡p la uUn fd'kksj nq% nkS Qwyks nk; lqrsp gsek fdj.kdsaA
89+: T ! * ; , v7 r * : >
!Gp %
W 2*!3! P T3!: L J gkVh lksnjiqj xksfoUniqj % feJ Hkonso lqr oa'kh lqrkS èkk:
Iz fg ! !L] , S Ñ".kifr ukgl [kkSvky la jktk lqr jkeHknz nkS tequh tftoky
; ,% : n 6 W
L * la Hkokuh nq% nkSA lqrkp èkS;Zorh gkVh ikyh la dkyk iRuh , lqr
& % J ³@ [ w0 ckykd%A feJ èkk: lqr cS|ukFk iz0 NadkSM+hd dVkSuk ek.Mj la
~ D á N! 3!T! [ , ¯s iqjUnj lqr ukFk nkS czãksfy ifupksHk la cnjhukFk nq% nkSA
KL ; ,% L![ : Ö %
*! [ * HkkxhjFkh lqrsp QsdukA vijk èkk: lqr >M+wykd% efg"kh cqèkoky

/! J |ड़{7 b ; ,% la ckyk nkSA ekuorh lqrsp >haxqjh pUnk lqefr nkmdk% r=kn;k
: | "! :T *9 1* Ö Qsduk ukgl [kkSvky la NksVdfu iRuh , lqrkS ukSgky HkzejkS
fg xW & } ©Y /! vijk >haxqjks feljkSyh ek.Mj la gksjkbZ iRuh , lqrk Kkuh
| ") Y N! !O & â ! rqykjke cnjh xks[kwy ukFkk%A vijk pUnk èkjkSjk ofy;kl la
*! P? 7 [% /! :T Y! q[ txUukFk iRuh , lqrkS èku eukS vijk nkm ifj;kEc cqèkoky la
& } /! *9 ! ; ! ujifr iRuh lqrkp nqxkZorh M~;kSjh [k.Moyk la fHkf[k lqr nÙk
& : *; 6 ãØ! ?N L? * & iRuh , lqrkS rkjk nÙk loZuksA cS|ukFk iz0 NdkSM+h lqrkS larks"kh
! * E%
6 ³@ [ w0 ~D dyjkS vy; la ân; jke lqr cklw nkS lfjlo lksnjiqj la
#b Y / o* ! 7 , ! ;nquUnu nq% nkS lksgkmuh iz0 nS;fu lqrkp 'khrykorh vijk
2*!3! * ; T *; , 29 w0 Ò : cS|ukFk iz0 NdkSM+h lqrkS ân;uUnu lkgokS mYyw dqatkSyh la [kka
/! ³@ [ w0 ~D o* T eqdqUn nkS vijk cS|ukFk iz0 NdkSM+h lqrk fHk{kqd rkjknÙk
9 7 A B ? SAT , /! ³@ [ w0
os.khnÙkk Mhg nfjgjk la cyHknz lqr èkjuh nkS lqjxu la xksfoUn
~D Le; !* .G* *!!
nq% nkSA pkUnfu lqrsp nkm nkSvkdsaA r=kn~;k 'khrykorh fu[kwfr
L] ! , ! P T *; ,% :T
laB eqdqUr lqr B- egs'k iRuhA vijk nkm dVS;k ikyh la
: *9 ,gp % 1@ ? 7 C SA0
dkyhnkl lqr enu iRuh , lqr HkSjo nÙk%A vijk nS;k dule
C. > &% /! *9 *
ek.Mj la inwe lqr fufèk iRuh , lqrk 'kadjnÙk rqylh nÙk
* & ! *% /! Ò
czãnÙkk lqrkp lkiR;kA feJ larks"kh lqr guqekunÙk% cjgh
N! * 7 & !* *
¯* : % #b * !
fu[kwfr la B0 èkuifr lqr B0 cPpw nkS ?kkslksr la gfj nq% nkSA
. 40 C0 d7 , Q2 ;
! *
Kkuorh iq= lqrsp èkhjorh] vkuUnorh] xksfoUnorh] èkS;Zorh dsa
,% â 31 : ! , g T , P T ,
vkn~;k ukgl [kkSvky la fo".kqnÙk lqr uuw iRuh lqrk p ckth
n 6 p g@ fg z;* 7 & csgV djegk la vka[kh lqr dSyw iRuh vijk xksfoUnorh vksbfu la
: 8W !
g? ä 7 & /! gjeknh iRuhA feJ guqeku nÙk lqrk dVek cHkfu;ke la
P T ^ !* &% * uUnh'oj lqr lksenÙk nkS lfjlo lksnj0 luQwy nq% nkSA gseorh
W L T$! 2* , ! 2*!0 iq= lqrsp bUnzorh vijk lqr lksuhd% dule ek.Mj la gksnh nkS
; ,% > 31 : ^\]
v7 * /! ujmu la nqxkZnÙk nq% nkSA iq= yw[kkA vijk lqrk ujoky la Hkksyk
2 N! * , !9 ; *
* 6 *; nkSA feJ dyj lqrkS ij'kef.k loZuks vksM+k ,dgjk la eqdqUn lqr
,% 31 7?% /! ! = ,% eulq[k nkS efg"kh cqèkoky la ckcw nkSA fp=orh iq= lqrkp uUgdh
! !G E
6 $ ! SAT rksrorh usuorh dk vkn~;k ef>;ke djegk la HkS;k jke lqr
? , b ; 7 ,% :1 31 : dk'khukFk iRuh lqrkp izseorh cHkfu;ke la I;kjs iRuhA vijk
c # F g@ | ! rksrorh ukgl [kkSvky la xjhc lqrk% rksrk iRuh vijk usuorh
! [ & : L Ð- eyafx;k dqtkSyh la lqr eFkqjkukFk iRuh , lqrkS lnu enukSA
&% /! # fg ! #
& /! F AB ; [ &
[!
* *}%
P T3! 6 : !

T3! ¾ xksfoUniqj loZu feJ % ij'kefu lqrk ukUniqj foLQh la xaxk lqr
T , ! ; ,% ÇG 31%
= * lkuUn nkS lfjlo la Hkksyk nq% nkSA dY;k.korh iq=A vijk
/! ! ¯s KL 7 * , ij'kefu lqrk czãksfy ifupksHk la uuw lqr [ksnu nkS cygk
0 *; ,% L? 31% ofy;kl la deykdkUr nq% nkSA Hkh[kuh iq=A feJ loZu lqrk
6 ? O , 9 7 lrkSfy lry[kk la xaxkbZ lqr oa'kefu nkS mYyw dqtkSyh la jk?ko
AB !R *; ,% 31% /! 6 nq% nkSA galorh iq=A vijk loZu lqrk uxokM+ ?kkslksr la B0
Q2 C0 J C0 â , cs èkk: lqr B0 ;Kifr nkS dUgksyh csymap laA vijk loZu lqrk
89: % /! 6 å
6 N! Iz! g"kksZyh ek.Mj la Ñ".kkjke lqr Hkokuh nkSA vijk loZu lqrk
L ,% /! 6 ¡ [ 6 [ /æ; psrukFk dhfrZukFk vP;qr fizfrukFkk% idfuèkjk la eUuw lqr ooqjS;k
w [ ! q7 ;
¬ , ®v! v T nkS tksQjk QuUng la pkS0 f'kou nq% nkSA è;kuorh iq=A psrukFk
U0 *; ,% 31% ¡ [
lqrk j[kokjh gfjvEc la ccwuh nkSA lqrk'p ckcknk; nqUu nk;
!? ! !/ 7 ,% m * *q; * dkjs nk;dk% vkn~;k jrkSyh nfjgjk la os.khnÙk lqr ipdkSM+h iRuh
- * g@ ! *!! .G* :D , lqr txeksgu%A nqUu nk; ujlke ofy;kl la ckcw lqr

& 5 % *q; * ! 7 vpdyky iRuh feJ dhfrZukFk lqrk dVS;k ek.Mj la xksdqy lqr
/: & 6 [ N! lksenÙk nkSA lqrk'p uwuw nk; [kh[kjh vkn~;k dkdks csymap la
PA 2* ,% m 7 7 * ??! g@ JhukFk lqr ckSdkbZ iRuhA feJ vP;qr lqrk efg"kh cqèkoky la
89: [ O &% /æ; euksjFk lqr nsoukFk nkS rrSy ldjk<+h la fo|kukFk nq% nkSA
b ; E![ [ , ! . lqrk'p cktnk; :pkSyh ,dgjk la j'kkn~; oklh oa'kefu lqr
; ,% m * JU !
@ [ * !@ eksgu iRuh , lqr gjh iz0 xqnjhd% lqrk'p 'kksHkk caxkyk ns'ks
.1 5 & ! w0 "*! jktkxkao oklh ldqjh ek.Mj la bUnzukFk lqr ;ksxsUnz ukFk iRuh
m L u ! A! N! vijk vP;qr lqrk Bk<+h oklh nfjgjk la mekukFk nkSA feJ
^\] [ <º\] [ & /! /æ; C
fizfrukFk lqrk ikyh la JhnÙk nkS cygk ofy;kl la xksiky nq%
*!! 9 [ ,% w [
nkSA lqrk'p nzksinh j'kkn~; la dk>h oklh ijgV ldjk<+h la
* , ; ,% m ]s*
P *
ckcwyky lqr jkeyky iRuh , lqrkS nsoyky voèkukjk;.kkS vijk
!@ | !W ! 7 !
fizfrukFk lqr e[k:d% j[kokjh gfjvEc la ccwuh nkSA
& / !Ñ /! w [
?J !? ! !/ 7 ,%
3!
6 u |: ?J /L èkeZiqj ns'ks dk>h % feJ e[k: lqrk ckycksèk lqcksèk vfHk;ark
à !R ; [ 3! ? eucksèkk% isdikM+ j?kqukFk iqjoklh lrkSfy lry[kk la ve`rukFk
/ _ [ ! [ , * T *; lqr jfrukFk nkS ofn;ke iokSyh la uUnyky nq% nkSA BDduorh
,% Cç 31 m *, L *p % g@ iq= lqrk'p dkek nk;] Hkkek nk;dsaA vkn~;k efgUnziqj i.Mqvk la
\]3! N;g XG 1 ! !G &% y{e.k ikS= gfj lqr ukjk;.k iRuhA ckycksèk lqrkS jktsUnz
!Ï\] /-\]s 3! % ◌ॅ vejsUnzks 'kkyeiqj cM+xke nfjgjk lW veksy nkS lqrkp euksjek
/5 , : E! -G 7 7 + foeyk js.kw uwfu;k¡ lqcksèk lqrk xtsUnz fojsUnz vfHkeU;q èkhjsUnzk%
Ï\] -\] /LÁ; -\] ◌ॅ 5 cM+xke cfy;k lW rkj.kh nkSA baftfu;j eucksèk ¼xkUèkhuxj]
,% ^ ! (y !, 7G)
6 * ! iwf.kZ;k½ lqrkS fnokdj jktdqekjkS eM+qokgk efjpkbZckM+h lekSfy
!AY ड़( +6 § ◌ॅ ikyh lW odhy tuknZu nkSA lqrkp T;ksfr fnokdj lqrk ouxkao
* 6 ,% : £s * ! ,e, ,y,ych jktdqekj lqrkA
!A! %
P T3!
+: ~D o* T xksfoUniqj la ouxk¡ % NdkSM+h lqr ân;uUnu lqrk eufey fpUrw
:07 ! V 89: = , A jkek vks>ksfy csymap la Hkksyk nkS eufey lqr dqyefu idfy;k
;
*! , A !G ¶!G la nqykj nkS dqyefu lqr lR;ukjk;.k oS;kdj.k nsoukjk;.k]
!G, < !G, !G F! JU ;ksxukjk;.k] efgukjk;.k usgjk oklh :pkSyh djegk la cS|ukFk
! ³@ [ , W 2*!3! *; , nkS gkVh lksnjiqj la fg;k yky nq% nkS oS;k0 nsoukjk;.k lqrk
¶0 !G ! ! ( ) jkeuxj ¼[ktwjh½ oklh uxokM+ ?kkslksr la dyj lqr B0 cuekyh
Q2 ! C0 , 8 *¸ nkS csyk oklh fnèkks; la txref.k nq% nkSA
; ,%
G *
~D Le; * * 7 feJ NdkSM+h lqr fHk{kqd lqrk nsohnÙk JhnÙk uuwdk% j[kokjh
!? ! !/ S!:7 * , ¾ ZL! gfjve la eqjpwfu lqr dkyhnkl nkS foLQh la 'kqHkadj nq% nkSA
; ,% /
* 31 : , À p g@ vfu iq= lqrsp tho orh] ';keorhdsa vkn~;k Mhg nfjgjk la
*!! = & L [ ) fufèk lqr Hkksyk iRuh , lqrkS Hkk;ukFk jksfguh nÙkksA vijk
*s% /! À ? [ ';keorh lrkSfy lry[kk la efrukFk lqr HkS;k iRuh , lqr
& F % usuuA
*[ 6 $ [, ] [ ¶!G ! feJ inkFkZ lqrk fo'oukFk] cnzhukFk egks oS;kdj.k jkt if.Mr
N (%-.) 1r [, [ / 3! ! ¼njHkaxk½ f=yksdukFk%] dk'khukFk% vuyiqj djegk la fo|kukFk
@ [ d7 , ?N !G * ; ,% lqr cPpw nkS [k.Moky la ij'kef.k nq% nkSA

W 2*!3!, 70 , ? ; G gkVh lksnjiqj] clSVh] [kq'kh feJ% feJ ef.k lqr t;nso lqrks
# ! 5E ! ,% /! 7 fe'kj eksguks djegk la dk'kh nkSA vijk lqr ckcw d% cèkoky la
!R ; P T , fg P * ; j?kq lqr xksfoUn nkS [kkSvky la xksih nq% nkSA ljLorh lqrk'p
,% !Í m 7 × AS*p g@ /! oowuk in~ek dqeqnkdsa vkn~;k vijk uhgA vijk dqeqnk ?kkslksr la
% /! AS* Q2 / JM &% 7 vfu:) iRuhA ckcw lqrk lnkuUn] ijekuUn ikyh la HkokuhukFk
* T, ! T L [ , ! 31% nkS jruk iq=kA vijk ckcw lqr fpydkd% ladjk<+h la vtwZu nkS
/! 7 : ! /76 , J :iorh iq=A vijk ckcw lqrkS èkjuh xaxknk'kkS gfjvEc la
31% /! 7 ! *È !/ :èG pØikf.k lqr jekifr nkS ykSvke lqjxu la Ñ".knso nq% nkSA
! , tg ! Iz ;
* ,%
egktuh iq=A feJ èkjuh lqr vukFk% nfjgjk la iùukHk lqr
31% ! / [ *!! ù-
vuUr nkS lksnjiqj la ik¡ ekèko nq% nkSA vijk èkjuh lqr j?kqukFk%
/ 0 , 2*!3! + * ; ,% /! !
Vadoky la jkeukFk lqr gfjnso nkS [kkSvky la ckNfu nq% nkSA
!R ; [ W ! [ ! , fg
feJ vukFk lqr xksuksM+% [kkSvky la Ñ".kkuUn iz0 fd'kkbZ lqr
~ * ; ,% / [ PEड़{ f/ .
vuUr nkS djegk la dey nq% nkSA ekèkoh iq= xksuksM+ lqr
Iz T w0 O / 0 , ! ;
*
nsokuUn% ldjk<+h la deykdkUr lqr gfj nkS lksnjiqj la uuw nq%
,% 31 PE T ! .
nkSA nsokuUn lqrkS [kw'kh usuk dkS djegk la fo?us'k lqr NksVh nkS
0 ! , 2*!3! 7 *
; ,% T
lksnjiqj la vkuUn nq% nkSA
? 7 F D ! é' xW ,
2*!3! g T *; ,%
PT ड़{ u /§ ? ; xksUnokM+k ns'ks vekSfu HkS;k feJ% feJ [kq'kh lqr HkS;kd% efg"kh
b ; C ! C o*! , cqèkoky la ikBd ckyd jke lqr ikBd ân;jke nkS tftoky la
!v7 *; ,% / _ 31% fgjQwy nq% nkSA ve`rorh iq=A feJ HkS;k lqr jktho u;u iz0
! w0 7 . u ckcwth gosyh ns'ks vksxgh ofy;kl la fxfjtkukFk iz0 nqUu nkS
! [ w0 *q; , ! 7/ ; ,3
* fry; la jk; oowvu nq% nkSA rstorh iq=A vijk HkS;k lqrkS
31% /! 0, !0Ø dkyhdkUr] jekdkUrkS ofy;kl la nqUu L;So nkSA _f)orh lqrsp
*q; êª ,% aM : ! w0 % jkèkk iz0 ckcknk; t;korh iz0 iaporh] yT;korhdsaA vkn~;k
w0 .+ , £ p % g@ 03! oxgh olUriqj oklh efgUnziqj i.Mqvk la N=èkkjh lqr Jh uUnu
\]3! N;g ~1! T & iRuh , lqr mn; pUnz% lqrkp vUuiw.kkZ iw.kkZdsa vkn~;k ifj;kEc
9* :\] : /q 7G 6 G
7 p
6 g@ ! ; cqèkoky la fp=ukFk lqr lw;ZdkUr iRuh vijk vUuiw.kkZ :pkSfy
:1 [ 70
6 & /! /q 7G 6 JU ! ,dgjk la eèkqjkoklh cnzhukFk lqr gfjeksgu iRuhA vijk iaporh
!; ] [ !5 &% /! :
Jhiqj ns'ks ojncV~Vk flejokM+ [kkSvky la cnzhukFk lqr
3! u !*Ã ! fg ] [
ckyfd'kksj iRuh , lqr yfyrukFk% vijk yT;korh HkSlfn;kj
! & [ /! £
efg"kh cqèkoky la ikBd nqxkZukFk iRuhA
*! b ; ; 6 [ &%
C *
W 2*!3! . (1) u !: ! gkVh lksnjiqj gosyh ¼uf'kjk½ ns'ks dksgojk % feJ jktho u;u
C w0 L 3ë T w0 A A} lqrkS uhydaB iz0 Hkkxor iq.;kuUn iz0 dqudqukS j'kk<+~; oklh
1ढ़{ JU ! !!G , :pkSfy ,dgjk la oa'kefu lqr èkjej.k nkS nsmjh [k.Moyk la
9! ?N ! [ *; ,% C w0 - ikj'kukFk nq% nkSA uhydaB iz0 Hkkxor lqrk nsopUnz iz0 lw;kZuUn
:\] w0 7 6 T ¶ / J 3! oSxuh vy; la :iliqjoklh jekukFk lqr MksekbZ pkS0 nkS
! [ O U0 , Zg ?N ! [ ns'kqvky [k.Moyk la jkèkkukFk nq% nkSA lqrs p rkjk jeS oklh
*; ,% : ! !¥ ! *!! !R ; jrkSyh nfjgjk la j?kq lqr lw;kZuUn% iRuh vijk Hkkxor lqr
7 6 T & /! L :\] T A! pUnzkuUn% dqjek [kkSvky la Jhiqj ns'ks vl.kkZ ckcwyky lqr
fg 3! u / G 6 7 T , nsokuUn nkS ifj;kEc cqèkoky la cS|ukFk nq% nkSA lqrs p fo'os'ojh
! ; ; ,% : $'$! w0
³@ [ * iz0 'kdquA
A %
3ë T w0 A A ÀT! w0 - ; iq.;kuUn iz0 dqudqu lqr ';kelqUnj iz0 lqjs'k% cqèkoky la
w [ C ; 6 [
* , ? 7 À ;
* fizfrukFk lqr ikBd nqxkZukFk nkS fu[kwfr la ';keyky nq% nkSA

,% 0 * ; T 5! !3! dkyhdkUr lqr ;nquUnu eksjlaMk oklh 'kfDrjk;iqj ujmu la
!9 / ,% !0 ; vfèkdyky nkSAfeJ jekdkUr lqrk flgqfyoklh ukU;iqj foLQh la
Á3! ¾ !* ;
*?! ,% 'kadjnÙk lqr nq[kju nkSA
*!: ÀT! w0 - :\] !( w HkSalfn;j % ';kelqUnj iz0 lqjs'k pUnz lqrk jes'k izcksèk fouksn
E* / Æ z;3! g !/ 7 voèks'k fodk'k fo".kqiqj vkfgy gfjve la ckcwefu lqr ywpkbZ iz0
7:O w0 , ! [ *; , : t;nso nkS ldjk<+h la f'kykukFk nq% nkS lqrkp e`nqyk jhrk
;
_* ! : ;
^T7 : _* ! lqfprk elh bUnwdk lqrs p e`nqyk f'kouxj efgUnziqj i.Mqvk la
\]3! N;g T w0 : 7 * T & thokuUn iz0 opuw lqr fnukuUn iRuh , lqr ds'ko txUukFkksA
p q¨%
W 2*!3! ! u "G !($! ! gkVh lksnjiqj uf'kjk ns'ks xq.kerhoklh jkes'oj feJ% èkjuh lqr
!R ; [ !($! ? : !/ j?kqukFk lqrk jkes'oj eulq[k pyofy;% gfjvEc la xksfoUn lqr
P T , fg ;
:0G * ,% fo'kks nkS [kkSvky la fpUrkef.k nq% nkSA jr~ukorh lqrk'p eqjktiqj
!& m S!3! fg !&G & [kkSvky la jr~uikf.k iRuh , lqrkS jke:nz ân; QwykS lqrk p
!J] o* v7 t : AB X! ! & dqtkSyh y{ehèkj lqr èkhj iRuh feJ jkes'oj lqrkS eksnukjk;.k
!($! 5* !G !7 D *!! LE ojtw dkS nfjgjk la HkuksM+ nkS cqèkoky la ikBd cN: nq% nkSA
;
, ;
C ~J * ,% J m | :ik lqrk'p >ygks dqeqfnuh xjh fouhdk ¼izFke fookg½ vijk
AS* ! (w[ ) /! !($! jkes'oj lqrk ek.Mj la ujnso nkSA eq'kuk lqrk'p uksuk js[kkdsaA
N! ! ,% S m E -?p %
¼f}rh; fookg½ vijk jkes'oj lqrkS xq.kfufèk e;kfufèk vy; la
( ) /! !($! "G /
pkS0 f'kokuUn nkS ldjk<+h la uUnu nq% nkS ¼r`rh; fookg½
U0 T , ! T *; , (ì )
lqcqfèkuh lqrsp usuh uUnuhdsa vijk jkes'oj lqrkS ehru ve`rukFkkS
;
: F T p /! !($!
dVkbZ la feJ efrukFk lqr fgjk nkS cqèkoky la Hkos'k nq% nkSA
/ _
WO [ ;
! , .
ofguk lqrsp nkm jkekdsa ¼prqFkZ fookg½ vijk jkes'oj lqrkS
; ,%
L. * : *9 !p (:[ 6 )
fo".kqnÙk udVwdsaA cgsjk<+h la ckcw nkS csymap la xaxkjke nq% nkSA
/! !($! z;* W7p% >! 7 ,
dkaxk lqrk'p ckyghA ¼iape fookg½ vijk jkes'oj lqr twMkmu%
89: ; ,% m % ( .+
! *
vksM+k ,dgjk la vkuUn nkS djegk la txu nq% nkSA tkEcorh
) /! !($! 79 ! g T
; ,%
lqrsp eukbfu ¼"k"B fookg½ r=kn~;L=;% uhgA vijk uksuk Mhg
, ! * : ^
(bÅ ) 1@«1 % /! E *!!
nfjgjk la >iVh iRuh , lqrkS 'kkseukFk eqjyh dkS lqrk'p
|W & [ S! D m ù
iùkorh ?kkslksr la 'kEHkqukFk iRuh vijk js[kk flejokM+ [kkSvky
Q2 ; [ & /! -? ! fg
la cztukFk lqr fnukukFk iRuh , lqrkS uUnhifr ckcw ukFkkSA vijk
[ * [ & T 7 % usuh Mhg nfjgjk la HkS;kjke lqr nqykj iRuh , lqrk xksikykn~;%
/! F *!! ! ;
*! & lqrk'p HkxorhA vijk ufUnuh Mhg nfjgjk la xEHkhj lqr
P@ m L % /! T *!! ,dukFk iRuh , lqrkS cwyu 'khyukSA vijk nkma flejokM+
! [ & 7 }% /! *9 [kkSvky la cStw lqr ;nquUnu iRuhA
fg ³7 * ; T &%
5* !G ; w0 ड़{ !G N;g + íW eksnukjk;.k lqr ccq, iz0 [kM+~xukjk;.k% i.Mqvk la ik¡ NkSVh lqr
+ , !/ ; , ~1 :
* ik¡ ekuhd nkS gfjvEc la èkuh nq% nkS N=orh lqrsp g"kZorh
b 6 1 ; Pr 9:
p % fe=orhdsaA feJ ooq, lqrkS yky xksikyks mpfr la Nkcw lqr
~ 7 = , P! ; ,%
* Hkksyk nkS xaxksj la ekèko nq% nkSA feJ yky lqrkS fpUrkef.k%
:0G ! fg t;efu flejokM+ [kkSvky la ykyk lqr jfrukFk nkS mljkSyh
! [ , 9 Y / ; ,%
F * * * 31 vy; la usuknÙk nq% nkSA onfu iq= lqrk'p xksnkojh xaxkorhdsaA
m P* ! p % cs ! xaxkorh dUgksyh ,dgjk la ijokgk oklh ykspu lqr NksVdfu
! r: xW & * T, iRuh , lqrkS lnkuUn] iapkuUn iz0 dqudqukSA feJ t;efu lqrkS
: T w0 A A}% w0 lhou iz0 f'koukFk% owpukS fojiqj ifupksHk la fufèkefu nkSA
[ 7:} !3! KL ,% g T vkuUnorh lqrsp t;Urh vkn~;k dsaA t;Urh eyafx;k dVkbZ la

: 0 g@ p % 0 WO ;
ooqtu lqr oPpu iRuh , lqr oh:A vijk vkn~;k eqjktiqj
d & J% /! g@ S!3! [kkSvky la rhFkZef.k lqr jkepUnz iRuhA vijk t;efu lqr
fg [G
6 !:\] &% /! txUukFk% ikj[k.M cgsjk<+h la bUnj lqr jkenÙk nkS csgV
q[ !?N >! ^T! !* , 8W [k.Moyk la es?kukFk nq% nkSA
?N ; ,%
(R [ *
5* !G !R ; [3! ; !3! q[, eksnukjk;.k j?kqukFkiqj ooq, èkjeiqj yky t;efu txUukFk]
[ w0, ", ): q[ [ w0 oklqdhukFk iz0] xqykc] t;ukFk % txUukFk lqr oklqdhukFk iz0
" Q2 ! :7 , N! ◌ॅ xqykc% uxokM+ ?kkslksr la dyj lqr fpdw nkS ek.Mj lW f=Hkwou
1L7 ,% / [ w0 " [, nkSA vè;kid oklqdhukFk iz0 xqykc lqrk t;ukFk] deyukFk]
), :\] [, 0 [ ? LN! pUnzukFk] 'kkfUrukFkk lq[klsuk Hk.Mkfjle la izseyky ikS= ckftr
1 ! T , yky lqr gfjuUnu nkS tftoky la HkS;k lqr j?kqoj nq% nkSA ,e-
!R ; ! *
; ,% .. [ /L ! ,- t;ukFk lqr vfHk;ark ujlke ofy;kl la cM+lke la >ykjh]
. . " , . - . [ % ch-,l&lh- deyukFk lqrkA vkpk;Z pUnzukFk lqrkA 'kkfUrukFk
g: 6 :\] [ % 0 [ % lqrkA
! : w0 [ £s0 ijokgk f'kou feJ % feJ f'kou iz0 f'koukFk lqrk T;ks0
* [ L?Y AB ! T! , [! n;kukFk Hk[kjkSyh dqtkSyh la fd'kksjh lqr lqUnj nkS Fkfj;k la
; , £s *6 !îï
! * 3!°! ◌ॅ l fcgkjh nq% nkS T;ksfrfoZn jk"Vªifr iqjLdkj lW lEekfur vè;kid
/ * [ A! L7 ¨% : n;kukFk lqrkS lat; dqekj foHkwfrukFkksA lqrkp y{eh lat; lqrk
X G3!
6 A! ◌ॅ C ,% d.kZiqj ldqjh ofy;kl lW ikBd nkSA lqizfrf"Br i=dkj n`';
w Å 1! * _À 9ð_ Ü* 9ñsb ekè;ed mRÑ"V lEiknd vks mn~?kks"kd lat; dqekj lqrkA feJ
A! % !7 ! [ cjtw lqrk nsoh ikj'kukFk flag ukFkk% cqèkoky la ikBd ckmu lqr
[ ; C 9 C , ikBd dey u;u nkS nfjgjk la jks>u nq% nkSA xkslkmuh iq=A
*!! )| ;
* ,% P 9 31% /! vijk cjtwlqr jktukFk [kkSvky la xksnu lqr n;kjke nkS fnèkks
!7 ! [ fg P* *! , *¸ la ckydh nq% nkS >cuk lqrsp oadorh lry[kk la loZLo lqr
;
* , | : ? Í6 dhfrZ iRuh , lqrk fp=èkj J`f"Vèkj y{ehèkjk lqrk'p iq"iorh
6 & :1! _! X! m 3ß tkudh ly{;orh nk;orh dkA vkn~;k iq"iorh eaxjkSuh ikyh la
ò * % g@ 3ß Y HkonÙk lqr pUnk iRuh , lqr >iVyky%A vijk tkudh jS;ke
L * :T & |W% /!
lksnjiqj la NksVfduek lqr cztfcgkjh iRuhA vijk ly{;orh
¬ 2*!3! xW ! &%
ofyjktiqj gfjvEc la Hkokuh nÙk lqr uUnyky iRuh vijk
/! ò !3! !/ L *
nk;orh ofyjktiqj gfjvEc la ojtw lqr HkxhjFk iRuhA feJ
T & /! * !3! !/ !7
nsoh lqr Hkk;yky% pqukiqjoklh x<+ fu[kwfr la jk; fufèk nkSA
L![ &% L :; 3!
lqrkp uxokM+ ?kkslksr la oa'kefu lqr yVkbZ iRuh vijkA feJ
? 7 ! ,% : Q2
nsoh lqr rqylhukFk% cygk ofy;kll la jkèkkoYyHk lqr izkUukFk
WO & /!% [
nkS vijk nsoh lqr HkfDrukFk% uxokM+ ?kkslksr la Qsdw lqr cksèk
! L wq[ , /!
L [ Q2 Ö7 ,%
nkSA
3! u U! [ [ Jhiqj ns'ks pkSjh rqylhukFk feJ% feJ rqylhukFk lqr dey
! ´ N! c7 * ; , fd'kksj% flgkSfy ek.Mj la uUgdw lqr fnuca/kq nkS flgkJe la
À , : ! % !7 ';kek nkS [ksyuorh lqrkp gtkjefuA feJ cjtw lqr ikj'kukFk
! [ /< [ /:# N;g + lqrkS v;ksè;kukFk vpfEHkrks i.Mqvk la ik¡ ekuhd lqr ik¡
+
+ T , g? ; , /:
* [ fuR;kuUn nkS tftoky la vk¡[kh nq% nkS vpfEHkr ukFk lqrkS
¶!G L] Iz5} !W 9: ! [ oS;kdj.k cyHknz Ñ".keksgukS ijgV mpfr la jfrukFk lqr eqdqUn
SAT , ढ़{ L * ; ,% d
nkS of<+;ke iokSyh la Hkxr nq% nkSA cPpk nk; lqrkp izFkeorh
* : w[ óp % g@ ! *!! dkek[;kdsaA vkn~;k jrkSyh nfjgjk la vkfrZukFk lqr oklqnso iRuh
g 6 [ & /! ó 3-T vijk dkek[;k iqjsUnkgk oklh ldqjh ikyh la oS;kdj.k JhnÙk

A! ¶!G * / & lqr vtcyky iRuh , lqrk j?kqukFk oS|ukFk deyukFkkA
!R ; [ ¶@ [ [%
8 ! !3! ¶!G L] 9 T, ! TØ csylkjk èkjeiqj% oS;kdj.k cyHknz lqrkS mekuUn] jekuUnkS
! AB CA!* d7 ,% cgksjk oklh eyafx;k dqtkSyh la BkdqjnÙk lqr cPpw nkSA lqns
89: * ; ,% L : @ csymap la yky nq% nkSA Hkokuh lqrsp fo|korh j[kokjh gfjvEc
!? ! !/ [ 0 & 9 T la frydukFk lqr uodkUr iRuh mekuUn lqrkA
%
! T . w0 ÙW% 3! u z;3! jekuUn lqr nsos'k iz0 QksVkA Jhiqj ns'ks fo".kqiqjoklh vkfgy
g !/ [ 6 T , !! ! gfjvEc la yky lqr rhFkkZuUn nkS ij'kjekoklh lfjlo lksnjiqj
2*!3! *5*! * ; ,% la nkeksnj nq% nkSA
3!
6 u *! L] /! ¶!G èkeZiqj ns'ks HkSalfn;j la cyHknz feJ% vijk oS;kdj.k cyHknz
L] 89: / 0 U! / !G lqrk dkdks csymap la vuUr lqr pkSèkjh voèkukjk;.k nkS fo".kqiqj
, z;3! ~L7 ! ! 7 *
; ,% $! oklh NkHkw ldjk<+h la ihjrw nq% nkSA dkys'ojh lqrsp ifo=hA
: 1% Iz 5 * T, J] Ts Ñ".k eksgu lqrkS fnukuUn] :nzkuUnks lSniqjoklh ldjgksu la
ª*3! ! ! 1 a T! eujatu ikS= _ryky lqr lqUnj nkS vksM+k ,dgjk la [kM+~xef.k
, ड़ ;
. ड़{G * ,% g@ m nq% nkSA vkn~;k lqrk'p iùkorh] miekorh] 'kphorhdk vkn~;k
ù , , : g@ ù{ fg iùkorh ukgl [kkSvky la fHkf[k;k ikS= izseukjk;.k lqr pkS0
L? 1 !G U0 $! & /! fo'oEHkj iRuh vijk miek x<+ csymap la izksèkqlj jke lqr
89: ws ; ! ! 0 &% /! JhdkUr iRuhA vijk Ñ".keksgu lqrk uxokM+ ?kkslksr la dyj
Iz5 Q2 ! C0 , lqr B0 oa'kefu nkS eyafx;k dqtkSyh la cPpw nq% nkSA
AB ; ,%
d7 *
3! u !¥ ( ! Ý){ /! ! [ lqyrkuiqj ns'ks jeS ¼uf'kjk Vksy½% vijk ikj'kukFk lqrkS
:0G ¶!G *5*) ! *!! r [ fpUrkef.k oS;kdj.k nkeksnjks jrkSyh nfjgjk la yksdukFk lqr
5* [ , !! 2*!3! 8:7 * ; ,% eksnukFk nkS rsrfjgkj lksnjiqj la cspw nq% nkSA izlUueq[kh iz0
w qS? w0 ! 31 :0G SAT ij'kfu iq= fpUrkef.k lqrkS eqdqUn ekèkokS efgUnziqj i.Mqvk la
\]3! N;g ; [ 7g w0 ^\]G , 'kEHkqukFk lqr ccwvk iz0 bUnzef.k nkS dUgksyh ,dgjk la ykspu nq%
cs ! r: ;
* ,% /! :0G nkSA vijk fpUrkef.k lqr xksfoUn% cM+xke nfjgjk la vlqjk
P T *!! /! L7 , oa'kefu lqr Hkwiyky nkS fry; la vHk;ukFk nq% nkSA xksfoUn lqrk
/L [ *; ,% P T !/ gfjvEc la flys[kef.k nkSA eqdqUn lqrkS xaxkèkj txnh'kkS
?G ,% SAT ! *È !GÃ ukjk;.kiV~Vh ¼frjgqr oklh½ Qwynkgk ikyh la ckSdw lqr jTts nkS
( ( ) v7 * 7 !Ë' , eyafx;k dqtkSyh la ckcwyky nq% nkS vijk eqdqUn lqrk laxzke
AB 7 *
; , /! SAT 4 ! ,dgjk la ij'kh lqr HkxhjFk nkS ekuh lksnjiqj la cuekyh nq% nkS
! L![ , 2*!3! ; ,
* Nsnkorh iq=A r=kn~;k uxokM+ ?kkslksr la T;ks0 dykukFk ikS=
H* 31% 1@ Q2 £s0 )
cuekyh lqr 'kkjnkuUn iRuh ,e, ekèko lqrk xksiky eksgu]
1 !* T & P lq'khy] lqjsUnz] x.ks'k] JhÑ".k gfjukFkkA eksgu th lqrkS vejsUnz
5 , , -\], h, Iz ! [% 5 ujsUnzksA
/-\] -\]s%
W !3! ! : * Iz, % gkVh lknsjiqj ijokgk % txnh'k lqrk fot; Ñ".k] mn; Ñ".k]
Iz, Iz, Iz ! ! Ð- 1 fou; Ñ".k] t;Ñ".k fljfl;k djegk la I;kjs ikS= yEcksnj lqr
s*! *! ,% L?Y AB ! egksnj nkSA Hk[kjkSyh dqtkSyh la fd'kksjh lqr xksfoUn nq% nkSA
; ,%
P T *

Iz !Iz PIzs v7 ड़ % . t;Ñ".k lqrkS jkeÑ".k xksihÑ".kks QwyofM+;k Mhg nfjgjk la
$ [ ,% ;
-\] ! Ã !Ãs fo'oukFk nkSA ekèko lqr lqjsUnz lqrk jkuhiV~Vh eèkqdjiV~Vks
*!! T ,% nfjgjk la lhrkuUn nkSA
O? ! 3! *!! £s0 !! £s0 dksbZy[koklh jktuiqjk nfjgjk la T;ks0 fxfjèkkjh lqr T;ks0
!R ; T , ¿ 2*!3! , P j?kquUnu nkS glkSyh lksnjiqj la ckck nkS xksiky lqrk csymap la
89: * 6 ;
1 !G , !0 :;l * tuknZu lqr ifo= ukjk;.k nkS gfj0 pqEeu nq% nkSA
,%
3!: !¥ ¶!G *5*! 5 lqyrkuiqj % jeS oklh oS;kdj.k nkeksnj lqrkS Jh eksgu iz0]
w0, :\]5 X0 w0, /Q! D / 7! pUnzeksgu y{ehdkUr iz0] v?kksjh dkS vlwjk cM+xke nfjgjk la
*!! L7 , ;
/L [ * oa'kefu lqr Hkwiyky nkS fry; la vHk;ukFk nq% nkSA vijk nS;k0
,% /! Ò0 *5*! P0 !¥ 8 nkeksnj lqr xksihdkUr% jeS csylke cqèkoky la iùukFk nkSA
(
! . ù [ ,% m !* p % g@ lqrk'p 'kkjnk laè;kdsaA vkn~;k 'kkjnk tewvk dqlqeky la
!* 7g A ³AôG 9à\]G &% cSdq.Bef.k lqr misUnzef.k iRuhA vijk laè;k jeS vksM+k ,dgjk la
/! !¥ ड़{ ! ; [
M * ; [ & cqf)ukFk lqr ;nqukFk iRuh , lqr fo'oukFk oklqdhukFkA Jh
$ [ [% 5 ³@ [, eksgu lqrk cS|ukFk] txUukFk] egs'kukFkk% efjpkbZ ¼dfVgkj½ oklh
q[, > [ !:O (0) ! ;
ifj;kEc cqèkoky la yky lqr xqnj nkS fry; la eksgu flag jk;
"*! , 5 ! * ; ,%
nq% nkSA ikoZfr iq=A
6 31%
g: 6 / ¶@ [ /! [, A! [, 1 .)& vkpk;Z vè;kid oS|ukFk lqrk vejukFk] dqejukFk] 'kadjukFkk%
z;3! g !/ ù{ T , fo".kqiqj oklh vkfgy gfjvEc la yky lqr iùkuUn nkS flejckM+
2*!3! ;
³!~ * ,% " lksnjiqj la cSjxkNh oklh ekèko nq% nkSA xqykc lqrk'p jatuk]
m ! , ¦ , -? g@ / 7! % . dYiuk] js[kk vkn~;k vlwjk cM+xke nfjgjk la egkuUn lqr
T [ & /! R! L (1) oklqdhukFk iRuh vijk rs?kjk cHkuh ¼uf'kjk½ ijgV ldjk<+h la
0 ¶0 * À &% oS;k0 xaxknÙk lqr ';ke th iRuhA
/! [ / Y /!! ! *!! vejukFk lqrkS v'kksd fd'kksjkS vjfj;k jrkSyh nfjgjk la NksVw
xW7 -\] , ! 2*!3! ¶0 X [ lqr lqjsUnz nkS lfjlo lksnjiqj la oS;k0 y{ehukFk nq% nkSA
; ,% Jõ : / 3
* :Dehuh lqrk p vuhrk ykM+yh ehuhA
! ¥[Ý ( 7G)

6 N! vijk ykM+yh rsrjh la eSfFkyVksy ¼iwf.kZ;k½ dVS;k ek.Mj la
/ >\] c7 & /! > ! vè;kid egsUnz lqr uUgdw iRuh vijk feuh gseuxj eyafx;k
WO $! w0 *?; - & A! [ dVkbZ la dfiys'oj iz0 nq[ku lqr ujs'k iRuh dqejukFk lqrk
A! fg / 0 , iVsxuk dqjek [kkSvky la lR;nso lqr vuUr nkS txfr ickSyh la
; ,% 31% ÄÅ q[
* cVs'k nq% nkSA eerk iq=A uSf"Bd txUukFk lqrkS ';keukFk
À [ * Y /!! ! *!! fnokdjkS vjfj;k jrkSyh nfjgjk la oa'kh lqr dqudqu nkS
A A , W! !3! KL ; ,%
0 * dVgfj;k ohjiqj ifupksHk la olUr nq% nkSA fouksnk iq= lqrsp
E* 31 : L, /-, w L% g@ L foHkk] vkHkk] izfrHkkA vkn~;k foHkk lrkSfy lry[kk la ohjou
? ! ;
:\]L7bG w0 / oklh pUnzHkw"k.k iz0 ccqvu lqr jketh iRuh vijk vkHkk egknso
! & /! gL b ; dksy efg"kh cqèkoky la eèkqdkUr lqr eukst iRuh lqr lR;ed%
;
0 E & ZL A0 m 'kqHke dq0 lqrk'p fiz;k vijk izfrHkk ukjk;.kiqj la ';kekuUn
w /! w L !G3! À T .* lqrk ,y,ych osn izdk'k iRuh lqr _"kHk vkuUn] ds'ko
w & abL g T, p g Ts% *:! vkuUnksA lnkpkjh uSf"Bd vè;kid ,e-,-] ,y-,y-ch- ch-Vh-
ÄÅ / .., .. . .0 . À [ * ';keukFk lqrk èkenkgk ldqjh la lqr xtkuUn nkS lqrkpA liuk
A! T , :% ( . ..) ¼ch-ch-,-½ vijk ';keukFk lqrk ikFkZ izlwu xkslkb± xkao oklh
À [ [ 6 w 7 P O !3! !9 'kfDrjk;iqj ujmu la lqr foUns'ojh >k nkS lqrk'p f'kokaxh

T'$! | , m g@ =! vkn~;k liuk Hkksdjkgk lW iwf.kZ;k flikgh Vksy oklh leksyh ikyh
◌ॅ 7G
6 Ý 5 ◌ॅ » [ lW 'kaHkqukFk lqr iRuhA vk'kqdfo ch-,- fnokdj lqr ohjou dkdks
&% gZ .. * ! ! 89: csymap la xaxkuUn lqr vkpk;Z fo".kqnso nkS enuiqj la HkksykukFk
T g: 6 z; , * 3! ;
= [ * nq% nkSA vatfy lqrk'p laLÑfrA
,% / m °_ %
:\]5 w0 /Q! ! [ ! ! !? ! pUnzeksgu iz0 v?kksjh lqr lqèkhjukFk% jkeuxj j[kokjh gjve la
!/ S! , !@ JU ! lqr eq'kjh nkS j'kkn~; :pkSfy ,dgjk la feJ eksgu nq% nkSA
5 ; ,% :\] 31 m ^\]
* g@ pUnzek iq= lqrk'p bUnzkorh yyhrk vkn~;k jkeuxj ujlke
! ! ! ¦ [ w» [ & /! ofy;kl la dYiukFk lqr izHkqukFk iRuh vijk yyhrk jgVehuk
!W ! / JM q[ rrSy ldjk<+h la vfu:) lqr txUukFk iRuhA vijk v?kksjh
&% /! /Q! ;g N!
6 lqrk dksYgqvk dule ek.Mj la loZyky nkSA lqrk'p mfeZyk]
,% m 9 6 , ,
6 , , g@ deyk] fueZyk] t;ekyk] izsedyk vkn~;k dsgqfu;ka xuke
p ; fg ^\] [ *! & [kkSvkyla bUnzukFk lqr fnxEcj iRuh , lqr ,y-,y-ch- v'kksd%
.. . / /! ! !9 :J vijk deyk okjh jkm<+ la pe: lqr deyw iRuh vijk fueZyk
7 & /!
6 !W ! / JM jgVehuk rrSy ldjk<+h la vfu:) lqr xksihdkUr iRuh vijk
P0 & /! 7G
6 Q2 t;ekyk iwf.kZ;k uxokM+ ?kkslksr la czteksgu lqr lqjsUnz eksgu
5 -\] 5 & $5 ,
iRuh , lqrk fo'oeksgu] f'k'kq eksguA lektlsoh jk"Vªizseh ,y-
Z 5 % !îï .. . ! [
,y-ch- lqèkhjukFk lqrk lqeu] lat;] Jo.k] lquUnk iyklh
, . , G, T Q2
uxokM+ ?kkslksr la yhykuUn lqr flags'oj nkS dqjek [kkSvky la
T >$! , A! fg j[O ;
*
iksFkkbZ nq% nkSA ,y-,y-ch- lqeu lqrk v{k; r=So j[kokjh gfjve
,% .. . /e 1ª !? ! !/
la gfjÑ".k lqr oklqdhukFk nkS cFkukgk dVS;k ek.Mj la
!Iz [ , [ N!
; ,%
dfiys'oj nq% nkSA
$! *
Qड़{RW ^ A /!

6 , G lat; lqrk ?kksM+k?kkV vksbfu la dqavj dkfrZd nkS Jo.k lqrk
7G
6 W ,% : ! ! /!! iwf.kZ;k flVh la lqr nkSA lq'khyk lqrsp rkjkuxj la vjfj;k izks0
ws0 !R ; [ A! &% P [ j?kqukFk lqr f'ko dqekj iRuhA xksihukFk lqrkS cVs'k ujs'kkS efjpkbZ
-È !:O (0) ! ; [ ¼dfVgkj½ ifj;kEc la cqèkoky la ;'khukFk lqr ed: nkS fn?kM+h
J , *R fg ! 0 * 7 ,% flejokM+ [kkSvky la jeuhdkUr nw% nkSA cVs'k lqrkS 'kSys'k
ª 6 % dkfrZdksA
! 3! u A T, : , %-ड़: rhjk lqyrkuiqj ns'ks dqykuUn] cpdu feJ] nHkM+k % cjtw
[ W$! , N;g L * ; lqr flagukFk lqrk ikyh la dksVh'oj nkS i.Mqvk la 'kksHkk nq% nkS
, !7 ! [ : ! N! L] cjtw lqr jktukFk lqr cpdu% okjh ek.Mj la cyHknz lqr >wed
| 7 , 9! ! ; , **
³7 * yky nkS mM+jkgk djegk la cStw nq% nkS nnuk lqrkp nk;ef.k
: *G : A T 8 ! P cpdu lqr dqykuUn% csyk ldjk<+h la xksiky lqr Hkk;yky nkS
L , F AB ; , !G
6 * us;ke dqtkSyh la dhfrZ nq% nkS gtkjef.k iq=A dqykuUn lqrk
31% A T ! T, 7 6 T, :\] T, ! T,
jekuUn] lw;kZuUn] pUnzkuUn] rkjkuUn] >wykuUnA iyklh uxokM+
| 7 T% Q2 5 ;
!
?kkslksr la txeksgu lqr eèkqdj nkS jS;ke lksnjiqj la Qdhjk nq%
, ¬ 2*!3! v! * ; , 7 7* : 1
nkS uwuwnk; lqrsp lkfo=h dksrgiqj e>kSjk djegk la 'kksfHkryky
3! ! ! L :\] T
&%
lqr pUnzkuUn iRuhA
! T ù{ T, d* T, T, Iz ? jekuUn lqrk iùkuUn] lfPpnkuUn] thokuUn] ckyÑ".k [kM+fg;k
9 7
*!! 0 , F erkmu nfjgjk la ccwuh lqr deykdkUr nkS iyklh us;ke
AB /æ; ;
* ,% L m a , , dqtkSyh la vP;qr nq% nkSA Hkokuh lqrk'p _rk] xhrk] 'kkfUrA
0% g@ | 7g /Ts ! *5*! vkn~;k fl>wvk vUnksyh tky; la gjh lqr nkeksnj iRuh vijk
& /! | 7g b ; T

!ÆÀ &% /! 0 !W ! . xhrk fl>wvk efg"kh cqèkoky la f'kokuUn lqr jkèks';ke iRuhA
/ JM S [ &% ù{ T E vijk 'kkfUr jgVehuk rrSy ldjk<+h la vfu:) lqr eqfDrukFk
w5ö 23! ! ! ! q[ iRuhA iùkuUn lqrkS eukst izeksnks lksgkxiqj e>kSjk djegk la
, Á3! ¾ ; ,
L * 6 :% ujflag lqr txUukFk nkS ukU;iqj foLQh la 'kksfHkryky nq% nkS
d* T v7 !3! !/ * ; fueZyk lqrspA lfPpnkuUn lqrk QwyokM+h cfyjktiqj gfjve la
;
! , ! ~1 [ *; , ! 31 ;nqoa'k lqr eèkqdj nkS ujlke ofy;kl la N=ukFk nq% nkS jEHkk
: w L% iq= lqrsp izfrHkkA
7 6 T : 7 6 T ! T, ; 6 T,

* iyklh lw;kZuUn feJ % lw;kZuUn lqrk fxfjtkuUn] nqxkZuUn]
; T !? ! !/
[! 7 ! , eFkqjkuUn iyklh j[kokjh gfjve la cwyu lqr gfj nkS dksYgqvk
;g ! *!! /L [ *; ,% 31 jrkSyh nfjgjk la vfHkukFk nq% nkSA xaxk iq= fxfjtkuUn lqrk
! T z;3! A! fg S [ fo".kqiqj dqjek [kkSvky la eqfDrukFk lqr foUnqukFk nkSA ikyh la
T; [ ,% ! *; ,% :\] T ;qojkt nq% nkSA pUnzkuUn lqrkS 'kEHkw] lat; jgVehuk e>kSjk
7, !W ! ! /* 7* djegk la vncwn yky lqr gfjoa'kyky nkS jrkSyh nfjgjk la
! , ! *!! Q O * ; ,% A0 ?kksrkbZ nq% nkSA dqUrh lqrs p eatwyk] jatwyk vkn~;k dqlkZdkaVk
: 7, ! 7 g@ A
6 W !3! KL fojiqj ifupksHk la xq.kkuUn lqr f'koukFk iRuhA rkjkuUn lqrkS
"G T [ &% ! T h, >È
x.ks'k] egs'kkS rsxfN;k uxokM+ dkslksr la jfoukFk lqr J`f"Vèkj
~ 2 ! [ _! , ;
nkS egqok [kkSvky la fp=èkj nq% nkS euksjek lqrsp ljLorh] jhuk]
fg ; , E! :
:1! * !Í , ,
dapu dykuUn lqr jkds'k% 'kj.kiqj ukU;iqj foLQh la
: T !p !G3! Á3! ¾
'kksfHkryky lqr jkecksèk nkSA ekyrh lqrsp js[kk] fdju] iwueA
L ! ,% : -?, ,
3
W 2*!3! Ä ! u "G : !($! gkVh lksnjiqj cuSyh uf'kjk ns'ks xq.kfufèk feJ % jkes'oj
"G * L7 W :\] lqr xq.kfufèk lqrkS n;kfufèk Hkwtkfufèk gkVh ikyh la pUnzifr lqr
O ,% : Ò L7* Jõ % ckSdkbZ nkSA 'khyorh lqrsp nS;k Hkwnfu :Dehuh deykdkA vkn~;k
g@ Ò \]3! N;g + L w0 * T nS;k efgUnziqj i.Mqvk la ik¡ 'kksHkk iz0 lnkuUn lqr osnukFk iRuh
; 6 T w0, ] [, W T w0,
.* [ & * , lqrk nqxkZuUn iz0] cnzhukFk] VhdkuUn iz0] eUuwyky] Q.kkuUn
q7, vG T w0 , T, T : X iz0 Quh] MhgkuUn] 'khrykuUn lqrkp y{ehuh cksèkxzke ¼caxky½
4 ( .) Q2 :1! :\]u?! uxokM+ ?kkslksr la fp=èkj lqr pUnz'ks[kj iRuh , lqrkS n;k'kadj]
& * !, Y : W7! dkyh'kadjkS lqrkp eVwjhorh usuef.kdsa vkn~;k flejokM+ [kkSvky
F Gp g@ ! fg 3! u !*Ã, la Jhiqj ns'ks cjncV~Vk] ccqvu lqr cnzhukFk iRuh lqrkp cwPph
;
/ ] [ & : 7d * ³!~ /!! nk; cSjxkNh vjfj;k uxokM+ ?kkslksr la gseukFk lqr cN: iRuh
Q2 > [ ~J & C0 , lqr B0 czteksgu iz0 caxkyhd% lqrkp jS;ke ?kksfl;ke la
5 w0 : ¬ Q ! uf'kjk ns'ks iks[kfj;k oklh frydukFk lqr HkhenÙk nkS vijk
u j?! [ L* , /! usuefu flejokM+ [kkSvky la T;ks0 f'kjksef.k iRuhA Hkwnfu
F ! fg £s0 )G &% L7* :dfeuh dekyk uh0 feJ n;kfufèk lqr ?ku';ke% uM+qvkj
J 0 * R À ड़(/ djegk la gseukjk;.k lqr eUèku nkS lfjlo la uuw nq% nkSA
! > !G y , ! 7 *
; ?ku';ke lqrk efg"kh ikyh la nsoukFk lqr xksiky nkS jktuiqjk
,% R À b [ P , nfjgjk la y{e.k nq% nkS lqrk'p dqUrh nk; ujmu la f'koukFk
; , m A0 * !9
! 3! *!! XG * iRuh uh0 Hkwtkfufèk uh0A
[ & 0 - ! 03
! ! ãs à: ´ N! jkeuxj M~;ks<+h lehis % feJ e;kfufèk lqrk flgkSfy ek.Mj la
: S , ; ,%
: * pyofy lqr eq'kk; nkS dVS;k ikyh la pycfy nq% nkSA >wedorh
| 7 : !Í % /! N! lqrsp ljLorhA vijk e;kfufèk lqrk ek.Mj la eq'kk;L;So nkSA
Sêª ,% 31% /! !*Ã izseorh iq=A vijk e;kfufèk lqrk cjnV~Vk flejokM+ [kkSvky la
fg [ * [ ,% e cztukFk lqr fnukukFk nkSA y{kfeuh lqrsp lylfu] gyefu]

: , , p 1@ ! VW ekuorhdsa r=kn~;k djegk la >ksVu iRuhA vijk ly[kfu
&% /! ? Q2 ³!~ uxokM+ ?kkslksr la cSjxkNh uxokM+ ?kkslksr la Bdqjs lqr dfo
Q2 CA- .G0 & 0 os.khdkUr iRuh uh0 vijk gylfu efg"kh cqèkoky la ';keukFk
b ; À [ b 6 [ & [ lqr g"kZukFk iRuh , lqr e;kukFk iz0 >kM+wd% lqrkp [kkaxqM+
w0 "ड़{7 : ? " . 8[ lfjlo la ve`rukFk lqr yyhr iRuh , lqr y{ehdkUr
& X0 90s% /! /! mekdkUrksA vijk ekuorh vejkorh nfjgjk la cpu lqr xks'kkabZ
*!! : P O & : iRuh , lqr Jhyky% lqrkp lfjlo la ';keukFk lqr gyèkj
! À [ ! & : :; 3! ? 7 iRuh lqrk p pqukiqj fu[kwfr la lksuefu lqr jk; oa'kefu iRuh
2 ! & ! !G% , lqr jk; f'koukjk;.k%A
3!
6 u > !: !($! # !Iz èkeZiqj ns'ks gseuxj % jkes'oj lqr ehru lqrks jkeÑ".k vksM+k
$ड़{ ! y; = ,% fg ,dgjk la cUèkq lqr Hkksyk nkSA lrS<+ [kkSvky la ikBd f'kjksef.k
; ,%
C )G * 31 : 1 % nq% nkSA yhykorh iq= lqrsp fe=orhA vijk ehru lqrkS ykyh
/! 6 /! *!! dhfrZukFkkS vejkorh nfjgjk la Hkos'k lqr p.MhnÙk nkS lqiVkuh
L. :N* , W P :1 ; ,
* xaxksyh la fp=ifr nq% nkS lksuefu iq= vijk ehru lqrk rjkSuh
2 31 /! Y ! djegk la cksdu nkSA vijk ehru lqrk ldqjh ofy;kl la vkRek
,% /! A! g÷ ,% nkSA vijk ehru lqrk la nkSA ,rs ehru iape fookg%A r=kn;k
/! ,% : % fe=orh i.Mqvk la :ih lqr xkSjhdkUr iRuh lqrkp e;korh
1* 1 N;g J !0 & : [ksyuorhdsaA vkn~;k lfjlo lksnjiqj la [kq'k: iRuh , lqr
p % g@ ! 2*!3! ? ;J & uwuwd% lqrkp ckck ekèkqjhdsaA vkn~;k lqUnj ldjk<+h la nwuk lqr
7 7 ;
: !p % g@ T ekèko iRuh , lqrkS e,uk ohjkSA vijk [ksyuorh csgV djegk la
*7 & Y% /!
I;kjs lqr pUnzef.k iRuh , lqrks t;efu jkeÑ".k uh0A
8W ! Ð- :\]G & #
!Iz 03
T ! :! T w0 Ã T w0 feJ ykyh lqrk uUnfd'kksj prqjkuUn iz0 gV~Vu f'kokuUn iz0
Y [ ! [ , Ä Vsuh dk% eaxjkSuh ikyh la JhukFk lqr ikj'kukFk nkS uS;ke
AB ! 7 *
; , A m 8W dqtkSyh la ijuw nq% nkS dqatuorh lqrk'p txorh csgV djegk
! * q7 & ! : la dkyhnÙk lqr eUuwyky iRuh , lqr ;'kksèkj% lqrsp onuorh
* AB / _ } eyafx;k dqtkSyh la ve`ryky lqr ukSofryky iRuhA
&%
T ! T w0 ! [G

6 w0 5 uUnfd'kksj lqrk fuR;kuUn iz0 gjh rhFkZef.k iz0 ckcwef.k cklqnsok%
! 3! *!! ;
*! W; [ , jktuiqjk nfjgjk la nqykj lqr eVqdukFk nkS csymap la yyhrk
89: ; , ?0! 31
* ] nq% nkS [kUrjorh iq= xaxkorh lgksnzk t;Urhdsa vijk uUnfd'kksj
0p /! T ! ; [ ! 4 lqr 'kEHkqukFk% fljfl;k laxzke ,dgjk la egks JhukFk lqr egks
! [ 7~
/ , P! P viwN nkS xaxksj la xksiky nq% nkSA eq'kuorh iq= vkn~;k xaxkorh
;
* ,% S 31 g@ * 3! enuiqj eyafx;k dVkbZ la enueksgu lqr xq.kkuUn iRuh , lqr
WO * 5 "G T & T w0 nsokuUn iz0 cwpu%A vijk lgksnzk lksalk Fkfj;k la >iV yky lqr
7: % /! ] 2 [! |W gfjnso iRuh , lqr jekuUn% vijk t;Urh eèkqjk :pkSfy ,dgjk
! & ; JU
! T /! 0 ! la Hkk;yky lqr ?ku';ke iz0 ?kks?ku iRuh lqrkp vkn~;k [kkaxqM+
! L R À w0 QR & : g@ lfjlo la fMfg;k oklh uSf"Bd deyukFk lqr cnzhukFk iRuh ,
? " ! ÄÅ [ ] [ lqrkS vè;kid ukjk;.kth bUnwdkSA
& / !G ^T7D%
T w0 ! L T w0 = ! TØ fuR;kuUn iz0 gfj lqrkS 'kksHkkuUn iz0 Hkksyk fxfjtkuUnkS
!W ! *!! (R [ W7 , jgVehukoklh jrkSyh nfjgjk la es?kukFk lqr caxVw nkS j[kokM+h
!/ ; , 31%
! [ * gfjve la }kfjdkukFk nq% nkS nsodh iq=A

> ! !W ! L T w0 = gseuxj la jgVehuk la ohjou% 'kksHkkuUn iz0 Hkksyk lqrk
*F, 9(, 1 ), /JG, / ! fnus'k] mes'k] dk'khukFk] v:.k] v'kksdk% ohjou oklh flgkSfy
´ N! 5 SAT , ! 2*!3! ek.Mj la txeksgu lqr eqdqUn nkS lfjlo lksnjiqj la ';keyky
À * ; ,% L7 F$! 31 :
* lqr enu yky nq% nkSA Hkwous'ojh iq= lqrsp 'kkfUr jksfg.kh
0 )G g@ 0 ! ! t;ekykdk vkn~;k 'kkfUr ohjou ujlke ofy;kl la ';ke lqUnj
À T! Iz0 & /! )G !W lqr Ñ".kdkUr iRuh vijk jksfg.kh jgVehuk lrkSfy lry[kk la
? ä 7 [ &% dSyw lqr dk'khukFk iRuhA
*F Ç v'3! ! 7:O fnus'k lqr dY;ku% QÙksgiqj vksM+k ,dgjk la ywpkbZ lqr
$'$! , L ! 2*!3! ; ,%
A T * fo'os'oj nkS HkM+xkek lfjlo lksnjiqj la dqykuUn nq% nkSA 'kkfUr
0 : , +.+, : g@ ? 3! º lqrsp xhrk] papy] eapyk% vkn~;k [kokliqj xsukyky iz0 BDdu
w0 Cç 9à\] & /! Jg! 7 T lqr misUnz iRuh vijk èk:vkjh owykuUn lqr y{e.k iRuh vijk
XG & /! !W # | h & jgVehuk furks >k lqr x.ks'k iRuh dY;k.k lqr jks'ku% csyokM+h
ÇG ) 8 T , 7 nsokuUn feJ nkS iwue lqrk'pA
m%
. : g: 6 / 9( :\] L Qkjfclxat % vkpk;Z vè;kid mes'k pUnz lqr Hkxoku% csyokM+h
8 3! N! SO z; w0 g txriqj ek.Mj la eq'kkbZ lqr fo".kqnso iz0 vk'kks nkS fnxmUèk
, *9y :;l ; ,% L! m
* tftoky la pqEeu nq% nkSA Hkkjrh lqrk'p fdj.k [kkfjng ldqjh
!G ?!* A! 89: ; [
M A! csymap la cqf)ukFk lqr lqeu dqekj iRuh ch-,- Hkxoku ¼cSad
& .. - (³
6) 3! ◌ॅ dehZ½ lqr tgkuiqj lW flikgh Vksyk iwf.kZ;k jrkSyh nfjgjk la
Ý 7G
6 ! *!! L7 [ ws0 w»0 foHkwfrukFk lqr izks0 izHkqdkUr iz0 eqUuk nkS ikM+k csgV [k.Moyk la
w0 Sq , ड़{ 8W ?N ; ,%
T * ckykuUn nq% nkSA dk'khukFk lqrkS iadt fnidkS iVsxuk dqjek
1 [ *D A! fg [kkSvky la 'kqdnso lqr t;dkUr nkS lgoktiqj txfr iokSfy la
Z 0 , 3! vkfrZukFk nq% nkS papy lqrk'p niZu%A v:.k lqr Kku% ohjou
g 6 [ *; , :: m * 6 % /JG â egkuUn feJ nkS lqxuh lqrk'p iwue xqfM+;kdsaA v'kksd lqr eaVw
! T , m 7 "ड़{p % jgVehuk fuR;kuUn nkS ckyk lqrk'p lksuhA
/ W7 !W T , m 2 %
[G
6 w0 G Q2 C 7! C0 rhFkZef.k iz0 oa'kef.k lqrk uxokM+ ?kkslksr la Bdiwjkoklh B0
5 C0 ::O , 4 ! ;
! * txeksgu lqr B0 fppkbZ nkS laxzke ,dgjk la ij'kh nq% nkSA
,% /! 7G ! . * ; [ vijk ckcwef.k lqrk rrSy ldjk<+h la ;nqukFk lqr j?kqukFk nkSA
!R ; [ ,% /! 7G gZ#b p*Y vijk ckcwef.k lqrkS vk'kqrks"k dsnkjkS jktuiqjk nfjgjk la
! 3! *!! ! [ QR , "0 ?N0 ikj'kukFk lqr ?kks?ku nkS xq0 [k.M0 eueksgu nkSA oklqnso lqrk
5 ,% : ड़{;g! ! :Ü' fpduh uM+qvkj djegk la pEis lqr txrkuUn iz0 FkksYgh nkS
T w0 ¨ , fg ! *; ukgl [kkSvky la eugj nq% nkSA prqjkuUn iz0 gV~V; lqrk
,% :! T w0 Ã ! *; ifj;kEc nqèkoky la tkudh ukFk lqr ikBd iq"iukFk nkS lq[ksr
[ C 3ß [ , ! U0 > ldjk<+h la pkS0 gseu nq% nkSA f'kokuUn iz0 Vsuh lqrk uM+qvkj
*; ,% T w0 ड़(/ . djegk la J`f"Vèkj lqr lnkuUn nkS Hkjsgk la lcwjh nq% nkSA
_! * T , L- 7! ;
* ,% foUè;okfluh iq= lqrsp firkEcjh txriqj ek.Mj la pqukiqj
\ 31 : ! 3! N! :; 3! Ñ".knso iRuh vijk f'kokuUn iz0 Vsuh lqr iapkuUn% èkenkgkoklh
Iz & /! T w0 : T gjM+h ldjk<+h la jaxjS;k lqr tuknZu nkS tksdh lfjlo la
!% ! ¬ * 6 , ® jfoukFk nq% nkSA
! ! ; ,%
[ *
7G
6 Ý : T : T iwf.kZ;k flikgh Vksyk iapkuUn feJ% iapkuUn lqr lat;%
! Ý ! !R ; [ M [ ,% jkuhVksy ujlke cfy;kl la j?kqukFk lqr flf)ukFk nkSA

3! 7g: /4 /76 ! T lqyrkuiqj tewvk % vuqxzgyky lqr vtwZuyky lqrk jekuUn
T .\]% 7g !W ◌ॅ fot;kuUn nsosUnzkA tewvk oklh tjgfV;k ikyh lW enuyky
* , 89◌ॅ+ ◌ॅ )ड़ % ( lqr okthryky nkS dkdks csymWp lW FkkM+w nq nkSA flagk iq=A
,% 31% ! T ( 6\] /ø jekuUn lqrk yyu lqeu èkesZUnzk% v=so vksbfu lW jfrukFk lqr
$, ◌ॅ ! [ A! *?; ,% dqej nq[ku nkSA yyu lqrk ljuiqj cS|ukFk iz0 dkjs nkSA
! 3! ³@ [ w0 - ,% T w0 -\] fot;kuUn iz0 fojsUnz lqr 'kSysUnz% ;equk dule jkeukjk;.k lqr
ª\] S ! !G 0 ,% deykdkUr nkSA lqHknzk lqrkp xqfM+;k tewvk t;dkUr lqr
L] : "ड़{ 7g 0 gr &% vkyksd iRuhA 'kSysUnz lqrk ljuiqj bUnzdkUr feJ nkSA nsosUnz
ª\] ! 3! ^\]0 ,% .\] lqr Hkkjr Hkw"k.k QwyckM+h 'kadj >k nkSA futZyk lqrkp y{ehA
- -'5 ! | ,% 6 : X%
3!
6 u > !: !($! / _ [ cª èkeZiqj ns'ks gseuxj % jkes'oj lqr ve`rukFk lqrk dUgS;k
À | 7 ? Iz ';keyky >wed ykyk lrkSfy lry[kk la ckyÑ".k lqr
D°* , T! 2*!3! ; ,% >
L * dkSLdhnÙk nkS lqUnj lksnjiqj la Hkatu nq% nkSA gseorh iq=k
31 cª 0 À ~!G /J! !B! dUgS;k uh0 ';keyky lqrk cNj.k v:èkj thoèkuk jtkSjk ek.Mj
N! i !A! , ढ़{ # la crgw lqr jktdqekj nkS of<+;ke iokSyh la rksrk nq% nkSA
; ,% !
* : L S? !*p 'kadjorh lqrsp lhrk lR;Hkkek lR;eq[kh 'kkjnkdsa vkn~;k efg"kh
g@ b " ! & h, ikyh la xqekuh lqr gyèkj iRuh , lqrkS x.ks'k] egs'kkS vijk
>È /! L A! fg !! lR;Hkkek dqjek [kkSvky la fxfjèkkjh lqr ;ksxkuUn iRuh , lqrkS
< T & , : !Í W lR;nso] t;nsokS lqrkp ljLorh gkVh lksnjiqj la egks eèkqlwnu
2*!3! ; 7* L T & lqr HkouUnu iRuh , lqr fo'oukFk%A vijk lR;eq[kh
$ [% /! S? 3! , ! *!! tgkuiqjoklh] jrkSyh nfjgjk la ooqtu lqr dqykuUn iRuh ,
;
A T & *?5: ; :\]L7bG lqrk nq[kekspu pUnzHkw"k.k pØèkj] xaxkèkj%A vijk 'kkjnk gkVh
:è!, !% /! !* W 7 ikyh la cklw lqr 'khykukFk iRuhA vijk ';keyky lqrk lrkSfy
[ &% /! À ?
lry[kk la ekuhd lqr flf)ukFk nkS vUnksyh tky; la euksjFk
M [ , /Ts ;
E![ * ,%
nq% nkSA lqrkp okokef.kA vijk ';keyky lqrkS loZyky lksus
: G% /! À
6 2F t
ykykS okjh ek.Mj la guqekunÙk lqr HkkbZyky nkSA feJ cNj.k
! N! * LO ,% ~!G
lqrkS ;nqukFk j?kqojkS iqukN cgsjk<+h la dhfrZukFk nkS dule
* ; [ !R ; Y 3 ~ >! 6 [ ,
ek.Mj la usuu nq% nkSA nqUuorh lqrsp vfEcdkA vijk cNj.k
N! F ; ;
* ,% *q : /% /!
lqrk vUnksyh tky; la foØe lqr dudhj nkS ipgh tftoky
~!G /Ts è ! , :
; ,% * 31 /!
la cspw lqr g"khZ nq% nkSA ckcknk; iq=k% vijk cNj.k lqrk ukU;iqj
8:7 b6 *
~!G Á3! / L [ U0 ,
vy; la HkoukFk lqr pkS0 Jhyky nkS dVkbZ la 'kEHkw nq% nkS
WO ;
7 * , ! 31 1@ / !?N
jkefu iq= r=kn~;k vfEcdk ikj[k.M cgsjk<+h la BhBj lqr
>! CC! J [ & Z , :iukFk iRuh , lqrkS 'kqdnso] Ñ".knsoks lqrkp efgUnziqj i.Mqvk
Izù : \]3! N;g ! :! T la f'kouxj oklh prqjkuUn lqr cynso iRuh , lqrkS rkjkuUn
& ! T 7 6 Ts% !R ; ! lw;kZuUnksA feJ j?kqoj lqrk dVgfj;k ujlke cfy;kl la njksxh
W! ! *) ,% nkSA
> ! /Â! /~! T w0 gseuxj vPNèkj feJ% vNèkj lqrkS t;kuUn iz0 thr tVkèkj
W! w0 WD 8 ! ;
c iz0 ;VhdkS csykgh oklh ujlke ofy;kl la èkqUgh lqr ckcqef.k
;
G , 9! ?N ! [ ,% W! w0 nkS nsmjh [k.Moyk la }kfjdkukFk nkSA tVkèkj iz0 ;gh lqrk
! W7 [ :0G , ,dgjk la cVwdukFk lqr fpUrkef.k nkS lgJke nfjgjk la
*!! ; ,%
:0G * fpUrkef.k nq% nkSA
"G bG
6 !($! z;* Ð- xq.kearh g"kZef.k feJ% jkes'oj lqr fo".kqnÙk lqrkS I;kjsyky%
´ N! ! !($! , >! . flgkSyh ek.Mj la èkjuh lqr jkes'oj nkS dfl;ke cgsjk<+h la
U! ! !G * ; ,% ?ड़{ 31% /! z;* pkSèkjh jkeukjk;.k nq% nkSA [kfM+dk iq=A vijk fo".kqnÙk lqrkS

_ [ ù ?N W , cs J`f"VukFk iùukFkkS Jh [k.M Vdoky la ykyh nkS dUgksyh
! D° * *; ,% v7 * : b 6 ,dgjk la dkSLdh nÙk nq% nkSA Qwnuorh lqrkp g"kZorh ikyh la
. [ &% Ð- 9 *!! tkudh ukFk iRuhA I;kjsyky lqrk erkmu nfjgjk la [ksnu lqr
* / _ [ , L Z ; ,%
* ve`rukFk nkS oHkfu;ke la i'kqifr nq% nkSA 'kksHkk iq=A J`f"VukFk
L 31% _ [ ! ; w [ lqrk ifj;ke cqèkoky la fizfrukFk lqr dk'khukFk nkS ,dgjk la
[ , ! ; ,% : 31% ù)
À * ';ke nq% nkSA 'kph iq=A iùukFk iz0 dqjh lqr g"kZef.k vksM+k
w0 A! bG
6 ! !G* ,dgjk la ukjk;.knÙk lqr dk'khukFk nkS vUnksyh tky; la
[ , /Ts ; , F
!! * 31 gfjgj nq% nkS usukorh iq= lqrkp egkek;k lekSfy ikyh la
: § :0G & fpUrkef.k lqr yyhr iRuh , lqrkS gfjÑ".k] t;Ñ".kkSA xksuh
!Iz, IzØ% P ! fg lqrk flejokM+ [kkSvky la tudyky nkS ekuh lksnjiqj la udVw
, 2*!3! W7 *; ,% m nq% nkSA lqrk'p lqykspukA
r: %
! ! Kड़ . /!! !($! W7 jkeuxj pksiM+k c[kkjh la vjfj;k% feJ jkes'oj lqr udVw

9: ~ 7 *; L
6 , 9* 3! lqr yyhr mpfr la Nkow lqr nqyZHk nkS mnuiqj tftoky la
;
* * ,% À m AS* , f'konÙk nq% nkSA ';keorh lqrk'p dqeqfnuh tenkSyh ikyh la
jbG xW7 & fg
iks"k.k lqr NksVdw iRuh feJ yyhr lqrk [kkSvky la eulq[k
? 5* , LN! ;
! * ,%
: | "*! p % /!
lqr eksn nkS Hk.Mkfjle la lhrkjke nq% nkSA orgfu lqrkp
L7WA 9 *!! ?! k 6 [ ,% >ydorh xqnjorhdsaA vijk yfyr lqr HkwVdqu% erkmu
L7WA !/ # ,% nfgjgjk la [kjfg;k oLrh dhfrZukFk nkSA HkwVdqu lqrk f'kok
/! L7WA ! [, p*! ! 3! gfjve la tkudh lqr rksdkyky nkSA vijk HkwVdqu lqrkS
*!! > ! z;* , !3! dykdkj cVs'kukFk] dsnkjukFkkS jktuiqjk nfjgjk la gseuxj
!/ ;
*! A *; ,% /!!
oklh fo".kqnÙk lqr HkS;k nkS ofyjktiqj gfjvEc la nqykj lqr
[ /-\], -\]s, -\] Q2
3! A S w0 * T , ²!
dqath nq% nkSA vjfj;k oklh feJ cVs'kukFk lqrkS vejsUnz]
2*!3! ! ! [ R 7W! *
; ,%
fojsUnzks] lqjsUnz uxokM+ ?kkslksr la tgkuiqj dqyefu lqr eq'kk;
/-\] Q2 ($! iz0 lnkuUn nkS [kksfj lksnjiqj la j'kk<+; oklh xkSjhukFk lqr
,% p*! [ ! ^ 0 1 ., , . 0 1& ?kwVj nq% nkSA vejsUnz lqr 'k'kkad iVsxuk uxokM+ ?kkslksr la
!W >! ! º , dkes'oj nkSA dsnkjukFk lqrk lqèkhj bath0 'kadj] bath0 lrh'kk%
2*!3! $ [ F [ *; ,% ijgV cgsjk<+h la f'kouxj oklh Vsdefu lqr xsgefu nkS
lksnjiqj la fo'oukFk lqr usgukFk nq% nkSA
vFk lfjlo lksnjiqj xzkekjEHk%

? 7 ? 7 6 3k E ¥ _Å ó + - ns[kw ys[kdd iwoZ iqLrd thukse eSfiax i`"B la[;k ik¡fr&
000 $ [ 000 ) 00 (
9) 0 e0e0m0 fo'oukFk lqrk e0e0m0 jfoukFk e0e0 j?kqukFk e0
X [ !9 7 w 6 , ! EF y{ehukFkk% ujmu la Mkyw lqr fizfr'kekZ nkS djegk la uksus nq%
; ,% 00 !
* [ 000 ) 000 nkSA e0e0 jfoukFk lqrk e0e0m0 thoukFk e0e0m0 HkoukFk
-) : * 78 [ N! ijuked v;kph nwcs egks nsoukFkk% ek.Mj la e0e0m0 cVs'k nkSA
000 ,% KL ;
* .$! *; ifupksHk la lnqikè;k; thos'oj nq% nkSA e0e0m0 HkoukFk iz0
,% 000 L [ w0 /: * 78 000 v;kph nwcs lqrk e0e0m0 'kadj e0 egknso e0 Hkkls e0 nk'ks dk
1 . 0 0 L 0 *u fg [kkSvky la j?kqifr nkS ifupksHk la ckcw nq% nkSA Hkokuh iq=
!R; , KL 7 ;
* ,% L 31
e0e0m0 'kadj lqrk e0 xnkèkj e0 xksfoUn e0 gj[kw dk%
000 ! 0 %! 0 P T 0
dqtkSyh la lqiu nkSA vijk 'kadj lqrk cklqnso nsgfj vtwZuk%
AB ,% /! !
lry[kk la 'kadj nkS cqèkoky la jke nq% nkSA oklqnso lqrk jfrnso
! /76 ? ! , ; ;
! *

,% ! 9*! N @ T mn;dj e.Mu fo|kuUnk dqtkSyh la lqiu lqr 'khj nkS nfjgjk
AB
! , *!! :G * ; ,% la pk.k nq% nkSA vijk oklqnso lqrk j?kqifr foèkqifr pUnzifr
/! ;
!R ;
:\] :0G fpUrkef.k;% nfjgjk la gfj: lqr Hkxrw nkS csymap la ekèkw nq%
% !J L 7 , 89: 7 * ; ,% nkSA eaMu lqrkS f'kjksef.k fnuefu oHkfu;ke la eUuw nkSA f'kjksef.k
)G * L q7 ,% )G lqr f'koifr cgsjk<+h la xksihukFk nkSA f'koifr lqrk jekifr
>!
P [ ,% cN: iz0] xaxkjke] j?kqukFkk% lry[kk la eqjkjh lqr fo".kqifr nkS
! ~J w0, ., !R ; [ ? S!! vy; la HkokuUn nq% nkSA jekifr lqrkS dk'khukFk >xM+w dkS egqok
z; , / L T * ; ,% ! [kkSvky la tknw lqr inwe nkSA viwN iq=%A
1 ) "ड़{7 D ; fg * 7 * 7 ,%
/ 7~ 31%
/! ! L wG vijk jekifr lqrk lHkkifr izk.kifr fufèkifr;% ukgl [kkSvky la
fg w k ; 7* , !/ oklqnso lqr izfrgLr eèkqlwnu nkS gfjve la fHkjk: nq% nkSA
L!J ;
* ,% 31% /! ! yhykorh iq=A vijk jekifr lqrkS èkuifr rqylhdkS djegk la
D ! J: À , 2*!3! :fp lqr ';ke nkS lksnjiqj la gfjok'k nq% nkSA lksgkxks iq= lqrsp
; ,% 2P 31 : 0 >$!p %
! * t;Urh egs'ojhdsaA vkn~;k vksbfu la jktk dhfrZukjk;.k lqr
g@ ^ ! 6 !G A! J] !G dqej f'ko:nz ukjk;.k iRuhA vejk egs'ojh csyk ldjk<+h la
&% /! >$! 8 ! ! ) jk; ujksÙke lqr yky iRuh , lqr iq#"kksÙke% feJ rqylh lqrk
& 3å > *; L 6 lkgsc nqyZHk psmuk% vejkorh nfjgjk la uUn lqr nq[kj.k nkS xkSj
¡9 /! *!! T ;
*?!G , !
lksnjiqj la in~ekbZ nq% nkSA feJ lkgsc lqrkS èkhjukFk cqf)ukFkkS
2*!3! ×O *; ,% > ! )
ldqjh csymap la jke lqr oa'kh nkS ifjljk la ijekuUn nq% nkSA
;
M
A! 89: ! , ! !
Bdhu iq=k%A vijk lkgsc lqr eqjyhd% czãksfy ifupksHk la dkyk
! T *; ,% C 31% /! >
nkSA èkhjukFk lqrk eyafx;k dqtkSyh la vfu:) lqr lkgsc nkS
S! ¯s KL ,% ! [
lekSfy ikyh la feJ cVkma nq% nkSA ';keorh lqrsp [ksnuk
AB / JM > , §
ne;Urh dsa vkn~;k :pkSfy ,dgjk la fHk[kkjh lqr eksnh iRuhA
W9 * ; ,% À : * *0
vijk ne;Urh j[kokjh gfjvEc la dyj lqr cspw iRuhA feJ
p g@ JU ! L?! 5* &% /!
*0 !? ! !/ ! 8:7 &%
cqf)ukFk lqrk dule ek.Mj la gfj lqr nqf[k;k nkS Hkkuqiqj
; [
M N! ! ;
*? ,
ifupksHk la uuw nq% nkSA xksjk lqr p eksnorh ewykdsaA
L3! KL 7 *; ,% P! : 5*
7p %
! 2*!3! 3! u, 0 : /! M ; [ lfjlo lksnjiqj lqyrkuiqj ns'ks] dVgjckM+h % vijk
! [, 8), | 7 [ A T cqf)ukFk lqrk gjukFk] ve`rukFk] >wedukFkk dqleky la ufUnuh
L , W L *; ,% *9 : lqr Hkatu nkS dVek cHkfu;ke la tho nq% nkSA nkm lqrsp
J 7p % 1@ 5* b ; ! :iorh ewykdsaA r=kn~;k eksnorh efg"kh cqèkoky la rkjkifr lqr
* &% /! L7 !? ! !/ 7 ckyknÙk iRuhA vijk Hkwyk j[kokjh gfjvEc la uuw lqr ij'keuh
! &% /! J § ! iRuhA vijk :iorh lekSfy ikyh la gksjhy lqr euQwy iRuhA
v7 &% /! A 4 ! L7 1 vijk dqek laxzke ,dgjk la Hkwou ikS= ckcwjke lqr fg;kyky
7! &% :7 G ?úG ! [ iRuhA , lqrkS pwM+ef.k [kM~xef.k gfjukFk iz0 ckspkbZ lqr
w0 :O G W N! Z X
lgJef.k dVdk ek.Mj la i'kqifr lqr y{eh nkS tky; la nq%
, ; ,% * 7 31%
* G !
nkSA nwcuk iq=A lgJef.k lqrk jrkSyh nfjgjk la nqyjS;k lqr
*!! ;
*¬ ;
! , W M ; ,%
*
gyèkj nkS Vdoky la cqf) nq% nkSA cpefu iq=A
: 31%
S! ;T A! 89: I! feJ eqjyh lqr ooquUnu% ldqjh csymap la Ñikjke lqr jksfg.kh
)G ! ,% fg X ;
*,% jeu nkSA ukgl [kkSvky la y{ehifr nq%nkSA Lusgorh iq=
' 31 ; T 3ß [ M ! ooquUnu lqrkS iq"iukFk flf)ukFkkS rrSy ldjk<+h la Hkksyk lqr
= ; [ , D ! *; ,% 'kEHkqukFk nkS ldkSuk la eu'kkjke nq% nkSA ljLorh lqrk'p

!Í m 2 /! foyk'korh dudorh lksgkxorh vijk ooquUnu lqrkS dudyky
;T |7 Y fg w k >wojkS ukgl [kkSvky la izfrgLr Hkksyk lqr lkuUn nkS tky; la
= T , 7 *
; ,% m uuw nq% nkSA lqrk'p ly{korhA r=kn~;k foyk'korh jtkSjk ek.Mj
e % 1@ !B! N! T la uUnhifr lqr rqylhnÙk iRuh ,a lqr ?kwVu% lqrkp 'khryef.kA
* & R 7W : G% /! vijk dudorh eaxjkSuh ikyh la ikj'kukFk lqr jk/kkukFk iRuhA
Y ! [ ! [ &%
3! u ? 3! 3ß [ : 3ß [ lqyrkuiqj ns'ks [kok'kiqj iq"iukFk feJ % iq"iukFk lqrk

AB * !R ; T , W 2*!3! eyafx;k dqtkSyh la t;nÙk lqr j?kquUnu nkS gkVh lksnjiqj
*! * ; ,% F AB [ cknfj nq% nkSA dudyky lqrk us;ke dqtkSyh la dk'khukFk nkSA
,%
3! u 3! ¡¢ lqyrkuiqj ns'ks lgcktiqj% feJ rqylh lqr ps³uk lqr
7!*% P% P 0 lcwjnÙk%A , lqr xksihd%A xksih lqr lUryky% lgJke nfjgjk
*!! ; *
* 6 ,% 0 CC! C la nqxkZnÙk nkSA lUryky lqr BhBj% frykBh oklh lry[kk la
? xW * ; ,% 2*!3! 2* NksVh lqr nqYyg nkSA okyh lksnjiqj la lksenÙk nq% nkSA
*; ,% /:G 31% CC! vpdef.k iq=A BhBj lqrk cM+gjk oklh j[kokjh gfjve la
!/ q7 H* , 9! ?N C0 eUuwyky lqr udNsnh nkS nsmjh [k.Moyk la B0 ;nquUnu nq%nkSA
* ; T ;
*,% 6 m !Í % ikoZrh lqrk'p ljLorhA
3!
6 u 3!: /! ¡¢ d% d /keZiqj ns'ks foJkeiqj % vijk ps³uk lqr cPpkd%A cPpk lqr
L [ d L [ ! ! :G HkoukFk% cPpk lqr HkoukFk% e>kSjk djegk la pyef.k lqr
À , ! 2*!3! ! ; ,%
* ';keyky nkS lfjlo lksnjiqj la ujifr nq% nkSA g"kZef.k iq=
bG
6 31 !G / rg ! jktef.k lqr vthr yky% yksvke lqjxu la ekuk lqr czãnÙk
¯* , *!! ; ,3
C ¯ * nkS Mhg nfjgjk la ikBd czãh nq% nkSA usgkorh lqrkp vtkuorh
F : / ? 1 lrkSfy lry[kk la ekuhd ikS= dksdu lqr eèkqlwnu iRuhA ,
; 7* &% T! % lqr lqUnj yky%A vthryky lqr xksfoUn% QuUng la pkS0 nqykj
/ P T v T ;
U0 *!
lqr Vsdu nkS lfjlo lksnjiqj la jksfg.kh nq% nkSA txnEck lqrsp
, ! 2*!3! )G * ; ,% * : nsodh eaxjkSuh ikyh la ckcwukFk ikS= y{eh ukjk;.k lqr HkoukFk
Y 7 [ 1 X !G iRuhA feJ xksfoUn lqr jke ukjk;.k% czãiqjk nfjgjk la BhBj nkS
L [ &% P T ! !G ¯3! efg"kh cqèkoky la cwpu nq% nkSA vijk xksfoUn lqrk Qrsgiqj vksM+k
*!! CC! , b ; 7: ; ,% /!
*
,dgjk la ccqvu lqr ukSofryky nkS [kksfj lksnjiqj la dksdh nq%
;
P T v3! ! / }
nkSA
, ²! 2*!3! *; ,%
! 2*! L : ! |ड़{7 [, lfjlo lksnj cHkuxkek % jekifr lqr >xM+w lqrk efgukFk]
), wq[ O * , * jfrukFk] izkUukFk cukbZ dk cygk ofy;kl la onu nkS nhi
>! ! ; ,% [ !
* w0 cgsjk<+h la gfjnso nq% nkSA efgukFk lqrk fxfjifr iz0 xksf<+
Pढ़{ ? 7
w0 * ? ;
A! T [kxifr iz0 nwuk eulq[kk ldqjh cqèkoky la fuR;kuUn lqr
* ; , AB Iz 1 / JM fnucaèkq nkS eyafx;k dqtkSyh la Ñ".k ikS= vfu:) lqr ujksÙke
) ,% L 31 /|O *!! nkSA lR;Hkkek iq=k% v>kbZ Mhg nfjgjk la dkyhnk'k lqr prqHkwZt
* :L7
6 &% , : w0 iRuhA , lqrk fufèk] okSd p;u iz0 fuR;kuUnk% lqrkp ekaxfu
T : ! ¹ &% djegk la egUFk iRuhA , lqrk lqUnj jke f'konÙk y{keu%A feJ
T! ! * e % ! w0 P ढ़ fxfjifr iz0 xksaf<+ lqrkS cpuw rksrh dkS flgkSfy ek.Mj la
: 7 # D ´ N! T $'$! fuR;kuUn lqr fo'os'oj nkS eyafx;k dqtkSyh la eksgu ikS=
, AB 5 1 ! T deyh lqr ijekuUn nkSA xkserh lqrsp :nzkorh cPpk oa'korhdk%
,% P : J] d g@ | vkn~;k ef>;ke djegk la egs'k lqr cqf)ukFk iRuh feJ [kxifr
! > ; [ & ?
M w0 % iz0 nwuk lqrk ukgl [kkSvky la jke nkS cHkfu;ke la nhuw nq% nkSA

fg ! , L * 7 *
; ,% [kM+xorh lqrsp jkts'ojh ;ksxs'ojh vkn~;k vks>kSfy csymap la
: !Ï$! <º$! g@ 89: pkuu iRuhA feJ eulq[k lqrkS gluw ukjk;.knÙks ifj;kEc
: &% ? 7 !G*' ! cqèkoky la fo'oukFk lqr nwUu nkS vksM+k ,dgjk la gfjcYyHk nq%
; $ [ * 7q , ड़ ! L nkSA efudks lqrkp eksnorhA feJ gluw lqrk vksM+k ,dgjk la
; ,% : 5*
* % 7 ड़ j?kqukFk lqr yky nkS ek.Mj la gfj lqr Hkokuh nq% nkSA lqrkp
! !R ; [ , N! ! L dule ek.Mj la psrukFk iRuh ukjk;.k nÙk lqr ;íw lqrk
; ,% : N! ¡ [ & !G *
* vpdyky flefjr ykykS e>kSjk djegk la eèkqjkifr ikS= la
Ó7 /: ! t ! ! oa'khèkj lqr BhBj nkS [kM+hd [kkSvky la p.MhnÙk nq% nkSA feJ
;
! 1 ! CC! , ? fg vpdyky lqrkS JhÑ".k jkeÑ".kkS Nkew ldjk<+h la xksih nkSA
:N* * ; ,% /: Iz !IzØ ~ 7 flefjr yky lqrk cksjtoklh lekSfy ikyh la jfoukFk lqr lqoa'k
P ,% ! ! § nkSA vijk flefjr yky lqrkS mekdkUr JhdkUrks crygk oklh
! [ ,% /! ! e>kSjk djegk la ykyw nkS dudkSjk fnèkks; la vfEcdknÙk nq% nkSA
90 0s ! ! 7 , vijk flefjr yky lqr tkxs'oj% vkyeuxj oklh mYyw dqtkSyh
D! *¸ ; ,% /! !
/* *
la uUndqekj nkSA vijk flefjr yky lqrk ldqjh csymap la
º$! g ! 9 7 AB TA!
'kadjnÙk nkSA
,% /! ! A! 89: !*
,%
J ; *
* 6 : "ड़{7 [ :N* egk:ih nqxkZnÙk feJ % >xM+w lqr efgukFk lqrk p.MhnÙk
* ; *
6 * 8:7 cª 3 ~ >! ; nqxkZnÙk n;kfufèk cspw dUgS;kdk% iqukN cgsjk<+h la eèkq lqr
? ; w0 , [! ! T! * ; [kqf'kgky iz0 ckSd nkS Fkfj;k la eugj lqr lqUnj nq% nkSA ukih
,% 31 : ; ^\] p g@ iq= lqrs p eèkqorh bUnzkorh dsa vkn~;k flejokM+ nfjgjk la
*!! ;
& [ ¬ D yyuk iRuh , lqrkS ek;ukFk ccqjS;k dkS lqrkp lfjlo la JhukFk
: ! [ &% /! ^\] W Y! iRuhA vijk bUnzkorh dkaVh lqjkSj la eulk iRuh , lqrk cS|ukFk
& ³@ [ *9 !G *!! nmyfr ij'kef.kdk% nfjgjk la ekaxfu lqr eu'kk nkS eNZVk ikyh
, ~W
6 T *; ,% la uUnu nq% nkSA yxuk iq= lqrkp lkseorh jsorhdsaA vkn~;k
31 : 2 -
p % g@ ! djegk la ';keyky iRuh , lqrk x.ks'knÙk owVus eksguyky
À & 7WF 5 m
h* lqrk'p fp=orh papyorh NksVdhdk%A vijk jsorh xaxksjk cqèkoky
:1 :: xW% /! - P! ; la izkUukFk lqr Hkksyh iRuh feJ jkenqykj iz0 eksrh lqrk ?kkslksr
wq[ ;
= & !*! w0 5
la B0 egs'k nkSA pEik iq=A feJ nqxkZnÙk lqrk irkSuk [kkSvky la
Q2 ; *
C0 > ,% :Ü 31% * 6
fo'oEHkj lqr ikBd eulq[k nkS e>kSjk djegk la ?ku';ke nq%
fg $! C ? , ! nkSA us;ka iq= lqrk'p rksrkA vijk nqxkZnÙk lqr t;ukFk% dkaVh
! R À * ; ,% F 31 m # % lqjkSj la HkokuUn lqr nqxkZnÙk nkS ldjgksu la ckydh nq% nkSA
; *
/! * 6 [ W Y! L T lqefr lqrk'p jadorh lyNorhdsa r=kn;k rksrk e>kSjk djegk
; *
* 6 , ! * ; ,% m
la e>kSjk djegk la :nzef.k lqr ';keyky iRuh , lqrkS g"kZukFk
! ~ p 1* # ! ! !
ckcwukFkkSA lqrk'p lalkjorh cf<+;ke iokSyh la epy ikS=
! J]G À & b 6 [
'kEHkqukFk lqr eqjyhèkj iRuh , lqr oa'khèkj lqrk'p oh;Zorh
7 % m . ढ़{ : 1
ijgV cgsjk<+h la y{ehukFk lqr B0 uUnu iRuhA vijk jadorh
; [ S!! & ! m 6
efg"kh cqèkoky la cspw lqr vkfnukFk iRuh lqrkp cpdfu vijk
!W >! X [ C0 T &% /!
lyNorh vfg;kjh ikyh la xksiky iRuh , lqrk cw<+u eksykbZ
! b ; 8:7 g* [ & :
eqjyh euksgjk% lqrsp nk;orh usgorh dsaA vkn~;k lry[kk la
: /! ~ /! P &
yky lqr Hkksyh iRuhA lkiR;kA vijk ldjk<+h la t;nÙk lqr
7 5O S! E! : * F
xksiky iRuhA feJ t;ukFk lqrk fuR;kuUn] lnkuUn] dqykuUnk%
p % g@ ? = &% %
*
P &% [
efg"kh cqèkoky la u;u lqr lcwjnÙk nkS lq[ksr ldjk<+h la
T, * T, A T b ;
fi.kkdh nq% nkSA tkYikorh iq=A feJ fuR;kuUn lqrk lrkSfy
7!* , ! ; ,% ¦
G * lry[kk la eksgu lqr x`fgef.k nkSA vijk fuR;kuUn lqrk lrkSfy
31% T ? 5 lry[kk la yky lqr cowtu nkS cf<+;ke iokSyh la 'kEHkqukFk lqr
_G ,% /! T ? eqjyhèkj nq% nkSA

7 , ढ़{ ; [ S!!
; ,%
*
1C * T : * T Iz, .* T f=ykBh lnkuUn feJ % feJ lnkuUn lqrk rqykÑ".k] osnkuUn
5 3! : 3! ^ A /! 5 eksrhiqj pdykoklh txriqj vksbfu la dqavj eksgu lqr dqavj
A /! T ,% * ~ P O ;
* uUnyky nkSA eygnoklh Nfreu la xks'kkabZ nq% nkSA lqrk'p
,% m * ; fg b*
6 ^\]G lqnkek egqok [kkSvky la g"kZnÙk lqr bUnzef.k iRuhA vijk
&% /! * T L ! ! lnkuUn lqrk cHkuxkek oklh e>kSjk djegk la j?kqukFk ikS=
!R ; [ 1 h* ; , ! S x.ks'knÙk lqr cqèku nkS rrSy ldjk<+h la equk nq% nkSA feJ
; ,% A T ! ! ; êª ,
* dqykuUn lqrk e>kSjk djegk la cqèkuL;So nkS rrSy ldjk<+h la
! ; ,% m /q 7G 6 !? !
S * equk nq% nkSA lqrk'p vUuiw.kkZ j[kokjh gfjve la oSfnd xsukyky
!/ ¶* º ! &
lqr gfjcksèk iRuh , lqr 'kqdnso%A
Z %
[ * !R ; T , ", & feJ efgukFk lqr n;kfufèk lqrk j?kquUnu] txqyky] ckcwykyk%
P! ; !
; ; ¬
; , ~* ! xaxksjk cqèkoky la eèkqjkifr lqr oqoqjS;k nkS Nknu lfjlo la
;
xW * ,% jbG 31 : *0 ! NksVh nq% nkSA iks"k.kk iq= lqrsp ne;Urh jfrikM+ csymap la f'ko
89: & ! : lqr èkhuk iRuh , lqr jhryky% lqrkp pUnzkorhA
:\] %
[ 8:7 J 7! VW *!! efgukFk lqr cspw lqrk dk: ckcwjke >ksaVhdk% Mhg nfjgjk la
< ;
,% /! 8:7 J [ *?D A! ;ksèku nkSA vijk cspw lqrkS :iukFk nqf[k;kdkS ldqjh QuUng la
v T ! ,% HkS;kjke nkSA
/[ ! 2*!3! J /æ; T: J vFk lfjlo lksnjiqj egk:ih vP;qrkuUn % feJ dk: lqrk
¯3! R À ,% m ! Ns ! czãiqjk la ?ku';ke nkSA lqrk'p ij'kfu i.Mksyh la gksjhy iRuh
& L% , lqr Hkk;yky%A
7 ! .* , û feJ ckcw jke lqr feyu% ,dek ofy;kl la osn nkS oRloky
!9 D°* ;
* ,% 5 31 m ujmu la dkSLdhnÙk nq% nkSA eksgorh iq= lqrk'p rksrkorh]
# , 0 p % g@ ~ 7 ! L![ lUrorh dsaA vkn~;k Nkew ldjk<+h la HkxhjFk lqr tkYiknÙk
¦* & S * m S * >! iRuh , lqr ;equknÙk% lqrk'p equh nhi cgsjk<+h la Nuh lqr B0
~
C0 ! & 2% /! jadk iRuh , lqr lksehykyA vijk lUrorh efg"kh cqèkoky la
0 b ; ! * & dkyk lqr HkSjonÙk iRuh , lqrkS Qsdw eqUuk dkS lqrkp nkm
Ö7 Sq D : *9 ? 7 * o* % /! [kwonfu ân;fu dk%A vijk ckcwjke lqr ';keyky% x<+ csymap
7! À 89: ? ,% : la [kxifr nkSA dapfu iq=A feJ feyu lqrk iapkuUn] prqjkuUn]
31% : T, :! T, /æ; T,
vP;qrkuUn] [kM+~xkuUnk% jrkSyh nfjgjk la ;ksxèkj nkS doS ujmu
ड़{ T ! *!! <! , ¶ !9
la nqf[k;k nq% nkS vy[korh iq= lqrkp usukorh onuorh dsaA
;
*? ; , /?
* 31 : F * p % vkn~;k uh%A cnuorh ldjk<+h la ik¡ joh lqr pØèkj iRuh ,
g@ % * ! + ! :è! &
lqrkS eqfDrukFk] 'kfDrukFkkSA vP;qrkuUn lqr jekukFk% e>kSjk
S [, % /æ; T ! [
djegk la uuw ikS= yky lqr xksih nkS vksM+k ,dgjk lauuw lqr
! ! 7 1 P , ड़
jktk nkS lqrk'p lqxkorh lqnkek dsaA vkn~;k nnjh ifupksHk la
! 7 ! , m * p %
Jhèkj lqr yhykpUn iRuh vijk lqnkek dfl;ke cgsjk<+h la
g@ **! KL ! :T &
eFkqjkukFk lqr ccwvk iRuhA lqrkp tkudhA feJ ';ke yky lqrk
* >! ; [
[! 7g &%
ifupksHk la p.MhnÙk nkSA feJ >ksaVh lqrk cztyky] jkèkkukFk]
: % À KL :N*
jekukFkk% cM+xke nfjgjk la gfj nkS xaxksjk cqèkoky la ooqjS;k nq%
,% VW , !), )&
nkSA g"kZorh lqrk'p eksgorh yksguk ldjk<+h la èkhjukFk lqr
*!! ! , P! ; ;
¬ *; ,%

b 6 m 5 r ! . ! ! [ ! dkjh iRuhA feJ cztyky lqrk rfyLek ifupksHk nkSA
&% ü KL ,%
|ड़{7 ! [ #

6 w0 #& 0 feJ >xM+w lqr jfrukFk lqrks èkeZifr iz0 ckNkd% gkVh ikyh la
* ;
!R , N! ;
!R ; ,%
* onu lqr j?kqifr nkS ek.Mj la j?kqnso nq% nkSA izk.korh lqrk'p
wG m 29 S?p % g@ lksgkmuh deyeq[khdsaA vkn~;k rrSy ldjk<+h la dkyhnk'k lqr
* ! & D°* oa'khèkj iRuh , lqr dkSLdhnÙk% djegk la ghjkuUn iRuh , lqr
! ! T & Z %
6 w0 i'kqifr%A èkeZifr iz0 ckNk lqrkS HkokuhnÙk iz0 >k>u jeu iz0
~ L * w0 || ! w0 ! D dfo jadk dkS dVdk ek.Mj la izk.kifr lqr cyHknz nkS vksM+k
W N! wG L] , ड़ . ,dgjk la tho nq% nkSA xaxkorh iq=A HkokuhnÙk iz0 >k>u lqrkS
; ,%
* 31% L * w0 || HkxhjFk rksrk dkS ljgn ek.Mj la pkS0 fnucUèkq lqr pkS0 nqxkZnÙk
L![ # D !* N! U0 * y; U0 nkS iqukN cgsjk<+h la ijku nq% nkSA HkS;k iq=A vijk HkokuhnÙk
; *
* 6 , 3 ~ >! ! * ; ,% 313 uS;ke dqtkSyh la y{ehifr lqr uksuk nkSA cpuk iq=A HkxhjFk
/! L * Ä AB X E lqrkS fo|kukFk xqykckS csgV djegk la èkS;hZ nkS txfr iokSyh la
,% : 31% L![ @ [ " 8W dey u;u nq% nkSA
! n6 , * ; ,%
! 2*!3! A §: @ [ lfjlo lksnjiqj dqlekSfy % feJ fo|kukFk lqr ,dyky%
b ; E! ,% *!! ; ,%
* efg"kh cqèkoky la euksjatu nkSA nfjgjk la dkok nq% nkSA feJ
" ; [ b ;
[! U0 F xqykc lqr eFkqjkukFk% efg"kh cqèkoky la pkS0 usgky lqr pkS0
U0 X* , ¯3! N! = ;
* ,% y{ehnÙk nkS czãiqj ek.Mj la Hkksyk nq% nkSA eaxykorh lqrk'p
; [ !
m Ò % [! 7:}% nS;fuA eFkqjkukFk lqrkS fcgkjh owpukSA feJ rksrk lqr dkyhnÙk%
# * ? Iz lrkSfyl ry[kk la t;Ñ".k lqr Hkatu nkS tjgfV;k ikyh la
L , !W *! *; ,% J n;kjke nq% nkSA :iorh lqrk'p 'kkUrorhA dkyhnÙk lqrkS
m 0 % * T ! /:# uUnfd'kksj vpfEHkrks la czãnÙk nkSA uUnfd'kksj lqr dksdkbZ okjh
¯* ,% T ! O ! N! ek.Mj la ghjkuUn lqr ve`rukFk nkS gkVh lksnjiqj la jke nqykj
! T / _ [ , W 2*!3! ;
! *! ;
* nq% nkSA nq[kuorh lqrk'p nqykorh eaxjkSuh ikyh la y{ehukjk;.k
,% *? ; ;
m * Y X !G lqr gfjuUnu iRuh lqrk'p lqnkek jS;ke lksnjiqj la nq[kekspu
! T & m * ¬ 2*!3! lqr lw;Zef.k iRuhA
;
*?5: 7G
6 &%
F$! {O : O / 0, 0 . /kus'ojh dkskdbZ feJ % feJ dksdkbZ lqr vuUr] gkV ikyh la
g T ; ,%
Ð- , ²! 2*!3! [ * vkuUn lqr I;kjs nkS [kksfj lksnjiqj izseukFk nq% nkSA Hkxorh iq=A
L 31%
! w0 ! * 3! u ¤ !: dfo jad iz0 jeu lqr nsohnÙk lqyrkuiqj ns'ks <axjh %
! w0 ! 9 ! U0 T U0 dfo jeu iz0 jadk lqrk xkmy djegk la pkS0 nsokuUn lqr pkS0
J]G , 0 ; ,% /!
* ! :nzef.k nkS ld0 ifr nq% nkSA vijk dfo jadk lqr nsohnÙk%
* § j
6 , P lekSfy ikyh la iksxy lqr èkeZifr nkS xaxksyh la 'kadj nq% nkSA
; ,% L 31 /! !
! * .G* Hkokuh iq= vijk dfo jadk lqr os.khnÙk% >kSok ifupksHk la
KL X [ ! , N! ;
* y{ehukFk lqr HkS;kjke nkS ek.Mj la nq% nkSA vijk dfo jadk lqr
,% /! ! Le; 9 . fHk{kqd% mM+jkgk djegk la txUukFk nkSA feJ nsohnÙk lqr
q[ ,% * LO !W >! HkkbZyky% ijgV cgsjk<+h la ykUgk lqr >ksVu nkS dudksM+k fn?kks
. c VW , ड़{ *Q > *; la lkgsc nq% nkSA ijes'ojh lqrk'p ckygh veuorh ikoZfr
,% !($! m / 6 £ lyT;orh dk vijk nsoh nÙk lqr iapkuUn% idfy;k la
/! * : T Iz rqykÑ".k lqr lowjnÙk nkSA ifjljk la n;kjke nq% nkSA lqrs
7!* ,% ! ! ; ,%
*! * nsoorh ckygh ldqjh csymap la Ñik ikS= ?kks?ku lqr dk'khukFk
A! 89: I 1 QR [ & iRuh vijk veuorh vy; la èkus'k ikS= èkhjukFk lqr xqatj

/! / / F 1 ! [ "! iRuhA vijk ikoZfr ldqjh csymap la xkSjhnÙk ikS= gtkjh lqr
&% /! 6 A! 89: !* 1 ! oowuh iRuhA nsoorh eaxjkSuh ikyh la okowukFk lqr x`fgukFk iz0
7 &% Y 7 [ Vs³fj iRuhA Hkkbyky lqr owVu% vuyiqj djegk la iks"k.k lqr
_ [ w0 ¢! &% L^ 7W / 3! dhfrZ nkS i.Mksfy la [kM+~xh nq% nkSA lqrk'p usgorh izFkeorh dsa
! jbG 6 , Ns ?ड़: %&( vkn~;k j[kokM+h gfjve la fuR;kuUn iz0 furuw lqr irkuw iRuhA
,% m F w[ p g@ !? . vijk Mwejk cqèkoky la uuw lqr Mkseu iRuhA
T w0 7 7 &% /! 7! ;
7 &%
!9 u e , .G* RW !! : gjkmr ns'ks y{kfefu;k] os.khnÙk lqr ?kVd gfjgj feJ %
.G* !* RW !! * [ feJ os.khnÙk lqrk 'kadjnÙk ?kVd gfjgj nÙk cztukFkk% flagksfy
N! r [ ! , KL ek.Mj la yksdukFk lqr dykèkj nkS >kSok ifupksHk la dkSLdhnÙk
D°* * ; ,% ! : ~ Q2 nq% nkSA jkuh lqrsp lyNorh uxokM+ ?kkslksr la B0 ij'kh lqr
. 40 ! C0 / _ [ & !R ; ! B0 ve`rukFk iRuh , lqr j?kqoj% feJ 'kadjnÙk lqrk oygk
!* ;
! > , ofy;kl la eèkqjkifr lqr gseu nkS lekSfy;kyh la thoukFk nq%
§ [ *; ,% : : 0 nkSA okpk lqrsp olUrorh j[kokjh gfjve la eksguyky lqr
!? ! !/ 5 ¶* Ð- & oSfnd I;kjs yky iRuh , lqrkS oS;kdj.k y{ehukFk fo'oukFkkSA
¶!G X [ $ % RW !! ?kVd feJ gfjgj lqrk lw;Zef.k jfodkUr e;kdkUrk efg"kh
7G
6 ! 0 0 b ; R cqèkoky la ?kkuk lqr cztyky nkS oM+xke nfjgjk la usgkyh nq%
, *!! F * ; , m S?%
nkS lqrk'p gleq[khA vijk gfjgj lqrk vksdh ek.Mj la n;kukFk
/! !! N! * [ , W 7
nkS Vdoky la uuw nq% nkSA vijk lqr ukSofryky iz0 cPpkd%
;
* ,% /! } w0 d !
flejokM+ nfjgjk la Hkksyk lqr uuw nkS tequh tftoky la
*!! = 7 , S !! fxfjèkkjh nq% nkSA lqrk'p ljLorhA r=kn~;k gleq[kh jtkSjk
*; ,% m !Í % 1@ S? !B! N!
ek.Mj la ,dyky lqr tudyky iRuh , lqr oosyky% vijk
& . /!
ljLorh jrkSyh nfjgjk la es?kukFk lqr iapukFk iRuh , lqrk
!Í ! *!! (R [ : [ &
nkeksnj Jhèkj eqjyhèkjk%A
*5*! ! S!!%
7G
6 :;l 1C § ,% feJ lw;Zef.k lqr pqEeu f=ykBh oklh lekSfy ikyh la nkSA
/! 7G
6 1G . /Ts vijk lw;Zef.k lqr fe=ef.k osyk oklh vUnksyh tky; la
7 [ , L?Y AB ! * ; ,% okowukFk nkS Hk[kjkSyh dqtkSyh la lhrkjke nq% nkSA nsoorh lqrk p
: p % g@ !W ! ;T tkudh lhrkdsaA vkn~;k ijgV ldjk<+h la ooquUnu lqr
* ; T &
0 / JM3 ;nquUnu iRuh , lqrkS deykdkUr vfu:)hA vijk lhrk ijgV
0 ;T ÀT! &% ldjk<+h la ooquUnu lqr ';kelqUnj iRuhA feJ [kM~xef.k lqrk
;
?úG *? 6 N' 1C § fons'kh nqf[k;k ekdZ.Ms;dk f=ykBh oklh lekSfy ikyh la nkSA
,% /! ?úG !/ vijk [kM~xef.k lqr egknso% f'kok gfjve la BsBu lqr >xM+w nkS
ýC |ड़{7 , ¬ 2*!3! ; ,%
!G *
jS;ke lksnjiqj la fgej.k nq% nkSA f'kjksef.k iz0 phuk lqr ujflag%
)G w0 : ! þ! ! HkkSj oklh ujlke ofy;kl la ohru nkSA JhdkUr lqr HkwVdqu%
,% 0 L7WA Ô 3! b pSuiqj oklh efg"kh ikyh la t;nÙk lqr nkSA feJ efrdkUr lqrkS
*
,% 0 * 6 w0
tuknZu iz0 tsuh cyjkekS foj'kk;j oklh eaxjkSuh ikyh la
Ï !§ !! Y 7 [
okowukFk lqr eueksgu nkSA feJ jfodkUr lqrk uj0 ofy;kl la
5 ,% ! 0 !0 êª
ohruL;So nkSA
,%
! 2*!3! L d : 0 lfjlo lksnjiqj HkM+xkek cPpk feJ % feJ e;kdkUr lqr
! P T3! 89: 7 7 ,% egkohj% xksfoUniqj oklh dkdks csymap la uwuw nkSA feJ ukSofr
} w0 d / 0 L T, A T, yky iz0 cPpk lqrk vuUr 'kksHkkuUn] dqykuUn] egkuUnk% lekSfy
T § ! [ , b ikyh la }kfjdk ukFk nkS efg"kh idfy;k la ikSvk nq% nkSA vuUr
; ,% / 0 !R ; [3!
g *

. / _ [ ;
! [ * ,% * lqrk j?kqukFkiqj oklh lrkSfy lrkSfy lry[kk la ve`rukFk lqr
ढ़{ T *; ,% : Jõ ! jfrukFk nq% nkSA nkaxk oklh cf<+;ke ickSfy la uUnyky nq% nkSA
*% /! / 0 L7bG Zù 8 ; lqrkp :Dehuh gtkjh nk;A vijk vuUr lqrkS Hkw"k.k 'kqdnsoks
L7bG F , 89: ; ,%
[ * csylke cq/koky la Hkw"k.k lqr usrk nkS dkdks csymap la VsdukFk
A T ! T! Y H* nq% nkSA dqykuUn lqr jke lqUnj eaxjkSuh ikyh la Nsnh lqr
!($!* , 2*!3! :\]G ;
* ,% ijes'ojhnÙk nkS efg;k lksnjiqj la pUnzef.k nq% nkSA ujlke
! 7 k; % ofy;kl la ewyd Lrqr%A
!3! u 3! : ! w0 . èkjeiqj ns'ks 'kkyeiqj ckthryky feJ % dfo jeu iz0 jadk
Le; J } lqr fHk{kqd lqrk dk: okthryky ukSofr yky HkS;k ykyk%
*!! 3! #b y; , cM+xke nfjgjk la 'kkyeiqj oklh larks"k lqr cUèkq nkS csylke
8 ; ; ,% !
* ; : 7 ds cqèkoky la dkyk nq% nkSA eèkqjkuh lqrkp uwudh cPpks iaporhdsaA
: p % g@ % /! >! F & vkn~;k uhA vijk cgsjk<+h la usuk iRuh , lqr pqEeu% lqrkp
:;l : * p g@ ?N C0 nk;orh lqtkuorh dsa vkn~;k [k.Moyk la B0 fnudj iRuh
* ! & /! : HW T & vijk iaporh eNsVk ikyh la fuR;kuUn iRuh , lqrk I;kjsyky
Ð- W7 [ 5 % : / 7G eVwdukFk eksgu ykyk%A lqrkp vuwief.k jktuiqjk nfjgjk la
! 3! *!! W7 [ &% J
eVwd ukFk iRuhA feJ dk: lqr èkwlj% Hkokuhiqj oklh jrkSyh
7 ! L 3! ! *!! J ,%
nfjgjk la dk: nkSA feJ èkwlj lqrk vk'kks Hkkxor >haxqjk%
7 ! g L | "! 3!
eduiqj oklh foèkkrk nkSA feJ ckthr yky lqrk cNj.k
,% ~!G )G r
f'kjksef.k 'khyks czteksguk% Hkokuhiqj oklh gM+jh ldjh<+h la
5 L 3! h* ,
x.ks'knÙk nkS ckjk oklh mnuiqj tftoky la os.kh jke nq% nkSA
! 9* 3! ; ,%
.G ! * !Í
ljLorh lqrk'p vtcjkuh jkeiqj ujcky la NksVdfu lqr
m /! !3! ! xW £s *6
T;ksfrfoZn cpdu iRuh , lqrk nsoÑ".k dqykuUn f'kokuUnk%
: & Iz A T T :
! ¯s KL ¶* !G [
lqrkp lj;qxorh czãksfy ifupksHk la oSfnd fgej.k lqr f'koukFk
& ~!G ! E ! 3!
iRuh feJ cNj.k lqrk egkohj uks[ksyky ;'kksèkjk% rqylhiqj oklh
Y ! J]G ,% : ! ¯3! rjkSuh djegk la :nzef.k nkSA lqrkp egkjkuh czãiqj mnkj la
% . "ड़{7 r [ &% )G >kM+w lqr yksdukFk iRuhA f'kjksef.k lqrk dfiys'oj j?kqukFk
$! !R ; [ * 6 ;! !Ãs
; *!! tuknZuk% Mqefj;k oklh eèkqdjiêks nfjgjk la cspw ikS= vk¡[kh lqr
8:7 1 g? + *! , ¿ 2*!3! wy cnjh nkS glkSyh lksnjiqj la izkUèku nq% nkSA lqrkp lqnkek eNsVk
*; ,% : * HW ikyh la izseyky lqr eqykuUn iRuh , lqr pØèkj%A 'khyks lqr
S T & :è!% r 7 LÃ: ysYgwd% HkV~Vkpd oklh oM+xke nfjgjk la cynso nkSA feJ
*!! ,% 5 czteksgu lqrkS eksrhdkUr oklqnsoks nqèkhpd oklh czãiqj M<+kj la
5 0 ;
ù *: ¯3! ढ़{! :L7
6 prqHkwZt lqr i`Foh nkS egs'kiqj oklh èkmy lksnjiqj la eufey nq%
_` , >3! 9 2*!3! *; nkSA lqrkp oksynk;A eksrhdkUr lqrk [kxs'k] ujs'k] o:.k] dqcsj]
,% : ù*% 5 0 ?º, -, gfjnsok eksyukoklh vejkorh nfjgjk la ujflag lqr tuknZu nkS
JG, A8!, ! 5 /! *!! xxaVh oklh oRloky ujmu la ckSèkw nq% nkSA
! * 6 , W û !9 7
; ,%
*
} ³Aô L 3! ! feJ ukSofryky lqrkS cSdq.B uhydaBks Hkokuhiqj oklh gjM+h
; ,% * : 9G
)G* * 6 ldjk<+h la jksfg.khnÙk nq% nkSA nk;orh lqrkp mik;Zef.k xkmy
9 ! ! & H* djegk la rqylh lqr ujflag iRuh , lqrkS Nsnh gyèkjkSA
Y% C 9 Y / ;
[! ³@ [ uhydaB lqrk mljkSyh vy; la eFkqjk lqr cS|ukFk nkSA cSdq.B
,% ³Aô 9 Y ¶@ [êª ,% lqrk mljkSyh la oS|ukFkL;So nkSA
. ( u E [ ! : "ड़{7 uhla[kqM+ ns'ks uksgM+ efrukFk lqr ghjk feJ % >xM+w lqr
wq[ Iz !* N! U0 SAT izkUukFk lqr rqykÑ".k% ljgn ek.Mj la pkS0 eqdqUn lqr pkS0
U0 ,% ! 2*!3! :! ! T

;
* ,% : ! ©! "! * ekèko nkSA xkSj lksnjiqj la fpjatho lqr jekuUn nq% nkSA 'khyorh
¥É g@ ´ N! !*? ; &
lqrkp lkefj Hkzefj xqatjh eknh eS;kSdk% vkn~;k flgkSfy ek.Mj la
RE! : : ! p ! ; gfjtho lqr nq[kuh iRuh , lqrkS ?kuksjke% lqrkp okpk jatfudsa
& ¯* : /! ifj;kEc cqèkoky la dkyh lqr eucksèk iRuh , lqr czãnÙk%
: & T *} lqrkp egktuh vijk jkm<+ la HkS;k lqr okpk iRuh , lqrkS
: |% /! fg R À !&! t;kuUn onukS lqrkp >ygksA vijk ukgl [kkSvky la ?ku';ke
&% /! !?N >! À ! !& lqr jr~ukdj iRuhA vijk ikj[k.M cgsjk<+h la ';ke jke lqr
&% /! !?N >! À ! &% jr~ukdj iRuhA vijk ikj[k.M cgsjk<+h la ';ke jke iRuhA feJ
Iz ~1 7 [ [ ! 7
rqykÑ".k lqrk N=ifr okowukFk VsdukFk [ksykjke uuwdk%
L ) / [ , 2*!3!
cHkfu;ke la ujksÙke lqr vukFkh nkS oklh lksnjiqj la efrjke nq%
! ;
* ,% ! : % /!
nkSA rkjkorh lqrkp nsoorhA vijk rqykÑ".k lqr% efrukFk% vksM+k
Iz [ ! ! L ,%
,dgjk la gfjcYyHk nkSA vijk rqykÑ".k lqrk eujatu Hkksyk
/! Iz ! = ! 9 7
HkSjo yyhrk% mYyw dqtkSyh la [kka deykdkUr nkSA lejkS lqrkp
AB ? 0 ,% Y : ÄÉ )
uS;kS jksgkM+ ldjk<+h la uhykEcj iRuh , lqr eaxyknÙk%A feJ
! & *% [
efrukFk lqrkS ghjk eksnukjk.kkS eqjktiqj [kkSvky la enu lqr HkS;k
! 5* !Ñ S!3! fg *
, 89: ! *; ,% Ý : b 6
nkS dkdks csymap la xjhc nq% nkSA udVks lqrkp g"kZorh
. p % /! [ ! [ _ [ )G
galorhdsaA vijk efrukFk lqrk jktukFk x`fgukFk jksfg.kh t;ukFk
[ J [ v7 * * ,% ! :iukFkk% Qwynkgk ikyh la 'khryknÙk nkSA jadorh lqrsp nk;orh
: * £ p % /! [ lyT;orhdsaA vijk efrukFk lqrkS eFkqjkukFk% csylke cqèkoky la
; [ 8 ;
[! C g* [ ,% /! ikBd vkfnukFk nkSA vijk efrukFk lqr iùukFk% Vdoky la
[ ù [ W 7 ,% 1@ b 6 cydw nkSA r=kn~;k g"kZorh uxokM+ ?kkslksr la eksnukFk lqr
Q2 5* [ !G , ij'kef.k nkS , lqr cpuwd% lqrkp nnuk vijk galorh lrkSfy
: 7 : ** /! ? * lry[kk la [ksnu lqr p.MhnÙk iRuh , lqr t;ukFk% feJ fgjk
:N* & [ ! !* lqr ;kjnÙk% e>kSjk djegk la lkxj lqr lqxk nkS ujmu la
! ! ! , !9 g÷! vkRekjke nq% nkSA vijk fgjk lqrk Mhg nfjgjk la cUnh lqr
; ,% /! ! *!!
* T [ lukFk nkS >kSok vy; la lkgsc nq% nkSA feJ eksnukjk;.k lqr
, / > *; ,% 5* !G jk'k fcgkjhd% ikyh la tVkèkj lqr jkèkkdkUr nkS dVkbZ la
! ! W! !0 , WO cynso nq% nkSA jk'kfcgkjh lqr cynso% ifupksHk la :iukFk lqr
*; ,% !! KL deyef.k nkS csymap la jkepUnz nq% nkSA cynso lqr :nzkuUn%
J [ G , 89: !:\] *; ,% dUgksyh ,dgjk la yky lqr gfjoa'k nkS gkVh lksnjiqj la
J] T cs ! ! jkes'oj nq% nkSA :nzkuUn lqrk cygk ofy;kl la Qwnu lqr
, W 2*!3! !($! *; ,% J] T nsoukjk;.k nkS ujmu la lnkuUn nq% nkSA
v7 * !G , !9 * T
; ,%
*
! 2*!3! ! ! ! [ lfjlo lksnjiqj xaxkd ikj lckSj% feJ jktukFk lqrk
/?* b*
6 * 9 ! ! [ vy[knÙk g"kZnÙk eaxyk nÙkk% xkmy djegk la gfjukFk lqr pkS0
U0 ! [ , 4 ! Le; * ; ,% eu'kjukFk nkS laxzke ,dgjk la fHk{kqd nq% nkSA 'kadjorh iq=A
! 31% /?* P T Tr feJ vy[knÙk lqrkS xksfoUn uUnykyks 'kfDrjk;iqj ujmu la
!3! !9 J [ ,% b*
6 :iukFk nkSA g"kZnÙk lqr ijes'ojhnÙk% ijgV cgsjk<+h la yky lqr
!($!* !W > ! [ , ? èkhjukFk nkS [kM+dk ofy;kl la ckydh nq% nkSA lqrkp HkkxhjFkhA
;
* ,% : L![%
5* !G g T
Ts % . feJ eksnukjk;.k lqrkS vkuUn lkuUnks cM+xke nfjgjk la nkeksnj
*5*! F , ! 89: ! ;
* ,% lqr èkus'k nkS jfrikM+ csymap la ijku nq% nkSA eèkqekyrh izek.kA
;
wG% /! 5* !G § vijk eksnukjk;.k lqrk lekSfy ikyh la ij'kqjke nkS mYyw
!Z! , 9 7 AB ; ,%
? [ * ! dqtkSyh la [kka efgukFk nq% nkSA lkefj pkUnfu lq:fpdsaA vkn~;k
:T J:p % g@ W *! L?! gkVh ikyh la n;kdj lqr fHk[kkjh iRuh , lqrkS Qdhj jkeÑ".kks

& v! !Izs : ¨[% g T lqrkp FkksFkkA feJ vkuUn lqrk efg"kh ikyh la xqukbZ lqr fnuk
b " O * , ) . nkS jksgkM+ ldjk<+h la vUnh nq% nkSA y{ehuh iq=A feJ lkuUn
/T * ; ,% X 31% T 9 lqrk xkmy djegk la vuwi nkS foLQh la vkuUn nq% nkSA
! / 7 , ¾ g T * ; ,% o*$! ân;s'ojh iq=A vijk vkuUn lqr ooqjS;k iz0 xksiky% czãiqj
31% /! g T ;
¬ w0 P ¯3! ldjk<+h la lqcUèkq lqr HkoukFk nkS cf<+;ke iokSyh la ân;jke nq%
y; L [ , ढ़{ nkSA deyef.k lqrkp jadorh e>kSjk djegk la egUFk lqr Qdhj
; ,% G : !
o*! * ! ! iRuh , lqr fxfjtknÙkA feJ ooqjS;k iz0 xksiky lqr jkeÑ".k%
¹ v! & !*% ;
¬ jrkSyh nfjgjk la Ñ".kkuUn lqr uUndqekj nkS xkSj lksnjiqj la
w0 P !Iz ! *!! Iz T
meu nq% nkSA :nzk.kh lqrk p izseorhA jkeÑ".k lqrk e>kSjk
TA! , ! 2*!3! 9 ; ,% J]G
*
djegk la n;kfufèk lqr eaxuhjke nkS dVkSuk ek.Mj la thoukFk
: % !Iz ! ! *
nq% nkSA
! , á N! [ *; ,%
! 2*!3! ?N u Ô 3!: Iz lfjlo lksnjiqj dc[k.M ns'ks pSuiqj % rqykÑ".k lqr
! ! 9 7 AB 7
C0 | ,% ! eujatu lqr gjhd% mYyw dqtkSyh la B0 >wed nkSA gjh lqrkS
¶@ [ w0 :;O A ! D C oS|ukFk iz0 pqYgkbZ dqatfcgkjh dkS Bk<+h oklh j[kokjh gfjvEc la
!/ )G , RY! f'kjksef.k nkS ?kjkSjk ofy;kl la iM+jh oklh jktk nq% nkSA bykorh
*; ,% ^ : / 7 p g@ 9 7 lqrkp ckSdhorh vuwiorhdsa vkn~;k mYyw dqtkSyh la ckSdw iRuh ,
AB 7 & ! / JM 7ढ़ lqrk dudhj vfu:) cw<+k fo|kdkA vijk vuwiorh efg"kh
@% /! / 7 b ; U0 M ; [ cqèkoky la pkS0 cqf)ukFk iRuhA feJ cS|ukFk iz0 pqYgkbZ lqrk
&% ³@ [ w0 :;O 7d' s ywPps cEHkksyk tVkèkjk% y[kukSj oklh dVek oHkfu;ke la nqf[k;k
W! ?}! W L ;
*?
lqr FkksFku nkS jrkSyh nfjgjk la lqrkp lR;Hkkek Hkksxek;kdsaA
¨[ , ! *!! : L =p %
g@ ´ N! : & /!
vkn~;k flgkSfy ek.Mj la pedyky iRuh vijk Hkksxek;k lrkSfy
= ? !G :0G & lry[kk la fgj.k lqr fpUrkef.k iRuh , lqrk 'kfDrukFk]
( , P [ : *
[, %) ; 6 b ; ;nqukFk] xksihukFk% lqrkp nqxkZ efg"kh cqèkoky la ukSofr yky lqr
} 5 &% /! ³@ [ eksfgr yky iRuhA vijk cS|ukFk iz0 pqYgkbZ lqr jfoukFk%
w0 :;O ! [ L 3! ~ 7 ! . Hkokuhiqj oklh Nkew ldjk<+h la cqf)dj nkSA
;
M! ,%
3!
6 u z;3! * : * S èkeZiqj ns'ks fo".kqiqj txnh'k feJ% lqrkp txnEck equhyky
/ 0 & T W! lqr vuUryky iRuh , lqr f'kokuUn tVkèkj lqrk ouxkao
fg 7g , A ! * [kM+hd [kkSvky la oowvk nkS dqatfcgkjh lqr txnh'k% uxokM+
Q2 * C0 * , C
?kkslksr la guqekunÙk lqr B0 oknÙk nkS dksfB;koklh lrkSfyl
? *; ,% S : 9b ry[kk la ckyg nq% nkSA equk lqrkp m"kk e.Mkfjle la f'kykukFk
N! [ S'$! &
lqr eqDrs'oj iRuh , lqr lR;ukjk;.k%A txnh'k lqrk Hkokuhiqj
!G% * L 3! W
oklh gkVh ikyh la es?kukFk ikS= lks[kh yky lqr dud yky nkS
(R [ 1 2? , ! ?N
40 L [ * ; ,% : ù{ Y b
vkSj [k.Moky la B0 HkoukFk nq% nkSA lqrkp iùk ljkSuh oklh
efg"kh ikyh la chju lqr jkèkkdkUr iRuh , lqrkS x.ks'k dkfrZdkSA
! !0 & h D
6 %
! ; [ Iz
2*!3! ~O u ©!3! [! lfjlo lksnjiqj NbZ ns'ks Hkzejiqj eFkqjkukFk feJ% rqykÑ".k
/! g* [% lqr yyhr lqr HkS;kd% vijk yhyr lqr vkfnukFk%A vijk
/! :\]G, 7G
6 WO * yyhr lqrkS pUnzef.k] lw;Zef.k dVkbZ la nsonÙk lqr iouw nkS
7 , * 89: ? * ; ,% lqn; csymap la deyu;u lqr eulq[k nq% nkSA nqyfguh lqrsp
;
* : * S?p % g@ b ; nk;orh deyeq[khdsaA vkn~;k efg"kh cqèkoky la Hkk;yky iRuh
L & /! S? *!! T vijk deyeq[kh nfjgjk la t;kuUn lqr n;kukFk iRuhA feJ
* [ &% :\]G ; [ ©!3!
[! pUnzef.k lqr eFkqjkukFk% Hkzejiqj oklh ukU;iqj vy; la dqej
Á3! / A! L? ,% : 7 7 * Hkh[kk nkSA lqrsp ewywd nk; jktuiqjk nfjgjk la fgjkef.k iRuh
! 3! *!! !G & SAT%

; [
[! J !G ( 9 Y / , lqr eqdqUn%A feJ eFkqjkukFk lqr :iukjk;.k% Mhesoklh
! 1 ; 7* CA!* , ! . mljkSyh vy; la gfjyky ikS= eèkqlwnu lqr BkdqjnÙk nkS gjM+h
> ! *; ,% Ü : * ldjk<+h la lkgsc jke nq% nkSA lEifrorh lqrkp lgtk nk;
<p g@
! *!! ! w1 ;ksxek;kdsa vkn~;k jrkSyh nfjgjk la xjhc izikS= yyhr ikS=
1 [ ; [ & /76
M !Ñ JhukFk lqr cqf)ukFk iRuh , lqrkS vtwZu ukjk;.kkS lqrkp
: ; p % g@ 89: :0G Jqfrek;k èkkefu;kadsaA vkn~;k dkdks csymap la fpUrkef.k iz0
w0 ¡[J &% J !G L3! psFk: iRuhA feJ :iukjk;.k lqrk Hkkxyiqjk oklh ukU;iqj fLQh
Á3! ¾ *! w0 ड़{O , :
la dkyh lqr fnxEcj iz0 frM+kbZ nkS lqrkp ek;k mxzrkjk
94 ! , * p % g@ ´ N! x;korh] n;korhdsaA vkn~;k flgkSfy ek.Mj la rqylh lqr
º$! &% ukxs'oj iRuhA
|ड़{7 O J * ! N feJ >xM+w lqr cukbZ lqrk xaxkifr dk: t;nÙkk ijl.Mk la
! !G , fg ) * ; gfjukjk;.k lqr efgifr nkS ukgl [kkSvky la ujksÙke nq% nkSA
,% ! : ! Ò[ ; >
ektfj lqrk p lkefj nSFkfu lqcqfèkuh gseorh dk% vkn~;k csgV
g@ 8W ! X &% /! djegk la y{ehifr lqr Vsdh iRuhA vijk uh0A vijk uxokM+
03 Q2 * y; C0 > ?kkslksr la fnucUèkq lqr B0 egs'k iRuh , lqrk eaxuhlukFk
& [ g÷! : Z A vkRekjkek% lqrkp o'kqefr dqleky la uuw iRuhA
7 &%
! 20 !9 u ! * * lfjlo lks0 gjkmr ns'ks t;uxj% xaxknÙk lqr eaxyknÙk%
9 Y / L 7 , *Q ;
y * mljkSyh vy; la Hkkrw lqr ckyk nkS fn?kks la ekUèkkrk nq% nkSA
,% ! G 31% /! * A! ; gfjok.kh iq=k%A vijk xaxknÙk lqrk ldqjh cqèkoky la efgukFk
[ ? , : ;
!R *; lqr [kxifr nkS ipgh tftoky la j?kqifr nq% nkSA jkuh iq=A
,% ! 31% J ;
*? ? feJ dk: lqrk HkS;k nqf[k;k lqf[k;k b'ojnÙkk% okjh ek.Mj la
^$!* ! N! /L! ! , !9 vfHkjke lqr e;kjke nkS ujmu la xquk¥h nq% nkSA eksnorh lqrk
" * ; ,% 5* : L % /! J p HkatfuA vijk dk: lqr ';keyky% lekSfy ikyh la nq[kk lqr
À § ;
*? J , Y :iu nkS feljkSyh ek.Mj la y{keu nq% nkS dhfrZorh iq=A vijk
N! e *; , 6 31% /! J dk: lqr tkYiknÙk% ldqjh ofy;kl la ikBd HkoukFk nkSA
¦* A! C L [ ,% ! jadorh iq=A feJ ';keyky lqrk rfyLek ifupksHk la <+ks<+kbZ lqr
31% À ü KL O oS|ukFk nkS lqrkp ekaxfu vijk feJ ';keyky lqrk olqvkM+h
¶@ [ , : /! À g
ofy;kl la luQwy nkS ijlaMk la fijrw nq% nkSA vijk ';keyky
v7 , ! ! 7 *
; ,% /!
lqr yksdukFk% QuUng la eÙku lqr >ksVgw nkS [kksfj flagkJe la
À r [ v T VWi ,
ykUgk nq% nkSA tkEcorh lqrk p eksguk uUgkdks dsaA
²! c *; ,% : 5
c p %
L À : /! À A < cHkuh ';keyky feJ % vijk ';keyky lqrk dqleky la ;ksxh
; ,% À
, ?N ! * lqr rqyk nkS ,dek [k.Moyk la xaxkjke nq% nkSA ,srs ';ke
ê :[ 6 % £'Å ykyL; prqFkZ fookg%A T;s"Bk ekaxfu feBkSyh ofy;kl la dk'kh
* & 7 [ /! 5 lqr guqekunÙk iRuh , lqr okowukFk% vijk eksguk ofy;kl la
S :N* & /! c eq'kks lqr p.MhnÙk iRuh vijkuUg dks yxek tky; la
D°* 1 = - [ &% dkSLdhnÙk ikS= Hkksyk lqr jsorhukFk iRuhA
v'3! ¤; : ¦* ¤; 7 ;

¬ QÙksiqj <q.<h feJ % feJ tkYiknÙk lqrk <q.<h 'kEHkw ooqjS;k
2 N! c7 ? 7! , N! lksuhdk% ek.Mj la uUgdw lqr [kw'kj nkS dVS;k ek.Mj la fHk[kkjh
; ,
L?! * ! 31% ¤; A! nq% nkS rkjkorh iq=A <q.<h lqrk ldqjh ikyh la yyhr nkS ldqjh
, A! P ? * ; ,% * : xaxksyh la fef[k;k nq% nkSA nk;orh lqrkp dudorhA 'kEHkw lqrk
% 7 / R , ;
* 31% vy; la ea?ku nkS cqnfu iq=A ooqjS;k lqrk lrkSfy lry[kk la

;
¬ ? 7 [ * P ckcwukFk lqr enu xksiky nkS flagkJe la fo".kqnÙk nq% nkSA
, ; ,%
z;* * G 31% lgJef.k iq=A
000 L [ w0 /: 000 ! /76 e0e0m0 HkoukFk iz0 v;kph lqr e0e0m0 'kadj lqr vtwZu lqrk
! / 0 p *!! ! egks Jh gfj vuUr ds'kok% nfjgjk la fxjh lqr txrw nkS ikyh
7 , > ; ,% ¨ :
! * la egs'k lqr fxjh nq% nkSA ukFkks lqrsp Hkejk Nhrks dsa vijk
L! ~# p /! /76 # $! 3! vtwZu lqrks fo'oEHkj% fotuiqj nfjgjk la pk.k lqr efrdj nkS
*!! :G ! , 2*!3! ! 2 lksnjiqj la gfj lqr lkse nq% nkSA in~ek lqrsp os.kq dkyh oh'kksdsa
*; ,% × : . p P! 5* xksjk eksnk eksgkdsa dkek jÙkks eqdqjkdsaA vijk vtwZu lqrkS y{ehèkj
5p !s SA!p % /! /76 X! pØef.k djegk la cklqnso lqr tksj nkS [kkSvky la ve: nq% nkS
:èG ! ®! , fg /J ijkuks lqrsp dqej egknsbZdsaA feJ y{ehèkj lqrk gfjgjk la esèkw
*; , !E : A! Op % X! lqr lqiu nkS ikyh la Kku nq% nkSA feJ pØikf.k lqrk okpLifr
!! ( 7 , ; ,%
â * fpjatho jekuUnk cgsjk<+h la le: lqr f'ko nkS tftoky la
:èG : :! ! T >! J xnkèkj nq% nkSA feJ okpLifr lqr ekèko djegkla Ñ".kifr lqr
, ; ,%
*! * :
xkSjh nkS txfr la fe'k: nq% nkSA lqrkp v:Uèkfr vy; la
! Iz ! , J
yksdukFk lqr oklqnso iRuh , lqr mekuUn lqrkp jRukorh
; ,% : /Jy
* / r [
:Dehuh Bdqjk dk vkn~;k lksnjiqj la Hkh[kw iRuh , lqr HkokuUn
& 9 T : !& Jõ CA! g@
vijk :Dehuh ek.Mj la nsoukFk lqr xkSjh iRuh , lqr xaxkèkj%
2*!3! L? 7 & L T /! Jõ N!
vijk Bdqjks ujmu la jfrukFk lqr fd'kkbZ iRuhA vijk
[ ! & ! /! CA)
okpLifr lqrkS xksihukFk jkekS ,dgjk la èkuifr ikS= xksfoUn lqr
!9 ! [ O &% /! :
P [ !§ ! 1 P T !Iz
jkeÑ".k nkS okjh ek.Mj la xksfoUn nq% nkS ljLorh lqrkp
, ! N! P T * ; , !Í : *; *
nqyafnuh cqèkoky la ekèko iRuhA vijk okpLifr lqrkS iq#"kksÙke
; &% /! : 3å
?ku';ke iz0 èkuh dkS gkVh ikyh la xksfoUn lqr cyHknz nkS pkUnks
R À w0 D W P T L] , ofy;kl la ekèko nq% nkSA cgqyk lqrsp vkn~;k vy; la iq#"kksÙke
:Ts ; ,% ; : g@ /
* iRuh lkiR;kA vijk nfjgjk la jkeÑ".k lqr HkkbZ iRuh vijk
3å & % /! *!! !Iz ujlke ofy;kl la txnh'k lqr izk.kifr iRuhA xksihukFk lqrkS
LO & /! ! * wG gsedj gfjtho iz0 gjh dkS ofy;kl la ikSjkbZ lqr jkeHknz nkS
&% P [ >! ! w0 ! D lekSfy ikyh la txUukFk nq% nkSA eksguk iq=A vijk xksihukFk
!O !L] , § ;
q[ * lqr yksdukFk% i.Mksfy nfjgjk la jkeHknz lqr ijekuUn nkS fn?kks
,% 5 31% /! P [ r [ Ns la ';ke nq% nkSA yhyk iq=A iq#"kksÙke lqrkA feJ ?ku';ke iz0
*!! !L] ! T , *Q ;
À * ?kuh lqrks cUèkqd% oykbfu ikyh la iq#"kksÙke lqr nsohnk'k nkS
,% 31% 3å % R À w0 9 ofn;ke iokSyh la jekuUn nq% nkSA feJ cUèkq lqr thou% nfjgjk
# y; ^ 3å * , la vfHkuUnu lqr txrh nkS tftoky la esèkkdj nq% nkS lqrkp
* ; ,% y;
! T * ldjk<+h la mekifr lqr T;ks0 [k[kuw iRuh , lqrkS gjaxh eksguks
*!! /L T , (! ikyh la HkokuhnÙk lqr nsoukFk iRuh , lqrkS viwN cíw dkSA feJ
*; , : ! 9 £s0 ?? 7 & thou lqr dhfrZukFk% f'kok gfjve la txUukFk lqr mekukFk nkS
! 5E L * [ & i.Mqvk la iath iapkuUn ikS nsokuUn iz0 NksVh nq% nkSA
/~7 Ó7 D% 6 [
!/ q[ 9 [ , N;g : T
T w0 xW *; ,%
! 2*!3! ! ; u ? : /! lfjlo lksnjiqj frjgqfr ns'ks fiy[kokM+ % vijk thou lqrk
;
b U0 , S efg"kh cqèkoky la egh lqr pkS0 ou nkS ;equh tftoky la ;kj
; ,% /! XG xW D /
! * nq% nkSA vijk lqrkS y{e.k NksVk dkS vy; la èkkuh lqr ikBd
C * ; ! , ! 9 ; ,%
* nqofj nkS ldjk<+h la mekifr nq% nkSA feJ y{e.k lqr Qrqjhd%
XG v! N;g ) J]G w0 i.Mqvk la jksgu lqr :nzef.k iz0 ij'kh nkS ikyh la txrcUèkq nq%
1 , ; ,% v!
y; * ! nkSA Qrqjh lqr ujflag vks>ksfy csymap la pqUuhyky lqr
V 89: :;q [ , cksèkukFk nkS cygk ofy;kl la tkYiknÙk nq% nkSA crgfu iq=A

¦* * ; ,% 31% /! v! vijk Qrqjh lqr èkjkukFk% dVkbZ la tkudh nkS cf<+;ke iokSfy la
! [ WO , ढ़{ * T lnkuUn nq% nkSA
; ,%
*
L 3! .! : . .!& L 3! Hkokuhiqj xaxkèkj feJ % ujflag lqr xaxkèkj% Hkokuhiqj oklh
!3! . 5 , LN! (
. |!?N %& jkeiqj ujoky la txeksgu nkS Hk.Mkfjle la >kj[k.Mh nq% nkSA
,% .! N;g . - 1 T xaxkèkj lqrk i.Mqvk la ik¡ fHk[kkjh ikS= uUnu lqr fnokdj nkSA
% ,%
!3! u !R ; [3! !) !) èkjeiqj ns'ks j?kqukFkiqj èkjkukFk feJ% feJ èkjkukFk lqr
! !3! !B! N! . _! ! , gyèkj jkeiqj oklh jtkSjk ek.Mj la J`f"Vèkj lqr efgèkj nkS
' (
! ; [ %&
. M ( ,% w0 efg"kh cqèkoky la cqf)ukFk nq% nkSA feJ gfjtho iz0 gfj lqrkS
!($! A D . 3å * , jkes'oj dqyh dkS ikyh la iq#"kksÙke lqr nsohnk'k nkS iokSyh la
. ! T %& ( ,% A ¥ . jekuUn nq% nkSA feJ dqyh lqr eSeu% ikyh la vUuw lqr ckNk nkS
/q7 # , á N! . F 7 %&
( ,% nÚ 6 dVkSuk ek.Mj la usuuw nq% nkSA èkS¸;kZ lqrk nqyfguh ckygh
(
% ; 6 ,3 g@
* 0 ढ nqxkZorh eukbfuA vkn~;k ijgV ldjk<+h la cklqnso lqr jke
. & ! ? [ o* [ iRuh , lqrk gksjhy ys[kukFk ân;ukFkk% lqrkp N=orh ikyh la
: ~1 . ~J # & cN: lqr Nou iRuh , lqr Qdhju% lqrkp tkudh tkEcorhdsa
& : p g@ ! 3! % vkn~;k jktuiqjk nfjgjk la f'konÙk lqr fo".kqnÙk iRuh , lqr
. * z;* & PEड़& : xksuksM+% lqrkp ykyh yhykdsa vkn~;k ikyh la ';keukFk iRuh ,
p g@ . À [ & ¶* &3 lqr oSfnd jke%A
! 2*!3! !3! u !* p [ : lfjlo lksnjiqj èkjeiqj ns'ks j'kkn; ds'koukFk feJ %
89: * : 7 z;* & vijk ckygh csymap la fnoku cpuw lqr fo".kqnÙk iRuh , lqrk
! [ ; 6
S! :1! /! * ? èkhjukFk oa'kh eqjyh fp=èkjk% vijk nqxkZorh lrkSfy lry[kk la
ab F & ! [ : Y _f"k lqr usuu iRuh , lqr jfrukFk% lqrk p eaxjkSuh ikyh la
& : eucksèk lqr thou iRuh , lqr eaxuhd% lqrkp nfjgjk la oa'khèkj
*!! ! @ [ & w» [ lqr fo|kukFk iRuh ,a lqrkS izHkqukFk dSyuks dkdks csymap la nsou
äE 89:
5 & iRuh , lqr txeksgu% feJ HkS;u lqrk ';keukFk] izseukFk]
À), [, p [ ; ( 6$! ds'koukFkk% cqèkoky la èkesZ'oj lqr okxh'k nkS i.Mqvk la ik¡
, N;g ; ,%
+ T w0 xW *
nsokuUn iz0 NksVh nq% nkSA nkfeuh iq= ';keukFk lqrk mpfr la
* 31 À [ 9: = (R [ ,% Hkksyk lqr es?kukFk nkSA vijk ';keukFk lqr guqekunÙk iz0
/! À [ * w0 7 N!
ckSdwd% flgksfy ek.Mj la èkesZ'oj lqr dykèkj nkS Hkjke
( 6$! ; ? *
! , L! *L6 ; ,% tftoky la nqfHkZ[k nq% nkSA gylfu iq= guqekunÙk iz0 ckSdw lqrkS
31 * w0 7 x w0 NksVsyky iz0 eèkqlwnu% xkmy djegk la pkS0 f'koyky nkS
; 7* 9 ! U0 , N! dule ek.Mj la fuR;kuUn nq% nkSA nosZ'ojh lqrkp t;Urh
; ,% *. 6$! : 0 ! 3! *!!
T * jktuiqjk nfjgjk la p.Mh lqr vFkZefu iRuh NksVsyky iz0
:N /[
6 & x w0 ; 7* eèkqlwnu lqrk ofyjktiqj gfjve la jkeÑ".k lqr ujflag nkSA
!3! !/ !Iz ! ,% /! vijk NksVsyky iz0 eèkqlwnu lqr v;ksè;k ukFk iz0 Hkkxks j[kokM+h
x w0 ; 7* /< [ w0 LP !? gfjve la ';keyky nkSA v;ksè;k ukFk iz0 Hkkxks lqrkA izseukFk
!/ À ,% /< [ w0 LP % lqrk ujlke ofy;kl la fo|kukFk lqr czãnÙk nkSA nj'kfu iq=A
[ ! @ [ ¯* ,% feJ ds'koukFk lqrk xkso)Zu iz0 txUukFk xsYgks iz0 VsdukFk
*! 31% p [ P M6 w0 q[ [kxukFkk% csgV djegk la luQwy lqr I;kjs nkS dkdks csymap la
ºs w0 [ ? [ 8W ! v7 cPpw nq% nkSA tkEcorh lqrk p xqatfj jkeorh jsorhdsaA vkn~;k
Ð- , 89: ; ,%
d7 * : egukSjk [kkSvky la nsodhuUnu iRuh , lqrk JhdkUr jkèkkdkUr
"! ! - p % g@ }! fg iz0 dqukbZ y{ehdkUrk% lqrkp vkn~;k efg"kh ikyh la fxfjèkkjh
T & 0 !0 w0 A O
lqr eqfDrukFk iRuh vijk ldqjh lfjlo la Hkk;th iRuh lqrkp
X0 : g@ b !!

S [ & /! A! ! L & : ?kkslksr la T;ks0 cgksj.k lqr xksfoUn iz0 BhBj iRuh lqrkp
Q2 £s0 !G P T w0 CC! & cjncV~Vk flejokM+ [kkSvky la uUnfd'kksj lqr veyukFk iRuhA
: !*Ã ! fg T ! / [ vijk oSxuh vy; la ckcwukFk lqr vkfrZukFk iRuhA vijk jsorh
&% /! ¶ / 7 [ g 6 [ &% r=SoL;So iRuhA
/! - 1ª êª &%
3! u ¶: P M6 w0 q[ * ; [ lqyrkuiqj ns'ks oSys % xkso)Zu iz0 txUukFk lqr ;nqukFk%
Ns ! ! , : T i.Mksfy la ghjk lqr jaxyky nkS ipgh tftoky la fuR;kuUn nq%
;
* ,% !Í 31 * ; [ 89: nkSA ljLorh iq= ;nqukFk lqrk dkdks csymap la ij'kef.k lqr
!G ;
,% b
U0 %& ( Jhyky nkSA efg"kh cqèkoky la pkS0 [k[kuw nq% nkSA
,%
. u ! A ! Ps w0 [ gosyh ns'ks Jhuxj dqatfcgkjh feJ% xksYgks iz0 VsdukFk lqr
A ! ! *!! 6 [ 3ß [ dqatfcgkjhd% jrkSyh nfjgjk la dhfrZukFk lqr iq"iukFk nkS
, 2*!3! | 7 *
; ,% £ : lksnjiqj la >wed yky nq% nkSA yT;korh lqrk p ikoZrh
6 óp /! Ps w0 [ ! dkek[;kdsa vijk xksYgks iz0 VsdukFk lqrk ujlke ofy;kl la
* [ e! , . ; n;kukFk lqr i{kèkj nkS osylke cqèkoky la ve`rukFk nq% nkSA
/ _ [ *; ,% : *% 1@ 6 ड़ lqrkp txnEckA r=kn~;k ikoZrh vksM+k ,dgjk la cqf)ukFk lqr
! ; [
M 5 & * [, eueksgu iRuh , lqrk fnukukFk] f'kykukFk] fo'oukFkk%A vijk
1), $ [% /! ó Q2 dkek[;k uxokM+ ?kkslksr la dyj lqr B0 fe=ef.k iRuh lqrkp
! C0 1G & : 8W ?N E! csgV [k.Moyk la euksgj lqr B0 ;ksxkuUn iz0 cPpw iRuh uh0
C0 < T w0 d7 & 0 /! * vijk txnEck rrSy ldjk<+h la ooqtu lqr oklqnso iRuh uh0
;
& 0 A ! feJ dqatfcgkjh lqrk iùiqj ifupksHk la lqQy nkSA vijk lqrk
ù3! KL v ,% /! A ! dqatfcgkjh lqrk jktuiqjk nfgjgjk la fo".kqnÙk lqr xqnj nkS
! 3! *!! z;* "*! , A! ldqjh ikyh la g"kZnÙk nq% nkSA feJA
b*
6 ; ,% %
*
!3! u !@ ! ? [ ? [ èkjeiqj ns'ks j'kkn~; la f'kouxj [kxukFk feJ% feJ
Y ! ; [ Iz* , [kxukFk lqr cynso% rjkSuh djegk la 'kEHkqukFk lqr Ñ".knÙk nkS
2*!3! 7 *
; ,% Ö 31 0 lq[ksr lksnjiqj la oowuh nq% nkSA Qsdks iq= uh0 vijk [kxukFk
? [ ! ! 3! *!! [ lqr fojathd% jktuiqjk nfjgjk la nsoukFk lqr usuk nkS
F , ! L C / ! *; ,% dM+jkf;uh cHkfu;ke la ikBd voèkfcgkjh nq% nkSA nqxhZ iq=
;
*6 31 m L]% /! ? [ lqrk'p lqHknzkA vijk feJ [kxukFk lqrkS oS;kdj.k y{ehukFk
7
¶!G X [ G w0 "D WO :: 'kwyikf.k iz0 xqtkdkS dVkbZ la papy lqr oowvu nq% nkSA vUnksyh
7/ ;
* ,% /Ts > ! ;
* , tky; la lkgsc jke nq% nkS iqfd;k lqrk p xaxkorh pqukiqj oklh
3 : :; 3! ? 7 ! 2 fu[kwfr la jk; lksuefu lqr jk; cu[k.Mh iRuh , lqr jk;
! ?N & ! !G 1@ lR;ukjk;.k% r=kn~;k lqHknzk ijgV cgsjk<+h la B0 HkS;ks lqr B0
L] !W >! . 40 < C0 *! &% onjh iRuhA
! :

9 7 AB *) ekLVj feJ cynso lqrk piM+h oklh mYyw dqtkSyh la njksxk nkS
, g !/ ; ,% \ 31%
X * vkfgy gfjve la y{eh nq% nkSA foUè;okfluh iq=A vijk cynso
/! !R ; [3! !?N >! . 4 4 lqrk j?kqukFkiqj oklh ikj[k.M cgsjk<+h la BhBj lqr 'kksHkkukFk nkS
L [ , 89: 7 [ *
; ,% \ dkdks csymap la ckcwukFk nq% nkSA lUè;k lqrkp dkSf'kY;kA vijk
: DÇ% /! ¶@ [3! cynso lqrk oS|ukFkiqj oklh jkeiqj ujoky la oS|ukFk nkSA
!3! ! ¶@ [ ,% N 31% 0 xk.Moh iq=A uh0 vijk cynso lqr HkSjokuUn iz0 cqxh d%
;
! T w0 S3! eq'kkiqjoklh Mhg nfjgjk la f'koyky lqr Hkxor nkS e>kSjk
*!! L , ! ! = djegk la Hkksxh nq% nkSA fuR;ek;k iq=A vijk cynso lqr
*; ,% 31% /! ZL!

LN! ! 7 ,% 4 ! ; ,%
F * 'kqHkadj% Hk.Mkfjle la fdjrw nkSA laxzke ,dgjk la usuk nq% nkSA
6 31% ! T w0 ;
% ikoZrh iq=A HkSjokuUn iz0 oqxh lqr fot;A
ड़{ V 89: I T ,% QwyofM+;k vks>ksfy csymap la lR;nso lqr ÑikuUn nkSA r=kn;k
1* DÇ ड़{;g! ! "G T &% 03 dkSf'kY;k uM+qvkj djegk la xq.kkuUn iRuhA uh0A oS;kdj.k
¶!G X [ ¶ !9 L!G y{ehukFk lqrk doS ujmu la euHkj.k lqr dsnkjukFk nkS
p*! [ , !?N >! ; ,% /!
" * ikj[k.M cgsjk<+h la xqykc nq% nkSA vijk oS;kdj.k y{ehukFk lqrk
¶!G X [ !G :\]u?! w0 Jh ukjk;.k pUnz'ks[kj iz0 deyk vejukFk] èkhjsUnzukFkk% gseuxj
), -\] [ > ! z;3! ! 3! *!! la fo".kqiqj jktuiqjk nfjgjk la HkS;k lqr dkseydkUr iz0 fppkbZ
0 w0 ::O , LN! nkS Hk.Mkfj le la ckthr yky nq% nkSA lqrkp euksjek bfUnjk
; ,% : E! ^T! L7 F$! 7
*
Hkwous'ojh eatw ehjk dk% vkn~;k vjfj;k oklh jrkSyh nfjgjk la
! g@ /!! ! *!! xW7
NksVw lqr lqjsUnz iRuhA vijk bafnjk ifjgkjh f'kok gfjve la

eq'kkbZ ikS= dk'khukFk lqr osnkuUn iRuh , lqr rhFkkZuUn%A vijk
-\] &% /! ^*! !! !/ SO
Hkwous'ojh jgqvk dule ek.Mj la lqr iRuh vijk eatw egyckM+h
1 [ .* T & [ 6 T% /!
flejokM+ [kkSvky vijk jktuiqjk nfjgjk la fnxEcj ikS=
L7 F$! ! ;g N! & /! 7
nsoÑ".k lqr fnyhi dqekj iRuhA
fg /! ! 3! *!!
*! 1 Iz * A! &%
: ws0 ◌ॉ0 !G ( .+. . ws0) /0!îï

6 cukjl % izks0 MkW0 ukjk;.k feJ ¼ch-,p-;w- izks0½ vUrjkZ"Vªh;
ó w °_ À T 5 * / [;kfrizkIr laLÑr fo}ku lqrk ';kekuUn eksgu enu vfer
A! /L A! S! !/ g dqekj vfHk"ksd dqekj eqjyhoklh gfjve vkfgy la lR;nso nkSA
,% 3! ´ N! =! 0 H* 'kkgiqj yxek flgkSfy ek.Mj la Hkksdj lUrfr Nsnh nq% nkSA lqrk
; ,% : ( L g@ . b ;
* p esèkk foHkk vkn~;k osyk efg"kh cqèkoky la jkefdadj lqrk
! ! $ T & /! L ! 'kk'orkuUn iRuh vijk foHkk jhok ftyk eè;izns'k eUgfj;k
w c! 4 * 89: T xzkeoklh lqn; csymap la f'kokuUn lqr 'kkafr izdk'k iRuh
w & :\]u?! !( 2( 3ड़{'T pUnz'ks[kj lqrkS jes'k lkses'kks iqM+sUnkgk ckyÑ".k nkSA izks0
Iz ,% ws0 /! [ Ns :!
vejukFk lqrk cBSyh i.Mksfy la fpjatho lqr jktsUnz nkS :ikSyh
;
fctkSyh [kkSvky la jkes'oj nq% nkSA èkhjsUnz ukFk lqrk rsrjh
!Ï\] , J B fg !($! *
txriqj vksbfu la dqej cPph nkSA 'kwyikf.k iz0 xqtkbZ lqrk
,% -\] [ ! 3! ^ A!
iùiqj ifupksHk la cuekyh nkS csylke cqèkoky la izseyky nq%
7
d ,% G w0 "O ù3! KL
nkSA vijk 'kwyikf.k lqrk fpduhoklh uM+qvkj djegk la pEis
, 8 ; *; ,% /!
lqr txrkuUn iz0 FkksYgh nkS xqynh [k.Moky la n;kukFk nq% nkSA
7
G : ड़{;g! ! :Ü'
vfEcdk iq=A
T w0 ¨ , "* ?N * [ *;
,% / 31%
P [ r [ :\] ! feJ xksihukFk lqr yksdukFk lqrk pUnzifr ujifr [kse okofudk%
KL O 3å , 2*!3! ifupksHk la eaxkbZ lqr iq#"kksÙke nkS lksnjiqj la egs'k nq% nkS uwuk
; ,
> * 7 31 : P ! iq= lqrsp xkserh djegk la èkuh lqr cS|ukFk iRuhA feJ
³@ [ &% :\] L7bG jbÑ ^ pUnzifr lqrkS Hkw"k.k iks"k.kkS vksbfu la egkjkt izrki ukjk;.k ikS=
! w !G 1 ! 6 !G A! egkjkt dhfrZukjk;.k lqr dqej f'ko:nz nkSA lksnjiqj la Jhifr
J] ,% 2*!3! ! ;
*,% lqr jkeifr nq%nkSA dqlqekorh iq=A feJ Hkw"k.k lqrk yky vuwi
A 31% L7bG / 7 # rksrk dykukFk% csylke cqèkoky la euksgj ikS= deyu;u lqr
[ 8 ; E! 1 ÑikukFk nkS iokSyh la jkenso nq% nkSA ân;k iq= lqrkp jk?koh
I [ , ! * ; ,% o* 31 :
dykorh yXukorh Kkuorhdk% vkn~;k flejokM+k [kkSvky la
!R â g@ ! ड़{ fg
cN: lqr ijes'oj iRuh lqrkp pdksjk ifj;kEc cqèkoky la
~J !($! & : :! ! ; Mhgs'oj iRuhA lqrkp ckygh jS;ke lksnjiqj la dYyh lqr

>$! &% : ¬ 2*!3! rkjkukFk iRuh lqrkp :nzk.kh HkokuhdsaA
! [ & : J]G L p %
! ;
2*!3! !3! u * ड़{ *¬ : g@ lfjlo lksnjiqj èkjeiqj ns'ks fnoM+k nqyjS;k feJ % vkn~;k
! G & ^\] [ ! rrSy ldjk<+h la ef.k iRuh , lqrkS bUnzukFk jktukFkkS lqrkp
: ! ! L? & /! jktorh djegk la fHkf[k;k lqr crgu iRuh vijk Hkokuh gfjve
L !/ q7 ;
g &% /! la eUuw lqr cqvk iRuhA vijk dykorh ijgV cgsjk<+h la T;ks0
!W >! £s0 40 ?º C0 & B0 [kxs'k lqr B0 yky iRuh lqrkp eukbZu gkVh lksnjiqj la
: O W 2*!3! < L * & ;ksxh lqr HkokuhnÙk iRuh , lqrkS ekbukFk% lqrkp nS;k Lusgorh
^ [ : Ò ' p g@ dsa vkn~;k dule ek.Mj la izseukFk iRuh , lqr dkyhnÙk% vijk
N! [ & * /! dule ek.Mj la Ñ".kkjke iRuh , lqr jkèkkukFk% lqrkp
N! Iz! & ! [ : g T vkuUnorh djegk la fcgkjh iRuhA vijk Lusgorh lksnjiqj la
! ! &% /! ' 2*!3! : pkuu lqr VsdukFk iRuh , lqr jkèkkukFk%A
[ & ! [%
;
¬ T ! !? ! !/ feJ yky lqrk ooqjS;k uUnhifr f'kjhdk% j[kokjh gfjve la
S!:; * , ¾ C0 ZL! * ; , eqjpqfu lqr dkyhnk'k nkS foLQh la B0 'kqHkadj nq% nkS nqxkZorh
; 6
* 31% ;
¬ ;
*¬ g T [ iq=A feJ ooqjS;k lqrk nqyjS;k vkuUn t;ukFk uhydaBk% jrkSyh
C ! *!! : ; [ , **!
M nfjgjk la pkuu lqr cqf)ukFk nkS nnjh ifupksHk la ;X;ifr nq%
KL Û ; ,% *¬
* ; ~!G nkSA feJ nqyjS;k lqrkS cNj.k pedykykS efg"kh cqèkoky la
:t b ; ! P T , uhykEcj lqr xksfoUn nkS ukgl [kkSvky la HkS;kjke lqr ckyd
fg ! * ; , 6 31% nq% nkS ikoZrh iq=A
! 2*!3! * ड़{ T T lfjlo lksnjiqj fnoM+k uUnh ifr feJ% feJ uUnhifr lqrk
F *[ 6 [ 4 ! /L! usuk inkFkZ ,dukFkk% laxzke ,dgjk la vfHkjke lqr oS|ukFk nkS
¶@ [ , 8 ; ; , !
L* * csylke cqèkoky la HkkuqnÙk nq% nkS ijlu orh iq=A feJ usuk lqr
31% F ! W fody% ujlke ofy;kl la yVoh lqr b'ojnÙk nkS lq[ksr
^$!* , 2*!3! L ; ,% 6
* lksnjiqj la Hkatu nq% nkSA dhfrZorh iq=A feJ inkFkZ lqrkS Hknzef.k
31% *[ 6 L]G ^\]G w0 9E bUnzef.k iz0 ckmuks e>kSjk djegk la nqYyg lqr ckcwukFk nkS
! ! *; 7 [ , ¬ 2*!3! jS;ke lksnjiqj la nqxkZnÙk nq% nkSA lqrkp enuorh txnEck dsaA
;
**
6 ;
* ,% : * * p % g@ vkn~;k f'kok gfjve la cqvk lqr xksfoUn iRuhA feJ Hknzeqf.k
!/ ;
g P T &% L]SG lqrk Hkzejiqj oklh nnjh ifupksHk la feJ e;uk nkS gkVh lksnjiqj
©!3! **! KL , W la jaxh nq% nkSA lqrkp lkfo=h e>kSjk djegk la fo'os'oj iRuh ,
2*!3! ; ,% :
! * 1 ! ! lqr gfj'pUnzA feJ bUnzef.k iz0 ckmu lqr ;qxy fd'kksj iz0
$'$! & !m\]% ^\]G w0
ulu uUnfd'kksj dey fd'kksj jkeiqj ujoky la bZ'oj ukFk lqr
! w0 T ! ! !3!
t;ukFk nkS laxzke ,dgjk la oowuh nq% nkSA ckSdh nk; eqrkp
! O$! [ [ , 4 ! 7
ifo=h lgksnjkdsaA ;qxy fd'kksj iz0 uFku ljkSuh oklh doS
;
* ,% * S : 1 *!p %
ujmu la ikSok lqr foirw nkSA feJ 'khjh lqrks ijes'ojhnÙk iz0
! w0 [ Y ¶ !9
xqtw Ñ".knÙkks jrkSyh nfjgjk la Ncu lqr cspw nkS efg"kh ikyh la
7 ,% ! # !($!* w0 "7 Iz*s
:nh nq% nkSA feJ ijes'ojhnÙk iz0 xqtw lqrkS eugj gjsjke iz0
! *!! ~ 8:7 , b J*
; ,% !($!* w0 "7 ! -!
*
gjh dkS e>kSjk djegk la dkSLdhnÙk lqr dhfrZukFk nkS flagksfy
w0 ! D ! ! D°* 6 [ ,
ek.Mj la vUnw nq% nkSA vijk xqtw lqr dUryky% efg"kh cqèkoky
N! ; ,% /! "7
/T7 * 0
la oa'khèkj lqr cVwdukFk nkSA lqrkp t;Urh nk;orh ns'korhdsa
b ; ! W7 [ ,% : 0 nk;orh cygk ofy;kl la dykukFk lqr vkfrZukFk iRuhA feJ
* p *
[ eugj lqrk cM+xke nfjgjk la [kq'kj nkSA vijk eugj lqrkS
g 6 [ &% ! % . (1 ;ksxkuUn osyk oklh irkSuk [kkSvky la ?khuk lqr ikBd izseyky
,% /! ! < T . nkS vkfgy gfjve la euQwy nq% nkSA lR;Hkkek iq=A vijk eugk
fg R C , g !/ lqr dfiys'oj% tksQjk QuUng la mekukFk lqr pkS0 dkfydknÙk

;
v7 * ,% L 31% /! nkS czãiqj nfjgjk la t;ukFk nq% nkS Qsdks iq= lhrkp lhrkA
$! ®v! v T 9 [ U0 * r=kn~;k Hkkys'ojh vy;oklh vy; la pUnzef.k lqr tkxs'oj
, ¯3! *!! ; , Ö 31
[ * : iRuh lqrkp foUns'ojhA lhrk vkyh ,dgjk la ;nqukFk lqr
% 1@ L$! / / :\]G dk'khukFk iRuhA feJ ;ksxkuUn lqr xaxkèkj xkSjhiqj oklh eaxjkSuh
º$! & : T'$!% g ! ikyh la pUnk lqr Qrqgh nkS vijk lqrk ukSgM+ oklh rjkSuh
* ; [ [ &% < T ! djegk la 'kadjnÙk lqr cuekyh nkS xqynh [k.Moyk la B0
!3! Y :T v , /! uh: nq% nkSA feJ dfiys'oj lqrks 'kqdnso] cynsoks] lR;nso]
} Y ! !* , dkensok% ukSgVoklh rjkSuh djegk la cuekyh nkS feJ dUryky
"* ?N C0 J *; ,% $! # lqrk iqM+sUnkgk oklh jksgkM+ ldjk<+h la jekukFk lqr pqYgkbZ nkS
Z , ù, , }W Y xqynh [k.Moyk la B0 lqxk nq% nkSA nk;jkuh lqrkp foUè;okfluh
! , 0 3ड़{'T e>kSjk djegk la t;ukFk ikS= T;ks0 okftryky lqr T;ks0
) ! [ :;O , "* ?N pØèkj iRuh , lqrk lqjs'k] x.ks'k] ujs'kk%A lqrkp vUuiw.kkZ
40 *; ,% *! : \ ! lqnkekdsaA feJ dfiys'oj lqr 'kqdnso lqrk dkfrZd lqèkhj]
! [ 1 £s0 £s0 :è! fojsUnzk lq[klsuk gfjiqj ikyh la oklqnso lqr t;Ñ".k nkS [kkaxqM+
& -, h, -% : /q 7G 6 lfjlo la uUnfd'kksj nq% nkSA dkfrZd lqrk j'kkn~; :pkSfy
*p % $! Z
6 !, ,dgjk la fo'oEHkj lqr 'kEHkw nkSA f'k{kk dkyksuh iwf.kZ;k lqèkhj
-\] ? !3! Iz ,
¼ch, ch,y½ lqrk bathfu;j] feBw cSaddehZ] VwVw Jhiqj ns'ks fo".kqiqj
? " ! T ! *; ,%
6 !@
jktuiqjk nfjgjk la fppkbZ lqr Hkksyk nkS cSxuh vy; la
JU ! $! 7 ,% e r
jk'kfcgkjh nq% nkSA MkWñ feBw ¼,echch,l½ lqrk ujlke cfy;kl lW
7G
6 ! ( , 00
) ^ !, C7 ³6

cM+lke lW iwf.kZ;k oklh feJ ;nqukFk lqr lrh'k nkSA
3! u z;3! ! 3! *!! ::O =
, ³ / !! *; ,% ◌ॉ॰ 4
( ) ! ◌ॅ ◌ॅ 7G
6
* ; [ ,%
P w Lb Lb cynso lqrk xksiky izdk'k lqHkk"k foHkk"k èkuat;dk% csykoklh
8 Ag J9 £s0 g 6 [ , dqvk fr:mar la dud lqr T;ks0 vkfrZukFk nkS iqM+sUnkgk doS
3ड़{'T ¶ !9 ; ,% *
_ * ; 6 : ujmu la J`f"Vyky nq% nkSA nqxkZ lqrkp uhjk] lquhrkdsaA vkn~;k
;
, p % g@ !: V 89: eèkqdjpd oklh vks>ksfy csymap la uFku lqr fuR;kuUn iRuh
[ T & P _; LÉ xksiky lqrkS e`R;qat; foHkat;kS cgkSjk eyafx;k dqtkSyh la egknso
´! AB 94 T , ; lqr mxzkuUn nkS cqèkoky la ;'kksèkj nq% nkSA gj'khyk lqrsp
! * ; ,% ! : % w laxhrkA izdk'k lqr izoh.k uukSrh feJ dkyhpj.k nkSA lqrkp
w G } :!G ,% : ) ! Lb jksth jkuh lqHkk"k lqrk lq[klsuk efgUnziqj i.Mqvk la Jhifr lqr
? \]3! N;g ! ,% gfjoa'k nkSA feJ lR;nso lqrk lquhy vuhy gseuk cM+xka
/ > . 1% : ekf=dA lqrkp f=iqjk jgqvk dule ek.Mj la nqxkZukFk lqr
13! ! ;g N! ; 6 [
* $'$! & fo'os'oj iRuh lquhy lqrk lq[klsuk jrkSyh nfjgjk la mes'k lqr
? ! *!! 9( \] efgUnz nkSA vuhy lqrk ijekuUniqj folkSuh ldjk<+h la egs'k
,% / ! T3! ¿ ! > lqr egsUnz nkS tgkuiqj ,dek [k.Moyk la xks[kwykuUn nq% nkSA
>\] , 3! ?N P? 7 T *; ,%
ckcwnk; lqrkpA feJ t;nso lqrk voèks'k dks'kys'k f'kos'kk
7* :% / Æ .
lq[klsuk gfjiqj ikyh la oklqnso lqr t;Ñ".k nkSA Kkunso lqrkS
? !3! Iz ,%
jeu lqeukS yldjh olh rkfj.kh nkS lq[klsuk gfjiqj ikyh la
â ! } ! !G , ?
t;Ñ".k nq% nkSA feJ Ñ".knÙk lqrkS vtwZu% rjkSuh djegk la cspw
!3! Iz ;
* ,% Iz*
lqr fxjh nkS glkSyh lksnjiqj la ooquUnu nq% nkSA vijk Ñ".knÙk
/76 Y ! 8:7 ! , ¿
lqr QkYxqu% jkeiqj ujoky la 'kEHkqukFk nkS lUngiqj fnèkksp la
2*!3! ; T * ; ,% /! Iz* v;
; ;
nqykj nq% nkSA
!3! ! ; [ , T3! *¸: *! *
,%
2F 3F J: ! 7 ¤ç feJ egks egknso lqrk lksus iqus :fp jruw <Ddk dfo x.kir;

G AB M6 ! ! , / dqtkSyh la oa'ko)Zu lqr jfodj nkS vy; la xnkèkj nq% nkS feJ
*! ;
* , J:
¯* * :fp lqrk czãnÙk t;nÙk lqiuk% ofy;kl la t;kfnU; lqr pk.k
*Á :G , L "h *; nkS oHkfu;ke la xq.ks nq% nkSA feJ czãnÙk lqrkS y{ehnÙk iz0
,% ¯* X* w0 ड़{ fg . ikxM+% [kkSvky la uksus lqr mèks nkS rYguiqj la ok<+w nq% nkSA
EF 9Æ , 3! ढ़{7 ; ,%
* ^\] bUnzk iq=A feJ y{ehnÙk iz0 ikxM+ lqrk t;Ñ".k jekuUn
31% X* w0 Iz ! T ijekuUn Ñ".kkuUn iùkifr;% cgsjk<+h la foj[kw lqr ckNs nkS
! T Iz T ù{ >! !? 7 H ldjk<+h la xksfoan nq% nkSA :Dehuh iq=A feJ t;Ñ".k lqrkS
, ! P * *; ,% Jõ 31% izk.ks'oj vks gfj rrSy ldjk<+h la egs'k lqr xksih nkS lksnjiqj
Iz wh$! ! ! > la jru~ifr nq% nkSA nsodh iq=A feJ vksgfj lqrk ?kks?ku tuknZu
P , 2*!3! ! ; ,% 31%
* eksnukFk iz0 eèkq 'khry iz0 izhrek% lry[kk la fo".kqnÙk lqr
! QR * 6 5* [ w0 ; w0 ;'kksèkj nkS gfjve la xaxkjke nq% nkSA deyk iq= feJ 'khry iz0
w ? z;*
! , !/ izhre lqrk Hke: fufèk nqxkZnÙkk% efg"kh cqèkoky la nk'k lqr ifr
;
! * ,% 31 w0 w nkS gkVh lksnjiqj laeugj nq% nkSA ';ke iq= lqrk'p ektfj
; *
LJ * 6 b ; * ,
Qwynkgk ikyh la rjkSuh oklh x.ks'k lqr fHk[kkjh iRuh , lqrk
W 2*!3! ! *; ,% À 31 m !
cUèko ghjk euÑ".kkA feJ izhre lqr uUgdwd% lrS<+ [kkSvky la
v7 * Y h L?! &
eksgu lqr ikBd f'kjksef.k nkS gfjiqj ikyh la fnuefu nq% nkSA
y ! Iz% w c7
dykorh iq=A
fg 5 C )G , !3!
* ; ,%
* 313
u !! LJ LJ cª eYguh ns'ks ij'kjek Hke: feJ% feJ Hke: lqrkS dUgS;k
S} *!! ! , W 2*!3! eq'kukS nfjgjk la gfjtho lqr eucksèk nkS dVdk lksnjiqj la
£s0 ;
* ,% cª T;ks0 deyu;u nq% nkSA feJ dUgS;k lqrk ?kukuUn iapef.k
;
R T :G *G ! ! ;nqef.k;% ujlke ofy;kl la èkhj lqr ekfud nkS HkM+ke
, Lड़{ ! *; ,% g T tftoky la dykèkj nq% nkSA vkuUnorh iq=A
31%
2*!3! 3! u v7 ! c7 lfjlo lksnjiqj Jhiqj ns'ks Qwyljk% feJ uUgdw lqrkS
:\]u?! w0 !* D ड़{ ! y; pUnz'ks[kj iz0 gjeknh ykyk dkS vksM+k ,dgjk la cUèkq lqr
Z , ! fg ; ,% L
~J * i'kqifr nkS flejokM+ [kkSvky la cN: nq% nkSA Hkxorh iq= vijk
31 /! c7 ! W
L feJ uUgdw lqr dyj% dVek oHkfu;ke la txref.k lqr jkenso
G ! , 89: P *; ,% nkS csymap la xksih nq% nkSA jkts'ojh iq=A vijk uUgdw lqr
!Ï$! 31% /! c7 = KL Hkksxhd >kSok ifupksHk la cyHknz lqr psFk: nkS [kkSvky la cN:
L] ¡[J , fg ; ,% .$!
~J * nq% nkSA thos'ojh iq=A
31%
3! u !W :\]u?! w0 % lqryrkuiqj ns'ks jgVehuk% feJ pUnz'ks[kj iz0 gjeknh lqrk
* L * w0 L F !9 ! nsonÙk HkokuhnÙk iz0 Hkou usukdk% jkm<+ la HkSjoh lqr fo|k nkS
@ , AB ; ,%
> * !G eyafx;k dqtkSyh la egs'k nq% nkSA ukjk;.kh iq=A feJ nsonÙk
31% * :L7®
6 !W !* lqrkS fody prqHkwZtks ijgV edjknh la fojs'oj lqr Vsdh nkS
-$! , F AB ; ,%
c * us;ke dqtkSyh la ykUgk nq% nkSA vijk nsonÙk lqrkS iq"iukFk
/! * 3ß [ ! S!3! fg jekukFkkS eqjktiqj [kkSvky la èkkuk lqr nqf[k;k nkS lksbfu la
;
*? , 2^ ! ; ,% *9
* ujifr nq% nkSA nkm iq=k%A feJ ohdy lqrk jtkSjk ek.Mj la
31% !B! N! i orgw lqr oa'kefu nkSA efg"kh cqèkoky la pkS0 f'konÙk nq% nkSA
,% b ; U0 * ;
* ,% cfguk lqrkp nk;ef.k Hkkslh nnuhdk% vijk ohdy lqrk èkeZukFk
: *G = ** /! iz0 rhFkZef.k j?kquUnu iz0 uwuwykykS ukU;iqj vy; la ykUgk lqr
6 [ w0 [G
6 !R ; T w0 7 7t Á3! / oukbZ nkS osyk ldjk<+h la nwfHkZ{k nq% nkSA jkuh iq= lqrk'p
c O , . ! * 7L6e *
; ,% ! vy[kef.k ruqdef.k ykyef.k >ydef.kdk% èkeZukFk iz0 rhFkZef.k

31 m /?G G G |G 6 [ lqrk jrkSyh nfjgjk la okpk lqr izhfrukFk nkSA feJ j?kquUnu iz0
w0 [G
6 ! *!! : w [ uwuwyky lqrA ccs gfjÑ".k iz0 cPpw jkeÑ".k iz0 cqf)ukFkk%
,% !R ; T w0 7 7 % 8 !Iz w0 iyklh us;ke dqtkSyh la Mkseu nkS tky; la _f"k nq% nkSA lqrkp
d7 !Iz w0 M ; [ F AB tk;korh oh[ku eyafx;k dqtkSyh la fcgkjh iRuhA feJ ccs lqrk
, ab *; ,% : ? f=yksdukFk tuknZu nq[kekspu flejcuh vks>ksfy csymap la xksuj
AB ! &% 8 1r [ * 6 lqr ;ksxèkj nkS xksfoUniqj jktuiqjk nfjgjk la fcgkjh nq% nkSA
;
*?5: ! V 89: P ! <! vdkcjh lqrk'p lqHknzk lqfe=k] lqfp=kA vkn~;k MksfM+;k vksM+k
, P T3! ! 3! *!! ! *; ,% ,dgjk la eaxuw lqr jkèkkdkar iRuhA vijk lqfe=k jgVehuk
/! m L] 1, :1% g@ ड़
lrkSfy lry[kk la dkjs lqr lw;Zeksgu iRuhA vijk lqfp=k
$ड़{ ! 7 ! &% /! 1 tewvk efg"kh idfy;k la >ch lqr egkuUn iRuhA
!W ? - 75
6 &%
/! :1 7g b | T
&%
1r [ / A!, /L A!, L6 A! f=yksdukFk lqrk vt; dqekj] vHk; dqekj] fuHkZ; dqekj f>Yyk
| 3! Q2 ! a !G w0 'kkgiqj uxokM+ ?kkslksr la jkeyky lqr _rukjk;.k iz0 cEHk nkS
, W 2*!3! ; 7* ; ,% 5
* gkVh lksnjiqj la eèkqlwnu nq% nkSA eksrh lqr lqrk'p ';kek
m À e g@ À !W ! *!! ehuk{kh vkn~;k ';kek jgVehuk jrkSyh nfjgjk la Ñ".kcksèk lqr
Iz 9à\] &% / !* misUnz iRuhA vt; lqr fou; ojnkgk èkukSth dqleky la
} A L !0 , ¯3! 'kksfHkryky lqr jekdkUr nkS czãiqjk la [kwV~Vh oklh pqEeu nq%
? 7Ã :;l ;
* ,% /L /$ / 7! nkSA vHk; lqr vf'ouh vlwjkoklh efueksgu nkSA fuHkZ; lqr
5 ,% L6 D ~ !/ dkS'ky rsxfN;k f'kok gfjve la egkuUn lqr dkyhdkUr nkS
T 0 , 3ड़{ª N! ! T iqM+Suh dVS;k ek.Mj la rkjkuUn nq% nkSA tuknZu lqrkS vrqy
;
* ,% * 6 / L¿L½ KL HklkSfHkV~Bh ifupksHk la jekuUn nkS nsohxat oklh oa'kefu nq% nkSA
! T , ; ,% T :
* foUnh lqrsp mek dforkA vkn~;k mek nHkM+k oM+0 nfjgjk la
9 % g@ 9 *Lड़ 0 *!! d cPpk lqr x.ks'k iRuh vijk iyklh gjnso lqr tynso feJ
h & /! ! &% iRuhA vijk [kexM+k izselqUnj feJ iRuhA vijk ojgdqEHkk oklh
ड़{ T! &% /! !A eukst feJ iRuhA vrqy lqrk QwyckM+hA feJ nq[kekspu lqrkS
E &% / v7 % *?5: ; e`R;qat; lat;kS HkfV;kgh f'kok gfjve la j?kqukFk lqr oS|ukFk nkS
_;
É LW !/ !R ; [ QÙksiqj jktuiqjk nfjgjk la lnkuUn nq% nkSA ys[kk iq= lqrsp
¶@ [ , v'3! ! 3! *!!
* T * ; ,% eqUuk iz0 Nk;k ek;k e`R;qat; lqr iz.ko foØe vjfj;k vf[kys'k
? 31 : Sq w0 ~ _; wG feJ nkS gfjÑ".k iz0 cPpw lqr ;'kksèkj% rkjkckM+h laxzke ,dgjk
è /!! /? , !Iz w0 d7
la lqUnj nkS foUnh iq=A ;'kksèkj lqr jktsUnz jkthoks jgVehuk
! ! 4 ! T! , T 313
jrkSyh nfjgjk la jke lqr QkYxqu nkS ijl.Mk la ';kelqUnj nq%
! !Ï\] !ù !W ! *!!
nkSA fueZyk lqrsp iùk lR;Hkkek vkn~;k tewvk misUnzef.k pkSèkjh
! v; , ! N ÀT! *; ,% 6
lqr dhrZef.k pkS0 iRuhA vijk <+axjh >k nqxkZuUn lqr ÑR;kuUn
: ù{ L g@ 7g 9à\]G U!
iRuhA jktho lqrkS jkgqy jkS'kukS csys ukjk;.knÙk >k nkSA
; 6T
6 G U0 &% /! ढ़{! | * I T
&% ! ! ; Y} 8 !G* |
,%
; [ -\], -\]s
!Iz w0 M Aड़{ P! jkeÑ".k iz0 cqf)ukFk lqrkS lqjsUnz] fojsUnzks redqM+k xaxksjk cqèkoky
; Ù:O , | 7g ! Z ;
! * la QkspkbZ nkS fl>wvk lqMjh la 'kqDy uhykEcj nq% nkSA lqjsUnz
,% -\] [ ! / È !¥ 0
AB ukFk lqrkS jatu vfouk'kkS jeS eya0 dqtkSyh la czãkuUn nkS
¯ T , -\] ! gb ? fojsUnz lqrk foIyo fujatu vk'kh"kk% oh[ku j?kquUnu >k nkSA
!R ; T | ,%
! 2*!3! 3! u =!* * 3ë [ lfjlo lksnjiqj Jhiqj ns'ks Hkksjkng% nsonÙk lqr iq.;ukFk

= [ !W ! -$! , lqr HkksykukFk% ijgV ,djkgh la fojs'oj lqr Vsdh nkS j[kokfj
!? ! !/ 7 7 *
; ,% ' : * % gfjve la uwuw nq% nkSA Lusgorh lqrkp enukorhA jekukFk lqrk
! [ ! w0 _`! *! 7! ;'kksèkj iz0 ;El i`Fohèkj fnxEcjk% Mwejk cqèkoky la xaxknÙk lqr
; * 7 7 , * 89: g T *; uwuw nkS lqn; csymap la vkuUn nq% nkSA jadorh lqrkp ;'kksèkj
,% ! : ! w0 ! T ! iz0 ;El lqr gfjuUnu% djek cHkfu;ke la izseyky nkS jfrikM+
L , ! 89: ! csymap la ij'kefu nq%nkSA gfjuUnu lqrk lrkSfy lry[kk la
;
*,% ! T ? - ,% dkjs nkSA gjeknh lqr HkokuhnÙk iz0 Hkou lqrkS jkenqykj jaxykykS
!* L * w0 L ;
!*! ! t rrSy ldjk<+h la nsonÙk lqr èkeèkk nkS [kqV~Vh [k.Moky la ik0
! * , ? ;Ã ?N JhÑ".k nq% nkSA vijk Hkouh nÙk lqr Jhyky% ldkSuk la
0 Iz ;
* ,% /!
L * deykdkUr lqr rqykÑ".k nkS iokSyh la rqyk nq% nkSA feJ
D 0 Iz , *; jkenqykj lqrkS [kM+xukFk iz0 [kh[k: dudykykS [kM+hd [kkSvky
;
,% !*! ? [ w0 ??J t la thou ikS= vkbukFk lqr fxfjèkkjh nkS HkM+xke tftoky la
fg 1 g^ [ !! , euehy lqr eksgu nq% nkSA vijk jkenqykj lqr eksrhyky% ldqjh
- 5 ; ,% /!
* la ikBd Hkatu nkS feJ gyèkj lqr iapyky% vy; la [kM+xef.k
;
!*! 5 A! C L , lqr 'kadjnÙk nkS ipgh tftoky la eu}y nq% nkSA feJ iapyky
! : / ?G !* , lqrk ujlke ofy;kl la txrefu lqr >haxqj nkS feJ gjek<+h
: *; ,% : lqr vijk usuk lqrkS uuw ooqtuksa lrkSfy lry[kk la efrukFk
! | "! , lqr ekuhd nkS gkVh ikyh la opu nq% nkSA dY;k.kh iq= lqrkpA
/!
F 7 ;
E ? feJ uuw lqrk jkm<+ la NksdkbZ lqr nqf[k;k nkS dqleky la
[
, W : * ; ,% ÇG
luQwy nq% nkSA feJ ooqtu lqr txrkuUn% j[kokjh gfjve la
31 :% 7 !9 xO ;
*?
HkS;k nkS cM+xke nfjgjk la oS|ukFk nq% nkSA
, A v7 * ; ,% ;
T !? ! !/ , % .
; ,%
¶@ [ *
3! u | : c7 lqyrkuiqj ns'ks iyk'kouh ykyk lqr >ou % feJ uUgdw
cª CA!*s !9 ö
6 , lqr ykyk lqrkS dUgS;k BkdqjnÙkks jkm<+ la nksyh lqr èkeZifr nkS
! * ; ,% :% /! ,dgjk la ueu nq% nkSA gkfluh lqrkpA vijk ykyk lqrk >ou
| ^ [ !($!, º$! VW xW 0 b'kkukFk ijes'oj] ukxs'oj >ksVu NksVk JhdkUrk% QuUng la
v T ! U0 [ ,% V !9 . HkSjoh lqr pkS0 lukFk nkSA vks>ksfy ujmu la nkeksnj nq% nkSA
*5*! ;
* ,% /! ! / _ vijk ykyk lqrkS gksjhy ve`rukFkkS jkm<+ la t;ukjk;.k lqr
!G * ,% | [ksnu nkSA feJ >ou lqrkS ,dukFk ?kkslksr la ihrkEcj nkSA vijk
[ Q2 ! ,% /! | P >ou lqr xksiky vksbfu la dqej èkeZnÙk nkSA gseorh iq=A vijk
^ A! *
6 ,% > 31% /! | >ou lqr fnuHkft ikj[k.M cgsjk<+h la èkS;hZ lqr nqykj iRuhA
* L !?N >! n6 ;
*! &%
3! u P M ; [ lqyrkuiqj ns'ks iyk'kcuh% feJ xksiky lqrkS cqf)ukFk
0 [ w0 P!O D ! !G dUrkukFk iz0 xksjkbZ dkS ,dek ofy;kl la ohjukjk;.k lqr lkgsc
> , Ns g ; ,% ! : e
* nkS i.Mksyh la vk'kks nq% nkSA xkSjh lqrsp y{kuorh lyT;orhdsaA
£ p % M; [ [ 6 T w0 p [ feJ cqf)ukFk lqr rhFkkZuUn iz0 ds'khukFk flejokM+ [kkSvky la
fg !R ; T ;
/ , 8W j?kquUnu lqr ooqvu nkS csgV djegk la Mkseu nq% nkSA lqrkp
*; ,% : p % tkudh nsodhdsaA
^ [ ;
D ¬ 7 feJ b'kkukFk lqrkS ooqtu oa'khdkS jS;ke ikyh la ckcw lqr Hkatu
L , 3! N! ; ,% ??ड़;
!Z! * nkS txriqj ek.Mj la ij'kqjke nq% nkSA [k[kM+ks lqrkp okpk
: : p %
^ [ [!; [ /! fgrorhdsaA vijk b'kkukFk lqrkS eFkqjkukFk 'kksHkkukFkkS ijl.Mk la
L ! N ! 7 , 2*!3! *NG gfj lqr Vsiw nkS lksnjiqj n.Mikf.k nq% nkSA eksnk lqrkp 'khyks iz0
; ,% 5* : r w0 '
* ; Lusgorh feJ ccqtu lqr lPpqrkuUn dVdk ek.Mj la eulq[k

d; T W N! ? CCJ , D lqr BhB: nkS èkudkSfy nh?kks la rksrh nq% nkSA lqcqèkef.k lqrkp
*Q # * ; ,% ;
G : w[ izFkeorh rjkorhdsaA feJ lPpqrkuUn lqrkS fpjatho iz0] J`f"Vèkj
! p % d; T :! w0, _! ;nqohjks e>kSjk djegk la >wedyky lqr enuyky nkS lgJke
* ; ) ! ! | 7 * , nfjgjk la oa'kef.k nq% nkSA f'kyks nsoh lqrkp vujkèkk vuwijkèkk
*!! G *; ,% r : egkefudsaA feJ fpjatho lqrkS vfu:) 'kqdnsoks ijekuUniqj
/ ! / 7! p % :! / JM oklh ef>;ke djegk la ckcwyky lqr eYgw nkS ujlke ofy;kl
Zù ! T3! | ! 7 la uS;kS nq% nkSA dSyuorh lqrkpA feJ oa'khlqrk Qwynkgk ikyh
7 , ! ÄÉ * ; ,% ä la p.MhnÙk lqr oLrhyky nq% nkSA lgJke nfjgjk la Ñ".kkjke
:% v7 * :N*
nq% nkSA equjorh lqrkp lqfe=k] ykyorh] u`R;orh] dhrZorh]
k *; ,% *!! ; ,%
Iz! *
equkorh] pqukorhdsaA
S ! : 1, , _ , 6 , S ,
:; p %
; [ ;g fg !
[! , feJ eFkqjkukFk lqrk egqvk [kkSvky la uhykEcj lqr ,dyky nkS
T3! *¸ ;
L * ,% 31% [ lUngiqj fnèkks; la Hkxyh nq% nkSA ckygh iq=A 'kkseukFk lqrk
P! ; 7 , AB * * ; xaxksjk cqèkoky la ckcwyky nkS dqtkSyh la t;nÙk nq% nkSA feJ
,% º$! [ = Q O b ; ukxs'oj lqrk ukFk Hkksyk ?kksrkbZdk efg"kh cqèkoky la fgjnw lqr
!* 7 Iz! , N! ; ,%
[ * Ñ".kkjke nkS dule ek.Mj la ukFk nq% nkSA vijk ukxs'oj lqr
/! º$! ! [ § ¶@ [ jfrukFk% lekSfy ikyh la oS|ukFk lqr ysYgw nkSA vijk ukxs'oj
7 ,% /! º$! 9Õ lqr dudyky mèkkSr tky; la y{ehdkUr lqr ckcwjke nq% nkSA
X0 7! *; ,% .9 N!
KcO osymatk ek.Mj la pksUgkbZ nq% nkSA Hkksyk lqrk tjgfV;kikyh la
; ,% = !W
* * cª ,
nÙk lqr dUgS;k nkS Hk[kjkSyh dqtkSyh la dhfrZukFk nq% nkSA
L?Y AB ; ,%
6 [ * G :
ruqdef.k lqrkp mik;Zef.k lqnkek lR;Hkkek lSyU;orhdA feJ
9G
6 * L ªÁ % ! [
jfrukFk lqrkS gfjgjnÙk nsoukFk iz0 ekSykbZdkS oygk ofy;kl la
!!* [ w0 §OD
,dyky nkS vijk jfrukFk lqr deykuUn% vUnksyh tky; la
, /! ! [ T /Ts |
>ou lqr ,dyky nkS cM+xke nfjgjk la rqyk nq% nkSA feJ
, *!! ; ,%
*
deykuUn lqr iq.;kuUnk rjkSuh djegk la [ks[kkbZ lqr udVw nkS
T 3ë T Y ! ?O W7
lfjlo lksnjiqj la [k[kM+h nq% nkSA
, ! 2*!3! ; ,%
?? *
! 2*!3! =!*: ! *!! lfjlo lksnjiqj Hkksjkng % feJ gksjhy lqrk nfjgjk la ckcwjke
7! (R [ , P g T ;
* ,% lqr es?kukFk nkS xaxksyh la vkuUn nq% nkSA y[korh iq=A vijk
? 31% /! ! aM [ § gksjhy lqrkS _f)ukFk lekSfy ikyh la gksjhy lqr luQwy nkS
! v7 , 2^ ! ; ,%
* lksbfu la ujifr nq% nkSA feJ _f)ukFk lqrkS uks[ksyky
aM [ E 2 t !W ! :N* lksrhykykS ijgV ldjk<+h p.MhnÙk nq% nkSA feJ uks[ksyky lqr
*; ,% E 5 ! ; czteksgu ifj;kEc cqèkoky la nqxkZifr lqr fgej.k nkS jtkSjk
*;
6 !G , !B! N! j:O * ; ek.Mj la ikspkbZ nq% nkSA dapuorh lqrkp uwuwnk; nqykjef.kdsaA
,% : : 7 7* *!Gp
; % /! E vijk uks[ksyky lqrkS jkeeksgu bUnzeksguks ofyjkeiqj gfjve la
!5 ^\]5E !3! !/ (R [
es?kukFk lqr tudyky nkS flejokM+ [kkSvky la ooqtu nq% nkSA
, ! fg ; *; ,%
! 2*!3! ! ; u :G3! /! 3!

6 u fljlo lksnjiqj frjgqfr ns'ks pk.kiqjk vij èkeZiqj ns'ks
> ! 5* [ w0 ; 9O 3!å§ gseuxj% feJ eksnukFk iz0 eèkq lqrkS mekbZ iqj"kksÙkekS egukSjk
}! fg ;
!R X0 , *; [kkSvky la j?kqifr lqr y{ehdkUr nkS nqèkoky la nkeksnj nq% nkSA
; ,% 9O ! J]! *
*5*! * 6 feJ mekbZ lqrk oa'khèkj :nzèkj èkeZnÙkk% lq[ksr [kkSvky la egh
fg *! , * 7 *
; lqr n;kjke nkS iokSyh la inwe nq% nkSA oa'khèkj lqr Hkkbyky%
,% ! L^ § (! lekSyh ikyh la esèkkdj lqr ds'ko nkS gfjgjk la jekifr lqr
p , !! ! ; ,% LO
.G * os.kh nq% nkSA HkkbZyky lqr dk'khukFk% ldjk<+h la T;ks0 mekifr
1 )& £s0 9 , lqr Vsdu nkS laxzke ,dgjk la usgky nq% nkSA :nzèkj lqrk

4 ! ; ,% J]!
F * ! . ldjk<+h la Hkkbjke lqr ?kkuk nkS lksnjiqj la iqjUnj nq% nkSA
L^! R , 2*!3! 3!T! * ; ,% ooqtu lqr t;nsoA feJ t;nso lqrk [ktwjh jkeuxj vksM+k
;
% ?7! ! ! ,dgjk la HkwiukFk lqr jS;k nkS ef>k;ke djegk la ijes'oj nq%
$ड़{ ! L7 [ ¬ , | ! nkSA lw;Zef.k lqrk p bUnzek;k vijk t;nso lqr flags'oj%
; ,%
!($! * 7G
6 : ^\] /! gseuxjoklh iùiqj ifupksHk la HkksykukFk nkS fry; la vHk;ukFk
>$! > ! ù3! KL = [ , nq% nkS bUnzek;k j'kk<~; oklh doS ujmu la cPpk lqr 'kadj
/L [ *; , ^\] ! ¶ !9 iRuhA feJ flags'oj lqrkS misUnz ukxs'ojkS cgksjk oklh uM+qvkj
d ! &% >$! 9à\] djegk la xq.kkuUn lqr mfpr yky nkS :pkSyh ,dgjk la eksgu
º$Y ! ड़{;g! ! "G T 9: nq% nkSA
, JU ! 5 ; ,%
*
:G3!: [ L] !, S!!% L] pk.kiqjk % dk'khukFk lqrk oyHknz ;'kksèkj] eqjyhèkjA cyHknz lqrkS
0 !0Ø, !0 ( ..), b 6 [ egkdkUr jekdkUrkS] jekdkUr lqrk ¼ch-,-½] g"kZukFk ¼ch-,-½]
( ..), [ ( ..), 11)&3 cztukFk ¼ch-,-½] 'kf'kukFkk%A
3!
6 u ? 7W ! Iz T èkeZiqj ns'ks [kwVgk ujifr feJ% feJ Ñ".kkuUn lqr cNkbZd%
~O fg c ,% /! [kkSvky la dkUg lqr deyh nkSA vijk lqrkS i'kqifr% tky; la
Z :! ,% ~O dk'kh lqr prqjh nkSA feJ cNkbZ lqrkS ;nquUnu vfHkuUnuks
* ; T /L TE Y N! !p feljkSyh ek.Mj la gfjds'k lqr taxyh nkS ;eqxke vy; la
, S / r [ ,% * ; T yksdukFk lqr oa'kefu nkSA ;nquUnu lqr ykspu% dNjk ikyh la
r: ~! 9 T , N! mekifr lqr lkuUn nkS ek.Mj la oowuh nq% nkSA feJ ykspu lqrk
7 *
; ,% r: =! [, 'kratho HkksjkukFk] eksnukjk;.k fe=dj gfjukFkk% cygk ofy;kl
5* !G 1! ! [ la txr lqr jr~u nkS jS;ke lksnjiqj la HkxhjFk nq% nkSA feJ
!& , ¬ 2*!3! L![ *; ,%
'kratho lqrk ujifr dkSLdhnÙk uuwdk% xkmy djegk la pkS0
! D°* 7 9 ! U0
nsokuUn nkSA feJ ujifr lqr eujatu% flagkSfy ek.Mj la
T ,% ! ! ´ N! fuR;kuUn lqr gfj'oj nkS dVek gfjve la fpUrkef.k nq% nkSA
T !$! , W !/ :0G ;
*
vijk ujifr lqrk nqygu [ksnu rkjknÙk iz0 BhB:dj% lekSfy
,% /! ! ;
* * !* w0
ikyh la gfj'oj lqr prqjh nkS lq[ksr ldjk<+h la lhrkjke nq%
CCJ! § !$! :! ,
nkSA lkefj iq= lqrkpA feJ nqygu lqr iq.;kuUn% gkVh ikyh la
! * ; ,% ! 31 :%
n;kdj lqr rqykÑ".k nkS jgM+k ldjk<+h la 'kratho nq% nkSA feJ
;
* 3ë T W *! Iz ,
dkSLdhnÙk iz0 dq'k lqr HkS;kd% ldqjh la èkuh lqr xksf<+ nkSA
ड़ ;
* ,% D°* w0
csgV djegk la >k>w nq% nkSA yXukorh iq=A feJ HkS;k lqr
A A! Pढ़{ ,% 8W
I;kjsd% i.Mqvk la xkSjhdkUr lqr nsoukFk nkS vks>ksfèk csymap la
! || 7 *
; ,% 31% dyj nq% nkSA vijk dq'k lqrk 'kaHkqukFk fxjèkkjh eUuwdk% Hkjonkb
Ð- N;g !0 [ , V
fu dqtkSyh la èkus'k lqr 'kksHkk nkS ukU;iqj foLQh la gfj nq% nkS
89: ! *
; ,% /! A » [ !!
thok lqrkp :DehuhA feJ uuw lqrkS èkhjukFk cqf)ukFkkS f'kok
q7 L! *^ AB F L ,
gfjve la thoukFk nkS èkjkSnk ofy;kl la n;k nq% nkSA èkhjukFk
Á3! ¾ ; , : Jõ %
! * 7
lqrkS yky xqykckS gkVh ikyh la n;kdj lqr rqykÑ".k nkSA
! [ M; !/ [ , Y*
* * ; ,% ! [ " W
*! Iz ,%
. ( u ¥ 7!* =! [ fula[kqM+ ns'ks xeSy lcwjnÙk feJ% feJ HkksjkukFk lqrkS
T ! AB wq[ *! , t;kuUn HkSjokS eyafx;k dqtkSyh la izkUukFk lqr n;kjke nkS
! ! ! T ;
* ,%
!($! : mM+jgk djegk la ijekuUn nq% nkSA jkes'ojh lqrkp izk.korh]
wG , Iz , À p % /! : 7 7!* Ñ".kkorh] ';keorhdsaA vijk lqrk opuw lcwjnÙk ykyk ds'kok%
p 3 ! ! * ~ , ! iqukèkj ogjk<+h la cnuh lqr yNu nkS okjh ek.Mj la vfHkjke nq%
N! /L! * ,% ! 31% : 7
; nkSA ektfj iq=kA feJ cpuw lqr Mkseu% ofy;kl la osn nkS

.* , § ! ; ,%
* lekSfy ikyh la jru nq% nkSA feJ lcwjnÙk lqrk ve`rukFk]
7!* / _ [, M)
; , 11), M [ cqf)ukFk] 'kf'kukFk] flf)ukFk fuf/k eèkqjhdk% xkmy djegk la
;
! 9 ! U0 ! [ , 9* 3! pkS0 gfjukFk nkS mnuiqj tftoky la HkokuUn nq% nkSA psrk iq=A
L T *; ,% ¡ 31% / _ [ ve`rukFk lqrkS jkeÑ".k nsoukFkkS uM+qvkj djegk la iukbZ lqr
!Iz ड़{;g! ! O :\] pUnzifr nkS fnèkks la jk?ko nq% nkSA feJ cqf)ukFk lqr yPNwd%
, *¸ !R ; ,% M
* ; [ Â7 eyafx;k dqtkSyh la HkSjo nkSA feJ t;kuUn lqrk Vsuh oa'kefu
AB ! ,% T ij'kef.k iz0 Fkk: dk% ipk<+h nfjgjk la dqyifr lqr n.M;kf.k
!G w0 [J : *!! A nkS vy; la gfj'oj nq% nkSA vijk lqrk gfjve la ;ksxh lqr
*NG , / ; ,% /!
!$! * ikS"k.k nkS jS;ke lksnjiqj la gfj'oj nq% nkSA feJ i'kqifr lqr
!/ < bG , ¬ 2*!3! !$! nqxkZnÙk% [kkSvky la jruw lqr jekbZ nkS vy; la oklqnso nq% nkSA
*; ,% Z ; *
* 6 fg ! 7
feJ nqxkZnÙk lqrk thoukFk lkses'oj pdksj pkUnuk% ek.Mj la
!O , / *; ,% *
; *
6
'kadj lqr ujifr nkS csymap la Ñ".kkuUn nq% nkSA vijk nqxkZnÙk
[ 2($! :! :T N! !
lqrkS xaxknÙk u;u lq[kkS QuUng la x.kifr nkS feJ thoukFk
! , 89: ; ,% /! *
Iz T * ; *
6
lqr p.MhnÙk% ifupksHk la ekèko nkSA
* f v T G ,
[ :N* KL ,%
3! u !* Ã: 2($! ! L? Jhiqj ns'ks ojnoV~Vk % feJ lkses'oj lqrk jrufHkf[k;k
*! ,% /! 2($! cknfjdk% tky; la deykifr nkSA vijk feJ lkses'oj lqrk
[, -), À [ fg !0 thoukFk] HkoukFk] ';keukFkk% [kkSvky la jekdkUr lqr Hkh[ku nkS
L? , L > *; ,% L? oHkfu;ke la egs'k nq% nkSA feJ fHkf[k;k lqrkS jsorhukFk iz0
- [ w0 * b ; 9 [ rqylhnÙk% efg"kh cqèkoky ls mekukFk lqr nsod nkS jktuiqjk
, ! 3! *!! ; ,% /!
p* * nfjgjk la dsnyh nq% nkSA vijk fHkf[k;k lqrkS dk'khukFk izseukFkkS
L? [ A W7 [ dqleky la udVw lqr lukFk nkS j[kokjh gfjve la dyj nq%
, !? ! !/ ! *; ,% nkSA
! * : - [ w0 * mM+jkgk rqylh nÙk feJ % jsorhukFk iz0 rqylhnÙk lqrkS
>$! w0 & $ड़{ ! 7!* ?* Mhgs'oj iz0 fgjkyky% vksM+k ,dgjk la lcwjnÙk [kM+xnÙk iz0
w0 , A! fg ; *
* 6 ; ,% /!
* [kM+xh nkS dqjek [kkSvky la nqxkZnÙk nq% nkSA vijk rqylhnÙk
* r [ ! [ A! 89: lqrk crgu yksdukFk ikj'kukFkk% ldqjh csymap la xkSjhnÙk lqr
!* ! , A ! *; ,% gtkjh nkS dqleky la fogkjh nq% nkSA feJ Mhgs'oj iz0 ghjkyky
>$! w0 ! 9: W X* lqr mfpryky uhek Vadoky la y{ehnÙk lqr lksukbZ nkS cgsM+k
2 O , >ड़{ 89: ; ,%
5 * csymap la eksrh nq% nkSA
3! u ! ?!* lqyrkuiqj ns'ks rhjk [kfjng crgu feJ% feJ crgu lqrkS
Kg w0 ä 7 = Ts b ; ! pksvkyky iz0 dSyw HkksxkuUnks efg"kh cqèkoky la eujatu lqr
3ë T , 2*!3! * *; ,% iq.;kuUn nkS ,dMhgk lksnjiqj la dkyhnk'k nq% nkSA feJ
Ug Y _ [ * [ pkSvkyky lqrk eaxjkSuh ikyh la x`fgukFk lqr n;kukFk nkSA
,%
3! u ?!*: r [ $ [ lqyrkuiqj ns'ks [kkfjng % feJ yksdukFk lqrkS fo'oukFk

:A} Y ! |ड़{7 5 , ? ;Ã cpdqukS rjkSuh djegk la >M+wyk lqr eksrhyky nkS [kqV~Vh
?N C o* [ *; ,% /! !R ; [ [k.Moyk la ikBd ân;ukFk nq% nkSA vijk lqrkS j?kqukFk okjh
! N! ä 7 , ! . ek.Mj la dSyw lqr ,dyky nkS ijex<+ vy; la egktu nq% nkSA
*; ,% = T !($! . feJ HkksxkuUn lqr jkes'oj% lros<+ usrokM+ nfjgjk la j?kkbZ lqr
F *!! !RO 5O ,% v7 *O 31% eksykbZ nkSA QwynkbZ iq=A jkes'oj lqr ijes'oj% QwyckM+h us;ke
!($! !($! v7 F AB g T dqtkSyh la vkuUn lqr bUnzdkUr nkS uxokM+ ?kkslksr la eqjkjh nq%
^\]0 , Q2 ; ,%
S!! *

* W7!O *5*! P T3! !/ nkSA feJ rqylhnÙk lqr VwjkbZ lqr nkeksnj% xksfoUniqj f'kok
|G ,% gfjve la >ydef.k nkSA
$ [ AB w» [ feJ fo'oukFk lqrk eyafx;k dqtkSyh la izHkqukFk lqr HkxokunÙk
L * , § ; ,% ! [
7 * nkS lekSfy ikyh la eYgw nq% nkSA feJ ikj'kukFk lqr nkeksnj
*5*! !/ q7 1 XG |G f'kok gfjve la eUuw ikS= y{e.k lqr >ydef.k nkSA feJ cknfj
,% *! ! , " , k, lqrk fcgkjh yky] >wejyky] oLrhyky] I;kjsykyk% efg"kh cqèkoky
Ð- b ; U! U0 ? , la pkSèkjh taxy lqr pkS0 vkS[kh nkS vksM+k ,dgjk la NksVdw nq%
$ड़{ ! ; ,%
xW7 * nkSA
3! u v7 VW : L [ lqyrkuiqj ns'ks QwyokM+h >ksVu feJ % feJ HkoukFk lqr
wq[ !?N >! ? xW , ड़ izkUukFk ikj[k.M cgsjk<+h la eulq[k lqr NksVh nkS vksM+k ,dgjk
! ;
* ,% /! L [ VW la dfo nq% nkSA vijk HkoukFk lqr >ksVu% ujlke ofy;kl la
! y; q[ , F AB cUèkq lqr txUukFk nkS us;ke dqtkSyh la pkS0 j?kquUnu nq% nkSA
U0 !R ; T ; ,%
*
! L [ * 7 [ A / U0 vijk HkoukFk lqr oknwukFk% dqleky la vuke lqr pkS0 uuw nkS
, ड़{ ! ; ,% À [
!G * vksM+k ,dgjk la ukjk;.k flag nq% nkSA feJ ';keukFk lqr èkeZukFk
6 [ w0 L! | ! 2 v7 iz0 Hkju% ef>;ke djegk la lksuQwy lqr Mkseu nkS lqn;
, * 89: ; ,% /! À [
: * csymap la epy nq% nkSA vijk ';keukFk lqrkS >M+wykef.k
|ड़{7G ^ g / * ekbykyk% >kSvk vy; la deyknÙk lqr vukFk nkS lfjlo
/ [ , ! 2*!3! ; ,% /!
q[ * lksnjiqj la txUukFk nq% nkSA vijk ';keukFk lqr iq"iukFk
À [ 3ß [ § > # , lekSfy ikyh la lkgsc lqr rksrk nkS [kM+hd [kkSvky la
fg ;
5* !G * ,% /! À [ eksnukjk;.k nq% nkSA vijk ';keukFk lqr eèkqlwnu% egqvk [kkSvky
; 7* ;g fg ! [ CCJ , D la èkhjukFk lqr BhB: nkS ldkSuk la eulk nq% nkSA
* ; ,%
[3! L! , ! 2*!3! 3! u ukFkiqj Hkju feJ] lfjlo lksnjiqj lqrykuiqj ns'ks
5 : 6 [ w0 L!G 7 !W eksfgryky % feJ èkeZukFk iz0 Hkj.k lqr ckcwyky ijgV
,% /!L!G Iz5 ड़ ldjk<+h la crgu nkSA vijkHkj.k lqr Ñ".keksgu% vksM+k ,dgjk
! j:O ,% /! L!G 5 la ikspkbZ nkSA vijk Hkj.k lqr eksfgryky% m|kar tky; la jatu
9@ ! ,% 7 lqr Jhyky nkSA feJ ckcwyky lqrk vuyiqj djegk la oa'kh lqr
/ 3! ! 1 [ ,% fe=ukFk nkSA
5 0 N! 7 /! eksfgryky lqr JhdkUr Mhgk ek.Mj la ckcwyky lqr vchjyky
, 2*!3! ;
*? *; ,% 0 ! T, nkS lksnjiqj la nqf[k;k nq% nkSA JhdkUr lqrk jekuUn] cksèkkuUn]
T, !G ! ! 3! *!! lR;ukjk;.k% t;uxjoklh jktuiqjk nfjgjk la lw;Zef.k nkSA
7G
6 ,% DÇ m d*, %, %, dkSf'kY;k lqrk'p cPpknk;] Qwynk;] uwuwnk;] xqykc] lqHknzkdsaA
", L]p % ! T % jekuUn lqr egknso dksy cM+xke nfjgjk yky lqr egkuUn nkS
T , 89: 9 *
; ,% dkdks csymap la mfÙke yky nq% nkSA
%-ड़: w0 ! * ; !, 9( , &3 nHkM+k % iz0 uojaxh lqrk ;nqohj] j?kqohj] gfjohjk%A ;nqohj lqrk
* ; ! ! T, ; 6 T,
* ^\] T, J] T, ijekuUn] nqxkZuUn] bUnzkuUn] :nzkuUn] ijekuUnk% e>kSjk djegk
! T ! ! [ * [ , la f'koukFk lqr fnukukFk nkS nHkM+k x<+ csymap la nq% nkSA
%-ड़ 89: ; ,% 1 31% ! T
* lkfo=h iq=k%A ijekuUn lqrkS jktdqekj v'kksdksa iVsxuk dqjek
!A! / A! fg S [kkSvky la equhyky lqr cynso nkS vks>ksfy tky; la iapw nq%
, V ;
:7 * ,% nkSA xaxk iq=%A nqxkZuUn lqr lq'khy% teqvk e>kSjk djegk la

; 6T
31% * Sg ! ! cksèk lqr Hkqous'oj nkS [kkaxqM+ lfjlo la NdkSM+h nq% nkSA j?kqohj
» F$! , ? " ! ~D * ; ,% lqr fo|kuUn% iVsxuk dqjek [kkSvky la NksVdw lqr cksèk nkS
!R ; ! @ T A! fg xW7 csysoklh fHkV~Bh ifupksHk la ukSofyyky nq% nkSA iwf.kZek iq=A
, 8 L½ KL } *; ,% gfjohj lqrk xks[kwykuUn] ÑikuUn] lj;qxk% nHkM+koklh ek.Mj la
7G
6 31% ! ! P? 7 T, I T, ! yyhr lqr ipdkSM+h nkS >kSok ifupksHk la rhudkSM+h nq% nkSA
%-ड़{ N! :D , iwf.kZek lqrkp lq'khyk dkSf'kY;k fefFkykdsaA
KL D ;
* ,% 7G
6 :
DÇ [p %
! Iz Y .
9: twxrh lqrkS egkohj Ñ".kohjkS osys tky; la mfpryky lqr
P T , *!! = * ; ,% ! xksfoUn nkS nfgjgjk la Hkksxfu nq% nkSA egkohj lqrk fxfjtkuUn]
! T, 7 6 T, :\] T, [!
; T b lw;kZuUn] pUnzkuUn] eFkqjkuUnk% iyklhoklh efg"kh tky; la
ab ) ,% 31% Iz ! _f"k lqr ohjks nkSA dykorh iq=A Ñ".kohj lqrk czãkuUn
¯ T * 6 - § T! w0 tuknZujs ikikeh lekSfy ikyh la lqUnjyky iz0 eq'ku nkSA
S ,% ? 31% ¯ T ;g ! yk[kefu iq=A czãkuUn lqrk dYgqvk jrkSyh nfjgjk la egknso
*!! ! ,% /! |ड़{7 lqr jCch nkSA vijk >M+wyk lqrkS jktdqekj] uUndqekjkS lrkSfy
!A!, TAY ? [ lry[kk la efrukFk lqr HkS;k nkS fnèkks la rqyk nq% nkSA dqtkSyh
, *¸ ; ,% AB
* jbG * ; ,% la iks"k.k nq% nkSA vijk >M+yk lqr nw[ku% dljmn ,dgjk la
" * 7? !9* ! [ f'koukFk lqr ckcwukFk nkS tky; la rqyk nq% nkSA feJ ckcwyky
7 [ , ; ,% 7
* lqr 'kksfHkryky lrkSfy lry[kk la ckNjkt lqr f'kokyky nkSA
L ? ~! ,% uks[ksyky lqr olUryky% j[kokjh gfjve la ij'kh lqr ckcwukFk
E 0 !? ! !/ ! nkS ukU;iqj foLQh la feJ rksrh nq% nkSA feJ jktdqekj lqr
7
[ , Á3! ¾ ;
# * ,% oklqnso% dule ek.Mj la Ñ".kkjke lqr jkèkkukFk nkSA feJ uUn
!A! N! Iz!
dqekj lqr eqjyhd% lgJke nfjgjk la gksjhy lqr dkyhnÙk nkS
! [ ,% T A! S! *!!
lfjlo lksnjiqj la HkokuhnÙk iz0 Hkou nq% nkSA vijk uUn dqekj
! * , ! 2*!3! L *
lqr ;ksxkuUn cM+xke nfjgjk la eksgu lqr èkhjukFk nkS yxek
w0 L ;
* ,% /! T A! < T
tky; la uUndqekj nq% nkSA vijk uUn dqekj lqr Hkwèkj% ukU;iqj
*!! 5 ! [ ,
vy; la pkS0 yhyk nkSA
TA! *; ,% /! T A! L7! Á3!
/ U0 ,%
3! u X3! S! :1 w0 lqyrkuiqj ns'ks y{ehiqj% feJ eqjyh lqrk fp=cksèk iz0 eV:
WJ , , ! , N! lR;nso] t;nso] gfjnso] cynsok% dule ek.Mj la cS|ukFk lqr
³@ [ q7 , 9 ;
[ * ,% eUuwyky nkS frlmar la izseukFk nq% nkSA l`f"Vek;k lqrkp xhrkA
_ : % :1 w0 WJ !W feJ fp=cksèk iz0 eV: lqrk ijgV cgsjk<+h la Qkspu lqr
>! Ù: /L0 , N! 2F * ; vfHkdkUr nkS ek.Mj la lksusyky nq% nkSA feJ cqykuUn iz0
;
,% T w0 ;
^\] T, * 6 Ts t;nso lqrkS bUnzkuUn] nqxkZuUnks rsxfN;k oklh egqvk [kkSvky la
~ ;g fg
6 E! , loZyky lqr euksèkj nkS HkkSj [k.Moky la eaxuw nq% nkSA iùkorh
þ! ?N 7 *; ,% ù{ m , lqrk'p lq'khyk] 'kkfUr] eatwyk] yhyk] js[kkA vkn~;k iksfB;k
, , -?% g@ jC ! !!
0, . jrkSyh gfjgjk la ea>hr lqr pUnzukFk iRuhA vijk 'kkfUr
| :\] [ &% /! 0 ! ! !? ! jkeuxj j[kokjh gfjve la deykdkUr lqr eèkqdkUr iRuhA
!/ 0 ;
0 &% /! 7 vijk eatwyk dksrgiqj jrkSyh nfjgjk la HkwVkbZ lqr iùkuUn
3! ! *!! L7WO ù{ T &% iRuhA vijk js[kk iyklh uxokM+ ?kkslksr la dkyhdkUr lqr
/! -? Q2 0 / vt; dqekj iRuhA lqyrkuiqj izxukd izFke vkbZ-ih-,l-
A! &% 3! w w[ gO. . . ^\] T
bUnzkuUn lqr iz.ko% èkjeiqj ns'ks gseuxj iùiqj ifupksHk la
wG !3! u > ! ù3! KL
xaxkèkj lqr Hkxoku nkS iqM+sUnkgk jrkSyh nfjgjk la egknso nq%
! L , 3ड़{'T ! *!!
nkSA lqrk'p izKk Hkkjrh uUgh NksVhdsaA
; ,% m wâ L!
* c xWp %

; 6 T w0 d' g*
* :; !*Ã Jh nqxkZuUn iz0 cPpsyky lqrk vkfnR; ekul pqdekdk%
! 3! *!! T! g: 6 [ , ojncV~Vk jktuiqjk nfjgjk la izselqUnj lqr vkpk;Z cVs'kukFk nkS
µ KL ; ,%
0 * eYnokM+ >kSok ifupksHk la t;dkUr nq% nkSA
L7! !0 ^\]0s W ! feJ Hkwèkj lqrkS jkèkkdkUr bUnzdkUrks gkVh ikyh la 'khjh lqr
Q O , ! 2*!3! ;
* ,% !Í ?kksrkbZ nkS lfjlo lksnjiqj la oa'kh nq% nkSA ljLorh iq=A feJ
31% *? ; ! ! !R ; Y !3! ! nq[ku lqrkS fxjoj j?kqojkS jkeiqj ujoky la ekuhd lqr
| 7 , /Ts ;
L * * >wedyky nkS vUnksyh tky; la HkxokunÙk nq% nkSA feJ ef.k
,% G *!! ! lqr fg;kyky% cM+xke nfjgjk la HkS;kjke lqr p.MhnÙk nkS
:N* , AB ; ,% L
W7 * dqtkSyh la udVw nq% nkSA feJ Hkk;yky iz0 NksVdw lqr lqr
w0 xW7 v7 Y L * Qwghyky% eaxjkSuh ikyh la HkonÙk lqr nqykj nkSA lgJke
;
*! ,% *!! CA!* * ; ,% !Í
nfjgjk la BkdqjnÙk nq% nkSA ljLorh iq=kA feJ Qwghyky lqrk
31% v7 V :N*
vks>ksfy tky; la p.MhnÙk lqr lkxjnÙk nkSA nk;th iq=k%A
!* ,% * 31% /! v;
vijk feJ Qqghyky lqrk ';kelqUnj eucksèk] lqcksèk] lqUnj iz0
ÀT! , , T! w0 (
ढ़{ V
cq<+kdk% vks>ksfy csymap la fo".kqnÙk lqr fo|kukFk nkS us;ke
89: z;* @ [ , F AB
dqtkSyh la cNjkt nq% nkSA
; ,%
~! *
. u T 3!: * 5 !3! gosyh ns'ks uUnuiqj % feJ enu yky lqr eksfgryky jkeiqj
! :O # , D *¸ . ujoky la dkspkbZ lqr rksrk nkS èkudkSfy fnèkks; la gfjyky nq%
; ,% /! * |W,
* L nkSA vijk enuyky lqrk oklqnso >iVyky] 'kksfHkykyk mèkkaM+
! . !
,% 5 tky; la jatu lqr Jhyky nkSA eksfgryky lqrkS 'kqdnso]
Z , ù ù3! KL ;
*? : , lR;nsoks iùiqj ifupksHk la nq[ku lqr lqfpr nkS clgk la xsuk
º *; ,% nq% nkSA
3! u *Lड़: D $ lqyrkuiqj ns'ks nHkM+k % feJ oklqnso lqrkS dkSM+h fo'oukFkkS
! W3! N! VW / ! , W cjkaViqj oklh Mhgk ek.Mj la >ksVu lqr vohj yky nkS gkVh
2*!3! ;
*? ;
* ,% |W X0 lksnjiqj la nqf[k;k nq% nkSA >iVyky lqr y{ehdkUr% jeSoklh
!¥ ! *!! [ ,% Kg jrkSyh nfjgjk la 'kfDrukFk nkSA feJ pksvkyky lqrkS [kreyky]
? , /: t ? q7 vpfEHkrykykS lry[kk la eUuwyky lqr y{ehukFk nkS gkVh ikyh
X [ , W ; ,% /! Kg
! * la Jhjke nq% nkSA vijk pksvkyky lqr 'kkyUèkj% efg"kh ikyh la
y! b v7 L^ , luQwy lqr Hkkbyky nkS fnèkks; la B0 gfjyky nq% nkSA vijk
*¸ C0 ! ;
* ,% /! Kg pksvkyky lqr nkeksnj% Mhgk ek.Mj la usuknÙk nkSA vijk
*5*! N! F * ,% /! Kg pksvkyky lqr lqUnjyky% gj[kkSyh ek.Mj la oowuh nkSA ¼ewy
T! !f N! 7 ,% ( ik.Mqfyih esa feJ pkSvkykyd ,xkjg fookg fy[ky NSfUg½A
N; ( Ug ! ? c)3
3ß [ : ~ ? 7- À [ 3ß [ iyklh iq"iukFk feJ % ikaNk ns[kw&feJ ';keukFk lqr iq"iukFk
d7 [ w0 :D D ! . %) lqrkS cPpw f'kykukFk iz0 ipdkSM+h dkS jk<+h ikyh la n;kukFk nkS
, d7 ! [ w0 7 N! feJ cPpw lqr jekukFk iz0 eaxywd% Mhgk ek.Mj la :iukFk nkSA
J [ ,% ! [ w0 7 3ë T, feJ jekukFk iz0 eaxyw lqrkS iq.;kuUn] deykuUnks
Ts S! !G3! | ! G eqjyhukjk;.kiqj oklh ef>;ke djegk la yhyef.k lqr uUnu nkS
T , ! w* ;
* ,% ujlke ofy;kl la iz;kxnÙk nq% nkSA iq.;kuUn lqrk txrkuUn]
3ë T
T, :\] T, Iz ! pUnzkuUn] okyÑ".kk% rkjkckM+h vy;&vy; la dSyw lqr cPpw
-/ ä 7 d7 ,% * ; 6 31% T
nkSA nqxkZ iq=A txrkuUn lqrkS fouksn eFkqjkuUnks xhygokM+h oklh
; Ts
E* [! !B! N!
jtkSjk ek.Mj la T;ksfr"kh lqr gjh nkSA Qwynk; iq=A pUnzkuUn
£s b ! ,% v7 * 31% :\] T w0 :T
iz0 pkUn (Film Producer at Mumbai) lqr izHkkr cjncV~Vk
; 9 { 9^M wL !*Ã
flejokM+ [kkSvky la pUnzukFk lqr HkksxkuUn nkS vksM+k ,dgjk la

fg :\] [ = T , ड़ jkts'oj nq% nkSA feJ ckyÑ".k lqr feV~Bw jkthokS rsxfN;k
! ; ,% Iz
!Ï$! * ½7 ! lR;nso >k nkS deykuUn lqrk dhR;kZuUn jkeÑ".k dykuUnk%
~ | , T 6 T !Iz nHkM+k txriqj ek.Mj la yyhr lqr fcM+: nkSA t;korh iq=A
T *Lड़{ 3! N! J dhR;kZuUn lqrkS vHk;kuUn] bUnzkuUnks xhygckM+h jtkSjk ek.Mj la
,% 31% 6 T /L T, ^\] Ts T;ksfr"kh lqr cwpu nkSA vuyiqj djegk la nkeksnj nq% nkSA jEHkk
!B! N! £s b 7: ,% iq=A vHk;kuUn lqrkS xkSre vkuUn] 'kqHke vkuUnks ohjou oklh
/ 3! ! *5*! ;
* ,% ! 313 xaxk >k nkS bUnzkuUn lqr vkyksd vkuUnks iyklh jfodkUr >k
/L T g T, ZL g Ts ! nkSA jkeÑ".k lqrk xqM~Mw] caVh] foDdh èk:vkjh jkefd'kksj >k nkSA
| , ^\] T gr g Ts ! 0 dykuUn lqrkS xksiky] xksfoUnks nHkM+k iquhryky lqr f'koukFk >k
| ,% !Iz "7, .0 , ç Jg! ! ! nkSA
| ,% T P, P Ts *Lड़{ 3
[ | ,%
3! u :ड़{{ [ w0 :D lqyrkuiqj ns'ks iyklh iapdksM+h% f'kykukFk iz0 ipdkSM+h lqrk
T, = T, ! T, * T, ! T ! f'kokuUn] HkksxkuUn] fxjkuUn] lnkuUn] jekuUnk% jrkSyh nfjgjk
*!! F
¶@ [ | ,% = T w0 -' la usuk lqr oS|ukFk >k nkSA HkksxkuUn iz0 Hkw"kh lqrkS thokuUn%
T / 3! ! 7 !5 vuyiqj djegk la ckcwyky lqr gfjeksgu nkSA feJ fxjkuUn
,% ! T * T ! /c3 lqr n;kuUn% cjgefl;koklh vUgM+A dVkbZ la pkuw nkSA
WO : 7 ,% * T 90, L0, n;kuUn lqrk mekdkUr] 'kksHkkdkUr] lqèkkdkUr jeS oklh eyafx;k
0 !¥ AB / _ dqtkSyh la ve`ryky lqr [kks[ksyky nkSA mekdkUr lqrkS
² ,% 90 ; 6 T, J] Ts b
* nqxkZuUn] :nzkuUnks efg"kh cqèkoky la iùkuUn nkSA
(
! . ù{ T ,%
3! u !*Ã: +~ ? 7- Z ; 6

* Jhiqj ns'ks cjncV~Vk % ik¡Nk ns[kw& i'kqifr lqr nqxkZ lqr
* ! , *L _ % *L xaxknÙk lqrk eujatu] nyHkatu JàxhdkA feJ nyHkatu lqrkS
!* !* w0 !! *s N! fxfjtknÙk 'kadjnÙk iz0 gfjgj nÙkks dule ek.Mj la cpuw lqr
: 7 0! ,% _ * , dkfUrdj nkSA feJ Jàxh lqr deyknÙk% tenkSyh ikyh la
,% :! *, !*s ekuhd nkSA feJ pdksj lqrkS yhyknÙk] rkjknÙkks cqèkoky la
;
$ [ /L T ,% : fo'oukFk lqr vfHkuUnu nkSA feJ pkuu lqrkS vkfnukFk] nsoukFkkS
/%), * ,% g* [ ikyh la xaxknÙk nkSA feJ vkfnukFk lqrk :iukFk] HkkbukFk]
J [, -,),^ [ ! N! b'kkukFkk% okjh ek.Mj la f'kou lqr cyHknz nkS us;ke dqtkSyh la
L] ,
F AB ;
[! ;
* ,%
eFkqjkifr nq% nkSA feJ jk;ukFk lqrkS ckcwyky Hkksyk iz0 HkksukbZdkS
! [ 7 = w0 = OD [3! /
ukFkiqj vy; la dk: lqr vkRek nkSA
J g÷ ,%
3! *Lड़{ J [ = O: /! J [ lqyrkuiqj nHkM+k :iukFk lqr HkksukbZ % vijk :iukFk lqr
! WO ,% = w0 = O fd'kksjhd% dVkbZ la cztyky nkSA feJ Hkksyk iz0 HkksukbZ lqrk
!! ! !B! N! *; jk'kdkjh uojaxh ;qfDrykyk% jtkSjk ek.Mj la nqYyg lqr
LO [ ,% ! ( ~ ? º)% HkkbZukFk nkSA uojaxh feJ ¼ikaNk fy[ky xsy½A feJ ;qfDryky
! Iz Y% ~ ? /~% lqrkS egkohj Ñ".k ohjkSA ikaNk fy[ky vfNA
3! !3! ^ [ w0 ??J lqyrkuiqj throkjiqj% feJ b'kkukFk iz0 [kh[k: lqr fgjkyky%
! § !* ,% /! ??J lekSfy ikyh la gjeknh nkSA vijk [kh[k: lqr loZyky% gj[kSyh

6 ! N! ! ,% /! ??J ek.Mj la fcgkjh nkSA vijk [kh[k: lqr vpfEHkryky% rrSy
/: ! jbG 7 [ ,% ldjk<+h la iks"k.k lqr ckcwukFk nkSA
3! u W!
6
6 lqyrkuiqj ns'ks efV;kjh loZyky feJ% feJ loZyky lqrk

,
6 , , 3 , T w0, vuwiyky] furZyky] fgryky] iquhryky] lR;kuUn iz0]
= T AB [ / _
[ , HkksykuUnk% eyafx;k dqtkSyh la ve`rukFk lqr dk'khukFk nkS ekuh
2*!3! *; ,% / 7 ¥ lksnjiqj la izseyky nq% nkSA vuwiyky lqr eSuh xaxksjk cqèkoky la
P! ; 7 3ß [ ,% 6 ckcwyky lqr iq"iukFk nkSA furZyky lqr lnkuUn% ldjk<+h la
* T ! 0 ,% L t;dkUr nkSA egks Hkkls lqrk nkeksnj iq#"kksÙke Ñ".kk% lry[kk
*5*! 3å Iz ? !&! ! , la jr~ukdj lqr 'kadj nkS QuUng la egs'oj nq% nkSA vijk Hkkls
v T >$! *; ,% /! L !! lqrk gfjdj eèkqdj] lkèkqdj Jh djk fotuiqj nfjgjk la xq.kkdj
( ,
! ;
! ! 3! *!! "G! lqr pk.k nkS oHkfu;ke la :fpdj nq% nkSA ijkuks iq= nkeksnj
:G , L J:! ;
* ,% !E 31 lqrk firkEcj jfr eqdqUnk% xkmy djegk la gfj lqr :nz nkS x<+
*5*! ! ! SAT 9 ! ! ek.Mj la x.kifr nq% nkSA jfr lqr t;nso% lqjxu la xq.kkdj
J] , N! G *; ,% ! nkSA vijk jfr lqr jekifr] izk.kifr pUnksr ikyh la jfr lqr
! "G! ,% /! ! ! ,
foHkkdj nkS izk.kifr lqrk j?kqnso] egknso] oS|ukFkk d:vkuh
wG :Ts ! L! , wG
ldjk<+h la mÙke nkSA vijk izk.kifr lqrkS gfjgj f'kokS ek.Mj la
!R; , , ¶@ [ Jg 9 ,%
ujgfj nkSA vijk izk.kifr lqr ukjk;.k% gfjve la gfjukFk lqr
/! wG !! N! !! ,%
eugj nkSA vijk izk.kifr lqrk nfjgjk la ukjk;.k nkS feJ
/! wG !G !/ ! [ !
gfjgj lqr iq#"kh lqr fHk[khd% , lqrkS f'konÙk%A f'konÙk lqrkS
,% /! wG *!! !G ,
[ksnu nq[kHkatukS ikj[k.M cgsjk<+h la vxqvku nkSA feJ ukjk;.k
!! 3b
L? *%
; } !?N >!
* * *?L /"g
lqrk vkuUn eèkqgfj efgukFk feJ vkuUn lqr cspwd% vijk lqr
;
,% !G g T ! [ g T
fgjkd% feJ fgjk lqr ukgl [kkSvky la JhÑ".k lqr [kM+xw nkSA
8:7 /! ! !
fg Iz ? 7 ,%
!9 u v'3! ; ; !, gjkmr ns'ks QÙksiqj e/kq feJ% feJ eèkq lqrk [ksykjke] xksfoUn
P T !, P* ! L jke] xksikynÙkk djek oHkfu;ke la èkuh lqr nkeksnj nkS lr<+
*5*! , ! ! *; ,% /! ; lfjlo la jekifr nq% nkSA vijk eèkq lqr pUnzifr e.Mkjh le la
:\] N! G , x.kifr lqr egh nkS ukgl [kkSvky la ckyÑ".k nq% nkSA
fg Iz * ; ,%
! b ; T U0 8:7 feJ [ksykjke lqrk efg"kh cqèkoky la uUnu lqr pkS0 cspw nkSA
,% :\] !B! N! h i feJ pUnzifr lqrk jtkSjk ek.Mj la x.ks'k lqc crgw nkSA feJ
,% ! ! L L fg gfj lqrk jatu Hkatu lHkkifr;% [kkSvky la y{e.k lqr xksfoUn
XG P T ,% /! ! v nkSA vijk feJ gfj lqrk rqQkuh HkSjoknÙk mekukFk dk'khukFkk%
! * 9 [ [ % . - cM+xke nfjgjk la lHkkifr nkSA feJ jatu lqrk iqukN cgsjk<+h la
,% ! 3 ~ >! 2* ,% lksenÙk nkSA
3!
6 u > ! L* *5*! SAT èkeZiqj ns'ks gseuxj HkkuqnÙk feJ% nkeksnj lqr eqdqUn lqr
! T L! ,% /! ! T jekuUn% ikyh la foHkkdj nkSA vijk jekuUn lqr lHkkifr vy;
L / ! T X 5E la dk'kh;% jekuUn lqrkS y{ehifr eksguks ek.Mj la gyèkj nkS
N! ! , X O ! y{ehifr lqr eaxkbZd% ijgh ikyh la Ñ".knso nkS vijk y{ehifr
Iz , /! X ~ ! L! lqrkS Nhrj HkxhjFkkS >kSok vy; la fHk[kkbZ nkSA feJ HkxhjFk lqr
/ L?O ,% L![ !% ! jke%A jke lqr dkykd% cqèkoky la egs'k nkSA feJ dkyk lqrkS
; > ,% L* HkkuqnÙk gksfjyks dVkbZ la dey lqr eksrh nkSA e.Mkfjle la
!r WO 5 ,% N! xksiky nq% nkSA jatuk lqrk'p pukbZ BdukdsaA vkn~;k flagksfy
;
P * ,% ! m : O C p % g@
ek.Mj la 'kwyikf.k lqr uuw iRuhA vijk csylke cqèkoky la Hkoh
N! 7
G 7 &% /! 8
lqr lksukbZ iRuh , lqrk cksèku jaxyky uuwdk% feJ HkkuqnÙk lqrk
; L 2 O & !
'kEHkqukFk] mekukFk] lkgscukFkk% jtkSjk ek.Mj la ckcw lqr izseh
7 L* ; [, ), > [
nkSA csgV [k.Moky la B0 teh nq% nkSA feJ 'kEHkqukFk lqrk
!B! N! 7 ,% 8W ?N C0

;
* ,% ; [ < [ w0 (
;ksxukFk iz0 ooqvu 'kkseukFk iz0 ooqvu T;ks0 czteksgu >yduk%
[ w0 ;
/ £s0 5 | ! flejokM+ [kkSvky la uuw lqr xkSjhnÙk nkSA feJ ;ksxukFk iz0
fg 7 !* ,% < [ w0 fuR; ooqvu lqr pqEeu iz0 fuR;kuUn% ifj;kEc cqèkoky la y[kh
;
/ :;l w0 T ! ; ? lqr >kSVh nkSA feJ pEeu iz0 fuR;kuUn lqr nkeksnj iM+fj;k
W ,% :l w0 T *5*! oklh nhi cgsjk<+h la rqylhnÙk nkSA feJ nkeksnj lqrk ,dgjk la
* >! * ,% *5*! oa'kefu lqr eksgu nkSA
! 5 ,%
! . u Ä ! uf'kjk gosyh ns'ks cuSyh% egks ekls lqr Jhdj lqrkS gfjjke%
!! Ns EF ,% /! ! ! i.Mksyh la uksus nkSA vijk Jhdj lqrk t;jke olUr j?kqukFkk%
0 !R ; [
? *u ,% 0 lry[kk la nk'ks nkSA feJ olUr lqr nsoÑ".k iz0 ;ksxhd%
Iz w0 < *!! ,% = nfjgjk lat;nso nkSA Hkksxh lqr xaxkèkj% gfjve la Kkuh nkSA
! !/ â ,% ! " w0 xaxkèkj lqr xq.ifr iz0 xjhc% tjgfV;k ek.Mj la txnh'k lqr
! !W N! * Iz T ,% Ñ".kkuUn nkSA xq.kifr iz0 xjhc lqrk jr~ukdj iz0 ckcw jks>u
"G w0 ! !&! w0 7 )| ¶ HkS;kd doS ujmu la j?kqnso lqr egknso nkS ek.Mj la uhydaB
!9 ;
!R , N! ;
C * nq% nkSA jRukdj iz0 ckcw lqr twM+kmu% cqèkoky la eFkqjk lqr
7
,% !&! w0 ; ;
7ड़{9 [! èkesZ'oj nkS feJ tqM+kmu% cqèkoky la eFkqjk lqr èkesZ'oj nkS feJ
( 6$! , ;ड़{9 ; ;
[! ( 6$! , tqM+kmu lqrkS >M+wyk >ksaVw nkS oSxuh vky; la fo'oukFk lqr pkS0
;ड़{9 |ड़{7 VW7 , ¶ g f'kokuUn nkSA yksguk ldjk<+h la prqHkwZt lqr uUnu nq% nkSA
$ [ U0 T ,% r ! :L7
6 [kM+hdk iq= jrkp QwykA vijk tqM+kvksu lqr nqykj% cqèkoky la
T ;
* ,% ? 31 ! : v7 % /! ujgfj lqr oklqnso nkS ,dgjk la iukbZ nq% nkSA xjhcuh iq=
(ड़$ ;
*! ; !! , lqrkp eèkqefr ekyrhdsaA r=kn~;k Qwyk vkfgy gfjve la
! O ;
* ,% ! 31 : ;
ckyÑ".k lqr uUgdw iRuh , lqrk HkksykukFk equh egs'kukFkk%
p % 1@ v7 g !/ Iz lqrkp uwuk eFkqjhdsa vkn~;k dUgksyh ,dgjk la Hkw"k.k lqr
c7 & = [ S > [ : 7 deykuUn iRuh , lqrk oa'kh os.kh d:.kkdjA vijk eèkqefr
;
[!p g@ cs ! L7bG T & eaxjkSuk gfjve la fpydk lqr HkS;k iRuh , lqr iks"ku% vijk
.G JG!% /! ; Y !/ ekyrh uxokM+ ?kkslksr la B0 fHk[kkjh lqr es?kukFk iRuh , lqr
: & jb /! ij'kef.k iz0 fp=èkj%A >kM+wyk lqrk ';keukFk] izhfrukFk] rstukFk]
Q2 C0 L?! (R [ & !G izseukFk] tkudhukFkk% iùiqj ifupksHk la Hkonso lqr jatu nkS
w0 :1!% |ड़{7 À [, w [, [, [kkSvky la oS|ukFk nq% nkSA
[, )& ù3! KL L !
, fg ; ,%
¶@ [ *
!3! u : : À [ ड़{ ! y; èkjeiqj ns'ks fpduh % feJ ';keukFk lqrk vksM+k ,dgjk la
!G* , WO À [ U0 y; *; cUèkq lqr ukjk;.knÙk nkS dVkbZ la ';keukFk feJ pkS0 lqcUèkq nq%
,% VW7 ? ;J N;g 0 nkSA feJ >ksVw lqr [kq'k:d% i.Mqvk la deykdkUr lqr efgikf.k
G ,% ? ;J 7 7 N;g J nkSA feJ [kq'k: lqr uwuwd% i.Mqvk la :ih lqr iFkk: nkS
[J , 2*!3! * ; ,% [ lksnjiqj la ehru nq% nkSA rstukFk lqrk j[kokjh gfjve la
!? ! !/ L7 [ ,% HkwiukFk nkSA
3!
6 ;
u !ढ़:: ¶!G *! |W7 o*0, èkeZiqj ns'ks j'kk<+~; % oS;kdj.k nqykj lqrk >iVw ân;dkUr]
90 Y ! 2 J] [ , *!! mekdkUrk% rjkSuh djegk la lksuh lqr :nzukFk nkS nfjgjk la
! *; ,% |W7 * !3! xjhc nq% nkSA feJ >iVw lqrkS nsohnÙk% cfyjktiqj gfjve la
!/ r [ ;
*! ,% * yksdukFk lqr nqykj nkSA feJ nsohnÙk lqrkS ;ksxh yV~Vks dkS
< Ãs D 2 [! ! [ [ , lksalkoklh Fkfj;k la èkhjukFk lqr ,dukFk nkS ;'kksnk iq= lqrk'p
* 31 m *! ! *!! ? [ 1 dknEcjh jrkSyh nfjgjk la [kxukFk ikS= BhBj lqr èkjkuUn iRuh
CC! ! T & 90% < , lqr mekdkUrA feJ ;ksxh lqrkS y{ehdkUr voèk ukjk;.kkS

X0 / !Ñ JU ! :pkSyh ,dgjk la oa'kefu lqr eksgu nkSA lrkSfy lry[kk la
5 ,% ? *; *; ,% ÃØ nqyu nq% nkSA yV~VkS lqrk èkus'ojh oklh rjkSuh djegk la Jh
F$! Y ! ~ ,% yky lqr thcN nkSA
Ä )| : )| ! ! ! cuSyh jks>u feJ % feJ jks>u lqr èkhj% e>kSjk djegk la uuw
7 , !0 * ; ,% lqr dkyk nkS iokSyh la jekdkUr nq% nkSA dykorh lqrk'p
m !*p % 1@ ! !9 À 1 ektjkfndsaA r=kn~;k ektfj ujmu la ';ke ikS= mekifr lqr
9 2 &
:T : !/ lksuk iRuh , lqr pkUnu% lqrkp gfjve la mekukFk lqr
9 [ ; [ & ; *!!
1@ ! Iz 'kEHkqukFk iRuh r=kn~;k lcqjh nfjgjk la ckyÑ".k lqr xksiky
P & /! ³ / U0 T iRuh vijk cSxuh vy; la pkS0 nsokuUn lqr pkS0 ekfud iRuh ,
U0 & ! % /! !G N! lqr gfjyky flagA vijk rkfj.kh ek.Mj la jkes'oj lqr 'kwyikf.k
!($! 7
G &% /: w0 -) iRuhA egkegks v;kph iz0 HkoukFk lqr egks nk'ks lqrk xkSjh'oj]
*u !$!, "G$! !&G !R xq.kh'oj jr~uikf.k jk?kok% lry[kk la 'kadj lqr jfrdj nkSA
? ! ! ! ,% "G$! feJ xq.kh'oj lqrk lqfèk xksuw] lksuwdk% vy; la jke nkSA 'kksHkk
P ,7 2 7 / ! ,% L 31 P 7 iq= feJ xksuw lqrkS nsoukFk 'kf'kukFkkS ek.Mj la jfo nkSA nsolsuk
[ N! ! ,% 31 iq= nsoukFk lqrk HkxhjFk gfjnk'k dfo;% dqleky la egs'k nkSA
[ L![ !*
> A feJ gfjnk'k lqrk dkyhnk'k] cyHknz ykyk eèkqlwnuk% eqBkSyh
,% !* *, L] ; 7* vy; la jekifr nkSA feJ ukFk lqrkS jekdkUr jkes'ojkS ek;k la
S / ! ,% [ !0 nkeksnj nkSA
!($Y *5*! ,%
ªv ³@ [ , 3! u LW : ³@ [ lSQxat cS|ukFk feJ] Jhiqj ns'ks HkVokM+ % feJ cS|ukFk
q[ *ù S !$! ,% lqrkS txUukFk lnkf'koks ;eqxke la gfj'oj nkSA feJ txUukFk
q[ é' KL !R ; [ ,% é' lqr fo?us'k% ifupksHk la j?kqukFk nkSA fo?us'k lqr izseukFk iz0
[ w0 ^$!* fg ! ;
M ,% b'ojnÙk% [kkSvky flejokM+ la cqf)lsu nkSA feJ eèkqlwnu lqrkS
; 7* A TE% A :L7
6 dqyifr uUnuksA dqyifr lqrk prqHkwZt mxzlsu ijekuUn
94 ! T [ ! ! !G ,% efgukFkk% djegk la gfjukjk;.k nkSA
: 94 !* w0 & iyklh ohdy feJ % feJ mxzlsu lqr gjnÙk iz0 ohdy% lqn;
* 89: ! T ! , ? . csymap la ijekuUn lqr ihrkEcj nkS [kkM+oyk la xksfoUn nq% nkSA
; ,% .* 31% !* w0
P T * osnorh iq=A feJ gjnÙk iz0 ohdy lqr psrukjk;.k% Mhg nfjgjk
¡ !G *!! > ?)! , la gseifr lqr f[kjksèkj nkS ifjljk la y{e.k nq% nkSA vijk
! ! XG * ; ,% /! # ohdy lqr rksrkd% oM+ nfj0 ekaxfu nq% nkSA feJ rksrk lqr eksrh
; ,% #
%0 * 5 w0 iz0 izseyky% [kkSvky la epy nkSA feJ ijekuUn lqrk fpUrkef.k
fg : ,% ! T :0G a! _rqjke vkuUn ifj;ke cqèkoky la fo'os'oj nkSA fpUrkef.k lqr
/ T ! ; $'$! ,% :0G czãnÙkk nfjgjk la Ñ".kkuUn nkSA
¯* *!! Iz T ,%
vFk fnxmUèk lksnjiqj xzkekjEHk%

* flagkJe la oth egkegksikè;k; gyk;qèk% , lqr egksnfèk lqrkS
O ! 7 egks tkbZd% , lqr efgèkj , lqr xkaxwd% , lqrkS okxs'oj , lqrkS
º$! !&'$! !($Y% !&'$! 000 jRus'oj jkes'ojkSA jRus'oj lqrk e0e0m0 gYys'oj] e0e0
'$!, 00 -$!, 000 .$!% 1 lqjs'oj] e0e0m0 thos'oj%A ,rs =;% lksnjk% lksnjiqj xzkeks
2*! 2*!3! 45
6 000 -$! ! ik;Zd e0e0m0 lqjs'oj lqr ljc, e0e0m0 fo'oukFkkSA e0e0m0
000 $ % 000 $ [ 000 ) fo'oukFk lqrk e0e0m0 jfoukFk e0e0m0 j?kqukFk e0 y{ehukFkk%

(
000 9) 0 X [ !9 w 6 ,% ujmu la fizfr 'kekZ nkSA e0e0m0 jfoukFk lqrk e0e0m0
000 ! [ 000 ), 000 -) thoukFk] e0e0m0 HkoukFk iz0 vk;kph nwcs] e0e0m0 nsoukFkk%
w0 g: * 78, 000 [ N! 000 ek.Mj la e0e0m0 cVs'k nkSA e0e0m0 nsoukFk lqrk lkse lkos
,% 000 [ 2 . è7 'kØwdk% dqtkSyh la oa'ko)Zu nkS vijk nsoukFk lqrkS ukFkw ika[kw dkS
AB M6 , /! [ [ 7 ? 7 D ikyh la ;'kq nkSA feJ ika[kw lqrkS gj[kw iwj[kw dkS ifupksHk la
Z ,% ? 7 !? 7 7!? 7 D KL xksfoUn nkSA iwj[kw lqrkS ijekuUn HkokuUnksA feJ ijekuUn lqrkS
P T ,% 7!? 7 ! T L Ts% j?kquUnu] ;nquUnuks ofy;kl la mekifr nkSA feJ j?kquUnu lqrk
T !R ; T , * ; TE 9 ,% jekifr] mekuUn] lnkuUn dqtkSyh la xksihukFk nkSA feJ
!R ; T ! , 9 T, * T AB lnkuUn] lqrk uUnu ânh HkxhjFkk% QuUng la pkS0 fpUrkef.k
P [ ,% * T, T o* L![ nkSA feJ uUnu lqrkS NksVh cnuhdkS nhi cgsjk<+h la jkenso lqr
v T U0 :0G ,% T xW B0 izk.kifr nkSA feJ NksVh lqrk jkes'oj gfj'oj [ksyifr;%
* D * >! ! C0 wG ,% ofy;kl la vUnh nkSA
xW !($! !$! /T
,%
3! 6 u !3!: !($! J [, 11), èkeZiqj ns'ks xkSjhiqj % feJ jkes'oj lqrk :iukFk] 'kf'kukFk]
! [ N! ;
! ,% J [ jfrukFkk% vksdh ek.Mj la eèkqjkifr nkSA feJ :iukFk lqrkS
7 [ D fg 7 ,% ! [ ckcwukFk HkS;kdkS [kkSvky la fdluw nkSA feJ jfrukFk lqrkS ccqjS;k]
;
¬ ;
, *¬D ! = ,% !$! nqyjS;kdkS ldjk<+h la Hkksyk nkSA feJ gfj'oj lqrkS flf)ukFk
M [ ³@ ! KL ,% cS|ukFkkS ifupksHk la HkSjo nkSA feJ [ksyifr lqr fHk[kkjhd%
L?! N! 7 ,% /! ek.Mj la xkaxw nkSA vijk [ksyifr lqrkS ;kjpUnz] ykypUnzks
!:\], :\]s *!! !R ; ,% nfjgjk la j?kquh nkSA onuh lqr jduhdk dqtkSyh la Jhifr nkSA
* ! AB ,% /! * vijk onuh lqrk iks"k.k ckcwjke] HkksykukFkk us;ke dqtkSyh la
jbG 7!, = [ F AB +
fpydk nkSA feJ iks"k.k lqr dk'khukFk% tky; la gfjnÙk nkSA
,% jbG [ !* ,%
ckcwjke lqrk vksdh ek.Mj la eèkqjh lqr lksuQwy nkSA feJ
7! N! ;
! 2 v7 ,%
HkksykukFk lqrk rrSy ldjk<+h la ekuk nkSA e0e0m0 thoukFk
= [ ! ,% 000
lqr Fks|% nfjgjk la èkuh nkS feJ Fks| lqrkS tkuw jk?kokSA feJ
@ *!! , @ 7
[
tkew lqrkS Bd:] ve:dkS uj?kks?k Vdoky la vkaxq nkSA feJ
!R% 7 CJ, /JD !QR W .
jk?ko lqrk jfrjke Ñ".k i'kqifr;% csymap la tksj lqr Jhifr
g" ,% !R ! ! Iz Z 89:
nkSAfeJ jfr lqr xksihukFk% cgsjk<+h la jkedj lqr olkou nkSA
®! ,% ! P [ >!
!! ,% P [ ; * 7
xksihukFk lqrk eèkq xknw j?kquUnuk% yxek tky; la ijHkw lqr
!R ; T !L7 P ,%
xksiky nkSA feJ i'kqifr lqrkS gfjgj ujgfj x<+ ek.Mj la
Z !! !! N! L![ ,% HkxhjFk nkSA feJ gfjgj lqr lnkf'ko dVkbZ la Kkuifr nkS feJ
!! * WO â , * lnkf'ko lqrk Ñ". nkl cyHknz iz0 onZuh mekifr] deykifr;%
Iz * L] w0 * 6 9 , & cqèkoky la Jhjke lqr fizfrukFk nkSA feJ Ñ".knkl lqrkS gfjtho
; ! w [ ,% Iz* jkethoks csgV ikyh la Mhxj nkSA
! !ù 8W ! ,%
! ; u *[ !($! : ! r: frjgqr ns'ks nkFk jkes'oj feJ % feJ gfjtho lqrkS ykspu
!($Y N! rWO
,% /! ! 5 jkes'ojkS ek.Mj la yksVkbZ lqr eksgu nkSA vijk gfjtho lqrkS
*È ! L !R ; , tef'ko f'konk'kkS djegk la Hkokuh lqr j?kq nkS x<+ ek.Mj la
N! C0 ! ;
* ,% !($! F B0 fujxfr nq% nkSA feJ jkes'oj lqrk usgky izse eulq[kk% dkdks
? 89: U0 ?º ,% csymap la ykyk lqr pkS0 [kxs'k nkSA feJ eulq[k lqrkS xsgukFk
? º [ t !/ X ykykS f'kok gfjve la y{eh dhfr lqr gfj nkSA feJ yky lqr
! ,% ! A! N! xaxkèkj% ldqjh ek.Mj la gjnÙk lqr mxznÙk nkSA xaxkèkj lqrkS
!* 94* ,% ! ! w0 ! Jhèkj% iz0 voèk ukjk;.k jrkSyh nfjgjk la fo".kq nÙk nkSA
!G ! *!! z; * ,%

- "ड़{7 : ! w0 / !G oHkuxkek >xM+w feJ % Jhèkj iz0 voèkukjk;.k lqrk
+ ù3! KL !G ¥ O , fpduhoklh iùiqj ifupksHk la cztukjk;.k lqr eSukbZ nkS rsiM+h
*¸ ; ,%
G * fnèkks; la oa'kef.k nq% nkSA
. u ! +~ ? 7- * L] gosyh ns'ks dksgcjk% ik¡Nk ns[kw&feJ lnkf'ko lqr cyHknz iz0
w0 * X w0 v! ÉD onuh lqrkS y{ehdkar iz0 Qdhj ;kSxhdkS ikyh la HkoukFk lqr
L [ ! , *!! * 7 *
; ,% /! jke nkS nfjgjk la nkew nq% nkSA vijk cyHknz lqrkS xksfoUn% mYyw
L] P T 9 7 AB * P % dqtkSyh la xaxknÙk lqr xksfoan [kka nkS djegk la vuUr nq% nkSA
? , ! ; ,% X0 w0
/ 0 * y{ehdkUr iz0 Qdhj lqrks efgukFk% ldqjh ofy;kl la lnkuUn
# [ A! * T J , lqr èkk: nkS osymap la izkUukFk nq% nkSA
;
.9: wq[ * ,%
P T : < *F !/ ouxke xksfoUn feJ % feJ ;ksxh lqr fnus'k gfjve la
! ,% /! < !Iz !§ f'kojke nkSA vijk ;ksxh lqrkS jkeÑ".k lhrkjkekS ofy;kl la
3å ,% *F L >! . iq#"kksÙke nkSA feJ fnus'k lqr 'kksHkhd% cgsjk<+h la ;nqifr lqr
;
* * 7! , 3å ;
* nwcfj nkS oygk ofy;kl la iq#"kksÙke nq% nkSA feJ 'kksHkh lqrkS
,% L ! * ? w HkSjonÙk% lrkSfy lry[kk la izhre nkSA feJ HkSjonÙk lqrkS
,% ! * Iz* !G*s fg Ñ".knÙk ukjk;.knÙkks ukgl [kkSvky la x.kifr lqr xjhc nkS
G ; ,%
! , ड़{ ! g T * vksM+k ,dgjk la vkuUn nq% nkSA feJ ukjk;.k nÙk lqrkS uks[ksyky
!G * E 2Ft ? 7 lksusykykS fu[kwfr la dkSLdhnÙk nq% nkSA vijk ukjk;.k nÙk lqr
D°* ;
* ,% /! !G * ^ [ b'kkukFk% dVkbZ la ykyk nkSA vijk ukjk;.knÙk lqr fo'oukFk%
WO ,% /! !G*
$ [ osylke cqèkoky la euksjFk lqr eksnukFk nkS vks>ksfy csymap la
. ; E![ 5* [ , V 89: nsojke nq% nkSA
! *; ,%
7 6 /! Ã /! ±g !: P T iwoZouxka vij olkuiV~Vh vij cyqvk cktkj % feJ xksfoUn
¡ !G w0 ¡ ? ! lqr psrukjk;.k iz0 psru% [kM+dk ,dgjk la oklqnso lqr
)G ,% ¡ !G w0 ¡ L!G, f'kjksef.k nkSA feJ psrukjk;.k iz0 psru lqrk fgHkj.k] xq.kkuUn
"G T k; 7ड़{9 ? ! ekuhd lqoLrq twM+kmuk lry[kk la jke lqr HkS;k nkSA vks>ksfy
,% V .9: ; ,% L!G
~J * osymap la cN: nq% nkSA feJ fgHkj.k lqr lEifÙk [kkSvky la
Ü fg /L! > , 2*!3! vfHkjke lqr lkgsc nkS lksnjiqj la cU/kq% nq% nkSA feJ lEifÙk
; ;
y; * ,% Ü ! [ !R A! lqrkS jekukFk j?kqukFkkS ldqjh ek.Mj la cqf)ukFk lqr jke nkSA
N! ; [
M ! ,% ! [ feJ jekukFk lqrk rksQkyky] tudyky] vHk; uUnu] vt;
#v, , /L T , / T , ! T uUnu] jfouUnuk% f=ykBhoklh lekSfy ikyh la thoukFk ikS=
1C § [ 1 7 [ ckcwukFk lqr ij'kef.k nkS :nziqjoklh nq% nkSA vijk jekukFk
!G , J]3! ,% /! ;
*
! [ y{ehdkUr% fueZyhoklh vkfgy gfjve la oowuh lqr oa'kh nkS
X0 6 g !/ 7 , eèkqcuh ijgV ldjk<+h la oa'khèkj nq% nkSA vijk jkekukFk lqrk
! ( 0 ; ,% /! ! [
. .1 ! * vthr yky gqohyky t;uUnu cywvk oklh czãiqjk lW uuw nkS
/ ; T 7g ¯3! ◌ॅ lqrkp :.kk] xq.kk] fp=ys[kkA m"kk bUnz js[kk lqrkA vkn~;k m"kk
7 , : JG, "G, :1?% 9b ^\] -? ddjkSM+ oklh f'kok gfjve lW f'kouUnu iRuhA vijk bUnz js[kk
% g@ 9b Y 1 ◌ॅ T dksby[k oklh ikgu ldjk<+h lW ccwuUnu lqr ';kelqUnj iRuhA
&% /! ^\] -? ^? ! ◌ॅ vijk :.kk ck;lh pdyk oklh Mhg nfjgjk lW jke lqr xqYyh
7 T ÀT! &% /! JG : iRuhA xq.kk lry[kk oklh ijgV ldjk<+h lW oYyh iRuh , lqrks
% ◌ॅ ! " &% "G ? fnukukFk rkjkdkUrks vijk fljfu;ka oklh f'kok gfjve ;'kksèkj
0 ◌ॅ & # * [ iRuhA feJ rksQkyky lqr jktsUnz% lry[kk oklh vuyiqj
!0s /! ! !/ ! &% djegk la 'kEHkqukFk lqr p.MhnÙk nkS gkoh oklh Mhg nfjgjk la
#v !Ï\] ? / 3! ! ;kj lqr 'kadjnÙk nq% nkSA fcgkj izns'k dkaxzslkè;{k jktk iz0
; [ :N* , *!! ! jktsUnz lqrk HkksxsUnz] lR;sUnz] èkhjsUnz] vejsUnzk% lry[kkoklh ijgV

; ,% ! w e ! w0
!* * ldjk<+h la BhBj lqr owyk nkS ikyh la xqykc nq% nkSA lqrkp
!Ï\] =º\], '\],
-\], /-\] xk;=h dqlqekdsaA vijk jktsUnz lqr ujsUnz% fueZyhoklh jrkSyh
0 CC! 7 , nfjgjk la gqchyky lqr uwuwyky nkSA vkn~;k xk;=h o'kkar oklh
; ,% : 1 Ap % /! !Ï\]
" * dfiys'oj iRuh vijk dqlqek rjkSuh oklh lekSfy ikyh la iRuhA
-\]
6 ! *!! ; feJ ;ksxsUnz lqrk 'kjnpUnz MkWñ fouksn ¼,e-ch-ch-,l-,e-Mh-½
7 7 ,% g@ 1 $! & /! izeksn pukSyh oklh 'kjnpUnz lqrk oHkuh jtkSjk ek.Mj la iz0
A Y § &% <º\] rkjkdkUr nkS lR;sUnz lqrkS lrh'k] fxjh'kks olwvkjoklh ljkSuh la
!*:\] ◌ॉ॰ E* (. . . .. .) w5* xksfoUnnÙk lqr 'kf'kukFk nkS ukxngoklh fpUrkef.k nq% nkSA
:} !*:\] L !B! N! w0 lqrk'p cPph iz0 lquhrk feJ lrh'k lqrk ifjgkjhoklh efg"kh
!0 , '\] , ! 7g! Y cqèkoky la >iVyky lqr ckcw gfjoa'k nkSA feJ èkhjsUnz lqrk
P T* [ , * :0G * ; dqeSBkoklh nkS ¼fcgkj foèkku lHkk lnL; ,oa ea=h] fcgkj ljdkj½
,% m d w0 !! vejsUnz lqrk okthriqjoklh vksbfu la ujsUnz dqekj nkSA ujsUnz lqr
b ; |W 7 ! ,% thrsUnz% iM+jhoklh lqUnj nkSA iq= lqrk'p uhye] ljkst] foHkk]
-\] A¥C , (! L *ê iq"ik vkn~;k fotuiqj nfjgjk la vkbZ-ih-,l- dSyk'k >k ¼,l-ih-]
1, ) /-\] 3! ^ iwf.kZ;k½ lqr MkWñ deykdkUr ¼,e-ch-ch-,l- ,Q-vkj-lh-,l-] ,e-
-\] A! ,% -\] \] ! T! Mh-½ izñdsñdsñ >k iRuh vijk foHkk iq#"kkSfy;k dqynhi lqr iRuhA
,% 31 m , ), -, 3ß g@ vijk iq"ik cjkSuh ofyjktiqj gfjve la eueksgu lqr ukFk iRuh
3! *!! gO. . . ä | ( . ., 7G)
6 feJ tudyky lqr fnokdj% gqykloklh ujlke ofy;kl la
◌ॉ॰ 0 (. . . . ./. . ., . .)
eksguyky lqr Qwnu nkS vkSj [k.Moky la B0 yksdukFk nq% nkSA
w॰p॰p॰ | & /! L 3 A* vijk tudyky lqrk egkohj] izHkkdj] iùkdjk% ujlke ofy;kl
&% /! 3ß Y !3! !/ 5 la izFkek ijks{ks QwnuL;So nkSA lqrsp 'kdqUryk 'kkjnkdsaA vkn~;k
[ & * ! ; pk.kiqjk vkfgy gfjve la lkèkq lqr oS|ukFk iRuhA vijk 'kkjnk
! 5 v7 * , ! ?N nqxksZyh ukgl [kkSvky la oS|ukFk lqr x.sk'kdkUr iRuhA
40 r [ ;
* ,% /! !,
wL!, ù{! ! w[ )
v7 * êª ,% : A0 !*p % g@ :G3!
g !/ ; ¶@ [ &% /! !*
;
*P 6 fg ¶@ [ G {'{0 &%
* ! /L 6 T,

/L J] T, feJ fnokdj lqrk vfHk;ark dhR;kZuUn] vfHk;ark :nzkuUn]
T C 7: 7 ,
!? ! /!/ thokuUnk% Bk<+h oklh j[kokjh vfjve la cwpu lqr HkSuw nkS
! 2*!3! ²! 2F * ; ,% m xkSjoklh lksnjiqj [kksfj la lksusyky nq% nkSA lqrk'p Lo.kZyrk
ÍG6 ; , , ª A! 'kf'kyrk lqèkk eatqyrk] izseyrk] 'kSy dqekjhdk% vkn~;k ukgj
g@ ! !W ! ;
! 1 [ ijgV ldjk<+h la eèkqdj ikS= rstukFk lqr cqf)ukFk iRuh vijk
; [ & /! ! +W ! 3! *!!
M 'kf'kyrk jk¡Vh jktuiqjk nfjgjk la t; ekèko lqr jke dqekj
! A! & /! S¬C \]3! iRuh vijk lqèkk eqjSBoklh efgUnziqj i.Mqvk la egs'oj lqr
N;g >$! -\] & /! ; lqjsUnzyky iRuh vijk eatqyrk :nkSyh oklh lekSfy ikyh la
J, § ¶@ [ $!
6 &
oS|ukFk lqr ueZns'oj iRuh vijk izseyrk fHkV~Bh oklh ;ele
/! L½ ! 1
ofy;kl la gfjnso ikS= dkes'oj lqr thrsanz iRuh vfHk;ark feJ
($! ] & /L 6 T
dhR;kZuUn lqrkS fefgj dqekj] f'kf'kj dqekjkS lry[kkoklh uxokM+
! A!, ! AY Q2
?kkslksr la fgjkef.k ikS= y{ehdkar lqr èkjuhèkj nkSA jkaVhoklh
!G 1 X ! ! ,% ! W
jktuiqj nfjgjk la ';kelqUnj nq% nkSA lqrkp uwru] iwueA
! 3! *!! ÀT! *; ,% : 7 ,
vfHk;ark :nzkuUn lqrkS jkts'k dqekj ckthriqjoklh vksbfu la
7 % /L J] T !Ï A! 3!
; ,% : J,
'kf'kdkar nkS usgjkoklh nq% nkSA lqrkp :eh] jf'edsaA
^ , F! *
! p %
T !! b ; feJ thokuUn lqrk ifjgkjhoklh efg"kh cqèkoky la lqoa'k lqr
* 6 , Y ! 3! *!! º$! ;
* tuknZu nkS ljkSuhoklh jktuiqjk nfjgjk la ukxs'oj nq% nkSA

,% ! w :\], 9* :\]s 8Jg egkohj lqrkS izdk'k pUnz] mn; pUnzks cs:vkoklh lekSfy ikyh la
§ $! *F$! ,% : dfiys'oj lqr fnus'oj nkSA lqrkp foey js.kw] js[kk dsaA vkn~;k
-G,7 -? p % g@ ^? !W ! ! T dksby[k ijgV ldjk<+h gfjuUnu ikS= JhÑ".k lqr lqeudkar
1 Iz &% /! -G 7 :Ü iRuhA vijk js.kw pEikoklh cS| okpLifr lqr fnokdj iRuhA
³@ : * ! &% /! -? 3! vijk js[kk gkthiqj HkkstiV~Vhoklh f'kouUnu lqr jRus'oj iRuhA
=Ã T !&'$! &% w :\] izdk'k pUnz lqrk Hkkxyiqj ujoky la y{ehdkar nkSA izHkkdj lqrk
L3! ! X ,% wL! * ; 6 T, nqxkZuUn] lfPpnkuUn] yhykuUnk% cHkuhoklh jtkSjk ek.Mj la
d* T, T L !B! N! !G ij'kef.k lqr fo'oukFk nkS eaxjkSuh ikyh la Nsnh nq% nkSA lqrkp
$ [ , Y ; ,% :
H* *
dhj.k uhekdsa vkn~;k [kjktiqj ek.Mj la n;kuUn lqr feJ
!G p g@ ?!3! N! * T
vkuUn eksgu iRuhA feJ nqxkZuUn lqrk ujsUnziqj oklh Bdqjh lqr
g T 5 ; 6T
&% * -\]3!
vuUr fcgkjh nkS gVuhoklh nq% nkSA feJ lfPpnkuUn lqrk
CA! / 0 ! , W ;
* ,%
ujgkoklh dkdks csymap la dfiys'oj lqr pUnz'ks[kj nkS
d* T ! 89: $!
lry[kkoklh uxokM+ ?kkslksr la gjsjke nq% nkSA feJ iùkdj lqrk
:\]u?! , ? Q2 ;
-! *
olar dqekj] gseUr dqekj] fueZy dqekj] fofiu dqekjk%
,% ù{! A!, >0 A!, 6
fetkZiqjoklh bUnj lqr ';kekdkUr nkS lry[kkoklh uxokM+
A!, A! 3!
6 ^T! À0 ,
Q2 ;
C0 [! [ * ; ,% ?kkslksr la B0 eFkqjk ukFk nq% nkSA lqrkp ehjk j?kquh csgVoklh
dVek oHkfu;ke la tkxs'oj lqr ykydkUr iRuhA
: ! !R ; 8W W L º$!
0 &%
/L T 7 6 !G, 6 !Ñ : feJ vHk; uUnu lqrkS lw;Zukjk;.k] loZukjk;.kkS fopk<+h ¼gqyk'k½
( (1) ? /76 , oklh lrkSfy lry[kk la vtwZu lqr yky nkS lry[kkoklh gkVh
? W ;
*!O ; ,% :
* ! ikyh la ;nqjkbZ nq% nkSA lqrkp rkjk fxfjtkdsaA vkn~;k
!p % g@ ? L Iz lry[kkoklh oHkfu;ke la Ñ".kyky lqr ikBd misUnz iRuh ,
C 9à\] & >% /! ! ! lqr egs'k%A vijk fxfjtk jk;Jh oklhx<+ csymap fnukukFk lqr

89: * [ :! T &% 7 6 !G prqjkuUn iRuhA lw;Zukjk;.k lqr 'kEHkqukjk;.k% ukgjoklh [kuke
; !G ! ? v T :N* 1 QuUng la p.MhnÙk ikS= oxM+w lqr uUn nkS jkeuxjoklh jS;ke
ड़{7 T , ! ! ¬ 2*!3!
lksnjiqj la nq[kekspu nq% nkSA lqrkp euiwj.kk euksjek jhrkdsaA
;
*?5: ;
* ,% : 7!G E! ! p % vkn~;k efn;koklh ohjiqj ifupksHk la dfiys'oj lqr jkes'oj
g@ * !3! KL $! !($! iRuhA vijk euksjek lkSjkB la lq[klsukoklh ujlke ofy;kl la
&% /! E! ¿!C ? thos'oj ikS= oowvkyky lqr ukxs'oj iRuhA 'kEHkwukjk;.k lqrk
.$! 1 7g º$! &% 7 !G
'kkyeiqj oklh cM+xke nfjgjk la egaFk lqr flags'oj nkSA fcjkSyh
3! *!! [ >$!
nq% nkSA loZukjk;.k lqrk lrh'kpUnz] izHkqpUnz txriqjoklh efg"kh
,% Y *; ,% 6 !G :\],
cqèkoky la tuknZu nkSA lrh'kpUnz lqrk eksrhiqjoklh lksbfu la
w»:\] 3! b ; * 6 ,%
uUnfd'kksj lqr f'kokuUn nkS jksvkghoklh jrkSyh nfjgjk la
:\] 5 3! 2^ T !
lR;ukjk;.k nq% nkSA
T , )g ! *!! ;
!G *
,%
*9y 2*!3! ±g ! / T -\], fnxmUèk lksnjiqj cyqvk cktkj% vt; uUnu lqrkS lqjsUnz]
>\]s L!* A * ,% /! egsUnzks Hkkjngoklh lokl dqlEcky la guqekunÙk nkSA vijk
/ T .\] z;3! 89: vt; uUnu lqr nsosUnz% fo".kqiqjoklh dkdks csymap la uks[ksyky
E ,% /! / T T, S Ts nkSA vijk vt; uUnu lqrkS xaxkuUn] ;equkuUnks ok;lh oklh
9 Y / C !($! ,% g@ mljkSyh vy; la ikBd jkes'oj nkSA vkn~;k tk;k efg"kh oklh
' ' (
! 7 ] !G efg"kh cqèkoky la ckSdw lqr cnzhukjk;.k iRuhA feJ lqjsUnz lqr
&% -\] E* 3! ! fcuksn 'kkyeiqjoklh uj;kEc ofy;kl la ckcwyky ikS= pUnz lqr
7 1 :\] 3!T! ,% /! -\] iqjUnj nkSA vijk lqjsUnz lqrk vkeksn] lqeksn iz0] >wu>wu] larks"k
g5*, 5* w0, " " , #b @ ! C
fo|klkxj dksfB;koklh f'kok gfjve la JhdkUr lqr jktdkUr
!/ 0 !0 ,% /! Ü nkSA vijk lEikfr lqr j?kqukFk lqr vfèkdykyA vijk j?kqukFk

!R ; [ /% /! !R ; [ /: lqr vpdyky% vijk j?kqukFk lqrkS Qsdw lgnsoksA vfèkdyky
/! !R ; [ Ö7 ù% / * 6 , lqrk tuknZu] nkeksnj] txnh'k] t;Ñ".k] pUnzÑ".k% dqM+uekoklh
*5*!, % 1, Iz, :\]Iz A ' efg"kh cqèkoky la nkSA tuknZu lqrkS HkksxkuUn] osnkuUnks
; ,% * 6 = T, .* Ts nsoMhgkoklhA nkeksnj lqrkS cnzh papyksA t;Ñ".k lqr
% *5*! ] ::r% Iz fueZyhoklh jrkSyh nfjgjk la egkohj nkSA Qsdw lqr dqynhi%A

6 ! *!! ! ,% Ö7 gqchyky lqr nsoukjk;.k% vijk lqrkS t;ekèko%A nsoukjk;.k lqrkS
A*% ; !G /! mes'k] jes'kksA t;ekèko lqrk v:.k dqekj] fueZy dqekj] vatuh
% !G 9(, !( % dqekj cHkfu;koklh la ekèko nkSA feJ t;uUnu lqrkS misUnz]
A! L
/JG A!, 6 A!, /
ÑikukFkkS Hkkjngoklh loke cqèkoky la fHkf[k;k lqr ;'kksèkj nkSA
,% T 9à\], I
misanz lqrk f'ko'kadj] nso'kadj] pUnzfd'kksjk% pdngoklh cM+xke
-% (
! . -? ! ,%
nfjgjk la nkeksnj nkSA bZ0 f'ko'kadj lqrk iwf.kZ;k oklh vksM+k
9à ] !, !, :\] ! :*
,dgjk la ekLVj fo'oukFk lqr ¼Lora=rk lsukuh] ,e-ih-] Hkkjr
*!! *5*! ,% O0 ! 7G
6
ljdkj½ LoukeèkU; deyukFk nkSA
$ड़{ ! ! $ [ (Í 1 ,
. ., - ) Í Á [ ,%
! T p\] - 1, !! 1 feJ jfouUnu lqrk dsUnzh; jsy ea=h] fons'k O;kikj ea=h ,e-ih-
. . 5, 5, À !G, _; yfyr ukjk;.k] dey ukjk;.k] ';ke ukjk;.k] e`R;qat; ukjk;.k]
5, Só 1 ! ◌ॉ॰ ws॰ ? q[ eq[;ea=h fcgkj MkWñ izksñ ys[kd txUukFk okftriqjoklh vksbfu la
3! ^ ! T ,% : r w0 ijekuUn nkSA lqrkp xkyks iz0 lhrk flags'ojhdsaA vijk jfouUnu
>$!p % /! ! T 3! ! lqrk 'kkyeiqjoklh ujlke ofy;kl la ckcwyky lqr pUnz nkSA
7 76
:\] ,% : !p lqrkp ek;k diwZjdsa vkn~;k Bk<+hoklh BDdu iRuhA vijk
g@ C Cç &% /! >$! ¥ flags'ojh eSuk dM+jhoklh czãiqj nfjgjk la nsoukjk;.k iRuh ,
¯3! *!! !G & v7 A!% lqr QwydqekjA vijk ek;k oHkfuxkek oklh eaxjkSuh ikyh la
/! L Y ! & egkohj iRuh vijk diwZjk rjkSuhoklh lekSfy ikyh la pUnzèkj
76
! Y § :\]! &% iRuhA
[ 31 * *ê r L 1 L! !! fefFkyk lqiq= laln lnL; yksdlHkk ea=h Hkkjr ljdkj yfyr
!G * A!, A!, A!, ukjk;.k lqrkS lkaln fot; dqekj] fou; dqekj] lat; dqekj]
A! ! !W ! ;
! fodk'k dqekjk% ukgjoklh ijgV ldjk<+h la eèkqdj lqr Jh
? ,% : 5 !p g@ ! fo[ku nkSA lqrkp eksrh fgjkdsa vkn~;k efu;kjhoklh pUnz'ks[kj
:\]u?! &% /! S¬C \]3! N;g 0 iRuhA vijk eqjSB efgUnziqj i.Mqvk la fu0 lkaln fot; dqekj
* A! Y L?Y AB ◌ॅ lqrkS fcjkSyhoklh Hk[kjkSyh dqtkSyh lW gfjnso lqr nkSA
! ,%
!G w0 7 / , , , P T deyukjk;.k iz0 yM~Mw lqrk vuhy] lquhy] ijfey] xksfoUnk%
Ô 3! !R ; , !, S * ;
* pSuiqjoklh j?kq nkS fejnkSyoklh ;eqxke la n;kyky nq% nkSA
,% : > ? g@ ! ! ! &% lqrkp gsek lq[kek vkn~;k jktgal xkSjh'kadj iRuhA
À !G ! A! QR! º$! , ';ke ukjk;.k lqr jathr dqekj ?kksa?kjMhgk la ;qxs'oj nkS r=So
1ª Á3! ¾ ; ,% m ! ,
7 * oklh ukU;iqj foLQh la ckSdw nq% nkSA lqrk'p jatuk] dYiuk]
¦ , p g@ L 3! * [ lk/kukdsa vkn~;k ;exkeoklh Hkokuhiqj la fnukukFk lqr t;ukFk
[ &% _; !G G3!
6 A! iRuhA e`R;qat; ukjk;.k lqrk d.kZiqj edqfj ofy;kl la ikBd
C J] T ,% :nzkuUn nkSA
◌ॉ॰ ws॰ (Só 1 !, ? /[«1)

6 [ 31 MkWñ izksñ ¼eq[;ea=h fcgkj] ys[kd vFkZ'kkL=½ fefFkykd iq=
q[ 3! (%-.) . txUukFk lqr furh'kks 'kkyeiqj ¼njHkaxk½ ujlke ofy;kl la

X [ ,% G :% y{ehdkar lqr t;ukFk nkSA Jhefr oh.kk lqrkpA dkchuk ea=h
1 ! !! ,% / fcgkj ljdkj furh'k lqrk la lqr nkSA vthryky lqrk lR;nso]
, Iz , Y Ñ".knso] txnsok% ,dekoklh eaxjkSuh ikyh la j?kquUnu nkSA
;
!R T ,% /! / ? , vijk vthryky lqr lq[knso%] lR;nso lqr cPpu% 'kkyeiqjoklh
d 3! *!! !G [ cM+xke nfjgjk la ij'kef.k lqr egaFk nkSA Ñ".knso lqrkS fojsanz]
,% Iz -], ª]s ©!3! **! 0 'kSysanzks Hkzejiqjoklh nnjh ifu0 eFkqjkukFk nkSA txnso lqrk
; [
[! ,% A!, /JG AY izsedqekj] v:.k dqekjkS djegkoklh usrokM+ nfjgjk la ckcwyky
F *!! 7 ¶@ [ ,% lqr oS|ukFk nkSA
vFk efg;k lksnjiqj xzkekjEHk%

!&'$! 00 .$! G !*s jRus'oj lqr e0e0 thos'oj lqr x.kifr gjnÙkks ofy;kl la
! , G M6 cs ö9 ¾ fufrdj nkS x.kifr lqrkS o)Zu dkUgks nksgkmu foLQh la yM+kou
ड़{ ,% M6 ! [ r N! nkSA o)Zeku lqrkS gfjukFk yksdukFkkS ek.Mj la Nhrj lqr HkonÙk
~ ! L * , ¶ ; ,% ! [
P * * nkS ioSfy la xksfoan nq% nkSA gfjukFk lqrkS :fpukFk] dhfrZukFkkS
J: [, 6 AB M6 ,% /! dqtkSyh la oa'ko)Zu nkSA vijk gfjukFk lqr uksusm :fpukFk lqrkS
! [ EF9 J: [ !?,7 3b 7 D N! gj[kw] iq#"kw dkS ek.Mj la jfr lqr pkUn nkSA vijk lfpukFk lqr
! :T ,% /! : [ Pढ़{' 3! xks<+sd% riuiqj ikyh la xkaxw nkSA dhfrZukFk lqrk tksxw tkxs
7 ,% 6 [ ® 7 º ! gyèkjk% ek.Mj la lqjifr lqr lkse nkSA vijk dhfrZukFk lqrk
N! !
2 ,% /! 6 [ dk'kh] HkSjo] ekèko] nkeksnjk% [kkSvky la xknw nkSA xkaxq lqr
1 , ! , !, *5*! fg * 7 ,% " gksjsd% ikyh la ckxs nkS vijk xkaxw lqrk fo".kqifr izk.kifr]
- º , /! 7 z; jfrifr;% irkSuk [kkSvky la xgkbZ nkSA gyèkj lqrkS Jhifr
wG , ! fg O ,% ! ujifr cqèkoky la yk[kw nkSA Jhifr lqrks egks j?kqukFk% nfjgjk la
! ; ? 7 ,% # xksfoUn nkSA vijk Jhifr lqr cnwd% pUnksr ikyh la xksafn nkSA
;
!R [ *!! P T ,% /! vijk eksew lqr ekusd% ikyh la okxs'oj nq% nkSA vijk xkaxq lqrkS
* 7 :Ts P * ,% /! 5 7 F xksiky Ñ".kks cgsjk<+h la ckcw nkS ck<+w lqr jekuUn djegk la
º$! * ; ,% /! " P Izs
t;nso nkSA jekuUn lqr cgqM+hd% gfjve la j?kqukFk nkSA cgqM+h
>! 7 , ढ़{7 ! T !
lqrkS jRuifr fo'oukFkkS ?kqlkSr la firkEcj lqr âf"kds'k nkSA
,% ! T ; !/ !R ; [ ,% ; nfjgjk la cq) nq% nkSA vijk cgqM+h lqr oklqnso% nfjgjk la
!& $ R¿; ! obp
ijekuUn lqr èkjkèkj nkS [k.koyk la j?kquUnu nq% nkSA oklqnso
,% *!! ; *
M ; ,% /! ;
lqr HkokuhnÙk% ikyh la èkek±xnÙk lqr ikS eksrh nkS lksnjiqj la
*!! ! T !! , ?G !R T *;
;
ukjk;.k nq% nkSA vijk HkokuhnÙk lqrks eFkqjkukFk x`fgukFkkS
,%
L * *
6
oHkfu;ke la jru lqr Hkoh nkS ofy;ke la cUèkq nq% nkSA vijk
5 , 2*!3! !G * ; ,% /! L *
HkokuhnÙk lqrkS Ñ".k nÙk us uuks ,dgjk la n'kjFk lqr ckyk
# [!; [ _ L ! L ,
nkSA vijk HkokuhnÙk lqr xksihd% ofy;kl la ?ku';ke lqr
;
y; * ,% /! L * Iz *
uhykEcj nkSA iokSyh la dykèkj nq% nkSA vijk HkokuhnÙk
F E ! *![ ,% /! L *
P R À ! ,%
oS;kdj.k yky% nfjgjk la èkjuhèkj nkSA vijk HkokuhnÙk
. ! ;
* ,% /! L * ¶!G
¼HkokuhnÙkd 10 fookg½ lqr ekrwd% ofy;kl la èkjkèkj lqr
*!! ! ! ,% /! L * (L * 10 NdksM+h nkSA eFkqjkukFk lqrkS ve`r }kfjdkukFkkS rrSy ldjk<+h la
) 7 !! ~ ,% iks"k.k nkSA ve`ryky lqr viwN% jkeiqj oklh cM+xke nfjgjk la
; [ / _
[! ! ! jbG HkS;kjke lqr ';keyky nkS jS;ke lksnjiqj la nsou nq% nkSA vijk
,% / _ 7
/~ !3! % . ve`ryky lqrkS mfpryky% >kSok vy; la xksiky nkSA vijk
! À , ¬ 2*!3! ;
* ve`ryky mfpryky% >kSok vy; la xksiky nkSA vijk ve`ryky
,% /! / _ 9: / lqr tudyky% eyafx;k dqtkSyh la ';keyky nkSA vijk
P ,% /! / _ 9: / ve`ryky lqrkS ;'kksèkj eèkqlwnuUns lgJke nfjgjk a jksfg.khnÙk
P ,% /! / _ nkSA vijk ve`ryky lqrkS lUryky lksukykykS Mhg nfjgjk la

AB À ,% /! / _ ! BhB: nkSA vijk ve`ryky lqr xq.khd% lekSfy ikyh la nqykj
; 7* T' *!! { )G* ,% nkSA ve`rykyd%A fookg viwN lqr fo'oukFk% lrkSfy lry[kk
/ _ 0 2 t *!! CCJ la lkfjukFk nkS tudyky lqr Ñ".kyky% mM+jgk djegk la
,% /! / _ "G § ;
*! cpuw lqr VsdukFk nkSA }kfjdkukFk lqrkS fcgkjhyky iz0 ccwvkdk
,% / _ % /~7 $ [ mnk csymap la dk: lqr y{ehdkar nkSA fcgkjhyky iz0 ccqvk
?
! [ , Iz 9 lqr nkeksnj% dule ek.Mj la dkfydk nÙk }kfjdkukFk nkSA
! : 7 [ ,% ! [
! w0 7g 9* 89: J X
;
,% ! w0 g *5*! N!
* ! [ ,%
" 3! u, (: 8 [ @ [ lqYrkuiqj ns'ks] Mqefj;k % x`fgukFk lqr fo|kukFk% uxokM+
Q2 ! * O ,% /! _ [ ?kkslksr la HkSjonÙk lqr ckSdkbZ nkSA vijk x`fgukFk lqrkS xksfoUn
P T !# § [ g÷! t;ukjk;.kks lekSfy ikyh la dykukFk lqr vkRekjke nkSA
,% @ T T P! ; F fo|kuUn lqrkS f'kykukUn% xaxksjk cqèkoky la usuk lqr okowyky nkS
7 , [ [G
6 0 r /! f'kykukFk lqrkS rhFkZef.k olUr ykyks vejkorh nfjgjk la vpy
*!! /: !G ,% [G
6 lqr ij'kef.k nkSA rhFkZef.k lqrkS fxfjtkuUn] [ksykuUnks jktuiqjk
! T, Ts ! 3! *!! [ nfjgjk la nsoukFk lqr oklqnso nkSA olUryky lqr pUnzkuUn% osk
,% 0 :\] T . ! . ldjk<+h la jksfg.khnÙk lqr flags'oj nkSA
)G* >$! ,%
3! u, L]'$!: !G "J:!G w0 lqyrkuiqj ns'ks] Hknzs'oj % t;ukjk;.k lqr xq:pj.k iz0
7 WO * 7 ,% ckcwd% eyafx;k dVkbZ la guqekunÙk lqr ckcwyky nkS%A
Y ¤ ! ¶!G * ; [ eaxjkSuh la <axjh yky larfr% oS;kdj.k yky lqrkS ;nqukFk
w0 F £s0 L!# ! L. iz0 usuk T;ks0 fgHkj.kks ujlke ofy;kl la Hkos'k lqr xkSjhuUnu
! T ,% v T ; ,% /!
00 J [ * nkSA QuUng la e0e0 :iukFk nq% nkSA vijk usuk lqrkS nkeksnj
F *5*! ; 7*E N;g + VW w0 eèkqlwnuks i.Mqvk la ik¡ >ksaVh iz0 fe=kuUn lqr ik¡ y{ehukFk nkS
1 T + X [ , ¬ 2*!3! 5 *; jS;ke lksnjiqj la eksgu nq% nkSA :Dehuh iq= vijk usuk lqr
,% Jõ 31 /! F 5 eueksgu% cM+xke nfjgjk la ojtw lqr oa'kef.k nkSA eueksgu lqr
*!! !7 G ,% 5 ! Vsaxjh ukU;iqj vy; la >haxqj lqr oa'kef.k nkSA eueksgu lqr
Á3! / | "! G ,% 5 jkeÑ".k iz0 HkqVkbZ lqr xjhcukFk iz0 ds'koukFk% dksYgqvk ijl.Mk
!Iz w0 »WO ! [ w0 p [ ;g la dykukFk nkSA ds'koukFk lqrkS jes'k iz0 jktdqekj] fouksn
! N [ ,% p [ !( w0 dqekjks jkeukFk nnjh ifupksHk la tuknZu nkSA
!A!, E* A) ! [ **! KL * 6
,%
! ; 3!
6 u !3! (!3!){ L * frjgqr èkeZiqj ns'ks jk;iqjk ¼jfgiqjk½% HkokuhnÙk lqr ekrw lqrk
7 L7 w0 :\] * L7 w0 ä Jh Hkwt iz0 pUnzk txn~ Hkwt iz0 dSyu e0e0m0 fo'oukFk
000 $ [ ! b L * fgjkdk% efg"kh ikyh la HkokuhnÙk lqr >ksVu nkSA gfjÑ".k lqrk
VW ,% !Iz !Iz 4 ! jkeÑ".k 'kkfyxzke dykèkjk% uoVksyoklh efg"kh ikyh la f>axqj
Ý b | "! , /! !Iz # nkS vijk fgjÑ".k lqrks QkYxqu HkonsoksA
v; L ù%

vFk lksnjiqj [kksfj xzkekjEHk%

- efg;k lksnjiqjd izFke i`"B ij ns[kw&

3! u 8 (³Aô3!){ M6 r [ lqyrkuiqj ns'ks csaxk ¼cSdq.Biqj½% o)Zu lqr yksdukFk lqr
[ 7 ! ,% [ 7 ! * 7 egFkwd% ofy;kl la xaxkèkj nkSA egFkw lqrk ijku ohnw jke jk?ko
! !R !L7 KL P T ,% ! ijHkwdk% ifupksHk la xksfoUn nkSA jfr iq=k%A vijk egFkw lqrk
31% /! [ 7 ! >, h, F efrdj egs'k] x.ks'k] èkus'kk% ek.Mj la Ñ".kifr lqr jekifr nkS
N! Iz ! , AB *; dqtkSyh la lqiu nq% nkSA egs'k lqrkS iq#"kw tkxs iz0 txUukFkkS
,% > 3b 7 º w0 q fg [kkSvky la nwcu nkSA vijk egFkw lqrk jruw ik¡[kw lqèkkdjk%
* 7 ,% /! [ 7 ! 7 +? 7 ! fg [kkSvky la jke lqr ifr nkSA tkxs iz0 txUukFk lqr jkeHknz iz0
! ,% º w0 q[ !L] w0 Mhaxj% dksik ldjk<+h la xksfoUn lqr xknw nkSA jkeHknz iz0 Mhaxj
! ! P T * 7 ,% !L] lqrk fo".kqnso f'konso 'kadj 'kqHkadj 'kaHkksdk% egsUnziqj djegk la
w0 ! z; ! ZL! = tkxs lqr Hkkxh nkS [kkSvky la izfrgLr mekukFk nq% nkSA f'konso
>\]3! ! º L , fg lqrk iqjUnj _f"k ?kkS?ks iz0 fpjatho lqèkkdj ujksÙkek% ukgl
w k 9 [ * ; ,% 3!T! ab $% [kkSvky la ukjk;.k lqr fudkj nkS tky; la dk'kh nq% nkS ikoZrh
w0 :! ! ) fg !G iq=A iqjUnj lqrkS N=ifr èkuifr lry[kk la jkeHknz lqr Hkonso
! , ; , 6 31% 3!T!
* nkSA N=ifr lqrkS ijk.k ikSjkf.kd epykS% egukSjk [kkSvky la
~1 ? !L] L ,% nkeksnj lqr jkenso nkSA ikSjkf.kd epy lqrks Bs³u fgjQwyks
~1 !G !G :t }! fg cygk ofy;kl la oS|ukFk lqr iq#"kksÙke lqr efrukFk nkSA ijk.k
*5*! ! ,% !G : # ý¢ lqr y{e.k% uhek Vsdoky la nkeksnj lqr fpUrkef.k nkSA y{e.k
!v7 r ¶@ [ 3å
lqr cyHknz% osylke cqèkoky la ikBd fnuklqr fo|k nkSA
[ ,% !G XG
*5*!
fpjatho iz0 ?kkS?ks lqrkS HkokuUn] mekuUnks cqèkoky la eksgu lqr
:0G ,% XG L] . ;
oa'kh nkS [kkSvky la taxkbZ nq% nkSA Hkjkuk iq=k%A HkokuUn lqrk
C * @ ,% :! w0 $%
dey;u] fuR;kuUn] Ñ".kkuUn iz0 uwuwdk% jkeiqj ujoky la
L T, 9 Ts ; 5 , fg
eksgu lqr ehudsru nkSA vadq'kh Vdoky la vUnh nq% nkSA vijk
; ,% L! 31% L T ,
O *
HkokuUn lqrkS nkeksnj ukjk;.kks egqok [kkSvky la gfjgj nkSA
T, Iz T w0 7 7 !3! ! 5
latuk iq=A deyu;u lqr ij'kefu iz0 HkS;kd% èkukSt dqlEcky
p
,% /A W ; ,% /!
/T *
la vuq lqr f'ko nkSA
L T *5*! !# ; fg !!
,% 31% ! w0
} A / ,%
²! 2*!3! ! 7 ! | !G w0 [kksfj lksnjiqj vksM+jkgk ckcw jke >k% ij'kef.k iz0 HkS;k lqr
M [ V ! ,% T flf)ukFk% vks>ksfy tky; la HkS;kjke nkSA fuR;kuUn lqrkS
^\]G w0 7! JD g fg bUnzef.k iz0 ckcwjke dk:dkS vkfgy [kkSvky la dqyifr nkSA
A ,% ^\]G w0 7! Le; ¨ bUnzef.k iz0 ckcwjke lqr fHk{kqd ,dukFkks rrSy ldjk<+h la èkjuh
! ! ,% Iz T w0 lqr HkS;k nkSA Ñ".kkuUn iz0 uuw lqrkS ;ksxs'oj dk: dkS ifupksHk
<º$! J D KL * O ,% la lnk; lqr tbZ nkSA
!3! u ? * |, ": ! èkjeiqj ns'ks lq[klsuk [ksnu >k] jeu >k % lqèkkdj lqrkS
! r:E fg :0G ,% r: jrh'k ykspuks [kkSvky la fpUrkef.k nkSA ykspu lqrk xaxknÙk]
*, 2*, 2* , . %& 0 lksenÙk] lksenÙk HkS;u] jatu neuk% gkVh ikyh la cyHknz lqr
L] :! ,% *!! !($! fpjatho nkSA cM+xke nfjgjk la jkes'oj nq% nkSA xaxknÙk lqrk
*; ,% * * ! b*
6 fg [ksnu jeu g"kZnÙkk% ukgl [kkSvky la vfHkjke lqr lkgsc nkSA
/L! > ,% /! * v! vijk xaxknÙk lqr Qdhj% ukgl [kkSvky la JhÑ".k lqr [kh:
fg Iz ?J ,% * nkSA [ksnu lqr ykykd% csyk ldjk<+h la Nkcw lqr dfo jf'kd
8 ! ~ 7 ! , !?N >!

Iz * ; ,% "G 31% /! * nkS ikj[k.M cgsjk<+h la rqykÑ".k nq% nkSA xq.korh iq=A vijk
P* *s
6 b ; ! d7 , 2*!3! [ksnu lqrkS xksnu èkeZnÙkks efg"kh cqèkoky la Vsaxjh lqr cPpw nkS
; ,% !
! * * [, ! ! lksnjiqj la HkSjonÙk nq% nkSA jeu lqrkS t;ukFk] jfrukFkkS djek
!/ ?º , /! ! !* VWE gfjve la [kxs'k nkS vijk jeu lqrkS rkjknÙk >ksVuks e.Mkfjle
N! !* ,% [ [ ®v! la gfjnÙk nkSA t;ukFk lqr 'kf'kukFk% tksQjk QuUng la pqYgkbZ
v T :;O U0 E![ ,% /! [ lqr pkS0 euksjFk nkSA vijk t;ukFk lqrkS izHkqukFk] ân;ukFk iz0
w» [, o* [ w0 ! D ¶ . dkjh dkS doS ujmu la jke lqr gfjgjnÙk nkS uukSrh la vkpk;Z
!!* , } ; ,%
g: 6 3ë T * iq.;kuUn nq% nkSA 'kf'kukFk iz0 uUgdw lqrk frydnÙk] pedyky]
[ w0 c7 *, +, ! ( %&
eèkqlwnuk% dkdks csymap la vk¡[kh lqr pkS0 Qsdu nkSA pedyky
89: +
g? U0 Ö ,% :
lqrkS x.ks'k fo'oukFkkS jktuiqjk nfjgjk la nqykj lqr eVwdukFk
h $ ! 3! *!! ;
*!
nkSA t;Urh iq=A rkjknÙk lqrkS usuu xjhcukFkkS xaxksjk cqèkoky la
W7 [ ,% 0 31% !* F
fuf/k lqr dkSLdhnÙk nkS nfjgjk la Hkokuh nq% nkSA >ksVu lqrk
! P! ; D°* , *!!
QsdukFk] VsdukFk] N=ukFk] :nzukFkk% eqjktiqj [kkSvky la
; ,% VW
L * Ö [, [, ~1 [,
efgukFk lqr fdjrk nkS gkVh ikyh la gksfjy nq% nkSA VsdukFk
J] [ S!3! fg [ ! , W
; ,% [ P * E!
lqrkS xksfoan euksgjh dVkSuk ek.Mj la vkuUn lqr eksnukFk nkSA
! *
á N! g T 5* [ ,% P T
xksfoUn lqr tkxs'oj% flagkSfy ek.Mj la HkS;k lqr jktdqekj nkS
º$! ´ N! !A! , E!
euksgj lqrkS cynso] Hkwnsoks uoVksyoklh efg"kh ikyh la fpUrkef.k
, L7ù Ý b :0G nkSA vijk euksgj lqr mn;ukjk;.k iz0 pUnz fd'kksj cwèkwpd oklh
,% /! E! 9* !G w0 :\] ! gjM+h ldjk<+h la ?kks?ku nkSA Hkwnso lqr egknso% ujlke ofy;kl
! + QR ,% L7 la i{kèkj lqr flags'oj nkSA dgjkoklh iqukN cgsjk<+h la cksèk nq%
! e! >$! ,% nkSA
3 ~ >! ; ,%
*
!3!: J] [ w0 "*! :! . . jktiqj % :nzukFk iz0 xqnj lqr upkjhd% gM+jh la djkjh la
>$! ,% flags'oj nkSA
!9 u 3! ¶@ [ |: b*

6 L7bG gjkmr ns'ks Jhiqj oS|ukFk >k % g"kZnÙk lqrkS Hkw"k.k cS|ukFkkS
³@ N! D°* ,% ¶@ [ dule ek.Mj la dkSLdhnÙk nkSA oS|ukFk lqrkS cPpk fizfrykykS
d w t 7!* ,% /! ³@ [ la lcwjnÙk nkSA vijk cS|ukFk lqr ekSthyky% vijk oS|ukFk
§ /! ¶@ [ |ड़{7 Y 1C lqrkS >xM+w dudhjkS f=ykBhoklh Mhg nfjgjk la pUnzef.k nkSA
*!! :\]G ,% |ड़{7 :\] ! w0 >xM+w lqrkS pUnzfd'kksj iz0 pkSBh eqfDrukFkkS l[kokM+ oklh jksgkM+
UC S ? ) !Iz ldjk<+h la jkeÑ".k nkSA cPpk lqrkS jkehd% vfg;kjh ikyh la
,% d ! /! ¬ , û jS;k nkS oRloky ujmu la nsohnÙk nq% nkSA jkeh lqr oklqnso%
!9 ; ,% !
* * . osylke cqèkoky la ikBd cqèku nkSA lksenÙk lqrk egs'knÙk]
; C ; ,% 2* >*, lcwjnÙk HkSjo nÙkk% ipk<+h nfjgjk la e/kqjke lqr dyj nkS
7!* ! * + *!! ;
! ! ?kkslksr la >xM+w nq% nkSA
, Q2 ; ,%
|ड़{7 *
) * 7l6 ! }! fg *5*! ujksÙke lqrkS nwfEeZy jekifr egukSjk [kkSvky la nkeksnj lqr
! ,% * 7l6 * ; *
6 !Iz GIz jkenso nkSA nwfEeZy lqrk nqxkZnÙk jkeÑ".k ef.kÑ".kk% egukSjk
}! fg ; 7* !G , [kkSvky la eèkqlwnu lqr ukjk;.k nkS iokSyh la ijekbZ nq% nkSA
!O *; ,% ]s* 31% * ; *
6 vG nzksinh iq=A nqxkZnÙk lqr Q.khd% ,dgjk la èkjuh lqr ukFk nkS
! ! [ , N! ; ,%
º * ek.Mj la xaxs'k nq% nkSA Lusgorh iq=A Q.kh lqrk oS|ukFk]
' 31% vG ¶@ [, 1 ), ! [, dk'khukFk] xkSjhukFk] 'khykukFk] 'kadjukFkk% djegk la Ncuw lqr
1 ), ! [ ! ~ 7 :1! , ? fp=èkj nkS lry[kk la lkses'oj nq% nkSA xaxkorh iq=A
2($! * ; ,% 31%

! [ | 3!
6 u !ढ़{ ! [ ;
RW! xkSjhukFk >k èkeZiqj ns'ks j'kk<+~;% xkSjhukFk lqr ?kqVj% efg"kh
b ; ! ;
,% RW! [ cqèkoky la uhykEcj lqr ehrk nkSA ?kqVj lqr izseukFk fo".kqiqj
z;3! A! fg J ,% ;
/! RW! oklh dqjek [kkSvky la dy: nkSA vijk ?kqVj lqrkS xksfoan
P * WO L? ,% /! caxkyhd% eyafx;k dVkbZ la Hkh[ku nkSA vijk ?kqVj lqr
;
RW! 5 W! Ns | 7 ,% czteksgu dVjke i.Mksyh la >wedyky nkSA vijk ?kqVj lqrk
;
/! RW! [, [, [, À [ cVs'kukFk] tVs'kukFk] 'kfDrukFk] ';keukFkk% ukgl [kkSvky la
fg *! :! T , W 2*!3 n;kdj lqr prqjkuUn nkS dVdk lksnjiqj la thok nq% nkSA
; ,%
*
3!
6 u ;
!: /! RW! ड़(/ . èkeZiqj ns'ks f'kouxj % vijk ?kqVj lqrk uM+qvkj djegk la
À ! ! , W 2*!3! ';keyky lqr 'kf'kèkj lqr dudhj nkS dVdk lksnjiqj la
; ,% /! RW!
z;* * ; :; 3! ? 7 ! fo".kqnÙk nq% nkSA vijk ?kqVj lqrk pqukiqj fu[kwfr la jk; >wed
| 7 ! S!! ,% L 5 lqr jk; eqjyhèkj nkSA HkM+xke tftoky la eksgu nq% nkSA ?kqVj
*; ,% RW! ; | ~ % [ 6 [, >kd Ng fookgA izseukFk lqrk fuÙkZukFk] pUnzukFk iz0 [kh[k:
:\] [ w0 ??J b [ w0 & fi;q"kukFk iz0 fiywdk% jkeuxj oklh e>kSjk djegk la oowuh lqr
! ! 7 7WO ,% " cwVkbZ nkSA flagkJe la xqekuh nq% nkSA Qwyorh iq=A ikD; dyk
; ,% v7 31% & w G 6 [
* izoh.k furZukFk lqrk cgksjkoklh csylke cqèkoky la ?kks?kj nkSA
! 8 ; QR! ,% L 31% Hkokuh iq=A vijk fuÙkZukFk lqr n;kukFk% tjykgh oklh dqleky
/! 6 [ * [ ! A la furZyky nkS djegk la cqf)ukFk nq% nkSA 'kkjnk iq=A loksZn;h

6 , ! ; [ *
M ; ,% !* 31% dk;ZdÙkkZ n;kukFk lqrkS t;ukFk iz0 eqUuk txUukFkkSA j[kokjh
ù*
6
6 6 * [ [ w0 Sq gfjve la jkèkkukFk lqr dsnkjukFk nkSA ch-,- txUukFk iz0 eqUuk
q% !? ! !/ ! [ p*! [ ,% lqrk jkgqy jks'ku ccyw dk% ifj;ke cqèkoky la dsgqfu;k oklh
.. q[ w0 Sq ! ; ) 7 ! ikBd lqjs'k nkSA ,e-,- txUukFk lqr MCyw ?khogkoklh csylke
; p ; C - ,% .. q[ cqèkoky la ikBd nkSA pUnzukFk lqr e;kukFk% Bdiqjkoklh uxokM+
' 7 R 8 ; C ,% :\] [ ?kkslksr la txeksgu lqr phpu nkSA laxzke ,dgjk la ij'kh nq%
[ C3! Q2 5 nkSA e;kukFk lqr cqf)ukFk ifjgkjh oklh f'kok gfjve la
:: ,% 4 ! ; ,% [
! * dk'khukFk lqr eUnkjukFk nkSA
; [ !!
M !/ [
T! [ ,%
3!
6 u > !: P T , ù èkeZiqj ns'ks gseuxj % xksfoUn lqrkS cynso] t;nsoks ofyjktiqj
!3! !/ ! :! ,% gfjve la jaxyky lqr prqj nkSA cynso lqrk fnxEcj] flrEcj]
*!, !, s*! w0, 0, 1 ., 11 .& yEcksnj iz0] QVdu] ce'kadj] f'ko'kadjk% dkdks csymap la ckSdw
89: 7 ,% Q2 lqr t;nso nkSA uxokM+ ?kkslksr la B0 T;ks0 cgksj.k nq% nkSA
;
. 40 £s0 !G * ,%
! ! 4 ! caxkyh lqr egkohj% cgksjkoklh laxzke ,dgjk la ykyk lqr
L) ,% ! ! S!3! fg Hkjkslh nkSA oDrkohj egkohj lqrk eqjktiqj [kkSvky la ;ksxef.k
<G * 6 ,% *P 2*!3 9( %&( lqr tuknZu nkSA fnxksu lksnjiqj j?kqohj nq% nkSA vijk egkohj
,% /! ! !B! N! ,% lqrk jtkSjk ek.Mj la okthryky nkSA vijk egkohj lqrk dk>h
/! ! | ! *!! :D oklh jrkSyh nfjgjk la ipdkSM+h lqr txeksgu nkS e>kSjk djegk
5, ! ! ! T * ; ,% la gfjuUnu nq% nkSA vijk egkohj lqrk [kwVgkoklh lrkSfy
/! ! ? 7W ? CC! ,% lry[kk la BhBj nkSA vijk egkohj lqrk lqèkhj ckcw lkgsc
/! ! ! 7 > g* ! vktknk% tjykgh oklh dqleky la furZyky nkSA
A
6 ,%
3! u 8 jC: 5 ¶@ [ lqyrkuiqj ns'ks csys iksfB;k % czteksgu lqr oS|ukFk jrkSyh
! *!! w0 d7 , ¶@ [ nfjgjk la thuhyky iz0 cPpw nkS oS|ukFk lqrk egsUnz] xtsUnz]

>\], Ï\], .\] !B! N! nsosUnz gkalk oklh jtkSjk ek.Mj la dqatfcgkjh lqr f'ko'kadj nkS
A ! ! , ?N ;
"*! * ,dek [k.Moyk la xqnj nq% nkSA
,%
²! 3!
6 u !S : >, -, [kksfj la èkeZiqj ns'ks gfjeq<+h % cVs'k lqrk egs'k] lqjs'k] jes'k]
!(, - ±g 8W ! jbG ujs'kk% dkyk cyqvk oklh csgV djegk la iks"k.k lqr oS|ukFk nkS
¶@ [ , ड़{ ! ;
[ * ,% 1 vksM+k ,dgjk la JhukFk nq% nkSA lkfo=h iq=kA jes'k lqrk ,e-
31% !( .◌ॉ. [ Sp [ dkWe- fefFkys'k eqds'kks f'kykukFk :ikSyh la nkSA ch-dkWe- fefFkys'k
J ,% .◌ॉ. [ % lqrkA
3!
6 u !: - [ T [ w0 / 0 èkeZiqj ns'ks f'kouxj % ujs'kukFk lqrk uUnukFk iz0 vuUr
9 | 7g !! :D mekukFkkS e>wvk oklh cM+xke ifjgjk la ipdkSM+h lqr xqtkbZ nkS
"O , P! ; ,%
J] [ * T [ gkalk oklh xaxksj la :nzukFk nq% nkSA uUnukFk iz0 vuUr lqrk
w0 / 0 3! u z;3! A! fg Jhiqj ns'ks fo".kqiqj dqjek [kkSvky la dhfrZukFk lqr ;nqukFk nkSA
6 [ * ; [ ,% /! / 0 7 7 7 vijk vuUr lqrk uwuw ckcw lat;] fefFkys'kk% flagyh oklh laxzke
. , [ 4 ! * 6 ,dgjk la tuknZu lqr fo'oEHkj nkSA mekukFk lqrkS tokgj
$! ,% 9 [ ! Y L 'kadjkS cHkuhoklh j[kokjh gfjve la jkèkkukFk lqr dsnkjukFk nkSA
. ![ p*! [ ,%
[ L T ! ! Q2 'kfDrukFk lqr 'kksHkkuUn% jkeuxjoklh uxokM+ ?kkslksr la dyj

! , T3! *¸ ; ,%
* lqr cuekyh nkS lUngiqj fnèkksa; la txefu nq% nkSA vijk
/! [ 3! § :;l ,% 'kfDrukFk lqrk xaxkiqjoklh lekSfy ikyh la pqEeu nkSA 'kksHkkuUn
L T A5* Iz A! w0 , , lqrk dqeksn Ñ".k dqekj iz0 yyu] vt;] lat;dk% uksgM+oklh
E !? ! !/ E! ,% j[kokjh gfjve la euksgj nkSA
²! !ढ़{ ! [ L7 yE [kksfj la j'kk<+~; la f'kouxj% f'kykukFk lqrkS Hkwy eUèkuks
!? ! !/ h* , 2*!3! j[kokjh gfjve la x.ks'knÙk lqr cksèku nkS lksnjiqj la esèkkdj
(! ; ,% !
* : 7 lqr yyhr nq% nkSA fxfjtkorh lqrkp owukorh 'kkjnk dsaA vkn~;k
!* p % g@ b AB 3ë* efg"kh oklh eyafx;k dqtkSyh la iq.;nÙk iRuh , lqr t;knÙk%
& * /! ³ / :Ü ! vijk cSxuh vy; la pEikuxj oklh pkS0 iks"k.k lqr pkS0 t;u
U0 jbG U0 & 5 % iRuh , lqr txeksgu%A ewy lqr iq"iukFk iz0 [kq'khd% rsyMhgk
7 3ß [ w0 (1 & !W oklh ijgV la djknh la xksdqyukFk nkSA
!* PA [ ,%
²! !3!: 3ß [ w0 ? ; [ !3! [kksfj la j;iqjk % iq"iukFk iz0 [kq'kh lqr f'koukFk% j;iqjk oklh
. + ,% [ :\]u?! w0 tky; la pedyky nkSA f'koukFk lqrkS pUnz'ks[kj iz0 vksadkj]
$. , u?! w0 q7D !? ! !/ 'k'kkad 'ks[kj iz0 eUuwdkS cfy;k j[kokjh gfjve la cwyu lqr
7 ! , !3! ? ;'kksèkj nkS flaxkjiqj lrkSfy lry[kk la ukSofryky nq% nkSA
; ,%
} *
1 .! ": ; 7* ? ! f'kouxj eaèku >k % eaèku lqr eèkqlwnu% lry[kk oklh djek
L : / , :G3! fg cHkfu;ke la okpk lqr voèkh nkS pk.kiqj oklh ukgl [kkSvky la
H* *; ,% /! a3 7* w0 -)& udNsnh nq% nkSA vijk eaèku lqr _iqlwnu iz0 HkwFkj% dk>hoklh
| ! ! , 3! idfy;k la jeu lqr jf'kdyky nkS 'kkgiqjoklh xkaxh fnèkks la
*¸ ;
QR * ,% DÇ 31 : :N ?kks?ku nq% nkSA dkSf'kY;k iq= lqrkp pf.Mdk j?kqukFkiqjoklh
!R ; [3! b ! 7 & efg"kh ikyh la ;'kksèkj lqr ckcw iRuh , lqr ekLVj bUnzkuUn%
! ^\] T !3 7* w0 L7[! !R ; T jhiqlwnu iz0 HkwFkj lqr j?kquUnu% dM+ek oklh jktuiqjk nfjgjk

3! *!! cO 1 d7 Iz , la dUgkbZ ikS= cPpw lqr Ñ".kdkar nkS uukSrh la vkpk;Z
} g: 6 ; ,%
k * oLrhyky nq% nkSA
! ! 7G
6 !: . . *:! / !R ; T jkeuxj iwf.kZ;k 'kgj % ,e-,llh- lnkpkjh vè;kid j?kquUnu
. . . . , . . 31 É% lqrkS ,e-ch-ch-,l- bath- iq= };kSA
1ढ़: 1 .) ": ! [ L * 8W j'kk<+~; 'kadjukFk >k % 'kadjukFk lqr HkxokunÙk% csgV djegk
! v7 À [ , 2*!3! ;
jbG * la luQwy lqr ';keukFk nkS lksnjiqj la iks"k.k nq% nkSA lqrkp
,% : 1% g@ ±g lhrk lqfe=kA vkn~;k dkykcyqvk oklh dule ek.Mj la fpydk
N! : & ! T w0 lqr ckydh iRuh , lqrkS gfjuUnu iz0 frudkSM+h fnukukFkkS
D * : g@ ]s*, 0p % lqrkp nsodh vkn~;k nzksinh] t;UrhdsaA nzksinh jktxzke oklh
]s* !4 L 5 HkM+xke tftoky la eksrh lqr oS|ukFk iRuh vijk vkn~;k
¶@ [ & /! g@ / ! 2*!3! v'kh;k flejokM+ lksnjiqj la y{ehdkar lqr ekèko iRuh ,a lqr
X & 9 [ : Ts : mekukFk iapkuUnks lqrkp xqats'ojh] rqys'ojh] jkts'ojhdk%A vkn~;k
"Ï$!, $!, !Ï$!% g@ z;3! A! fo".kqiqj oklh dqjek [kkSvky la yfyr lqr eqfDrukFk iRuh ,
fg S [ & * ; [,
lqrkS fcanqukFk] 'kksHkkukFkkS lqrsp 'kf'kek;k vUuiw.kkZd% vkn~;k
L : /q 7G
6 g@ ! !W f'kouxj ijgV cgsjk<+h la ikSjkf.kd Vsdef.k lqr jr~uef.k iz0
>! !G G !&G w0 d
cPpu th iRuh vijk vy;oklh vy; la fpjatho lqr rkjkdkar
& /! / / :! !
iRuhA vijk rqys'ojh Hklfnvjoklh efg"kh cqèkoky la vkfrZukFk
&% /! $! L */! b ;
lqr jkèkkukFk iRuh , lqrkS xksfoan cklqnsoksA vijk jkts'ojh
g 6 [ ! [ & P * ù%
fo".kqiqjoklh vkfgy gfjve la yky lqr iùkuUn nkSA , lqr
! !Ï$! z;3! g !/
Hkqous'oj%A
ù{ T ,% » F$!%
vFk lksnjiqj jS;ke xzkekjEHk%

॰॰॰ $ [ ॰॰ !R ; [ eñeñmñ fo'oukFk lqr eñeñ j?kqukFk lqrkS efgifr xaxkifr frlwjh
7! 4>$! ,% /! !R ; [ [ 7 JD la xzgs'oj nkSA vijk j?kqukFk lqrkS Fkkuw f'k:dkS ofy;kl la
* , /! !R ; [ ®! f'kokfnR; nkS vijk j?kqukFk lqr tksj% ofy;kl la lkèkqdj nkS
;
! , 2F º !9 fg efgifr lqrk lksus ckxs ijkmadk% [kkSvky la jke nkSA vijk
! ,% /! ! .G efgifr lqrk f'koifr jekifr os.khdk% vksbfu la dqekj pØs'oj
^ A! :($! ,% º ! q[ nkSA ckxs lqrk jatu txUukFk eqjkjh gfjifr;% vy; latho nkS
S!! ! / , /! º SAT vijk ckxs lqr eqdqUn% ifupksHk la ekèko nkS eqdqUn lqr nsoukFk%
KL , SAT [ /J ikyh la ve: nkSA nsoukFk lqrkS fo'oEHkj txnh'kkS dNjk ikyh
,% [ $! *È ~! la _f"kds'k nkSA fo'oEHkj lqrk fo'oukFk vuUr Nhrjh dk
abp ,% $! $ [ / 0 ~ ! nfjgjk la yksdukFk nkSA vuUr lqr cUnhd% QuUng la egs'k
*!! r [ ,% / 0 T v T nkSA feJ txnh'k lqrk xfrjke t;Ñ".k neuh ijekuUnk%
> ,% * ! Iz *
dqleky la eqdqUn lqr egs'k nkSA feJ ijekuUn lqr vUnhd%
! T A SAT > ,%
ikyh la ije nkSA euksjek iq=A feJ vUnh lqrk nqyZHk gfj
! T /T ! ,% E! 31%
xksfoUn iz0 <wuk eq'kuk% mYyw dqtkSyh la B0 gfj.kh lqr
/T *; L
6 ! P T w0 ¤7 S 9 7
y{ehifr nkSA Ñ".kkorh iq=A feJ nqyZHk lqrk jr~uifr nwfHkZy
AB C0 !G X ,% Iz 31%
cUèkok% Hk.Mkfjle la xksiky lqr nsojke nkS èkjkSjk ofy;kl la
*; L
6 !&* 7L6 y LN! P
onu nq% nkSA lgksnjk lqrk'p Qsdk xqatjkdsaA feJ gfj xksfoUn
! , Y! * *; ,% *!
iz0 cwuk lqrkS ghjkjke lhrkjkekS Nkew ldjk<+h la jekukFk lqr
m Ö "!p % ! P T w0 7
ujksÙkeA gfjok.kh iq=A
!! !§ ~ 7 ! . [ )%
! G 31%

!3! u ! ! !! èkjeiqj ns'ks cgksjk jaxyky feJ% feJ fgjkjke lqrk n;kfufèk
* ¶!G ! / T oS;kdj.k jaxyky vekuh ykyk tky; la fuR;kuUn lqr jke nkSA
! ,% * | 7 @ [ feJ n;kfufèk lqrk >wedyky ,dyky fo|kukFk yyhr rksrh
# 2 P! ; T , lksuh dk xaxksjk cqèkoky la tho lqr lkuUn nkS lksnjiqj la èkhj
2*!3! ; , 5*
! * 7
31% | nq% nkS eksnorh iq=A feJ >wedyky lqr yky% rjkSuh djegk la
Y ! 2 [ ,% lksuh lqr nsoukFk nkSA lgtorh iq=A oS;kdj.k jaxyky lqrkS
31% ¶!G ! P P? 7 xksiky xks[kwyukFkkS lekSfy ikyh la oa'khèkj lqr xksuw nkS lksnjiqj
§ ! P 7 , 2*!3! ;
*? la nq[keatu nq% nkSA galorh lqrsp Kkuorh uUnh onuorh]
; ,%
* : â T * , - ,
Hkxorh] ;Korhdk vkn~;k jktuiqjk nfjgjk la jsorh lqr nqykj
â g@ ! 3! *!! - ;
*! &
iRuh vijk jrkSyh nfjgjk la 'kEHkqukFk lqr eFkqjkukFk iRuhA feJ
/! ! *!! ; [ ; [ &%
[!
lhrkjke lqr nqykj% yksguk ldjk<+h la ukjk;.k lqr lnkuUn nkS
! ;
*! r ! !G * T
uukSrh la mekuUn nq% nkSA cqèkk iq=A vijk lhrkjke lqrk cspw
, } 9 T *; ,% ; 31% /! !
dhfrZyky dfudukFkk% jrkSyh nfjgjk la Ñ".kkuUn lqr nqxkZnÙk
8:7 6 [ ! *!! Iz T
nkS cqèkoky la lnkf'ko nq% nkSA ekuorh iq=A feJ nqykj lqr
*; *6 , ; * ;
* ,%
;
oa'kefu% jrkSyh nfjgjk la Ñ".kkuUn lqr nqxkZnÙk nkS cqèkoky la
31% *! ! *!! Iz T
; *
* 6 , ; * * ; ,%
lnkf'ko nq% nkSA
. ( u ¥: .G ! ¶@ [ fula[kqM+ ns'ks xeSy % feJ os.kh lqr jekifr lqr oS|ukFk%
*!! ! ,% ¶@ [ * nfjgjk la gksjhy nkSA feJ oS|ukFk lqrkS txnh'k tuknZuks
*E
6 v T P 7 ,% * -! QuUng la xksuw nkSA feJ txnh'k lqr gjsjke _f"kds'k
abp ! T *!! L [ ,% ijekuUnk nfjgjk la Hkokuh lqr nsoukFk nkSA
-! ! !Z!§ 3 ~ >! . feJ gjsjke lqrkS jeuh ij'kqjkekS iqukN cgsjk<+h la fo".kqifr lqr
z; Pढ़{O , !9 !R ; [ *
; ,% xks<+kbZ nkS ujmu la j?kqukFk nq% nkSA feJ jeuh lqrkS f'konk'k
! * z; *È fo".kq nk'kkS tky; la èkuifr lqr txUukFk nkS tftoky la
q[ , ;
P * * ,% z;* xksfoan nq% nkSA fo".kqnk'k lqrk lkuUn vfHkjke dkyhnk'kk% ikyh
T /L! * ! ,% T la gfjnso nkSA lkuUn lqr Hkatu% oykfeu ikyh la os.khifr lqr
L .G L ,% N! lHkkifr nkSA ek.Mj la lnkf'ko nq% nkSA feJ Hkatu lqrk gjifr
* ;
* ,% L ! ?º [kxs'k ve`rukFk HkkuqnÙkk% ifupksHk la txrkuUn lqr HkokuUn
/ _ [ L*
T KL
L T nkSA feJ gjifr lqr egs'k% csymap ladqyifr lqr okpk nkSA
,% ! > 89:
A : feJ egs'k lqrkS g"kZnÙk ooqjS;kdkS x<+ csymap la pwUuh nkSA feJ
,% > b*
6 ;
¬D 89: :7 q ij'kqjke lqrkS fuR;kuUn vUnh dkS dqtkSyh la fpUrkef.k nq% nkSA
,% !Z! T /T D AB vijk ij'kqjke lqrk èkjuh fo|k vkuUnk% dksbekj la jke nkSA
; ,% /! !Z! ! @ g T
:0G *
fuR;kuUn iz0 furkbZ lqrkS j?kq xks[kwyks [kkSvky la jekbZ nkSA j?kq
^! ! ,% T w0 O !R ;
lqr eru% ujoky la fgjk nkSA eru lqrkS lkgscjke guqekunÙkks
P? 7r fg !O ,% !R ; !
ofy;kl la yPNh nkSA vijk j?kq lqr eu'kkjke% ifupksHk la onh
! ,% >! *s Â
lqr meu nkS csymap la xksuw nq% nkSA feJ eu'kkjke lqr
,% /! !R ; ! KL * 9
[kM+xhd% tky; la èkuifr nkSA [kM+xh lqr iks"k.k% mpfr la
, 89: P 7 *
; ,% ! ? &
lukFk nkS feJ eulk jke lqrkS nsonÙk] nqxkZnÙkks dVkbZ la Hkou
,% ?
jbG 9: [
lqr [kM+xh nkS lqjxu la lqUnj nq% nkSA
, ! *, *; *s
6 WO L
? , ! ; ,%
T! *
3! u w0 lqyrkuiqj ns'ks iyklh nsou feJ% feJ nsou iz0 nsonÙk lqrkS
;
* *! w0 :D w ~ >! . nqykj iz0 ipkdkSM+h d% izukN cgsjk<+h la egh nkSA
,%

3!
6 u !: * ! T èkeZiqj ns'ks etjk % feJ txnh'k lqr ijekuUn lqr nkeksnj%
*5*! :0G ,% ~ 31% ofy;kl la fpUrkef.k nkSA Nouk iq=A feJ nkeksnj lqrkS j?kqifr
;
*5*! !R Iz AB ? + À ? + Ñ".kifr dqtkSyh la [kk¡ ';ke lqr [kk¡ eqjkjh nkS ek.Mj la
S!! , N! g T ;
* ,% ;
* 31% vkuUn nq% nkSA nqygfr iq=A j?kqifr lqrk cN: nqyZHk efgukFkk
;
!R ~J *; L
6 [ KL O6 ifupksHk la èkekZbZ lqr dk: nkS nfjgjk la vUnh nq% nkSA osnorh
J , *!! /T *; ,% .* 31% iq=A feJ nqyZHk lqrkS opuw f'konÙkkS irkSuk [kkSvky la jke lqr
*; L
6 : 7 *Ø fg ! C ikBd uUnu nkS ipgh tfyoky la ikBd gfjukjk;.k nq% nkSA
T , : ; ,%
C ! !G * feJ cpuw lqrk HkksykukFk] ÑikukFk] thoukFkk% rfy"ek ifupksHk
: 7 = [, I [, [ ) KL
la dk: lqr gjifr nkSA dktfj iq=A feJ HkksykukFk lqrkS eèkqdj
J ! ,% ! 31% = [
gfjukFkkS ifupksHk la thou nkSA feJ eèkqdj lqrk cqèkoky la
; ;
rqykÑ".k lqr [kxifr nkSA jr~ukorh iq= feJ ÑikukFk lqrkS
! ! KL ,% !
guqekunÙk] g"kZnÙkks% ofy;kl la fgjk nkS feJ thoukFk lqrkS
; Iz ? ,% !& 31
txUukFk nsoukFkkS tky; la gjnÙk nkS feJ efgukFk lqrk Hkokuh
I [ *, b*s
6 ! ,
fxjèkkjh fo".kqnÙkk% dVkbZ la dqukbZ nkSA feJ fxjèkkjh lqr
[ q[ !* ,
:nzukFk% lksbfu la ykUgw nkS feJ Ñ".kifr HkS;kjke cqf)ukFk
[ L !! z;* WO A O
lratho Vdoky la iz;kx lqr os.khjke nkSA ân;k iq=A feJ
,% !! J] [ 2^ c7 ,
HkS;kjke lqrkS cyHknz Q.kh iz0 QdhjkS cM+xke nfjgjk la ckcw lqr
Iz ; [
! M W w
lHkkifr nkS [k.Moky la usgky nq% nkSA feJ cyHknz lqrk
.G! ,% o* 31% ! L]
vkRekjke eulk jke èkeZifr;% efg"kh cqèkoky la fo'oaHkj lqr
vG w0 vY *!! 7 L , ckcw nkSA ofy;kl la ikBd pkUn nq% nkSA feJ eulkjke lqrk
?N ; ,% L] g÷!
F * ,dukFk gseukFk ccqjS;k rstukFkk% dVek oHkfu;ke la mekifr

6 b ; $L! 7 lqr lHkkifr nkSA
,% ; ,%
C :T * !
[ > [ ;
¬ [ W L
9 L ,%

6 T 5!* w0, [, feJ èkeZifr lqrk uUnyky eksgjnÙk iz0] cVs'kukFk] b'kjnÙkk
^!* !? ! !/ xW ,% [ j[kokjh gfjve la NksVdfu nkSA cVs'kukFk lqrkS [kq'khyky j?kqojkS
? ; !R ; Y KL C = ,% efglku ifupksHk la ikBd Hkksyk nkSA dule ek.Mj la nqxkZnÙk
N! ; *
* 6 ; ,% ? ;
* T nq% nkSA [kq'khyky lqr fuR;kuUn% eksguiqj oklh eèkqdjiêks
5 3! ;
!Ãs *!! , T nfjgjk la yyhr nkS fuR;kuUn lqrkS jkèkkdkUr] xksihdkUrks ,dek
!0, P0s ! 3! *!! H* ,% jktuiqjk nfjgjk la Nsnh nkSA vijk fuR;kuUn lqrk j'kk<+~
/! T !ढ़{ JU ! :pkSfy ,dgjk la oa'kefu lqr eksgu nkSA vijk fuR;kuUn lqrk
5 ,% /! T À T, 0,
';kekuUn] dkyhdkUr] lhrkdkUr] Ñ".keksgu] jkepUnzk%
0, Iz5 , !:\] b Y !
efg"khoklh rjkSuh djegk la dqatfcgkjh lqr Hkqous'oj nkSA
';kekuUn lqrkS dkS'ky fd'kksj] uUn fd'kksjks dVfj;k ohjiqj
A ! » F$! ,% À T D
ifupksHk la 'kkfyxzke nkSA dkS'ky fd'kksj lqrkS fo'kky uxokM+
!, T ) W! !3! KL 4
?kkslksr la odhy czteksgu lqr B0 izk.keksgu nkSA dkyhdkUr
,% D ! Q2
lqrk voèkfd'kksj] Hkjr fd'kksj] mToy fd'kksj] pUnu fd'kksjk%
5 C0 wG5 ,% 0
fpduhoklh txnh'k nkSA feJ lhrkdkUr lqr Jh foeydkUrk
/ !, L! !, 9* !, :T !
eaxjkSuh la lq[klsuk lqYguh ujmu la nqxkZukFk nkS lqrk'p js.kq
: * ,% 0 0
ofy;k cM+xkao cyHknz lqr 'kEHkqukFk feJ iRuhA Ñ".keksgu lqrkS
Y ? !9 ; 6 [ , m -
*
cztfd'kksj ikM+k yksguk ldjk<+h la txnh'k nkSA feJ jkepUnz
L] ; [ &% Iz5 lqrkS jktfd'kksj ofy;koklh osnkuUn feJ nkSjkA
! ड़{ r ! * ,%
!:\] ! ! .* T
,!%

! ; u ^? frjgqr ns'ks dksby[k xaxkifr feJ% feJ xaxkifr lqrk
G 7 W L * ,% x.kifr fouk;d èkuifr ikxwdk% Vdoky la HkonÙk nkSA vijk
/! L 7 v 7 fg F ,% xaxkifr lqrkS Hkkuw Qkxwdksa [kkSvky la dksus nkSA feJ fouk;d
S!! !? 7 3!? 7 ? lqrk eqjkjh gj[kw iqj[kw dk% lry[kk la fo'kks nkSA gj[kw lqrk
,% !? 7 ! , *% + ikSjkenso] dkenso txnh'kkA ik¡ jkensok lqrks ik¡ jkenso lqrk ik¡
! # + ! + Iz + p X Ñ".k ik¡ ds'ko y{euk% [kkSvky la tkuw lqr os.kh nkSA vijk ik¡
fg 7 .G ,% /! + ! + jkenso lqrkS ik¡ jfrnso ik¡ f'konsoks [kkSvky la ohj lqr lqnh nkSA
! + ù fg ! * ,% + ik¡ jfrnso lqr ik¡ ekèko% dqtkSyh la HkoukFk nkSA ik¡ ekèko lqrk
! + AB L [ ,% +
ckNk egks xksfoan ik¡ vukbZ ik¡ y{ehnso jkek% cqèkoky la lqèkkèkj
~ P * + / O + X ! ;
lqr jkeèkj nkS lksnjiqj la Jhifr nq% nkSA vijk ekèko lqrk gfj
; ,%
j?kq mekuUn n;ky ?ku?kksjk% efg"kh cqèkoky la ikBd ckcw nkS
! !! , 2*!3! *
ckNk lqrkS izkUukFk] Ñ".kkuUnks] djegk la jke lqr eèkq nkSA
/! ! !R ; 9 T * R Q! b
(
! . 4 , ~ wq[, Iz Ts,
! ! ; ,%
! u j?! : Iz T uf'kjk ns'ks iks[kfj;k pyofy feJ% feJ Ñ".kkuUn lqrkS
!Iz jr ! !& ! ,% gfjÑ".k iksxyks djegk la jr~uifr lqr gjifr nkSA feJ iksxy
j £s0 : ? N! ! lqrkS T;ks0 pyofy [kxifr flagksfy ek.Mj la ;'kksèkj lqr
g T , ! ; ,% :
!G * vkuUn nkS djegk la ukjk;.k nq% nkSA feJ pyofy lqrkS
xW d7 D *!! R 7 E! , NksVfduek cPpw dkS nfjgjk la Fks?kw lqr euksèkj nkS csymap la
89: L ; ,% /! : 5 ,
[ * HkoukFk nq% nkSA vijk pyofy lqrk eksgu] dUgkbZ] cPpw dk
cO, d7 !9 * 6 ? ,% /! ujmu la lqn'kZu lqr lq[kuh nkSA vijk pyofy lqrkS izsefufèk
: w0 * % xW HkS;k iz0 n;kfufèkA feJ NksVfduek lqrk fxjèkkjh] cztfcgkjh]
!!, !, ±d' w0 !! A !, yqPps iz0 jk'kdkjhdk dqatfcgkjh] voèkfcgkjhdk% lqYguh ujmu la
bZ'ojnÙk nkSA vuyiqj djegk la ckyg nq% nkSA ywPps iz0
! ! !9 O$!* ,% / 3!
! ; ,% 7d' w0 !! P
*
jk'kdkjh lqrk xksiky ykyth nq[kekspuk% [kM+hd [kkSvky la
yksVu lqr xksihukFk nkS rjkSuh djegk la nsoukFk nq% nkSA vijk
;
*?5: ? fg rW P [
jk'kdkjh lqrk eèkqlwnu iz0 ?kksrkbZ jr~uyky iz0 enkjh >iV
, Y ! ; ,% /! !!
[ *
ykyk% ikj[k.M csgjk<+h la epy lqr nsoukFk nkSA
; 7* w0 Q O !& w0 % " 0 &
!?N 8! : [ ,%
3!
6 u ? 9à\] èkeZiqj ns'ks lq[klsuk misUnz feJ% feJ ykyth lqr misUnz%
9à\] ? N! ! 2 , lq[klsuk oklh e.Mkjhle la >kSjh lqr lksukyky nkS oygk
;
5 * ,% 9à\] ofy;kl la eksrhyky nq% nkSA feJ misUnz lqr vuUr%
/ 0 ^? ! ; SAT 11) dksby[koklh ifj;kEc cqèkoky la eqdqUn lqr 'kf'kukFk iz0 cwpu
w0 7: ,% nkSA
;
*?5: X0 ¶@ !W >! feJ nq[kekspu lqrkS y{ehdkUr oS|ukFkkS ijgV cgsjk<+h la
!! C0 Ù: ,% /! ;
*?5: lalkjèkj lqr B0 Qkspu nkSA vijk nq[kekspu lqr lw;Zef.k ldqjh
7G
6 A! 89: *[ 6 *
; ,% /! *?5:
; csymap inkFkZ nq% nkSA vijk nq[kekspu lqr deykdkUr%
0 7g A 2 v7 tewvkoklh dqleky la lksuQwy lqr pkS0 rksrkef.k nkS uxokM+
U0 # G , Q2 C0 5 %&( ?kkslksr la B0 txref.k nq% nkSA
,%

3! u 7g 0 w0 lqyrkuiqj ns'ks tewvk% deykdkUr iz0 dey lqrk
15, S! !G ! M [ f'koukjk;.k] eqjyh ukjk;.k ujlke ofy;kl la flf)ukFk lqr
.$! , Y /76 ;
* ,% /! thos'oj nkS eaxjkSuh ikyh la vtwZu nq% nkSA vijk deykdkUr
0 !G, ] !G, - 5, lqrk t;ukjk;.k] cnzhukjk;.k] Hkwiukjk;.k] izHkqukjk;.k] dq'ks'ojk%
w» !G, Au$! | b L^ dk>hoklh efg"kh idfy;k la Hkkbyky lqr NksVdfu nkSA
xW ,% !G !* A t;ukjk;.k lqrk cjnkgk dqleky la 'kksfHkr nkSA cnzhukjk;.k
L ,% ] !G !* A =- lqrk cjnkgk dqleky la Hkksjsyky lqr nsokuUn nkS us;ke dqtkSyh
T , F AB WO ;
* ,%
la tVkbZ nq% nkSA yksVuorh iq=A Hkqiukjk;.k lqrk fo|kuUn]
rW 31% » !G @ T, I T
ÑikuUn vfHk;ark lqnh"V jktsUnz vfHk;ark ;ksxsUnz vfHk;ark
/L * !Ï\] /L <º\] /L
fotsUnz] lat;] fou;k% vlqjk cM+xke nfjgjk la xqnj lqr egknso
nkS egyokM+h rsrfjgkj lksnjiqj la frydukFk nq% nkSA {ksek iq=
Ï\], . , / *!! "*!
v:.kk nHkM+k jtkSjk ek.Mj la nsoukjk;.k lqr jkeeksgu iRuhA
, !! 2*!3! ;
[ *
fo|kuan lqrk vfHk;ark izHkkr flefj;k ifj;ke cqèkoky la
,% 31 /JG *Lड़{ !B! N! !G
oS;kdj.k 'kqdnso lqr xkSjhdkUr nkSA iqjSuhoklh lgqM+h ifjljk la
!5 &% @ * /L wL
equh nq% nkSA lqeu iq= lqrsp ehuw jkeuxj oklh ';kecksèk lqr
! ! ; ¶!G Z !0
lat; iRuhA ÑikuUn lqrkS lqHkk"k] foHkk"kkS <axjh oklh eèkqdjiêks
,% 3¬ ; ! ! ; ,%
S * 31
nfjgjk la eqdqUn lqr nqxkZuUn nkSA ldqjh xaxkSyh la iùkuUn nq%
: 7 ! ! À &%
nkSA jktdqekjh lqrkp twyhA bathfu;j lqnh"V lqrk
I T Lb, L ¤ ! ;
!Ãs *!! QwyokM+hoklh uS;ke dqtkSyh la ijekuUn pkSèkjh nkS dapu lqrkp
SAT ; 6 T ,%
* A! ;
ù{ T * 'kkfUr Js;kA vfHk;ark fotsUnz iz0 fot; lqr vk;q"k frjgqr ns'ks
,% !A! : 7%
^ ! * eqjyh pUnok j?kquUnu feJ nkSA 'osrk bathfu;j ;ksxsUnz lqrk
Ä AB ! T U! , ijkekuUniqj oklh lR;nso nkSA lat; lqr ;eqvk nqèks'oj pkSèkjh
: : 0 +% /L Ï\] w0 nkSA fou; lqrk [kxhng ldqjh csymap la oklqdhukFk nkSA
gb ! ; u S! :T !R ; T ,% fouhrk lqrkpA izHkqukjk;.k lqr jfoUnz% QwyokM+h oklh us;ke
$'
^ ! <º\] ! T3! dqtkSyh la f=os.kh pkSèkjh nkSA l`tu dyk lqrk'p r:.k] rkjk]
,% ;
Sg *Æ$! U! ,% fizrkA vkn~;k jkeuxj oklh jkecksèk lqr v'kksd iRuhA vijk
% A! 89: [ ,% :% vfB;kckM+h cspu lqr jktkuUn iRuh vijk iksfB;k lw;kZuUn lqr
w» !G ! \] v7 F AB dk'khukFk iRuhA jfoUnz lqr jkgqy ¼lqIrhr vuqjkx½ vksM+jkgk gfj
1.G U! ,% _ m JG, , nkSA lfork lqrkp eqUuwA
w % g@ ! ! ! /
&% /! /C 8: ! T & /!
jC 7 6 T [ &% ! \]
( ( /!) $! ! ,% :
Sq7%
! ; u ? L!G !3! u frjgqr ns'ks lry[kk fgHkj.k feJ la èkjeiqj ns'ks olUriqj
03!: + + ! ! T, Ts % ik¡ ekèko lqr ik¡ gfj lqrkS jekuUn] f'kokuUnks ldjk<+h la
* ,% /! ! L T txnh'k nkSA vijk feJ gfj lqr HkokuUn lqrkS lksuk dkSLdh
2 D° *Ø r ! ! nÙkkS yksguk ldjk<+h la jekifr lqr j?kqifr nkSA lksuk lqr
;
!R ,% 2 ! *!! )G fgjkyky% nfjgjk la jksfg.kh lqr JhnÙk nkS iokSyh la pUnzifr nq%
* , :\] *; ,% ! q7 nkSA fgjkyky lqrkS eUuw fgHkj.kks eyafx;k dqtkSyh la cN: lqr
L!# AB ~J Iz* , >! Ñ".knÙk nkS cgsjk<+h la B0 rstu nq% nkSA
. 40 * ; ,%
3! u |W7 !W /! ;g = T lqyrkuiqj ns'ks >iVw feJ jgVehuk vij dksYgqvk
L!G |W7 Y L * HkksxkuUn feJ% feJ fgHkj.k lqr >iVwd% eaxjkSuh ikyh la
T A! ,% |W = T HkonÙk lqr uUn dqekj nkSA feJ >iV yky lqr HkksxkuUn
N! 7 7 ,% ²! 2*!3! dule ek.Mj la oa'kh lqr uwuwyky nkSA [kksfj lksnjiqj la

#v ;
* ,% = T ! T, ! T rksQkyky nq% nkSA HkksxkuUn lqrk fxfjtkuUn] jekuUn erkmu
% . . G , **! KL nfjgjk la jaxyky lqr yhyef.k nkS nnjh ifupksHk la izseukFk nq%
[ * ; ,% /! L!G v! ! nkSA vijk feJ fgHkj.k lqr Qdhj% e>kSjk djegk la iùikf.k
. ùG ! ,% lqr jaxyky nkSA
3! u ·¤;g: v! SAT ; 7*E lqyrkuiqj ns'ks Ms<qvk % feJ Qdhj lqr eqdqUn eèkqlwnuks
!?N >! J [ , !B! N! T ikj[k.M cgsjk<+h la :iukFk nkS jtkSjk ek.Mj la ufUnifr nq%
; ,%
* nkSA
;
. u : |W7 ;
!R /Ts gosyh ns'ks eèkqyrk % feJ >iVw lqr j?kqd% vUnksyh tky; la
! ,% jke lqr cuekyh nkSA
;
u !: 0 D° * NS, ns'ks eèkqdjpd JhdkUr feJ% feJ dkSLdh nÙk lqrkS
! [ 7G
6 ! [ %R %R ikj'kukFk lw;Zef.k% feJ ikj'kukFk lqr ?ks?ku% feJ ?ks?ku lqr
KL ! ! ,% 0 Jhdkar% ifupksHk la jaxyky lqr jkeyky nkSA JhdkUr lqrk
Iz, !Iz L] 89: Y t;Ñ".k] gfjÑ".k cyHknzk% dkdks csymap rjkSuhoklh xksiky lqr
P U! ,% pkSèkjh efgiky nkSA
!3! u 03!: /! L!G ! L èkjeiqj ns'ks olUriqj % vijk fgHkj.k lqr jkecYyHk%
03! [ * , ! . olUriqjoklh idfy;k la lukFk lqr guqekunÙk nkS ldjk<+h la
~ *; ,% ! 31 ! L ! T w0 Nhru nq% nkSA lalkjorh iq= jkecYyHk lqrk ijekuUn iz0 Hkwy
L7 @ [, ^\] T, [ ¶ S [ ड़ fo|kukFk] bUnzkuUn] 'kfDrukFk oS;k eqfDrukFkk% vksM+k ,dgjk la
! 7 , ! 2*!3! p*! [ uuw lqrk HkS;k nkS lfjlo lksnjiqj la dsnkjukFk nq% nkSA ijekuUn
; ,% ! T w0 L7 9à ] :; :;
* :\]0 iz0 Hkwy lqrk misanz pqupqu pUnzdkUrk% nqèksykoklh xkmy djegk
;
*Æ 9 ! P? 7 2 7 , :! la xks[kwy lqr lksuw nkS pdjkeh oklh nq% nkSA lqrkp jkts'ojh]
(
%& ,% : !Ï$!, -$!, :; :; rkjs'ojh] pqupqu lqrkS thosUnz% gfjve la eqjyhèkj nkSA fo|kukFk
.\] !/ S!! ,% @ [ >$!,
lqrkS ekgs'oj] x.ks'kkS eksfr;koklh la lqr nkSA ekgs'oj lqrkS ,e-
hÈ 5 ,% >$! . .
,llh- t;izdk'k] ,e-,llh- fot; izdk'kkS ouxkao lrkSfy
lry[kk la NDdu nkSA ,e-,llh- cSad vfèkdkjh lnkpkjh]
w, . . wÈ ?
uSf"Bd t;izdk'k lqrk eaxjkSuh ikyh la nkeksnj lqr fuf'kdkar
~ç ,% . . ³
/! *:!, ÄÅ
nkSA jk;iqj ujlke ofy;kl la >haxqj lqr vuwi nq% nkSA
w Y *5*!
eèkqdjpd jS;ke lksnjiqj la JhdkUr nkSA
,% !3! ! | "! / 7 *
; ,%
;
!: ¬ 2*!3! 0 ,%
!3! u > !: : 7 [ èkjeiqj ns'ks gseuxj % feJ pyofy lqr ckcwukFk lqrkS
7 Q2 9 ! ,% 7 ckcwyky% ?kkslksr la mekifr lqr efgèkj nkSA ckcwyky lqrkS Hkwêh
L7Ã S!! !/ *; c , *!! eqjkjh gfjve la nqYyg lqr ykUgk nkS nfjgjk la fo".kqnÙk nq%
z;* ;
* ,% S!! A! > ! nkSA eqjkjh lqrkS f'kodqekj% gseuxj oklh ifupksHk la [kM+xef.k
KL ?G [ ,% ?N lqr f'kykukFk nkSA [k.Moyk la vfe;ka lqr Qsdw nq% nkSA
/ Ö7 ;
* ,% A! / f'kodqekj lqr v'kksd% lq[klsuk oklh dule ek.Mj la
? N! * !G ,% nhiukjk;.k nkSA vijk f'kodqekj lqrk cSad vfèkdkjh ch-,llh-
A! ³
/! . . % , E*, fnyhi] fouksn] dqeksn] iznhik% fljfl;k oklh lry[kk la Qrqjh
A5*, w* ! ? v!
lqr nsodh uUnu nkSA
T ,%

vFk c?kokl lfjlo xzkekjEHk%

+ q[ GIz, Izs !9 ! T ik¡ txUukFk lqrkS ef.kÑ".k] t;Ñ".kks ujmu la jekuUn lqr
9 T , ;g fg ; ,% GIz
:0G * mekuUn nkS egqvk [kkSvky la fpUrkef.k nq% nkSA ef.kÑ".k lqrk
\]3! N;g + g T + : T efgUnziqj i.Mqvk la ik¡ vkuUn lqr ik¡ iath iapkuUn NksVh nkS
xW , !W >! . ॰॰॰ L? ,% / ijgV cgsjk<+h la eñeñmñ fHkf[k nkSA vfEcdk lqrk'p 'kf'keq[kh
m S? g !/ R * & + vkfgy gfjve la ?kuh lqr xaxknÙk iRuh ik¡ t;Ñ".k iz0 NksVh
Iz w0 xW / _ [, M ; ³ / lqrkS ve`rukFk] cqf)ukFkkS cSxuh vy; la cuSyh oklh pkS0
Ä U0 $'$! U0 T , /! fo'os'oj lqr pkS0 nsokuUn nkS vejkorh nfjgjk la jekdkUr nq%
*!! ; ,% /! + Iz +
!0 * nkSA vijk ik¡ t;Ñ".k lqrk ik¡ ,dukFk] dYiukFk] ik¡
), ¦ [, + p Iz \]3! N;g + dsoyÑ".kk% efgUnziqj i.Mqvk la ik¡ nsokuUn iz0 NksVh nkS ijgV
T w0 xW , !W >! . 40 - %& ( cgsjk<+h la B0 fHkf[k nq% nkSA jEHkkorh iq=A vijk ik¡ t;Ñ".k
,% ! 31% /! + Iz lqrk èku xu Hkqous'k] egs'k] cVs'kk% jgqvk oklh ujmu la ukjk;.k
» F, >, ! ;g !9 !G lqr fg: nkS tftoky la i'kqifr nq% nkSA vijk t;Ñ".k lqr
J , Z ; ,% /! Iz
* dqykuUn% djegk la jekifr lqr y{ehèkj nkSA
A T ! ! X! ,%
. u Ä: ; [
M 1 [ /!! gosyh ns'ks cuSyh % cqf)ukFk lqr fe=ukFk% vjfj;k oklh jrkSyh
! *!! GG !($! ,% b nfjgjk la fi.kkdikf.k lqr jkes'oj nkSA efg"kh cqèkoky la ikBd
; ;
C ?º * ,% 1 [ L7? [kxs'k nq% nkSA fe=ukFk lqr Hkw[khd% [kM+hd [kkSvky la yksVu
fg rW !G* ,% L7? lqr ukjk;.knÙk nkSA Hkw[kh lqrk [kkSvky la xjhc lqr oS;kñ
fg ! ¶॰ J [ ,% + P * :iukFk nkSA ik¡ xksfoan lqrkS bUnzkuUn iz0 Hkk;yky] cqèkkuUn iz0
; T w0 S
^\] T w0 -, D ! *!! equlhdkS jrkSyh nfjgjk la oa'khèkj lqr gsek nkSA djegk la
! > ,% ! ; ,%
* * xaxknÙk nq% nkSA iq= lqrkp vkn~;k doS ujmu la fHkf[k;k lqr
31 : g@ ¶ !9 L? ! [ & èkhjukFk iRuh , lqrk oS;k cPpk iz0] N=ukFk] egs'k] jktcYyHk]
¶ d w0, ~1 [, >, ! L, h x.ks'k vk;qosZn ukM+h fo'ks"kK viwNk% lqrsp vkn~;k eaxjkSuh ikyh
g. 6* 7
ubâ /~ : g@ Y la pUuk lqr ooquUnu iRuh lqrkp cwpuh nk; Jhuxj oklh
:q ; T & : 7: * ! ? " [kkaxqM+ lfjlo la eqdqUn lr deyukFk iRuhA uhg&1 ik¡
! SAT [ &% -1 + ^\] T bUnzkuUn lqrk eueksgu] czteksgu] ;nquUnuk lrkSfy lry[kk la
5 , 5 , * ; T ? ooqtu lqr ?kqVj nkSA [kksfj lksnjiqj la dUgS;k nq% nkSA vijk
; ;
RW! ,% ²! 2*!3! ;
cª * eueksgu lqr oklqnso% lq[klsuk oklh Hk.Mkfjle la okthr nkSA
,% /! 5 ? ik¡ eueksgu lqrkS vfu:)] :nzdkUr iz0 egk:nzks iqM+sUnkgk oklh
LN! ,% + 5 / JM, ldqjh ikyh la oS;kdj.k JhnÙk lqr oS;kdj.k eueksgu nkS Nkew
J]0 w0 J]s 3ड़{'T A! ldjk<+h la jekifr nq% nkSA vUuiw.kkZ lqrkp dkSf'kY;k vfgY;k
¶!G * ¶!G 5 , ~ 7 ! . mek vfEcdkdkA vkn~;k 'kkyeiqjoklh cM+xke nfjgjk la egaFk
! ;
* ,% /q 7G 6 : DÇ /Ç 9 lqr fo'oukFk iRuh uh0 vijk jk;iqjk jtkSjk ek.Mj la
/% g@ 3! *!! [ okthryky lqr pUnz'ks[kj iRuh , lqrkS ujflag fuR;kuUnks lqrkp
$ [ & 0 /! !3! !B! N!
HkxorhA vijk mek jktuiqjk nfjgjk la lq[klsukoklh mekdkUr
:\]u?! & ! Ts : lqr vtwZu iRuhA vijk vfEcdk isdikM+ oklh lrkSfy lry[kk
L % /! 9 ! 3! *!! ? la jfrukFk lqr lgnso iRuhA :nzdkUr iz0 egk:nz lqrkS 'kaHkqukFk
90 /76 &% /! / à lnkf'koks lgcku Hk.Mkfjle la cPphyky lqr mekdkUr nkS
? ! [ &% J]0 w0
tksrSyh lUngiqj fnèkks la j?kqukFk nq% nkSA vfHkjkek iq= lqrkp
J] » [ *ù LN! d lqthrk olUriqj oklh xaxksjk cqèkoky la eèkqdj ikS= f'ko'kadj
90 , ® T3! *¸ !R ; [ *
;
lqr v:.k iRuhA vijk lphrk jk;Jh jkeiqj ujoky la nsoukFk
,% /L! 31 : 03! P!
lqr y{e.k iRuhA 'kaHkqukFk lqrkS dkfrZdukFk iz0 f=ykspu]
; ;
! 1 ! /JG &% /!
ds'koukFkkS cgksjk csylke cqèkoky la t;nso lqr dkenso nkSA
: ! !3! ! [ XG &%
gseuxjoklh jrkSyh nfjgjk la uUnyky nq% nkSA latqyk iq=A

» [
6 [ w0 1r: , p ! lnkf'ko lqr cVs'kukFk% p.kdkoklh eqtjktiqj [kkSvky la
8 ; ,% > ! nsopUnz% lqr fxjkuUn nkS cgksjk csylke cqèkoky la fo'oEHkj nq%
! *!! T *; ,% ; 31% * nkSA
[ :G S!3! fg :\]
! T , ! 8 ; $! * ;
,%
!3! u !!: ; T
w0 S ; 7* èkjeiqj ns'ks ifjgkjh % cqèkkuUn iz0 equlh lqr eèkqlwnu%
!! b ; G P T , ढ़ ifjgkjh efg"kh cqèkoky la deyikf.k lqr xksfoUn nkS cf<+;ke
; ,% * 31 m
< * iokSyh la HkS;ks nq% nkSA ckcknk; iq= lqrk'p tkudh HkxorhdsaA
L p % g@ !W 8! !! < vkn~;k ijgV csgjk<+h la lalkjèkj lqr HkS;ks iRuh , lqr cnjhd%
& *! /! 2*!3! vijk yxekoklh lq[ksr lksnjiqj la ;nqukFk lqr ekdZ.Ms; iRuhA
* ; [ 6 N' &% /! S / 7 vijk equlh lqr vuwiyky% ohjouoklh uxokM+ ?kkslksr la yyhr
Q2
,% /! S nkSA vijk equlh lqr iquhr yky% jgVehuk oklh jrkSyh nfjgjk
3 !W ! *!! 7! la ckcwjke lqr >ksVu nkS djegk la >M+yk nq% nkSA vijk equlh
VW , ! | *; ,% /! S lqr HkksxkuUn èk:vkjh oklh e>kSjk djegk la os.khnÙk lqr yky
= T Jg! ! ! .G* nkSA vijk equlh lqr eujD[ku% csykghoklh vUgM+k dVkbZ la
,% /! S !, 8 /cड़ 06 gsedj lqr equh nkSA vijk equlh lqr udNsnh vpfEHkrks egs'kiqj
>! S ,% /! S H* jktuiqj nfjgjk la }kfjdkukFk lqr ccwvk nkSA
/:# >3! ! 3! *!! ! [ 7g
,%
+ p Iz J] T, + @ Ts 03! ik¡ dsoyÑ".k lqrkS :nzkuUn] ik¡ fo|kuUnks olUriqjoklh dVkSuk
á N! (R * J]! ,% /! p Iz ek.Mj la es?kukn lqr :nzèkj nkSA vijk dsoyÑ".k lqrks èkjkuUn
# ! T + Ts ! fg [ ik¡ f'kokuUnks flejokM+ [kkSvky la cztukFk lqr fnukukFk nkS xkSj
* [ , ! 2*!3! T ;
* ,% + lksnjiqj la fuR;kuUn nq% nkSA ik¡ f'kokuUn lqrk cujpwgk oklh
T !:7 * >! :;O nhi cgsjk<+h la xaxk lqr pqYgkbZ nkSA vijk ik¡ f'kokuUn lqrkS ik¡
,% /! + T + ! T 8 ijekuUn% csykghoklh efg"kh ikyh la pUnznso lqr yyhr nkSA
b :\] ,% ! T ijekuUn lqr fxfjtkuUn% ekykiqjoklh Mhg nfjgjk la TokyknÙk
! T 3! *!! ** lqr eqjyhèkj nkSA xaxksjk cqèkoky la ijes'ojh nÙk nq% nkSA
S!! ,% P! ; !($! * * ; ,%
xq.korh lqrkp xqats'ojh] fl)s'ojhdsa vkn~;k flgqyhoklh ukU;iqj
"G : "Ï$!, M'$!p g@ ; Á3!
foLQh la nq[kj.k lqr rkaf=d jketh iz0 jekdkUr iRuh , lqrkS
¾ ;
*?!G 1 ! w0 !0 &
n'kZu'kkL= izks0 fo'os'oj] uUnh'oj] x.ks'ojk% lqrkp fgjknk;
* 6 «1 ws0 $'$!, T$!, h$! :
jkaVhoklh efg"kh ikyh la eueksgu ikS= gfjdkUr lqr rkjkdkUr
!* ! W b 5 1 !0
iRuhA ijekuUn >k pkfj ¼4½ fookgA ik¡ fxfjtkuUn ,e, lqrk
!0 &% ! T | :! (4) 3
ukxuUnu iz0 oklqdhuUnu ckSvk lkgsc ,e-,- j?kquUnu]
! T T w0 T g >
izHkquUnuk% flagokM+oklh f'kok gfjve la ujflag lqr jkèkkdkUr
.. !R ; T , w» T 1 .
! !0 , ! 2*!3! ;
nkS xkSj lksnjiqj la dèkqok oklh nqxkZnÙk lqr f'kouUnu nq% nkSA
; *
* 6
* ; ,% T *? ;
T
oklqdh uUnu lqrkS fny[kq'k enuiqj la lqr nkS la nq% nkSA xksM+
* 3! , *; ,% P > ckSok lkgsc vfookfgrA ,e-,- j?kquUnu lqrk jfo fo".kqiqj oklh
3 .. !R ; T ! z;3! Jheku~ rhFkkZuUn lqr dkes'oj nkSA ,e, v/;kid izHkquUnu lqrkS
[ 6 T ($! ,% / w» T fo".kqiqj dkes'oj L;So nkSA
z;3! ($! êª ,%

( ) fiy[kk ek.Mj txsyh ¼;KiYyh½
, , fHk[kkjh lqrk ?kukuUn] n;kjke] ân;jke fuèkdk% yxek tky;
◌ॅ ! lW HkokuUn ikS= pkUn lqr gfjxksfoUn nkS czãiqj ek.Mj lW
◌ॅ "# $ 0% &' ( ) dUgkbZ lqr vfu nkS0A egs'ojh iq=k% ly[kfu ipgh lksnjiqj
* (◌ॅ + , )-% . /0 lW y{ku lqr uuw iRuhA ?kukuUn lqrkS Ncu cpukS% ifj;kEc
01 )2 3
0 (◌ॅ 4# 56 cqèkoky lW mekbZ ikS= txUukFk lqr HkokuUn nkS [kkSvky lW
78 (◌ॅ 3
9 , 0 % :' j?kqnso nw nkS0A ukxs'ojh iq=k%A vijk ?kukuUn lqrkS
% $) . 6 9 ; 4 tkudhukFk nsoukFkkS mnuiqj tftoky lW cqf)ukFk lqr f'ko
3 6
◌ॅ 0< = (◌ॅ nkS fotuiqj nfjgjk lW uuw nkS0A jkts'ojh iq=k%A r= ik.kfu
0 % >' % )? @ 03 ◌ॅ
efg"kh cqèkoky lW ikBd [kxs'k lqr ikBd fo".kqnÙk iRuhA
)A :=
)A B3C )-% /0
Ncu lqrk rkj.khnÙk dykukFk] eFkqjkukFk] efrukFkk rsrfjgkj

?C 6, , 6 D *
lksnjiqj lW xaxk ikS= cN: lqr fpydk nkS nfjgjk lW egknso
◌ॅ E 0/F (◌ॅ 9
nkS0A dqUnuh iq=k%A lqrsp gfjok.kh uksukdsaA vkn~;k xkSj
0 % G % D ? H IE % 8J
lksnjiqj lW tqM+kmu lqr czãnÙk iRuhA vijk ifj;ke cqèkoky
K * (◌ॅ 4 C )-% $)
lW fpydk lqr :iukFk iRuh lqrsp eksgorh jadorhdsa vkn~;k
◌ॅ F) 6 )- D L
E IE 8J E (◌ॅ M N ?
xaxksyh lW jke ';keyky lqr HkSjo ukjk;.k iz0 Nk;k iRuhA
O0 / )-% $) (0 78 (◌ॅ $ P 6
vijk flejckM+ [kkSvky lW ve`rukFk lqr [kUrj iRuh , lqr
Q )- R 3
I( 6% 6 ) 0
dsljhukFkA dykukFk lqrk ifj;ke cqèkoky lW 'kaHkqukFk nkSA
3
◌ॅ = ES 6 % 6 6 E= $ (◌ॅ T eFkqjkukFk lqr oa'kefu gfjve lW feJ uudw nkS [kkSvky lW
, 78 (◌ॅ 00 , 0% U' V ckcw nkS0A fgjs'ojh iq= lqrk'p n;korhA oa'kefu lqrk
% E= * (◌ॅ ,=F % $) lksnjiqj lW [kw'k: nkSA vijk oa'kefu lqrkS eafpr jekdkUrks
E= . E QW "W R (◌ॅ N dUgksyh ,dgjk lW HkS;k ikS= fizfrukFk lqr nqyZHk ukjk;.k nkS
O 6 3
X ? * (◌ॅ Y= efg;k lksnjiqj lW Hkos'k lqr fgjQwy nq% nkSA ifj;kEc cqèkoky
3 % )2 0
Z, 3 (◌ॅ O 6 [3 lW fizfrukFk dLrqr% txorh ¼;X;orh½ iq= lqrk'pA vijks
(\ ) V% $)] 6 3 6 . eFkqjkukFk lqrkS ij'kefu :nzef.k iz0 :ch dkS xaxksyh lW
)= F^? O0 F0 _ E (◌ॅ `G eqdqUn lqr eksftenkj nkSA
L %
)= 4aL , L , L )2 ij'kefu lqrk mxzeksgu] eueksgu] txeksguk% ifj;kEc cqèkoky

◌ॅ O 6, 6 78 (◌ॅ L lW fizfrukFk] tkudhukFk nkS [kkSvky lW eksn nkS0A n;korh
0% % /0 D * (◌ॅ iq=kA Ncu lqrk rsrfjgkj lksnjiqj lW cN: lqr fpyd nkSA
0/F %
E= V $ ,) , b , , cX IE oa'kefu iq= lqrk'p vuwiorh] izseorh] iaporh] èkS;Zorhdsa
8J $ ,) de ! (◌ॅ E= C )- vkn~;k vuwiorh csgV [k.Moky lW oa'kefu lqr HkhenÙk iRuh
R . fB , g^LH% $) 9h8 ! (◌ॅ , lqrkS Ñ".kefu] pUnzeksguksA vijk ns'kqvky [k.Moyk lW HkS;k
N iJ 6 )- R 3 X 6, , lqr cS|ukFk iRuh , lqrk nqxkZukFk] n;kukFk] }kfjdkukFkk%
j 6 $) ) E R ! (◌ॅ fB vijk iaporh ,dek [k.Moky lW Ñ".kefu lqr j?kquUnu
3 )-% 0% $) cX () ! (◌ॅ iRuhA uh0A vijk èkS;Zorh ljij [k.Moyk lW enueksgu lqr
L GE L )- R L DE ^ dqateksgu iRuh , lqrk eueksgu thrsanz eksgu] jfoUnz eksguk%
L , g^ L V = F) 8J lqrk'p 'kjnokyk fu:iek vkn~;k nsogkj lW pkS0 es?kukFk lqr
9 (◌ॅ k0 l 6 k0 6 )-%
pkS0 fe=ukFk iRuhA eafpr lqrk csgV [k.Moyk lW xjtw lqr
de ! (◌ॅ , L % $)
eueksgu nkSA vijk eafpr lqrk xkSjhdkUr] lhrkdkUr]
E KQ, ( Q, Q m *
jekdkUr jS;ke lksnjiqj lW jadukFk lqr pUnzef.k iz0 ccqvk nkS
◌ॅ E 6 g^? O0 008 3 )n ) o (◌ॅ
in~eiqj ifupksHk lW inkFkZ nkSA :nzek;k iq= lqrk'p jkts'ojh]
)6 X % F^ V >', l'IE 8J
jkes'ojhdsa vkn~;k dqM+qe nsogkj lW es?kukFk lqr egsanz ukFk
Gड़p3 9 (◌ॅ l 6 &E^ 6 )-% $)

q 9 (◌ॅ k0 l 6 ( E&' 6 )-% iRuhA vijk r=So nsogkj lW pkS0 es?kukFk lqr flags'oj ukFk
iRuhA
KQ $+? $ E ? g^ $ E xkSjhdkUr lqrk v/kh{k.k vfHk;ark ukjk;.k pUnz vfHk;ark
g^W Z, 0( (" r (◌ॅ L lqèkhjpUnzks Qwndhiqj cklh lUgiqj fnèkks; lW enu eksgu nkSA
% , , &, , M% 8J lqrkp yhyk] oh.kk] gsek] ehjk] ';kekA vkn~;k yhyk uksuxM+k
H ◌ॅ ........................ lW ------------------------ lqr dsnkj iRuh] vijk oh.kk Qfj;kuh -------------
I )-, ............................ ◌ॅ --------------- lW -------------------------- lqr jes'k iRuh vijk gsuk cgksjk
.......................... l= )- $) & 0s )A ikBd 'kf'kèkj lqr ikBd ;'kksèkj iRuhA vijk ehjk >wudh
== )A t )-% $) u , ¼Mqefj;k½ Ñ".k eksgu iRuhA jhrk dk>h iùkuUn lqr 'kf'k
( ) fB L )-% u )ùp == eksgu iRuhA ';kek ,dek [k.Moyk lW gfjuUnu lqr
L )-% M R ! (◌ॅ
jktuUnu iRuhA
)-%
$ E ? g^ v w g^x vfHk;ark ukjk;.k pUnz lqrk foKku Lukrd pUnz'ks[kj
e ) o (◌ॅ E % V fB dVgfj;k ohjiqj ifupksHk lW fpjatho nkSA lqrk'p Ñ".kk jekdsa
IE g^x = ( ◌ॉ॰ $ G pUnz'ks[kj lqr f'koe lhrke<+h MkWñ vuhy dqekj nkS jf'e
y V% 8J fB z ........................... ◌ॅ lqrk'pA vkn~;k Ñ".kk lq[klsuk --------------------------- lW vfu:)
$ F< == 6 )- $) ( {8 $ lqrk 'kf'kukFk iRuh vijk jek fljfu;k >kSvk vy; lW
◌ॅ |' t T )- $ E g^ fnus'oj lqr fd'kksj feJ iRuh vfHk;ark lqèkhj pUnz lqrkS
. w ==x O0 , ,@} 0s ( X Lukrd 'kf'k'ks[kj iz0 Hkkuw] jfo Hkw"k.kks cgksjk ¼èkeZiqj ns'ks½
3
9x) ( d( 0 (◌ॅ fB u T ~g^ oklh csylke cqèkoky lW t;Ñ".k >k nkS Jherh bUnzk iq=
V O ) o (◌ॅ l6 ( $ E
lqrk'p izhfr ohjiqj ifupksHk lW esgFk oklh vfHk;ark ÑikuUn
f) >g^ AG )- R 8
lqr xtsUnz Bkdqj iRuh , lqrk vkLFkk lqr vkse% tksQjk
Z Z ( w ==x O0 ,

QuUng lnkuUn lqr Lukrd 'kf'k'ks[kj iz0 Hkkuw lqr uoy
t u ( ? u (( E
fd'kksj nkS dk>h oklh lqfn"Vukjk;.k >k lfjlo [kkaxqj lW
◌ॅ 78 % $ E ,@? $) 0
[kkSvky nkSA vfHk;ark jfo Hkw"k.k lqrk vijk ojncV~Vk
( ) E ◌ॅ ........................
¼vjfj;k½ [kkaxqM+ lfjlo lW ------------------------ lqr ------------------------------
.............................. % .............................. ◌ॅ
...............................% V ( Q
nkSA ------------------------------ lW -------------------------------A iq= lqrk'p jh;k
O=Q, , G O=Q O
lhrkdkUr lqrk iz'kkUr] fnyhi] jktdqekj fnuktiqj iz'kkUr
( ) T ( E V ) * , (E
lqr fizr ojkjh ¼Hkkxyiqj½ Jhefr laxhrk lqrk'p fnyhi lqr
! Q % V O% G $ lksuw fljgaMk deykdkUr nkSA lqrk'p fiz;kA jkt dqekj lqrk
56 V % Q Q, vfHk"ksd pSuiqj txUukFk nkS lqrk'p fnO;kA jkèkkdkUr lqrk
I=g^, =g^ 4 (◌ॅ ) rkjkdkUr] ds'kopUnz] fxjh'kpUnzk jèksyh mnuiqj tftoky lW
% V R ! (◌ॅ xksiky nkSA lqrk'p tgkuiqj ,dek [k.Moky lW gfjuUnu
$ )-% Q ((z O0 0 00 lqr vHk; uUnu iRuhA rkjkdkUr ¼lektlsoh iz0Hkk0 t0ik0
$+) (, 0s ( % vè;{k½ lqr fodkl] fot;kS cgksjk oklh uUnyky nkSA lqrk'p
V 8 % I= g^ ............................... vkjrhA ds'ko pUnz lqrk ------------------------------- oS'kkyh lW iwf.kZ;k
= (◌ॅ ) ,?
X (◌ॅ T ' 6 % =g^ lqjxu lW feJ fo'oukFk nkSA fxfj'kpUnz ¼ch,llh½ lqrkA
(") %
! ( E: 0 $) l' ,

=)? ek.Mj flagkSfy % cuSyh vij jèksyh jkes'oj lqr 'kwyikf.k ----
...................... ◌ॅ .............. % ,
=)? ------------------ lW -------------- lqr nkSA 'kwyikf.k lqr pycfy%A
0% 0 3 6 O0 `=% `= O0
0< pycfy lqr cqf)ukFk iz0 eq'kk;d%A eq'kk; iz0 cqf)ukFk lqrk
3 6 00 , 6 ( ) (◌ॅ
0< ckcwukFk% iks[kfj;k oklh dVS;k ikyh lW ukjk;.k lqr pycfy
? 0 de ! (◌ॅ $ , % nkS csgV [k.Moky lW ?kukuUn nw nkSA dqeqfnuh iq= lqrk'p
G` V $ u , IE % 8J e nSvfu >wek nksy³~xhdsaA vkn~;k gkVh lksnjiqj lW jkes'oj lqr
* (◌ॅ l' )- $) O6 e;kfufèk iRuh vijk izFkek ijks{ks gkVh lksnjiqj e;kfufèk

)] e * )-% $) iRuhA vijk nksy³~xh es<+ksyoklh ofyjktiqj gfjve lW Hkatu
lढ़pW( $ (◌ॅ E M )- R lqr ';ke iRuh , lqr NwUVw izseykykSA vijk eq'kk; lqrk
/,ge, b% $) `= ◌ॅ = cqèkoky lW x.ks'k nkSA lqrk'p eksgorh csymap lW HkSjo lqr
% V L d4E (◌ॅ N )=? )- ij'kef.k iRuh , lqrkS jsorhukFk] eqfDrukFkkSA ckcwukFk lqrk
R . U 6, ` ;% 00 , 6 ? O0 jruef.k iz0 jÙkw lksuefu] iapefu iz0 iaph dk jèksyh oklh
C, * , ) E O0 ) E ( 4 mnuiqj tftoky lW JhdkUr lqr eksgu dkafr nkS yksguk
◌ॅ TQ L E ( ldjk<+h lW eksgu dkUr nkSA eugjorh iq=k lksuefu lqrk
◌ॅ L Q % * )2 ifj;kEc cqèkoky lW ikBd uUnyky nkSA vijk lksuefu lqrk
◌ॅ )A % $) * d(
csylke cqèkoky lW Ñ".kyky nkSA vijk lksuefu lqrk
◌ॅ fB % $) * ,
fe=kuUn] lnkuUn] >wykuUnk dqEgM+h lUngiqj fnèkks; lW lkok
( , u , G ( r (◌ॅ (
lqr lqUnjefu nkSA cqèkokydsa ik0 xksij nkSA iq= lqrk'p
3
% 0IE )0 ) % V
Mqefj;k lqgFkfj lksnjiqj gjlqUnj lqr osnkuUn iRuh , lqrkA
3 6 * Y )- R
%
. =, 3 ( 8 $ fe=kuUn lqrkS txnh'k] fnyhikS Mqefj;k oklh vkfgy gfjve
◌ॅ | % Y? E , , 0 3 8J lW usokyky nkSA lqrkp os.kh eatwyk] fcUnqyk vkn~;k jkeiqj
%& ◌ॅ == 6 )- $) =R
3 * (◌ॅ efg"kh cqèkoky lW 'kf'kukFk iRuh vijk nqok'k, lksnjiqj lW
3
8 X 6 )-% $) I ) * (◌ॅ vkfrZukFk iRuhA vijk dsgqfu;k ipgh lksnjiqj lW yhykuUn
)-% = J ) de ! (◌ॅ iRuhA txnh'k lqr fo|kuUn% ikM+k csgV [k.Moky lW
$ % ) d ) (◌ॅ ' ' vHk;kuUn nkSA fnyhi lqrk csyokM+h iokSyh lW 'kf'kukFk nkSA
%
u , ( ) +? )= >wykuUn lqrk lnkpkjh ije uSf"Bd nf{k.k dkfydks ik'kd
8 X ( ( , X , ) = vkpk;Z czãkuUn lnkpkjh lw;kZuUn dkuwufon~ dfiykuUnk%
9x ( L 0 ◌ॅ uf'kjk ns'ks fn?kM+hoklh eksnu lqr n;kyky nkS e0 cqèkoky lW
3 % O , , ,
6 iq"iukFk nq% nkSA izfeyk lqrk lqèkk] olqèkk] y{eh] eerk vkn~;k
8J ) ( de ! (◌ॅ >g^ ikM+k oklh csgV [k.Moky lW jkèkkuUn lqr jktsUnz iRuh vijk
)- $) 8 $ (◌ॅ , )¡' olqèkk vkfgy gfjve lW cksèkw lqr dfiys'oj iRuhA vijk
)-% $) (U= e ( ( 3 ◌ॅ )-% ljs'kk dfVgkj oklh lgqM+h ifjljk lW iRuhA vijk xksihuxj
$) ) ( ) ) o (◌ॅ Z? , oklh iãiqj ifupksHk lW Q.kh lqr odhy] fnokdj iRuhA n0
)-% 0 )=, (")
dkfydks ik'kd] czãkuUn ¼ch,½ lqrk foosdkuUn iz0 xqM~Mw
Y O0 ¢, g^ O0 £e, (" " " ,
pUnzkuUn iz0 NksVw ¼ch, ch,y,ych] eqds'kk% uf'kjk ns'ks HkM+jk
Ì= = 9x de ! (◌ॅ , L
csgV [k.Moyk lW Hkwou eksgu lqr B0 tuknZu nkS ijokgkoklh
A0 X )( "¤ "!% ◌ॅ
dUgkSyh ,dgjk lW jekuUn nq% nkSA ch-,y- foosdkuUn iz0
3 % 0." . Y
O0 ¢, .....................
xqM~Mw lqrk --------------------- lW lqr -------------------- nkSA lw;kZuUn lqrks
◌ॅ .................... % ( , X ¥ F¦= ( E
:is'k lathokS ldek vy; lW ;ksxukFk lqr èkekZuUn nkS lqrkp
! ◌ॅ § 6 X '¨ %
." . Ug^ %
'osrkA ch-,y- fojsUnz lqrkA
) E O0 ) E . g^ O0 , © , 6 X W iapefu iz0 iaph lqrkS pUnzkuUn iz0] [ksykuUn] rhFkkZuUnks
! ड़() !% ◌ॅ M TP K fpduh uM+qvkj djegk lW ';keyky lqr J`f"Vèkj nkS xkSjhiqj
ढ़p ) (◌ॅ N , V ,|', cf<+;ke iokSyh lW HkS;k nw nkS iq= lqrk'p Hkwous'ojh]
>'IE % jkts'ojhdsaA
g^ O0, © Ug^ L ª ( pUnzkuUn iz0] [ksykuUn lqr lqjsUnz eksgu iSukxksjoklh x<+
d4E (◌ॅ ? 3 ( E r csymap lW Hkh[ke lqr uhyef.k nkS Mqefj;k oklh xkaxh fnèkksp
◌ॅ *0 u , % _=« V % 6 X lW B0 >wyu nkSA dkS'kY;k iq= lqrk'p rkjkA rhFkkZuUn lqrk --

....................... !/ ( ) ` (◌ॅ --------------------- p.MhxkNh oklh fiy[kk eqMjh lW xqnj lqr nkS
Z, G % Qwydqekj nkSA
= $ X 9x fB $% f'kok gfjve èkeZiqj ns'ks èku?kV~Vk% jkeÑ".k lqr vfHkjke%A
$ 6 ! (◌ॅ l' =C vfHkjke lqr thoukFk% ek.Mj lW jkes'oj lqr f'konÙk nkS
d4E (◌ॅ , % 6 . $ fB uE ] csymap lW nksuh nw nkSA thoukFk lqrkS vHk; Ñ".k >haxqjks èkjkSjk
¬ 0( (◌ॅ ) cfy;kl lW onuh ikS= ijekuUn lqr n;kjke nkS mnuiqj
4 (◌ॅ 0 ) % $ fB tftoky lW cyeh lqr ujifr nkSA vHk; Ñ".k lqrkS lkuUn]
. ( , 8 W% T uE 6 m vkuUnksA feJ >haxqj lqr jekukFk% jS;ke lksnjiqj lW Ñ".kifr
* (◌ॅ fB) N 0^ @ ikS= HkS;kjke lqr cyHknz nkS efg"kh cqèkoky lW fo'oEHkj lqr
◌ॅ ' 00 , % (G 0 ◌ॅ *! ckcw nkSA ldqjh cfy;kl lW ikBd pk.ku dLrqr%A vijk
? [3 % $) uE == 6 d4E (◌ॅ
>haxqj lqr 'kf'kukFk% csymap lW jk?ko lqr izkUukFk nkS ijl.Mk
O56 )(! (◌ॅ % $) uE
lW dkyk nkSA vijk >haxqj lqr fQj³~xhd% dVkbZ lW xfrjke
Z e# (◌ॅ % $) u E
nkSA vijk f>axqj lqr nqykj% x<+ csymap lW feJ ';ke nkSA
+ d4E (◌ॅ T M % g^ %
pUnzkorh iq=%A jekukFk lqr ckcwyky% ek.Mj lW ij'kqjke ikS=
6 00 , ! (◌ॅ )h _®C
dkSLdhnÙk lqr fi.kkdh nkS ifupksHk lW deykifr lqr Hkatu
)? ) o (◌ॅ ) E %
nkSA
T == 6 ¯U ( (◌ॅ 56 feJ 'kf'kukFk lqr I;kjsd% èkenkgk oklh ujoky lW txUukFk
)!W (◌ॅ 4 % ~ lqr epy nkS i.Mksyh lW tqM+kmu nkSA eukbfu iq= lqrs'p
DV ,e = E 6 )-% $) == 6 HkwVorh 'kadj lqr jfrukFk iRuhA vijk 'kf'kukFk lqr
=3 6 ! (◌ॅ % ¯U 'kEHkqukFk% xqynh [k.Moky lW cztyky nkSA I;kjs lqrk nfjgjk
% ◌ॅ ? 8 (◌ॅ % $) ¯U lW y{e.k nkS vky; lW Hkokuh nkSA vijk I;kjs lqr gyèkj%
A( e# (◌ॅ E ¯U iksfB;koklh dVkbZ lW xaxkèkj lqr I;kjsyky nkS uukSrh lW
1 (◌ॅ 8 X ° ,
% ,|' % vkpk;Z [kxZ uUnu nw nkSA Hkwous'ojh iq=kA gyèkj lqr pØèkj%
± E ( ◌ॅ N jadiqjkoklh HkM+xke tftoky lW HkS;k lqr j?kqoj nkSA iq=
3
% ^ F( ◌ॅ
lqHknzk :ikSyhoklh ekM+fj cfy;kl lW jk; Ñ".kpUnz iRuh% ,
fBg^ )- R % $)
lqr tekfgj%A vijk gyèkj lqrk j?kquUnu] ;nquUnu]
3 , 3 , , = = ( 0
gfjuUnu] f'kouUnuk% 'kkyeiqjoklh cM+xke nfjgjk lW nsoukFk
% ◌ॅ 9 6 ( ) (◌ॅ : ,
nkS etjkoklh ikyh lW xsukyky nw nkSA iq= lqrk'p rkjk]
% V , , , 3
X 8J
eatwyk] ehjk] nqxkZdk% vkn~;k eaxyokM+ oklh lW 'kqdnso lqr
◌ॅ h9 ,|' )-% $)
Hkwous'oj iRuhA vijk eatwyk x<+h ijlkoklh vksM+k ,dgjk lW
, "!% ◌ॅ
)-% $) 0ढ़p ) (◌ॅ ²
iquhryky lqr egkohj iRuhA vijk ehjk tjykgh cf<+;ke
M )-% $) 3 X d ( ³ X (
iokSyh lW Nsnh lqr ';kekuUn iRuhA vijk nqxkZ csyk oklh
)-%
dhR;kZuUn lqr O;kl iRuhA
T ± 3 6 ( (´ R (◌ॅ feJ pØèkj lqr lquhy% j?kqukFkiqj oklh lekSfy ,dgjk lW
µ 3
d ( @ 0 oxh ikS= yXxh lqr fxjkuUn nkS csykgh oklh efg"kh cqèkoky
◌ॅ GE 0 % V '¨ % lW dqatfcgkjh nkSA ehjk iq= lqrk'p 'osrkA
3 . O O? B3 ¶W d4E (◌ॅ j?kquUnu lqrkS izohu iz.kokS fo".kqiqj M~;ks<+h dkdks csymap lW
$ ? Gx' ·( ( 78 (◌ॅ voèkukjk;.k lqr dq'ks'oj nkS xeSyoklh flejokM+ [kkSvky lW
(3 , % H V $ , ! , , eèkqlwnu nkSA euksjek iq= lqrk'p vfurk] dfork] eatw] eerkA
% 8J u ( ) (◌ॅ T vkn~;k dk>h oklh idfy;k lW Jhèkj lqr y{eh ukjk;.k
? )-% $) , O( ( 1 (◌ॅ iRuhA vijk dfork] gfj izlkn oklh uukSrh lW lR;ukjk;.k
(³ ? = ? ? )-% $) ikS= f'koukjk;.k lqr ukjk;.k iRuhA vijk gfj izlkn oklh
O( ( 1 (◌ॅ = ? ( )-% uukSrh lW f'koukjk;.k lqr fodkl iRuhA

E O0 E 3
=+ O(, ®, ( E) 0R i f'k{kk izlkjd] Ldwy laLFkkid ch, cSad izcaèkd ;nquUnu lqrk
8 O0 ' !, ) O0 , hE, $2, d vkyksd iz0 'kadj] nhid iz0] 'kqHkadj] vEcwtk csyk oklh xkSj
( K * (◌ॅ 9 ( , X lksnjiqj lW nsokuUn lqr lw;kZuUn nkS Hkjr[k.Moklh dey
!( t % T 4@ 8 O0 fd'kksj nkSA Jhefr m"kk vkyksd iz0 'kadj lqrkA
= E %
0R ) O0 hE ch, nhid iz0 'kqHkadj lqrk
0R $2, ................................................ $ ch, vEcwt lqrk ------------------------------------------------ fn?kM+h oklh
(◌ॅ ................................. , 6 E czãiqjk lW --------------------------------- lqr foHkwfrukFk nkS xaxksjk cqèkoky
◌ॅ r ¸ 6 % lW jèkksyh HkksykukFk nkSA
0R ................................... * ( ch, gfjuUnu lqrk ----------------------------------- lksek oklh vejkorh
% ◌ॅ ( (G (◌ॅ gfjve lW egkuUn nkS èkenkgk oklh ldqjh lW Ñ".kdkar nkSA
fB E %
0R = F¦= ¹ º d4E (◌ॅ ch, f'kouUnu lqr :is'k% Hkzejiqj vks>ksfy csymap lW ijes'oj
)l' §:g^ ± ( ........................ lqr ;ksxsUnz nkS foØeiqjoklh ------------------------ nkS lfork iq=k%A
( %
( r G ), X E »: ¼@

X (Y) ◌ॅ lUngiqj fnèkks; dqEgM+h iwoZ MaM[kksjk % fn?kksZ"k% ¼fnèkos½ lW
Y' (Q b R 6% 6 $F thos'oj HkV~V lUrfr izseèkj% , lqr ukFkA ukFk lqrk ve:
) ½6 , ! (◌ॅ 3 % $F h¾ jru ohj ik¡Fkwdk% ek.Mj lW j?kq nkSA ve: lqrk 'kqHks oklqnso
9 =% 9 G # R ( x.ks'kk%A oklqnso lqr dqukbZd% ,dek ofy;kl lW fo".kqifr
◌ॅ B3) % ~g^ % A0 G # ¥ = E nkSA bUnzk iq=%A B0 dqukbZ lqrks gfj'kadj csyk ldjk<+h lW
d ( ◌ॅ £e# % A0 ) ½6 , 9 NksVkbZ nkSA B0 ik¡Fkw lqrk jfrnso gfjnso Ñ".kkuUnk%A jfrnso
9 fB % 9 , ), fB% lqrk ekèko] xksiky] Ñ".kk%A B0 ekèko lqr xksUnwd% xuke
*0 , 78 (◌ॅ J) % [kkSvky lW fo|kifr nkSA B0 xksUnw lqrk eèkqlwnu iz0 euksgj
*0 , (3 , O0 H Z & ! +
Qdhj gsM+u deyk% xkSre iq=s [k.Moyk lW twM+kvksu nkSA
K ¿ ! (◌ॅ % t© %
'kks[ksrk iq=k%A
*0 (3 , O0 H 3 6 ? 3

X B0 eèkqlwnu iz0 euksgj lqrk j?kqukFk ukjk;.k nqyZHkk% ldkSuk
(_ (◌ॅ E # % % ? lW daxkbZ nkSA ekyrh iq=k%A r= ukjk;.k lqr ijkuA ijku
) % ) 3 R ; lqr ;nquUnu% , lqr ykyk dykukFkkS lqgFkoklh nkSA dykukFk
6( % 6 00$ 3 ), 6, lqrk ccqvu xksiky] yksdukFk] enuk% idfy;k oklh x<+
+ ! E
d4 (◌ॅ ढ़p¨)# % 3 csymap lW <+sikbZ nkSA ;nquUnu lqr nsoukjk;.k% iq= lqrk'p
9 ? V À IE % 8J pEikorh lqHkkdsaA vkn~;k :pkSfy ,dgjk lW jke lqr yyhr
Fk R (◌ॅ O0 )-% $) iz0 lq[ku iRuhA vijk fu[kwfr lW pqukiqj oklh xsuk lqr
- ◌ॅ 3 ( : * )-% . lksuefu iRuhA lqrkS oa'kefu cu[k.Mh nkS ccqvu lqr
E= 0 ! 00$ 3 )= 6
ikj'kukFk% erkvksu nfjgjk lW xaxknÙk nkS lqr dkfUr djek
◌ॅ EC Q ( * (◌ॅ 0^
oklh lksnjiqj lW cyHknz nkSA nS;fu iq=k%A ikj'kukFk lqr
% % )= 6 ( .
lnkuUn jrkSyh nfjgjk lW ikj'kukFk lqr dSyu nkS csymap lW
◌ॅ )= 6 Á d4E (◌ॅ u ,
>ou nw nkS ;ksxek;k iq= lqrk'p lhrkorhA lnkuUn lqr
§ V ( % ( ©
[ksykuUn esèkSyh oklh czãiqjk lW ccquh lqr y{ehdkUr nkS
lc ( (◌ॅ 00 3 Q ~
dksb;kj lW tkudhukFk nkSA iq= lqrk'p pUnzdykA
◌ॅ 6 % V g^%

© Y , , 8³ F)( [ksykuUn lqrk foosdkuUn] n;kuUn] vkfnR;kuUnk :iliqj
{ (◌ॅ k0 ? ) E e>kSjk lW pkS0 fuyef.k lqr iapkuUn nkS HkM+jh xqynh
! (◌ॅ Z 6 % V d [k.Moyk lW uQjukFk nkSA iq= lqrk'p fgjk lqykspuk csyk
8J E (L ) (◌ॅ H© E )-% vkn~;k jaxjk leksfy ikyh lW uks[ksyky lqr xaxkèkj iRuhA
$) Q )- $) d 6( vijk lqykspuk lqykspuk jekdkUr iRuh vijk csyk lqgFkoklh
9 H )-. dkenso lqr fouksn iRuhA
Y = ( % $) foosdkuUn lqr thokuUn% 'khfjeriqj oklh nkSA vijk
Y F¦= 3 ! (◌ॅ ! foosdkuUn lqr :is'k pqukiqj txriqj ek.Mj lW pedyky
g^9 ¼ (◌ॅ k0 = % lqr pUnznso nkS fn?kks lW pkS0 f'kokuUn nkSA lqrkp :ie
F) (UY z) ..................... B3 n;kuUn ¼jsyos lsok½ lqrk --------------------- fo".kqiqj dqjek [kkSvky
G 78 9fB ` (Â nsoÑ".k lqr eqjyhèkj nkS etjk lYguh rYguiqj lW eksrhdkUr
Â (◌ॅ L Q % nkSA
8³ ÃD= Ä ( ` 6 |=g^ vkfnR;kuUn lqr _rs'k% uoVksy oklh eqfDrukFk lqr
% *0 $ F< % V E% fnus'kpUnz èkenkgk oklh B0 vfu:) nkSA lqrk'p papy%A
) 3
9 ?
E 0( (◌ॅ ijku lqr ;nquUnu% lqr nsoukjk;.k lqr jaxhd% clgk lW
G ? $ (◌ॅ ,e , % u , % dqlqeukjk;.k nkS vy; lW HkwVdfu nw nkSA >wed iq=k%A jaxh
E Q 0 % ◌ॅ #'C » lqr jekdkUr cM+xke nfjgjk lW bZ'ojnÙk nkS [kksfj lksnjiqj
* (◌ॅ L O? V TP , lW eksgu nkS izk.korh iq= lqrk'p J`f"Vorh] vkfn"Vorh]
8 , ³, 8J = 4 (◌ॅ fuR;ek;k] xhrkdk% vkn~;k 'kfDrjk;iqj ujmu lW ';keyky
M ==,@? )- $) 0( (◌ॅ =3 , lqr 'kf'kHkw"k.k iRuh vijk clgk lW 'kEHkq lqr xksuw iRuhA
)-% $) 0 $ (◌ॅ 6 )- R vijk cfyjktiqj gfjve lW iq"iukFk iRuh , lqr lw;kZuUn%
( , X $) ³ 4 (◌ॅ 3= vijk fuR;ek;k xkmy djegk lW [kqf'kgky lqr ';ke'kadj
M= E )-%
iRuhA
3 ¼E # )ù ) o (◌ॅ % ;nquUnu lqr ykyk lqr ?kksa?kkbZd% iùiqj ifupksHk lW egh nkSA
% V u Eu (◌ॅ ºEA iq= lqrk'p tudorh >a>kjiqj djegk lW >ksaBh iRuh , lqr
)- R ( ¼E # = 0( (◌ॅ Å ? lfryky ?kksa?kkbZ f'kokuUn clgk lW psrukjk;.k lqr Jo.k nkS
T? i $ (◌ॅ C % = cSxuh vy; lW Hkokuh nÙk nkSA f'kokuUn lqr lR;nso cynsoks
(³9 09Æ (◌ॅ s czãiqj nfjgjk lW gksfjy ikS= jke lqr eèkqjh nkSA
3 %

*0 , & E, E ) o B0 xksUnw lqr gsM+u lqrk ykyk xaxkjke] xaxkèkjk% ifupksHk lW
◌ॅ # A0 E M % A0 y[kkbZ nkS B0 xaxkèkj lqr thou% ';ke nkSA B0 thou lqr
Ç 6 e (◌ॅ
m( % [;kyhukFk Vdoky lW fu[kjSyoklh ohj nkSA thos'ojh iq=
Y' V l' $È( ,( 78 (◌ॅ Lge, lqrk'p jkes'ojh vUèkklwjoklh [kkSvky lW eksUVw lqr mekukFk
4 6 )-% A0 Ç 6 $ P 6 O0 /0
iRuhA B0 [;kyhukFk lqrk ve`rukFk iz0 yVkbZ QVdu
Ze J 6, M 6 ! (◌ॅ (
oS|ukFk] ';keukFkk ek.Mj lW tksfu;koklh dey lqr ykyk
% $)U Ç 6 . ºEe Z?_ !
nkSA vijs [;kyhukFk lqrkS >ksaVh Q.khdkS okjh ek.Mj lW
◌ॅ 3 6 (&0 , (◌ॅ fB %
' V ¥ IE 8J (◌ॅ
j?kqukFk lqr lkgsc nkS fu[kwfr lW efuÑ".k nkSA ok.ks'ojh
"q )-% $) (◌ॅ E iq= lqrk'p rksrorh deyorhdsa vkn~;k djegk lW èkhj
Q )-% lqr dUgS;k iRuhA vijk djegk lW taxyh lqr dUryky
iRuhA

*0 $ P 6 / | O0 ) , 6, B0 ve`rukFk lqrk Nknks usuk iz0 uUnhifr] f=yksdukFk]
t 6 4 3 X
(◌ॅ % 0( (◌ॅ 'kkseukFkk ujmu lW nqfeZy lqr èkhj nkSA cfy;kl lW uuw nkSA
% D @X , (< , 4a ofrdkorh iq= lqrs p g"kZorh] fl)orh] mxzorhdk vkn~;k
8J ( ◌ॅ )- R ` 6 ldjk<+h lW eulq[k lqr fody iRuh , lqr eqfDrukFk lqrkp
$ (◌ॅ T eG )- " fgrorh ofyjktiqj gfjve lW Jh eVdqu iRuh , lqr
6% $) (), (4 (◌ॅ | iq"iukFk%A vijk fliworh frlmr lW usuk lqr thjD[ku iRuh
É )- D IE 8J 4 lqrsp fgjorh fp=orhdsa vkn~;k fnxmu xaxksyh lW dUgS;k
E (◌ॅ "q ¥ )- R L , lqr jk; eurksM+ iRuh , lqrk eueksgu] txeksgu] gfjeksgu
L , L D 3 6%
lqrsp j?kqukFkA
*0 /0 G 78 (◌ॅ l , B0 Nkck lqr lqUnjefu dqjek [kkSvky lW jeu lqr esèkw nkS
R ! (◌ॅ % % A0 ,dek [k.Moyk lW ekuhd nkSA dfu iq=kA B0 lqUnjefu lqr
L , ~g^L , L , L eueksgu] bUnzeksgu] czteksgu] txeksgu ifj;kEc cqèkoky lW
3
)2 0 (◌ॅ )A ) 6 % ( 78 ikBd xksihukFk nkSA flejokM+ [kkSvky lW ghjk nkSA dqeqfnuh
◌ॅ % G` V T< iq= lqrk'p ân;orh J)korh dk vkn~;k flagkSfy ek.Mj lW
8J ( E ! (◌ॅ 00 , 6 * )-% A0 ckcwukFk lqr lksuk iRuhA B0 eueksgu lqr jktuiqjk nfjgjk
L
(◌ॅ £e, 4aL lW NksVdw lqr mxzeksgu nkS dUgkSyh lksnjiqj lW y{e.k nw nkS
"¤ * (◌ॅ ? , $) L vijk eueksgu lqrA jèksyh oklh xaxksjk cqèkoky lW èkjkukFk
3
% ( E 0 (◌ॅ 6 3=
lqr [kq'kh nkSA iq= lqrk'p foUè;okfluh cfyjktiqj gfjve lW
% V g( 0 $ (◌ॅ
ve`rukFk ikS= cnjh lqr cpuw iRuh , lqr f'ko'kadj]
$ P 6 0 0 , )- R == E,
jek'kadj iz0 vlQhZdkSA
= E O0 $(ZX _%
~g^L $ L O0 Ze Â 4 (◌ॅ bUnzeksgu lqr voèk eksgu iz0 QVdu% lqYguh ujmu lW
» ( L =L ( 0( (◌ॅ [kks[kk oklh txeksgu lqr jk'keksgu nkS ujlke cfy;kl lW
L , % V
X ( $ (◌ॅ eueksgu nw nkSA rkjk iq= lqrk'p fueZyk ldek vy; lW
= )- R Vg^% x.ks'k iRuh , lqr gfj'pUnz%A
*0 $L O0 Ze U=, =, &= B0 voèkeksgu iz0 QVdu lqrk ujs'k] x.ks'k] egs'kk% dnok
! -! ◌ॅ $0 oklh [kM+dk ofy;kl lW xksfoUn lqr vtcyky nkS dUgksyh
"W * (◌ॅ @?
X , V lksnjiqj lW g"kZef.k nw nkS rkjk iq= lqrk'p izseyrk] iq"iyrk
b , 8J * ) 0& ◌ॅ ) X vkn~;k lksukyh nhi cgsjk<+h lW ikoZrh ukFk lqr jfoUnzukFk
6 g^ 6 )- $) ) 9 & iRuh vijk idgjk t;nso lqr gseuk iRuhA vijk voèk eksgu
)-% $) $ L
......................... 1) lqrk ------------------------- e>qvkoklh eaxjkSuk gfjve lW enu lqr
E¬ $ (◌ॅ 0 0 % ◌ॅ cnjh nkS cM+xke nfjgjk lW xqtkbZ nw nkS mfeZyk iq= lqrk'p
# , 4
X V 4@, , , . m"kk] yfyrk] xhrk] lhrkA ujs'k eksgu lqr 'kf'keksgu
U= L ==L ) 38 ) 0& ◌ॅ
itqvkM+k nhi cgsjk<+h lW :nzukFk nkSA HkM+xke tftoky lW
F^ 6 % ◌ॅ 0^ 6 V
cnzhukFk nkS lqrk'p equhA vijk ujs'k eksgu lqrk lq[klsuk
` % $) U= L z ( ? (◌ॅ
dule ek.kiqj lW vjfoan nkS cgksjk cf<+;ke iokSyh lW HkS;k
$ E 0s 0ढ़p ) (◌ॅ N %
yky nkSA 'kf'keksgu lqrk uksuxM+k [kxsUnzA
==L H :g^%
*0 = . 4L , ( E LH ) ) B0 x.ks'k lqrkS mn;eksgu] lat; eksguks xksihuxj iãiqj
) o b 6 Z?g^ 6 (◌ॅ ifupksHk izseukFk lqr Qf.kUnz ukFk nkS jktuiqj nfjgjk lW
Z?g^ 6 , 4 L ¡= L B3 Qf.kUnz ukFk nw nkS mn; eksgu lqr uhys'k eksgu% fo".kqiqj
)% % ◌ॅ Ug^ 6 T% =Q V O vkfgy gfjve lW lqjsUnz ukFk feJA 'kkfUr lqrk'p fiz;k
, % ( E $Q+ À ( +) ~g^L, oowukA lat; lqr vUrfj{k pEikuxj ¼ekxy;%½ bUnzeksfy]
&= ¢, 3 6 @ ) (◌ॅ É egs'k lqr yM~Mw j?kqukFkiqj efg"kh ikyh lW thjD[ku lqr

Ug^ % Ç 6 J 6 ! (◌ॅ lqjsUnz nkSA thou lqr [;kyhukFk lqr oS|ukFk% ek.Mj lW
Ê (◌ॅ ) (◌ॅ Ë, dey lqr ykyk nkS tYydh lW deykuUn nkS ikyh lW Qsdw
% J 6 0s (◌ॅ /0 , nkSA oS|ukFk lqr cgksju nfjgjk lW Nkcw lqr dey nkS ikyh
◌ॅ Ë, , % 0s L $ (◌ॅ lW Qsdw nw nkSA cgksju lqr czteksgu gfjve lW oa'khèkj izikS=
E= O ,Y E ! (◌ॅ nwos ikS= fHkf[k;k lqr jaxyky nkS ek.Mj lW HkxhjFk ikS=
6 O F % izHkkdj lqr dk: nkSA
L ) 78 (◌ॅ O czteksgu lqr ijekuUn% [kkSvky lW eulq[k izikS= ve`rukFk
$ P 6 @ X 6 e ) (◌ॅ ' lqr g"kZukFk nkS gkVh ikyh lW gkSnh lqr uUnh'oj nw nkSA
, % ) 3 X , = , ' + ijekuUn lqrk nqxkZuUn] 'kkjnkuUn] lq'khyk% tgkuiqj oklh
( . (◌ॅ # =L jrkSyh nfjgjk lW HkkbZyky lqr jk'keksgu nkS ijokgk oklh
) ( "¤ R (◌ॅ ³ , % dUgkSyh ,dgjk lW fuR;kuUn nw nkSA jkèkk iq= lqrk'p jksfguh
V ] $ (◌ॅ 4l= C jkeiqj vy; lW mes'k nÙk lqr ;ksxs'knÙk iRuh , lqrkS
§:=C )- R . P¦=C, §:=C¤ V uìs'knÙk] ;ksxs'knÙkkS lqrk'p vUuiw.kkZA
$5) ,?%
X
¥ ), $¥ ( )ù ) o (◌ॅ lqrks fnyhi] vthrks fpduh oklh iùiqj ifupksHk lW
Ì ( % V , prqjkuUn nkS jktuiqj oklh nkSA iq= lqrk'p lquhrk] vuhrk
$ 8J d Ug^ 6 = )-% vkn~;k lquhrk csrgky lqjsUnzukFk lqr lq'khy iRuhA vijk
$) $ 3 . (◌ॅ ¸ O= vuhrk pqukiqj jrkSyh nfjgjk lW Hkksyu izdk'k lqr fueZy
X O= )-% ) .............................. izdk'k iRuhA fnyhi lqrk ------------------------------ iVqvkgk ¼lgjlk½
/)% (%) Ug^ = O0 O) ohjsUnz nkS 'kkjnkuUn iz0 yky lqr iznhi dqekj pqukiqj
G 3 E¬ ) (◌ॅ = eaxjkSuh ikyh lW cksyh ikS= txnh'k lqr jkeÑ".k nkSA dqjek
fB % G 78 (◌ॅ 3
6 % '¨ , [kkSvky lW eFkqjkuUn nkSA 'osrk] lfjrkA iznhi dqekj lqrk lW
( % O) G (◌ॅ %
nkSA
*0 = . ) F)_ z !( (◌ॅ B0 lq'khy lqrkS nhid :idkS lq[klsuk Hk.Mkfjle lW cynso
09 fB ( E GÍ (◌ॅ lqr Ñ".kkuUn nkS èkenkgkoklh eyafx;k dqtkSyh lW j?kqoj nkSA
3
%
*0 L ( E L F)( E B0 czteksgu lqr ujflag eksgu lqrk :iliqj eyafx;k
GÍ (◌ॅ Î¨= ( 78 (◌ॅ F 6 , dqtkSyh lW fo?us'k lqr nkS flejokM+ [kkSvky lW :fpukFk nw
g^ V )ù G 3( 9 (◌ॅ k0 nkS pUnzdyk lqrk'p iùorh dqMqeoklh nsogkj lW pkS0
6 k Ug^ 6 )-% $) ( E L n;kukFk lqr pkSèkjh èkhjsUnz ukFk iRuhA vijk ujflag eksgu
( ( (◌ॅ 0 ( lqrk etjk oklh lry[kk lW cpdu lqr lnkuUn nkS

(% V E,, , 8J 3 y[kiqjkoklhA lqrk'p eatwyk] vatwyk] f=iqjk vkn~;k Mqefj;k
3
d( 0 (◌ॅ U= >g^ )-% $) csylke cqèkoky lW lqjs'k lqr jktsUnz iRuhA vijk vatwykA
E % H ◌ॅ TP 6
$, ) uksuxM+k ifj;ke cqèkoky lW J`f"VukFk lqr ijekuUn iRuh
)- $) ) ¸ 6 )-%
vijk f=iqjk xksikyiqj HkksxkuUn lqr fnukukFk iRuhA
$) L u , O0 ( vijk czteksgu lqrk >wykuUn iz0 deykuUn pudkoklh
` 78 (◌ॅ | 6 X 4 (◌ॅ eqjktiqj [kkSvky lW usuk lqr rhFkkZuUn nkS ujmu lW eueksgu
L , % V (g 0s( E GÍ nw nkSA lqrk'p lUè;k cgksjkoklh eyafx;k dqtkSyh lW
◌ॅ Q E )-% lqUnjdkUr lqr fpjatho iRuhA
u , O0, ¥ H , ) E W >wykuUn iz0] deykuUn lqrks fouksnkuUn] iapkuUnks tgkuiqj
78 (◌ॅ ~g^ 6 0 ) flejokM+ [kkSvky lW bUnzukFk lqr cuekyh nkS ijokgk

"¤ R (◌ॅ ( , % 8= V dUgkSyh ,dgjk lW lnkuUn nw nkSA vk'kkyrk iq= lqrk'p js.kq]
3
UÏ, YÐ, Ñ , E 8J = )!W (◌ॅ osuq] dYiuk] oanuk vkn~;k nqok'k; fi.Mks[kfj lqjxu lW
Y )-% $) YÏ (◌ॅ osnkuUn lqr lqcksèk iRuhA vijk os.kq oHkuh tftoky lW
' 6 ) E )- $) Ñ (Q Q fo'oukFk lqr iapkuUn iRuh vijk dYiuk olUriqj jkèkkdkUr
= )-% lqr lq'khy iRuhA
H . , 6 ( ²e ) (◌ॅ fouksnkuUn lqrkS jktho] uohu lqgFk oklh eNsVk ikyh lW
g^,@? % ) E . ( E G = q¡g^ G, pUnzHkw"k.k nkSA iapkuUn lqrkS latho dqekj 'kSysUnz dqekj] jeS lW
· (◌ॅ Ì( $ (◌ॅ fB ' 6 rqyfl;k j[kokjh gfjve lW gfjÑ".k lqr fo'oukFk nkS Nknu
/ (( (◌ॅ L , % lfjlo lW gfjeksgu nw nkSA
E $) o) -: E 0 % ' ! nkarh vij pksiM+k c[kkjh % dfo xaxkèkj lqrk oS;k0
I= O0 , ? (◌ॅ gfj'kadj ds'ko iz0 Hkkrw xksfoUn ukjk;.k% djegk lW dkje lqr
(3 , % ◌ॅ 3 6 , 0 % ' ! eèkqlwnu nkS vksxgh ofy;kl lW ;nqukFk nw nkS oS;k0 gfj'kadj
ÒW0 '% ' -¨' (◌ॅ lqr T;ks0 gfj'oj%A gfj'oj lqr jRus'oj% nfjgjk lW eugj nkS
T -¨' 0< 3 6 ©) Jheku~ jRus'oj lqrk cqf)ukFk Hkrjh [ksyifrdk nfjgjk lW
% ◌ॅ $( = ,
=)? (◌ॅ vlqjkoklh x.ks'k lqr 'kwyikf.k nkS tftoky lW egs'k nw nkSA
&= , % A0 0< 3 6 F) 6 (◌ॅ N B0 cqf)ukFk lqr :iukFk% nfjgjk lW HkS;k nkSA :iukFk lqr
% F) 6 )
6 O0 )C 78 (◌ॅ ifrukFk iz0 iÙkhd% [kkSvky lW caxkyh lqr xsYgw nkS lksnjiqj
:Â, *
(◌ॅ , % )C
lW Hkou nw nkSA iÙkh lqr dqejukFk }kfjdkukFkkS ek.Mj lW uuw
G 6 j ; ! (◌ॅ , 3

ikS= jke lqr nqykj nkS [k.Moyk lW jke lqr nsoukFk nw nkSA
! (◌ॅ 9 6 , % G 6 .
dqejukFk lqrkS jk'keksgu cuekyh dkS erkmu nfjgjk lW
=L 0 _ 4 (◌ॅ 6
thoukFk lqr fd'kksjh nkS ipgh lksnjiqj lW dksfgyh nkSA B0
t ) * (◌ॅ % A0 =L
jk'keksgu lqrk enu eksgu] lq'khy eksgu] dfiy eksguk vlwjk
L , = L , ) L $( , (
oklh cM+xke nfjgjk lW eUuwyky lqr uUnyky nkS [k.Moyk
% ◌ॅ 5, ! (◌ॅ
E ( , % ( $) A0 L (
lW galefu nw nkSA lnkpkjh v/;kid B0 enueksgu lqrk
O0 0 ) O0 `5 0 O0 z0 g^ O0
lfpu iz0 ckny fofiu iz0 eqUuk th fo0 iz0 ls0 dfoUnz iz0
= E , P¦g^ O0 " ( Ea R (◌ॅ
'kadj th f=yksd] uìsUnz iz0 uUgkdk% laxzke ,dgjk lW cgksjk
0s (◌ॅ ( ` ? R lW tgkuiqj oklh eqjyhèkj lqr t;ukjk;.k nkS ,dek
! (◌ॅ , % [k.Moyk lW fxjkuUn nw nkSA
w ( O0 0 == G a Lukrd lfpu iz0 ckny lqr f'kf'kj dqekj cksèkxzke uxokM+
¼* (◌ॅ Vg^ ?kkslksr lW gfj'pUnz nkS
w ) O0 `5 G E GÍ Lukrd fofiu iz0 eqUuk lqr fefgj dqekj% eyafx;k dqtkSfy lW
◌ॅ 0s (◌ॅ ( ÒW0 £Ó g^ cgksjk lW lM+jk oklh T;ks0 NksVsyky lqr HkkypUnz nkS Jhefr
T V lqrk'p
0 L , 8 L , fB L ! cuekyh lqr dksdhy eksgu] vkuUn eksgu] Ñ".k eksguk ek.Mj
◌ॅ = , ) (◌ॅ (# E , lW dne yky lqr txnh'k nw nkS iokSyh lW xkslkb± nw nkSA
%
9 Ô: j 6 . GE L , 4aLH ( E egknso fnXèkh % }kfjdkukFk lqrkS dqateksgu] mxzeksguks
! (◌ॅ , % 4aL flagkSfy ek.Mj lW t;kuUn lqr] dneyky nkSA mxzeksgu lqr
+ - ( ¬ (◌ॅ U xaxkèkj% [kexM+k oklh rjkSuh djegk lW dkjsyky lqr
6 % E OL, H, $L ( Ea y{ehukFk nkSA xaxkèkj lqrk izeksn] fouksn] veksnk laxzke

"!% ◌ॅ ÒW0 $ 6 % ,dgjk lW T;ks0 vpdyky lqr y{ehukFk nkSA efg;k lksnjiqj
* (◌ॅ &= % lW egs'k nkSA
de ! )0 a(- ) . , ) csgV [k.Moyk ijckgk xzkeoklh%& efgifr lqrkS fnuw
!% ◌ॅ $) ) " (◌ॅ èkuifr djegk lW ekèko nkS vijk efgifr lqr dkUg% nfjgjk
ढ़p, % ) ,
, ) , , ' 6 lW ck<+w nkSA èkuifr lqrk gj[kw] iwj[kw efr fo'oukFk jfr xksih
) 6 0& ◌ॅ ' 0e, % euhjke ukFkk% cgsjk<+h lW fo'oEHkj lqr ckVw nkSA r= xksihukFk
) 6 6 J 6, 4 6 d (
lqrk y{ehukFk oS|ukFk] mekukFk csyk ldjk<+h lW nsos lqr
◌ॅ 9Y ) o (◌ॅ % !
ykyk nkS fojiqj ifupksHk lW gfjdj nw nkSA mek iq=k%A
% 4 % 6 , !' ,
y{ehukFk lqrk yksdukFk] dk'khukFk] JhukFk] izhfrukFk cyHknz
T 6, O 6 0^ (4 (◌ॅ v t
% 0^ % A0 iJ 6 ) ,
frlmr lW Kku lqr ;'kksèkj nkSA cyHknz lqr xksfoUnk%A B0
, ( X , 9 ( , (◌ॅ k0
cS|ukFk lqrk ijekuUn] HkokuUn] lokZuUn] nsokuUn frlwjh lW
# % A0 ) 9, 9, pkS0 fnokdj lqr eukbZ nkSA B0 ijekuUn lqrk gfjnso]
9, 9, 9 (◌ॅ % ! ' okenso] xksfoUnnso] jfrnso] dkensok ujoky lW egk dfo
% E %
9 A0 M, ^, fxjh'k nkSA xaxk iq=k%A B0 gfjnso lqrk ?ku';ke] jkeHknz]
0 ! (◌ॅ , A0 M . gfjjkek% fctgjk ek.Mj lW nw nkS B0 ?ku';ke lqrkS èkjkèkj
Õ (
E ! (◌ॅ fB $Ö3 R txnh'kkS flgkSafy ek.Mj lW efuÑ".k lqr vP;qr nkS ,dgjk lW
◌ॅ 6 J 6 % = A0 ? gfjukFk lqr oS|ukFk nkSA 'khyorh iq=k Bk0 oS;kdj.k èkjHkj.k
? . ? |= O0 ? Î¨= O0 lqrkS oS;kdj.k èkus'k iz0 uUnu oS;kdj.k fo?us'k iz0 epykS
( (◌ॅ fB9 % 3 0
3 lry[kk lW Ñ".knso lqr ykyk nkSA Mqejk cqèkoky lW uUn nkSA
◌ॅ % g^ % V x@ *
pfUnzdk iq=k%A lqrk'p fo'ks"kk lksuek èkS;hZdk% vkn~;k ofy;kl
cX 8J ( (◌ॅ $ Q ,
=)? )-% $)
lW vuUr lqr 'kwyikf.k iRuhA vijk dUgkSyh ,dgjk lW
"¤ R (◌ॅ × )-% ?
gfjjke lqr gyk;qèk iRuhA oS;kdj.k èkus'k iz0 uUnu lqrk
|= O0 - , J) , O?)
"¤ R (◌ॅ × %
jRukdjfxjifr] fo|kifr] izk.kifr;% dUgkSyh ,dgjk lW jktho
9h8 ! (◌ॅ *0 = , % ikS= gfjjke lqr gyk;qèk nkSA ns'kqvky [k.Moky lW B0
% ? Î¨= O0 . U dkyhnk'k nw nkSA rkjkorh iq=k%A oS;kdj.k fo?us'k iz0 epy%
W ¬ (◌ॅ t 8 lqrkS jsorh jeu ?kukuUnks rjkSuh djegk lW fo'kks lqr euh nkS
78 (◌ॅ k0 fB % E V vkfgy [kkSvky lW pkS0 Ñ".kkuUn nkSA xqatjh iq= lqrk'p
3
2 0 (◌ॅ C (&0 )-% tkEcorh cqèkoky lW uUnu ikS= gjnÙk lqr lkgsc iRuhA B0
*0 L 6 ) E 3
)2 0 ?kukuUn lqrk eksrhukFk cksèku iapkuUnk ifj;kEc cqèkoky lW
3
◌ॅ , % % ) E 6 G eèkqdj lqr uuw nkSA jktks iq=k%A iapukFk lqr dqej ukFk%
+ ! ◌ॅ 9 ¸ 6 ldek oklh ijex<+ vy; lW nsokuh lqr HkksykukFk nkS
78 (◌ॅ % G 6 § , [kkSvky lW ykyk nkSA dqejukFk lqrk ;ksxkuUn] nsokuUn]
9 , ¤ $ (◌ॅ AG C C
HkokuUnkS vy; lW Bkdqj nÙk ikS= frydnÙk lqr Qksru nkS
Ø ◌ॅ L ( E %
jfHkM+k fry; lW jk; eksgu flag nkSA HkokuUn lqrkS rkjkuUn
. e (◌ॅ $ == E %
3
lqrk Vdoky lW vUnh lqr f'ko'kadj nkSA lfPpnkuUn]
(Ù ,
W . (◌ॅ F^
* (◌ॅ 9 6 , % (Ù
czãkuUnks jrkSyh nfjgjk lW ooqtu lqr :nzkuUn nkS lksnjiqj
$( ( G 78 (◌ॅ 9
lW nsoh lqr HkfDrukFk nw nkSA lfPpnkuUn lqrk ek;kuUn
L Fk R (◌ॅ ? 0 vljuk oklh dqjek [kkSvky lW nsokuUn lqr dksdhy eksgu nkS
% 0 ( (Ú ( ) AG :pkSyh ,dgjk lW èkjej.k lqr cuekyh nkSA fcgkj foèkku
. ( (◌ॅ 6 X 6 Q lHkk lnL; ¼Hkktik½ Bkdqj ek;kuUn lqrkS lqf[k;koklh yxek
% ( $" !/0 ◌ॅ 0Ù tky; lW rhFkZukFk lqr jekdkUr nkSA czãkuUn lqrk enuiqj
O *| g^ t ) (◌ॅ 0(Q oklh vUgjk dVkbZ lW cPphyky izikS= lksusyky lqr pUnz
% 9 ? $ (◌ॅ Û = fd'kksj nkS ikyh lW clUryky nkSA nsokuUn lqr jkèkkje.k
* (◌ॅ | % A0 ? E vy; lW ckSdh lqr x.ks'k nkS lksnjiqj lW usuu nkSA B0 jkèkk
3
8 X ~g^Q 8 X $Q 8 X Q R je.k lqrk efudkar vkpk;Z bUnzdkUr vkpk;Z vejdkUr vkpk;Z
◌ॅ ? 0È Z ◌ॅ Ñ C

4 E 8h¥@ 78 (◌ॅ eèkqdkUrk% ,dgjk lW èkHkj.k lqr clqUèkj nkS QuUng lW tkYik
_= ( ~g^ 6 g^ 6 % nÙk lqr mfpr yky nkS efudkar lqr vk'kqrks"k% xuke [kkSvky
lW dkSf'kd oklh bUnzukFk lqr efuUnzukFk nkSA
3 6
de (◌ॅ o)- 3/: $) 0< AG csgV lW pksiM+kc[kkjh clSVh % vijk cqf)ukFk lqr Bdqjhd%
◌ॅ § 6 % AG 6 vy; lW ;ksxh lqr gfjukFk nkSA Bdqjh lqr frydukFk ,dgjk
"!% ◌ॅ × 00 , 3 6 4
0< lW gyk;qèk ikS= ckcwjke lqr cqf)ukFk nkS mpfr lW Nkow lqr
◌ॅ / , ¸ , % 6 0 (
X , Hkksyk nw nkSA frydukFk lqrk cpu loZyky] eaxyk nÙkk%
E C 0& ◌ॅ 8Ü L 6 cgsjk<+h lW vkRek jke lqr eksnukFk nkS tftoky lW dkyk nw
◌ॅ , % EC O0 nkSA eaxyknÙk iz0 eaxyh lqrk lqUnjyky] euksgjyky]
, H, ` ( ◌ॅ d eqfuykyk ldjk<+h lW cspu lqr nw nkS ikyh lW losZ'oj nw nkSA
, ) (◌ॅ (Y X' , % H euksgj yky lqr ;ksxkuUn% vy; lW iks"k.k lqr t;u nkS
§ $ (◌ॅ @? * (◌ॅ
lksnjiqj lW f'kykukFk nw nkSA ;ksxkuUn lqr f'kokuUn fd'kksjh
= 6 , % § = t
lqr lqUnj nkSA
%
=9x ) : *0 I= O0 , fB, uf'kjkns'ks ineiqj % B0 ds'ko iz0 Hkkrw lqrk t;Ñ".k]
3
?fB $ F< 0 (◌ॅ M * ef.kÑ".k vfu:)k cqèkoky lW ';ke lqr y{ehèkj nkS lksnjiqj
,
◌ॅ ` % fB . E (=Æ lW eqjkjh nw nkSA t;Ñ".k lqrkS Hkatu lnkf'koks nfjgjk lW
◌ॅ % ÝÞC ) (◌ॅ 0/F , gkM+h lqr iq#"kksÙke nkS iokSyh lW dey lqr cN: nw nkSA
% (= $ (◌ॅ t 0fB lnkf'ko lqr yky% gfjve lW fo'kks lqr ckyÑ".k nkSA
% * (◌ॅ , . fB ) 35 lksnjiqj lW ykyk nw nkS yky lqrkS Ñ".k xksiky pqUuh ,dgjk
"!% ◌ॅ E =3 % 78 (◌ॅ *! lW Hkatu lqr 'kEHkq nkSA [kkSvky lW ikBd 'kwyikf.k nw nkSA
,
=)? , % fB ) . C = E C¤ Ñ".k xksiky lqrkS fryd nÙk 'kadj nÙkkS cqèkoky lW f'kcw nkSA
◌ॅ =0 , % C E ( 9Æ
frydnÙk lqr galefu t;nsoks cqèkoky lW izhfrukFk lqr
◌ॅ O 6 = 6 R (◌ॅ
dk'khukFk nkS ,dgjk lW ân;uUnu nkSA B0 galefu lqr
% A0 E ( Y , Ì , Q? $
osnkuUn] prqjkuUn] fpUrkef.k vy; lW HkksykukFk lqr y{e.k
◌ॅ ¸ 6 ? 78 (◌ॅ % $)
nkS [kkSvky lW fody nkSA vijk galefu lqr lnkuUn]
E ( ( , ¤ ( { ) o
jekuUnkS tgkuiqjoklh >kSok ifupksHk lW y{ehukFk lqr
◌ॅ 6 6 * (◌ॅ l , %
,
fgrukFk nkS lksnjiqj lW esnfu nw nkSA osnkuUn lqrk
Y , = , ==Q, Á=
% ◌ॅ E= *C ¼ (◌ॅ
xks[kwykuUn] f'kokuUn] 'kf'kdkUr] dSyk'kk% Qjlkxaxh oklh
= 6 , %
olgk lW oa'kh lqr lksenÙk nkS fn?kks lW f'koukFk nw nkSA
$) , . , O? ^? ड़() v/;kid xks[kwykuUn lqrkS uohu] izoh.k nzfo.kk% uM+qvkj
!% ◌ॅ 4l= g^ V ( , djegk lW mes'k pUnz nkS lqrk'p egyckM+h oklh fu[kwfr nkS
$ E )-% fxfjtkuUn jk; lqr vfHk;ark uouhr iRuhA
Ì ', 2 2 78 prqjkuUn lqr fo'oEHkj] fnxEcj% fuykEcjk flejokM+ [kkSvky
◌ॅ ( § 6 9 & ( lW tgkuiqjoklh ;ksxukFk lqr oklqnso nkS gseuxjoklh M~;ks<+h
¶W ! (◌ॅ )= 6 ) % A0 2 [k.Moyk lW ikj'kukFk lqr if[k;k nkSA B0 fnxEcj lqrk
O G, 8@ G, @, ' !, izHkkr dqekj] vkHkk"k dqekj] lqHkk"k] jfo'kadj] lathok djegk lW
!% ◌ॅ ( § lnkuUn lqr ;ksxkuUn nkS nfjgjk lW yrg nkSA B0 galefu
◌ॅ % A0 E ( Q? lqr fpUrkef.k lqrk voèks'k] fefFkys'k] jkts'k] nsos'k tgkuiqj
$=, 6¡=, >=, 9Y= ( (◌ॅ oklh nfjgjk lW dqykuUn lqr pØèkj nkS ifupksHk lW xksfoUn
G ± ) o (◌ॅ 3ß lqr pqEeu nkSA
%

àá) ® O $) $= $ , jk"Vªifr iqjLdkj izèkkuk vè;kid voèks'k lqr vfurk] laxhrk]
, O , âO )( ( ¼* (◌ॅ T izhfr] r`fizdk iyklh oklh uxokM+ ?kkslksr lW Jheku flags'oj
( E&' % 6¡= ^¨' E 3
0 (◌ॅ nkSA fefFkys'k lqrk Hknzs'oj xaxksjk cqèkoky lW xkSjhdkUr nkSA
KQ % >= . $ £e, % z jkts'k lqrkS vfHkthr NksVw nkSA lq[klsuk e.Mkfjle lW
!( (◌ॅ fB % 9 =! , 4¦g^ Ñ".kkuUn nkSA t;nso lqr fuf'kdkar] misUnz eksgu ek;k lW
L (◌ॅ $ @ X ( vy[kuUnu lqr g"kZuUnu nkS tgkuiqj oklh [k.Moyk lW
! (◌ॅ E= % = E Q, ( Q oa'kefu nkSA fuf'kdkar lqrk jkèkkdkUr] lhrkdkUr djegk lW
!% ◌ॅ ? 4 (◌ॅ £e xq.kkuUn lqr mfprkuUn nfjgjk lW NksVdfu nkSA lhrk dkUr
% ( Q O= ) o (◌ॅ
lqr izdk'k djgfj;k ifupksHk lW xaxkèkj nkSA jkèkkdkUr lqrk
% Q (◌ॅ 9 J 6
nfjgjk lW cynso lqr oS|ukFk nkS misUnz eksgu lqrkA
4¦g^ L % 4Q ! (◌ॅ GE 0
mekdkUr ek.Mj lW dqatfcgkjh lqr y{e.k nkS jekuUn lqrkS
? . (Ö3 , $Ö3 (◌ॅ
lP;qrkuUn] vP;qrkuUn nfjgjk lW eueksgu nkS lEeqvky lW
L (ß38 (◌ॅ , %
xksjkpku lqr jktw nkSA lP;qrkuUn lqrk ;qxy fd'kksj] dey
(Ö3 × t, t, t,
fd'kksj] foey fd'kksj] uoy fd'kksjk%A
t%
4Q 03 ◌ॅ 0 , % mekdkUr lqrk cqèkoky lW fctyw lqr uUnyky nkSA
= EC : = EC ¥ ³ O0 !+ 'kadjnÙk tgkuiqj % 'kadjnÙk lqrks fuR;kuUn iz0 furwd%
◌ॅ O 6 = 6 % R (◌ॅ cqèkoky lW izhfrukFk lqr dk'khukFk nkSA ,dgjk lW ân;kuUn
, % ³ O0 , . 0Ù ) nw nkSA fuR;kuUn iz0 furw lqrkS cPpk dk% ikyh lW ';ke lqr
◌ॅ M , ! (◌ॅ E ? , dpkyw nkS [k.Moyk lW xaxk ukjk;.k nw nkS cPpk lqrkS
0Ù . = ?, D ?, (◌ॅ k0 f'koukjk;.k] rstukjk;.k] lqjxu lW pkS0 eèkqlwnu nkSA B0
% A0 = ? OW॰ (³ ? O ) ?, f'koukjk;.k lqrk izksñ lR;ukjk;.k izrki ukjk;.k] ohjukjk;.kk]
, M ?% ';keukjk;.kkA
j= F)( : *0 35 ,, ikM+k HkM+jk }k'k; :iliqj % B0 yky lqr pqUuh lqrk
L , g^L E= R (◌ॅ E xjtw] czteksgu] pUnzeksgu oa'kh onuk% ,dgjk lW Hkatu lqr
, ,
= E, % 78 =)? % , L 'kaHkw nkSA [kkSvky 'kwyikf.k nw nkSA xjtw lqr eueksgu cqèkoky
◌ॅ 6 % L ~g^?, lW tkudh ukFk nkSA eueksgu lqrk bUnzef.k] mxzef.k nfjgjk
4a? (◌ॅ =3 6 F) 6 (◌ॅ lW 'kEHkqukFk lqr :iukFk nkS fry; lW eksgu flag nkSA
L ( E % ~g^? . 0 L , £e, O0 bUnzef.k lqrkS xqykc eksgu] NksVw iz0 vf=eksguks ldjk<+h lW
$LH ( ◌ॅ iJ 6 j 6 % cS|ukFk lqr }kfjdkukFk nkSA [k.Moyk lW xksiky nkSA xqykc
! (◌ॅ ) % 0 L . ? eksgu lqrkS ukjk;.k eksgu%] y{eh eksguks j'kk<+ oklh :ikSfy
L , LH = ( F R (◌ॅ L
,dgjk lW eksgu lqr nkeksnj nkS uxokM+ ?kkslksr lW B0 dkyh
L ¼* (◌ॅ *0 = E %
'kadj nkSA ukjk;.k eksgu iz0 caxVw lqrk lqjsUnz eksgu Lukrd
? L O0 / Ug^ L w Ug^
èkhjsUnz eksgu] fojsUnz eksgu] nsosUnz eksgu nfjgjk lW xksiky lqr
L , Ug^ L , 9Yg^ L (◌ॅ )
cspu nkSA ,dgjk lW Qsdu nkSA
d % R (◌ॅ Ë %
w Ug^ O0È x@v $ F)( Lukrd èkhjsUnz lqrk izcUèku fo'ks"kK vfHk"ksd :iliqj cSxuh
i $ (◌ॅ ã k0 ( (◌ॅ vy; lW Mkseh lqr fxfjtkuUn pkS0 nkS ofy;kl lW jkepUnz
g^ 3 % $) 0 L . G ) nq% nkSA vijk xqykc eksgu lqrkS udqy dfiyks jkeuxj
E¬ ) (◌ॅ Û 3 0 E . eaxjkSuh ikyh lW ckSèkq nkS cuxkao jrkSyh nfjgjk lW [kxukFk
◌ॅ 6 3 %
AA lqr BhBj nq% nkSA
T ¥ iJ 6, 56, I 6 i $ (◌ॅ Jhèkj lqrks cS|ukFk] txUukFk] dsnkjukFk cSxuh vy; lW
8 X 6 =0 % R (◌ॅ L % vkrhZukFk lqr jk'kfcgkjh nkSA ,dgjk lW eksgu nkSA oS|ukFk

J 6 4¦g^, :g^, ]Yg^, DE ^, (Y Xg^ lqrk misUnz] ukxsUnz] jksosUnz] thrsanz] losZUnzk% ijokgk d ,d
) R ³ ¤ Ye ! (◌ॅ fuR;kuUn lqr jekuUnkS osgV [k.Moyk lW ;ksxkuUn nkSA
§ % 4a? (³9 , O?L% , mxzef.k lqrk lR;nso fgjkyky] izk.keksgu] x.ks'k eksgu }k'k;
= L j= ( ( ◌ॅ k0 l 6 oklh ldjk<+h lW pkS0 es?kukFk lqr lksuefu nkSA cqèkoky lW
* 3
% 0 (◌ॅ =3 6 == 6 'kEHkqukFk lqr 'kf'kukFk nkS fgjkyky lqr fd'kksj eksgu
t L ( (◌ॅ 0Ù, H GÍ ofy;kl lW cPpw lqr euksgj nkS dqtkSyh lW pUnzHk"k.k nq% nkSA
◌ॅ g^@? 3
% s§ª6 x@v t gksfe;ksiSFk fo'ks"kK fd'kksj eksgu lqr iIiwd% xuke [kkSvky lW
L )ä, 78 (◌ॅ ~g^ 6 2 bUnzukFk lqr fnxEcj nkS xaxksjk cqèkoky lW Hkksyk nq% nkSA
3
E 0 3 %
(◌ॅ ¸
: $L O0 £e, $,X , L 38( HkM+jk % vf=eksgu iz0 NksVw lqr vtwZu] Hkheks jgqvkoklh
78 (◌ॅ 4 ) % ¼ (◌ॅ flejokM+ [kkSvky lW mxjh lqr fe=ifr nkSA fn?kks lW fnus'k
|= 3 % $,X _=, ~g^L (◌ॅ nq% nkSA vtwZu lqrk dkS'ky] bUnzeksgu nfjgjk lW cynso lqr
09 56 (◌ॅ $ F< % $,X txUukFk nkS djegk lW vfu:) nkSA vtwZuk
*0 * , O0 G )* ( ) B0 Hkhe lqr lksuw iz0 foey dqekj idlks oklh nhi cgsjk<+h
0& ◌ॅ 4¦g^ lW misUnz
: L $ Q, , &= ) HkM+jk % y{eh eksgu lqrk vuUr] vejukFk] egs'kk% ijokgk
"¤ R (◌ॅ ³ )ùp $ dUgkSyh ,dgjk lW fuR;kuUn lqr iùkuUn nkS oSxuh vy; lW
◌ॅ L V b 8J i/ eueksgu nkS iq= lqrk'p izseyrk foHkk% vkn~;k cSjxkNh
l' O0, H , $ Q L ¹ cM+nkfg jkes'oj iz0] fouksnkuUn] vuUr eksgu lqrk Hkzejiqj
/ 0& ◌ॅ ¡' '
¨ % K ( iqukN cgsjk<+h lW deys'ojh lqr foUns'ojh nkSA xkSjk oklh
) 0 ,e % $) ,8 $ ), ipgfj tftoky cwVu nkSA vijk foHkk tewvk vuyiwj djek
! ◌ॅ t 4å' 6, J 6 lW jke fd'kksj lqr mn;s'oj ukFk] oS|ukFk lqr misUnz lqrk
4¦g^ $= u ( )e (◌ॅ !% voèks'k dk>h oklh ijgV lW djekgh voèk lqr Hkwnso nkSA
,9 % V , ( E ! (◌ॅ ◌ॉ॰ M
lqrk'p uwru flagkSfy ek.Mj lW MkWñ ';ke lqanj lqr jktk
E )-% :g^ d0 Z
iRuhA ukxsUnz lqrk csyckM+h tkQjiqj efgUnziqj iIiq >k lW
g^ )ä3 u (◌ॅ ( E&' $ 6 % T
flags'oj lqr vejukFk nkSA Jhèkj lqr txUukFk lqrk lqjsUnz]
56 Ug^, `5, H O0,
eqUuk] fouksn iz0] Qqpu Mqefj;k vkfgy gfjve lW usokyky
)% % ◌ॅ | `G ( 78
lqr eqdqUn nkS flejokM+ [kkSvky lW jekuUn nkSA lqrk'p
◌ॅ % V ) X %
ikoZrh nkSA
, L . , L T¬ O0 xjtw lqr eueksgu lqrkS Hkwou eksgu JhèkjkS iz0 fxjèkkjh
◌ॅ =3 6 == 6 % , L . cqèkoky lW 'kEHkqukFk lqr 'kf'kukFk nkSA Hkwyu eksgu lqrkS
X Ut 4 0( (◌ॅ 6 6 tuknZu ujs'kks mxgh cfy;kl lW t;ukFk lqr fxfjtkukFk iz0
O0 53 (◌ॅ g^ % X nqUu nkS djegk lW pUnzefu nkSA tuknZu lqrk dykèkj iz0
O0 Á= = E ) "W R (◌ॅ ³ dSyk'k 'kadj ey; ijokgk dUgksyh ,dgjk lW fuR;kuUn lqr
% de ! (◌ॅ § % jekuUn nkSA csgV [k.Moyk lW ;ksxkuUn nkSA lqrk'p iqrfj
V 8t 8J ( @ 03 I 6 vk'kks vkn~;k Hklfn;j efg"kh cqèkoky dsnkjukFk lqr
6 )- $) ( Es ! (◌ॅ u , fot;ukFk iRuh vijk jèksyh flagksfy ek.Mj lW >wykuUn lqr
,
( +? ) 8 X )-%
lnkpkjh nf{k.kdk fpdk iwtdk vkpk;Z czãkuUn iRuhA
, . (◌ॅ dykèkj lqrk pUnu] uUnu tgkuiqj jrkSyh nfjgjk lW xaxkèkj
E Q ढ़p ) (◌ॅ J 6 lqr fot;dkUr nkS of<+;ke iokSyh lW oS|ukFk nkSA
%

= E 0% ◌ॅ $ ? U= 'kadj lqr cM+gjh lW voèk ukjk;.k lqr Hkjr nkS ujs'k lqrkS
. Y=, (] "W R (◌ॅ ³ Hkos'k] ljkstks dUgksyh ,dgjk lW fuR;kuUn lqr jekuUn pqUuh
35 O0, L ¥ =¡@? F_ ) iz0] czteksgu lqrks f'kys"kef.k dk:dkS ikyh lW jru lqr
◌ॅ 4 6 3
% ! (◌ॅ % mejukFk nkSA [k.Moky lW nqykj nkSA flys[kefu lqrk
(¡ 4 E 6 O0, §:g^ L , mn;efu lqrk egaFk iz0] ;ksxsUnz eksgu] izks0 fo".kq eksgu
OW0 B3 L (◌ॅ £ ( ,?
X gfjvkse lW NksUngh lqr lw;Zef.k nkS nfjgjk lW ckcwth nkSA
◌ॅ 00 , % 4 O0 E 6 $F?, , mn;efu iz0 egaFk lqrk v:.k] lqcksèk] egaFk iz0] x.ks'k lqrkS
E 6 O0, = . $F?, r ( (◌ॅ v:.k] lqcksèkks vksxgj ofy;kl lW fxjftkukFk lqr nqxkZukFk
6 3 X 6 % )e 4
(◌ॅ 09
nkSA ijgV mfpr lW cynso nkSA v:.k lqrkS jkt iz0 vksadkjk
% $F? . O0 , ! 1
>ykjh ujlke ofy;kl lW t;uUnu nkS lqcksèk lqrk j?kqukFkiqj
◌ॅ 3 6 0& ◌ॅ
cgsjk<+h lW nq[kekspu nkSA
3
L %
§:g^ L $Ð ( 78 (◌ॅ ;ksxsUnz eksgu lqr vuqt% tgkuiqj flej [kkSvky lW
( ã % lfpukuUn lqr Mkseu nkSA
".!◌ॉ. OW॰ ◌ॉ॰ B3 L æ, & ! ,e-dkWe- izksñ MkWñ fo".kq eksgu lqrk Hkk"dj] euh"k <wukdk
& E e# (◌ॅ ( 3 gseuxj eyafx;k dVkbZ lW lqUnjefu lqr lnkpkjh ?kqju nkS
ड़() ! ◌ॅ 9 3 % Hkjke uM+qvkj djek lW t;nso nq% nkSA
*0 F 3
`= , 00$ =È B0 dk: yky lqr eq'kk; yky] QwyckM+h ccqvu lqr 'kkyUèkj
% `= P³E, , ) % % nkSA eq'kk; yky lqrk e`R;at;] foHkwfr] foey vkfgy gfjve
,
◌ॅ ( X 09 V ( $ L, , lW lw;Zefu lqr cynso nkS lqrk'p lkfo=h vueksy] ehuk]
L , P³3E hE, &, -¨= = eksrh] fgjkdk e`R;qat; lqrk 'kqHkadj] euh"k] jRus'kk% 'kkyeiqj
% ◌ॅ 6 O? L % , cM+xke nfjgjk lW HkkxhjFk lqr izk.k eksgu nkSA foHkwfr lqrkS
. ¦', &' · . 0 ' , ris'oj] egs'oj jeS jrkSyh oS;k0 f'koukjk;.k] bUnznso nkS
~g^9 ¼( (◌ॅ L % 3 ?kksfl; lW gfjeksgu nkSA foey lqrk pqukiqu fujmfr lW
4 ◌ॅ Ã 6 E (◌ॅ 4 (◌ॅ _rukFk lqr njxat lW mnuiqj tftoky lW xksikyd%A
)%
: *0 g^L ¡ 3

0 (◌ॅ =0 , ikM+k % B0 pUnzeksgu lqr ys[kefu cqèkoky lW f'kcw lqr
=3 6 ! M 6 , % ¡ 'kEHkqukFk nkS [k.Moyk ';keukFk nw nkSA ys[kefu lqrk
) , , 9 , , , F^ ijekuUn] xtkuUn] nsokuUn] deykuUn] fxjkuUn] :nzkuUnk
! (◌ॅ Å 6 § 6 ! (◌ॅ @
X ek.Mj lW psrukFk lqr ;ksxukFk nkS [k.Moyk lW g"kZefu nkSA
% ) E $) ) , ijekuUn lqr xaxkuUn% vijk ijekuUn lqrk jkèkkuUn]
$ 3
, L , , , ) ( vHk;kuUn] nq[kekspu] ukjk;.k] xksfoUn] xksihdk yksgukoklh
5 ! ◌ॅ `¨' % Nkew ldjk<+h lW eqDrs'oj nkSA
. >g^, >t 3 E¬ ) (◌ॅ jkèkkuUn lqrkS jktsUnz] jkts'kks pqukiqj eaxjkSuh ikyh lW cksyh
= ) , (◌ॅ 0 lqr txnh'k nkS jktuiwjk nfjgjk lW fppkbZ nw nkSA ch-,-
% 0.". >g^ ¥ 8=@ O0, ( E¥@, Þ ç jktsUnz lqrks vk'kh"k iz0] larks"k] euh"kks j?ksyh flagksfy ek.Mj
( Es ! (◌ॅ * , u , , (◌ॅ lW lksuw lqr >wykuUn nkS] czãiqjk lW n;kyky nq% nkSA jkts'k
3 % >= O=Q (i E O0 E) .". lqr iz'kkUr ¼cSad izcaèkd½ ch-,- larks"k lqr ¼vUrj izkarh;
( E¥@ ($Q O E ) $ ( , fookg%½ vHk;kuuUn lqrk lnkuUn] dykuUn] lfPpnkuUn%]
, (Ù , , 0 E GÍ yhykuUn] txrkuUnk% cuxkao dqtkSyh lW fuR;kZuUn lqr
◌ॅ ³ X 9 ? % nsoukjk;.k nkSA

3
L = E O0 ( ( {8 nq[kekspu lqr jfo'kadj iz0 fHk[kkjh frjklh oklh >kSvk vy;
◌ॅ g^x UY
X = E * lW pUnz'ks[kj nkS jsyos deZpkjh jfo'kadj lqr lksukyh oklh
( ) 0& ◌ॅ T % )0
E 0 E 03 nhi cgsjk<+h lW Jhèkj nkSA ia0 caxky cqfu;kniqj xaxkuUn lqrk
E )H E $ (◌ॅ jru riuks jkuhxat vgiqj djegk lW fd'kksjh eksgu nkS B0
t L A0 63 , ¸ , xtkuUn lqrk eFkqjkuUn] HkksykuUn] Ñ".kkuUnk% gfjve lW
fB $ (◌ॅ 3( 3 K gqylh lqr j?kquUnu nkS xkSj lksnjiqj lW tkudh nw nkSA
* (◌ॅ , % 6
3 ) , , eFkqjkuUn lqrk fofiu] fufiu] voèks'kk% dUgkSyh ,dgjk lW
$= "¤ R (◌ॅ ( 3 lnkuUn lqr j?kquUnu nkS HkksykuUn lqr bUnzkuUn 'kkyeiqj
¸ ~g^ = 0 % ◌ॅ 2
cM+xke nfjgjk lW fnxEcj lqr :nzkuUn nkSA bUnzkuUn lqr
F^ % ~g^ 8=@ @
vk'kh"k% jkeiqj efg"kh cqèkoky lW _f"kukFk lqr dk'khukFk nkS
◌ॅ Ã@ 6 = 6 · (◌ॅ
jeS nfjgjk lW frudkSM+h oklh lqrk'p lfork] ufork] cqnquA
_ ( V ( , , 03 3 % fB
Ñ".kkuUn lqrk eukst] lqcksèk] izeksn iqM+sUnkgk ldqjh ikyh lW
H, , OL
ड़p¨ (G ) (◌ॅ
vtcyky lqr oS|ukFk nkS dk'khukFk nq% nkSA nsokuUn lqrks
J 6 = 6 3 % 9 ¥
xks[kwykuUn] ckykuUnks gseuxj jktuiqjk nfjgjk lW nwuequ
, , 0 W & (◌ॅ , `
% , Y , , $ O0
nkSA xks[kwykuUn lqrk foosdkuUn] fot;kuUn] vt;kuUn iz0
)ä, ¬ ( W ) o (◌ॅ 3ß hE
iIiwdk rjkSuh oklh czãksfy ifupksHk lW pqEeu lqr 'kqHkadj nkSA
% Y4E (◌ॅ ? 3 % Y )e
osymap lW ukjk;.k nq% nkSA foosdkuUn lqr ijgV ldjk<+h lW
! ◌ॅ ( 3 0 g^ oHkuh oklh tgqjh lqr oS;k0 ;kno pUnz nkS vkfgy gfjve lW
)% % ◌ॅ ? 3
% xq.kkuUn nq% nkSA fot;kuUn lqr iVqvkgk ujsUnz eksgu nkSA
)e38 Ug^ L % $ )e vt;kuUn lqr ukgj ijgV ldjk<+h lW ihrkEcj nkSA vkfgy
! ◌ॅ ) 2 % 8 $ (◌ॅ T :' gfjve lW Jheku~ ukxs'oj nq% nkSA ckykuUn lqr fou;kuUn%
3 % 0
00 ( ( cjncV~Vk oklh flejokM+ flejckM+ [kkSvky lW pUnzukFk lqr
78 (◌ॅ g^ 6 = 6 E f'koukFk nkS eyafx;k dqtkSyh lW NksVsyky nq% nkSA vijk lqrkS
3 % $) .
GÍ (◌ॅ £Ó G uohu dqekj iz0 fodk'k% ljM+k eyafx;k dqtkSyh lW NksVsyky
O0 !'+ E GÍ (◌ॅ £Ó lqr HkkypUnz nq% nkSA vy; lW MksHkh nkSA lqrk'p t;Jh vijk
g^ 3 % $ (◌ॅ ã % V T uhye tgkuiqj oklh jrkSyh nfjgjk lW foHkwfrukFk lqr
$) ( . (◌ॅ izHkqdkUr iRuhA vijk rsxfN;k egqvk [kkSvky lW 'kksHkkdkUr
OSQ )-% $) D/ 38 78 (◌ॅ lqr dfiy iRuhA fodk'k lqr cyqvk uxokM+ ?kkslksr lW lqr
tQ ) )-% = 0è8 mxzkuUn Bkdqj nkSA B0 fxjkuUn lqrkS l:ikuUn iz0 cspw]
¼* (◌ॅ 4a AG % A0 . foosdkuUnks fo".kqiqj vkfgy gfjve lW oa'kefu lqr ;'kksèkj
(F) O0 d, , Y W B3 8 $ (◌ॅ nkSA flejckM+ [kkSvky lW uUn fd'kksj nw nkSA
E= t % (0 78 (◌ॅ t
, %
".". éF) O0 d, . ( E, T< , (¬ ( ,e-,- Lo:ikuUn iz0 cspw lqrkS lat;] J)kuUn] ljkSuh oklh
(◌ॅ E )¡' % ( E jktuiqjk nfjgjk lW jatu lqr dfiys'oj nkSA lat; lqr
ê % = E V % 8J eMsèkj lqjxuA 'kadj nkS lqrk'p yhyk ufUnuhA vkn~;k
) "¤ R (◌ॅ f) Y )-% ijokgk dUgkSyh ,dgjk lW ÑikuUn lqr foosdkuUn iRuhA
! /% - ◌ॅ E G )-% vijk frjklh oklh dfVgkj lry[kk lW xqatu dqekj iRuhA
.O.z. Y ) ( @ 3

0 (◌ॅ fo-iz-ls- foosdkuUn lqrk ifjgkjh oklh efg"kh cqèkoky lW lqoa'k
E= X % ,, !0 (◌ॅ lqr tuknZu nkSA lqrkp fouw] uhrw x<+ [k.Mcyk lW iwoZ
) , X 3 ) a $) X 9x ,.
frjgqr ipk<+h xzke vijk èkeZiqj ns'ks HkwM+hA
*0 L A0 O?) % A0 O?) N B0 eksgu lqr B0 izk.kifrA B0 izk.kifr lqrk HkSjoh eksnh
L d4E ◌ॅ £e © , % eulq[kk x<+ csymap lW NksVdfu lqr [ksnw nkSA ijlaMk lW
◌ॅ `G ? % 6 V
eqdqUn lqr y{e.k nkSA HkkxhjFkh iq= lqrk'p Bfduh dkdM+hg

* ! !! 78 (◌ॅ (| )-% [kkSvky lW gjpfr lqr jkeflusgh iRuhA B0 eksnh lqrk
*0 L C, t [ (G ) (◌ॅ t;nÙk] ;'kksèkj oLrh ykyk ldqjh ikyh lW fnxEcj lqr
2 ( 6 GÍ (◌ॅ *0 % 4
X
lukFk nkS dqtkSyh lW B0 uUnykyk nkSA mfeZyk iq= lqrk
Y' { (◌ॅ ( fBC
)-% ?C% A0 C 6 d(
thos'ojh e>kSjk djegk lW lkxj lqr Ñ".knÙk iRuhA lqr
◌ॅ ( 3 E ! (◌ॅ *0 jkfg.khnÙkA B0 t;nÙk lqr n;kukFk csylke cqèkoky lW lkèkq
% lqr eaxfy;k xqynh [k.Moyk lW B0 nhuk nkSA
$6 ã Ó a: s ³ C vFk Mkse Vsdkjh xzke % egkegks t;kfnR; lqrk jke gjnÙk
=F ë )!38 (◌ॅ s Ê¨' % C lqèks f'k:dk rrSy i.Mqvk lW egks gYys'oj nkSA gjnÙk lqrk
0( 0t $F ( ◌ॅ |
clkvksu fc'kks ve:dk ldjk<+h lW uUnh lqr xqus nkS
! (◌ॅ *0 sU % $F O0 0 3 .
,0H E ! (◌ॅ t V L (IE .
[k.Moyk lW B0 gksjs nkSA ve: iz0 cqèks lqrkS vksgfj nwcuksa
4 ? (◌ॅ , % (◌ॅ $ ek.Mj lW x;u nkS fo'kks iq=k'p eksgk lqjlkdsaA mgfj lqr
% ¼* (◌ॅ 8 X 00 9 6 )-% ukjk;.k% nfjgjk lW yk[kw nkSA djegk lW j?kq nkSA lqrkp
? . M (◌ॅ % M ?kkslksr lW vkxekpk;Z e0e0 nsoukFk iRuhA ukjk;.k lqrkS ';ke
) GÍ (◌ॅ 56 % , % deykS tftoky lW nkSA ';ke lqr ijekuUn% dqtkSyh lW
) )h) G) r (◌ॅ fB %
txUukFk nkSA oowuk iq=k%A ijekuUn lqr i'kqifr dqyifr
` V "IE % 8J 4È 0
fnèkksp lW t;Ñ".k nkSA ;equk iq= lqrk'p nS;k tkUgohdsaA
◌ॅ 56 )-% $) Ð ) o (◌ॅ &= )-
R fB )h) 9 (_ (◌ॅ
vkn~;k fnxmUèk tftcyk lW txUukFk iRuhA vijk Hkkuqiqj
) 0& d4E (◌ॅ J 6 % 3 X ifupksHk lW egs'k iRuh , lqr gfjÑ".k% i'kqifr lqr oklqnso%
9 l', S|', EC, 3
C
X , ldkSuk lW jke lqr ifr nkS cgsM+k csymap lW oS|ukFk nkSA nqxkZ
Q (ë ◌ॅ Ì % 8( iq=% oklqnso lqrk jkes'oj] Hkqous'oj] xaxknÙk] nqxkZnÙk]
◌ॅ J 6 F) % V èkhjdkUrk% lrS<+ lfjlo lW prqj lqr Hkfo nkSA vklh ofy;kl
! %/ ◌ॅ 0 E 3 N )-%
lW oS|ukFk lqr :i nkSA ekjorh iq= lqrk'p deykorh gkVh
l' =, (0 ,C 0
` ( (◌ॅ ?
ikyh lW fnucaèkq lqr HkS;kjke iRuhA jkes'oj lqrk eu'kkjke]
N 4 ◌ॅ % *4 V lcwjnÙk cuekyh fgjkefudk% eqjktiqj oklh nfjgjk lW iqjUnj
Q , Æ 8J E 00
3 (◌ॅ ikS= xq.kkdj lqr HkS;kjke nkS jkm<+ lW nkSUnh nkSA lksgkmuh
)-% $) e ) (◌ॅ =3 6 iq= lqrk'p t;Urh ewyk gkoksdk vkn~;k xaxksjk cqèkcky lW jke
)% = . 00 , 6 ºe O0 )= % lqr fujxfr iRuhA vijk tjgfV;k ikyh lW 'kEHkqukFk lqr
% ◌ॅ ) 2 0È3 4 ◌ॅ
ekuk ikyhA eu'kkjke lqrkS ckcwukFk >ksVu iz0 ij'kh nkSA
% P@ V ( E(
X IE 8J !
nfjgjk lW ihrkEcj lqr cUèkq nkS jkm<+ lW t;ukjk;.k nkSA
◌ॅ 6 )-% $) (◌ॅ T R 6 )- R
. 6, j ;% 00 , 6 0[ O0,
o`"kHkk iq= lqrk'p lalkjorh dhfrZorhdsa vkn~;k [k.Moyk lW
£e, ,
X , * ( (◌ॅ ¸ % E ( gfjukFk iRuhA vijk nfjgjk lW feJ ,dukFk iRuh , lqrkS
V , E R % [ O0 iq"iukFk] }kfjdkukFkkSA ckcwukFk lqrk cLrhyky iz0] NksVdw]
£e, 3
0< 6 1 (◌ॅ T ( 8 X Ð èkeZyky] lksukykyk lry[kk lW Hkksyk nkSA galkorh iq=k%
% S|' e ! (◌ॅ $ 6 (&0 lqrk'p nk;orh] papyorh , lqrhA oLrhyky iz0 NksVdw lqr
! ( (◌ॅ % 3
:' V
cqf)ukFk% uukSrh lW Jhiqjoklh vkpk;Z ekuqyky nkSA Hkqous'oj
Q 8J (◌ॅ 4 (&0 )-%
ढ़(6 ◌ॅ fB 8 )-% R
lqrk dVd ek.Mj lW vukFkh lqr lkgsc nkS e.Mkjh le lW
, /, T $) ! (◌ॅ egh nkSA ukxs'ojh lqrk'p eèkqjkuh thok fpUrkorh dk vkn~;k
3 6
C )-% 0< fB 0 % ◌ॅ =, djegk lW tqM+kmu lqr lkgsc iRuhA vijk jklk<+s lW Ñ".kkjke
% R ! (◌ॅ @
X % §F) lqr vkuUn iRuhA , lqrk fxjèkkjh] N=èkkjh] Jhèkkjhdk% vijk
% fp=orh ek.Mj lW dkyhnÙk iRuhA cqf)ukFk lqr t;Ñ".k cM+
nfjgjk lW 'kEHkw lqr xqnj nkSA ,dek [k.Moyk lW g"kZefu nkSA
;ksx:i iq=kA

EC . ? fB, ´ ` 78 xaxknÙk lqrkS oS;kdj.k Ñ".kkjke] ?kukjkekS eqjktiqj [kkSvky lW
◌ॅ 4C ) % * (◌ॅ mfÙke lqr gjifr nkSA lqUnj lksnjiqj lW jru lqr èkk: nkSA
F % E 8 2 IE 8J ¬
eanksnjh iq=k% vkuUnh tkEcorhdsa vkn~;k rjkSuh djegk lW
!% ◌ॅ Û, )- R . uड़( 1!
0 fB . g^C, ) PìCW 0& ◌ॅ
tqM+kvksu lqr ckSdw iRuh , lqrkS >M+wyk >wed ykykS oS;k0
) H| % g^C , 9 Ñ".kkjke lqrkS pUnznÙk] i`FohnÙkks cgsjk<+h lW ijku lqrk uksus
O(< d
E ( (◌ॅ 00 , 6 ढ़( "!% ◌ॅ nkSA pUnznÙk lqrk jkeyky] nsoyky izfl) csaxyky lry[kk
", % E # e# lW ckcwukFk nkS vks<+k ,dgjk lW uUgdw nkSA papyorh iq=k%
◌ॅ g^? % | (◌ॅ T jkeyky lqr cksdkbZd% dVkbZ lW pUnzef.k nkSA usgorh iq=k%
(
X )-%
nk;orh tky; lW Jhyky lqr loZyky iRuhA
Q s5 6, = ES 6, 6 O0 | , èkhjdkUr lqrk egksUunfufèkukFk] 'kaHkqukFk] jekukFk iz0 usuk]
¥ , 6 O0 AAF Z, ( 0# 4 (◌ॅ rksrk] y{ehukFk iz0 BhB: dk Qwyljk dcbZ ujmu lW cnu
O56 38 78 (◌ॅ /0 , , % :'
lqr izkUukFk nkS egqvk [kkSvky lW Ncw nw nkSA ukxs'ojh lqrk'p
V $ (◌ॅ 0/ @? )-
R . ¥Z E=% s5, 6 .
fgjorh vuyiqj djegk lW cNj lqr iks"k.k iRuh , lqrkS
4a?, =]? ( ! (◌ॅ = O0 rksQkyky oa'khykyksA egksUun] fufèkukFk lqrkS mxzef.k]
3
0<z (_ (◌ॅ ) , % E f'kjksef.k dule ek.Mj lW dkyhnk'k iz0 dyj lqr cqf)lsu
% 4a O0 F `= { nkS ldkSuk lW ijekuUn lqr gfj nw nkSA dapuh iq=k%A mxzefu
◌ॅ b 6 0 % ◌ॅ l % iz0 yr: lqr eq'kk;d% e>kSjk djegk lW èku lqr izseukFk nkS
`= ( E ! A0
cM+xke nfjgjk lW es?ku nkSA eq'kk; lqrk flagkSfy ek.Mj B0
de ! (◌ॅ ¼ % s5 =]
,
t;kuUn lqr dneyky nkS csgV [k.Moyk lW ?kksru nkSA
fB? O0 `G { (◌ॅ u
ÒW0 ¥Z ( (◌ॅ T 00 , 6 , % 00
egksUun f'kjksefu lqr Ñ".kef.k iz0 eqdqUn% e>kSjk djegk lW
V ` 78 (◌ॅ ! >wed yky lqr T;ks0 rksQkyky nkS ofy;kl lW feJ ckcwukFk
Z, | § ,?
)-% V $5) . X nw nkSA ckck nk; iq= lqrk'p ykyorh eqjktiqj [kkSvky lW
6 O0 | . ? , § W | GÍ p.kdk oklh ân;Qwy ikS= usuk lqr ;ksxefu iRuhA lqrk'p
◌ॅ% ? ) * (◌ॅ T ÑC vUuiw.kkZA jekukFk iz0 usuk lqrkS xq.kkuUn] ;ksxkuUnks us;ke
% § { (◌ॅ u ,
dqtkSyh lWA xq.kkuUn lqrk ipgh lksnjiqj lW feJ tkYiknÙk
T * (◌ॅ B3C % ?
%
nkSA ;ksxkuUn iq= lqrk e>kSjk djegk lW >wedyky lqr
Jhyky nkS lqUnj lksnjiqj lW fo".kqnÙk nkSA xq.korh iq=k%A
¥ ? * (◌ॅ L rksrk lqr uhyef.k lqUnj lksnjiqj lW fpydk lqr eksnh nkSA
% GÍ (◌ॅ -- % H V (Q dqtkSyh lW [k[kM+h nkSA nnuks iq= lqrk'p lUrorh [kkaxqM+
E ◌ॅ ZÌ )- R 0
lfjlo lW cks/ku lqr Qrqju iRuh , lqr ykyfcgkjh d%A
% s5, fB? O0, `G . T $ Q,
T O0 , , )2 03 3 )
◌ॅ X
egksUun] Ñ".kef.k iz0] eqdqUn lqrkS Jheku~ vuUryky] Jheku~
? GÍ (◌ॅ - 6 , % jkelqUnj iz0 uwuwykyks ifj;kEc cqèkoky lW nqxkZifr lqr
u0 V $2, !IE 8J = fgHkj.k nkS uS;ke dqtkSyh lW [kM+xukFk nw nkSA >kckorh iq=
◌ॅ 3
6 , $ F< O0 l= lqrk'p vfEcdk] pf.Mdkdsa vkn~;k ukgj uj'kke ofy;kl lW
)-% $) ! # m * (◌ॅ eFkqjh ikS= ywpu lqr vfu:) iz0 jes'k iRuhA vijk pf.Mdk
3
L g^ )-%
dksbZy[k jS;ke lksnjiqj lW ckcwukFk ikS= nq[kekspu lqr
jkepUnz iRuhA
T $ Q . 0fB, UfB O0, U Jheku~ vuUr yky lqrkS ckyÑ".k] gjsÑ".k iz0] xksjsykyks
3
% = $2 (◌ॅ 0 00 3
? , flagokM+ f'kok gfjvEc lW oS;k0 ccqtu lqr nq[kj.k nkS] [kkaxqM+
,
E ◌ॅ ~g^? % :' V K
ljflo lW bUnzef.k nw nkSA ukxs'ojh lqrk'p xkSjh fd'kksjh

t 8J = )e 0& ( E ] ) E vkn~;k f'kouxj ijgV cgsjk<+h la njksxk iapkuUn lqr
$ 6 )-% $) t 00 vejukFk iRuhA vijk fd'kksjh cjncV~Vk flejckM+ [kkSvky lW
78 (◌ॅ $ 6 6 )-%
vejukFk lqr f=yksdukFk iRuhA
z PC 0 ( (Ú ( $) 0fB lsok fuo`Ùk fcgkj foèkku lHkk lnL; ¼tula?k½ ckyÑ".k ¼,e-
(".".) 1930-1990 ? , , + ,-½ 1930&1990 lqrk ukjk;.k th] fot;] vt;k% flejokM+
78 (◌ॅ t 6 % e
[kkSvky lW uUnfd'kksj lqr t;ukFk nkSA gkVh lksnjiqj lW
* ◌ॅ 00 % 4
X V (
(]>IE , 8J ( ¬ (◌ॅ s 6
ckcktu nkSA mfeZyk iq= lqrk'p ljyk ljkstsdsa] vkn~;k
3 6 )- $) (] )!F/ E¬ $ (◌ॅ ljyk rkjkuxj rjkSuh djegk lW gksehukFk lqr j?kqukFk iRuh
6 $ E §:g^ )-% vijk ljkst fi.Mk:N eaxjkSuk gfjve lW HkxhjFk lqr
vfHk;ark ;ksxsUnz iRuhA
".". ? (z $ ) ,e-,- ukjk;.k th lektlsoh vjfj;k ftyk Hkktik lqr
8= O0 T (, T) O0, $ 4 ( Es vkd'k iz0 Jhfuokl] Jhifr iz0] vfHk"ksd mtku flagksfy
! (◌ॅ 0^ 6 6 4) í !
ek.Mj lW cnzhukFk lqr yhykukFk mikè;k; nkS HkkSjk [k.Moyk
◌ॅ ) = E
V $ E e#
◌ॅ $ |' )-%
lW ipgh f'kokuh iq= lqrk'p vatyh enuiqj eaxfy;k dVkbZ
lW vfHkftr fnus'oj lqr iRuhA
".". ( G )!F/ ) ◌ॅ ,e-,- fodkl dqekj lqr fi.Mk:N ikex<+ vy; lW lqr nkS
V Ã@ T3 IE % w $ G . fouhrk lqrk'p _f"k JqfrdsaA Lukrd vt; dqekj lqrkS vrqy
$Ì O0 (. ( î( J 6
iz0 oSHk; lrkSfy lry[kk tkLVhl oS|ukFk lqr vfHk;ark
$ E ¸ 6 $ (◌ॅ 6 %
$5, V% fB O0 U ¥ $t G
HkksykukFk nkS vuyiqj djegk lW yhykukFk nkSA vUuw lqrk'pA
H B3 8 $ (◌ॅ 6 X gfjÑ".k iz0 xksjs lqrks v'kksd dqekj fouksnks fo".kqiqj vkfgy
(( * (') L , % X gfjve lW yky lqr rhFkkZuUn nkS lfjlo lksnjiqj ¼ij'kjek½
V U?,, OW॰ ◌ॉ॰ $t G (".". nkeksnj nw nkSA fueZyk iq= lqrk'p js.kw] dfork dk izksñ MkWñ
.".. í ) O ) ,?
X Of ( E+? @ v'kksd dqekj ¼,e-,llh- ih-,p-Mh- HkkSfrdh½ izkphu iwf.kZ;kd
$ C X (³z (=ï x@v G?, * ,
izkÑfrd laj{k.kd fo"k; vè;;udÙkkZ lkfgR;lsoh
í ! (◌ॅ 00 ,
3 X ( E 00 , 4@
lekt'kkL=d fo'ks"kK dq.kky] lksuw eèksiqj HkkSj [k.Moyk lW
( E Fk (◌ॅ ) C %
V% H G 8×@ E¬ W *
ckcw nqxkZuUn flag lqr ckcw m"kkuUn flag nkS :pkSfy djegk
◌ॅ ) X V é , '-, =O lW xksiky nÙk nkSA uhrk iq=k'pA fouksn dqekj lqr vk;q"k
8J U? , ( q * (◌ॅ ( ,0 $ eaxjkSuh dEgksyh lksnjiqj lW ijekuUn lqr èkekZuUn nkS lqrk'p
4 )-% $) Y? ,% j E % ◌ॅ T Lokrh] f'k[kk] f'kizk vkn~;k js.kw lSniqj ekuh lksnjiqj lW
H )- $) 00 ◌ॅ lwckyky lqr vfHk;ark mn; iRuhA vijk os.kwA f}fr;k [kkaxqM+
)-%
gfjve lW Jh jekuUn lqr fouksnkuUn ifRu vijk cchrk
nHkM+k lW lqr iRuhA
T & = $ (◌ॅ Jheku~ jkelqUnj lqUnj lqr gse lqUnj% f'kok gfjve lW ccwtu
00 , 3
? E ◌ॅ ~g^? % lqr nq[kj.k nkS [kkaxqM+ lfjlo lW bUnzef.k nkSA nqxkZ iz0
3 X O0 V ( ,Q
X , '%
X $)
lqrk'p lw;ZdkUrk] fo'odekZA vijk jkelqUnj lqr izse lqUnj
b O0 ( % » * (◌ॅ $/
% E V 3 , , $F?
iz0 lnkuUn nkSA [kksfj lksnjiqj lW ?kwVj nkSA eanksnjh iq=
% J ( ,Q
X (´ ) (◌ॅ T9 lqrk'p eèkqjh] ekyrh] v:.kèkfr uhye nkSA r=kn~;k lw;ZdkUrk
, )-% $) ' X $ lekSfy ikyh lW Jhnso lqr xks[kwykuUn iRuhA vijk fo'odekZ
◌ॅ Q >g^ )-% $) 3 G( Ee jkeuxj j[kokjh gfjve lW uodkUr lqr jktsUnz iRuhA vijk

◌ॅ $ Q f³ = X )-% ekèkqjh dqjlk dkaVk HkM+xke tftoky lW vuUr yky lqr
de ! ◌ॅ F^ ` ÑR;kuUn 'kekZ iRuhA vijk ekyrh ikM+k csgV [k.Moyk lW
L )-% $) $F? ( ) o (◌ॅ
:nzkuUn lqr eqjyh eksgu iRuhA vijk v:.kèkrh enuiqj
6 $Ug^ )-% $) )e38 /
◌ॅ :' ð3 G )-%
rfylek ifupksHk lW f=yksdukFk lqr vejsUnz iRuhA vijk
uhye iVqvkgk Nknu lfjlo lW ukxs'oj lqr èkzqo dqekj
iRuhA
& E 1 ( ( ( (◌ॅ gse lqanj lqr uohu fufrukS lkyeiqj ujlke ofy;kl lW
g^x ¼* (◌ॅ = gfjuUnu lqr pUnz'ks[kj nkS uxokM+ ?kkslksr lW f'kouUnu nkSA
% «? V O , O0, ÒW ,
dY;k.kh iq= lqrk'p izhfr] foHkk iz0] T;ksfr] fuHkk iz0] tkx`fr
O0, P %
nkSA
" ." .. b 3 ! (◌ॅ D 6 ,y-,y-ch- izse lqUnj lqrk ngqyk ek.Mj lW rstukFk lqr
? / (( (◌ॅ 0Ó' % $ X? % dkyhpj.k nkS Nknu lfjlo lW cVs'oj nkSA vpZ.kk iq=A ch-
.". OL G O0 ! % %& ◌ॅ
,llh- izeksn dqekj iz0 cadw ifjgkjh efg"kh cqèkoky lW
u)e E= % ? X ( (G ( (◌ॅ
4¦g^ % V £e O0 Ov
>iVyky lqr gfjoa'k nkSA d.kZiqjoklh ldqjh ofy;kl lW
8J 0 ( í ! (◌ॅ ( E misUnz nkSA y{eh iq= lqrk'p ufUnuh NksVh iz0 izKkd vkn~;k
] )-% ` G = E O0 x<+cuSyh oklh HkkSj [k.Moyk lW jktho uUnu flag lqr jksfgr
00 , 0 @ * (³ ? % iRuhA eqf[k;k lqcksèk dqekj lqr lq'kkar iz0 fouhr ckcw cHkuh
efg"kh lksnjiqj lR;ukjk;.k nkSA
0[ O0 £e, 3 6
0< 0 $( , cLrhyky iz0 NksVdw lqr cqf)ukFk lqr ckyxksfoUn% vlwjk
% ◌ॅ % §F) DV cM+xke nfjgjk lW xqnj nkSA ;ksx:ik iq= lqrs'p xksnkojh
ñE ( ( (◌ॅ E= )-% 0 E
<axjh ujlke ofy;kl lW oa'khèkj iRuhA ckyxksfoan lqrk ujsUnz
Ug^ L , 9Yg^ L , 8 X ◌ॉ॰ Ug^
G ò 0ढ़p ) (◌ॅ fB9
eksgu] nsosUnz eksgu] vkpk;Z MkWñ fojsUnz dqekj% eYnoUn cf<+;ke
( (T (◌ॅ T) % (é iokSyh lW xqnj lqr Ñ".knso nkS lgnktiqj lgJke nfjugk lW
V , 7, , U 8J (u ,8 ` Jhifr nkSA ljLorh iq= lqrk'p xhrk] ve`rk] laxhrk] js[kkd%
◌ॅ )-% $) $ P 0 )e vkn~;k fl>wvk eqnjh lW egkuUn lqr czãkuUn iRuhA vijk
!% ◌ॅ ॰ EC = )-% $) U ve`rk cHkuh ijgV edjkgh lW oS;kñ xaxknÙk lqr f'ko iRuhA
%/ ! ◌ॅ hg^ )-% $)
vijk js[kk cHkuh ijgV ldjk<+h lW 'kqHkpUnz lqr uohu iRuhA
( E d/ . (◌ॅ ? 9 Q9
vijk laxhrk csyxNh jrkSyh nfjgjk lW ukjk;.k nso lqr
)-%
jfUrnso iRuhA
".". Ug^ L = j ,e-,llh- ujsUnz eksgu lqrk fufr'k Hkkj}kt rkjkuxj rjkSuh
¬ (◌ॅ s 6 U 6 & djegk lW gksehukFk lqr jsorhukFk nkS gseuxj eyafx;k
E 3 % t
V
dejkgk lqUnj efu nq% nkSA fd'kksjh iq= lqrk'p :ek] lkfjdk]
F, !, F) Z 0 )Û (◌ॅ !'
8³ )-%
:ie tkQjiqj cfn;ke ickSyh lW dk'khukFk lqr vkfnR;
iRuhA
¼$/ d4E: 9 3 C

X ?kksM+k?kkV jfrikM+ csymap % oklqnso lqr nqxkZnÙk lqr
AF R ¥ % H $ W Bd:d% , lqrks Hkhe%A Hkhe lqr euksgj% vUnksyh tky; lW
◌ॅ 6 , % 9z V ( ET (◌ॅ
Fkkuw nkSA nsolsuk iq= lqrk'p epfyuh flagkJe lW eksgu
L )-% H 8 , , © , 3
X ,

, 3
0fB 0( (◌ॅ 9 ¹ % iRuhA euksgj lqrk vkuUnh] dksdhy] [ksnu] nqyZHk] {ksedj]
H O(< l 0fB . 3 C
X '¬ ckyÑ".kk% cqlou lW gjnso lqr Hkzej nkSA euksjek izfl)
% , 3
¹ _ r (◌ॅ (# E
esèkuk iq=k% ckyÑ".k lqrkS nqxkZnÙk gfj'ojkS cjgh fu[kwfr nq[kk
( Æ E A G ) ,?
X
8J r ( E (9 4 6 )- $) F
lqr Hkzej nkS dudkSjk fnèkksp lW xkslkb± nkl lqr [kM+xfj nkS
4(¬ $ (◌ॅ )A T) )A J 6 )-% gkoks iq=k% xaxk Bfduh dqefj iwf.kZ;k dk vkn~;k fnèkksp la
$) G | GÍ (◌ॅ (&0 )- R lgnso lqr mekukFk iRuh vijk :fduh mljkSyh vy; lW
d, (0 ,C 6% $) ) ,?
X G( (◌ॅ *0 ikBd Jhifr lqr ikB oS|ukFk iRuhA vijk dqefj us;ke
0 E )-% ' iJ 6 ) % ◌ॅ dqtkSyh lW u;u lqr lkgsc iRuh , lqrk cspw lcwjnÙk
$ ) (◌ॅ 3 %
gfjukFkk%A vijk iwf.kZek dqleky lW B0 caxkyh iRuhA gfj'oj
$) ' ¸C, Ð C, (# E
lqr cS|ukFk ipk<+h nfjgjk lW vfHkjke lqr nkuh nkS ikyh lW
C K * (◌ॅ E ó N
) o (◌ॅ *0 ' % V
;nquUnu nkSA rkjkorh iq=k% vijk gfj'oj lqrk HkksyknÙk]
4 & IE 8J e ) (◌ॅ 3= & guqekunÙk] xkslkb± jkenÙkk% xkSj lksnjiqj lW fdadj ogw lqr
)- R = 6 $) & (. ( (◌ॅ HkS;kjke nkS ohjiqj ifupksHk lW B0 gfj'oj nkSA èkhorh iq=
N )-% iJ 6 L e ) (◌ॅ lqrk'p nkm gseorhdsa vkn~;k tjgfV;k ikyh lW [kq'khgky
ÌfB O0 d
E 0& ! ◌ॅ lqr gsuk iRuh , lqr dk'khukFk% vijk gseorh lrkSfy
E % G` V =Q , ' !
lry[kk lW HkS;k iRuhA cS|ukFk lqr eksguyky% gkVh ikyh lW
8J . (◌ॅ d, 3
)-
◌ॅ 56 )-%
n;kdj lqr rqykÑ".k iz0 csaxk nkS cgsM+k ldjk<+h lW fpjatho
- 78 (◌ॅ § # )-% L nkSA dqeqfnuh iq= lqrk'p 'kkUrorh] 'kadjorh okuhdk% vkn~;k
. Z, O0 Z, ¬ ( 78 (◌ॅ jrkSyh nfjgjk lW cspw lqr nqykj iRuh vijk ujlke cfy;kl
+3 0m % g^ (◌ॅ % lW txUukFk lqr txrefu iRuhA vijk [kM+hd [kkSvky lW
V © , ? IE 8J ë (◌ॅ ;ksxh lqr HkkbZ iRuhA eksguyky lqrkS Qwnhyky iz0 Qwndu
! ◌ॅ ( ,
X )-% $) 4 (◌ॅ C
dyjkS flejokM+ [kkSvky lW fHk{kqd lqr cgjS;k nkSA efgUnziqj
)-% Z, . L , t O0,
djegk lW dkyh nkSA nk;efu iq= lqrk'p [ksohnrh]
Ì 3
W d( 0 (◌ॅ · ( 6 6
% V = qÒ , (ô , 0< 3
oh.kkorhdsa vkn~;k rrSy lW ldjk<+h lW lw;Zefu iRuhA vijk
$) m * (◌ॅ u)e 0 E )-% $) ujmu lW t;nÙk lqr jkeyky iRuhA Qwnhyky lqrkS
e . (◌ॅ "q ( )-% eksfgryky] 'kksfHkryky iz0] prqjkuUnks csylke cqèkoky lW jeS
3
$) 0< i¡ õ ) o $ 0 oklh yksdukFkiqj iq"iukFk nkSA dkokorh iq= lqrk'p
)-% 'kSyT;orh] lTtuorh] cqf)erdk vijk jS;ke lksnjiqj lW
>iV lqr caxkyh iRuhA vijk jgVehuk jrkSyh nfjgjk lW
dUgS;k lqr lnkuUn iRuhA vijk cqf)efr cSys fHkV~Bh
ifupksHk vpfer lqr ykyfcgkjh iRuhA
Ì Q, Q, 4Q e * prqjkuUn lqrk jekdkUr] y{ehdkUr] mekdkUr gkVh lksnjiqj
◌ॅ )= 6 ? * (◌ॅ % lW ikj'kukFk lqr oS;kdj.k lksnjiqj lW cM+xke nfjgjk lW
◌ॅ ,) % $) Ì 3 O0, d ,
Hkwiyky nkSA vijk prqjkuUn lqr ;nquUnu iz0] cspu]
56, = ES 6, $t G, G e
ë ( ◌ॅ Ê ¸U = $2 (◌ॅ
txUukFk] 'kaHkqukFk] v'kksd dqekj] fou; dqekjk% jgVehuk rrSy
% 9 V
X , IE % 8J ldjk<+h lW xqYyh lqr Hkksjsyky nkS f'kok gfjvEc lW jkeyky
Z3 ) (◌ॅ >' )-% nkSA nsodh iq= lqrk'p fueZyk] lqykspukdsaA vkn~;k enuiqj
$) ( ) (◌ॅ M Qqynk; ikyh lW enuyky lqr jkts'oj iRuhA vijk
3
X )-% Q 0 Í ! (◌ॅ lqykspuk ljuktiqj txfr iokSyh lW ';ke lqUnj lqr
ÒW 9 % Q . Y ,
nqxkZuUn iRuhA jekdkUr lqrk fxygckM+h jtkSjk ek.Mj lW
e# (◌ॅ 0Ù G )!
T;ksfr nkS nsodh iq=k%A y{ehdkUr lqrkS foosdkuUn] ghjkuUn
0& ◌ॅ L % 4
X V =Q,
, , , 4&, % 8J ^¨'
enuiqj dVkbZ lW cPphyky lqr dqej nkS ikj[k.M cgsjk<+h lW

¼* (◌ॅ 4 ? )-% $) 0(Q eksguyky nkSA mfeZyk iq= lqrk'p 'kkfUr] clarh] ehjk] rhjk]
* ◌ॅ ) E Q m"kk] t;ekykdkA vkn~;k Hknzs'oj uxokM+ ?kkslksr lW mekuUn
)-% $) d0 % 4 ◌ॅ L
lqr y{e.k iRuhA vijk clUrh vjfj;k flejckM+ lksnjiqj lW
3 6 )-% $)
0< ò ढ़p )
◌ॅ 0¡' l' )-% $) 4@
iapkuUn lqr dkyhdkUr iRuhA vijk ehjk csyckM+h cjgh
Fk (◌ॅ l' )-% fujmfr lW czteksgu lqr cqf)ukFk iRuhA vijk rhjk eYnokM+
nf<+;ke iokSyh lW ckys'oj lqr dkes'oj iRuhA vijk m"kk
rkjkuxj :pkSfy djegk lW dkes'oj lqr lqèkhj iRuhA
Y 3 ( © ! (◌ॅ ³ foosdkuUn lqr jkgqy [kokliqj gj[ksyh ek.Mj lW fuR;kuUn
9 6 _ 0 3 (◌ॅ $ Q % lqr nsoukFk nkS fpydkSj cqèkoky lW vuUryky nkSA izseyrk
b ? Â38 0 % ◌ॅ Q
iq= fdj.k dksYgqvk cM+xke nfjgjk lW jkèkkdkUr lqr uanyky
E )-%
iRuhA
4Q 0 9h8 ! (◌ॅ EC mekdkUr lqrk cjkjh ns'kqvky [k.Moky lW eaxyknÙk lqr
NC ) "¤ R (◌ॅ ³ % M HkSjonÙk nkS ijokgk gUgkSyh ,dgjk lW fuR;kuUn nkSA ';kek
D 8=, 8J $ (◌ॅ
iq= lqrsp vk'kk] yhyk vkn~;k ?kjokjh vuyiqj djegk lW
` ? )- $) )Ó
¼* (◌ॅ S|' 3 6 )-% $) 4Q
0<
eqjyhèkj lqr ukjk;.k iRuh vijk yhyk iVsxuk uxokM+
) (.".) ¼* (◌ॅ 4r? ?kkslksr lW Hkqous'oj lqr cqf)ukFk iRuhA vijk mekdkUr lqr
% ढ़p )Û (◌ॅ 4a % == V fofiu ¼ch-,-½ chjou uxokM+ ?kkslksr lW mèkksj.k lqr gyèkj.k
' , 0 3 ) · )ù 6 K 6 cf<+;ke ickSyh lW mxzh nkSA 'kf'kdyk iq= lqrk'p 'khyk]
GG V % fcUnqd% fofiu lqrk jeS iùukFk lqr xkSjhukFk nkS dqedqe
lqrk'p jk[khA
` Ç (z 3 O0 d $F?, eqf[k;k fo[;kr lektlsoh ;nquUnu iz0 cspu lqrk v:.k]
F?, = q¡g^ e# (◌ॅ 0Ù r:.k] 'kSysUnzk% enuiqj dVkbZ lW cPphyky lqr jktk nkS
$0 (◌ॅ 0¡' = V ,
vdcjiqj djegk lW ckys'oj nkS lq'khyk iq= lqrk'p xhrk]
( O0, ö% 8J D/ 38
78 (◌ॅ tQ , 9Yg^ )-% $) (
lhrk iz0] xqfM+;k uhDdhdk%A vkn~;k xhrk rsxfN;k egqvk
= 9 6 6 )-% [kkSvky lW 'kksHkkdkUr lqr] nsosUnz iRuhA vijk lhrk [kok'kiqj
nsoukFk lqr f=yksdukFk iRuhA
`è O0 56 F? G, %/ eqyqj iz0 txUukFk lqrk o:.k dqekj] Hkxoku jgVehuk jrkSyh
. (◌ॅ 0 Ee Se# O0 TQ nfjgjk lW caxV lqr HkqVkbZ iz0 JhdkUr nkS uxokM+ ?kkslksr lW
¼* (◌ॅ % G V , ~g^,
ghjkyky nkSA dqurh lqrk'p dey] bUnz] jhuk nkSA o:.k
% F? G . d0 T ,
F0 V P÷ $F? G e ( 3 6
dqekj lqrkS uouhr csyckM+h xtkuUn feJ nkS] :ch lqrk'p
ø (◌ॅ $t % Q x`"ek v:.k dqekj lqrk uVoj% flgqyh ukFkiqj foLQh lW lqr
@ G Fk (◌ॅ l' % v'kksd nkSA y{ehdkUr lqr ghjkuUn lqrk euh"k dqekj%
rkjkuxj :pkSyh djegk lW dkes'oj nkSA
' ¸C 6 . D 6 è3 ù gfj'oj lqr HkksyknÙk lqr jktukFk lqrkS rstukFk eqVqdukFkks
(´ ) (◌ॅ 6 6 0 % lekSfy ikyh lW gfjukFk lqr ek;kukFk nkS cM+xke nfjgjk lW
◌ॅ (&0% V .
lkgsc nkSA [kM+xorh iq= lqrk'p onuorh jrkSyh nfjgjk lW
3
% ◌ॅ 00$ e3# )- D 6 ' 6
ú $ (◌ॅ Q d4E
ccqvu lqr VqjkbZ iRuh rstukFk lqr fo'oukFk% ukU;iqj vy;

◌ॅ )= % )=? ( V v lW cztyky lqr t;dkUr lqr dkdks csymap lW ij'kefu nkSA
Ø IE % ikj'kef.k iq= lrk'p Kkuorh QksdporhdsaA
' 6 &= 6, g^ 6 O0, &= ; fo'oukFk lqr egs'kukFk] jfoUnzukFk iz0] egs'kukFkkS pSuiqj
%& ◌ॅ e# TQ e * (◌ॅ efg"kh ikyh lW yVkbZ lqr JhdkUr nkS dVdk lksnjiqj lW
*| % (³ V O, IE 8J
lksusyky nkSA lR;Hkkek iq= lqrk'p izfeyk] jkèkkdsa vkn~;k jeS
· ( e (◌ॅ 0Ù, ] )-%
$) ? (/# 9x) ±O ,
oklh tjgfV;k nfjgjk lW cPpw lqr jksfgryky iRuhA vijk
?% jkèkk ukjk;.kiqj ¼NbZ ns'ks½ pØiz;kx Hkwfegkj czkã.kA
&= 6 O= · ( 4 (◌ॅ L egs'kukFk lqr t;izdk'k jeS oklh doS ujmu lW txeksgu
3
6 { (◌ॅ $ Q % lqr eFkqjkuUn nkS e>kSjk djegk lW vuUr yky nkSA
g^ 6 , · hE 6 %
jfoUnzukFk lqr lqeu] jru jeS 'kqHkadj lqr gfjukFk nkSA
è3 6 0Ó= 6 9h8 ! (◌ॅ L eqVqdukFk lqr cVs'kukFk% ns'kqvky [k.Moyk lW eksguyky nkSA
% 0Ó= 6 3 6,
0< , 3 X
? cVs'kukFk lqrk cqf)ukFk] ckcwukFk] nqxkZuUn ukjk;.kk efV;kgh
e { (◌ॅ H©, $ Q % F
e>kSjk djegk lW uks[ksyky] vuUryky nkSA :g nfjgjk lW
3 6 . $ 6,
% ◌ॅ = 6 C% 0<
3
9E @ 0 ( q ( k0 f)
'kfDrukFk nÙkA cqf)ukFk lqrkS vejukFk] lejukFkk nsohxat
ढ़ ( , ◌ॅ % efg"kh cqèkoky lS ldy lqr pkS0 ÑikuUn nkS xf<+;koklh
vksM+fy lW uUnu nkSA
- -0, % !: $F fry; jruiqj&jfHkM+k&cuSyh] ijokgk vlwjk ldek %
. 34 ¬ ) o (◌ॅ * vx: lqrkS tqM+kmu efrdjkS ifupksHk lW lksu lqr HkokuUn
% 9 V 8 (◌ॅ %
nkSA nsodh iq= lqrk'p jEHkk yksvke lqjxu lW igqaljk oklh
( * O?) )- R Ì<X
%, (◌ॅ G %
lkse lqr izk.kifr iRuh , lqr pkrq)Zfjd egkjkt lej flag]
◌ॉ $8 ) o (◌ॅ , % $8 efrdj lqr gfjdj% tky; lW dqyèkj nkSA gfjdj lqr [kkW
. Z Ê_ (◌ॅ $Ö3 Z vxqvku% ifupksHk lW xksuw nkSA vxqvku lqrkS Qdhj dYyhdkS
56 0& ◌ॅ B3= 56 . E nfjgjk lW vP;qr nkS Qdhj lqr txUukFk% cgsjk<+h lW
fB¤ ! (◌ॅ 9 fB9 3
û (◌ॅ fo".kqnk'k nkS txUukFk lqrkS xaxkèkj jkeÑ".kkS ek.Mj lW gfjnso
9 % E ) E 3
, £e
lqr Ñ".knso nkS ?kqlkSr lW dkenso nkSA xaxkèkj lqrk iaponu
! ◌ॅ L 78 (◌ॅ 3 %
eèkqdj uuw NksVkdk% d;fu;ke lW eksgu lqr okjkg nkS [kkSvky
l V $« ] ! ◌ॅ 6
) )- R | V 3 X D 0ढ़ ( lW eèkq nkSA esfnuh iq= lqrk'p vfgY;k jksgkM+ ldjk<+h lW
) (◌ॅ , Ó E )-% R . #_ jkeukFk lqr xksiky iRuh , lqr usgky% lqrk'p nqxkZ rs?kjk
V 2 i $ (◌ॅ k0 9 k0 cf<+;ke iokSyh lW uuw lqr Vsaxkjh iRuhA , lqrkS èkhj lq[kkbZdkS
) 3
O0 )-, R . ( E (0 lqrk'p txnEck cSxuh vy; lW pkS0 nsokuUn lqr pkS0
¶W) 00 , R O0 D 3 . ,) , ijekuUn iz0 gtkjh iRuh] , lqrkS jktk nqykj flag ¼cuSyh
) Pì) 78 (◌ॅ ' l X'
M~;ks<+h½ ckcw ,dyky iz0 rstkuUn nkS eèkqdj lqrkS Hkwifr]
◌ॅ % ,) . $ 6
3
)2 0 (◌ॅ N /0 % (◌ॅ (&0
i`Fohifr [kkSvky lW gfj'oj lqr èkesZ'oj nkS HkM+xke tftoky
% $ 6 78 ◌ॅ 6 6 lW ?kuh lqr jekuUn nkSA Hkwifr lqrkS vHk;ukFk ifj;kEc
! ◌ॅ , , %
X cqèkoky lW HkS;k lqr Ncu nkSA nfjgjk lW lkgsc nkSA vHk;ukFk
3
V ( )ù ) o (◌ॅ ) ¸ 6 lqrk [kkSvky lW cztukFk lqr fnukukFk nkS ldekoklh x<+
)- R . L e3H V IE % vy; lW pkew lqr Hkwou nkSA fueZyk iq= lqrk'p lkfo=h
8J ? ( % ) (( * (◌ॅ 0 3
iùiqj ifupksHk lW eèkqjkifr lqr HkksykukFk iRuh , lqrkS
9 )- R ( E&'% $) A %

* g^? E )-% ) Pì) txeksgu yVqjuks lqrk'p edjUnk HkokuhdsaA vkn~;k pk.kiqjk
© ) (◌ॅ E % , ( ◌ॅ ¼frjgqr½ lfjlo lksnjiqj lW cgqtu lqr t;nso iRuh , lqr
Q % * (◌ॅ ¸e# L %
flags'oj%A vijk Bk<+h oklh efg;k lksnjiqjd% pUnzef.k lqr
% ◌ॅ E [3 V ) ,?
X
m( e ) ◌ॅ g^) Û# )-%
xaxkèkj iRuhA jk; i`Fohifr lqr [ksnu% ikyh lW Hkatu nkSA
V E , O? , = 8J de ! jk; uuw lqrk ldjk<+h lW deykdkUr nkSA lksnjiqj lW HkksVkbZ
◌ॅ -¨' J) )-% $) ( E ! (◌ॅ lqr nkeksnj nkSA nfjgjk lW xaxkèkj lqr yky dLrqr% iq=
/ 3 )-% $) e * (◌ॅ l' lqrk'p iwf.kZ;k fu[kjSyoklh gkVh ikyh lW pUnzifr lqr ckSdkbZ
? )- R ,E % Ê iRuhA lqrk'p yaxorh] izk.korh] 'khykorh dk vkn~;k csgV
(3 , ! (◌ॅ 9 fB9 3
û
[k.Moyk lW jRus'oj lqr fo|kifr iRuhA vijk flagkSyh
◌ॅ 9 % (3 , ( E
ek.Mj lW Nou lqr ;nquUnu iRuhA vijk gkVh lksnjiqj lW
! ◌ॅ ? Ì,X % 03 (◌ॅ 00 ,
# % ( E . ( E
jkes'oj lqr xq.kfufèk iRuh , lqrk n;kfufèk ewatk fufèkA jk;
3
!% ◌ॅ 9 (QW@ ! (◌ॅ t dYyh lqr eèkqlwnu% ek.Mj lW gfjnso lqr Ñ".knso nkS ?kqlkSr
09 % ( E "q ( E u)e lW dkenso nkSA jk; eèkqlwnu lqr jk; tgkn flag yksguk
%, 0 ( E . (◌ॅ 6 (&0 ldjk<+h lW y{e.k lqr prqHkwZt nkSA cqèkoky lW ckcw lqr eukbZ
! (◌ॅ , "q ( E ( E, G nkSA jk; tgkn flag lqrkS jk; cztjkt flag% djegk lW j?kqnso
%, % ◌ॅ % 8
lqr lUrks"kh nkS ek.Mj lW ;'kksèkj lqr cklqnso nkSA jk;
◌ॅ , % V 4 L
M 8J . (◌ॅ 6 e
cztjkt flag lqrk dUgS;k flag >iV flag] cny flag jrkSyh
)-% R . 00 , 6 )= ; V 03 i nfjgjk lW jkeukFk lqr lkgsc nkS [k.Moyk lW uuw nkS jk;
◌ॅ 00 , 6 )-% R 8 X 6 dUgS;k flag lqrk thou flag] dqej flag] vej flag cqèkoky
$) L e ) (◌ॅ /0 (Y X' )-% R lW uUnu lqr efgèkj nkSA vkxnh cfy;kl lW nkew nkSA
G% fgjefr iq= lqrk'p nkm eksgorh ';keorh dk vkn~;k jrkSyh
nfjgjk lW èkhjukFk lqr yksVu iRuhA , lqrkS ckcwukFk
ikj'kukFkkS lqrk'p eèkqcuh cSxuh vy; lW pkuu lqr ckcwukFk
iRuhA , lqr vkfrZukFk% vijk eksgorh gkVh ikyh lW Nkck lqr
losZ'oj iRuhA , lqrk jktdqekjhA
$) M o) - 4 % ◌ॅ F) 6 vijk ';keorh pksiM+k c[kkjh erkmu nfjgjk lW :iukFk lqr
== 6 )- R b 6% ( E 'kf'kukFk iRuh , lqr izseukFkA jkethou flag lqr [kq'khd%
- '!+ ◌ॅ ML Fk R (◌ॅ
le;k ikyh lW ekuhd lqr ';keks :pkSyh ,dgjk lW cpuw
0 , % V G =
g^ )!38 A0 9 6 0^ 6 )-%
nkSA t;orh iq= lqrk'p dqekorh j'kk<+ oklh efgUnziqj
3
G ( E )2 0 (◌ॅ = ES 6 i.Mqvk B0 nsoukFk lqr cnzhukFk iRuhA jk; dqej flag lqrk
D * (◌ॅ 6 % g^ V ifj;kEc cqèkoky lW fpydk lqr 'kaHkqukFk nkS rsrfjgkj lksnjiqj
1 , , Z, 8J B3 (T ) 9x lW gfjukFk nkSA pUnzorh iq= lqrk'p >wyuorh] onuorh]
G 78 (◌ॅ ) )= 6 )-% $) Qwyuorhdk vkn~;k fo".kqiqj ¼Jhiqj½ ns'ks dqjek [kkSvky lW
. (◌ॅ 00 , 0
irkuh lqr ikj'kukFk iRuhA vijk onuorh tgkuiqj jrkSyh
)- R 09%
nfjgjk lW ccwtu lqr ckcwyky iRuh , lqr cynsoA
)_ ◌ॅ %: $ ( E )_!+ ipdkSM+h lW ijokgk % jk; vej flag lqr jk; ipdkSM+hd%
. (◌ॅ 6 * (◌ॅ * jrkSyh nfjgjk lW jke lqr gfjukFk nkS lksnjiqj lW lksuk nkSA
% V 0 , 3
@ 0 (◌ॅ -
y{eh iq= lqrk'p cwyk efg"kh cqèkoky lW [kM+xukFk lqr gfjgj
)-% R V B3 6
78 (◌ॅ 6 j 6 )-% R
iRuhA , lqr n;kuUn lqrk'p fo".kqukFk flejokM+ [kkSvky lW
&= 6 V ) ,?
X EIE 8J ( * jfrukFk lqr }kfjdkukFk iRuhA , lqr egs'kukFk% lqrk'p
4a 6 f) 6 )-% $) E í ! iwf.kZ;k xqatkdsa vkn~;k flejokM+ lksnjiqj lqr mxzukFk lqr

◌ॅ ( E 0Ó= 6 ( E )-% )_ ÑikukFk iRuhA vijk xqatk HkkSj [k.Moyk lW t;jkt flag lqr
= $( , ( 0 % ◌ॅ GE 0 cVs'kukFk flag iRuhA jk; ipdkSM+h lqr f'kokuUn% vlwjk oklh
% $) )_ 4a $( ,( 0
cM+xke nfjgjk lW dqatfcgkjh nkSA vijk jk; ipdkSM+h lqr
% ◌ॅ ã ß * (◌ॅ I= 6
% = ) ? E ( T!
mxzkuUn% vlwjkoklh cM+ nfjgjk lW Mkseu lqr pEeuyky nkS
%! ◌ॅ T 6 L ? (◌ॅ F lksnjiqj lW ds'koukFk nkSA jk; f'kokuUn lqr ijekuUn%
% 4a $( ( G 78 ( q G xq.kearh oklh Jh[k.M gdoky lW JhukFk lqr nkeksnj nkS
F^ (0 * ( q )% czã.kiqjk lW :fp nkSA mxzkuUn lqrk vljuk oklh dqjek
[kkSvky lS dqyefu lqr :nzefu nkS flejckj lksnjiqj lS
xksikyA
u)e ( E L ( E, 4 %, % jk; >iV flag lqrk eksgu flag] mn; flag] jke flag cqèkoky
◌ॅ C (&0 78 (◌ॅ iJ 6 % A lW gjnÙk lqr lkgsc nkS [kkSvky lW cS|ukFk nkSA Bduh iq=%
L ( E ( E, ,
jk; eksgu flag lqr fdjr flag] ckcwyky] euhykyk efg"kh
%& ◌ॅ D 6 (N()
E
% ◌ॅ % | V
cqèkoky lW deyu;u lqr rstukFk nkS ¼HkSalfn;j½ nfjgjk lW
\ 8J 78 (◌ॅ ? C ~ jke nkSA usgorh lqrk'p uUnefu Hkxorh HkX;orhdk vkn~;k
)-% $) 4 (◌ॅ F) 6 )-% $) [kM+hd [kkSvky lW ukjk;.k nÙk lqr bUnj iRuhA vijk
$ C Ø )- R . C erkmu nfjgjk lW :iukFk iRuhA vijk txofj vy;
W% ( E e ) ( E frydnÙk lqr Qksru iRuh , lqrkS t;nÙk xksfoUnksA jk;
9h8 ! (◌ॅ *0 6 %
fdjr flag lqrk gkVh ikyh la lqr dksdu nkS ns'kqvky
( , , = O0 È = ? O0
[k.Moyk lW B0 èkhjukFk nkSA jk; euhyky lqr lnkuUn]
$(? X G 78 (◌ॅ 00 , % i
$ ( q k0 & % 4 V
n;kuUn] f'kokuUn iz0 eqa'kh xq.kkuUn iz0 xksHkh vl.kkZ dqjek
{8 $ (◌ॅ Û = )-% [kkSvky lW fpjkuUn lqr ckcwyky nkSA cSxuh vy; lS pkS0
gsek nkSA mtuorh iq= lqrk'p ryouh >kSvk vy; lW ckSdh
lqr x.ks'k iRuhA
( 3
0 (◌ॅ Z lnkuUn lqrk cqèkoky lW dykèkj nkS n;kuUn lqr Qdhj%
% ◌ॅ 5, L vlwjk oklh cM+xke nfjgjk lW eUuwyky lqr txeksgu nkS
ढ़p ) (◌ॅ N % $)
cf<+;ke iokSyh lW HkS;k nkSA vijk n;kuUn lqrk dpgjh
0è8 (◌ॅ 0 ! (◌ॅ
4 6 $gü,? X V% Z O0
cyqvk ojgh lW fg;kyky lqr cpdu nkS xqynh [k.Moyk lW
B3 8 $ (◌ॅ 9 O0 ,# mekukFk nkS vUUiw.kkZ lqrk'pA Qdhj iz0 xksfoUn lqrk fo".kqiqj
! ◌ॅ = 6 % = vkfgy gfjve lW t;nso iz0 ywpkbZ nkS yksguk ldjk<+h lW
! ◌ॅ
X ◌ॅ (Q % f'kykukFk nkSA jk; f'kokuUn lqrk yksguk ldjk<+h lW n?kZyky
nkS HkM+xke tftoky lW lUryky nkSA
( E Ug^ ( E,AG ( E, ¯U jk; lqn; flag lqrk ujsUnz flag]Bkdqj flag] I;kjsyky nfjgjk
◌ॅ 0È3 6 % $ ◌ॅ 3( % lW cU/kq lqr tkudhukFk nkSA vy; lW gqykl nkSA ';keorh
M V g^?, ! ! , ~g^ % iq= lqrk'p pUnzef.k] dudorh] bUnzorh nkSA vkn~;k cqèkoky
8J 3
0 (◌ॅ
)A )-% $) . lW ikBd dUnyky iRuhA vijk jrkSyh nfjgjk lW cSjxkNh
% ◌ॅ i/ , E= )- R .
okfj xks[kwykuUn lqr oa'kh iRuh , lqrkS NksVdw dqudquks
£e, G GH V 00 F^? 2IE % 8J
lqrk'p ckck :nzk.kh txnEckdsaA vkn~;k tgkuiqj oklh ,dek
( R ! (◌ॅ T )- R .
[k.Moyk lW JhuUnu iRuh , lqrkS iùkuUn] dhR;kZuUn nkSA
ùp , ³ X % V Ç $ 9
8J (. ( (◌ॅ L ..............
lqrk'p dkek[;k nSvfu nsoek;k dk vkn~;k lrkSfy lry[kk
$) $ ¼* (◌ॅ )- R lW fHkf[k;k lqr gfjeksgu -------------A vijk nSvfu ux ?kkslksr lW
dej lqr fxjèkkjh iRuh , lqrkS lq'khy eksgu] dfiy eksguk

. = L , ) L $) 9 % vijk nsoek;k uhgA vijk :nzk.kh ijokgk dUgkSyh ,dgjk lW
$) F^? ) "¤ "!% ◌ॅ ý £e feF;kokjh NksVdfu lqr :nzkuUn iRuh lqrk n;kuUn jke Jh
F^ )- T ¼ T 09% jk?kks Jh cynsokA lqrk'p Hkwous'ojh] rkfj.khA vkn~;k doS
V ,|', ?% 8J 4 (◌ॅ ' ujmu lW j'kk<+ oklh cPpk lqr cS|ukFk iRuh lqrkp HkwfV;k
( 0Ù iJ 6 )- ,e (( (
nk; fljfl;k oklh HkM+xke tftoky lW t;Ñ".k lqr oklqnso
◌ॅ fB 9 )-% $)
iRuhA vijk txnEck jS;ke ?kksfl;ke ¼iks[kfj;k oklh½ eaxuh
2 m ¼( ( () E
ikS= frydukFk lqr pUnzukFk iRuhA vijk bUnzorh j'kk<+
6 g^ 6 )-% $) ~g^ =
g^ )!38 J 6 5, )-%
efgUnziqj i.Mqvkgk oS|ukFk lqr eUuwyky iRuhA
¯U ~ (0 78 (◌ॅ jk; I;kjsyky lqr Hkkbyky% flejckM+ [kkSvky lW onu lqr
D 6 EK (◌ॅ = 6 % «? rstukFk nkS xaxkSj lW f'koukFk nkSA dY;k.korh iq=hA vijk
% $) ¯U ¥ 9 (◌ॅ %
I;kjsyky lqrks nsokuUn% ujoky lW fgj.k lqr feJ xjhcukFk
T 0 6 !( (◌ॅ 3 %
V ( E% ( E 3
00$ ( E, %,
nkS e.Mkfjle lW nqykj nkSA ofguk iq= lqrk'p la/;kA jk;
- %, / ( E 4E (◌ॅ ? v) onu flag lqr ccqvu flag] yyhr flag] xks[kwy flag] N=
% ! (◌ॅ *0 0 V flag frymar lW ukjk;.k lqr ;Kifr nkSA [k.Moyk lW B0
,X
>' , )% 8J 0 ( 4 0 xjhc nkS dkfeuh iq= lqrk'p jkts'ojh f=iqjk] diwZjkA vkn~;k
◌ॅ 6 O0 53 % $) $G(E dksgckjk oklh mxgh cfy;ke lW t;ukFk lqr fxfjtkuUn iz0
/! ◌ॅ F^) )- R 4) % $) ) ,X
nqUu nk;A vijk vadqlh Vdoky lW :nzifr iRuh , lqr
4% ◌ॅ 53 )- V 0Ù O0 ^W) O0
mekifrA vijk diwZjk mxgh ofy;kl lW nqUu iRuh lqrk'p
I=( E "¤
R (◌ॅ %
! ◌ॅ 3 3
% V 0G %
cPph iz0 nzksinh iz0 jk; ds'ko flag lqrk dUgkSyh ,dgjk lW
( E 8= R (◌ॅ =3 6 GÊ pkuUn nkSA ldjk<+h lW j?kquUnu nkSA lqrk'p cqpdquorhA jk;
( Es (◌ॅ 3% 0 ( V % yyhr flag lqr frudksyhd% vk'kfj ,dgjk lW 'kEHkqukFk lqr
◌ॅ (< )-% , ( E % / ( E dqYyh flagksfy;ke lW ;nquUnu nkSA cpdfu iq= lrk'p
$þ (◌ॅ 9 fB (◌ॅ nfjgjk lW flf) iRuhA xks[kwy flag uhgA jk; Ne flag lqr
3
X @C
X V { ) o
ijex<+ vyS lW nsokuh lqr Ñ".kk jke nkS tftoky lW nqfHkZ[k
0Ó= 6 )-% R ( %
lqr g"kZnÙk nkS iq= lqrk'p tgkuiqj >kSok ifupksHk cVs'kukFk
iRuhA , lqr lkdtefuA
0: $) ½$8 ) jruiqj fry; egyckM+h % vijk [kk¡vxqvku lqr xksiky%
◌ॅ ! (◌ॅ ,d % ) ¥ cfy;kl lW tksjnkS [k.Moyk lW nwcs nkSA xksiky lqrks j?kqnso
3
9 9Æ% ) o (◌ॅ ? R (◌ॅ
oklqnsoksA ifupksHk lW ukjk;.k nkS ,dgjk lW fo'oEHkj nkSA
' % 9 . T¬
3
% ◌ॅ % N (_ (◌ॅ
egnkorh iq=% oklqnso lqrkS yky JhèkjkS nfjgjk lW ;nq nkSA
6 * ◌ॅ 3 % ) X % jk; ykyk lqr HkS;kd% ldkSuk lW HkxhjFk nkS lksnjiqj lW ;nq
N . (0 ,_ 3 (◌ॅ ' 6 G) nkSA ikoZrh iq=A jk; HkS;k lqrkS lkgc uuwdkS [kqoky lW
E (◌ॅ b % :' % $) N fo'oukFk lqr dqyifr nkS xaxksj lW izsedk% nkSA ukxs'ojh iq=A
+ ◌ॅ Q % , . vijk HkS;k lqr jru% vy; lW dkUr nkS ektfj iq=%A jk; uuw
( E, $ ( Es 78 (◌ॅ =
lqrkS uUn flag] vej flagks [kkSvky lW xksfoUn lqr f'konkx
◌ॅ % ( D E
nkS cqèkoky lW jekuUn nkSA lerk iq= lqrsp [katuk ikoZrhdsaA
) X IE % 8J ! (◌ॅ b Ë )-% $)
! ◌ॅ )-% ( E G ( E
vkn~;k ek.Mj lW izseh lqr Qsdu iRuhA vijk ldjk<+h lW
! (◌ॅ , % ) o (◌ॅ ã % * vkS[kh iRuhA jkeuUn flag lqrk dqekj flag ek.Mj lW xks[kwy
3
D & 0 (◌ॅ ( Z, 3
00$ )-% nkSA ifupksHk lW Mkseu nkSA lksuefr iq= lqrsp gseorh cqèkoky
G ( E 4 % ◌ॅ h N lW luQwy lqr ccqvu iRuhA jk; dqej flag lqrk jkmr
h ? % nfjgjk lW 'kqDy HkS;k jke lqr 'kqDy t;ukjk;.k nkSA

* (◌ॅ ", % G ( E T? lksnjiqj lW dkUgw nkSA jk; dqej flag lqr Jhef.k flejckM+
78 (◌ॅ Z( u Eu (◌ॅ `= [kkSvky lW Qlh nkS >a>kjiqj djegk lW eq'ku nkSA jk; Jhef.k
% T? ¸ 6 8 3
lqr HkksykukFk vkfgy gfjve lS jaxyky lqr ccqvu nkS
3
00$ )] (◌ॅ T ºEe %
$ ( E 78 (◌ॅ å' R (◌ॅ $
fijks[kfM+ lqjxu lW feJ >ksaVh nkSA jk; vej flag lqrk
% ~g^ V E % $) $ ( E [kkSvky lW ân;s'oj nkS ,dgjk lW ?kkuk nkSA bUnzorh iq=
( E, %, 4 %, % lqrk'p jadorhA vijk vej flag lqrk xtjkt flag] vthr
* E(( ) 0& ◌ॅ iJ 6 ( 6 EK flag] nmyr flag] jke flagk lksalkoklh nhi cgsjk<+h lW
◌ॅ % V , , cS|ukFk lqr lukFk nkS xaxkSyh lW gfjtho nkSA ekuorh iq=
% 8J E "¤ R (◌ॅ
lqrk'p [kwnuorh] nS;korhA vkn~;k jadorh dUgkSyh ,dgjk lW
U' )-% $) , ( E ! ( E /0
eulq[k lqr fgjs'oj iRuhA vijk [kwnuorh flagkSyh ek.Mj la
- )- $) 4 (◌ॅ
h ã )-% . IE A0 U=
Ncu lqr [kM+xuUnu iRuh vijk nk;orh jkmr nfjgjk lW
%, ) "!% ◌ॅ e ? $ (◌ॅ thoukjk;.k lqr 'kqDy Mkseu iRuhA jk; jke lqrkS uhyedsa
ue, % , , 3 ! (◌ॅ B0 lqjs'k flag] vklh ,dgjk lW efV;kfu lqr pk.k nkS gfjve
3 )
)-% R L % lW >yVw nkSA [kM+xorh iq= lqrkp uwuw nk; ngqyk ek.Mj lW
eèkqjk ifr lqr yky iRuhA , lqr eueksguA
% cM+xke nfjgjk vlwjk
hE, ?, Ov!, G, ù(!+ jfodj lqrk 'kqHkadj] xq.kkdj] izKkdj] dqlqekdj] iùkdjk%
◌ॅ % G =F, F, 0F unke lW lqèkkdj nkSA dqlqekdj lqrk 'kh:] xh:] ch: dk
% ◌ॅ : $ (◌ॅ , % F
gfjve lW okxs nkS vy; lW lqèkkdj nw nkSA fo: lqrk foHkw]
, , + "!% ◌ॅ = 78 (◌ॅ
E , , % ) AG )
x.kifr] èkuifr;% ,dgjk lW x.ks'k nkS [kkSvky lW ekaxw nw nkSA
H6 O0 !+ 4 ◌ॅ ` % U HkDr dfo èkuifr lqrk Bdqjh xksiky euksjFkk% iz0 ekthdk%
H6 O0 . (&0 I=Æ * ujmu lW eqjkfj nkSA jsorh iq=k% euksjFk iz0 ekuh lqrkS lkgsc
◌ॅ % (» (&0 <X ds'koks èkkSy lksnjiqj lW ekèko nkSA ly[kks iq=k% lkgsc lqr
◌ॅ I % ^W) % <X xkso)Zu djegk lW dsoy jke nkSA nzksinh iq=k%A xkso)Zu lqrk
O0, , ' !, K 6 e ) (◌ॅ t
Hkxofr iz0] Hkxfr] 'kadj] xkSjhukFkk gkVh ikyh lW fd'kksjh lqr
% 0'3 % O0
3 ,
gfj xksfoUn nkSA cqèks'ojh iq=k%A Hkxorh iz0 Hkxfr lqrkS gfjnso
. 9 } ¼ (◌ॅ E % %
,
9 =)? , =C 9 ) (◌ॅ nq[kgj.kks fn?kks lW xkaxw nkSA jkèkk iq=k%A gfjnso lqrk 'kwyikf.k]
% K ,
V% =)? , , f'konÙk nsodhdk% ipgh tftoky lW nkSA xkSjk iq= lqrk'pA
g^) O0, (< , 9 6, & 6 ! 'kwyikf.k lqrk dey] x.kifr] pUnzifr iz0] fl)kuUn] nsoukFk]
◌ॅ Q ) % ◌ॅ 4< , % gseukFkk% xqynh [k.Moyk lW fpUrkefu lqr èkuifr nkSA
( , 8J E (◌ॅ ¼ djegk lW m)o nw nkSA ektfj iq=% lkuUnh] uUnhdk% vkn~;k
=C / )- R C, 9C,
xaxksyh lW ?kks?ku ikS= f'konÙk lqr N=èkj iRuh , lqrk
B3C% $) ú $ (◌ॅ (
3
)- R Z, %
HkokuhnÙk] nsohnÙk] fo".kqnÙkk%A vijk uUnh ukU;iqj vy; lW
lnkuUn lqr nqf[k;k iRuh , lqr yfyr fgjQwyA
C, 3 C
X , O 6 s ~ 6 dey lqrk dkyhnÙk] nqxkZnÙk] izhfrukFk gksjhy HkkbukFkk% ipgh
) * (◌ॅ ? , (G ( (◌ॅ lksnjiqj lW y{e.k lqr uuw nkS ldqjh ofy;kl lW gfjÑ".k
fB % V uZ k~ IE
nkSA rkjkorh iq= lqrk'p >yQyh pkSèkjkbfudsa vkn~;k
8J D * (◌ॅ )? )-%
$) m * (◌ॅ *| L )-%
rsrfjgkj lksnjiqj lW deyikf.k lqr ghjk iRuhA vijk jS;ke
lksnjiqj lW lksus lqr eksrh iRuhA

! C X 6, ' ' , T 6, Y?C "¤ dkyh nÙk lqrk fuHkZ;ukFk] 'kf'kukFk] JhukFk] os.khnÙkk% dUgkSyh
"!% ◌ॅ Z d ! (◌ॅ T ,dgjk lW fHk[kkjh lqr Qdhj nkS csykStk ek.Mj lW feJ lksuk
* % E V% X 6 .
nkSA yoaxorh iq= lqrk'pA fuHkZ;ukFk lqrkS dUryky] g"kZukFkks
Q, @ X ù e * (◌ॅ T l'
B3C % ( Es ! (◌ॅ 6 , % 9
gkVh lksnjiqj lW feJ jkes'oj lqr fo".kqnÙk nkSA flagksy
% Q , 0
³ W K * ek.Mj lW fnukukFk nw nkSA ns;fu iq=k%A dUryky lqrk
3 C
◌ॅ T J 6 0 0( (◌ॅ % X yhykuUn] ia0 fuR;kuUnks xkSj lksnjiqj lW feJ oS|ukFk nkS
O0 3=F de ! (◌ॅ ] cygk cfy;kl lW ekèko nkSA nqxkZnÙk iz0 [kq'k: lqrk csgV
( E ! (◌ॅ O % == 6 e [k.Moyk lW ekèko lqr jksfgu nkS flagkSyh ek.Mj lW izHkkdj
◌ॅ (0 ,C % M V TP ,
nkSA 'kf'kukFk lqrk dVek cHkfu;ke lW lcwjnÙk nkSA ';keorh
L IE % 8J ◌ॅ ) 2
iq= lqrk'p J`f"Vorh] eksyorhdsaA vkn~;k HkM+xke tftoky lW
== 6 )- R . 0 0/}% $) L
() ! (◌ॅ *0 E 6 A0 )- R
firkEcj lqr 'kf'kukFk iRuh , lqrkS cpu cNj.kksA vijk
GE L % eksyorh ljijo [k.Moyk lW B0 jaxukFk lqr B0 enu iRuh
, lqr dqateksgu lqrkpA
s = , : , $ , 5,, !/ + gksjhy lqrk f'kouUnu] xsukyky] f?kukyky] eUuwyky]
K * (◌ॅ T , % K udVwykyk% xkSj lksnjiqj lW feJ eulq[k lqr okSuw nkSA xkSj
* (◌ॅ 00 , 4 d 4 ◌ॅ
lksnjiqj lW eulq[k lqr ckcw nkS mtku csymap lW ujifr nw
, % | V * , | , u , 8J
* (◌ॅ ¸ )-% $)
nkSA usgorh lqrk'p lksuefr] usuefr] >wedofr vkn~;k lqUnj
)% % ◌ॅ == 6 )-% lksnjiqj lW gjukdj lqr Hkksyk iRuhA vijk vkfgy gfjve lW
'kf'kukFk iRuhA
5, L 0ढ़p ) (◌ॅ M eUuw yky lqr txeksgu% cf<+;ke iokSyh lW ';keyky lqr
$ 3
◌ॅ , % $) vpfer yky nkS jktuiqjk nfjgjk lW nqykj nw nkSA vijk
5, , , , 1/ %
eUuwyky lqrk xtkuUn] uUnykyk] vuaryky] >iVyky
", &= 6 % 78 (◌ॅ Z %
V 2IE % 8J (0 *
gfjve uUgdw lqr egs'kukFk nkSA [kkSvky lW Qdhj nkSA iq=
6 ) )- i/% $) 2 0 lqrk'p egkek;k txnEckdsaA vkn~;k flejckM+ lksnjiqj
◌ॅ )-% 0 . 5, dykukFk lqr xksiky iRuh cSjxkNhA vijk txnEc cuSyh
R ! (◌ॅ N ? fry; lW euhyky iRuhA uh0A vijk eUuwyky lqrk tgkuiqj
◌ॅ _® C , % $ 0 . ,dek [k.Moyk lW HkS;kjke lqr y{ehukjk;.k nkS ofy;kl lW
L . O?L , 'LH 0ढ़p ) (◌ॅ
dkSLdh nÙk nw nkSA vy[korh iq= uh0A txeksgu lqrkS
)= N % d4E (◌ॅ ) PìC , %
izk.keksgu] fo'oeksguks cf<+;ke iokSyh lW ij'kefu lqr HkS;k
t V =, $Ð O0 3 O0
)l'% 8J 0 (◌ॅ 5
nkSA csymap lW i`FohnÙk nw nkSA 'kksHkuorh iq= lqrk'p 'kkjnk]
)- R O0 Z $) $Ð vuqjkèkk iz0 pqupqu iz0 foj[kh ijes'ojhdkA vkn~;k cuSyh
R ! (◌ॅ ( ) 3= 6 ~g^ )-% fry; lW eUuhyky lqr n;kuUn iRuh , lqr xksfoUn iz0
R = $) ¼* (◌ॅ % Qdhj% vijk vuqjkèkk ,dek [k.Moyk lW ¼tgkuiqj½ [kq'khukFk
)-% $) )l' R ! ◌ॅ 8 X 6 lqr bUnzkuUn iRuhA , lqr 'kkjnkuUn vijk foj[kh uxokM+
Ug^ )-%
?kkslksr lW fgjkyky iRuhA vijk ijes'ojh ,dek [k.Moyk lW
vkfrZukFk lqr ujsUnz iRuhA
T O?L U= L , , I= egkfon Jheku izk.keksgu lqrk ujs'k eksgu] jketh] ds'ko
L O0, ? , TL O0, , L% eksgu iz0] y{e.k th] Jheksgu iz0] Hkjrth] fot; eksgu iz0]
O0, Ø L o) 0 D *
yQksnj èkhj eksguk pksiM+k c[kkjh rsrfjgkj lksnjiqj lW ?kqVu
◌ॅ e3 i/ . (◌ॅ £e, ,
%
lqr ekèko nkS cSjxkNh jrkSyh nfjgjk lW NksVw nw nkSA

U= L O0 B3 8 $ (◌ॅ ujs'k eksgu iz0 jketh lqrk fo".kqiqj vkfgy gfjve lW
ùp I= L O0 ? . ` iùkuUn nkS ds'ko eksgu iz0 y{e.k lqrkS eqf[k;k vkse izdk'k
O= 8=Þ V T L O0 .
vk'kh"kks lqrk'p Jh eksgu iz0 Hkjr thA
".". O ) L O0 Ø a ,e-,- iz/kkuk/;kid fot; eksgu iz0 yQksnj lqr cksèkxzke
¼* (◌ॅ = E ) 0 oklh uxokM+ ?kkslksr lW dkyh 'kadj lqr fofiu fcgkjh nkSA
% E ◌ॅ , % $)
fMfg;k [kkaxqM+ lfjlo lW n;kukFk nw nkSA vijk lqr isdikM+
¦) d4E (◌ॅ X %
dkdks csymap lW lqr tuknZu nkSA
L Z 0 ) (◌ॅ ' lq/khj eksgu lqrk tkQjiqj cf<+;ke iokSyh lW 'k;jktukFk lqr
J 6 % V $ (◌ॅ oS|ukFk nkSA lqrk'p ofyjktiqj gfjve lW txrkuUn lqr
)-% V ¸ Ì( / (( (◌ॅ
iRuhA lqrk'p Hkksyh nk; rqyfl;k Nktu lfjlo lW
L U= L )-% 'L . a
¼* (◌ॅ = E TQ % R0
yhyeksgu lqr ujs'k eksgu iRuhA fo'oeksgu lqrkS cks/kxzke
) E , $) 9 O0, 9 , uxokM+ ?kkslksr lW n;k'kadj lqr JheUr nkSA ,d0 iapkuUn nw
( , X W û * (◌ॅ Z3 H© nkS vijk xtkuUn lqrk cztnso iz0] nsokuUn] lw;kZuUnks glkSyh
, Y , ? m * (◌ॅ lksnjiqj lW euQqy lqr uks[ksyky nkS xtkuUn lqrk egkuUn]
6 O 6 % 38 78 (◌ॅ ! osnkuUn] xq.kkuUn jS;ke lksnjiqj lW jekukFk lqr izhfrukFk nkSA
% (é V E E 8J R !
egqvk [kkSvky lW dyj nw nkSA ljLorh iq= lqrk'p xaxk
◌ॅ L &g^ )-% $) ) o
eankfduh vkn~;k ,dek [k.Moyk lW enu eksgu lqr egsUnz
◌ॅ E , L )-%
iRuhA vijk nnjh ifupksHk lW eaxuw lqr eksnkuUn iRuhA
9 g^L ) ◌ॅ § 6 % nsokuUn lqrk pUnzeksgu ijex<+ vy; lW ;ksxukFk nkSA jrkSyh
. (◌ॅ 00 , % V Y? nfjgjk lW ckcwyky nkSA iq= lqrk'p f=os.kh dqeqfnuhd vkn~;k
G` 8J )! 0& ◌ॅ I= 6 6 X
ikj[k.M cgsjk<+h lW ds'koukFk lqr rhFkkZuUn iRuhA
)-%
( , X (◌ॅ C , (◌ॅ lw;kZuUn lqrk fry; lW euhyky lqr n;kuUn nÙk fu[kwfr lW
0 % V . 6 R cpdu nkSA lqrk'p y{eh egkuUn lqrkS oklqdhukFk ,dek
! (◌ॅ 3= 6 . (( (◌ॅ [k.Moyk lW [kq'khukFk lqr fxjkuUn nkS jrkSyh lfjlo lW
AA % 0 6 e * (◌ॅ BhBj nkSA cklqdhukFk lqrk jk; gkVh lksnjiqj lW lqr oS|ukFk
J 6 %
nkSA
Y ) "¤ R (◌ॅ 0Ù, osnkuUn lqrk ijokgk dUgkSyh ,dgjk lW yky lqr cPpw nkS
¼* (◌ॅ = E % uxokM+ ?kkslksr lW n;k'kadj nkSA
? = ?, $t (◌ॅ xq.kkuUn lqrk f'koukjk;.k] v'kksdkuUn fry; lW euhyky lqr
0 Úq % cuSyh n;kuUn L;So nkSA
) =¡' u (◌ॅ èkhukyky lqr xksiky lqr 'kkys'oj ef>;ke djegk lW
? g^? 3
( ( (◌ॅ % uhyef.k lqr pUnzef.k nkS ujlke foy;kl lW j?kqoj nkSA
. I=, Ug^ L , 9Yg^ LH uUnyky lqrkS ds'koyky] lqjsUnz eksgu] nsosUnz eksguks csgV
de ! ( ◌ॅ E ( { ) o (◌ॅ [k.Moyk lM+jkoklh lW galefu nkS >kSok ifupksHk lW fgrukFk

6 % ( ) ( E 3
V 0< F) $ nkSA ¼tgkuiqj½ laè;k iq= lqrk'p cqf) :ik vfr :ik
F) 8 , J 8J ) E (◌ॅ g^ 6 vkèkkorh] fo|korhdk vkn~;k lqijkuh xaxksyh lW pUnzukFk iRuh
)- R . 4¦g^, 4lt V 78
, lqrkS misUnz] mes'kks lqrk'p xhrk xuke [kkSvky
I 3 E( ~g^ 6 (3 , )-% $) $ F)
de ! (◌ॅ o) 0 ( G 6
dsgqfu;kaoklh bUnzukFk lqr eèkqlwnu iRuhA vijk vfr :ik
=L )- R L , = L , ! csgV [k.Moyk lW pksiM+k c[kkjh oklh dqejukFk lqr jk'keksgu
L , $) J T! e (◌ॅ ( ) iRuh , lqrk enu eksgu] lq'khy eksgu] dfiy eksguk] vijk
t O0 ढ़p )-% Ug^ L . g^ fo|korh Jh[k.M Vdoky lW ¼jkeuxj oklh½ o'kksèkj iz0 cw<+k
L , g^ LH ) o (◌ॅ 3 6 ` 6 iRuhA lqjsUnz eksgu lqrkS efuUnz eksgu] jfoUnz eksguks ifupksHk
% R ! (◌ॅ %
lW ;nqukFk lqr eqfDrukFk nkSA ,dek [k.Moyk lW fxjkuUn
nkSA
9Yg^ L . 3 e ( * nsosUnz eksgu lqrkS Mqefj;k dfVgkj oklh lqUnj lksnjiqj lW
◌ॅ Y ( E ! (◌ॅ * , gjlqUnj lqr osnkuUn nkS flagkSyh ek.Mj lW lksuefu nw nkSA
% $) s MC, GE 0, U 6,
vijk gksjhy lqrk ';kenÙk] dqatfcgkjh] jsorhukFk] ';kenÙk
MC , , . G9 O0 E_
lqr uuw uuw lqrkS dqynso iz0 HkaxhdkS
G9 O0 E . fB9, 9Æ # 4 (◌ॅ dqynso iz0 Hkaxh lqrkS Ñ".knso] Hkonsoks dobZ ujmu lW t;nÙk
C ¡ , (( *0 1ड़p, % lqr ysoMw nkS ljflo lks0 >M+wek nkSA
(GE 0) . FC O0 ¼dqatfcgkjh½ lqrkS :fpnÙk iz0 xqnj%
09, 09, 9, 9, xqnj lqrk cynso] cklqnso] txnso] egknsok] tgkuiqj ok0
0 R ! (◌ॅ @?
X % ,dek [k.Moyk lW xaxk ukjk;.k lqr g"kZef.k nkSA
³ ( )0
E Ì , fB W fuR;kuUn lqr lnkpkjh uSf"Bd ia0 prqjkuUn] Ñ".kkuUnks
0
Ì ? . (³ ? K L ia0 prqjkuUn lqr gfjukjk;.k% lqrkS lR;ukjk;.k xkSreks
fB , , M ? *| ) Ñ".kkuUn lqrk lqcksèk] jkeukjk;.k] ';ke ukjk;.k lksusyh nhi
0& ◌ॅ ³ % H, OL, cgsjk<+h lW fuR;kuUn nkSA lqcksèk lqrk fouksn] izeksn] vkeksnk%
8L Z, ( %
Qwyljk nkSA
H, OL, 8L lqcksèk lqrk fouksn] izeksn] vkeksnk%
? o) 0 D * jkeukjk;.k lqr lquhy% pksiM+k c[kkjh rsrfjgkj lksnjiqj lW
◌ॅ % $) 5, 6 . iG ekèko lqr jekuUn nkSA vijk eUuwukFk lqrkS cSdq.B yky
W% ,) )ùp
fpjkuUnksA Hkwiyky lqr lqUnj yky lqr iùkuUn dkfydkuUn
³ X , g^ , 0 ) % % ◌ॅ
( %
dhR;kZuUn] pUnzkuUn] czãkuUnk% egyckM+h vkfgy gfjve lW
lnkuUn nkSA
Y , dkfydkuUn lqrk foosdkuUn fot;] fou; fnokdjk% jèksyh
4 (◌ॅ % Y $ , mnuiqj tftoky lW dneyky nkSA foosdkuUn lqr vuwt

( , (◌ॅ % V ¬= lwjtks lW lqr fxfjtkuUn nkSA lqrk'p jkuh jkS'ku fot; lqr
) R ! (◌ॅ $2 AG nhid tgkuiqj ,dek [k.Moyk lW vfEcdk Bkdqj nkS
g^ ( E ( E¥@, 8h¥@ ( ((
pUnzkuUn lqrk lat; larks"k] vk'kqrks"kk% fpduhoklh lfjlo
* (◌ॅ X V ( E , , ,
E, ( ( E $, $ G¬
lksnjiqj lW tuknZu nkS lqrk'p lathrk] lhrk] lquhrk] lqxaèkk]
◌ॅ 0¡' V |% lforkdk% lat; lqrk vfHk"ksd] vfHkthr dqdjkSu lW ckys'oj
nkS lqrk'p usgkA
3* ◌ॅ 56 k0 Ug^ )-% $) lathrk clSBh lW txUukFk pkS0 lqr lqjsUnz iRuhA vijk lfjrk
( u / ? )-% fpduh >k Nfoukjk;.k lqr lq/khj iRuhA lquhrk pksiM+k
o) 0 D e * (◌ॅ OL
c[kkjh rsrjh gkV lksnjiqj lW jke lqr izeksn iRuhA lqxaèkk
E
)-% E AGE d4 ) Et $ )-%
Bkdqjxat csymap iap'kksèkj lqr vHk; iRuhA
E (.".) $ E, , $F? ) ! (◌ॅ czãkuan ¼ch-,-½ lqrk vjfoan] uohu] v:.k ikM+k [k.Moyk lW
% $) $ E $ = 9x lqr jkèkkuUn nkSA vè;kid vjfoan lqr vfer uf'kjk ns'ks
Z 0ढ़p ) (◌ॅ 6 J 6
tkQjiqj cf<+;ke iokSyh lW jktukFk lqr oS|ukFk nkS lqrk'p
V ÷ % ³ X >=, I=, Ì=
~ V (."., .".) G
lqf"erkA dhR;kZuUn lqrk jkts'k] jkds'k] eqds'kk% iks[kfj;k
E
d4 (◌ॅ 9Yg^ ,@? )-% bUnkuUn nkS lqrk'p uhrk ¼ch-,-] ch-,M-½ dqEgM+h csymap lW
nsosUnz lqr Hkkjr Hkw"k.k iRuhA
* ( T Q % V lksukyky lqr uUnyky etfyliqj feJ jekdkUr nkSA lqrk'p
¡ j h9 = )-% 9 lqys[k eky}kj fd'kqnso lqr dk'kh iRuhA egknso lqr
E (.".), >= (.".), +
fxjtkuUn lqrk fujatu ¼ch-,-½] jkts'k ¼ch-,-½] vferk% ¼ch-,-½
3 k0 % E
(.".) | GÍ (◌ॅ 0Ê
. = q¡g^, 1 e0 ◌ॅ ( %
QwyckM+h us;ke dqtkSyh lW cqYyh pkS0 nkSA fujatu lqrkS
>= j (◌ॅ g^ % 'kSysUnz] jeukS dVgjckM+h lW lr jekuUn nkSA jkts'k lqrk
eky}kj lW lqr pUnzkuUn nkSA
9 E M , , ) , oklqnso lqr y{ehdkar lqrk ';kekuUn] dykuUn] ijekuUn]
¡=, $= (◌ॅ G T % deys'k] voèks'kk% jkeuxj lW lqr dqyh feJ nkSA ';kekuUn
M h 9, h 9 o) 0 D
lqrk fo'kqunso] fd'kqunso pksiM+ c[kkjh rsrfjgkj lksnjiqj
* Z %
QdhjkuUn nkSA
%: Ug^ L . ?g^ L , vlwjk cM+xke nfjgjk % lqjsUnz eksgu lqrkS ef.kUnz eksgu]
g^ L1 ` 6 % ?g^ L jfoUnz eksgukS fpduh eqfDrukFk nkSA ef.kUnz eksgu lqrk f}rh;
j (.".), O) (.".), (.".), E
¼ch-,-½] iznhi ¼ch-,-½] vthr ¼ch-,-½] cksèkxkao uxoM+k ?kkslksr
¼* A0 |=g^ 9Yg^ L .
6 =Yt , (! /%) (
* (◌ॅ
Bk0 fnus'kpUnz nkS nsosUnz eksgu lqrkS t;ukFk f'kos'kks Mwefj;k
Y % ¼dfVgkj½ lr èkfj lksnjiqj lW osnkuUn nkSA
F^ fB, , 0fB, J , :nzkuUn lqrk t;Ñ".k] t;ukjk;.k] ckyÑ".k] fo|kuUn]
$Ö3 , (Ù $( , ) E (◌ॅ vP;qrkuUn] lfPpnkuUnk% vlwjk lqigkuh xaxksyh lW lqUnjyky
% fB . O), Ot $ (◌ॅ U= C
nkSA t;Ñ".k lqrkS iznhi] vkseizdk'kks vy; lW lqjs'k nÙk nkSA
%

E
? . g^ (.".-$) , )1 (.".), t;ukjk;.k lqrkS jfoUnz ¼ch-,-&vaxzsth½] fofiukS ¼ch-,llh-½]
$ E O0 + de ! (◌ॅ ( Q vjfoan iz0 fofiuk% lM+jk csgV [k.Moyk lW lhrkdkUr nkSA
% 0fB R ! (◌ॅ 9 AG
ckyÑ".k lqrk tgkuiqj ,dek [k.Moyk lW lqns Bkdqj nkS
J . E , j Q
$Ö3 ) (Ù .
fo|kuUn lqrkS jathr] jkthokS eky}kj jekdkUr ey;
û, Æ ( ! (◌ॅ = ? % vP;qrkuUn lqrk ijekuiqj egkuUn nkS lfPpnkuUn lqrkS
lkSjHk] xksjoks tgkuiqj oklh [k.Moyk lW f'koukjk;.k nkSA
,%-j=, 0, 0 (0) cfy;kl vksxgh&}k'k;] cuSyh] dkscjk ¼dksgcjk½
"! ◌ॅ R )ù T ,dek cfy;kl lW ohth èkjuhèkj , lqrk iùukHk Jhfufèk
T 6 4 (◌ॅ |' % )ù . h JhukFkk frykmr lW gyus'oj nkSA iùukHk lqrkS 'kqDy gfjoa'k
E= =%
X h E= *
gfj'kekZ.kkSA 'kqDy gfjoa'k lqrk jfrdj lkse fnokdj y{ehdj
( 3 hE% (3 Y
` (◌ॅ ¼ % Y =³ ) (◌ॅ
lkèkqdj 'kqHkadjkA r= lkèkqdj lqr thosd% leqxke lW ?kksf?k
( E T) Y . 4], !% ◌ॅ nkSA thos lqr f'kokfnR;% ikyh lW ujflag nkS Jijk thos lqrkS
' % F û3 (◌ॅ ! jfrdj mn;djks] djegk lW xhjh'oj nkSA jfrdj lqr uk:d%
% $) . K' W ) (◌ॅ % ?kqlkSr lW jfodj nkSA vijk jfrdj lqrkS xkSjh'oj xksfoUnks
% K' &' 0¡4E (◌ॅ ³ % ikyh lW ujflag nkSA xkSjh'oj lqr egs'oj% cysmap lW
&' ¥ | 4 (◌ॅ 00 ,
x;kfnR; nkSA egs'oj lqrks x;u dksusdks xkmydj% lW ckcw
% $) &' R (◌ॅ 6 |
lqr gfj nkSA vijk egs'oj lqrk ,dgjk lW Fkku lqr fnus nkS
F^ 0( ,%
◌ॅ
vy; lW gfj jfr :nz cklwdkA
F ' 6 6 ?) T 6 0 ) ◌ॅ :n lqrk fo'oukFk gfjukFk x.kifr JhukFkk ck<+ vky; lW
s % $) F . , ) dgks gyèkj lqr ekèko nkSA vijk :n lqrkS gj[kw xksikyks
) o (◌ॅ % 6 6 F 6
ifupksHk lW fufrdj nkSA gfjukFk lqrk y{ehukFk :fpukFk
◌ॅ =) ' 6 ( ◌ॅ
% F 6 9 GÍ (◌ॅ 3
;nqukFkk ikyh lW f'koifr lqr fo'oukFk nkS ldjk<+h lW jfo
G% V% 3 6 6 nkSA r= :fpukFk lqr olqnso% dqtkSyh lW jk?kqonkS dqA tkudh
d4E (◌ॅ (◌ॅ ! (◌ॅ ' 6 % ?) iq= lqrk'pA ;nqukFk lqr jkeukFk% dkdks csymap lW jfr lqr
T) ) ) (◌ॅ $( 6 , lW [k.Moyk lW fo'oukFk nkSA x.kifr lqr Jhifr% riuiqj
h 6 % T) 3
L @ 0 (◌ॅ ikyh lW vfg;kjholh ukFkw lqr 'kqfpukFk nkSA Jhifr lqr
0 % ◌ॅ )
%
eksgu% efg"kh cqèkoky lW nkew nkS cM+xke nfjgjk lW jekifr
)A L 4E# ( ±)? K *
nkSA jrukofr iq=k% ikBd eksgu lqrk maekbZ lnk; pØikf.k;%
◌ॅ 9 £e# 4Ê, GÍ (◌ॅ %
fB % )A 4E# 3
E 0 (◌ॅ
xkSj lksnjiqj lW oklqnso lqr NksVkbZ nkS mYyw dqtkSyh lW
9 ) *
(◌ॅ % xnksèkj nkSA Ñ".kkorh iq=k%A ikBd maekbZ lqr eaxyhd%
0/F% d4E (◌ॅ
% )A E cqèkoky lW okenso lqr xksiky nkS lksnjiqj lW Hkokuh nkSA
& , TfB 0( (◌ॅ 6 3 % ân;korh iq=A ikBd eaxrh lqr cN:d%A csymap lW gsrw lqr
)A 0/F ) , , R (◌ॅ JhÑ".k nkS cfy;kl lW eFkqjk nkSA jkèkk iq=k% ikBd cN:
& , ' 6 78 (◌ॅ )3 % ã
lqrk dfo deykifr uuw nkewdk% ,dgjk lW gsnw lqr fo'oukFk
V ( G 8J $ (◌ॅ -
)- R
H6 NC +. *!
nkS [kkSvky lW ;nqifr nkSA Mkseuk iq= lqrk'p lqjlfj lqUnfj
) . )ùpW 0& ◌ॅ 9 ) dqefj lq[kkdk% vkn~;k vy; lW fHk[kh iRuh , lqr euksjFk
* (◌ॅ % % )A )ù HkSjonÙk [kM+fj eèkqjk ifr;%A ikBd deykifr lqrkS ekèko
O0 ù == 6 6 R 6 4 m iùks cgsjk<+h lW dkenso lqr igkM+h nkS lksnjiqj lW eugj nkSA
* (◌ॅ H * % (◌ॅ èkhjorh iq=kA ikBd iùukFk iz0 iùd lqrk 'kf'kukFk t;ukFk
% V E ( IE $) )ù
,dukFmk dey ykspuk jS;ke lksnjiqj lW uksuk lqek lksuk

. âX 6 ; $ ◌ॅ , nkSA nfjgjk lW xfr nkSA rhykorh iq= lqrk'p ekuorh
E R (◌ॅ 8 % G % galorhdsa viuk iù lqrkS dr`ZukFk ân;ukFkkS ofyjktiqj
6 (´ ) (◌ॅ T ' g^
gfjve lW uuw lqr Hkatu nkS vksjk ,dgjk lW vkuUn nkSA
!38 (◌ॅ 9 O0 £e t 0
V% $) 6 6 O0 3 )
dqUnfu iq=k%A t;ukFk lqrk lekSyh ikyh lW feJ dksjh'oj nkS
0& ◌ॅ *0 ( A0 := % )A efgUnziqj e.Mqvk lW ikS nsokuUn iz0 NksVh lqr 'kksHkk nkS cpok
6 O0 53 u (◌ॅ g^? % lqrk'pA vijk t;ukFk lqr fxfjtkukFk iz0 nqUnhd% nhi
( V ) X 2 F^?IE % $) cgsjk<+h lW B0 eulk lqr B0 [kxs'k nkSA ikBd fxfjtkukFk
6 (◌ॅ $ 3 % iz0 nqUu lqrk ef>;ke djegk lW pUnzef.k nkSA lhrkorh iq=
$) 6 . 4 6 O0 3 X 6
E
lqrk'p ikoZrh tkEcorh :nzk.khdsaA vijk fxfjtkukFk lqrk
◌ॅ 3
g^? ( (◌ॅ % 9
fry; lW jk; onu lqr jk; ooqvu nkSA vijk fxfjtkukFk
V de ! (◌ॅ *0 L A0
S L )- R X % )A 3 X 6

lqrkS mekukFk iz0 fpjatho nqxkZukFk djegk lW lqr pUnzef.k
de ! (◌ॅ *0 L A0 4aL nkS ofy;kl lW j?kqdj nkSA nsoorh iq= lqrk'p yhykorh csgV
] ! ◌ॅ * % [k.Moyk lW B0 eueksgu lqr B0 Hkqoueksgu iRuh , lqr
V% tuknZu%A ikBd nqxkZukFk lqrk HkM+jk csgV [k.Moyk lW B0
eueksgu lqr B0 mxzeksgu nkS jksgkM+ ldjk<+h lW nkS lksuefu
nkSA xhrk iq= lqrk'pA
3 X 6 . ,
$) 6 ; ( vijk nqxkZukFk lqrkS foHkwfrukFk f=yksdukFkkS jkeuxj oklh
%/ 4 ◌ॅ ~g^ 6 09 % ( ( ijgV mpfr lW bUnzukFk lqr cynso nkSA ujlke ofy;kl lW
◌ॅ ¼E ,e % $ (◌ॅ N %
?kksa?kh lqr ywVu nkSA gfjve lW HkS;k nkSA foHkwfrukFk lqrk
, 6 ◌ॅ ¸ 6
? % 6 0 (
tgkuiqj HkM+xke tftoky lW HkksykukFk lqr gfjukjk;.k nkSA
* (◌ॅ t 6 % V 8J f=yksdukFk lqrk cuSyh flejokM+ lksnjiqj lW fo'kksukFk nkSA
( % ) ¼* (◌ॅ A0 )-- iq= lqrk'p vkn~;k egk jktiqj ¼frjgqr½ uxokM+ ?kkslksr lW
lqr B0 xqukuUn iRuh&
de ! (◌ॅ 4L vijk HkM+jk csgV [k.Moyk lW lqr mn;eksgu lqr ey;
)-% $) Ì( ¼* (◌ॅ iRuhA vijk rqyfl;k uxokM+ ?kkslksr lW gfjuUnu lqr B0
*0 )-%
iRuhA
3
( = $) 0 )A L )A vksxgh ofy;kl nqok'k; vij cuSyh ikBd eksgu lqr ikBd
±)? 6 * (◌ॅ £e# % )A pØikf.k lqr gfjukFk% lksnjiqj lW NksVkbZ nkSA ikBd gfjukFk
6 O56 * (◌ॅ ) % )A
lqr izkUukFk% lksnjiqj lW xksih nkSA ikBd izkUukFk lqrk ckcw
O56 00 , d4E (◌ॅ TfB
8 % , iB uÊ (◌ॅ % )A
uUnu jkek dkdks csymap lW JhÑ".k lqr vkuUn nkSA nkew lqr
B = 6 T 6 6 8 $ (◌ॅ cS".ko% >Yykfj lW gfj nkSA ikBd oS".ko lqr dk'khukFk JhukFk
$ E (◌ॅ % E (◌ॅ iq"iukFkk% vkfgy gfjve lW vfHkjke lqr Hkrjh nkS xaxksyh lW
% )A 6 D 6 (< 6 ekèko nkSA xaxksyh lW ekèko nkSA ikBd uUnu lqrk t;ukFk
l 6 * (◌ॅ M 34 rstukFk flf)ukFk es?kukFkk% lqUnj lksnjiqj lW ?ku';ke lqr
3
0 V ?% )A 6 . fB?
tqM+kmu nkS cqèkefr iq= lqrk'p czãk.khA ikBd t;ukFk lqrkS
@?
X 3
(◌ॅ ) Pì 4 %
Ñ".kef.k g"kZef.k fry; lW eèkqdj lqr jk; i`Foh nkS jkm<+
◌ॅ h ? % M V )A fB?
3
T? )2 0 (◌ॅ = , )A ) 6
nfjgjk lW 'kqDy t;ukjk;.k nkSA ';keorh lqrk'p ikBd
% R (◌ॅ ?fB O % )A T? Ñ".kef.k lqr Jhef.k ifj;kEc cqèkoky lW f'kow lqr ikBd
6 6 ) (◌ॅ (< xksihukFk nkSA ,dgjk lW ef.kÑ".k lqr izhre nkSA ikBd
% E (◌ॅ Z % ³ Jhef.k lqrk y{ehukFk fxnjk fnukukFkk dVS;k ikyh lW flf)

V § 4 d4E (◌ॅ 6 lqr fryd nkSA xaxksyh lW jk; Qdhj nkSA fuR;orh iq=
)-% )A @?
X ? ~g^? de ! lqrk'p ;ksxek;k mxgh csymap lW y{ehukFk lqr xqnj iRuhA
◌ॅ *0 6 %
ikBd g"kZef.k lqrk yhyef.k bUnzef.k csgV [k.Moyk lW B0
èkjkukFk nkSA
0( R 0 cfy;kl ,dek cjgdksuk
◌ॅ ? R )ù -)² 9© E% cfy;kl lW ohth èkj.khèkj , lqrk iùukekfn&ihNs ns[ksaA
T 6 . = X R = X R e O0 JhukFk lqrkS t; 'kekZ , lqr jke 'kekZ , lqrk tVkèkj iz0
, ,Y 0 , ¬ e (◌ॅ 00 tknw nwos ekèko cknw iks[kjkSuh Vdoky lW e0e0 jfoèkj nkSA
% e L I= §
tVkèkj lqrk jruèkj nkeksnj ds'kok r=kn;ks foBqvky lW lksus
* ) ◌ॅ *| $úW ú QX $ (◌ॅ
% . g^ ( ,
X 8JW ! (
nkS vU;ks ukU; iq= nksnZUr vy; lW lqeu nkSA jrudj lqrkS
9) $úW (◌ॅ : % g^ ¥ pUnzdj lw;Zdjk vkn~;ks Hk.Mkfj le nsoifr nkS vU;ks dkerk
56 56 ¥ &' e (◌ॅ ) % lW okxs nkSA pUnzdj lqrks txUukFk% txUukFk lqrks egs'oj
&' !
X + ◌ॅ ) % X Vdoky lW ijku nkSA egs'oj lqr dkfrZd% ikyh lW ijku nkSA
s# # E # ( ,
X (◌ॅ = % dkfrZd lqrk gksjkbZ fgjkbZ jatu deyubZ lw;Zdjk czãiqjk lW
s# . (◌ॅ %
f'ko nkSA gksjkbZ lqrkS fHk[kkjhd% tftoky lW xksfoUn nkSA
. = l X'¬ ) (◌ॅ = % = .
fHk[kkjh lqrkS txnh'k èkesZ'ojkS ikyh lW fe'kj nkSA txnh'k
$ Q fB 9Æ ) o (◌ॅ I= % %
fB9 ? Y ◌ॅ )
lqrkS vuUr Ñ".k nsoks ifupksHk lW ds'ko nkSA jkèkk lqrkA
% % ? 56 J 6 O(< Ñ".knso lqrk ef.k os.kh ekèko iaponuk tky; lW xksiky nkSA
`= U= 3
0 3 (◌ॅ E ( ykspuk iq=A ef.k lqrk txUukFk oS|ukFk izfl) eq'kk; lqjs'k
±)? % % 56 N nqf[k;kdk% cjgh fu[kqfr lW galjkt lqr pØikf.k nkSA jkek
6 8 ! (◌ॅ 56 % G( iq=kA txUukFk lqrk cksèkh HkSjo efgukFk vkehd% xqynh
◌ॅ fB9 % ¸ 6, - ,
[k.Moyk lW txUukFk nkSA dqlou lW Ñ".knso nkSA thok iq=k
=, &=, Y= 0Ó= d4E (◌ॅ = E
% ( EÇ V ¸ 6 B3C
cksèkh lqrk HkksykukFk] [kxifr] x.ks'k] egs'k] Hkos'k cVs'kk% x<+
3 C
X (◌ॅ f) % B3C O0 4 6 . csymap lW gfj'kadj lqr xqyky nkSA la[;k iq= lqrk'p
"q $ (◌ॅ O56 T ( HkksykukFk lqrk fo".kqnÙk nqxkZnÙkk ryuiqj lW Ñik nkSA
% ! (◌ॅ % V 4@ @ fo".kqnÙk iz0 mekukFk lqrkS dUgS;kd% j[kokjh gfjve lW

◌ॅ 3
00m )- R . D 6, izkUukFk lqr feJ lhrkjke nkSA ek.Mj lW èkhj nkSA ekuk iq=
3 C
6, X 3
O0 X @CX , CW
lqrk'p m"kk efg"kh cqèkoky lW ekuhd lqr ccqjS;k nkS iRuh ,
% ◌ॅ ( T 0 , % 94 !
lqrkS rstukFk] ân;ukFk] nqxkZnÙk iz0 nqHkZy lqr g"kZnÙk]
◌ॅ E A %
czãnÙkks j[kokjh gfjve lW lhrkjke lqr feJ cpuw nkSA nsmjh
[k.Moyk lW Hkatu Bkdj nkSA
) Y=, &= = 6 )+ [kxifr Hkos'k] egs'k uhg x.ks'k lqrk cksèku HkoukFk i{kèkjk
/ô (( (◌ॅ iJ 6 C 0 % ◌ॅ NTtu lfjlo lW cS|ukFk lqr nÙk nkS cM+xke nfjgjk lW
% V ( 3
¥
pkUn nkSA Hkokuh iq=k lqrk'p lkuUnh rksrk jkuh eèkqokuh
8J ) o (◌ॅ KC ÌfB )- R
( Z, $) 3 4 ◌ॅ
qÚq )- $)
vkn~;k ifupksHk lW xkSjhnÙk lqrk rqykÑ".k iRuh , lqr
)- R . ºEe 00 , % R E luQwy vijk r=SoL;So iRuh vijk eèkqjkuh ujmu lW opu
◌ॅ K % iRuh , lqrkS >ksaVh ckcw nkSA cksdu lqr ,dyky% xaxksyh lW
xkSjh nkSA

R 6 `= 0 / (( (◌ॅ ,dukFk lqrk eq'kk; cpduk Nktu lfjlo lW eulq[k nkS
( ) o ,X % 9 V 4) X efglku ifupksHk nwfHkZy nkSA nsojkuh iq= lqrk'p mik;Z ef.k
? ^W) I `= Ë, ¬ (◌ॅ
nzksinh ds eq'kk; lqr Qsdwd% rjkSuh djegk lW jekukFk nkS
6 ¥ ( (◌ॅ % $) `=
. 2W ` ù 0( (◌ॅ ) %
lqrks [kklry lW fxjèkkjh nkSA vijk eq'ky lqrkS yEcksnj
eqfDrukFkks iks[kjke clk; lW fp=ifr nkSA
2W 4¦g^, ', 4Q, Q yEcksnj lqrk misUnz] txnh'k] mekdkUr] jkèkkdkUr dkyk
0è8 Fk R (◌ॅ 0µ µ { % cyqvk :pkSfy ,dgjk lW cXxh lqr yXxh nkS e>kSjk djegk
◌ॅ = 6 % 4¦g^ E (◌ॅ ¸ %
lW f'koukFk nkSA misUnz lqrk xaxksj lW Hkksyk nkSA txnh'k lqrk
= O , J, !, -,
(³, ( E GÍ (◌ॅ g^
izHkkdj lqèkkdj] fo|kdj] fnokdj] jr~ukdj] lR;kdj]
,@? e % ड़() !% ◌ॅ g^ ,@? foHkkdjk% fpduhoklh eyafx;k dqtkSyh lW pUnz Hkw"k.k lqr
% V · ( 0ढ़p )Û (◌ॅ tVkèkj nkSA uM+qvkj djegk lW pUnz Hkw"k.k nkSA iq= lqrk'p
M9 =Q )-% thjk xeSy oklh cf<+;ke ickSyh lW ';kenso lqr fu'khdkUr
iRuhA
O x] 3 6 $ E (◌ॅ izHkkdj lqrk fujt 'ks[kjks j?kqukFkiqj vfg;kjh xaxksj lW gfj
4l= Í d 78 l' % lqr mes'k nkS ;tkSyh cstksyh [kkSvky jkes'oj nkSA vatfy
E
$ V Ì -
lqrk'p iqrqy fpduh&
( E, EH ( @ lqèkkdj lqrk latho] jktho jatuks ednh;j oklh efg"kh
3 X 6
◌ॅ )A = 6 % ½( ( cqèkoky lW ikBd nqxkZukFk lqr f'koukFk nkSA gk¡lk oklh jtkSjk
Í ! (◌ॅ ? % J 6 . )
ek.Mj lW y{e.k nkSA fo|kukFk lqrkS nhid jhrs'kks eqjyh
Dt ` (◌ॅ J 6 T (◌ॅ V
$ = z ( !( (◌ॅ
pUnok lW oS|ukFk feJ lW ufUnuh lqrk'p fnokdj lqr
M9 V O - . T?, $)?X vfouk'k lq[klsukoklh Hk.Mkfjle lW rFkSo ';kenso nkS lqrk'p
( @ 03 (³ . 3 z fiz;k jr~ukdj lqrkS Jo.k] viZ.k Hklfn;j efg"kh cqèku
Z (◌ॅ 0 3 6 k0 % lR;kdj lqrkS jkgqy lq[klsuk tksdjk QuUng lW fcUnqukFk pkS0
nkSA
? V M 4Q 4 d4E fdj.k lqrk'p ';kek mekdkUr lqr pUnu% èkenkgk mnk
g^ ◌ॉ॰ >' V E % csymap pUnzofr yky lqr MkWñ jkts'oj nkS lqrk'p dapuA
Q ±, `, , % ड़()
jkèkkdkUr lqr pØèkj] eqjyhèkj] xaxkèkj] cM+gjh uM+qvkj
!% ◌ॅ ' 6 % z ( !(
◌ॅ ( ± (") %
djegk lW fo'oukFk nkS gM+jkghA lq[klsuk oklh Hk.Mkjhle lW
uSf"Bd lnkpkjh pØèkj ¼ch,½ lqrk nkSA
) @ X 9x idfy;k efg"kh èkeZiqj ns'ks
!1, ) ,?
X dk>h] iwf.kZ;k
! ◌ॅ 9 R . ( M E % idfy;k lW ohth oklqnso% , lqrkS flfrd.B ';ke daBksA
( E A ( , 0² '] 0² g^ flfrdaB lqr lhèkw lqr ckNs fxjh'ojks ckNs lqr pUnzdj%
_ (◌ॅ % g^ 0e, )
fpydkSj nfjgjk lW Hko nkSA pUnzdj lqr ckVwd% ikyh lW ferw
◌ॅ , % 0e, ?) X
E= ) o (◌ॅ O % )
nkSA ckVw lqrk lqj;kfr x.kifr dhfrZ jke oa'khèkjk% ifupksHk lW

O H6 z ( !( (◌ॅ ' % izhfrdj nkSA lqjifr lqrk jke iz;kx euksjFkk lq[klsuk oklh
. $ )h´ ! (◌ॅ % e.Mkfjle lW gfj'oj nkSA jktdj lqrkS vjfoUn ij'kqjkekS
$ 3
? =6 , (◌ॅ 9
[k.Moyk lW jfr nkSA vjfoUn lqrk Hkokuh nq[kgj.k n'kjFkk%
% ? E (◌ॅ ÝÞC %
? fB
fu[kwfr lW oklqnso nkSA Hkokuh lqr y{e.k lqr xaxksyh lW
) ) ?) E r (◌ॅ iq#"kksÙke nkSA y{e.k lqrk gfjtho ekèko fnuefu xksfoUn
) , , % 3
) $ W (◌ॅ ' t;Ñ".k tgyh vkuUn ijuked x.kifr;% xkaxh fnèkks; lW
= E E
#= 3
% ? % Hkokuh lqr iwj[kw nkSA gfjtho lqr j?kqifr vUnksyh tky; lW
. X ? L } 0 (◌ॅ 3 % oa'kh ikS= 'kadj lqr xksxkb±nk'k nkSA eèkqjok.kh iq=k%A ekèko
3
% ) % .
lqrkS èkeZukjk;.k eksnjukjk.kks cHkfu;ke lW j?kq nkSA ekuofr
=E = 4
(◌ॅ ढ़p#
iq=k%A j?kqifr lqrk uhgA fnu efu lqrkS t; f'kodaBks
(&0 O0 F^ 6 ) (◌ॅ L
3
% 8 O0 ?) ", O0
'kfDrjk;iqj ujmu lW cq<+kbZ lqr deynk tgyh lqr lkgsc
3
$ O0 _ )! 0& ◌ॅ TfB % iz0 :nzukFk% iokSyh lW eksgu lqr ohj nkS eèkqefr iq=kA vkuUn
=6 T) E (◌ॅ
ÝÞC % $) iz0 x.kifr lqrk dkUgw egkoy iz0 Hkhe vfroy iz0 j?kqdkS
=6 E ◌ॅ , 6 % ikj[k.M cgsjk<+h lW JhÑ".k nkSA n'kjFk lqr Jhifr% xaxksj lW
)h . 9 ]CL 0U0 (◌ॅ iq#"kksÙke nkSA vijk n'kjFk lqr xaxkjke% vy; lW Hkh[kw lqr
) % & % 9 Ê ( )
HkxhjFk nkSA ij'kqjke lqrkS dkenso ujksÙkeks cjsck lW xqfn lqr
◌ॅ | %
efgifr nkSA gsek iq=k%A dkenso lqrk tYydh ¼tky;½ lW ekus
nkSA
! ◌ॅ ' R R Y idfy;k lW ohth fo'oEHkj% , lqr gfjgj% , lqr thosd% thos
Y . , E , _% )ùp % , 0 lqrkS fg³~xw ekaxw dkSA iùk iq=kA fg³~xw lqrk ckHku nkeksnj
L )hL E ) o (◌ॅ Ì %
ij'kqjkeks xksfoan ou ifupksHk lW prqjh nkSA ij'kqjke lqrkS ckcw
,
)h . 00 £e#_ $ (◌ॅ ÝÞC %
£e# ) (ë GÍ (◌ॅ *0 M %
NksVkbZdkS vy; lW iq#"kksÙke nkSA NksVkbZ lqr èkuifr% lrSn
) . 0^ * # _ Â (◌ॅ T dqtkSyh lW B0 ';ke nkSA èkuifr lqrkS cyHknz lksukbZ dkS
% ? % 0^ l , ) (◌ॅ rYguiqj lW feJ Hkrjh nkSA xq.kk iq=k%A cyHknz lqr esèkwd%
# Y' ! (◌ॅ <X % ( gfjiqj ikyh lW ?kjekbZ lqr thos'oj nkS ek.Mj lW xkso)Zu
l , . 3 3
H% * # . Ð!+ nkSA lkfo=h iq=k% esèkw lqrkS nqf[k;k nq[kuksA lksukbZ lqrkS euqd%
◌ॅ ) = d4E 0 %
tkth Hkjknq lW èkuifr lqr dk'kh nkS csymap xjhc nkSA
å' % Ð ]u m 3 3
@?
ân;s'ojh iq=k%A euq lqrk jks>u nqyjS;k nqykj iks"k.kk% ohjiqj
) o (◌ॅ f) % 0Í
78 (◌ॅ = E % ]u 00 , () 6
ifupksHk lW Hkh[ku lqr Ñikfufèk nkSA fctkSyh [kkSvky lW
% ◌ॅ )A 0
)!38 (◌ॅ 'kratho nkSA jks>u lqrk ccwuh liu jekukFkk% ipgh tftoky
% 00 , O0 00 , 6
À lW ikBd cky lqr Hk;kjke nkS i.Mqvk lW HkokuUn nkSA
7 % , 6, b 6, 00 , ) í ! pEikorh iq=k% ccwuh iz0 ckcwukFk lqrk x`fgukFk] [k³~xukFk]
◌ॅ *0 (&0 ", í ◌ॅ T 0, izseukFk] ckcwyky xksikyk% HkkSj [k.Moyk lW B0 lkgsc lqr
% P 6 . `è TQW ]u 3

uUgdw nkS HkkSM+k vy; lW feJ cjtw nkSA x`fgukFk lqrkS eqyqdh
| , : # 6, 56 / 0& ◌ॅ T
% # 6 . £e $ ( q
JhdkUrks jks>u lqr nqykj lqrk usuk] xsuk HkkbZukFk] txUukFk
* (◌ॅ Z % 56 O0 6 . iqukN% cgsjk<+h lW feJ ykspu nkSA HkkbZukFk lqrkS NksVdfu
1/ ढ़p ) (◌ॅ E == 6 vfèkdykyks glSyh lksnjiqj lW Qdhj nkSA txUukFk iz0
C . I= 6 % ´ t;ukFk lqrkS ft;kyky >iVyky cf<+;ke iokSyh lW xaHkhj
¼ (◌ॅ % ]u F) O0 lqr 'kf'kukFk nÙk jrkSyh nfjgjk ds'koukFk nkSA ft;kyky
F) 6 3 6 Z Z (◌ॅ k0 G
lqrk ekSthyky egkohj fn?kks lW fody nkSA jks>u lqr :iu
% $) () 6 , (◌ॅ *0 %
iz0 :iukFk lqrk ;nqukFk% tksQjk QuUng lW pkS0 uUn dqekj
6 O0 . =, , =
6 r (◌ॅ ¼ 3
nkSA vijk liu lqr n;kukFk% fu[kwfr lW B0 dkjh nkSA

0 E¸ Gx'¬ ) (◌ॅ ! jekukFk iz0 jeu lqrkS jf'kdyky] pferykyks] jf'kdyky lqr
t ( q * (◌ॅ J 6 % y{ehukFk% xksxh fnèkksp lW gfjyky lqr ?kks?kj nkS pqfer yky
lqr caHkksyk dq'ks'ojkS jktiqj tenkSyh ikyh lW Qdhj nkS lqr
;'kksnk glSyh lksnjiqj lW fo|kukFk nkSA
0 E¸ O0 ¸ U=, >E^, M E, ³ E caHkksyk iz0 Hkksyk lqrk ujs'k] xtsanz] ';kekuan] fuR;kuan jfgiqjk
É u $ V tky; ftD[ku >k nkS pSuiqj vfHkjkek lqrk'p ghjk eaxyokM+
◌ॅ 4¦ E^ u % U= $t O0
lW misanz >k nkSA ujs'k lqrk v'kksd iz0 ef.k vf[kys'k fou;k
$¡= u ! (◌ॅ t u 0W
O0 ¸ 56 Fk R (◌ॅ L
>ykjh ek.Mj lW 'kksHkkuUn >k nkS cEHkksyk iz0 Hkksyk lqrk
3
a û (◌ॅ = E % $) 0W txUukFk :pkSyh ,dgjk lW eksgu lqr lqxu nkS cksèkxzke
. U= L , >g^ LH ( (◌ॅ ?kqlkSr lW dkyh'kadj nkSA vijk cEHkksyk lqrkS ujs'k eksgu]
u! É $t O0 . , xtsUnz eksguks tky; oklh tky; lW >kj[k.Mh lqr ftjD[ku
$ Ó f³ E % $¡= 0% ◌ॅ nkS pSuiqj v'kksd iz0 lqrkS uhjt] vfer Vs<+h ÑR;kuan nkSA
= u Gx' . UfB, 9fB, fB
vf[kys'k lqrk djegk cM+gjh lW lq'khy >k nkS dq'ks'oj lqrkS
© * (◌ॅ 00 3 ( E %
gjsÑ".k] nsoÑ".k] t;Ñ".k t;uxj lq[ksr lksnjiqj lW ccqtu
$ 6, ( , X ?, , $
GÍ (◌ॅ ) % 6 4 6
lqr lnkuan nkSA vfèkdyky lqrk fnukukFk] lw;Zukjk;.k]
( 4(¬ $ (◌ॅ 3 0 voèkukjk;.k] j?kqukFkk dqtkSyh lW xksiky nkSA nhukukFk lqr
* (◌ॅ `G ( , X ? 03
3 ( mn;ukFk t;uxj oklh mljkSyh vy; lW ykyefu lqr
/! ◌ॅ ) E, % 3 6 g^ 6 / (( j?kqoj nkS d0 lksnjiqj lW eqdqUn nkS lw;Zukjk;.k lqrk cqèkqpd
◌ॅ $ 6 (3 , E GÍ (◌ॅ !' oklh uhek Vdoky lW ikapw nkSA j?kqukFk lqr pUnzukFk% Nktu
$) 3 6 6 GE 8 ,
lfjlo lW vHk;ukFk lqr eèkqlwnu nkS eyafx;k dqtkSyh lW
R ( , Ð e (
) o (◌ॅ %
dk'khukFk nkS vijk j?kqukFk lqr xksyksdukFk% dqavkM+h oklh
vksM+k ,dgjk gluw lqr ruqdyky nkS dVgfj;k oklh ohjiqj
ifupksHk lW fxjèkj nkSA
£e R (◌ॅ 3 | % NksVdfu lqrk ,dgjk lW xks[kqy lqr usuk nkSA iq= lqrk'p
3 X % 8J * (◌ॅ
V Hkokuh nqxkZ nkSA vkn~;k efg;k lksnjiqj lW xksfoUn lqr
( )- R 3 X m
) E $)
lnkuUn iRuh , lqr ipkuan% vijk nqxkZ jS;ke lksnjiqj lW
3
* (◌ॅ L Q )-% R
, 0^ ?, ,) ? $) £e
nq[kekspu lqr deykdkUr iRuhA , lqrk t;ukjk;.k]
I 4È * (◌ॅ Y? u cnzhukjk;.k] Hkwiukjk;.kk% vijk NksVdfu lqr dsnkj pSuiqj
4Ê, ,
GÍ (◌ॅ # % ,É V fnxmUèk lksnjiqj lW os.kh lqr >xM+ nkS mYyw dqtkSyh lW
~g^ ◌ॅ % ◌ॅ ´ ' 6 HkkbZyky nw nkSA ywD[kh nk; lqrk'p bUnzdyk HkM+xke lW
$ (◌ॅ 6 : 6 / 6 gfjve lW ekSthyky lqr fo'oukFk nkS vuyiqj djegk lW
% I 6 v = E, = E¬ E= ड़p¨
thoukFk ikS= xsgukFk lqr N=ukFk nkSA dsnkjukFk lqr Kku
0R(( i
E ·| v = E · (
'kadj] fnok 'kadjkS oa'kh iqM+sUnkgk nkS ch,llh cSad eSustj Kku
! )l' = E · % R
Ð ( , ~g^ , E z ( 'kadj lqr xeSy oklh nkS dM+ek ijes'oj nkS fnok'kadj xeSy
!( (◌ॅ ( ( nkSA ,dyky lqr ruqdyky lqrk lnkuUn] bUnzkuUn]
3 E
X d4 (◌ॅ AA % R fxfjtkuank lq[klsuk oklh Hk.Mkfjle lW lgtjke lqr [kM+xh
P³ T = E 3
u 008 ´ nkS lnkuUn lqr nqxkZuUn% dkdks csymap lW dyj lqr BhBj
' 6 t = t H . nkSA ,dyky lqr u`R;yky lqr Jhèkj 'kadj tSu jke >k
4Q )l' |'%
ccqvku ekSthyky fo'oukFk gfj fd'kksj f'ko fd'kksj eukst
egkohj lqrkS mekdkUr ijes'oj enus'ojA

X 9x 0è8 +? 3 6 : $" e# & , èkeZiqj ns'ks cyqvkd nf{k.k j?kqukFkiqj % vUgjk dVkbZ
, 3 6 , G % e# (◌ॅ gseuxj] ljlh] j?kqukFkiqj] enuiqj redqM+k jfgdiqjA dVkbZ
0 R 9)? R )? R
lW chth okpLifr , lqr nsoikf.k , lqr ,sy ikf.k , lqr
t ( ET (◌ॅ % Õ . 0^W%
ÝÞC T) % T)
'kksjhd% flagkJe lW jke nkSA 'kkSfj lqrkS ohj cyHknzksA ohj lqrk
+. I= , (◌ॅ gfj iq#"kksÙke Jhifr;%A Jhifr lqr xnkèkj%A xnkèkj lqr dfo
Z, e U' % I= 9Y' , ds'kjh Hkhe% fu[kwfr lW QwygV lqjs'oj nkSA dfo ds'kjh Hkhe
◌ॅ % 9Y' % . 0È3 (³ lqr nsos'oj% fu[kwfr lW nkSA nsos'oj lqr ghu%A ghu lqrkS cUèkq
³ , ) ³ O e (◌ॅ lR; dfo fuR;kuUn] ijuked fuR;kuUn lqr izcks/k% Vdoky
(³ O E% E .
X = ¬
lW jke nkS lR;dfo izcksèk lqr xaxkèkj%A xaxkèkj lqrkS èkeZdj
!( ◌ॅ (< 6 %
X 0: = E
f'kfrdjkS Hk.Mkfjle lW flf)ukFk nkSA èkeZdj lqrk cksèku ckxs
O v (◌ॅ % $) (³ ³
8 )1% F) . ( ,
. F) X
'kadj iz;kx Kkudjk% ekfy?k lW nkSA vijk lR;dfo fuR;kuUn
!( (◌ॅ % ( ,
X O0 h¾ <X lqr vkuUn dj lqrkS :iu lqiukSA :iu lqrkS lw;Zdj%
ÝÞC % ÝÞC ) , , Hk.Mkfjle lW fufèkdj nkSA lw;Zdj iz0 'kqHks lqrk o)Zeku
Ð, !, , &' l ( (◌ॅ iq#"kksÙke lqèkkdjk%A iq#"kksÙke lqrk gjifr] ujifr] Hkkuqdj]
% 9C jfodj] lqèkkdj] egs'ojk% esgUnh oklh tky; lW xksfoUn nkSA
T U' (◌ॅ % U'
jfodj lqr egknsonÙk% lqèkkdj lqrk fnudj Jhdj fojs'ojk%
6 4 s ' 6 )( (◌ॅ
K % 6 6, T 6, & ,
lqjxu lW fnokdj nkSA fojs'oj lqrk fufèkukFk xksfoUn lqUnj
6 ( ET (◌ॅ % 6 E
$ mn;dj egks fo'oukFkk% ifjljk lW xkSjh nkSA fufèkukFk lqrk
(Ê) ◌ॅ 9 R e (◌ॅ thoukFk] JhukFk] gseukFk] yksdukFk% flagkJe lW jkedj nkSA
9 % t R E , ) (◌ॅ yksdukFk lqr vatu% tky; ¼tYydh½ lW ns?k nkS , lqr
% E , 0fB, fB, TfB R jeuhd% Vdoky lW t;nso nkSA 'kksHkk iq= , lqr fgaxwd%
◌ॅ T , % 0fB 6 0< 3 6, (< +
iokSyh lW nkew nkSA fgaxw lqrk ckyÑ".k] t;Ñ".k] JhÑ".k
◌ॅ · , 9z V%
deyk% ,dgjk lW feJ ;nw nkSA ckyÑ".k lqrk ukFk cqf)ukFk]
flf)ukFkk% tky; lW eSuw nkS nsolsuk iq= lqrk'pA
X 3 6 : T fB 3 ?3 0 èkeZiqj j?kqukFkiqj % feJ t;Ñ".k lqrk j?kquh nq[kgj.k
M (( (◌ॅ , % I= V% cuekyh ?ku';kek% lfjlo lW xks[kwy nkSA ds'kjh iq= lqrk'pA
3 E ( ! ) ) o (◌ॅ %
j?kquh lqr y{ehdkar ¼fpduh½ ifupksHk lW euhjke nkSA ekèkoh
% Q , ) (◌ॅ
= % , O0 ¸ ) o (◌ॅ
iq=k%A y{ehdkUr lqr fnuwd% ipgh tftoky lW nkS f'kfo nkSA
E % ¨' V ¸ * fnuw lqr n;kjke iz0 Hkksjkd% ifupksHk lW xaxkèkj nkSA y{es'ojh
◌ॅ % E= d4E lqrk'p Hkksjk lqr uUnu% lksnjiqj lW jke nkS efgjkuh iq=k%A
◌ॅ % {8 $ (◌ॅ T L uUnu lqr oa'khd lqn; csymap lW eulq[k lqr pkUnu nkSA
% = % >kSvk vy; lW feJ eksgu nkSA foyk'korh iq=k%A
3
T ? . N (´ 0s( d( feJ nq[kgj.k lqrkS HkS;kjke eulkjkekS cgksjkoklh csylke
◌ॅ )= 9 % ( cqèkoky lW ij'kh lqr egknso nkSA èkenkgk oklh ujoky lW
◌ॅ © , T % ÐÐ8 V ~ I
[ksnw feJ nkSA uquqvk iq= lqrk'p dksbyk Hkejk dsoyk iùk
ù 3
(% T N . 0<
t Â (◌ॅ T fB 0 4(¬
Mgdk lkefjdk%A feJ HkS;kjke lqrkS lqcqf) dkyh nk'kks
◌ॅ - % * $) N rYguiqj lW feJ Ñ".kkuUn lqr xjhc nkS mljkSyh vy; lW
. _ 4 (◌ॅ ' F jRukdj nkSA lksgjkuh iq=k% vijk HkS;kjke lqrkS yky Hkh[khdkS
Â (◌ॅ $ % E 3 X
V frymr lW gfj'oj lqr èkk: nkS rYguiqj lW vej nkSA
8 IE % T 3
0< U ºEe `= xaxkorh iq= lqrk'p nqxkZorh vkuUnhdsaA feJ lqcqf) lqrk
( Z, E (◌ॅ b 0^ % *
jsorh jeu >ksaVh eq'ku luQwyk% xaxksj lW izse lqr cyHknz nkSA

U ` , M 6 d4E (◌ॅ T lksuorh iq=k% jsorh lqrk eqjyh t;ukFk] ';keukFkk% x<+
(&0 % ` . 0< 3 6, ; Â csymap lW feJ lkgsc jke nkSA eqjyh lqrkS cqf)ukFk] jfoukFkkS
(◌ॅ )=? % E ( %
lqYguh ryguiqj lW ij'kef.k nkSA galorh iq=k%A
T , Se ! (◌ॅ % feJ yky lqrk jktk tkxw HkqVdfu;% xqynh [k.Moyk lW egh
N ( 78 (◌ॅ :' % lqr HkSjoh nkS flejokM+ [kkSvky lW ukxs'oj nkSA jktk lqrk
6, , L 6, (Q 6 z (
fxjhukFk] rfyrukFk] eksrhukFk] lUrukFkk% lq[klsuk oklh
!( (◌ॅ O? % !
# % 6 O0 Å6ड़p, g^x
Hk.Mkfjle lW ek;kjke lqr izk.kèku nkSA txriqj ek.Mj
09 9 / _ rE (◌ॅ 6 % <ksdkbZ nkSA rfyrukFk iz0 psFkM+w lqrk pUnz'ks[kj egkohj
cynso egknsok% NudkSyh fnèkksap lW jkèkkukFk nkSA
T "q L 6, , 6 feJ fHk[kh lqrk dUgS;k eksgu tkudhukFk] jfrukFk] y{ehukFk
(´ ) (◌ॅ ]u = ( (◌ॅ lekSfy ikyh lW eucksèk lqr jks>u nkS ;e'ke ofy;kl lW fnu
0 E 3 % 0 V ,
caèkq lqr txu nkSA ckyfg iq= lqrk'p fp=orh] eèkqorh]
, | , ¥ % T L . = 6
< ; , (◌ॅ (0 , %
usukorh] rksrofrdkA feJ eksgu lqrkS f'kykukFk fjf)ukFkkS
8 78 (◌ॅ k ( 3 V fu[kwfr lW jke eulq[k lqr jk; lcwjh nkSA vkfgy [kkSvky lW
¬ (◌ॅ £e T 6 )-% T pkSèkjh lkèkq nkS jktefu iq= lqrk'p yk[kefu rjkSuh djegk
6 6 X O0 `(F ) lW NksVdfu lqr JhukFk iRuhA feJ jfrukFk lqrk rhFkkZuUn
B3 C % 6 X O0 `(F (G ) iz0 eqlg: ipgh tftoky fHk[kuh lqr fo".kq nÙk nkSA
◌ॅ C % 6 6 Ì( 6
rhFkkZuUn iz0 eqlg: lqrk ldqjh ikyh lW dkfydknÙk nkSA
' ! 43 ◌ॅ )? 3=F % GÍ
y{ehukFk lqrk fppu jfrukFk rqylhukFk oa'kefudk frymSr
◌ॅ Y?C % (³ V E
IE % 8J ! (◌ॅ G
lW jruikf.k lqr [kq'k: nkSA dqtkSyh lW os.khnÙk nkSA lR;orh
3
( (< 6 Z 6 )- R iq= lqrk'p [katunk; egxorhdsaA vkn~;k xqynh [k.Moyk lW
g^ 6 V ( (é IE % dqEgM+h vij HkM+jhoklh nqykj ikS= flf)ukFk lqr uQjukFk
iRuh , lqr pUnzukFk lqrk'p lhrk ljLorhdsaA
T 6 $) 4Q% feJ fgrukFk lqr uSf"Bd v/;kid mekdkUr%A
4Q . $ 6 O0 ¼e, $ ;% $ mekdkUr lqrkS vt;ukFk iz0 ?kksyV] vHk;ukFkkSA vt;ukFk iz0
O0 ¼e F^ f) ?kksyV lqrk jkeuxj :nzkuUn lqr ÑikuUn nkS rfyrukFk iz0
6 O0 Å6F . F^ 6 $ E
psFk: lqr egkohj lqrkS :nzukFk vjfoan ukjk;.k] :nzukjk;.k
, F^ ? . ` g^ ? O0 `5
G O0 00 fB % T (
lqrkS equhUnz ukjk;.k iz0 eqUuk fou; dqekj iz0 ccuth
]u (( (◌ॅ § % ]u . R 6, jkeÑ".k fujtk%A feJ eulkjke lqr jks>u% lfjlo lW ;ksxh
) ù ! (◌ॅ 0È3 l % R 6 nkSA jks>u lqrkS ,dukFk] xksihukFkks xqynh [k.Moyk lW cUèkq
ã Z (◌ॅ G % ) 6 lqr esnfu nkSA ,dukFk lqr Mkseu% QuUng lW uUn dqekj nkSA
Ð , (◌ॅ b 3
% xksihukFk lqr ruqdyky% fu[kwfr lW izse lqr nqykj nkSA
!/8-$" d¡ A, & dVkb&vUgjk csys iksfB;k] gseuxj
) ½/ 9 ,- ik¡Nk ns[kw%&
E , fB, 9C 6 ) fgaxw lqr dey lqrk gfjÑ".k] nsonÙk efrukFk xfrjke ifr

% ◌ॅ fB T 9C O0 C . jkek ekgc lW Ñ".k nkS feJ nsonÙk iz0 nÙk lqrkS Vhdkjke%A
e% e Ì% Ì . Vhdkjke lqr rqykjke%A rqykjke lqrkS eèkqjkifr] fo|kifr%

, J) 3
Â (◌ॅ 0<9 % )]
rYguiqj lW cqf)nso nkSA fijks[kfr lqjxu lW dfo Qsdu nkSA
(◌ॅ Ë % J) . ,
$ , 4 (◌ॅ m % %
fo|kifr lqrkS tudyky] j?kqukFk] oRl ujmu lW cM+jS;k uj
nkSA n;korh iq=kA
( E&' ) 0& ◌ॅ *0 0, ykyh lqr flags'oj nhi cgsjk<+h lW B0 cydw lqr rstukjk;.k
D ? % nkSA
& : 6 = E , , gseuxj % efrukFk lqrk ghjk 'kratho] fpjatho] jketho
E !( (◌ॅ $Ö3 ) % * Hkatu% Hk.Mkfjle lW vP;qr lqr xksiky nkSA lksnjiqj lW uUn
◌ॅ F^ T -¨' 00 ,
lqr :nzkuUn nkS feJ fgjk lqrk jRus'oj ckcwjke nqYyg jke
3
Ê 3
0Ê @ 0 (◌ॅ &= Y= %
Fk R (◌ॅ G# % V
cYyHkk% efg"kh cqèkoky lW egs'k lqr Hkos'k nkSA :pkSfy ,dgjk
0 g^ G 8J e * (◌ॅ T lW dqykbZ nkSA rkjkorh iq=% lqrk'p cfguk pUnzonfu
3
6 T s l' )- R . dqUnukdk% vkn~;k gkVh lksnjiqj lW feJ j?kqukFk lqr feJ egks
$ P ;% $) { (◌ॅ ±)? )ù jkes'oj iRuh , lqrkS feru ve`rukFkkSA vijk e>kSjk djegk
)-% $) G "!% ◌ॅ 0È3 ¸ )-, lW pØikf.k lqr iùikf.k iRuhA vijk dqUnuk vksM+k ,dgjk
T -¨' 3
{ (◌ॅ F^)?
lW cUèkq lqr Hkksyk iRuh] feJ jRus'oj lqr nqykj% e>kSjk
)? ( 0( (◌ॅ Y= % -
djegk lW :nzikf.k lqr efgikf.k nkS ujlke cfy;kl lW Hkos'k
V $ 3
9 % T . C 1
(´ ) (◌ॅ T E= £e % (
nkSA jRukorh iq=k'p nSvu nsorhdA feJ nqykj lqrkS
78 (◌ॅ % )X % dkfydknÙk HkoukS lekSfy ikyh lW feJ oa'khèkj lqr NksVdfu
nkSA ukgl [kkSvky lW thou nkSA ikoZfr iq=k%A
T E ` 0 ( Z, O0 feJ fpjatho lqrk opu eqjyhèkj pycfy fp=èkj luQwy iz0
, "¤ "!% ◌ॅ × % ( Z, . 4a? uuwd% dUgkSyh ,dgjk lW gyk;qèk nkSA luQwy lqrkS mxzef.k
"!% ◌ॅ 0È3 ?C e# (◌ॅ 0È3 %
,dgjk lW cUèkq lqr ukjk;.knÙk nkS dVkbZ lW lqcUèkq nkSA
4a? . ) E? O0 SeG ) (◌ॅ N 6
% $) 4a? . fB?, ? (
mxzef.k lqrkS iapef.k iz0 HkqVdqud% iokSyh lW HkS;kukFk nkSA
(( * (◌ॅ T uड़p, 6 vijk mxzef.k lqrkS Ñ".kef.k] lqUnjef.k fpduhoklh lfjlo
$ (◌ॅ X % , , V Ç lksnjiqj lW feJ >M+wyk lqr tkudhukFk nkS vuyiqj djegk
2 * 8J í ! (◌ॅ 9 ( E lW dhfrZ nkSA uwuw nk; lqrk'p dkek[;k txnEck lksukorhdk
3 6
( E )-% R 0Ó= 6 ( E, 0< vkn~;k HkkSj [k.Moyk lW nsojkt flag lqr t;jkt flag iRuhA
%
%, V 0 ¨'% $) 2 E
, lqrk cVs'kukFk flag] cqf)ukFk flag fnukukFk flag] lqrk'p
(( ,) 0 , O0 Z, Ù )- R .
fcUns'ojhA vijk txnEck [kkaxqM+ lfjlo folquh ikS= Hkwi lqr
l', &'¬%
cwpu iz0 QwPph iRuh , lqrkS dkes'oj] egs'ojkSA
? 3 O0, l' d4E Nå lqUnjef.k lqrk ?kqju iz0] jkes'oj dkdks csymap HkS;s lqr
3
6 ( (◌ॅ , % $) ? t;ukFk nkS ofy;kl lW j?kqohj nw nkSA vijk lqUnjef.k lqrkS
. )¡' O0 3 >' O0 ,H
dfiys'oj iz0 nq[ku jkts'oj iz0 yw[kuks HkM+ke tftoky lW
◌ॅ ? 0^ 6 Fk R (◌ॅ
` 6 %
ohjukjk;.k lqr cnzhukFk nkS :pkSfy ,dgjk lW eqfDrukFk nkSA
3
)¡' O0 )l', ~g^¨', U=, $F? dfiys'oj iz0 nq[ku lqrk ijes'oj] bUnzs'oj] ujs'k] v:.k
!
, + ' % ◌ॅ `= = 6 0( uUnwdk% f'kok gfjve lW eq'kk; lqr dk'khukFk nkS cfy;kl lW
◌ॅ ² % )l' E ◌ॅ

6 6 % $ (◌ॅ Y , % Nsnu nkSA ijes'oj lqrk fMfg;k [kkaxqM+ lfjlo lW deyukFk
~g^¨' = )e 0& ◌ॅ F^? lqr jkèkkukFk nkSA gfjve lW osnkuUn nw nkSA bUnzs'oj lqrk
OL G ( 78 (◌ॅ :g^ 6 O0 3F
f'kouxj ijgV cgsjk<+h lW :nzef.k lqr izeksn dqekj nkS
% U= # e * (◌ॅ J 6
$ 6 %
flejokM+ [kkSvky lW uxsUnzukFk iz0 [kqn: nkSA ujs'k lqrk jebZ
gkVh lksnjiqj lW oS|ukFk lqr vejukFk nkSA
í ! & : 9 ( E ( E . HkkSj [k.Moyk gseuxj % nsojkt flag lqr t;jkt flag
0Ó= 6 ( E O0 A , 6 ( Es e# (◌ॅ lqrkS cVs'kukFk flag iz0 Bduw fnukukFk flagks dVkbZ lW
4a? % Ç V ¨' (◌ॅ
luQwy lqr mxzef.k nkSA dkek[;k iq= lqrk'p foUns'ojh
B3 ड़() !% ◌ॅ `G 9 )-% R
. 0R ? $ E ?% 0Ó= 6 ( E
Hkjke lW fo".kqiqj uM+qvkj djegk lW eqdqUn lqr gfjnso iRuhA
J 6, ' 6, 0^ 6, I 6, ◌ॉ॰ 56, , lqrkS ch, ukjk;.k vfHk;ark y{e.kA cVs'kukFk flag lqrk
B3 ( (0 78 6 j 6 oS|ukFk] fo'oukFk] cnzhukFk] dsnkjukFk] MkWñ txUukFk] jekukFk
3
@ 0 (◌ॅ % V ! fo".kqiqj oklh flejckM+ [kkSvky nkS jfrukFk lqr }kfjdkukFk
$2% ' 6 ( ! (◌ॅ 9 ( E nkS efg"kh cqèkoky lW gfjgj nkSA iq= lqrk'p pf.Mdk
% ◌ॉ॰ 56 9x (
vfEcdkA fo'oukFk lqrk flgkSyh ek.Mj lW nsodhuUnu flag
>g^ T %
nkSA MkWñ txUukFk lqrk lqyrkuiqj ns'ks jkeuxjoklh jktsUnz
feJ nkSA
-)e E vlwjk&lqiVkuh xaxksyh
0 PL . 8 L , LH ( B3 c`teksgu lqrkS vkuUn eksgu] dey eksguks ldek fo".kqiqj
GF 78 (◌ॅ % 8 L dq:ek [kkSvky lW txrefu nkSA vkuUn eksgu lqrk uohu
L , Ug^ L , ) L , L · (
eksgu] èkhjsUnz eksgu] dfiy eksgu] lquhy eksgu jeS oklh
78 (◌ॅ ) % L .
1 , g^ )!38 (◌ॅ b , !
flejokM+ [kkSvky lW ijekuUn nkSA uohu eksgu lqrkS lqeu
L . ( E¥@, $t_ B3 ( 8 $ jeukS enuiqj] efgUnziqj i.Mqvk lW izse lqUnj] dey eksgu
( E&' % V E,, , ' , ! lqrkS larks"k] v'kksdkS fo".kqiqj ldek vkfgy gfjve flags'oj
L I= L , X , ==L 3 6 nkSA lqrk'p eatwyk] lqykspuk] 'khyk] foHkkdk gfjeksgu lqrk
Q % == L $ 0 G ' 6 ds'ko eksgu] fueZy] 'kf'keksguk j?kqukFkiqj uodkUr nkSA 'kf'k
% I= L e# (◌ॅ T
eksgu lqr vt; cjg dqEHkk fo'oukFk nkSA ds'ko eksgu lqr
t %
èkhjt% tgkuiqj dVkbZ lW feJ ;'kksèkj nkSA
4¦g^ , 6 e( _ % , 6 misUnz lqr foHkwfrukFk% eVdkoklh dkSM+h nkSA foHkwfrukFk lqrkS
. (³¨g^, Dg^W 3 6 % (³¨^
E lR;sUnz] ftrsUnzks nkSyriqj ;nqukFk nkS%A lR;sanz lqr dqekj
G æ e , ) % , 6 V
Hkk"dj jgVehuk] ijekuUn nkS%A foHkwfrukFk lqrk'p fp=k
)= &= I 6 )-%
iyk'korh egs'k lqr dsnkjukFk iRuhA
00 , fBL , L , L , Tf? L ckcwth lqrk Ñ".keksgu] yhyeksgu] enu eksguk] JhÑ.k eksgu
>=,Yt 0 H % >= lqrk jkts'k] Hkos'kks cuSyh euksgj nkSA jkts'k lqrk iVsxuk
3
)Ó E 0 (◌ॅ 0
tQ % L
xaxksjk cqèkoky lW ia0 'kksHkkdkUr nkSA yhyeksgu lqr vf[kys'k
$¡= B3 8 $ (◌ॅ M T %
$¡= . (◌ॅ
fo".kqiqj vkfgy gfjve lW ';ke feJ nkSA vf[kys'k lqrk
3 6
0< % L . 6¡=, $t eky?kM+h jtgkuiqjk jrkSyh nfjgjk lW cqf)ukFk nkSA enu
=0 , % eksgu lqrkS fefFkys'k] voèks'kks tgkuiqj f'kcw nkSA

( Es ! ½ $) $( , $) $È( , T flagksyh ek.Mj nk¡rh vij vlwjk vijk vUèkklwj Jhiqj vijèkSr
$)c
, . + * (◌ॅ 0 , % tkxw lqrkS jke y{ke.kkS lksnjiqj lW ckrw nkSA jke lqr xaxkèkj%
E ) ~ % $Ð E ifu bfr nkSA vuqefr iq=k xaxkèkj lqrk _f"kds'k] lqèkkifr
Ã@I=, ) O?) ~ (◌ॅ v
izk.kifr;% dksb;kj lW Kku lqr fo|kifr;kS lry[kk lW
J) ( (◌ॅ ³ % 9 V
- (◌ॅ 6 )-% Ã@I= O0 ,
HkokfnR; nkSA nsok iq= lqrk'p jr~uk djegk lW jfoukFk iRuhA
ढ़(0!+ !% ◌ॅ 9 % ) _f"kds'k iz0 xksuw lqr xks<+kbZd% djegk lW jke lqr egknso
78 (◌ॅ % # . 6 nkSA irvksuk [kkSvky lW ekèko nkSA tkudh iq=k% xksnkbZ lqrkS
´ d4E (◌ॅ I % 56, HkxhjFk jkekS dkdks csymap lW pkds nkSA jke lqrk txUukFk]
fB, 3 6 O0 9-!+ 0 ◌ॅ ) % t;Ñ".k] j?kqukFk iz0 vkS[khdk% frybZ lW xksiky nkSA nfjgjk
% ◌ॅ T , % 78 (◌ॅ 9
lW feJ ;íw lqr Hkoh nkSA [kkSvky lW Hkonso nkSA èkjuh lqrk
% å', l',
gfjtho eulq[k fou;s'oj] jkes'oj] egs'ojk% rYguiqj lW feJ
&' Â (◌ॅ T %
dE ! (◌ॅ T = 6 % >' V
n;ky lqr fnokdj nkSA csyksatk ek.Mj lW feJ f'koukFk nkSA
- , ?IE % 0^ m * jkts'ojh iq= lqrk'p ly[kuh] ukjk;.khdsaA gfjtho lqr
◌ॅ T J &= % $) cyHknz% jS;ke lksnjiqj lW feJ fo|k lqr egs'k nkSA vijk
³ , , G ( 0& ◌ॅ k0 gfjtho lqr fuR;kuUn%] t;kuUn] dqykuUnk dfl;ke cgsjk<+h
? V 0^ 6 lW pkS0 jkeukjk;.k nkS Hkokuh iq= lqrk'p cyHknz lqr
0 $ (◌ॅ í !
n;kukFk% cfyjktiqj gfjve lW fHk[kkjh lqr fpydk nkS HkkSj
◌ॅ *0 E % ³ t, ×
t, t $ (◌ॅ Úq %
[k.Moyk lW B0 xqatj nkSA fuR;kuUn lqrk uUn fd'kksj] ;qxy
. M, "!% ◌ॅ 0È3 fd'kksj] ozrfd'kksjk% gfjve lW fpydk L;So nkSA t;kuUn lqrkS
?C % d( 3
0 (◌ॅ * # % ';keyky] dneykykS vksM+k ,dgjk lW cUèkq lqr ukjk;.knÙk
D V M 6 e * (◌ॅ nkSA csylke cqèkoky lW lksukbZ nkSA rsejorh lqrk'p
L ?, ð3 ?, - ? 4 (◌ॅ ¸ ';keyky lqr y{ehukFk% gkVh lksnjiqj lW eksnukjk;.k]
% 6 L $) ,/ ) 0
3
èkzqoukjk;.k] [kM+xukjk;.k nkS mpfr lW Hkksyk nkSA y{ehukFk
◌ॅ O 6 6 % (
lqrk nkeksnj viwN ekèkok ifj;ke cqèkoky lW izhfrukFk lqr
◌ॅ )A = ES 6 % ! (◌ॅ *0
M % $) = de ! (◌ॅ
tkudhukFk nkSA dneyky lqr lnkuUn ifj;ke cqèkoky lW
=0 , ¼ % i (◌ॅ k0 7 ikBd 'kaHkqukFk nkSA [k.Moyk lW B0 ';ke nkSA vijk
% = t 0ढ़p ) (◌ॅ N dneyky lqr txnh'k csgV [k.Moyk lW f'kcw lqr ?kksru nkSA
3 % 0 % ◌ॅ , % $2 cSxuh ey; lW pkS0 ve`rukFk nkSA txnh'k lqr uUn fd'kksj
V (³ $« 8J de ! (◌ॅ cf<+;ke iokSyh lW HkS;k lqr xksxk nq% nkSA cM+xke nfjgjk lW
o) , G 6 )-% R
pkuw nkSA vfEcdk iq= lqrk'p lR;Hkkek vfgY;k vkn~;k csgV
L , 8 L , fB L % $) $³ ,!
¬ ) (◌ॅ t t )-%
[k.Moyk lW pksiuyky] dqejukFk lqr nuerh iRuhA , lqrk
dey eksgu] vkuUn eksgu] Ñ".k eksgukA vijk vfgR;k
ewyg.Mh eaxjkSuh ikyh lW uoy fd'kksj lqr cztfd'kksj iRuhA
t t o) 0 ( de uUnfd'kksj lqrk deyfd'kksj pksiM+k c[kkjh oklh csgV
! (◌ॅ G 6 9 % $ (◌ॅ Y= [k.Moyk lW dqejukFkk lqr nsokuUn nkSA vy; lW Hkos'k nkSA
% V , X %
lqrk'p foey] fueZy nkSA
0 0: 00 0Ó= 00 )h) 00 chjou cBSyh % e0e0 cVs'k lqrk e0e0 i'kqifr e0e0
$ , 00 ) , 00 ) ) o (◌ॅ j?kqifr] e0e0 vknkfu] e0e0 Hkjrifr ifupksHk lW thos'oj
Y' % 00 ) ,Y Gx
nkSA e0e0 jfrifr lqrk pkUn nwos dq'ksdk% ujmu lW eèkqdj%
4 3
◌ॅ % Gx . , _ 4

◌ॅ 9Y T " B3 nkSA dq'ks lqrkS gyèkj tkxw dkS mtku cqèkoky lW nsos nkS
) 2 ) o (◌ॅ EÌ % gyèkj lqrk ugfj Jhgfj dkUg fo".kq ekèko firkEcjk% ifupksHk
, 6, % , + % ◌ॅ %
lW [kkarq nkSA ujgfj lqrk jkeukFk] y{ehukFk] gfjukFk] HkoukFkk%
6 . )h $Ö3¥ (( (◌ॅ = %
% $) 6 $ (◌ॅ 9
gfjve lW tksj nkSA y{ehukFk lqrkS ij'kqjke vP;qrks lfjlo lW
% )h . # x $ (◌ॅ =© dk'kh nkSA ekuk iq=%A vijk y{ehukFk lqr vfHkjke% dejgk lW
% ! (◌ॅ 00 &= % V )H gfjnso nkSA ij'kqjke lqrkS thokbZ txnh'ks gfjve lW 'kh[ks nkSA
* (◌ॅ 0 C )-% ()³% = [k.Moyk lW e0e0 egs'k nkSA yf[kek lqrk'p ijkuks lksnjiqj
3
l', U', '¨' 0 3 % l'
(◌ॅ lW e0 jkenÙk iRuhA lkiR;k%A txnh'k lqrk jkes'oj] fojs'oj]
. h)?, ±)? (◌ॅ 3 ,
% =)?
fo'os'ojk% cqèkoky lW o oqnh nkSA jkes'oj lqrkS 'kqyikf.k]
_C $) l' ¥ d, Æ
pØikf.k djegk lW j?kqjke nkSA 'kwyikf.k lqr dkS'dhnÙk%
◌ॅ ÌfB 9fB % $) l' 3,
(G (◌ॅ % 34 I=
vijk jkes'oj lqrks cspw okthoks djegk lW rqykÑ".k lqr
! (◌ॅ *0 N % $) 3 $ , nsoÑ".k nkSA vijk jkes'oj lqr tqM+kvksu ldqjh lW yky nkSA
!( (◌ॅ ?) (z ) ( 78 tqM+kmu lqrk yky ds'ko t;kuUnk% [k.Moyk lW B0 HkS;kjke
◌ॅ 0fB % 1 V ( ) IE % nkSA vijk tqM+kvksu lqr vUnwd% e.Mkfjle lW x.kifr lqr
$ , , 6, M 6, , b 6, egh nkS ¼lq[klsuk½ ukgl [kkSvky lW ckyÑ".k nkSA HkokukS iq=
6 e * (◌ॅ C
X I
lqrk'p lkuUnh iulq[kdsaA vunw lqrk txrkuUn ] ân;ukFk]
(´ ) (◌ॅ T s % V & ,
,
g^ , F^ % $) =)? , F4
';keukFk] ckcwukFk] izseukFk] jktukFkk% gkVh lksnjiqj lW èkeZnÙk
◌ॅ ) )!38 (◌ॅ M % , fB, lqr xksdsM+ nkS lekSfy ikyh lW feJ gksjhy nkSA iq= lqrk'p
0fB, $fB ) (◌ॅ 0Ê % Ë gseorh] pUnzorh] :nzorhdk%A vijk 'kwyikf.k lqr uuwd%
V% 0fB @C
X , , E K fr:mr lW efgifr nkS i.Mqvk lW ?ku';ke nkSA uuw lqrk
* (◌ॅ 0 ( 3
% 0 (◌ॅ jkeÑ".k] ckyÑ".k] vHk;Ñ".kk% ikyh lW gfjcYyHk nkSA Qsduk
3
) % , V $X `=IE 8J
lqrk'pA ckyÑ".k lqrk g"kZnÙk] cztyky] jaxyky xkSj
%& ◌ॅ = EC )- R 3 $) `=
00
lksnjiqj lW xjhc lqr eulkjke nkSA cqèkoky lW eèkqjkifr nkSA
' % ◌ॅ T 8 )- R . j 6,
% $) 0fB Ó 6, !' , ' '
ewykorh iq= lqrk'p vtZfu eq'kkdsa vkn~;k efg"kh cqèkoky lW
5 ◌ॅ% 3
§ @ 0 (◌ॅ 'kadjnÙk iRuh , lqr ccqtu% vijk eq'kk f'kok gfjve lW feJ
f) k0 * (◌ॅ N lqvk iRuh , lqrkS }kfjdkukFk] xksfoUn egdkjkA vijk
% $) 6 )ù ) o (◌ॅ ckyÑ".k lqrk VsdukFk] dk'khukFk] 'kf'kukFk Nknu lfjlo lWA
% Ó 6 . I 6, = ;, cztyky lqr ;ksxèkj efg"kh cqèkoky lW Ñikfufèk lqr pkS0
I 6 6 ` ? (◌ॅ % $)
gfjyky nkS ekuh lksnjiqj lW HkS;kyky nkSA vijk cztyky
I 6 . 9 6, l ; z % 9 6
E Ó )( ( % $) 9 6 . M,
lqr y{ehukFk% iùiqj ifupksHk lW jk?ko lqr ghjk nkSA VsdukFk
L1% M . ) , X ,3 ), *), lqrkS dsnkjukFk] f'kykukFkkS] dsnkjukFk lqr f=yksdukFk% eqjyh
z Gx' % l 6 , ukjk;.k lW nkSA vijk dsnkjukFk lqrkS nsoukFk] es?kukFkkS
=, l=, , O0 G ) E 0^ lq[klsukA nsoukFk lqr tkyaèkj Vs<+h ijlk lkfuè;A vijk
!( (³9 % nsoukFk lqrkS ?ku';ke] enu eksgukSA ?ku';ke lqrkS iw.ksZUnq]
xksiky] lksiky] xksfoUnk% lq[klsuk dq'ks'oj nkSA es?kukFk lqr
iqjUnj] iqjUnj lqrk x.ks'k] jes'k] Hkwyu iz0 dqej iapkuUn
cyHknz dM+ekoklh lR;nso nkSA
6 0Ó= 6, K 6, ' + % -/

f=yksdukFk lqrk cVs'kukFk] xkSjhukFk] f'koukFkk% lgoku [kwaV
6 % $) 6 . ~g^ 6, ! , jfrukFk nkSA vijk f=yksdukFk lqrkS bUnzukFk] deyukFk]
iG 6 ¸ ( { % ◌ॅ
cSdq.BukFkk Hkksdjkgk oklh e>kSjk djegk lW okthr yky nkSA
% 0Ó= 6 . $ · 0ढ़p )
3
◌ॅ 9 u % $ 0 0ढ़p )
cVs'kukFk lqrkS vthr fnyhikS xeSy cf<+;ke iokSyh lW j?kqnso
◌ॅ N Vg^ % $ d >k nkSA vthr lqrk cgkSjk cf<+;ke iokSyh lW HkS;kyky lqr

(´ ) (◌ॅ T $ 6 % K 6 gfj'pUnz nkSA vthr lqrk csykgh lekSyh ikyh lW feJ jruh
(¬ ( H % = 0R, lqr vejukFk nkSA xkSjhukFk lqrk ljkSuh oklh euksgj nkSA
E , 0(Q 0R, # d4E
", $= ~.
f'koyky lqrk fou; ch,] lqeu ch,] voèks'k baft-] clUrk
◌ॅ ¸ >' % ~g^ 6 T , M
1 ÄC ड़() !% ◌ॅ ~g^ 6 u, T
ch,] fnoM+k lqnbZ csymap lW Hkksyh lqr jkts'oj nkSA bUnzukFk
. =g^ Þ TP E 0 )Û (◌ॅ ² lqrk Jh uUnu] ';ke uUnukS HkVksÙkj uM+qvkj djegk lW
E % bUnzukFk >k] Jh uUnu lqrkS fxjh'kpUnz euh"kks Jàxkjiqj
cf<+;ke ickSyh lW Nsnh lqr y{ehdkar nkSA
~g^ 6 )- ( V ?, &, $ V bUnzukFk iRuh lfork lqrk'p oh.kk] gsek] vfurk lqrk'p
8J ड़() !% ◌ॅ ! ◌ॅ H $= )- vkn~;k uM+qvkj djegk lW fpduh lW uksuxM+k voèks'k iRuh
$) &, 1 (G E (◌ॅ )-% $
vijk gsek] >qudh ldqjh xaxksyh lW fot; iRuhA vfurk
3
d @ 0 (◌ॅ |=g^ $Q )-%
T de ! ) $t )-%
csykgh efg"kh cqèkoky lW fnus'kpUnz lqr vHk;dkUr iRuhA
lqfprk Jhuxj csgV [k.Moyk xksiky lqr v'kksd iRuhA
%- X 9x ( -( -(¡ cM+xke nfjgjk&èkeZiqj ns'ks lyeiqj&lkyeiqj&lyseiqj
. ¾ 1 R (◌ॅ = vfHkjke lqrkS Hksy HkxekukS ,dgjk lW ekèko lqr txnh'k nkS
= ¤% . T ´ r 'khyorh iq=kSA Hkxoku lqrkS t; jke Jh jkekS fn/kks; lW xkaxw
◌ॅ E , % I= % . 09 =
nkSA ds'kjh iq=k%A t;jke lqrkS cklqnso 'khokS tky; lW ckcw nkS
◌ॅ 00 , ¤ 09 . 3 6
d4E (◌ॅ z % =4E 3 6
jkek iq=kS cklqnso lqrkS j?kqukFk% x<+csymap lW fp=lsu nkSA
( E¥@, L , + ù ) o (◌ॅ % xks'kkmauh iq=k% j?kqukFk lqrk larks"k] eksrhjke] vuwijkek% iùiqj
G= ' % (& % ( E¥@ ifupksHk lW jktgal ikS= dq'ky lqr fxjh'oj nkSA lkgsouh
N d, 0È, !C ?C ¬ iq=k%A larks"k lqrk HkSjo cspw cU/kw p.MhnÙk ukjk;.knÙkk% rjkSuh
◌ॅ % 0< 3 % N C djegk lW èkuthr nkSA cqf) ekèkoh iq=k%A HkSjo nÙk lqrk
_®C 0 0Ó= º
dkSLdhnÙk fpydkjke ckyd jke cVs'k ykyk dk% vks>ksfy
4 ◌ॅ Ê ( $ % (◌ॅ
ujmu lW dYyh nkl lqr vUnh nkSA nfjgjk lW eucksèk nkSA
% 4 _®C% 6 m ) (◌ॅ
?) (◌ॅ H6 %
nkm iq=k% dkSLdhnÙkA iq"iukFk% egjSy iokSyh lW x.kifr nkS
% 6 3
e, 6 @ 0 (◌ॅ = EC Mhg nfjgjk lW euksjFk nkSA jk?koorh iq=k%A iq"iukFk lqr
D % $) 6 . , eVwdukFk% efg"kh cqèkoky lW 'kadjnÙk nkS rsrjorh iq=k%A vijk
¬ (◌ॅ $ P 6 % iq"iukFk lqrkS xksfoUn yky] lqfer ykykS rjkSuh djegk lW
% 0 . C, ' ve`rukFk nkSA nkSyrorh iq=k%A fpydk jke uhg ckydjke
C¤ ! (◌ॅ ) k~ % C
lqrkS dkfydknÙk] 'khryk nÙkkS [k.Moyk lW [kxifr nkS
~ (◌ॅ +3 % 0Ó=
2 9 d4E (◌ॅ `= %
pkSèkjkbu iq=k%A dkfydknÙk lqr gfjuUnu% xkby djegk lW
\ : (G (( (◌ॅ fHk{kq nkSA cVs'k lqrk yfyr fryd fuykEcjk% lqns csymap lW
00 , 6 % $) : . 6 % eq'kk; nkSA HkkX;orh iq=k% yfyr lqr xsukyky% ldqjh lfjlo
. , ? , _ @ 0
3=0 3 (◌ॅ F % lW ckcwukFk nkSA vijk xsukyky lqrkS jfrukFk cztykykSA yx;k
3=F . ; 0& ◌ॅ T 00 , lqrkS pwM+kef.k [kq'kcw dkS efg"kh cqèkoky lW dk: nkSA [kq'k:
% 0^ 6, / 6 , ©
lqrkS xtkuUn HkxhjFkkS iqukèk cgsjk<+h lW feJ ccwuh nkSA
!% ◌ॅ %
fryd lqrk cnzhukFk] N=hukFk cksyu] [ksyuk xkMy djegk
lW cksdu nkSA
d, =C G / 0& ◌ॅ cspw lqrk gkM+h x.ks'knÙk uUn dqejk% iqukN cgsjk<+h lW feJ
T % ! (◌ॅ Ó E % =C O0 eulq[k nkSA ek.Mj lW Vsaxh nkSA x.ks'knÙk iz0 Mkseu lqrk

ã $ )2 3
0 (◌ॅ ¸ % vfèkdyky% ifj;kEc cqèkoky lW Hkksyk nkSA irvksuk [kkSvky lW
) 78 (◌ॅ 3
% $ 6?
X nqyky nkSA vfèkdyky lqr rhFkZef.k tky; lW èkUuw nkSA uUn
◌ॅ 5, % G, , . j 6
dqekj] Fks?kw lqrkS }kfjdkukFk cksèkuk nkSA ifj;kEc cqèkoky lW
3
% )2 0 (◌ॅ 8 %
vkuUn nkSA
,
0È3 M L u 3
d( 0 (◌ॅ cUèkq lqrk ';keyky eksgj >wedykyk% csylke cqèkoky lW
3
( , % K * (◌ॅ Y % eèkqlwnu lqr dkyk nkSA xkSj lksnjiqj lW osn nkSA }kfjdkukFk
j 6 Ì ! (◌ॅ *0 0Ó=
lqr prqjkuUn% gkM+h [k.Moyk lW B0 cVs'k nkSA ';ke yky
% M 4 , @
X ,@?,
`G , 3 6 )! 0& ◌ॅ T cX 3

lqrk mfpr yky] g"kZyky lqrk Hkw"k.k] eqdqUn] ;nqukFkk%
% ikj[k.M cgsjk<+h lW feJ èkS;hZ lqr nqykj nkSA
u , . , = Þ

X * >wedyky lqrkS dudyky] jf'kdykykS g"kksZyh lksnjiqj
C % R 4º d4E (◌ॅ rkjknÙk nkSA ,dyky lqr fxjkuUn% m>ksyh csymap lW
B3C % !C . @? )=? K *
fo".kqnÙk nkSA p.MhnÙk lqrkS iks"k.k ij'kef.k xkSj lksnjiqj lW
◌ॅ fB ¸ ( 78 (◌ॅ O [
¸ % l' V | % $) !C
Ñ".k nkS lqr Hkksyk nkS ukgl [kkSvky lW izfrgLr Hkksyk nkSA
. L L % `G $ F< $ú3 jkes'ojh iq= lqrk'p usgorhA vijk p.MhnÙk lqrkS txeksgu
( ,X _e = ( R ! (◌ॅ % gfjeksguA eqdqUn lqrk vfu:) vfHkeU;q lw;kZdUnk% dkSVk
( Gh (◌ॅ ( E&' % dks'k oklh ,dek [k.Moyk lW cztyky nkSA ldke dq'kqeyky
lW flags'oj nkSA
3=F 0^ l= =a e [kq'k: lqr xtkuUn lqrk cyHknz jes'k 'kkfyxzke% gkVh
* (◌ॅ E ! C AA % 4Ê3 lksnjiqj lW eaxuh ikS= p.Mh nÙk lqr BhBj nkSA mYyq
GÍ (◌ॅ 7 % V E=,
dqtkSyh lW [kkSykyk nkSA Hkxorh iq= lqrk'p gfjoa'knk;] m"kk
3
4& , 8J @ 0 (◌ॅ = k0
)-%
nk;] vkn~;k efg"kh cqèkoky lW f'koyky lqr pkS0 fnukukFk
iRuhA
6 &= L , O?L , = , L HkxhjFk lqrk egs'k eksgu] izk.keksgu] 'kh?kzkuUn] jkèkkeksguk
$ * ◌ॅ AA ( Á @ X 6 % vfgyk lksnjiqj lW BkBh oklh dSyu lqr g"kZukFk nkSA lqrk'p
V g^ QIE 8J (GE ) ,
pUnzek fpUrkdsa vkn~;k jkeuxj ¼dqekj[kaM½ vksM+k ,dgjk lW
"!% ◌ॅ *| tQ )-% 0^
38 0 $ (◌ॅ Ê 3 %
lksusyky lqr 'kksHkkdkUr iRuhA cyHknz lqrk jgqvk cfyjktiqj
6 9fB, 9 gfjve lW gYyh lqr j?kquUnu nkSA iq"iukFk lqr xksfoUnyky
', $ ,) ! (◌ॅ ´ ( 0 , lqrk nsoÑ".k] t;nso dkdhy txnh'k] vuwiykyk xqynh
AG % V t ¼* (◌ॅ [k.Moyk lW ekSok oklh cgknwj Bkdqjk nkSA lqrk'p ;'kksnk
(3 , )-% R M 4¦g^W% 9fB O0 uxokM+ ?kkslksr lW dyj lqr eèkqlwnu iRuhA , lqr ';ke
( (◌ॅ 7
lqUnj misUnzksA nsoÑ".k iz0 dudhj lqrk efugkjh oklh
% 9 D(( 4 (◌ॅ
dfj;ke djegk lW ve`rukFk nkSA t;nso lqrk rsjklhoklh
%
xkmy djegk lW t;yky nkSA
6 $ (◌ॅ , % = dksdhy lqrk ukFkiqj vy; lW fdjrw nkSA txnh'k lqrk csykgh
d ( = $ (◌ॅ ¥Z 4 % oklh f'kok gfjve lW rksQyky lqr mfpryky nkSA iq"iukFk
6 e3 6 0 ( { (◌ॅ
lqr eVqdukFk lqrk cM+xke oklh e>kSjk djegk lW xks[kqy
3 L i % ◌ॅ
% ◌ॅ d, l 6 . J 6, ; 4
lqr eksguyky nkS cSxk<+h oklh vejkorh nfjgjk lW ujge lW

!% ◌ॅ E V 0 G¬ cspw lqr es?kukFk lqrkS fo|kukFk] cztukFkkS xkmy djegk lW
( ! (◌ॅ 6 )- R TQ J 6 Hkxr nkS dapfu iq= lqrk'p cPNjkuh dqdjkSu oklh xqynh
) , ( 0 = 6 4 (◌ॅ
[k.Moyk lW jfoukFk iRuh , lqr JhdkUr fo|kukFk lqrk
L(! ( G%
ijekuUn] lnkuUn cuekyh nkS 'kfDrukFkiqj ujmu lW
eksjl.Mk oklh ehy dqneA
(´ ) Ð C b . 3 , lekSfy ikyh guqeku nÙk lqr izseyky lqrkS ;nquUnu]
ð3 H (◌ॅ d, % 4a V% /kzqouUnuks onxke nfjgjk lW cspw nkSA mxzorh lqrk'pA
P V ± g^W ( ( ) (◌ॅ
èk`ruUnu lqrk'p pØèkj jkepUnzks oluiqj oklh idfy;k lW
?) Z 0 U ( 4
!% ◌ॅ % V _=« V
x.kifr ikS= Qdhj lqr fcgkjh nkS iqjsUnkgk oklh xkmy
3 IE
X %8 ± d4E (◌ॅ 00 3 djegk lW fufèk nkSA iq= lqrk'p dkSf'kY;k lqrk'p nqxkZdsaAvke
3
............ - 78 (◌ॅ 3 pØngk csymap lW ccquUnu lqr jekuUn -----------A vijk
)-% g^ E D ( ! [kM+hd [kkSvky lW nq[kuuUnu lqr ;nquUnu iRuhA jkepUnz
◌ॅ =3 · % lqr fpjatho nkS rsrjhoklh dVS;k ek.Mj lW 'kEHkq lqr xeSy
nkSA
C ( ! (◌ॅ dkfydknÙk lqr gfjuUnu lqrk uxjgoklh xqynh [k.Moyk lW
% / 6 $ F< gfjgj lqr Hkkxor nkSA fryd lqr N=hukFk lqr vfu:)
O? ( % ) )e 0& ◌ॅ ' 6 %
izk.kiqj ¼frjgqr½ ijgV cgsjk<+h lW fo'oukFk nkSA
= cM+xke 'kkyeiqj
(QW@ ¹â L . l X' O0 ÌZ _ lUrks"k Hkzkr` eksrhjke lqrkS èkesZ'oj iz0 rqQkuh folquh dkS
( ! (◌ॅ (T % l X' O0 ÌZ fnoM+koklh [k.Moyk lW lgJke nkSA èkesZ'oj iz0 rqQkuh lqrkS
. (&0 = E¬ ) o (◌ॅ E , % (&0 . lkgsc 'kadjkS ifupksHk lW ekaxw nkSA lkgsc lqrkS ckcw yky%
00 , d( ◌ॅ NC csylke cqèkoky lW HkSjonÙk nkS folquh lqrk gsedj JhukFk
& T 6 E 4 * (◌ॅ $ % Hkaxhdk èkmy lksnjiqj lW vfHkjke nkSA Hkaxh lqr uks[ksyky
E H© (◌ॅ C % H© tftoky lW czãnÙk nkSA uks[ksyky lqrk e;kukFk] jekuUnksA
6, W% 00 , T, , ckcwyky lqrk Jhyky] iapyky] tX;ykyk foLQh lW B0
\ ø (◌ॅ *0 % txyky nkSA jekuUn lqrk puokoklh dkdks csymap lW
( d4E (◌ॅ (³9 %
lR;nso nkSA
!C )=? L , ¯U p.MhnÙk lqr ij'kef.k lqrk eksguyky] I;kjsyky ckcwth
GÍ (◌ॅ 63 6 e * (◌ॅ ! egUFkdk% dqtkSyh lW eFkqjkukFk nkS gkVh lksnjiqj lW dyj nw
,
% % V $ ,
nkSA e;ukorh iq=k%A lqrk'p nk;jkuh vfHkjkuh] uwuwnk; dk
, , 8J 0 ¼* (◌ॅ ¬ ( "
G? )- R . ÌE
vkn~;k uxckM+ ?kkslksr lW ddjkSM+ oklh ykUgk lqr dqyef.k
8J . (◌ॅ ( 6 ** iRuh , lqrkS jkelqUnj lqrk p Hkxorh eqfDrdsa vkn~;k jrkSyh
)-% nfjgjk lW yksgukoklh [kxukFk lqr BhBj iRuhA
◌ॅ 6 09 )-% L uwuw nk; lfjlo lW jekukFk lqr cynso iRuhA eksguyky lqr
3
? ! (◌ॅ *0 , ?
3 O0
nq[kgj.k xqynh [k.Moyk lW B0 Hkkrw nkS nq[kgj.k iz0 nqf[k;k
3
Ug^ E ` T ? (
)e 0& ◌ॅ AA % B3 C ( ,
lqrk lqjsUnz xaxkèkj ;equkèkj Jhèkj pk.kiqj oklh ijgV cgsjk<+h
% lW lqr BhBj nkSA fo".kq nÙk iqjoklh nw nkSA

¯U u)e ! (◌ॅ *0 X % I;kjsyky lqr >iVyky gjM+h [k.Moyk lW B0 dhfrZ nkSA iq=
V = ` 8J Â 4 (◌ॅ lqrk'p nk;th 'kreq[kh d% vkn~;k lqYguh ujmu lW eaxyouh
00 ? s (¨ O0 (
oklh e0e0 ok.kk lqr egks lís iz0 lnkuUn lqr mes'k iRuh ,
4l= )- R . 9 C ) ; V
! !+.
lqrkS nsoh nÙk xksihukFkkS lqrk'p deykdk%A
00 ,8 , ( , 4 , ¬ ccwvk lqrk [kM+kuUn] lnkuUn] mekuUn] t;kuUn rjkSuh
!% ◌ॅ 6 % V 8J E¬ ) (◌ॅ djegk lW dfyrukFk nkSA lqrk'p vkn~;k eaxjkSuh ikyh lW
² l' )-% u)e 4¦g^ @ )
Nsnh lqr jkes'oj iRuhA >iVyky lqr misUnz efg"kh ikyh lW
◌ॅ * ( % .
g^ H] 0 $ (◌ॅ ` t
Bk<+h oklh xqekuh lqr gyèkj nkSA [kM+kuUn lqrkS pUnzkuUn
% euksgjks cfyjktiqj gfjve lW eqjyh lqr ;'kksèkj nkSA
E 6 ' 6, !' , J 6, 56 û egaFk lqrk fo'oukFk] dk'khukFk] oS|ukFk] txUukFkk glkSyh
* (◌ॅ ZÌ
$) E 6 % ( E&' lksnjiqj lW Qrqjh nkSA vijk egaFk lqr flags'oj txriqjoklh
3
( @ 0 3
(◌ॅ 0 % V
efg"kh cqèkoky lW cqxy nkSA iq= lqrk'p vuqjkèkk dkSf'kY;k]
3
$Ð _=«, =, IE 8J @ 0 (◌ॅ
<X 0^ )-% $) _=« E¬ )
lq'khyk] lqfe=kdsa vkn~;k efg"kh cqèkoky lW xkso)Zu lqr
◌ॅ ³ l 6 ÝÞC )-% $ cyHknz iRuhA vijk dkSf'kY;k eaxjkSuh ikyh lW fuR;kuUn ikS=
= )( de ! (◌ॅ ¡ ) es?kukFk lqr iq#"kksÙke iRuhA vijk lq'khyk ikM+koklh csgV
)-% [k.Moyk lW ys[kefu lqr ijekuUn iRuhA
' 6 0 ( (( (◌ॅ % : egUFk lqr fo'oukFk lqrk c?kokl lfjlo lW ifjgkjh oklh ik¡
L % $) ' 6 >g^, =g^ O0 eueksgu nkSA vijk fo'oukFk lqrk jktsUnz] 'kphUnz iz0 equpqu
` 3 OL, Q )e 0& ◌ॅ ? (
izeksn] lqUnj dkUrk ijgV cgsjk<+h lW pk.kiqjkoklh os.khnÙk
Y?C AA %
lqr BhBj nkSA
>g^ 0Ù3 ("."., .".) ¢, (".".) jktsUnz lqrk cqPpu ¼,e-,-] ch-,M-½ yM~Mw lquhyky% ¼,e-,llh-
/ ( - ) ( E ◌ॅ `G T ½ jkaVh ¼fiy[kokM+½ oklh [kkaxqM+ lfjlo lW eqdqUn lqr Jh
L % ¢, Z ( 0ढ़p ) (◌ॅ
eksgu nkSA yM~Mw lqrk tkQjiqj oklh cf<+;ke iokSyh lW
iJ 6 %
cS|ukFk nkSA
u)e 4¦g^ t, $ ', % ', >iVyky lqr misUnz lqrk uUn fd'kksj] j?kqoa'k] gfjoa'k] lqoa'k]
E=, T E= E¬ ( g^ 6 % ^W) Jhoa'kk% eaxjkSuh oklh pUnzukFk nkSA nzksinh iq= lqrk'p lqHknzk
V ^ b=, = X , $F?% t
ekèkoh izsef'kyk] èkeZf'kyk] v:.kkA uUnfd'kksj lqr vthr ckcw
$ 00 , 0 ( % 4 V
E ) , ´ %
cHkuh oklh n;kuUn nkSA mek iq= lqrk'p jatu iwuekS nkSA
3 E= . , H =# E E 0<

3 6 , b j?kqoa'k lqrkS jktho] eukstks xks'kkb± xkao cqf)ukFk nkS] izsek iq=
V ( ( E d ( ) lqrk'p xqfM+;k oklh latho lqr csjek ¼Hkkxyiqj½ jktho lqrk
¦) d4E (◌ॅ 0 ) .
isdikM+ dkdks csymap lW ckykuUn nkS pikgh ux- ?kkslksr lW
¼* (◌ॅ = Ì= =# E
% E=
E
. %/ ◌ॅ g^x % ~ V
f'kouUnu nkSA gfjoa'k lqr eqds'k xks'kkb± xkaooklhA gkVh ikyh
* , L % E= . 00,, !! lW pUnz'ks[kj nkSA bafnjk lqrk'p lksuh] eksuhA lqoa'k lqrkS yky
(´ ) (◌ॅ L T % 3 X V% ckcw] jke ckcw dnjkpd lekSfy ikyh lW jeuh eksgu feJ nkSA
nqxkZ iq= lqrk'pA

T E= ¥ M, £e, _ ( K Q T Jhoa'k lqrks ';ke] NksVw dkS jkeiqj oklh xkSjh dkUr feJ nkSA
%
= cM+xke 'kkyeiqj
?C C | C = ukjk;.knÙk lqr czãnÙk lqr usuknÙk lqr f'kokuUn lqr
Y ÌQ Q (.!◌ॉ.), 8 X osnkuUn lqr rqykdkUr lqrk rkjkdkUr ¼ch-dkWe-½] vkpk;Z
4Q, 8 X Q, 8 X Q, Q mekdkUr] vkpk;Z dkO;dkUr] vkpk;Z fot;dkUrk] rkjkdkUr
Eh (.".), Eh (.".), O Eh (.".) lqrk lqèkka'kq ¼ch-,llh-½] fgeka'kq ¼ch-,-½] izHkka'kq ¼ch-,-½ fljfu;k
{ $ (◌ॅ % V% oklh >kSok vy; lW okYehdh nkSA t;ekyk lqrk'pA
$6 78 (2 a vFk [kkSvky flEcjokM+ xzkekjkEHk%
,8-00 38- ) tgkuiqj tewvk&cjncV~Vk fpduh jgqvk&cywvk
78 (◌ॅ s) O) R . [kkSvky lW ohth egkegksikè;k; iztkifr , lqrkS okpLifr
4) % ?) 1 (◌ॅ R mekifrA okpLifr lqr x.kifr èkukSt lW f=iqjkjh nkS , lqrk
==, , ?
X s) 'kf'kèkj] y{ehèkj] lqjkuUn èkekZfèkdjf.kd egkegksikè;k;
% =ßX? == E . s )? s gfj'kEeZ.kk% 'kf'kèkj lqr xaxkèkj lqrkS egks u;ikf.k egks gfj
% ) ◌ॅ % 0 )? . 0 ikf.k egqvk lW fHk[ku nkSA e0 gfjikf.k lqrkS e0 y{ehikf.k e0
)? 0 -)? 4 (◌ॅ =Q jr~uikf.k mnuiqj tftoky lW 'kkfUrdj nkS gfjikf.k lqrkS
)? . $) )? )? )? E vijk gfjikf.k efgikf.k t;ikf.k xaxksyh ekf=d%A egks0
% s0 -)? 0 ³, 0 ³, jr~uikf.k lqrk e0 gjkfnR;] e0 HkkokfnR;] e0 u;kfnR;] e0
0 ³, 0 ³ E (◌ॅ E= % $)
èkjkfnR;k xaxksyh lW oa'kèkj nkSA vijk e0 jr~uikf.k lqrk egks0
0 -)? s0 ³ s0 9³ 0
t;kfnR; egks0 nsokfnR; e0 xaxkfnR;k% fHkxqvk lW pUnzdj
E³ 8 (◌ॅ g^ % 0 9³
nkSA e0 nsokfnR; lqr ik¡[kwd% jsdksjk xaxksyh lW eaMu nkS
) ½ , U E (◌ॅ E )!38 (◌ॅ ³ ,
i.Mqvk lW fuR;kuUn nw nkSA ik¡[kw lqr Hkwysd% ,dek [k.Moyk
% ) ½ , ,¡ R ! (◌ॅ = 6 %
lW f'koukFk nkSA Hkwys lqrk inwe jke dsmVwdk dqtkSyh lW f'ko
,¡ ) , I4e, GÍ (◌ॅ = ,
,
lqr jktw nkS xaxksyh lW if.Mr ds'ko nw nkSA jke lqrk ckVwefr
E (◌ॅ )! I= % 0e,
# Z (◌ॅ L ! (◌ॅ , %
xgkbZdk QuUng lW eksfj nkS ek.Mj lW x;u nw nkSA efr lqrk
$F, , Y , 8 (◌ॅ 0
3
ve:] deyw osn yk[kwdk vky; lW cqèks nkS Mhg nfjgjk lW
% ◌ॅ K , % , . ) F¦ _ )
xkSjh nw nkSA deyw lqrkS ijku :is dkS ikyh lW xks<+s lqr egkbZ
◌ॅ ढ़p¨ # % 78 (◌ॅ , % nkSA [kkSvky lW xksfoUn nw nkSA ijku lqrk Hkxoku fo".kqifr
) B3) )ù( + ◌ॅ L iùkifr;% ikyh lW nkeksnj nkSA [kkSvky lW foHkkdj nw nkSA
% 78 (◌ॅ , % )ùp) E iùkifr lqr Mhaxj% lqYguh ujmu lW vUnw lqr le: nkS
Â 4 (◌ॅ $ , (F ) (◌ॅ ikyh lW ukFkw nw nkSA fo'oEHkj iz0 Mhax: lqr cNkbZd% gkVh
% ' O0 E F 0/# e * (◌ॅ lksnjiqj lW xksiky nkSA vijk Mhaxj lqr dk'khukFk% ifj;kEc
) % $) E 3
= 6 )2 0 cqèkoky lW ckcw lqr Ñih nkSA lry[kk lW y{eh nw nkSA cNkbZ
◌ॅ 00 , f) % ( (◌ॅ , % 0/# lqrkS cUèkq iz0 HkSjoA dk'khukFk lqr izùwEu% cgsM+k csymap lW
. 0È3 O0 N% = 6 Oùp, 0& d4E ijekuUn nkSA vijk dk'khukFk lqr ij'kqjke% lksnjiqj lW u;u
◌ॅ ) % $) = 6
)h * lqr dksdhy nkSA vy; lW prqjh nw nkSA ij'kqjke lqrkS
◌ॅ % $ (◌ॅ Ì , %
[kq'khgky larks"khdkS dqtkSyh lW nq[kgj.k lqr gfjgj nkS cqèkoky
)h . 3= ( E¥@_ GÍ (◌ॅ ?
lW 'kqdnso nw nkSA [katu iq=kSA vijk ij'kqjke lqrkS xks<+kb
3
0 (◌ॅ h9 , % E ¤% $) pdksjkS ikyh lW xkSjh lqr Bkdqj nkSA ,dgjk lW xaxkèkj nw nkSA
)h . ढ़p~ ¬ ) (◌ॅ K AG larks"kh lqrkukFk mekbZ cspuh lcwjnÙkk% ikyh lW Qdhj nkSA
% R (◌ॅ E , % ( E¥@ 6 4# nfjgjk lW oa'kh nw nkSA cksèkh iq=k%A xks<+u lqr cqf)'k;u%
d (0 ,C ) (◌ॅ Z % (◌ॅ ' dqtkSyh lW u;u nkSA cqf)'k;u lqr jks>u% csymap lW

% % 3
0<= GÍ (◌ॅ [kqf'kgky nkSA xks<+u lqr uhru ?kVd n;kjkekS ,dgjk lW
% 3
0<= ]u d4E (◌ॅ - '% t;f'ko nkS ifupksHk lW dfojkt nw nkSA ve`r iq=kS%A ?kVd
%
e ´ R (◌ॅ ' n;kjke lqrk psrukjk;.k fpydk ccqjS;k fpUrkef.k lUngiqj
) o (◌ॅ , % $ P ¤% e fnèkks; lW ijekbZ lqr ckydh nkS QuUng lW gfj nw nkSA
3
Å ? 00m Q? (
r (◌ॅ )# 0 Z (◌ॅ %
%
Q? 3 6 Fk R (◌ॅ 6

6 fpUrkef.k lqr eFkqjkukFk :pkSyh ,dgjk lW thoukFk ikS=
L 6 % 9 % 63 6 . Hkh[kh lqr eksnukFk nkSA nsouk iq=kA eFkqjkukFk lqrkS txeksgu]
L , LH | GÍ (◌ॅ T 6 ) (◌ॅ eueksguks us;ke dqtkSyh lW JhukFk nkS ikyh lW ykyk nw nkSA
, % |
% L . `G usgorh iq=k%A txeksgu lqrkS eqdqUn ekucksèkks lW lqr nkSA
r (◌ॅ % `G 4/ , , eqdqUn lqrk mNkuUn] xqukuUn] dqykuUnk% cf<+;ke ickSyh lW
G 0ढ़p )Û (◌ॅ N J 6 % HkS;k lqr fo|kukFk nkSA j[kckjh gfjve lW irkuw nw nkSA rkjk
, ,
- % ◌ॅ ) % V ( iq= lqrk'p lkfo=h pqYgkorh vfgY;k iz0 cPpknk;A mNkuUn
3Â $« O0 0Ù% 4/ . O0, lqrkS yhykuUn iz0] v:.k] xaxkuUn iz0 vuhykS cjncV~Vk doS
$F?, E O0 $ 00 4 (◌ॅ
ujmu lW dsnkjukFk lqr oS;k0 dkyhdkUr nkS [kkaxqM+ lfjlo
I 6 0 Q E ◌ॅ
lW NdkSM+h nkSA ukxs'ojh lqrk'p fueZyk] foeyk dkSA xq.kkuUn
/_ % :' V
X , _% ?
lqrkS fofiu] fnyhikS lgoktiqj txfr iokSyh lW iapw lqr
. ) , ( ) (◌ॅ ) E,
';ke lqUnj nkSA uj0 ofy;kl lW dyj nw nkSA fo|ksÙkek iq=
M % 0 ◌ॅ , % JWC
lqrk'p oh.kk nHkM+k >kSok ifupksHk lW iquhryky lqr eFkqjkukFk
V ? { ) o (◌ॅ
3
iRuhA fofiu ¼,e-,-½ lqrkS iz.ko iz'kkUrks jkeuxj j[kokjh lW
6 6 )-% ) (".".) . O? O=QW
- ◌ॅ Q ) 2 T % (◌ॅ %
n;kdkUr lqr firkEcj feJ nkSA lW nkSA v:.kk lqrk'p 'osrkA
$F? V '¨ % ) . ¡=, =QW (
fnyhi lqrkS fuys'k] fu'kkUrks lgoktiqj oklh lfPpnkuUn feJ
( (Ù T % V |% `8
nkSA oUnuk lqrk'p usgkA teqvk iapk;r eqf[k;k lektlsoh
) E ` (z G Y `8 dqykuUn lqr foosdkuUn% teqvk oklh vuyiqj djegk lW
( $ (◌ॅ ^ 6 ( % cnzhukFk lqr lnkuUn nkSA efg;k lksnjiqj lW tuknZu nw nkSA
* (◌ॅ X , % M V 8=, ';kek iq= lqrk'p vk'kk] vkHkk] jatuk vkn~;k QwyckM+h us;ke
) , E 8J Z, 0 | GÍ (◌ॅ k0 ( , X dqtkSyh lW pkS0 lw;kZuUn lqr foeykuUn iRuhA vijk
)-% $) * ◌ॅ J 6 lksgkxekM+j lW oS|ukFk lqr tokgj iRuhA vijk [kexM+k
)-% $) ¬ (◌ॅ ! rjkSuh djegk lW ek;kdkar lqr lqjs'k iRuhA
U= )-%
Y (.".) . û 0H ,8 >' foosdkuUn ¼ch-,-½ lqrkS lkSjHk uchuks tewvk jkts'oj lqr
)l' % (] V % ijes'oj nkSA ljkstuh lqrk'p jpukA
g^ , ~g^, ( , X ( » eucksèk lqrk pUnzkuUn] bUnzkuUn] lw;kZuUn Mgfj;koklh [kksfj
* (◌ॅ 3
d4E (◌ॅ ( X , lksnjiqj lW jaxh lqr eèkqdj nkS dkdks csymap lW loZu nw nkSA
% H 3
V 0G ( (G euksjek iq= lqrk'p cqpdquorh [kkjhngoklh ldqjh csymap lW
d4E (◌ॅ *© )-% lks[ksyky lqr xhjkuUn iRuhA
g^ 0fB, 9fB | GÍ (◌ॅ pUnzkuUn lqrk e;kuUn ckyÑ".k] nsoÑ".kk us;ke dqtkSyh lW
( $Ö3 8 k % = $ QqyckM+h oklh vP;qr lqr vkuUn pkSèkjh nkSA f'kok gfjve lW
◌ॅ 1ड़p, , % ( V GL >xM+w nw nkSA lkfo=h lqrk'p nk;jkuh dqeksfnuh futZyk
X 8J ZD { (◌ॅ t vkn~;k Qrsgiqj e>kSjk dejgk lW 'kksfHkr lqr lw;kZuUn iRuhA
( , X )-% $) GL ,8 ( @ 0
3 vijk dqeksfnuh tewvk oklh efg"kh cqèkoky lW rhFkkZuUn lqr
◌ॅ 6 X L )-% I=, jkeeksgu iRuhA e;kuUn lqr jkds'k] :is'kks cjncV~Vk rjkSuh

F¦t 00 ¬ (◌ॅ == 6 djegk lW 'kf'kukFk lqr enu nkS mM+jkgk dq'keky lW dSyw nw
4 G= Á , , % È
(◌ॅ V nkSA olqUèkjk iq= lqrk'p ekèkoh] xaxk] furw] vUuw] fny[kq'kk%A
, , , $5,, - '+.
) ,E
X 6 O6 8#RR( 0fB . ? )¬ ,X iwok±py fefFkykd izFke vkbZ,,l ckyÑ".k lqrkS j.kèkhj diwZjkS
( 0 , (◌ॅ ` 6 _ (◌ॅ ² , [kokliqj cwèkoky lW eqfDrukFk lqr fpydkSj nfjgjk lW Nsnw
0Ù , % V E , , 8J cPpk nw nkSA tkudh iq= lqrk'p jatuk] oh.kk] yHkyh vkn~;k
A = u #0 ( E )-% iksfB;k txnh'k >k lqr bZ0 lat; iRuhA
9fB . >= 4J ½ (◌ॅ ´ nsoÑ".k lqrkS jkts'k nHkM+k m|k¡r tky; lW ekSthyky lqr
% 9h8 ! (◌ॅ , , , % czteksgu nkSA ns'kqvky [k.Moyk lW uwuwyky nw nkSA 'kkfUr
=Q V =Q V ñE ( e (◌ॅ lqrk'p 'kkfUr lqrk'p <axjh oklh uhek Vdoky lW gfjÑ".k
fB = )-% ~g^
= E, Q, lqr lq'khy iRuhA bUnzkuUn lqrk 'kadj] jekdkUr] ukjk;.k
? ( d4E (◌ॅ ( E&' Hkxokuk oklh jkeuxj dkdks csymap lW flags'oj lqr ;qxy
× t % $ (◌ॅ = 6 , % fd'kksj nkSA j[kokjh gfjve lW 'khykukFk nw nkSA lw;kZuUn lqrkS
( , X . ³ , ( E&'] ,8 @ 0
3 (◌ॅ fuR;kuUn] flags'ojks tewvk efg"kh cqèkoky lW ckSdq lqr prqHkwZt
ÛG Ì,
X % nkSA
-) ½/ 9 ,- tgkuiqj&ik¡Nk ns[kw%&
# e, = % e, jke lqr xgkbZ lqrk tkVw f'ko jfo;%A tkVw lqr ijku djegk
!% ◌ॅ 9 % t % ) lW oklqnso nkSA ;'kksnk iq=k%A ijku lqr in~ekbd% ikyh lW
)n~ ) (◌ॅ ", % % )n# dkUgw nkSA tk;k iq=k%A in~ekbZ lqr jke djegk lW ;nq nkSA
!% ◌ॅ 3 % . ' 6 8 W jke lqrkS fo'oukFk vkuUnks ?kkslksr lW B0 gfj nkSA fo'oukFk
¼* (◌ॅ *0 % ' 6 . c X ? 3", lqrkS èkS;Zukjk;.k pqUgw dkS ,dek [k.Moyk lW B0 gfjnso nkSA
_ R ! (◌ॅ *0 9 % (◌ॅ nfjgjk lW efrjke nw nkSA
, .
' 6 , , 0& ◌ॅ 00 , 3 &= fo'oukFk lqr uwuwd% czãiqj cgsjk<+h lW ckcw eèkq lqr egs'k nkS
! (◌ॅ ) % * ek.Mj lW y{ehifr lqr dkeyh nkSA uUn lqrk lksuk onu
=3 E (◌ॅ # 56 'kEHkqdk xaxksj lW jdkbZ ikS= txUukFk lqr fHk[kkjh nkSA onu
% $ 6 Â (◌ॅ ¸ lqr vHk;ukFkk rYguiqj lW Hkksyk lqr [kM+xikf.k nkS ek.Mj
-)? ! d E () ◌ॅ T * % csykSapk ¼tk½ lW feJ lksuk nkSA vijk cnu lqrk Vsaxjh
$) 0 Ó E l 6, 0< 3 6, D 6, es?kukFk] cqf)ukFk] rstukFk] flf)ukFk] fizfrukFk] bZ'ojukFkk%
(< 6, O 6, #' 6 $ (◌ॅ k0 vy; lW pkS0 ân;jke iq= pkS0 yksdukFk nkSA lfjlo
k0 6 % (( * (◌ॅ = , % lksnjiqj lW f'ko nw nkSA deykorh iq=k%A vHk;ukFk lqr
% $ 6 ~ 6, F 6 F
b"VukFk] :fpukFk pek:dk ifj;kEc cqèkoky lW xkSjh lqr
)2 3
0 (◌ॅ K R 6 (◌ॅ
,dukFk nkS nfjgjk lW fnxEcj lqr usuk nw nkSA f=iqjorh iq=
2 | , % V F)
lqrk'p :iorh vuwiorh dk vkn~;k fnxmUèk xaxksyh lW jk;
$ ,) 8J 4È E (◌ॅ ?
ohjukjk;.k lqr dqath iRuh vijk cSxuh vy; lW pkS0
GE )- $) i $ (◌ॅ k0 M 6 k0
';kekukFk lqr pkS0 jekukFk iRuh uhgA b"VukFk lqr
6 )- % ~ 6 6 - %
y{ehukFk% j[kokjh gfjve lW eksrhukFk nkSA :fpukFk lqrk
◌ॅ L 6 % F 6 Ì , t ,
) E $ (◌ॅ Z, 1
,
prqjkuUn] 'kksHkkuUn] iapkuUn] xqykok% vuyiqj djegk lW
78 (◌ॅ , % 6 U= de !
Qwnj nkS egukSjk [kkSvky lW nw nkSA y{ehukFk lqr lqjs'k% csgV
◌ॅ 6 % )! 0& ◌ॅ , %
[k.Moyk lW frydukFk nkSA ikj[k.M cgsjk<+h lW enu nw nkSA
Ì 4l= )e 0& ◌ॅ j E / prqjkuUn lqr mes'k% ijgV cgsjk<+h lW }kfjdk lqr daVw nkS
E (◌ॅ F^ 6 , % E ` 6 xaxksj lW :nzukFk nw nkSA jaxh lqr eqfDrukFk lqr ;ksxukFk%

§ 6 "!% ◌ॅ ¸ 6 dE vksM+k ,dgjk lW Hkksyk lqr tkudhukFk nkS csykSap ¼tk½ ek.Mj
3 , %
() ! (◌ॅ T 0 lW feJ cqph nw nkSA
D 6 . U 6 TP ; E (◌ॅ O?fB rstukFk lqrkS jsorhukFk J`f"VukFkkS xaxksj lW izk.kÑ".k lqr
= 6 8 78 (◌ॅ k0 0 % l 6 f'koukFk nkS vkfgy [kkSvky lW pkS0 ckydju nkSA es?kukFk
, 6, , 6 ) * (◌ॅ lqrk xks[kwyukFk] eFkwjkukFk] iq"iukFkk% ipgh lksnjiqj lW lukFk
( 6 % (0 78 (◌ॅ -- lqr dyj nkSA flejckM+ [kkSvky lW [k[kM+h nw nkSA fizfrukFk
% O 6 3 6, ~g^ 6, I 6 lqrk j?kqukFk] bUnzukFk] dsnkjukFkk% HkM+xke tftoky lW
◌ॅ ) &) % ( ◌ॅ rkjkifr lqr gseifr nkSA ldjk<+h lW Hkwou nw nkSA jfrukFk
, ,
% 6 j 6 B3 ( 8 lqr }kfjdkukFk% fo".kqiqj oklh vkfgy gfjve lW euksjFk lqr
% ◌ॅ H6 % R (◌ॅ T dkspkyky nkSA ,dgjk lW feJ n;kukFk nkSA ckcknk; lqrk'p
6 % 00 V 2, %, §,
txnEck] egkek;k] ;ksxek;k] Kkuorhdk vkn~;k dUgkSyh
v 8J "¤ R (◌ॅ f) 6
,dgjk lW onu lqr ÑikukFk iRuhA vijk esa<+kSy ¼}k'k;½
)-% $) lEढ़(; (j=) 0 $(◌ॅ b 6
cfyjktiqj gfjvelW izseukFk lqr feJ dkjs iRuh , lqrkS
T U )- R . Y , ( W% $)
osnkuUn] lnkuUnksA vijk ;ksxek;k] HkksykukFk iRuhA vijk
§, ¸ 6 )-% $) v "¤ R
Kkuorh dUgkSyh ,dgjk lW rilh lqr fnokdkUr iRuhA
◌ॅ )( Q )-% #' 6 F) 6
,
bZ'ojukFk lqr :iukFk cf<+;ke iokSyh lW tkxw nkSA
ढ़p ) (◌ॅ % j 6 &=
%& ◌ॅ (◌ॅ %
}kfjdkukFk lqr egs'k% efg"kh cqèkoky lW gfjgj nkS fry; lW
%
jk; vej flag nw nkSA
$: , =3 . , G ¤ )2 lr?kjk % uuw lqr 'kEHkq lqrkS xtkèkj] dqykuUnkS ifj;kEc
◌ॅ K % i cqèkoky lW HkokuUn lqr xkSjh nkSA xtkuUn lqrk cSxuh vy;
◌ॅ k0 6 k0 6 ( ! lW pkS0 yksdukFk lqr pkS0 èkhjukFk nkS dule ek.Mj lW eksnh
◌ॅ L , % nw nkSA
3 6 . == E, = E¬ D * (◌ॅ j?kqukFk lqrkS f'ko'kadj] gfj'kadjkS rsrfjgkj lksnjiqj lW
6 , % Í ! (◌ॅ , % e;kukFk lqr xksuw nkSA jtkSjk ek.Mj lW yky nw nkSA dqpjorh
G V B3, HIE , 8J Z iq= lqrk'p fo".kqek;k] euksjekdsa] vkn~;k tkQjiqj ¼uf'kjk½
( ') ढ़p ) (◌ॅ )= 6 O0 cf<+;ke iokSyh lW ikj'kefu lqr jktukFk iz0 caxV iRuh vij
0 Ee )- $) * (◌ॅ Ì )-% okyh lksnjiqj lW prqj lqr opu iRuhA f'ko'kadj lqrkS xkSjh
== E . K = Ev = E¬ ( de ! 'kadjKku'kadjkS lM+jkoklh csgV [k.Moyk lW frydnÙk lqr
◌ॅ C E (? $ (◌ॅ ? , % galef.k nkS vy; lW y{e.k nw nkSA
= E . 4= E, = E¬ ] * (◌ॅ gfj'kadj lqrkS mek'kadj] rkjk'kadjkS jksgkM+ lksnjiqj lW gfj
E ) 2 $ (◌ॅ 4 0Ê xksfoan lqr firkEcj nkS gfjve lW tqM+kmu lqr cYyj nw nkSA
, %
~g^ 6 0 de ! (◌ॅ ù ( 35 bUnzukFk lqr cuekyhd% csgV [k.Moyk lW iùiqjoklh pqUuh
g^L 3
)2 0 (◌ॅ *! = ES 6 , lqr pUnzeksgu nkS ifj;kEc cqèkoky lW ikBd 'kaHkqukFk nw nkSA
% 8J V t, $2 )ù( vkn~;korh iq= lqrk'p ;'kksnk] vfEcdk iùkorh pf.Mdkdk%
! 8J t 00 E ◌ॅ L vkn~;k ;'kksnk cjncV~Vk [kkaxqM+ lfjlo lW eueksgu lqr
9 )- R 9, 9% $) $2 gfjnso iRuh , lqr jkenso] dkensoA vijk vfEcdk isjokgk
¦ 8 (◌ॅ , t )- $) yksvke lqjxu lW Hkxyw lqr ;'kksnu iRuh vijk iùkorh
ùp $ 4È E (◌ॅ 6 vfjgkuk fnxmUèk xaxksyh lW jekukFk lqr jk; èkekZuUn iRuhA
X )-% $) ! E ◌ॅ vijk pf.Mdk [kexM+k [kkaxqM+ lfjlo lW yky fcgkjh lqr
0 0 )-% 0 $ 6 )
cztfcgkjh iRuhA cuekyh lqr vejukFkk ijokgk dUgkSyh
"¤ R (◌ॅ £e ( i/ .

% ◌ॅ 0 E= , % V O, )' , ,dgjk lW NksVdfu lqr lnkuUn nkS cSjxkNh jrkSyh nfjgjk
& , b _% 8J 3 (! /%) 6 lW ca'kh nw nkSA iq= lqrk'p izfeyk] vk'kkyrk] gseyrk] izseyrk
* (◌ॅ Y )- $) ( dkSA vkn~;k Mqefj;k ¼dfVgkj½ lqgFkfj lksnjiqj lW osnkuUn
rE (◌ॅ G( L )-% lqr deykuUn iRuh vijk lUngiqj fnèkksa lW dqEgM+hoklh
czteksgu lqr deykuUn iRuhA
I 6 (! /%) E GÍ dsnkjukFk lqr fxjtkuUn jkeiqj ¼dfVgkj½ eyafx;k dqtkSyh
◌ॅ 9 E de ! (◌ॅ lW uUnnso lqr Hkaxh nkS csgV [k.Moyk lW iapukFk nw nkSA
% 3 6 E fxjtkuUn lqr deykuUn% j?kqukFkiqj [kkaxqM+ lfjlo lW
◌ॅ J 6 9 (◌ॅ Z, Ù % oS|ukFk lqr t;nso nkS lqjxu lW jk; QwPph nkSA lqrk'p lqèkk
V % ehjkA
Ó E 6 "!% ◌ॅ ¸ 6 Vsaxjh lqr ;fDrukFk% vksM+k ,dgjk lW Hkksyk lqr tkudhukFk
% b % $) Ó E § 6 e nkSA izseorh iq=k%A vijk Vsaxjh lqr ;ksxukFk% dVek cHkfu;ke
◌ॅ $ P 6 § 6 . 9 lW ve`rukFk nkS ;ksxukFk lqrkS oklqnso% fry; lW jk; dqej
3
◌ॅ G ( E )2 0 (◌ॅ = ES 6 , % flag nkS ifj;kEc cqèkoky lW 'kaHkqukFk nw nkSA cklqnso lqrk
09 ?g^ L , 8 L , O? L e.khUnz eksgu] vkuUn eksgu] izk.k eksgu gseuxjoklh nsmfj
& ( 94 !
)= 6 (◌ॅ
) [k.Moyk lW ikj'kukFk lqr if[k;k ;fn;koklh lrkSfy
( (. ( (◌ॅ , % V lry[kk lW ykyk nw nkSA iq= lqrk'p rkjk yhykorh ljyk
( è % 8J ( de ! yq[kkorhA vkn~;k lM+jk csgV [k.Moyk lW galef.k lqr
◌ॅ E (? Ì % R ' 2
prqjkuUn nkSA , lqrk fo'oEHkj uhykEcj% vijk yhykorh
de ! (◌ॅ
lM+jk csgV [k.Moyk lW jekuUn lqr lfPpnkuUn iRuhA
(Ù )-%
?g^ L L , L e.khUnz eksgu lqrk dksdhy eksgu] lqcksèk eksgu jkeiqj
(! /%) E GÍ (◌ॅ E GE ¼dfVgkj½ eyafx;k dqtkSyh lW Hkaxh lqr dqatu nkS j?kqukFkiwj
3 6) , ( E (◌ॅ 00 , , % oklh xaxksj lW ckcwyky nw nkSA
8 L )0 ( "¤ R (◌ॅ ( vkuUn eksgu lqrk ijckgk oklh dUgkSyh ,dgjk lW lnkuUn
E 0 r0 ==,@? , % lqr thokuUn nkS cksèkxkao ux0 èkks0 'kf'kHkw"k.k nw nkSA
O?L P¦g^ L ! (◌ॅ izk.keksgu lqrk uìsUnz eksgu x<+ [k.Moyk lW jkèkkuUn nkSA
%
uf'kjk ns'kks fn?kM+h
78 ( O6 ) P 9 ,:- [kkSvky flejokM+ izFke i`"B ns[kw %&
,¡ I4Ee, R R Hkwys lqr dsmaVw lqr HkokuUn , lqr xfrjke% , lqr vkuUn%
8 (◌ॅ g^ ! xksjk tftoky lW gfjgj lqr jkepUnz nkS [k.Moyk lW daxkyh
3
◌ॅ E % (◌ॅ g^ [3 % / nq%nkSA nfjgjk lW jkepUnz dLrqr%A Nrjk iq=A vkuUn lqr
% 8 N "¤ R (◌ॅ == HkSjo% dUgkSyh ,dgjk lW f'konk'k nkS èkhjk iq=A HkSjo lqrk
%
N ©) , , J) [ksyifr] x.kifr] fo|kifr fpydkdk%A egqvk lW jke lqr gfj
!!+. % ) ◌ॅ $ nkS vejkorh nfjgjk lW NksVh lqr jfo nq%nkSA dkyk iq= lqrsp
◌ॅ £e 3
% D 0 )2 cpuk ifj;kEc cqèkoky lW ds'ko lqr eksgu iRuhA [ksyifr
◌ॅ I= L )-% ©) ð,) 6, lqrk èkzwiukFk] VsdukFk] cVs'kukFkk% HkUnoky lW eèkqlwnu lqr
Ó 6, 0Ó= 6 (◌ॅ (3 , 6

(G ( ◌ॅ 6 3 ( 3
V 0 , y{ehukFk nkS ldqjh ldjk<+h lW efgukFk nq nkS ly[kfu
g^ , , % 8J , (◌ॅ 6 )-% lqrk'p cqèkkorh] pUnzkorh] nwuefudk%A vkn~;k fujowfr lW
$) ) d ◌ॅ := M )-% ð,) 6 HkoukFk iRuhA vijk nhi csgjk<+h lW [kxs'k lqr ';ke iRuhA
L e ) (◌ॅ , , (◌ॅ èkzwiukFk lqr eueksgu% tjgfV;k ikyh lW uuw nkS fu[kwfr lW
3
F) 6 % 2 % L Q :iukFk nq%nkSA txnEck iq=A eueksgu lqr jeuhdkUr% e>kSjk
{ (◌ॅ ~g^ ? 8 ) % djegk lW bUnzukjk;.k lqr vkuUn xksiky nkSA uo?kfj;k oklh
3
( $Ê (◌ॅ = 6 % ^ D vYykfj lW dk'khukFk nq%nkSA lqHknzk lqrsp tyn twM+hdsaA
IE % 8J 0ढ़p )Û (◌ॅ t vkn~;k cf<+;ke ickSyh lW jktfd'kksj iRuhA uhgA vijk twM+h
)-% % $) , ) % % ◌ॅ e
vkfgy gfjve lW eVj lqr ckcwyky iRuh lqrkp foUè;okfluh
00 , )- g( = , , %
X
lqokf'kuh] fxfjtk] fueZykdkA vkn~;k lUngiqj fnèkks lW
8J ( r (◌ॅ ? )-% L
lqUnjef.k lqr txeksgu iRuhA uh- vijk lqokf'kuh :iliqj
. $) = F)( E ¼ (◌ॅ 00 ,
xkaxh fn?kks lW ckcwyky lqr pkSèkjh f'kokuUn iRuh , lqrkS
k = )- R . , 0fBW% Q
deykuUn] ckyÑ".kksA jeuhdkUr lqrk i'kqifrukFk] ijekuUn]
)h) 6, ) , X , 9
èkekZuUn] nsokuUnk nh?kM+h oklh 'kkf.MY; xks=h; czãiqjk lW
=!« (◌ॅ 6 L
! (◌ॅ "q 3
% u ,
gfjukFk lqr eksnu nkS txriqj ek.Mj lW dUgS;k nq% nkSA
F) ^W) ( E&'% 8J ~0 2
>wuknk; lqrkp fu:iek nzksinh flags'ojhdkA vkn~;k
◌ॅ t 6 F )-% R ¸ 6
efjpkbckM+h ifj;kEc cqèkoky lW ;'kksukFk lqr ed: iRuhA ,
3
D =% $) ^W) )2 0 (◌ॅ O6 lqr HkksykukFk% lqrsp lq'khykA vijk nzksinh ifj;kEc cqèkoky
)] FÚq )- R (Ù D % lW izFkek ijks{ks ed:L;So iRuh , lqr lfPpnkuUn% lqrsp
)h) 6 . ª ( ) 0& ◌ॅ Ó E foeykA i'kqifrukFk lqrkS iSukxksjoklh nhi cgsjk<+h lW Vsaxjh
E= V 8J 4@ ( 3 ( Ea "!% ◌ॅ lqr oa'kefu nkS lqrk'p vkn~;k m"kk flgqyh laxzke ,dgjk lW
2 = )-% $) , (◌ॅ F^ O0 fnxEcj lqr txnh'k iRuhA vij fu[kwfr lW :nzkuUn iz0
0Ù )-% ) 8 $ (◌ॅ Ee cPph iRuhA ijekuUn lqrk vkfgy gfjve lW eaVk lqr txyh
a d4E (◌ॅ D 6 %
3 3
0 nkS dfyxzke csymap lW rstukFk nq%nkSA cqèkek;k iq= ijekuUn
) @ (.".), O= g^ (.".), lqrk lqHkk"k ¼ch-,-½] izdk'k pUnz ¼ch-,-½] fodk'k pUnzk% vkfgy
= g^ 8 $ (◌ॅ / E % gfjve lW eVj lqr taxyh nkSA cqèkek;k iq= euksjek] jkèkk]
3
0 H, , E,% 8J 3 9x jatwA vkn~;k frjgqr ns'ks fi.Mk:p eaxjkSuk gfjve lW uUnu
)!F E¬ $ (◌ॅ 8³ )-% lqr vkfnR; iRuhA vijk iqjsUnkgk ldqjh ikyh lW p.Ms'oj
$) U (G ) (◌ॅ !¨' )h )-% lqr ij'kqjke iRuhA ije lq izfrf"Br izèkkukpk;Z ¼ftyk Ldwy
) O O X ( ®, ) ,?)
X , X iwf.kZ;k½] èkekZuUn lqrk mÙke dqekj vuqie dqekj] fizre dqekj]
4C G $Ð) G, O G, ± foØe vfjgkuk oklh fnxmUèk xaxksyh lW jk; jekukFk lqr jk;
$ ( 4È E (◌ॅ 6 èkekZuUn nkS flejokM+ [kkSvky lW tgkuiqj oklh bUnzukFk nq%
X ( 78 (◌ॅ ( ~g^ 6 nkSA
3 %
UY )0 .". 4C G . = E =ढ़(< jsyos ink0 ch-,- mÙke dqekj lqrkS jfo'kadj j'kk<+~; oklh doS
4 (◌ॅ hE ` "q )e38 ( ujmu lW 'kqHkadj lqr eqf[k;k dUgS;k nkS iVqvkgk oklh Nknu
5 ◌ॅ = 6 3 % V 4+ lfjlo lW f'koukFk nq% nkSA lqrk'p mRiyk{kh ehuk{kh vkn~;k
+ 8J gfjjkgh
".". $Ð) G O= E d ◌ॅ ,e-,llh- vuqie dqekj lqrk izHkk'kadj csykoklh tky; lW
ÒW @ 6 )¡' g^ , ( T;ksfr"kh n;kukFk ikS= dfiys'oj lqr pUnzHkkuw nkS olugh
5 ◌ॅ ( 3 E
% $ $% Nknu lfjlo lW lnkuUn nq% nkSA vatyh lqrkp vydkA
"."., .". O X @ g^ . Ì@ QW ,e-,-] ch-,M- izkpk;Z lqHkk"k pUnz lqrkS uhjt rq"kkj dkUrks
5 ◌ॅ ' 6 ( , X
% OW॰ vfj;j Nktu lfjlo lW fo'oukFk lqr lw;kZuUn nkSA izksñ
O= g^ ( =ï) Dé O॰, = , izdk'k pUnz ¼jktuhfr 'kkL=½ lqr rstLo izñ] 'kkuw jktiqj lW
◌ॅ (( * (◌ॅ =a % R.". fpduh lfjlo lksnjiqj lW 'kkfyxzke nkSA ,e-,- fodk'kpUnz

=g^ . $Ð O0 , O0 L , _ lqrkS vuqHko iz0 jkuw oSHko iz0 eksuw dkS vdcjiqj oklh ijk'kj
$0 ( )= (s (◌ॅ ³ X % xks=h; ldjgksu lW dhR;kZuUn nkSA
◌ॅ vFk jktuiqjk nfjgjk dksbZy[k lW ljkSuh fu'k[kqM+ ns'ks
( !") ¼izxUuk½
G N o" 0 E )! 0& ◌ॅ dqy lqrk HkS;k okpk pksUgk caxkyhdk ikj[k.M cgsjk<+h lW
)? % d0 J 6 , % 0 jfrèkj lqr deyikf.k nkSA csy0 fo|kukFk nw nkSA ckpk lqrkS
. "q 00 , ; K * (◌ॅ (¬ ( N dUgS;k ckcwukFkkS xkSj lksnjiqj lW ljkSuhoklh HkSjo lqr eulq[k
$ (◌ॅ 9fB , % nkS vejkorh nfjgjk lW nsoÑ".k nw nkSA nqxkZorh iq= lqrk'p
3 X
V ¥ 3 IE % 8J rksrk nqyfgudsaA vkn~;k uxokM+ ?kkslksr lW mekifr lqr
¼* (◌ॅ 4) = ES 6 )- $) 'kaHkqukFk iRuh vijk nnjh ifupksHk lW dk'khukFk lqr Qdhj
) o (◌ॅ = 6 Z )-% "q . iRuhA dUgS;k lqrkS }kfjdkukFk y{e.kks pSuiqjoklh efg"kh
j 6 }
( @ ) (◌ॅ C ikyh lW HkokuhnÙk lqr t;nÙk nkS ekuh lksnjiqj lW oS|ukFk
C * (◌ॅ J 6 , % E
nw nkSA jadorh iq= lqrk'p vtkuorh] ljLorhdsaA vkn~;k
V $ , (é IE % 8J 0 ( (( (◌ॅ
c?kokl lfjlo lW ik¡ ,dukFk lqr ;kno iRuh lqrk'p
) ½ R 6 )- V E¬ ) (◌ॅ
iquknk; eaxjkSuh ikyh lW pUnk lqr vtwZu iRuh , lqr
$,X )- R $) (é
cksyhd% vijk ljLorh vySoklh vy; lW nsohnÙk lqr jeknÙk
$þ( $ (◌ॅ 9C C )-% j 6
iRuhA }kfjdkukFk lqr ooqvkd% throkjiqj e>kSjk djegk lW
3
8 { (◌ॅ
oSfnd I;kjsyky lqr Hkkbyky nkSA dVdk ek.Mj lW xq.kkuUn
¯U ~ % e ! (◌ॅ ? ,
% (é V $L = (
nw nkSA ljLorh iq= lqrk'p veksy nk; j'kk<+ oklh doS
4 ◌ॅ ÒW॰ &=C )-% V ,
ujmu lW T;ksñ egs'knÙk iRuhA lqrk'p tgkuorh] jekorhdsa
IE 8J * (◌ॅ
vkn~;k efg;k lksnjiqj lW xksfoUn lqr iqjUnj iRuh , lqr
)- R 3
0 E $) j 6 . $,H
X cu[kaMhd% vijk }kfjdkukFk lqrkS j?kqoj vtwZuks egs'kiqjoklh
&= ( R ! (◌ॅ % V ,dek [k.Moyk lW fxjèkkjh nkSA iq= lqrk'p c?kokl lfjlo
$ ◌ॅ ) ½ E ` = )- R . lW ik¡ xksfoan lqr equ'kh iRuh , lqrkS udNsnh vpfEerkSA
3
² $ß.% 008 ¹ ) 0 " ccqvk lqrk Hkzejiqj nnjh ifu0 e,uk nkSA vijk ccqvk lqrk
% $) 0083 (³9, O ), U=, U= lR;nso] izrki] lqjs'k] ujs'kk% eksjlaMk rjkSuh djegk lW
L( E ¬ (◌ॅ 6 5, % jekukFk lqr xUuw nkSA iq= lqrk'p fo'ks"k ek;k eaxjkSuh lW
V x@ E¬ (◌ॅ = Â 4 (◌ॅ 'kkyeiqj lqYguh ujmu lW e-e- lnkuUn iz0 lís ikS= mes'k
.. ( O0 (¨ 4l= 9Yg^ )-% lqr nsosUnz iRuhA vijk ccqvk lqr uwuwd% jkeiqj vgiqj
3
$) 008 , , $ (◌ॅ % djegk lW fg;kyky nkSA vijk ccqvk lqrk cksèkhukjk;.k]
% $) 008 3 ?, ' , f'koukjk;.k] jkeukjk;.kk clugh efg"kh cqèkoky lW lqQy lqr
% %& ◌ॅ Z E= ) 4Ê, oa'kefu nkS iM+jh mYyw dqtkSyh nw nkSA iq= lqrk'p ywVuorh
GÍ %, ,e
V Â 4 (◌ॅ lqYguh ujmu lW deykdkUr lqr fujlw iRuhA fofèkukjk;.k
Q ( , )-% ? 0% lqrk cM+gjh uM+qvkj djegk lW yksdukFk lqr nkgw nkS
ड़() !% ◌ॅ 6 ó 0E )e uokcxat ijgV ldjk<+h lW jfrukFk nw nkSA iùkorh iq=
! ◌ॅ 6 , % )ùp V lqrk'p fxfjtk mfeZyk dsaA f'koukjk;.k lqrk fljfu;ka >kSok
4
X IE % = ? ( E { $ (◌ॅ vy; lW lnkuUn lqr >iVyky nkSA
( u)e %
? ( 0 ( { (◌ॅ y{e.k lqr lnkuUn cHkuxkek oklh e>kSjk djegk lW Hkou
( 0( (◌ॅ Ì , % " nkS gfjuxj ujlke cfy;kl lW prqjkuUn nw nkSA tkUgoh iq=
V O6 d4E (◌ॅ # ( lqrk'p izFkeorh dkdks csymap lW dksbZy[k oklh ân;lq[k
k0 $ Q )- $) ? . 6 lqr pkS0 vuUr iRuh vijk y{e.k lqrkS fnukukFk Vweuks
e,H 0 E / (( (◌ॅ @? % ) cuxkao Nknu lfjlo lW iks"k.k nkSA ifo=h iq= lqrk'p
V 3 , Z, I 8J E ( ) [kq[kuh] Qwnuh ds vkn~;k eaxyokM+ ¼y{ehiqj½ ekuh lksnjiqj lW
* (◌ॅ ¼ ZÌ )-% $) Z, ?kks?ku lqr Qrqjh iRuhA vijk Qwnuh uM+qvkj djegk lW

ड़() !% ◌ॅ = E )-% $) ? × 'kratho iRuhA vijk y{e.k lqr ;qxy fd'kksj% oM+hou lW lqr
t ◌ॅ % $) ? nkSA vijk y{e.k lqr voèkukjk;.k% Hkzejiqj oklh mnuiqj
$ ? ¹ ( 4 (◌ॅ b tftoky lW izseyky lqr oa'kh nkSA csykgh efg"kh cqèkoky lW
3
E= % d @ 0 (◌ॅ e, % tVw nkSA iq= lqrk'p txnEckdsa vijk xkSj lksnjiqj lW
V 2IE $) K * (◌ॅ 6 fe=ukFk lqr tkudh iRuh , lqr ';ke lqanjA voèkukjk;.k
)- R M E% $ ? E^x lqrk panz'ks[kj lnkf'ko xq.ks'ojA pUnz'ks[kj lqrk jrSBk
(= '% g^x ëA 0ढ़p ) cf<+;ke iokSyh lW uks[ksyky nkS fe'kjiqj cynso nw nkSA
◌ॅ H© = 09 , %
$) ? . 2 0H 1 ढ़ ( vijk y{e.k lqrkS fnxEcj ctuks >ykjh oklh cf<+;ke iokSyh
) (◌ॅ +) ~ % E e ) lW {k=ifr lqr Hkkbyky nkSA ouxkao gkVh ikyh lW gsedj nw
◌ॅ & , % ~ ? V $F? nkSA btksref.k lqrk'p v:.k nk; HkS;knk;d% vkn~;k xks'kkb±
N 8J =# E E( = 4 (◌ॅ xkaooklh 'kfDrjk;iqj ujmu lW deykdkar lqr xksjsyky iRuh
E U )- R . ? O( , lqrkS rkj.kh izlkn txnh'kks lqrk'p xaxk xksnkojh Hkksyknk;
t V E ¸ ( $« fujlefu vfgY;k vkn~;k ijgV ldjk<+h lW lnkuUn lqr
8J )e ( ◌ॅ ( F^ )-% :nzkuUn iRuhA vijk xksnkojh ukgl lW [kkSvky pkS ckSdw lqr
$) ( (◌ॅ 78 k Û, )-% iRuhA vijk fujlfu nk; ijgV ldjk<+h lW lnkuUn lqr

%/ ! ◌ॅ ( 6
HkjFk iRuhA vijk vfgY;k efg"kh cqèkoky lW cky xksfoan lqr
3
)-% $) $« @ 0 (◌ॅ 0 E
;ksxsUnz iRuhA vijk HkS;k nk; eaxjkSuh ikyh lW pUnk lqr Nsnh
§:g^ )-% $) N E¬ ) (◌ॅ
iRuhA , lqrkS misUnz] ;ksxsUnz lqrk'p lqfe=k] m"kk] egknsbZ]
² )-% R . 4¦g^, §:g^ V ,
fp=js[kkdsa] vkn~;k jrkSyh nfjgjk lW iqjsUnkgk oklh Mkseu lqr
4&, 9#, UIE , 8J . (◌ॅ U
gfjnso iRuh , lqr ;ksxs'ojA vijk m"kk Nknu lfjlo lW
( ã 9 )- R §:'% $) 4@
dey ukjk;.k lqr xq.ks'oj iRuhA vijk egknsbZ cf<+;ke
5 ◌ॅ ? ' )-% $)
9# 0ढ़p ) (◌ॅ ×< 6 O0
iokSyh lW ;qf) ikS= t;ukFk iz0 ckypUnz lqr fpUrkef.k iRuh
0g^ Q? )- R Q% $)
, lqr rkjkdkUrA vijk fp=js[kk jrkSyh nfjgjk lW Mkseu lqr
U . (◌ॅ ã 9Úq )-%
gfjnsoL;So iRuhA
2 9g^ ( E( { $ (◌ॅ fnxEcj lqr nsopUnz% fljfu;kaoklh >kSok vy; lW jhryky nkS
ëA 0 % ◌ॅ A % $) 2 jrSBk cM+xkao nfjgjk lW ohBy nkSA vijk fnxEcj lqrk
( 2, 0, + , "!% ◌ॅ lhrkEcj] xqykc] HkxhjFkk% vksM+k ,dgjk lW HkwiukFk lqr jS;k
m 3 , (◌ॅ % X V nkS pqukiqj fu[kwfr lW jk; nkSA fueZyk lqrk'p ekr`dk
â ÎE % ^ 3
)( @ 0 ◌ॅ lqHknzkdsaA lqHknzk ifjgkjhoklh efg"kh cqèkoky lW nq[kekspu lqr
3
L E )-% ( 2 y{ehdkar iRuhA lhrkEcj lqrk jkeuxj [kkaxqM+ lfjlo lW
3 6
E ◌ॅ 6 3
% K ! eFkqjkukFk lqr nqf[k;k nkSA txkSj ek.Mj lW Hkwy nw nkSA xqykc
◌ॅ , , % 0 4 lqrk eèksiqjk pdjkeh mnuiqj tftoky lW lks[kh lqr odhy
◌ॅ * E O( , % 0ô
t;arh izlkn nw nkSA cTtu lqrk ukxs'oj dfiys'oj iz0]
:' )¡' O0, , ◌ॉ॰ $(ZX ,
cqpu] MkWñ vlQhZ yky] jk'ks'oj] 'kkys'ojk% [kkM+k e>kSjk
x', =¡' { (◌ॅ ](
djegk lW Hkjkslh lqr uUnh ifr nkSA ,dEckoklh txksj
) % R2( * (◌ॅ ` ,
lksnjiqj lW eqfu nw nkSA lqeuorh iq= lqrk'p yT;korh]
% V Ò , $ÐUIE 8J
vuqjs[kkdsa vkn~;k ?kkslksr lW ds'ko lqr ef.kUnz iRuh vijk
¼* (◌ॅ I= ?g^ )- $) $ÐU 0ढ़ (
vuqjs[kk cf<+;ke iokSyh lW ckcwpUnz iz0 t;ukFk lqr fpUrkef.k
) (◌ॅ 00 ,g^ O0 6 Q? )-.
0ô B3 ) (◌ॅ g C
iRuhA vijk cTtu lqr jketh fo".kqiqj ipgh tftoky lW
)A E ( % @) ) (◌ॅ $ , %
pUMhnÙk lqr ikBd galjkt nkSA fo"kiV~Vh idfy;k lW vèke
$) 0ô E ◌ॅ N
nw nkSA vijk cTtu lqrk jaxiqjk HkM+xke tftoky lW HkS;k
3
% { (◌ॅ ¸ , % V lqr j?kqoj nkSA e>kSjk djegk lW Hkksxh nw nkSA iq= lqrk'p
g^ G¬ ( 0ढ़p ) (◌ॅ U pUnzdyk dqdjkSuoklh cf<+;ke iokSyh lW dkjsyky lqr
=GQ )-% 'kdqUryky iRuhA

:' d ¼* (◌ॅ = 6 ukxs'oj lqrk csykgh uxokM+ ?kkslksr lW f'kykukFk lqr
$ F< (◌ॅ 9 , % vfu:) nkS Hkjke tftoky lW nsodhuUnu nw nkSA
ljkSuh nfjgjk jktuiqj
00 , 6 . OCW ( 94 E (◌ॅ ckcwukFk lqrkS jktk iz;kxnÙkks dgjkoklh nsmjh [kaMoyk lW nÙk
C AG C / 0& ◌ॅ q , lqr Bkdqj rkjknÙk nkS iqukN cgsjk<+h lW r=So uuw nkSA iq=
% V de (◌ॅ X 6 lqrk'p jkuh csgV djegk lW dhfrZukFk lqr cqf)ukFk iRuh ,
3 6 )- R
0< Q% 9 lqr dUryky%A jktk lqr t;nso idfM+;k oklh vUnksyh
! ( $ W (◌ॅ % tky; lW yky nkSA èkokSyh lqn; csymap lW ckcwjke nkS
d4E (◌ॅ 00 , 9 È (¢ t;nso lqr eUèku ekfyuh ¼xksM~Mk ftyk½ oklh nhi cgsjk<+h
) ( ) 0& ◌ॅ i lW egkjkt nkS cStkuh Hkkxyiqj èkhjks nw nkSA vijk t;nso lqr
] , % $) 9 Q ) fnokdkUr iM+fj;k oklh gkVh lksnjiqj lW fgjkef.k lqr JhukFk
e * (◌ॅ ? T 6
nkS Mhg nfj;kiqj >kSok vy; lW ckcwyky nw nkSA vijk t;nso
{ $ (◌ॅ 00 , , % $) 9
lqr ijekuUn% cM+xkao csylke cqèkoky lW lqefjr yky nkS
) 3
0 E d( 0 (◌ॅ È
eUèku lqrk [kM+gjk ¼Hkkxyiqj½ vkfgy gfjve lW fo|kukFk
% ( ) ) % % ◌ॅ J 6 %
nkSA fnokdkUr lqrk clugh cf<+;ke iokSyh lW I;kjs lqr
Q 0( 0 ) (◌ॅ ¯U (
lnkuUn nkSA iz;kxnÙk lqrkS Hkwous'oj jkèkkukFkkS Mqefj;k
% OC . ,|' ; 3 û
glkSyh lksnjiqj lW p.Mh lqr cnzhukFk nkSA vf[kys'ojh iq=
* (◌ॅ ! 0^ 6 % $¡'
V , u , IE 8J ¬ GÍ (◌ॅ
lqrk'p è;kuorh] >wyksorhdsa vkn~;k Hk[kjkSyh dqtkSyh lW
t )-% $) 0ढ़p )Û (◌ॅ ' 6
fd'kksjh lqr iRuhA vijk cf<+;ke ickSyh lW fo'oukFk lqr
9 )- R ~9 O0 0e, $) OC
t;nso iRuh , lqr b"Vnso iz0 cVwd% vijk iz;kxnÙk lqr
Q 0 Gû d4E (◌ॅ ? lqUnjdkUr% cHkuxkek dqlkSyh csymap lW jktef.k nkS vijk
$) OC $ ? G8 ! (◌ॅ iz;kxnÙk lqr voèkukjk;.k dqvkM+h xqynh [k.Moyk lW ikj'k
)= % $) OC ( 0ढ़p ) nkSA vijk iz;kxnÙk lqrk olugh cf<+;ke iokSyh lW I;kjs nkS
◌ॅ ¯U 0 % ◌ॅ Ð C , yxek j[k0 gfjve lW guqekunÙk nw nkS jkèkk iq= lqrk'p
V 4) 0 $ (◌ॅ 3ß miek cfyjktiqj gfjve lW yky lqr pqEeu iRuh , lqrkS
)- R . )Q ¬ V * =GQ IE xksihdkUr iqjUnjkS lqrk'p lksunk; 'kdqUrukdsa vkn~;k dkdks
8J d4E (◌ॅ k0 X ) ? csymap lW pkS0 tuknZu lqr ifo= ukjk;.k iRuhA
)-%
9x & :- (◌ॅ èkjeiqj ns'ks gseuxj %& jktuiqj nfjgjk lW Qwyljk jksfg.kh
]? 3
Ê $ , de (◌ॅ lqrk nqYyg ekuhd vdyh uuwdk csgV djegk lW nkjks lqr
] ? % ( ! (◌ॅ l' ukjk;.k nkSA flgkSyh ek.Mj lW jkes'oj lqr pØikf.k nw nkSA
,
±)? % Ê 3 B3C )e 0& ◌ॅ nqYyg lqr fo".kqnÙk ijgV cgsjk<+h lW rstu nks nfj0 ?kuh nw
D 0 , % B3C ¥ ~g^?, nkSA fo".kqnÙk lqrks bUnzef.k] txref.k iz0 HkS;k nsmjh
O0 N 94 ! (◌ॅ *0 [k.Moyk lW B0 cksèk lqr ccqjS;k nkSA jrkSyh nfjgjk lW
3
00m % . (◌ॅ G , % uUndqekj nw nkSA gseorh lqrk'p bZtfu efg;k lksnjiqj lW
& V # * (◌ॅ ' uUnh'oj lqr ;ksxukFk iRuh , lqrkS yksdukFk] Jh uUnukSA
§ 6 )- R . 6, T 1% ~g^?
bUnzef.k lqr deykdkUr ikj[k.M cgsjk<+h lW feJ BhBj nkSA
Q )! 0& ◌ॅ T AA % ?
txref.k iz0 HkS;k lqrkS {k=dkUr dqej dkUrks fo".kqiqj oklh
O0 N . +Q G QW B3 ( $(
vltk ns'ks vkfgy gfjve lW feJ lksuQwy lqr NksUgw nkSA
9x 8 $ (◌ॅ T * Z, £", %
flejokj [kkSvky lW fnukukFk lqr yVkb nw nkSA 'kksHkkorh
( 78 (◌ॅ 6 e~ , % t
iq=k% vijk txref.k iz0 HkS;k lqrkS jekukFk] mekukFkkS
$) ? O0 N . 6, 4 ;
jgqvkoklh cfyjktiqj gfjve lW feJ nqykj lqr dqath nkSA
38( 3
0 $ (◌ॅ T GE
% = 4 ◌ॅ "q % ) E
'kfDrjk;iqj ujmu lW dUgS;k nkSA iaporh lqr dqekjdkUr iz0
GQ O0 # Q $ (◌ॅ
fppkbZ lqr jkèkkdkUr% vuyiqj djegk lW oa'kh lqr fe=ukFk

E= 6 % . (◌ॅ 3
m , nkSA jrkSyh nfjgjk lW nqyjS;k nw nkSA vijk fppkbZ iz0
% $) # O0 GQ 9h8 ! (◌ॅ dqejdkUr lqrk ns'kqvky [k.Moyk lW nqykj ikS pk.ku lqr
3
? F ( 78 (◌ॅ f[k[k: nkS flejokM+ [kkSvky lW izhfrukFk nw nkS tgkuiqjA
O 6 , % $) # ( Q vijk fppkbZ lqr lhrkdkUr% Hk.Mkfjle lW thryky nkS
!( (◌ॅ $F? V ? (( v:.korh lqrk'p rkj.kh lfjlo lksnjiqj lW [kxukFk lqr
* (◌ॅ 6 ? 6 (é E)) oS;kdj.k y{ehukFk ¼Lo;aikdh½ iRuhA , lqrkS vUrjkZ"Vªh;
)-% R . $Qàá
X Ç O ( E®P @ OW॰ [;kfr izkIr laLÑr Hkk"kkfon~ izksñ MkWñ ukjk;.k th ¼ch,p;w]
◌ॉ॰ (", ), 6 Ê cukjl½] jekukFk jYyh lqrk lR;Hkkek] cztHkkek] lw;ZHkkek]
(³, , ( ,
X
g^ R ! (◌ॅ
, pUnzHkkek ,dek [k.Moyk lW izseukFk lqr ';key fd'kksj nw
b 6 M t , % 4 (◌ॅ
nkSA erkmu nfjgjk lW fd'kksjh nkSA mekukFk lqrk fuf'kdkUr]
t % 4 6 =Q, $L, (×,
veksy] lj;qx] prqHkqZt tuknZuk% [kksfj lksnjiqj lW fxjèkkjh
ÌSX X » * (◌ॅ )
lqr xksiky nkSA vUgjk dVkbZ lW b'dyky nw nkSA fuf'kdkUr
% $" e# (◌ॅ ~ , % =Q
lqrk odhy HkkypUnz ¼ch-dkWe-] ,y,ych½] cuSyh oklh cgsjk<+h
g^ (.!◌ॉ., " " ), 0 ( 0& ◌ॅ
lW B0 euksgj nkS cf<+;ke ickSyh lW okthryky nw nkSA chdkWe
*0 H 0 )Û (◌ॅ , %
!◌ॉ RR0 T g^ . $ E K G
,y,ych Jh HkkypUnz lqrkS vfHk;ark xkSre dqekj vfHk;ark
$ E $Ð $F} e ) (◌ॅ $ F< 6
vuqjkx v:.kks gkVh ikyh lW vfu:) nkS jekukFk lqrk'p
V 8J E (´ ) (◌ॅ = OS 6
vkn~;k jaxjk lekSfy ikyh lW j'khd lqr izHkqukFk iRuhA vijk
)-% $) m * (◌ॅ 09 ( ,9
X jS;ke lksnjiqj lW cklqnso lqr lw;Znso iRuhA vijk rkM+j
)-% $) $ W Ì )-% vUnksyh jhrqyky lqr tyèkj iRuhA
]? 00 ,
3 "!% ◌ॅ F? % jksfg.kh lqr uuw lqr ccqtu% ,dgjk lW d:.kkdj nkSA ccqtu
3
00 8 d( 03 0 O0 »0 lqr vkuUn% csylke cqèk0 jrukdj iz0 [kksM+kbZ lqr 'kaHkqukFk nkS
= ES 6 º d4E (◌ॅ # % vks>ksfy csymap lW èkukbZ lqr epy nkSA vkuUn lqrkS flags'oj]
8 . ( E&', l'] E (◌ॅ £e 0 jkes'ojks xaxksj lW NksVdfu nkS ey0 dqtkSyh lW eFkqjkukFk nw
3 6 , % $) 8
GÍ (◌ॅ 6 . )¡', nkSA vijk vkuUn lqrkS dfiys'oj] Hkwous'ojks ef>k;ke djegk
,|'] u (◌ॅ % Í lW ckcwyky nkSA jtkSjk Hkkej lW jktdqekj nkSA lqrk'p nqyZHk
◌ॅ G % V 3 X e, IE , 8J Vwu nk;dsa] vkn~;k Hkjke tftoky ikj'kukFk lqr t;nso
)= 6 9 )-% $) iRuhA vijk oRloky ujmu lW y{ehukFk lqr cnzhukFk iRuhA
4 ◌ॅ 6 0^ 6 )-%
: ] U 6 , 6, 7 Qwyljk % jksfguh lqr jsorhukFk lqrk xks[kwyukFk] ve`rukFk
$ ◌ॅ ) ½ fB9 ) ½ ? jktk ckcwykyk c?kokl lfjlo lW ik¡ Ñ".knso lqr ik¡ pk.k nkS
( ◌ॅ C % = 6 Ð ldjk<+h lW t;nÙk nkSA jktk lqr 'kfDrukFk èksuq iokSyh lW
) (◌ॅ 6 e (◌ॅ £e n;kukFk nkS dVek oHkfu;ke lW NksVu nkS 'kfDrukFk lqr
= 6
6 e * (◌ॅ T $" yfyrukFk gkVh lksnjiqj lW Jhyky nkS vUgjk dVkbZ lW
!/0 ◌ॅ ` , % $) = 6 eqjyhèkj nw nkSA vijk 'kfDrukFk lqr phpu% mnk csymap lW
E
4 d4 (◌ॅ V 3ß , 4 y{eh nkS iq= lqrk'p pqEeuorh] mxuorh dsa vkn~;k e>kSjk
IE 8J { (◌ॅ ¥Z O0 djegk lW rksQkyky lqr ugjuh iz0 deyknÙk iRuhA vijk
C )-% $) @ ) (◌ॅ 0^ 6 )-%
efg"kh ikyh lW cnzhukFk iRuhA vijk 'kfDrukFk lqrk jkm<+ lW
$) = 6 4 ◌ॅ L % $)
eksrhyky nkSA vijk 'kfDrukFk lqrk lksbuh lW xksiky nkS
= 6 *8 ◌ॅ ) $) = 6
vijk 'kfDrukFk lqrk efg"kh cqèkoky lW ckcwyky nkS yyhrukFk
%& ◌ॅ 00 , 6 4 ◌ॅ
lqrk jkm<+ lW >iVyky nkS vijk lqrk ukU;iqj vy; lW
u)e $) ú $ (◌ॅ * %
lksukyky nkSA vijk lqr eM+ke tftoky lW ?kqVj nkSA
$) ◌ॅ 3
e %
00: ] U 6 6 cjncV~Vk % jksfguh jsorhukFk lqr lqr jktk lqr fgrukFk%
= , , E, b (G (( lqrk f'kolqUnj] uolqUnj] gfjlqanj] izselqUnjk ldqjh lfjlo
◌ॅ 6 % lW iq"iukFk nkSA

# $% & ! , ' ( ) jrkSyh nfjgjk tgkuiqj cuSyh Jhuxj] jeS jgVehuk
HkM+jk
% ◌ॅ )? R 9, % . nfjgjk lW ohth deyikf.k , lqrk nsoèkj] èkjuhèkj ekgokA
9 . 4 ढ़p¨ Kढ़p¨ 0 % 0 nsoèkj lqrkS mn;dj xks<+s dks xkS<+s lqr ckHkuA ckHku lqrk
P ? *l', l', >'% èk`frdj xq.kkdj lkses'oj] Hkhes'oj] jts'ojk%A lkses'oj lqrk
*l' 0 ¨', (<¨', U', Y'% cRls'oj] fl)s'oj] ohjs'oj] thos'ojk%A fl)s'oj lqrk lqiu
(<¨' ) F) #'% F) . ¸: :iu bZ'ojkA :iu lqrkS Hkksxs fxjh dks ikyh lW jkenÙk% nkSA
) (◌ॅ C % =, , , fxjh lqrk 'kDrw HkDrw txrw ekèkok lksnjiqj lW gfjukFk nkSA
* (◌ॅ 6 % =, sU tU 'kDrw lqrk gksjs 'kksjs pkUn] bUnz] egsUnzk thosdk%A bUnz lqr
, ~g^, &g^ Y% ~g^ T $2 Jhjke% gfjvEc lW firkEcj nkSA Jhjke lqrk oa'kefu cyHknz
◌ॅ ) 2 % T E= 0^ I=
gfjds'kk% ujmu lW eqdqUn nkSA dfo cyHknz lqrk dfo jkeHknz%
4 ◌ॅ `G % 0^ ^
yksvke lqjxu lW egkjkt lej flag nkS dfo jkeHknz lqr dfo
8 (◌ॅ % ( E ^
'kadj% ikyh lW cuekyh lqr cS|ukFk nkS cfy;kl lW ikBd
! ' !+ ◌ॅ 0 iJ 6 0( (◌ॅ
ijkm¡ nw nkSA dfo 'kadj lqr dfo èkjkèkj lksnjiqj lW
)A )4½ , % = E *
'kfDrukFk lqr dkenso nkS ikyh lW eèkqlwnu nw nkSA dfo
◌ॅ = 6 9 ) (◌ॅ (3 , , %
èkjkèkj% lqr ihrkEcj HkuksM xaxkèkj] txUukFkk% djegk lW
) 2 H E, 56
◌ॅ 6 0/# % ( ◌ॅ # , %
efgukFk lqr cNkbZ nkSA ldjk<+h lW xks<+kbZ nw nkSA vijs
$)U 3 ) 2 0 E 3 ) (◌ॅ % de
eèkqdj% lqr firkEcj lqr caèkq ikyh lW nkSA csgV [k.Moyk lW
! (◌ॅ E , 0 3 (◌ॅ ,
xaxkèkj lqr Hkkrw nkS cqèkoky lW y{ehèkj nw nkSA pUnzorh iq=
% g^ 0 E 3 K 6, = ES 6, ! caèkq lqrk xkSjhukFk] 'kaHkqukFk] tkudhukFkk iokSyh lW dey ikS=
) (◌ॅ )? % 03 (◌ॅ gkM+h lqr efgikf.k nkSA cqèkoky lW fpUrkef.k nw nkSA :nzk.kh
Q? , % F^? % $) 0È3 00 , iq=kA vijk cU/kq lqr ckcwjke% jkm<+ lW HkSjoh lqr t;ukjk;.k
4 ◌ॅ N
? (%/ ) nkS ¼jgVehuk okl½ lUngiqj fnèkks; lW t;Ñ".k nw nkSA
,
( r (◌ॅ fB % x@ pkUnuh iq=k% fo'ks"kk jksrikM+ csymap lW jkes'oj lqr eu'kkjke
] ) d4E (◌ॅ l' = )- R iRuh , lqrk iks"k.k iz0 ,dukFk ckcwukFk ikj'kef.kA ckcwjke
@? O0 R 6 00 , 6 )=?% 00 , , lqrk uUnu] >ksVu] JhukFk] n;kukFkA vksM+k ,dgjk lW caèkq lqr
ºe , T 6, . , "!% ◌ॅ 0 E 3 L eksgu nkSA lrS<+ [kkSvky lW ikBd vfHkjke nw nkSA vijk
% (ë 78 (◌ॅ )A $ % $) , ckcwjke lqr Hkkrwd% uS;ke dqtkSyh lW èkeZukFk nkS ukU;iqj
00 , , GÍ (◌ॅ X 6 ú vy; lW nw nkSA gseorh iq= lqrk'p eq'kkorh uxokM+ ?kkslksr
◌ॅ , % & V `= lW 'kaHkqukFk lqr ccq, iRuh , lqrkS eueksgu txeksguksA uUnu
¼* (◌ॅ = ES 6 00R3 )- R . L lqrk vks>ksfy csymap lW lukFk lqr ccqjS;k nkS fgjs'ojh iq=
LH% º d4E (◌ॅ ( 6 lqrk'p oa'korh eksgorh dk vkn~;k lgcktiqj txfr iokSyh
3
00m U' V E= L 8J lW prqjh lqr j?kqukFk iRuh , lqr }kfjdkukFk% vijk ikj[k.M
(0 ) (◌ॅ Ì 3 6 )- R cgsjk<+h lW feJ :iukFk lqr ';keyky iRuhA vijk uUnu
j 6 $) )! 0& ◌ॅ T F) 6 lqr es?kukFk% laxzke ,dgjk lW vfHkjke lqr oS|ukFk nkS csy0
M )-% $) l 6 ( Ea R cqèkoky lW Hkkuw nw nkSA iwf.kZek iq=k% vijk uuw lqrk uS;ke
◌ॅ $ J 6 d0 ◌ॅ
dqtkSyh lW HkSjo lqr p.MhnÙk nkSA ek.Mj lW fHk[kkjh nw nkSA
% ) ,?
X $) , GÍ (◌ॅ
vijk uUnu lqrk mYyw dqtkSyh lW [kk¡ lhrkjke nkSA vijk
N !C % ! (◌ॅ , %
uUnu lqr dUryky% lqjxu lW guqekunÙk nkS ¼ikap fookg
$) 4Ê, GÍ (◌ॅ ½ ( % $)
uUnu >kd½ es?kukFk lqr uwuwyky lqanj lksnjiqj lW fo".kqnÙk
Q
(◌ॅ Ð C ( %
nkSA Vdoky lW mekifr nw nkSA vijk es?kukFk lqr vpdyky%
u) l , , E * (◌ॅ B3C
6
mljkSyh vy; lW ?kukuUn lqr Hkkrw nkS mYyw dqtkSyh lW [kk¡
% e (◌ॅ 4) , % $) l 6
$ 4(¬ $ (◌ॅ , 4Ê,
lhrkjke nkSA vpdyky lqr oS|ukFk% laxzke ,dgjk lW
GÍ (◌ॅ ½ ( % $ J 6
bZ'ojnÙk lqr eèkqlwnu nkS dVdk lksnjiqj lW tkYiknÙk nkSA
( Ea R (◌ॅ #'C (3 , e *
'khykorh iq=k%A vijk es?kukFk lqr 'kksfHkryky iz0 ?kksrkbZ
◌ॅ ÑC % = % $) l 6 tky; lW ccwuh nkSA vijk es?kukFk lqrkS iapkuUn vfHkuUnks
t O0 ¼ # (◌ॅ 00 , % $) ijl.Mk lW Ñ".kk jke lqr flf)ukFk nkSA vijk es?kukFk lqr

l 6 . ) E $ W )(! (◌ॅ fB caxV% HkM+ke tftoky lW Ñ".kef.k lqr eksthyky nkS ujoky
(< 6 % $) l 6 0 Ee lW nsoh nw nkS caxV lqr ujflag% j[kokjh gfjve lW eksnukFk
◌ॅ fB? L (◌ॅ 9 , 0 Ee lqr }kfjdkukFk nkS Mhg nfjgjk lW 'kadjnÙk nw nkSA iapkuUn
( E $ (◌ॅ L 6 j ! lqr nkeksnj% lfjlo lksnjiqj lW oa'kh lqr gfjgj nkS flejckM+
(◌ॅ = EC , % ) E nfjgjk lW euw nw nkS ljLorh iq= lqrkA
L (( * (◌ॅ E=
% ◌ॅ , , (é %
, , M, , U, % + uwuwyky lqrk ';keyky] jkeyky] dkjsyky] egkohjk% lfjlo
* 3
(◌ॅ 00
e ! (◌ॅ AAF % lksnjiqj lW ccqtu nkS dVdk ek.Mj lW BhB: nkSA ';keyky
M 0¡4E (◌ॅ ( X 3
00 % lqrk dkdks cysmap lW loZu lqr ccqtu nkSA >ksVu lqr
ºe "q ¬ (◌ॅ dUgS;kyky% rjkSuh djegk lW cksdu lqr >M+wyk nkS jktuiqjk
1ड़p,
CX 3 (◌ॅ F O0 nfjgjk lW fxn: iz0 èkeZnÙk nq nkSA jktefu iq= lqrk'p
% V E , ! ! , papyorh] dudorh] vatuorh f'k"Vef.kdkA vijk >ksVu lqr
=?% $) ºe 3 6 ( r
6 eFkqjkukFk% lUngiqj fnèkks; lW ikBd HkkuqnÙk nkSA vijk >ksVu
◌ॅ )A ÐC % $) ºe ¥ lqrks ftuhyky% uS;ke dqtkSyh lW ckydnÙk nkSA
GÍ (◌ॅ 0C %
) ½/ 9 ,- ik¡Nk ns[kw&
0È3 6 ¥ ) 6 (◌ॅ =# E cUèkq lqr xksjhukFk lqrks xksihukFk% czãiqjk lW xks'kkb± gjifr nkS
) 4 0( (◌ॅ fB ) 3 mxgh cfy;kl lW Ñ".kkuUn lqr gjifr nq nkSA vijk
% $) K 6 & 6, , X 6 xkSjhukFk lqrk gseukFk] e;kukFk] dhfrZukFkk iokSyh lW Vsaxjh
) (◌ॅ Ó E 3
# 0 (◌ॅ ! lqr lq[kkbZ nkS cqèkoky lW dey u;u nq nkSA dhfrZukFk lqr
% X 6 3
) 6 r ◌ॅ C $) inqeukFk% fnèkks; lW gjnÙk nkS vijk dhfrZukFk lqrk ft;kyky]
X 6 , 7 , , ]u ve`ryky] enuyky] jks>uyky cf<+;ke iokSyh lW dey lqr
ढ़p ) (◌ॅ M % $) ';keyky nkSA vijk dhfrZukFk lqr iùukFk% csylke cqèkoky
X 6 )ù 6 d( 3
0 (◌ॅ H6 lW euksjFk lqr eksnukFk nkSA
L 6 %
*+ ,- : W 6 / 6 uf'kjk ns'ks xq.kearh % HkUnksM+ lqrk gfjukFk Nou gfjukFk
◌ॅ )A 0/F (◌ॅ Q 3
fufèkukFkk cqèkoky lW ikBd cN: nkS nfjgjk lW jekdkUr nq
% 0 V , L , F) de nkSA fcUnkorh iq= lqrk'p ghjk] eksuh] :fidk csgV [k.Moyk
! (◌ॅ 38 ( ? )- R lW jgqvk oklh gfjukjk;.k iRuh , lqrk dykfufèk f'kou
= H6 C% $) 0( (◌ॅ Z, )- " euksjFk jfonÙkkA vijk cfy;kl lW fgjQwy iRuh , lqr ân;
g^ $) F) e * (◌ॅ · ( pUnz% vijk :fidk gkVh lksnjiqj lW jeS oklh gkVh lksnjiqj
e * l' )- R . L ? 0, E% jkes'oj iRuh , lqrkS eksnukjk;.k cjtwdksaA Nou lqr [kxs'k%
/ := 4 (◌ॅ )A F % := ujmu lW ikBd fg: nkSA [kxs'k lqr ve`rukFk% Qwynkgk
7 + % ◌ॅ % 6
ikyh lW dey nkSA èkhjukFk lqr JhukFk% cSxuh vy; lW pkS0
T 6 i $ (◌ॅ k0 )e
Hkh[kh lqr [k[kM+h nkS ijgV ldjk<+h lW deykdkUr nkSA
! ◌ॅ Q % $) 6 e
vijk èkhjukFk lqr yksVu% lksnjiqj lW uUnu nkSA yksVu lqrk
* (◌ॅ % e 6 6
jkèkkukFk jktukFk HkkbZukFk izhfrukFkk% iùiqj ifupksHk lW
# 6 O 6 )ù ) o (◌ॅ
?kukjke lqr fo".kqnÙk nkS ipgh tftoky lW ikS= xaxknÙk nkSA
B3C ) (◌ॅ EC % 6
jkèkkukFk lqrk uUnyky Hkwiyky cUnsykyk% dUgkSyh ,dgjk lW
,) 0 ¨ "¤ R (◌ॅ
3 6 ! (◌ॅ M 6 % $) 6
0<
ckcwjke lqr cqf)ukFk nkS [k.Moyk lW ';keukFk nkSA vijk
U 6 E (◌ॅ +) % U 6
jkèkkukFk lqr jsorhukFk% xaxksyh lW {k=ifr nkSA jsorhukFk lqrk
3 6 %
"¤ R 0<
dUgkSyh ,d% cqf)ukFk nkSA

& ! : $ P . $Ð) O0 , º d4E Jhuxj % ve`ryky lqrkS vuqiyky iz0 xjHkwdk vks>ksfy
◌ॅ | , . éF) O0 3"# csymap lW usukdk xjHkw lqrkS Lo:iyky iz0 phpu pqUgkbZ dks
3
(´ ) (◌ॅ , % $) e lekSyh ikyh lW nqykj lqr cksèkw nkSA vijk yksVu lqr izseukFk%
b 6 (◌ॅ (&0 % b 6 ~g^? tftoky lW lkgsc nkSA izseukFk lqr bUnzef.k fu[kwfr lW jk;
- ◌ॅ ( (C % $) e eulj lqr jk; loknÙk nkSA vijk yksVu lqrkS os.khnÙk equh
. Y?C ` Z, ) (◌ॅ = nkS Qwyokgk ikyh lW f'kokuUn lqr dey nkSA os.khnÙk lqr
% Y?C )_ d ( { ipdkSM+hd% csykgh oklh e>kSjk djegk lW d'khukFk nkSA
◌ॅ = 6 %
./ !0: )_ L e vij dk>h txeksgu % ipdkSM+h lqr txeksgu gkVh
* (◌ॅ ( X Å 6 % $ (◌ॅ lksnjiqj lW loZu lqr psrukFk nkSA j[kokjh gfjve lW ccwuh nq
00 , 3 % 00 L 4¦ E^, = q¡E^, nkSA ckcknk; iq= txeksgu lqrk misanz] 'kSysanz] lqjsanz e.khUnzA
UE^ ?g^%
1! : 6 V 0 $ F)IE 8J E gseuxj % jkèkkukFk lqrk'p xqykc vfr :ikdsa vkn~;k [kkaxqM+
◌ॅ Ä (◌ॅ (( 6 ( E lfjlo lW jkuhVksy lW fljfl;k tkudhukFk lqr ujflag
)-% $) 8 $ (◌ॅ B3 I= 6 iRuhA vijk vkfgy gfjve lW fo".kqiqj ds'khukFk lqr oa'kef.k
E=? )-% 6 ~g^L , L , iRuhA jkeukFk lqrk bUnzeksgu] deyeksgu] gfjeksgu cf<+;ke
L 0 ) (◌ॅ , ( iokSyh lW ykspu lqr ;íw nkS ujlke cfy;kl lW feJ czãnÙk
◌ॅ T C 00 , 6 , % lqr ckcwukFk nw nkSA
O 6 (Q E GÍ (◌ॅ L % izhfrukFk lqr lUryky% eyafx;k dqtkSyh lW eksrhyky nkSA
M ◌ॅ uUnyky lqr ';ke lqUnj% HkM+ke tftoky lW ohjukjk;.k lqr
0 ( Ea R (◌ॅ & % $) cnjh nkS laxzke ,dgjk lW vksgsu nkSA vijk uUnyky lqrk
² 3 O0 (³9Æ ( { ) o Nsnh nq[ku iz0 lR;nsoks tgkuiqj oklh >kSok ifupksHk lW
,
◌ॅ 00 6 6 % ckcwukFk lqr xksj[kukFk nkSA
,) $ (◌ॅ OÈ E C Hkwiyky lqrk vuyiqj djegk lW izkUèku lqr xksfoan nÙk nkS
( 0( (◌ॅ L , % F^ ujlke cfy;kl lW eueksgu nw nkSA :nzorh iq= lqrk'p
V Ç ¼* (◌ॅ ÒW0 0 dkek[;k uxokM+ ?kkslksr lW T;ks0 dyj lqr oS;k0 N=èkkjh
/ ( %/) )-% R (< 6% ¼jkeuxj jgVk½ iRuhA , lqr flf)ukFkA
' # jeS nfjgjk jrkSyh
=, Y ` R (◌ॅ fB ) % 'kDrw lqr thos lqr eqjkjh% ,dgjk lW Ñ".k ifr nkSA eqjkjh
` F 0& ◌ॅ ) , % F lqr x:M+èot% cgsjk<+h lW ikxw nkSA x:M+èot lqUnjh mUnu
4 @ ) (◌ॅ I= % . efg"kh ikyh lW ds'ko nkSA gfjuUnu lqrkS x.ks'k ukjk;.kks
= } ¬ (◌ॅ 9 % = fB ujkSu lW jkenso nkSA x.ks'k lqr gfjÑ".k y{ehifr 'kwyikf.k
) ,
=)? ? E % (◌ॅ xksfoUn xq.kkuan nkSA fry; lW jk; cklqnso nkSA gfjÑ".k lqrkS
09 % fB . N } E HkS;k gfjukjk;.kks eyafx;k dqtkSyh lW ckcw nkSA 'kwyikf.k lqrks
GÍ (◌ॅ 00 , % ,
=)? ¥ Gढ़(0 dq<+kbZ jkejru Hkjke tftoky lW lnk; lqr egs'k nkSA
◌ॅ ( &= % (◌ॅ lqjxu lW èkjuh nkSA lksgkmuh iq= lqrk'p nso lfr csgV
% *4 V 9 ( de ! (◌ॅ
[k.Moyk lW jRus'oj iRuhA , lqrk cqf)ukFk Hkrjh [ksy
-¨' )-% R 3 6 © ) %
0<
ifr;%A dq<+kbZ lqr Hkksykd% eyafx;k dqtkSyh lW jke lqr NksVh
Gढ़p# ¸ E GÍ (◌ॅ £e
nkS l0 lksnjiqj lW HkSjo nkSA Hkksyk lqr ';ke% csgV [k.Moyk
(0 * (◌ॅ N % ¸ M de
lW tqM+kmu lqr Hkatu nkS ifj;kEc cqèkoky lW prqHkwZt nw nkSA
! (◌ॅ 4 E 3
)2 0 (◌ॅ
ukjk;.kh iq= lqrk'p lksgkmauh efg"kh cqèkoky lW Hklfn;joklh

Ì,
X , % ? V *4E @ dey u;u lqr rstukFk iRuhA ';ke lqr nq[khd% vy; lW
◌ॅ ( D 6 )-% nsouh lqr deyk ifr nkSA nq[kh lqrkS xksfoUn ipdkSM+hdsa
M 3
$ (◌ॅ 9 ) % [k.Moyk lW ccqjS;k lqr dk'khukFk nkS vkfgy gfjve lW
3
. )_IE ! (◌ॅ 00m 3 >M+wyk nw nkSA
= 6 8 $ (◌ॅ 1ड़p, , %
6 û * (◌ॅ ÒW0 jke lqr yksdukFk% glkSyh lksnjiqj lW nkuh lqr T;ks0
) % ( ! (◌ॅ ( % $) fxfjifr nkSA flgkSyh ek.Mj lW dkyhnkl nkSA vijk jke lqrks
¥ 6 4 6 ¼* (◌ॅ = gfjukFk mekukFkk uxokM+ ?kkslksr lW x.ks'k lqr lhrkjke nkSA
( % û * (◌ॅ ¼ )A
glkSyh lksnjiqj lW ?ku?kksj lqr ikBd flf)ukFk nkSA vuqefr
(< 6 % $Ð 3
V @ 0
iq= lqrk'p yhykorh efg"kh cqèkoky lW rstukFk L;So iRuhA
◌ॅ D 6 Úq )-% 6 . L 6 * ;
O0 ¬3 ¼* (◌ॅ ( a) =
yksdukFk lqrkS eksnukFk lkseukFkkS iz0 nqykjkS uxokM+ ?kkslksr lW
? % 0 % ◌ॅ 9 , % jkèkkxPN ¼cksèkxzke½ x.ks'k lqr ohjukjk;.k nkSA cM+xke nfjgjk
L 6 D * (◌ॅ 3 d, lW egknso nw nkSA eksnukFk lqrk rsrfjgkj lksnjiqj lW ;nquUnu
% %/ ◌ॅ N /0 , % $) lqr cspw nkSA gkVh ikyh lW HkS;k lqr Nkck nw nkSA vijk
L 6 . 00 , ÒW0 (3 ,H )e E (◌ॅ eksnukFk lqrkS ccwuh T;ks0 eèkqlwnuks lqiVkuh xaxksyh lW
/) 3
% N=ifr lqr nqykj nkSA
2 !3 ◌ॅ - # vjfj;k cSjxkNh lW tgkuiqj& jrkSyh nfjgjk
4 B3) 4F AF . )ù eulq[k lqrk mèks fo".kqifr md:dk% Bd: lqrkS iùuke
$Ö3¥ $ (◌ॅ 3
% )ù ) vP;qrks gfjve lW eèkqdj nkSA iùuke lqr ijekuUn% lksnjiqj
* (◌ॅ 9 % ) . lW ikS jkenso nkSA ijekuUn lqrkS lqUnj HkxhjFkks dqtkSfy lW
ù GÍ (◌ॅ (< 6 % . 9 flf)ukFk nkSA lqUnj lqrkS t;nso egknsoks vy; lW thoh nkSA
9Æ $ (◌ॅ % 9 . )? egknso lqrkS fi.kkd xjhcks rsrfjgkjiqj lW cyHknz lqr xknw nkS
D (◌ॅ 0^ , )? l' fi.kkd lqr jkes'oj% csgV [k.Moyk lW xaxkèkj lqr fxjh'k nkS
de ! (◌ॅ E = $) )? . vijk fi.kkd lqrkS ân;ukFk jRus'ojks [k.Moyk lW ---------------
6 -¨'] ! (◌ॅ ............... Ä¡ =Úq Vksys fxfj'kL;So nkSA jkes'oj lqrk ds'khukFk :iukFk eFkqjkukFk
% l' I= 6 F) 6 3 6
6 , 6
xks[kwyukFk cqèkoky lW ikBd eèkqdj lqr [kxs'k nkS Mhg

◌ॅ *! ! := (◌ॅ
nfjgjk lW izk.kukFk nkSA jsorh iq= lqrk'p eanksnjh vkn~;k
O? 6 % U
V E 8J 0 (
c?kokl lfjlo lW NksVh lqr cqf)ukFk iRuhA , lqrkS HkheukFk%
◌ॅ £e 3 6 )-% R . 6
0<
lqrsp g"kZorh egqvk [kkSvky lW T;ks0 vka[kh lqr xksihukFk
E
D @X 38 78 (◌ॅ ÒW0 8 ) 6
iRuhA lqrkp [kkaxqM+ lfjlo lW Jhuxj thoukFk lqr ikBd
)-% E ◌ॅ T 6 )A
iRuhA :iukFk lqr 'kf'kukFk% djegk lW Nou nkSA nfjgjk lW
)-% F) 6 == 6 !% ◌ॅ / %
% ◌ॅ 56 % == 6 b 6 # (◌ॅ
txUukFk nkSA 'kf'kukFk lqr izseukFk% frybZ lW cztjkt flag
( E "q ( E % K , 6 . E=
lqr dUgS;k flag nkSA xkS[kwyukFk lqrkS oa'kh eèkqlwnuks cf<+;ke
(3 ,H 0ढ़p ) (◌ॅ Ó E # @
iokSyh lW Vsaxjh lqr lq[kkbZ nkS efg"kh cqèkoky lW dey u;u

◌ॅ % l V nkSA es?korh iq= lqrk'p uUnorh ds'korh xq.korh nwukdk%
I= ? , 8J ¼* ◌ॅ )=? )-% vkn~;k ?kkslksr lW ij'kef.k iRuhA vijk uxokM+ ?kkslksr lW
¼* (◌ॅ AGU Y?Q )-% Bdqjs lqr os.khdkUr iRuhA vijk xq.korh uxokM+ ?kkslksr lW
$) ? ¼* (◌ॅ & 6 )-% R gseukFk iRuhA , lqr x.ks'knÙk iz0 cN:d% vijk nqukofr
=C O0 0/F $) 3 $ (◌ॅ vy; lW jkèkkukFk iRuhA , lqr 'kkys'oj%A oa'kh lqrkS
)-% R =¡'% E= . C = ECW gfjgjnÙk 'kadjnÙkks fry; lW lqn; flag nkSA 'kf'kukFk lqr
◌ॅ ( E % == 6 3 6 O0 ;nqukFk iz0 efjpkuhd% izseukFk lqr cVwd iz0 mekukFk vijk
b 6 0e, O0 4 6 $) = E C 'kadj nÙk iz0 dqudqu lqrkS JhÑ".k% dVgfj;k lW lqr nkS
O0 G G . TfB e (◌ॅ = E C 'kadj nÙk lqrk cksèkxzke oklh uxokM+ ?kkslksr lW n;k'kadj nkS
a ( ¼* (◌ॅ = E de csgV [k.Moyk lW oa'kefu nw nkSA
! (◌ॅ E= , %

Ç , TfB (" " ) Y G B3 fo[;kr dkuwufon~ JhÑ".k ¼,y,ych½ lqr foosd dqekj
)% % ◌ॅ t % ड़p¨ fo".kqiqj vkfgy gfjve lW ;'kksèkj lqr fxfjtkuUn nkSA
( Y G . (G ) (◌ॅ Ì % iqM+sUnkgk oklh foosd dqekj lqrkS ldqjh ikyh lW prqjkuUn
E= C O0 £e, C e ) (◌ॅ nkSA oa'kh lqr gfjgjnÙk iz0 NksVw lqr deyknÙk% gkVh ikyh lW
, ! (◌ॅ 6 , $) C xhnw nkS [k.Moyk lW èkhjukFk nw nkS vijk gfjgjnÙk lqrk
&g^ 4¦g^ Ug^ * (◌ॅ L egsUnz misUnz lqjsUnzk% efg;k lksnjiqj lW eueksgu nkSA lqrkp
% ^ =IE % 8J o) - lqHknzk lq'kykdsaA vkn~;k pksiM+ c[kkjh oklh rsrfjgkj lksnjiqj
D * (◌ॅ )- R )n lW ekèko iRuh , lqrk in~ekuUn rkjkuUn jekuUnk%A lqrkp
% =GQ F % $) 'kdqUryk jkèkk :Dehuhdk%A vijk jeSoklh vksM+ ,dgjk lW
·( "!% ◌ॅ 3 6 )-% &g^ . ;nqukFk iRuhA egsUnz lqrkS lR;ukjk;.k izHkqukjk;.kks
(³ ? OS } e ( E¬ ) (◌ॅ jgVehukoklh eaxjkSuh ikyh lW tlukFk lqr olUryky nkSA
( 6 (Q % 4¦g^ O0 0W misUnz iz0 cEHkksyh lqrk eèkqjkoklh :pkSyh ,dgjk lW HkS;kyky
3
( Fk R (◌ॅ N M % lqr ?ku';ke nkSA lqrkp gseuxj oklh [kksjh lksnjiqj lW
& ( » * (◌ॅ 00 , egkohj lqr ckcw lkgsc iRuhA
(&0 )-%
`G $ (◌ॅ ( % `G . efr lqr eqdqUn vy; lW dkyhnkl nkSA eqdqUn lqrkS usgky
3
| ¬ )! 0& ◌ॅ =9 % nqykjkS ikj[k.M cgsjk<+h lW f'konso lqr dey nkSA vijk
$) `G R E F) E eqdqUn lqrk ,dyky jaxyky :iyky xaxksyh oHkfu;ke lW
◌ॅ 6 6 N d ( ◌ॅ gfjukFk ikS= efgukFk lqr HkSjo nkS csyk ldjk<+h lW eqlkbZ
`(# % %
nkSA ykspuk iq=A
*+4 ,- : R FC (( (◌ॅ ? C xq.koarh % ,dyky lqr :fpnÙk% lfjlo lW ukjk;.k nÙk ikS=
N d, 94 ) (◌ॅ 0fB , %
3 HkSjo lqr cspw nkS nsmjh ikyh lW ckyÑ".k nw nkSA nqykj lqr
3 R ! (◌ॅ N ! (◌ॅ
00 ccqtu% ,dek [k.Moyk lW HkS;k jke nkS ek.Mj lW èkjuh nw
, % V L , & , nkSA fotorh iq= lqrk'p eksgorh] gseorh] jkeorh] vkn~;k
, 8J K * (◌ॅ 9 3 6
0< txkSj lksnjiqj lW nsou lqr cqf)ukFk iRuhA vijk jS;ke
)-% $) m * (◌ॅ )-% $) lksnjiqj lW tqM+kvksu iRuhA vijk Hkjke tftoky lW rkjkifr
◌ॅ ) )- R . 6
iRuh , lqrkS dykukFk ikj'kukFkkSA ccqtu lqrk HkkbZukFk
)= ;% 3
00 # 6 00 ,, ¯U,
ckcwyky] I;kjsyky] dqykuUn] rhFkkZuUn] :nzkuUnk% ipgh
G , 6 X , F^ ) * (◌ॅ ¹
lksnjiqj lW Hkzej nkSA j[kkokjh gfjve lW feJ xks<+fj nkSA
% $ (◌ॅ T % ~ 6 .
HkkbukFk lqrkS jk'keksgu vkuUn eksgu lM+jkoklh csgV
=L 8 L (( de ! (◌ॅ *0
fB ) C )2 3
0 (◌ॅ
[k.Moyk lW B0 Ñ".k xksiky lqr fryd nÙk nkS ifj;kEc
= 6 , % V @X %
cqèkoky lW dk'khukFk nw nkSA tk;korh iq= lqrk'p g"kZorh
uhgA
00 , 09 (◌ॅ 0 "q ( E ckcwyky lqr cynso% fry; lW cuSyh jk; dUgS;k flag lqr
3
G ( E )2 0 (◌ॅ = ES 6 , % jk; dqekj flag nkS ifj;kEc cqèkoky lW 'kaHkqukFk nw nkSA
V , E , ùp 8J onuorh iq= lqrk'p ykyorh] lqanjorh] iùkorh dk
◌ॅ § 6 )-% ¯U . vkn~;k ijex<+ vy; lW yky lqr ;ksxukFk iRuhA I;kjsyky
4 , (³ } de ! (◌ॅ ( 35 lqrkS mfnrukjk;.k] lR;ukjk;.kks csgV [k.Moyk lW
L % TP G 3
L , HkM+jkoklh pqUuh lqr czteksgu nkSA J`tfu iq= dqykuUn lqrk
g^,@?, ± E e * (◌ॅ T M
nq[kekspu] pUnzHkw"k.k] pØèkj xaxkèkjk gkVh lksnjiqj lW feJ
% Í ! (◌ॅ G % (³`
';ke yky nkSA jtkSjk ek.Mj lW jkt dqekj nkSA lR;eq[kh iq=
V ã )e E (◌ॅ `G $X
lqrk'p Mkseuorh lqiVkuh xaxksyh lW eqdqy lqr vtZyky
)-%
iRuhA

T =L fBL , >g^ L , >E^ Jheku~ jk'keksgu lqrk Ñ".keksgu] jktsUnz eksgu] fotsanz eksgu
L O0, g^L , L , g^ L )( iz0] pUnzeksgu] gfjeksgu] jfoUnz eksguk ijokgkoklh dUgkSyh
"¤ R (◌ॅ u ³ % © ,dgjk lW >yofj lqr fuR;kuUn nkSA lq[ksr lksnjiqj lW
* (◌ॅ ³ % fuR;kuUn nkSA
V , $)? X 8J G ( ( r iq= lqrk'p lqu;uk] vi.kkZ vkn~;k dqEgM+hoklh lUngiqj
L ) )- R = O0 . fnèkks; czteksgu lqr ijekuUn iRuh , lqr 'kkjnkuUn iz0
◌ॅ o) 0 C U= C ykyA vijk vy; lW pksiM+k c[kkjh t;nÙk lqr lqjs'k nÙk
)-% $) =L $ L ¼* iRuhA vijk jk'keksgu lqr voèk eksgu% uxokM+ ?kkslksr lW
◌ॅ ,ßX t (◌ॅ "!% ◌ॅ T ? % nwfEeZy lqr fd'kksjh lW ,dgjk lW feJ èkj.kh nkSA voèkeksgu
$L 6 3 6 E ◌ॅ lqr oklqdhukFk% j?kqukFkiqj [kkaxqM+ lfjlo lW oS|ukFk lqr
J 6 9 (◌ॅ Z, Ù % t;nso nkS lqjxu lW jk; QwPph nkSA gfjeksgu iz0 oa'kh lqrk
L O0 E= ` L L eqjkjh eksgu f=iqjkjh eksgu fxfjèkkjh eksgu lqjsUnz eksgu ¼ch,½
L Ug^ L (") L ड़p¨ (
czteksgu iqM+sUnkgkoklh ldqjh ikyh lW euHkj.k lqr ia0
(G ) (◌ॅ ? )0
E `¨' % `
eqDrs'oj nkSA eqjkjh eksgu lqr lw;Zeksgu feBwd% QwyckM+h oklh
L ( ,L
X A, Z, 0 ( | GÍ
us;ke dqtkSyh lW lw;kZuUn nkSA f=iqjkjh eksgu lqr iVqvkgk
◌ॅ ,
( X % L )e38 (
oklh frymWr lW egkuUn nkSA lqrkp 'osrkA fxfjèkkjh eksgu
4◌ॅ ◌ॅ % '¨ % L
lqr Hkk"dj lgoktiqj oklh f=os.khukFk nkSA
æ ( ( Y? 6 %
09 J 6, 56, , ) 6, = ES 6 cynso lqrk oS|ukFk] txUukFk] fcanqukFk] xksihukFk] 'kaHkqukFkk%
ड़( !% ◌ॅ È <X % 9h8 uM+qvj djegk lW eUèku lqr xkso)Zu nkSA ns'kqvky [k.Moyk
! (◌ॅ @C
X V% ± lW g"kZnÙk nkS egkek;k iq= lqrk'pA pØèkj lqrk foHkwfrukFk
, 6 Q, MQ W ) o (◌ॅ E jkèkkdkUr] ';kekdkUr czãksfy ifupksHk lW xksfoan lqr pqEeu
3ß % ( ! (◌ॅ 06 % $) nkSA dule ek.Mj lW ckyFkh nkSA vijk pØèkj lqr
± * Q ) o (◌ॅ L % lksukdkUr nnjh ifupksHk lW nkeksnj nkSA foHkwfrukFk lqrk MkWñ
, 6 ◌ॉ॰ OW॰ OSQ O0 `5 RR )R izksñ izHkqdkUr iz0 eqUuk ,e, ih,pMh ccyw iz0 bUnzdkUrk
,
00 O0 ~g^Q $ ( E (◌ॅ 0 vfjgkuk oklh fnxksu xaxksyh lW oS;k0 ÑR;kuUn nkS vy; lW
f³ $ (◌ॅ 4l=C , %
mes'knÙk nw nkSA
◌ॉ॰ OW॰ OSQ #॰ G 8 ) de ! MkWñ izksñ izHkqdkUr lqr bZñ dqekj vkuUn ikM+k csgV [k.Moyk lW
◌ॅ 9 0 3
% Q O0 (") nsokuUn lqr ckykuUn nkSA eèkqdkUr iz0 ccyw ¼ch,llh½ lqr
$ O0 / / /)% ' % ◌ॅ vfHkuo iz0 VquVqu iVqvkgk oklh f'kok gfjve lW fo|kdj
J >g^ (¬ ( (◌ॅ 9g^ lqr fotsUnz nkS ljkSuh oklh nfjgjk lW nsopUnz nq nkSA
3 % ~ 3Q (0R UY z) e ( bUnqdkUr ¼ch, jsyos lsod½ lqr dVgfj;k oklh ohjiqj
) o (◌ॅ UfB H ,e( ifupksHk lW gjsÑ".k lqr fouksnkuUn nkS [kwVgkoklh vfg;kjh
$ E: (◌ॅ TQ 3 % % xaxsj lW JhdkUr nq nkSA xqfM+;k iq=A
e)( efVdksikoklh
Í ! = 9x Z, 0 9= jtkSjk ek.Mj uf'kjk ns'ks QwycfM+;k xksUnokM+k ns'k
॰॰4॰ 0Ó= ॰ )h) ॰ $ ) ॰ eñeñmñ cVs'k lqrk eñ i'kqifr eñ j?kqifr vkM+fu eñ
+. ॰ )h) fB ) $ (◌ॅ jfrifr;%A eñ i'kqifr lqr Ñ".k ifr;% vy; lW jke nkS vijk
$) ॰ )h) ॰ ' ॰ ?) ॰ ~g^ eñ i'kqifr lqrk eñ f'koifr eñ xq.kifr eñ bUnz ifr;%
) * (◌ॅ ॰॰ ' 6 % ॰ ~g^) lksnjiqj lW eñeñ fo'oukFk nkSA eñ bUnzifr lqr okpLifr izñ

O॰ - 3
¬ (◌ॅ 0 % nq[kfM+ rjkSuh djegk lW ckjkg nkSA nq[kfM+ lqrk 'kadj eèkqdj

3
= E 0~ ) (◌ॅ jfrdj efrdjk% cykbfu ikyh lW jfo nkSA vijk nq[kfM+ lqrkS
% $) 3 . 3 H| R (◌ॅ j?kqjke uksusdks ,dgjk lW okxh'oj nkSA lqrk'p lq[kek miek
' % V 4) t $) t 'kksHkkdk vijk 'kksHkk uxokM+ ?kkslksr lW eñeñmñ xksfoUn iRuhA
¼* (◌ॅ ॰॰4॰ 3
)-% . eèkqdj lqrkS mekifr xkSjhifr dqyifr;% oHkfu;ke lW 'kadj nkS
4) K) G) (◌ॅ = E $) vijk eèkqdj lqrkS iq#"kwfNrjkS cgsjk<+h lW ve: nkS iq#"kw lqrkS
3
. Ý@ ,/ ¬ 0& ◌ॅ $F Ý@ , . eqdqUn JhèkjkS vy; lW Hkhe nkSA Jhèkj lqrkS gkM+h xks<+kbZ dkS
`G T¬
$ (◌ॅ % T . csymap lW jke lqr fo".kq nkSA gkM+h iz0 gfjjke lqrkS xaxkjke
ढ़p# _ d4E (◌ॅ B3 % O0 ckcwdkS djegk lW dkje lqr eèkqlwnu nkS vksxgh cfy;kl lW
. E 00 ,_ (◌ॅ (3 ,
;nqukFk nq nkSA ckcw lqrk lnq fi.kkd ikf.k misUnz gfjikf.k;%
0( (◌ॅ 3 6 3 % 00 , ( 3 )?
xaxksjk cqèkoky lW jaxkbZ lqr xksaf<+ nkS eksguk ldjk<+h lW xknw
)? 4¦g^ )? E 0 3 (◌ॅ E#
nq nkSA i.Mqvk lW ?ku';ke nq nkSA lnq fi.kkd ikf.k lqrkS
Eढ़p L ( ◌ॅ , 3 % )!38 (◌ॅ
ujgfj tuknZuks vkfgy gfjve lW xksfoUn lqr xknw nkS yksguk
M 3 % ( 3 )? )? . H X
ldjk<+h lW jRuifr nkSA xaxkorh iq= lqrk'p eaxyk
)% % ◌ॅ , ( ◌ॅ
nsoek;kdk vkn~;k csymap lW ikBd maekbZ lqr eaxuh iRuh ,
-) % E V E 9 8J
E E
d4 (◌ॅ )A 4# E )- R 9 6
lqr nsoukFk% vijk nsoek;k efg"kh cqèkoky lW t;Ñ".k lqr
3
$) 9 @ 0 (◌ॅ fB 3 6
0<
cqf)ukFk iRuhA
)-%
5-: 4 ◌ॅ 0^ ujgfjlqrk % ujmu lW gfjtho ikS= cyHknz lqr jru nkS
* (◌ॅ E 2 3 % ~g^? V lksnjiqj lW xksfoan lqr fnxEcj nq nkSA bUnzk.kh lqrk'p
(?
X IE 8J N((
E @ ◌ॅ *! lokZ.kh Hkokuhdsa vkn~;k HkSalfn;joklh efg"kh cqèkoky lW ikBd
M )- R ड़p 6 t 6 dey u;u lqr ';ke iRuh , lqrk [kM+~xukFk 'kkseukFk
O 6%
izhfrukFkkA
ù 4 : X E=, `, J 6 iùiqj oklh % tuknZu lqrk oa'khèkj] eqjyhèkj] fo|kukFkk%
d $ ( E § 6 ( ◌ॅ fB 3 csxuh vy; la ;ksxh lqr gfjukFk nkS ldjk<+h lW Ñ".k nq nkSA
% e, V 3
$ (◌ॅ AGC Vwuk iq= lqrk'p nqyfguh vy; lW BkdqjnÙk lqr frydnÙk
C )-% R Ø % iRuhA , lqr Qksdu nkSA
4 , 6 5- 7 8 de ! (◌ॅ *0 ©) oa'khèkj lqr y{ehukFk% csgV [k.Moyk lW B0 [ksyifr nkSA
% e ) (◌ॅ Û# 3 % ! 6 gkVh ikyh lW ckSdkbZ nq nkSA [kfM+dk y{ehukFk lqr Hkwous'oj%
3
,|' 94 ! (◌ॅ 00m 6
nsmjh [k.Moyk lW ccqjS;k lqr fjtukFk nkS jtkSjk ek.Mj lW
Í ! (◌ॅ F^? % » ,|'
l' ( ¬ GÍ (◌ॅ t
:nzef.k nkSA [kksukefu iq=k% Hkwous'oj lqr jkes'oj% fpduhoklh
³ O0 0 ¨ % (◌ॅ z ( Hk[kjkSyh dqtkSyh lW fd'kksjh lqr fuR;kuUn iz0 cUns nkSA
3
3 % l' $ ◌ॅ jktuiqjk nfjgjk lW lq[klsuk oklh eèkqdj nq nkSA jkes'oj
= ( ) ½ = ) (◌ॅ lqrk c?kokl lfjlo lW f'kouxjoklh ik¡ f'kokuUn lqr
` 3 % ijekuUn nkS nfjgjk lW eqjyhèkj nq nkSA
% O0 $ (◌ॅ vijk gkM+h iz0 gfjjke lqr t;jke% j[kokjh gfjve lW
B3) = E % ! (◌ॅ # % fo".kqifr lqr gfj'kadj nkSA x<+ ek.Mj lW fn?kkbZ nkSA t;jke
9 ! (◌ॅ E ,
lqr jrunso% [k.Moyk lW xaxkèkj lqr Hkkrw nkS cqèkoky lW
◌ॅ 3 % 9 E
8 @
◌ॅ )A Q 3
% E
y{ehèkj nq nkSA ujnso lqr vka[khd efg"kh cqèkoky lW ikBd
0<3 + ◌ॅ § 6 % deykdkUr lqr eèkqdj nkSA vkSa[kh lqr cqf)ukFk% vy; lW
;ksxh lqr gfjukFk nkSA

: 0/ Ì,
X E (◌ॅ g^) 0 gkalk % ckNfu lqr prqHkwZt xaxksj lW pUnzifr lqr xks<+kbZ nkSA
% (◌ॅ , 3 Ì,
X . -) O0 nfjgjk lW fHk[kw nq nkS prqHkwZt lqrkS jRuifr iz0 [kwuh vks>ksfy
, º d4E (◌ॅ 56 g^ % csymap lW txUukFk lqr jkepUnz nkSA lksnjiqj lW pUnzifr nq
* (◌ॅ g^) 3 -) Ð ) nkS jr~uifr lqr t;kuqd ipgh tftoky lW èkuifr lqr
◌ॅ ) 9 % ) (◌ॅ % Hkonso nkSA ikyh lW gfjukFk nkSA t;kuw lqrkS Hkksyk jkeÑ".kks
% , . ¸ fBW (◌ॅ E= lqjxu lW oa'kh ikS= jkeÑ".k lqr eèkqdj nkS ifupksHk lW ckcw
fB 3
) o (◌ॅ 00 , 3 % ? nq nkSA ukjk;.kh iq=k%A jkeÑ".k lqrk >wed >M+wyk T;ks0
% fB u , uड़p, ÒW0 ¡ 6, ys[kukFkk] jsorhukFk] rstukFkk% xaxksj lW txUukFk ikS= fHk[kkjh
U 6, D 6 E (◌ॅ 56
lqr xks'kkb± nkS nfjgjk lW ifrjke lqr Hkatu nkSA vk>ks iq=k%A
=# E (◌ॅ ) E % 8º
>M+wyk lqr dqatfcgkjh HkkSj [k.Moyk lW B0 >ou nkSA
% uड़p, GE 0 í ! (◌ॅ *0
dqatfcgkjh lqrkS y{eh ukjk;.k f'ko'kadjkS [kkaxqM+ lfjlo lW
u % GE 0 . ? == E¬ E
pØèkj lqr izhfrukFk nkSA eyafx;k dqtkSyh lW ccwuh nq nkSA
◌ॅ ± O 6 % E GÍ (◌ॅ
y{ehukjk;.k iz0 y{e.k lqr bUnzkuUn% uxokM+ ?kkslksr lW
00 , 3 % ? O0 ? ~g^
nwfHkZy lqr fd'kksjh nkS :pkSyh ,dgjk lW èkjHkj.k nq nkSA
¼* (◌ॅ ,X t Fk R
◌ॅ ? 3 % V E (é _% == E
lqrk'p xaxk ljLorh dkSA f'ko'kadj lqr pUnzkuUn
g^ ( R ! (◌ॅ @?X
tgkuiqjoklh ,dek [k.Moyk lW g"kZef.k lqr xqnj nkSA jrkSyh
% . (◌ॅ 8 X 6 3 % ÒW0
nfjgjk lW vkfrZukFk nq nkSA T;ks0 ys[kukFk lqr ccwvk lqr
¡ 6 00 ,8 (³ ? "!% ◌ॅ lR;ukjk;.k% vksM+k ,dgjk lW ckcwyky lqr x`fgukFk nkS
P 6 e ) (◌ॅ # 6 3 % tjgfV;k ikyh lW HkkbZukFk nq nkSA
॰॰ 0Ó= )h) =) \) 0 eñeñ cVs'k lqr i'kqifr lqr f'koifr lqr ;X;ifr ck<+ vky;
3
) ◌ॅ 0< 6 O0 3
0 % \) s lW cqf)ukFk iz0 cqèks nkSA ;X;ifr lqrk egks vQsy os.kh ujgfj
$Ë Y? == 8J ) (◌ॅ F^ $)U 'kf'kèkjk% vkn~;k ikyh lW :nz nkS vijs ikyh lW jfo nkSA gsek
◌ॅ % & % ॰॰ . &= iq=k%A eñeñ ujgfj lqrkS egs'k thos'kks lksnjiqj lW ekèko nkSA
Yt * (◌ॅ % &= ॰ egs'k lqrk eñ efrukFk eñ jkeukFk flf)ukFkk% ikyh lW ujifr
॰ 6 (< 6 ) (◌ॅ ) % 9 nkSA nsodh iq=k%A vijk egs'k lqr jktkd% ,dgjk lW :is lqr
% $) &= R (◌ॅ F¦ j?kq nkSA tkudh iq=A jktk lqrk nsokbZ lnkbZ HkokbZdk% ipgh
3 % % 9# (# # tftoky lW dk'kh lqr dkUg nkS Hkkej lW gfjjgk jktk iq=A
% ◌ॅ = " (◌ॅ % %
nsokuUn iz0 nsokbZ lqrk èkuh xksfoUn vuUrk% cqèkoky lW
% 9 O0 9# $ Q
dkenso lqr 'kqHkadj nkS lksnjiqj lW eñeñ ekèko nkSA nqxkZ iq=
◌ॅ 9 hE * (◌ॅ ॰॰
eñ t;èkuh lqrkS [kxs'k] x.ks'kks ef>;ke djegk lW pkSñ gfj
% 3 X ॰ . :=, t
nkSA [kkSvky lW cS|ukFk nq nkSA [kxs'k lqrk luQwy fgjQwy
1 !% ◌ॅ k॰ % 78 (◌ॅ iJ 6 3
thouk% vgiqj djegk lW gfj'oj nkSA cqVuk iq= lqrk'p
% := ( Z, Z, $
HkatfuA vijk [kxs'k lqr èkhjukFk% ujmu lW xaxknÙk nkSA
◌ॅ ' % 0e3 V E % $) :=
6 4 (◌ॅ EC % &' V
ekgs'ojh iq= lqrk'p nS;fuA vijk [kxs'k lqr gksfjy% lekSfy
% $) := s (´ ) (◌ॅ )
X
ikyh lW èkeZifr nkS nfjgjk lW HkxhjFk nq nkSA Hkjuk iq=A
(◌ॅ 6 3 % % $) :=
vijk [kxs'k lqr lkseukFk% vy; lW pkSñ caxkyh nkSA
* 6 $ (◌ॅ k॰ 0 E %
A : = . 0 ó Ê3 _ $ ) iksfB;k lqyrkuiqj % x.ks'k lqrkS crgw nqYy dkS vfg;kjh
◌ॅ % ( ! (◌ॅ * # 3 ikyh lW ohj lqr fpydk nkSA dule ek.Mj lW lksukbZ nq nkSA
% $) = Å 6 > ) (◌ॅ )h vijk x.ks'k lqr psrukFk% jkts iokSyh lW ij'kqjke lqr dqej
G R (◌ॅ 9 3 ( $) nkS ,dgjk lW nsodh nq nkS lkejh iq=k% vijk x.ks'k lqr gjhd
= ¼* (◌ॅ )e, K % ?kkslksr lW iyVwu lqr xkSjh nkSA Hkejh iq= lqrk'p tkudh]
V , & 8J Þ X * gseorh vkn~;k g"kksZyh lksnjiqj èkkuh lqr nqxkZnÙk iRuh , lqr
3 C
X )- R B3C $) E fo".kqnÙk vijk [kkaxqM+ lfjlo lW [kkarj lqr [ksyifr iRuhA ,
◌ॅ E ©) )-% R . !C 0/F lqrkS p.MhnÙk cN: dkSA crgw lqrk dVek oHkfu;ke lW uuw

_% 0 ó e (◌ॅ , 0 nkS ckyh lksnjiqj lW prqHkqZt nkSA lksuk iq= lqrk'p ckyfg
* (◌ॅ ÌSX % * V 0 [ksnkdsa vkn~;k gkVh lksnjiqj lW feJ uUgdw lqr fHk{kqd iRuh
©IE 8J e * (◌ॅ T ", +3! , lqr udVwd%A [ksnk uhgA vijk crgw lqrk ldqjh lfjlo
)- R e,% © % $) 0 ó lW ijku nkSA lqrk'p Hkwous'ojh lfjlo lksnjiqj lW eèkq lqr
(G (( (◌ॅ ) % V ,|' (( pUnzifr iRuhA lqrk'p ?kks?kfj jkm<+ lW èkeZifr lqr psrukFk
* (◌ॅ 3 g^) )-% V ¼ iRuhA vijk crgw lqr fcgkjhd% tky; lW lkèkw nkSA pUnzorh
4 ◌ॅ )
X
Å 6 )-% $) 0 ó iq= lqrk'p vijk crgw lqrkS uUnhifr jktdqekjkS uS;ke
%!+ ◌ॅ ( , % g^ V $) dqtkSyh lW èkjkèkj lqr eq'ku nkSA mljkSyh vy; lW ikBd
0 ó . ) G¬ GÍ (◌ॅ
esèkkdj nq nkSA cksyks iq= lqrk'p pUnzkorh B0 'kaHkqukFk iRuhA
`= % 4(¬ $ (◌ॅ )A l 3 %
, lqr ccq,d% vijk crgw lqrkS oa'kefu [kM+xef.k dksfdyckM+
V g^ A0 = ES 6 )-% R
fnèkks; lW ykbZ lqr Hkatu nkS csymap lW nsokuUn iz0 nsokbZ nq
3
00R $) 0 ó . E= ? 0
nkSA larks"k iq=A vijk crgw lqrkS >ksVu nqHkuh dkS fnèkks; lW
r (◌ॅ # E d4E (◌ॅ 9 O0
cyHknz nkS nnjh ifupksHk lW ekaxfu nkSA vijk crgw lqrkS
9# 3 % ( E¥@ % $) 0 ó . ºe
3 _ r (◌ॅ 0^ ) o (◌ॅ
HkokuhnÙk ikspkbZ dks ukFkiqj vy; lW pkS0 ijku lqr HkkuqnÙk

% $) 0 ó . C # 6 $
nkS lfjlo lksnjiqj lW feJ vkuUn nq nkSA oa'kefu lqrk
◌ॅ k0 ) ÐC (( * (◌ॅ T
efg"kh cqèkoky lW pkS0 uuw lqr f'konÙk nkS èksuq iokSyh lW
8 3 % E= 3
@ 0 (◌ॅ k0
cqf)dj nq nkSA Lusgorh iq= lqrk'p lksek cfgukdsa vkn~;k
=C Ð ) (◌ॅ 0< 3 3 % w¨ laxzke lW HkoukFk lqr HkkrùkFk iRuhA , lqrkS Ñ".kef.k
V * 0 IE 8J ( Ea (◌ॅ 6 xkstkbZdks lqrk'p useorh] ewyorh dkSA vijk oa'kefu lqr
â 6 )-% R . fB? # V dudyky iz0 ?kqV:d% tky; lW ikBd flf)ukFk nkSA
| , , _% $) E=
O0 :nzk.kh iq=A vijk oa'kef.k lqrk us;ke dqtkSyh lW dey nkSA
3
eF (◌ॅ )A (< 6 % F^? % vijk oa'kef.k lqrkS nkm ccwth dkS flagkJe lW luQwy nkSA
$) E=? | GÍ (◌ॅ % $) jkts'ojh iq=k%A [kM+xef.k lqr ekujdk% us;ke dqtkSyh lW
E=? . 4 00 , _ ( ET (◌ॅ ( Z, % os.khnÙk nkSA vijk lqrk cjsok lW Hkksyk nkSA vijk ujmu lW
>' % ? | GÍ Hkksyk nkSA vijk [kM+xef.k lqr vy; lqrk'p luniqj fnèkks;
◌ॅ Y?C % $) 0U (◌ॅ ¸ % $) lW feJ Hkxyw nkSA glaorh iq=A
4 ◌ॅ ¸ % $) ? $ V
( r (◌ॅ T , % ( E %
: 0 ó ) ( iyklh % crgw lqr uUnh ifr lqrk ykyk fg;kyky lqr lhnek
í ! (◌ॅ Aö , 8 $ (◌ॅ HkkSj [k.Moyk lW BDdu lqr uuw nkS vkfgy gfjve lW [ksnu
© % 6 "!% ◌ॅ Ì nkSA ykyk lqr dfyrukFk% vksM+k ,dgjk lW prqjh lqr
)Å *
(◌ॅ T % ifjpsrknkuh nkS lksnjiqj lW feJ fef[k;k nkSA vijk ykyk lqr
$) E
6 d4 (◌ॅ F 3 6
0< frydukFk% csymap lW dk: lqr cqf)ukFk nkSA fg;kyky
% U O0 8 3
0 (◌ॅ efg;k lqr dkjs iz0 vkuUn% cqèkoky lW nsod lqr ân;ukFk nkS
9 6 (( * = ES 6 % lfjlo lksnjiqj 'kaHkqukFk nkSA vijk fg;kyky lqr fizreyky%
$) O ◌ॅ jk<+h ikyh lW eulq[k lqr ccqjS;k nkS ifupksHk lW nqf[k;k nkSA
3
00m ) o (◌ॅ 3 % Ì( C .
rqylh nÙk lqrkS ofyrukFk iz0 ?kqVu fp=ukFkkS lksnjiqj lW
6 O0 e3 ; * (◌ॅ `
eqjyh lqr ccquVu nkSA vijk rqylh nÙk lqrkS ukSofryky
00 3 e % $) Ì( C . 1 ) (
ifuljk ccquh nkSA ofyryky iz0 ?kqVu lqr eqdqUn% dkdks
00 3 % O0 e3 `G d4E
csymap rqylh nÙk nkSA vijk uUnh ifr lqrk ¼fiNys i`"B ij½
Ì( C % $) ) ()/¡ ) P ))
xsukyky] rksQkyky] eUuwykyk fnèkks; lW xjhc lqr prqHkqZt nkS
: , ¥ , 5, r (◌ॅ 0 ÌSX
xsukyky lqrk euksgj yky lqUnjykyks rjkSuh djegk lW
: H ¬ (◌ॅ
Æ C %
oksdu lqr nÙk nkSA
¥Z e * (◌ॅ T % 5, rksQkyky lqr gkVh lksnjiqj lW feJ fg;k nkSA eUuwyky lqrk
( Ea R (◌ॅ )= % )=? laxzke ,dgjk lW ij'kh nkSA ij'kef.k lqr v?kksjhukFk% csylke

$¼ 6 d( ◌ॅ $¼ 6 · cqèkoky lW v?kksjhukFk nkS jeS v?kksjhukFk lqrkS t;nso] lqdnsoks
$¼ 6 . 9, 9Æ { (◌ॅ e>kSj djegk lW ekSthyky nkSA
´ %
: T G . )=? ) (◌ॅ iyklh % Jh jktdqekj lqrkS ij'kef.k fHk[kkjh nkS iokSyh lW
¥ % $) G . ã ? $ W rksrk nkSA vijk jktdqekj lqrkS Mkseu txref.k vUnksyh
◌ॅ E 3 6 4
0< (◌ॅ uF % tky; lW eatu lqr cqf)ukFk nkS ujmu lW >y: nkSA vijk
$) G . $ P 6 ! (◌ॅ jkt dqekj lqrkS ve`rukFk [k.Moyk lW jeu lqr uUn dqekj
G % $) G L (◌ॅ nkSA vijk jktdqekj lqr eksrhyky tky; lW pwM+kef.k nkSA
? % $) G ¼ (◌ॅ vijk jktdqekj lqr Hkfoyky% fn?kks lW fHk[kuh nkSA
%
d0 ºe u: $ ã fB? csyckM+h >ksVu >k % nHkM+k vy; Mkseu lqrk dksdu
% r (◌ॅ = EC % ºe E Ñ".kef.k dksfdy nkSA fnèkks; lW 'kadjnÙk nkSA >ksVu lqr
de ) (◌ॅ 9C | GÍ d, % $) eaèku% csgV ikyh lW nsonÙk nkS us;ke dqtkSyh cspw nkSA vijk
ºe 3
¯U @ 0 (◌ॅ >ksVu lqr I;kjsyky efg"kh cqèkoky lW u;u lq[k lqr Ñ".knÙk
fBC % $) ºe . ÌSX (0 nkSA vijk >ksVu lqrkS jktk prqHkqZtks ¼nqbZ fookg½A
%).
T 9x : E O0 F Jhiqj ns'ks dksf<+yk % jktk lqr xaxkèkj iz0 xn:d% czãiqjk
◌ॅ 9 % ÒW0 F = 0 , lW nsoh nkSA T;ks0 xn: lqr x.ks'kk crnw lqr HkokuhnÙk lqrks
C ¥ AG C $ (◌ॅ Á , Bkdqj nÙk j[kokjh gfjve lW dSyw lqr vkuan nkS dqleky lW
8 E G( (◌ॅ E % AGC O0 £e Hkatu nkSA BkdqjnÙk iz0 NksVh lqrk fnxEcj] rhFkZef.k efg"kh
2, 6?
X 3
@ 0 6 (T cqèkoky [kM+xukFk nkS lgJke nfjgjk feJ lkspk nkSA ¼vy;
T * % ($ ! I 0 ek.Mj txriqj ds ckn ns[ksa½A
9© E).
- # 9 :8 vFk lry[kk lrkSfy xzkekjEHk%
- ◌ॅ ±)? R ) Pì R ÝÞC lry[kk lW ohth pØikf.k , lqr i`Fohèkj% , lqr iq#"kksÙke ,
R fB R R T T lqr Ñ".k , lqr gfjdj , lqr Jhdj Jhdj lqr :fpdj%
F F . ' ) P ¬ ' ( , :fpdj lqrkS euh'oj i`frdjkS euh'oj lqr lhèkwd% lhèkw lqr
( , - 3
◌ॅ % - jRukdj% cqèkoky lW eèkqdj nkSA jRukdj lqrk gfjdj] xq.kkdj]
% !, ?, æ, !, E^, = E § Hkk"dj] fnokdj] panzkdj] 'kadjk% r=kn;ks ikyh lW nqxkZfnR;
3
◌ॅ ³
X E
$)U d4 (◌ॅ ³ % nkS vijs=; csymap lW èkjkfnR; nkSA fnokdj lqrk ikxw
) , K' ) Pì ) o (◌ॅ T xkSjh'oj èkke i`Fohèkjk ifupksHk lW Jhdj nkSA xkSjh'oj lqrk
% K' | : = E (◌ॅ % ! ekus tkxs dk'khdk xaxksyh lW gfjdj nkSA ekus lqrkS eqa'kh
% | . È = W (◌ॅ , %
xksfoUnks oHkfu;ke lW xksuw nkSA eqjkjh lqrk fo".kqifr Hkokuh
` B3) = * (◌ॅ
dkxo gfj f'kjhdk lksnjiqj lW vUnw nkSA Hkokuh lqrk oklqnso
$ , % 9 L H (◌ॅ
eksgu euksgjk djegk lW thoukFk nkSA eksgu lqrkS ukjks
6 % L . ] 9_ ) (◌ॅ )
nsodhdkS ikyh lW xksih nkSA ukjkS lqrk cUèkq ij'kqjke _f"kds'k]
% ¬
0È3 )h Ã@I=, &=, =
E
egs'k] x.ks'kk% oHkfu;ke lW >kma nkSA cUèkq lqr T;ks0 dyj%
◌ॅ u4 % 0È3 ÒW0 (´
lekSfy ikyh lW nsou lqr Hkhe nkSA x<+ ek.Mj lW :fpdj
◌ॅ 9 % ! (◌ॅ F
% ÒW0 = E G £ E Fk
nkSA T;ks0 dyj lqr 'kadj dqyefu yksdkNksadk dk% :pkSfy
"!% ◌ॅ ÝÞC 0
,dgjk lW eV~V ikS= yky lqr iq#"kksÙke nkS cM+xke nfjgjk lW
% ◌ॅ % 3 % = E 3
00
?kuh nkSA ;nq iq=k%A 'kadj lqr ccqtu% dkdk lksnjiqj lW
* (◌ॅ 3
Ê W ) o (◌ॅ dey lqr nqYyg nkS czãksfy ifupksHk lW fd'kuh nkSA nnuk
iq= vijk T;ks0 'kadj lqrk ckcwukFk] gseukFk] dhfrZukFk% us;ke

= % $) ÒW0 = E 00 , 6, dqtkSyh lW pks0 ykyk lqr j?kquUnu nkS lksnjiqj lW esèkkdj
& 6, X 6 | GÍ (◌ॅ o0 nkSA g"kZorh iq= lqrk'p jgVef.k f'kok gfjve lW epy iRuhA
3 * (◌ॅ l % @X gseukFk lqrk eyafx;k dqtkSyh lW cN: lqrk :nznso nkSA
V e? = $ (◌ॅ )-% & 6 gseorh iq= lqrk'p 'kadjorh lfjlo lW cksèku lqr Qrqy
E GÍ (◌ॅ 0/F F^9 % & iRuhA dhfrZukFk lqrk fp=èkj] J`f"Vèkj] y{ehèkj FkkEcèkjk gkVh
V = E (( (◌ॅ ZÌ )-% lksnjiqj jkes'oj lqr ojtw nkS flejokM+ [kkSvky lW ?kVd
X 6 , TP, 62 e n;kjke nkSA
* l' , ( 78 (◌ॅ $/!
%
| ` 3
) 9 ) (◌ॅ ekus lqr eqjkjh lqr j?kqifr lqr t;nso% ikyh lW ekèko nkS
9 fB9 R (◌ॅ E t;nso lqr Ñ".knso% ,dgjk lW y{ehèkj lqr xaxkèkj nkS
(( (◌ॅ 0^ % fB9 @ lfjlo lW cyHknz nkSA Ñ".knso lqr ykykd% efg"kh cqèkoky lW
◌ॅ 9 # % » * dkenso lqr egkbZ nkSA [kksfj lksnjiqj ;nqukFk nkSA ykyk lqrkS
3 6 % . 0fB, fBW
, 0
3 (◌ॅ ckyÑ".k] t;Ñ".kks Mwejk cqèkoky lW èkk: lqr uUnu nkS
F (◌ॅ k0 % nfgHkr lW pkS0 xfrjke nkSA ckyÑ".k lqrkS jr~uikf.k dkSLdh
3
0fB . -)? _® CW @ 0 (◌ॅ nÙkks efg"kh cqèkoky lW xaxkèkj lqr 'kwyikf.k nkSA lfjlo lW
,
=)? % (( (◌ॅ 0fB 3 % ( ckyÑ".k nq nkSA lkfo=h iq= lqrk'p xksnkojh vkn~;k jkm<+ lW
V 8J 4 ◌ॅ fB )- R
Ñ".kk jke iRuh , lqrk vkuUn] rksrkjke] euhjkek lqrk'p
8 , ¥ , V ) X K ( ¥
ikoZrh xkSjh lurksyk dk vkn~;k yksguk ldjk<+h lW eksgu
8J ( ◌ॅ L )-% $) Í !
iRuhA vijk jtkSjk ek.Mj lW nsou lqr t;nÙk iRuhA lqrk'p
◌ॅ 9 C )-% V Q E¬ )
ne;Urh eaxjkSuh ikyh lW HkonÙk lqr uUn iRuhA vijk
◌ॅ C )-% $) ( ¥ E
lurksyk eyafx;k dqtkSyh lW uuw iRuhA jRuikf.k lqrk txfr
GÍ ◌ॅ , )-% -)? ) (◌ॅ
iokSyh lW gfj lqr [kM+xukjk;.k nkS gkVh ikyh lW vukFk cUèkq
? e ) (◌ॅ $ 6 0È3 3 %
$) -)? Ó 6 (G E (◌ॅ
nq nkSA vijk jRuikf.k lqr VsdukFk ldqjh xaxksyh lW iqjUnj
) 4 3
(◌ॅ )h % %
lqr ijku nkS ujmu lW ij'kqjke nq nkSA uhjkorh iq=A VsdukFk
Ó 6 ( r (◌ॅ *0 0 ¼
lqrk efugkl fnèkks; lW B0 cpu lqr ?kks?ku nkSA us;ke
% | GÍ ◌ॅ 3 3 % 4 V dqtkSyh lW nqf[k;k nq nkSA nkm iq= lqrk'p ,dorh x<+
"! d4E (◌ॅ T © 3
)-% $) csymap lW feJ [ks<+h lqr nqykj iRuhA vijk VsdukFk lqrkS Jh
Ó 6 . T ?, 4 } ! (◌ॅ *0 ukjk;.k] mfnr ukjk;.kks [k.Moyk lW B0 epy nkS Nkew
/ , ( ◌ॅ 4 6 3 % 8 ldjk<+h lW mekukFk nq nkSA vkuUnh iq= lqrk'pA
V%
_®C . ~g^) L * (◌ॅ dkSLdhnÙk lqrkS bUnzifr eksgu ykykS lqUnj lksnjiqj lW èkk:
F E / 0& ◌ॅ ) 3 % lqr Hkatu nkS iqukN cgsjk<+h lW ijku nq nkSA nsoorh iq=
9 V & e * (◌ॅ l' lqrk'p gseorh gkVh lksnjiqj lW jkes'oj lqr vHkh iRuh ,
$ )- R "q, b, 1! +, lqrk dUgS;k] izseyky] >wed ykyk%] ';keyky vijk dkSLdh
M $) _® C G ( , L ) nÙk lqrk uUndqekj ¼ân;yky] eksgu½ ,dek [k.Moyk lW
R ! (◌ॅ $ Q u (◌ॅ © , vuUr jke nkS ef>;ke djegk lW [ksnw nq nkSA dkjkS iq=
3 % ¬ V F) IE 8J F) lqrk'p :iyrk fnyorhdsa vkn~;k :iyrk glkSyh lksnjiqj lW
û * (◌ॅ $ 6 0È3 )-% R vukFk cUèkq lqr fp=èkj iRuhA , lqrk fgjQwy] euQwy]
% , , * Z, , Z, )=? V M
lksuQwy] ân;Qwy ij'kef.k lqrk'p ';ke flejckM+ [kkSvky
78 (◌ॅ 6 ) )-% $)
lW fnukukFk lqr uUnhifr iRuhA vijk fnyorh jkm<+ lW
4 ◌ॅ 3= ( 3 C
X )-%
[kq'khgky ikS= eulk lqr nqxkZnÙk iRuhA
~g^) d4E (◌ॅ - $) ~g^) bUnzifr lqrk dkdks csymap lW nqf[k;k nkS vijk bUnzifr lqrkS
. 6, Q ; d4E (◌ॅ C
3 ) yfyrukFk] dUrukFkkS x<+ csymap lW nqojhnÙk gjifr nkS
6 . 9 6, § ; (´ ) (◌ॅ yfyrukFk lqrkS nsohukFk] ;ksxukFkkS lekSfy ikyh lW gksfjy lqr

s 00 3 % V 3
)2 0 ccquh nkSA iq= lqrk'p onfu ifj;kEc cqèkoky lW dk'khukFk
◌ॅ = 6 )-% lqr gfjgj iRuhA
Q 6 Z, ) (◌ॅ !C ´ dUrukFk lqrk Qwynkgk ikyh lW p.MhnÙk lqr ekSthyky nkSA
% L ◌ॅ 3= B3C % eksguyky lqrk vy; lW [kq'ku lqr fo".kqnÙk nkSA ukU;iqj
3
ú ø (◌ॅ ¸ % | V = foLQh lW Hkksyk nq nkSA usuk iq= lqrk'p f'koorh HkkSj
í ! (◌ॅ 00 3 b )- R J 6% [k.Moyk lW ccquh lqr izseh iRuh , lqr fo|kukFkA
: $) L . 6, - ; jgVehuk % vijk eksgu yky lqrkS jktukFk] [kM+xukFkkS
) (◌ॅ (0 ,C (◌ॅ T EC 3 % txfr iokSyh lW lcwjnÙk nkS djegk lW feJ xaxknÙk nq nkSA
3
% G . g^ 6, b nqygh iq=A uUndqekj lqrkS pUnzukFk] izseukjk;.kkS yxek
,
◌ॅ =)? _®C % * (◌ॅ tky; lW 'kwyikf.k lqr dkSLdhnÙk nkSA lqUnj lksnjiqj lW
EC 3 % g^ 6 . L 6 O0 xaxknÙk nq nkSA pUnzukFk lqrkS eksnukFk iz0 lkjukFk ccqvuks
3
00$H ( Ea R (◌ॅ 6 % ) (◌ॅ laxzke ,dgjk lW HkoukFk nkSA txfr iokSyh lW Vsuk nq nkSA
Ó 3 % b % ( 6 izseorh iq=k%A lkfjukFk lqrk yky jfrdkUrks efg"kh cqèkoky lW
3
QW @ 0 (◌ॅ k X % tk;k lqr pkSèkjh dhfrZ nkSA vks>ksfy csymap lW lcwjnÙk nq
º d4E (◌ॅ (0 ,C 3 % V
nkSA nS;kth iq= lqrk'p ckck nk; lnuorh vfr:i euhdsa
00 ( $ F) IE 8J d4E (◌ॅ
vkn~;k dkdks csymap lW JhukFk lqr Ñ".kdkar iRuh , lqrk
T 6 fB E )- R =L $)
jk'keksgu% vijk lnuorh efg;k lksnjiqj lW ve`ryky lqr
( * (◌ॅ $ P $) ,/ )-%
viwN iRuhA ccqvu lqrkS eksfgryky ?kjkuUnks cqèkoky lW pkS0
3
00$ . L 3
W 0 (◌ॅ k0 ÚX
q
dhfrZL;So nkS ifuljk lW nqykj nq nkSA
3
) ( (◌ॅ 3 %
6 00 , O0 ! + % ) (◌ॅ )+ ân;ukFk lqr ckcw iz0 dyj% gfjiqj ikyh lW i{kèkj lqr
3
?C Ð ) (◌ॅ 0< 3 % )l' ukjk;.knÙk nkS èksuq iokSyh lW cqf)dj nq nkSA ijes'ojh iq=
V | $) 6 j 6 lqrk'p usuefr vijk ân;ukFk lqr }kfjdkukFk% ijl.Mk lW
)(! (◌ॅ fB * (◌ॅ L 3 Ñ".kkuUn lqr Hkou nkS lksnjiqj lW eksnh nq nkSA ekyrh iq=
% V «? 6 . lqrk'p dY;k.korh vijk ân;ukFk lqrkS fo|kukFk] flf)ukFkkS
J 6,(< ; (G d4E (◌ॅ $ 7 ldqjh csymap lW veu nkS gj[kkSyh ek.Mj lW nq nkS iq=
! (◌ॅ 3 V $ (◌ॅ lqrk'p nk;euh vgiqj djegk lW dykukFk iRuh lqr jktef.k
6 )- ? ) (◌ॅ G 3
6 ikyh lW uUn dqekj lqr eFkqjk iRuhA dyj }kfjdkukFk uhgA
)-% j 6 % J 6 0^ 6 O0
fo|kukFk lqrk cnzhukFk% iz0 dkjs
U
EK 3
0 (◌ॅ | 00 , % e# (◌ॅ xaxkSjk cqèkoky lW usuk lqr ckcwyky nkSA dVkbZ lW dqykuUn nq
G 3 % ) E % $) J 6 . nkSA iaporh iq=A vijk fo|kukFk lqrkS ve`rukFk izFke ykyks
P 6 O6 (◌ॅ 6 ( ◌ॅ djegk lW dykukFk nkS ldjk<+h lW xaxknÙk nq nkSA onfu iq=
EC 3 % V 4 (◌ॅ lqrk'p lq[kM+h doS ujmu lW t;nÙk lqr ysoM+w iRuhA
C ¡ड़p, )-%
3
00$ L (( * (◌ॅ ) ccqvu lqr eksfgryky lqrk lfjlo lksnjiqj lW xksiky lqr
3 6 ( 78 (◌ॅ 00$
0< 3 3 % cqf)ukFk nkS flejokM+ [kkSvky lW ccqvu nq nkSA
`=. ( Z, ± O0 ()² ) P )) eq'krkSfy lry[kk QwyokM+h pØèkj iz0 ¼fiNs i`"B ij½
H . Y= I=Æ * (◌ॅ T 6 Hkokuh lqr euksgj lqrkS Hkos'k ds'koks lksnjiqj lW JhukFk lqr
fB) ! (◌ॅ , % $) H Ñ".kifr nkS ek.Mj lW xksfoUn nw nkSA vijk euksgj lqrkS dqeqn

. G` O5; ) (◌ॅ L % (◌ॅ izkUukFkkS iokSyh lW eksgu nkSA djegk lW jkenso nw nkSA Hkos'k
9 , % Y= . g^ ) (◌ॅ L lqrkS jkepUnz% iokSyh lW eksgu nkSA jkepUnz lqr uhykEcj%
% g^ 3
2 0 (◌ॅ L cqèkoky lW jke eksgu nkS lksnjiqj lW cdkbZ nw nkSA uhykEcj
* (◌ॅ 0# , % 2 ½
8 ) lqr vk¡[khd% ikyh lW ;ksxh lqr fpydk nkS nfjgjk lW gjfer
◌ॅ § (◌ॅ % nkSA iq= lqrk'p eqUukA vkS[kh lqrkS ckpkd% ikyh lW eucksèk
V `5% . 0 ◌ॅ nkS ldjk<+h lW jketho nq nkSA iks"k.kk iq= lrk'p jkeorh
! ◌ॅ 3 % @? ( V xwtkdsa vkn~;k Qwynkgk ikyh lW thos'oj iRuhA , lqrk
,IE 8J Z, ) (◌ॅ Y' )-% R ekbykykn;%A xwtk uhgA okpk lqr eksrhdkUr% us;ke dqtkSyh
~% , % L Q |
lW pkS0 j?kquUnu lqr uhfèk nkS lfjlo lW HkxhjFk lqr epy nq
GÍ (◌ॅ k0 3 (( (◌ॅ
nkS [ksnk iq= lqrk'pA eksrhdkUr lqrks pØèkj iz0 eq'k% gkVh
3 © V% L Q ¥
lksnjiqj lW ojtw lqr jktukFk nkSA jktu nfjgjk lW okpk nq
± O0 `= e * (◌ॅ , 6
nkSA lqrk'p nzksinh foUè;okfluh dkSA vkn~;k lfjlo lW
% (◌ॅ 3 % V ^W)
fnukukFk lqr vfu:) iRuhA vijk iokSyh lW uUnyky iRuh
g( _% 8J (( (◌ॅ 6 $ F<
uhgA
)-% $) ) (◌ॅ )- %
$) ) ◌ॅ fB ¥ vijk okpk lqr xksiky% jkvks<+ lW Ñ".kk jke lqr rksrk nkS
( d4E (◌ॅ d, 3 % ) lry[kk csymap lW cspw nq nkSA xksiky lqrk ukSorhyky]
1 , , ! , ! ! , F) vpferyky] ekuhdyky] duhdyky] :iykyk dkdks csymap
d4E (◌ॅ 6 % e (◌ॅ lW dykukFk nkSA dVek oHkfu;ke lW ckcwukFk nq nkS vtkuorh
$ V ( T ) (◌ॅ N§ iq= lqrk'p lhrkJh ikyh lW HkS;ks lqr }kfjdkukFk iRuhA
j 6 )-% $) ) L vijk xksiky lqr eksguyky HkM+ke tftoky lW euèku nkS
◌ॅ » ! (◌ॅ T 3 gj[kksyh ek.Mj lW feJ gfj nq nkSA ukSofryky lqrk fuR;kuUn
% 1 ³ "!% ◌ॅ vksM+k ,dgjk lW yfyr lqr :iukFk nkS tjgfV;k ikyh lW
F) 6 e ) (◌ॅ T = 6 3 % $)
feJ dk'khukFk nq nkSA vijk ukSofryky lqrk txfr iokSyh lW
1 ) ◌ॅ M 6
';keyky lqr y{ehukFk nkS jktuiqjk nfjgjk lW eqdqUn nq nkS
(◌ॅ `G 3
$ Ð
vpferyky lqrk Hkkuqiqj ifupksHk lW HkksykukFk nkS [k.Moyk lW
) o (◌ॅ ¸ 6 ! (◌ॅ *0 ¯U 3
B0 I;kjs nq nkS vijk vpfer lqr lqxu jktuiqjk nfjgjk lW
$) $ (◌ॅ U
jsorh lqr jktk nkSA iq= lqrk'p fuR;ek;k >kSok ifupksHk lW
% V ³ { ) o (◌ॅ
Hkkbyky lqr Jhyky iRuhA ekuhdyky lqrk rsxfN;k [kkaxqM+
~ T )-% D/ E
◌ॅ C R 6 %
lfjlo lW deyknÙk lqr ,dukFk nkSA [kjfg;k erkvksu
% ◌ॅ E 3 ( %
nfjgjk lW jaxyky nq nkS lkfo=h iq=kA
- 6; 4 - 3 lry[kk èkeZiqj ns'ks ojgdksuk frjklh NbZ ns'ks
Y= (QW@ ) (◌ॅ g^ % (QW@ Hkos'k lqr lUrks"khd% iokSyh lW jkepUnz nkSA lUrks"kh lqr
B3C 00 , 6 * (◌ॅ hE % 00 , 6 fo".kqnÙk lqr ckcwukFk% lksnjiqj lW 'kqHkadj nkSA ckcwukFk lqr
AAF û * (◌ॅ ¸ % BhB:d% glkSyh lksnjiqj lW nkuh lqr Hkksyk nkSA BhB: lqr
AAF 6 º d4E (◌ॅ * Z, jfoukFk% vks>ksfy csymap lW lksuQwy lqr jkenÙk nkS mYyw
C 4Ê, GÍ (◌ॅ 3 ¥ % dqtkSyh lW eulq[k nq nkS rksrk iq=k%A jfoukFk lqrk e;kukFk]
6 6, 6, ¸ 6 ) (◌ॅ I= y{ehukFk] HkksykukFkk idfy;k lW ds'ko nkS ¼olUriqj½ vijk
((Q ) $) 6 6 ~ (◌ॅ jfoukFk lqr n;kukFk% dksb;kj lW Hkh[ke nkS [kkSvky lW ikBd
78 (◌ॅ )A 3
3 % (³ eèkqdj nq nkSA lR;orh iq=kA e;kukFk lqr [ksykuUn% HkkSj
% 6 © í ! (◌ॅ 7
[k.Moyk lW ve`rukFk lqr uhyef.k nkS vUgjk dVkbZ lW >ksVh
? $" !/0 ◌ॅ ºe 3 % 6
nq nkSA n;kukFk lqrkS 'kkys'oj] mes'kks frjklh oklh ohjiqj
. =¡', 4lt ( ( ) o (◌ॅ
ifupksHk lW eèkqlwnu nkSA
(3 , %

E,
u R8#( V ) de ! (◌ॅ *0 xwatu >k ,yvkbZlh Mhvks lqrk'p ikM+k csgV [k.Moyk lW B0
éF) O0 d, % fxjkuUn lqr Lo:ikuUn iz0 cspw nkSA
!- -< =$ txriqj ek.Mj&pqukiqj csyckM+h
9 R . $,X ) ú 8 (◌ॅ ujnso ohth , lqrkS vtwZu xksikyks ukU;iqj vky; lW 'kwyikf.k
,
=)? % $) 9 F) ◌ॅ 9 nkSA vijk ujnso lqr :iu% tky; lW nsojkt nkS xksiky lqrkS
) . ( Es
! (◌ॅ gfjgj ujflagks Hkjex<+ [k.Moyk lW ijes'oj nkSA feJ gfjgj
)l' % T . == , lqrkS f'k'k gfjdj ferw xq.ksdk vy; lW xq.ks nkSA feJ ferw
◌ॅ % T , lqrk jfrdj jkedj Kkudjk cqèkoky lW 'kqHkadj lqr dkUg nkS
3
v 0 (◌ॅ hE " 9 (◌ॅ ns;ke lW iqugfj ujflag nkSA vijk ferw lqrk ujifr olkvksu
( E % $) , ) ( tU sU 'kksjs gksjs yosdk Vdcky lW tksj lqr dkUg nkS lqrkA yos lqrk
Y e0 (◌ॅ " % Y n'kjFk HkxhjFk jk?kok euoky ifuljk lW f'kokbZ nkSA feJ
' $ ◌ॅ =# % T
HkxhjFk lqrk lqjFk lksenso Hkonsok ifu'kjk lW f'konso nkSA
6 6 *9 9 ) = (◌ॅ =9
lqHknzk iq=k% feJ Hkonso lqrkS vuUr txUukFkkS czãiqjk lW
% ^ T 9 . $ Q
5;
vjfoan nkSA xq.korh iq= lqrk'p v>wM+k ikyh lW txnh'k
(◌ॅ $ E % ? ,
V $u
iRuhA feJ txUukFk lqrkS euksgj :fpdjkS cNkmr djegk lW
◌ॅ = )-% T 56 . H F¬
jkedj lqr f'ko nkS us;ke vy; lW pkS0 gyèkj nkSA ccquh iq=
54 !% ◌ॅ = | $ (◌ॅ
lqrk'p nqygfr ikj[k.M cgsjk<+h lW ijekuUn iRuhA , lqrk
k0 % 00 3 3
V )!
0& ◌ॅ ) )-% R $
jekuUn vfHkjke xfrjkekA feJ euksgj lqrkS jkeÑ".k
% T H . fB '] )ù
fo'oEHkjks iùiqj ifupksHk lW fHk[kw lqr ckcw nkSA x<+ ek.Mj lW
) o (◌ॅ 00 , % ! (◌ॅ
-
ekèko nkS ;'kksnk iq= lqrk'p cgqM+k ifùuhdsa vkn~;k ijl.Mk
t V 0 3 ùp IE 8J )(! (◌ॅ lW txUukFk lqr Jhifr iRuh vijk csylke cqèkoky lW euksgj
56 T) 3
)- $) d( 0 (◌ॅ H lqr y{ehukFk iRuhA , lqrk yksdukFk izkUukFk efgukFkk%
6 )-% R 6 O56 6 foØek lqrsp y{ehuh vuqiekdsa feJ fo'oEHkj lqrkS j?kqukFk
± D $Ð)IE T ' . 3 ij'kq jkekS efg"kh cqèkoky lW pkS0 cUnh nkS lqr ukjk;.k nÙk nkS
3
)h ´ @ 0 (◌ॅ k0 0 ? ijl.Mk lW txUukFk nkSA nqyZHkk iq= lqrk'p vkuUnh uquqvk
C )(! (◌ॅ 56 % 3 X V dkSf'kY;k nkSA vkn~;k dkdks csymap lW t;Ñ".k ikyh uhgA
8 ÐÐ8 _=« % 8J d4E (◌ॅ fB vijk csylke cqèkoky eugj lqr jktkjke iRuhA , lqr
) 3
% $) d( 0 dkyd% lqrk'p 'khryk ekspuk ykspukdsaA vkn~;k flejckM+
)-% R V = L IE % [kkSvky lW Hkonso lqr oklqnso iRuh vijk ekspuk egjSy
8J (0 78 (◌ॅ 9 9 )- $) iokSyh lW uuw lqr èkesZ'oj iRuhA , lqr x.kifr vijk ykspuk
L m ) (◌ॅ , l X' )-% R nfjgjk lW f'konÙk iRuhA vijk dkSf'kY;k xqynh [k.Moyk lW
?) $) (◌ॅ =C )-% $) B0 Hkos'k iRuhA feJ ij'kqjke lqrkS cpuw uUnyky nkS fu[kwfr
_=« ! (◌ॅ *0 Y= )-% T )h lW jk; xksiky lqr jk; xaxk nkS tftoky lW eksguh nkSA
. 0 , , (◌ॅ ) lkfo=h iq= lqrk'p lksgkmuh deyk dudk vkn~;k jfrikM+
(◌ॅ L % ( V csymap lW ikBd txUukFk lqr vHk;Ñ".k iRuhA , lqrk
*4 8J ) d4E (◌ॅ *! pkuu nyifr ;nqifr Qdhjk%A
56 $fB )-% R )
!+.

T 0 , 4 6 & 6 6 )(! feJ cpuw lqrk mekukFk gseukFk jekukFk jktek;k ijl.Mk
0& % T =9 N 0 % cgsjk<+h nkSA feJ f'konso lqr HkSjoh nkS cM+xke nfjgjk lW cUèkq
◌ॅ 0È3 % 0 % 4 6 uड़( !+ nkSA cfguk iq=k%A mekukFk lqr >M+wykd% Qung lW pkS0 csgjk
% ◌ॅ k0 d T & 6 6 nkS feJ gseukFk lqrk jkèkkukFk jfrukFk Bdqjhdk% j[kokjh
6 AG $ (◌ॅ 0Ä % gfjve lW cVksju nkSA lalkjorh iq=A jkèkkukFk lqrkS
( E( % 6 . 6 okthryky f=yksdukFk equhykyk ijgV cgsjk<+h lW ;nquUnu
` )e 0& ◌ॅ 3 e * nkS gkVh lksenjiqj lW dUgS;k nkSA okeorh iq= lqrsp eq'korh

◌ॅ "q % D `= vklekuorhdsaA vkn~;k jS;ke lksnjiqj lW jk'kdkjh lqr xksiky
8( IE % 8J m * (◌ॅ = iRuhA vijk djegk lW dSyw lqr eueksgu iRuhA feJ
) )-% $) (◌ॅ Á , L okthryky lqrk lfjlo lksnjiqj lW eksrhukFk lqr iapk nkS
)-% T (( * (◌ॅ L 6 irkSuk [kkSvky lW xq.kifr nkSA dudorh lqrk'p nk;orh
) E ). 78 (◌ॅ ?) % nzksinhdsa vkn~;k of<+;ke iokSyh lW ine nkSA
V ^W)IE 8J ) (◌ॅ
%
> ? , jtkSjk ek.Mj 'ks"kka'k
# u , @ 0

3 ◌ॅ k0 © ckspkbZ lqr >wedyky% efg"kh cqèkoky lW pkS0 [ksnu lqr pkS0
k0 $ 6 % $) AG C O0 £e vukFkh nkSA dksf<+yk vijk Bkdqj nÙk iz0 NksVh lqr Hknzef.k
^? {8 $ (◌ॅ B3C T | % >kSvk vy; lW fo".kqnÙk lqr feJ usuk nkSA us;ke dqtkSyh lW
| GÍ (◌ॅ 3
% 2 ( nqykj nkSA fnxEcj lqr lnkuUn cf<+;ke iokSyh lW rksrk lqr
ढ़p ) (◌ॅ ¥ 3
T @ 0 (◌ॅ Jhyky nkS efg"kh cqèkoky lW pkS0 luQwy nkSA Hknzef.k lqrk
k0 ( Z, % ^? (( * ◌ॅ lfjlo lksnjiqj lW gyèkj nkSA vijk fnxEcj lqrk osnef.k
3
% $) 2 Y? §? ? ;ksxef.k j?kqef.k lfjlo lksnjiqj lW xksiky lqr cqf)ukFk nkS
(( * (◌ॅ ) 3 6
0< (0 flejckM+ [kkSvky lW ccqvu nkSA
3
78 (◌ॅ 00$ %
3
Ê Z (( (◌ॅ % ! nqYyg lqr Qdhj% lfjlo lW yfyr nkSA gjM+h ldjk<+h lW
◌ॅ 0 fB) 3
$) Ê 3
. 00m ~ ; e0 Ñ".kifr nkS vijk nqYyg lqrkS ccqjS;k HkkbukFkkS nnjh
) o (◌ॅ T cX 3
) ifupksHk lW feJ dkyk lqr èkS;hZ nkS eèkqdjiV~Vh nfjgjk lW
% ◌ॅ G# % E V ( 4 dqykbZ nkSA eatu iq= lqrk'p foyklorh jkm<+ lW gseukjk;.k
3
◌ॅ & ? )-% $) Ê E d4E (◌ॅ iRuhA vijk nqYyg lqr jadyky csymap lW yfyr nkSA
3
% 00m B3C "q u jkeuxj ccqjS;k lqrk fo".kqnÙk dyj dUgS;k >k eyafx;k
E GÍ (◌ॅ i0 (= , % ~ 6 dqtkSyh lW cS0 lnkf'ko lqr uuw nkSA HkkbukFk lqrk gkVh
e * (◌ॅ E $ (◌ॅ lksnjiqj lW eujatu lqr pku nkS vy; lW ukFk nkSA vijk
6 % $) ~ 6 *| , , HkkbukFk lqrk lksusyky uwuwyky tudykyk >kSok ifupksHk lW
{ ) o (◌ॅ ¥ % $) ~ 6
rksrk nkSA vijk HkkbukFk lqr xksihukFk iz0 caxV% [k.Moyk lW
) 6 O0 0 Ee ! (◌ॅ 00 , % G
ccwuh nkSA jktdqekj lqr fHk[kkjh lqrk ;ksxukFk% lqn; csymap
§ 6 d4E (◌ॅ 4
lW meu lqr 'kadjnÙk nkSA vijk fHk[kkjh lqr vuwiyky%
tjgfV;k ikyh lW dUgS;kA mxzukFk lqr clar yky dkdks
= EC % $) $ ,) e )
csymap lW x.ks'k lqr ve`ryky nkSA
◌ॅ "q% 4a 6 0( E d4E (◌ॅ
= $ P %
4 @ A , 6 5- B8 [kokliqj ihNs ns[ksa èkuh lqr Mkseu%
% / ◌ॅ T E ( d4E ! (◌ॅ tjgfV;k ikyh lW feJ fgaxq lqr gfjnkl csymap ek.Mj lW
T ? % ã 00 , % * feJ y{e.k nkSA Mkseu lqrk xkuk ccuw nkSA lksnjiqj jS;ke lW
m (◌ॅ % EC , ? » uUnu nkSA xkuk lqrk xaxknÙk pwM+kef.k [kksjh lksnjiqj efgukFk
* 6 $) X 6 4 nkS vijk xkuk lqr èkeZukFk doS ujmu lW ----------------------------------A
◌ॅ ..................................% EC . E !CW xaxknÙk lqrkS eujatu p.MhnÙkks l-fn- 'kwyikf.k nkS vijk
,
. . =)? $) EC , , (L ) xaxknÙk lqr uwuwd% leksfy ikyh lW feJ ân;jke nkS eujatu
◌ॅ T E Ó 6 O0 ! + lqr VsdukFk iz0 dyj% yxek tky; lW 'kwyikf.k lqr
,
◌ॅ =)? _®C % $) dkSLdhnÙk nkSA vijk eujatu lqrkS ,dyky jktukFkkS ijlkSuh

E . R ; )û (_ (◌ॅ T ldkSuk lW feJ eu'kk nkSA dyj iz0 VsdukFk lqr eFkqjkukFk%
= % O0 Ó 6 3 6 E
6 xaxksjk cqèkoky lW ykyk nkS dVkbZ lW HkokuhnÙk nkSA
◌ॅ e# (◌ॅ C %
$ ?C
; /: ? @C
X ) (◌ॅ c[kjh g"kZnÙk >k % pwM+kef.k lqr g"kZnÙk% ipgh tftoky lW
C B3C O0 ºEe, % @C
X jÙkh ikS= eucksèk lqr fo".kqnÙk iz0 >ksaVw nkSA g"kZnÙk lqr
)=? N % % ◌ॅ h $) ij'kef.k HkS;k nkSA lqM+gh lW 'kqDy txu nkS vijk g"kZnÙk
@C
X . $ $0 4 (◌ॅ ( 6 % lqrkS vpfer yky vtcykyks mpfr lW lukFk nkSA ij'kef.k
)=? $ (◌ॅ @? lqr ftuhyky% vuyiqj djegk lW iks"k.k lqr dhfrZ nkS
X )!W (◌ॅ - % N , , i.Mksyh lW [kM+xh nkSA HkS;k lqr uwuwyky djegk lW dUgkbZ
◌ॅ "# % nkSA
D 9 :8 vFk lksnjiqj ekuh xzkekjEHk%
॰॰4॰ ' 6 ) 6 0( (◌ॅ fB vijk eñeñmñ fo'oukFk lqr xksihukFk% cfy;kl lW Ñ".k nkS
◌ॅ tU % ॰॰4॰ 0Ó= ॰॰4॰ )h) vy; lW 'kksjs nkSA eñeñmñ cVs'k lqr eñeñmñ i'kqifr nkSA
% $ (◌ॅ ॰॰4॰ l' % T - O0 vy; lW eñeñmñ jkes'oj nkSA feJ jRukdj iz0 gkma lqrk
4E , Eढ़p h¾ $ , F F Jï deyw xksaf<+ 'kqHks vUnw oh: èkh: dk% r=kn~;kL=; ,dek
"! ◌ॅ ,d ?) e E (◌ॅ cfy;kl lW nwcs lqr x.kifr nkS Vadoky lW ekèko nkSA
% $)ï = e E (◌ॅ I= C vijkL=; ;'kkuUn Vadoky lW ds'ko lqr gjnÙk nkSA lqjxu
% (◌ॅ % T E 3 fB lW ekèko nkSA feJ xksaf<+ lqrk j?kq Ñ".k eqjkfj;% Mhg nfjgjk
` (◌ॅ , (◌ॅ Q
lW jruw nkS djegk lW jfrdkUr nkSA vijk xksaf<+ lqrkS Fks?k%
% $) Eढ़p . ) 78 (◌ॅ
irvksuk [kkSvky lW gjifr lqr lksus nkS cgsjk<+h lW foj[kw nkSA
) *| 0& ◌ॅ , % T fB
feJ Ñ".k lqrk jekifr Jhifr jr~uifr fo|kifr;% cqèkoky lW
) T) -) 3
J) 0 (◌ॅ %
gfj lqr èkh: nkS jsdkSjk ldjk<+h lW yM+km nkSA jr~uifr lqr
F U_ ( ◌ॅ 4 % -)
;Kifr iz0 eqVqd% nfjgjk lW lqèkkdj lqr xkSjh nkSA ikyh lW
v) O0 è3 (◌ॅ K %
eñeñmñ okpLifr nkSA lqHknzk iq= lqrk'p tkudh vUuiw.kkZdsaA
◌ॅ ॰॰4॰ % ^ V
,?
vijk ;X;ifr iz0 HkqV~Vw lqrk iqjUnj y{e.k oklqnso y{ehnsok
$5) IE X % $) \) O0 S, ?
9 9 ( ! (◌ॅ 9 6 T 6
dule ek.Mj lW nsoukFk lqr JhukFk nkSA xksèkqfy vy; lW
3
% $ (◌ॅ % $F? % T
gfj nkSA v:.kèkfr iq=A feJ y{e.k lqrkS efrjke xfrjkekS
? . ´ ( ◌ॅ =6
ldjk<+h lW n'kjFk lqr xaxkjke nkS dqtkSyh lW y[kkbZ nkSA
E GÍ ◌ॅ # % T feJ efrjke lqrk txUukFk egknso j?kqukFkk ikyh lW egknso
56 9 3 6 ) (◌ॅ 9 % lqr èkuh nkSA ofy;kl lW oS|ukFk nkSA izk.korh iq= lqrk'p
◌ॅ J 6 % O? V yfyrk eUnksnjhdsaA feJ txUukFk lqr nqyZHk% mYyw dqtkSyh lW
WIE % T 56 3
X 4Ê, GÍ (◌ॅ BDdqj jkeHknz lqr BDdqj nsodhuUnu nkSA i.Mksyh lW B0
Aö3 ^ Aö3 9 % )!W (◌ॅ *0 eksgu nkSA lqjlfj iq= lqrk'p fo'ks'ojh dVmuk ek.Mj lW
L % ( V x' e4 ! (◌ॅ gjifr lqr gjsjke iRuhA feJ nqyZHk lqrks lqcksèk eèkqjkifr
) U )-% T 3
X ¥ ldqjh cfy;kl lW gjifr lqr ân;jke iRuhA feJ lqcksèk
3
) (G 0( (◌ॅ ) )-% lqrk HkokuhnÙk bZ'ojnÙk Ñ".knÙkk% cfy;kl lW eksrh nkSA
T C #'C fBC 0( (◌ॅ xaxkorh lqrk'p jr~ukorh [kM~xorhdsaA feJ eèkqjkifr lqr
L % E V - IE % T dk'khnÙk% tky; lW esèkkdj nkSA feJ egknso lqrk usgky

) =C (◌ॅ l % T esèkkdj gksfjyk mYyw dqtkSyh lW B0 jkeHknz lqr B0
9 | l s 4Ê, GÍ (◌ॅ *0 nsodhuanu nkSA feJ esèkkdj lqrk csgV djegk lW ujifr lqr
^ A0 9 E % T l de gfjf'ko nkSA :pkSfy ,dgjk lW ekuhd nkSA
!% ◌ॅ ) = % Fk R (◌ॅ
%

D E 6 &: @ A ,- T fB ekuh lksnjiqj [kks[kk jkèkkukFk feJ % fiNs ns[ksa& feJ
J) L O0 L 6 ) (◌ॅ % Ñ".k lqr fo|kifr lqr eksnh iz0 eksnukFk% ikyh lW gfj nkSA
78 (◌ॅ % L 6 O0 L Y= [kkSvky lW jke nkSA eksnukFk iz0 eksnh lqr Hkos'k% lqjxu lW
(◌ॅ ? % ) X % T Y= ukjk;.k nkSA ikoZrh iq=A feJ Hkos'k lqr fpydkd% nfjgjk lW
!!+ % ◌ॅ % E % T t;jke nkSA [katuorh iq=A feJ fpdyk lqrkS {k=ifr ijkSuh
. +) )¬ ! (◌ॅ & % T ek.Mj lW gseh nkSA feJ N=ifr lqrkS pØikf.k ckcwjkekS
/) . ±)? 00 ,´ GÍ (◌ॅ K % dqtkSyh lW xkSjh nkSA nkborh iq=kA feJ ckcwjke lqrkS jkèkkukFk
~ % T 00 , . 6 5; txUukFkkS ujoky lW QwypUnz lqr fgj.k nkSA ujmu lW nqYyg
◌ॅ Z, g^ ? % 4 ◌ॅ Ê 3 %
nkSA
4E O0 - F . F Õ 78 (◌ॅ gkma iz0 jr~udj lqr oh: lqrkS fx: x.ks'kkS [kkSvky lW
) 4U % 0& ◌ॅ % T gjifr lqr dmjs nkSA cgsjk<+h lW xnkèkj nkSA feJ fx: lqrk
F `G 56 0ñ, 0 (◌ॅ G) eqdqUn txUukFk ck<wdk cHkfu;ke lW dqyifr lqr olkvksu
( % R ( (◌ॅ F) % & % nkSA ,dek ofy;kl lW :iu nkSA gsek iq=A feJ txUukFk
T 56 . ( E¬ ¼* (◌ॅ *0 9 lqrkS lohuUn xaxkèkjkS ?kkslksr lW B0 egknso lqr B0 èkuifr
A0 % ! (◌ॅ 3 3 % t
) nkSA ek.Mj lW j?kq nq nkSA ;'kksnk iq=kA feJ xaxkèkj lqr
% T E 0 ) o (◌ॅ , cuekyhd% ifupksHk lW xknw lqr jru nkSA [kkSvky lW czãpkjh
% 78 (◌ॅ ? 3 % y{e.k nq nkSA ekyrh iq= lqrk'p iquk vijk xaxkèkj lqrkS
V $) E . ? ; ) o
y{e.k jfoukFkkS ifupksHk lW t;jke lqr gfjjke nkSA vkn~;k
◌ॅ % 8J d4E (◌ॅ
iquk csymap lW txnh'k lqr izkUukFk iRuh , lqr jke lqrk'p
= O56 )- R V g^
jkek efgUnziqj i.Mqvk lW ik¡ j?kqnso lqr ik¡ vkuUn iRuh ,
3
)!38 (◌ॅ ) ½ 9 ) ½ 8 )- R N
lqrk HkSjo y{ehifr ghjkuUnA ik¡ nsokuUn iz0 NksVhdk% feJ
) % ) ½ 9 O0 £e T 0
cuekyh lqr vkuUnhdk cqèkoky lW fpUrkef.k lqr xksiky nkSA
8 3
0 (◌ॅ Q? ) % $u#
v>kbZ iq= lqrk'p lksgkxks csymap lW txnh'k lqr mekbZ
V * d4E (◌ॅ = 4# )-%
$) 0 . ´ ( ◌ॅ ,
iRuhA vijk cuekyh lqrkS xfrjke efrjkekS ldjk<+h lW jkrw

ढ़p# ) (◌ॅ )A 3 % T 8
lqr cq<+kbZ nkS iokSyh lW ikBd ekèko nq nkSA feJ vkuUnh lqr
E GÍ (◌ॅ 4) % T
fHk[kkjh eyafx;k dqtkSyh lW mekifr nkSA feJ fHk[kkjh lqrk
½
8 fB | Z (◌ॅ - ekuhd vk¡[kh Ñ".kkuUn usgkyk QuUng lW [kM+xh lqr fHkf[k
% nkSA
F ) &: $) T uE , [ktwjh fHk[kkjh feJ % vijk feJ fHk[kkjh lqrk >haxqj Hkwou
!5 ◌ॅ 9 % jatuk dNjk ikyh lW egknso lqr oSn xksfoUn nkSA vksM+k
"!% ◌ॅ 3 % T uE 2 u0 ,dgjk lW iqjUnj nq nkSA feJ >haxqj lqrk fnxEcj >cu
( , GÍ (◌ॅ ) &= % (G gluwdk uS;ke dqtkSyh lW èkuifr lqr egs'k nkSA ldqjh
◌ॅ N 3 % T 2 0 E 3 0
3 ofy;kl lW HkSjo nq nkSA feJ fnxEcj lqr fnucaèkq cqèkoky lW
◌ॅ E G 6 % (G ( jatu ikS= xksdqyukFk lqr eulq[k nkSA ldqjh ofy;kl lW
◌ॅ $ 6 3 % T 0 E 3 . ³ dey lqr vukFk nq nkSA feJ fnucaèkq lqrkS fuR;kuUn lhrkuan
( E O0 e,_ )!W (◌ॅ % T ( iz0 udVwdkS i.Mksyh lW tkudh nkSA feJ lhrkuUn iz0 udVw
O0 e, 3
O0 3 9 ड़p¨ (
lqr nq[kju iz0 nq[ku lqr nsokuUn iqM+sUnkgk oklh rrSy
ë ( ◌ॅ $ %
ldjk<+h lW vfèkdyky nkSA
G H? 9 ,)8 vFk jS;ke ?kksf"k;ke xzkekjaHk%
F4 ; IJ . K - )h iwoZ HkkSvkj vij dky'kj vij iks[kfj;k& ij'kqjke lqr
. Û ( ◌ॅ 0^ ujgfj lqrkS eucksèk xjhckS ldjk<+h lW cyHknz ikS= fojs'oj
U' % 00 ,% 00 , . lqr ekèko nkSA eucksèk lqr ckcwd%A ckcw lqrkS eaxuhjke
E ¸_ 0( (◌ॅ 4# % E HkksykdkS clgk lW mekbZ nkSA eaxuh jke lqr frydukFk%

! + ù ) o (◌ॅ ( (&0 iùiqj ifupksHk lW fpduh oklh lkgsc lqr bZ'oj nkSA eyafx;k
#' % E GÍ ◌ॅ 3
% dqtkSyh lW fpydk nq% nkSA frydukFk lqrkS pUnzukFk
6 . g^ 6 e, ; ] % ◌ॅ eVwdukFkkS jksgkM+ nfjgjk lW jke lqr pkS0 eq'ku nkS glkSyh
k0 `= û * (◌ॅ 3
X ? lksnjiqj lW nqyZHk ukjk;.k nkSA vijk frydukFk lqrk eqdqUn
% $) 6 `G O0 C 6 iz0 HkhenÙk fufèkukFk pqEeu iz0 'kf'kukFk fpduhoklh iùiqj
3ß O0 ' ' ! ù ) o (◌ॅ u0 ifupksHk lW >cu lqr eFkqjkukFk nkS gM+jh ldjk<+h lW eSuk nq%
3 6 ! ◌ॅ ·
6 3 % ³ nkSA fuR;ek;k lqrk'p xaxkorh ;equkorh egkek;k 'kf'kek;kA
V E ` ==% 8J $ vkn~;k vy; lW Qksru lqr xksfoUn iRuh vijk ;equkorh
◌ॅ Ø )- $) ` 3 9x frjgqr ns'ks csgV oklh cfyjktiqj gfjve lW eueksgu lqr
de ( 0 $ (◌ॅ L T ( E feJ ujflag iRuh , lqrk jkeÑ".k] nsoÑ".k] ckyÑ".kk%A
)- R fB, 9fB, 0fB% g^ 6 pUnzukFk lqrk bUnzukFk] vejukFk] y{ehukFkk% vjfj;k oklh
~g^ 6, , 6 $ ( . jrkSyh nfjgjk lW xks[kwyukFk lqr oa'kh nkSA fry; lW jk;
◌ॅ , 6 E= % (◌ॅ ( E lqn; flag nq% nkSA lqrk'p jkts'ojh lj;qorh ;'kksnk vUuiw.kkZ
3
% V >' (× t $5) ,? X ckcknk;A vkn~;k ifj;kEc cqèkoky lW ujflag lqr jkèkkdkUr
3
00% 8J )2 0 (◌ॅ ( E Q iRuhA lqrk'p lqnuorhA vijk ljtworh dkyk cyqvk csgV
)-% V % $) (, 0è8 djegk lW iks"k.k lqr tkxks iRuh , lqr 'kqdnso%A vijk
de (◌ॅ @? )- R ;'kksnk Bk<+h efgUnziqj i.Mqvk lW t;dkUr lqr dfiys'oj
h9% $) t A g^ )!38 (◌ॅ iRuhA vij vUuiw.kkZ tgkuiqj >kSok ifupksHk lW xkSj[kukFk
Q )¡' )-% $) $5) ,? X lqr ds'koukFk iRuh , lqr HkxokuthA vijk ckck nk; HkwM+h
{ ) o (◌ॅ K 6 I= 6 )- R oklh txkSj ek.Mj lW xkuk ikS= Qsdw lqr Hkwnso iRuhA
. ( K ! (◌ॅ
Ë, ,9 )-%
L K : ~g^ 6 . 2 Yt uf'kjk gosyh ns'ks iks[kfj;k % bUnzukFk lqrkS fnxEcj Hkos'kks
( ( ◌ॅ 0Ù 3 6 %
6 y{ehiqj oklh yksguk ldjk<+h lW cPpk lqr eFkqjkukFk nkSA
$) ~g^ 6 , OL, H ( vijk bUnzukFk lqrk fot;] izeksn] fouksnk yksguk ldjk<+h lW
3 6Úq % D =% 8J
◌ॅ O6 )] 6 izFkek ijks{ks eFkqjkukFkL;So nkSA lqrsp lq'khykA vkn~;k ghjk
% % ◌ॅ ³ X )-% vlwjk cM+xke nfjgjk lW lqUnj lqr dhR;kZuUn iRuhA vijk
$) = H )2 3
0 (◌ॅ ) lq'khyk uksuxM+k ifj;kEc cqèkoky lW xksiky lqr èkhjsUnz iRuhA
Ug^ )-% 2 . $t, ( EÆ 3 fnxEcj lqrkS v'kksd] lathoks pqukiqj txriqj ek.Mj lW
! (◌ॅ g^9 E r pedyky lqr pUnznso nkS xkaxh fnèkks; lW :iliqj oklh pkS0
◌ॅ F)( ( k0 = 3 % V

f'kokuUn nq% nkSA lqrk'p uhye jkuhdsaA vkn~;k lq[klsuk
IE % 8J z (9 O= )-%
lgnso lqr t;izdk'k iRuhA Hkos'k lqrk x.ks'k] dUgS;k iz0]
Y= =, "q O0, Y=, Ì= B3
fnos'k] eqds'k fo".kqiqj vkfgy gfjve lW g"kZef.k lqr dykèkj
)% % ◌ॅ @?
X % fB,
nkSA lqrkp Ñ".kk] yrk] :chdsaA vkn~;k fpduh iùiqj
ifupksHk lW ;'kksèkj lqr ';ke iRuhA eqdqUn iz0 HkhenÙk lqrk
, F0IE % 8J )ù ) o (◌ॅ t
gfjeksgu] Ñ".keksgu] Jh eksguk% cSjxkNh vjfj;k uxokM+
M )-% `G O0 C L ,
?kkslksr lW oS;kdj.k gseukFk lqr cN: nkSA [kkSvky lW
fBL , T L i/ $ ¼* (◌ॅ
cnzhukFk nq% nkSA lqrsp 'kkseuorh] lqUnj ldjk<+h lW csyckM+h
? & 6 3
0/F % 78 (◌ॅ 0^ 6
oklh ohj lqr vP;qrkuUn iRuhA , lqrk tuknZu eq[;
% D t , ( ◌ॅ d0
vfHk;ark eèkqlwnu fnukukFkk%A
$Ö3 )-% R X `Ç $ E
+.
( $) L -¨', Î¨', lnkpkjh fufo"V vè;kid gfjeksgu lqrk jr~us'oj] fo?us'oj]
&' `5% = ( X 9x) g^ )!38 egs'oj eqUukdk%A f'kouxj ¼èkeZiqj ns'ks½ efgUnziqj i.Mqvk lW
◌ॅ 09 O0 0 , % 3 9x cynso lqr thokuUn iz0 cpuw nkSA frjgqr ns'ks ykyxat

3
E E 0 3 % l'
(◌ॅ u|' xaxksjk cqèkoky lW >eus'oj nq% nkSA dkes'ojh lqrk'p lR;Hkkek
V (³ · ( . (◌ॅ 0 jeS oklh jrkSyh nfjgjk lW oS;k0 f'koukjk;.k lqr bUnznso
= ? ~g^9 )-% -¨' . ) Í iRuhA jr~us'oj lqrkS nhid uhjtkS jkeuxjoklh uxokM+
¼* (◌ॅ 0 &' % ?kkslksr lW cyjke lqr egs'oj nkSA fljfl;k oklh HkM+xke
◌ॅ fB 3
% tftoky lW jkeÑ".k nq% nkSA fo?us'oj lqr vfHk;ark vkyksd%
Î¨' $ E 8 ( &' jkeuxj oklh egs'oj nkS fljfl;k oklh jkeÑ".k nq% nkSA
(( ( fB 3
% V ÒW % i E lqrk'p T;ksfrA cSad izcaèkd egs'oj lqrk lq[klsukoklh tksQjk
O0 E &' z ( Z Z (◌ॅ ◌ॉ॰ QuUng lW MkWñ izksñ pkSèkjh olqUèkj nkSA
OW॰ k È %
`5 O ( =ï x@v O) fBL eqUuk lqr lqizfrf"Br jlk;u'kkL= fo'ks"kK izè;kid Ñ".keksgu
v|= 3 9x K ( ~ (◌ॅ lqr Kkus'k frjgqr ns'ks lqxkSukoklh vksbfu lW ckcw cksèkukjk;.k
? ( E 00 , § ? ( E % V flag lqr ckcw ;ksxèkj ukjk;.k flag nkSA lqrk'p lqèkk] laè;kdsaA
, ( EIE % 8J * 4 ( X () %/ vkn~;k lksfriqjk mtku ¼èkeZiqjoklh½ ijgV ldjk<+h lW eqdqUn
! ◌ॅ `G ·6 (³ E 6 ? ikS= eSfFkyh lkfgR;dkj dkaphukFk fdj.k lqr dsnkjukFk iRuhA
I 6 )-% $) ( E · (◌ॅ % vijk laè;k eSyke lW èkenkgk oklh jktuiqjk nfjgjk lW
(◌ॅ J ( , G fo|kèkj ikS= fujlw lqr jktdqekj iRuhA Jh eksgu lqrk
)-% T L §:=, U=, = ;ksxs'k] ujs'k] x.ks'kk% y{ehiqj oklh yksguk ldjk<+h lW pqupqu
( ( ◌ॅ 3 3 %
lqr uUnh nkSA uxokM+ ?kkslksr lW B0 fgjkyky nq% nkSA lqrk'p
¼* (◌ॅ *0 3 % V )ù( , b,
iùkorh] izsek] euksjek] dkfUr] 'kkfUr] oh.kk] iq"ikA vkn~;k
H, Q, =Q, , % 8J )ù(
iùkorh dVgfj;k oklh jktuiqj nfjgjk lW fnokdj lqr
e ( (◌ॅ T3 Q
JqfrdkUr iRuhA , lqr 'kadj vijk izsek dVgfj;k xkmy
)-% R = E $) b e 4
djegk lW egkohj lqr tVk'kadj iRuhA vijk euksje
◌ॅ e= E )-% $) H
dkaVkdks'koklh rkfj.khdkUr lqr mekdkUr iRuhA vijk dkfUr
Ee=(?Q 4Q )-% $) Q
= ( (O ) ,?
X ( ( 0( (◌ॅ
'kyeiqj oklh lEizfr iwf.kZ;k oklh ujlke cfy;kl lW
O 3 6 (< 6 ) )-% §:=
ckcwukFk izikS= j?kqukFk ikS= flf)ukFk lqr ijekuUn iRuhA
¬ (◌ॅ s 6 U 6
;ksxs'k lqrk rkjkuxj rjkSuh djegk lW gks=hukFk lqr jsorhukFk
3 %
% & ( E e# (◌ॅ ? nkSA gseuxjoklh eyafx;k dVkbZ lW lqUnjef.k nq% nkSA fot;
. $, ( E§ ¦ "¤ R (◌ॅ 0Ù, lqrkS vt;] lat;ks% isjokgk dUgkSyh ,dgjk lW cPpw lqr
, % OL ) ¼* (◌ॅ foHkwfr nkSA izeksn lqrk pikgh uxokM+ ?kkslksr lW equj lqr
` 4a % $´ ( í ! (◌ॅ mxzkuUn nkSA vekSuoklh HkkSj [k.Moyk lW mekukFk nq% nkSA
3 % D %
4 lqrsp jhohA
6 4Q, X , &, MQ y{ehukFk lqrk mekdkUr] tuknZu] ef.kHkw"k.k] ';kekdkUrk%
{ (◌ॅ ? ) E ] ! e>kSjk djegk lW uhyef.k lqr iapkuUn nkS jksgkM+ ldjk<+h lW
◌ॅ * ,
3 % X $ z ? lksuw nq% nkSA tuknZu lqr vfer lq[klsuk ukjk;.k nkSA
% 6 ( E®P )A= e ( E) 6 fufèkukFk laLÑr ikB'kkyk dfVgkj laLFkkid fufèkukFk lqrk
! ù ) o (◌ॅ `=# 0e, 6 % fpduhoklh iùiqj ifupksHk lW eq'kkbZ lqr cVwdukFk nkSA
3 % $) 6
◌ॅ )= 6 HkM+xke tftoky lW ikj'kukFk nq% nkSA vijk fufèkukFk lqrk
¦ ( "¤ R (◌ॅ ZÌ Ì isjokgk oklh dUgkSyh ,dgjk lW Qrqju lqr prqjkuUn nkSA
% ( (◌ॅ )A 6 O0 e35 3 % vksxgh ofy;kl lW ikBd fxfjtkukFk iz0 VqUu nq nkSA vijk
$) 6 ? , Ý N
fufèkukFk lqrk xq.kkuUn] xq#uUnu HkSjoykyk edUniqj oklh
( © ( ◌ॅ 0^ 6 %
lq[ksr ldjk<+h lW xksfoUn jke lqr cnzhukFk nkSA dBSyk oklh
3 %
( e3 6 )
eVqdukFk nq% nkSA iq= lqrkp tkàoh xksihnk; oSt;UrhdkA
Q% 8J z ( !( (◌ॅ ,
vkn~;k lq[klsuk oklh Hk.Mkfjle lW ywpk; lqr oS|ukFk iRuh
J 6 )- $) e ) o (◌ॅ !
vijk dVgfj;k ohjiqj ifupksHk lW fnokdj lqr fojsanz iRuhA
UE^ )-% $) Q d $" e# (◌ॅ
vijk oSt;Urh csykgh vUgjk dVkbZ lW pkS0 egUFk lqr
k0 e= E )-%
tVk'kadj iRuhA

ÒW X ? . ) E O0 = q¡g^, O0, ! T;ksfrfoZn xq.kkuUn lqrkS iadt iz0 'kSysUnz] uhjt iz0] jhadw dkS
_ B3 ( G 78 (◌ॅ 6 I 6 fo".kqiqj oklh dqjek [kkSvky lW yksdukFk lqr dsnkjukFk nkS
(( ( 9h8 ! (◌ॅ ã# 3
% fljlk oklh ns'kqvky [k.Moyk lW MksekbZ nq% nkSA izseyrk
b ( Ì% 8J $ lqrkp eerk lfork ferqdk%A vkn~;k vjfj;k uxckM+ ?kkslksr
¼* (◌ॅ X H )-% lW èkekZuUn lqr fouksn iRuhA
◌ॉ Ý . g^ O= Õ Z( E ( MkWDVj xq#uUnu lqrkS pUnz izdk'k fodk'kkS QjlkMkaxh oklh
. (◌ॅ t¾g^ 6 iJ 6 % jrkSyh nfjgjk lW 'kksHksUnzukFk lqr cS|ukFk nkSA HkSjoyky lqr
N $0 (◌ॅ 09 jfo vdcjiqj ekuh tky; lW jk; cynso lqr jk; bUnznso nkS
~g^9 ( e# (◌ॅ 9 3
enuiqj oklh dVkbZ lW nsokuUn nq% nkSA
%
M =N,< 9 :8 vFk ldqjh csymap xzkekjEHk%
(G a
(ú =( I4Ee, ldqjh xzke oklhU;% f'konkl lqr frO;dj lqr dsmaVwd Hkjsgk
U (◌ॅ ' 6 % I4E , # ) lW fo'oukFk nkSA dsmanw lqrk iqjkbZ xksiky ekèkok% tky; lW
◌ॅ % $) I4Ee, `G h¾ pkUn nkSA vijk dsmaVw lqrk eqdqUn pkdks 'kqHks uk:dk% Fkfj;k
F 6 (◌ॅ 6 % # ?, lW u;ukFk nkSA iqjkbZ lqrk xq.kkdj] fnokdj] Hkkuqdjk% xkmy
!, Ð 4 (◌ॅ , % ? djegk lW uknw nkSA xq.kkdj lqrk Hkwis] nwos] fgjnw] inwe]
,¦, ,Y, %, ,
!+ , ◌ॅ =F fonqdk% erkvksu lW f'k: nkSA Hkwis lqrk tqM+kvksu vUnw]
% ,¦ 3 $ ,, % $ , . 6 , gfjgjk%A vUnw lqrkS ukFkw izk.kifr;% czãiqjk la xaxk nkSA ukFkw
O?) ( E E % 6 , E 1 lqr ekaxfu% èkukSth dqlEcky lW fpUrkef.k lqr tbZ nkS xaxksj
G(2 (◌ॅ Q? 3
# E (◌ॅ 6
lW yksdukFk nq% nkSA ekaxfu lqrk ckyÑ".k jkeÑ".k JhÑ".k
% E 3
0fB fB TfB 0<
cqf)djk% djek oHkfu;ke lW txref.k lqr xksiky nkSA
◌ॅ ?
% fB )
jkeÑ".k lqr nsokuUn dksdhyckM+ fnèkks; lW dud nq% nkSA
9 0 r (◌ॅ 3 % 9
nsokuUn lqr efgukFk% Vdoky lW nwofj nkSA vijk nsokuUn
6 e (◌ॅ , % $) 9
lqrk jr~uifr iz0 >haxqj] nqxkZnÙk] xkSjhnÙkk ifuljk lW fnxEcj
-) 3 C
O0 uE , X , KC ) ( (◌ॅ 2
lqr Ñ".kkuUn nkSA efgukFk lqrk vk'kh fpUrkef.k xkSèkuk%
fB % 6 8= Q? K
) (◌ॅ )h) % -) O0 uE
gfjiqj ikyh lW i'kqifr nkSA jr~uifr iz0 >haxqj lqrk pUnzifr%
g^) ( ◌ॅ =]? % $)
ldjk<+h lW f'kjksef.k lqr Hkxo nkSA vijk jr~uifr lqrkS
-) . ) , M 0 % ◌ॅ %
èkuifr] ';keykykS cM+xke nfjgjk lW egjh lqr dq'kyh nkSA
G= % e ) (◌ॅ ÝÞC 3 % tjgfV;k ikyh lW iq#"kksÙke nq% nkSA èkuifr iz0 nweu lqr
) O0 , X 6 ) E (◌ॅ dhfrZukFk% lqijkuh xaxksyh lW fpUrkef.k nkSA xkSjhnÙk lqr
Q? % KC (◌ॅ gtkjhd% djek oHkfu;ke lW JhÑ".k ikS= vukFk lqr fnukjke
TfB $ 6 % $) KC nkSA vijk xkSjhnÙk lqr fufèkd% ukU;iqj vy; lW pkS0 èkduw
ú $ (◌ॅ k0 , 3 % nq% nkSA gtkjh lqrkS ccqjS;k fgjkef.k iz0 ccwuh dkS dqleky lW
3 ,
. 00m ? O0 00 _ G( (◌ॅ Q? fpUrkef.k lqr fcgkjh nkSA odjS;k lqrkS uwuwyky] lksusyky
0 % m . , ,, *| ) lqijkuh xaxksyh lW èkus'k nkSA uwuwyky lqrkA lksusyky lqr
E (◌ॅ |= % , , % *| t;Jhyky iz0 dkSM+hd%A lqrk'p egkek;k tkàohdsa vkn~;k
T O0 _% V IE 8J cjncV~Vk flejokM+ [kkSvky lW uUnfd'kksj lqr pUnzukFk
00 ( 78 (◌ॅ t g^ 6 iRuhA , lqrkS f'koukFk egs'kkSA vijk tkàoh csyckM+h [kkaxqM+
)-% R . = 6 &Õ% $) d0 lfjlo lW euksgj lqr lqèkkdj iRuhA t;Jhyky dkSM+h lqr
E ◌ॅ H )-% T cqf)ukFk% ck;lh pdyk Mhg nfjgjk lW lqUnj nkSA Mgfj;k
_ 3 6 0(
0< (◌ॅ [kksfj lksnjiqj lW jaxh nq% nkSA egkek;k lqrsp nqxkZ fujlh
% 3 %
» * (◌ॅ E tkudhA vkn~;k <+axjh gkVh lksnjiqj lW ckckef.k lqr
3 X ( % 8J e * (◌ॅ
D deykuUn iRuhA vijk fujlh csyckM+h txriqj ek.Mj lW
00? )-% $) ( d0 eq'kk; lqr lqdnso iz0 caxkyh iRuhA vijk tkudh txfr
! (◌ॅ `= 9 O0 0 E )-% iokSyh lW iapkuUn lqr jke lqUnj iRuhA Jheku~ cqf)ukFk lqrk

$) ) (◌ॅ ) E iyk'kouh lrkSfy lry[kk lW vP;qrs lqr x.ks'k nkSA efg"kh
3 6 )= (. ( (◌ॅ
)-% T 0< ikyh lW osnkuUn nq% nkSA uwuwnk; iq=A vijk Jheku~ cqf)ukFk
$Ö3D = % @ ) (◌ॅ Y 3 %
lqrk jktdqekj] cklqdhukFk jkedqekj iz0 eqUuk iznhi dqekj iq0
, , % $) T 3 6
0< G, ccu] lqeu dqekj fofiu dqekjk cjncV~Vk flejckM+ [kkSvky
0 6 G O0 `5 O) G 0 , lW uUnfd'kksj lqr t;ukFk nkSA gkVh lksnjiqj lW ckckef.k nq%
G ) G 00 (0 78 (◌ॅ nkSA f=os.kh iq=A ,e-,- jktdqekj lqrk] ,e-ch-,- vkfnR;
t 6 % e * (◌ॅ dqekj] jfo dqekjkS uf'kjk ns'ks jkeiqj eyafx;k dqtkSyh lW
3 % Y?
% R.". G , "..". dqatu lqr lqjsUnz eksgu nkSA frjgqr ns'ks eaxniV~Vh oklh
8³ G, G¬ = 9x E
efg"kh ikyh lW fnukuUn nq% nkSA ehuk lqrkp Hkkjrh Jhiqj ns'ks
GÍ (◌ॅ GE Ug^ L % 3 9x
fo".kqiqj dqjek [kkSvky lW 'kksHkkuUn lqr vfHk;ark fot;S'k
E) ( @ ) (◌ॅ 3
%
iRuhA oklqdhukFk lqr foosd dqekj% HkVxkek oklh efg"kh
T 9x B3 G 78 (◌ॅ
cqèkoky lW f'kodqekj lqr misUnz nkSA Hkzejiqj mnuiqj tftoky
t $ E
)-% 6 =
lW lw;Zukjk;.k nq% nkSA lqeu dqekj lqrk chjou gkVh lksnjiqj
3
Y G e ( @ 0 (◌ॅ =G
lW 'kksHkkuUn iq0 Hkksyk lqr vkpk;Z mes'k pUnz nkSA
4¦g^ % ¹ 4 (◌ॅ ( , X ? 3
% G 0 e * (◌ॅ t
0 ¸ 8 X 4l= g^ %
)O P) 9 :8 vFk Hkkuqiqj ifupksHk xzkekjEHk%
) o (◌ॅ 0 9 R 6ù E:=, &= ifupksHk lW chth jkenso% , lqrk fFkFkks xaxs'k] egs'kk% fFkFkks
6ù Y' R Ð, ( ,
X , 8³ lqr thos'oj , lqrk% Hkkuqdj] lw;Zdj] vkfnR;k jkvks<+ nfjgjk
% ◌ॅ % Ð - d lW jkedj nkSA Hkkuqdj lqrk jr~ukdj csyk ldjk<+h lW gksjs
! ◌ॅ sU % R 0< 3 ?, !, nkSA , lqrk cqf)dj xq.kkdj] efrdj] jfodjk% foLQh lW
3
ø (◌ॅ = % 0< T! 5 'kfDrdj nkSA cqf)dj lqrk Jhdj Nhrj fnudjk%A Jhdj
% T g^, Y?% lqrk pUnzdj] foHkkdj os.khdk%A nsogkj lW gfjgj nkS deyk
9 (◌ॅ % g^ . )6 , iq=A pUnzdj lqrkS fiFkw thoèkj riuiqj lW fonw nkSA lqrsp
) (◌ॅ , % D AG ~gÎE % Bdqjk bUnzkdsaA thoèkj lqrk JhukFk] jkeukFk] gfjukFk] JhukFk]
T 6, , % , T 6, ' ' ,
'kf'kukFk] xksanhukFk] iùukHkk% csymap lW gkgks nkSA JhukFk lqrk
E 6, ù d4E (◌ॅ s % T 6
fgjkjke egknso txr Hkhek% dqleky lW pkS0 egs'k nkS fgjkjke
9 G( (◌ॅ k0 &=
lqrk Jhjke] ij'kqjke iq0 ij'kh nsojke] cqf)jke] gfjjkek%
T, )h 3
0 )= 9, 0<,
foLQh lW ds'ko nkSA ij'kqjke iq0 ij'kh lqrk tkudh] mxuh
ø (◌ॅ I= % )h 0 )=
euhjke] vuUrjkek% nfjgjk lW Hkxoku nkSA mxuh lqrkS fgaxw
!, 4 , $ Q (◌ॅ %
eèkqlwnuks nfjgjk lW egs'k nkSA deZ T;ksfr iq=kA fgaxw lqrk
4 . E , (3 ,H (◌ॅ &= % X
ÒW % E , ( , , $ + !/0
lhrkjke] e;kjke] ?kukjkek% dVkbZ lW dey nkSA ekgo lW
◌ॅ % (◌ॅ fB? 3 % .
Ñ".kef.k nq% nkSA èkukjke lqrkS nqxkZnÙk] fo".kqnÙkks mYyw
3 C
X , B3CW 4Ê, GÍ (◌ॅ )
dqtkSyh lW jokS ifrjke lqr jokS gfj'oj nkS rrSy ldjk<+h lW
' ë ( ◌ॅ 3 % ykyk nq% nkSA Hkxorh iq=k%A nqxkZnÙk lqrk ukjk;.k nÙk
% 3 C
X ? C 3
) C eèkqjkifr dkyhnÙk HkokuhnÙkk% flgkSfy ek.Mj lW jkes'oj ikS=
C ( ! (◌ॅ l' $ vfHkuUn lqr nsokuUn nkSA nhi cgsjk<+h lW pkS0 eèkqcuh nq% nkSA
9 % ) 0& ◌ॅ k0 03 3 % ukjk;.knÙk lqrk ij'kef.k [kM~xef.k] g"kZefu;% vksM+k ,dgjk
?C )=? ?, @
X "!% ◌ॅ lW HkS;k lqr cqf)ukFk nkS efg"kh cqèkoky lW xksuksM+ nq% nkSA
N 3 6 @ 0
0< 3 (◌ॅ H 3 % [kM~xef.k lqrkS f'kykukFk egkoy èkjkukFkkS HkM+ke tftoky lW
? . = 6 ; ◌ॅ ekuhd lqr esèku nkSA Mhg nfjgjk lW fo|k nkSA [ksyuorh
l % (◌ॅ J % iq=k% f'kykukFk lqrkS pUnz'ks[kj xaxkèkjkS HkkSj [k.Moyk lW
© = 6 . g^x E¬ í xksihukFk ikS= vfe;ka lqr jekukFk nkSA jktuiqjk nfjgjk lW
! (◌ॅ ) 6 $ E 6 % ckcwukFk lqr xjhcukFk nq% nkSA jk'kef.k lqrk'p :iek;k
(◌ॅ 00 , 6 0 6 3 % dksby[koklh jS;ke lksnjiqj lW ckcwyky lqr eqjkjh iRuhA ,

=? V F) ~( m * (◌ॅ lqr f'kodqekj% xaxkèkj lqr yksdukFk iz0 ccqvkthd% dkdks
` )-% R =G E csymap lW dyj lqr eq'kk; iz0 ckSdw nkSA uM+qvkj djegk lW
3
6 O0 008 d4E (◌ॅ `= iq"idkUr nq% nkSA dqeqnorh lqrsp tkàohA vijk xaxkèkj lqr
O0 Û, % ड़() !% ◌ॅ Q 3 % ujlke ofy;kl lW VsdukFk lqr tkudhukFk nkSA ikyh lW
G` D % $) E ( ( pUnk nq% nkSA xsUnkorh iq= jkts'ojh] deyorh] fueZyk vkn~;k
◌ॅ Ó 6 3 %
6 % ) (◌ॅ HkkSj [k.Moyk lW t;ukjk;.k flag iRuhA vijk xaxkèkj lqrk
: >', ! ,
X 8J í ! Hkxoku th fpduh oklh eyafx;k dqtkSyh lW cztHkw"k.k lqr
◌ॅ ? ( E )-% $) E pUnzHkw"k.k iRuh f'kok gfjve lW }kfjdkukFk nq% nkSA Hkxoku th
( E GÍ (◌ॅ ,@? g^,@?
lqrkS eukst] lUrks"kks iqM+sUnkgk jrkSyh nfjgjk lW MkseunÙk
)- = $ (◌ॅ j 6 3 %
egknso nkSA cqèkoky------------------------------------------ lqrk HkwM+h oklh x<+
. H, (QWÞ ड़p¨ . (◌ॅ ã C
[k.Moyk lW lqr fgjkuUn Bkdqj nkSA
3
9 % 0.......................................... ,
! (◌ॅ AG %
6 0 ¡Â,, g^, `G egkoy èkjkukFk lqrk dykèkj iq0 ysYgw] efgUnz] eqdqUnk
( ¬ GÍ (◌ॅ 4 6 t fpduhoklh Hk[kjkSyh dqtkSyh lW mekukFk lqr fd'kksjh nkS
q 3
ड़() !% ◌ॅ M % 3 ` r=So uM+qvkj djegk lW ';keyky nq% nkSA pqueqfu lqrk'p
V , ,|'IE % 8J m * (◌ॅ egkek;k] Hkwous'ojhdsaA vkn~;k jS;ke lksnjiqj lW nq[kk lqr
3
g^ )-% $) ! (◌ॅ jkepUnz iRuhA vijk [k.Moyk lW t;ukjk;.k flag lqr
( E 6 ( E )-% O0 ¡Â3 èkhjukFk flag iRuhA dykèkj iz0 ysYgq lqr ckyÑ".k% jktuiqjk
0fB (◌ॅ ÒW0 ÒW0 nfjgjk lW T;ks0 fxjèkkjh lqr T;ks0 j?kquUnu nkSA glkSyh
3 % û * (◌ॅ 00 3 % 0fB
lksnjiqj lW ckck nq% nkSA ckyÑ".k lqrkS ukjk;.k th jes'kkS
. ? lÕ = (◌ॅ $ 6 (
f'kouxj lW j?kqukFkiqj oklh efgUnziqj i.Mqvk lW prqjkuUn
g^ )!38 (◌ॅ Ì 09 % ?
lqr cynso nkSA ukjk;.k lqrks vkfnR; fn?kdkS jtu nfjgjk lW
¥ 8³ _ (◌ॅ g^ !
efgUnz lqrk dNqok oklh jksgkM+ lksnjiqj lW eèkqlwnu nkS egqok
( ] * (◌ॅ (3 , 3 78 (◌ॅ
[kkSvky lW tkYik nÙk nq% nkSA
3
Ñ C %
1! ◌ॅ Q! F+ ;

$) . R4S 5-: gseuxj lW 'kkfUruxj iwf.kZ;k xksfoUn lqr % vijk lqrkS
fB W ( (◌ॅ (# E fB? gfjÑ".k xksfoUnks elqfj;k oklh czãiqjk lW xkslkb± Ñ".kef.k
(# E L % ë ( ◌ॅ ! lqr xkslkb± eueksgu nkSA rrSy ldjk<+h lW vfèkdyky nq%
3 %
$t, ' , nkSA xksfoUn lqrk v'kksd] lq'khy] vuhyk HkwM+hoklh x<+
! (◌ॅ ²Q % [k.Moyk lW NsnhdkUr nkSA
ù P) ◌ॅ 6 <. 8 4 iùiqj ifupksHk lW èkjeiqj ns'ks fpduh% mxuh lqr
$ Q h9, 9, L, 0^, 9 vuUrjke lqrk 'kqdnso] t;nso] nkeksnj] cyHknz] Hkonsok%
% ◌ॅ &= % F^ 0^ . nfjgjk lW egs'k nkSA :nzkorh iq=k% cyHknz lqrkS gjnÙk]
C, ÐCW ( ◌ॅ 9 = E HkkuqnÙkks ldjk<+h lW gfjnso lqr 'kadj nkS ldjgksu lW tukbZ
(s (◌ॅ # 3 % 8 9 . nq% nkSA vkuUnh lqrkp Hkonso lqrkS Hkatu] jatukS eyafx;k
, E1 E GÍ (◌ॅ ( t dqtkSyh lW lnkuUn lqr ;'kksèkj nkSA tky; lW ijekbZ nq% nkSA
% (◌ॅ )# 3
% E Hkatu lqr ve`rukjk;.k% [kkSvky lW pkS0 gfj lqr èkk: nkSA
$ P ? 78 (◌ॅ k0 F % @ efg"kh cqèkoky lW nsoh nq% nkSA vijk Hkatu lqrk xaxkukjk;.k]
3 % $) E
◌ॅ 9 E ?,
jkeukjk;.k] Jhukjk;.k] rqykÑ".kA nfjgjk lW Hkksjk lqr Nkck
, T ?, ÌfB% (◌ॅ ¸
nkSA ifj;kEc cqèkoky lW esukbZ nq% nkSA jatuh iq=kA
3
/0 % )2 0 3 % E
(◌ॅ l #
ve`rukjk;.k lqrkS inkFkZ ukjk;.k] izHkq ukjk;.kks dqdjkSu oklh
% $ P ? . )6 X ?, OS }
cf<+;ke cygk cfy;kl lW dkyk lqr ekuhd nkSA jkeukjk;.k
G¬ ( 0ढ़ ( % ◌ॅ
lqrk cztukjk;.k] >wedukjk;.k] HkkbZykyk lksnjiqj lW mekbZ
% ? ?, 1! , 0

lqr fpydk nkS gfjve lW lukFk nq% nkSA Jhukjk;.k lqrk
* (◌ॅ 4# $ (◌ॅ +

% T ? , 00 , ( E * (◌ॅ uUnyky] ckcwyky ujflagk lksnjiqj lW feJ Hkatu lqrk
T E % 0 3 3 %
(◌ॅ , fe=dj nkSA cqèkoky lW ojtw nq% nkSA ckcwyky iz0
00 , O0 4 ? . I 6 0 _ mfnrukjk;.k lqrkS dsnkjukFk cuekyhdkS HkM+ke tftoky lW
◌ॅ _®C ³ % e dkSLdhnÙk lqr fuR;kuUn nkSA dVek oHkfu;ke lW izhre nq%
◌ॅ O 3 % I 6 0Ó= 6 `, nkSA dsnkjukFk lqrk cVs'kukFk eqjyhèkj] ekèkok i.Mqvk lW
)!38 (◌ॅ J 6 00 , % dktj ikS= oS|ukFk lqr ckcwyky nkSA lksnjiqj lW yky nq%
3
* (◌ॅ % 0Ó= 6 ?, nkSA cVs'kukFk lqrk gfjukjk;.k] lR;ukjk;.k] n'kkuUnk txSyh
(³ ?, = " ( (◌ॅ U oklh nfjgjk lW dkjs lqr iùukFk nkSA Vdoky lW 'kkseukFk nq%
3 %
ù 6 % e (◌ॅ t 6
nkSA
E ~g^ ?, g^ ?, X ? 78 jatu lqrk bUnzukjk;.k] pUnzukjk;.k] dhfrZukjk;.k [kkSvky lW
◌ॅ 09 J 6 % { (◌ॅ hE 3 cklqnso lqr oS|ukFk nkSA >kSok [ky; lW 'kqHkadj nq% nkSA
% ~g^ ? . ?, ekuorh iq= bUnzukjk;.k lqrkS y{ehukjk;.k] izrkiukjk;.kkS
O ) ( ◌ॅ 3
X # % d4E ldjk<+h lW nqyZHk lqr furkbZ nkSA csymap lW ckyk nq% nkSA
3 % >' % g^ ?
◌ॅ 0 jkts'ojh lqrkp HkxorhA pUnzukjk;.k lqrk yfyrukjk;.k]
?, L ?, @ X ? ) (◌ॅ eksnukjk;.k] g"kZukjk;.kk% iokSyh lW eucksèk nkSA ?kqlkSr lW
% 3
û 3 %
(◌ॅ NC ? HkSjonÙk nq% nkSA yfyrukjk;.k lqr lUrks"kukjk;.k iz0
(QW@ ? O0 `=_
(◌ॅ eq'kk;dkS jktuiqjk nfjgjk lW jksfg.kh ikS=A nqYyg lqr
]? % Ê 3 B3C % @ 0 3 (◌ॅ
fo".kqnÙk nkSA efg"kh cqèkoky lW ikBd cwuk nq% nkSA eq'kk; lqr
)A 0 ,
3 % `= 3 6, 0e, ; "¤
;nqukFk] cVwdukFkkS dUgkSyh ,dgjk lW gyk;qèk ikS= ckcwjke
"!% ◌ॅ × 00 , 0< 3 6 % !
lqr cqf)ukFk nkSA [k.Moyk lW ';keukFk nq% nkSA ;nqukFk lqrk
◌ॅ M 6 3 % 3 6 ` 6, ¸ 6,
eqfDrukFk] HkksykukFk] mekukFk] _f"kukFkA ns'kqvky [k.Moyk lW
3
4 , Ã@ 6% 9h8 ! (◌ॅ
nqykj ikS= pkuu lqr f[k[k: nkSA tgkuiqjoklh [kkSvky lW
F % ( 78 (◌ॅ O 3
6
izhfrukFk nq% nkSA eqfDrukFk lqr fxjkuUn nkSA jrkSyh nfjgjk
% ` 6 % . (◌ॅ
6 AA 3
% ÌfB E
(#
lW [kxukFk lqr BhBj nq% nkSA rqykÑ".k lqr xkslkb±d% cM+xke
% ◌ॅ Ì % (# E Ì , / ,
nfjgjk lW rqyk nkSA xkslkb± lqrk èkrqju] yVqju] txUukFk]
56,
% ◌ॅ ³
xtkuUnk% HkM+ke tftoky lW fuR;kuUn nkSA dhfrZukjk;.k lqr
X ? 3 * (◌ॅ "q % 00$
00$ 3 ccqvu% lksnjiqj lW dUgS;k nkSA ccqvu lqr mxzukjk;.k
4a ? * (◌ॅ & ( , % lksnjiqj lW gsedj lqr gluw nkSA ldjk<+h lW HkkstnÙk nq% nkSA
! ◌ॅ ¸C 3 % 4a ? mxzukjk;.k lqr jekuUn% fu[kwfr lW dqej lqr frudkSM+h nkS
- ◌ॅ G 3
_ ! (◌ॅ J 6 ek.Mj lW oS|ukFk nq% nkSA
%
T . dksby[k j'kk<+~;
UV W. 9 :8 vFk :pkSfy ,dgjk xzkekjEHk%
ÒW X ' s0 ÒW0 ?' Ì * T;ksfrfoZn gfj'oj lqrk egks0 T;ks0 xq.kh'oj rqyk lksuk
s)0 $ (◌ॅ =( 56 O0 egksik0 ykspuk gfjve lW f'konkl lqr txUukFk iz0 nkS
H ·) E O6 ! 9 , ) P E ftukse eSfiax izFke [k.M ns[kw i`"Bkad
ÒW X ?' å' O(< 3

00m s T;ksfrfoZn xq.kh'oj lqrk ân;s'oj izfl) ccqjS;k egkegks
P g^W )!38 (◌ॅ ) ½ U' % ) (◌ॅ ÒW0 oÙnkou pUnzks i.Mqvk lW ik¡ èkhjs'oj nkSA ikyh lW T;ks0
* 3 % D 05
3 IE 8J (( lksuefu nq% nkSA nS;fu lqrsp cqUuh nnukdsa vkn~;k lfjlo lW
◌ॅ ) ½ & E )◌ॉ U' )-% $) ! ik¡ gsekaxn lqr ikW fgjs'oj iRuhA vijk nnuk ek.Mj lW
◌ॅ t ) )-% T ॰॰ å' O0 'kksHkkdj lqr if[k;u iRuhA feJ eñeñ ân;s'oj iz0 cqcqjS;k
003 m
3 3
m ? g^ E:= Q lqrk nqyjS;k oS;kdj.k jkepUnz xaxs'k t;dkUrk dUgkSyh

"¤ * (◌ॅ L (◌ॅ - lksnjiqj lW eksgu lqr èkhj nkS nfjgjk lW fHk[kkjh nq% nkSA
3 % 0
F , Ð , 8J crgh iq=k% pk:efr] Hkkuqefr] xksefrdk vkn~;k efg"kh ikyh lW
%& ◌ॅ )- R . fHk[kkjh lqr t;kuUn iRuh , lqrkS fd'kksjkuUn lnkuUnksA
t ( W% \ O0 lqrkp Hkxorh ;X;orh iz0 phpuorhdsaA vkn~;k [k.Moyk lW
IE % 8J ! (◌ॅ ( E R . = E fe= flag , lqrkS 'kadj flag fo".kq flagks vijk lfjlo lW
( E B3 ( Es $) (( (◌ॅ =C )- fpydk lqr x.ks'knÙk iRuh , lqr gj[khd% vijk Hkkuqefr
R $) Ð (( (◌ॅ lfjlo lW fpydk lqr x.ks'knÙk iRuh , lqr dkyhnÙkA vijk
=C )- R C% $) ( ◌ॅ xkserh ldjk<+h lW èkkuk lqr ukjk;.knÙk iRuhA feJ nqyjS;k
?C 3
)-% T m &Q
lqr gsedkUr Hk[kjkSyh dqtkSyh lW NksVdw lqr dqyifr nkSA
¬ GÍ (◌ॅ £e, G) % $ (◌ॅ
vy; lW egh nq% nkSA
3 %

&XY 4 ,: ÒW0 E:= ~g^ 6, , ! , Jksf=; oa'k % T;ks0 xaxs'k lqrk bUnzukFk] n;kukFk]
6 E¬ ) ◌ॅ ) ½ |= ) ½ fB tkudhukFk] yfyrukFkk% eaxjkSuh ikyh lW ik¡ èkus'k lqr ik¡
)-% GÍ (◌ॅ G) % ) D U jkeÑ".k iRuhA dqtkSyh lW dqyifr nkSA ifjo;fu lqrs p dkjs
IE % 8J U ( ◌ॅ )-% yhojhdsaA vkn~;k dkjs yksguk ldjk<+h lW xksfoUn iRuhA rqyk
Ì (◌ॅ % . lqr pkuu% djegk lW fHk[kkjh nkSA pkuu lqrkS ikj'kef.k
' ' !% ◌ॅ / , )!38 oa'kef.k djegk lW Nouw lqr fp=èkj nkS i.Mqvk lW oa'khèkj
◌ॅ E= % T )=? @?
X 0µ O0 nkSA feJ ij'kef.k lqrk g"kZef.k cXxh iz0 txref.k uRFkwdk%
? #, í ! (◌ॅ Z 6 , HkkSj [k.Moyk lW Qdhj lqr Fkkuw nkS ?kqlkSr lW HkksUnw nq% nkSA
3
û (◌ॅ ¸ , 3 % T @?
X 3
3
feJ g"kZef.k lqr ?kqj?kqj% jrkSyh nfjgjk lW dkfUr nq% nkSA
3 % ? O0 0µ
. (◌ॅ Q
txref.k iz0 cXxh lqr yXxhd% dkyk cyqvkoklh csgV
µ 0è8( de (◌ॅ L @?
djegk lW eksgu lqr iks"k.k nkSA yXxh lqr fxjkuUn% nfjgjk
% µ 3
(◌ॅ
lW nqykj lqr xqnj nkSA fu[kwfr lW ';keyky nq% nkSA fxjkuUn
% , 3 %
(◌ॅ M >g^
lqr jktsUnz% cqèkoky lW vpfEer lqr dqatfcgkjh nkSA
◌ॅ $ß GE 0 %
6
, . $ZJ: >g^ $ , èkjeiqj ns'ks j?kqukFkiqj] dkyk cyqvk % jktsUnz lqrk
ÒW @, ' ', g^t, O0 ) E x vuhy] T;ksfr"k] 'kf'kèkj] pUnzfd'kksj] dykuUn iz0 iap 'ks[kjk
E( R ! (◌ॅ 0Ù, fBL % $) jaxjkoklh ,dek [k.Moyk lW cPpw lqr Ñ".keksgu nkSA vijk
µ (◌ॅ fB? 3
L yXxh lqr deykuUn% czãiqjk lW Ñ".kef.k lqr nq[kekspu nkS
. M , W )!W (◌ॅ H© deykuUn lqrkS ';kekuUn] jekuUnks i.Mksyh lW uks[ksyky lqr
g^t d4E (◌ॅ 4) ,/ 3
L pUnzfd'kksj lqn; csymap lW miwN lqr eksfgryky nq% nkSA
%
6 ढ़ E=? . LH èkjeiqj ns'ks j'kk<+~; oklh% oa'kef.k lqrkS èkjHkju eksguks
~ · ( ¼* 3
(◌ॅ Ê +? dksby[k eSyke oklh uxokM+ ?kkslksr lW nqYyg lqr y{ke.k
% 3
)!38 (◌ॅ ) ½ 0 % ` D nkSA i.Mqvk lW ik¡ xjhc nq% nkSA deyeq[kh lqrsp [ksyfu
© E
$ IE % 8J . (◌ॅ 3 6 vatfudsaA vkn~;k jrkSyh nfjgjk lW ;nqukFk lqr xksihukFk
) 6 )- R . g^ 6 L ; D t iRuh , lqrkS pUnzukFk eksnukFkkS lqrsp ;'kksnk 'khryhdsaA
= IE % 8J í ! (◌ॅ ù ( E )- $) vkn~;k HkkSj [k.Moyk lW iùukHk flag iRuh vijk 'khryh
= $ (◌ॅ Y ( E oSxuh vy; lW jktk osnkuUn flag lqr jktk yhykuUn flag
( E )- R . ( E ³ X iRuh , lqrkS jktk dykuUn flag jktk dhR;kZuUn flag
( E 0¬% 3 T ? . 0 0
cgknqjkSA feJ èkjHkj.k lqrkS cuekyhd% cjkjh ¼Hkkxyiqj oklh½
( () 9h8
*0 ! (◌ॅ
ns'kqvky [k.Moyk lW B0 enu lqr czteksgu nkS ujlke
L (
7 +0(
% (◌ॅ
cfy;kl lW ve`rukFk nq% nkSA lqHknzk lqrk'p ckcknk; t;arh
^ V 00 E _=«IE û3 3
(◌ॅ Ê
dkSf'kY;kdsa ?kqlkSr lW nqYyg lqr fd'kksjh iRuhA vijk èkjHkj.k
t )-% $) ? . hE O0
lqrkS 'kqHkadj iz0 fuj'ku clqUèkjkS gseuxjoklh nsmjh [k.Moyk
= 0È¬ & ( 94 ! (◌ॅ & (
lW gseuxjoklh ccqjS;k lqr ikj'kukFk nkS nfjgjk lW fo".kqnÙk

3
00m 3 %
)= 6 (◌ॅ B3C nq% nkSA 'kqHkadj iz0 fuj'ku lqrkS eqyqj jktkdkS ikyh lW
hE O0 = . `è _ ) ◌ॅ O izhfryky lqr gluw nkSA lksnjiqj lW dUgS;k lqr cPpw nq% nkSA
( , % * (◌ॅ "q 0Ù, 3 % fo'oEHkj iz0 eqyqj lqrk 'kaHkqukFk] eqfDrukFk] t;ukFk]
' O0 `è = ES 6, ` 6, , 'kf'kdkUr] gfjdkUr] ujs'k] lqjs'kk] v:.kk% djegk lW fe=ukFk
==Q, Q, U=, U=, $F? (◌ॅ lqr dykukFk nkS cjncV~Vk oklh flejckM+ [kkSvky lW
6 6 00 ( (0 78 (◌ॅ uUnfd'kksj nq% nkSA 'kaHkqukFk lqrkS izeksn] lqcksèkks ldjk<+h lW
3 % = ES 6 . OL,
t r ( :ikSyh jth ikS= ekdZ.Ms; lqr iq.;kuUn nkSA uxokM+ ?kkslksr
◌ॅ F X !
¨ $ % lW ds'koyky lqr cPph nq% nkSA t;ukFk ¼ch,½ lqrk vfHk;ark
¼* (◌ॅ I= 3 % 6 (")
0Ù
jksfgr dVkbZ lW enuiqj oklh vkuUn eksgu lqr lokZuUn nkS
$ E ] e# (◌ॅ
( 8 L
djegk lW eujD[ku nq% nkSA cuekyh lqrk nfjgjk lW
( X 3 % 0
(◌ॅ É

'kfDrukFk nkS [k.Moyk czteksgu nq% nkSA vijk cuekyh lqrk
(◌ॅ = 6 ! L 3 %
QuUng lW ccwvk lqr yYyw nkSA olqUèkj lqrk jkes'oj ijes'oj
$) 0 Z (◌ॅ 00 ,8 Ê, %
pM+S;k oklh tksQjk QuUng lW tkYiknÙk lqrk mfpryky nkSA
È l' )l' ड़pq ( Z Z
izksñ eqfDrukFk lqrkS vfHk;ark fouksn Vs<+hoklh nkSA olqUèkj lqrkS
◌ॅ ÑC 4 % OW॰ ` 6 .
$ E H Ó( % È . l',
jkes'oj] ijes'ojkS cqèkoky lW t;ukFk ikS= Hkksdju lqr fotyw
3
)l'¬ 0 (◌ॅ 6 ¸ ,
nkS dVkbZ lW pkS0 :n nq% nkSA
!/0 ◌ॅ k0 F 3 %
U 3 6 O= , l Xg^ E0 3

Ä gjsjke lqrk j?kqukFk t; izdk'k lqeu] èkesZUnz eaxyckM+ ?kqVks
T % feJ nkSA
O ú= l' . ) E, )1 ) lqizfrf"Br U;k;kèkh'k jkes'oj lqrkS iadt] ioukS ijokgk oklh
( de ! (◌ॅ *0 % )l' . csgV [k.Moyk lW B0 czãkuUn nkSA ijes'oj lqrkS 'kadj
= E ¬ z Z (◌ॅ Y= % fnudjkS lq[klsuk QUngokj lW Hkos'k nkSA fnudj lqrkS
. 9x ( % ! (◌ॅ U= lqyrkuiqj ns'ks jkeuxjoklh dVkSuk ek.Mj lW lqjs'k lqr
) % d4◌ॅ ◌ॅ ¦) fnyhi nkSA dkdks csymWp lW isdikM+ oklh yhykèkj nkSA feJ
% T L . L] i $ (◌ॅ eksgu lqrkS lqxu nkeksnjks cSxuh vy; lW cuSyh oklh jRus'oj
0 ( -¨' 6 % . (◌ॅ lqr jkèkkukFk nkSA jrkSyh nfjgjk lW xks[kwyukFk nq% nkSA1A
, 6
3 %1% $) L ! (◌ॅ vijk eksgu lqrk [k.Moyk lW ikj'kukFk nkS nfjgjk lW
)= 6 (◌ॅ B3C 3
.2.
fo".kqnÙk nq% nkSA2A vijk eksgu lqr prqjkuUn% ikj[k.M
L Ì )! 0& ◌ॅ Q?
cgsjk<+h lW fpUrkef.k lqr 'kadj nkS jtkSjk ek.Mj lW
3 % ,eG
= E Í ! (◌ॅ 6
tkudhukFk nq% nkSA HkwVdqfu orh lqrsp Hkounk; u:vkM+
D F8 !% ◌ॅ ?
djegk lW xq.kkuUn lqr mfpryky iRuh lqrkp fgjknk;
lfjlo lksnjiqj lW t;nso lqr flags'oj iRuh , lqr uodkUr
4 )- (( * (◌ॅ 9
iz0 misUnz%A3A vijk eksgu lqrk jrkSyh nfjgjk lW èkjew lqr
( E&' )- R Q O0 4¦g^%3.
xks[kwyukFk nkS djegk lW Hkou nq% nkSA lqrkp cPphorh Jhiqj
$) L . (◌ॅ , , 6
ns'ks fo".kqiqj oklh dqjek [kkSvky lW rglhynkj fe=ukFk lqr
(◌ॅ 3 % 0Ù T 9x

yksdukFk iRuhA4A vijk eksgu lqrk rrSy ldjk<+h lW
B3 ( G 78 (◌ॅ ( 6
p.MhnÙk lqr jktk nkSA5A vijk eksgu lqrk cf<+;ke iokSyh lW
6 )-%4% $) L ë ( ◌ॅ
uf'kjk ns'ks tkQjiqj oklh ikj'kef.k nkSA uhgA6A vijk eksgu
!C %5% $) L 0ढ़ ( lqr xqnjhd% gkVh lksnjiqj lW vP;qr nkS efg"kh cqèkoky lW
) (◌ॅ = 9x Z ( )=? % csykghoklh nsoukFk nq% nkSA7A vijk eksgu lqrk lrkSfy
%.6% $) L e * (◌ॅ lry[k lW nqUuhyky nkS gkVh lksnjiqj lW dhfrZukFk nq% nkSA
$Ö3 @ 3
0 (◌ॅ d( 9 6 3
¼eksgu feJd vkB fookg½ lqxu lqr ;nquUnu% caxky ns'ks
%7% $) L 3
(. ( (◌ॅ 5 cksèkxzke oklh uxokM+ ?kkslksr lW fp=èkj ikS= pUnz'ks[kj lqr
3 % (L
e * (◌ॅ X 6 T 8A dkyh'kadj nkS tkQjiqjoklh cf<+;ke iokSyh lW ifjpsrk
%) 3 0 E 9x a ( ij'kef.k nq% nkSA

¼* (◌ॅ g^x = E
3
Z ( 0ढ़p ) (◌ॅ )Å )=?
%
5[ N 9 :8 vFk lqYguh ujmu xzkekjEHk%
Â 4 (◌ॅ ॰॰4॰ R T H, lqYguh ujmu lW chth eñeñmñ efgèkj% , lqrk Jh euksèkj]
T . 4 O E¬% 4 y{ehèkjk Jhèkj lqrkS mn;dj fiz;adjkSA mn;dj lqrk jRukdj]
-, F% - ¥ ,% , iq"ikdj :fpdj%A jRukdj lqrks Mkywd%A Mkyw lqrk eèkqdj]
3 , g^, !+
◌ॅ Ó' % pUnzdj] fnokdjk% HkM+kj lW ;Vs'oj nkSA eèkqdj lqr y{e.k%
3
? ) (◌ॅ U' % ? ikyh lW fgjs'oj nkSA y{e.k lqrk jkeÑ".k eugj vUuw
fB $5, $ * (◌ॅ sU % vUnhdk% lksnjiqj lW gksjs nkSA jkeÑ".k lqrkS iq:"kh t;nsoks
fB . F@ 9Æ (◌ॅ % F@ tky; lW èkjuh nkSA iq:"kh lqr èkesZ'oj% [k.Moyk lW HkS;kjke
l X' ! (◌ॅ N l X' nkS èkesZ'oj lqr rqykÑ".k% nfjgjk lW xksfoUn jke nkSA ukxs'ojh
ÌfB (◌ॅ % :'
iq= rqykÑ".k lqr yfyr% ldjk<+h lW fnukjke nkSA nqxkZorh
ÌfB 3 X
( ◌ॅ %
iq= gseorh ekuh lksnjiqj lW N=ifr lqr pØikf.k nkSA yfyr
& * (◌ॅ /) ±)? %
lqr dhfrZukFk% figoky lW xjew lqr deyw nkSA t;nso lqr
X 6 ) (◌ॅ , , %
ekuhd% Fkfj;k lW cN: nkS czãiqjk lW Hkksjk nq% nkSA Nouk
9 6 (◌ॅ 0/F (◌ॅ ¸
lqrk'pA ekuhd lqrkS ckcwjke lkgscks efg"kh ikyh lW firkEcj
3
% / V% . 00 , (&
lqr ?ku';ke nkSA vUuw lqrk dk'kh j?kquhykykd% fu[kwfr lW
%& ◌ॅ ) 2 M % $5, =
$ !+ - ◌ॅ =]? % = g^)
f'kjksef.k nkSA dk'kh lqrpUnzifr ipgh tftoky lW ikBd
% 3
◌ॅ )A Ê 3
@ 0 (◌ॅ
nqYyg nkS efg"kh cqèkoky lW nq[kHkatu nq% nkSA
3
E 3 %

L E 4 /: g^) H6, gosyh ns'ks [kks[kk nsoukFk >k % pUnzifr lqrk euksjFk]
9 6 "q E GÍ (◌ॅ f) E nsoukFk dUgS;kdk% eyafx;k dqtkSyh lW Ñikfufèk lqr xaxk nkSA
% 9 6 6 @ ) (◌ॅ ) nsoukFk lqr jkèkkukFk% efg"kh ikyh lW rkjkifr lqr pUnzifr
g^) % ) (◌ॅ £e 3 % "q nkSA iokSyh lW NksVdfu nq% nkSA dUgS;k lqrk txeksgu]
L , L , L , )L , L eueksgu] czteksgu] xksiheksgu] gfjeksguk eyafx;k dqtkSyh lW
E GÍ (◌ॅ 00 , (G (( thUnk lqr ckcwjke nkS ldqjh lfjlo lW yfyr nq% nkSA
◌ॅ 3 % E ( % L
)? galorh iq=A txeksgu lqr iksief.k cf<+;ke iokSyh lW
ढ़p ) (◌ॅ = == 6 % $) f'kfrdj lqrk 'kf'kukFk nkSA vijk txeksgu lqrk 'kf'keksgu]
L ==L , 3
TL , L? ¬
Jheksgu] nq[keksp.k rjkSuh djegk lW fo|kukFk lqr jfoukFk nkS
!%◌ॅ J 6 6 (G 0( (◌ॅ
ldqjh cfy;kl lW thjD[ku nq% nkSA {kseorh lqrk'p
É 3 % V g( (³
foUè;okfluh lR;Hkkek lqHknzkdsaA 'kf'keksgu lqr pUnzeksgu%
ÎE % ==L g^L 9 (◌ॅ
nsogkj lW frydukFk nkSA eueksgu lqrkS cuekyh oa'kh dkS
6 % L . 0 E= _ ) (◌ॅ
iokSyh lW 'kf'kukFkL;So nkS ân;uUnu lqr nsoh nq% nkSA
== 6Úq 9 3 % $ ,)
vuwiorh lqrk'p flags'ojh] fo'os'ojh] xaxs'ojhdsaA vkn~;k
V ( E&', '¨', :'IE % 8J ( E&' ?
( ` 78 (◌ॅ | 6?
X )- R
flags'ojh p.kdk oklh eqjktiqj [kkSvky lW usuk lqr rhFkZef.k
* O0 g^, 9g^ e33 '¨' )ù ) o
iRuh , lqrk lksu iz0 jkepUnz] nsopUnz ?kqVqdk% fo'os'ojh
◌ॅ ( ? ? )-%
iùiqj ifupksHk lW fpduh oklh yfyr ukjk;.k lqr
$) E:' |)( 4 (◌ॅ txrukjk;.k iRuhA vijk xaxs'ojh jèksyh usiM+koklh mnuiqj
Q ?Q )- u , % L tftoky lW t;dkUr lqr xq.khdkUr iRuh lqrkp >wyuorhA
L $ (◌ॅ J 6 ( gfjeksgu lqr nkeksnj% gfjve lW lqcksèk lqr oS|ukFk nkS
◌ॅ ॰ $+ 3 % $) L ldjk<+h lW oS;kñ v{kèkj nq% nkSA vijk gfjeksgu lqr
==L ¬ (◌ॅ J 6 6 % 'kf'keksgu% rjkSuh djegk lW fo|kukFk lqr jfoukFk nkSA
0 >g^ H £e, $ (◌ॅ cuekyh lqrk jktsUnz uksuh NksVwdk% vuyiqj djegk lW ;kno

% $) 0 >g^ L yky nkSA vijk cuekyh lqr jktsUnz eksgu% c:vkjh oklh
0F8 ( 0ढ़p ) (◌ॅ % cf<+;ke iokSyh lW xqnj lqr enu nkSA vijk gfjeksgu lqrk
$) L L , , L , ( ,L
X , ykyeksgu] Hkwoueksgu] lw;Zeksgu] bUnzeksgu] ukxsUnz eksguk%
~g^L , :g^ L D) r (◌ॅ ' rsiM+h fnèkks; lW oa'khyky nkSA ukxsUnz eksgu lqrk ,dek
% :g^ L R ! (◌ॅ O 6 [k.Moyk lW izhfrukFk lqr mejukFk nkSA nq[kekspu lqr
3
4 6 % L 3 6
0< C( 8 cqf)ukFk% rktfdÙkkoklh vkfgy gfjve lW eksgu lqr yfyr
% ◌ॅ L Ee (¢) nkS xaxVh ¼xksM~Mk½ oklh oRloky ujmu lW fcgkjh nq% nkSA
4 3 % 0<
(◌ॅ 0 3 6 78
cqf)ukFk lqrk [kkSvky lW ?kksa?kh lqr vpfer lqr dsnkjukFk
◌ॅ ¼E $ I 6 e3 #
lqr VqukbZ lqr fo'oukFk nkSA ohjiqj ifupksHk lW >ksaVh lqr
' 6 % ) o (◌ॅ ºEe 09 3
cynso nq% nkSA vijk gfjeksgu lqr Hkksykd% ykyeksgu fnèkks;
% $) L ¸ L r (◌ॅ
lW eulq[k ikS= ehyw lqr oa'kh nkSA nfjgjk lW x`fgukFk lqr
, E= % (◌ॅ P 6
dUgkbZ nq% nkSA Hkksyk lqr lR;ukjk;.k iz0 Qrqjhd% ,dgjk lW
"# 3
% ¸ (³ ? O0 ZÌ
cUèko izikS= fo".kqnÙk ikS= onu lqr jsorhukFk nkSA vy; lW
"!% ◌ॅ 0È O B3C U 6
3 % (³ ?
gseukFk lqr jktukFk nq% nkSA lR;ukjk;.k iz0 Qrqjh lqrk
% $ (◌ॅ & 6 6
O0 ZÌ L , l' ) o
fpduh ykyeksgu] dkes'oj ohjiqj ifupksHk lW oYyh lqr
◌ॅ Ê ? % ( )ù ) o (◌ॅ
fufèkef.k nkSA oklh iùiqj ifupksHk lW cztukjk;.k ikS= eSuk
? · 0 6 %
lqr cnjhukFk nkSA
N\G E: l' . ¨' & W )Ï8 (◌ॅ mQjSy [kks[kk % dkes'oj lqrkS foUns'oj gsekuUnks i.kqvk lW
^? `G % Hknzef.k lqr eqdqUn nkSA
Y N 9 :8 vFk f=iqjkSyh ujmu xzkekjEHk%
L ]. ] ^ _ - - - gosyh ns'ks Mdjk fMfg;k lehis lEizfr frjgqr ns'ks
` a ngkSjk jkts
, 3
'¨' . K' a&'¬ Mkyw lqr eèkqdj lqr fo'os'oj lqrkS xkSjh'oj xzgs'ojkS ohjiqj
3
) o (◌ॅ # % ºEe ) (◌ॅ C ifupksHk lW èkjkbZ nkSA >ksaV ikyh nfjgjk lW gjnÙk nq% nkSA
% K' s ' 0& ◌ॅ % xkSjh'oj lqr egkegks gfj'oj% cgsjk<+h lW ujgfj lqr foj[kw nkS
, d4E (◌ॅ F^³
3 % s csymap lW :nzkfnR; nq% nkSA egkegks gfj'oj lqrkS vfoyEc
' . $2 (é 0e, ÝÞCL ¼* ljLorh ckVw iq#"kksÙkeks x<+ ?kkslksr ,oa xq.kkdj lqr xksf<+ nkSA
R E ? ढ़p % $2 (é e, vfoyEc ljLorh okVw lqr ljLorh jke djegk lW efgèkj
(é (◌ॅ = % lqr dk'kh nkSA yf[kek iq=A egkegks ljLorh jke lqr
% s (é s) W egksikè;k; èkjkèkj% pUnksr oklh ikyh lW uksus lqr gfjds'k nkSA
◌ॅ H| I= % (³ %
lR;Hkkek iq=A vijk eñeñ ljLorh jke lqrk egksñ xaxkèkj
3 ,
॰॰ (é s॰ E s॰ 9
egksñ j?kqnso] egksñ :fpnsok% cqèkoky lW gj[kw nkSA :Dehuh
3 ,
s॰ F9 0 (◌ॅ % F %
iq=k%A vijk eñeñ jke lqrk eksgu egksñ cNkbZ egksñ izk.kifr
॰॰ L s॰ 0/# s॰ O?)
y{e.k egksñ ukjk;.kk% i.Mksyh nfjgjk lW xksuw lqr ekaxq nkSA
? s॰ ? )!W (◌ॅ , E
vijk eñeñ jke lqrkS Ñ".knso oS|ukFkkS nfjgjk lW jkeukFk lqr
% $) ॰॰ . fB9 J ; (◌ॅ
j?kquh nkSA cgqM+k iq=k%A egkegksñ xaxkèkj lqrkS egs'k xkSjhifr
6 3 % 0 3 % s॰
. &= K) (◌ॅ fB9 % s॰ &=
djegk lW Ñ".knso nkSA egksñ egs'k lqr y{ehifr lksnjiqj lW
) * (◌ॅ 56 fB %
txUukFk lqr t;Ñ".k nkSA ikoZrh iq=% ljLorh y{ehifr lqrkS
) X (é ) . (é ^ (é
ljLorh jkeHknz ljLorh :nzifr lksnjiqj lW inwe ikS=
F^) * (◌ॅ ) ) ijekuUn lqr gjifr nkSA ljLorh :nzifr lqrkS ljLorh
% F^)(é
. (é ? 4È xq.kkuUn% fnxmUèk lksnjiqj nkS nq[kgj.k lqr x.kifr nkSA
3
* ? ?) % (é ? ljLorh xq.kkuUn lqrkS HkksykukFk Jhèkjks gfjve lW ukjk;.k
lqr gfjukFk nkSA ljLorh :nzifr lqrk ofyjktiqj gfjve lW

. ¸ 6 T] $ (◌ॅ ? 6 nsokuUn lqr ;kj nkS HkksykukFk lqr vHk;ukFk [kkSvky fnxEcj
% (é F^) $ (◌ॅ 9 lqr JhnÙk nkSA ljLorh vHk;ukFk lqrk j'kk<+ oklh ,dgjk lW
¸ 6 $ 6 78 2 eñeñmñ ccqjS;k lqr oS;kdj.k jkepUnz nkSA [kkSvky T;ksñ
TC % (é $ 6 = "!% ◌ॅ gseukFk nq% nkSA ljLorh Jhèkj lqrk u:vkM+ djegk lW
3
॰॰4॰ 00m ? g^ % 78 ÒW॰ efgifr lqr jktk jkeykspu nkS nfjgjk lW HkonÙk nq% nkSA
& 6 3 % (é T F8 !% ◌ॅ
) 3
(◌ॅ C
%
^ 0( = & O6 = l (é ) nz"VO;% chle 'krkCnhd izFke n'kd es ljLorh ifjokj
) ,E
X 6 (!) a (◌ॅ 4)e X iwok±py fefFkykd fMfg;k ¼Mdjk½ xzke lW mifV orZeku
03 > s a l R (% eèkqcuh ftykd jkts vks <+gksjk xzke es tk, olykgA
) (◌ॅ ) , X 300 @ X )( lE foLFkkiu lW iwoZ yHkx 300 o"kZ èkfj fMfg;kd ifjlj esa okl
( R R E J (◌ॅ ([ ) ,E X l Ç d,y ,oa fo|k oSHko lW leLr iwok±py es [;kfr vftZr d,
$X R O(< O Rþ"% 3 izflf) izkIr d,ySfUgA fgudk yksdfud [kqukvksy ljLorh
(é R- % ◌ॅ O(< R E
X iks[kfj ,[kugq viu uke lW izfl) ,oa orZeku vfNA
5.
HD- 9 :8 vFk uxokM+ ?kkslksr xzkekjEHk%
HD- ◌ॅ F4 ; !4 4 ! $ ,! uxokM+ ?kkslksr lW iwoZ xM+ok ns'ks oklh t;uxj caxky
b eè;
¼* (◌ॅ 0 9 R , !, ?kkslksr lW chth oklqnso% , lqrk fnokdj] foHkkdj] izKkdj]
Ov, % !, H|% gfjdj] f=ykspu uksusdk%A fnokdj lqr [ksnwd%A [ksnw lqrkS
© ,% © , . O F¬ )!38 (◌ॅ ME A izhfrdj :fpdjkS i.Mqvk lW ';kedaB nkS izhfrdj lqrkS egksñ
3
O . s॰ 0< ø (◌ॅ '¨' % cqf)dj% foLQh lW fo'os'oj nkSA egksñ cqf)dj lqrkS :nz
s॰ 0<3 . F^ ¬ (◌ॅ ?' % jfodjkS nfjgjk lW xq.kh'oj nkSA B0 ds'ko lqrk eñeñeñ B0
*0 I= ॰॰॰ *0 ( 3 , (( xksfoUn lkèkq gj[kwdk% lfjlo lW ikapw lqr ds'ko nkS ofy;kl
◌ॅ ) E, I= ( (◌ॅ ) 3 % lW jfrifr nq% nkSA eñeñmñ xksfoUn lqrk y{ehukFk iz0 Bd:
॰॰4॰ 6 O0 AF ॰॰4॰ J) , eñeñmñ fo|kifr] eñeñmñ nkeksnj] eñeñmñ jkeukFk] eñeñmñ
॰॰4॰ L, ॰॰4॰ , ॰॰4॰ 8 X 9 6,
vkxekpk;Z nsoukFk] rdZiapkuu] eñeñmñ xksihukFk d.Vdks)kj
X ) E , ॰॰4॰ ) 6 '< ॰॰4॰
dkjd eñeñmñ eèkqlwnu] eñeñmñ tuknZuk% ek.Mj lW bUnzifr
, ॰॰4॰ X ! (◌ॅ ~g^) 3
lqr nq[kfM+ nkSA eñeñmñ y{ehukFk iz0 Bd: lqrk dkenso
% ॰॰4॰ 6 O0 AF 9 ढ़(0
xks<+kbZ f'konso i'kqifr;% nfjgjk lW HkDrw lqr yk[kw nkS csymap
=9 )h) (◌ॅ , , d4E
lW jhrw nq% nkSA xks<+kbZ lqrkS ukjk;.k Ñ".knklkS csymap lW
3 % ढ़p# . ? fBû d4E
◌ॅ ,
fgjnw lqr nsoifr nkSA Ñ".knkl lqrkS gfjnkl] dkyhnklks
◌ॅ , 9) % fB( . (,
* * (◌ॅ T 6 ^ % $ (◌ॅ
lksnjiqj lW JhukFk lqr Hknz nkSA gfjve lW oklh nq% nkSA B0
( 3 % A0 ( )? 78 (◌ॅ
gfjnkl lqr deyikf.k% [kkSvky lW vfu:) nkSA1A vijk B0
$ F< %1. *0 ( )ù)? hE
gfjnkl lqrk iùikf.k 'kqHkadj j?kqukFkk% lksnjiqj lW èkuh
3 6 * (◌ॅ %2. *0 % nkSA2A vijk B0 gfjnkl lqrk ek.Mj lW dkenso nkSA3A vijk
! (◌ॅ 9 %3. *0 ( B0 gfjnkl lqrk lnqikè;k; B0 egs'k lnqikè;k; B0 x.ks'k
3
() 3
A0 &= () A0 = A0 |= B0 èkus'kk% yksguk ldjk<+h lW jkepUnz ikS= iq#"kksÙke lqr jke
( ◌ॅ g^ ÝÞC nkSA4 fookgA B0 'kqHkadj lqrkS jk?ko iz0 uuwd% eqjktiqj
%4 %. *0 hE . O0 !+ [kkSvky lW t;jke nkSA lqrkp èkS;Zorh] èkhjorh] xq.korhdk%A
` 78 (◌ॅ % cX , vkn~;k nfjgjk lW y{eh lqr HkkuqnÙk iRuhA vijk eè;uxj
, ? % 8J % ◌ॅ ÐC yksguk ldjk<+h lW uUnu lqr N=ifr iRuhA vijk dfu"B
)-% $) ( ◌ॅ xq.korh eè;uxj ns'ks nsoxzke oklh lfjlo lW jk?ko lqr

/) )-% $) ? 9x 9a HkksykukFk iRuhA B0 jk?ko lqr B0 Qdhj% lksnjiqj lW
◌ॅ ¸ 6 )-% A0 flf)ukFk nkSA
*0 Z * (◌ॅ (< 6 %
$ ,! ! T<cd eM : $) , X E caxky ns'ks t;uxj b'kkupUnz Bkdqj % viwokZ lqrkp
*0 Z G 6, Q 6, ù + ! (◌ॅ xaxkorh B0 Qdhj lqrk xksdqyukFk] dkfUrukFk] iùukFkk%
~g^ ? % F ( X ek.Mj lW xksfoUn jke lqr bUnzukjk;.k nkSA :Dehuh lqrkp
`û ! (◌ॅ )- lokZuh eqlkSyh ek.Mj lW jkejru iRuh lqrkp czãe;h j[kokjh
% ◌ॅ $ 6 )ù 6 )-% , 6 . gfjve lW vHk;ukFk lqr iùukFk iRuhA xks[kwyukFk lqrkS
~= g^ , ; )e E (◌ॅ b'kkupUnz HkwoukFkkS lqiVkuh xaxksyh lW gtkjh lqr èkS;Zukjk;.k
c X ? % (¬ (◌ॅ $ ,)
3 % nkSA ljkSuh lW thr lqr vuwi nq% nkSA Ñike;h lqrkp
f) A0 Q 6 4 oulqUnjh B0 dkfUrukFk lqrk erkmu nfjgjk lW èkus'oj nkSA
◌ॅ |' % $ (◌ॅ ,
3 % j[kokjh gfjve lW dhuw nq% nkSA eèkqefr lqrkp mek lqUnjh]
3
4 , , é? X % jeklqUnjh] Lo.kZ lqUnjhdk%A lnqikè;k; BDdqj x.ks'k lqrk
3
() Aö3 = ' 3
() ? ok.ks'oj lnqikè;k; ohjukjk;.k jekdkUr eèkqdj Ñ".kef.kdk
3
Q fB? 78 (◌ॅ (v
X ( [kkSvky lW loZKku ikS= lnkuUn lqr pk.k nkSA vy; lW
? % $ (◌ॅ # ) 3 %
jdkbZ lqr ijekuUn nq% nkSA ok.ks'oj lqr izk.kèkj flejokM+
' O? ( * (◌ॅ 9 lksnjiqj lW egknso lqr fo'oukFk nkSA ljkSuh lW x.kifr nq%
' 6 % (¬ (◌ॅ ?) 3 % =
nkSA lq'khyk iq= izk.kèkj lqrkS ve`rukFk ân;ukFkkS i.Mqvk lW
O? . $ P 6 ; )!38 (◌ॅ E Hkatu nkS lqrkp n;korh iz0 iqruk HkqVdk iwf.kZekdkA vkn~;k
O0 Se ) ,?%
X 8J . jrkSyh nfjgjk lW t;ukFk iRuhA vijk eè;ek HkqVdk
% ◌ॅ 6 )-% $) Se Z % tkQjiqjA ¼uf'kjk ns'ks½ cf<+;ke iokSyh lW uhr lqr dqeju
( = 9x) ढ़p ) (◌ॅ G )-% iRuhA , lqr [kq'khd% lnqikè;k; B0 ohjukjk;.k lqr B0
R 3= ()
3 A0 ? A0 y{ehèkj iz0 fp=èkj cM+xke nfjgjk lW xksiky ikS= iapkuUn
O0 0 % ◌ॅ ) ) E lqr egknsoks nkS fry; la jk; tgkn flag nq% nkSA mekorh
3 % 4
9Æ ( E ( E lqrkp dqeh oUnuk lkefjdk%A vkn~;k dUgkSyh nfjgjk lW
G (% 8J "¤ (◌ॅ èkukbZ lqr pkuUn iRuh vijk eè;ek oUnuk jS;ke lksnjiqj lW
# )- $) m * HkokuUn lqr dkSLdhnÙk iRuhA vijk dfu"Bk jrkSyh nfjgjk lW
◌ॅ _®C )-% $) . jke lqr yksdukFk iRuhA , lqrkS eksnukFk nqykjkSA B0 y{ehèkj
% ◌ॅ 6 )-% R . L 6 iz0 fp=èkj lqrk lksnjiqj lW gjkuUn nkSA1A vijk fp=èkj lqrk
3
¬% A0 O0 * (◌ॅ [kkSvky lW fnuk nkSA2A vijk fp=èkj lqr pUnz'ks[kj% jksgkM+
%1% $) 78 (◌ॅ ldjk<+h lW usgky lqr fufèk nkSA csgV [k.Moyk lW B0
%2% $) g^x ] ! jRus'oj nq% nkSA B0 pUnz'ks[kj lqrkS B0 n;k'kadj B0 dkyh
◌ॅ | % de ! (◌ॅ *0 -¨' 'kadjkS j'kk<+~; oklh efgUnziqj i.Mqvk lW egksñ 'kksHkk lqr
3
% A0 g^x . A0 ' ! *0 ! osnukFk nkS gkVh lksnjiqj lW xq.kfufèk nq% nkSA y{ehuh lqrsp
= E¬ =ढ़p ( g^ )!38 (◌ॅ s॰ t eVqjh usuefrdsaA vkn~;k cjncV~Vk flejckM+ [kkSvky lW
3 %
Y 6 e * (◌ॅ ? ccqvu lqr cnzhukFk iRuh , lqrkS cPpk iz0 rhFkkZuUn lqrkp
D e3 | IE % 8J 00 (0 78 cqPph nk; cSjxkNh ¼vjfj;k½ oklh uxokM+ ?kkslksr lW B0
3
◌ॅ 00$ 0^ 6 )- R . 0Ù O0 6 X gsedkUr lqr B0 cN: iRuh , lqr dkuwufon~ B0 czteksgu
3 i/ ( )
0Ù ¼* (◌ॅ iz0 caxkyhd%A vijk usuef.k r=So flejckM+ [kkSvky lW
*0 &Q A0 0/F )- R , *0 ccqvu lqr T;ks0 f'kjksef.k iRuhAuhgA B0 n;k'kadj lqrk
L O0 0 E% $) | ? q (0 'kf'kHkw"k.k pwM+kef.k iz0 xsUnw 'ks"kef.k iz0 iqpwdk% csgV [k.Moyk
3
78 (◌ॅ 00$ ÒW0 =]? )-% % A0 lW es?kukFk lqr oa'kefu nkSA jhfrorh lqrkp cPpkef.k
= E ==,@? , ? O0 : , x@? O0 xq.kef.kdsaA vijk B0 n;k'kadj lqr ys[kef.k iz0 lrh'k Jh
, de ! (◌ॅ l 6 E= % eUrkS% cjncV~Vk oklh flejckM+ [kkSvky lW ccqvu lqr
0Ù? ??IE % $) A0 = E cnzhukFk nkS rjkSuh djegk lW fo|kukFk nq% nkSA nk;th lqrsp
¡? O0 ( = T Q¤ 00 ( (0 78 foUnw nk; izeksnk iz0 usgkdsa r=kn~;k cPpk ef.k rs?kjk oklh
3
◌ॅ 00$ 0^ 6 3
¬ (◌ॅ J 6 cf<+;ke iokSyh lW JhdkUr lqr iapkuUn iRuhA vijk xq.kefu

% D , OL O0 |IE J vjfj;k cSjxkNh oklh jrkSyh nfjgjk lW oa'kh lqr dqudqu
0Ù ? D ( 0ढ़p ) (◌ॅ TQ iRuhA vijk fcUnwnk; xq.kerh egqvk [kkSvky lW xksfoUn lqr
) E )-% $) ? $ i/ ( . 'kqdnso iRuhA , lqr Ñ".knso lqrkp izkenk jkèkk iz0 >Yyw
% ◌ॅ E= G G )-% $) 0 , ? nk;dsaA vkn~;k rkjkuxj lfjlo lksnjiqj lW xks'kkb± lqr >Yyw
38 78 (◌ॅ h9 )-% R iRuh vijk >Yywnk; lqiVkuh xaxksyh lW lw;Zef.k lqr jekuUn
fB9 O O0 uÊ, IE % 8J iRuhA vijk izeksnk ijokgk dUgkSyh ,dgjk lW yky lqr cPpw
(( * (◌ॅ =# E uÊ, )- $) iRuh , lqrkS vH;kuUn foHkwfrdk%A
uÊ, )e E (◌ॅ ( ,?
X )-%
$) OL ) "¤ R (◌ॅ 0Ù, )-
R . $( , %
*0 ==,@? Vg^ 0 ) (◌ॅ ' 6 B0 'kf'kHkw"k.k lqr gfj'pUnz cf<+;ke iokSyh lW fo'oukFk lqr
3 6 ¼* (◌ॅ $+ 3 % j?kqukFk nkS uxokM+ ?kkslksr lW v{kèkj nq% nkSA lqrkp vfxuorh
$ ) "¤ R (◌ॅ ijokgk dUgkSyh ,dgjk lW lnkuUn lqr thokuUn iRuhA B0
)-% A0 Vg^ . O g^, ÒW @ g^W, gfj'pUnz lqrkS izHkkr pUnz] T;ksfr"k pUnzks] izQqYy pUnzk%
OZ3Ê g^ ( ◌ॅ 0Ù ( 3 6 % ) ldjk<+h lW cPpk lqr lkèkqukFk nkSA ikM+koklh [k.Moyk lW B0
! (◌ॅ *0 ¡? 3 % O g^ $( ys[kef.k nq% nkSA izHkkrpUnz lqrk vljuk oklh dqjek [kkSvky
( G 78 (◌ॅ Ì ) E % E lW prqjkuUn lqr iapkuUn nkSA xaxksjk cqèkoky lW eqfDrukFk nq%
3
◌ॅ ` 6 % A0 ÒW @ g^ nkSA B0 T;ksfr"k pUnz lqrk vlqjk oklh cM+xke nfjgjk lW
$ ( 0 % ◌ॅ 9Yg^ L
uUnyky lqr nsosUnz eksgu nkSA pwM+kef.k iz0 xsUnw lqrk cygk
% , ? O0 : , 0 0( (◌ॅ !
cfy;kl lW dykukFk lqr vkfrZukFk nkSAuhgA 'ks"kef.k iz0 iqpw
8 X 6 % % x@? O0 , ) (◌ॅ
lqrk iokSyh lW fo'oukFk lqr j?kqukFk nkSA uxokM+ ?kkslksr lW
' 6 3 6 % ¼* 3
(◌ॅ $
vPNèkj nq% nkSA vijk 'ks"kef.k lqrk vfjgkuk oklh fnxmUèk
% $) x@? $ ( 4È E (◌ॅ
xaxksyh lW jk; loZu lqr jk; jekukFk nkSA QjlkMkaxh oklh
( X 6 % Z( E ( .
jrkSyh nfjgjk lW ân;ukFk lqr èkquh nq% nkSA B0 ys[kefu iz0
% ◌ॅ 6 3
3 % A0 ¡ O0
( = g^ U=g^, |=g^, Y= g^
lrh'k pUnz lqrk ujs'kpUnz] fnus'kpUnz] Hkos'k pUnzk jktuiqjk
(◌ॅ & (◌ॅ B3 ( N
nfjgjk lW gseuxj lW fo".kqiqj oklh HkS;k lqr dqejdkUr iz0
GQ O0 # % (◌ॅ E= 6
fppkbZ nkSA djegk lW oa'kh lqr fe=ukFk nq% nkSA ujs'k pUnz
3
% U= g^ RR, 0R O= g^% lqr ,e,] ch,M izdk'k pUnz%A izdk'k pUnz lqrkS iadt] lat;ks
O= g^ . ) E, ( E§ o) 0 de pksiM+k c[kkjh csgV [k.Moyk lW jk'keksgu nkSA ch, iadt
! (◌ॅ =L % 0R ) E F)( E lqrk :iliqj xkaxh fnèkks; lW ckyÑ".k lqr ujs'k pkSèkjh nkSA
r (◌ॅ 0fB U= k % 0R ( E ch, lat; lqrkA fnus'k pUnz lqrkS lquhy pUnz] lq'khy pUnzks
% |= g^ . g^, = g^W B3 fo".kqiqj oklh dqjek [kkSvky lW yksdukFk lqr ds'koukFk nkS
( G 78 (◌ॅ 6 I= 6 ) (◌ॅ ikyh lW gfjnso nq% nkSA JheUr lqrkS ijokgk oklh dUgkSyh
9 3 % TQ . ) ( "¤ R ,dgjk lW NksVdfu lqr iapkuUn iz0 dqudqu nkSA djegk lW
◌ॅ £e ) E O0 G G % (◌ॅ lnk; nq% nkSA vijk JheUr lqr jes'k% vljuk oklh dqjek
3
( % $) TQ l= $( ( [kkSvky lW nsokuUn lqr eèkqlwnu iz0 cPps nkS [k.Moyk lW
G 78 ◌ॅ 9 (3 , O0 0Ù¨ ccqtu lqr jkèkkukFk nq% nkSA vijk JheUr lqrk fojs'k nqxsZ'k]
3
! (◌ॅ 00 3 % $) TQ
6 ;ksxs'k [kkSvky lW cPps iz0 eèkqlwnu nkSA ikyh lW ;ksxkuUn nq%
U= :3 =X , §:= 78 (◌ॅ 0Ù¨ O0 nkSA Hkos'k pUnz lqrk iz.ko izohj] iznhi f=fnik% ijokgkoklh
% ) (◌ॅ § 3 % Y= g^ O?
dUgkSyh ,dgjk lW lnkuUn lqr j?kquUnu nkS [k.Moyk lW
O, O) ) )( "¤ R (◌ॅ ( ;ksxkuUn nq% nkSA iz.ko lqrkS :is'k vuqieks fo".kqiqj oklh dqjek
3 ! (◌ॅ § 3 % O? [kkSvky lW ikj'kukFk lqr ';keukFk nkSA HkM+jk oklh csgV
. F¦= $Ð)L B3 ( G 78 (◌ॅ [k.Moyk lW bUnzeksgu nq% nkSA izohj lqrkS jathr lquhrkS
)= 6 M 6 % ( de ! (◌ॅ fo".kqiqj oklh ';keukFkL;So nkSA B0 jes'k pUnz lqr vuqie%
~g^L 3 % O . E
. B3
ijokgk oklh dUgkSyh ,dgjk lW lnkuUn lqr j?kquUnu nkSA
( M 6Úq % A0 l= g^ $Ð) )
lry[kk lW fHkf[k;k lqr gfjeksgu nq% nkSA izksñ MkWñ fojs'kpUnz
( "¤ R (◌ॅ ( 3 % (
¼,e-,-] ih-,p&Mh½ lqr jgVk jkeuxjoklh rrSy ldjk<+h lW

◌ॅ L 3 % OW॰ ◌ॉ॰ U=g^ ds'koukFk lqr f=yksdukFk nkSA dgjkoklh iqukN cgsjk<+h lW
("."., ."-) e ( ë ( cyHknz nq% nkSA
◌ॅ I= 6 6 % ( / 0&
◌ॅ 0^ 3 %
*0 = E
0 E 0 ( 78 (◌ॅ B0 dkyh 'kadj lqr cad fcgkjh flejokM+ [kkSvky lW
3
00 ( 00$ 0^ 6 % (◌ॅ J 6 cjncV~Vk oklh ccqvu lqr cnzhukFk nkSA djegk lW fo|kukFk
3 % *0 0 E 0 . b0,
% nq% nkSA B0 cad fcgkjh lqrkS izsefcgkjh] fofiu fcgkjh iz0 xksnks
O0 4¦g^ 6, Dg^ 6 )e ( ◌ॅ misUnzukFk] thrsUnzukFkk ijgV ldjk<+h lW HkS;ks lqr eèkqdj
N§ 3
% E¬ $ (◌ॅ O nkSA eaxjkSuh gfjve lW fpydk izikS= thou ikS= ckcwukFk lqr
,
00 6 $ 6 O0 N 3 % vHk;ukFk iz0 HkS;k nq% nkSA vijk B0 cadfcgkjh lqrkS
*0 0 E0 . ÒW g^ 6, Ug^ ; T;ksfrUnzukFk] èkhjsUnz ukFkkS vjfj;k cSjxkNh oklh flejokM+
i/ ( ( * (◌ॅ 4a 6 lksnjiqj lW mxzukFk lqr vkfnR;ukFk nksA fo".kqiqj oklh vkfgy
8³ 6 % B3 ( 8 $ (◌ॅ £"#
gfjve lW NksUgkbZ lqr lw;Zef.k nq% nkSA bfrgklK fo}ku
( ,?
X 3 % ~ (v j O ) R.". *0

izèkkukè;kid ,e-,- B0 izsefcgkjh lqr ,e-,- fojsUnzukFk% [kkaxqM+
b0 R.". Ug^ 6 E ◌ॅ )
X
lfjlo lW èkeZifr o`) izikS= cksèku o`) ikS= Qrqju izikS=
P< O P< ZÌ O 0
ykyfcgkjh lqr cztfcgkjh nq% nkSA flejokM+ [kkSvky lW
0 3 % ( 78 (◌ॅ O 6
izhfrukFk lqr bUnzukFk nq% nkSA B0 fojsUnzukFk lqrk jgVk
3
~g^ 6 % A0 Ug^ 6 e
jkeuxj lEizfr iwf.kZ;k oklh rrSy ldjk<+h lW f=yksdukFk nkS
(O ) ,?X ( ë ( ◌ॅ 6
( / 0& ◌ॅ 0^ 3 % )
dgjkoklh iqukN cgsjk<+h lW cyHknz nq% nkSA fofiu fcgkjh iz0
0 O0 $t, %Y 9x
xksnks lqrk v'kksd] vt; gosyh ns'ks fMfg;k oklh [kkaxqM+
( E ◌ॅ 6
6 (◌ॅ +
lfjlo lW y{ehukFk lqr n;kukFk nkS lW nq% nkSA
%
8J $( , 0 % ◌ॅ O?L L vkn~;k vlwjk cM+xke nfjgjk lW izk.keksgu lqr fot; eksgu
O0 Ø )-% $) B3 G 78 (◌ॅ iz0 yQksnj iRuhA vijk fo".kqiqj dqjek [kkSvky lW fnukukFk
6 §:= )-% $) 8 0 % lqr ;ksxs'k iRuhA vijk vkneiqj cM+xke nfjgjk lW lqr
◌ॅ )-% 0.". $t G . $ E iRuhA ch-,- v'kksd dqekj lqrkS vfHk;ark -------------------- vfHk;ark
.................... $ E o) -
( de ! (◌ॅ pksiM+k c[kkjh oklh csgV [k.Moyk lW jk'keksgu lqr
=L
)L ( (◌ॅ 3 % dfiyeksgu nkS tgkuiqjoklh lW nq% nkSA vt; lqrkS frjgqr
$ . 3 9x $lA (O 0e ) ,?(
X ns'ks vesBh lEizfr ckM+hgkV iwf.kZ;koklh glkSyh lksnjiqj lW
û * (◌ॅ $ 6 % lqr vejukFk nkSA
J W. 9 :8 vFk vklh ,dgjk xzkekjEHk%
= 9x ): g^) & , ' 6 $ (◌ॅ uf'kjk ns'ks ikM+k % pUnzifr gsMw lqr fo'oukFk% vy; lW
M % ' 6 , E 78 ';ke nkSA fo'oukFk lqrk uUnu] Hkatu fHk[kkjhdk% [kkSvky lW
◌ॅ 4) 3
) % ! (◌ॅ 3 %
mekifr lqr ;nqifr nkSA [k.Moyk lW uuw nq% nkSA jEHkk iq=A
% E . N ", ´ $ (◌ॅ Hkatu lqrkS HkS;kjke dkUgw jkekS gfjve lW iqjUnj ikS= cNkbZ
0/# E= GÍ (◌ॅ fB lqr oa'khèkj nkS dqtkSyh lW jkeÑ".k lqr ân; jke nkSA
% Â (◌ॅ [3 % T rYguiqj lW eugj dLrqr%A feJ dkUgw jke lqrkS vHk;ukFk
", . $ 6 ;% $) E . tkudh ukFkkSA vijk Hkatu lqrkS 'kEHkw èkhjkS rjkSuh djegk lW
=, ¬ ¬ (◌ॅ Ì,
X M prqHkwZt ikS= gfj lqr ';ke jke nkSA lksnjiqj lW izhfrukFk lqr
% * (◌ॅ O 6 3
3 % =3
j?kq nq% nkSA 'kEHkq iz0] 'kEHkqukFk lqrkS dqyhd% vkfgy [kkSvky lW
O0, =3 6 . G 8 78 (◌ॅ *!
ikBd Hkkuw lqr ikBd 'kwyikf.k nkSA cqèkoky lW txUukFk lqr
,
)A =)? 3
% 0 (◌ॅ 56
HkokuUn nq% nkSA ly[kfu lqrkp :iefr] Qwyefr]
3 % ( F) , , !+.
t;efrdk%A vkn~;k csgV [k.Moyk lW B0 lnkf'ko lqr yky

8J de ! (◌ॅ *0 (= )-% " iRuhA , lqrkS Ñ".k xksiky pqUuhdkSA feJ dqyh lqrkS Hkk;ukFk
. fB ) 35_% T G . 6 ; ukFkkS flagkSfy ek.Mj lW Ncu lqr ;nquUnu nks gkVh ikyh lW
( E ! (◌ॅ /0 3 e ) (◌ॅ pUnzifr lqr ckSdkbZ nq% nkSA pf.Mdk lqrkp usuefu
g^) Û# 3 % ! | cpdfudsaA vkn~;k flejckM+ lksnjiqj [kM+xukFk iRuhA , lqr
0 IE % 8J (0 * 6 )-% R mxzukFk% vijk cpdfu fry; lW jk; onu flag lqr jk;
4a 6 $) 0 (◌ॅ ( E yfyr flag iRuhA , lqr jk; frudkSM+hd%A feJ Hkk;ukFk lqr
( E )-% R _% T izrkiukFk% dksFkwvk lW xksjkpku lqr feJ :iukFk nkS lksnjiqj
6 O ) 6 6 ,8 (◌ॅ T lW feJ HkSjo nq% nkSA vkuUn eksfguh lqrk'p fpUrk uhjnk
F) 6 * (◌ॅ T N 3
% 8
{ksekdk% vkn~;k tgkuiqj oklh ,dek [k.Moyk ân;ukFk lqr
L V Q 8J (
B0 yky iRuh , lqr Jh eksgu% vijk uhjnk tgkuiqj ,dek
R ! 6 A0 )- R T
[k.Moyk lW ân;ukFk lqr B0 xksiky iRuhA , lqr
L $) R ! (◌ॅ 6
pUnzeksgu%A feJ izrki lqrkS dkyhdkUr f'kokuUnksA jrkSyh
A0 ) )-% R g^L % T O )
nfjgjk lW dhfrZukFk lqr th;kyky nkSA rjkSuh djegk lW
. Q = W% . (◌ॅ X 6
3
jktukFk nq% nkSA ljLorh lqrkp Hkwous'ojh iks[kfj;k oklh
% ¬ (◌ॅ 6 %
(é ,|' ( (◌ॅ
czãiqj nfjgjk lW irkuh lqr j'khdyky iRuhA
) = )-%
K : T Q . ±, ==¬ ◌ॅ iks[kfj;k % feJ dkyhdkUr lqrkS pØèkj] 'kf'kèkjkS dM+fj;k lW
3 3 % ±
(◌ॅ txrefu nkS czãiqj nfjgjk lW eèkqjh nq% nkSA pØèkj lqrk

): T = §:', &', uf'kjk ns'ks HkM+jh % feJ f'kokuUn lqrk ;ksxs'oj] egs'oj]
Y', |' ( ! (◌ॅ Z 6 Hkos'oj] fnus'ojk% HkM+jhoklh [k.Moyk lW lqr uQjukFk nkS
9x 3 6 ( $" e# (◌ॅ 3 èkjeiqj ns'ks j?kqukFkiqj oklh vUgjk dVkbZ lW y{eh nq% nkSA
% V U'% lqrk'p lqjs'ojhA

!,R $64 9 :8 vFk xaxksjk cqèkoky xzkekjEHk%
9x Z, 0 ◌ॅ Y 9x : e xksUnokM+k ns'ks QwycfM+;k lW gosyh ns'ks jèksyh % yksVu
F^ £e#% R
E# * (◌ॅ lqr :nz lqr NksVkbZd%A , lqr jaxkbZd% lksnjiqj lW gmn nkSA
4 % E# l' d4E ◌ॅ , jaxkbZ lqr jkes'oj% csymap lW ;nw lqr deykifr nkS cgsjk<+h
) 0& ◌ॅ 3 6 3 % l' lW j?kqukFk nq% nkSA jkes'oj lqr f'konÙk% [kkSvky lW jeuh ikS=
=C 78 (◌ॅ ' 6 gkM+h lqr fo'oukFk nkS lksnjiqj lW cgqM+h lqr oklqnso nq% nkSA
* (◌ॅ % 9 3 % $ (◌ॅ M vy; lW ';ke dLrqr%A f'konÙk lqr firkEcj% nfjgjk lW
[3 % =C 3
) 2 (◌ॅ 9 j?kqnso ikS= prqHkwZt lqr izùwEu nkS djegk lW y{ehifr lqr
Ì,
X Oùp, (◌ॅ ) 9 nsokuUn nkSA ujmu lW èkuh dLrqr% firkEcj lqrk fHk{kqd
% 4 (◌ॅ [3 ) 2 +3 6,
èkjkukFk] mekukFkk flejokM+ [kkSvky lW ;nqifr ikS= jr~uifr
4 78 (◌ॅ )3 -)
lqr xkso)Zu nkS Vdoky lW cgqM+h lqr lqn'kZu nq% nkSA èkjkukFk
<X e (◌ॅ % 3
= X %
lqr [kq'khd% lfjlo lksnjiqj lW fpydk lqr uUgdw nkS
6 3= (( * (◌ॅ ",
flejokM+ [kkSvky lW uuw lqr cqf)ukFk nq% nkSA [kq'kh lqrkS
( 78 (◌ॅ , 0< 6 % 3=
3 3
MksekbZ xaxkèkjkS lfjlo lksnjiqj lW oS;kdj.k nqykj lqr >iV
3
. ã# E¬ (( * (◌ॅ ?
3 % $)
nkS jrkSyh nfjgjk lW dhfrZukFk nq% nkSA vijk [kq'kh lqrk
u)e . (◌ॅ X 6
3= (◌ॅ N £e, {
jktuiqjk nfjgjk lW HkS;k lqr NksVdw nkS >kSok ifupksHk lW
) o (◌ॅ 3
O56 % D , ,
izkUukFk nq% nkSA lqrsp uwuw nk; vksxgh ofy;kl lW ikBd
◌ॅ )A 5, )-% V
dey ykspu lqr eUuw iRuhA lqrk'p ;'kksnk nsodhdsaA vkn~;k
t 9IE % 8J ( r (◌ॅ *0 L lUngiqj fnèkks lW B0 eueksgu iRuhA vijk iks[kfj;k oklh
jS;ke ?kksfl;ke lW frydnÙk lqr eVwdukFk iRuhA uh0 MksekbZ

)-% $) ( m ¼( (◌ॅ C lqr Hkksykd% lUngiqj fnèkks; lW oS|ukFk lqr JhukFk nkS
e, 6 )-% 0 ã# ¸ ( [k.Moyk lW fo".kqnÙk nq% nkSA Hkksyk lqr jktsUnz vksxgh
r (◌ॅ J 6 3
T 6 ! (◌ॅ B3C ofy;kl lW Jhef.k lqr y{ehukFk nkSA jktuiqjk nfjgjk lW
% ¸ >g^ ( (◌ॅ T? pUnzef.k nq% nkSA t;Urh iq=A vijk Hkksyk lqrkA
6 % 3 %
(◌ॅ g^?
Q % $) ¸ %
8! ( ´ * (◌ॅ

X == vken.Mk oklh tekSj lksnjiqj lW dkfrZd lqr 'kf'kèkj nkS
( ! (◌ॅ v ,
3 % dule ek.Mj lW gjKku lqr xksuw nq% nkSA
ढ़f g 9 :8 vFk cf<+;ke iokSyh xzkekjEHk%
(L ) h : C 6 78 uf'kjk ¼gosyh½ ns'ks lkSfj;k % jfonÙk lqr HkxhjFk% [kkSvky
◌ॅ *| % 6 . 56, H X $ (◌ॅ lW lksus nkSA HkxhjFk lqrkS txUukFk] tuknZuks vy; lW ikS[kw
, % 56 3
' 6 0 (◌ॅ % nkSA txUukFk lqr fo'oukFk% cqèkoky lW jke nkSA fo'oukFk lqr
' 6 i $ (◌ॅ ! % $) jke% cSxuh vy; lW e.Mu gfj nkSA vijk fo'oukFk lqr
' 6 g^ ) (◌ॅ , * (◌ॅ jkepUnz% ikyh lW xknw nkS lksnjiqj lW cklqnso nq% nkSA vijk
09 3 % $) ' 6 6 )!¤ fo'oukFk lqr jfrukFk% i.MkSyh nfjgjk lW firkEcj lqr
% ◌ॅ ) 2 (3 , % 6 eèkqlwnu nkSA jfrukFk lqr dey% lqn; csymap lW xkSjhukFk
E
d4 (◌ॅ K 6 ' 6 0& ◌ॅ lqr fo'oukFk nkS cgsjk<+h lW gj[kw nq% nkSA dey lqrk xksfoUn
%- + % ) 2 L
firkEcj eksrhdk% flejokM+ [kkSvky lW jkeHknz lqr inwek nkSA
78 (◌ॅ ^ ) , % $)
vijk jfrukFk lqr ukFk euksgj ijku 'kqHkadj lqUnj vkuUnk%
6 6 H ) hE 8
e>kSjk djegk lW pkS0 txUukFk lqr y{ehukFk nkSA rYguiqj
{ (◌ॅ k0 56 6 %
lW prqj nq% nkSA cNuk lqrkp thouk uoxzg tky; lW ckcw
Â (◌ॅ Ì 3 % 0/ a
lqr pku iRuh ukFk lqrkS ukjk;.k% flagksfy;k ek.Mj lW n'kjFk
◌ॅ 00 , )- 6 . ? ( Es
nkSA dqek iq=A euksjFk lqr jktkjke% ifupksHk lW cuekyh nkSA
! (◌ॅ =6 % G % H6
) o (◌ॅ 0 % ? Q (
ukjk;.k lqrk jekdkUr dkyhnkl uuwdk% ldjk<+h lW jkeÑ".k
!+ ! ◌ॅ fB % r (◌ॅ M 3
nkSA fn/kks lW ';ke nq% nkSA yfyrk iq=A
% %
4 4 F 9 :8 Y8 9 (◌ॅ vFk nsogkj nsogkj ewy xzkekjEHk% oslqvky nsogkj lW ohth
R ( R R t;dj , lqr lkxj , lqr efrdj , lqr y{ehdj , lqr
R ? R ¨', Y', l'% xq.kkdj% , lqrk oRls'oj] tos'oj] dkes'ojk%A dkes'oj lqrkS
l' . , ¬ ø (◌ॅ s# % ] jktw gyèkjkS foLQh lW gksjkbZ nkSA dkjks iq=ksA gyèkj lqrk
W% ( E, %, ( E $Ê (◌ॅ ujflag] t;flag] gfjflagk vYykfj lW jk; f'koifr nkSA oklks
=) % * % ( E ¨' 0U iq=k%A ujflag lqr czãs'oj% cjsok lW jke nkSA czãs'oj lqr
◌ॅ % ¨' 4) *~ (◌ॅ F % mekifr lksbfu lW dk: nkSA vkUgks lqrkp lhrk jkèkk nqxkZdk%
3
8"W ( X 8J $Ê (◌ॅ )l' vkn~;k vYykfj lW ijes'oj iRuhA vijk gfjflagiqj fu[kwfr lW
)-% $) ( E - ◌ॅ )
gfjdj lqr jekifr iRuhA vijk nqxkZ iùiqj ifupksHk lW gfj
3 X )ù ) o (◌ॅ
)-% $) ' 6
lqr fo'oukFk iRuhA mekifr lqr ukjk;.k% tky; lW jkedj
)-% 4) ? (◌ॅ =
lqr dk'kh nkS fu[kwfr lW xksaf<+ nkSA rksrk iq= lqrk'p jktks
, (◌ॅ Eढ़p % ¥ V ç
yk?ks cklksd% pkS0 ukjk;.k lqrkS gjnÙk jfrnÙkks czãiqjk lW ckcw
0* k0 ? . C CW (◌ॅ
lqr ikapw nkSA pkS0 gjnÙk lqrk Ñ".knso jkenso y{ehnso
00 , ) E, % k0 C fB9 9
f'konsok fu[kwfr lW ijku nkSA jktks iq=A pkSèkjh Ñ".knso lqrkS
9 =9 , (◌ॅ ) % %
k fB9 . | h9Æ (◌ॅ = %
usgky 'kqdnsoks tky; lW f'kou nkSA lhrk iq=ksA pkS0 usgky
( W% k0 | ( , =, 2
lqrk lhrkjke uuw 'kEHkw fnxEcjk% fnèkks; lW iukbZ lqr f'ko nkS
r (◌ॅ ) # = [ (◌ॅ !' %
nksLrh lW dk'kh nq% nkSA dqejks iq=k%A pkS0 lhrkjke lqrkS

G] % k0 . ? ; ohjukjk;.k HkkxhjFkkS yksvke lqjxu lW ?ku';ke lqr ykyef.k
8 (◌ॅ M ? , (◌ॅ nkS fu[kwfr lW ohj nq% nkSA Qwyk iq= pkUnuh :ikdsa vkn~;k
3 % Z,
F)IE 8J . (◌ॅ jrkSyh nfjgjk lW nq[k: lqr ukjk;.knÙk iRuh vijk :ik
3
F ?C )- $) F) ~ (◌ॅ vksbfu lW HkxhjFk lqr xq.kkuUn iRuhA pkS0 ohjukjk;.k lqrk
? )-% k0 ? 3
jkenqykj gfjn;ky x.ks'k èkuifr;% olke lW dkyh izlkn nkSA
= ) ◌ॅ O( % À pEik iq=k% jkeks fgjk e;uk rksrkdk% vkn~;k [k.Moyk lW
L ¥ 8J ! (◌ॅ nqykj iRuh uhgA vijk dkdks csymap lW ekuhd lqr
)- % $) d4E (◌ॅ ~g^ ? bUnzukjk;.k iRuhA , lqr y{ehdkUrkA vijk ifupksHk lW inwe
)-% R Q% $) ) o (◌ॅ
iRuhA vijk uxqjnÙk lW dk'khukFk iRuhA pkS0 jkenqykj lqrk
)-% $) C (◌ॅ = 6 )-% k0
[kM+xukjk;.k] ijekuUn] bUnzdkUr] cztyky] es?kukFkk% xaxksj
, , ~g^Q, , l
6
lW fnuk lqr oS|ukFk nkS ek.Mj lW uhyef.k nq% nkSA iqdk
E (◌ॅ J 6 ! (◌ॅ +
lqrkp lkefj dqefj czãk.khdk% vkn~;k csymap lW xksiky
% ( G ? 8J d4E (◌ॅ
iRuhA vijk lqjxu lW ?kkrw lqr >Yyw iRuhA pkS0
) )-% $) (◌ॅ , uÊ, )-%
[kM+xukjk;.k lqrk ckmu flf)ukFk ?ku';kek% fnèkks lW
k0 - ? 04 (< 6 M r (◌ॅ
' 6 %
fo'oukFk lqr enu nkSA
i Rj kl ◌ॅ $ ($ ) 5 'kkf.MY; xks=s czãiqjk lW dkscjk ¼dksgcjk½ elqfj;k
$( $) e ( (◌ॅ 9Â R vy;oklh vij tVgkj oklh czãiqjk lW ohth nsYgu% , lqrkS
. " ´% '¨' R T 6 dkUg jkekSA jke lqr fo'os'oj , lqr JhukFk% Hk.Mkfjle lW
!( (◌ॅ $ F< % T 6 X 6, 6, vfu:) nkSA JhukFk lqrk èkeZukFk] y{ehukFk] jfrukFk]
, O 6, 9 6, ' + 4 ◌ॅ 09 izhfrukFk] nsoukFk] f'kfrukFkk% ujmu lW cklqnso nkSA èkeZukFk
% X 6 . sU _ s sU Y lqrkS gfjdj gksjs dkS egkegks gksjs lqr osn , lqr egkegÙkd
R C 9 O0 J (G (◌ॅ okenso iz0 fo|kèkj ldqjh lW enu nkSA egkegÙkd fo|kèkj
% C J . &', Y' O0 9Y_ lqrkS egs'oj] tos'oj iz0 nsosdkS dqleky lW jke nkS tos'oj
G( (◌ॅ Y' , ◌ॅ T lqr ojtw jkvks<+ lW JhukFk nkSA ojtw lqrk jfrukFk efrdj
% , 6 F? ) (◌ॅ
d:.kkdjk% figoky lW jke lqr uksus nkSA efrdj lqrk ds'ko
H| % I= )A
pkUn ikBd ;'kksèkjk% vUnksyh tky; lW gfjdj nkSA yhykorh
t $ W (◌ॅ % %
iq=k%A ikBd ;'kksèkj lqr fpUrkef.k eUnoky lW f'ko nkSA nsok
)A t Q? (◌ॅ = % 9
iq=A fpUrkef.k lqr ujgfj% tYydh lat;jke nkSA ;knoh
% Q? Ê ( E %
iq=A ujgfj lqrkS ckcw èkesZ'ojkS csymap lW ekèko nkSA èkuoarh
% . 00 , l X'¬ d4E (◌ॅ %
iq=k% èkesZ'oj lqrkS t;nso HkksykbZdkS HkkSj Vdoky lW efrdj
E l X' . 9 ¸#_ í e
◌ॅ ' 6 % G % 9 .
lqr fo'oukFk nkSA dqek iq=k%A t;nso lqrkS jkenÙk iz0 ckcw
C O0 00 , * #
O0 fB
lksukbZ fgjkjke iz0 gfjÑ".k jktk deyu;uk jkeiqj ujoky
(◌ॅ T © , % ) , %
lW feJ [ksnw nkSA inwek iq=A xks'kk±b jkenÙk iz0 ckcw lqrk
X C O0 00 , F) ? U (◌ॅ
=E ~ M :iukjk;.k% Hkjsgk lW ';ke nkSA vijk ckcw lqrkS niZukjk;.k
% $) 00 , . ) X ? LH = 4 eksguks 'kfDrjkeiqj ujmu lW jr~uifr lqr vfu:) nkS
◌ॅ -) 3
$ F< $ W (◌ॅ Û, vUnksyh tky; lW ckSdw nq% nkSA Ñ".kkorh iq=A xks'kkb±
% fB % =# E F) ? . =? :iukjk;.k lqrkS f'kopj.k% lry[kk lW egs'k ikS= j?kqukFk lqr
- ◌ॅ &= 3 6 G # % dqukbZ nkSA
0 : ) X ? =# E ? uf'kjk ns'ks eksgnhiqj % niZukjk;.k xks'kkb± lqr ohjukjk;.k%
E
◌ॅ 9 % =# ? ofy;kl lW gfjnso nkSA xks'kkb± ohjukjk;.k lqrk jkeukjk;.k
? I ! (◌ॅ 0/F 3 fpydk dsoykuUnk% ek.Mj lW cN: lqr j?kq nkSA xks'kkb±
% =# E L s O0 b ? d4E
eksgu lqr gksjhy iz0 izseukjk;.k csymap lW ân;jke nkSA
◌ॅ % =# E fB O0 . xks'kkb± gfjÑ".k iz0 fgjkjke lqrkS T;ksfrfoZn jkeÑ".k
ÒW X fB fB W , (◌ॅ 0 Ñ".kkuUnks ojgh fu[kwfr lW xjhc lqr Ñ".knso nkSA xks'kkb±

fB9 % =# E fB . ) ) Ñ".kkuUn lqrkS gjifr xksikyks cqèkoky lW izkUukFk lqr
◌ॅ O56 6 % &' % y{ehukFk nkSA egs'ojh iq=k%A xks'kkb± gjifr lqrkS f'koukFk]
=# E ) . = 6, ; ( (◌ॅ efrukFkkS yksxgh ofy;kl lW ikBd cN: lqr ikBd uwuw nkSA
)A 0/F )A , , % - % =# E jr~ukorh iq=A xks'kkb± f'koukFk lqr Ñ".kef.k% vksM+k ,dgjk lW
= 6 fB? "!% ◌ॅ L 8 nkeksnj ikS= vkuUn lqr NksVh nkSA xks'kkb± Ñ".kef.k lqr
£e % =# E fB? 0 ¬ cuekyhd% rjkSuh djegk lW g"kZef.k nkSA vijk xks'kkb±
!% ◌ॅ @?
X % $) =# E fB? . Ñ".kef.k lqrkS nq[kekspu] eueksguks dVkbZ lW pkS0 jaxyky lqr
3
L , LH e# (◌ॅ k0 E k0 pkS0 vfèkdyky nkSA xks'kkb± xksiky lqrk fp=ifr VsdukFk
$ % =# E ) ) Ó 6
iks"k.k ;ksèkuk% vksxrh ofy;kl lW ikBd cN: lqr ikBd uuw
@? § ( (◌ॅ )A 0/F )A
nkSA lfjlo lksnjiqj lW feJ f'konÙk nq% nkSA xks'kkb± fp=ifr
, % (( * (◌ॅ T =C 3 %
lqrk ij'kef.k txeksgu :nzef.k;% vkfgy [kkSvky lW pkS0
=# E ) )=? L F^? 8
ckydjke nkSA :Dehuh iq=A xks'kkb± ij'kef.k lqr pUnzef.k
78 (◌ॅ k0 0 % F % =# E
flgkSfy ek.Mj lW èkus'k lqr ukjk;.knÙk nkS xks'kkb± txeksgu
)=? g^? ( ! (◌ॅ |=
lqrk gj[kef.k] oa'kef.k] f'k"Vef.k] tudef.k iz0 xqYyh
?C =# E L ?, ' ,
=?, ? O0 Ê Y? O0 , Ê, (T?
osnef.k iz0 dwYyw lgJef.k;% fnfèk;k nfjgjk lW [kxifr lqr
% ◌ॅ ) E ? %
xaxkukjk;.k nkSA tud ef.k iz0 xqYyh lqr vkpk;Z cqf)ukFk%
? O0 Ê 3 6
8 X 0< © ( ◌ॅ
lq[ksr ldjk<+h lW xq.kkuUn ikS= ,dukFk lqr jsorh nkSA
? R 6 U % 4(¬ $ (◌ॅ mljkSyh vy; lW ikBd [kwj[kwu nq% nkSA vkpk;Z ikBd
)A , , 3
3 6 =# E
% 8 X )A 0< cqf)ukFk xks'kkb± lqrA osnef.k iz0 QqYyw lqr fnukukFk% dVkbZ
% Y? O0 Z3Ê, 6 e# (◌ॅ = EC lW 'kadjnÙk nkSA T;ks0 lgJef.k lqr fo'oukFk% jkeiqj ujoky
% ÒW0 (T?
' 6 (◌ॅ lW dksdu lqr pedyky nkSA xks'kkb± eueksgu lqrk vfu:)]
% =# E L $ F<, dfiys'oj] Hkqous'oj] 'kkys'ojk% rrSy ldjk<+h lW jksfg.khnÙk
)¡', S|', =¡' ë ( ◌ॅ lqr vfèkdyky nkSA cq)wpdoklh e.Mkfjle lW HkkuqnÙk nq%
]?C $ % 3 ( !(
0<, (◌ॅ nkSA ij'kef.k lqr pUnzef.k lqr oS|ukFk e>kSjk djegk lW
ÐC 3
% )=? g^? J 6 VsdukFk lqr papy nkSA txr ikyh lW bZ'ojnÙk nq% nkSA
{ (◌ॅ Ó 6 E % ) (◌ॅ
3 %
#'C
.mn 4 dUgkSyh ijokgk
s0 F 8 . , F _ E egks0 :fpdj lqr vkuUndj lqrkS Hkkuw gk: dkS xaxksj lW
◌ॅ g^ % ) (◌ॅ Y X' % , s0 pUnzdj nkSA ikyh lW xosZ'oj nkSA èkkew lqrk egks0 fe=dj
s0 (◌ॅ O =ß egks0 fLFkr fnudjk% fotuiqj nfjgjk lW izhfr'kEe nkSA x<+
3
% ` (◌ॅ Y' () teqxke lW thos'oj nkS lnqikè;k; fe=dj lqrk ds'ko ekèko
I= G= , 9 ( (◌ॅ - yodq'k jruw egknsok lry[kk lW jr~ukdj nkS ikyh lW
3 C
◌ॅ X % G= B3 | ) nqxkZnÙk nkSA dq'k lqrk jfo fo".kq tkus ijku tlkbZdk ikyh lW
0! ◌ॅ ? % ! (◌ॅ gfjdj lqr xq.kkdj nkSA ek.Mj lW eqjkjh nkSA tlkbZ lqrkS
` % (# . ) Æ (◌ॅ % xksiky jk?koks djegk lW cjkg ikS= jfo lqr ikS[kw nkSA vijk
, % $) (# =
tlkbZ lqrk f'ko jke yk[ku HkM+qvky ek.Mj lW pUnzifr lqr
- ड़p38 ! (◌ॅ g^) =, %
'kEHkw nkSA jk?ko lqr jktho% [kkSvky lW j?kq lqr jke nkS x<+
78 (◌ॅ 3 ! (◌ॅ
ek.Mj lW x.kifr nkSA jktho lqrk uUnu ;nq gfjjkek% nfjgjk
?) % 3 (◌ॅ
lW NksVkbZ nkSA jsorh iq= lqrk'p lqu;uk ek.Mj lW dfo fpdw
£e# % U V ! (◌ॅ !
lqr in~ekbZ iRuhA gfjjke lqrkS oS;k0 gyk;qèk] oS;k0 pØk;qèkks
, )n# )-% . 0 ×, 0
lksnjiqj lW Hkonso nkSA 1- gyk;qèk lqrk cUèko izse Hkw"k.k csgV
±×r * (◌ॅ 9 % 1. × 0È
b ,@? de ! (◌ॅ 9 M
[k.Moyk lW gfjnso ikS= ?ku';ke lqr èkjkèkj nkSA lry[kk lW
% ( (◌ॅ fB9
% 2.
Ñ".knso lqr ykyk nkSA 2- vijk gyk;qèk lqr ekuhd%
$) × ! ( , ? , [k.Moyk lw ukjk;.k ikS= uuw lqr B0 dkyhnkl nkSA 3- vijk
gyk;qèk lqr ckcwjke cqèkoky lW feJ prqHkwZt lqr Nkcw nkSA

*0 ( % 3. $) × 00 , 0
3 i.Mqvk lW onh lqr xaxkjke nkSA 4- vijk gyk;qèk lqr
◌ॅ T Ì,
X /0 , % )!3) ◌ॅ dkspkbZd% j[kokjh gfjve lW euksgj lqr ckuk nkS ldjk<+h lW
E % 4. $) × # yPNw nkSA 5- vijk gyk;qèk lqrk ek.Mj lW f'konÙk nkSA 6-
% ◌ॅ H 0 ( ◌ॅ , % 5. vijk gyk;qèk lqr dkSLdh nÙk% dVkbZ lW dey lqr efrukFk
$) × ! (◌ॅ =C % 6. nkS Hk.Mkfjle lW efrukFk nkSA gyk;qèk lUrfr cUèkokfn ufljk
× _® C e# (◌ॅ 6 ¼gosyh½ ns'ks p.Mhiqj oklhA ckcwjke lqrk ';keh cqf)ukFk vEeh
!( (◌ॅ 6 % × (Q 0È ( pkuu ykspuk vkfgy [kkSvky lW pkS0 oa'kh ikS= Ñ".kkuUn lqr
(Y) 9x ! (% 00 , M 0<
3 6
pkS0 HkksykbZ nkSA mtku csymap lW izk.kifr lqr jke nkSA vEeh
$ß 8 78 (◌ॅ k0 E=
lqrkS Mkseu ykykS vkfgy gfjve lW fo".kqiqj ¼Jhiqj ns'ks½ oklh
fB k0 ¸# % 4 d4E (◌ॅ
Qsdw lqr luQwy nkSA yksguk ldjk<+h lW nq[kkbZ nkSA eksgorh
O?) % $ß . ã 8
iq= lqrk'p lkseorh [katfu nkborhdkA vkn~;k cjncV~Vk
% ◌ॅ B3 (T 9x) ( Ë, ( Z,
oklh [kkSvky lW fnukukFk lqr ccqvu iRuhA uhgA vijk
% % ! ◌ॅ #3 % L V
lqiVkuh xaxksyh lW 'kf'k iRuhA vijk csgV [k.Moyk lW pqUuh
* E ~ % 8J 00 ( 78
3
lqr B0 oa'kh iRuhA >ycfj iz0 Mkseu lqr fuR;kuUn% HkM+xke
◌ॅ 6 00$ )-% % $) )e
E (◌ॅ == )-% $) de ! (◌ॅ 35
tftoky lW Ñ".kef.k lqr ;ksxukFk nkSA rjkSuh djegk lW
*0 E= )-% u0 O0 ã ³
>M+wyk nkSA cpfu iq=k% fuR;kuUn lqrk dykuUn] iùkuUn]
◌ॅ fB? § 6 % ¬
jekuUnk% dkykcyqvk oklh lq[ksr lksnjiqj lW ccwuh lqr
◌ॅ 1ड़p, % 0 ³ , fuR;kuUn nkSA uxokM+ ?kkslksr lW dkfydknÙk nw nkSA eSuk iq=
ùp , 0è8 ( © * (◌ॅ lqrsp flags'ojh] Qwyorh] tkudh] ikoZrh] QwpuorhdsaA vkn~;k
00 , ³ % ¼* (◌ॅ C , rjkSuh djegk lW fo'os'oj lqr f'kos'oj iRuhA vijk vy;
% · D ( E&', , !, ) X , oklh vy; lW t;nÙk lqr fnus'knÙk iRuhA vijk tkudh
Z, IE % 8J ¬ (◌ॅ '¨' =Y' tgkuiqjoklh jrkSyh nfjgjk lW HkkbZyky lqr jk'keksgu iRuhA
)-% $) $ ( $ (◌ॅ C |=C vijk ikoZrh ns'kqvky [k.Moyk lW g"kZnÙk lqr x;knÙk iRuhA
)-% $) ( . (◌ॅ vijk Qwpuorh r=So ns'kqvky [k.Moyk lW iz;kxnÙk lqr
# =L )-% $) ) X 9h8 HkSjonÙk iRuhA dykuUn lqrk gkVh lksnjiqj lW HkwVdwu nkS jk0
! (◌ॅ @C
X C )-% $) Z, nfjgjk lW HkS;k nw nkSA iùkuUn lqrkS 'kkjnkuUn yhykuUnks
q 9h8 ! (◌ॅ OC NC )-% pEikuxj oSxuh vy; lW e[ku lqr eueksgu nkSA foLQh lW
e * (◌ॅ ,e, 0 % pkS0 vuwi nkSA vfEcdk iq=A
◌ॅ N , % )ùp . = W
À $ (◌ॅ L % ø
◌ॅ k0 $ ,) % $2 %
◌ॉ॰ OW॰ (Hv x@v) = ("" ") MkWñ izksñ ¼euksfoKku fo'ks"kK½ 'kkjnkuUn ¼,e, ih,pMh½ lqr
$ Q de ! (◌ॅ ¡? F^ % vuUr% csgV [k.Moyk lW ys[kef.k lqr :nzkuUn nkSA ld0
!0 V% 8J JW ! (◌ॅ deykuUn iq= lqrk'pA vkn~;k n~;ksjh [k.Moyk lW èkenkgk
% *0 ¸ $ E D 3 )-% oklh B0 Hkksyk lqr vfHk;ark HkkjrsUnq iRuhA vijk pqukiqj
$) 3 ( 0 , (◌ॅ ` =3 6 oklh cjgh fu[kwfr lW eqf[k;k 'kEHkqukFk lqr thfo vfèkdkjh
$ O) )-% $) G( Ee ( jk; iznhi iRuhA vijk dqjlk dkaVk oklh HkM+xke tftoky lW
◌ॅ 0 !0 ! odhy gfjyky lqr ok0 dj0 vfèkdkjh iRuhA
)-%
)ù ) o (◌ॅ & ( Z yhykuUn lqrk iùiqj ifupksHk lW gseuxj oklh [kyhQk
6 E . èkjkukFk ikS= xaxkèkj lqr Hkxokuh th nkS jrkSyh nfjgjk lW
◌ॅ 9 , % egknso nw nkSA
3 X
, 4 , f) , u , , jekuUn lqrk nqxkZuUn] mekuUn] ÑikuUn] >wykuUn] jktkuUnk
de ! (◌ॅ G 6 § % $ (◌ॅ csgV [k.Moyk lW dqejukFk lqr ;ksxkuUn nkSA vy; lW x.ks'k
= % g^ V% nkSA pUnzdyk lqrk'pA

3 X
H , OL , GL , J nqxkZuUn lqrk fouksnkuUn] izeksnkuUn] dqeksnkuUn] fo|kuUnk
( de ! (◌ॅ (Ù lM+jk oklh csgV [k.Moyk lW lqr jekuUn lqr lfPpnkuUn
78 (◌ॅ 09 , % V nkS tgkuiqj [kkSvky lW cklqnso nw nkSA lqrk'p iks[kfj;k
(◌ॅ j>g^ )-% czãiqj nfjgjk lW lqr f}tsUnz iRuhA
w f) Y , h< , J 3 Lukrd ÑikuUn lqrk foosdkuUn] fo'kq)kuUn] fo|kuUn
( ! (◌ॅ T = % pqukiqj oklh txriqj ek.Mj lW feJ n'kkuUn nkSA
?Ò ) RR Y . ) ( de okf.kT;dj inkfèkdkjh ,e, foosdkuUn lqrkS ikM+k oklh csgV
! (◌ॅ T éF) % [k.Moyk lW Jheku fxjkuUn lqr Lo:ikuUn nkSA jktuiqjk
% ◌ॅ (¬ ( :' % V , nfjgjk lW ljkSuh oklh ukxs'oj nkSA uhuk lqrk'p fu[kwfr
"" 1Ä 03 ( (◌ॅ )-% 8+ ,e,llh >kM+kVksy eèkqcuh oklh lW lqr iRuhA vkj{kh
) 0R h< . RR0 J . inkfèkdkjh ch, fo'kq)kuUn lqrkS ,y,ych fo|kuUn lqrkS
ú= u , . G 78 (◌ॅ B3 ( ftyk U;k;kèkh'k >wykuUn lqrkS dqjek [kkSvky lW fo".kqiqjoklh
= E % © 78 ) 0 'kratho nkSA lqrk lq[ksr [kkSvky fiy[kokM+ uS;k0 fo|kuUn
J % lqr fefgj nkSA
◌ॉ॰ OW॰ ("."., ."-.) ~ (v MkWñ izksñ ¼,e-,-] ih-,p&Mh-½ bfrgklK jktkuUn lqrk fo".kqiqj
B3 (T ) )% %
◌ॅ 6 X ¼Jhiqj½ oklh vkfgy gfjve lW rhFkkZuUn lqr 'kkys'oj nkS
=¡' 3 %
◌ॅ = 6 ekM+fj ofy;kl lW f'koukFk nq% nkSA
. F^ W e ) (◌ॅ , yky lqrkS :nzkuUn fxjkuUnks gkVh ikyh lW Hkxyh lqr fxnw
! (◌ॅ 6 % F^ O0 ¸ . nkS [k.Moyk lW èkhjukFk nkSA :nzkuUn iz0 Hkksyk lqrkS
,
, ( X W 0è8 ( ¼* (◌ॅ deykuUn] lw;kZuUnks dkykcyqvk oklh uxokM+ ?kkslksr lW
3
00 L % de ! (◌ॅ ¼ % ccqtu lqr eksrh nkSA csgV [k.Moyk lW ?kksru nkSA lqrk'p
V _=« í ! (◌ॅ 6 9 6 dkSf'kY;k HkkSj [k.Moyk lW yksdukFk lqr nsoukFk iRuh , lqr
)- R 6 $) . (◌ॅ (3 , fnukukFk vijk jrkSyh nfjgjk lW eèkqlwnu lqr oS;k0
0 = ? )-% í ! f'koukjk;.k iRuhA deykuUn lqrk je; HkkSj [k.Moyk lW
◌ॅ § 6 6 % . % ◌ॅ ) ;ksxukFk lqr yksdukFk nkSA jrkSyh nfjgjk lW xksiky nkSA
%
, & ( 3

6 , yky lqr fxjkuUn] dkfydkuUn gseuxj oklh eFkqjkuUn]
Y , 6 X G
! (◌ॅ )= 6 osnkuUn] rhFkkZuUn dqykuUn% [k.Moyk lW ikj'kukFk lqr
) % G 38 ( 0 ( (( (◌ॅ if[k;k nkSA dqykuUn lqrk jgqvk oklh c?kokl lfjlo lW
09 (9 % cynso lqr lgnso nkSA
0Ù, $) , a( g^x yky lqr cPpw lqrk vè;kid foHkwfr cksèkxzkeoklh pUnz'ks[kj
= E % ( 78 (◌ॅ 00$ 3 lqr n;k'kadj nkSA flejokM+ [kkSvky lW ccqvu lqr cnzhukFk
0^ 6 , % nw nkSA
, 0 % ◌ॅ $( , ( foHkwfr lqrk cM+xke nfjgjk lW vlwjk oklh xtkuUn lqr
,
( X ? # (◌ॅ ,
% lw;Zukjk;.k nkS frybZ lW euhyky lqr n;kuUn nw nkSA ckcwjke
00 , £e e * (◌ॅ ॰॰ lqr ykspu lqr NksVdfu gkVh lksnjiqj lW eñeñ jkes'oj ikS=
l' L ? 6 % 78 (◌ॅ eksnukjk;.k lqr [kM+xukFk nkSA [kkSvky lW jfrukFk nw nkSA
6 , %

ý £e ( , ) E O0 G GH e feF;koknh NksVdfu lqrk lnkuUn] iapkuUn iz0 dqudquks gkVh
* (◌ॅ T 00R3 % ( 78 lksnjiqj lW feJ ccq, lqr ykyk nkSA flejokM+ [kkSvky lW
◌ॅ % E D Z, D ( jrh nkSA xaxkorh iq= lqrsp Qwnuorh rs?kjk oklh iokSyh lW
) (◌ॅ ) E )-% iapkuUn iRuhA
( O0 3 O0 ¼ lnkuUn lqrk thokuUn iz0 jketh j?kquUnu iz0 jk?kksth
9 $( . (◌ॅ , 6 E= oynsok vjfj;koklh jrkSyh nfjgjk lW xks[kwyukFk lqr oa'kh
% (◌ॅ .............. V ,|' nkSA fry; lW jke -------------- iq= lqrk'p Hkwous'ojh rkfj.kh xq.kh
? ? 4IE % 8J 4 (◌ॅ 0 0Ù nk; mekdsaA vkn~;k doS ujmu lW oS;k0 cPpk lqr oS|ukFk
J 6 )-% $) ? 9h8 ! (◌ॅ iRuhA vijk rkj.kh ns'kqvky [k.Moyk lW eaxyknÙk lqr
EC C )-% $) ? ( HkhenÙk iRuhA vijk xq.kh nk; tgkuiqj oklh flejokM+
78 (◌ॅ ~g^ 6 0 % $) 4 [kkSvky lW bUnzukFk lqr cuekyh nkSA vijk mek ns'kqvky
9h8 ! (◌ॅ EC C )-% R [k.Moyk lW eaxyknÙk lqr y{ehnÙk iRuhA , lqr gsenÙk]
&C, fBC% ? , O ,
Ñ".knÙkA thokuUn lqrk ukjk;.k th lqcksèk] izcksèk] cksèkxzke
a ¼* (◌ॅ = E ==,@? %
uxokM+ ?kkslksr lW n;k'kadj lqr 'kf'kHkw"k.k nkSA
3 6 O0 ¼ . = 9 H (( j?kqukFk iz0 jk?kks th lqrkS f'kouUnu nsouUnuks fljfl;k
(. ( (◌ॅ L "!% lrkSfy lry[kk lW fHkf[k;k lqr gfjeksgu nkS vksM+k ,dgjk lW
◌ॅ % $) 3 À ( de pedyky nkSA vijk j?kquUnu lqrk pEikuxj oklh csgV
! (◌ॅ H § % ¬ GÍ [k.Moyk lW euksgj lqr ;ksxkuUn nkSA Hk[kjkSyh dqtkSyh lW
◌ॅ , % 09 ड़p¨ ( lqUnj nw nkSA cynso lqr xksfoUn% iqM+sUnkgkoklh ,dek
R ! (◌ॅ E 3 O0 Ã@Y= % {8
008 [k.Moyk lW Hkaxh lqr ccqvk iz0 _f"kos'k nkSA >kSvk vy; lW
◌ॅ % ) E O0 G G pUnkyky nkSA iapkuUn iz0 dqudqu lqrk Hkjkeoklh uM+qvkj
ड़() !% ◌ॅ 0/? ( E djegk lW cNj.k lqr lnk; nkS [kkaxqM+ lfjlo lW ----------- nkSA
◌ॅ ........... % ( % ) V G`
¼fMfg;koklh½ iq= lqrk'p dqeqfnuh 'kkjnkdsa vkn~;k cksèkxzke
=IE 8J a 0 ¼* (◌ॅ = E
ux0 ?kkslksr lW n;k'kadj lqr JheUr iRuhA vijk tgkuiqj
TQ )-% $) R ! )ùp
,dek [k.Moyk iùkuUn lqr gfjuUnu iRuhA
)-%
W. ,9 9 :8 vFk ,dgjk laxzke xzkekjEHk%
$6 ã Ó a ÌY X X 9% R vFk Mkse Vsdkjh xzke r= prqosZnkè;k;kZ dkensoA , lqrk
vC X (v) )h + E * )A fB ;KdÙkkZ ¼;kfKd½ ij'kqjke fn{kkar lkse f=ikBh Ñ".kk%
a aL)%
X )h
T 0^W% . dfyxzke xzkeksik;Zdk%A ij'kqjke lqrkS Jhèkj cyHknzksA cyHknz
^ T E 0 4JW 38 (◌ॅ $)s lqrk Jhjax cuekyh m|ksrdjk% egqvk lW vfXugksf=d èkuat;
E % T E . 01% ( nkSA Jhjax lqrkS jke ckeukSA okeu dfyxke oklh egkegks jke
s ) E (d4E (). ॰॰ . foyo iapd ¼csymap oklh½A eñeñ jke lqrkS lUrks"k ifjrks"kA
(QW@ )¥@% (QW@ (Q +? )A ( )¥@ lUrks"k lUrfr nf{k.k ikBd oklh ifjrks"k lqrkS gfjgj
. 3
1 ( ◌ॅ ukjk;.kkS nq[kukSjh ldjk<+h lW cuekyh lqr gjkuUn nkSA r=
%
? . 9Y Y_ R
ukjk;.k lqrkS nsos HkosdkS ,dgjk okflU;ks Hkjsgk lW xgkma nkSA
E
(úW U (◌ॅ 4 % 9Y . -¨' (
nsos lqrkS jr~us'oj% ldjk<+h lW uhydaB nkSA jr~us'oj lqrk
◌ॅ E A % -¨' F "¤ (
fnokdj :fpdj dUgkSyh oklh 'kqfpdj feJ efrdj gfjdjk%
h T ◌ॅ T @ X %
ejk<+ lW Jh g"kZ nkSA :fpdj lqrkS y{ehdj vkuUndj
F . 8 (` (◌ॅ I=
flequke djegk lW gfjds'k lqr efgikf.k nkS rsjgksr ldjk<+h
)? Ds ( ◌ॅ == % ñ,
lW 'kf'kèkj nkSA <wuk iq=kA ijku pUnksr ikyh lW
% ) W ) (◌ॅ ?
X ॰॰4॰ %
)-% R T ?' ) )
èkekZfèkdjf.kd eñeñmñ ujflag iRuhA , lqrk Jhèkj xq.kh'oj
¥ ॰॰ % 4 !% ◌ॅ R
xksikyk% lqnikè;k; y{ehdj lqrks eñeñ gfjukFk xkmy djegk

॰॰ 6 &', Ê¨', ?', ^¨' ( lW txèkj lqr x,u nkS eñeñ gfjukFk lqrk egs'oj] gYys'oj]
◌ॅ l' K' _ ) (◌ॅ / xq.kh'oj] Hknzs'ojk% ofy;kl lW jkes'oj lqr xkSjh'oj nkS
% s॰ a&' . E:',
'¬ * tydkSj ikyh lW tVkèkj nkSA egksñ xzgs'oj lqrkS xaxs'oj]
!% ◌ॅ ' 6 L 6 % , ( ◌ॅ
okxh'ojkS lksudfj;ke djegk lW fo'oukFk lqr eksnhukFk nkSA
U' % E:' d ( ◌ॅ Mwok ldjk<+h lW èkhjs'oj nkSA xaxs'oj lqr Fks?kkuUn% csyk
' &' % ◌ॅ ) % ldjk<+h lW fxjh'oj lqr egs'oj nkS djegk lW lqiu nkSA
) T I=% $) Fks?kkuUn lqrk ijku gfj Jh gfj gfjds'kk%A vijk Fks?kkuUn lqr
0& ◌ॅ % jekuUn% cgsjk<+h lW ujgfj lqr x;kèkj nkSA jekuUn lqrk
s s 09 `G ...............
egkegks gfjgj egkegks cklqnso eqdqUn --------------- lksnjiqj lW
* (◌ॅ 3
0< % $)
x;u lqr cqf)dj nkSA vijk jekuUn lqrk eqjkjh eèkqlwnu
` (3 , = E, &= ! (◌ॅ N
'kadj] egs'kk x<+ ek.Mj lW pkUn lqr HkSjo nkSA vijk jekuUn
% $) (◌ॅ
lqr fnokdj% fotyiqj nfjgjk lW efgifr nkSA egkegks oklqnso
) % s 9 . 4) `%
lqrkS mekifr eqjkjhA foty;iqj nfjgjk lW ohj lqr 'kqfp nkSA
(◌ॅ h % 4)
mekifr lqrk egks dkaxo egks Jhèkj egks egknso ek.Mj lW
s E s T s 9 ! (◌ॅ T
4 ¬ 4 (◌ॅ T & , T =
feJ fnokdj lqr mèks nkS ddjkSM+ mfreiqjk lW feJ gsew lqr
% # ? ? M
feJ f'ko nkSA egkbZ lqrk gfjuUnu ukjk;.k y{e.k ?ku';ke
GÍ (◌ॅ C ' % ! (◌ॅ T 6
jkek% dqtkSyh lW HkokuhnÙk lqr fo'oEHkj nkSA ek.Mj lW
% = ¹ E 0 ◌ॅ JhukFk nkSA jke lqrk t;f'ko ykspu Hkzej xqatj ck<+ vy; lW
= = % ! (◌ॅ 6 = dk'kh lqr nk'k nkSA x<+ ek.Mj lW uoukFk lqr f'kok; nkSA
% ¹ $ &= 6 3 6
0< Hkzej lqrk vfHkjke egs'k y{ehukFk eucksèk cqf)ukFkk xaxksyh lW
E (◌ॅ ) ! (◌ॅ = E 0/# uhy nkS fiy[kk ek.Mj lW 'kratho lqr cNkbZ nkSA vfHkjke
% $ | O0 '¨' ) (◌ॅ 9 lqr usgky iz0 fo'os'oj% ikyh lW Hkonso lqr fo|kdj% nkS
J (◌ॅ % | O0 tftoky lW oUnh nkSA usgky iz0 fo'os'oj lqrks usukd%
'¨' ¥ | d( 3
0 (◌ॅ 6 csylke cqèkoky lW HkoukFk lqr HkkuqnÙk nkSA csgV [k.Moyk lW
ÐC % de ! (◌ॅ TQ % | . JhdkUr nkSA usuk lqrkS y{ehukFk iz0 eksrh vtoukFk iz0 eUuq
6 O0 L $ 6 O0 53 ढ़p ) nkS of<+;ke iokSyh lW NksVdfu lqr ?kks?kkbZ nkS laxzke ,dgjk
◌ॅ £e ¼ # ( Ea R (◌ॅ 0 % lW fcgkjh nkSA eUuw lqrk e>kSjk djegk lW crgu nkSA vijk
5, { (◌ॅ 0 % $) 5, eUuw lqrk eqjyhèkj xaxksj lW 'kksHkh lqr jrh nkSA Qwynkgk ikyh
` E (◌ॅ t % Z, ) lW JhnÙk nkSA lUè;k eyafx;k dqtkSyh lW cztHkw"k.k lqr
◌ॅ TC % (g E GÍ (◌ॅ ,@? pUnzHkw"k.k iRuhA eqjyhèkj lqr lR;ukjk;.k% flgkSfy ek.Mj lW
g^,@? )-% ` (³ ? ( ! useu ikS= ckcwyky lqr viwN nkS tky; --------------- fcgkjh nkSA
◌ॅ | 00 , $)/, ............... vijk eqjyhèkj lqr t;ukjk;.k Nsnh dks [kkaxqM+ lfjlo lW
0 % $) ` ? ² izhfrukFk lqr Ñ".kef.k nkSA fljfu;k oklh >kSvk vy; lW
E ◌ॅ O 6 fB? % ( ( t;nÙk nkSA jrhorh lqrk'p t;ukjk;.k lqrk fuR;kuUn]
{8 $ (◌ॅ C % V ?
iapkuUn] 'ks"kukjk;.k] efgukjk;.k tgkuiqj oklh ,dek
³ , ) E , x@ ?, ? (
[k.Moyk lW [kq'khukFk lqr fxjkuUn nkS jrkSyh nfjgjk lW
R ! (◌ॅ 3= 6 .
[kxukFk lqr BhBj nkSA
◌ॅ 6 AA %
6; $o p /: | )- = V èkeZiqj ns'ks cgksjk usuk >k % usuk iRuh foyk'korh lqrk'p
2 , 3 $)] |
Q , ¸ tkEcorh] dUrorh] nq[kuhdk vijks usuk lqr Hkksjhyky% Hkkuqiqj
3
Ð ) o (◌ॅ 6 m 0 % ifupksHk lW j?kqukFk lqr jS;k nkS cM+xke nfjgjk lW dey nkSA
◌ॅ % g^ V .............% 8J pUnzorh iq= lqrk'p -------------A vkn~;k tkEcorh feJ fgjkyky
2 T )-% lqr fgHkju iRuhA
) E ¥ ) ( E¥@, 8h¥@ ( 78 iapkuUn lqrks fnyhi larks"k] vk'kqrks"kk% flejokM+ [kkSvky lW
◌ॅ ) (8 +) ( fnyhi lqr èkhjt ¼vk;dj fujh{kd½ enuiqj oklh eyafx;k
!/0 ◌ॅ g^ % O0 O dVkbZ lW pUnzkuUn nkSA lqrkp xqfM+;k iz0 izhfr larks"k lqr

( E¥@ O? d ◌ॅ f³ % + iz.ko% csyokM+h lW ÑR;kuUn nkSA lqrkp ehuk{kh ch, v'kksd
0R $t Eh · ( . (◌ॅ ' fgeka'kq jeS oklh jrkSyh gfjgjk lW f'koukjk;.k lqr pUnz'ks[kj
g^x % m ¼( (◌ॅ nkSA iks[kfj;k jS;ke ?kksfl;ke lW gfjeksgu nq% nkSA
L 3 %
x@ ? ? ) ( de 'ks"k ukjk;.k lqrk jfoukjk;.k fnidk tgkuiqj oklh csgV
! ◌ॅ 0Ù = ? % ? O0 [k.Moyk lW cPpk lqr f'koukjk;.k nkSA jfoukjk;.k iz0 jfoUnz
g^ Z, ( ( 6 u V lqrk Qwyljk oklh fnukukFk >k nkS eerk lqrk'p jh;kA
% ) ( R (◌ॅ U= C nhid lqrk tgkuiqj oklh ,dgjk lW ujs'k nÙk lqr nsos'k nÙk
9Y= C % nkSA
(z (ß O ) RR, 0R ? lektlsoh lEekfur izèkkukè;kid ,e,] ch,M efgukjk;.k
RR ÒW @ ( E >= E $( 0 lqrk ,e, T;ksfr"k lat; lqeu jkts'k jatuk% vlqjkoklh
% ◌ॅ 6 E( ( cM+xke nfjgjk lW fnukukFk nkS lqrkp uhrk gkalk oklh
( E )- ÒW @ ? E / 4 (◌ॅ rkjkuUn lqrk lat; iRuh T;ksfr"k lqrk xq.kearh efyNke
g^ % $) ÒW @ $Ð @ X ) ujmu lW uohu pUnz nkSA vijk T;ksfr"k lqr vuqjkx g"kZ
%/ 4 ◌ॅ J 6 3 6 % ?
0< ijekuiqj oklh ijgV mpfr lW oS|ukFk lqr cqf)ukFk nkSA
V (+% fdj.k lqrk'p lk{khA
? ÌfB Z (◌ॅ ? ÌfB t;ukjk;.k lqr rqykÑ".k QuUng lW xq.k nkS rqykÑ".k lqrk
M E 0fB ( > ) (◌ॅ ~g^ 6 ';ke fdadj ckyÑ".k jktiqjoklh jkts iokSyh lW bUnzukFk lqr
t % gfj fd'kksj nkSA
R ( Ea (( a ,dgjk laxzke fljfl;k xzkekjEHk%
q / & : | O0 '¨' Hkksjhyky >k Jhiqj ns'ks etfyliqj % usgky iz0 fo'os'oj
| ¸ o8, * , , lqr usuk lqr Hkksjhyky lqrk pksvkyky] lksukyky] vpfer
$ ,) (( * (◌ॅ 8 6 T yky] vtoyky Hkwiyky lfjlo lksnjiqj lW vkfnukFk lqr
F) % (( G( (◌ॅ k0 00 , 6 % feJ :ipUn nkSA lokl dqleky lW pkS0 ccwukFk nkSA nk;orh
V $ * (◌ॅ J 6 = 6 lqrk'p vtkuorh efg;k lksnjiqj lW fo|kukFk lqr f'kykukFk
)-% k8 $, $ ,) Í ! (◌ॅ iRuhA pkSvkyky lqr vpdyky] vuwiyky jtkSjk ek.Mj lW
E 6 ¬ (◌ॅ ©# % eujatu lqr jktukFk nkS rjkSuh djegk lW [ks[kkbZ nkSA
* . 0 = W 94 ! (◌ॅ !/ lksukyky lqrkS cuekyh f'kokuUnks nsmjh [k.Moyk lW udVw
g^C % 9 4) T
lqr pUnznÙk nkSA oklqnso lqr mekifr lqr Jhèkj lqrk
fB, TfB, )h, $ F< ) % ◌ॅ
jkeÑ".k] JhÑ".k] ij'kqjke] vfu:)k% ipk<+h nfjgjk lW gjifr
) % $ F< Q, Q O0 F
nkSA vfu:) lqrk deykdkUr] jekdkUr iz0 dk: HkokuhdkUrk
Q Ð ) o (◌ॅ % r (◌ॅ
Hkkuqiqj ifupksHk lW jktk nkSA fnèkks; lW B0 ujflag nkSA
*0 ( E % Q
. () _
HkokuhdkUr lqrkS lHkkifr dkykdkS lksnjiqj lW ijekuUn nkSA
* (◌ॅ ) % GÍ (◌ॅ , % $)
3
dqtkSyh lW ekrw nkSA vijk HkokuhdkUr lqr eèkqjkifr iz0
Q ) O0 0/ 4 (◌ॅ
4 3
0 (◌ॅ E= %
ckNkd% mnuiqj tftoky lW mekuUn lqr jke nkS cqèkoky lW
V - à (◌ॅ # fB )-% R
oa'kh nkSA xksfoUnorh iq= lqrk'p jr~ukorh ;eqxzke lW tbZ lqr
3
l, (&% ) O0 0/
Ñ".kkuUn iRuhA , lqrk esèkkdj] lqèkkdj lkgsoA eèkqjk ifr
% , ?) 0 u ( ◌ॅ 9 iz0 ckN lqr gjifr] xq.kifr ykyfcgkjh dk ef>;ke ldjk<+h
( E % 3 E 0 lW nsok; lratho nkSA j?kquh nks eaxykorh iq= ykyfcgkjh
C 3=C ) E +3 e ) (◌ॅ 9 lqrk y{ehnÙk gqyk'knÙk iapkuUn fHk{kqdk gkVh ikyh lW jkenso
3 6 K * 3 %
(◌ॅ E lqr j?kqukFk nkS xkSj lksnjiqj lW xksfoan nq% nkSA

C 3
s) T 6 ) 0 (◌ॅ ' y{ehnÙk lqr egksikè;k; JhukFk% ifj;ke cqèkoky lW lnkf'ko
3
00m ढ़p ) (◌ॅ % ¨' lqr ccqjS;k nkS of<+;ke iokSyh lW ekuhd nkSA y{es'ojh iq=
V (< 3
◌ॅ X lqrk'p fl)orh HkM+xke tftoky lW nqfHkZ[k ikS= g"kZnÙk lqr
@C
X 6 )-% R ) 2 V $ HkfDrukFk iRuhA , lqr firkEcj lqrk'p vfedk equh
` ) E? s) T 6 D 6 O0 5+ iapef.kdk egksikè;k; JhukFk lqr rstukFk iz0 viwN% gfjve
% ◌ॅ O56 F) 6 fB lW izkUukFk ikS= :iukFk lqr jkeÑ".k nkS HkM+ke tftoky lW
◌ॅ $ % F % vfouUn nkSA Hkxorh iq=k% :DehuhA egksikè;k; JhukFk lqr
s) T 6 s0 3
008 ¬ !% ◌ॅ egks0 ccqvkd% rjkSuh djegk lW gfj lqr lksus nkSA egks0
*| % s0 $) ,/ (.
viwN lqr okpLifr lrkSfy lry[kk lW oa'kh lqr eèkqlwnu nkS
- ◌ॅ E= (3 , ] ) (◌ॅ
iqjksgh ikyh lW onu nkSA okpLifr lqrk ukxs'oj] dq'ks'oj
% :', Gx' s0 !¨'
egks0 p.Ms'ojk tftoky lW uUnyky lqr mxzef.k nkSA vijk
◌ॅ 4a? % $)
okpLifr lqrkS lqjs'k] mes'kks eaxjkSuh ikyh lW JhukFk lqr
. U=, 4lt E¬ ) (◌ॅ T 6 $
vpdyky nkSA
%
s0 00 ,8 =ï g^x ) (◌ॅ ' ' egks0 ccwvk lqr 'kkL=h pUnz'ks[kj% iokSfy lW 'kf'kukFkk lqr
3 6 ) (◌ॅ 1ड़(
6 ] C 3 eFkqjkukFk nkS ikyh lW >M+wyk lqr jksfguh nÙk nq% nkSA 'kkL=h
% =ï g^x ~= 6 (( * (◌ॅ pUnz'ks[kj lqr b'kukFk lfjlo lksnjiqj lW xks'kkb± lqr >Yyw
E
=# uÊ, 38 78 (◌ॅ 9 % nkS egqvk [kkSvky lW lqdnso nkSA
3( . )= 6 O0 )= 3 ; @ 0

3 (, gqykl lqrkS ikj'kukFk iz0 ij'kh ;nqukFkkS efg"kh cqèkoky lw
u! , 1 78 (◌ॅ " % >.Mk lqr xks[kwy nkS egukSjk [kkSvky lW ykfUg nkSA eksgorh
L V F) Á= 8J iq= lqrk'p eu:i dSyk'korh euèkfudk vkn~;k rjkSuh
¬ (◌ॅ J 6 6 )-% $) q djegk lW fo|kukFk lqr jfoukFk iRuhA vijk r=So rjkSuh
¬ (◌ॅ J 6 ¯U )-% $) ( djegk lW fo|kukFk lqr I;kjs iRuhA vijk ujlke ofy;kl
◌ॅ 9 |E )-% lW ân;uUnu ikS= nsoh lqr usa;k iRuhA ikj'kukFk iz0 ij'kh
)= 6 O0 )=
. 6 9Æ 78 (◌ॅ lqrkS HkxhjFk t;nsoks [kkSvky lW pkS0 fxnk nq% nkSA cqèkoky lW
k0 3
3
% 0 (◌ॅ E % 00# Hkatu nkSA ckcknkbZ lqrk'p fgjorh yXuorh vuqjkèkkdk
V ) $Ð 9 l',
t;nso lqrk jkes'oj] dkes'oj] czts'oj ldjk<+h lW ekbyky
l', >' ( ◌ॅ ~ H %
lqr fouksjh nkSA
Gx' d e# (◌ॅ 0 ,e 6 % dq'ks'oj lqrk csykgh dVkbZ lW cwVu lqr yksdukFk nkSA eqf[k;k
` U= = ( 0& ◌ॅ X 6 lqjs'k lqrk 'kkyeiqjoklh cgsjk<+h lW dhfrZukFk lqr eqfDrukFk
` 6 %
X X s0 !¨' nkSA èkekZpk;Z egks0 p.Ms'oj lqrk jkeuxj jktuiqjk nfjgjk lW
(◌ॅ Q | % 9 dUryky lqr usokyky nkSA t;nso lqr jkes'oj lqr vejukFkk
l' $ 6 ) (◌ॅ !¨' ikyh lW euHkju lqr p.Ms'oj nkS vejukFk lqrk èkenkgk
$ 6 GÍ (◌ॅ =a dqtkSyh lW 'kkfyxzke lqr y{ehdkUr nkSA
Q %

( ) vFk us;ke dqtkSyh ¼datksyh½ xzkekjEHk%
◌ॅ , , dqtkSyh lW ohth nkfUr; , lqrk bUnz] pUnz] :nz rkjkifr
, , fnudj igdjk%A fnudj lqrk d.kZ oklqnso] xaxkèkj] ujnso
! " ! # ewynsok% r= ewynso lUrfr us;keoklh , lqr eèkqeu , lqr
$% & ' ( tUest; , lqr nsonk'k , lqr Jhikf.k cykf;uh ikyh lW
◌ॅ )%* + '
( , -& . gYys'oj nkSA Jh ikf.k lqrk cukbZ gfjoa'k firkEcj ukjk;.kk%
◌ॅ ( ! + ( , , fry; lW cklw nkSA cukbZ lqrk fnokdj] mn;dj] izHkkdjk%
, /0 1 ◌ॅ 2* + /0 egqok lW thos'oj nkSA izHkkdj lqrk efrdj] gfjdj] Jhdjk%
, , ' 34, ù, , efrdj lqrk mèks] iùdj] ferw] nkew] 'kqfp;% iokSyh lW f=iqjs
, 5 6 ◌ॅ "78 + ù
nkS iùdj lqr ân;djkn;% ikyh lW Hkos nkSA
9 ◌ॅ 02 +
: 9 :&, ; , lqyrkuiqj ns'ks ?kksM+k?kkV % ân;dj lqrk ds'ko] nkeksnj]
, , <= , = ◌ॅ 34 m>c] fe'kj] fpUrkef.k NksVkbZdk% rjgV nfjgjk lW mèks lqr
-> + ? 7" :& /0 @ ! eaèku nkSA gkf[kuh iq=kA ds'ko iz0 [ksnw lqrk HkokuUn] oklqnso
0 A, B C D 6 ◌ॅ E + HkksjkukFkk% jkts iokSyh lW eqjkjh nkSA HkokuUn lqrk Hkh[kkbZ
0 A 0? , F GA 0? , xksiky vkuUnhdkA fHk[kkbZ lqrk efgikf.k] pØikf.k ujksÙke]
, H IJ , K L M K ◌ॅ ' vfu:)k% >kSok vy; lW feJ egknso nkSA pØikf.k lqrk
+ H 0- N -O A Hkatu Vsaxj lkuUn pkuu ckydk% ekgc lW fpydk nkSA Hkatu
◌ॅ + 0- O-O J 0P lqr xaxknÙk% HkVkSj lW nqyZHk nkSA xaxknÙk lqr fody% ukU;iqj
◌ॅ 1 0
+ O-O J Q7 K ◌ॅ
vy; lW gfjtho lqr dk: nkS fody lqr iq"iukFk% Nkew
+ 7R C S !
ldjk<+h lW jkeizlkn nkSA lEizfr ,fg ewyd ?kksM+k?kkV esa ufg
◌ॅ / + T/ ! UV = W-
NfFkA

: N -O XY J Z[ Jhiqj ns'ks dksf<+yk % Vsaxjk lqr Ñ".knÙk% , lqr iks"k.k%
\]7 ◌ॅ + K N -O ^ czãiqj nfjgjk lW thou nkSA vijk Vsaxjk lqr gksjhy% ifjljk
◌ॅ & _( + ^ `? lW 'khry lqr lkgsc nkSA gksjhy lqrk ik¡[kh lksenÙk dkjs
a J 8 K b C ◌ॅ (1 + feyu ve`rukFkk% ldjk<+h lW nqcfj nkSA
: 0 c J, Jhiqj ns'ks euhikM+ % pkuu lqr Hkou% , lqrkS nsohnÙk]
2 Jd ◌ॅ A + Q7 K ◌ॅ e॰ os.khnÙkks dqleky lW ijekuUn nkS ukU;iqj vy; lW pkSñ nqyZHk
1 0
॰1 + F -O (V ◌ॅ nqñ nkSA xksiky lqr eaxrjke% c?kokl lfjlo lW ikW Hkhe lqr
◌ॉ 0 f0!
+ -O J ! prqHkwZt nkS eaxrjke lqrk ukjk;.knÙk uuw vkRekjkek% czãiqj
Gg \]7 h0 ◌ॅ - i + ifupksHk lW fpjatho lqr fo|k nkSA ukjk;.knÙk lqrkS
J c ; j k3- ◌ॅ ( -> 1 + eksnukjk;.k lukFkkS csymap lW caèkq nkSA eksnukjk;.k lqrk
; ,* J O > & J bZ'ojnÙk fxfjèkkjh f'kryknÙkk dqfjlek ldjk<+h lW f'kouh lqr
◌ॅ & + 7" ; jktkjke nkSA :uk iq=k% eksguk usgorh galorhdsa ds'ko izñ
# - :- :& /॰ @ ! B C
[ksnw lqr HkksjkukFk lqrk ujifr u;ulkxj Hkwou ;nqjke
O 0! 1 W* lm nG
jkes'ojk% dksdMhg [kkSvky lW jekifr nkSA
◌ॅ +
: c lqyrkuiqj ns'ks iyklh us;ke dqtkSyh % ujifr lqrkS
o p ◌ॅ 1
L C V + HkS;kjke pkuuks ldqjh lfjlo lW flf)ukFk lqr j?kqnso nkS
nG ◌ॅ m-O & ॰1 + o flejokM+ [kkSvky lW Mhaxj lqr dk'kh nqñ nkSA HkS;kjke lqrk

( ! qr ! /॰ , J, Y1 J, cpuw ps³uw izñ rkjkifr] ukjk;.knÙk] fo".kqnÙk] xjhcukFk]
, <= s ◌ॅ ' A NksVhdk% lekSyh ikyh lW feJ yhykuUn lqr gfjoYyHk nkS
)0 + 7" ( ! ; C A7 t;Urh iq=A cpuw lqr eksnukFk% lUngiqj fnèkks; lW Bñ ijekbZ
t ◌ॅ !॰ , u + = , ◌ॅ lqr Qdhj nkS dVkbZ lW deykifr nqñ nkSA Ñ".kkorh iq=A
॰ + XY 7" ; C C eksnukFk lqr dUrukFk% ukgl [kkSvky lW izfrgLr thos'oj
nG ◌ॅ / v 2* o + 7 h0 lqr HkS;k nkS ohjiqj ifupksHk lW èkesZ'oj nqñ nkSA ps³uw izñ
◌ॅ >W * ॰1 + qr ! /॰ B rkjkifr lqr Hkksykd% czãiqjk lW nkew lqr [kw'k: nkSA Hkksyk
\]7 ◌ॅ ! ? !& + B c
lqrkS peu dk'khukFkkS tksQjk QuUng lW j?kqukFk lqr xaxkèkj
& j wu uA ◌ॅ V1 C O-O > +
nkS xaxksyh lW x.kifr nqñ nkSA xjhcukFk lqrkS guqekunÙk
O-F ◌ॅ ॰ + O( C c x J
xq#nÙkks i.MkSyh lW mekifr lqr dk'kh nkSA [kkSvky lW
yz Jd {| ◌ॅ 3 & + nG ◌ॅ
dqyifr nqñ nkSA ckcwjke lqr rksQkyky% jkts iokSyh lW dey
॰1 + ( ( ! }u D 6 ◌ॅ
nkS ;eqxke vy; lW n;kjke nqñ nkSA ';keorh iq= u;u lkxj
+ EO K ◌ॅ ॰ + ~ 7"
lqrk jktkjke txUukFk] oS|ukFk izñ eksuw lkgsck cHkfu;ke lW
O O C, i C /॰ ; ! _(
ikBd furkbZ lqr gfj'oj nkS txUukFk lqrk Hkw"k.k feru
" ◌ॅ , * + O C
0![ 3 ?{ ◌ॅ -& 7A
epyk% nsmjh [k.Moyk lW oa'kh lqr iqjUnj nkSA Hkw"k.k lqr èkhj
+ 0![ > -
GAd ◌ॅ - O
flagk vkuUnks dqleky lW daxkyh lqr <+ks<+kbZ nkSA èkhj flag
, + > - O1 J /0 { J, J,
lqrk nqxkZnÙk iz0 p.MhnÙk] :fpnÙk] uUndqekj] jktdqekj]
A , , > , # $$ ◌ॅ èkeZyky] n;kykyk% ipgh tftoky lW ikBd pkUn nkSA
A + GA C k 1 ◌ॅ
(> vkuUn lqr nsoukFk% csylke cqèkoky lW xqatj lqr ijku nkSA
y- +
:& /0 @ ! 1 - ! , & ds'ko iz0 [ksnw lqr ;nqjke lqrk darw] dkSf'kdh dkykdk%
? -y %& ◌ॅ KA + ! =! [kkaxqM+oklh vksbfu lW dqej vUnh nkSA dUrw lqr udVw
`? ◌ॅ * C + `? ', =, ik¡[khdkS ujoky lW fo'oukFk nkSA ik¡[kh lqrk eukbZ] >ksVu]
0 t ◌ॅ 7A + , c k Hkkbykyk fnèkks lW ikBd iqjUnj nkSA eukbZ lqrkS cspu HkS;kdkS
o KAd ◌ॅ > Y1 J + = vUnksyh tky; lW èkhj lqr fo".kqnÙk nkSA >ksVu lqr Jh yky%
' m ◌ॅ + Mhg nfjgjk lW >M+wyk nkSA dkyk lqrk izkUukFk] t;kuUn]
/ C, A, C { ◌ॅ ' XY + jkeukFkk% ijl.Mk lW Jh Ñ".k nkSA izkUukFk iz0 cgksju lqr
/ C /0 (^ J ( ◌ॅ ") t;nÙk% uhek Vdoky lW fHk[kkjh lqr Hkksyk nkS irkSuk [kkSvky
B + c nG ◌ॅ ; ॰1 + /
lW nkeksnj nqñ nkSA izkjEHk i`"B ân;dj lqr fe'kj lqr vatu%
b 9 -
& K ◌ॅ
nfjgjk lW jkeukFk nkSA vatu lqrk oa'kh] x.kifr] èkjekbZ]
-
+ K -&, , ', , A,
eèkqjke] gfjuUnu] jekuUn] ijekuUnk% ukU;iqj foLQh lW
A, A Q7 ◌ॅ C XY
nsoukFk lqr Ñ".knso nkS lqjxu lW j?kkbZ nqñ nkSA
+ O ◌ॅ *' ॰ +

: -& /ù! l * C lqyrkuiqj ns'ks pkSjh % oa'kh lqrk izùwEu dksdhy fo'oukFk
<= k 1 ◌ॅ ॰ +
(> ◌ॅ NksVdfu;% csylke cqèkoky lW gfjjke nqñ nkSA ujmu lW
. ॰1 + K -& ◌ॅ ' firkEcj nqñ nkSA vijk oa'kh lqr pUnz% ikyh lW cNkbZ nkSA
+ <= ? 1& 3 j ? ◌ॅ ~ NksVdfu lqr [kq'k: mekukFkkS lry[kk lW ';ke lqr èkuifr
> + ? !& , , , nkSA [kw'k: lqrk eulkjke] èkhjukFk] lhrkjke] ek;kjke lekSfy
s ◌ॅ O i C + t ikyh lW xfrjke lqr oS|ukFk nkS fnèkks; lW Bñ dkenso nqñ nkSA
◌ॅ !॰ ॰1 +
! " #$ !%&' -& * C lEizfr èkjeiqj ns'ks pj.k; fo".kqiqj% oa'kh lqr fo'oukFk
c O C, / C /0 - p O-F ◌ॅ 0 > lqrkS txUukFk] izkUukFk iz0 dapuks xaxksj lW Hkokuh lqr èkuh
+ / C /0 - c *, XY s (_ nkSA izkUukFk iz0 dapu lqrkS gfj'oj] Ñ".kk jkekS cgsM+k csymap
k3- ◌ॅ + { ◌ॅ lW jk; xkSjh lqr jk; gfjtho nkSA ek.Mj lW fpUrkef.k nqñ
॰1 + A l - nkSA :.kk lqrsp lkuUnh lqefr epfyuh uUgdksa dsaA vkn~;k

:- Gi E 7 nG ◌ॅ 3 J - eqjktiqj [kkSvky lW mfÙke lqr jatu iRuhA vijk dapu lqrk
K - O- 3 C ( 1L C yky xatj mekukFk fpydk cqf)ukFkk% txriqj vksbfu lW
O7 ◌ॅ o J + dqej ykyk lqr dqej HkSjonÙk nkS ikyh lW dqyifr nqñ nkSA
◌ॅ ॰1 + * =
- ~ gfj'oj lqrk >ksaVh ';ke cqVk;dk% ukgl [kkSvky lW izfrgLr
(=1 nG ◌ॅ / v KA i vUnh lqr fo|kifr nkSA xqatj lqrk os.khnÙk] nsohnÙk gksjhy
+ y- 2 J, J ^ >M+wykdk% ns'kqvky [k.Moyk lW t;Ñ".k lqr thoukFk nkS
5G ?{ ◌ॅ XY C + k csylke cqèkoky lW ikBd fg;k nqñ nkSA mekukFk lqrk
◌ॅ ! ॰ + 3 C &1 C, 'kEHkqukFk] lksenÙk] izhfrukFkk% gkVh ikyh lW j?kqifr lqr dk:
a J, / C = ◌ॅ V1 +
nkSA Ñ".kkjke lqrk xksiky] rqylhnÙk iz0 uuw ckcwukFkk% ukgl
XY F , f J /0
[kkSvky lW HkxhjFk lqr thou nkSA rqylhnÙk iz0 uuw lqrkS
nG ◌ॅ 0OC + f J /0
fcgkjh fgjkdkS fgjk lqrk ?khogk oklh csylke cqèkoky lW
c ( V k 1
(>
ikBd ?kqVj nkSA nsohnÙk lqrkS usuu eksgu ykykS lqUnj
◌ॅ 1
V= + J c # ;
lksnjiqj lW ckcw jke lqr vkRekjke nkSA usuu lqr Hkksykd%
A a 7 ◌ॅ ( ( ! Gg + #
efg"kh ikyh lW luQwy lqr Hkk;yky nkS lUngiqj fnèkks; lW
B [ ◌ॅ u! 0 + A7
t ◌ॅ ॰ + B A, VA 1 ,
ykyk nqñ nkSA Hkksyk lqrk lnkuUn] j?kquUnu] ;nquUnuk%
1
A G nG ◌ॅ F C & & C +
vkfgy [kkSvky lW xksihukFk lqr 'kf'kukFk nkSA
( )!* +, - K J uS;ke dqtkSyh tfn;k I;kjs >k% vijk nsohnÙk lqr ckSdwd%
! a 7 ◌ॅ ( + ! jS;ke oklh jS;ke lksnjiqj lW cPpk nkSA ckSdw lqrkS fuR;kuUn]
c A, C Ad
(G s ◌ॅ rhFkkZuUnks cyqvk oklh lekSfy ikyh lW vpfEHkr nkSA gksjhy
K + ^ c 8 ( lqrkS I;kjs fd'kksjhdkS cM+xke nfjgjk lW usgky lqr ykyh nkSA
◌ॅ # + 8 C O7 I;kjs lqr n;kukFk% txuiqjoklh [kkaxqM+ ifjljk lW cPpw nqñ
◌ॅ (! ॰1 +
) y nkSA
(./): ? 1&

./ lqyrkuiqj ns'ks [kexM+k ¼[kEHkxM+k½ % [kq'k: lqr
XY J, 0 J, 1
O J o ( ( ! eulkjke lqrk Ñ".knÙk] HkokuhnÙk] nqxkZnÙk HkS;kjke ckcwjkek%
a 7 F A Y1 + k 1 ◌ॅ
(> lksnjiqj gfjxksfoUn lqr fo".kqifr nkS csylke cqèkoky lW onu
॰ + o A > 1 , :- nqñ nkSA HkS;kS lqrk'p lkuUn eèkqefr] nsoorhdsa vkn~;k j'kk<+~;
Gi & ढ़+,
( ◌ॅ 0OC ◌ॉ) oklh ijgV ldjk<+h lW HkxhjFk lqr ikW[kh iRuh , lqrk
!
2 J ; >wedyky os.khnÙk eksrhykyk%A
o O 3 ◌ॅ HkS;kjke lqr dqyefu% xkmy djegk lW efgifr lqr vkuUn

GA + >1 7" - , #:- Gi nkSA eèkqok iq= lqrsp galorh] usgorhdsaA vkn~;k galorh
- ?{ ◌ॅ !॰ B :& c [k.Moyk lW Bñ Hkksyh lqr ds'kjh iRuh , lqrkS txrefu
O p K # ? K ◌ॅ opduks vijk usgorh j[kokjh gfjve lW fufèk lqr :nznÙk
J " , , , iRuh dqyef.k lqrk fp=ef.k] pUnzef.k] bUnzef.k] lw;Zef.k]
! , A k 1 ◌ॅ K b C +
(> lqUnjef.k;k csylke cqèkoky lW ve`rukFk nkSA lfjlo lW
◌ॅ A 1
॰ + " i >, nsokuUn nqñ nkSA fe=ef.k lqrk fo|kèkj] nkeksnj] prqjkuUnk%
; , f A c ◌ॅ o ((K1
jrkSyh nfjgjk lW HkS;k lqr ccqvu nkSA lUngiqj fnèkks; lW
+ A7 t ◌ॅ 1
> + d
ikBd eèkqjh nkSA T;ksfrfoZn fo|kèkj lqrkS eqjyhèkj] nsoèkjkS
i > c E>, > { ◌ॅ EA
flgkSfy ek.Mj lW eqdqUn nkSA eqjyhèkj lqr y{ehdkar iyklh
1
+ E> - . (>
oklh ifj;kEc cqèkoky lW fgHkj.k lqr ccqvu nkS Hknzs'oj oklh
1
◌ॅ 0 ((K + 0%* { ◌ॅ
g"kksZyh ek.Mj lW eksrhyky nqñ nkSA mek iq= lqrkp fueZyk
; ॰1 + 3 7" ? O
[kexM+k rjkSuh djegk lW jekukFk lqr cyHknz iRuhA
◌ॅ C (0
y{ehdkUr lqrk fot; dqekj] vt;] v:.k] o:.k enuiqj
, -$ , K, 7 -O = ,
◌ॅ ( + 3 ◌ॅ ; ॰1
eyafx;k dVkbZ lW cPphyky lqr dqej nkS jeS jkm<+ lW
nkeksnj nqñ nkSA vUuiw.kkZ lqrk'p foUè;okfluh fl>wvk dkdks

+ K ! ¡ !G l k3- ◌ॅ csymap lW vkuUn ikS= fxjtkuUn lqr 'kEHkqukFk iRuhA
GA ¢" O A &1 C
£ / ¡ H O;kdj.kkpk;Z izkè;kid fot; dqekj lqr foØe dqekj% iksfB;k

Z c ? ◌ॅ _* + O lrkSfy lry[kk lW jkeyky lqr egs'oj nkS jkeuxj cf<+;ke
6 ◌ॅ ~ A ॰1 + ¤ iokSyh lW ';ke lqUnj nqñ nkSA pEik lqrsp oh.kk [kexM+k ia0
) 0
& -O> - K 'kkjaxèkj lqr lat; iRuhA ,e,llh vt; dqekj lqr vads'k
-
K:& 7 nG ◌ॅ foliqfj;k flejokM+ [kkSvky lW :iukjk;.k lqr vejsUnz nkS
K 8 + K ॰ + 0 x 7" # vjkjoklh nqñ nkSA Hkkuqefr iq= usgk [kq'kcwdsaA v:.k lqrkS
? 1&( !:- K c ¥0 :c l7 '; lkSjHk lkdsrkS dksrgiqj Jheksgu feJ nkSA yfyrk lqrkp
' + & ! ( /¦ 'kkywA ,y,ych o:.k lqr fizUl lqèkka'kq c[kjh dkdks csymap
> -5 (? l k3- ◌ॅ H> +
lW pØèkj nkSA futZyk lqrk'p oDrk ohj nsoèkj lqrk
§ > & /0 1 ,
(¨ XY -,
f'koukjk;.k iz0 cqn~nh] Ñ".kdkar] fuf'kdkar] cnzhukjk;.k]
, ( , _ 0= 0 x7 h0
gseukjk;.kk% HkVokM+ Hkkuqiqj ifupksHk lW vuUryky lqr izFke
◌ॅ K /C + 7 a 7
yky nkS jkeiqj txkSj lksnjiqj lW dksdu nqñ nkS vfEcdk
◌ॅ l ॰1 + K . A!, :- Gi
lqrsp bUnw] ehjkdsaA vkn~;k <+axjh gkVh lksnjiqj lW y{e.k ikS=
ढ़-O = a 7 ◌ॅ ¢" O A K;
xtkuUn lqr veksy iRuh vijk ehjk iyklh oklh ek.Mj lW
K { ◌ॅ ( ( ! ¢" O-O & -
& /0 (¨ 1 c -}[
ckcw ikS= xaxk 'kadj lqr e;kdkUr iRuhA f'koukjk;.k iz0
, > ( © ?{ ◌ॅ -O ! XY
cqn~nh lqrkS larks"k dqekj] lqèkhjkS rkjkckM+h HkkSj [k.Moyk lW
/0 ª + 7 ◌ॅ ॰1 +
eaxyw lqr Ñ".knso iz0 jCch nkS iyklh jktuiqjk nfjgjk lW
& -}[ NO oklqnso nqñ nkSA ij.kdyk lqrsp 'khykA larks"k lqr lR;e%
W* + iVsxuk oklh jkes'oj >k nkSA
XY - (? k ◌ॅ A ( + Ñ".kdkar lqr c[kjh csyk ldjk<+h lW lqUnj lqr cynso nkS
EG 0 $$ ◌ॅ «O> ॰1 + ;eqvk HkM+xke tftoky lW ;ksxèkj nqñ nkSA ehjk lqrk'p foHkk]
, / , :-
", , -$ lquhrk] vatuk] izfrek] dqlqeyrkdsaA
£ & - 1 &

¬ &7 = a 7 O;kdj.kkpk;Z fuf'kdkar lqr nqxsZ'k% etyh'kiqj gkVh lksnjiqj
◌ॅ > + 7" lW tyèkj lqr jekdkUr nkSA ljyk iq= lqrsp :ik jhukdsaA
:- ( c &, E:® (C ,e, cnzhukjk;.k lqrkS :is'k] eqds'kkS cFkukgk dVS;k ek.Mj lW
¯ { ◌ॅ K°1 & ±" X + vP;qr lqr 'kkL=h Ñikjke nkSA fdj.k lqr gseukjk;.k lqrkS
_ c :&, -c 7 jkds'k] jathrkS iyklh jktuiqjk nfjgjk lW lR;nso lqr Hkjr
◌ॅ 0 + EG M nkS teqvk e>kSjk djegk lW Hkwous'oj nqñ nkSA
◌ॅ 0!#* ॰1 +
◌ॅ : c @ A, Ad O-F us;ke lW [kexM+k % bUnzef.k lqrkS [ksykuUn] jekuUnks xaxksjk
◌ॅ . o + © ?{ ◌ॅ !॰ i C cqèkoky lW Q.kh lqr HkS;k nkS HkkSj [k.Moyk lW Bñ oS|ukFk nqñ
॰ + !( Z 1 ◌ॅ
[ (> nkSA egkek;k lqrsp >wcjh iksfB;k efg"kh cqèkoky lW ;'kksèkj
> 0 @ A XY> ( A, iRuhAuh0A [ksykuUn lqrk Ñ".kèkj ckykuUn] fuR;kuUn]
A, F? ! A, A ( © ?{ ◌ॅ xks[kwykuUn] nsokuUnk% rkjkckM+h HkkSj [k.Moyk lW jkenÙk lqr
J -O ! + = ◌ॅ <= ॰1 + eaxyw nkS tjgfV;k ikyh lW NksVdfu nqñ nkSA nzksinh lqrkp
d XY ( $ ◌ॅ Ñ".kdyk rkjkckM+h yxek tky; lW pe: lqr ckyÑ".k
( XY K @ A X A a - iRuhA vijk [ksykuUn lqr ÑikuUn% lksaBk vejkorh Fkfj;k lW
- ◌ॅ ( + ! "
fcgkjh nkSA ywfg;k lqrsp lkfo=h [kexM+k rjkSuh djegk lW
) ◌ॅ C A
y{ehukFk lqr bUnzkuUn iRuhA Ñ".kèkj lqrk jktsUnz iz0 jktw
XY> D /0 ! K, p 7
v'kksd] fouksnk% ljuiqj vks>ksfy csymap lW jktdqekj lqr
k3- ◌ॅ & A + ? O
f'kokuUn nkS [kexM+k j[kokjh gfjve lW duhdyky nqñ nkSA

) - ◌ॅ ॰ + nsodyk lqrkp yfyrk] dapu] iwf.kZekdk%A uSf"Bd] vfèkoDrk]
, # , ! ² , K >§ , $, lkekftd] ,frgkfld Kkrk jktsUnz lqr fo'on'kZu c[kjh
³ D * & (? { jtkSjk ek.Mj lW 'khrykdkUr lqr iùkdj nkS efg"kh cqèkoky
◌ॅ & ù + 1 ◌ॅ ´ ॰
[ (> lW BDdu nqñ nkSA f'kodyk lqrsp vi.kkZ] dYiuk] jatuk]
+ & K , µ , $ , > Gi lkèkuk vkn~;k vi.kkZ [kokliqj cPpk lqr czãkuUn iRuh
K ? 7 ( \] A µ ? O dYiuk [kexM+k JhdkUr lqr fou; iRuhA jatuk jkuhVksy lW
' - ¶ ◌ॅ (G xf<+;k cyqvk egqvk [kkSvky lW bUnzHkw"k.k lqr vfer iRuh
1G nG ◌ॅ 0![ K fd'kksj iRuh lkèkuk 'kkgiqj yxek ¼iwf.kZ;k½ e>kSjk djegk lW
> & 7 O ( ! ) M ◌ॅ F
xksiky lqr iRuh v'kksd lqrk lqn'kZuh] fiz;n'kZuh cjnkgk
K &
, / &
( A7 t
lUngiqj fnèkks; lW vkfrZukFk nkSA QwyckM+h us;ke dqtkSyh lW
◌ॅ G C + u! ( # ◌ॅ ॰
>iM+w nqñ nkSA lq'khyk lqrkp MksyhA ckykuUn iz0 Hkksyk lqr
+ & · ( A /0 B
'kf'kdkUr% rkjkckM+h ukU;iqj vy; lW jkeyky lqr t;Ñ".k
& & ( Q7 K
◌ॅ XY
nkSA dVdk ek.Mj lW JhdkUr nqñ nkSA txnEck lqrkp cqudh]
+ = { ◌ॅ ' ॰1 + O .
ekèkoh] ekyrh] dkfUr vkn~;k ;eqvk dkdks csymap lW mNkuUn
, , , Gi EG l k3- ◌ॅ
3S A ¸O & & !, ¹!, y¹!
lqr lj;qx iRuhA 'kf'kdkUr lqrk feBw] yM~Mw] xqM~Mw [kexM+k
) ◌ॅ C C +
rjkSuh djegk lW jekukFk lqr t;ukFk nkSA tgkuiqj ,dek
7 ?{ ◌ॅ ! ;
॰1 + (
[k.Moyk lW lw;Zeksgu nqñ nkSA fctyh iq=A fuR;kuUn lqrk
7" A , /;, º>, º> 7» dfiy] izeksn] lqcksèk] t;cksèkk% iqM+Suh dqleky lW ekSthyky
◌ॅ s + M h0 ◌ॅ lqr jkeyky nkS >kSok ifupksHk lW enuyky nqñ nkSA ekèkqjh
॰ + 1 u! ,
> lqrkp Qwydh] jhrk dfiy lqrk iyklouh >M+wyk nkSA izeksn
+ /; O S ; + lqrk rsxfN;k eksgu nkSA lqcksèk lqr fofiu [kexM+k nqxkZuUn
º> ? O O1 A
+ F? 1 A nkSA xks[kqykuUn lqr ekèko lrcs<+ txfr iokSyh lW iapkuUn
> k O 6 ◌ॅ - A + (? ( nkS c[kjh cM+xke nfjgjk lW nsokuUn nqñ nkSA eatwyk lqrsp
◌ॅ A ॰1 + -! , , eerk] yrk] izseyrk] ekèko lqr nhid% pkSjh ijekuUn pkS0
¼ , > e A e0 + nkSA lqrkp dtyhA nsokuUn lqrk f=yksd xksyksd lqyksdk%
A "½ F½ ½ enuiqj eyafx;k dVkbZ lW fuR;kuUn lqr lnkuUn nkS ijokgk
7 -O = , ◌ॅ A A + csgV [k.Moyk lW HkokuUn nqñ nkSA ehjk lqrkp nqykjhA
k= ?{ ◌ॅ 0 A ॰1 + # ÑikuUn lqr thrsUnz% cjnkgk ukU;iqj vy; lW ykyh lqr
X A ( Q7 K ◌ॅ j?kqukFk nkS ?kksM+k?kkV jfrikM+ csymap lW HkqVwd nqñ nkSA
V1 C + U*( k3- ◌ॅ ¾=! ॰1 + nk;jkuh lqrkpA thrsUnz lqrkS lksuw fujtks enuiqj oklh Mkseu
c a ! w 7 nkSA jekuUn lqrkS n;kuUn] egs'kks [kexM+k rjkSuh djegk lW
· + A c A, _ ? O dkjsyky lqr y{ehukFk nkS gkalk vfg;kjh xaxksj lW HkS;k nqñ
◌ॅ 8 C + - K O-F nkSA nqxkZ lqrsp nsodyk foey] lq'khyA n;kuUn lqr veksy%
◌ॅ o ॰1 + O1 , & dksYgqvk [kksfj lsgkle lW lqcksèk lqr mnrh nkSA ;eqvk dule
A K; l¿1G À Á ◌ॅ º>
ek.Mj lW ysYgkbZ nqñ nkSA vijk n;kuUn lqr larks"k% jgVehuk
3 + EG { ◌ॅ Â¿ , ॰1 +
jkm<+ lW cPpw lqr eucksèk nkS yfyrk lqrkpA veksy lqr
K A -}[ = 3 ◌ॅ (!
vfHk"ksd èk:vkjh dkenso >k nkSA cqfp;k lqrkA larks"k lqrk
º> + K; K 0Ã >G
[kexM+k nqxkZuUn feJ nkSA jpuk lqrkpA egs'k lqr yyu
+ ( 1 -}[ ? O
[kkfjng oklh Mhg nfjgjk lW lqUnj ikS= jsorh lqr oS|ukFk
O1 A
' + _& ?
nkS QwyckM+h efg"kh ikyh lW pUnzfd'kksj nqñ nkSA ehuA lqrsp
◌ॅ A ¢" 8 i C +
. 1 ◌ॅ ॰1 +
uhye] dYiuk] :dfeuhA
, µ ,
01 2: ( , 3 c K ! , lqyrkuiqj ns'ks QwyckM+h % cukbZ lqr mn;dj lqrkS vfnrw]
1
> m ◌ॅ 2 + K ! > , eèkqdjkS Mhg nfjgjk lW nsos nkSA vfnrw lqrk lqèkkdj] cqf)dj]
( 1L, , k; 3 ◌ॅ F A pUnz] bUnzk% csyeksgu ujmu lW xksfoUn lqr jke nkS x<+
+ O (Â3- ◌ॅ ॰ + cysmap lW fnuw nqñ nkSA pUnz lqrk xkSjh fpydw JhukFk

! ' C C ! ◌ॅ & Ä_* + gfjukFkk% frlwjh lW f'ko lqr xzgs'oj nkS tjgfV;k oklh us;ke
= # O ◌ॅ w + C lqjxu lW tksj nkSA gfjukFk lqrk dkenso lqjFk ;nqukFkk%
C 1 C k3- { ◌ॅ 2 csymatk ek.Mj lW os.kh lqr txUukFk nkSA dkenso lqrk
O C + XY, , A jkeÑ".k] jkepUnz] lnkuUnk tky; lW 'kadj nkS tjgfV;k
$ ◌ॅ & - + = { ◌ॅ ॰ + ek.Mj lW jfr nqñ nkSA jkeÑ".k lqrkS euksgj y{e.kks nfgHkr lW
XY c p Å 0 ◌ॅ 3 mekifr lqr eFkqjk nkSA y{e.k lqr ykykd% ?kkslksr lW eksgu
C1 + Ua ◌ॅ ; lqr ije nkSA ykyk lqrk >ksaVw ?kukjke] Ñ".kkjkek% rrSy
+ - ! V , XY Æ
= ldjk<+h lW nq[kgj.k lqr xksuw nkS lqUnj lksnjiqj lW jkenk'k
◌ॅ 1
? F ! + A a 7 ◌ॅ
nqñ nkSA jkeÑ".k lqr ije% ije lqr ykykd% ldqjh ifjljk
॰ + XY
lW nkeksnj nkSA ykyk lqrk HkS;k jke uuw xkSjh ifr;% csymap
◌ॅ
; + o !
lW èkeZnk'k nkSA
-
k3 ◌ॅ > & +
1
01 2: c e0 VA, e0 lqyrkuiqj ns'ks QwyckM+h % ykyk lqrkS pkS0 j?kquUnu] pkS0
1A, e0 &A, e0 XY, e0 ., e0 ;nquUnu] pkS0 f'kouUnu] pkS0 nsoÑ".k] pkS0 firkEcj] pkS0
\ 7 S (_ ◌ॅ ' < , + e> cztukjk;.kk% iqukN cgsjk<+h lW feJ NksdkbZ nkSA pkSèkjh
1
VA c e0 > e0 _ -OÇ ? - ◌ॅ j?kquUnu lqrkS pkS0 fufèk pkS0 gsekaxnks j[kokjh gfjve lW
>1 ! K ! + / _ , eèkqlwnu lqr vuwi nkSA eufiz;k lqrp gseorh] iq.;orhdsaA
7È:- Gi a 7 ◌ॅ vkn~;k efg;k lksnjiqj lW oklqnso lqr HkokuhnÙk iRuhA vijk
0 J K ( ◌ॅ ' (É1 ujlke cfy;kl lW feJ cUèkq lqr txUukFk iRuhA pkS0 fufèk
O C e0 > ¼ C ◌ॅ lqr izseukFk% lfjlo lW HkxhjFk lqr epy nkS cHkfu;ke la
0OC + (0 - ॰1 + S"
jru nqñ nkSA N=orh iq=A vijk pkS0 fufèk lqr ve`rukFk%
7" K e0 > K b C s ◌ॅ
lekSfy ikyh lW feJ cVkbZ lqr uUndw nkSA lUruk iq=A pkS0
' (= , A! + 7" e0 - 2
ve`rukFk lqrkS vP;qrkuUn] ckcwykyks nsmjh [k.Moyk lW Bñ
c K°1 A, ( ( ! ½ 3 ?{ ◌ॅ !॰ º>
cksèk lqr gfjukFk nkS Jh[k.M Vdoky lW ckcw nqñ nkSA :iorh
C + '?{ = ◌ॅ ॰ + 7"
iq= lqrsp veksyorh] vUuiw.kkZdsaA vkn~;k flejokM+ [kkSvky lW
K;, K ! :-
Gi nG ◌ॅ
1
cjncV~Vk oklh fnukukFk lqr ccqvu iRuhA pkS0 vP;qrkuUn
( (Ê C ((K e0 K°1 A
?O C GA| c ? ◌ॅ -&> ;
lqrk [kM+xukFk vkuUnkS lrkSyh lry[kk lW oa'khèkj lqr eksyh
1 l - O-F ◌ॅ
+ A 7" ?O C /0 (L!
nkS lkuUndh iq=A [kM+xukFk iz0 cq)wdksa ldqjh xaxksyh lW
!
( ( + K OO= c /0 Z ,
ckcwyky nkSA vijk fxjxhV lqrkS pUnzdkUr iz0 iksykbZd%
l k3- ◌ॅ O; 0OC + e0 dkdks csymap lW txeksgu lqr HkxhjFk nkSA pkS0 t;nso iz0
/0 (! c f A ( ◌ॅ . cPpw lqrkS prqjkuUn ujlke cfy;kl lW Qdhju lqr
; ॰1 + f A 3Ä A, eksfgryky nqñ nkSA prqjkuUn lqrk mxzkuUn] dqateksgu]
- ;, & A, A, K, , A
, f'kokuUn] thokuUn] v:.k] o:.k] lokZuUn] nsokuUnk jgVehuk
A = Æ ◌ॅ O> rrSy ldjk<+h lW fxjèkkjh lqr yky nkSA doS ujmu lW
+ 3 ◌ॅ ॰ + & 7" dfudyky nqñ nkSA 'kkjnk iq=A
3Ä A c , > k $7 { ◌ॅ mxzkuUn lqrkS lqthr] lqèkhjkS csyokM+h txriqj ek.Mj lW eqatu
E- ( º> + ? K ◌ॅ ॰ + lqr ckycksèk nkS j[kokjh gfjve lW jrh'k nqñ nkSA cPpk nk;
( - - ; ¬ c lqrs dapu dqateksgu lqr ukxsUnz% lrkSfy lry[kk lW eksfgr
) ◌ॅ ; & A + K ◌ॅ yky lqr f'kokuUn nkS gfjve lW deykdkUr nqñ nkSA jhuk
॰1 + 7" & A EG iq=A f'kokuUn lqrk ;eqvk vksM+k ,dgjk lW T;ksfrfoZn] cynso
3 ◌ॅ d , ( A + # lqr pUnzkuUn nkS us;ke dqtkSyh lW jsorhukFk nqñ nkSA jkèkkA
◌ॅ 8 C ॰1 + > A thokuUn lqrk dVgjckM+h jS;ke lksnjiqj lW >iV lqr
( a 7 ◌ॅ = A| s :nzkuUnkS lekSfy ikyh lW yfyr nqñ nkSA dapu iq= pkS0 cky
◌ॅ ॰ + - 7" e0 ( /0
olUr iz0 oqn~nw lqrkS ;ksxkuUn] HkksxkuUnks lgoktiqj txfr
1 c «O A, BO Ad 7 O 6 ◌ॅ
¨!
iokSyh lW HkwiukFk lqr mxzukFk nkSA lqrkp iwf.kZek]
0! C 3Ä C + ! , :-
yhykorhdsaA ;ksxkuUn lqrkS cklqdhukFk] fouksnks lksgkx ekM+j

«O A c ( C, pÇ a O ? -y [kkaxqM+ lfjlo lW bUnzef.k lqr nkeksnj nkS ikyh lW f'kokuUn
◌ॅ ; + ◌ॅ & A ॰1 nqñ nkSA t;Urh lqrsp dYiuk] Hkknzh] ek.Moh] bUnwA oklqdhukFk
+ µ , 0 , {, A! lqr jgVehuk rrSy ldjk<+h lW xq.kkuUn lqr jkeÑ".k iz0
C = Æ ◌ॅ y A xoS;k nkSA HkksxkuUn lqrk v'kksd] jktdqekj] iznhi] fnyhik%
XY /0 O + BO A K, , csyckM+h txriqj ek.Mj lW [kyhQk lqr ckycksèk nkS gfjve
/ , k( O7 { ◌ॅ ?u lW T;ks0 jrh'k nqñ nkSA fueZyk iq= oh.kk oUnukdsaA pkS0
( º> + K ◌ॅ d0 ॰ + 7" pUnzdkUr iz0 iksykbZ lqrkS dkes'oj] fnus'ojkS dVgjckM+h
A :- e0 /0 Z , c W*, cf<+;ke iokSyh lW jsorhukFk lqr fo'oukFk nkS dkdks csymap
#* =(
6 ◌ॅ 8 C
lW ykyfcgkjh nqñ nkSA lqUnjh lqrkp izseorh] rkjkorh]
* C + l k3- ◌ॅ ॰ + A
xq.kkorhdk% dkes'oj lqrk fo'os'oj] jr~us'oj Hkxoku iz0
¼ , , y W* *%*,
eaxs'oj] jkts'oj] f'koukjk;.kk% dkdks csymap lW fo'oukFk lqr
%* 0O /0 -¬*, D*, & l
dykukFk nkSA ij.kdyk lqrsp jkedykA fo'os'oj lqr lq'khy
k3- ◌ॅ * C C +
jgVehuk rrSy ldjk<+h lW Hkksjsyky lqr cynso nkS c?kokl
*%* & = ◌ॅ Æ
lfjlo lW iquhryky nqñ nkSA jr~us'oj lqrk iksfB;k efgUnziqj
B8 ( + (* ◌ॅ 7 ॰1
+ %* Z 7 {1G ◌ॅ V 1
i.Mqvk lW j?kq lqr gfj nkS iksfB;k dVjke i.Mksfy lW nkeksnj
+ Z = {d ◌ॅ ; /0 u1 ॰1
iz0 QqPph nqñ nkSA fnus'oj lqr t; fd'kksj fxygckM+h jtkSjk
+ #* O( { ◌ॅ
ek.Mj lW T;ksfr"kh lqr cwpu nkS vuyiqj djegk lW nkeksnj
d [ ( ! + K7 ◌ॅ ; ॰1 + nqñ nkS nsodyk iq= ekèkqjh] lksuk] fdj.k papykdsaA
7" >1 , a , - :-
e0 GA ( Â* /0 #-O W* /0 J!, pkS0 vkuUn lqrk ckys'oj iz0 usaxM+w jkes'oj iz0 ohÙkw]
/0
, , /0 $ ek;kdkUr iz0 ykyw] bUnzdkUr] jkepUnz iz0 jkethdk% f'kok
- ◌ॅ + a 7 ◌ॅ " ॰ + K gfjve lW >xM+w nkS lksnjiqj lW fgHkju nqñ nkSA vijk pkS0
e0 GA c "2 K ËV 1G nG ◌ॅ U=! vkuUn lqrkS f=os.kh vfXu?kjkS egqvk [kkSvky lW ?kksVdw nkS
+ D* :- Gi l? nG lqrsp jkts'ojh t;UrhdsaA vkn~;k dksby[k ukgl [kkSvky lW
◌ॅ C "½ C nsojkt lqr gfjgjukFk iRuh , lqr f=yksdukFkA f=yksdukFk
"½ C & & , !
, F½ K, lqrk 'kf'kdkUr] lw;ZdkUr] xksyksd v'kksd] pUnzyksdk% dksby[k
½ l? 0 $$ ◌ॅ F HkM+xke tftoky lW xksihdkUr lqr y{ehdkUr nkSA ;ksxek;k
+ «O 7" & & C OO
iq= 'kf'kukFk lqr xxu dqekj% jeboklh eqjyhèkj nkSA
E> + !
E , 1 ? O
lw;ZdkUr lqr eqUuk] pqUukdkS [kexM+k eqjyhèkj >k nkS xksyksd
E> + F½ > -5 l¿1G
lqr lqèkka'kq dksYgqvkA
e0 ( Â* K O Ua ◌ॅ _ C pkS0 ckys'oj lqrk vjfj;k uxokM+ ?kkslksr lW gseukFk lqr
(S + # ◌ॅ ¬ ॰1 + Y1 cN: nkS us;ke dqtkSyh lW xsukyky nqñ nkSA fo".kqek;k iq=
7" K e0 ( Â* & - /0 #' vijk pkS0 ckys'oj lqr xkSjh'kadj iz0 cqpkbZ dk lfjlo
a 7 ◌ॅ =! + W c ◌ॅ lksnjiqj lW >iVw nkS jes; jrkSyh nfjgjk lW 'kfDrukFk nqñ nkSA
& § C ॰1 + p O " ( c euksjek lqrkp xk;=h rkjkckM+h lrkSfy lry[kk lW Vwiu lqr
) ◌ॅ =! (N& e0 & - /0 cVs'k iRuhA pkS0 xkSjh'kadj iz0 cqpkbZ lqr rkjkdkUr% jkeuxj
(1 , O ? K ◌ॅ º> j[kokjh gfjve lW gfjcksèk lqr lqdnso iz0 <+h<w nkS HkkSj
/0 ! + © ?{ ◌ॅ ॰ [k.Moyk lW dufdjcw nqñ nkSA ikoZrh lqrkp nzksinh] tk;k]
+
d , $ , Ì , Gi
Qksfd;k] rhykdk% vkn~;k csyckM+h txriqj ek.Mj lW jekdkUr
k( O7 { ◌ॅ
lqr t;dkUr iRuhA
e0 W* /0 (J! / O C, , pkS0 jkes'oj iz0 chÙkw lqrk iz;kxukFk] lhrkukFk] mn; eksguk%
; 3 ◌ॅ O-O > + je; jkm<+okjh lW thuhyky lqr xaxkèkj nkS jtkSjk ek.Mj lW
{ ◌ॅ KU ॰1 + 3
, v?kksjh nqñ nkSA mek lqrkp ikoZrh] xkSjhdsaA iz;kxukFk lqrk
:- / O C ;, O;, - 0%* eksgu] txeksgu] lat;k% Hknzs'oj vUnksyh tky; lW 'kksHkkdj

KAd ◌ॅ 0 d0 /0 + lqr T;ks0 izHkkdj nkSA 'kdqUryk lqrsp jhrk lhrkukFk lqrkS
& C c , ;, & enu] eksgu] lq'khy eksguks jkeuxj j[kokjh gfjve lW
;p O ? K ◌ॅ & & C k - , + 'kf'kukFk lqr csankbZ nkS Qqyljk HkM+xke tftoky lW
. " $$ ◌ॅ :& ॰1 + ds'koyky nqñ nkSA fpUrk lqrkp lfjrk] mn; eksgu lqrk
, 3 ; O ? K jkeuxj j[kokjh gfjve lW gfjcksèk lqr 'kqdnso iz0 <+hBw nkSA
◌ॅ º> 5 /0 ! + Í 7" e0 :Dehuh iq=A pkS0 e;kdkUr iz0 ykyw lqrkS xtkuUn]
/0 ! c O A, Ad O fuR;kuUnks jkeuxj jtkSjk ek.Mj lksusyky lqr ukSofryky nkS
{ a# Î + l k3- ◌ॅ dkdks csymap lW HkxhjFk nqñ nkS dkSf'kY;k iq=A xtkuUn lqrk
" ॰ + &Ï 7" O A Z
iksfB;k uxokM+ ?kkslksr lW iyVw lqr jekuUn nkS ijgV
Ua ◌ॅ =! A + =
ldjk<+h lW JhdkUr nqñ nkSA xaxk iq=A
◌ॅ ' ॰1 + O-O 7"
e0 2 , > , , X A, pkS0 bUnzdkUr lqrk osnkdkUr] jkèkkdkUr] n;kdkUr] ÑikuUn]
! A, A l? O Ua ◌ॅ >wykuUn] dykuUnk% dksby[k oklh uxokM+ ?kkslksr lW
Ð - ~ ¢" GA ॰ E + F Lo;aikdh ';ke ikS= vkuUn lqr Bñ eqjkjh nkS fnxksu lksnjiqj
a 7 ◌ॅ :& C E& , ॰1 + 5Ñ* lW ds'koukFk lqr eq'kkbZ nqñ nkSA 'kqHks'ojh iq=A lqrsp xksnkojh]
7" F , Ð Gi ? ljLorhA vkn~;k [kkfjng lfjlo lksnjiqj lW HkksxkuUn lqr
a 7 ◌ॅ BO A W* jkes'oj iRuhA
2 ( (Ê ?{ (_ ◌ॅ 5 osnkdkUr lqrk cjncV~Vk ikj[k.M cgsjk<+h lW 'kqdnso lqr
W* + O-F ◌ॅ ; ॰1 + ( jkes'oj nkS ldqjh xaxksyh lW eksfgryky nqñ nkSA cPpk nk;
- > K ? O lqrsp dapuA jkèkkdkUr lqr vt; [kexM+k cf<+;ke iokSyh lW
6 ◌ॅ i C B + k( $7 { fo|kukFk lqr Hkksyk nkS csyckM+h txriqj ek.Mj lW f'kokuUn
◌ॅ & A ॰1 + 3 7" A K nqñ nkSA mfeZyk iq= n;kuUn lqrk vlqjk vuyiqj djegk lW
K7 ◌ॅ O-O > H> + 7" xaxkèkj lqr pØèkj nkSA foeyk iq=A ÑikuUn lqrk
X A a O ◌ॅ O-O > lksgkxekM+j jk<+h ikyh lW xaxkèkj lqr nkeksnj nkS ijgV
; + = ◌ॅ 3 1॰ +
ldjk<+h lW misUnz nqñ nkSA
e0 /0 ; l ;, pkS0 jkepUnz iz0 jketh lqrk jktkeksgu dksdhy eksgu]
;, ;, 8-,
jkeeksgu] yhyeksgu] fojsanz] fpUrkef.kdk% jeS flejokM+
nG ◌ॅ &I A + 1 & [kkSvky lW f'kjksef.k lqr oS;kdj.k ijekuUn nkS nqok'k;
7 K ◌ॅ 8 ॰1 + , ofyjktiqj gfjve lW dkjs nqñ nkSA dqUrh lqrkp ekyrh] js[kk]
8? , / 0 , , 2Ò Gi ? O izfrHkk] d:.kk] os.kqA vkn~;k [kexM+k rjkSuh djegk lW
◌ॅ 7A K 8? , , k lhrkjke lqr iqjUnj iRuhA vijk js[kk] rhjk] csyk ldjk<+h lW
◌ॅ A dey fd'kksj lqr bUnzkuUn iRuhA jktfd'kksj lqrkS fefFkys'k]
c CÂ&, K4 0 $( ◌ॅ voèks'kks nHkM+k tjgfV;k ikyh lW edqjh lqr jekukFk nkS cwPph
C + ( ! 7" l ; &
nk; iq=A dksfdy eksgu lqr uf'kjk ns'ks jèksyh mnuiqj
Ó 4 3 7 ◌ॅ F +
tftoky lW xksiky lqr lR;nso nkSA j[kokjh gfjve lW oHkuh
) -◌ॅ 0 : C ॰1 + 3
oklh dsnkjukFk nqñ nkSA mfeZyk iq=A pkS0 f=os.kh lqrk
7" e0 "2 , , XY -
nsohdkUr] egkdkUr] Ñ".kdkark cjncV~Vk ikj[k.M cgsjk<+h lW
( (Ê ?{ (_ ◌ॅ y ( 5 + K
xqykc lqr 'kqdnso nkS vlqjk cM+xke nfjgjk lW xqnj nqñ nkSA
◌ॅ y ॰1 + _*
ekgs'ojh lqrkp lqtkuorh] ne;Urh] fxfjtk] ouekykdsaA
, , $, :- Gi !G
a 7 ◌ॅ ! /¾ K
vkn~;k tewvk jS;ke lksnjiqj lW deyw lqr izHkqukjk;.k iRuhA
!G a 7 ◌ॅ _& #& K
vijk ne;Urh tewvk efg;k lksnjiqj lW egs'k lqr fnus'k
$ ) ◌ॅ O1 J J
iRuhA vijk fxfjtk [kexM+k rjkSuh djegk lW nqxkZnÙk lqr
K ÔOÕ K7 ◌ॅ ! A
xkSjhnÙk iRuhA vijk ouekyk iSxMsjk vuyiqj djegk lW
A
c , lw;kZuUn lqr lokZuUn iRuhA nsohdkUr lqrkS t;fd'kksj] dey

{ ◌ॅ W º> + fd'kksjkS iyklh jtkSjk ek.Mj lW esnu lqr jkecksèk nkS gkVh
= a 7 ◌ॅ ॰ + 3 3[ , lksnjiqj lW gfjgj nqñ nkSA mfeZyk lqrkp m"kk] ehjk] vk'kk]
, 4,
, Gi NO = uohuk] t;ekykdk%A vkn~;k iVsxuk gkVh lksnjiqj lW ;nqukFk
a 7 ◌ॅ 1 C A K lqr :nzkuUn iRuhA vijk ehjk jkeuxj dkdks csymap lW
O l k3- ◌ॅ ( & A ckyfd'kksj lqr f'kokuUn iRuhA vijk vk'kk [kexM+k f'kok
- 4 ) - ◌ॅ {% & -¾ C gfjve lW ekdZ.Ms; lqr 'kaHkqukFk iRuhA egkdkUr lqr eukst
p (? k ◌ॅ A c[kjh csyk ldjk<+h lW lqUnj lqr xunso nkS ldqjh lfjlo lW
O + ◌ॅ Ö ॰1 + udNsn nqñ nkSA Ñ".kdkar lqrk rsxfN;k f'kok gfjve lW gDdw
XY - O S & K ◌ॅ ´! KS>
lqr vNèkj nkSA HkkSj [k.Moyk lW loZyky iz0 cwPpu nqñ nkSA
+ © ?{ ◌ॅ /0 ( ! ॰1 +
lPph iq=A pkS0 vfXuèkj iz0 cDdw lqrk dk'khukFk] t;ukFk]
7" e0 - Ë> /0 (´! & C, $ ,
izseukFkk% [kexM+k rjkSuh djegk lW dkjsyky lqr y{ehukFk nkS
¼ C ? O ◌ॅ 8 C
gkalk vfg;kjh xaxksj lW HkS;k nqñ nkSA Hkokuh lqrkp pUnzeq[kh]
+ - K O-F ◌ॅ o ॰1 + 0
nsodh] jksfg.khA vkn~;k iksfB;k ldqjh xaxksyh lW fuR;kuUn
E?, , I Gi Z O-F ◌ॅ
1
lqr eèkqdkUr iRuhA vijk jeS doS ujmu lW gfj lqr
A > K 3 ◌ॅ
A K I Z l k3-
dqykuUn iRuhA vijk jksfg.kh iksfB;k dkdks csymap lW caxkyh
◌ॅ ( -O i C & C O. - O
lqr oS|ukFk iRuhA dk'khukFk lqr fnxEcj% <axjh ijgV
= (_ ◌ॅ ( C V1 C /0 ´! + ¥
cgsjk<+h lW cnzhukFk lqr j?kqukFk iz0 uhDdw nkS lkSjkB foLQh lW
◌ॅ V1 C /0 - ॰ + j?kqukFk iz0 ccqvu nqñ nkSA rkjkorh lqrkp lqxUèkk] ueZnk]
OÉ , , 0 OC Gi !G & ◌ॅ HkkxhjFkhA vkn~;k fl>wvk lqbjh lW lqjryky lqr mn; eksgu
3 ; iRuhA
C >, ³ ;Î e [ 1

(> ◌ॅ t;ukFk lqrk ekèko] KkueksgukS pkSjh efg"kh cqèkoky lW egs'k
_& + 1 > ¼ C & , nkSA nqykjef.k lqrsp lqèkk izseukFk lqrk lqn'kZu] cyHknz]
(0, K K7 ◌ॅ O-O > fofiuk% vlqjk vuyiqj djegk lW xaxkèkj lqr pØèkj nkS
H> + ( 6 ◌ॅ * C ॰1 + cf<+;ke iokSyh lW fo'oukFk nqñ nkSA foeyk iq=A
7"
e> K b C ( ( ! c O A /0 8 pkSèkjh ve`rukFk lqr ckcwyky lqrkS fxjkuUn iz0 dkjs t;
1
F A /0 () - ¥ a 7 ◌ॅ µ J xksfoUn iz0 cqYyhdkSA galkSyh lksnjiqj lW tkYiknÙk lqr eV:
= + 7 ◌ॅ ॰ + nkS jktuiqj nfjgjk lW ckcwyky nqñ nkSA lqrkp lqnkek
, , 3 :- e> O A /0 ohjkorh] fgjkorh] mn;orhdsaA pkSèkjh fxjkuUn iz0 dkjs lqrk
8 A, O1 A
, ù A ( ◌ॅ ijekuUn] nqxkZuUn] iùkuUnk% ujlke cfy;kl lW eksfgryky
; + nkSA
O . (> 1 ◌ॅ (% 0![ lqrkp xhrk iyklh ifj;kEc cqèkoky lW cPps lqr pUnzHkw"k.k
e> A c A, A| & 7 iRuhA pkSèkjh ijekuUn lqrkS pUnzkuUn] fou;kuUnkS 'kkyeiqj
◌ॅ & A + id ?{ ◌ॅ rjkSuh djegk lW f'kokuUn nkS dqdjkSu n~;ksjh [k.Moyk lW
K«¡ ॰1 + -¸§ k, ", A!, v;ksè;k nqñ nkSA la;qDrk lqrk'p cspuh] ifo=h] bUnw] lqxUèkk]
OÉ , ; Gi ?Á 0{ ◌ॅ ( eksrhdk%A vkn~;k lq[klsuk Hk.Mkfjle lW cynso ikS= 'kksHkkuUn
¢" 0 A A K " m!
lqr pUnzkuUn iRuhA vijk ifo=h Mwefj;k dVjke i.Mksyh lW
= {d ◌ॅ Ó* K A!
jekdkUr lqr dq'ks'oj iRuhA vijk bUnw tewvk dkes'oj
!G W* K OÉ !G
iRuhA vijk lqxUèkk tewvk dkyhdkUr lqr nsosUnz iRuhA vijk
2 K ; !G ' 0!
× ( ( A c & ØÂ,
eksrh tewvk feJ Hkwiukjk;.k lqr lqnh"V iRuhA ch,llh
>8d !G m! (> 1 ◌ॅ ! A +
,y,ych pUnzkuUn lqrkS 'kSysUnz] èkhjsUnzks tewvk Mwejk cqèkoky
a 7 ◌ॅ A ॰1 + O lW eywdh lqr lokZuUn nkS jS;ke lksnjiqj lW deykuUn nqñ
! ? k3- ◌ॅ ( 1L C nkSA xhrk nsoh lqrkp furw [kkfjng ldqjh csymap lW cqf)ukFk
Ù - K > A GA ( lqr fofiu dqekj iRuhA cSad vfèkdkjh fou;kuUn lqrk vkuUn%

D* /d॰ K + > O1 A cM+gjh jkts'oj lqr izksñ v'kksd nkS lkèkuk lqrkp feUuhA
O Ua ◌ॅ ? 1& + O nqxkZuUn lqrk uxokM+ ?kkslksr lW furZyky lqr [kq'kh nkS txfr
6 ◌ॅ "½ C C1 A K O1 A iokSyh lW f=yksdukFk lqr eFkqjkuUn iRuhA vijk nqxkZuUn
( , $ , ( 7 lqrk cnzhukjk;.k] fot; ukjk;.k] t;ukjk;.k lgcktiqj
O 6 ◌ॅ C + !, , - txfr iokSyh lW nsoukFk nkS lqrkp uwru] uohuk] vuhrkA
( 0! # ◌ॅ )
cnzhukjk;.k lqr foHkwfr ukjk;.k% enkjhpd lW cueu[kh nhi
(_ ◌ॅ ॰ E § C + 0 7
cgsjk<+h lW fgryky lqr Bñ eqfDrukFk nkS Hkokuhiqj oklh
>x[> ॰1 + · /0 0
èkuq"kèkkjh nqñ nkSA deyk lqrsp Mksyh iz0 lqHknzkA fot;ukjk;.k
c I, p u! ( ◌ॅ (
◌ॅ 3 f A + Ua ◌ॅ ॰
lqrkS ljkst] eukstkS QwyckM+h lW ijgV ldjk<+h lW misUnz lqr
+ 7" c K 0Ã !G A
prqjkuUn nkS ?kkslksr lW uuw nqñ nkS jhrk iq=A t;ukjk;.k lqrkS
+ vfHk"ksd tewvk lokZuUn nkSA
3 4 1!$:

5 /d॰ e0 Ú A c K 0 - izHkkr dkyksuh iwf.kZ;k % izksñ pkS0 in~ekuUn lqrkS vfHk;ark
2 A, ( & Ad ;7 À foosdkuUn] ch, 'kkjnkuUnks eksrhiqj pdykoklh [kksfj lksnjiqj
a 7 ◌ॅ - S + F A7 ? lW fpjatho lqr thoN nkS xksfoUniqj [kM+hd [kkSvky lW
nG ◌ॅ ॰ + 3 , , ;nqukFk nqñ nkSA mfeZyk lqrkp oh.kk] fofiuk] uhyeA vfHk;ark
K 0 -
2 A £ [ = foosdkuUn lqr fnO;kd"kZ dVfj;koklh Bkdqj fxfjtkuUn nkSA
O A + ! GÛ Gi ;7 iwue lqrkp vkLFkkA vkn~;k oh.kk eksrhiqj Bkdqj dqykuUn lqr
A 0 [ K Ü-O lqHkk"kpUnz iRuhA vijk fofiuk <saxjh feJ x.ks'k lqr feJ
' OÝ& ' > m1 A ekèko iRuhA uhye Mqefj;k jfouUnu lqr thrsUnz iRuhA

1 A -

e0 F A /0 () ◌ॅ pkS0 t;xksfoUn iz0 cqYyh lqr bUnzkuUn% f'kok gfjve lW
y XY - + 7 , W*, 2* xqekuh lqr Ñ".kdkar nkSA lqrkp iquhrk] dkes'ojh] nsos'ojh
1 '
K () s ◌ॅ B + vijk cqYyh lqr JheUrk iyklh lekSfy ikyh lW Hkksyk nkSA
K . , . , "7 :- K F A c lqrkp vfEcdk] lfEcdk] f=iqjkdsaA vijk t;xksfoUn lqrkS
, ( d Z O Ua ◌ॅ ; tleUr] cyoUrks iksfB;k uxokM+ ?kkslksr lW eueksgu lqr
=! + ½ , " iyVw nkSA jEHkk lqrk'p ehjk lqykspuk] lqu;uk r=kn;k iquhrk
7 K7 ◌ॅ C X C vuyiqj djegk lW fd'kksjukFk lqr ÑikukFk iRuhA vijk
K W* - O ◌ॅ O dkes'ojh <axjh ef>;ke djegk lW lqxu lqr deyfd'kksj
K 2* & ( 6
iRuhA vijk nsos'ojh iyk'kouh cf<+;ke iokSyh lW 'kksfHkryky
◌ॅ 0 A K K . ( (Ê
lqr e;kuUn iRuhA vijk vfEcdk cjncV~Vk ikj[k.M cgsjk<+h
?{ (_ ◌ॅ 5 >W * K
lW 'kqdnso lqr èkesZ'oj iRuhA vijk lfEcdk vlqjk cM+xke
. K ( ◌ॅ O A
nfjgjk lW egknso lqr fxfjtkuUn iRuhA vijk f=iqjk jkeuxj
K "7 O & K ◌ॅ (N&
f'kok gfjve lW cVs'k lqr y{ehdkUr iRuh vijk ehjk lksgkx
K a O a 7 ◌ॅ
ekM+j efg;k lksnjiqj lW cVs'k lqr egs'k iRuhA vijk
(N& _& K ½ ( (Ê (
◌ॅ A * C
lqykspuk cjncV~Vk cygk cfy;ke lW pUnzkuUn lqr fo'oukFk
iRuhA
e0 A D Z 7 {1G ◌ॅ pkS0 bUnzkuUn lqr jktsUnz% iksfB;k efgUnziqj i.Mqvk lW Hkw"kh
0![ V 1 + K7 ◌ॅ ) ॰1 + ! lqr j?kq nkS vuyiqj djegk lW gYyh nqñ nkS iwf.kZek lqrkp
, a , & Gi ÔVÕ c ? olUrh] lksuk] lq'khyk vkn~;k iS?kMsjk lrkSfy lry[kk lW
1
◌ॅ OÝ& 0O K a - O >Êd x.ks'k lqr Hkxoku iRuhA vijk lksuk <axjh eèkqdjiêks nfjgjk
◌ॅ 1
O A
A D c lW nqxkZuUn lqr yyhrkuUn iRuhA jktsUnz lqrkS fl)kFkZ]
L C, I } O ~ º> ' + G& jksfgrks jkeuxj ';kecksèk feJ nkSA vk'kk nsoh lqrkp fu:ik]
, $, / - Gi k( & C jathrk] fiz;adk vkn~;k csyckM+h dk'khukFk lqr jathr iRuhA
-

e> ' / &, , 0 [, /0 [, "1 pkS/kjh JheUr lqrk izdk'k] fodkl] lqHkk"k] izHkk"k] foHkk"kk%
= c ◌ॅ K!
+ -O jgVehuk jrkSyh nfjgjk lW jke lqr vtwZu nkS eaxjkSuh ikyh
◌ॅ * C ॰1 + E 8? ? O lW fo'oukFk nqñ nkSA eqyqj lqrkp js[kk [kexM+k efgUnziqj
7 {1G ◌ॅ !
~ / & i.Mqvk lW lw;ZdkUr lqr ';kekdkUr iRuhA izdk'k lqrkS
c , Kc 7 W& + lqthr] vthrkS ijekuiqj >k jes'k nkSA pUnzef.k lqrkp izhfrA
/ > -5 O BO A fodkl lqr lqèkka'kq t;uxj oklh HkksxkuUn >k nkSA csch nsoh
+ k( &( , :- 0 [ c lqrkp 'kcue] lhekdsaA lqHkk"k lqrkS lqfer] veukS [kexM+k
, K Î ? O - + pUnzdkar >k nkSA
e0 ( ( ! O A a 0 pkS0 ckcwyky lqr fxjkuUn lksnjk fgjkorh lR;Hkkek

Gi ? -y ◌ॅ ( ok.khorhdkA vkn~;k ;ele [kkaxqM+ lfjlo lW cuekyh lqr
S Â*, ¡ ( ! Gi NdkSM+h iRuh lqrk'p deys'ojh] foUè;okfluh cwPph nk;
( (Ê 3 ◌ॅ : C 0
- vkn~;k cjncV~Vk doS ujmu lW dsnkjukFk lqr ia0 dkyhdkUr
K ¡ ( (Ê [ ◌ॅ µ C iRuhA vijk foUè;okfluh cjncV~Vk efg"kh ikyh lW dYiukFk
!
;
K ( 1 k( lqr lw;Zeksgu iRuhA vijk cqPph nk; csyckM+h jtkSjk ek.Mj
{ ◌ॅ "º> XY K 0 lW fp=cksèk lqr t;Ñ".k iRuhA vijk lR;Hkkek cjncV~Vk
( (Ê ?{ (_ ◌ॅ :& C K ikj[k.M cgsjk<+h lW ds'koukFk iRuh vijk ok.khorh <axjh
- O O-F ◌ॅ
ldqjh xaxksyh lW jkefd'kksj iRuhA
K e0 ( ( ! 1 e0 1 ! A

, vijk pkS0 ckcwyky lqr pqUuhd% pkS0 pqUuh lqr lw;kZuUn]
& &;p 1 ◌ॅ O1 0 +
(> 'kf'keksguks ifj;ke cqèkoky lW nqxkZifr lqr fgHkju nkSA lqrsp
-! ? = ◌ॅ ( eatw lry[kkoklh ijgV ldjk<+h lW cPpk iRuh , lqr
, ! A
-O A, A, & A, cyjke%] lw;kZuUn lqrk eaxykuUn] thokuUn] f'kokuUn]
A, A 7 ?{ 'A deykuUn] foeykuUnk% tgkuiqj ,dek [k.Moyk JhuUnu
ù A + c ◌ॅ ॰ + lqr iùkuUn nkS jrkSyh nfjgjk lW oa'kh nqñ nkSA jkuh lqrsp
! ! K :- uwuwnk; v:.kkdsaA
K ! A
\] A Z O Ua ◌ॅ vijk lw;kZuUn lqr czãkuUn% iksfB;k uxokM+ ?kkslksr lW
; A + -O (' ◌ॅ H> ॰1 eueksgu lqr lnkuUn nkS eyafx;k dVkbZ lW pØèkj nqñ nkSA
+ ; /0 ? -O A nsojh lqrsp eksrh nk; iz0 foj[khA eaxykuUn lqrk vkyksd
G½ & Ø½, -}[ ( (Ê ?{
(_ ◌ॅ 'kSyksd] larks"kk% cjncV~Vk ikj[k.M cgsjk<+h lW dudhj lqr
A + { ◌ॅ ! ॰1 + fuR;kuUn nkS dule ek.Mj lW ckSdw nqñ nkSA xk;=h lqrsp
O " -! /0 ? a O A latw iz0 jk[kh lksgkx ekM+j ijekuUn lqr txrkuUn iRuhA
O A G u! 2 K A vkjrh Qwyljk >k nsosUnz lqr vjfoUn iRuhA vkyksd lqr
G½ - K ( p vksadkj vfB;kckM+h fouksn dqekj >k nkSA thokuUn lqr vk'kh"k%
+ A G&[ 7 ' ◌ॅ
lgoktiqj lgJke nfjgjk lW fuf'kdkar nkSA 'kfeZyk lqrsp
& - + & & A & 7
f'kokuUn lqr furs'k enuiqj eyafx;k dVkbZ lW jktk lqr
(' ◌ॅ O C + - O
txUukFk nkS eyafx;k dqtkSyh lW jkeiqj oklh dqatu nqñ nkSA
◌ॅ 7 - ॰1 + A c *
deykuUn lqrkS fo'othr jathrks lgoktiqj txfr iokSyh lW
-} 7 O 6 ◌ॅ / X C
izkpk;Z ÑikukFk >k nkSA ,e, foeykuUn lqr nhid% teqvk
+ A EG nG ◌ॅ
[kkSvky lW eqf[k;k dqykuUn nkSA vk'kk lqrk'p [kq'kcwA
E? A + G& ? 1&( ! \] A c
E , E: EG ◌ॅ Þ 3
czãkuUn lqrkS eqUuk] eqds'kks ;eqvk dqleky lW oSdq.Bef.k lqr
+ = a 7 ◌ॅ ॰ ; ॰1 + G&
misUnzef.k nkS gkVh lksnjiqj lW oS;kñ nkeksnj nqñ nkSA vk'kk
k(, , - Gi 7 ?{ ◌ॅ
lqrkp csch] fiadh] fjadhd%A vkn~;k tgkuiqj ,dek [k.Moyk
; &2& e0 e0 1
A lW fgjkeksgu lqr f'kos'k iRuhA pkS0 ykyk lqr pkS0 ;nquUnu
c { J ~ /0 N j { ◌ॅ lqrkS p.MhnÙk ';keyky iz0 VsdukFkkS dule ek.Mj lW ykyk
o + l k3- ◌ॅ ॰ + e> lqr HkS;kjke nkS dkdks csymap lW dkyk nqñ nkSA pkSèkjh

~ /0 N C A , /0 ';keyky iz0 VsdukFk lqrk uUndqekj] jktdqekj iz0 I;kjsyky]
8 , /0 3 4 - ◌ॅ bUnzdqekj iz0 ,dykyk% vkfgy gfjve lW thoukFk lqr
C + @ a 7 ◌ॅ ; ॰1 ekuhd nkS lq[ksr lksnjiqj lW eksnh nqñ nkSA defyuh lqrkp
+ X C
-O ◌ॅ º> ÑrkFkZorh eaxjkSuh ikyh lW eucksèk ikS= HkonÙk lqr lksuek
¢" 0 J a e0 A iRuhA pkS0 uUndqekj lqrk Jhef.k] mxzef.k] Ñ".kef.k;% ikyh
' , 3Ä , XY ◌ॅ º> 0 J + lW eucksèk lqr HkonÙk nkS dule ek.Mj lW fe=dj lqr cqyu
{ ◌ॅ " ( 1 ॰1 + ; nqñ nkSA eksgorh iq=A Jhef.k lqr oa'kèot iz0 euksgj%
7" ' -&ß /0 p 7 jktuiqjk nfjgjk lW x`fgukFk lqr dykukFk nkS tjgfV;k ikyh
◌ॅ O b C C + = ◌ॅ '
lW feJ [kq'khgky lqr Vquk nqñ nkSA pkS0 oa'kèot iz0 euksgj
? 1& =1 ॰1 + e0 -&ß /0 p
lqrk nsokuUn] lokZuUn] osnkuUnk% e>kSjk djegk lW dyj lqr
A, A
, 2 A M ◌ॅ
oS;kdj.k I;kjsyky nkS csymap lW oky;rh nqñ nkSA izHkkorh
8 + -
k3 ◌ॅ ॰ +
lqrsp ijfeyk dVmuk ek.Mj lW b'kkukFk ikS= [ksykuUn lqr
/0 =3 { ◌ॅ & C ¢"
?kqVj iRuhA pkS0 nsokuUn iz0 fppkbZ lqrkS t;xksfoan] fot;
1
@ A V= e0 A /0 , c
xksfoUnks ijgV cgsjk<+h lW xksih lqr dudyky nkS mnuiqj
F - , F Ad = (_ ◌ॅ F
+ 3 7 ◌ॅ ॰ + e0
tftoky lW fg;kyky nqñ nkSA pkS0 t;xksfoUn iz0 lqUnj lqrkS
F A /0 A c & &; /0 ,
'kf'keksgu iz0 tuknZu] dhR;kZuUn] :nzkuUn] rhFkkZuUn]
A
, A, C A
, f A, A, X A
prqjkuUn] deykuUn] ÑikuUnk% cf<+;ke iokSyh lW HkS;k lqr
6 ◌ॅ o ! + K . , ckSdw nkS lqrsp vfEcdk] HkokuhdsaA vkn~;k iyklh uxokM+
0 :- Gi O Ua ◌ॅ A ?kkslksr lW yhykuUn lqr flags'oj iRuh , lqrkS jkèkkdkUr]
-_* c > , & d K 0 f'kodkUrks vijk Hkokuh iyklh efg"kh tky; lW fcgkjh lqr
1 $ ◌ॅ ( Y1 fo".kqnso iRuhA tuknZu lqrkS 'ks"kukFk iz0 'kksHkkdkUr]
c Ó[ C /0 0 , E § j a O eqfDrukFkkS lksgkxekM+j efg;k lksnjiqj lW jekukFk lqr
a 7 ◌ॅ C + ◌ॅ tuknZu nkS jk<+h ikyh lW pkSvkyky nqñ nkSA lq'khyk lqrk'p
eG ॰1 + & , / , fueZyk] izfeyk] :DehuhdsaA vkn~;k eYookM+ >kSvk ifupksHk lW
Í:- Gi à MG h0 ◌ॅ 3 J mfÙkeyky lqr nsohdkUr iRuhA vijk [kkfjng ldqjh csymap
K ? k3- ◌ॅ 0! lW Hkwyh lqr dhR;kZuUn iRuhA vijk pkSjh efg"kh cqèkoky lW
A
K e 1 ◌ॅ OÝ&
[ (> x.ks'k lqr txrkuUn iRuhA tuknZu lqrk vHk;] izeksn]
O A K0 , /; , G; vkeksnk% vjfj;k Nknu lfjlo lW Qwdu lqr lw;kZuUn nkS
- ◌ॅ u! ! A
+ _ O gseuxj vy; lW ;'kksèkj nqñ nkSA iwf.kZek lqrk'p y{eh]
- ◌ॅ > ॰1 + ! , - :- dapudsaA vkn~;k [kexM+k fo".kqdkar lqr v'kksd iRuhA vijk
Gi ? O Y1 - K K ÔVÕ iS?kMsjk bUnj lqr lat; iRuhA vHk;ukjk;.k lqr fgeka'kq]
A - K0 -5, / -5 fiz;ka'kq lgoktiqj 'kaHkqukFk >k nkSA fuosfnrk lqrk'p 'ks"kukFk
7 & -¾ C + 2 Ó[ C c lqrkS lat;] fou;kS c[kjh cM+xke nfjgjk lW egknso lqr Hkksyh
$ , (? ( ◌ॅ B nkS us;ke dqtkSyh lW xksfoUn nqñ nkSA lksenk; lqrkp lfork]
+ # ◌ॅ F A ॰1 + a
dforkA vkn~;k iyklh dk'khukFk lqr fou; iRuh vijk
, Gi
& C
enuiqj Hkksyk lqr nqxkZuUn iRuhA lat; lqr fueZy%
K 7 B O1 A
-

dVgjckM+h >k vtwZu nkS jksfg.kh lqrkp fnO;kA fofiu lqr
( K!
+ I £
fu[khy% dVgjckM+h r=SoA pkS0 dhR;kZuUn lqrkS vejukFk]
) ( "Ø e0 A
c K C,
fnukukFkkS csyckM+h txriqj ek.Mj lW uìukFk lqr eq'kk; nkS
j k( O7 { ◌ॅ b C E&
okjh jkm<+ lW thuhyky nqñ nkSA txrkfj.kh lqrkp jatw iz0
+ 3 ◌ॅ $ ॰ + O -!
/0 _ k( O ◌ॅ A 2
gsek csyckM+h lqjxu lW yhykuUn lqr nsosUnz iRuhA ch,
( K C G5}[ 7 ?{ ◌ॅ
vejukFk lqr vk'kqrks"k% tgkuiqj ,dek [k.Moyk lW iùkuUn
ù A A + 7 ÙO K ◌ॅ
lqr t;uUnu nkSA :iliqj cSxuh vy; lW [kwcyky iz0 Mkseh
? !( /0 · ॰1 + - (, , , nqñ nkSA jatuk lqrkp :ch] ccyh] fjadh] fuDdhA vkn~;k
´ Gi = O1 A
& K jgVehuk nqxkZuUn lqr lq'khy iRuhA vijk r=So xkSjhdkUr
"Ø Ø K 7 lqr dUgS;k iRuh vijk lgoktiqj >k v'kksd lqr èkuat;
K > - C -}[ u! ( iRuhA fnukukFk lqr larks"k QwyckM+h Hkksyk >k nkSA lqrkp
B + # A c ¼ C, usgkA :nzkuUn lqrkS izseukFk] v'kksdkS tgkuiqj ,dek [k.Moyk

K 7 ?{ ◌ॅ y O1 J /0 lW xqnj lqr nqxkZnÙk iz0 HkqVkbZ nkSA oh.kk cHkuxkek oklh
¾= , + (0O M ◌ॅ $ e>kSjk djegk lW thcN nqñ nkSA izseukFk lqrkS foHkwfr euh
॰ + ¼ C c 0! á & a O dSyk'kk% lksgkxekM+j jk<+h ikyh lW 'kqDy eksgu lqr oS|ukFk
◌ॅ 5â ; i C + K c nkSA v'kksd lqrkS ccyw] vfuyks lgoktiqj eFkqjkuUn >k nkSA
, K ½ 7 C1 A + C A
c rhFkkZuUn lqrkS lqèkhj] lqfuykS cSdq.Biqj ¼csaxk½ dule ek.Mj
>, ÙÞ7 (kO- ) { ◌ॅ (Â lW cysy lqr uwuw nkS j[kokjh gfjve lW t;dkUr nqñ nkSA
! ! + ? K ◌ॅ ॰1 + &Ï dkS'kY;k lqrkp yfyrk] ofurk] izseyrk] cSt;arh] eqUuhA
, , ¼ , Ù -, E Gi vkn~;k c[kjh cM+xke nfjgjk lW f'kokuUn lqr ukjk;.k iRuhA
) ◌ॅ & A
vijk <+axjh gkVh lksnjiqj lW Ñ".knso lqr gfjnso iRuhA vijk
- ढ़-O = a 7 ◌ॅ XY
izseyrk <+axjh lw;kZuUn lqr iRuhA vijk cSt;arh c[kjh
K ¼ ढ़-O ! A
K
f'kokuUn lqr jktsUnz iRuh vijk iyklh n;k'kadj lqr
Ù - (? & A D K
ukjk;.k iRuhA lqèkhj lqr vferk csyokM+h txriqj ek.Mj lW
& - > K k
misanz feJ nkSA vueuk lqrk'p [kq'kcw] ehuwA lquhy lqr
O7 { ◌ॅ 3 - ' + K ? 1&(,!
vk'kh"k% c[kjh jktfd'kksj >k nkSA iq"ik lqrk'p vf'erkA
! G&[ (? + 7R
K ã f A c 0 [, G0 ä > 7
prqjkuUn lqrkS lqHkk"k] vkHkk"kkS èkjeiqj ns'ks jgqvk flejokM+
Ó 1G nG ◌ॅ " -O +
[kkSvky lW fe=ifr lqr eaxyifr nkS lqjxu lW ;'kksèku nqñ nkS
O ◌ॅ > ॰1 + & A
'kkfUr lqrkp futZykA deykuUn lqr fnyhi] iznhikS dfVgkj
, / ¢ = K7 ◌ॅ 1 vuyiqj djegk lW ;nq lqr T;ksfrfoZn lqUnjdkUr nkSA lqxUèkk
d A + OÉ 50 , lqrsp 'kqHkdyk] dqatyrkdsaA vkn~;k HkVokM+ ifupksHk lW pkS0
- :- Gi 0= h0 ◌ॅ e0 E> eqjyhèkj lqr nsodkUr iRuhA vijk jgVehuk f'kokuUn lqr
K = & A C nsoukFk iRuhA fnyhi lqrkS dsnkj eqUuwdkS jkeuxj cVs'k feJ
c : E! O (N& ' nkSA iznhi lqr furs'k iyklh lhrkjke >k nkSA lq"kek lqrk'pA
+ / & + [ ÑikuUn lqrk thrsUnz] èkesZUnz] fojsUnzk% egknsodksy cM+xke
X A , >W , 8 nfjgjk lW f'kykukFk iz0 oh: lqr fo".kqnso nkS dkdks csymap
l (
◌ॅ & C /0 lW f'kykukFk nqñ nkSA lq'khyk lqrkp èkhjk lksgkxekM+j ia0
Y1 + l k3- ◌ॅ ॰ + & ijekuUn lqr ek;kdkUr iRuh] thrsUnz lqrk QwyckM+h 'kadj >k
> a O 0
A , nkS èkesZUnz lqrk lksgkxekM+j n;k'kadj nkS fojsUnz lqrk jgVehuk
u! ( & - + >W 'kadj >k nkSA fot; xksfoUn iz0 uwuw lqr fnus'k% dkfydkiqj
a O & - + 8 = & - flejokM+ [kkSvky lW tkYiknÙk lqr pksvkyky nkSA eyafx;k
+ F A /0 ! ! #& 7 dqtkSyh lW txeksgu nqñ nkSA lqrkp ckcknk;] vk'kksnk;] lhrk]
nG ◌ॅ µ J hG + - O xhrkdk%A ,e,a] fMi bu ,M pkS0 fnus'k lqr jkeuxj j[kokjh
◌ॅ O; ॰1 + ( ( , G , gfjve lW uodkUr nkSA gkVh lksnjiqj lW oS;k0 cyHknz nqñ
, 33, m m e0 #& nkSA ekyrh iq=A vijk fnus'k lqr dUgS;k yyuks iksfB;k
) - ◌ॅ + = a 7 ldqjh xaxksyh lW rkjkdkUr lqr t;Ñ".k nkSA <+ksycTtk cygk
◌ॅ 0 (0 ॰ + 7" K #&
cfy;kl lW prqjkuUn nqñ nkSA iwf.kZek lqrk'p jhrk] vehrk]
Ø p Z O-F ◌ॅ
lforkA dUgS;k lqrkS veu] vouh'kks QwyckM+h iqjUnj lqr
XY + (å ( ( ◌ॅ f A ॰1
n;kuUn nkSA iwue lqrkA pkS0 yyu lqrk teqvk deykdkUr
+ ! , -, Ø c
lqr nsosUnz nkS pUnuk lqrkA
- , K u! ( 7A A + !
e0 EG 2 +
A
01 2: K e0 us;ke dqtkSyh lqyrkuiqj ns'ks QwyckM+h % vijk pkS0
A BO A ◌ॅ ! " nsokuUn lqr HkksxkuUn% ipgh tftoky lW ikBd Hkk;ukFk nkSA
+ e0 BO A A ¿1G { ◌ॅ pkS0 HkksxkuUn lqr dykuUn dYgqvk dule ek.Mj lW phuxh
-
O + l k3 ◌ॅ E § 1
॰ + K . nkSA dkdks csymap lW eqfDryky nqñ nkSA vfEcdk lqrkp
& , I , ( Gi u! ( " 'kdqUryk] jksfg.kh] fceykA vkn~;k QwyckM+h HkM+xke tftoky
$$ ◌ॅ OÝ& K I lW y{ehdkUr lqr x.ks'k iRuhA vijk jksfg.kh eaxjkSuh ikyh lW

-O ◌ॅ ' K JhdkUr lqr gfjdkUr iRuh vijk foeyk HkVokM+ Hkkuqiqj
"( 0 x7 h0 ◌ॅ A ifupksHk lW pUnzkuUn lqr ek;kdkUr iRuhA pkS0 dykuUn lqrkS
e0 A c G, p I ( vkbZ, eukst ljkstkS fojcu ef>;ke djegk lW lqxu lqr
◌ॅ O + O ◌ॅ e0 dey fd'kksj nkS lqjxu lW pkS0 cqYyh nqñ nkSA cwyUrh lqrsp
1
() ॰1 + ( ! ¼ /0 O S izseyrk iz0 ehuk rsxfN;k lry[kk lW HksVu lqr lqjs'k eksgu
) ◌ॅ Ñ= 8& ; p iRuhA eukst lqr _"kHk [kexM+k rjkSuh djegk lW gyèkj lqr
51" ) ◌ॅ > & -¾ C + 'kaHkqukFk nkSA jkuh lqrkpA

e0 C /0 ◌ॅ pkS0 gfjukFk iz0 efg lqr pUnzdkUr% ujlke ofy;kl lW
; + c i C j [ eksfgryky nkSA pUnzdkUr lqrkS oS|ukFk oklqdhukFkkS efg"kh
◌ॅ A + i C } :&, cqèkoky lW lUryky lqr e;kuUn nkSA oS|ukFk lqrks jkds'k]
E:&, & l7 OÝ& C + 8Ò eqds'k] yfyrs'k dksrgiqj x.ks'kukFk >k nkSA js.kq lqrkp uwruA
! C K * 0%* O ◌ॅ ' oklqdhukFk lqr vf'ouh Hknzs'oj lqjxu lW jke feJ nkSA pkS0
!
+ e0 & A /0 &= c / ; 1 7 f'kokuUn iz0 'kwVj lqrkS izk.keksgu% pqukiqj gkVh lksnjiqj lW
= a 7 ◌ॅ ( ( ! + 1 ◌ॅ cPph lqr nscw nkS efg"kh ikyh lW eFkqjkukFk nq% nkSA izk.keksgu
C1 C 1
+ / ; O C, , lqrk txUukFk] dk'khukFk] 'kaHkqukFkk% QwyckM+h >kSok ifupksHk lW
& -¾ C u! ( M h0 ◌ॅ >
;'kksèkj lqr oSfnd iz0 y{es'oj nkS egqok [kkSvky lW pkS0
/0 %* + 1 nG ◌ॅ e0 F ॰1 +
xksiky nqñ nkSA txUukFk lqr jkgqy c[kjh dkyhdkUr lqr
O C 1 (? XY +
jkeÑ".k nkSA dk'khukFk lqr jkts'k iksfB;k fo'kqdkUr lqr
& C D& Z 5 ! C +
lw;ZukFk nkSA dapu lqrkp eksuhA 'kaHkqukFk lqr jks'ku% fl>wvk
- ; & -¾ C I& !G XY -
Ñ".kdkar >k nkSA :Dehuh lqrkp twyhA
+ Í !
e0 E /0 y A c A /0 pkS0 eqjkjh iz0 xq.kkdj lqr egkuUn lqrkS n;kuUn iz0 caxkyh
( -O O A 1
/0 (L! A /0 ( -O c xtkuUn iz0 cq)wdkSA n;kuUn iz0 caxkyh lqrkS mes'k] ;qxs'kks
3W&, ¸¬ 7 t ◌ॅ f0!
deyiqj dudkSjk fnèkks lW prqHkwZt lqr eFkqjkukFk nkS gfjgk
C1 C + { ◌ॅ $ ॰ + æ ek.Mj lW ykyth nqñ nkSA dkek[;k lqrkp lqfe=k tkudh]
" , -¡ , p 3W& K 0Ã laè;k] euksjekA mes'k lqr vfHk"ksd tewvk eqjyhèkj nkSA
!G E> +
¸¬& 7 0OC ' + e0 O A /0 ;qxs'k lqrk enuiqj HkxhjFk feJ nkSA pkS0 xtkuUn iz0 cq)w
1
(L! _&, K4&, CÂ& ( lqrk egs'k] voèks'k] fefFkys'kk% cjgdqek oklh 'kfDrjk;iqj
& § 7 3 ◌ॅ C ( C + 7 ujmu lW y{ehukFk lqr cnzhukFk nkS jktuiqjk nfjgjk lW
◌ॅ GA 1 +
_& c A, vkuUn nq% nkSA egs'k lqrkS pUnu] euh"kks teqvk uUnuou fnèkks
EG A t ◌ॅ A E> + lW lnkuUn lqr eqjyhèkj nkSA uxokM+ ?kkslksr lW lnkuUn nqñ
Ua ◌ॅ A ॰1 + "7 nkSA f=iqjk lqrkp HkkjrhA pUnu lqrk QwyckM+h t;ukFk lqr
0 A u! ( C ! C + lw;ZukFk nkSA voèks'k lqrkS fujatu] dqUnuks QwykckM+h ckSdw >k
K4& c -, Ap u! ( ! + e0 nkSA pkS0 lqUnjukFk iz0 eVdwM+ lqrk bUnzkuUn iz0 >iM+w]
A C /0 ( A /0 , BO A
HkksxkuUn iz0 yr: ;ksxkuUn] f'kokuUnk%] HkksxkuUn iz0 yrM+w
/0 «O A, & A , BO A /0
lqr czteksgu iz0 eluk , lqr izHkk"k% cjnkgk ukU;iqj vy;
\; /0 /0 [ ( Q7 K
lW ykyh lqr j?kqukFk nkS jfrikM+ csymap lW eqVqd nqñ nkSA
◌ॅ V1 C + k3- ◌ॅ E=1 ॰1
;ksxkuUn lqrk fuR;kuUn] v'kksd] e;kuUnk% Qwyiqj flgksfy
+ «O A A, K, A u! 7
ek.Mj lW eksgu lqr lnkuUn nkSA txfr iokSyh lW dudyky
^ { ◌ॅ ; A + O 6
nqñ nkSA jktdqekj iz0 I;kjsyky lqrkS fxfjèkkjh yky] lksusykyks
◌ॅ ॰ + /0 8 c
, a# ½ c ? ◌ॅ O-O ,
lrkSfy lry[kk lW xaxkbZ lqr cNjkt nkSA fxfjèkkjh yky
(S + O > c b , $
lqrkS n`<+diky ukjk;.k] xtiky iz0 ?kksa?kks jtkSjk ek.Mj lW
/0 U-U { ◌ॅ (ç A +
crgw lqr uUnh ifr nkSA

bOF /0 O 3S A ◌ॅ E> + n`xxksiky iz0 lqxj lqr mNkuUn% lW eqjyhèkj nkSA lqrkp
B ( ( 7) ◌ॅ Hkksdhnk; cfy;k ¼fnuktiqj½ cygk ofy;kl lW }kfjdkukFk
è C - K O = > lqr jtuhdkar iRuhA vijk lqxj lqr tVkèkj% lekSfy ikyh
s ◌ॅ ( + 3S A A ( lW cynso nkSA mNkuUn lqr n;kuUn% cfy;k ¼fnuktiqj½
( 7) ◌ॅ _ C + cygk ofy;kl lW egsUnzukFk nkSA yT;korh iq=A n;kuUn lqr
7" A -}[, Ì¶ é À - ' larks"k] QksVks eYnokM+ [kksfj flagkJe lW mfpryky lqr
◌ॅ 3 3 - + mn;dkar nkSA
!/ vFk eyafx;k dqtkSyh xzkekjEHk%
◌ॅ $ 7" ¢" , , , dqtkSyh lW ohth nkfUr; iq= ikS=kn;% bUnz] pUnz] :nz]
, , , rkjkifr] fnudj igdjkA fnudj lqrk d.kZ] oklqnso] xaxkèkj]
, , ! , \], ujnso] ewynsok%A d.kZ lqrk gfjgj] gfjczã] 'kkfUrczã]
& !
\], & - &\] &\] 'kwyikf.k ujflag f'koczã.kk%A f'koczã lqrk 'kqHkadj] t;dj]
50-, $ , , #p, W> , y ;? y{ehdj] usuks] esèkkdj] xq.kkdjk% eks[kjh lW eueu nkSA 'kqHkadj
+ 50- F -
◌ॅ O# lqr xksafnd% :nz ekfxus;%A xkSf<+ lqrks efgifr] egksckuwdkS
} , ^( ! ◌ॅ ê K°1 fourh lW ijkd~ vP;qr nkSA egks ckuw lqr ekusd% , lqrkS
+ ^ ( ! # c F F xksiky%A xksiky lqrkS Jho)Zu e0 oa'ko)ZukS nwok ldjk<+h lW
c 'L 0 -&LÎ ! ◌ॅ 0! + foHkw nkSA egks0 oa'ko)Zu lqrk ;'kksèkj lqiu jfodj y{ehdjk%
^0 -&L >
tky; lW eñeñmñ jkes'oj nkS lqiu lqrk eèkqdj] Hkkuqdj]
◌ॅ ॰॰॰ W* + , 0 x, ',
Jhdj] 'kqHkadj gfjdjk% nfjgjk lW lqiu nkSA vijk lqiu lqrk
50- ◌ॅ + K
ukFkw] ikapw] lksuwd% mpfr lW dkUg nkSA y{ehdj lqrkS nkew]
, # , a ! 3 ◌ॅ + c
cknwdkS lksnjiqj lW cjkg nkSA oknw lqrkS f'koifr] Ñ".kifr
, ( ! a 7 ◌ॅ ( + ! c & ,
ofy;kl lW tksj nkS cgsjk<+h lW Bñ foEc'kkj nqñ nkSA Ñ".kifr
XY ◌ॅ w + (_ ◌ॅ !॰ .& ॰1
+ XY c ' , 0 j K ◌ॅ K
lqrkS JhukFk] HkoukFkkS vy; lW ve: lqr jruw nkSA HkoukFk
! + 0 C 0OC { ◌ॅ O ! +
lqr HkxhjFk% ldqjh ek.Mj lW xknw nkS HkxhjFk lqrkS ;nquUnu]
0OC c 1
A, Ap ! ◌ॅ
gfjuUnuks tewuh tftoky lW y{eh lqr Hkokuh nkS ifupksHk lW
0 + h0 ◌ॅ ' C ॰1 + feJ y{ehukFk nqñ nkSA ;nquUnu lqrk xaxkuUn] egknso]
1
A
O-O A, , F A ◌ॅ xksfoUnk ikyh lW dqyifr lqr dey nkS x<+ ek.Mj lW xksi
+ O { ◌ॅ F ॰1 + A c nqñ nkSA gfjuUnu lqrkS eèkqlwnu% fHkBkSyh ofy;kl lW xks<+kbZ
>1 ! 0ë ◌ॅ F, + >1 ! c nkSA eèkqlwnu lqrkS deykifr vfu:)ks ifupksHk lW thoukFk
K Ld h0 ◌ॅ C & & + lqr f'konk'k nkS tkàoh iq=A vfu:) lqrk lkgsc vfHkjke
ì 7" K L _( K 0 ( 1L C cqf)ukFk eulkjke] Ñ".kkjke] y{ehdkUr] eksnukjk;.kk jkvks<+
, XY , , ; ◌ॅ 7z[ ! lW iq#"kw ikS= egFkk lqr HkSjoh nkS vks>ksfy csymap lW cklqnso
¢" C o + k3- ◌ॅ ( ॰1 nqñ nkSA ve`rk iq=kA lkgsc lqrkS vpy feyuks lekSfy ikyh lW
+ K b 7" _( c K p s feJ gfjcYyHk lqr cVkma nkSA
◌ॅ ' ()0 (= 3- +
2 % 6 -: a 3- 7" lqyrkuiqj ns'ks chjou ,dyky >k % lksgkmauh iq=k% feyu
, \ , 0 > ( ◌ॅ IJ lqrk ,dyky] cztyky] Hkkbykyk% èkjkSjk cfy;kl lW ujksÙke
O( + \ c <=! ' ½ Æ lqr xjhc nkSA cztyky lqrkS NksVdw Jh ykyks rrSy ldjk<+h
◌ॅ ( ( ! { J + <=! lW ckcwjke lqr p.MhnÙk nkSA NksVdw lqrk eksfgryky]
; , -#, ~ /0 8 K > vpferyky] ';keyky iz0 dkjs vfèkdykyk%A vfèkdyky lqrkS
- c A u Ad m { ◌ॅ = jekuUn QykuUnks Mhgk ek.Mj lW >ksVu lqr vchjyky nkS
K( + F A7 = a 7 ◌ॅ ) ॰ xksfoUniqj oklh gkVh lksnjiqj lW nqf[k;k nqñ nkSA ikoZrh lqrkp
+
-O, $ , , 3 , eaxyh] tkudh] lhrk] mfeZyk] fueZykdk% vkn~;k lgoktiqj
Gi 7 ' ◌ॅ > !

lgJke nfjgjk lW ;'kksèkj lqr lw;ZdkUr iRuh vijk tkudh

K m 1 -O ◌ॅ > Mqefj;k eaxjkSuh ikyh lW jkèkkdkUr lqr oklqdhukFk iRuhA
C
2 % 7 -: K ÔVÕ lqyrkuiqj ns'ks chjou jekuUn >k % vijk lhrk iS?kMsjk
c ? ◌ॅ 8& O-O A K 3 lrkSfy lry[kk lW ujs'k lqr xaxkuUn iRuh vijk mfeZyk
( { ◌ॅ & - 0 chjou flgkSfy ek.Mj lW dkyhdkUr lqr 'kadj iRuhA fu0
E? ( - A ( XY, XY, eqf[k;k chjou iapk;r jekuUn lqrk ckyÑ".k] t;Ñ".k]
XY k( O7 { ◌ॅ E& jktÑ".kk% csyckM+h txriqj ek.Mj lW eq'kk; lqr gfjnso nkSA
+ O 6 ◌ॅ # ॰ + 3[ txfr iokSyh lW iapukFk nqñ nkSA m"kk lqrsp Hkxorh] izfrHkk
" , / 0 Gi > I vkn~;k redqM+k jkèkkdkUr lqr jksfgr iRuhA vijk izfrHkk
-
K / 0 ( l k3 ◌ॅ O-O A chjou dkdks csymap lW xaxkuUn lqr dkenso iRuhA ch,
( ( XY c /, ·
ckyÑ".k lqrkS izoh.k] jfo MksM+jk oklh lfjlo lksnjiqj lW
a 7 ◌ॅ ' + #
odhy nsoukjk;.k feJ nkS lquhrk lqrkpA t;Ñ".k lqrk
XY , , & K 3
uohu] u;u] furs'kk% vjfj;k erkmu nfjgjk lW ÑR;kuUn
◌ॅ X A ' + XY &
feJ nkSA eerk lqrk jktÑ".k lqr jkS'ku jkeuxj xksihdkUr
O F ' + u A
feJ nkSA dfork lqrkpA QykuUn lqrkS fot;] vt;
c , -$
-Ä ◌ॅ A
1 ◌ॅ 3W& ॰1 + OA
rkjkckM+h laxzke ,dgjk lW lqUnj lqr 'kksfHkr nkS xaxksjk
0 + O-F (>
cqèkoky lW mes'k nqñ nkS lqxUnkA
O-O A c ' XY, (S a 7 ◌ॅ 0 + xaxkuUn lqrkS Jh Ñ".k] cN:dkS lksnjiqj lW Hkoh nkSA cN:
(S _(, , A, J, XY J lqrk lkgsc] f'kou] t;kuUn] :nznÙk] Ñ".knÙkk% jrkSyh nfjgjk
c ◌ॅ f0!
+ 7 lW prqHkwZt lqr bUnzifr nkS gfjiqj ikyh lW xksfoUn nk'k nqñ
◌ॅ F A & ॰1 + J ॰ " , nkSA :nznÙk lqrk oS;kñ Hkwou] ckcwukFk] rkjknÙk] gseukFk]
, J, _ C, 3 , " $$ ,dukFk] f'koukFkk HkM+ke tftoky lW Nksdj lqr oh: nkSA
◌ॅ < +
!8' / ◌ॅ " 29 3/% *: frjgqr ns'ks yxek lW èkjeiqj ns'ks cgksjk Hkxoku nÙk
: ◌ॅ O-O A ॰1 + XY J >k % le;k ikyh lW xaxkuUn nqñ nkSA Ñ".knÙk lqrk HkkbZukFk]
"' , 0O J , J k 1 ◌ॅ 02&
(> Hkxoku nÙkk] BkdqjnÙkk csylke cqèkoky lW Hkos'k lqr euksjFk
pC + 0O J (( !G { nkSA Hkxoku nÙk lqr ccwvk jtkSjk ek.Mj lW nsou lqr Hkoh
◌ॅ 0 + &I 7" K 0O J nkSA f'kjksef.k iq= vijk HkxokunÙk lqr ckcwyky lqnbZ csymap
( ( ! , k3- ◌ॅ u! + d॰
lW luQwy lqr dk: nkSA T;ksñ ccwvk lqrk fnokdkUr]
(( !G , A , <N a 7
lqUnjdkUr] NksVsykyk ekuh lksnjiqj lW feJ fody lqr
◌ॅ ' 0 C + d॰ A
HkkbukFk nkSA T;ksñ lqUnjdkUr lqr fnxEcj% vksM+k ,dgjk lW
O. 3 ◌ॅ 9 A ¢" K b C
1
ân;uUnu ikS= ve`rukFk lqr ccqtu nkSA vijk lqUnjdkUr
(( + K A /0 , c -_*,
-í 7 D 6 ◌ॅ ¼ +
iz0 <+ks<+kbZ lqrkS flags'oj] fpjathoks jktiqj oklh jkts iokSyh lW
-_* c && -, 50-I, V1 C7 K
ikBd izse nkSA flags'oj lqrkS f'ko'kadj] 'kqHkadjks] j?kqukFkiqj
O-F ◌ॅ + -Ä ◌ॅ A oklh vfg;kjh xaxksj lW yky lqr gfj nkSA laxzke ,dgjk lW
+ && - >, , , , #, ijekuUn nkSA f'ko'kadj lqrk lqèkhj] lqeu] lquhy] l:.k]
$ , , -}[ K ◌ॅ ¢" lfpr] lat;] lkxj] larks"kk% gfjve lW bUnzef.k ikS= oklqnso
+ ( 6 ◌ॅ F K( lqr ukjk;.k nkS cf<+;ke iokSyh lW xksiky lqr vtcyky nqñ
॰ + c ( , $ , K 0 - I nkSA lquhy lqrkS ch, jktho] latho] vfHk;ark jksfgr iksfB;k
Z = , ◌ॅ Á॰ ॰ /> ¡ oklh dVkbZ lW nsoukjk;.k lqr lsñfuñ izèkkukè;kid fo'os'oj
*%* + ( ड़+4 ◌ॅ ॰ + 50- nkS cM+gjh uM+qvkj djegk lW nqñ nkSA 'kqHkadj lqr xksiky%
F > {d ◌ॅ Kî> lqèkhj lqrk i.Mksyh lW v{kèkj lqr jekdkUr nkSA 'kqHkadj lqr
+ 50- F E 7 nG xksiky% p.kdk oklh eqjktiqj [kkSvky lW rhFkZef.k lqr nsopUnz
◌ॅ C + F O= , ◌ॅ nkSA xksiky lqrk xVkbZ lW f=yksdukFk feJ nkSA
"½ C ' +

O. ., G5}[, K ? ! ◌ॅ # fnxEcj lqrk firkEcj] vk'kqrks"k] v:.kk% fu[kwfr lW ikapw nkSA
+ G5}[ À a 7 ◌ॅ 8& + vk'kqrks"k lqr iou% [kksfj lksnjiqj lW lqjs'k nkS v:.k lqrkS HkkSj
K c © ?{ ◌ॅ _ O * C - [k.Moyk lW gseuxj oklh fo'oukFk flag Bkdqj nkSA flgkSfy
+ { ◌ॅ A - ॰1 + ek.Mj lW nsodhuUnu flag nqñ nkSA
: d0 <N c 0 , d c lM+jkoklh % T;ks0 NksVsyky lqrkS HkkypUnz] ykypUnzks jrkSyh
◌ॅ O; p@ + = ◌ॅ nfjgjk lW txeksgu lqr uks[ksyky nkS gkVh ikyh lW equhyky
E ॰1 + &î K > 0 ^ nqñ nkSA f'k{kk vfèkdkjh HkkypUnz lqrk ldjgksu lW vpdyky
◌ॅ K + - c A, /0 ï nkS fpjatho lqrkS yhykuUn] izHkkdjkS dqEgM+h oklh lqUnjiqj
A7 t ◌ॅ (^ \; + fnèkks; lW cgksju lqr czteksgu nkS pudk eqjktiqj [kkSvky lW
E 7 nG ◌ॅ # C ॰1 + A usuk lqr rhFkZef.k nqñ nkSA yhykuUn lqrk jktuiqjk nfjgjk lW
7 ◌ॅ o 3 C + - ' HkS;k lqr mekukFk nkS flagkJe lW xksiky nqñ nkSA
1
◌ॅ F ॰ +
29 ◌ॅ !! )8 ; ( ( ! EA cgksjk lW flefj;k tgkuiqj lehis% ckcwyky lqr eqdqUn%
(' ◌ॅ ~ 2 J + EA dVkbZ lW ';kejke lqr os.khnÙk nkSA eqdqUn lqr udNsnhd%
Ö 1
◌ॅ ((K O; + 6 nfjgjk lW ccqvu lqr txeksgu nkS iokSyh lW ,dyky nqñ nkSA
◌ॅ 3 ॰ + Ö , , udNsnh lqrk rkjkdkUr] ek;kdkUr] pUnzdkUr] jkèkkdkUr]
, > , , XY , bUnzdkUr] Ñ".kdkUr] uodkUrk% ofy;kl lW ckSdkbZ lqr
1 ◌ॅ -
◌ॅ , µ C + (> ॰ + dYiukFk nkS cqèkoky lW ccqvu nqñ nkSA
!< : B 1
> N -O {1G uf'kjk ns'ks jkeiqj % Hkksjk lqr eèkqdj lqr Vsaxjh i.Mqvk lW
◌ॅ p + N -O A euksgj lqr deykdkUr nkSA Vsaxjh lqr uUnnso% ldjk<+h lW
◌ॅ + a 7 ◌ॅ xkSjhifr lqr gjifr nkSA lksnjiqj lW xksiky nqñ nkSA uUnnso
F ॰1 + A 0-O G nG ◌ॅ lqr Hkaxhd% vkfgy [kkSvky lW prqHkwZt lqr Bkdqj flag nkS
f0!
- + G K ◌ॅ / ॰1 vkfgy gfjve lW izhfrikf.k nqñ nkSA Hkaxh iz0 bUnzef.k lqr
+ 0-O /0 - D* /0 - k= dqats'oj iz0 dqatu% csgV [k.Moyk lW ?kukuUn lqr iapukFk
?{ ◌ॅ V A - C + K ◌ॅ XY ॰1 nkS vy; lW Ñ".kkjke nqñ nkSA dqatu lqr lqjsUnz eksgu iz0
+ - 8 ; /0 - O k3- ◌ॅ taxhd% csymap lW HkksykukFk lqr euHkj.k nkS [k.Moyk lW
B C 0 + ?{ ◌ॅ XY J > C
Ñ".knÙk lqr èkhjukFk nqñ nkS vijk dqatu lqrk fd'kksj eksgu
॰ + K - ; /0 $
iz0 ghjk thA ujs'k eksguk% j?kqukFkiqj oklh vfg;kjh xaxksj lW
8& ; V1 C7 K O-F ◌ॅ o
HkSjo lqr ckcwyky nkS lqjxe lW Hkxyw nqñ nkSA lqrkp f'kokuh]
( ( ! + O ◌ॅ " ॰ + & ,
lokZ.kh] loZeaxyk] vi.kkZ] eksfguh] jksfg.khA vkn~;k jgqvk csgV
, -O , K , ; , I Gi 1G k(

[k.Moyk lW eq'kjh lqr t;ukjk;.k iRuh vijk lokZ.kh
?{ ◌ॅ E& K

tgkuiqj flejokM+ [kkSvky lW cklqnso lqr ef.kUnz eksgu
7 nG ◌ॅ ( ;
K -O (0 = ◌ॅ 1
iRuhA vijk loZeaxyk cHkuh ijgV ldjk<+h lW tgqjh lqr
O-O J K K m ? -y
oS;kdj.k xaxknÙk iRuh vijk vi.kkZ fMfg;k [kkaxqM+ lfjlo lW
◌ॅ C 0 C K ; h
deyukFk lqr 'kksHkkukFk iRuhA vijk eksfg.kh pksiM+k c[kkjh
? a 7 ◌ॅ > A rrfjgkj lksnjiqj lW ekèko lqr rkjkuUn iRuhA vijk jksfg.kh
K I = , ◌ॅ 7 O C dVkbZ lW enuiqj oklh jktk lqr txUukFk iRuhA fd'kksj
; /0 8 ;, eksgu iz0 ghjk th lqrk ujsUnz eksgu] pUnzeksgu] nsosUnz eksgu]
;, 2 ;, ; e ◌ॅ yyhr eksguk :pkSyh ,dgjk lW eèkqjkoklh cnzhukFk lqr
>1 ( C ; + 7 {14 ◌ॅ gfjeksgu nkSA efgUnziqj i.Mqvk lW JhuUnu nqñ nkSA lqrkp
'A ॰1 + , Gi 1
[ (> ehjk] lqtkrkdkS vkn~;k efg"kh cqèkoky lW cyHknz lqr :nzdkUr
◌ॅ (0 K 1 Ó iRuhA vijk frjgqr ns'ks pk.kiqjk ukgl [kkSvky lW lqjs'oj
7 nG ◌ॅ 8* _ lqr gseUr dqekj iRuhA ujsUnz eksgu lqrk fo".kqiqj uM+qvkj
8 ; Y17 ड़+4 ◌ॅ $ djegk lW 'kratho lqr gfjuUnu nkS fojlk;j oklh jkèkkdkUr

A + > ॰ + nqñ nkSA pUnzeksgu lqr lksuw iz0 g"kZo)Zu lckSj oklh dule
; a ! /0 [L
{ ek.Mj lW vfEcdknÙk lqr uVoj nkS HkVxkek efg"kh cqèkoky lW
◌ॅ K . J = + 0=O 1 ◌ॅ
[ (> f'ko'kadj nqñ nkSA nsosUnz eksgu lqrk xtgM+k osnkuUn lqr
॰ + 2 ; O 2 A jekuUn nkS y{ehiqj oklh vejukFk nqñ nkSA ujs'k eksgu lqrkS
A + 7 K C ॰1 + 8& euqt] lat;ks Hkzejiqj oklh thou lqr jkteksgu nkS ekypd
; c x, -« ð 7 nqñ nkSA lqrsp :ie euqt dqekj lqr va'kq dqekj% fMfg;koklh
; + ॰1 + x [kkaxqM+ lfjlo lW n;kukFk lqr Jheku~ pUnzkuUn nkSA lat;
K5- m ? -y ◌ॅ C lqrk HkVksrj lUngiqj fnèkks; lW f'kosUnz nkSA
' ê A + - 0¶ A7 t
◌ॅ &2 +
8 ; /0 - O ! XY;, OÝ& ;, lqjsUnz eksgu iz0 taxw lqrk Ñ".keksgu] x.ks'k eksgu] ekèko
;, *% ; -O Ê O1 O- [ ◌ॅ eksgu] fo'osUnz eksguk eaxniV~Vh nqxkZxat efg"kh ikyh lW
1
VA A + ? -y ◌ॅ ॰॰ j?kquUnu lqr fnukuUn nkSA [kkaxqM+ lfjlo lW eñeñ lUr
F 1
॰ + -! , Gi 7 xksiky nqñ nkSA lqrkp eatwyk] ehukA vkn~;k :iliqj cSxuh
ÙO K ◌ॅ · /0 ? !( ! A K vy; lW Mkseh iz0 [kwcyky lqr >wykuUn iRuh vijk ehuk
? k3- ◌ॅ ( 1L C [kfjng ldqjh csymap lW cqf)ukFk jktdqekj iRuhA Ñ".keksgu
XY; p ;, /; ;, ;
;, lqrk fouksn eksgu] izeksn eksgu] dqeksn eksgu] eqds'k eksguk
E:& ; & 3 ◌ॅ d KS! j'kk<+oklh doS ujmu lW T;ksfrfoZn viwN lqr 'kqHkadj nkSA
50- + Y17 G K ◌ॅ
fo".kqiqj oklh vkfgy gfjve lW lnkorhZ xq.kkuUn nqñ nkSA
y A ॰1 + > 0 , O Gi 1 &
jkèkk lqrkp foHkk] laxhrk vkn~;k nqok'k, vksxgh ofy;kl lW
% ◌ॅ Ùi C /d॰ K C
cS|ukFk lqr izksñ vejukFk iRuhA
p ; -:, Ð ñ, ¥0, ,e, fouksn eksgu lqrk ladsr] LofIuy] lkSjHk] foik'kk%
?Á O-F ◌ॅ ~ A + lq[klsuk oklh ldqjh xaxksyh lW lgnso lqr ';kekuUn nkS
{ ◌ॅ " ॰ + /; lgoku flgkSyh ek.Mj lW flikgh Hkwou nqñ nkSA izeksn lqrk
, ! 7 c ◌ॅ ekul] jktdiwj tgkuiqj oklh jrkSyh nfjgjk lW jk'keksgu
&; ; + ; ; lqr pUnzeksgu nkSA dqeksn eksgu lqrk iqM+sUnkgk oklh ldqjh
7ÕA ◌ॅ E§%* K - + ikyh lW eqDrs'oj lqr vjfoan nkSA
( Ó[³ OÝ& ; / &, , /0 ch,y jr~u fo'ks"kK x.ks'k eksgu lqrk izdk'k] fodkl] izHkkr
/0 [ 'd " -& =1G nG ◌ॅ iz0 euh"k Jksf=;oa'k iVqvkgk oklh flejokM+ [kkSvky lW
FL O-O C + ड़+4 ◌ॅ º>XY ॰ xkso)Zu lqr xaxkukFk nkS uM+qvkj djegk lW cksèkÑ".k nqñ nkSA
+ 0 , G Gi 1
> ◌ॅ ! lqrkp Hkkjrh] vkjrh vkn~;k eèkqdjpd lW iwf.kZ;k lsñfuñ
Á॰ ॰ /> ¡ A A , izèkkukè;kid lR;kuUn lqr ,e, dqUnu dqekj iRuh] izdk'k
/ & c /¦, I u m -O + ; lqrkS fizUl] jkseh QjlkMkaxh oklh nkSA fodkl eksgu lqrk
(O - 1 ◌ॅ ~
[ (> + cuxkao efg"kh cqèkoky lW ';kekdkUr >k nkS eerk lqrk'p
[ , euh"kk] 'kkfyuhA
> ; ! ;, 3L ;, A, ; ekèko eksgu lqrk lw;Z eksgu] m)o eksgu] pUnu] eueksgu
7 A7 t ◌ॅ 8 Â* y{ehiqjoklh lUngiqj fnèkks; lW jsorh jeu lqr dfiys'oj
+ A 0¶J ड़+4 ◌ॅ * C nkSA pUnu lqrk HkVksÙkj uM+qvkj djegk lW fo'oukFk lqr
K ?Â& + ; 1
> ◌ॅ vf[kys'k nkS eueksgu lqrk eèkqdjpd rjkSuh djegk lW
C + 7òb X[ *% ; oklqdhukFk nkSA lnkpkjh deZB iqjLÑr Ñ"kd fo'osUnz eksgu
/, F ½ ®C ड़+4 ◌ॅ lqrk izlUu] xksikyks n'kkSFk oklh uM+qvkj djegk lW cksèkÑ".k
º>XY Ùi C + UV ? -y ◌ॅ lqr cS|ukFk nkS ?kks?kM+fj;k [kkaxqM+ lfjlo lW txnh'k nqñ nkSA
$ ॰ +

◌ॅ 8= > <= > eyafx;k lW gosyh ns'ks :iliqj% NksVh lqr èkhj% lfjlo
a 7 ◌ॅ ( o + nG ◌ॅ lksnjiqj lW cnjh lqr HkSjoh nkS flejokM+ [kkSvky lW pkSèkjh
e> Ùi C K! ॰1 + > c ó%& -&> cS|ukFk lqr vUuw nqñ nkSA èkhj lqrkS fo?us'k oa'khèkjkS uM+qvkj
ड़+4 ◌ॅ ù ¢" XY djegk lW iùkifr ikS= gfjÑ".k lqr jkenso nkSA ek.Mj lW
+ { ◌ॅ XY XY ॰1 + ó%& jkeÑ".k lqr gfjÑ".k nqñ nkSA fo?us'k lqr izhfrukFk gkVh ikyh
/ C = ◌ॅ ~ + / C -}[ lW ';ke nkSA izhfrukFk lqr larks"kef.k cSxuh vy; lW ân;jke
ÙO K ◌ॅ 9 ¢" ½ C e> ikS= yksdukFk lqr pkSèkjh ve`rukFk nkSA rYguiqj lW Hkej lqr
K b C + ¿7 ◌ॅ 0 O + txu nkSA larks"kef.k iz0 dqd: lqr txUukFk% tgkuiqj oklh
-}[ /0 O C 7
flejokM+ [kkSvky lW uuw izikS= onu ikS= vHk;ukFk lqr
nG ◌ॅ ! /¢" ¢" K0 C C
:fpukFk nkS djegk lW [kM+xw lqr Qwnj nqñ nkSA ch, vè;kid
+ ◌ॅ )O ! u! ॰1 + ( K¡
txUukFk lqrk vthr] lqèkka'kq 'ks[kj]vkfnR; iz0 eaVw] euh"kk%
O C K, > -5 Ó?,G /0 (, 1
lM+jk oklh csgV [k.Moyk lW t;nso lqr fuf'kdkar nkSA
k= ?{ ◌ॅ & - +
uM+qvkj djegk lW xq.kkuUn lqr mfpryky nqñ nkSA vthr
ड़+4 ◌ॅ y A 3 ॰1 + K
dqekj lqrk pdjkeh mnuiqj tftoky lW ukjk;.k izlkn nkSA
3 7 ◌ॅ /
+ > -5 Ó? - M K ◌ॅ
lqèkka'kq 'ks[kj lqrk fljfu;ka >kSok vy; lW jktdqekj ikS=
¢" Â* «¬ C + 7
dfiys'oj lqr ;ksxsUnzukFk nkSA jktiqj gjM+h ldjk<+h lW
◌ॅ ॰ +
gyèkj nqñ nkSA
"
5 "*8 ("?
5 8) 0 C * èkeZiqj ns'ks èkenkgk ¼èkeZMhgk½% HkokuhukFk lqr fo'oEHkj
A (> 1 ◌ॅ F ! lqr gkM+hd% gkM+h lqr pk.k lqr thUnkd% cqèkoky lW xksuw nkSA
+ A u! /0 ( ( ! s ◌ॅ V~ thUnk lqr luQwy iz0 ckcwjkekS ,dgjk lW ?ku';ke lqr
F? ! A + ◌ॅ * C ॰1 + ( ( ! xks[kwykuUn nkS ldjk<+h lW fo'oukFk nqñ nkSA ckcwjke iz0
/0 u! c # C1 j ◌ॅ ¢" luQwy lqrkS usuk eFkqjkukFkkS ldjk<+h lW jkepUnz ikS=
>1 ! A + a 7 ◌ॅ 0 eèkqlwnu lqr uUnhifr nkS lksnjiqj lW dqyifr lqr Hkrjh nqñ
॰ + 7" C1 C c , p nkSA u;uk iq=kA eFkqjkukFk lqrkS lnu] enuks lksnjiqj lW
a 7 ◌ॅ S + ◌ॅ ? NdkSM+h lqr dyj nkSA ,dgjk lW eulq[k nqñ nkSA 'kksefu
॰ + 7" (d 1
V
iq=k%A lnu lqr cEHkksyk j?kqojkS% nfjgjk lW larks"k lqr
◌ॅ -}[ { J + \]7 ◌ॅ J! ॰1 +
p.MhnÙk nkS czãiqjk lW nÙkw nqñ nkS vEck iq=A j?kqoj lqr
K. 7" V1 & Ä ¥ a 7 ◌ॅ
'kkfyxzke% glkSyh lksnjiqj lW jaxyky lqr nkew nkSA vijk
-O ! 1
+ K V c ' , 3 d
j?kqoj lqrkS JhdkUr] mekdkUrks ujmu lW HkSjo izikS= lkgsc
◌ॅ o /¢" _( ¢" C y
ikS= rstukFk lqr xqnj nkSA [kkSvky lW cnzhukFk lqr p.MhnÙk
+ nG ◌ॅ ( C { J ॰1 + & Ä
nqñ nkSA 'kkfyxzke lqrk y{ehdkar] bUnzkuUn] jktsUnz] ukxsUnzk%
-, A, D, ¬ [
◌ॅ bL /¢" 0 J /¢" = ¢" y
efg"kh ikyh lW egh o`) izikS= HkokuhnÙk izikS= >ksVu ikS=
> + a 7 ◌ॅ # ॰
xqekuh lqr gyèkj nkSA ljkSuh xkSj lksnjiqj lW cpdu nqñ nkSA
+ c K, G5} 7ÕA
y{ehdkUr lqrkS v'kksd] vk'kqrks"kks iqM+sUnkgk oklh ,dek
?{ ◌ॅ > A F8 + M K ◌ॅ [k.Moyk lW èkjkuUn lqr xksjsyky nkS >kSok vy; lW pUnzyky
॰1 + K ! ( x - Gi nqñ nkSA vUuiw.kkZ lqrkp fctyh uqfu;ka vkn~;k fljfl;k laxzke
-Ä ◌ॅ W* K C , ,dgjk lW jkes'oj lqr vejukFk iRuh] v'kksd dqekj lqrk
K F& , - O - K L + (( xks'kkb± xkao vfu:) nkSA ,echch,l LVsV cSad esfMdy
ô%= Ù
- W m ऑ u î l & G5}[ vkWfQlj nf{k.k dkfydksik'kd vk'kqrks"k lqrk csgVk eaxjkSuh
k= -O ◌ॅ ¬* B + ikyh lW ukxs'oj lqr Hkksyk nkSA
A K, , õ! 7ÕA ◌ॅ bUnzkuUn lqrk vuhy] lquhy] iIiwd% iqM+sUnkgk lW dfiys'oj
Â* + K OÉ , , nkSA vi.kkZ lqrk'p lqxUèkk] yrk] lqfprkdk%A vkn~;k HkM+xkek
Gi 0O º> K ?Á lqcksèk iRuh vijk yrk lq[klsuk yky iRuhA vijk lqfprk
K & 7 ! O 'kkyeiqjA lquhy lqrk iwf.kZ;k txrukjk;.k nkSA jktsUnz lqrk
+ D & - , - , & , 'kadj dqekj] iadt dqekj] f'ko dqekj] Ñ".k dqekjk% Hkzejiqj

XY ð 7 ^ { ◌ॅ + & - ngksjk ek.Mj lW lgnso nkSA 'kadj lqr jkgqy lksgkx ekM+j
1 a O a 7 ◌ॅ (N& C efg;k lksnjiqj lW cVs'kukFk lqr iùkuUn nkSA iyk'kouh
ù A + & c ? ◌ॅ OÝ& ॰1 lrkSfy lry[kk lW x.ks'k nqñ nkSA iadt dqekj lqr jksfgr
1
+ - I ( O- -
k3 ◌ॅ cgknqjxat lqn; csymap lW Hkkxor nkSA
0 O +
% 8 1!$:

5 ö ( ¬ uojru gkrk iwf.kZ;k % lEekfur odhy ch,y ukxsUnz lqrk
, / , > Y17 G K ◌ॅ fnyhi] iznhi] lqèkhjk fo".kqiqj vkfgy gfjve lW yky lqr
ù A + K a 7 > ॰1 + iùkuUn nkS vjfj;k flejokM+ lksnjiqj ekèko nqñ nkSA lqrkp
! (d > 3 ◌ॅ uwru :ieA cEHkksyk lqr jkèkkdkUr ujmu lW ckcwyky lqr
= + & K ◌ॅ ! ॰1 >iVyky nkS f'kok gfjve lW eUuw lqr tkudh nqñ nkSA
+ > 0 7 ◌ॅ !॰ jkèkkdkUr lqr 'kksHkkdkUr% jfgiqjk oklh tky; lW Bñ xksfoUn
F A + ¡ K > -&, nkS lqrkp lUè;kA vijk jkèkkdkUr lqrk gfjoa'k] gfj'pUnz]
, , -& /0 E1, /; ?Á + eèkqoa'k] lqoa'k iz0 equpqu] izeksnk% lq[klsuk nkS lqrsp os.kh]
2, Gi ¡ - c ? ◌ॅ
eSyhA vkn~;k lUè;k fljfu;ka lrkSfy lry[kk lW gfj lqr
> K 2 ?Á 0{
lqèkkdkUr iRuhA vijk os.kh lq[klsuk Hk.Mkjhle lW gfjuUnu
◌ॅ A ~ K W & ॰
lqr ';kenso iRuhA vijk pesyh ij'kjek Bñ Nhru lqr
S W* 0 K , - ,
ijes'oj iRuhA 'kksHkkdkUr lqrk vt;] vjfoan] jfoanz] jktsUnzk%
-, D - G y ?{ ◌ॅ 0![
dqavkM+h oklh xqynh [k.Moyk lW pUnzHkw"k.k nkSA oh.kk
+ (0O W* ॰1 + K
cHkuxkek oklh jkes'oj nqñ nkSA vt; dqekj lqrk ikBd
Y17 !॰ ¬ ॰ KxÄ + '
॰ + a î, - K -
fo".kqiqj Bñ xsuk lqr Bñ vuqxzg nkS feJ eèkqlwnu nqñ nkSA
I& , ( E> A +
lqrk'p lksuk{kh] fiadhA vjfoan lqr jks'ku dqekj] cfy;k
Ùi C ॰1 + -& ,
eqjyhèkj lqr lnkuUn nkS pdjkeh oklh cS|ukFk nqñ nkSA
; -m ¥ a 7 ◌ॅ = 0 gfjoa'k lqrk fueZy dqekj] ifjey dqekjkS eksjlaMk oklh
+ - K ॰1 + glkSyh lksnjiqj lW eV: lqr Hkonso nkSA yf{efu;ka oklh
◌ॅ O & + Î ◌ॅ egkohj lqr vuUr nqñ nkSA fueZy lqrk rjkSuh djegk lW
G A ॰1 + K K txnh'k nkSA dM+ek uukSrh lW vkpk;Z :nzkuUn nqñ nkSA ifjey
◌ॅ V A + c 0 , Ø lqrk ljkSuh vy; vy; lW ?kukuUn nkSA gfj'pUnz lqrkS
© ?{ ◌ॅ - + { HkkypUnz] dUgS;kdkS rsrjh HkkSj [k.Moyk lW jkefdadj lqr
1
◌ॅ F ~ A ॰ + 8Ò, - , ! /d॰ pUnznso nkS flgkSfy ek.Mj lW xksyekoklh ';kelqUnj nqñ nkS
◌ॉ॰ >1 -& i O, $, , $, lqrk js.kq] vuw] feuwA izksñ MkWñ eèkqoa'k lqrk fo|klkxj] iadt]
( ◌ॅ 1 C + -& A eèkq] uhjt] eèkq dVgfj;k ujlke ofy;kl lW ;nqukFk nkSA
0¶J l k3- ◌ॅ K> e॰ lqoa'k lqr pUnu dqekj% HkVksÙkj dkdks csymap lW voèkukjk;.k
D* + Õ 7, /; - lqr pkSñ jkts'oj nkS lqrkp Msth fuiq.k] izeksn lqrk jkadk
+ A O A ॰1 + fg;kyky nkS pUnu uxj oklh pUnzkuUn nqñ nkSA
"
5 "?
5 8: K 1
V A, F , èkeZiqj ns'ks èkeZMhgk % vijk j?kqoj lqrk jekuUn] xksihdkUr]
3, f A, O A k + misUnz] prqjkuUn] fxfjtkuUnk% csykgh oklh tenkSyh ikyh lW
◌ॅ s u + a 7 ◌ॅ K÷> ॰1 ekSthyky lqr Quhyky nkS lksnjiqj lW vPNèkj nqñ nkSA
+ , 0 , Gi 7ÕA lqrk'p rkjk] lR;Hkkek] dkfUr vkn~;k iqM+sUnkgk ldqjh ikyh lW
◌ॅ & E§%* - jf'kdyky lqr eqDrs'oj iRuhA vijk cM+gjh uM+qvkj djegk
ड़+4 ◌ॅ ç Ö K lW nkgw lqr Nsnh iRuh vijk dkfUr lq[klsuk Hk.Mkfjle lW
?Á 0{ ◌ॅ ( XY A cynso lqr Ñ".kkuUn iRuhA
X[ & A } G5}[ I ( Ñf"k funs'kd jekuUn lqrks vk'kqrks"k fd'kksjks clugh oklh
{ ◌ॅ y ( XY + ड़+4 ◌ॅ vksdh ek.Mj lW xqykc lqr jkeÑ".k nkS uM+qvkj djegk lW
ç ॰1 + K K A y¹! nkgw nqñ nkSA lqrkp v:.kkA vijk jekuUn lqr xqM~Mw iqM+sUnkgk

7ÕA c ◌ॅ «¬* + jrkSyh nfjgjk lW gfjnso lqr ;ksxs'oj nkS ikM+k csgV [k.Moyk
k= ?{ ◌ॅ ॰ + Gi lW ijekuan nqñ nkSA lqrkp lfjrkA vkn~;k v:.kk j?kqukFkiqj
K V1 C7 K O-F ◌ॅ b oklh vfg;kjh xaxksj lW uìsUnz lqr izeksn iRuhA ,e,llh
/; (Äø) Ù
- > G5}[ ¼,xzhdYpj½ cSad inkfèkdkjh vk'kqrks"k lqrk ljkSuh jktuiqjk
7
◌ॅ (å Ó* + nfjgjk lW cTtu lqr jk'ks'oj nkS vuyiqj djegk lW ;'kksèkj
K7 ◌ॅ > C ॰1 + lqr fnukukFk nqñ nkSA lqrk'p va'kq f'k[kk eèkq] fiz;kA vkn~;k
K5- &? >,1 / Gi ( K5- 0! - 3 3 ch,llh va'kq HkwM+h vijk ,elh, va'kq :iliqj oklh cSxuh
K5- 7 ÙO - -
◌ॅ K C vy; lW vejukFk lqr bathfu;j j.kèkhj iRuhA vijk ,elh,
>
K -
> 1
bathfu;j eèkq lrjokM+ ¼lgjlk½ oklh egos ekgo lW jkenso
( )
2 ◌ॅ ¢" -
ikS= bathfu;j nsoukjk;.k ikS= bathfu;j Ñ".kdkar lqr
- XY -
¢" - &
bathfu;j dkS'ky Bkdqj iRuhA ,e, ch,y fd'kksj lqrkS
( c GA, G&
vkuUn] vk'kh"kks lq[klsuk oklh dkes'oj lqr ukjk;.k nkS
?Á W* + 6 ◌ॅ
cf<+;ke iokSyh lW ;'kksèkj nqñ nkSA xqM~Mw lqrk egs'kiqj ¼xksM~Mk
> ॰1 + y¹! _&7 (F¹ )
ftyk½ gM+jh ldjk<+h lW xks'kkb± izikS=h fo".kqdkar ikS=h
◌ॅ F& , - /¢" Y1 - ¢" á & +
Ø 7 3 7 ◌ॅ u F A ॰1 +
dSyk'kpUnz nkS lSnkiqj mnuiqj tftoky lW lqQy lqr xksfoUn
nqñ nkSA
F / &,
/ &, K , & xksihdkUr lqrk t;izdk'k] fot;izdk'k] v:.k dqekj] lq'khy
, K ? & Ó V k3- dqekj] vf[ky dqekjk% uf'kjk ns'ks fn?kM+h oklh lqn; csymap
◌ॅ A + { ◌ॅ lW lqUnjef.k lqr rstukjk;.k nkS dule ek.Mj lW dykukFk
॰ + ( ( ! (0 { ◌ॅ nqñ nkSA lqrkp dfork ckcw cHkuh jtkSjk ek.Mj lW 'kf'kdkUr
& & 3W& / & lqr mes'kdkUr iRuhA t;izdk'k lqr dquky xks'kkb± xkao lW
-
F& , O - ◌ॅ 0 /> ?A + - fu0 izèkkukpk;Z [kM+kuUn >k nkS lqrkp fiadh iz0 'osrkA fot;
/0 *% / & c K , 7 izdk'k lqrkS vfer] uhjtkS jfgiqjk oklh jtkSjk ek.Mj lW
{ ◌ॅ - m ~ + iafMr egkohj lqr ';key fd'kksj nkS HkVxkek efg"kh cqèkoky
"( 1 ◌ॅ ( 1L - ॰1 + K
lW cqf)fdadj nqñ nkSA v:.k dqekj lqr furw dqekj tgkuiqj
! 7 ?{ ◌ॅ ù A
oklh ,dek [k.Moyk lW iùkuUn lqr t;uUnu nkS :iliqj
A + 7 ÙO K ◌ॅ · ॰1 +
cSxuh vy; lW Mkseh nqñ nkS lqrsp uhywA lq'khy dqekj lqrk
! & 0=O [ (>1 ◌ॅ
HkVxkek efg"kh cqèkoky lW cqf)fdadj lqr lq'khy nkS pM+S;k
( 1L - & + » = a 7 ◌ॅ
oklh gkVh lksnjiqj lW fo'oukFk nqñ nkSA prqjkuUn lqrkS jktho
* C 1
॰ + f A c ½, bd
ykspu] uìsUnzks eaxjokM+ ekuh lksnjiqj lW jketh lqr x.ks'k nkS
a 7 ◌ॅ OÝ& + 1G
( 7 1
K. ◌ॅ VA ' ॰1 +
jgqvk cfyjktiqj gfjvEc lW j?kquUnu feJ nqñ nkSA lqrsp
, ! ( ? ! ◌ॅ -
C
lfjrk] iwf.kZek cjgh fu[kwfr lW fnukukFk lqr bathfu;j
7 A /0 ; , ½
foiqykuUn iz0 eksy iRuhA jktho] ykspu lqrk olugh
: C + dsnkjukFk nkSA
' 8&
7 nG ◌ॅ VA 1 JhdkUr lqr lqjs'k% pk.kiqjk ukgl [kkSvky lW j?kquUnu pkSèkjh
e> + ! ! = (_ ◌ॅ nkSA lqrsp uwuworh ifjgkjh oklh ijgV cgsjk<+h lW cnjh lqr
( 8& 0 [, t;nso iRuhA lqjs'k lqrk lqHkk"kpUnz] foHkk"kpUnz] fou;pUnz]
0 [, , & =1G ड़+4 fodk'k pUnzk% iVqvkgk oklh uM+qvkj djegk lW [ksyh lqr
◌ॅ @ A + S ◌ॅ thokuUn nkS Nknu lfjlo lW dey ukjk;.k nqñ nkSA lqrkp
॰ + & , > , 7R Gi lq'khyk] lqèkk] iq"ikdk% vkn~;k etjk lqYguh rYguiqj lW
¿ ¿7 ◌ॅ ; ' K eksrhdkUr lqr Jhnso iRuhA vijk ljkSuh jktuiqjk nfjgjk lW
7 ◌ॅ Â* XY dfiys'oj lqr t;Ñ".k iRuhA lqHkk"k pUnz lqrkS vfer dqekj]
0 [ c K , 0 ! -O7 y
Hkkuw dqekjkS jaxiqjk xqynh [k.Moyk lW Bñ Kkuh lqr Bñ egsUnz
?{ ◌ॅ !॰ ³ ॰ _ + O A
nkSA fxfjtkuUn lqrk lat;] foosdkuUn] vt; dqekjk% csgVk
$ , 2 A, K k= -O ◌ॅ
eaxjkSuh ikyh lW Nsnh lqr ukxs'oj nkS jruiqjk vfèkdyky

Ö ¬* + 7 K > ॰1 + Bkdqj nqñ nkSA ehjk lqrsp lfork d.kZiqj ldqjh ofy;kl lW
7
◌ॅ 8& ; ujs'k eksgu lqr ';key fd'kksj iRuhA ch, lat; lqr lqfer
~ ( - - /0 jatu iz0 gfj èkenkgk ?kksjh [k.Moyk lW txUukFk nkSA Msth
> U ?{ ◌ॅ $O C + Õ lqrkp Lokfr [kq'kcw ch, foosdkuUn lqr euq fouk;d ¼vafdr½

Ð ? 1&( ! ( 2 A x (-) ljlh oklh ccqvk nkSA ch, vftr dqekj lqr cBSyh dVjke
((G1 + ( K (ù = i.Mksfy lW vuwt nkSA fjadh lqrkp jh;kA ije izfrf"Br
{d ◌ॅ K ! + - / izèkkukè;kid mekdkUr lqr foeykuUn% fljfl;k laxzke
/> ¡ 3 A -Ä ,dgjk lW egksñ JhukFk lqr egksikè;k; ccqvk nkSA lqrkp
◌ॅ ^॰ ' C ^ ¡ 1
((G + 1
>
ekèkqjh jktdqekjhA vkn~;k ve`rkoklh eaxjkSuh ikyh lW jketh
Gi K b -O ◌ॅ
lqr txnh'k pUnz iRuhA vijk lq[klsuk Nsnw iz0 vfu:) lqr
O & K ?Á Ö ! /0 K L
dk'khukFk iRuhA ch, foeykuUn lqr eqf[k;k èkenkgk iapk;r
& C ( A E ? > -
'kjnpUnz iz0 VquVqu] izohj pUnzks ljkSuh jktuiqjk nfjgjk lW
& /0 ( ( , / d 7
pqEeu lqr iapkuUn nkS cBSyh i.Mksfy lW Ñ".keksgu nqñ nkS
◌ॅ 1ö - A + (ù {d ◌ॅ XY; ॰1
lqrkp vkHkk uferk iz0 eqdqyA
+ G0 /0 E
K 3 C /0 , , vijk misUnz lqrk fnukukFk iz0 eueu] dqejdkUr] vejdkUrk
K ?Á *%* + ¤ K lq[klsuk oklh fo'os'oj nkSA pEik lqrk'p vuhrk rqyfl;k
f O Ua ◌ॅ A p oklh uxokM+ ?kkslksr lW gfjuUnu lqr fouksn iRuhA ch,
( C ( K - /0 ◌ॉ fnukukFk lqrk ch, vfer jatu iz0 fjadw chdkWe eqds'k iz0
E:& /0 I , :& ¥ H ' jksfgr] jkds'kk% folkSuh oklh foØekfnR; feJ nkSA xhrk
+ O 7 lqrkpA ,e,llh dqejdkUr lqrk :iliqj cSxuh vy; lW pkSñ
ÙO K !
◌ॅ e॰ A + Ð= ( >wykuUn nkSA eerk lqrkp LohVh ch, vejdkUr lqrkS iadt]
K c -, [ I ' + uhjtkS efg"kh oklh ihjks feJ nkSA uwru lqrkp lksueA
! a
<!@ A - B? vFk 'kfDrjk;iqj ujmu & eksjlaMk
C7% #. B?: & § 7 3 ◌ॅ xksUnokM+k ns'ks pj[kh vij eksjlaMk % 'kfDrjk;iqj ujmu
' / O c O-O O nG ◌ॅ ; + lW feJ iz;kx lqrkS xaxk txnh'kks [kkSvky lW eksgu nkSA
7" 1
' O-O V ?{ ◌ॅ !॰ deyk iq=kA feJ xaxk lqr j?kquhd% ,dek [k.Moyk lW Bñ
; + 1
' V * nkeksnj nkSA feJ j?kquh lqrk gfjtho gfj ?kukjkek% fu[kwfr lW
) ◌ॅ ' a + ' > feJ onu lksnjk nkSA feJ èkukjke lqr vkRekjke% rjkSuh
Gg ◌ॅ i C + ' djegk lW oS|ukFk lqr lhrkjke nkS feJ vkRekjke lqrk
Gg &- , - 0 A7 t 'kratho] fpjatho lHkkifr;% lUngiqj fnèkks; lW ikBd
◌ॅ H A + ' foØekfnR; lqr ikBd fuR;kuUn nkSA feJ flHkkifr lqrk
0 & - J, J 6 ◌ॅ
eUuh 'kadjnÙk] nsohnÙkk% egjSy iokSyh lW f'kokuUn lqr
& A A + \]d h0 ◌ॅ
nsokuUn nkS czãksfy ifupksHk lW dey u;u nqñ nkSA feJ
॰ + ' & - J ' C > Ø
'kadjnÙk lqr JhukFk% èkenkgk oklh glSyh lksnjiqj lW nqñ nkSA
a 7 ◌ॅ ॰ + ' ' C C ,
feJ JhukFk lqrk inkFkZ fpUrkef.k] ÑR;kuank% cjkjh irvksuk
X - ( nG ◌ॅ # + 7"
[kkSvky lW usikyh nkSA iq= lqrkp tkudh] cPph] Hkwyu]
, (, " , Gi O k=
>wyukA vkn~;k >xM+wpd csgV djegk lW Hkwou lqr [kM+xukFk
◌ॅ 0! ?O C c OÝ&,
- Ad K ( - G ½ ◌ॅ BO A
iRuh , lqrkS x.ks'k] iapkuUnksA vijk cPph dqavkM+h yksguk
c O-O > > K 0! Z
ldjk<+h lW HkksxkuUn iRuhA , lqrkS xaxkèkj gyèkjkSA vijk
◌ॅ C K ! (G
Hkwyu iksfB;k rjkSuh djegk lW e;kukFk iRuh vijk >wyu
& ◌ॅ I A ' C dpgjh cyqvk cykbfu ikyh lW jksfg.kh lqr lnkuUn iRuhA
: C, * , 3 C C7 feJ inkFkZ lqrk dsnkjukFk] j?kqukFk] mekukFkk efgukFkiqj
◌ॅ e॰ & C + &Ï K Ï :- Gi ljko; ljkSuh lW pkSñ f'koukFk nkSA lqrkp dkSf'kY;k vfgY;kdsa

Î ◌ॅ ; G O & ' vkn~;k dM+ek uukSfr lW eueksgu lqr vkpk;Z txnh'k iRuhA
: C / & 0! 7 feJ dsnkjukFk lqr t;izdk'k ukjk;.k% HkwM+h oklh jkeiqj
◌ॅ K( Ö + - , -$ , ujoky lW vtcyky lqr Nsnh nkSA lqrkp jatuk] vatuk]
- Gi ( nG ◌ॅ FL ¢" dapukdkA vkn~;k cfy;k flejokM+ [kkSvky lW xkso)Zu ikS=
& rkj.kh lqr lq'khy iRuhA
m / - / & G ,e, ih,pMh fizafliy t;izdk'k ukjk;.k lqr vkfnR;
(O -
è Ö 3ÄÁ + (G ( O3É ukjk;.k% cuxkao f}toj Nsnh lqr mxzlsu nkS cyqvk cktkj
a 7 3 - ॰1 + & - fnxmUèk lksnjiqj misanz nqñ nkSA lqrkp 'kkEHkohA fpjatho lqr
7z[ ◌ॅ i + 7z[ iq#"khd% ujoky lW fo|kifr nkSA iq#"kh lqr yfyr% uxokM+
Ua ◌ॅ x J (N& + ?kkslksr lW guqekunÙk lqr cVs'k nkSA yfyr lqr vfèkdyky
K > c Kî>, O1 >
0 $$ ◌ॅ ; lqrkS v{kèkj] nqxkZèkjkS HkM+ke tftoky lW eksgu ikS= dsoyÑ".k
¢" :XY > C + Î & § 7 lqr jkèkkukFk nkSA uukSrh oklh 'kfDrjk;iqj ujmu lW eèkq nqñ
◌ॅ ॰ + ( ( ! 7" = nkSA ckcwnk; iq= lqrkp lqnkek gkVh lksnjiqj lW vekSfu oklh
a 7 ◌ॅ Ks o
HkS;k lqr dkyhdkUr iRuhA , lqr ;nqukFk%A v{kèkj lqrk
1 C Kî> , O., '>
gfjnso] fnxEcj] Jhèkjk% 'kkyeiqj oklh c<+xke nfjgjk lW
& 7 ( ◌ॅ K - +
vuaryky nkSA lqrkp 'kkafr] ljkst] jkuhdk%A vijk v{kèkj
, I, K Kî> ;
lqrk eksfr;k Mqefj;k dVek gfjve lW rkjdukFk nkSA lqrkp
( - ◌ॅ C + ,
dey] foeykdsa vkn~;k dey olUriqj feJ eqjyhèkj lqr
:- Gi 7 ' E> >
jkèkkdkUr iRuhA uhñA vijk foey dk>h ijgV ldjk<+h lW
॰ - ( ◌ॅ Kî>
0! K & 1G ( 7 K
v{kèkj lqr Hkwnso iRuhA vijk 'kkfUr jgqvk cfyjktiqj gfjve
◌ॅ ' #& K I Ñ (A )
lW JhdkUr lqr fnus'k iRuhA vijk ljkst Hkstk ¼pUnok½
i C K ¶ ◌ॅ 3
oS|ukFk iRuhA vijk jkuh jkuhVksy ofy;kl lW mekdkUr lqr
A 8- 5G gfjuUnu iRuh gfjnso lqr ujsanz fljlk ns'kqvky [k.Moyk lW
?{ ◌ॅ ?? · , + ( ◌ॅ [kh[k: lqr MksekbZ nkS cM+xke nfjgjk lW prqjkuUn nqñ nkSA
f A ॰1 + > 1 7f Gi = lqrkp eèkqekyk iqrqyA vkn~;k dVgfj;k ohjiqj ifupksHk lW
7 h0 ◌ॅ º> 8 t;jke lqr lqcksèk iRuhA ujsUnz lqrk elqfj;k czãiqjk lW
\]7 ◌ॅ y) F& , - G ( 1L C + xqYyh lqr xks'kkb± vkpk;Z cqf)ukFk nkSA ij'kouh dqlkSyh
& ¥ ◌ॅ - A ॰1 + O. c nfjgjk lW iapkuUn nqñ nkSA fnxEcj lqrkS latho] jkthokS
$ , 6 ?O O7 ◌ॅ K ! [kxM+k txriqj vksbfu lW vuwiyky lqr nsosUnz dqavj nkS
2 - K + (L!1 (K 7) ~ A ॰1 + cq)wpd ¼vukfniqj½ ';ke lqUnj nqñ nkSA lqrkp iwue] lcue]
! , , $ , K Gi 7 latuk] vpZukdk%A vkn~;k olUriqj j[kokjh gfjve lW dkok
) - ◌ॅ ¢" A b1- ikS= egkuUn lqr e`R;qat; iRuhA Jhèkj lqr [kyhQk dVgfj;k
'> ?u = 7 h0 ◌ॅ O; ohjiqj ifupksHk lW txeksgu lqr Hkonso nkS ddokM+k xksiky
0 + F ॰1 + nqñ nkSA yfyr lqr tkyUèkj lqr 'kf'kèkj rsrjh txriqj
É & &> O7 ◌ॅ / vksbfu lW fizre lqr rkys nkS j[kokjh gfjve lW crgu nqñ nkS
Â + ? K ◌ॅ ॰ + & lqrkp 'kkjnk vjfj;k cM+xke nfjgjk lW xqnjukFk lqr gfjukFk
- ◌ॅ y C C iRuh , lqr dUgS;k ukjk;.k nkSA
Ø +
K -> c & É, &"1ód 7ÕA 0 vijk tkyaèkj lqrkS 'kkyUèkj] 'k=q?uks iqM+sUnkgk oklh HkM+xke
$$ ◌ॅ O + h0 ◌ॅ ॰ tftoky lW yfyr lqr txrh nkS ifupksHk lW egrkc nqñ nkSA
+ :- Gi ¶ 7 lqrkp rkjkorh ueZnkdsaA vkn~;k jkthVksy ofyjktiqj gfjve
- ◌ॅ 1ö -& K lW pqEeu lqr egkdkUr iRuh , lqr gfjoa'k vijk ueZnk
K M ◌ॅ 0![ &"1ó vjfj;k e>kSjk djegk lW bUnzHkw"k.k iRuhA 'k=q?u lqrkS lqHkk"k
c 0 [ & - ( ◌ॅ + 'kadjkS cM+xka Nknu lfjlo lW cw<+ nkS d.kZiqjoklh flags'oj nqñ
7
-_* ॰1 + XY, K nkSA lqrkp Ñ".k] v:.k pUukdkA vkn~;k dVgfj;k ohjiqj
Gi = 7 h0 ◌ॅ > K ifupksHk lW jkèkkdkUr iRuhA vijk rqyfl;k Nknu lfjlo lW

f S ◌ॅ ; ; gfjeksgu lqr ykyeksgu iRuhA lqHkk"k lqr lqeu th dk>h
0 [ = a 7 ◌ॅ ? gkVh lksnjiqj lW e[k: lqr lqcks/k nkSA 'kadk lqrkS vfer
º> + & - c K /0 ( " dqekj iz0 eaVw HkwM+h x<+ [k.Moyk lW HkksxkuUn lqr jekuUn
?{ ◌ॅ BO A A + nkSA
& &> c W*, Â* ; m1 k 'kf'kèkj lqrkS jkes'oj] dfiys'ojkS eksfr;k Mqefj;k csyk
◌ॅ ( + Í 0! × ldjk<+h lW njckjh nkSA lqrkp :Dehuh HkwM+hoklh lqfn"V yky
W* >, O-¬&, lqr lR;ukjk;.k iRuhA jkes'oj lqrk ek/ko] xaxs'k] yEcksnjk%
.d ( i C + & É C cjkjh oklh oS|ukFk nkS 'kkyUèkj lqr fnukukFk lrh'kks eNsVk
Ö= ◌ॅ 7 + C ikyh lW iqfuryky lqr nkSA fnukukFk lqrk gkVh lksnjiqj HkS;k
= a 7 o + lqr jekdkUr nkSA
<!@ A
2>E 2D
8F:5 K !S 'kfDrjkeiqj ujmu cjSy c:vkjh lg"kkZ % viwN lqr
i C Ùi C ( ( ! ' oS|ukFk%A cS|ukFk lqr ckcwyky%A , lqr JhdkUr% , lqr
ÙÞ C ÙÞ C ~ Î cSdq.BukFk% cSdq.BukFk lqr ';kenso% ukSgM+oklh dkes'oj >k
W* + ~ - MG K nkSA ';kenso lqrk fljfu;ka oklh >kSvk vy; lW HkqV~Vw lqr
◌ॅ ¾Ê! ' (1 + feJ cqykdh nkSA
<!@ A C<G /% 3/ ! 1!$:

5 'kfDrjkeiqj ujmu xks'kkb± xkao Hkkxyiqj lEizfr iwf.kZ;k
F : : u! % xksihukjk;.k lqr dsnkj%A dsnkj lqr Qwy dqekj% , lqr
4 ◌ॅ ( + 4 jk/ksd%A ldjk<+h lW gfj lqr ckyd jke nkSA jkèks lqr
-_* O-O= y ?{ ◌ॅ ! W> 1 + flags'oj% xaxVh oklh xqynh [k.Moyk lW pUuw lqr esèkq nkS
-_* @ A @ A 7 ◌ॅ flags'oj lqr [ksykuUn%A [ksykuUn lqrk pk.kiqjk lW jktiqj
7 k3- ◌ॅ & C + ( -> 1 lqn; csymap lW dk'khukFk nkSA fnucaèkq lqr yky%A yky lqr
OÝ& OÝ& ; x.ks'k%A x.ks'k lqr fny eksgu%A fnyeksgu lqr 'kf'kHkw"k.k%
; & &0![ ½ ◌ॅ ( ¢" yksguk ldjk<+h lW pycfy ikS= nwfHkZy lqr HkSjo nkSA
! 0 o + & &0![ ! (>
1
'kf'kHkw"k.k lqr lw;Zukjk;.k% cqèkoky lW lukFk ikS= flf)ukFk
◌ॅ C ¢" L C # + !
lqr usuk nkSA lw;Zukjk;.k lqrk efg;k lksnjiqj lW oklqnso o`)
a 7 ◌ॅ bL /¢" 0 J /¢"
izikS= HkokuhnÙk izikS= Ñ".knÙk ikS= ,dyky lqr tkxk nkS
XY J ¢" O + ◌ॅ @ ॰1
ldjk<+h lW [ksnu nqñ nkSA
+
C<G ◌ॅ : H 0![ 0![ xks'kkb± lW jkuhckM+h % foØe lqr Hkw"k.k%A Hkw"k.k lqr
K°1 A K°1 A - - vP;qrkuUn%A vP;qrkuUn lqr fuR;jatuA fuR;jatu lqrk csgV
k= ?{ ◌ॅ 'O p ॰ BO A [k.Moyk lW Jhuxj oklh euksgj lqr Bñ HkksxkuUn nkSA
+
8 .H: ( ( ! 8 egh[k.M % ckcwyky lqr t;dkUr%A t;dkUr lqr gjsjke%

8 > M h0 ◌ॅ + > gjsjke lqr efgèkj >kSok ifupksHk lW jke >k nkS efgèkj lqrk
\]7 ◌ॅ + czãiqjk lW rstukjk;.k nkSA
C<G /% ◌ॅ 1!$

5 I1 !8 J : ( -> 1 xks'kkb± xkao lW iwf.kZ;k U;w flikgh Vksy % fnucaèkq lqr
OÝ& { ◌ॅ (^ + ykykd%A ykyk lqr x.ks'k% ek.Mj lW cgksju nkSA x.ks'k lqr
OÝ& c ◌ॅ A deykdkUr jrkSyh nfjgjk lW ijekuUn lqr jekifr nkSA
+ F8 a 7 deykdkUr lqr xksjsyky% efg;k lksnjiqj lW Ñ".knÙk lqr
◌ॅ XY J + ◌ॅ ~ ॰1 + ,dyky nkS nfjgjk lW ';ke nqñ nkSA xksjsyky lqrkS rkjuh
F8 c / O 7 ◌ॅ izlkn txnh'kks jktuiqjk nfjgjk lW dqy izikS= okpk ikS=

/¢" ¢" Ø + ( dUgS;k lqr y{e.k nkS cf<+;ke iokSyh lW {k=ifr lqr
6 ◌ॅ î" 0 ॰1 + O & Hkk;yky nqñ nkSA txnh'k lqrk ch, xksihÑ".k] vfHk;ark
3 FXY, K 0 - î , ( XY, 3 -$ jkej{kk] ch, fou;Ñ".k] ch, vt; Ñ".kk%A xksih Ñ".k lqrk
XY F XY K 0 & ( ô)
vferkHk ijk'kj ¼tuZfyLV½ vftrkHk ijk'kj ¼cSad vfèkdkjh½
-$" (Ù
- K > ) K 0 (Ù
- vfHkthr dqekjk% ¼cSad vfèkdkjh½ Hkzejiqjoklh lrkSyh lry[kk
-) ð 7 c ? ◌ॅ Ö & ±" lW Nsnh >k 'kkL=h ¼,Dl&HkkbZl fizafliy nso?kj dkWyst½ nkSA
(ú-0 , / - V ◌ॉÂ) +
K A <ढ़ vFk doS ujmu xzke j'kk<+~;
ढ़++ ◌ॅ ढ़ê > 7 3 ◌ॅ <+akxk frjgqr lW j'kk<+~; èkjeiqj doS ujmu lW ujifr lqr
O1 J ? 1 ◌ॅ
0 ? (> ( -> 1 + nqxkZnÙk lqr if[k;k fHkf[k;kdkS% cqèkoky lW fnucaèkq nkS fHkf[k;k
0? c d॰ û > j Ua ◌ॅ # lqrkS T;ksñ okpLifr èkhjukFkkS% ?kkslksr lW pkuu lqr Bdqjs nkS
8 + ◌ॅ ॰ + > C tftoky lW ccuw nqñ nkSA èkhjukFk lqrk ikSjkf.kd oS;kñ cPpk]
¢ ॰ ( , _&, ()0, OÝ& ü - egs'k] jktcYyHk] x.ks'k fpfdRlk ,oa ukM+h fo'ks"kK viwNk%
Ó[³ KS! V ◌ॅ C o?kokl lfjlo lW ,dukFk lqr xksfoUn nkS nfjgjk lW gsek nqñ
F A + ◌ॅ _ ॰1 + V C nkSA oS;kdj.k ?kukukFk iz0 cPpk lqrk oS|ukFk fujlu
/0 ( i C && - /0 f'ko'kadj iz0 'kadj lfjlo lW Qdhju lqr uUnyky nkS
◌ॅ u A + ◌ॅ ( 1L C ॰1 +
ofy;kl lW cqf)ukFk nqñ nkSA 'kadj lqr lqUnjdkUr izñ >ksVu%
& - A /॰ 1
= a 7 ◌ॅ ((
lksnjiqj lW ccqtu lqr t;nso nkS ,dgjk lW jS;k nqñ nkSA
+ ◌ॅ ॰1 +
LM - #': = /॰ A c K >ksVu >k pqukiqj % >ksVu izñ lqUnjdkUr lqrkS v'kksd
> id
E § C ?{ ◌ॅ fofiu% èkenkgk oklh n~;ksjh [k.Moyk lW eqfDrukFk lqr
: C + Î ; ◌ॅ $ ॰ + dsnkjukFk nkS uukSj oklh leksfy ikyh lW thcw nqñ nkSA lqrkp
/॰ , > , $ , / 0 Gi lquhrk izñ ekyk] lqèkk] jatuk] izfrHkkA vkn~;k fi.Mk:N
{ S O - ◌ॅ ijex<+ vy; lW uohu pUnz lqr fot; pUnz iRuhA vijk
K > & 7 ( ◌ॅ (( !G ¢" lqèkk 'kkyeiqj cM+xke nfjgjk lW ccwvk ikS= tk;k lqr
K0 A K - ( (Ê ( vHk;kuUn iRuhA vijk jatuk cjncêk flejckM+ [kkSvky lW
nG ◌ॅ ¬ C /0 ? ! -& K uxsUnzukFk iz0 [kwn: lqr lqoa'k iRuh vijk izfrHkk p.kdk
/ 0 E 7 nG ◌ॅ O1 A
/;
eqjktiqj [kkSvky lW nqxkZuUn lqr izeksn iRuhA v'kksd lqr
K (^ -O
6 ◌ॅ
cgksjk eyafx;k iokSyh lW dkenso lqr fujkuUn nkS cf<+;ke
A + ( 6 ◌ॅ (^ ý1 ॰1
iokSyh lW cgksjk oklh èkzqipUnz nqñ nkSA f'ko'kadj lqr
+ && - / & /॰ i A
t;izdk'k izñ neu lqr fo|kuUn vHk;kuUnks lfjlo lksnjiqj
K0 Ad a 7 ◌ॅ d॰ ( _& +
lW T;ksñ cynso lqr egs'k nkS ch,y fo|kuUn ¼i=dkj½ lqr
( i A (" ) O Ua ◌ॅ \;
uxokM+ ?kkslksr lW czteksgu lqr lqjsUnz eksgu nkS jeSoklh gkVh
8 ; + = a 7 ◌ॅ KU
॰ + K0 A k= ?{ ◌ॅ A
lksnjiqj lW v?kksjh nqñ nkSA vHk;kuUn lqrk lM+jk csgV
+
[k.Moyk lW lfPpnkuUn lqr dey fd'kksj nkSA
_& 0 ड़+4 ◌ॅ ^ egs'k lqrk Hkjkeoklh uM+qvkj djegk lW gksjhy lqr fcgkjh
( + ◌ॅ " ॰ + ()0, OÝ& nkSA lfjlo lW Hkwyu nqñ nkSA jktcYyHk] x.ks'k ¼pEikuxj
(¤ O þd, (² ) © ?{ ◌ॅ Ä M~;ks<+h] cuSyhjkt½ lqrk HkkSj [k.Moyk lW jktxzke oklh
Y1 - = - + i fo".kqflag lqr >iVh flag nkSA egku oS| ukM+h fo'ks"kK viwN
Ó[³ K !S 50- (>
1 ◌ॅ S ) lqr 'kqHkadj% cqèkoky lW NdkSM+h lqr tYyh nkS nfjgjk lW cYys
+ ◌ॅ ()% ॰1 + K K !S º>Ä nqñ nkSA vijk viwN lqrk cksèkxzkeoklh uxokM+ ?kkslksr lW
Ua ◌ॅ Ó? & - + 50- pUnz'ks[kj lqr dkyh'kadj nkSA 'kqHkadj lqrk lksnjiqj lW
a 7 ◌ॅ >1 ! 0A + O-F (>
1
eèkqlwnu lqr HkouUnu nkS xaxksjk cqèkoky lW [kwuh nqñ nkSA

◌ॅ ) ॰ + K 50- c Ø >í '7 vijk 'kqHkadj lqrkS dUgS;k ekèkoks Jhiqj ns'ks vkfgy gfjve lW
Ó G K ◌ॅ ' y A + yky lqr lnkorhZ Jheku xq.kkuUn nkS eYguh ns'ks ij'kjek
¿ Ó & a 7 ◌ॅ ; ॰ oklh lfjlo lksnjiqj lW nkeksnj nqñ nkS lqrkp vkn~;k jkeiqj
+ Gi 7 ( ) -O ◌ॅ 8- ¼uf'kjk½ eyafx;k dqtkSyh lW lqjsanz eksgu lqr Ñ".k eksgu
; XY ; K E § C iRuhA vijk dnok eqfDrukFk lqr izksñ vejukFk iRuhA vijk
/d॰ K C K K O3É O-F ◌ॅ vfjgkuk fnxmUèk xaxksyh lW oS;kñ dhR;kZuUn lqr fo|kuUn
॰ A
i A Á ॰ E ? iRuhA lektlsoh fuñ eqf[k;k Lukrd dUgS;k lqrkS ch,y
Ø c ( -}1 ( larks"k iVqokgk oklh Nknu lfjlo lW fo'os'oj lqr f'koukFk
◌ॅ *%* & C + I ◌ॅ
nkS jksgkM+ ldjk<+h lW t;dkUr nkS ekèko lqrkS f'kf'kj nkS
+ > c & & + M ◌ॅ
fnoM+k oklh e>kSjk djegk lW pØèkj lqr x.ks'k nkS ,dgjk lW
H> OÝ& + ◌ॅ (( !A ¬* 1
ccwuUnu lqr ukxs'oj nq nkSA pqukiqj uxokM+ ?kkslksr lW Bñ
+ 1 7 O Ua ◌ॅ !॰ F +
xksiky nkSA
2*2N: ( ( ! C ¼ K b C Jhiqj ns'ks cjncêk % ifjo;k lqrk ckcwukFk izseh ve`rukFk
7
◌ॅ º> + a 7 jktuiqjk nfjgjk lW gfjtho lqr eucksèk nkSA lksnjiqj lW
◌ॅ ॰ + ( ( ! C ! K ◌ॅ dey u;u nqñ nkSA ckcwukFk lqr ckSdwd% gfjve lW epyh lqr
C + ◌ॅ d॰ )) ॰ + fd'kksjukFk nkS ldjk<+h lW T;ksñ [k[kuw nqñ nkSA ckSdw lqrkS
! c {% f0!w
◌ॅ 0 ekdZ.Ms; prqHkwZtks ikyh lW HkokfnR; lqr bZ'ojhnÙk nkS csymap
,* J + k3- ◌ॅ $% ॰ + K b C c lW tqM+kvksu nqñ nkSA ve`rukFk lqrkS euHkj.k] yfyrks ikyh lW
" , } ◌ॅ 0 ,* J + k3- HkokfnR; lqr bZ'ojhnÙk nkS csymap lW tqM+kvksu nqñ nkSA
◌ॅ $% ॰ + 0 ,, è C, euHkj.k lqrk yqpkbZ] }kfjdkukFk] dsnkjukFk] eqfDrukFkk
: C, E § C ( ◌ॅ 1? +
cfy;kl lW nqf[k;k lqr y{e.k nkSA dsnkjukFk lqr oS;kdj.k
: C ( (Ê ?{ (_
dkyhdkUr cjncêk ikj[k.M cgsjk<+h lW xksyksdukFk nkSA oS;kñ
◌ॅ F½ C + ॰ &I
dkyhdkUr gkL; f'kjksef.k lqrk 'kadj ckyxksfoUn] fouksnk%
& - ( F A, p ? -y
◌ॅ
;ele [kkaxqM+ lfjlo lW cuekyh lqr NdkSM+h nkS QwyokM+h
S + u! # ◌ॅ ॰
us;ke dqtkSyh lW ckcwyky nqñ nkSA deys'ojh lqrkp ;'kksnk]
+ Â*
, & , ¬*:- Gi
1
bafnjk] ukxs'ojhdsaA vkn~;k Hknzs'oj yxek tky; lW eèkqdj
"%* O ◌ॅ > 0 ॰
K - NO nG ◌ॅ
lqr foHkkdj iRuhA uhñ vijk bafnjk iVsxuk dqjek [kkSvky lW
O > K EG ( nG ◌ॅ EA
t;nso lqr xnkèkj iRuhA vijk ;eqvk flejckM+ [kkSvky lW
3S A .3., .3. ॰/॰-॰ & - c
eqdqUn lqr mNkuUn iRuhA ,e-,-] ch-,M- fuñizñvñ 'kadj lqrkS
$ , -} O N ◌ॅ 0! lat;] larks"kks jkeuxj uhek Vsdoky lW Hkwiyky lqr oa'khèkj
-&> /0 + K! ( ◌ॅ A iz0 cq<+k nkS vwljkoklh cM+xke nfjgjk lW uUnyky nqñ nkSA
॰ + & , , , · Gi fgjk lqrsp 'khyk] 'kkjnk] yfyrk] Mksyhdk% vkn~;k MksfM+;k
· 7 ◌ॅ ( K¡ 8- jktuiqjk nfjgjk lW cklqnso lqr vè;kid lqjsanz iRuhA izksñ
/d॰ 3.3. .3#.. ( EA k( ,e-,- ih-,p-Mh- ckyeqdqUn lqr lqeUr csyckM+h txriqj
O7 { ◌ॅ E& + O 6 ek.Mj lW eq'kk; lqr gfjnso nkS txfr iokSyh lW iapukFk nqñ
◌ॅ # ॰ + > & , , a nkSA lqèkk lqrsp 'kfeZyk] xkSjh] lksuhA vè;kid fouksn lqrkS
K¡ p c & ØÂ, aW u! ( c 'kSysUnz] lksesUnz QwyckM+h lrkSfy lry[kk lW iqjUnj lqr
) ◌ॅ 7A O-O C + f S xaxkukFk nkS rqyfl;k Nknu lfjlo lW yhyeksgu nqñ nkSA
◌ॅ ; ॰1 +
4E / vFk yksvke lqjxu xzkekjEHk%
O ◌ॅ 3 c ^॰ 3Ä lqjxu lW ohth mekifr , lqrkS egksñ mxzifr , lqr eñeñ
॰॰ / ॰॰॰ } * izk.kifr , lqr eñeñmñ rksiifr , lqr fo'oifrA , lqr
G c G^ G E v ; vkehd% , lqrkS vkgks vkFkks eqnzkgLrd dqy {kseks ik;Zd jkmy

3 C W 2 2 > ; / w / 3 Fkkes ros nsos èkkeks izktks izHk`r;%A jkmy Fkkes lqrkS p.Ms'oj]

W c {%*, > 8*, aW*, BO*, «O* , èkkjs'oj] lkses'oj] Hkksxh'oj] ;ksxh'ojk%] pa.Ms'oj lqr osn
-{%* 2 :3-= «O* c O dsmaVh oklhA ;ksxh'oj lqrkS x,u _f"kds'kks x,u lqrkS
[: O c *%* 8* ( {d? ) fo'os'oj lqjs'ojkS ¼fi.Mks[kfj oklh½ lqjs'oj lqr yM+kou
8* ½G { ◌ॅ + yksvkeoklh ek.Mj lW ukjk;.k nkSA yM+kou lqrk nsgfj xkSjh
& - F dkUg 'kadjkA dkUg lqrk xksiky ukl Hkxo ekèkokA Hkxo lqrk
0O > 0O ! ! nkew okew fo'kksdk% dqfjlek ldjk<+h lW olkmu nkSA oklw lqrkS
◌ॅ 3 + ! c a u O ! K ◌ॅ lkse QkxwdkS vy; lW xnkèkj nkSA lkse lqrk izk.kifr efgifr
O > + a / W> esèkkifr dUrifr lHkkifr fgjnwdk% djegk lW lqeu nkS
" ◌ॅ + /
izk.kifr lqr egkjkt lej flag% ¼igqaljk egkjkt izkphu
$ ( 1- / ! $
iwf.kZ;k ftyk 1550 ls 1625 ,-Mh-½ fry; lW ukjk;.k lqr
1550 Á 1625 3..) ◌ॅ KO
vx: nkSA ifupksHk lW èkk: nq nkSA pkrq)Zfjd egkjkt lej
+ h0 ◌ॅ > 1 + fL
flag lqr pkrq)Zfjd Ñ".knso lijk; inkafdr gfjnsoks ek.Mj
- fL XY - í {
lW tksj lqr xksfoUn nkSA vijk pkrq)Zfjd egkjkt lej flag
◌ॅ w F A + K fL
lqr HkxhjFk iz0 ujflag lksnjiqj lW jkeèkj lqr [kwnh;kS lqrkp
- 0OC /0 - a 7 ◌ॅ
? ! 0 ◌ॅ (0
lHknzk nfjgjk lW dfo cyHknz lqr dfo jkeHknz iRuhA egkjkt
0 d0 XY
>
T;ks0 Ñ".knso lqrk jk; ekèko jk; xksfoUn jk; fo'oukFk jk;
F A * C
F nG ◌ॅ -
xksikyk% [kkSvky lW ,saBks lqr y{ehifr nkS lksnjiqj lW ujgfj
+ a 7 ◌ॅ 1 + * C nq nkSA jk; fo'oukFk lqrk jk; xq.kkdj gfj'kadj jk;
y & - 1
(> ◌ॅ fojukjk;.kk% cqèkoky lW gj[kw lqr deyh nkSA jk; xq.kkdj
? ! + y lqr y{ehukjk;.k% ek.Mj lW Hkokuh lqr j?kqukFk nkSA egkjkt
{ ◌ॅ 0 V1 C + fojukjk;.k lqrk egkjkt ujukjk;.k jk; xkSjhdkUr
niZukjk;.kk% lfjlo lW pØikf.k lqr NksVw nkSA egkjkuh
◌ॅ H <=! + 2 7" osnorh iq=kA egkjkt ujukjk;.k lqr egkjkt jkepUnz
nG ukjk;.k% [kkSvky lW efgukFk lqr fpUrkef.k nkS [k.Moyk lW
◌ॅ C + ?{ ◌ॅ 1 + jke nq nkSA egkjkuh tkEoorh lqrkp nS;k iz0 pUnzeq[kh ek.Mj
/0 E? { ◌ॅ lW oS|ukFk lqr gfjukFk iRuh , lqrkS èkhjukFk% ¼fgudj larfr
i C C c > C ( eèkqcuh thykd p.kkSj xzked leLr flag >k ifjokj½ lqrkp
1
>( Ä v - ) pUnzdyk ujmu lW gfjtho lqr txUukFk iRuhA egkjkt
3 ◌ॅ O C jkepUnz ukjk;.k ¼1700 ls 1760 ,-Mh-½ lqr egkjktkfèkjkt
(1700 Á 1760 3..) bnzukjk;.k% lksnjiqj lW t;Ñ".k lqr Jhifr nkS gfjve lW
> a 7 ◌ॅ XY dqyifr nq nkSA egkjkuh :iorhA lqrsp eèkqvk efudk dsaA
' + K ◌ॅ 1 + vkn~;k djekgk lW okenso lqr xukbZ iRuhA vijk djegk lW
1
>G :- Gi ◌ॅ i'kqifr lqr es?kukFk iRuhA , lqr ckcw efrukFk%A egkjkt
O , K ◌ॅ 5 WV C bUnzukjk;.k ¼1760 ls 1776 'kkludky½ lqrk jtkSjk ek.Mj lW
( (! C
xksihukFk lqr oS;kdj.k eucksèk nkSA iokSyh lW jkes'oj nq nkSA
(1760 Á 1776 ) { ◌ॅ
egkjkuh bUnzkorh ¼1776 ls 1803 'kkludky½ izFke eSfFky
F C º> + 6 ◌ॅ W* 1
czkã.kh lkezkKh ts viu 'kkludky esa vdky iM+yk ij
+ (1776 Á 1803 ) /C
dktd cnyk esa vukt caVcksyfUg vdkyxzLr iztk dsa =k.k
C \ ] ³ D K & W- K
fn,ckd gsrq vusd ikB'kkykd fuekZ.kd dk;Z djckSyfUg]
( W- K ( -=º K Äv / :-
iks[kfj [kquckSyfUg] lM+d cuckSyfUg vk vkuks cgqr rjgd
" ( _f K# &
,
Z? ? 1 , ( G Gp ( 1
jpukRed dk;Z viu 'kkludky esa dSyfUgA laxfg fo}ku
g K & W- á -O è
yksdfud eè; 'kkL=kFkZ vk;kstu djckSyfUgA fgud
½ ¡ & ±" C G« &
'kkludky esa fo}ku dsa izpqj lEeku iqjLdkj nsy tkbr
W- è :- /1 ö 7ò S NyA uxokM+ ?kqlSr ewyd izdk.M fo}ku ,oa èkeZ'kkL=K
V1 Ø ! / { è - > & ±"³ & j'kk<+ oklh oS;k0 pk.ku Bkdqjd iq= oS;k0 Bdqjsa Bkdqj fgud
0 7" 0 8- /> izèkku vekR; ,oa vUrjax lykgdkj NyfFkUgA
K - K -O S C

!< O!: 0OC 1
V uf'kjk ns'ks lkSfj;k % jk; HkxhjFk lqrk jk; j?kqnso nfjgjk
◌ॅ ! 0 C + 1
V lW fnuw lqr HkoukFk nkSA jk; j?kqnso lqrk jk; oklqnso jk;
XY O-O 1
) jkenso jk; Ñ".k ukjk;.k jk; xaxkukjk;.k jk; nqYyg
a 7 ◌ॅ > 0 + K ◌ॅ ukjk;.k lksnjiqj lW ekèko lqr jkeHknz nkSA gfjve lW okefu
1 + m ? Ç nq nkSA egFkks lqrkp jkek deyk Mgdk fo[kknks dk vkn~;k
Gi ◌ॅ 0-O 3 ,dgjk lW Hkaxj lqr mekifr iRuhA jk; oklqnso lqrk jk; èkS;Z
3J
/ ukjk;.k jk; mÙke ukjk;.k jk; izrki ukjk;.k jk;
õ nG ◌ॅ V1 p + nIiZukjk;.kk% [kkSvky lW j?kqnso lqr euksgj nkSA jkuh nqxkZorh
O1
7" ì :- Gi 6
iq= lqrkp tkg~uoh yyhrkdsaA vkn~;k iokSyh lW gjifr lqr
◌ॅ XY K a 7
Ñ".kifr iRuhA vijk yyhrk lksnjiqj lW prqHkwZt izHkkdj
◌ॅ f0!
/0 O C 3J
iRuh , lqr txUukFk%A jk; mÙke ukjk;.k lqrkS jk;
c /0 !
t;ukjk;.k iz0 uUgdw jk; pUnzukjk;.k iz0 fpydk dkS
/0 1 ◌ॅ ? , 02& +
(>
cqèkoky lW y[kkbZ lqr Hkos'k nkSA nfjgjk lW vuh nq nkSA jkuh
◌ॅ K 1 + 7"d ¾¶ -
y{ehorh iq=ks Bfduh HkqVks jatfu lkefjdk% vkn~;k ek.Mj lW
Gi { ◌ॅ (S K
◌ॅ 1
VA XY c - O C
t;nso lqr cN: iRuhA vijk ikyh lW j?kquUnu lqr
K b j > 1 -¤ Gi 6 ◌ॅ
Ñ".knkl iRuh , lqrkS taxyhukFk ve`rukFkkS lqrsp eèkq paEik
7zJ K a 7 ◌ॅ >
vkn~;k iokSyh lW dkyhnkl lqr iq#"kksÙke iRuh vijk lksnjiqj
K a 7 ◌ॅ > E> lW jr~uifr lqr èkhj iRuhA vijk lkefj lksnjiqj lW èkeZifr
{ ◌ॅ W> K÷ lqr eqjyhèkj iRuh lqrkp euhdk ek.Mj lW esèkkifr lqr
/0 c oSfnd vPNifr iRuhA jk; pUnzukjk;.k iz0 fpydk lqrkS jktk
'
nsoukjk;.k jktk Jh ukjk;.k jk; yyhr ukjk;.k jk;
1
6 ◌ॅ VA + { ◌ॅ V~ 1 dhfrZukjk;.kk% iokSyh lW pUnzifr lqr j?kquUnu nkS ek.Mj lW
+ ? 7" > :- Gi ?ku';ke nq nkSA jkuh ly[kfu iq= lqrkp ghjorh èkuofr dsa
a 7 C & C K vkn~;k lksnjiqj thoukFk lqr dk'khukFk iRuhA uhg vijk
{ ◌ॅ Y1 c flgkSfy ek.Mj lW fo".kqifr lqr pk.k iRuhA jktk nsoukjk;.k
◌ॅ lqrkS jktk jkeukjk;.k jkt :iukjk;.kkS djegk lW deyu;u
0 + ◌ॅ _( 1 + lqr 'kksHkkdj nkS lfjlo lW lkgsc nq nkSA jktk jktkjkeukjk.k
" F lqrk jk; {ks=ukjk;.k jk; fnzd xksiky ukjk;.k jk;
/0 _ ohjukjk;.k iz0 lR;ukjk;.k jk; gseukjk;.kkA
8= 2( : nG ◌ॅ 1 XY +

?0- gosyh ns'ks cuSyh % [kkSvky lW nq[kHkatu lqr nsoÑ".k nkS
◌ॅ > 1 + F ujmu lW dykfufèk nq nkSA jk; fnzd xksiky ukjk;.k lqr jk;
( /0 u! E 7 nG ◌ॅ cynso ukjk;.k iz0 QwPphd eqjktiqj [kkSvky lW ân;Qwy lqr
9 u! # + ◌ॅ `? 1 + usuk nkS lfjlo lW ik¡[kh nq nkSA jk; cynso ukjk;.k iz0
( /0 u1 K QqPph lqr t;ukjk;.k% vijk jk; cynso ukjk;.k lqrkS
( c - /0 fpjatho ukjk;.k iz0 >dl ukjk;.k Ñikukjk;.kks jfgiqjk oklh
X Å 7 ( ! jk; t;ukjk;.k ¼iwf.kZ;k ftykd ifgy eksVj eSdsfud½ lqrk
;= : ) jk; gfjukjk;.k jk; lR;ukjk;.k jk; rstukjk;.kk%A

² /> ¡ uSf"Bd izèkkukè;kid ,e, jk; gfjukjk;.k lqrk ujukjk;.k

3 /0 ( D mn;ukjk;.k iz0 ckykth jk; rst ukjk;.k lqr jkts'kks
7 {1G ◌ॅ + X flagokM+ efgUnziqj i.Mqvk lW nkSA jk; Ñik ukjk;.k lqr
0 O 0 O p Hkkxor ukjk;.k%A jk; Hkkxor ukjk;.k lqrk eukstukjk;.k
; p dqeksnukjk;.k fouksnukjk;.kA
!< O!: uf'kjk ns'ks lkSfj;k % jk; :iukjk;.k lqr jk; :nzukjk;.k%

^ { ◌ॅ ( ( ! > C - + 3 flgksfy ek.Mj lW ckcw èkhjukFk lqr dqej flag nkS ujmu lW
◌ॅ Ð y A 1 + K ljLorh xq.kkuUn nq nkSA vijk jk; :iukjk;.k lqrk [k.Moyk
?{ ◌ॅ 8 C ~ C + K ◌ॅ lW jsorhukFk lqr ';keukFk nkS gfjve lW ckcw nqYyg nq nkSA
1
) 1 + a 7 ◌ॅ ' ! lqrkp lfjlo lksnjiqj lW feJ uuw lqr 'kkseukFk iRuhA
C
' c D /0 egkjkt Jh ukjk;.k lqrkS jktk jktsUnz ukjk;.k iz0 y{ehdkar
- _ /0 - Å ukjk;.k jktk egsUnz ukjk;.k iz0 ujflag ukjk;.kks lfjlo
a 7 C + (> 1 ◌ॅ lksnjiqj fpydk lqr tkudhukFk nkS cqèkoky lW dykukFk nq
C 1 +
D /0 - nkSA egkjkt jktsUnzukjk;.k iz0 y{ehdkar ukjk;.k lqrk efg"kh
[ = ◌ॅ 1
) J ijgV ldjk<+h lW nqYyg lqr nsohnÙk nkSA ikyh lW nqf[k;k nq
+ ◌ॅ 1? 1 + K D nkSA vijk jktk jktsUnz ukjk;.k lqrk nfjgjk lW fgjkuUn lqr
◌ॅ A ; A + eksnkuUn nkSA ofyjktiqj gfjve lW e0e0m0 lpy nq nkSA
7 K ◌ॅ 000 1 + Gi
lqrsp vkn~;k djegk lW papy lqr nsou iRuh vkn~;k flgksfy
◌ॅ - Gi ^ { ◌ॅ
ek.Mj lW Hkwouifr iRuhA egkjkt esgUnzukjk;.k lqrk :pkSfy
0! W e
,dgjk lW j'kk<~; oklh e0e0m0 ccqjS;k lqr e0e0m0 xaxs'k
◌ॅ & 000 ((1 000 O-¬& nkSA
+
!< O!: / uf'kjk ns'ks lkSfj;k % jk; izrki ukjk;.k lqr jk; xkSjh
?{ ◌ॅ ! A + K ◌ॅ ukjk;.k% [k.Moyk lW uuw lqr uUnh nkS gfjve lW xaxkèkj nq
1 + E? I %* ! K nkSA deyeq[kh lqrkp jks>uh y{es'ojh iwf.kZek dk vijk jk;
/ { ◌ॅ Ù! izrki ukjk;.k lqr pUnz ukjk;.k% ek.Mj lW cStw lqr NksVu nkS
<= + (> 1 ◌ॅ (S 1 + > # cqèkoky lW cN: nq nkSA èkhjorh lqrsp bUnzdyk pUnzdykdsa
:- " I k3- ◌ॅ , r= jks>fu csymap lW ikBd tbZ lqr ikBd jekabZ iRuh ,
-, K 0 Q1 O-O :- lqr vfHkeU;q lqrkp xaxk lqefr dsa efr'kfjA vkn~;k vkfgy
& Gi G K ◌ॅ V1 o gfjve lW j?kqjke lqr HkS;k iRuh vijk ldjk<+h lW uUnu lqr
- ◌ॅ A K
gfjgj iRuh vijk bUnzdyk iokSyh lW jekuUn lqr gfj iRuh
6 ◌ॅ A K t
vijk fnèkks; deyu;u lqr èkhjdkUr iRuh , lqr euksèkj%A
> p>
!8PQ H'E - 1!$

5 <. vFk efgUnziqj i.Mqvk xzkekjEHk & iwf.kZ;k 'kk[kk
- ! -& C {1G 7 -m & iathdkjd ewyoa'k Fkhd i.Mqvk efgUnziqjA iaM 'kCnd
# "0 { KC
-Ä ( Ü O (, pqjkfnx.k mHk0 i.M;fr rs vFkkZr laxzg djc <sj yxk,c]
{, \ ] ½ W- & ±" × if.Mr] lkfRod czkã.k yksdfu tkfg dky esa 'kkL= fufnZ"V
1
( K > ( S G & ±" x; :- dk;Z djc viu èkeZ cq>Sr Nykg vk 'kkL=kuqeksfnr dk;Z dsa
4 ( 3idO W- Ø S W-, vkxka c<+,ckd m|ksx esa jr jgSr Nykg rkfg dky esa]
C \ ] b x ^ fefFkykd dqyhu czkã.k ifjokjd oSokfgd dk;Z Le`R;kuqlkj
_f, -Ä K> w , 3 gks rkfg gsrq] ifjp; laxzgd voèkkj.kk tksj idM+yd] ,fg
-ÄJ KyG Ñ 1 ¡
y ifjp; laxzgdÙkkZd vxqvk Hksykg lnqikè;k; xq.kkdjA
1 ¡ y Ð%÷
-Ä S
lnqikè;k; xq.kkdj LosPN;k ifjp; laxzgd dk;Z djSr Nykg
ç -Ä / b G -Ä ! :- ¤
ok dgw fd ifjp; laxzgd izo`fr vk laxzfgr lwpuk dsa
- î { 1 -& W- ! ◌ॅ S
lEikfnr vks lajf{kr djokd ikf.MR; gqud oa'k esa iwoZ lW
Æ- ( 1 » K S -Ä / b ?
NySfUg rSa; cqf> iM+Sr vfN ifjp; laxzgd izo`fr nsf[k fgud
7z[ O :- {1G O 1 ¡ y
iq#"kkd xkedsa i.Mqvk dgy tk, ykxyA lnqikè;k; xq.kkdj
K 7z[ O ◌ॅ 3 = 7 > = Æ
viu iq#"kkd xke lW mifV tudiqj èkked lfUudV rrSy
Ä , D 1 \ ] ½ Ä ¡ W- S, W-
xzke] ts lRdqyhu czkã.k yksdfud xzked eè; esa Ny] esa

( {1G -& ! 7z[ C ^ ¡ tk, clykgA i.Mqvk oa'kd ewy iq#"k fFkdkg egkegksikè;k;
F A 1 7 " 1 ¡ ikBd xksfoUn gqudj ,d iqeiR; ek=A lnqikè;k; okeuA
1 7" Ñ 1 3 ¡ Y1 3 ¡ m ! gqud iq=kfn Hksykg lnq gfj mikè;k; fo".kq mikè;k; Mkyw
3 ¡ S! . 3 ¡ S! (H ) mikè;k; Nhrw firkEcj mikè;k; Nhrw ¼pØikf.k½ d nw ckyd
b> p- p> £ & ±" × è S i`Fohèkj vks euksgj&euksèkj O;kdj.k'kkL=d fufo"V fo}ku
` &d & Á^ ( 1 Ñ ? ^ Nykg r¡; fgud f'k";ksif'k"; lsgks cgqr Hksyf[kUgA oS;kdj.k
p> ( ^ _ Á^ K egks euksèkjd ,d ckyd egks gsedj lsgks viu firkd
Kx Ñ ^ _ vuq:is oS;kdj.k HksykgA ,fg oS;kdj.k egks gsedjd ckyd
( Ñ ^ y ^ y ×
Hksykg egks xq.kkdj egks xq.kkdj ije lkfRod fufo"V vks
º> £ § S e
&
lkekftd nkf;Ro cksèk okyk O;fDr NykgA pkSnge 'krkCnhd
/ - 0 & W- C W -Ä ( D !
izkjafHkd n'kd esa fefFkyk es ifjp; laxzg djckd ts iwoZ
¤ S Á S ! Âæ ! Âæ Ñ /%
ijEijk Ny ls Ny lewg ys[;A lewg ys[; Hksy izR;sd
Eæ £ § è K-- #
ifjokjd eq[; O;fDr }kjk viu&viu oa'kd oa'kh ifjp;
- Ä ! F" / G
;Fkk uke firk&firkegkfnd ukeA xzke ewy vks xks= izoj
-æ / [ -O - /% £ §
} 1= ( G «O 3i%~
vkfnd la[;k vks izoj _f"kd uke laxfga izR;sd O;fDrd
K -& 5 L § 5 L K > W-
ekr` dqyd ;ko rks ifjp; tqVk;c vk rdjk fi<+h nj fi<+h
^ _f D x, ), , ³ø
;ksxk,o m|s'; Ny viuk oa'kd tkfr 'kqf) vks jDr 'kqf)dA
G [ D 3)%? # S C vukfèkdkj esa fookg ufg gks rkfg gsrq ts euq] 'ka[k] 'kkrkri]
W G~ _f K > ;kKoYD; vkfn _f"k ts oftZr fi<+hd mYys[k d,us NfFk
W > & ±" ³ S G rdj ikyu oSokfgd dk;Z es vko';dA ,fg gsrq oSokfgd
W D /« S G ! Q î vfèkdkjd fu.kZ; vksfg dky es èkeZ'kkL=d Kkrk nSr Nykg
î - ( Q) Ð - S vk fu.kZ; nsok es ts ifjp;d iz;kstu Ny rdj vkiwfrZ dU;k
¤ ³ /C
Ñ¯ K S G & ! L
i{k vks oj i{kd ekbatu ¼ekU;tu½ Lo;a djSr NykgA ,fg
/ 0Ê - " " W ¡ 3§ KS ijEijkd Kku loZizFke HksVSr vfN vkBe 'krkfCnd iwokZ)Zd
è 8È 0Ê &×%² / % izkIr dqekfjy Hkêd ra=okf=d esA ,fg eè; mfDr vfN fo}r
î Gg ê K#²
_f ojs.; dqekfjy HkêdA fof'k"VsuSo fg iz;Rusu egkdqyhuk%
0\ ]
Ð ¤
C ! ifjj{kfUr vkRekue~A vusuSo fg gsrquk jktfHkczkã;Z.kS'p
Âæ / C / - yÇ[ Lofir`firkegkfn ikjEi;kZfo"ej.kkFkZ lewg ys[;kfu izofrZrkfu
J x / b J bJ« b~ % - " J p rFkk p izfrdqya xq.knks"k Lej.kkÙknuq:ik% izo`fÙk fuo`Ùk;ks
n`';UrsA ra=okfÙkZdA
& - ◌ॅ ç D 1 Á !
◌ॅ lkre 'krkfCnd le;fga lW ok dgw ts rkgq ls iwoZfg lW oa'k
-& _- ? ¤ S ifjp; ,fg rjgsa j[kokd ijEijk fodflr NyA ckYehfd
( ( { W - A0 jkek;.kd cky dk.M es jke&tkudhd fookgd lUnHkZ es oj
W Q -& î / -O 3)%? K S / # dU;kd oa'k ijh{k.kd izlax mYys[k vfNA iznkus fg eqfuJs"B
E - Ó[ §£- º> dqya fujo'ks"kr% oDrO;a dqy tkrsu rfUu cksèk egkersA cky
( {-7.12 dk.M&7-12
^ ¡ y - & ±" K¡ K# S " :- egksikè;k; xq.kkdj iathd 'kkL=d vè;;u vusd Nk= dsa
G -Ä ( K ÷ ¤ djkvksy vk ifjp; laxzg djckd ,d vfofPNUu ijEijkd
4 % 1275 '॰ ◌ॅ 1350 vkèkkj cukvksyA gqud dky Ny 1275 bZñ lW 1350d
O0O ¡ C & = -& yxHkxA ,fg eè; fefFkykd 'kkld dk.kkZV oa'kh; egkjkt
- G 1 7z[ & S W- gfjflag nso vk gqud iq#"kkd 'kklu NyA ,fg dk;Z esa gqudk
1 ½ /1 «O C \ ] -& yksdfud izpqj lg;ksx eSfFky czkã.k oa'kd ifjp; laxzfgr
-Ä W Ñ= ` y :- ( djok es HksVySdA ik¡ xq.kkdjdsa ,d ckyd izk.kèkjA izk.kèkj
/ > / > K « - / viu ;ksX; ,oa izfrf"Br firkd ,fg iquhr dk;Z dsa fuckZèk
7 :- ( > O - GO ! ( G -O - 0-"
xfr,a vkxw c<+kvksy vk laxfga fHkUu&fHkUu ewyd vks fHkUu
! 0 Ä K# & :- - & ±" K¡

` / > 7" S Ð >Q ` GA xzked vusd f'k"; dsa iath 'kkL=d vè;;u djkvksyA ik¡
` GA W - £Û ? !( ◌ॅ $ izk.kèkjd iq= Nykg LoukeèkU; ik¡ vkuUndjA ik¡ vkuUndjd
W Û ( , Ñ D >
Ý - le; es iath O;oLFkk [kwc rsth lW lekt es LFkku cukvksy
4 -G & K § ` GA K 7" ifj.kke bZ Hksy ts dk;kZfèkD;d dkj.ksa vku&vku f'k";d
> G :& :- W O Â G vfrfjDr ik¡ vkuUndj viu pk: iq= dkUg ekèko vk ds'ko
1 3I§ 0 7" / ◌ॅ - :- GO - ukjk;.k dsa ,fg dk;Z es yxk nsysfUg vk gqud mijksDr lHk
ढ़| , B 0 , = ! + " iq= izk.kiu lW ikaftd dk;Z dsa vkxka c<+kSyfUg bZ lHkks HkkbZ
S D - /(É W ` :- ¼ VdokyA ewyd jfrifrd nkSfg= NykgA ts iath izcUèkud
/ &î Ñ= GO - Ù K 0 7"
dk;Z es ik¡ dkUg dsa izsj.kk vks izf'k{k.k HksVySfUg rdjk vks
¢ ` G ` 50- :- & ±" W
vkxka c<+cSr viu lHk iq= ikS jkedj ik¡ jr~ukdj vk ik¡
Y (Î ` c ` /0 ( 1L
'kqHkadj dsa ,fg 'kkL= es fu".kkr cukSyfUgA ik¡ jkedj lqrkS ik¡
` p#- ! ! 0 -& ¤ :- GO - (%
yM+kou iz0 cqf)dj ik¡ uksusa dkSA b nwuw Hkk; oa'k ijEijk dsa
4 - &d & (Î ` /0 ( 1L
vkxka c<+kvksy vk uo&uo f'k";ksif'k"; cukSyfUgA ik¡ yM+kou
G p# O-F ! &A + " S `
iz0 cqf)dj vk uksus xaxksj ewyd f'kouUnud nkSfg= NykgA
/0 ( 1L ` ^8* ◌ॅ + `
^8* 000 J /0 000
ik¡ yM+kou iz0 cqf)dj lqr ik¡ gksjs'oj% djegk lW jfodj nkSA
7zJ IJ ! ◌ॅ +
ik¡ gksjs'oj lqrk e0e0m0 ykfUg nÙk iz0 Bd: e0e0m0
S / 00 {
iq#"kksÙke ujksÙke% frlwjh lW efgifr nkS ,fg efgifr >kd
& - / ?
i l ekrkeg Nykg izkr%Lej.kh; e0e0 jkt if.Mr egkjkt f'ko
000 ` J /0 ; 1 ¡ ` flagd fiz; l[kk dfo dksfdy fo|kifrA e0e0m0 ik¡
3 ◌ॅ O -O + 1 ¡ ` ykfUgnÙk iz0 nkeksnj lqr lnqikè;k; ik¡ gfjnso% ujmu lW
1
` ` ` V x.kifr lqr ekaxfu nkSA lnqikè;k; ik¡ gfjnso lqrk ik¡ jfrnso
◌ॅ 3L /0 34 + ◌ॅ 1 ik¡ jkenso ik¡ j?kqnsok% dqtkSyh lW m)o iz0 mèks lqr oklqnso
1
+ ` V /C ` GA G nkS ldjk<+h lW oklqnso nq nkSA ik¡ j?kqnsod izFke fookgd
V~ Æ - W K lUrfr ik¡ vkuUn vk ?ku';ke rrSyfga es okl d,y fgud
` 0OC $3 8 " # vij fookgd lUrfr ik¡ HkxhjFkkfn dddkSM+ tk, clykgA ik¡
7" W ◌ॅ Ç 7" ¢ * :- ! ( XY G HkxhjFkd pkfj iq= es lW nkslj iq= ikS gfj'oj dsa nw ckyd
O XY º> C /0 ; «O ` Ñ".kifr vk fxjifr Ñ".kifr lqrk cksèkukFk iz0 jr~uifr eksgu
" ◌ॅ K L XY A + ` ;ksxh ik¡ dq<+k;dk% cHkfu;ke lW vfu:) lqr Ñ".kkuUn nkSA
º> ( C ◌ॅ _m! + ik¡ cksèk lqr cnzhukFk% lfjlo lW gsMw lqr pk.k nkSA Bk<+h oklh
( C c C p1 - 6 ◌ॅ > cnzhukFk lqrkS dhfrZukFk ooqtuksa iokSyh lW dykèkj lqr epy
-
+ k3 ◌ॅ O1 J 1 + C c nkSA csymap lW nqxkZnÙk nq nkSA dhfrZukFk lqrkS t;dkUr ekèkoks
>í
◌ॅ J _ C + dqtkSyh lW :nznÙk lqr gseukFk nkSA djegk lW jkek nq nkSA
1 +
◌ॅ Â* -_* t;dkUr lqrk dfiys'oj flags'oj dkes'oj cyHknzk% cysmap lW
W* (0 (Â3- ◌ॅ a & + lksuh lqr b'knr nkS gfjgjk lW x.ks'knÙk nq nkSA
◌ॅ OÝ& J 1 +
)0 ( ) -_* c F C K j tkQjiqj ¼uf'kjk½ oklh flags'oj lqrkS xksihukFk vejukFkkS
u7 ( 6 ◌ॅ & C tkQjiqjoklh cf<+;ke iokSyh lW ij'kefu lqr jktukFk nkSA
+ F C 2, 8, (D, b xksihukFk lqrk nsosUnz] lqjsUnz] fctsUnz] uìsUnzk% ,dek oklh
l k3- H> + -O dkdks csymap t;nso lqr pØèkj nkSA eaxjkSuh ikyh lW vtwZu
◌ॅ K!
0OC 1 + 0 0 lqr HkxhjFk nq nkSA lqrkp foHkk fuHkk vkn~;k j?ksyh mnuiqj
Gi 3 7 ◌ॅ 3Ä A tftoky lW dneyky lqr mxzkuUn iRuh vijk dqEgM+h
K ï ( 7 K ◌ॅ A cfyjktiqj gfjve lW :nzkuUn lqr ân;kuUn iRuhA nsosUnz
9 A 2 c 0 [ /0 º>Ä lqrkS lqHkk"k izHkk"kks cksèkxzke ¼caxky izkUrs½ uxokM+ ?kkslksr lW
(( -O / %) Ua
& #& ◌ॅ
lrh'kpUnz lqr fnus'k nkSA fo".kqiqj ¼Jhiqj ns'ks½ ds'koukFk nq
+ Y17 ('7 Ó) :& C 1 + 8
nkSA lqjsUnz lqr izdk'k% èkeZiqj ns'ks cgksjk oklh csylke cqèkoky
/ & > 7
Ó (^ k ◌ॅ
lW t;nso lqr jkenso nkS f'kouxj oklh c?kokl lfjlo lW
+ &O (V ◌ॅ 8
ik¡ fxfjtkuUn nq nkSA lqrkp twyh LohVh iz0 f'kizk fotsUnz

O A 1 + ! Ð= /0 &/ D lqrk cjnkgk lgjlk oklh jkeukFk >k nkSA uìsUnz lqrkS xkSjo
( C + b c lkSjHkks dqEgM+h oklh vkfgy gfjve lW jkèkkeksgu feJ nkSA
¥B ï 4 - ◌ॅ > ;
' +
!<R ◌ॉ4 ( 1!$)

5 K C f'k{kd dkWyksuh ¼iwf.kZ;k½ oklh vejukFk lqrk thrsUnz
l? [ ◌ॅ > jfoUnz dfoUnzk% dksby[k oklh efg"kh ikyh lW ekèko lqr
+ ( 6 ◌ॅ V 1 + dkyhdkUr nkSA cf<+;ke iokSyh lW rs?kjk oklh lhrkdkUr nq
³ 0 & ! Gi ( nkSA lqrkp Kkuh Hkokuh f'kokuh iwueA vkn~;k egyckM+h oklh
4 - ◌ॅ A
\] A K 0 vkfgy gfjve lW dhR;kZuUn lqr czãkuUn iRuh vijk Hkokuh
" k= ?{ ◌ॅ Ùi C ¬ HkM+jk csgV [k.Moyk lW cS|ukFk lqr ukxsUnz iRuhA vijk
K & (^ -O ◌ॅ . f'kokuh cgksjk eyafx;k dqtkSyh lW firkEcj lqr fefFkys'k
CÂ& K ! ◌ॅ G iRuhA vijk iwue oklh lW lqr iRuhA vkpk;Z thrsUnz lqr
◌ॅ +(
oklh lW lqr nkSA ch, jfoUnz lqrk rsrjhoklh efg"kh lW lEizfr
[ ◌ॅ T/ C¶ ! 1
[ (>
eSfFkyVksy iwf.kZ;k efg"kh cqèkoky lW jktdqekj nkSA ch, cSad
◌ॅ + ( Ù
- >
inkfèkdkjh dfoUnz lqrk eksjl.Mkoklh e>ksjk djegk lW
;{ ◌ॅ "0/0Á ◌ॅ
Hkk0iz0lsok djegk lW foeykuUn >k nkSA
A +
("): ` GA o ` A j'kk<+ ¼èkjeiqj½ % ik¡ vkuUn lqrk HkSjo y{ehifr ik¡ nsokuUn
/0 <= k3- ◌ॅ O & / + iz0 NksVhdk vks>ksfy csymap lW txnh'k lqr izk.kifr nkSA
a 7 ◌ॅ O-O > 1 + ` A /0 <= ekuh lksnjiqj lW xaxkèkj nq nkSA ik¡ nsokuUn iz0 NksVh >kd
7 - ` A /0 ekrkegh iquk ukEuhA ekrk&jkekA ik¡ nsokuUn iz0 NksVh >k
<= ` 7v ) 3 ik¡ftd iqLrd fy[kckd ,d uo rjhdk viukSyfUgA ls Hksy
KÎ Á Ñ & ? 7v 7v ¡ v
'kk[kk iqLrd ,fg iqLrd eè; leLr dqyhu czkã.kd oa'k
\ ] -& 'b -? W- ?( 5
ifjp; oSokfgd Jà[kyk esa fy[kc 'kq: dSyfUgA iqokZijd
á 7 Û _f G
-
rkjrE; LFkkfir djokd gsrq vkUrfjd vadd iz;ksx ikar
K /«O - ( ) % ( - §) : ( ◌ॅ
G> & {Ï F" O-F ! : (Î G
¼iUuk½ vks ikafr ¼iafDr½ ds fglkc lW d,ySfUg vkèkkj 'kkf.MY;
` ZC /« k- - , 3J%, F", ",
xks=h; xaxksyh ewy ds cukSyfUg vk ik¡ftd iksFkhd iz;kstud
![ O ( W- O :- ! <= fglkcsa&ewy] mÙks<+] xks=] i=] nw"k.k uxjke vks cfy;kl esa
!
& ! W- O ½G -& oxhZdj.kd dsa iw.kZ d,ySfUg NksVh >kd iw.kZthoudky j'kk<+
-î Ä W ( ` A /0 <= 8 iwf.kZ;k esa lqjxu yksvke jktoa'kd laj{k.k xzke es chryA ik¡
0 A /0 ` " A /0 = 1 ¡ 0 nsokuUn iz0 NksVh lqrk ik¡ HkokuUn iz0 ekuhd ik¡ fe=kuUn iz0
/0 A ` y A = (_ ◌ॅ A >ksVh lnqikè;k; 'kksHkk iz0 lnkuUn ik¡ xq.kkuUn ijgV cgsjk<+h
000 0 ? + a 7 ◌ॅ K C 1 + ` lW lqUnj lqr e0e0m0 fHkf[k nkS lksnjiqj lW vukFk nq nkSA ik¡
/0 0 A A ` 7È A > A /0 - ekuhd iz0 HkokuUn lqrk fuR;kuUn ik¡ iq.;kuUn èkekZuUn iz0
` A K ◌ॅ > > + ( ◌ॅ ccqvu ik¡ jekuUnk gfjve lW ;'kksèkj lqr èkuh nkS cfy;kl lW
O1 J 1 + > A /0 ((K 1 c A nqxkZnÙk nq nkSA èkekZuUn iz0 ccqvu lqrkS yhykuUn prqjkuUnks
f Ad a 7 ◌ॅ # ! + k3- ◌ॅ lksnjiqj lW usgky lqr ukFks nkSA csymap lW fo|kuUn nq nkSA
i A 1 + f A c ( (í V¥ 1
prqjkuUn lqrkS cklqnso cynsoks ?kqlkSr lW es?kukFk lqr fp=èkj
◌ॅ WV C "> + ◌ॅ F? ! C 1
nkSA nfjgjk lW xks[kwyukFk nq nkSA
+
("): ( A /0 # @ A f'kouxj ¼èkjeiqj½ % cynso lqrk thokuUn iz0 opuw
/0 ! O. u! ◌ॅ ! å% + [ksykuUn iz0 lpuw fnxEcjk% Qwynkgk ikyh lW ckSdw lqr jTts
A /0 ( ! c î A /0 ~ A /0 ( 1 nkSA thokuUn iz0 cpuw lqrkS {kekuUn iz0 ';kekuUn iz0 cqPph
Ad O- () O-F (> 1 ◌ॅ A* fnukuUnks ykyxat ¼frjgqr½ oklh xaxksjk cqèkoky lW uUnh'oj
#* + 3 ◌ॅ ; 1 + lqr >eus'oj nkS vksM+k ,dgjk lW eueksgu nq nkSA ';kekuUn

~ 1 C /0 ! ! u C /0
A /0 ( iz0 cqPph lqrk jfoUnzukFk iz0 uwuwth Qf.kUnzukFk iz0 QUuw
u! /0 ! Y17 G K ◌ॅ ~ e.khUnz iz0 eUuwdk% fo".kqiqj oklh vkfgy gfjve lW ';ke
A + -! ◌ॅ ¤ O lqUnj nkSA xkSjh lqrkp jatw <+kaxk lW pEikuxj oklh vuyiqj
K7 ◌ॅ _& K ( djegk lW egs'k lqr v'kksd dqekj iRuhA ch, Qf.kUnzukFk lqr
u C NO = a 7 - A iVsxuk oklh gkVh lksnjiqj lqr iapkuUn nkSA e.khUnzukFk lqrk
+ C O k 3 ◌ॅ + jkeuxj csyk vksM+k ,dgjk lW nkSA fnukuUn lqrkS ds'koukFk
A c :& C O j o- = txUukFkkS HkSalfn;joklh gkVh lksnjiqj lW lqjs'k nkSA
a 7 ◌ॅ 8& +
A /0 ( ! ; thokuUn iz0 cpuw lqrsp dkeknk; jeknk; fueZyk eksrhdkA
Gi Z? U ◌ॅ ; vkn~;k iks[kfj;koklh jS;ke ?kksfl;ke lW gfjeksgu iRuhA vijk
- ( 7) ? -y ◌ॅ ; jkek jkeuxj ¼lqyrkuiqj½ [kkaxqM+ lfjlo lW nkeksnj lqr
ù K ÙO S (- ) iùkdj iRuhA vijk fueZyk cSjxkNh ¼vjfj;k½ flejokM+
a 7 ◌ॅ 4 C C K lksnjiqj lW vkfnukFk lqr lhrkukFk iRuhA vijk eksrh gkalk
; - G K ◌ॅ 3 - vkfgy gfjve lW misanz iRuhA
@ A /0 ! A A /0 K [ksykuUn iz0 lpuw lqrk egkuUn jekuUn iz0 v'kksd
A /0 ! ¼ O- O-F (> 1 fou;kuUn iz0 foUuw izse dqekjk% ykyxat oklh xaxksjk cqèkoky
◌ॅ A* #* + a m1 lW uUnh'oj lqr >eus'oj nkSA lqrkp lksunk; Mqefj;k
( ) 4 - ◌ॅ 0! /;
¼uf'kjk½ oklh vkfgy gfjve lW foHkwr lqr izeksn iRuhA
A A /0 ! !( ( ! \] A /0 Ø
egkuUn lqrk pUnzkuUn iz0 uwuwckcw czãkuUn iz0 dUgS;k
X A /0 E> V A /0 ô X A /0
y 8 O ( 7 ) ( ◌ॅ
ÑR;kuUn iz0 eqjyhèkj ?kukuUn iz0 feLVj ÑikuUn iz0 xqtk;
" ( ! + ◌ॅ gjsjkek% jkeuxj ¼lqyrkuiqj oklh½ uhek Vdoky lW Hkwiyky
( A c (0-0$0 0 1 lqr cw<+k nkSA lqrkp eerk dqdjkSu oklh lW lqr iRuhA
K 0 - © ?{ ◌ॅ (0 ch,llh pUnzkuUn lqrkS fc0v0th0oh0 euh"k vfHk;ark fnidkS
_ + G K ◌ॅ C A
1 + \] A HkkSj [k.Moyk lW cHkuh oklh dkjh lqr egsUnz nkS vkfgy
B l t ◌ॅ * C + gfjve lW rhFkkZuUn nq nkSA czãkuUn lqr Hkksdjkgk oklh
X A V1 C7 Á + A /0 dudksjk fnèkks; lW fo'oukFk nkSA ÑR;kuUn lqrk j?kqukFkiqj
K c 0 ä 7 d oklh ls lqr nkSA jekuUn iz0 v'kksd lqrkS t;jke lqHkk"kkS
◌ॅ ! A
+ O (ø 7 ) tgkuiqjoklh dUgksyh ,dgjk lW lw;kZuUn nkSA t;jke lqrk
( ◌ॅ ( ( ! + ◌ॅ 1 + 0 [
jkeuxj ¼lqYrkuiqj oklh½ Vdoky lW cw<+k lqr ckcwth nkS lW
# ◌ॅ + A /0 (! 0
/0 7=1 y - ◌ॅ +
nq nkSA lqHkk"k lqr fpduh oklh lW lqr nkSA fou;kuUn iz0
fcUuw lqr Hkjr iz0 iqVql xq.kearh oklh lW lqr nkSA
¼ (7[ ¢) O. . . izsedqekj ¼iqjh"koklh lqikSy½ fnxEcj lqrk firkEcj uhykEcj
A & A & - A Y17 ('7) 4 bUnzkuUn f'kokuUn 'kadjkuUnk fo".kqiqj ¼Jhiqj½ oklh vkfgy
- ◌ॅ C A
+ & gfjve lW yky lqr rhFkkZuUn nkS ij'kjek oklh lfjlo
a 7 ◌ॅ ; 1 + u1Â* ! ! lksnjiqj lW nkeksnj nq nkSA Qqys'ojh lqrkp uwuwnk; lq'khykdsaA
& :- Gi O e ◌ॅ ^W* vkn~;k rkjkuxjoklh :pkSyh djegk lW gkses'oj iz0 lUrs lqr
/0 % O * K a 7 ◌ॅ txnh'oj iRuhA vijk ekuh lksnjiqj lW lqokyky lqr bZ0
,0 8&; ◌ॉ " A /0 ujs'keksgu iRuhA ikW fe=kuUn iz0 >ksaVh lqr xksihukFk iz0
=
- F C /0 ^ -O ◌ॅ ◌ॉ gksjhy eaxjkSuh ikyh lW ikW eucksèk lqr 'kkseukFk nkSA
º> C +
% S/ > vFk vy;okj cSxuh :iliqj
! p -O 0 O-1 b 134 ? ! iwoZ ifjp; thukse eSfiax Hkkx&1 i`"B 134 ij ns[kwA

- ◌ॅ ( - m O-O > 0 ck<+ vy; lW chth iafMr xaxkèkj , lqr Hkjr% , lqrk lhrs
! 3◌ॅ L ! inwe gkmW o)ZekukA inwe lqr deyikf.k , lqrk jRus'oj
%* ü%* 2* 2* nG ◌ॅ + oRls'oj thos'oj nsos'ojk% [kkSvky lW u;ikf.k nkSA oRls'oj
ü%* c 8* ^ ¡ W* 000 lqrkS ohjs'oj egkegksikè;k; jkes'ojkSA e0e0m0 jkes'oj lqrk
W* ^0 Ä_* ^ > ^ O-O > egks0 xzgs'oj egks y{ehèkj egks xaxkèkjk% erkvksu nfjgjk lW
% ◌ॅ + ^ ¡ jfr nkSA egkegksikè;k; ;kpd iRuh fonw"kh yf[kek èkeZ'kkL=d
![ ? 1
> & ±" 3 l = [ 3 mPp dksfVd fonq"kh Nyhg ,oa fgud dky Ny 1300 lW
1300 ◌ॅ 1375 - /( -> " W- 1375 iath izcaèkd fodkl ;k=k esa fgud mYys[kuh; Hkwfedk
3)%? 0! S ^0 Ä_*
NyA egks0 xzgs'oj lqrk èkekZfèkdjf.kd e0e0m0 xnkèkj
> >
000 O > > /0 ! ( 1L> /0
jr~uèkj iz0 jkrw cqf)èkj iz0 cqèks lqèkkèkjk% csymap lW èkjkfnR;
1
(4 > > k3- ◌ॅ > + > >

nkSA èkekZfèkdjf.kd e0e0m0 xnkèkj lqrk xaxksyh lW f'k: nkSA
000 O > O-F ◌ॅ & +
lqrk'p dqtkSyh lW jfodj iRuhA vijk xnkèkj lqrk xaxksj lW
◌ॅ K O > O-F ◌ॅ
gfjgj nkSA lqrkp lqjxu lW oklw iRuh&,fg oklqd izikS=
+ O ◌ॅ ! - /¢"
lksed ikS= izk.kifrd iq= egkjkt lej flag izkphu iwf.kZ;k
a ¢" / 7" - / !
& 1- - ¥ \ ] -& -Û S
thykd igqa'kjk ,oa lkSfj;k czkã.k jktoa'kd laLFkkid Nykg
( 1550 '0 =) - > c ¼le; 1550 bZ0d lfUudV½A vijk xnkèkj lqrkS gfjdj
ù /0 !; 0! ◌ॅ J OÝ& +
iùdj iz0 inweks Hkwrgjh lW egkegÙkd x.ks'k nkS gfjdj lqrk
' ³ 9 = ◌ॅ æ ^8 Jhdj Kkudj ân;djk% rsgVk lW dkek[;k lqr gksjs nkSA
+ K ◌ॅ 7 , 1 + > 1 :- vy; lW iqjkbZ nq nkSA lqrsp eèkqefr fgjefrdsaA vkn~;k ek.Mj
Gi { ◌ॅ > K { ◌ॅ lW ekèko iRuhA vijk ek.Mj lW jke iRuhA Jhdj lqr
' ( 1L G { ◌ॅ K T/ C cqf)dj% o:vkM+h ek.Mj lW vjkjh lEizfr lqgFk oklh ujflag
- F ! + h0 t ◌ॅ B¬ lqr xksuw nkS ifupksHk oklh fnèkks; lW Hkksxs nq nkSA lqrkp ijkuks
1 + p ù Gi = O-F fo'kks iùkA vkn~;k lqiVkuh xaxksyh lW ;'kksèkj iRuhA vijk
◌ॅ > K K ù Q7 uhgA vijk iùk ukU;iqj [kkSvky lW ekus iRuhA cqf)dj lqrk
nG ◌ॅ # 1
( L > . lqèkkdj firkEcj oklqnso ujgfj jkeHknzk% czãiqjk oklh ek.Mj
0 \]7 { ◌ॅ lW efgèkj lqr jkeèkj nkS vklh ,dgjk lW iq"i nq nkSA firkEcj
> + G ◌ॅ 7R 1 + . lqrk ;nquUnu gfjuUnu JhuUnu gfjnso jfr ijku f'kokbZ
1
A A 'A & , eèkqlwnuk% pkUnks ofy;kl lW jruw lqr lksuh nkSA t;efr
>1 ! Ad ◌ॅ ! a + iq=k%A lnqikè;k; gfjnso lqrk iùkifr jkeHknz Ñ".k xkSjh
7" 1 ¡
ù 0 XY vfu:)k% lksnjiqj lW feJ ukFk nkSA jkeHknz lqrkS HkxhjFk
K L a 7 ◌ॅ ' C + 0 c HkjFkks lqijkuh xaxksyh lW ekèko lqr gfjukFk nkSA ejk<+ lW
0OC 0 O-F ◌ॅ > C + efrdj nq nkSA nsodh iq=k%A HkjFk lqrk gfjÑ".k t;Ñ".k
◌ॅ 1 + 7" 0C jkeÑ".kk% okjh ek.Mj lW ujgfj lqr cuekyh nkS lksnjiqj lW
XY XY XY { ◌ॅ Jhifr nq nkSA thouk iq=k%A lqrk'p jkèkk lqdU;k lqèkk :ik
( + a 7 ◌ॅ ' 1 + 7"
uhgA cgqM+k xaxksyh lW fgaxw iRuhA gfjÑ".k uhñ t;Ñ".k lqrkS
> Q > O-F ◌ॅ
fo'oukFk cS|ukFkkS fnfèk;k nfjgjk lW dkenso nkS mljkSyh
XY ॰ XY c * C Ùi j >
vy; lW i'kqifr nq nkSA ijek iq=k%A fryksÙkek jEHkk izHkk
◌ॅ + 3 K ◌ॅ 5 1 +
tkEcorh vfEcdk dk%A vkn~;k rsrfjgkj lksnjiqj lW xaxk
7" ½J /0 . K .
iRuhA , lqrks vkuUn dkyhnk'kksA vijk jEHkk lfjlo lksnjiqj
Gi a 7 ◌ॅ O-O } GA
ohj iRuh iHkk uh0A vijk tkEcorh jrkSyh nfjgjk lW
K a 7 0
0 K . c ◌ॅ & C
dk'khukFk iRuhA vijk HkM+ke tftoky lW jekuUn iRuhA
- " $$ ◌ॅ A * C
fo'oukFk lqr yky iz0 Hkh[khd% dVS;k ek.Mj lW xaxkbZ lqr
/0 0? ¯ { ◌ॅ O-O , Ùi C
cS|ukFk dfl;ke cgsjk<+h lW xaxk nq nkSA t;arh iq=k%A vijk
(_ ◌ॅ O-O 1 + - 7" K * C fo'oukFk lqrk mekuUn iz0 ;ksxh pkSèkjh nsokuUn HkokuUn
3 A /0 «O e> A 0 A & A f'kokuUnk% jrkSyh iq=k% pUnzeq[kh iwf.kZ;k ufUnuhdk% vkn~;k
c 7" E? ! A Gi c jrkSyh nfjgjk lW bUnzifr iRuhA vijk csgV [k.Moyk lW B0
◌ॅ K k= ?{ ◌ॅ !0 y{ehifr iRuhA , lqrkS ekèko èkeZnÙkksA vijk ufUnuh iokSyh
c > > Jd K A lW dkyk iRuh fHkf[k iz0 yky lqrk euksjFk HkSjonÙk [kM+xh

6 ◌ॅ 0 ? /0 pC o J eèkqjkifr;% vksxgh ofy;kl lW ikBd eaxr lqr cN: nkS
) % ◌ॅ -O (S vklh ,dgjk lW fo'oukFk nq nkSA ljLorh iq=A
+ G ◌ॅ * C 1 + Ð 7"
2( . : )O c V { K0 j = cuSyh [kM+xh >k % [kM+xh lqrkS ?ke.Mh vHk;ukFkkS ijgV
◌ॅ + a 7 ◌ॅ ldjk<+h lW oklqnso lqr deykdkUr nkSA lksnjiqj lW nkeksnj
; 1 + > 7" (=1 0 p Gi nq nkSA èkhjk iq= cVqjh Hkokuh uksuhdk% vkn~;k jrkSyh nfjgjk
c ◌ॅ > C ' - lW èkhjukFk iRuh , lqr Jh ukFk%A vijk vkfgy [kkSvky
G nG ! -&> WV j ikBd pkew iRuh , lqr oa'khèkj es?kukFkkSA vijk uksuh vkfgy
K p G nG ◌ॅ E& [kkSvky lW ikBd eq'ku iRuh , lqrk ve`rukFk dUgS;k
K b C Ø ( ( ! C V { 0 K0 C ckcwukFkk%A ?ke.Mh uh0A vHk;ukFk lqr dksFkqvk lW gj[kw nkSA
lCG 1 ◌ॅ ? ! + K K0 C c C vijk vHk;ukFk lqrkS dykukFk jkèkkukFkkS foLQh lW eulk nkSA
>j ◌ॅ + 3 7" K
mek iq=k%A vijk vHk;ukFk lqrk pUnzukFk rstukFk txUukFk
K0 C C C O C C {d?
frydukFk fi.Mks[kfj lqjxu lW feJ eugj lqr jekdkUr nkSA
O ◌ॅ ' + O C
txUukFk lqr egs'kukFk% dVkbZ lW feJ eulq[k nkSA
_& C = , ◌ॅ ' ? +
2( # -: 3 A /0 «O 1 C C cuSyh pkuu >k % mekuUn iz0 ;ksxh lqrk ;nqukFk gfjukFk
C nG ◌ॅ _& + ² efgukFkk% [kkSvky lW dey lqr egs'k nkSA uSf"Bd thoukFk
C 1 m ◌ॅ & - ( ( ! + lqr gqykl% Mhg nfjgjk lW 'kadj lqr ckcw nkS [k.Moyk lW
?{ ◌ॅ !0 ! 1 + O( - y 6 B0 uuw nq nkSA xjhcuh lqrkp fgaxqyk iokSyh lW lukFk iRuh ,
◌ॅ C 9 C 1 lqr ân;ukFk%A gqykl lqrk xkSj lksnjiqj lW J`f"V nkSA f=iqjk
a 7 ◌ॅ 'b × + "7 7" ² C c iq=A uSf"Bd gfjukFk lqrkS pkuu jr~us'ojkS yksguk ldjk<+h lW
%* ½ ◌ॅ f0! XY + prqHkwZt lqr Ñ".k nkSA djegk lW ef.k nq nkSA y{eh iq=k
◌ॅ 1 + 7" ½
lqrkp ykspuk opuk dapuk lpuk Ncuk uwuk nwukdk% vkn~;k
- S( ! ! Gi { ◌ॅ ऑ)
ek.Mj lW vkW[kh iRuhA vijk xaxksyh lW [kM+xukjk;.k iRuhA
K O-F ◌ॅ )O K -
vijk dapuk ek.Mj lW JhÑ".k iRuh lqrsp uUnh oksnuhdsa
{ ◌ॅ 'XY A í :- Gi a 7
vkn~;k lksnjiqj lW gqykl iRuh , lqr n;kukFk% vijk
◌ॅ 1 C K u7 V
tkQjiqj rs?kjk iokSyh lW uuw lqr uhrw iRuh , lqrkS lqeju
!
6 ◌ॅ ! c Î K
dqejukS vijk lpuk [k.Moyk csgV lW cqf) iRuh , lqrkS
?{ k= ◌ॅ ( 1L c > j
Bdqjh èkjkukFkkS lqrkp nS;k [kkSvky lW uUnh ifr iRuhA vijk
nG ◌ॅ A K S
a 7 ◌ॅ 0 c K
Nouk lksnjiqj lW HkokuhdkUr iRuh , lqrkS fgrukjk;.k% vijk
! { ◌ॅ -&> E>
uwuk jtkSjk ek.Mj lW tuknZu iRuh , lqrk oa'khèkj eqjyhèkj
i C ! K ◌ॅ J J fo|kukFkk%A lqrkp nwygh vy; lW BkdqjnÙk lqr frydnÙk
Ì A ( ( ! C /0 O1 C iRuh , lqr Qksru%A pkUnu lqr ckcwukFk iz0 nqxkZukFk% csgV
k= ?{ ◌ॅ !0 %* +
◌ॅ [k.Moyk lW B0 jr~us'oj nkS nfjgjk lW 'kwyikf.k nq nkSA
+ GA 7" K ?{ ◌ॅ !0 vkuUnh iq=A vijk pkuu lqrk [k.Moyk lW B0 yky nkS
+ ◌ॅ & -0! 1 + ( ( ! C nG ◌ॅ ,dgjk lW 'kaHkw nq nkSA ckcwukFk lqrk [kkSvky lW uUnhifr nkS
1 ◌ॅ C (o-
A + (> ) cqèkoky lW ikBd rstukFk ¼HkSalfn;j½ nq nkSA Lusgorh iq=k
+ % 7" K ( ( ! C G C c vijk ckcwukFk lqr vkfrZukFk% jrkSyh nfjgjk lW yksVu nkS
◌ॅ ½= + ◌ॅ Ø - 1 + fry; lW jk; dUgS;k flag nq nkSA vkfrZukFk lqrk HkM+ke
G C 0 $$ ◌ॅ + K tftoky lW ykyh nkSA vijk vkfrZukFk lqrk lfjlo lksnjiqj
G C a 7 ◌ॅ ' :& C + lW feJ ds'koukFk nkS ¼j'kk<+;oklh½A vijk vkfrZukFk lqr
( ) K G C & ( ?{ jk'kfcgkjhd% [k.Moyk lW xksiky nkSA jk'kfcgkjh lqr
◌ॅ F + & ( F C ◌ॅ xksihukFk% ,dgjk lW oa'kefu lqr eksgu nkS xksihukFk lqrkS
-& ; + F C c A ' Ad thokuUn JokuUnks fo".kqiqj dqjek [kkSvky lW >iM+w nkSA
Y17 nG ◌ॅ + %* jr~us'oj lqrk ldjk<+h lW pkS0 fufèk nkSA [k.Moyk lW B0
◌ॅ e0 > + ?{ ◌ॅ !0 %* 1 + jr~us'oj nq nkSA vijk jr~us'oj lqrkS jkèkkukFk }kfjdkukFkkS

K %* c > C è j ?{ ◌ॅ !0 [k.Moyk lW B0 Hkrjh nkS flejokM+ [kkSvky lW pkS0 oS".ko nq
0 + nG ◌ॅ e0 Y 1 + nkSA
7" K :- Gi K ekyk iq= lqrsp vfpZdk rkjkdsaA vkn~;k vijk uhgA jkèkkukFk
> C & Â* c ◌ॅ K ÙO S lqr 'kkys'oj% jrkSyh nfjgjk lW vjfj;k cSjxkNh oklh jkes'oj
W* F? ! C + V 6 ◌ॅ lqr xks[kwyukFk nkS rs?kjkoklh iokSyh lW lq[kkbZ nq nkSA
? , 1 + K . 7" ◌ॅ vfEcdk iq= lqrkp ,dgjk lW j'kk<+oklh oa'kefu lqr eksgu
-& ; c O ; iRuhA , lqrkS lqxu nkeksnjkSA 'kkys'oj lqr jkes'oj% ek.Mj
& Â* W* { ◌ॅ C 1 + lW 'kkseukFk lqr nqykj nkSA cqèkoky lW ccqtu nq nkSA jkes'oj
1
◌ॅ (( 1 + W* /0 (!1 ¬* iz0 cqPpw lqrk ukxs'oj ijes'oj iz0 ?kks?ku bUnzs'ojk% jS;ke
W* /0 UV %* a 7 ◌ॅ lksnjiqj lW ckcwukFk ikS= nq[kk lqr cPpk nkSA ikyh lW dUgS;k
¢" 1
? ( + ◌ॅ Ø 1 + K
nq nkSA vijk jkes'oj lqr Hkqous'oj vljuk oklh dqjek
W* ¾#* K nG ◌ॅ
[kkSvky lW ckcwyky lqr nsokuUn nkS cqèkoky lW fo|kuUn lqr
! 1
( ( A + (> ◌ॅ i A i C
oS|ukFk nq nkSA ukxs'oj lqrkS pUnzs'oj iz0 ?kqVqj enukS jlk<+
1 + ¬* c %* /0 V=11 Î
oklh doS ujmuu lW ikSjkf.kd cPpk lqr f'ko'kadj nkSA ch,
3 ◌ॅ ¢ ( && - + (
pUnzs'oj lqr chlh, vfer dqdjkSu cf<+;ke ioksyh lW osnkuUn
%* ( K ( í ◌ॅ
nkSA ch, vfer enu lqrkS lqfer èkzqoks ijokgk oklh fry;okj
2 A + ( K c ý1í

◌ॅ A + è C
fry; lW ijekuUn nkSA }kfjdkukFk lqrk flejokM+ [kkSvky lW
nG ◌ॅ ( (Ê 1
C ((K +
cjncêk oklh fnukukFk lqr ccqvu nkS csgV [k.Moyk lW
k= ?{ ◌ॅ I J 1 + jksfguh nÙk nq nkSA
e0 A c e> A /0 $ pkS0 fnoku nsokuUn lqrkS pkSèkjh ijekuUn iz0 gtkjh ekuhd
Ap K ◌ॅ 0OC uUnuks vejkorh nfjgjk lW HkxhjFk lqr jekdkUr nkS cgsjk<+h
+ (_ ◌ॅ e> C 1 + fL lW pkSèkjh efgukFk nq nkSA pkrq)Zfjd eulonkj gtkjh
A c >
^Ä / ijekuUn lqrkS èkeZdekZorkj egksxz izrki jktk rstkuUn flag
A - /0 1 - e0 ½ V iz0 nqykj flag pkS0 ,dykyks rs?kjk oklh cf<+;ke iokSyh lW
6 ◌ॅ N -O + ◌ॅ F 1 Vsaxfj nkS ldjk<+h lW xksiky nq nkSA lkuUnh iq= lqrkp
+ A 7" 1
◌ॅ ` XY nqygfr lfjlo lW ik¡ Ñ".knso lqr fufèk iRuhA jktk cgknqj
> ( 1 1 - ? -y nqykj flag lqrk [kkaxqM+ lfjlo lW prqHkwZt lqr HkS;u nkSA
◌ॅ f0!
o + ◌ॅ 0 J 1
ikyh lW HkokuhnÙk nq nkSA ifjo;uh iq=A vijk nqykj flag
+ 7" K 1 - c A
lqrkS dqekj lokZuUn flag jktk cgknqj osnkuUn flagks lfjlo
1
- ( 2 A -^ ◌ॅ o Ø +
lW HkS;uL;So nkSA vf[k;fu iq= izlUuorhA vijk jktk nqykj
K ? 7" / K 1 -
flag lqr :nzkuUn flag% Hk[kjkSyh dqtkSyh lW dqyifr nkSA
A - 0? ◌ॅ + K
vy; lW egh nq nkSA Hkwyks lqrkp yksfVfu [ksyfu onfuA
◌ॅ 1 + 0!½ ½ = @ Gi

vkn~;k izlUuorh lksnjiqj lW dUgkbZ iRuhA , lqr ckcw Jh
/ a 7 ◌ॅ , ( ( ! '
-& K ½= { ◌ॅ
oa'kefuA vijk yksVfu flgkSfy ek.Mj lW p.kkSj oklh jr~u
- K a 7 ◌ॅ i C
flag iRuhA vijk lksnjiqj rsrfjgkj lW oS|ukFk iRuh lqrkp
G /0 = O ◌ॅ
vk;kZ iz0 Vhih lqjxu lW jk; jkeukjk;.k lqr jk;
K a 7 ◌ॅ 7È> lR;ukjk;.k iRuhA vijk lfjlo lksnjiqj lW iq.;èkj iRuhA
K a 7 ◌ॅ 0!> A vijk lksnjiqj lW Hkwèkj iRuhA dqekj lokZuUn flag lqrk
- ?{ ◌ॅ 3Ä - + { º> 1 + [k.Moyk lW mxz flag nkS ek.Mj eucksèk nq nkSA tqM+kmuorh
$3 7" ( 1 2 A - (G¸2 & ±" iq=A jktcgknqj osnkuUn flag ¼vk;qosZn 'kkL= fo'ks"kK vk;qosZn
Ó[³ G¸2 -( -> 7v Â? 2 A p lacaèkh iqLrd ys[kd osnkuUn fouksnd jpf;rkA ,fg iqrLrd
7v 7 -ò O A - iquZlaLdj.k dqekj fxfjtkuUn flag ^^jeu th** ^^cuSyh :V~l
‘‘ $’’ ‘‘(²
" =! ’’ 7v Â? Vw jkt** iqLrdd ys[kd djckSyfUg½ lqr jktk cgknqj
) ( 1 A - © ?{ ◌ॅ yhykuUn flag HkkSj [k.Moyk lW jktxzke oklh xkSjhukFk flag
Ä C - 3Ä - + { ◌ॅ lqr mxz flag nkSA ek.Mj lW eucksèk nq nkSA fp=orh iq=

º> 1 + " 7" & 0 - lqrkp 'kkjnk uh0A vijk jktk osnkuUn flag lqrk dUgkSyh
2 A - | a 7 ◌ॅ ó%* + lksnjiqj lW fo?us'oj nkS oHkfu;ke lW lkgsc nq nkS uUnq iq=A
" ◌ॅ _( 1 + A1 7"
2( ◌ॅ : ( 1 A -

cuSyh lW jkeuxj % dfyd.kkZorkj jktk cgknqj yhykuUn

a 7 ◌ॅ _& J 1 + flag lqrk ddjkSy oklh efg;k lksnjiqj lW egs'k nÙk nq nkS
K7 ◌ॅ ½ C 1 + & &E? 7" K vuyiqj djegk lW yksdukFk nq nkS 'kf'keq[kh iq=A vijk jktk
( 1 A - ù A - 1G cgknqj yhykuUn flag lqrk dqekj iùkuUn flag egqvk
nG ◌ॅ ¶ d _ C + ◌ॅ [kkSvky lW jkuh Vksy oklh T;ksfrfoZn gseukFk nkS djegk lW
L 1 + 7" «O _f) nq nkSA egkjkuh ikoZfr iq=k lqrkp ;ksxek;k egkek;k
:- Gi © ?{ ◌ॅ !0 o fuR;ek;k eSukdsaA vkn~;k HkkSj [k.Moyk lW B0 HkS;k lqr B0
1
!0 V K a 7 ◌ॅ F& , - j?kqoj iRuhA vijk lfjlo lksnjiqj lW xks'kkb± lqr cNj.k
(S K c ◌ॅ ?O C iRuh vijk fuR;ek;k jrkSyh nfjgjk lW [kxukFk lqr BhBj
K A - ◌ॅ iRuhA vijk jktk yhykuUn flag lqrk cfy;kl lW bZ'ojh nÙk
,* J + æ | a 7 ◌ॅ OÝ& J nkS lqrkp dkek[;k dUgkSyh lksnjiqj lW x.ks'knÙk lqr p.Mh
{ J K ( 1 A - nÙk iRuhA vijk jktk cgknqj yhykuUn flag lqrkS jktk
c A - ऑ8(1 ( 1 & = dykuUn flag vkWujscqy jktkcgknqj f'kdkjh lezkV ekSle
s Ó[³ A
- ( & c fo'ks"kK dhR;kZuUn flag ch, j'kk<+ oklh jrkSyh nfjgjk lW
◌ॅ 1 C F C + e ◌ॅ ;nqukFk lqr xksihukFk nkS :pkSfy ,dgjk lW oa'kefu nq nkSA
+ 7" E :- Gi egkjkuh lhrkorh iq=A lqrkp y{eh ;equkdsaA vkn~;k ijgV
(
◌ॅ ; ù C K ldjk<+h lW nkeksnj lqr iùukFk iRuhA vijk ;equk ujmu lW
!
E 3 ◌ॅ & & -¾ C 'kwyikf.k lqr 'kaHkqukFk iRuhA
2( ◌ॅ : $ ù A - cuSyh lW jkeuxj % jktk cgknqj iùkuUn flag lqr dqekj
A -
-O d a 7 ◌ॅ ó%* pUnzkuUn flag% eaxjkSuh oklh dUgksyh lksnjiqj lW fo?us'oj
+ {1G ◌ॅ ◌ॉ ÷ 1 + 0 lqr onu nkS i.Mqvk lW ikW yPNh nq nkSA lqrsp Hkokuh eksrhA
; K ù A - ( ◌ॅ (k vijk jktk iùkuUn flag lqrk cfy;kl lW ccs nkSA uhg0A
+ 0 - $ ù A - 0 ! A
vijk jktk iùkuUn flag lqr dq0 lw;kZuUn flag lksnjiqj lW
- a 7 ◌ॅ 0 0!#* J + Gi fgHkju lqr Hkwous'ojh nÙk nkSA vkn~;k Hkokuh cf<+;ke iokSyh
" 6 ◌ॅ > A
(N& /0 lW èkekZuUn lqr cVs'k iz0 tuknZu iRuhA vijk eksrh lfjlo
K ; a 7 ◌ॅ p lksnjiqj lW euksgj lqr dy: iz0 Hks"kukFk iRuhA dqekj
/0 Ñ[ C A -
pUnzkuUn flag lqrk dksbZy[k ukgl [kkSvky lW bZ'ojnÙk lqr
l,? nG ◌ॅ ,* J 3O + 3◌ॅ
mxjh nkS frlmWr lW dey u;u nq nkSA jkuh pUnzkorh dk'kh
◌ॅ 1 + & W- -òb
esa laLÑr ikB'kkykd fuekZ.k ,oa fu% 'kqYd fuokl Nk=
& - 5# S" ½ :-
yksdfuddsaA dqekj lw;kZuUn flag lqrkA
! A
-
◌ॅ #T/ ◌ॅ 2( : A - jkeuxj lW pEikuxj lW x<+cuSyh % jktk dykuUn flag
c m A - /0 A - ! A - /0 lqrkS dqekj MhgkuUn flag iz0 jekuUn flag ywdkuUn flag iz0
XY A -^ 0 nG ◌ॅ 2 J Ñ".kkuUn flagks Hkjke oklh ukgl [kkSvky lW os.khnÙk lqr
-& + a 7 ◌ॅ y 1 + isfpy oa'kefu nkS lksnjiqj lW xqnj nq nkSA dqekj jekuUn flag
A - -O d a 7 ◌ॅ aW* lqrk eaxjkSuh dUgksyh lksnjiqj lW lkses'oj lqr HkSjonÙk nkS
o J + nG ◌ॅ ¸ 1 efudkSyh ukgl [kkSvky lW ;qojkt nq nkSA vijk dqekj
+ K A - a7 (½ ) © jekuUn flag lqrk lksuiqj ¼yksguk½ HkkSj [k.Moyk lW lksu lqr
?{ ◌ॅ a 1 *
¬ + ड़+4 ◌ॅ nqxsZ'oj nkS uM+qvkj djegk lW ujukFk nq nkSA lqrkp nk;th
C 1 + 50-7 þd ©
'kqHkadjiqj M~;ks<+h HkkSj [k.Moky lW Hknzs'oj flag lqr dqekj
?{ ◌ॅ 0%* - O A -
fxfjtkuUn flag iRuh , lqrk jkthouUnu flag latho uUnu
A - - A - A d
flag nhid uUnuk T;ksfr uUnu flag ekuhd uUnuk%A
A - A

2( ◌ॅ U/) 3/ XY A - x<+cuSyh lW lqYrkuxat Hkkxyiqj% dqekj Ñ".kkuUn flag
c A -
© ?{ ◌ॅ lqrkS dqekj fou;kuUn flag loZlhek oklh HkkSj [k.Moyk lW
_* :XY ¿ 3 ◌ॅ O 1 + egs'oj lqr dsoyÑ".k lqYguh ujmu lW xnkikf.k nq nkSA
2( ◌ॅ ◌ॅ #T/ VW : ऑ8(1 cuSyh lW jkeuxj lW pEikuxj M~;ks<+h % vkWujscqy jktk
( 1 A
- (1880 Á 1938) -O { cgknqj dhR;kZuUn flag ¼1880 ls 1938½ lqrk laxhr ekrZ.M
~ A - X [ Ó[³ A - /0 dqekj ';kekuUn flag Ñf"k fo'ks"kK dqekj foeykuUn flag iz0
B A - /0 0O Hkksyu th dqekj rkjkuUn flag iz0 Hkxoku th dqekj nqxkZuUn
O1 A
- A - Gi A - /0 flag dqekj t;kuUn flag dqekj vkn~;kuUn flag iz0 uwuwthdk%
! ! k (¤ Ó) , k3- ◌ॅ "1 csfr;k ¼pEikj.k ns'ks½ lqnbZ csymap lW Hkw"k.k lqr dqej nkS
+ + ◌ॅ Â* 1 + tenkSyh ikyh lW dfiys'oj nq nkSA
-O { ~ A - /0 _( laxhr ekrZ.M dqekj ';kekuUn flag iz0 dqekj lkgsc lqrk MkWñ
◌ॉ॰ /d॰ 2 A - /0 $ ◌ॉ॰ /d॰ ( A izksñ foosdkuUn flag iz0 fefgjth MkWñ izksñ ckykuUn flag iz0
- /0 ( -O Ó[³ 3 A - /0 lqcyth laxhr fo'ks"kK mn;kuUn flag iz0 fcgkjhthdk%
( 0? ◌ॅ a + Hk[kjkSyh dqtkSyh lW lksu lqr fi.kkdj nkSA [kkaxqM+ lfjlo lW
? -y ◌ॅ 000 F 1 + 33 e0e0m0 lUr xksiky nq nkSA ,e, ih,pMh MkWñ izksñ foosdkuUn
3# ◌ॉ॰ /d॰ 2 A - /0 c flag iz0 fefgj th lqrkS vHk;kuUn flag iz0 ekul vt;kuUn
K0 A - /0 K A - /0 a flag iz0 rkilks ujlke cfy;kl lW fi.Mk:N oklh ;equkèkj
◌ॅ { S E > + m◌ॉ॰ /d॰ ( A nkSA MkWñ izksñ ckykuUn flag iz0 lqoy th lqr lkajxnso
- /0 -O "7 3 ◌ॅ /d॰
f=iqjkSyh ujmu lW izksñ cS|ukFk ljLorh nkSA dqekj mn;kuUn
Ùi C Ð + 3 A - /0 $
flag iz0 fcgkjhth lqr g"kkZuUn flag jktuiqjk nfjgjk lW
[ A
- 7 ◌ॅ 0O +
Hkxoku nkSA
A - c p A - Â? dqekj foeykuUn flag lqrkS dqekj fouksnkuUn flag ys[kd

O A - /0 A dqekj fxfjtkuUn flag iz0 jeu th lqr dqekj o:.kkuUn flag
- () ◌ॅ = { ◌ॅ p.kkSj ¼frjgqr½ lW dfVgkj oklh flgkSfy ek.Mj lW Nhru lqr
S A - 1 + O1 A - ijekuUn flag nq nkSA dqekj nqxkZuUn flag lqrk iokSyh lW
6 ◌ॅ y A A + { ◌ॅ A xq.kkuUn lqr dkfydkuUnu nkS ek.Mj lW jekuUn nq nkSA
1 +
A - /0 0O A /0 dqekj rkjkuUn flag iz0 Hkxokuth lqrk dkUrkuUn iz0 uUnhth
A & A /0 ;
- /0 $ A 'kkUrkuUn iz0 eksguth fgjkuUn flag iz0 fgjkthdk% lksnjiqj
1 ◌ॅ
a 7 ◌ॅ J ù J + (> lW jtuhnÙk lqr iùnÙk nkS cqèkoky lW oS;kdj.k f'kos'oj nq
&2* 1 + nkSA
2( ◌ॅ /: 'A - a 7 ◌ॅ cuSyh lW Jhuxj % jktk JhuUnu flag lqrk lksnjiqj lW
A* E + Ua ◌ॅ !0 1 + K uUnh'oj lqr eqjyh nkS ?kkslksr lW B0 jke nq nkSA vijk
'A - A - ? -y ◌ॅ JhuUnu flag lqr dqej fuR;kuUn flag [kkaxqM+ lfjlo lW
◌ॉ ! O 1 + + ◌ॅ ukgjoklh ikW uuw lqr txnso nq nkS tenkSyh ikyh lW
J 1 + K 'A - c deyknÙk nq nkSA vijk jktk JhuUnu flag lqrkS dqekj
A - Ad -^ a 7 ◌ॅ /C deykuUn flag dqekj dkfydk uUnks flagks lksnjiqj lW izFkek
I E Ø + *%* Gi -_* ijks{ks eqjyh L;So nkS lqrkp fo'os'ojhA vkn~;k flags'ojh ijgV
( ◌ॅ ; C ldjk<+h lW eueksgu lqr yhykukFk iRuh , lqr jaxukFk% vijk
-O C K
*%* O- a 7 ◌ॅ
fo'os'ojh ykyxatoklh lfjlo lksnjiqj lW eugj lqr xks'kkb±
F& , - 9 A (ç
iRuh , lqrk ân;kuUn crgwA

/ VW !X !Y7 !8: A - rkjkuxj M~;ks<+h rkaf=d fuR;kuUn flag % dqekj
= ◌ॅ J {% + fuR;kuUn flag lqrk ijgV ldjk<+h lW oSfnd pUnznÙk lqr
-O ◌ॅ ? 1 1 + ( nG ◌ॅ ekdZ.Ms; nkS eaxjkSuh ikyh lW [kqnk nq nkSA lqrkp flejckM+
C : C I [kkSvky lW xkSjhukFk lqr dsnkjukFk iRuhA lkfgR; ljkst jktk
A - ( $% æ / A deykuUn flag ¼rRdkyhu jk"Vªh; [;kfrizkIr fgUnh
3ü -î) O-O A - K . A - K°1 A lkfgR;dkjd mRlkgh laj{kd½ lqrk xaxkuUn flag vfEcdkuUn
- /0 Ø 0 G1 () { ◌ॅ flag vP;qrkuUn flag iz0 dUgS;kth dk% Hknqvky ¼txkSj½
+ © ?{ ◌ॅ !0 & 1 +
ek.Mj lW jkeèku lqr BhBj nkS HkkSj [k.Moyk lW B0 thjD[ku
D* ¡%* '*:-
nq nkS lqrk'p jkts'ojh foUè;s'ojh t;s'ojhdsaA
O-O A - ( &î -" ( , 3 -òb dqekj xaxkuUn flag ¼f'k{kk ea=h fcgkj] mi dqyifr laLÑr
0 0 Ð = : K¡î A1 0 K¡î G fo0fo0 Lojkt ikVhZ ds v/;{k fgUnq egklHkkd v/;{k vk
C & î") eSfFkyh lkfgR;kdk'kd nSfnI;iku u{k=½ lqr lukru th
l,? nG ◌ॅ C Ùi C + ◌ॅ dksbZy[k ukgl [kkSvky lW tkudhukFk lqr cS|ukFk nkS lW nq
1 + A - /0 /0 / & nkSA lfPpnkuUn flag iz0 lukru th lqrk iz0 izdk'k bykuUn
A - /0 ◌ॉ॰ 0 [ 0? ◌ॅ flag iz0 fodkl MkWñ lqHkk"kk% Hk[kjkSyh dqtkSyh lW lksu lqr
a + ? -y ◌ॅ 000 fi.kdj nkS [kkaxqM+ lfjlo lW e0e0m0 lUr xksiky nq nkSA
F 1 + A - /0 & ¢
bykuUn flag iz0 fodk'k lqrk :ikSyh oklh iruqdk ek.Mj lW
x { ◌ॅ /0 C + m◌ॉ॰ 0 [
pUnzdkUr iz0 thoukFk nkSA MkWñ lqHkk"k ¼,echch,l½ lqrk
(33 ) 7 n4 ◌ॅ e0 Z
pk.kiqjoklh ukgl [kkSvky lW pkS0 iksnjh lqr t;ds'oj nkSA
:* + uA ◌ॅ 1 +
QuUng lW fgrsUnz ef.k nq nkSA
A -
K0 A - /0 $ dqekj dkfydkuUn flag lqrk vHk;kuUn flag iz0 ukjk;.k th
6 ◌ॅ C ( 1L + V¥
1 ◌ॅ !0 ! cf<+;ke iokSyh lW ukFkk lqr cqf) nkS ?kqlkSr lW B0 nwfeZy nq
1 + nkSA
S/ !< 2( : ◌ॉ ? !- . cSxuh vy; uf'kjk ns'ks cuSyh % ikNkW ns[kw& firkEcj lqr
>1 ! } 4 4 , , c eèkqlwnu lqrks eèksd% eèks lqr nebZd%A nebZ lqrkS dkyhnk'k%
& Ap 9 ( ◌ॅ uUnuksA dkyhnkl lqr ân;jke% cfy;kl lW lksus nkS vijk
a# + K 5 ; dkyhnkl lqrk ohj ij'kqjke eksgu taxyhdk% flgkSfy ek.Mj
- O { ◌ॅ + 7" lW nkSA e;korh iq=k%A ân;kjke lqrkS yksdukFk iaponukS
9 c ½ C - Î - ' ◌ॅ XY + flagkJe lW Ñ".k nkSA gsek iq=A yksdukFk lqr HkSjo% laxzke
_ 7" ½ C o -Ä ◌ॅ @ ,dgjk lW [ksnu nkSA vijk yksdukFk lqrk èkhjukFk gseukFk iz0
+ K ½ C > C _ C /0 À@ [kks[ks ve`rukFkk% lfjlo lksnjiqj lW fHkf[k lqr dfo nkS
K b C a 7 ◌ॅ
+ 0? ikj[k.M cgsjk<+h lW vxqvku nq nkSA yhykorh iq= lqrsp pk.kks
?{ (_ 1 + 7"
◌ॅ KyG deyeq[kh ljcfu lqykspukdk% vkn~;k i.Mqvk lW cqf)ukFk
Å E? ( ½ Gi {1G ◌ॅ ( 1L
iRuh vijk [kkSvky lW onu iRuh , lqrk Vsaxjh es?kukFk
K nG ◌ॅ N -O WV C
cqf)ukFk rstukFk flf)ukFk izhfrukFk jfrukFk b'kkUukFkk lqrkp
( 1L C C L C / C C & C
>wedorh cf<+;ke iokSyh lW >haxqj lqr cqf)ukFk iRuhA vijk
6 ◌ॅ - y ( 1L C
ljou [kksfj lksnjiqj lW :nzukFk iRuh lqrkp Lusgorh
K À a 7 ◌ॅ C
fi.Mks[kjh lqjxu lW eksgu iRuhA pkS0 èkhjukFk lqr ';keukFk%
%
{d? O ◌ॅ ; e0
eaxrw nq nkSA bUnzkorh iq= lqrkp ';keorh pEikorh equkdk%
~ C -O! 1 + 7" ~
vkn~;k fi.Mks[kjh lqjxu lW feJ pkUn iRuh vijk csgV
¤ E Gi {d? O ◌ॅ ' A
[k.Moyk lW jksfgu lqr ,dukFk iRuhAuhgA vijk flejokM+
K k= ?{ ◌ॅ I C
- nG ◌ॅ O > e> ~ C
[kkSvky lW xtkèkj iRuhA pkSèkjh ';keukFk lqr pkSèkjh
e> C c ◌ॅ { + (
jekukFk% jrkSyh nfjgjk lW p.Mh nkS cf<+;ke iokSyh lW
6 ◌ॅ u! 1 + e> C c ? 1( /0
luQwy nq nkSA pkSèkjh jekukFk lqrkS [kqcyky iz0 Mkseh

· ; /0 V~ O-O > A a 7 gfjeksgu iz0 ?ku';ke xaxkèkjk% lqUnj lksnjiqj ij'kefu lqr
& + (> 1 ◌ॅ =! 1 + ft;kyky nkSA lhjh cqèkoky lW Vwdk nq nkSA Hknzkorh iq=A
0 7" e> ? !( /0 · O & O A pkSèkjh [kwcyky iz0 Mkseh txnh'k fxfjtkuUn ijekuUn
A A A ! A 7 {1G ◌ॅ yhykuUn ijekuUn >wykuUnk% efgUnziqj i.Mqvk lW cnzhukFk
( C ¢" C + (! ) ikS= dhfrZukFk lqr t;dkUr nkS ¼Bk<+h oklh½ lqn; csymap lW
k3- ◌ॅ s & J 1 + K . ekSyh lqr b'knÙk nq nkSA lqrkp vfEcdk dkUr iw.kkZ vijk
! K e> · c ¡ C /0 A! 0![ pkSèkjh Mkseh lqrkS foUè;ukFk iz0 foUnw Hkw"k.k bUnz Hkw"k.kks
0![Å k( A ◌ॅ ! > csyckM+h oklh lqUnj ldjk<+h lW <wuk lqr ekèko nkSA x<+
+ ?{ ◌ॅ !0 C 1 + O 7" [k.Moyk lW B0 n;kukFk nq nkSA fxfjtk iq=A lqrkp lPph]
, > / K · jkèkk pUnzk izehykd%A vijk Mkseh lqrk ns'kqvky [k.Moyk lW
5G ?{ ◌ॅ (( ! > C + ccwtu lqr jkèkkukFk nkS lqrkp lhrk vkn~;k lhrk vekSu oklh
Gi Ks = a 7 ◌ॅ
gkVh lksnjiqj lW jkthou;u lqr Hkkxor iRuh vijk vfEcdk
0 O K K . ? 1G ½ ◌ॅ (1
l[kqvk yksguk ldjk<+h lW nqcZy lqr eèkqlwnu iRuhA vijk
>1 ! K K ! Y17 '7 Ó
vUuiw.kkZ fo".kqiqj Jhiqj ns'ks dqjek [kkSvky lW yVqju lqr
nG ◌ॅ =1 C K
n;kukFk iRuh vijk lPph tgkuiqj ,dek [k.Moyk lW
7 ?{ ◌ॅ ù A \A
iùkuUn lqr cztuUnu iRuh vijk jkèkk [kM+gjk czãiqjk lW
- ) \]7 ◌ॅ F /u1)
xksiky lqr izQqYypUnz iRuh vijk pUnzk vljuk dqjek
K K nG ◌ॅ A /d॰
[kkSvky lW :nzkuUn lqr izksñ fxfjtkuUn iRuhA vijk
O A K Y17 nG ◌ॅ
E § C 0 K p 1G k=
t;ekyk fo".kqiqj dqjek [kkSvky lW eqfDrukFk lqr 'kksHkkdkUr
?{ ◌ॅ ( 1L _ e0
iRuh vijk euksjek jgqvk csgV [k.Moyk lW cqf)ukjk;.k lqr
O & K -O d
gseukjk;.k iRuhA pkS0 txnh'k lqrk v:.k o:.k fueZy
a 7 ◌ॅ 1
& O + ( ◌ॅ
eaxjkSuh oklh dUgksyh lksnjiqj lW nqD[kh lqr fxfjtk nkS
& J 1 + /0 7f K Gi (7 ujlke cfy;kl lW b'knÙk nq nkS lqrkp lquhrk iz0 iqrqj
/ & c -! ! K vuhrk vkn~;k pSuiqj y{eh lqr izdk'kpUnz iRuh , lqrkS fjadw
> þd ?{ ◌ॅ á & jkuwA vijk lquhrk èkenkgk M~;ks<+h [k.Moyk lW odhy
( K [ 7 jekdkUr lqr odhy dSyk'k iRuhA ch,y v:.k lqr euh"k
◌ॅ å m◌ॉ॰ Ku + K7 ◌ॅ ljkSuh oklh jktuiqjk nfjgjk lW oTtu lqr MkWñ vlQhZ nkS
1 + ö ö Gi (G O3É a 7 vuyiqj djegk lW fnukukFk nq nkSA lqrkp flEeh fuEeh
◌ॅ ( [ 7ÕA ◌ॅ ! c vkn~;k cyqvk fnxmUèk lksnjiqj lW ,ech, euh"k lqrk
◌ॅ /d॰ K + = l ( iqM+sUnkgk lW iwf.kZ;k jrkSyh nfjgjk lW izksñ v'kksd nkSA o:.k
◌ॅ · ¸O + lqr ihVj egknso dksy cM+xke nfjgjk lW Mkseu lqr ;qxy
/0 = 0 Gi K°1 A K 0 - fd'kksj nkSA lqrkp uezrk iz0 dVuh Hkhdh vkn~;k iM+fj;k
( GA > vP;qrkuUn lqr vfHk;ark jeuth iRuh ch, fueZy dqekj lqr
þd ?{ ◌ॅ B + O \]7 vkuUn dqekj% èkenkgk M~;ks<+h [k.Moyk lW Hkksyk lqr jketh
◌ॅ X C 1 + / - ; ¶ /d॰ nkS >xM+wpd czãiqjk lW ÑikukFk nq nkSA lqrkp fiz;adk eksyh
O A c Kl & &7 ( ◌ॅ Vksuh izksñ fxfjtkuUn lqrkS foey v'kksdks 'kf'kiqj ujlke
+ ड़+4 ◌ॅ $ cfy;kl lW fpUrkefu lqr jkepUnz nkS uM+qvkj djegk lW
+ 8? - ( Gi t;ukFk nq nkSA lqrkp js[kk jatu jruk :ch vkn~;k iglkj
{ ◌ॅ C & K ngkSjk ek.Mj lW rstukFk lqr 'kkjnk pj.k iRuhA vijk jru
" k= ?{ ◌ॅ ; >8 HkM+jk csgV [k.Moyk lW ukjk;.k eksgu lqr èkhjsUnz iRuh vijk
K - A A ( jatu ijokgk lfPpnkuUn lqr egkuUn iRuhA ch, lektlsoh
Á G5 <=! G ◌ॅ foey lqrk vk'kq NksVwdkS dqvkM+h oklh ldjk<+h lW f'kykukFk
& C + O Ua ◌ॅ ( lqr lR;ukjk;.k nkS uxokM+ ?kkslksr lW cuekyh lqr rhFkkZuUn
C A
1 + ( G5 = ◌ॅ
nq nkSA lqrsp :ch vk'kq lqrk dfVgkj lW lqr nkSA
+
K c Kf K c O \]7 ◌ॅ v'kksd lqrkS vrqy vferkS >xM+wpd oklh czãiqjk lW
-_* C + ( A c & -« ( flags'ojukFk nkSA ch, yhykuUn lqrkS lrh'k lat;ks% fcjkSyh

◌ॅ > C C + 0? oklh ujlke cfy;kl lW èkhjukFk lqr pUnzukFk nkS Hk[kjkSyh
◌ॅ 1 + ( & 1 dqtkSyh lW gfjnso nq nkSA ch, lrh'k lqr jkgqy >xM+wpd
\]7 ◌ॅ & C Ùi C + 1G czãiqjk lW dk'khukFk lqr cS|ukFkk nkS jgqvk cfyjktiqj
( 7 - ◌ॅ #-O 1 + &/ gfjve lW usaxM+w nq nkSA lqrkp f'kizkA
/d॰ A Kx /0 ! K =1G izksñ ijekuUn lqrk fou; vuqu; iz0 eUuw vt;k% iVqvkgk
◌ॅ ¬* (N* + 7 ( ) Nknu lfjlo lW ukxs'oj lqr cVs'oj nkS ykyiqj ¼flagokM+½
- ◌ॅ ( 1 + ( ² :& f'kok gfjve lW ce nq nkSA ch, uSf"Bd fou; lqr ds'ko%
7 {1G ◌ॅ C1 A /0 a ! + ddjkSy oklh efgUnziqj i.Mqvk lW eFkqjkuUn iz0 lksuw nkS
O3É a 7 ◌ॅ ( A 1 + & ukgj fnxmUèk lksnjiqj lW cpukuUn nq nkSA lqrkp 'kkUrk
/d॰ Kx K 0 /0 V Ù0í O ,e,llh izksñ vuqu; lqr vfHkuo iz0 jk?ko cSHkoks xtgkM+k
a 7 ◌ॅ ^ ¡ m◌ॉ॰ 3W& oklh jS;ke lksnjiqj lW egkegksikè;k; MkWñ mes'k lqr izksñ
/d॰ > + K 0 - K (Á 7 lqèkkdkUr nkSA vfHk;ark vt; lqrk clsB pk.kiqjk ukgl
nG ◌ॅ 8& _ + { S
[kkSvky lW ujs'kpUnz lqr gsepUnz nkS fi.Mk:N ije x<+vy;
- ◌ॅ 1 +
lW uohu pUnz nq nkSA
( ! A :& D& & ØÂ& 7 -O ch, >wykuUn lqrk jkds'k jkts'k 'kSys'kk jkeiqj eyafx;k
◌ॅ - 8 ; + [ ◌ॅ A 1 dqtkSyh lW dqatu lqr lqjsUnz eksgu nkSA efg"kh ikyh lW
+ > -O ◌ॅ 3 - fnukuUn nq nkSA lqrkp eerk èkenkgk eyafx;k dqtkSyh lW
:& c ◌ॅ misanz lqr dqejdkUr iRuhA jkds'k lqrk lrjokM+ jrkSyh
E> + (A10[ ! ? @ nG ◌ॅ nfjgjk lW eqjyhèkj nkSA fcUnqHkw"k.k lqrk fiy[kokM+ lq[ksr
000 ((G1 A + & K ◌ॅ E& 1 [kkSvky lW e0e0m0 ccqvk lqr pUnzkuUn nkS f'kok gjfvek lW
! /0 [ / /
+ ( A10[ /; ( eq'kk; nq nkSA ch, bUnqHkw"k.k lqrk izHkk"k izoh.k iz.k; izeksnk%
6 ◌ॅ D + /0 [ 0 cf<+;ke iokSyh lW fot;dkUr lqr jktsUnz nkSA izHkk"k lqrk
y ?{ ◌ॅ C OD +
HkM+jh xqynh [k.Moyk lW pUnzukFk lqr xtsUnz nkSA
S/ ◌ॅ >: e> K C ) cSxuh lW :iliqj % pkSèkjh gfj lqr vejukFk% dNqok xkSj
a 7 ◌ॅ + Ð & &Ï lksnjiqj lW upkjh nkSA lqrkp ljLorh lq'khyk dkSf'kY;k
& Gi 1 & k= ?{ ◌ॅ 3Ä 'kdqUrykdk% vkn~;k nqok'k, csgV [k.Moyk lW mxzef.k lqr
K & 0! ?{ ◌ॅ & A lR;nso iRuh vijk lq'khyk HkwM+h x<+ [k.Moyk lW f'kokuUn
> A K &Ï s k# lqr jkèkkuUn iRuhA vijk dkSf'kY;k lekSfy lqn; csymap lW
◌ॅ E§%* K & Y17 nG eqDrs'oj iRuhA vijk 'kdqUryk fo".kqiqj dqjek [kkSvky lW
◌ॅ Z[ C C iks"kukFk lqr fnukukFk iRuhA
3 - (3 ) - > ch, vejukFk ¼ch,llh½ lqrk fot; iadt j.kèkhjk% dgjk
◌ॅ G (0 + Nknu lfjlo lW vkb,,l cyHknz nkS iM+jh oklh dqtkSyh lW
◌ॅ * C 1 + -! i /0 fo'oukFk nq nkSA lqrkp eatw oh.kk lqeuk fo|k iz0 equhA
E Gi 1G 1
k= ?{ ◌ॅ ( L vkn~;k jgqvk csgV [k.Moyk lW cqf)ukjk;.k lqr izseukjk;.k
¼ K ?{ ◌ॅ iRuhA vijk oh.kk dgjk ,dek [k.Moyk lW egkdkUr lqr
K0 K [ (
vHk;dkUr iRuhA vijk lq"kek cM+gjh cM+xke nfjgjk lW
◌ॅ K 0 - & - ( - &)
y{e.k lqr vfHk;ark 'kadj ¼lapkj funs'kd½ iRuhA ch, fot;
( /0 -! > 7 # 7
lqr iz0 fjadw eèkokiqj usiky tudiqj lehis [kkSvky lW
nG ◌ॅ * C ¢" 0! - 7" m◌ॉ॰
b¬ C + O-O C 1 + - Y17
fo'oukFk ikS= Hkwisanz iq= MkWñ e`xsUnzukFk nkSA xaxkukFk nq nkSA
" $$ ◌ॅ d [ + 7 [
iadt lqrk fo".kqiqj HkM+xke tftoky lW lqr T;ksfr"k nkS
◌ॅ 1 + K 0 - > > -O jkeiqj oklh efg"kh cqèkoky lW nq nkSA vfHk;ark j.kèkhj lqrk
◌ॅ A ' G5}[ + èkenkgk eyafx;k dqtkSyh lW jekuUn lqr Jh vk'kqrks"k nkS
7 ◌ॅ W* 1 + ljkSuh oklh jktuiqjk nfjgjk lW jkes'oj nq nkSA

Z! vFk lekSfy ikyh xzkekjEHk%
KC ) () Ä " ( a vFk iYyh ¼ikyh½ xzke r= chth dfiynso% , lqr lksenso ,
G c 3 y c lqr oklqnso vkfnnso , lqrkS jkmy Hk`xqd% , lqrkS czãs'oj
\]%* _*I _* f y egs'ojksA egs'oj lqrk fdjrq xq.kkdj fnokdj xosZ'ojk fdjrw
O2 * ! ! ! & S p# lqrk uknw lknw f'ko Nhrj uksusdk ipgh ldjk<+h lW ujflag
◌ॅ - + ! Ad nkSA uknw lqr pUnzdj% pUnksr xzkeksik;Zd% , lqrk e0e0
Ä ;
00 / 00 5 G izhfrdj e0e0 'kqfpdj vkpk;Z egks y{ehdj xq.kkdjk%A r=
^ y " K 0 Q1 a vfHkeU;q lqrk nsyUg lksyUg fres eqjkfj;% nsyUg oykbfuoklh
W E a Ö= W lksyUg eNsVk oklh fres tydkSj oklh eqjkjh cgsjk<+h oklhA
E (_ c O-O J
nsyUg lqrkS xaxknÙk gYys'ojks frybZ lW gfj nkSA xaxknÙk lqr
)%*I , ◌ॅ + O-O J > 8*
èkkjs'oj% , lqr èkhjs'oj% nfjgjk lW nsos'oj nkSA èkhjs'oj lqrk
>8* ◌ॅ 2* + >8* ^
egkegks gyèkj nsoèkj y{ehèkj Jhèkjk% txfr lW èkkjs'oj% nkSA
> > > '> O ◌ॅ > 8* +
egkegks gyèkj lqr egks0 lksalsd% lekSfy xzkeksik;Zd%A
^ > ^0 a -Á s Ä ;

lqiVkuh xaxksyh lW xkse nkSA lekSfy oklh egks lksals iz0
= O-F ◌ॅ F + s ^ a -Á /0
efgèkj lqrk mekifr fxjifr i'kqifr j?kqifr;% ipVu i.Mqvk
> 3 O 5 V1 =
{1G ◌ॅ º> s + ( ?{ ◌ॅ > 1
lW cksèkh lqr ekSjh nkS ljijc [k.Moyk lW èkk: nq nkSA
+
: V1 a# a p lqyrkuiqj ns'ks iyklh % j?kqifr lqrk lksus lksrs ekuks
l# ^ ◌ॅ # + K dksusdk% rsjgksr ldjk<+h lW ekus lqr fo'kks nkS vijk j?kqifr
V1 > ^8 p# EO ◌ॅ y , lqrk èkuifr gksjs uksusdk% ;eqxke lW xqtkbZ lqr ohj nkSA r=
+ " p# /0 W> pC ' uksus iz0 esèkkifr lqrk euksjFk ujgfj Jh gfj oklqnso jkensok%
k ◌ॅ ! + \]7 csyk ldjk<+h lW >k>w nkS czãiqjk lW x.ks'k nq nkSA oklqnso lqr
◌ॅ OÝ& 1 + ◌ॅ _ ! t;nsok% ujoky lW gsuw nkSA t;nso lqr gfjgj% fnèkks; oklh
+ t ? ! ◌ॅ fu[kwfr lW dkUg lqr Bdqjh nkS vijs fgrwd% [kkSvky lW lqjifr
+ K8 ! nG ◌ॅ + nkSA feJ gfjgj lqr fnuefu% f'kjksef.k prqHkwZtk% ipgh
' &I f0!

tftoky lW cyHknz nkS Hkkuqefr iq=k%A prqHkwZt lqr HkSjo
$$ ◌ॅ (0 + 0 x 7" f0!

gjifr ifjljk lW Jhjke nkS tYydh lW j?kq nq nkSA Vwdk
o ◌ॅ ' + ) ◌ॅ *
iq=k%A HkSjo lqrk uUnu gfj cUèkq efgukFkk% txfr iokSyh lW
+ =! 7" o A (É1 C
ujflag lqr xksiky nkS dule ek.Mj lW fo'oEHkj nq nkSA
O 6 ◌ॅ - F + { ◌ॅ
uquqvkW iq=k%A feJ uUnu lqrkS uUnu xksfoUnks vkfgy [kkSvky
* 1 + xxऑ 7" ' A c A
lW ekèko lqr dY;k.k nkS [k.Moyk lW jke nq nkSA yyhrk
F Ad G nG ◌ॅ > Ï + ?{
◌ॅ 1 + 7" ' IJ
iq=k%A feJ ujksÙke lqrk dqyifr iz0 jkes'oj eèkqdj iz0 dkyk
/0 W* 1
> /0 _& /0 O1 J
egs'k iz0 nqxkZnÙkk% czãiqj ldjk<+h lW HkSjo lqr jkenÙk nkS
\]7 ◌ॅ o J + ? ! ◌ॅ !0
fu[kwfr lW B0 eèkq nq nkSA lksgkmWuh iq=k% lqrsp izk.korh
>1 1 + a 3◌ॅ 7" / :- e,ukdsaA vkn~;k xkSj lksnjiqj lW gfjukjk;.k lqr ukFk iRuh
Gi a 7 ◌ॅ C K vijk jkts ,djk<+h lW pUuw lqr HkS;kjke iRuhA feJ dqyifr
D ◌ॅ ! o ' iz0 jkes'oj lqrk eulkjke eqjktiqj [kkSvky lW eèkqjke lqr
/0 W*
E 7 nG ◌ॅ fpydk nkS gfjiqj ikyh lW vUnh lqr i'kqifr nq nkSA ukjk;.kh
+ 7 ◌ॅ KA 5 1 + iq=k%A HkkxhjFkh dfudkdsaA vkn~;k vks>ksfy csymap lW âfn
7" 0 OC :- Gi k3- lqr thoukFk iRuhA vijk lq[ksr ldjk<+h lW es?ku lqr
◌ॅ 9 C K @ ◌ॅ thoukFk iRuhA , lqr jekukFk%A feJ eulkjke lqrk lfjlo
WV C C ' lksnjiqj lW pUnzifr lqr Hkw"k.k nkSA vijk lqrk vks>ksfy
a 7 ◌ॅ 0![ csymap lW lksukbZ lqr euh nkSA vijk lqrk jrkSyh nfjgjk lW
+ K k3- ◌ॅ a , dfo èkjkèkj lqr xksih nkS lksnjiqj lW izkUukFk nq nkS :iorh
+ K c ◌ॅ > > F iq=k%A feJ eèkqdj iz0 dkyk lqrkS 'kaHkqukFk iz0 Qdhj firkEcjks

+ a 7 ◌ॅ /C 1 + 7" ' Nknu lfjlo lW ykspu lqr xksdqyukFk nkS vks>ksfy csymap
1
> /0 c & -¾ C /0 u .I S lW âfn nq nkSA izk.korh iq= lqrsp dktfj lkefjdsa vkn~;k HkkSj
◌ॅ ½ F C + k3- ◌ॅ [k.Moyk lW B0 lks[ks lqr B0 xqatj iRuhA vijk èksuq iokSyh
9 1 + / 7" :- Gi lW efgifr lqr thoukFk iRuhA feJ Qdhj lqrk flagksfy
© ?{ ◌ॅ !0 a@ 0 y- K ek.Mj lW 'kwyikf.k lqr xksuw nkS Vdoky lW egs'k nq nkSA
4x 6 ◌ॅ C ' u vijk lqrk rrSy ldjk<+h lW jks>u lqr >kSmW nkS cf<+;ke
-^ !
{ ◌ॅ & F ! + = ◌ॅ iokSyh lW eucksèk nq nkSA gqyklorh iq=k lalkjorh
_& 1 + K Æ ◌ॅ I
b'ojorhdsaA vkn~;k ijlaMk lW gfj ikS= Vsiw lqr eksguyky
M3◌ॅ + ( 6 ◌ॅ º> 1 + 1
iRuhA vijk dule ek.Mj lW cksdkbZ lqr lksuefu iRuhA
7" - *:- Gi -m ◌ॅ ¢"
feJ firkEcj lqr uUn dqekj% doS ldjk<+h lW eèkqdj lqr
N ! ; K { ◌ॅ º ,
jru nkS d:.kk iq= lqrk'p nqykjks mWek rkjkorh eurksy
a ' . A
>wokdk% vkn~;k lrkSfy lry[kk lW Hkkuq lqr oa'khèkj iRuh ,
◌ॅ >1 + 7" 1 I
lqr t;ukFk iz0 Vsiu%A vijk cM+xke nfjgjk lW bUnzifr lqr
◌ॅ } ! Gi c ? ◌ॅ
nqf[k;k iRuh vijk èksuq iokSyh lW nqxkZnÙk lqr cqf)lsu iRuhA
0 x -&> C /0 N K
◌ॅ 1? K 4x
vijk us;ke dqtkSyh lW HkSjo lqr dkyhnÙk dyj lqr cqf)lsu
6 ◌ॅ O1 J ( LÁ
1 K #
nkS jkm<+ lW cpuw nq nkSA fnuorh iq=A vijk uUn dqekj lqrk
◌ॅ o J ( 1LÁ +
ckcwyky iz0 fpUrkefu eyafx;k dqtkSyh lW uuw lqr nqxkZnÙk
◌ॅ ( ! 1 + 7" K A nkS nnjh ifupksHk lW feJ fpydk nq nkSA fpUrkefu iz0
( ( ! /0 -O ◌ॅ ! ckcwyky lqrk Hkwiyky iq"iyky iz0 csaxkbZ vpfEHkr yky
O1 J + h0 ◌ॅ ' 1 + yyhr ykyk eèkqdj iêks nfjgjk lW nsoukFk nkS vks>ksfy
/0 ( ( ! 0! 7R /0 kO- , csymap lW eaxyknÙk nq nkSA Kkuorh iq=A feJ nqxkZnÙk iz0
K 1
> Êd ◌ॅ C + egs'k lqrkS eksgu fuykEcjks lfjlo lksnjiqj lW rqylh lqr
-
k3 ◌ॅ -O J 1 + ³ 7" ' lkgch nkS dfjFku ifupksHk lW ekèko nq nkSA jks>fu iq= lqrkp
O1 J /0 _& c ; .I a 7 Hkatfu vksM+k ,dgjk lW cUèkq lqr Hkksyk iRuh lqrkp ';keorhA
◌ॅ f ( + C h0 ◌ॅ vijk egs'k lqrk us;ke dqtkSyh lW èkuifr lqr Hkos'k nkS
+ I 7" 0- 3 ◌ॅ (É1 ifupksHk lW eucksèk nq nkSA :iorh iq=A eksgu lqrk eèkqdj
B ~ K _& # iêks nfjgjk lW cspw nkS vksM+k ,dgjk lW nkew lqr Hkksyk nkSA
◌ॅ > 02& + h0 ◌ॅ º> 1 vijk eksgu lqrk dUgkbZ uUnyky HkkbZukFk cS|ukFkk dqleky
+ 7" ; 1
> Êd ◌ॅ lW uuw lqr egs'k nkSA eyafx;k dqtkSyh lW Ñik nq nkSA
k! + 3 ◌ॅ ! B + K galorh iq=k% lqrsp Hkkrks nsorhdsa vkn~;k rrSy ldjk<+h lW
; , A 0 , C Ùi C ◌ॅ jaxyky lqr HkS;k iRuhA dUgkbZ lqr pksvkyky% dule ek.Mj
! _& + -O ◌ॅ X 1 + lW cksdkbZ lqr iqU;kuUn iz0 iqukbZ nkS fojiqj ifupksHk lW Hkksyk
- 7" 0 } :- Gi Æ nq nkSA lalkjorh iq=A HkkbZukFk lqr Jhefu iz0 usaxM+wd%
◌ॅ -O o , hG loZyky y{ehèkj iz0 ckspkbZdk% jktuiqjk nfjgjk lW epy ikS=
{ ◌ॅ º , 7Q A /0 7 , + 7
nqf[k;k lqr Vwdu nkS gkVh lksnjiqj larks"kh lqr guqekunÙk nq
h0 ◌ॅ B 1 + - 7" 0 , C
nkSA jadorh iq=A Jhefu iz0 usaxM+w lqr vuwiyky% vks>ksfy
' /0 #-O > /0 º ,
csymap lW lcwjnÙk lqr ekSthyky nkS j[kokjh gfjve lW
7 ◌ॅ ¢" 1? =! + =
dkyhnÙk nq nkSA loZyky lqrk cM+xke nfjgjk lW jktukFk nkS
a 7 -}[ x J 1 + - 7"
laxzke ,dgjk lW fxjh nq nkSA lw;Zefu lqrkp tkudh
' /0 #-O K ! k3- ◌ॅ
dykorhdsaA vkn~;k us;ke dqtkSyh lW fxjèkkjh lqr pkS0 lqxj
( ! J s + ? K ◌ॅ J
+ ( ◌ॅ C + -Ä
iRuh , lqr tVkèkjA vijk dykorh iz0 txnEck ldqjh
3 ◌ॅ O 1 + !
csymap lW mfpryky iRuh , lqr pqYgkbZd% vuwiyky iz0
:- Gi # ◌ॅ O> e0
cynso lqrk dule ek.Mj lW ekuhd lqr Hkju nkS Hkkuqiqj
O = > K /0 O . ifupksHk lW usuk nq nkSA lqjscefu lqrsp Hkqtxqu dkSf'kY;kdsaA
k3- ◌ॅ 3 1¿ , K ! vkn~;k jktuiqjk nfjgjk lW vkuUn lqr Hkqous'oj iRuhA ,
/0 { ◌ॅ 0 + lqrkS 'kksHkkdkUr HkksYgkbZdks vijk cynso lqr t;dkUr%
0 x7 h0 ◌ॅ # 1 + 8( ¾y cf<+;ke iokSyh lW dqatfcgkjh lqr JhukFk nkS vksbfu lW
&Ï :- Gi 7 ◌ॅ GA HkkbZyky nq nkSA vijk cynso lqr JhdkUr% dyafx;k dqtkSyh

¾#* c 0 B¿ ,l K lW ;'kksèkj nkSA lqrkp lgksnjk lqHknzk f=os.khdk% vkn~;k
( ( 6 ◌ॅ - ( eYnokM+ du fnèkks; lW uks[ksyky lqr f'koukFk iRuhAuhA
' C + ◌ॅ 0 , 1 + K ( vijk us;ke dqtkSyh lW dqej lqr fo'oukFk iRuhA vijk
' - O ◌ॅ > + ^ f=os.kh iyklh jktuiqjk nfjgjk lW iksFkkbZ lqr pUnzdkUr
0 "2 Gi é t ◌ॅ p@ iRuhA t;dkUr lqrk jkèkkdkUr 'kaHkqukFk cztukFk fnukukFkk%
& C K # ◌ॅ dkdks csymap lW f>axqj lqr f'kos'oj nkS tgkuiqj , dek
* C K "2 7 [k.Moyk lW Jhyky nq nkSA vuwiek;k lqrsp eatwyk iyklh
◌ॅ ZC , > us;ke dqtkSyh lW jkeÑ".k lqr mekuUn iRuhA jkèkkdkUr lqrk
& -¾ C \ C k3- ◌ॅ -y
C l
larks"k fnus'k euhdk% jgVehuk rrSy ldjk<+h lW yky lqr
&2* + 7 ?{ ◌ॅ ' 1 +
fxfjtkuUn nkS lfjlo lksnj lW fpjatho nq nkSA pf.Mdk iq=A
K ! -! # ◌ॅ XY
larks"k lqrk nHkM+k y{eh Bkdqj nkSA jksfguh lqrkp pkUnuhA
3 A > -}[ #&
'kEHkqukFk lqr fot; iz0 ccyw thrsUnzks rsxfN;k egqok [kkSvky
( Æ ◌ॅ O A +
lW fp=èkj lqr ;ksxèkj nkS ifupksHk fHkëh lW pquequ nq nkSA
a ◌ॅ - 1 + { 7" -}[
futZyk lqrsp vfEcdk jgVehuk oklh ';kekdkUr lqr
" + I A &1 C
/0 (( ! d O S 1 nG ◌ॅ
lw;ZdkUr >k iRuhA fot; lqr Ñ".k dqekj% jke izlkn >k
"> «O> + h0 0* ◌ॅ 1E 1 +
nkSA thrsUnz lqr furhu jgVehuk yhy eksgu >k nkSA lq'khyk
K . = ~ !

lqrkp f'kokuhA cztukFk lqr dqeksn dqekj iz0 iadt Mkyk
XY / + oklh cjgh fu[kwfr lW frudkSM+h lqr pUnzkuUn nkS dksfdyckM+
= ; + & fnèkks; lW lnkuUn nq nkSA ehjk lqrkp js'kehA fnukukFk lqr
& \ C ; /0 $ jkds'k% QwyckM+h us;ke dqtkSyh lW lqUnj lqr deykuUn nkS
) ◌ॅ A + flejckM+ [kkSvky lW MkWñ eaxyifr nq nkSA futZyk lqrkp
l ( t ◌ॅ A 1 + f'k[kk :ik xqykc JhdkUr lqrkS lhrkjke ÑikjkekS dksYgqvk
8& C :& u! ( # ◌ॅ [kksfj flagkJe lW uìukFk lqr f'k'kqcksèk nkSA ijekuiqj dkdks
A A + ( nG ◌ॅ ◌ॉ॰ csymap lW phpu nq nkSA lUè;k lqrsp 'khyk 'kksHkk lqykspuk
-O 1 + &? y ( ' vkn~;k [kckliqj rrSy ldjk<+h lW Hktuyky lqr ';kekdkUr
c X s l¿1G À
- ' ◌ॅ 2 iRuhA vijk 'kksHkk ?k:vkjh jes'k lqr ikBd f'kodkUr iRuhA
-
&5º> + 7 l k3 ◌ॅ ## vijk lqykspuk eèkqyrk txriqj vksbfu lW dqavj [ksykuUn
+ ¡ & 0 ½ Gi ?( 7 lqr jktukjk;.k iRuhA lhrkjke lqrkS nhid lathokS rsxfN;k
Æ ◌ॅ 0 ~ K vgiqj djegk lW j?kqukFk lqr Vsdukjk;.k nkS jkts dVkbZ lW
0 VG W& & K cky fd'kksj nq nkSA 'kkafr lqrsp laxhrk oh.kkdsaA vkn~;k
½ 1
> O7 ◌ॅ - K @ A ljuiqj oklh fp=cksèk lqr lat; iRuhA vijk oh.kk nHkM+k
c -6 O S feJ ykyeksgu lqr iznhi iRuhA Ñikjke lqrk ljuiqj feJ
K7 ◌ॅ V1 C N + D = , f'k'kqcksèk nkSA bUnq lqrkp js.kq vuq eèkqyrk dqlqeyrkA vkn~;k
◌ॅ ( 1 + & - -O :-
js.kq iyklh n;kuUn lqr v'kksd iRuhA
Gi 7 "º> - K
" ' ; / X
7 ' &5º> + A1 8Ò Kx 1
>
Gi 8Ò A K
7R /0 kO- , c >1 ! p

¥ a 7 iq"iyky iz0 csaxkbZ lqrkS eèkqlwnu tuknZuks glkSyh lksnjiqj lW
◌ॅ F X C + 3 K ◌ॅ > J 1 xksiky lqr ÑikukFk nkS mljkSyh vy; lW èkeZnÙk nq nkSA
+ 1 !
> ' /0 BO A eèkqlwnu lqr Jh ukjk;.k iz0 HkksxkuUn efg;k lksnjiqj lW
a 7 ◌ॅ y) + c ◌ॅ ( ( ! C 1 + xqYyh nkS jrkSyh nfjgjk lW ckcwukFk nq nkSA veksyorh lqrsp
K; O-O :- Gi 1 nG ◌ॅ dqUrh xaxkdsaA vkn~;k egqok [kkSvky lW cgksju lqr eq'ku
(^ E& 0 K O-O ÙÂ 7 iRuhAuh0A vijk xaxk cSys jktuiqjk nfjgjk lW jekdkUr lqr
◌ॅ 0 BO A 'kksHkkdkUr iRuhA HkksxkuUn lqr izdk'k jgVehuk rrSy
/ & = Æ ◌ॅ E + 7 ldjk<+h lW equj nkS etfyliqj laxzke ,dgjk lW Hkwih nq nkSA
-Ä ◌ॅ 0! 1 + ^ 7" &
egksn;k iq= lqrkp 'kkfUr ekyuh jatuk nsodyk futZykdsaA

- :- Gi c ◌ॅ vkn~;k jrkSyh nfjgjk lW dksYgqvkoklh pØèkj iz0 ccwvk lqr
l¿1G H> /0 (( !G \; K czteksgu iRuhA vijk ekyrh rsxfN;k egqok [kkSvky lW
O S 1 nG ◌ॅ «O> K C ;ksxèkj lqr vejukFk iRuhA vijk jatuk dksf<+yk >wykuUn
K - l ! A K lqr vt; dqekj iRuhA vijk nsodyk csaxk ijekuUn >k lqr
K kO- A p fouksn iRuhA izdk'k lqrk teqvk pkSèkjh nsoukFk nkS izfrek
/ & EG e> C + / lqrsp T;ksfr [kq'khA tuknZu lqrkS Ñ".knso t;nsoks dudksjk
d ? 1& c XY í l fnèkks; lW uks[ksyky nkSA lqrsp rkjkorh pUnzkorhA vkn~;k
t ◌ॅ p@ + us;ke dqtkSyh lW 'kksfHkr lqr egkuUn iRuhA vijk cBSyh
Gi # ◌ॅ 0 A K
flgksfy ek.Mj lW n;kukFk lqr lqjs'k iRuhA Ñ".knso lqrk
(ù ^ { ◌ॅ C 8& XY
vjfj;k cM+xke nfjgjk lW xqnj lqr gjh nkSA izfrek lqrsp
K ( ◌ॅ y +
js[kk c[kjh jtkSjk ek.Mj lW nq[ku lqr laLÑr f'k{kk izpkjd
/ 8? (? { ◌ॅ 1
?
n;kuUn iRuhA , lqrkS voèks'k deys'kks t;nso lqrkS
-òb &î / A c K4&
y{ehdkUr ukxsUnzks c[kjh cjgh fu[kwfr lW 'kf'k lqr egs'k nkS
Â c ¬d (? ( ? !
1
nHkM+k dVkSuk ek.Mj lW lqtu nq nkSA xk;=h lqrsp lqys[kk
◌ॅ & & _& + 0 P { ◌ॅ
+ O " Â? KÂ? Gi a O {
vys[kkA vkn~;k lksgkx ek.Mj cVs'k ikS= ÑikuUn lqr fnyhi
(N& ¢" X A K
iRuhA vijk iyklh JhdkUr lqr dSyk'k iRuhA y{ehdkUr
' á & c :& E:
lqrkS jkds'k eqds'kks ljuiqj lR;ukjk;.k feJ nkS vfEcdk iq=A
7 ' + K . 7" ¬ ukxsUnz lqr vuwie vUuw eYnokM+ >k mWekdkUr nkSA izfrek
K ! K! é ◌ॅ + / lqrkp eqDrds'kh lkSE;k vkjrhdk%A yfyr yky lqr
E§:& ¥ G gfjukjk;.k% gkVh lksnjiqj lW g"kZefu nkS flgkSfy ek.Mj lW
( a 7 ◌ॅ [ + { ◌ॅ dk'khukFk nq nkSA egkek;k lqrsp nzksinh ljLorhdsaA vkn~;k
+ d Ð:- Gi =( dVgjckM+h jS;ke lksnjiqj lW >iVw lqr :nzkuUn feJ iRuh
a 7 ◌ॅ =! A ' K vijk Mhgk ek.Mj lW [kh[k: lqr n;kuUn iRuhA gfjukjk;.k
m { ◌ॅ ?? A lqrk jkenso y{e.k iz0 pqYgkbZ tynso f=yksd 'kadjk dkdks
/0 1¿ , "½ & - l csymap lW vtcyky lqr pedyky nkSA txnEck lqrk'p
k3- ◌ॅ K( + O . ioudyk jkèkk vatukdk% vkn~;k c[kjh cM+xke nfjgjk lW
> K- Gi (? ( ◌ॅ tVkuUn lqr rkjkuUn iRuhA vijk jkèkk csaxk dule ek.Mj
= A A K > kO- { lW deyw lqr fot; iRuhA jkenso lqr foeys'k% csaxk oklh
◌ॅ ! Â& kO- dule ek.Mj lW ;nq lqr fxjkuUn nkS doS ujmu lW
{ ◌ॅ 1 O A + ◌ॅ txeksgu nq nkSA pUnk lqrsp uhyeA y{e.k lqr xqM~Mw c[kjh
O; 1 + A y¹! csyk ldjk<+h lW eksfgr lqr misUnz nkS eyafx;k dqtkSyh lW
(? k ◌ॅ ; 3 + -O 'kksfHkryky nq nkSA lcjh lqrsp jatukA tynso lqr yksds'kk%
◌ॅ 0 1 + ( - jgVehuk feJ ccsyky lqr tuknZu nkS dfork lqrkp
½:& = ' (k dqlqeyrkA f=yksd lqr dUgS;k iyklh HkksxkuUn >k nkSA
+ "½ Ø
lfork lqrkp [kq'kcw js'kehA feJ Hkksyk lqrk eèkqdj f'kodj
BO A + ? 1&( ! 8& ' B
fo".kqdj yHkdjk% g"kksZyh ek.Mj lW NksVdfu nkSA lqrkp
1
> & Y1 0 { ◌ॅ
lR;Hkkek Hkokuh vkn~;k ldqjh xaxksyh lW eksfgrky lqr
<= + 0 0 Gi O-F
pUnzkuUn iRuhA vijk QwyckM+h us;ke dqtkSyh lW ckcwyky
◌ॅ ; A K u! ( #
lqr pkS0 cqYyh iRuhA feJ eèkqdj lqr rkjkuUn% vjfj;k
◌ॅ ( ( ! e0 ()
1 ' > 1
cM+xke nfjgjk lW iùukFk lqr txrhukFk nkSA vijk eèkqdj
A K ( ◌ॅ ù C O C
+ K 1
> ( 1L C _& ◌ॅ
lqr cqf)ukFk% lroS<+ oklh egs'kkfj lW 'kfDrukFk nkSA iùkorh
& § C + ù /0 O c
lqrsp izHkkorh jkeuxjoklh jrkSyh nfjgjk lW rhFkkZuUn lqr
◌ॅ C A
O A A c
xtkuUn iRuhA rkjkuUn lqrkS izeksn Ñ".keksgu cFkukgk dVS;k
/; XY; (C ¯ { ◌ॅ ek.Mj lW mfpr lqr eqfDrukFk nkS [kkaxqM+ lfjlo lW gjnso nq
E § C + ? -y ◌ॅ 1 + ¼ nkSA izseyrk lqrsp ehuk vjfj;k vklh ,dgjk lW ijekuUn
K G ◌ॅ A i A lqr fo|kuUn iRuhA chdkWe izeksn lqrk jkgqy euh"k pUnuk
(◌ॉ /; 1 [ A (33 ) ¼,e,llh½ ;eqvk oklh lnkuUn >k nkSA Ñ".keksgu lqr
EG A + XY; lqfer% rsxfN;k lR;nso >k nkSA eksfguh lqrkp usgk fdj.k

O S + ; # fu'kk jkgqy lqrk rsxfN;k lfjlo lksnjiqj lW iq.;kuUn lqr
1 O S a 7 ◌ॅ 7È A ckyÑ".k nkS dVdk ek.Mj lW Ñ".keksgu nq nkSA jf'eA
( XY + = { ◌ॅ XY; 1 + ã cqf)ukFk feJ ¼,e, ch,M½ lqrkS vfHk;ark yyu dqekj jatu
( 1L C ' (33 3) c K 0 - - dqekjkS cFkukgk dVS;k ek.Mj lW mfpr lqr eqfDrukFk nkS
(C ¯ { ◌ॅ 3 E § C + [kkaxqM+ lfjlo lW gfjnso nq nkSA eerk lqrkp dqedqe iwue
? -y ◌ॅ 1 + vpZukA vkn~;k rkjkckM+h eksguyky lqr lqèkhj iRuhA vijk
! K Gi ( ; > dqjlkdkaVk 'kekZ bUnzkuUn lqr ve`r 'kekZ iRuhA vijk vpZuk
K -= & A K b & pksiM+k c[kkjh csgV [k.Moyk lW vkuUn eksgu lqr egs'k
K K h (? k= ?{ ◌ॅ GA ;
eksgu iRuhA f'kodj lqr nsoukjk;.k% mÙkeiqj lW rksQkyky nkS
_& ; & 3J 7
vksM+k ,dgjk lW pUnzef.k nq nkSA nsoukjk;.k lqrk MksfM+;k
◌ॅ }u + 3 ◌ॅ 1 +
oklh vksM+k ,dgjk lW jekdkUr nkS iyklouh cf<+;ke iokSyh
· % 3 ◌ॅ +
lW 'kksfer nq nkSA tkudh iq=A vijk nsoukjk;.k lqrk
6 ◌ॅ 1 + 7"
jktdqekj v:.k lq'khyk% eYnokM+ cf<+;ke iokSyh lW xqnj
K K & é
lqr nsoÑ".k nkS lgJke nfjgjk lW ohdy nq nkSA eatwyk
6 ◌ॅ y XY + '
◌ॅ 1 + -! ! Z "½
lqrsp uwru iksfB;k f=yksdukFk lqr lqHkk"k dqekj iRuhA
0 [ EG
jktdqekj lqrk teqvk oklh egkuUn >k nkSA v:.k dqekj
A + K c K - G d +
lqrkS vafdr vkfnR;ks fejnkSy oklh v'kksd feJ nkSA lq'khy
K ' + & ?Á dqekj lqrk lq[klsuk oklh jkleksgu >k nkSA fo".kqnso lqrk
; + Y1 A > A
A
ijekuUn èkekZuUn lokZuUnk eyafx;k dqtkSyh lW ckckyky lqr
-O ◌ॅ (( A
+ lokZuUn nkSA lqrkp mfeZyk izfeykA vkn~;k mfeZyk us;ke
3 / Gi 3 # ◌ॅ ; dqtkSyh lW eksfgryky lqr ckyÑ".k iRuhA vijk izfeyk
( XY K / u! ( % 3 ◌ॅ QwyckM+h vksM+k ,dgjk lW t;dkUr lqr Hkksyk iRuhA ijekuUn
B A ~ º> O C lqrk ';kecksèk txUukFk dsnkjukFkk% c[kjh lqn; csymap lW
: C (? k3- ◌ॅ B (S + Hkksyh lqr cNj.k nkS nHkM+k gM+jh [k.Moyk lW cukbZ nq nkSA
" ?{ ◌ॅ ( , 1 + ( 1 -! cqfp;k lqrsp jatw ;equk vuhrk yfyrk jhrkA vkn~;k egknso
E K Gi l Y1 dksy fo".kqnso lqr jkeukjk;.k iRuhA vijk ;equk ?kjokjh
K E V jkepUnz >k lqr tkxs'kukFk iRuh vijk vuhrk jebZ oklh
¬& C K K , flejokM+ [kkSvky lW 'kkjnkuUn lqr vkyksd iRuh vijk
nG ◌ॅ & A G½ K yfyrk fejnkSy Q.khUnzukFk feJ lqr jathr iRuhA vijk jhrk
+ u C ' - K ?kjokjh ikBd cS|ukFk lqr izHkk"k iRuhA ,e, ';kecksèk lqrk
V Ùi C /0 [ ~ º> rsxfN;koklh tVkèkj nkS dYiuk lqrkp LohVh jk[kh lqfiz;k
O S = > + µ Ð= ? dktyA ch, txUukFk lqr vk;q"k iqjfu;k¡ fxfjukFk feJ nkS
/ ( O C G¸[ 7 ` O C èkekZuUn lqr egs'k% QwyckM+h us;ke dqtkSyh lW egh lqr
' + > A
_& u! ( # ◌ॅ pUnzdkUr nkS efg"kh cqèkoky lW e;kuUn nq nkSA m"kk lqrkp
+ 1 ◌ॅ A
[ (> 1 +
lquhrk jebZ oklh ijekuUn lqr cS|ukFk iRuhA lokZuUn lqr
3[ , A Ùi C
Hkos'k% [kexM+k dVdk ek.Mj lW vfHkeU;q lqr ;'kksèkj nkS
A
02& ? O = { ◌ॅ K 0 Q1
eyafx;k dqtkSyh lW y{ehukFk nq nkSA jatuk lqrkp cchrk
> + -O ◌ॅ C 1 + -
'osrkA yHkdj lqr xtkuUn% txriqj ek.Mj lW ;'khukFk lqr
(( *% 0 O A O7 {
f'kokuUn nkS vy; lW lksenÙk nq nkSA t;orh iq=A vijk
◌ॅ & C & A + K ◌ॅ a J 1 +
yHkdj lqrk lgJke nfjgjk lW QsykbZ iz0 lnkuUn nkSA uhrk
7" K 0 ' ◌ॅ
+ , /0 A + 7"0 O A
iq=%Auh0A xtkuUn lqr f=yksdukFk lat;ks% <+ksycTtk cf<+;ke
"½ C -« (å ( 6 ◌ॅ
iokSyh lW y{e.k lqr lj;qx iz0 cqpkbZ nkSA flrqgj Qwynkgk
¸O /0 (1 , + f u! ◌ॅ ' 1 ikyh lW JhdkUr nq nkSA cPpknk; lqrsp dykorh ekyk yhykA
+ ( Gi vkn~;k iyklh us;ke dqtkSyh lW mekdkUr lqr 'kadjukFk
# ◌ॅ 3 & - C K iRuhA vijk ekyk jkeuxj oklh ykyeksgu >k lqr x.ks'k
O ; OÝ& K iRuhA vijk yhyk dqjlkdkaVk lR;nso lqr t;Ñ".k iRuhA
-= XY "½ C f=yksdukFk lqrk uhjt èkhjt :is'kk% iyklh vfu:) nkSA
> & K L + lqeu lqrkpA

K A ! O-F ◌ॅ >#& + vijk uUn dqekj lqr eUuw yky% xaxksyh lW èkus'k nkS eUuwyky
! ? !( ½ ? -y ◌ॅ H> lqr jhryky [kwcykyks [kkaxqM+ lfjlo lW pØèkj lqr izhfrukFk
/ C + \]7 { ◌ॅ ( ( ! C 1 + ¬ nkSA czãiqj ek.Mj lW ckcwukFk nq nkSA xsukyky lqrkS x`fgef.k
c O b /0 ¿! 3Ä /0 y = { ◌ॅ iz0 eYgw mxzef.k iz0 xqnhdkS dVdk ek.Mj lW nqykj nkS
1 + {d ◌ॅ º 1 + XY i.Mksfy lW cksnu nq nkSA jhryky lqrk jkeÑ".k gfjÑ".k
XY XY "º> ( m ◌ॅ nsoÑ".k fp=cksèkk% flejcuh oklh Mhg nfjgjk lW [kyhQk
?u 1ö + ! { Gi K pqEeu nkSA lqrkp iwf.kZek pf.Mdk vkn~;k vjfj;k cM+xke
◌ॅ Â? C º> C K nfjgjk lW ys[kukFk lqr cksèkukFk iRuhA vijk lUngiqj fnèkks;
A7 t ◌ॅ :& C & § C XY
lW ds'koukFk lqr 'kfDrukFk iRuh jkeÑ".k lqr cklqdhukFk%
( C V F ◌ॅ f A +
?k:okjh fnxksu tftoky lW prqjkuUn nkS cM+xke nfjgjk lW
◌ॅ K ! 1 +
vuwiyky nq nkSA ikoZrh lqrkp Hkwous'ojh m"kk jktu cuekyk
0!#* 3[ ( /0 Gi ©
iz0 BduhA vkn~;k HkkSj [k.Moyk lW eqfDrukFk lqr xaxkukFk
?{ ◌ॅ E § C O-O C K 3[ 7»
iRuh vijk m"kk iqM+Suh lq[ksr ldjk<+h lW HkheukFk lqr
@ ◌ॅ 0 C O A ( C
fxjkuUn iRuhA cklqdhukFk lqr lqeu% csys jktuiqjk nfjgjk
kÂ 7 ◌ॅ 0
+ s ◌ॅ >1 ! 1 + XY c
lW jke lqr 'kksHkkdkUr nkS lekSfy ikyh lW eèkqlwnu nq nkSA
F? ! A C1 A| O S K7 ◌ॅ y
gfjÑ".k lqrkS xks[kwykuUn eFkqjkuUnkS rsxfN;k vgiqj djegk
!? + >1 O7 ◌ॅ FL 1 + lW xqtj lqr nw[ku nkS eèkqyrk txriqj vksbfu lW xkso)Zu nq
! y ( ¤ F? ! A c D& nkSA ;'kksnk lqrsp nwunk; xqykc pEikA xks[kwykuUn lqrkS
: EG ◌ॅ 3t GA ; + jkts'k jkds'kks ;eqvk oklh dqleky lW mèkks lqr vkuUn eksgu
© ?{ ◌ॅ ( ! 1 + & 7" nkS HkkSj [k.Moyk lW dudhjcw nq nkSA lqn'kZuk iq=k%A
C1 A E:& 7 & ' + eFkqjkuUn lqr eqds'k% ljuiqjoklh 'kdquyky feJ nkSA
XY EG O7 ◌ॅ C y( nsoÑ".k lqrk teqvk txriqj vksbfu lW gfjukFk lqr xqych nkS
+ O S -O ◌ॅ C /0 l + rsxfN;k eaxjkSuh ikyh lW dykukFk iz0 dksdu nkSA Qwynk;
u! Gi l lqrsp ghjk ehjk uhjk ygjhdk% vkn~;k iyklh dkdks csymap
k3- ◌ॅ * C &! C lW fo'oukFk lqr 'kEHkwukFk iRuhA >hjk flefj;k oklh
K _* jkeukjk;.k >k iRuh vijk uhjk flefj;k egs'oj Bkdqj iRuhA
K 7 K÷% O A ' vijk ygjh ljuiqj vPNsyky lqr fxfjtkuUn feJ iRuhA
"º> c ù A ! Ad
# fp=cksèk lqrkS iùkuUn lw;kZuUnks iyklh us;ke dqtkSyh lW
◌ॅ K°1 & A + ( ◌ॅ vP;qr lqr f'kokuUn nkS cM+xke nfjgjk lW HkxhjFk nq nkSA
0OC 1 + ¡ foUè;kokfluh lqrsp ehjk iyklh flgkSfy ek.Mj lW pUnz
{ ◌ॅ y A fd'kksj lqr xq.kkuUn iRuhA
K "º> K 7» ◌ॅ vijk fp=cksèk lqr v'kksd% iqM+Suh lgqM+h ifjljk lW fnxEcj
O. XY + ◌ॅ 0! 1 + lqr jkeÑ".k nkS vks>ksfy tky; lW Hkwih nq nkSA tk;k lqrsp
& K c F A ºt 'kdqUrykA vijk jhryky lqrkS xksfoUn lqcksèkks jtkSjk ek.Mj
{ ◌ॅ = + a 7 ◌ॅ lW >ksVu lqr jktk nkS lksnjiqj lW rqylhnÙk nq nkSA xksfoUn
f J 1 + F A & -O> E> /0 á ! lqrk 'kjaxèkj eqjyhèkj iz0 dSyw oa'khèkjk% naxjh eèkqdjiêks
-&> O- 1
>Êd ◌ॅ ! + nfjgjk lW >wyu nkS rjkSuh djegk lW xksfoUnnÙk nq nkSA lqcksèk
◌ॅ F A J 1 + º> lqr lR;ukjk;.k% nHkM+k ldjk<+h lW xqtkbZ lqr dudhj nkSA
" ◌ॅ y , + ? ! ◌ॅ fu[kwfr lW ;nq nq nkSA Qwynk; iq=A lR;ukjk;.k lqrk eukst
1 1 + u! 7" p /
iznhi iz;kxk% enuiqj eyafx;k dVkbZ lW lksusyky lqr
/ O 7 -O = , ◌ॅ a# BO A
HkksxkuUn nkSA pUnzek lqrsp vatw QksVksA vkn~;k vatw dksrgiqj
+ -
K! Ì¶ Gi K! - l7
txUukFkk lqr dUgS;k iRuhA vijk r=so dkSM+h >k lqr vf[ky
O C Ø K ,
eksgu iRuhA eukst lqrk iksfB;k Bkdqj cVs'k nkSA
K ? ; p Z (N&
+
[.! A: ?1!: ^ 0? ! /0 lqyrkuiqj ns'ks iks[kfjd mÙkj Mwefj;k % egks fHk[kw iz0

c & Ví1 Î nG ◌ॅ jfonso lqrkS f'konso j?kqnsoks egukSjk [kkSvky lW ujifr lqr
> ! + 7 ◌ॅ 1 + & ekèkw nkSA riuiqj ikyh lW jfr nq nkSA f'konso lqrk ijekuUn
A A A 0 A p ; lnkuUn fuR;kuUn HkokuUn euksgj nkeksnj ?ku';kek% ek.Mj
V~ { ◌ॅ C ' C + A lW nsoukFk lqr JhukFk nkS ijekuUn lqr cNkbZd% ek.Mj lW
(S , { ◌ॅ ? , + A * C y[kkbZ nkSA fuR;kuUn lqrk fo'oukFk dk'khukFk cS|kukFkk
& C Ùi C { ◌ॅ + 0 7" K ek.Mj lW nkS Hkokuh iq=k%A vijk fuR;kuUn lqrkS jkeHknz
A c 0 ()B # $$ ◌ॅ $ gfjcYyHkks ipgh tftoky lW thoukFk nkSA jkeHknz lqrk gksjkbZ
+ 0 ^ , 1
-}[ ;nqifr fpUrkefu larks"kh darhdk% eqjktiqj [kkSvky lW nkSA
- E 7 nG ◌ॅ + K 0
vijk jkeHknz lqr [kxifr% cM+xke nfjgjk lW fd'kkbZ nkSA
) ◌ॅ & , + ' ()0
feJ gfjcYyHk lqrk xks[kwy eqdqUn lksukbZdk% us;ke dqtkSyh
F? ! EA a , # ◌ॅ @ !
lW [ksnw lqr HkokuUn nkSA vijk gfjcYyHk lqrk jk?ko mekukFk
0 A + K ()0 V 3 C /0 ('
iz0 cVkbZ xks[kwyukFk lukFkk% lrS<+ [kkSvky lW ikBd jkepUnz
F? ! C C Æ nG ◌ॅ
lqr eksgu nkSA
; +
' V 0- /0 $ _( X feJ jk?ko lqrk Hkatu iz0 tqM+kvksu lkgsc Ñikjke pUnzifr;%
, k3- ◌ॅ C + ' X lqnbZ csymap lW y{ehukFk nkSA feJ Ñikjke lqr gfjukFk%
C k3- ◌ॅ F S( ! + jfrikM+ csymap lW xksih lqr Ncuw nkSA vijk Ñikjke lqrk
K X { J 5 ?¬& 02& 4x p.MhnÙk ij'kqjke [kxs'k Hkos'kk% èksuq iokSyh lW ujksÙke lqr
6 ◌ॅ IJ E + ' C c eqjyh nkSA feJ gfjukFk lqrkS ';keukFk HkkbZukFkkS èkudkSfy
~ C 0 , j > t ◌ॅ 1 @ fnèkks; lW ;nqifr lqr [ksnu nkS ';keukFk lqr ckcwukFk%
+ ~ C ( ( ! C e k3- ◌ॅ 0 ! :pkSfy csymap lW Hkkuw lqr gseu nkSA HkkbZukFk lqr xksiky%
_ + 0 , C F ( ◌ॅ cM+xke nfjgjk lW ekaxfu lqr lkgsc jke nkSA feJ fuR;kuUn
-O _( + ' A i C
lqr oS|ukFk lqrk fHk[kkjh cUèkq uUnu% deykifr vfu:)k%
0? (É1 A K L ◌ॅ K!
,dgjk lW vUuw nkSA feJ cUèkq lqrkS èkS;hZ jkethoks laxzke
+ ' (É1 c í -Ä ◌ॅ KA!
,dgjk lW vUnw nkSA feJ jketh lqr èkeZifr% lqUnj lksnjiqj
+ ' > A a 7 ◌ॅ
lW ykyk nkSA feJ èkeZifr lqrkS lukFk usgkyks èkukSth
+ ' > c C # ½ >Î . ◌ॅ
dqlEcky lW vUnh lqr eucksèk nkSA vijk èkeZifr lqrk
KA º> + K > f XY ^
rqykÑ".k gksfjy fufèk ifr;% Mhgk ek.Mj lW t;h lqr èkS;Z
> m { ◌ॅ + K
> 0 J ~
nkSA vijk èkeZifr lqrk HkokuhnÙk ';keyky >M+wyk dk'khukFk
{ ◌ॅ + = ◌ॅ KA 1 +
nqykjk% Mhgk ek.Mj lW xkSjh lqr nhuk nkS Vdoky lW vUnh nq
nkSA
28: ' 0 J c ( ( ! C lqyrkuiqj ns'ks cFkukgk % feJ HkokuhnÙk lqrkS ckcwukFk
j ¿ ¿7 ◌ॅ ' 1 + ,dukFkkS lqYguh rYguiqj lW feJ tqM+kvksu nkSA bUnzkorh iq=
7" ' ( ( ! C c u C /0 hG À feJ ckcwukFk lqrkS Q.khukFk iz0 pksvkyky% gj[kksyh ek.Mj lW
{ ◌ॅ C + ' 1 è C ijeh lqr lukFk nkSA feJ nqykj lqr }kfjdkukFk y{ehukFk
C C ¿7 ◌ॅ ' ½ h , jktukFkk rYguiqj lW feJ ykspu lqr pkspkbZ nkSA vijk lqrk
+ K & - J J ¯ { ◌ॅ 'kadjnÙk gfjgjnÙkk% dVS;k ek.Mj lW ?ku';ke ikS= jkeÑ".k
V~ ¢" XY B + è C lqr Hkksyh nkSA }kfjdkukFk lqr xaxknÙk ,dMhgk lksnjiqj lW
O-O J m a 7 ◌ॅ µ J + C tkYiknÙk nkSA y{ehukFk lqr cklqnso lW igyeku nkSA cklqnso
( ◌ॅ + ( K L uJ%7
lqr vfu:) QÙksgiqj oklh czãiqj ldjk<+h lW yky lqr
\]7 ◌ॅ V1 C + ¿
j?kqukFk nkSA lqYguh rYguiqj lW ccs nq% nkSA ifo=h iq=A
¿7 ◌ॅ (k 1 + " 7" K L
vfu:) lqrk 'kksHkkdkUr lw;ZdkUr egkdkUrk% Hknzs'oj
0 !
0%* (h ? ) 7
¼pksjk[kky½ jkeiqj ujoky lW vpfer lqr ruqdyky nkS
◌ॅ K x + O>Ê k=
fxjèkjiêh oklh csgV Vdoky lW pqEeu nq nkSA euksjek lqrsp
( ◌ॅ 1ö 1 + p K !
vUuiw.kkZ flrqgjoklh ukgl [kkSvky lW cS|ukFk lqr nqxkZuUn
f nG ◌ॅ Ùi C O1 A

iRuhA 'kksHkkdkUr lqrkS lqHkk"k izdk'kks Hknzs'oj g"kksZyh ek.Mj lW

0 c 0 [ / 0%* { ◌ॅ dudhj lqr uUnyky nkS mljkSyh vy; lW v{k; nq nkSA
A + 3 K ◌ॅ Kî 1 + 'kkfUr iq= lw;ZdkUr lqrk Hknzs'oj ldqjh xaxksyh lW caHkksyk lqr
& 7" !
0%* O-F ◌ॅ ( -B fo'oukFk nkS jrkSyh nfjgjk lW :nzkuUn nq nkSA jktdqekjh
* C + c ◌ॅ A 1 + iq=A vijk oklqnso lqr uxsUnzukFk% t;uxj oklh uukSrh lW
7" K ¬ C O gyèkj ikS= t;ukjk;.k lqr eksgu yky nkSA ck;lh vy; lW
Î ◌ॅ > ¢" ; pkSvk nq nkSA uxsUnzukFk lqrkS t;dkUr fot;dkUrks Hknzs'oj
+ ( K ◌ॅ eG 1 + ¬ C c oklh lry[kk lW HkwiukFk lqr tVkukFk nks fueZyh oklh
d 0%* ? ◌ॅ 0! C dfl;ke cgsjk<+h lW pkSvkyky nkSA lqnkek iq= lR;Hkkek ghjk
= C Ç
(_ ◌ॅ eG +
ehjk fcUnh iapek% vkn~;k ân;uxj lqn; csymap lW xaxkèkj
7" 0 (A - Gi 9 O
lqr egkohj iRuhA vijk ghjk QÙksgiqj dkes'oj lqr Hkksyk
k3- ◌ॅ O-O > K
iRuhA t;dkUr lqrk iS?kMsjk lrkSfy lry[kk lW gfjeksgu
uJ%7 W* B ÔVÕ
lqr xtkuUn nkSA iyklouh mfpr nq nkSA foHkk iq=A
c ? ◌ॅ ; O A +
3 1 + 0 7"
s ◌ॅ ?Á - p -O 0 O lekSfy ikyh rjkSuh lW lq[klsuk & ftukse eSfiaxd Hkkx 399
399 W- ? ! ! ? !- esa ns[kw iwoZ ifjp; ns[kw&
00 ' 1

> e0e0 jke lqr Jhnso lqrk pUnzdkUr bUnzdkUr eèkqdkUr
XY - c
◌ॅ C ² p@ Ñ".kdkark jrkSyh nfjgjk lW 'kf'kukFk lqr uSf"Bd uks[ksyky nkS
+ ◌ॅ Z[ 8 1 + c djegk lW iks"k.k lqr I;kjs nq nkSA bUnzdkUr lqrkS lat;
- b1- > - O 1
◌ॅ V e`R;qat;kS èkenkgk oklh eyafx;k dqtkSyh lW j?kqoj lqr
& Ä + ◌ॅ > 1 + - c 'kkfyxzke nkS ikyh lW gyèkj nq nkSA lat; lqrkS jr~ukdj
Ú -O Ó[³ b- /0 in~ekdjkSA laxhr fo'ks"kK e`R;at; lqrkA pUnzdkUr iz0 yM~Mw
¹!
" $$ ◌ॅ lqrk fot; fou; fljfl;k oklh HkM+xke tftoky lW ihrkEcj
. XY + Ua ◌ॅ ( 1 + /d॰ lqr gfjÑ".k nkS ?kkslksr lW cklqnso nq nkSA izksñ fot; ¼vkpk;Z
$ (G (è ) ±% W* - -òb ¼};½ jftLVªkj dkes'oj flag laLÑr fo'ofo|ky; njHkaxk½
* i 0-O ) c 0 - /0 I -O( lqrkS Hkk"dj izHkkdjks eaxyckM+ ldqjh cfy;kl lW ikBd
◌ॅ + /d॰ G (è ) lR;ukjk;.k nkSA izksñ vkpk;Z ¼};½ fou; dqekj lqrkS iq"dj
c 7- i u! (") l fo|kdjkS Qwydkgh ¼njHkaxk½ oklh dkdks csymap lW jkèkkdkUr
k3- ◌ॅ > + > 1 p >k nkSA eèkqdkUr lqr eukst fnyhi jkthok csykgh oklh lW
k ◌ॅ + XY - c ; gfj nkSA Ñ".kdkar lqrkS eksgu jkthoks gfj feJ nkSA
í ' +
./: 00 K ' lqyrkuiqj ns'ks [kexM+k % e0e0 jke lqr vijk Jhnso lqrkS
c F? ! A \] Ad u! ( c ? ◌ॅ xks[kwykuUn czãkuUnks QwyckM+h oklh lrkSfy lry[kk lW
; H> /0 E& + K7 ◌ॅ eksrhdkUr lqr pØèkj iz0 eq'k nkS vuyiqj djegk lW oa'khèkj
-&> " C 1 + F? ! A c A lqr fe=ukFk nq nkSA xks[kwykuUn lqrkS rkjkuUn foeykuUnks]
Ad, k3- ◌ॅ ) EA jfrikM+ csymap lW [kexM+k oklh eqdqUnyky lqr jkelqUnj
A + & K 1
◌ॅ (( 1
? 1 nkSA f'kok gfjve lW ccqtu lqr nq[kju nq nkSA lw;ZdkUrk% iq=
+ ! 7" ( - k E lqrk'p fctyh oanuk csyk equhUnz vkHkk vkn~;k <axjh gkvh
G0 Gi - O K a 7 ◌ॅ XY * C lksnjiqj lW Ñ".knso lqr fo'oukFk iRuhA vijk oUnuk
K A 7 l k3- ◌ॅ A
ijekuiqj dkdks csymap lW fdR;kZuUn lqr mxzkuUn iRuhA
3Ä A K k 0 $$ vijk csyk fljfl;k HkM+xke tftoky lW Jhnso lqr vfuy
◌ॅ ' K (m A dqekj iRuhA ,e, ch,M rkjkuUn lqr lkxj enuiqj eyafx;k
O 7 -O = , ◌ॅ ù A
dVkbZ lW dqej lqr iùkuUn nkS lgcktiqj txfr iokSyh lw
+ ( 7 O 6 ! x C 1 + ¤
ruqdukFk nq nkSA pEik lqrsp jkèkk iz0 dqlqe jtuh laè;kA
> /0 -¡ Gi G 7
vkn~;k vkneiqj oklh cM+xke nfjgjk lW [kxsUnz lqr dUgS;k

◌ॅ ?¬ Ø ( ,e,llh iRuh ch, foeykuUn lqrkS lehj lkSjHkks [kxhng
A c ¥B ?O ( nG ◌ॅ flejckM+ [kkSvky lW pUnzukFk lqr x.ks'k nkS gfM+jkgh fnxmUèk
C OÝ& + O3É a 7 ◌ॅ lksnjiqj lW iksyks nq nkSA oh.kk iq=k èkeZiqj ns'ks èkenkgk e0e0
Z½ 1 + 7" > 7
Ó > 00 jke ikS= Jhnso lqrk ;ksxkuUn nsokuUn HkksxkuUnk% èkenkgk
¢" ' «O A A BO A > oklh gM+jh ldjk<+h lW jaxjS;k lqr tuknZu nkS jkeiqjoklh
◌ॅ -O + 7 jfoukFk nq nkSA cqpuh nk; lqrsp 'kph fo".kqiqj oklh ipgh
C 1 1
+ ( & Y17 tftoky lW lR;ukjk;.k lqr egkohj iRuhA ;ksxkuUn lqrk
$$ ◌ॅ «O A ukxsUnz vejsUnz fnyhik% jrkSyh nfjgjk lW yksguk oklh BhBj
¬ K 8 c ◌ॅ ½ lqr pqukiqj oklh flags'oj >k nkS oHkfuxke oklh eaxjkSuh
1 7 -_* + 0 O ikyh lW Nsnh nq nkSA lqrsp QwynkbZ xquxquks vkn~;k eèkqjkoklh
-O ◌ॅ Ö 1 + u! , yyp
:pkSfy ,dgjk lW x.ks'k lqr xksfoUn iRuhA vijk cFkukgk
Gi >1 e ◌ॅ OÝ& F A
lR;nso lqr ÑR;kuan Bkdqj iRuhA ukxsUnz lqr vejth
K (C X -
tgkuiqj flejckM+ [kkSvky lW dsnkjukFk lqr fxfjtkuUn iRuh
¬ K 7 ( nG ◌ॅ
[kkaxqM+ lfjlo lW t;nso nq nkSA lqrkp 'kkjnk ';kek ekèkqjh
: C O A ? -y ◌ॅ 1
vejsUnz lqr fiadw oksfu;k ¼efugkjh½ oklh fu[kwfr lW j?kquUnu
+ & ~ 1 K 8 -! í
>
lqr xaxkuUn nkSA nsokuUn lqr larks"k% cfy;koklh xqynh
( ) ) 1
◌ॅ VA O-O A +
[k.Moyk lW czteksgu Bkdqj nkSA lqrkp eatwyk jatw 'kkfUr
A -}[ ( y ?{ ◌ॅ
1
1
cqycqydk%A vkn~;k jfgiqjk yksvke lqjxu lW >dlw ikS= 'kf'k
\; + -! -! & ((
Gi 7 ½G O ◌ॅ ! ¢" & &
lqr vthr iRuhA vijk jatw esèksyh dkdks csymap lW f'kokuUn
K K -! W4 l k3- ◌ॅ & A
lqr VquVqu iRuhA vijk 'kkfUr lqgFk T;ksfr"kpUnz lqr lqcksèk
=1=1 K & C d [
iRuhA larks"k lqr jeu th HkkSj [k.Moyk lW Ñ".keksgu nkS
º> -}[ © ?{ ◌ॅ
osnkuUn lqr ukjk;.k eukstks gfM+jkgh fnxksu lksnjiqj lW iksyks
XY; + 2 A F pw lqr 'kksHkkuUn nkS esèksyh dkdks csymap lW cPpw nq nkSA lqrkp
a 7 ◌ॅ Z½ 0 A + W4 l k3- uhye csch vkn~;k cksM+kjgh gjhjke lqr Hkjr iRuh vijk
◌ॅ (! 1 + k( Gi º iqM+sUnkgk Hkqous'oj lqr dqeksn iRuhA fnyhi dqekj lqrk ln~nh
0 K 7ÕA ¾#* ; csyk xksihdkUr nkSA
¨ k F +
\] /: ; _( O O Nb ns'ks jaxjk % ekslkgsc lqr txryky%A txryky lqr
C 3 3 bA A fryd% frydukFk lqr mfpryky% mfpryky lqr oÙnkuUn%
bA A F 2 A & -¾ C K oÙnkuUn lqrk xksihdkUr osnkuUn uoy fd'kksj 'kaHkqukFk vuUr
K ! 7zJ - & - vuwiyky iq#"kksÙkek%A uoy fd'kksj lqr latho 'kadj
y ?{ ◌ॅ * C + 3 dnjkpd xqynh [k.Moyk lW Bkdqj fo'oukFk nkSA mfpr yky
A h@ ; lqr uUn dqekj , lqr pks[ksyky , lqr enueksgu ,e,llh
D& 3 & &0![ 7 0 / O jkts'k% mfpryky lqr 'kf'kHkw"k.k% ekuhdiqj oklh B0 iz;kx
+ & &0![ 0 0 ~ nkSA 'kf'kHkw"k.k lqr 'kksHkkdkUr%A 'kksHkkdkUr lqr ';key fd'kksj
, -O { ◌ॅ C1 C
dybZoklh eaxjkSuh ek.Mj lW eFkqjkukFk lqr ikBd fnukukFk
C + ~ (
nkSA ';key fd'kksj lqr dnjkpd ujlke cfy;kl lW lgnso
◌ॅ A +
lqr lfPpnkuUn nkSA
: )O ! C ( k3- ◌ॅ iVqvkgk lgjlk % [kM+xw lqr FkkM+w lqr cPphd% csymap lW
0? + ( ◌ॅ Gg J Hkh[ku nkS cPph lqr onu% lfjlo lW vkRekjke lqr t;nÙk
+ h0 ◌ॅ u! 1 + nkS ifupksHk lW fgjQwy nq nkSA onu lqr deykdkUr%
8& ; 8& ; 7ÕA deykdkUr lqr ujs'k eksgu% ujs'k eksgu lqrk iqM+sUnkgk ,dek
?{ ◌ॅ > A F8 + [k.Moyk lW èkjkuUn lqr xksjsyky nkSA
" 31: ()0 F? ! C F? ! C èkjeiqj ns'ks HkwM+h % gfjcYyHk lqr xks[kwyukFk% xks[kwyukFk

1
; , (( k3- lqr eksnukjk;.k :nzifr] :nzifr lqr ccqjS;kd% csymap
<= @( ! + { ◌ॅ 1 + NksVdfu lqr [kscw nkSA ijl.Mk lW y{e.k nq nkSA ccqjS;k lqr
1
(( 0 a 7 ◌ॅ + 0 Hkk;yky% lksnjiqj lW e;uk nkSA Hkk;yky lqrk vP;qrkuUn%A
K°1 A 0 A A y A O A HkokuUn nsokuUn xq.kkuUn fxfjtkuUnk% xq.kkuUn lqrk lksnjiqj
y A a 7 ◌ॅ K + O A lW vuUr nkSA fxfjtkuUn lqr Hkxoku lW 'kkfyxzke nkSA
" ◌ॅ & Ä +
^ 8 % : F? 1 C ; * C csykgh oklh % xks[kqyukFk lqr eksnukjk;.k lqr fo'oukFk%
◌ॅ + * C ( 1L K7 cfy;kl lW fpydk nkSA fo'oukFk lqr cqf)yky% vgiqj
◌ॅ e0 C + ( 1L djegk lW eulkjke lqr pkS0 ,dukFk nkSA cqf)yky lqr
A ¯ { ◌ॅ u! + A ijekuUn% rsrjh dVS;k ek.Mj lW luQwy nkSA ijekuUn lqr
%* 7 y ?{ + 7 jRus'oj% dqekniqj xqynh [k.Moyk fryd nkS ukjk;.kiqj
º> 1
(> ◌ॅ 1 + ' /0 cksèkjke cqèkoky lW lqdyky nq nkSA jruh feJ iz0 jRus'oj
%* (C U ◌ॅ !0 lqr ukjk;.k% cFkukgk dudkSjk fn?kks; lW B0 efgèkj nkSA
> +
'
_: -&> C ◌ॅ ) j?kqukFkiqj % ehjk lqr oa'khèkj lqr FkksFkk% nfjgjk lW fef[k
+ C 0 x = , ◌ॅ + 0 x nkSA FkksFkk lqr Hkkuqd% dVkbZ lW nsoh nkSA Hkkuq lqr HkqukbZd%
¾ , k3- ◌ॅ 0- + ¾ , lqns csymap lW Hkatu nkSA HkqukbZ lqr czteksgu iz0 crgu%
\; /0 ( t ◌ॅ & fnèkks lW fi.kkdh lqr ij'kefu nkSA czteksgu iz0 crgu lqr
+ \; /0 ( ( ◌ॅ gfjnso% cfy;kl lW fotZu nkSA
+
: 9 Z[ ~ ~ eM+qvkgk % ân;jke lqr iks"k.k%A , lqr ';ke% ';ke lqr

F F ? 1ö # /0 # xksiky% xksiky lqrk [kUrj pqEeu usokyky iz0 usoh nsokuUn
A - A & ( ◌ॅ & -¾ C + @ iapkuUnk% ;e'ke cfy;kl lW 'kaHkqukFk nkS lq[ksr lksnjiqj lW
a 7 ◌ॅ 1 + 1ö
dyj nq nkSA pqEeu lqr odhy tuknZu% flgkSfy ek.Mj lW
{ ◌ॅ u! (! +
Qwnu lqr cjtw nkSA odhy tuknZu lqrk pqEeu lqr phQ
1ö u
- 2= ऑu Ì8ô '
O & = a 7 ◌ॅ ( ( ! C ! +
datjosVj vkWQ QksjsLV feJ txnh'k% dVdk lksnjiqj lW
? K 0A © ?{ ◌ॅ 4 # ckcwukFk lqr oS;k tkew nkSA [kUrj lqr vfHkuUnu% HkkSj
+ K 0A 8- l l [k.Moyk lW jgqvk oklh pyofy nkSA vfHkuUnu lqr lqjsanz%
k3- ◌ॅ =! + ( ◌ॅ - 2 dksfB;k jS;keoklh dkdks csymap lW oVwdh nkSA rjkSuh ujlke
1 + 2 Ó 0 ◌ॅ ¶ ! cfy;kl lW ve`ryky nq nkSA gosyh ns'ks Hkdqjkgk lW flikgh
J O 0 ( ◌ॅ G& + Vksy iwf.kZ;k nsohnÙk lqr txrh lqr Hkk;yky% cfy;kl lW
0 , - U ◌ॅ ( i +
vk'kkjke nkS HkkbZyky lqr dqatyky% fn?kks lW cpu lqr
$ ◌ॅ ò J 1 + - c 0! !
fo|kifr nkS tky; lW dkSLdhnÙk nq nkSA dqatyky lqrkS Hkwy
3 1 0
¢" C A +
◌ॅ
{ ◌ॅ / ? C 1 + B
>wy eydk% ,dgjk lW nqyZHk ikS= thoukFk lqr uUnh ifr nkS
0! ¬* nG ◌ॅ ( ( ! + y ek.Mj lW izk.k lq[k lqr eufeFk nq nkSA Hkksdjkgk oklh Hkwy
?{ ◌ॅ ~ 1 + ¬* K 7 lqr ukxs'oj [kkSvky lW ckcwjke lqryky nkS xqynh [k.Moyk
þd ?{ ◌ॅ :* 1 + K /d॰ ? -y lW ';ke nq nkSA ukxs'oj lqr vuUr% jktiqj M~;ks<+h [k.Moyk
◌ॅ ) EA
' ; + lW euds'oj nq nkSA vuUr lqr izksñ [kkaxqM+ lfjlo lW
?Á 7 ◌ॅ XY 1 + fiy[kokM+ oklh eqdqUn lqr Jh eksgu nkSA lq[klsuk oklh
! 3W& W& #& : O ? 1 gfjiqj ikyh lW t;Ñ".k nq nkSA lqrkp fncM+k ewy lqrk mes'k
? -y ◌ॅ C1 C 1? + E
jes'k fnus'k dsnkjk% jkeuxj [ktqjh oklh [kkaxqM+ lfjlo lW
7" #& #& XY >
1
eFkqjkukFk lqr nqf[k;k nkSA ;equk iq= fnus'kA fnus'k lqr
a 7 ◌ॅ > + 0
- #
Ñ".knso fnokdj lqèkkdjk% ljlh oklh lfjlo lksnjiqj lW

XY /0 õ! u /0 = ! E /0 eèkqdkUr nkSA ia0 lnkpkjh Ñ".knso lqrk jfoUnz iz0 iIiw
=7 EA 3Ä; + Ù
- Q.khUnz iz0 Vhiw equhUnz iz0 Vhiqdk% eqjyhpUnok oklh mxzeksgu
( + Bkdqj nkS cSad dehZ jfoUnz lqrk ijckgk oklh nkSA
!X ` : & J ( ! ( ! usiky ns'ks f=ykBh % f'konÙk lqr thcwd%A thcw lqr
( ( ! { ◌ॅ + ( ( ! ckcwjke% ek.Mj lW dyj nkSA ckcwjke lqr bUnzefu [kkSvky lW
nG ◌ॅ OÝ& @ + ◌ॅ F A 1 x.ks'k lqr [ksyifr nkS ikyh lW xksfoUn nq nkSA bUnzef.k lqr
+ 1
A ◌ॅ ? - ¢" ;nquUnu% lfjlo lW [kkarj ikS= eksgu lqr lkmys nkS [kkSvky
; 3Â + nG ◌ॅ 0 1 + lW 'kksHkkdj nq nkSA ;nquUnu lqr f'kokuUn reksfM+;k eyafx;k
1
A & A ; -O ◌ॅ ऑ) dqtkSyh lW vkW[kh izikS= ds'konÙk ikS= gyèkj lqr euksgj nkS
/¢" :& J ¢" > p + efglke lrkSfy lry[kk lW euksgj nq nkSA f'kokuUn lqrk
c ? ◌ॅ p 1 + & A A lR;kuUn larks"kkuUn 'kf'k lrh"k 'ks[kjkuUnk% ?kks?kjMhgk [kkaxqM+
-}[ A & & [ Ó? A UVm ? -y
lfjlo lW lkgsc lqr nqYyg lqr fo'kquh lqr equu lqr
◌ॅ _( )1 5 E +
egkohj nkS [kkSvky lW oa'khèkj lqr xksuM+ nq nkSA vfHk;ark
nG ◌ॅ -&> F 1 + K 0 - A
lR;kuUn ¼vesfjdk ns'ks oklh½ lqr MkWñ uf'kjk ns'ks xuke
(KW Ó ) m◌ॉ॰ & Ó O nG
[kkSvky lW cklqnso nkSA MkWñ Jhefr jkuh lqrk'pA
◌ॅ ( + m◌ॉ॰ '
! : ! *%* -O " *%* c fncM+k oklh % >wy lqr fo'os'oj% jaxjk ekf=dA fo'os'oj
~ º> ?Á ( ◌ॅ ) ◌ॅ lqrkS ';kenso eucksèk lq[klsuk cM+xke nfjgjk lW fiy[kokM+
?Á V A + 0{ ◌ॅ 1 + lW lq[klsuk oklh ?kukuUn nkS Hk.Mkfjle lW dudhj nq nkSA
K 8Ò Gi ?Á 0 /0 _* lqrkp vfeuk lfjrk js.kqA vkn~;k lq[klsuk Hkyd iz0 egs'oj
K ?Á { ◌ॅ ¾? lqr iRuhA vijk lq[klsuk flgkSfy ek.Mj lW Hkq[ku lqr
u! Â K 8Ò (ù { ◌ॅ W> 1 QwysUnz iRuhA vijk js.kq cBSyh flgkSfy ek.Mj lW esèkq ikS=
¢" ~ -! ?Á iRuhA ';kenso lqr fiadw lq[klsuk y{e.k lqr txUukFk nkS
O C + O ( 6 ◌ॅ > 1 +
xeSy cf<+;ke iokSyh lW ;'kksèkj nq nkSA eucksèk lqrk fncM+k
º> ( a 7 ◌ॅ
oklh lksnjiqj lW ydM+w lqr pUnznso nkS eèkqdjpd lW txnh'k
1
+ ># ◌ॅ O & 1 +
nq nkSA
3W& & - ?Á À mes'k lqrk bUnznso :nznso 'kadjk% lq[klsuk [kkstjh lksnjiqj lW
a 7 ◌ॅ 0! + (ù { 1 eugj lqr Hkwnso nkS cBSyh flgkSfy ek.Mj nq nkSA lqrkp
+ 3 Gi -Ä fueZyk mfeZykA vkn~;k fljfl;k laxzke ,dgjk lW lqjs'k lqr
◌ॅ 8& (0 K 3 cyHknz iRuhA vijk mfeZyk nsogfj nsohdkUr lqr dq'ks'oj
Ó* . iRuhA bUnznso lqr >syu th gseuxj lfjlo lksnjiqj
_ O a 7 -_* 3 - + O flags'oj lqr misanz nkS jkeuxj eaxjkSuh ikyh lW dqykuUn nq
-O ◌ॅ A 1 + nkSA
!8F vFk efg"kh ikyh xzkekjEHk%
l,? K Z? K 7 Ó u! ( : ! dksbZy[k vij iks[kjkSuh vij lqyrkuiqj ns'ks QwyckM+h % iwoZ
p -O-" 3.86 ? !- ifjp; thukse eSfiax&Hkkx 3-86 ij ns[kw&
K c A { ◌ॅ V~ + vuUr lqrkS gfjuUnu dqyhdkS ek.Mj lW ?ku';ke nkSA
A c C ? B a 7 ◌ॅ gfjuUnu lqrkS ukFk eulq[kk Hkksjk pk.kk%A lksnjiqj lW cknw lqr
! f0!
+ C c C ?- ½ prqHkwZt nkSA ukFk lqrkS fnukukFk [katykyks nfjgjk lW tfjtho
◌ॅ º> + * C lqr eucksèk nkS yky lqrk fo'oukFk Ñ".kefu :nzef.k

XY l k3- ◌ॅ 0 C dy:dk% dkdks csymap lW HkoukFk lqr fo|kukFk nkS dqtkSyh
i C + ! >1 1 + ( ( ! lw eèkqjkifr nq nkSA dy: lqrk ckcw cspu osnkuUn nqYyhdk%
k 2 A 1
) ( ◌ॅ 1? + cfy;kl lW nqf[k;k lqr y{e.k nkS lekSfy ikyh lW gksfjy nq
s ◌ॅ ^ 1 + 7" k c nkSA nsodh iq=A cspu lqrkS pUnzfd'kksj rkjkuUnks lry[kk lW
Ad ? ◌ॅ 'b×> + V¥1 ◌ॅ J`"Vhèkj nkS ?kqlkSr lW ccq, nq nkSA lhrk iq= lqrk'p lw;Zdyk
((1 1 + 7" !
:- Gi pUnzdykdsa vkn~;k [kkaxqM+ lfjlo lW eueksgu lqr gfjnso
? -y ◌ॅ ; K iRuhA vijk pUnzdyk Hkjke tftoky lW xksihdkUr iRuhA
0 ◌ॅ F K vijk lqrk flejokM+ [kkSvky lW txeksgu nkS gkVh lksnjiqj
nG ◌ॅ O; +
a 7 ◌ॅ =
lW dhrZukFk nq nkS euksjek iq= lqrsp deyeq[kh cqfn;korhdsaA
C 1 + p 7" E? ( 1 :-
vkn~;k jrkSyh nfjgjk lW uwuwyky lqr egkohj iRuhA , lqr
Gi c ◌ॅ ! !
vkuUn% vijk efgUnziqj i.Mqvk lW ';ke lqUnj lqr N=lqUnj
GA K 7 {1G ◌ॅ ~ A
iRuhA vijk cspu lqrk lry[kk lW >woj nkS yk[kefu
S"A K k ? ◌ॅ ! +
iq=Auh0A vijk lqrk lry[kk lW ukScfryky nkSA ;ksxek;k
? 7"0 K ? ◌ॅ Î(
iq=Auh0A pUnzfd'kksj lqrk fxfjtkuUn ;ksxkuUn Ñ".kkuUn
+ «O 7"0 O A
«O A XY A A - O = a 7 ◌ॅ
:nzkuUnk% <axjh gkVh lksnjiqj lW ckckefu nkS [kexM+k
(( + ? O K7 ◌ॅ " C 1 +
vuyiqj djegk lW fe=ukFk nq nkS ljLorh lqrsp iùk
Ð ù :-
K
ikoZfrdsaA vijk pUnzfd'kksj lqr firkEcj csyckM+h oklh
. k( O7 { ◌ॅ B + txriqj ek.Mj lW Hkksyk nkSA lqrsp >esyh jksfguhA vijk
W I K A pUnzfd'kksj lqr jekuUn% HkHkqvk lokl dqlEcky lW cSdq.Befu
0¾G . ◌ॅ ÙÞ /0 8 + iz0 dkjs nkSA lqrkp f=os.khA r=kn~;k iùk redqM+k [kkaxqM+
"2 " i ù ? -y ◌ॅ S lfjlo lW NdkSM+h lqr bUnzdkUr iRuhA vijk ikoZrh [kfjng
K
? m ◌ॅ Mhg nfjgjk lW jsorh lqr cS|ukFk iRuhA vijk >esyh
8 Ùi C K W a O lksnkxekM+j [kkaxqM+ lfjlo lW nkeksnj lqr jktukFk iêhA
? -y ◌ॅ ; C Ê K vijk pUnzfd'kksj lqrk egknso dksy cM+xke nfjgjk lW pks:
l ( ◌ॅ h nkSAuh0A vijk lqrk iksfB;k ldqjh xaxksyh lW nkSA
+0 K Z O-F ◌ॅ +
O A Z 7 {1G ◌ॅ 0!? V 1 fxfjtkuUn lqrk iksfB;k efgUnziqj i.Mqvk lW Hkw[kh lqr j?kq
+0 K D 3 ¬ nkSAuh0A vijk lqrk jktsUnz misUnz ukxsUnz lquhyk iyklouh
a 7 ◌ॅ A - + lfjlo lksnjiqj lW lfPpnkuUn lqr fpjatho nkS ef>;kek
◌ॅ ¿! 1 + 3 & djegk lW eYgw nq nkSA mfeZyk lqrkp 'kkfUr fctyh jktdqekjh
( Í p Gi = c :Dehuh euksjekA vkn~;k jgVehuk lrkSfy lry[kk lW
) ◌ॅ & A
D f A f'kokuUn lqr prqjkuUn iRuh jktsUnz lqr xtsUnz fxygckM+h
OD O( { ◌ॅ d [ ( ! + jtkSjk ek.Mj lW T;ksfr"kh lqr cwpu nkS vuy dj nkeksnj nq
K ; 1 + 1 = nkSA nqykjh lqrkp yfyrk jgVehuk jrkSyh nfjgjk lW Vhe lqr
c ◌ॅ = -}[ 3
larks"k iRuhA misUnz lqr :is'k% iksfB;koklh jkeÑ".k >k nkSA
& Z XY + ¬ c
ukxsUnz lqrkS nhid vkfnR;ks dVgjckM+h lfPpnkuUn >k nkSA
G d =( A +
fdj.k nsoh lqrkpA ;ksxkuUn lqrk enuiqj HkkSj [k.Moyk
«O A 7 © ?{ - +
efgjkt flag nkSA tgkuorhAuh0A Ñ".kkuUn lqrk ';kecksèk
$ 0 XY A ~ º> 'º> º>
Jhcksèk t;cksèkk QwyckM+h us;ke dqtkSyh lW xhjxhV lqr
. # ◌ॅ OO= /0
1 + ¼
pUnzdkUr iz0 iksykbZ nkS cf<+;ke iokSyh lW fo'oukFk nq nkSA
Z , + ( 6 ◌ॅ * C
/ 0 u! 0 >1
izseorh lqrkp izfeHkk Qwynk; lqHknzk eèkqekyk lquhrk dfork
Gi l7 c ◌ॅ
lforkA vkn~;k dksrgiqj jrkSyh nfjgjk lW t;dkUr lqr
* C K u! (? 7 '1 >
fo'oukFk iRuhA vijk Qwynk; c[kjh ljuiqj Jqfrèkj lqr
º> K 0 7Õ 3 A OÝ& t;cksèk iRuhA vijk lqHknzk iqM+suh mekuUn lqr x.ks'k iRuhA
K > 1 EG 8 'XY vijk eèkqekyk teqvk lqjsUnz lqr JhÑ".k iRuhA lquhrk
7 = > X A K deyiqj tVkèkj lqr ÑR;kuUn iRuhA vijk dfork csyckM+h
izsedkUr lqr fuf'kdkar iRuhA O;kdj.kkpk;Z T;ksfr"kkpk;Z

k( ¼ & - £ deZdk.Mh ';kecksèk lqr vfHk;ark vkse izdk'k% rsxfN;koklh
d [
{ ~ º> K 0 - / & [kkaxqM+ lfjlo lW fxfjtkuUn nkSA oh.kk lqrkp Hkkjrh
O S ? -y ◌ॅ O A + 'kk'orhA Jhcksèk lqr uhjt dqUnuks rsxfN;k oklh Mhgk ek.Mj
0 & * 'º> Ap O S lW fo'oukFk nkSA jksfg.kh iq=A t;cksèk lqrk rsxfN;k oklh
m { ◌ॅ * C + I 7" º> pUnzkuUn nkS jhuk lqrkp usgk iq"ik :nzkuUn lqrkS fojsUnz
O S A + # 7R A lqjsUnzks iyklh oklh dkdks csymap lW lnkuUn lqr txnh'k
c 8 8d l k3- ◌ॅ A nkS rrSy ldjk<+h lW Hkksjsyky nq nkS eUnksnjh iq= lqrkp
O & + Æ ◌ॅ B8 1 +
olUrh uohuk vk'kk eerkdk% vkn~;k dVgjckM+h ÑR;kuUn
Ad 7" G& Gi
feJ lqr lqHkk"k feJ iRuhA vijk r=so jRus'oj feJ iRuhA
( X A ' 0 [ ' K
vijk Qwyorh fo'os'oj lqr vthr >k iRuhA fojsUnz lqrk
, %* ' K u! *%*
ijekuiqj fnus'kpUnz >k nkSA iq"ik lqrkp u;uk ehuw dkseyA
K 8 7 #&
lqjsUnz lqrk QwyckM+h us;ke dqtkSyh lW ;ksxkuUn lqr v'kksd
+ 7R ! l 8 .
nkS uohuk lqrkpA
# ◌ॅ «O A K +
"
5 : ?Á B > c F { èkeZiqj ns'ks % lq[klsuk Hkksjk lqr èku lqrkS xksiky% ek.Mj lW
◌ॅ + F ( ( ◌ॅ t;:nz nkSA xksiky lqr cuekyhd% cfy;kl lW x.kifr lqr
O G C + ( ; vkfnukFk nkSA cuekyh lqr gfjeksgu% jktu nfjgjk lW nqYyg
◌ॅ 1
) Y1 J + ? 3 ◌ॅ lqr fo".kqnÙk nkS [kM+dk ,dgjk lW f'kouUnu nq nkSA gfjeksgu
&A 1 + ; A V 3 lqr fuR;kuUn% rs?kjk ujmu lW dUgkbZ lqr fpUrkefu nkSA ux
◌ॅ , + O Ua ◌ॅ 1 ?kkslksr lW dqyefu nq nkSA fuR;kuUn lqr uodkUr jkts iokSyh
+ A D 6 ◌ॅ A lW ikBd lqUnj nkSA uUn dqekj lqr lcwjnÙkA , lqr
+ A ( ! J F8 xksjsyky% xksjsyky lqrk vfu:) iz0 èksbd fnekuiqj oklh
F8 K L /0 4 7 7
jkeiqj ujoky lW egs'knÙk lqr t;nÙk nkS gM+jh [k.Moyk lW
◌ॅ _& J J + ?{ ◌ॅ
yky nq nkSA vfu:) iz0 èksb lqrk jktiqj gjM+h ldjk<+h lW
1 + K L /0 4 7 ◌ॅ
lks[khyky nkSA
a? +
Z? 1 /0
) 1 - u! ( c iks[kjkSuh oklh nqYyh iz0 nqUu lqr y{ehdkar% QwyckM+h lrkSyh
) ◌ॅ ; H> /0 E& + K7 lry[kk lW eksrhdkUr lqr pØèkj iz0 eq'k nkS vuyiqj djegk
◌ॅ " C 1 + 7 © lW fe=ukFk nq nkS lqrkp dqUrh enuiqj oklh HkkSj [k.Moyk lW
?{ ◌ॅ O - - /0 ( ( xtjkt flag iRuhA y{ehdkar iz0 ckck lqr ijekuUn teqvk
A EG ◌ॅ ÙÞ + K . lokl dqleky lW cSdq.Befu nkSA vfEcdk iq=A vijk
7" K c 0 - > d k( y{ehdkUr lqrkS 'kksHkkdkar jkèkkdkUrks csyckM+h [kkaxqM+ lfjlo
? -y ◌ॅ p + lW euksgj nkSA ;'kksnk lqrkp dkfeuh t;arh tkudhdk% vkn~;k
- Gi 7 ( a 7 ◌ॅ enuiqj flejckM+ lksnjiqj lW fo".kqdkar lqr dkyhdkar iRuh
Y1 - - K - O
vijk t;arh jkeuxj jtkSjk ek.Mj lW ckycksèk lqr vfu:)
{ ◌ॅ ( º> K L - $
iRuhA vijk tkudh [kexM+k dVkSuk ek.Mj lW tkxs'oj lqr
) P { ◌ॅ ¬* #*
fnus'oj iRuhA 'kksHkkdkUr lqr jtuhdkar cFkukgk dVS;k
0 - (C ¯ { ◌ॅ (!
ek.Mj lW cPpw lqr 'kkL=h Ñikjke nkS rsxfN;k vgiqj djegk
& ±" X + O S K7 ◌ॅ
lW ywcu nq nkSA bUnq lqrkp oh.kk dqeqfnuh dapuk%A
+ A1 E -
!8F / ?- 2 A ifyokM+ efg"kh Jhuxj [kat yky lqr dy: lqr osnkuUn
C | a 7 ◌ॅ 1
? o + lqrk dkyhukFk dUgkSyh lksnjiqj lW nq[kk lqr HkS;k nkS QuUng
uA ◌ॅ ((G1 )! 1 + C lW ccqvk lqr yYyw nq nkSA dkyhukFk lqrk Jhuxjoklh csgV
'O k= ?{ -O E + ◌ॅ [k.Moyk eaxuh lqr eqUuh nkS nfjgjk lW xks'kkb± lqr Jhyky
F& , - ' 1 + ?{ O-O nq nkS ,dek [k.Moyk xaxkukjk;.k lqr g"kZefu nq nkSA
[ 1 + 1
> 2 A c

0 A A k3◌ॅ# ◌ॅ ) ¢" Ø eèkqdjpd oklh dy: lqr osnkuUn lqrkS 'kksHkkuUn ijekuUn%
F A + a 7 ◌ॅ & C 1 + csymWp lW NqUuhyky ikS= dUgS;k lqr xksfoUnyky nkS jS;ke
A A A _&7 Æ lksnjiqj lW ikj'kukFk nq nkSA ijekuUn lqr lnkuUnA lnkuUn
◌ॅ ( 1 + lqrk egs'kiqj oklh rrSy ldjk<+h lW ckthr yky nq nkSA
!8F 8 a 0 J J F efg"kh dgjk uukSrh HkokuhnÙk lqr t;nÙk lqr xksiky%
a 7 Ùi C + F A lksnjiqj cS|ukFk nkSA xksiky lqr uUnfd'kksj% lfjlo lW uuw
◌ॅ ! & + ◌ॅ ! 1 + A lqr dk'kh nkS ikyh lW uUgdw nq nkSA uUnfd'kksj lqr
A ( ◌ॅ + A dqykuUn% cfy;kl lW nsoh lqr fd'kksj nkSA dqykuUn lqr
1
A -O 7 >Ê ◌ॅ :& + egkuUn% flaxkjiqj eèkqdjiêh nfjgjk lW ds'ko nkSA egkuUn
A K0 & - Î 1G ( ◌ॅ * lqr vHk; 'kadj% uukSr egqvkgh cfy;kl lW ?kkuk lqr ckuk
( + (O - 1 ◌ॅ Ö
[ (> 1 + nkS cuxkao efg"kh cqèkoky lW udNsnh nq nkSA
p -O-1/207/196 [ 0 thukse eSfiax&1@207@196 efg"kh ikyh egh lqr Hkokuh nÙk
J 14 (e ) S 0 J >kd 14 ¼pkSng½ fookg NySfUgA HkokuhnÙk lqr nsoukFk lqr
C F a 7 ◌ॅ A* + F xksiky% lksnjiqj lW uUnh'oj nkS xksiky lqr eueksgu% nfjgjk
; ◌ॅ J + ◌ॅ lW xkSjhnÙk lqr y{e.k nkS lfjlo lW izkUukFk nq nkSA eueksgu
/C 1 + ; /0 0 ' lqrk t;dkUr iz0 Hkk;th JhdkUr gfjdkUrk% ujlke cfy;kl
( ◌ॅ ( ( ! 8 + lW ckcw yky lqr fgjs nkSA ifj;kEc cqèkoky lW uUnyky nq
. (>1 ◌ॅ A 1 + c nkSA gfjdkUr lqrkS rkjkdkUr ;ksxkdkUrks tftoky lW ccwtu
«O d ◌ॅ (( ! o« + lqr HkS;ks nkS ¼,gw csxwljk; oklh½ cfyjktiqj gfjve lW
(ç kO ! ) ( 7 K ◌ॅ º> C
cksèkukFk lqr ijekuUn nq nkSA rkjkdkUr lqrkS Hkxokunso
A 1
+ c 0O
/;Ç
izeksnks èkjeiqj ns'ks flgqyh foLQh lW nq[kju lqr ra= fo'ks"kK
> 7 Ó 1 ◌ॅ 1
? - " Ó[³ -
,oa lkèkd jekdkUr nkS c?kokl lfjlo lW f'kouxj oklh ikW
> + (V ◌ॅ ◌ॉ
ijekuUn nq nkSA ch, izeksn lqrkS ch, èkhjt ch, vuwtks
A 1 + ( /; c ( > ( K !w
uf'kjkns'ks vfjgkuk oklh fnxkSu xaxksyh lW jk; jekukFk lqr
& Ó K O-F ◌ॅ C
1 + >
oS;kdj.k ÑR;kuUn nkSA vy; lW mes'knÙk nq nkSA èkhjt lqr
X A + K ◌ॅ 3W& J
[
=1G S ◌ॅ & C 7"
gf"kZr% iVqvkgk Nknu lfjlo lW f'koukFk >k iq= nkSA
+
" ◌ॅ A:.H 8 0 J J efg"kh lW mÙkj[k.M ns'ks dgjk% HkokuhnÙk lqr t;nÙk
c F \ a 7 ◌ॅ !V Ùi C + lqrkS xksiky cztykykS lksnjiqj lW Fks?k lqr cS|ukFk nkS cqèkoky
◌ॅ ! 1 + F c A lW fdluw nq nkSA xksiky lqrkS uUn fd'kksj j?kqohjkS lfjlo lW
1
V ◌ॅ ! & + A uuw lqr dk'kh nkSA uUn fd'kksj lqrk lqUnj eqdqUn dqykuUnk%
A EA A ( ◌ॅ 02& 50 cfy;kl lW Hkos'k lqr 'kqHkifr lqr ân;uUnu lqr nsoh lqr
9 A + 6 ◌ॅ fd'kksjh nkS iokSyh lW cS|ukFk nq nkSA j?kqohj lqrkS eèkqlwnu
Ùi C 1 + V
1 c >1 ! 0 l 'kksHkkdkS dkdks csymap lW usgky ikS= jktk lqr ;ksxukFk nkSA
k3- ◌ॅ # ¢" «O C + >1 ! eèkqlwnu lqrkS 'kjrdkUr jkes'oj ÑrdkUrk%A jkes'oj lqr
c & W* X W* 3Ä;
mxzeksgu izseeksguksA cSad inkfèkdkjh mxzeksgu ¼jktsUnzuxj]
¼ ;p Ù
- > 3Ä; ( DO,
iwf.kZ;k oklh½ lqrk fefFkys'k voèks'k vf[kys'kk% cFkukgk
! ) CÂ& K4& K ?Â& (C
¼cM+hou½ oklh lUngiqj fnèkks; lW Bk0 lR;nso nkSA 'kksHkkdkUr
( ) A7 t ◌ॅ !0 +
lqr fd'kksj% rrSy ldjk<+h lW fo|kukFk lqr fo'oukFk nkSA
0 Æ ◌ॅ i C
* C +
!8F b 8 c! J 1!$:

5 v efg"kh ikyh pSuiqj lgjlk eSfFky Vksy iwf.kZ;k %
0O J ´ ´ 3◌ॅ oLrhyky lqr HkxokunÙk lqr BDdu%A BDdu lqrk mWekdkUr

/0 (3◌ॅ# ◌ॅ # + nsodkUr izHkkdkUr fot;dkUrk% lqn; cymWp lW pwM+kef.k nkS
K¡ F (33
, K¡ ) # vè;kid nsodkUr lqr xksiky ¼,e,llh] vè;kid½ eèkqdjpd
c ? ◌ॅ y 1
A + 7ÕA oklh lrkSfy lry[kk lW xq.kkdj lqr ;nquUnu nkS iqM+sUnkgk
a 7 ◌ॅ OÝ& 1 + ekuh lksnjiqj lW x.ks'k nq nkSA
"
5 d/: 0 J = y èkeZiqj ns'ks gseuxj % HkokuhnÙk lqr >ksVu lqr xqekuhd%
◌ॅ y > ? ◌ॅ Ð ( djegk lW xqekuh lqr gyèkj% lry[kk lW loZLo lqr crgu
+ h0 ◌ॅ , 1 + > OÝ& nkS ifupksHk lW dUgkbZ nq nkSA gyèkj lqr x.ks'k egs'kkS% gkVh
_® = a 7 ◌ॅ K b C ~ + lksnjiqj lW ve`rukFk lqr ';keyky nkS ek.Mj lW crgw lqr
{ ◌ॅ (ç 1 + OÝ& 3W& jktdqekj nq nkSA x.ks'k lqrk mes'k lqjs'kkS dq'ks'ojk% ldjk<+h
8® Ó* ◌ॅ 4 0 ? + _& lW jkèks lqr fHkf[k nkSA egs'k lqr fons'oj% fons'oj lqr 'kadj%
* * & - ( 6 ◌ॅ cf<+;ke iokSyh lW n;kdkUr nkSA
+
'
# ◌ॅ " _ 0 J K b C Bk<+h lW èkjeiqj ns'ks j?kqukFkiqj% HkokuhnÙk lqr ve`rukFk
c ◌ॅ * C + lqrkS fpUrkef.k% ,dgjk lW fo'oukFk nkSA fpUrkef.k lqr
> k3◌ॅ# ◌ॅ a + ◌ॅ . ;'kksèkj csymWp lW lksuefu lqryky nkS ikyh lW fgjQwy nq nkS
1 + > /0 ( ( ! K O-F ;'kksèkj lqr lR;ukjk;.k iz0 ckcwd% vfg;kjh xaxksj lW
◌ॅ V1 C7 ¢" o + j?kqukFkiqj oklh ekuhd ikS= HkSjo lqr yky nkS nfjgjk lW
◌ॅ ( 1 !
+ ( ( & -¾ C a 7 ◌ॅ " C ckyk nq nkSA ckcw lqr 'kaHkqukFk% lksnjiqj lW fe=ukFk lqr
> C + (_ ◌ॅ f J 1 + & -¾ C èkjkukFk nkS cgsjk<+h lW rqylhnÙk nq nkSA 'kaHkqukFk lqrk olqaèkj
-> % 8& ◌ॅ p@ lR;sUnz fueZy ujs'kk% nfjgjk lW uks[ksyky lqr lqr y{e.k nkS
+ a 7 ◌ॅ y
ljkSuh xkSj lksnjiqj lW xqnj lqr gfjgj nq nkSA vijk ckcw
1 + K ( ( ! K¡ A! /0
lqrk vè;kid bUnw iz0 bUnznso nqxkZuUn cztuUnu iz0 fcjtw
O1 A
\A /0 (! 2 A /0
foosdkuUn iz0 nqykj dk>h oklh [kksfj lksnjiqj lW f'kykukFk
À a 7 ◌ॅ & C É +
lqr eUèku nkS idfy;k lW jeu lqr jf'kdyky nq nkSA
◌ॅ & 1 + O1 A
c G5}[
nqxkZuUn lqrkS vk'kqrks"k vkyksdks lksnjiqj eVqdukFk lqr Hkonso
G½l a 7 =1 C 0 +
nkSA
^ 2: . O7 lqyrkuiqj ns'ks csyckM+h % dy: lqr firkEcj% txriqj
{ ◌ॅ <=! B + M h0 ◌ॅ 4 ek.Mj lW NksVdw lqr Hkksyk nkS >kSok ifupksHk lW ccqvk nq nkS
1 + " S I :- Gi a O lkfo=h lqrsp thoNh jksfguhdsaA vkn~;k lksgkx ekM+j [kkaxqM+
? -y ◌ॅ ; > K I lfjlo lW nkeksnj lqr jkeèkj iRuhA vijk jksfguh chjou
( c 1
? ◌ॅ 0![ ((K oklh lrkSfy lry[kk lW pUnzHkw"k.k lqr ccqvu iRuhA firkEcj
. c /0 O-O Ad EG lqrkS oklqdh iz0 dkenso xaxkuUnks ;eqvk efg"kh idfy;k ccuw
[ !
(( ª + 5G ?{ ◌ॅ lqr jCch nkS ns'kqvky [k.Moyk lW >iVyky nq nkSA lw;Zdyk
= 1 + !
A! lqrsp bUnwA dkenso lqr dUgS;k iksfB;k lrkSfy lry[kk lW
Ø Z c ? ◌ॅ OÝ& ! ! + O
x.ks'k lqr uwuw nkS yxek tky; lW pe: nq nkSAne;Urh
$ ◌ॅ 1 + K /0 (
lqrkp vuhyk iz0 :ch cjkWViqj xaxkuUn iz0 xxunso lqrkS
◌ॉ=7 O-O A /0 OO c & ½ K
dquk.k fo'kkyks vjfj;k oklh erkmu nfjgjk lW xks[kwyukFk
◌ॅ F? ! C ' + 8Ò
feJ nkSA js.kq lqrkp jf'eA
ã
/e vFk eaxjkSuh ikyh xzkekjEHk%
O-O > ( S 5 ! ?{ ◌ॅ xaxkèkj lqr ckN lqrk jfo ;'kq jkrwdk% ,dek [k.Moyk lW
C + _ ! ◌ॅ !
+ gfjukFk nkSA jfo lqr gsywd% ofy;kl lW lw;Zdj nkSA gsyw lqrk

_ ! ( ¬ O 2 ( ◌ॅ :n ckxs fxjh thosdk% ,dek cfy;kl lW èkuifr nkSA
> + 1 ¡
O * /0 O *%* lnqikè;k; fxfj'oj iz0 fxjh lqrk fo'os'oj lkses'oj xkSjh'ojk%
aW* * ¿7 ◌ॅ 2* O + rYguiqj lW ;os'oj lqr x<+o; nkSA cukbfu ikyh lW fNrkbZ
& ◌ॅ S , 1 + K O A* nq nkSA vijk fxjh lqrk uUnh'oj gksjs'oj f'kos'oj vejifr
^8* &2* K V1 { ◌ॅ 000 j?kqifr;% ek.Mj lW e0e0m0 ljo; lqr txfr nkS cqèkoky lW
O + (> 1 ◌ॅ E 1 + 1 ¡ eqjkjh nq nkSA lnqikè;k; gksjs'oj lqrk lnq0 gfj'oj :fp
^8* 01 * 0 C C > HkoukFk jkeukFk gyèkjk% lksnjiqj lW e0e0 nsoukFk lqr lkse
a 7 ◌ॅ 00 C a + 0 nkSA 'kksHkk iq=k%A lnq0 gksjs'oj lqr jRuikf.k irvksuk [kkSvky
7" 01 ^8* nG ◌ॅ
lW :fpifr nkSA vijk lnq0 gksjs'oj lqrkS ;'kksèkj iz0 fHk[kw
+ K 01 ^8* c > /0 ")
pØikf.k vks>ksfy csymap lW Mkyw lqr lksus nkS x<+ ek.Mj lW
H k3- ◌ॅ m ! a# + O {
dqyifr nq nkSA ;'kksèkj iz0 fHk[kw lqrkS mikè;k; iz0 jekifr
◌ॅ 1 + > /0 0? ! c 3 ¡ /0
cNkbZdkS irkSuk [kkSvky lW xq.kifr lqr Ñ".k nkS x<+
(S , c nG ◌ॅ y XY +
[k.Moyk lW fo".kqifr nq nkSA lksgkmuh iq=k%A mikè;k;
?{ ◌ॅ Y1 1 + a 3 7"
inkafdr jekifr iz0 MhMk lqr gsekaxn iokSyh lW cklqnso lqr
3 ¡ - /0 mm _ -O 6 ◌ॅ
( ? 1 , + (> 1 ◌ॅ C 1 +
[kqnkbZ nkSA cqèkoky lW jkeukFk nq nkSA vijk jekifr lqrk
- ◌ॉ >W ◌ॉ
jRuifr ikW èkesZifr ikW xaxkèkjk% ldqjh cfy;kl lW fHk[kw nkSA
( ◌ॅ 0? ! + (0 ◌ॅ !? ! 1 + cHkfu;ke lW iwj[kw nq nkSA lqrkp eksguk egknsohdsaA vkn~;k
; :- Gi ◌ॅ 00 ldjk<+h lW e0e0 jkeHknz lqr dfoUnz inkafdr j?kqukFk iRuhA
0 - V1 C , lqr t;Ñ".k%A vijk egknsoh lksnjiqj lW eqjkjh ikS= eksgu
XY K a 7 ◌ॅ E ¢" lqr xaxkèkj iRuhA , lqrkS gfjgj mWekuUnks ikW ¼iathdkj½
; O-O > c 3◌ॅ Ad ◌ॉ èkek±xn iz0 èkeZifr lqrk ikS ghjk ikS eksrh ikS vèkkjhdk%
( $) > - O /0 > ¢ ¢ ; ¢ ldjk<+h jeuh lqr ikS fdlkbZ nkS lksnjiqj lW :iukFk lqr
- ¢ , + a 7 ◌ॅ cS|ukFk nq nkSA ektfj iq=k%A ikS ghjk lqr ikS eucksèk% [kksfj
C Ùi C 1 + 7" ¢ lksnjiqj lW vfHkuUn lqr deykifr nkS nfjgjk lW feJ xax nq
¢ º> À a 7 ◌ॅ K 0A nkSA
+ ◌ॅ ' O-O 1 +
$ $ ◌ॅ % : ◌ॉ º> 0 J frjgqr lW cHkuxkek % ikW eucksèk lqr oS;kdj.k HkonÙk%
) ◌ॅ + a 7 ◌ॅ lry[kk lW jekifr lqr jketho nkS lksnjiqj lW èkjuh nq nkSA
+
f 23/: 0 J c a /0 a eYguh ns'ks cHkuxkek % HkonÙk lqrkS lksuefu iz0 lksuek
A :- ) ◌ॅ . + ◌ॅ «O pUnkdsa lry[kk lW jkepUnz lqr uhykEcj nkS ikyh lW ;ksxh
1 + K - 7" 1 K
lqr fpydk nq nkSA vatuk iq=k% lqrkp nqygfr vfr :ikdsaA
:- K 0 J c 0OC XYd vijk HkonÙk lqrkS HkxhjFk t;Ñ".kks ldqjh cfy;kl lW oSfnd
◌ॅ Y1 J + ◌ॅ 1 + fo".kqnÙk nkS ikyh lW fpydk nq nkSA vijk HkonÙk lqr
K 0 J & E 7 nG ◌ॅ 0- + ij'kef.k eqjktiqj [kkSvky lW Hkatu nkS nnjh ifupksHk lW
h0 ◌ॅ C 1 + ◌ॅ O( thoukFk nq nkSA nfjgjk lW xjhc lqr Hkxorh iq=A
0O 7"
2gE: K 0 J G C { ◌ॅ vij cyqvk % vijk HkonÙk lqr vkfnukFk% ek.Mj lW cwyu
+ (^ 7" ; # ◌ॅ ~ nkS cygks iq= lqrkp eksgorh us;ke dqtkSyh lW ';keyky lqr
A K 0 J c ½ C j uUndqekj iRuhA vijk HkonÙk lqrkS yksdukFk ,dukFkkS vksM+k
% 3 ◌ॅ S! ! + E ! /0 ¶ ,dgjk lW NwUgw nkSA eqlyh lqrsp iwf.kZek iz0 udVks [kkaxqM+
? -y ◌ॅ H> / C lfjlo lW pØèkj iRuh , lqr izhfrukFk% lqrkp nS;k rrSy
Æ ◌ॅ { J ldjk<+h lW dfj;k lqr p.MhnÙk iRuhA , lqr ;nqukFk% vijk
1 C K 0 J a 7 ◌ॅ HkonÙk lqr bUnzef.k lfjlo lksnjiqj lW xksaf<+ nkSA ek.Mj lW
F - + { ◌ॅ *%* 1 + 7

◌ॅ I o fo'os'oj nq nkS lqrkp jktuiqjk nfjgjk lW jksfg.kh lqr okpk
G C C F C 7R C C iRuh , lqr HkS;kd%A vkfnukFk lqrk yyhrukFk xksihukFk
O-F ◌ॅ & - ¢" e> ~ + iq"iukFk jfrukFkk% ldqjh xaxksyh lW 'kadj ikS= lhrkjke lqr
% 3 ◌ॅ O-O J 1 + C e pkSèkjh ';keyky nkSA vksM+k ,dgjk lW xaxknÙk nq nkSA
3 ◌ॅ S" =1 , + ◌ॅ I yyhrukFk lqrk :pkSyh ,dgjk lW N=ifr lqr VqukbZ nkS
GA 1 + 7" Ì:- nfjgjk lW jks>u lqr vkuUn nq nkSA n;korh iq= lqrkp
Gi C C c (( !G BhBjorh QksporhdsaA vkn~;k jfrukFk iRuhA ,dukFk lqrkS
◌ॅ + A7 ccwvk jktkdkS nfjgjk lW onu lqr tekfgj nkSA jktk lqr
U ◌ॅ + O Ua ◌ॅ ( ( ! 1 +
BhBj% lUngiqj fn?kks lW dkyh nkS uxokM+ ?kkslksr lW ckcwyky
( ( ◌ॅ (S + K 0 J
nq nkSA BhBj lqrk cygk cfy;kl lW cNj.k nkSA vijk HkonÙk
c A 1 # ◌ॅ > >
lqrkS uUn dqekj nqykjkS us;ke dqtkSyh lW èkjkèkj lqr eqlu
E + K ◌ॅ W> 1 + K 0 J
nkSA vy; lW ikBd esèkkdj nq nkS vijk HkonÙk lqr N=ifr
S" # ◌ॅ XY + 0 J
us;ke dqtkSyh lW nsoÑ".k nkSA HkonÙk >kd dqy 12 fookg
12 S
NySfUgA
8M : A c C1 C lqyrkuiqj ns'ks jgVehuk % uUndqekj lqrkS eFkqjkukFk
þd ?{ ◌ॅ !0 Z[ + ◌ॅ ' y{ehdkS M~;ks<+h [k.Moyk lW B0 iks"k.k nkSA ldkSuk lW feJ
f XY 1 + K C { ◌ॅ rqykÑ".k nq nkSA vijk lqr tlukFk jtkSjk ek.Mj lW nsou
J + ◌ॅ XY 1 + lqr t;nÙk nkSA jkvks<+ lW Ñ".kkjke nq nkS nS;k lqrkp
( ( a 7 ◌ॅ ckckorh jS;ke lksnjiqj lW fgjkyky lqr fgeju iRuh , lqr
= !? & K ◌ॅ >iVyky lqrkp yw[kkofr f'kok gfjve lW >x: iRuhA
O C ( = tlukFk lqrk BhB: clUryky l:iykyk gkVh lksnjiqj lW
a 7 ◌ॅ (! C + I cjtw lqr jktukFk nkS jktu nfjgjk jksfguh lqr ckpk nq nkS
( 1 + ? 1& ;:- K
lqrkp [kq'kjorh eksyhorhdsaA vojk tlukFk lqrk vYykfj lW
C K) ◌ॅ u! + º>
luQwy nkSA lqrkp cksèkorhA vijk tlukFk lqrk jtkSjk
K C { ◌ॅ ? J o
ek.Mj lW gj[knÙk lqr HkS;k nkS ef>;ke djegk lW dUgS;k nq
+ ◌ॅ Ø 1 + Gi a 7 ◌ॅ
nkSA vkn~;k lksnjiqj lW usuk lqr eueksgu iRuhA lqrkp
# ; 0O K ;
Hkxorh vijk eksyhorh [kkSvky lW yVkbZ lqr 'kf'kukFk iRuhA
nG ◌ॅ = , & & C K º>
vijk cksèkorh lfjlo lW tyèkj iRuhA clUryky lqr lqUnj
◌ॅ > ( A
= a 7 ◌ॅ F A J +
yky% <axjhoklh gkVh lksnjiqj lW xksfoUn nÙk nkSA lqrkp
( ( ◌ॅ ' u! ,
Vqikorh ijgV ldjk<+h lW JhdkUr lqr QwukbZ iRuhA vijk
K ( > 7» ◌ॅ
clUr yky lqr jkèkkdkUr iqM+Suhoklh lgqM+h ifjljk lW lqrkp
¾#* 7 = , ◌ॅ a , Hkqous'ojh enuiqj dVkbZ lW lksukbZ lqr pUnzfd'kksj iRuhA
K ( c XY ' -} ½? vijk clUryky lqrkS Ñ".kdkUr Jhdkarks yks[kM+k oklh [kkaxqM+
? -y ◌ॅ ,* J + K ! lfjlo lW bZ'ojnÙk lqr bUnzef.k nkSA vUuiw.kkZ lqrk'p Hkokuh
0 Ð d :- Gi ljLorh nzksinh pUnzkorh dykorhdsaA vkn~;k vjfj;k jrkSyh
K c ◌ॅ <=! _ c nfjgjk lW NksVw lqr egsUnz iRuh , lqrkS lR;ukjk;.k
/¾ Å K Ð u! ? izHkqukjk;.kksA vijk ljLorh Qwyljk [kM+hd [kkSvky lW >iVw
nG ◌ॅ =! K d lqr uodkUr iRuhA vijk nzksinh jkeuxj ujlke ofy;kl lW
◌ॅ µ C 3W& dYiukFk lqr mes'k iRuhA vijk pUnzkorh eYnokM+ oklh
K é l U ◌ॅ p@ dksdhyokM+ fn?kks lW uks[ksyky lqr cqf)ukFk iRuh vijk
( 1L C K 7 = , ◌ॅ dykorh enuiqj dVkbZ lW uUneksgu lqr Ñ".kdkar iRuhAuh0A
A; XY - 0 A EG lqUnjyky lqrk teqvk cf<+;ke iokSyh lW viwN lqr Ñ".kef.k
6 ◌ॅ K !S XY + -O - nkS eaxjkSuk gfjve lW f'ko'kadj nkS jkèkkdkUr lqr f'kokuUn%
◌ॅ && - + > & A = Æ jgVehuk rrSy ldjk<+h lW xqYyh lqr Hkksjsyky nkS f'kok
◌ॅ y) B8 + & K ◌ॅ gfjve lW jkeyky nq nkS cqpuh lqrspA vijk jkèkkdkUr lqrk
1 + (
1 K > 3 ◌ॅ doS ujmu lW uwuwyky nkSA ;ksxek;k iq=A
! ! + «O 7"

( ( 7 Ó) & A O C K C jgVehuk ¼lqyrkuiqj ns'ks½ f'kokuUn lqrk txUukFk vejukFk
è C C
a 7 ◌ॅ 1ö }kfjdkukFk nsoukFkk% rsrfjgkj lksnjiqj lW pqEeu lqr txnh'k
O & + ? -y ◌ॅ S 1 + 7" nkS [kkaxqM+ lfjlo lW NdkSM+h nq nkSA nk;jkuh iq= lqrsp
¼ :- Gi - O 1
>Ê| izseorh dudyrkdsa vkn~;k <axjh eèkqdjiêkS nfjgjk lW
◌ॅ A "½ C K = jekuUn lqr f=yksdukFk iRuhA vijk dudyrk jgVehuk
c ◌ॅ XYº> ¬ , 3 jrkSyh nfjgjk lW Ñ".kcksèk ukxsUnz iRuhA ,e,] ch,M
(K¡ ) O C c ( & ØÂ ( >8d ( ¼vè;kid½ txUukFk lqrkS ch, 'kSysUnz ch, èkhjsUnzks jgVehuk
c ◌ॅ ~ A A + O k3- jrkSyh nfjgjk lW ';kelqUnj lqr pUnzkuUn nkS x<+ csymap lW
◌ॅ 1 + 3 - µ q :-
e;kdkUr nq nkS mfeZyk lqrsp jatuk dYiuk psrukdsaA vkn~;k
Gi - ?Á c ◌ॅ W*
jatuk lq[klsuk jrkSyh nfjgjk lW dkes'oj lqr eukst iRuhA
p K µ 7ÕA ?{ ◌ॅ
vijk dYiuk iqM+sUnkgk ,dek [k.Moyk lW gfjdkUr lqr
XY; ( K C c (
Ñ".keksgu iRuhA ch,llh vejukFk lqrkS ch, vuhy eqds'kks
K E: A7 ? -y ◌ॅ º A +
ijekuUniqj [kkaxqM+ lfjlo lW cksnkuUn nkS lqrk'p izoh.kkA
/ è C /0 C >
,e, }kfjdkukFk iz0 fnukukFk lqr ekèko% enuiqj oklh dVkbZ
7 = , ◌ॅ O A + A (,
u! :- ( C 1 u! ( #
lW xtkuUn nkSA oUnuk lqrkp fctyh] Qwyef.kdsa ch, nsoukFk
◌ॅ A + - ;
lqr jkgqy QwyckM+h oklh us;ke dqtkSyh lW deykuUn nkS
latuk lqrkp eksfguhA
XY - - O1 A
A Ñ".kdkar lqrk bUnzdkar deykdkUr nqxkZuUn thokuUn
A l k3- 0OC ◌ॅ egkuUnk% isdikM+ oklh dkdks csymap lW HkxhjFk lqr
+ À7 [ ◌ॅ C 1 + jkèkkdkUr nkS [kkstiqj efg"kh ikyh lW t;ukFk nq nkSA tkudh
æ D* · % 3 ◌ॅ lqrsp dkek[;k jkts'ojh MksfM+;k vksM+k ,dgjk lW johdkUr
K D* k( lqr nsohdkUr iRuhA vijk jkts'ojh csyckM+h txriqj ek.Mj
O7 { ◌ॅ A - - lW lqUndkar lqr pUnzdkar iRuhA deykdkUr lqr larks"k
-}[ ( ? -y ◌ॅ chjou oklh [kkaxqM+ lfjlo lW uhrZyky lqr jkecksèk nkSA
º> + M ◌ॅ ? 1& 1 +
e>kSjk djegk lW [kq'ku nq nkSA nk;jkuh lqrsp lqys[kk js[kk
Â? 8? K Ï K y
vfgY;k vuhrk lquhrk xqfM+;k nqxkZuUn lqr j?kquUnu% iqM+Suh
O1 A
1
VA 7» 3 ◌ॅ A
doS ujmu lW jkelqUnj lqr f'kolqUnj nkS csgV [k.Moyk lW
&A + k= ?{ ◌ॅ 1 +
loZyky nq nkSA pUnzdyk lqrsp vys[kk iwuedsaA thokuUn lqr
KÂ? ! :- A I p
eukst ljkst HkVokM+ rrSy ldjk<+h lW JhdkUr lqr cqèku nkSA
"( Æ ◌ॅ ' 1
(> + !
iwf.kZek lqrsp eksuhA egkuUn lqrkS fo'oukFk lkseukFkks iqM+Suh
; A c * C a 7»
oklh e;k'kadj >k nkSA t;ekyk lqrk'p dforkA
& - +
' & -¾ C & - \ C ! C O-O C % C JhdkUr lqrk 'kaHkqukFk 'kadj cztukFk lw;ZukFk xaxkukFk
7 -O
= , ◌ॅ ( A; + LusgukFkk% enuiqj oklh eyafx;k dVkbZ lW cPphyky lqr
k= ?{ ◌ॅ V1 C 1 + «O uUneksgu nkS isjokgk oklh csgV [k.Moyk lW j?kqukFk nq nkSA
7" 3[ & ;ksxek;k iq= lqrsp m"kkorh 'khykorh lhrkorh yyhrk lfork
Gi K, c ◌ॅ A jhrk lquhrkA vkn~;k v=so jrkSyh nfjgjk lW deykuUn lqr
O1 A
K 7 O 6 ◌ॅ K¡ nqxkZuUn iRuhA vijk lgoktiqj txfr iokSyh lW vè;kid
X C D K O c ÑikukFk lqr jktsUnz iRuhA vijk jkeuxj jrkSyh nfjgjk lW
◌ॅ C A
A & -¾ C c /& rhFkkZuUn lqr :nzkuUn iRuhA ,e, 'kaHkqukFk lqrkS iz'kkUr
_ d ( (Ê ( nG ◌ॅ (
gseUrks cjncêk flejckM+ [kkSvky lW ckyfd'kksj lqr
¬ C + a 7 ◌ॅ 1 +
ukxsUnzukFk nkS jS;ke lksnjiqj lW jkepUnz nq nkS futZyk lqrsp
k( Õ Gi K
csch MsthA vkn~;k vlqjk pUnzfd'kksj lqr jktfd'kksj iRuh
K _ O = , ◌ॅ ' 1
?
vijk gseuxj dVkbZ lW feJ nq[ku lqr v:.k iRuh ,edkWe
K ◌ॉ & - (? {
'kadj lqr t;Ur% c[kjh jtkSjk ek.Mj lW psubZ lqr dykuUn
◌ॅ q, A /0 + - O = a 7
iz0 dkSM+h nkS <axjh gkVh lksnjiqj lW ckckef.k lqr y{e.k nq

◌ॅ ( ( 1 + ( ! (( nkS eerk lqrk'p :ch twyh ccyh y{ehA ,e, cztukFk iz0
\ C /0 \D c & ( -= cztsUnz lqrkS fo'kky caVhdkS [kks[kkoklh cS|ukFk >k nkSA foHkk
À? Ùi C + 0 Ð= ! lqrk'p LohVh iwtk iYyohdsaA ,e, lw;ZukFk lqrk MksfM+;koklh
):- ! C · % 3 ◌ॅ vksM+k ,dgjk lW jekdkUr lqr lw;ZdkUr nkS nsohxat oklh
!
+ O- 1 ◌ॅ
[ (> efg"kh cqèkoky lW uhydaB dfork lqrk'p nq nkSA ,e,
- 1 + O-O C c I& xaxkukFk lqrkS jks'ku jksfgr ijokgk oklh dfiy eksgu nkSA
I ; + K - 7" K vatuk iq=A vijk lw;ZukFk lqrkS 'osrk fp=dykA iksfB;k
! C c *% " Z "½ C + ( f=yksdukFk nkSA ch, LusgukFk iz0 larks"k lqr vkuUn%
% C /0 -}[ GA 7
lgoktiqj gfjukjk;.k >k nkS lfork lqrkp lksueA
+ a
: -O ◌ॉ º> C c foj'kk;j % eaxjkSuh ikyh ikW eucksèk lqr 'kkseukFk lqrkS
\] J XY Jd ! ◌ॅ ' o« _ ! czãnÙk Ñ".knÙkks tewuh tftoky lW feJ HkS;ks lqr gsew nkS
+ h0 ◌ॅ >1 1 + 3 ( nnjh ifupksHk lW eèkqjkifr nq nkSA lqrk'p nkm ckth jkuh
a & E? Gi ( ◌ॅ ) lksgorh 'kph pUnzeq[khdk%A vkn~;k cfy;kl lW nqf[k;k iRuh
K ? ◌ॅ # C K vijk lry[kk lW usuu lqr jfrukFk iRuh vijk ,dgjk lW
3 ◌ॅ > K 6 ◌ॅ dykèkj iRuhA vijk iokSyh lW fgukyky iRuh , lqr xksiky%
F K 3 ◌ॅ Ùi C vijk vks>ksfy ujmu lW cS|ukFk iRuhA vijk pUnzeq[kh
K E? & ढ़ê 7 {1G ◌ॅ $ j'kk<+~; oklh efgUnziqj i.Mqvk lW iathdkj fe=kuUn iz0 >ksaVh
" A /0 =
- - F C /0 ^
lqr iathdkj xksihukFk iz0 gksjhy iRuh , lqrk HkwonkuUn
0! A - [ A F? ! A
iathdkj g"kkZuUn xks[kwykuUnk% lqrsp ve`rorh cfyjktiqj
K b ( 7 K ◌ॅ ' (! 0OC
gfjve lW feJ cjtw lqr HkxhjFk iRuh , lqrkS jkeÑ".k iz0
c XY /0 1
(G ' E?
cqvkA Jhefr pUnzeq[kh nsoh izLrqr iqLrdd ys[kd iathdkj
/v1 7v Â? - i A /0 ;
fo|kuUn iz0 eksgu thd o`) firkegh NyhgA le; yxHkx
2L
S O0O (1830 ◌ॅ 1895)
¼1830 lW 1895½ JhukFk lqr ckcwukFk% tequh tftoky lW HkS;ks
' C ( ( ! C E ◌ॅ o« _ !
+ & = ◌ॅ ?
lqr gsew nkS lqrkp nj'kuorh ijgV ldjk<+h lW if[k;k lqr
K÷> ( ) ( ( !
oS;kdj.k vPNèkj iRuh ¼j'kk<+oklh½ , lqr ckcwyky lqrkp
Gi
◌ॅ J C K
vkn~;k dqtkSyh lW :nznÙk lqr fd'kksjhukFk iRuh vijk gfjve
- ◌ॅ º> ( C F ( ( ! C lW cksèk lqr cnzhukFk iRuh , lqr xksiky% ckcwukFk lqrk
(( !G ; a 7 ◌ॅ 3 , ccwvkth eueksgu y{ehukjk;.k lksnjiqj lW mekbZ lqr czãnÙk
\] J + ◌ॅ } 1 + nkS djegk lW rksrh nq nkSA
K V1 C7 (> 7 Ó) ; & vijk j?kqukFkiqj ¼èkjeiqj ns'ks½ eueksgu lqr ftjD[ku% [kkaxqM+
? -y ◌ॅ ( S Ùi C + ?{ (_ lfjlo lW ckN lqr cS|ukFk nkS ikj[k.M cgsjk<+h lW bUnj nq
◌ॅ A 1 + O . A7 t nkSA nkborh lqrkp txnEck lUngiqj fnèkks; lW B0 v;ksè;k
◌ॅ !0 K«¡ + (O lqr ykyk nkSA lqrkp rkfj.kh cxM+orh menkorhA vkn~;k
3 Gi ? ! ◌ॅ fu[kwfr lW dudyky lqr egknso iRuhA vijk cxM+orh ux0
- 0 Ua ◌ॅ A ?kkslksr lW fd'kksjh lqr lnkuUn iRuhA vijk menkorh
K 3 FA( Ó >1 e xksUnckM+k ns'ks eèkqjk :pkSyh ,dgjk lW cnzhukFk lqr ';ke
3 ◌ॅ ( C ~ A & lqUnj iRuhA ftjD[ku lqrk ckyÑ".k nsoÑ".k JhÑ".k iz0
( XY XY 'XY /0 ! A
K ◌ॅ
lw;kZuUn vejkorh nfjgjk lW opu ikS= xks'kkb± lqr Jhyky
¢" F& , - ' + ?{ ◌ॅ !0
nkS ,dek [k.Moyk lW B0 g"kZefu nq nkSA lqrk'p lqnkek
[ 1 + Gi l
yhykorh dykorh vkn~;k dkdks csymap lW t;nso lqr ';ke
k3- ◌ॅ ~ A
lqUnj iRuhA
h/!\: º> ' C C lqyrkuiqj ns'ks rsxfN;k % eucksèk lqr JhukFk lqrk
u C o J & C 0 , C t;ukFk Qdhju nsoukFk HkS;k gfjgjnÙk ikj'kukFk HkkbZukFkk

◌ॅ (É1 o J + ! E?
1 ujlke cfy;kl lW cUèkq lqr HkSjo nÙk nkSA lqrkp lw;Zeq[kh
nG ◌ॅ C a O egqok [kkSvky lW dey lqr thoukFk iRuhA , lqr
& C > C # ◌ॅ o J lksgkxorhA ikj'kukFk lqr jkèkkukFk% us;ke dqtkSyh lW HkSjonÙk
J + s ◌ॅ . 1 + & - lqr dkyhnÙk nkS lekSyh ikyh lW firkEcj nq nkSA 'kadjorh
7" > C F A iq=A jkèkkukFk lqrk xksfoUnyky ujykyA
' C ( ( ! C c ( ( ! a 7 ◌ॅ > J JhukFk lqr ckcwukFk lqrkS ckcwth jketh lksnjiqj lW èkeZnÙk nkS
+ ◌ॅ } 1 + E 7" K ( ( ! C djegk lW rksrh nq nkSA eqUuh iq=A vijk ckcwukFk lqr x`fgukFk
O b C /0 N -O 1 nG ◌ॅ > C iz0 Vsaxjh egqok [kkSvky lW èkhjukFk lqr BhB: nkS rjkSuh
+ ◌ॅ º 1 + 0 djegk lW cksdu nq nkSA euHkjfu iq=k%A x`fgukFk iz0 Vsaxjh
7" O b C /0 N -O " C C C lqrk fe=ukFk jekukFk dykukFk iz0 dksduk% x<+ cymap lW
/0 l O # ◌ॅ Gg + gjifr lqr vkRekjke nkS èkudkSyh fn?kks lW t;ukjk;.k nq nkSA
> U ◌ॅ 1 + _ 7" gseorh iq=k%A vijk lqr n;kukFk czãiqjk lW nqxkZ nkSA vijk
K C \]7 ◌ॅ O1 + K lqr iydukFk lUngiqj fnèkks; lW ikBd fuR;kuUn nkSA vijk
C A7 t ◌ॅ A + K
x`fgukFk iz0 Vsaxjh lqr xksihukFk% czãiqjk lW papy nkSA
O b C /0 N -O F C \]7 ◌ॅ - +
xksihukFk lqr èkeZukFk% Mhgk ek.Mj lW eUuw lqr :iukFk nkS
F C > C m { ◌ॅ ! C +
lfjlo lksnjiqj lW thoèkj nq nkSA g"kZorh iq=A èkeZukFk lqrkS
a 7 ◌ॅ > 1 + [
7" > C
HkoukFk nsoukFkkS lfjlo lksnjiqj lW fg;kyky lqr mfpr nkS
c 0 C j a 7 ◌ॅ
jeS jrkSyh nfjgjk lW n;kukFk nq nkSA lqrsp rkjk dksrgiqj
3 + c ◌ॅ C 1 +
jktuiqjk nfjgjk lW <h< jekdkUr iRuhAuh0A vijk èkeZukFk
l7 7 ◌ॅ
0 K > C & C /0 B
lqrk dk'khukFk iz0 Hkksyk lqUnjukFk flags'oj ukFkk% yksvke
A C -_* C ½G O ◌ॅ F !
lqjxu lW yyhr lqr xksuw nkS lqrsp osnorh efV;kgh f'kokuUn
+ 2 = & A ;
lqr pUnzeksgu iRuhA HkoukFk lqrk o:.k fot;s'k mes'kk%
0 C '& 3W& ? nG ◌ॅ [kM+hd [kkSvky lW feydw lqr >haxqj nkS ;eqxke lW ckyks nq
! - y + EO ◌ॅ ( ½ 1 + " nkSA lkfo=h lqrkp eatwyk 'khyk ghjkdsaA vkn~;k chjou
-! & :- Gi ( 0 $$ HkM+xke tftoky lW cS|ukFk lqr iRuhA vijk dnekgk cjgh
◌ॅ Ùi C K ) ◌ॅ fu[kwfr lW vkuUn lqr eèkqdkUr iRuh vijk dksYgqvk thokuUn
GA >1 K l¿1G A lqr e[kus'oj iRuhA o:.k lqr lqeu% lrcs<+ oklh egs'kkfj
?#* k _& ◌ॅ lW dsdkbZ lqr HkksykukFk ¼pUnzukFk½ nkSA dYgqvk dule
: , B C ( C) + ¿1G { ek.Mj lW loZyky lqr voèk fd'kksjA nsoukFk lqr v:.k%
◌ॅ K> C K csyokM+h txriqj ek.Mj lW psaxkbZ lqr Ñ".kdkar nkS ldqjh
k O7 { ◌ॅ q- O , XY - + xaxksyh lW uks[ksyky nq nkSA nS;k lqrsp oh.kk ehuk uohuk
O-F ◌ॅ p@ 1 + dkfeuh vkn~;k ehuk rhjk rkjkuUn feJ lqr egs'k feJ iRuhA
Gi A ' _& ' vijk uohuk dksrgiqj cPph lqr jkèkkdkUr iRuh dkfeuh
K l7 ( > pksjk[kky fot; >k iRuhA v:.k lqrkS latho :is'kks csyokM+h
h ? K c - oklh dkjsyky >k nkSA ljLorh lqrkp fu'kk dk'khukFk iz0
k 8 + Ð & Hkksyk lqrkS eqpdqUn èkzqiukFkkS c[kjh oklh csymatk ek.Mj lW
& C /0 B c EA ý1 j (? lks[ksyky lqr fxjkuUn nkS txkSj lksnjiqj lW uks[ksyky nq nkSA
k3- { ◌ॅa@ O A + ckcknk; lqrsp xk;=h ekèkqjh xksnkojhA vkn~;k lroS<+ Hkksyk
a 7 ◌ॅ p@ 1 + ( ( O " lqr :nzkuUn iRuhA vijk èkzqoxat misUnz feJ lqr lquhy
1 F Gi
> B A
iRuhA vijk xksnkojh isdMsjk 'kaHkqukFk lqr cVs'kukFk iRuhA
K ý1O- 3 ' K
èkzqiukFk lqrk iS?kMsjk f'koukjk;.k nkS eqpdqUn lqr vafdr%
F Õ & -¾ C (N& C ý1 C
vfB;kckM+h lfjlo lksnjiqj cwykuUn feJ nkSA pEik lqrkp
ÔVÕ & + EA K -
:ik iq"ikA lqUnjukFk lqrkS NksVw iz0 eukst ljkstks chjou
-! a 7 ( ! A ' + ¤
flgkSfy ek.Mj lW dneyky lqr uUnyky nkS jeS jkm<+ lW
7R A C c <=! /0 p Iw
xaxkèkj nq nkS tkudh lqrs lkfo=h iz0 dYiuk oUnukdsa vkn~;k
( { ◌ॅ A +
◌ॅ O-O > 1 + " /0 µ
jgVehuk lry[kk lW Bk0 y{ehdkUr lqr 'kf'kdkUr iRuhA
vijk lqUnjukFk lqrkS ÑikukFk JhukFkkS dksrgiqj HkM+xke

A :- Gi = ? ◌ॅ !0 tftoky lW HkqVkbZ lqr jkeÑ".k nkSA izfeyk lqrkp jatuk
& & K A C c X C ' j iyk'kouh cS|ukFk ikS= txUukFk lqr lat; dqekj iRuhA
l7 0 $$ ◌ॅ ¾= , XY + eukst lqrkS èkhjt uhjtks iyk'kouh laxzke ,dgjk lW :nzkuUn
/ - & Ùi C ¢" O C >k nkSA dfork lqrk'p iwtkA flags'oj ukFk lqrkS n;kukFk
- p c > w & [kq'khukFkkS dksrgiqj ldqjh lfjlo lW pqYgkbZ lqr 'kqdnso iz0
-Ä ◌ॅ A + ! joh nkSA txriqj ek.Mj lW pUnzdkUr nq nkSA foeyk iq= jhrk
-_* C c C ? 1& j l7 vuhrk vkn~;k jgVehuk fuR;kuUn lqr oklqdhukFk >k iRuhA
◌ॅ 1¿ , 5 /0 + O7 { ◌ॅ vijk iyk'kouh misUnz lqr fot; iRuhA n;kukFk lqrkS nhid
1 + 7" K Gi =
jkS'kuks Hknzs'oj oklh uUnyky feJ nkSA futZyk lqrkp T;ksfr
A C K & 3
ÑikukFk lqr J`f"VukFk% redqM+k nsoyky Bkdqj nkSA
C c &p 0%*
A ' + d X C
'b × C +
01 2: = lqyrkuiqj ns'ks QwyckM+h % >iV lqr uoy fd'kksj lqr
A Z c ◌ॅ (! + jekuUn% iksfB;k jrkSyh nfjgjk lW thuhyky lqr cPpw nkS
C 1 + Â? E? ! E?
gfjukFk nq nkSA flys[kefu lqrkp t;eq[kh lw;Zeq[kh ljykA
Gi { ◌ॅ kO- , A K vkn~;k jtkSjk ek.Mj lW csaxkbZ lqr fuR;kuUn iRuhA vijk
a 7 ◌ॅ - K L iyklouh lfjlo lksnjiqj lW fpjatho lqr vfu:) iRuhA
K O S 7 ◌ॅ 3Ä C vijk ljyk rsxfN;k jktuiqjk nfjgjk lW mxzukFk lqr
= > K ( 6 ◌ॅ tVkèkj iRuhA vijk uoy fd'kksj lqrk cf<+;ke iokSyh lW HkS;k
o + Gi k ? -y nkS lqrkp yhyk ;'kksnkA vkn~;k csyokM+h [kkaxqM+ lfjlo lW
◌ॅ p > K k
euksgj lqr lqèkkdj iRuhA vijk csyokM+h jtkSjk ek.Mj lW
{ ◌ॅ K 0 A K
vfHk lqr ijekuUn iRuhA vijk uoy fd'kksj lqrk czt fd'kksj
\ A A (C ¯
deykuUn fuR;kuUnk cFkukgk oklh dVS;k ek.Mj lW Jhyky
{ ◌ॅ ' 3 + (C
lqr mfpryky nkSA ,rs cFkukgk oklhA vijk uoy fd'kksj
K c ù A O Ad ¿1G
lqrkS iùkuUn fxjkuUnks dYgqvkoklh ijl.Mk lW flf)ukFk
{ ◌ॅ L C C1 C + -Ä ◌ॅ
1 + ¿1G K
lqr eFkqjkukFk nkS laxzke ,dgjk lW [kM+~xukFk nq nkSA ,rs
)/ C
c OÝ& ( >Î ◌ॅ B8 +
dYgqvk oklhA vijk uoy fd'kksj lqrkS x.ks'k cjnkgk èkukSth
( A 7È A _ 2 k
dqleky lW Hkksjsyky nkS ,rs cjnkgk oklh jekuUn lqrk
? -y ◌ॅ p KO /0 ( ( ! +
iq.;kuUn egsUnz nsosUnzk% csyokM+h [kkaxqM+ lfjlo lW euksgj lqr
F A7 7 ◌ॅ 1 -& 1 + æ vxeyky iz0 ckcw nkS xksfoUniqj jktuiqjk nfjgjk lW ;nqoa'kh
O-0 > :- nq nkSA dkek[;k lqrk'p lgehyk fueZyk bUnzdyk xaHkhjk
Gi (? k ◌ॅ O Ùi C futZyk lqèkkdsaA vkn~;k c[kjh csyk ldjk<+h lW x.knso lqr
K = c ◌ॅ f A cS|ukFk iRuhA vijk fueZyk jgVehuk jrkSyh nfjgjk lW
B K 7 { ◌ॅ prqjkuUn lqr Hkksyk iRuhA vijk bUnzdyk tgkuiqj flgkSfy
K O-0 l ek.Mj lW lgnso lqr dkenso iRuhA vijk xaHkhjk iyklh
k3- ◌ॅ º> A K dkdks csymap lW gfjcksèk lqr deykuUn iRuhA vijk futZyk
. ¸O ; QwyckM+h ;qxy fd'kksj lqr ykyeksgu iRuhA
f'E ( ) O dYgqvk ¼lqyrkuiqj½ uoy fd'kksj iRuh lqxkorh lqrk'p
¬* O( { ◌ॅ d [ tkxs'ojh fxygckM+h jtkSjk ek.Mj lW T;ksfr"kh lqr gjh iRuhA
ù A ( ◌ॅ ) iùkuUn lqrk cM+xke nfjgjk lW c[kjh oklh yhykuUn lqr
A E& + =( A a 7 ◌ॅ eq'ku nkSA dVgjckM+h lqUnj lksnjiqj lW xqykch nq nkSA 'kkUrk
y ( 1 + & 7" 0 - ù A iq= uh0A vijk iùkuUn lqrk v'kksd vuUr veksnk% [kM+fg;k
K K K; ? ◌ॅ erkmu nfjgjk lW ckcwyky lqr :nzkuUn nkS t;uxj jS;ke
A + O a 7 ◌ॅ J 1 lksnjiqj lW gfjgjnÙk nq nkSA txrkfj.kh iq= lqrsp vk'kkA
+ O 7" G& O A c ( 1L C fxjkuUn lqrkS cqf)ukFk èkeZukFk iz0 'kaHkqukFk nHkM+koklh jtkSjk

> C /0 & -¾ C 0 { ◌ॅ l ek.Mj lW dksdu lqr ;'kksèkj nkS [kkaxqM+ lfjlo lW fuR;kuUn
> + ? -y ◌ॅ A 1 + nq nkSA tkudh lqrsp izseyrk LusgyrkA vkn~;k csyokM+h
¼ % Gi k ) ◌ॅ fu[kwfr lW enueksgu lqr jekpUnz iRuhA cqf)ukFk lqrk
; ( 1L C vksM+jkgk dqleky lW ukSofryky lqr gfj nkS rjkSuh djegk lW
◌ॅ Î + ◌ॅ cS|ukFk nq nkSA js.kq iq=A
Ùi C 1 + 8Ò 7"
& ( ) æ 0 cFkukgk ¼lqyrkuiqj½ uoy fd'kksj iRuh dkek[;k lqrsp
7 -O = , ◌ॅ y A A Hkokuh enuiqj oklh eyafx;k dVkbZ lW xq.kkuUn lqr nsokuUn
\ ~ iRuhA cztfd'kksj lqrk ';key fd'kksj jkt fd'kksj t;fd'kksj
¼ 0 fot; fd'kksj izse fd'kksjk% egknso fnXèkh flgkSfy ek.Mj lW
{ ◌ॅ O & + ( 6 dneyky lqr txnh'k nkS cf<+;ke iokSyh lW xks'kkb± nq nkSA
◌ॅ F& , - 1 + K 7" & O K vfgR;k iq= 'kdqUryk xhrk vuhrkA vkn~;k enuiqj dVkbZ lW
Gi 7 = , ◌ॅ Ó? ~ A pUnz'ks[kj lqr ';kekuUn iRuhA vijk xhrk iqM+sUnkgk fpjatho
K O 7ÕA - _* lqr egs'oj iRuhA jkefd'kksj lqrk ân;uxj lqn; csymap lW
9 O k3- ◌ॅ '
JhdkUr lqr xaxkèkj nkS QÙksgiqj ccsyky nq nkSA Hkokuh iq=A
O-O > + uJ%7 (k 1 + 0 7"
t;fd'kksj lqrk p.kdk eqjktiqj [kkSvky lW nsopUnz lqr
E 7 nG ◌ॅ
dhR;kZuUn nkS Hklfn;j vksxgh csymap lW ikBd xqnj nq nkSA
A
+ 0 O k3- ◌ॅ y 1
ehjk lqrsp lfjrkA jktfd'kksj lqrkS izdk'k lqHkk"kkS Hknzs'oj
+ c / & 0 ä
ijl.Mk lW ykyw lqr Hkksyk nkSA ykyiqj lfjlo lksnjiqj lW
0%* { ◌ॅ ! B + 7
1 + K!
f'kokuUn nq nkSA v<wy nk; lqrsp lquhrkA fot; fd'kksj lqr
a 7 ◌ॅ & A
& a 7 ◌ॅ # $
iyk'kouh lfjlo lksnjiqj lW fpjatho lqr 'kqdnso nkS
5 + k O7 { ◌ॅ & A 1
csyokM+h txriqj ek.Mj lW f'kokuUn nq nkSA jkèkk iq=A
+ > 7" A A ! A

deykuUn lqrk ijekuUn lw;kZuUn Ñ".kkuUnk% chjou oklh
XY A ( 0 $$ ◌ॅ != HkM+xke tftoky lW ywVj lqr T;ks0 cklqnso nkSA jkm<+ lW
d0 ( + 3 1
◌ॅ V= 1 + ?kqVd nq nkSA xkSjh lqrsp foeyk lq'khyk 'khyk ijekuUn lqr
& & A W& & I ( jes'k f'kodqekjks chjou oklh jtkSjk ek.Mj lW ukSofryky lqr
{ ◌ॅ Î ; + eksfgryky nkS eyafx;k dqtkSyh lW eUuw nq nkSA vatwyk lqrsp
-O ◌ॅ ! 1 + K!- ; eksrhA lw;kZuUn lqr jeu dqekj pku csyk èksuq iokSyh lW
!
A k 4x 6 ◌ॅ EA eqdqUn lqr jkts'oj nkS dqvkaM+h oklh tkyaèkj nq nkSA pEik
D* + G- -> 1 + ¤ 7" iq=A fuR;kuUn lqr ukjk;.knso fo".kqnso [kM+fg;k ermu
A Y1 ? ◌ॅ nfjgjk lW uwuw lqr ;ksxkuUn nkSA ljLorh lqrk'p 'kkjnk
! ! «O A + Ð & futZyk bUnzekyk t;ekykA vkn~;k QÙksgiqj vks>ksfy csymap
Gi uJ%7 k3- ◌ॅ lW xqykc lqr Ñ".kkuUn iRuhA vijk Hknzs'oj fi.Mks[kjh
y ( XY A K 0%* {d? O lqjxu lW lEcksèk lqr ukjk;.k iRuhA ukjk;.knso lqrk MksM+jk
◌ॅ .d> · 'kksHkkdkUr nkSA
0 +
! ( ) OÝ& c cjnkgk ¼lqyrkuiqj½ uoy fd'kksj lqr x.ks'k lqrkS jktdqekj
0 { ◌ॅ l t;dqekjkS nHkM+k jtkSjk ek.Mj lW dksdu lqr ;'kksèkj nkS
> + ? -y ◌ॅ A 1 + [kkaxqM+ lfjlo lW fuR;kuUn nq nkSA ekyrh lqrsp yyhrk
ekykA
( ) A & C (N& j EG <axjh ¼lqyrkuiqj½ lqUnjyky lqr dk'khukFk cVs'kukFkkS
6 ◌ॅ K !S XY + ½G O ;eqvk cf<+;ke iokSyh lW viwN lqr Ñ".kef.k nkS yksvke
◌ॅ ( 1 + O . 7" & C lqjxu lW ckyk nq nkSA txnEck iq=A dk'khukFk lqr jktdqekj
- EG Ù 3 ◌ॅ , /0 lat; dqekjkS ;eqvk dcS ujmu lW dqukbZ iz0 nsodh uUnu nkS
A + -Ä ◌ॅ J 1 + " 7"

(N& C p K ( >p ◌ॅ laxzke ,dgjk lW fuÙkZyky nq nkSA ifo=h iq= cVs'kukFk lqr
B8 y A + # ◌ॅ 8 1 + eukst vuhy cjnkgk èkuksth dqleky lW Hkksjsyky lqr
& & 7" * C ¿1G [ { ◌ॅ xq.kkuUn nkS us;ke dqtkSyh lW dkjs nq nkSA 'kf'kdyk iq=A
C + # ◌ॅ i C 1 + K
fo'oukFk lqrk dYgqvk efg"kh ijl.Mk lW deyukFk nkS us;ke
O S 7 ◌ॅ 3Ä C c dqtkSyh lW fo|kukFk nq nkSA vtkZorh lqrkp rsxfN;k jktuiqjk
= >I K * C C Ùi nfjgjk lW mxzukFk iRuh , lqrkS pUnzdkUr tVkèkjks vijk
l¿1G [ { ◌ॅ C + fo'oukFk lqrk n;kukFk cS|ukFkks dksYgqvk oklh efg"kh ijl.Mk
> :- Gi = c ◌ॅ K!
lW dykukFk nkSA lqrkp tkudh jkèkkdsa vkn~;k jgVehuk
K > 7 a 7 ◌ॅ E
jrkSyh nfjgjk lW jke lqr vtwZu iRuhA vijk jkèkk y{ehiqj
= C c & -¾ & -I (? l k3-
lfjlo lksnjiqj lW eqjyh lqr eV: iRuhA n;kukFk lqrkS 'kaHkq
◌ॅ E § p + Æ ◌ॅ -
'kadjks c[kjh dkdks csymap lW eqfDryky lqr euksgj nkS lrS<+
1 + " 3 /0 OÉ
dqtkSyh lW vudfyr nq nkSA lkfo=h lqrkp mfeZyk iz0 jEHkk
Gi kO- { ◌ॅ O A O1 A

dkenk lqxUèkk eerk vkn~;k csaxk dule ek.Mj lW xhjkuUn
- 7 ◌ॅ ( -O=! \] A
lqr nqxkZuUn iRuhA vijk ljuiqj gjM+h ldjk<+h lW caxVw lqr
K 3 ◌ॅ ! ! O A
czãkuUn iRuhA vijk jeS doS ujmu lW uwuw lqr xhrkuUn
iRuhA
& -¾ C K = , ◌ॅ 'kaHkqukFk lqrk redqM+k vUgjk dVkbZ lW egkohj lqr n;kdkUr
+ K7 ◌ॅ A 1 + nkSA vuyiqj djegk lW fuR;kuUn nq nkS fgjk iq=A 'kadj lqrk
7" & - 7 a 7 Y1 enuiqj flejokM+ lksnjiqj fo".kq lqr txrhdkUr nkS lrkSfy
O + c ? ◌ॅ 0![ + Ùi C lry[kk lW pUnzHkw"k.k nkSA cS|ukFk lqrk pUnz'ks[kj eukstks
Ó? pw 7 -O = , ◌ॅ ( enuiqj eyafx;k dVkbZ lW cPphyky lqr uUneksgu nkS
A; + k= ?{ ◌ॅ * ijokgkA csgV [k.Moyk lW j?kqukFk nq nkSA eatqyk lqrkp
+ - 1 K? 8? yyhrk vu[kk js[kk ehukA
82) ( ): 0 J A C1 C lgcktiqj ¼lqyrkuiqj½ % HkonÙk lqr uUndqekj lqr
0![ > 0! L C C7 eFkqjkukFk lqr Hkw"k.k lqrk jkèkkdkUr jkeHkwfr flf)ukFkk ukFkiqj
a 7 ◌ॅ 1
? + ◌ॅ . jS;ke lksnjiqj lW nq[kju nkS fpydkSj nfjgjk lW Qdhj nq nkSA
+ > c ( C pÇ © ?{ ◌ॅ jkèkkdkUr lqrkS cklqdhukFk fouksnks HkkSj [k.Moyk lW lks[ksyky
a@ ( ! + % 3 ◌ॅ E& lqr dufdjcw nkS Bk<+h oklh vksM+k ,dgjk lW eq'k nq nkSA nsoh
1 + 1E " O-0 , ¤ Gi lqrkp pquequ ifo=h xaHkhjk] jEHkk pEik vkn~;k redqM+k vUgjk
K = , ◌ॅ A dVkbZ lW jke lqUnj lqr ek;kdkUr iRuhA vijk jfgdiqj
K 7 = , ◌ॅ K (◌ॉ=7 dVkbZ lW furukjk;.k iRuh vijk cjkWViqj Mhgk ek.Mj lW
m { ◌ॅ (' ◌ॅ 7È A
dVkbZ lW iq.;kuUn lqr t;ukjk;.k iRuhA cklqdhukFk lqr
( C , 0O ( -O ◌ॅ
dUgkbZ Hkxokuth chjou eyafx;k dqtkSyh lW NksVdw lqr
<=! K > + m { ◌ॅ K( 1 +
vfèkdyky nkS Mhgk ek.Mj lW vchjyky nq nkS tkudh lqrkp
(( p F (C
ccyhA fouksn lqr xksiky% cFkukgk ddjkSM+ mÙkeiqj lW
3J 7 ◌ॅ 1 C +
}u ! c
rksQkyky lqr ;nqukFk nkSA jkeewfrZ lqrkS x;kuUn e;kuUnks
O A Ad (? k ◌ॅ ( ( ! (!
1 + ¡
c[kjh csyk ldjk<+h lW ckcwyky lqr cpdwu nkS txfr iokSyh
+ O 6 ◌ॅ C
y ( 8 ! Gi Ê
K7 ◌ॅ y
lW nsoukFk nq nkSA foUè;okfluh lqrkp t;Urh xqykc js.kwdk
K F A7 7 ◌ॅ
vkn~;k d.kZiêh vgiqj djegk lW xqykc lqr gfj'pUnz iRuh
A ; O A ?Á
vijk xksfoUniqj jktuiqjk nfjgjk lW foeykuUn lqr eksgu
7 ◌ॅ ! O C + Ùi C iRuhA xtkuUn lqrk lq[klsuk jktuiqjk nfjgjk lW lw;Zukjk;.k
1 + A S ( 6 ◌ॅ lqr txUukFk nkSA cS|ukFk nq nkSA e;kuUn lqrk yNfefu;k
( + O>Ê K 1 + 7" cf<+;ke iokSyh lW fnukukFk lqr cPpk nkS fxjèkjiêh oklh
0 L C 0! C /0 ( vuUr nq nkSA ghjk iq= lqrsp 'kksHkk flf)ukFk lqrk foHkwfrukFk
K> 7 ' ◌ॅ '> iz0 cVqd voèkukjk;.kkS lgoktiqj lgJke nfjgjk lW Jhèkj

«O> + m 1 {d ◌ॅ > 1 + K lqr ;ksxèkj nkS Mqefj;k i.Mksyh lW ;'kksèkj nq nkSA vuUrek;k
/ Gi F A7 7 lqrsp fufyek izfrekA vkn~;k xksfoUniqj jktuiqjk nfjgjk lW
◌ॅ E A - A K / dqeqnkuUn lqr iapkuUn iRuhA vijk izfrek jeS flejokM+
nG ◌ॅ ! A
O-O A [kkSvky lW lw;kZuUn lqr xaxkuUn iRuhA foHkwfrukFk lqr :is'k
0! C & 0 $$ ◌ॅ fljfl;k oklh HkM+xke tftoky lW xksihÑ".k lqr lgnso nkS
FXY + F A7 ? nG ◌ॅ xksfoUniqj [kM+hd [kkSvky lW dfiynso nq nkSA fufyek lqrspA
1 + K> voèkukjk;.k lqrk yldjh rkfjuh nkSA
+
" / "< : ' C ( ( ! C èkjeiqj ns'ks jkeuxj èkus'kjh % JhukFk lqr ckcwukFk% lqr
a 7 ◌ॅ ◌ॅ , > J + y{ehukjk;.k% lksnjiqj lW mWekbZ lqr èkeZnÙk nkSA djegk lW
◌ॅ 1 } + egUFk lqr rksrh nkSA y{ehukjk;.k lqr gfjuUnu% vksM+k
A 3 ◌ॅ 0î1 i C + ( ,dgjk lW fHk{kqd lqr fo|kukFk nkS cfy;kl lW fgj lqr
◌ॅ C + A a 7 n;kukFk nkS gfjuUnu lqrk lfjlo lksnjiqj lW rksrk ikS=
◌ॅ } ¢" J A + { ◌ॅ dkyhnÙk lqr uUn fd'kksj nkS ek.Mj lW f=Hkqou lqr ve`rukFk
"¾ K b C 1 + nq nkSA
% : A u 21 K!

Ö cHkuxkek fula[kqM+ ns'ks % pUnk lqrk QkYxqu vtwZu Nsnhdk%
{ ◌ॅ 0 (+ K ◌ॅ # jtkSjk ek.Mj lW Hkoh lqr cjtk nkS gfjve lW epy lqr
C + u 21 c V~ ( !Î { ◌ॅ fd'kksjukFk nkS QkYxqu lqrkS ?ku';ke cwpukS ek.Mj lW
A F + k3- ◌ॅ C x J fuR;kuUn lqr xksiky nkS csymap lW rkjkukFk lqr guqekunÙk
1 + V~ ( ◌ॅ - 2 nq nkSA ?ku';ke lqrk cM+xke nfjgjk lW ve`rukFk nq nkSA
+ K u 21 &2* ( ◌ॅ O1 J vijk QkYxqu lqr f'kos'oj% cfy;kl lW nqxkZnÙk izikS=
/¢" 8 ¢" > + ◌ॅ jsorhjeu ikS= ykUgk lqr ;'kksèkj nkS ikyh lW fxfjèkkjh lW
◌ॅ > 1 + &2* %* N*
èkjeju nq nkS f'kos'oj lqrk jRus'oj tVs'oj thos'oj dqeqnk%
2* E ( 6 ◌ॅ ( 1L m C +
cf<+;ke iokSyh lW cqf) lqr MhgukFk nkS ,dgjk lW ukjk;.k nq
3 ◌ॅ 1 + K &2* &
nkSA vijk f'kos'oj lqr jke'kj.k% nfrikM+ csymap lW HkVksÙkj
k3- ◌ॅ 0¶J
oklh ikBd efgifr lqr okthr yky nkS Mhg nfjgjk lW eSuw
$ + m ◌ॅ ! 1 + (m
nq nkSA ,e, ch,M jke'kj.k ¼eSfFky Vksy iwf.kZ;k½ lqrk Mhg
( C ¶ ! ) m ◌ॅ y)
nfjgjk lW xqYyh lqr lqjs'k nkS tftoky lW firkEcj lqr
8& + ◌ॅ . XY 1 +
jkeÑ".k nq nkSA lqrkp lqfprk ijgV ldjk<+h lW izksñ
= ◌ॅ /d॰ b C
K C
uìsUnzukFk lqr vejukFk iRuhA
J : ' C ( ( ! C ; a 7 ◌ॅ xkaM+kVksy % JhukFk lqr ckcwukFk lqr eueksgu% lksnjiqj lW
> J + ; ( 2* èkeZnÙk nkSA eueksgu lqr cPpk lqr thos'oj% efg;k lksnjiqj
a 7 ◌ॅ - + 2* 7 lW ujflag nkSA thos'oj lqrk jktuiqjk nfjgjk lW gfjuUnu
◌ॅ A + nkSA
a8: K!
1 -& S ◌ॅ _ ukSgM+ % vtwZu lqr ;nqoa'khd% Nknu lfjlo lW gsedj lqr
XY +1 -& H> > E> >> Ñ".kkjke nkSA ;nqoa'kh lqrk pØèkj ;'kksèkj eqjyhèkj èkjuhèkj
?Á 7 ◌ॅ 1 ¢" =1 C lq[klsuk jktuiqjk nfjgjk lW nqykj ikS= eVqdukFk lqr
\; + 6 ◌ॅ ( 1 + K czteksgu nkS iokSyh lW ulhc lqr fody nq nkSA vijk vtwZu
K!
º
◌ॅ C + lqr cksyhd% lfjlo lW ,dukFk lqr ;kno nkS nfjgjk lW
◌ॅ ,1 + º O & ◌ॅ dUgkbZ nq nkSA cksyh lqr txnh'k% ,dgjk lW ';ke ikS=
~ ¢" C Kx + ( ◌ॅ ,dukFk lqr vuqiyky nkS cfy;kl lW ckcw nq nkSA txnh'k
+ O & c XY XYd Y17 7 lqrkS jkeÑ".k nsoÑ".kks fo".kqiqj jktuiqjk nfjgjk lW HkS;k lqr
◌ॅ o , /0 l + K7
fppkbZ iz0 dkseydkUr nkS vuyiqj djegk lW [kexM+k oklh

◌ॅ ) " C 1 + -!
O fe=ukFk nq nkSA lqrk'p xwatk olUrh 'kSytk uUnh eqUnh
& Ø A EA F Gi k= xksikyhdk% vkn~;k iknu csgV [k.Moyk lW ijekuUn lqr
?{ ◌ॅ A > A D jkèkkuUn iRuh , lqrk jktsUnz vijk enuiqj HkM+xke tftoky
K 7 0 $$ ◌ॅ B lW Hkksyk lqr gfjukjk;.k iRuhA vijk tgkuiqj dUgkSyh
K 7 | ◌ॅ A ,dgjk lW egkuUn lqr JhdkUr iRuhA jkeÑ".k lqrk lqHkk"k
' XY 0 [ /; Ó[ izeksn fou; fo'ks"kk% vljuk oklh dqjek [kkSvky lW dqyefu
K
nG ◌ॅ C1 A + lqr eFkqjkuUn nkS ns'kqvky [k.Moyk lW cS|ukFk nq nkSA
5G ?{ ◌ॅ Ùi C 1 + 7f ï
lqrk'p iqrqy dqEgM+h oklh lUngiqj fnèkks lW ijekuUn lqrk
A7 t ◌ॅ A & A
'kkjnkuUn iRuh , lqr iznhiA
/
XY p Kp V \]7 nsoÑ".k lqrk eukst fnyhi vukstk% fn?kM+h oklh czãiqjk lW
◌ॅ 0 , A + p K 0Ã HkkbZyky lqr lnkuUn nkSA eukst lqr vfHk"ksd ijokgk
A A + >1 ! deykuUn lqr foeykuUn nkS fnyhi lqrk eèkqlwnu uxj
O + A y{ehdkUr nkS pUnk nsoh lqrkA
b ( ) K!

. (7 3)! pSuiqj ¼lgjlk½ vtwZu lqr firkEcj% pSuiqj oklh mYyw
◌ॅ ¢" & J ¢" +! ³ J dqtkSyh lW fpydk ikS= f'konÙk ikS= Qsdw lqr KkunÙk nkS
+ (G > ! ◌ॅ + . c:vkjh èkkew ldjk<+h lW yyhr nq nkSA firkEcj lqr xaxkèkj%
O-O > (O - ' 1 + 0/0Á0 cuxkao oklh feJ gd: nq nkS fo0iz0ls0 xaxkèkj lqr
0/0Á0 p fo0iz0ls0 eukst dqekj%A
" d/: K K! c «O A > Ad èkjeiqj ns'ks gseuxj % vijk vtwZu lqrkS ;ksxkuUn èkjkuUnks
i| ?{ _ O (1 /¢" > ¢" (( 1 n~;kSjh [k.Moyk gseuxj oklh nqcfj izikS= ckSèk ikS= ccqjS;k
-& + { ◌ॅ - O; 1 + lqr oa'kh nkS ek.Mj lW jatu lqr txeksgu nq nkSA èkjkuUn
> A ◌ॅ ~ [ + ?{ lqrk nfjgjk lW ';keyky lqr g"kZyky nkS ikj[k.M cgsjk<+h lW
(_ ◌ॅ 1 + dyj nq nkSA
i78: º q 7ÕA iqM+sUnkgk % cksyh lqr ifjpsrk y{ehdkUr% iqM+sUnkgk oklh
?{ ◌ॅ ; A + ,dek [k.Moyk lW eksrhdkUr lqr uUnh nkS y{ehdkUr lqrk
E ◌ॅ O b C f0!
+ ( ◌ॅ tequh tftoky lW x`fgukFk lqr prqHkwZt nkSA cfy;kl lW
· 1 + K K! 2 A Mkseu lqr uhyeef.k nq nkSA vijk vtwZu lqr osnkuUn%
?Á 6 ◌ॅ O> Ù! + 2 A lq[klsuk iokSyh lW fxjèkkjh lqr cStw nkS osnkuUn lqr uoy
{ ◌ॅ x ( + fd'kksj% ek.Mj lW guqeku lqr cPph nkSA uoy fd'kksj lqrk
0 [
0 [ /0 [ '0 [ lqHkk"kpUnz foHkk"kpUnz izHkk"kpUnz JhHkk"kpUnzk% cf<+;ke iokSyh lW
6 ◌ॅ ¬ H> + O k3- ◌ॅ xsukyky lqr pØèkj nkS x<+ csymap lW vtcyky nq nkSA
K( 1 +
% : K!
¸ t ◌ॅ l cHkfuxkek % vtwZu lqr ;qojkt% fnèkks lW pdksj lqr fo'oukFk
* C + ◌ॅ J 1 + ¸ GA nkS ikyh lW xkSjhnÙk nq nkSA ;qojkt lqr vkuUn eksgu% fnèkks;
; t ◌ॅ ~ V1 C + ◌ॅ lW ';keyky lqr j?kqukFk nkS lfjlo lW oa'kh nq nkSA vkuUn
1 + GA ; { ◌ॅ eksgu lqrk ,dek oklh ek.Mj lW deykdkUr nkSA
+
! : A EA Ó* Ó* cjnkgk % pUnk lqr eqdqUn lqr jk'ks'oj% jk'ks'oj lqr
$ , & - ◌ॅ >0 'kkjnkjatu] 'kkjnkjatu lqrk ,dgjk lW èkjHkju lqr cuekyh
( + nkSA

j: K!
2 A lksalk % vtwZu lqr osnkuUn lqr dey fd'kksj lqr
_ nG ◌ॅ V1 C 0 + gseukjk;.k% [kkSvky lW j?kqukFk lqr lqHknz nkS vks>ksfy ujmu
◌ॅ ( != 1 + _ ?{ ◌ॅ lW cwVu nq nkSA gseukjk;.k lqrk [k.Moyk lW dUryky lqr
3 + mekdkUr nkSA
: 0 J C (( !G

◌ॅ # jkeuxj % HkonÙk lqr ,dukFk lqr ccwvkd% nfjgjk lW okpk
+ ◌ॅ O-O J K 0 1 + lqr tekfgj nkS djegk lW xaxknÙk lqr vfHkjke nq nkSA ccqvk
1
((G c y A A /0 3◌ॅ k3- ◌ॅ lqrkS xq.kkuUn dqykuUn iz0 dqyhd% mW csymap lW Hkksjk izikS=
B /¢" ¢" x J 2 J + dyj ikS= guqekunÙk lqr os.khnÙk nkS ?kkslksr lW guqekunÙk nq
Ua ◌ॅ x J 1 + A /0 nkSA dqykuUn iz0 dqyh lqrk dqdjkSu oklh cf<+;ke iokSyh lW
( 6 ◌ॅ \A ; cztuUnu lqr eksfgryky nkS idfy;k lW >wedyky nq nkSA
+ ◌ॅ ! 1 +
'
k#'E _: A Ö ( ( ?ksapqvk j?kqukFkiqj % pUnk lqr Nsnh lqr cynso% cynso lqr
~ y ?{ ◌ॅ + gfj fd'kksj ';key fd'kksj xqnh [k.Moyk lW fdjrh nkSA vijk
K Ö A { ◌ॅ A F + Nsnh lqr lnkuUn ek.Mj lW fuR;kuUn lqr xksiky nkS csymap
k3- ◌ॅ J x J 1 + A lW rkjknÙk lqr guqekunÙk nq nkS lnkuUn lqr :nzkuUn%
A ◌ॅ & 0O 1 + nfjgjk lW f'koyky lqr Hkxor yky nq nkSA :nzkuUn lqrk
A c ◌ॅ ( ( ! C ( + jrkSyh nfjgjk lW ckcwukFk lqr cynso nkS uM+qvkj djegk lW
ड़+4 ◌ॅ É FL 1 + eUèku lqr xkso)Zu nq nkSA
' ($-Ö k3- ◌ॅ Ø 1

((G ve`rk&Nsnh lqr ukFkksd% csymap lW dUgS;k yky lqr ccqvk
+ D _ nkSA ukFkks lqr jktsUnz lqr gseUr dqekj% dqdjkSu oklh ekrh
a 7 ◌ॅ > + lksnjiqj lW tyèkj lqr jekdkUr nkSA
Ö c 3 - «¬d I 7 Nsnh lqrkS misanz ;ksxsUnzks ljksuh oklh jktuiqjk nfjgjk lW
◌ॅ , 1 + 6 ◌ॅ S" dUgkbZ lqr y{e.k nq nkS iokSyh lW N=ifr lqr Hkkbyky nq
0 1 + 3 - k3- ◌ॅ s nkSA misanz lqrk csymap lW ekSthyky lqr nsodhuUnu nkS
A + ¥ a 7 ◌ॅ rjkSuh oklh glkSyh lksnjiqj lW egknso lqr fpjatho nq nkSA
- 1 + K 3 - 7 {1G vijk misanz lqrk efgUnziqj i.Mqvk lW uUnh'oj lqr HkS;k lqr
◌ॅ A* o A ~ A + uUnu lqr ';ke lqUnj nkS jS;ke lksnjiqj lW nqD[kk lqr cPpk
a 7 ◌ॅ 1
& ( 1 + «¬ nq nkSA ;ksxsUnz lqr lqeu dqekj% lq[klsuk oklh nkSA
?Á +
/e !! ◌ॅ 1!$

5 / 8- º> eaxjkSuh ikyh fljfu;ka lW iwf.kZ;k Jhuxj gkrk&eucksèk
u! V1 C lqr luQwy lqr thou , lqr j?kqukFk% , lqr y{ehdkUr% ,
0 0¼0Á0 (Á0 0) 3 lqr efrdkUr%A Hkk0izs0ls0 ¼ls0fu0½ dyDVj efrdkUr lqr
& C ◌ॅ + f'koukFk% ekypd ipgh tftoky lW :iukjk;.k nkSA
( ) A Ö W* k3- ◌ॅ cM+xkao ¼lgjlk½ pUnk lqr Nsnh lqr jkes'oj% csymap lW
Ø (( !G + W* & 7 dUgS;kyky lqr ccwvk nkSA jkes'oj lqrk 'kkyeiqj oklh
◌ॅ & (( !G + ◌ॅ cM+xke nfjgjk lW ij'kefu lqr ccwvk nkS djegk lW
C C 1 + fd'kksjukFk lqr dfyrukFk nq nkSA
' ($ ◌ॅ ' : Ö /0 W* ve`rk lW vjfj;k % Nsnh lqr jketh iz0 jkes'oj lqrk
J - m◌ॉ॰ p - m◌ॉ॰ O & - fpÙkjatu MkWñ euksjatu MkWñ txnh'k pUnz fujatu uhyjatuk

$ ◌ॉ॰ (33 ) Á > 0 m◌ॉ॰ MkWñ ¼,echch,l½ lektlsoh loZèkeZ leHkko MkWñ lqèkhj jatuk%A
> - m◌ॉ॰ > - (w A MkWñ lqèkhj jatu lqrk cM+ktksj pUnu fd;kjh ¼èkuckn½
( ) 7 ◌ॅ 5 jktuiqjk nfjgjk lW y{ehjke lqr ij'kqjke lqr iapkuUn lqr
- A Ùi C ( Â* cS|ukFk lqr ckys'oj lqr jkeukjk;.k lqr y{eh ukjk;.k nkSA
+
f <: K!

0OC O C eYguh ns'ks ij'kjek % vtwZu lqr HkxhjFk lqr txUukFk%
() & § 7 3 ◌ॅ @ + D ¼cfèkj½ 'kfDrjk;iqj ujmu lW ikBd [ksyh nkSA jktsUnz% lqr
ý1O- ' ◌ॅ á & ' + èkzqixat lgJke nfjgjk lW dSyk'kifr feJ nkSA
*: 5 ' lqyrku ns'ks enuiqj % 'kqdnso lqrk t;jke Jhjke oklqnsok
a 7 ◌ॅ F + 0 c - O ! lksnjiqj lW jk; xksiky nkSA B0 jke lqrkS fgaxw daxkbZdkS
- O , ◌ॅ F + - O , c s ,dgjk lW xksih nkSA daxkbZ lqrkS y{e.k jkekS ,dek [k.Moyk
?{ ◌ॅ > + 0 c lW lqèkkdj nkSA B0 jke lqrkS deykifr jRuifr vgiqj
K7 ◌ॅ ( + Q 7" djegk lW ckuh nkSA lqdU;k iq=A deykifr lqrkS Hkksyk
c B 1
( ◌ॅ , + K deykS cqlou lW jekbZ nkSA vijk deykifr lqr uUnu% Nknu
A ◌ॅ + 0 lfjlo lW dhjrh nkSA B0 Hkksyk lqr guqekunÙk% efg"kh
B x J [ (>1 ◌ॅ º> + cqèkoky lW eucksèk nkSA guqekunÙk lqr ckcwukFk% foLQh lW -------
x J ( ( ! C ◌ॅ ........... ' + A
---- feJ nkSA uUnu lqrk dkyhnÙk lcwjnÙk t;nÙk
J ( ! J J J - O
ukjk;.knÙkk% eyafx;k dqtkSyh lW nqxkZnÙk lqr usgky nkS dVkbZ
◌ॅ O1 J # + = , ◌ॅ 1 +
lW dkyhnkl nq nkSA >iM+q lqr ckSdw lqr dkyhdkUr nsohdkUr
ड़1 !
deykdkUr dSfFkfu;k e>kSjk djegk lW >wcj nkSA dkyhdkUr
áC M ◌ॅ !
( +
lqr Hkxoku iyklh oklh ek.Mj lW HkwukbZ lqr [kq'kh nkSA
0O { ◌ॅ 0! , ? 1& +
nsohdkUr lqr lw;ZdkUr ,dek oklh rjkSuh frymWr lW
!
3◌ॅ ◌ॅ
>1 ! + K
eèkqlwnu nkSA vijk nsohdkUr lqr xkSjhdkUr jeS nnjh ifupksHk
h0 ◌ॅ - ; + !
c
lW dqatu eksgu nkSA lw;ZdkUr lqrkS le 'kksHkkdkUrks Mkyk gkVh
0 d m = a 7 ◌ॅ +
lksnjiqj lW gfj nkSA
l : { F C c XY MksfM+;k lqyrkuiqj % e.Mu lqr xksihukFk lqrkS Ñ".kkjke
XYd ◌ॅ ' + XY E& ckyÑ".kks tftoky lW Jhjke nkSA Ñ".kkjke lqr eq'ku lqr
K 0 O ◌ॅ e0 F + vfHkjke xfrjke jr~uifr;% nsogkj lW pkS0 xksih nkS xfrjke
O c <= c -& lqrkS eru NksVkdkSA eru lqrkS fgjkefu oa'kefu frlmWr lW
◌ॅ ◌ॅ + <= XY ujgfj lqr euh nkSA NksVh lqr Ñ".kef.k fotuiqj nfjgjk lW
7 ◌ॅ + c ( dey nkSA jr~uifr lqrkS cuekyh ';keykykS ekgo lW jkes'oj
~ ◌ॅ W* + ( c } nkSA cuekyh lqrkS rksrkjke nkrk jkekSA ';keyky lqrkS
s ~ c j ?{ ◌ॅ ykyefu thoukFkkS [k.Moyk lW B0 dyj nkSA
!0 +
& O b C C 5 uJ%7 ij'kh lqr x`fgukFk% , lqrk n;kukFk jke ij'kqjkek% QÙksiqj
3 K ◌ॅ }u + C : C mljkSyh vy; lW rksQkyky nkSA nsoukFk lqrk dsnkjukFk
5 C O C =
O 6 ◌ॅ ( + i'kqifrukFk txUukFkk jgVehuk txr iokSyh lW cnzh nkSA
: C c C O j O- 1
[ (> dsnkjukFk lqrkS lhrkukFk xhrkukFkkS nsohxat efg"kh cqèkoky lW
◌ॅ K( + F A7 c ? ◌ॅ vtcyky lqr lqdu nkS xksfoUniqj jrkSyh lry[kk lW dsnkj
: 1 + Ad OÉ 7 Gi nq nkSA eUnksnjh lqrkp lqxUèkk pUnzek iquknk; vkn~;k
7 ( 6 ◌ॅ ¸O K ijekuiqj cf<+;ke iokSyh lW ;qxyfd'kksj iRuhA vijk njHkaxk
" ◌ॅ =O A7 t ◌ॅ lW fojkVuxj lUngiqj fnèkks lW lR;ukjk;.k iRuhA lhrkukFk
C B !G ◌ॅ 3 +
lqr Hkksyk fl>wvk lqbjh lW mfpr lqr lR;nso nkS Mhgk

m { ◌ॅ 1 + " ÔVÕ ek.Mj lW uhrZyky nq nkSA lkfo=h lqrsp iS?kMsjkA Hkksyk lqrk
B · + OÉ 7" MksfM+;k >k t;nso nkSA jktxUèkk iq=A xhrkukFk lqrk eqUuk iz0
O C E /0
◌ॅ C I j 7 mWekukFk jksfgr ukFkkS ljuiqj ukU;iqj foLQh lW uchyky lqr
Q7 ◌ॅ ( ! ! + M ◌ॅ uwuw nkS e>kSjk djegk lW cnzh nq nkSA dkek iq= :nzk jgVehuk
( 1 + 7" = XY Ñ".knso lqr >k yyhr iRuhA i'kqifrukFk lqr oklqdhukFk%
5 C C U ◌ॅ euhgkl fn?kks lW eujD[ku lqr t;Ñ".k nkS ukU;iqj foLQh lW
& XY + Q7 ◌ॅ jhryky nq nkSA vekSyh lqrkp eatwyk ?kksM+k?kkV txriqj
+ Ks -! UV = O7 ◌ॅ vksbfu lW esagnh dqavj lqr t;cksèk iRuhA txUukFk lqrk
W- - K º> O C
ukjk;.k eukst larks"k izdk'kk% v=so ipk<+h nfjgjk lW lW
p -}[ / & K, ◌ॅ ◌ॅ "
Hkxok lqr y{eh nkS jk<+h ikyh lW ruqdyky nq nkSA lqfe=k
+ ◌ॅ x 1 + "
lqrsp cqpuhA ukjk;.k lqr fodkl jgVehuk lrkSfy lry[kk
1
( = c ?
lW lqjsUnz nkSA eukst lqrk QwyckM+h us;ke dqtkSyh lW ;qxy
◌ॅ 8 + p u! ( # ◌ॅ
fd'kksj pkS0 nkSA
¸O e0 +
28 !.1! vFk cjgh fu[kwfr xzkekjEHk%
7 Ó (å î O - ! lqyrkuiqj ns'ks <ksycTtkd nf{k.k bnxkg&jruw lqrk thmWr
$◌ॅ a C k 3◌ॅ ' ' lkseukFk dqcsjk%A thmWr lqr Jh jke%A Jh jke lqrkS jkepUnz
1 ◌ॅ m-O + 0
c Ad (> lnkuUnks cqèkoky lW Mhaxj nkSA B0 jkepUnz lqr mekifrA B0
!0 3 GA V~ ' mekifr lqrk vkuUn ?ku';ke Jh Ñ".k% ,dk<+oklh vYykfj lW
XY K) ◌ॅ 7zJ + 0 GA jk; iq#"kksÙke nkSA B0 vkuUn lqrk izkUukFk ijekuUn vfHkuUn
/ C A K 0A U ◌ॅ E y{ehdk% fn?kks lW eqjkjh nkSA B0 izkUukFk iz0 izk.kifr lqrk
+ 0 / C /0 / OÝ& > O x.ks'k èkhj xEHkhjk% lqjkSj lW euh nkSA B0 ijekuUn lqrk egs'k
◌ॅ + 0 A _& J nÙk :nzukjk;.k u;u lq[kk% lgqM+h ifjljk lW JhÑ".k lqr
? 1 ◌ॅ 'XY
NksdkbZ nkSA B0 egs'knÙk lqrk us;ke dqtkSyh lW ifrjke lqr
< , + 0 # _& J ◌ॅ
ukjk;.knÙk nkS csymap lW cUèkq nq nkSA B0 :nzukjk;.k lqr
J + k3- ◌ॅ (É1 1 + 0
clgk ckyk lqr èkhjk nkSA
( ( > +
mA◌ॅM n: ◌ॅ 1 Jhiqj ns'ks dsmWV pksjk % cM+xke nfjgjk lW dqyifr nq nkSA
+ 0 O1 J > J Z[ 0- t ◌ॅ B0 nqxkZnÙk lqrk èkeZnÙk iks"k.k Hkatuk% fnèkks; lW eUuw nkSA B0
! + 0 K 0A ◌ॅ ( -> 1 ! vfHkuUn lqrk ldkSuk lW fnucaèkq lqr Fksgk nkSA iks"k.k lqrk
+ Z[ p ! + ifu uksuw nkSA
oM ( & ! L

W- 3I§ 1 ! O ◌ॅ C uksV% chle 'krkCnhd iwokZ)Z esa mijksDr nquw xke lW eSfFky
\ ] 04 ¬ czkã.kd fuokl lekIr Hk· xsyA
: A c 0O , 0 ljuiqj lqyrkuiqj % lnkuUn lqrkS Hkxoku furkbZdkSA B0
, @ ! ◌ॅ ; + 0 @ ! c furkbZ lqr [ksnwd% ujoky lW eksgu nkSA B0 [ksnw lqrkS euhjke
_( d k3- ◌ॅ + 0 lkgsck dUgksyh csymap lW y{e.k nkSA B0 euhjke lqrk
O C Ùi C C F? ! txUukFk cS|ukFk thoukFk xks[kwyukFk jekukFk mekukFkk
@ { ◌ॅ A , + gj[ksyh ek.Mj lW lqUnj lqr ijekbZ nkSA
" ./8: !0 0O c C j èkjeiqj ns'ks [kxgk % B0 Hkxoku lqrkS nsoukFk jkeukFkkS
◌ॅ -& + C . ifjljk lW oa'kh nkSA nsoukFk lqrk gfjukjk;.k uhykEcj
A 1 -& l 7" -&
gfjuUnu ;nqifr oa'kh dksfdyk%A jktefr iq=k%A oa'kh lqrk

( ( 1LÁ Á 1 { fpUrkef.k fcgkjh cqf)lsu fgjkjke jkelsuk ngqyk ek.Mj lW
◌ॅ 1 + 0 c + ! p gqykl nkSA B0 fgjkjke lqrkS Qsduw dey u;uks fi.Mks[kfj
{d? O ◌ॅ f0!
+ 0 lqjxu lW deykifr lqr prqHkwZt nkSA B0 Qsdu lqrk iqukN
+ 7 S (_ ◌ॅ 1 0
+ 0 cgsjk<+h lW nqyZHk nkSA B0 deyu;u lqrk eukjke dyj >ou
?! h0 ◌ॅ ' jeuk% [ktwjh ifupksHk lW fo'kkbZ lqr nq[kk nkSA B0 eukjke
? 1 + 0 1ö 0 1ö lqr nqfEeZy%A B0 nqfEeZy lqrk fd'kksjh uuw jktdqekjk%
! A7 t ◌ॅ º> + lUngiqj fnèkks; lW eucksèk nkSA B0 >ou lqr guqekunÙk% ,
!0 x J ' J k lqr Jh nÙk% csyk ldjk<+h lW gfj nkSA
◌ॅ +
4#: !0 A c Jhiqj ns'ks ykspk % B0 euh lqr lkuUn lqr okykd% , lqrkS
X K C 0 K C c ?¬& 1
( -> 0 Ñikjke vukFkh dkSA B0 vukFkh lqrkS [kxs'k fnucaèkqA B0
?¬& & C Z[ WV C [kxs'k lqrk dk'khukFk iks"k.k es?kukFk%A
8= !/*8 : > !
0 x gosyh ns'ks fxnjkgh % lqèkkdj lqrk lw;Zdj :fpdj Hkkuqdj
/0 !
C ' izHkkdjk%A lw;Zdj lqr dkUg dkUg lqrk euh nsoukFk Jhjke
/0 f0!
iz0 prqHkwZtk%A
!< p!: V~ /0 VU uf'kjk ns'ks xquefr % n;ky% , lqr ?ku';ke iz0 ?ku?kksj% ,
F A ◌ॅ + lqrk xksfoUn jS;k dkSM+h dk nfjgjk lW ifr jke nkSA jS;k lqrkS
c & O Jd ◌ॅ + O J dk'kh txnÙkks tftoky lW dkyk nkSA txnÙk lqrkS 'kf'kukFk
c & & C =1 j & & C 7È A A eVqdukFkkSA 'kf'kukFk lqrk iq.;kuUn dqykuUn xq.kkuUn
y A A nsokuUnk%A
28 !.1! q.: !0 º> c cjgh fu[kwfr [kks[kk % B0 cksèk lqr eulkd% eulk lqrkS
~ k3- ◌ॅ + u! gfjyky ';keykykS csymap lW dk: nkS gfjyky lqr Qwy
A ? { ◌ॅ B + 0 u! c uUndqekj nf[k;k% ek.Mj lW Hkksyk nkSA B0 Qwy lqrkS ckcwyky
( ( ! K ½ ◌ॅ C + 0 A vpfer ykyks nfjgjk lW ,dukFk nkSA B0 uUn dqekj lqrkS
c K( ! ! 3 ◌ॅ vtcyky uwuw ykykS vks>ksyh ujmu lW y{e.k nkSA B0 vtc
+ 0 K( c A Ad k yky lqrkS ijekuUn fgjkuUnks csyk ldjk<+h lW xksiky nkSA B0
◌ॅ F + 0 ! ! A & A A uwuwyky lqrk fuR;kuUn f'kokuUn jekuUnk lekSfy ikyh lW
s ◌ॅ C + 0 A c ,dukFk lqr nkSA B0 jekuUn lqrkS eqdqUn yky iz0 lqUnjyky
EA /0 A ( 1 ◌ॅ
(>
cnjh ykykSA ifj;ke cqèkoky lW thru lqr >wed nkSA
! +
28 !.1! -i q.: ( ( ! &I c cjgh fu[kwfr >kMsjk [kks[kk % ckcw lqr f'kjksefu lqrkS egh
<= ð ; NksVhdkSA egh lqrk dk: Hkzej euhdk%A dk: lqr eksgu lqrk
& A ( 1L C 7 ◌ॅ & J ikj'kfu uUndqekj cqf)ukFkk% gfjiqj ikyh lW f'konÙk nkSA
+ & ! ! ! ! c A ij'kefu lqr uwuwyky% uwuwyky lqrkS fuR;kuUn jekuUnksA
Ad
!.1! A , n 2. B/ 28'2 fu[kwfr Jhiqj ns'ks nsmjh] pksijk c[kkjh eksjaxns'ks
1
<I E2 %5 r 35%: ) ◌ॅ u! = F - cgqcku 'kwU; vkckjh orZeku esa iquHkZo % fu[kwfr lW
> G u1= ! > / QwygV xksaf<+ lqrk efgèkj vkM+w QqygV lwiuk% efgèkj lqr
' c C j C c izhfrdj lqr jfodj lqr Jhdj lqrkS jekukFk y{ehukFkkSA
/ O O j / O IJ A (0 jkeukFk lqrkS iz;kx txUukFkkSA iz;kx lqrk ujksÙke lnkuUn
7" O C p cyHkhe jfrdjA y{eh iq=k%A txUukFk lqr fgr lqr euksgj%A

p & XY { ◌ॅ @ ! euksgj lqrk f'konso jkenso t;Ñ".kk% ek.Mj lW [ksnw nkSA feJ
+ ' O( _( _( c jkenso lqr xjhc lqr lkgsc%A lkgsc lqrkS eksgu nqykjksA
; 1 I _( ! 1 lkgsc lqr ekrwd%A nqykj lqr yyhr%A
l : _& 8& $ ◌ॅ MksfM+;k lqyrkuiqj % jke lqrk egs'k lqjs'k nfj;kghxat lW
- l 3 3 ◌ॅ ¢ 0![ + ½G galdkslk dljm<+ ,dgjk lW ikSuh lqr Hkw"k.k nkSA yksvke
O ◌ॅ 1 + ¡ 0 lqjxu lW gfjgj nq nkSA lUè;k lqrkp lR;Hkkek lqnkek lhrk
O Gi k 1 ◌ॅ GA
(> xhrkA vkn~;k jeS csylke cqèkoky lW vkuUn lqrk mekdkUr
3 K mï 1 ◌ॅ º> iRuhA vijk fMfEg;k lgqM+h ldkSuk lW eucksèk lqr bUnzkuUn
A K 2 #( ◌ॅ iRuhA vijk lrosn usrckM+ nfjgjk lW ekSykbZ lqr deyw
s , ! K ( c ? iRuhA vijk flejcuh lrkSfy lry[kk lW deyw lqr
◌ॅ ! _& c - D dqejdkUr iRuhA egs'k lqrkS lat; jkts'kks cFkukgk dgjke
(C {d ◌ॅ p@ +
i.Mksyh lW uks[ksyky lqr pUnzfd'kksj nkSA lqn; csymap lW
k3- ◌ॅ ; 1 + 3
eksfgryky nq nkSA mfeZyk lqrkp izsedyk] fueZyk] euksjekA
¼ , , p Gi NO O Ua
vkn~;k iVsxuk uxokM+ ?kkslksr lW lhrkdkUr lqr cVs'k iRuhA
◌ॅ (N& K =
vijk iVuk lehis :il egkth dsnkjukFk feJ iRuhA vijk
: C ' K = ' 7
iVuk lehis Jhjkeiqj izeksn >k iRuhA lqjs'k lqrkS fefFkys'k
/; 8& c CÂ& K4 NO
voèks'kks iVsxuk uxokM+ ?kkslksr lW izFkeyky lqr fcgkjh nkSA
Ua ◌ॅ /C ( + -O
?{ ◌ॅ /C 1 + / 0
jaxjk ,dek [k.Moyk lW izFkeyky nq nkSA izfeyk nsoh lqrkp
5 c A /0 . Ua
HkkjrhA ij'kqjke lqrkS BdqjkuUn iz0 dkSM+h Qwyljk uxokM+
◌ॅ ( ! + GA (1 Gi G 1
?kkslksr lW cwpu nkSA lqrkp vkuUnh cqyUrhA vkn~;k fl>qvk
◌ॅ . . K (1 ( lqbjh lW uhykEcj lqr firkEcj iRuhA vijk cqyUrh flejcuh
! 0! A /0 lw;Zukjk;.k lqr Hkwou iRuhA BdqjkuUn iz0 dkSM+h lqr ujs'k%
8& (=7 m { ◌ॅ b A + cjkSViqj Mhgk ek.Mj lW u`R;yky lqr uUnuyky nkS vYykfj
K) ◌ॅ ( F A 1 + O . u! lW cky xksfoUn nq nkSA txnEck lqrsp Qwydh [kexM+k
) 0 & - ! ;
( ? ! ◌ॅ Hkhe'kadj lqr lw;Zeksgu iRuhA cjgh fu[kwfr lW T;ksfrfoZn
d p ( & W- K¡ ) «¬* /0 euksgj ¼dk'kh esa vè;;u½ lqr ;ksxs'oj iz0 crgw lqrk
(ç *%* Ó* -_* -= = fo'os'oj dq'ks'oj flags'ojk% dqjlkdkaVk dVek gfjve lW
- ◌ॅ '> + *%* 0!#* K A Jhèkj nkSA fo'os'oj lqrk Hkwous'oj vjfoUn t;foUnzk% nHkM+k
0 ?{ ◌ॅ K gjM+h [k.Moyk lW vpfer yky lqr cynso iz0 cukbZ nkSA
( /0 ( , + & § 7 3 ◌ॅ 'kfDrjkeiqj ujmu lW frydukFk nq nkSA jkèkk lqrsp dqUrh
+ > 3[ Gi G 1 t;Urh m"kkA vkn~;k fl>qvk lqbjh lW lqUnj lqr jtkuUn
◌ॅ A A K ?( &7 iRuhA vijk t;Urh [kck'kiqj fpudkSj cqèkoky lW fo'oukFk
1 ◌ॅ * C K /0 ( ( !
(> lqr vuUryky iz0 ckcw iRuhA Hkwous'oj iz0 vHk; lqr lq'khy
0!#* /0 K0 & = K; + jgVehuk vueksy >k nkSA 'kf'kdyk lqrkp T;ksfrA vjfoUn
& & d K A /0 I& iz0 egkohj lqr jks'ku% enuiqj fp=èkj >k nkSA lfork iq=A
7 "> + 7" t;foUnz lqrk iyklh iùkuUn feJ nkSA oh.kk lqrkp dq'ks'oj
ù A ' + Ó* K lqr v:.k% nHkM+k gjM+h [k.Moyk lW vpfer yky lqr cynso
" ?{ ◌ॅ K ( /0
iz0 cukbZ nkSA
( , +
& § 7 3 ◌ॅ C 1 + A 'kfDrjkeiqj ujmu lW frydukFk nq nkSA foUnh lqrsp eerk
Gi (C yfyrk vkn~;k cFkukgk deyfd'kksj lqr ek;kdkUr iRuhA
K 1
G 5â >8 5â vijk fl>qvk pUnz 'kqDy lqr èkhjsUnz 'kqDy iRuhA ,e, ch,M
(m K
= ? } ◌ॅ v:.k lqrk jgVehuk lry[kk lrksfy lW dk'khukFk nkSA jkuh
+ K ! 0 [
-_* lqrk'p vuw Hkkjrh o"kkZA flags'oj lqr xkSjhdkUr% iVsxuk
NO 3 K ◌ॅ (1 , Ó* mljkSyh vy; lW cqukbZ lqr dq'ks'oj nkS enuiqj dqej nq nkSA
+ 7 1 + K Ï 3 / vfgY;k lqrsp mfeZyk izfeyk xEHkhjkA vkn~;k enuiqj lqdnso

O Gi 7 - lqr uodkUr iRuhA vijk r=So y{ehdkUr iRuhA vijk
"Ø K = ~ A jgVehuk ';kekuUn >k iRuhA MkWñ xkSjhdkUr ¼lkfgR;kpk;Z]
◌ॉ॰ ( , 33) G&[ K ,e,½ lqr vk'kh"k% vjfj;k eèkqdkUr feJ lqr vejukFk nkSA
1
> ' K C + - Kx > lqrkp jathrk vuqjkèkk vk;kZA
G

& «O C /0 c d A ij'kefu lqr ;ksxukFk iz0 BhBj lqrkS T;ksfrfoZn lnkuUn% csyS
k 0* h0 ◌ॅ ? ¼ C + = fHkëh ifupksHk lW eulq[k lqr izseukFk nkS dVjke i.Mksyh lW
{d ◌ॅ C 1 + y k3- :iukFk nq nkSA lqrkp xqM+defu vks>ksfy csymap lW izseukFk
◌ॅ ¼ C \] d0 A X A lqr czãyky iRuh T;ks0 lnkuUn lqrk ÑR;kuUn T;ks0
d0 XY A A 7 M h0 ◌ॅ Ñ".kkuUn dkekuUnk dkfydkiqj >kSok ifupksHk lW uUnfd'kksj
A ' + = a 7 ◌ॅ lqr JhdkUr nkS eyk<+ gkVh lksnjiqj lW ;nquUnu nq nkSA
1
A 1 + (>1 & " Gi ( cqèkefr lqrsp 'kph lqfe=kA vkn~;k chjou ux0 ?kkslksr lW
0 Ua ◌ॅ > ù A K gyèkj lqr iùkuUn iRuhA vijk jktuiqjk nfjgjk lW t;ohj
7 ◌ॅ C
lqr jfoUnzukFk iRuhA ÑR;kuUn lqrk fouksnkuUn fou;kuUn
X A p A A A ( A
fot;kuUn fceykuUn fo'ks"kkuUnk% nsohxat efg"kh cqèkoky lW
Ó[ A O- 1
[ (> ◌ॅ K(
vtcyky lqr 'khrdaB nkSA lrkSfy lry[kk lW dudhj nq nkS
&- + c ? ◌ॅ 1 + 0!#*
Hkwous'ojh lqrk'p 'kkUrk 'kkjnk ljyk lq[kek lqys[kk lfork
& & ? Â? 0
'kksHkkA vkn~;k ljuiqj ukU;iqj foLQh lW vuUryky lqr
Gi 7 Q7 ◌ॅ K A
lfPpnkuUn iRuhA vijk jgVehuk lry[kk lW mekukFk lqr
K = ? ◌ॅ 3 C A
K kO- { ◌ॅ 1¿ , >
thokuUn iRuhA vijk csaxk dule ek.Mj lW pqYgkbZ lqr
K O a 7 ◌ॅ 1
?;
lqèkkdkUr iRuhA vijk jkeuxj efg;k lksnjiqj lW nq[kekspu
& - K O O; XY;
lqr xkSjh'kadj iRuhA vijk jkeuxj txeksgu lqr Ñ".keksgu
K K 3W& C &2& K iRuhA vijk vlqjk mes'kukFk lqr f'kos'k iRuhA vijk
& = 0 A / £ 'kdqUryk jgVehuk HkokuUn lqr iznhi iRuhA O;kdkj.kkpk;Z
p A c O = ◌ॅ fouksnkuUn lqrkS lqeu yyu jkeuxj oklh uhek Vdoky lW
GA ¼ & - + - O = a 7 ◌ॅ F A vkuUnh lqr izse'kadj nkS <axjh dVdk lksnjiqj lW xksfoUn nkSA
+ k( A fdj.k lqrkp cschA ,e, fou;kuUn lqr jeu% vlqjk
K 3W& C + G A > kO- mes'kukFk >k nkSA vkpk;Z fot;kuUn lqr lqèkhj csaxk dule
{ ◌ॅ O A O1 A
+ - O -O ek.Mj lW fxjkuUn lqr nqxkZuUn nkS <axjh eaxjkSuh ikyh lW
◌ॅ C 1 + 0 (& ±") &? n;kukFk nq nkSA Hkokuh ¼'kkL=h½ lqrkp feyu f'k[kk eèkqA ,e,
>1 A [ u! ( l k3- ◌ॅ foeykuUn lqr g"kZ% QwyckM+h dkdks csymap lW ';key fd'kksj
~ ( XY + =( a 7 lqr ckyÑ".k nkS dVgjckM+h jS;ke lksnjiqj lW ÑR;kuUn nq
◌ॅ X A 1 + (4'.3.) / nkSA lqtkrk ¼vkbZ-,-½ lqrsp izfrek fo'ks"kkuUn lqrk csaxk
Ó[ A kO- O1 A
+ A nqxkZuUn >k nkSA oUnuk lqrkp fiz;kA T;ks0 Ñ".kkuUn lqrk
/ d0 XY A 0 A1 ( (Ê ( HkkjrsUnq cjncêk cf<+;ke iokSyh lW jfrdkUr lqr 'kksHkkdkUr
6 ◌ॅ 0 + ? K ◌ॅ nkS j[kokjh gfjve lW eqfDrukFk nq nkSA eupyk iq= vkbZ,
E § C 1 + 7" G, G& G, K vk'kk vkbZ, vpZuk vkbZ, dapuk lhek dkfeuh iwtk vkn~;k
G, - ! Gi = -&> jgVehuk oa'khèkj lqr jktdqekj iRuhA vijk rhjk ÑikukFk
K X C CÂ& lqr ,e,llh fefFkys'k iRuhA vijk rhjk ÑikukFk lqr furs'k
K X C & A
iRuhA dkekuUn lqrk izohu izeksn iz.kok% [kexM+k dVdk
/ /; / ? O = { ◌ॅ
ek.Mj lW Ñ".keksgu lqr ujs'k nkS vksM+k ,dgjk lW eaxyw nq
XY; 8& + 3 ◌ॅ -O ! 1 +
nkSA 'kkfUr iq= jkuhA
& 7"
? : 3 * C A lqyrkuiqj ns'ks Mkyk % mn;dj lqr fo'oukFk lqr

c O ! -^ (_ k3- ◌ॅ zA ijekuUn lqrkS xjew ekuflagks cgsM+k csymap lW jk; ijqUnj lqr
( + O0! c J & ! cklqnso nkSA xjHkw lqr dey lqrkS gjnÙk 'kwyikf.k% ohjiqj

7 h0 ◌ॅ !0 <= + 0 ifupksHk lW B0 NksVh lqr jekifr nkSA B0 gjnÙk lqrk
J 7zJ O J C t;ukjk;.k iq#"kksÙke fxfjtknÙk lqrk jfrukFk xsuk fo|kukFk
¬ i C C t ◌ॅ @ ( ( ! 'kkseukFkk% fnèkks; lW [ksnu lqr ckcwjke nkSA ,dgjk lW N=ifr
+ ◌ॅ S" 1 + 0 C nq nkSA B0 'kkseukFk lqr frudkSM+hd% fpYgfu;ka oklh dkdks
¿ - l k3- + csymap thuhyky nkSA lqrsp nk;th Qwyljk gkVh lksnjiqj
u! = a 7 A fuR;kuUn iRuhA , lqr gjhd% frudkSM+h lqr pUnzkuUn%
A 7 0 x7 etfyliqj Hkkuqiqj ifupksHk lW claryky nkS txfr iokSyh lW
h0 ◌ॅ ( - + O 6 ◌ॅ s 1
ekSthyky nq nkSA pUnzkuUn lqr nqxkZuUn% eYnokM+ dksdhyokM+
+ A O1 A
é l t
fnèkks; lW eUuwyky lqr lnkuUn nkS uhek Vdoky lW jkenÙk
◌ॅ ! A + = ◌ॅ J 1
nq nkSA mek lqrkp foeyk ehjk eatwykA vkn~;k HkVokM+ jrkSyh
+ 3 -! Gi 0= c
nfjgjk lW iapkuUn lqr xaxkèkj iRuhA vijk iyklh lekSfy
◌ॅ - A O-O > K
ikyh lW t;dkUr lqr cztukFk iRuhA vijk iyklh dkdks
s ◌ॅ \ C K
csymap lW fo'oukFk lqr jekuUn iRuh ¼"k"Bh fookg%½ nqxkZuUn
l k3- ◌ॅ * C A ([ )
lqr lquhy% rsxfN;k jktuiqjk nfjgjk lW mxzukFk lqr
O1 A
O S 7 ◌ॅ 3Ä C
+ O Ua ◌ॅ ! 1 +
pUnzdkUr nkS uxokM+ ?kkslksr lW uuw nq nkSA
" #8 2gE: ) ◌ॅ 7zJ èkjeiqj ns'ks dpgjh cyqvk % cjgh fu[kwfr lW iq#"kksÙke lqr
XY @ @ ( c ºt Ñ".k nkl lqr [ksehd%A [kseh lqr cnu lqrkS ijkucksèkks cksèk
º> c ¼ Å 3 K ◌ॅ # lqrkS gfjukjk;.k izseukjk;.kks mljkSyh vy; lW usgky nkSA
+ ¼ 1 * C -! t izseukjk;.k lqrk nqykj ekuhd fo'oukFk ikapwd% fnèkks; lW
◌ॅ F A + gfjxksfoUn lqr eulk nkSA ekuhd lqrk fg;kyky ft;kyky
i wu uA ◌ॅ e0 4 fo|kyky fuR;ykyk% tksQjk QuUng lW pkS0 vk'kk nkSA Mhg
+ m ◌ॅ ' 1 + ' nfjgjk lW feJ fpUrkefu nq nkSA feJ fg;yky lqrk x`fgukFk
O b C ( F A i C -_* C A7 cpdu xksfoUn oS|ukFk flags'ojukFk lUngiqj fnèkks; lW ikBd
t ◌ॅ C
F A + d
jekukFk nkSA T;ksfrfoZn xksfoUn lqr fnus'k% dkdks csymap lW
-
#& l k3 ◌ॅ (N& C + c
cVs'k lqr 'kkseukFk nkSA lrkSfy lry[kk lW ekrw nq nkSA Hkkek
) ◌ॅ ! 1 + 0 A%* ( !
nk; lqrsp foUns'ojh cwph nk;dsaA fnus'k lqrk fojsUnz èkhjsUnz
:- #& 8 >8 u! Â* &
Qwys'oj y{e.k ;'koUr t;izdk'k czãiqjk lW cspw lqr dsnw nkS
/ & \]7 ◌ॅ k! : ! + ◌ॅ
vksbfu lW dqej cqf)ukFk nq nkSA vk;dj inkfèkdkjh fojsUnz
( 1L C 1 + G > 8 7
lqrk olUriqj dule ek.Mj lW xhrk >k nkSA
{ ◌ॅ O +
28 !.1! 28 !s ?'!: 1

A cjgh fu[kwfr cjgdksukd if'pe Mqefj;k % ;nquUnu lqrk
Ï XY XY 3ÄÁ ◌ॅ dY;k.k t;Ñ".k jkenso Ñ".knso mxzlsuk nfjgjk lW dk'khukFk
& C _& + Ï c 0? /0 lqr egs'k nkSA dY;k.k lqrkS fHk[kkjh iz0 ij'kefu cS|ukFkkS
Ùi j t ◌ॅ + 0? /0 fnèkks lW jke nkSA fHk[kkjh iz0 ij'kefu lqrk cpuw j?kqukFk
! 1
( V C A - A t ◌ॅ fuR;kuUn lhrkjke iapkuUnk% fnèkks lW t;nso nkSA
+
!.1! " #': 1 fu[kwfr èkjeiqj ns'ks pqukiqj % frjgqfr rjkSuh oklh
OL & & c Ç[ , tx)jkiR; y{eh 'kekZ lqr jfr 'kekZ , lqrkS nks"kkbZd% , lqr
, 0! > 1 0 , & , gfjgj% , lqrk nsokbZ ijHkw eèkq HknkbZ f'kokbZdk% flagkJe lW
- ' ◌ॅ + & & , !V , 7" gfj nkSA 'khyk iq=k%A f'kokbZ lqrk Fks?kkbZ èkukbZ x.kifr ujifr
> , O &[ k3- ◌ॅ ijkuf'k"k dk% csymap lW mn;dj nkSA foeyk iq=k%A , lksnjk
+ 7" a Gi O-F ◌ॅ o vkn~;k xaxksj lW HkSjo iRuhA vijk QuUng lW lqjFk iRuhA
K uA ◌ॅ C ujifr lqrk gfjukFk ekuhd eqtu iz0 vfxikj nkewdk% ek.Mj
C E /0 K O ! { ◌ॅ 2 lW thos nkSA gfjukFk lqr efuukFk lqrkS y{ehukFk nsoukFkkS
+ C C c C j (

◌ॅ + ' 7" C ◌ॅ ! clkej lW jke nkSA Jhefr iq=k% nsoukFk rjkSuh lW iwf.kZ;k
1 7 Ä ;
C f0!
/0 #' pqukiqj xzkeksik;Zd% nsoukFk lqr prqHkwZt iz0 fpjkbZd% djegk
◌ॅ i + E /0 K lW fo|kifr nkS eqtu iz0 vft;kj lqr jk; xks<+kbZ lqr
F, 3 C ◌ॅ 1 + 7" mekukFk% djegk lW fonq nkSA dqek iq=A prqHkwZt iz0 fpjkbZ
f0!
/0 , c A F ½ ◌ॅ ' lqrkS pkUn xksikyks tky; lW fuèkkbZ nkSA ekyrh iq=k%A
+ 7" @ ! ?{ ◌ॅ jkepUnz lqr [ksnwd% [k.Moyk lW oa'kh nkSA y{ehuh iq=A jk;
-& + 7" F / C O xksiky lqrk izkUukFk xfrjke xaxkjke ykykdk% csyk ldjk<+h
O-O k ◌ॅ ! (0 + lW uuw lqr cyHkhe nkSA lqxkorh iq=A jk; izkUukFk lqrkS cStw
O 7" / C c Ù! >1 ! p O
eèkqlwnuks yxek tky; lW y{e.k lqr gjifr nkSA jEHkk iq=A
$ ◌ॅ + 7" Ù!
jk; cStw lqr eksgu% tksQjk QuUng pkSèkjh xkso)Zu lqr xkSjh
; wu uA e> FL
nkSA enkSvk iq= lqrkp dqeqfnuh jfrikM+ csymap lW ikBd
+ +G 7" E k3- ◌ॅ
y{ehdkUr lqr cnjh iRuhA , lqrkS lkgsc jktkjkekSA jk;
( c _(
eksgu lqrkS cYyHk lgtkS Vdoky lW jke nkSA jk; cYyHk lqr
s ; c ()0 = ◌ॅ
jk; taxyhd% mtku csymap lW gtkjh nkSA jk; taxyh lqrkS
+ ()0 - O 3 k3- ◌ॅ
+ - O c A ' Ap 3 7
lnkuUn Jh uUnuks mnuiqj tftoky lW t;ukFk nkSA jk;
$$ ◌ॅ C + >1 ! c C
eèkqlwnu lqrkS thoukFk 'kEHkqukFkkS nhi cgsjk<+h lW x.ks'k nkSA
&1 j (_ ◌ॅ OÝ& + W* 7"
jkes'ojh iq= lqrkp rkjk djegk lW uuw lqr ân;ukFk iRuhA
◌ॅ ! 9 C C jk; thoukFk lqr luQqy :nzef.k dqej fxfjèkkjhdk% x<+
u1 O > O k3- 0 csymap B0 ykspu nkSA jk; luQwy lqr }kfjdkukFk% ngkSjk
½ + u! è C { ◌ॅ ek.Mj lW Hkou nkSA jk; }kfjdkukFk lqr osnefu efg"kh ikyh
0 + è C 2 [ ◌ॅ lW pkSèkjh nkSA nk;efu iq=A jk; osnefu lqr èkjkuUn% fctkSyh
e> + 7" 2 > A [kkSvky lW eksgu nkSA jk; :nzef.k lqrkS cklqnso iz0 cLrhyky
( nG ◌ॅ ; + c ( nqxkZukjk;.kks czãksfy ifupksHk lW xaxknÙk lqr g"kZnÙk nq nkSA
/0 (v O1 Å \]d h0 ◌ॅ O-O J Hkxorh iq=k%A jk; cLrhyky lqr bUnzkuUn% cgsjk<+h lW B0
[ J 1 + 0O 7" (v cksèk lqr JhukFk nkSA jk; bUnzkuUn lqr efgukjk;.k csylke
A (_ ◌ॅ !0
º> ' C + cqèkoky lW Ñ".kyky lqr ckSdkbZ nkS ¼cgksjk½ csykgh oklh
A k 1 ◌ॅ XY
(> HkM+xke tftoky lW Jhyky nq nkSA jk; efgukjk;.k lqrkS
, + ((^ ) k 0 $$ ◌ॅ Hkwous'oj jkes'oj iz0 yyu j?kqukFkiqj oklh HkkSj [k.Moyk lW
' 1 +
c 0!#* W* /0 ckyknÙk lqr ;nqukFk nkSA Hkwous'oj lqrkS iadt uhjtks
V1 C7 © ?{ ◌ॅ ( J 1 C ij'kouh rjkSuh djegk lW lqUnj nkSA jkes'oj lqrk Ñ".k 'kadj
+ 0!#* c - w & mn; 'kadjkS QwyMksHkh esèksyh oklh dkdks csymap lW jkes'oj
◌ॅ A + W* XY & - 3 & - nkSA lqrkp uhyeA jk; 'kEHkqukFk lqr cksèkÑ".k lqrk :iyky
u! ·0 W4 l k3- ◌ॅ W* + Hkwiyky efgifr ykyk% jfrikM+ csymap lW ikBd Ñik lqr
&1 C
º>XY eèkqjh nkSA jk; :iyky lqrkS t;xksfoUn Jh xksfoUn jksgkM+
-
" k3 ◌ॅ X
ldjk<+h lW yky lqr [kM+xh nkSA jk; dqej lqrkS frudkSM+h
1
> + c F A ' F A
cnjhdkS rjkSuh djegk lW usgky lqr ekaxfu nkSA jk;
I ◌ॅ ?O + c
frudkSM+h lqr lqxkuUn% ngksjk ek.Mj lW cS|ukFkk nkSA eq[rkj
( ◌ॅ # -O
lqxkuUn lqrk fo|kuUn 'kkjnkuUn fouksnkuUnk% csylke
+ O A ^ { ◌ॅ
cqèkoky lW Hkksdju lqr fctyw nkS vUgjk dVkbZ lW pkS0 :i nq
Ùi C + E5 O A i A & A
1 ◌ॅ B
nkSA lqrkp mfeZyk ljyk fueZyk vkn~;k d.kZiêh ygjfu;ka
p A k (> ( ! +
K = , ◌ॅ e0 1 + 3
e>kSjk djegk lW fHkf[k;k lqr lnkuUn iRuhA vijk ljyk
Gi Ê
- M ◌ॅ ")
eksjl.Mk glkSyh lksnjiqj lW Hkonso lqr y{es'oj iRuhA
A K ;{ ¥ a 7
◌ॅ 0 %*
/d॰ (KC& ±") i A c O-O A A /0 & ØÂd izksñ ¼vFkZ'kkL=½ fo|kuUn lqrkS xaxkuUn lR;kuUn iz0 'kSysUnzks
-O ◌ॅ A ¢" EA F + eaxjkSuh ikyh lW pUnk ikS= eqdqUn lqr xksiky th nkSA lqrkp

> Ê m◌ॉ॰ K 0 (( jhrk èkjeiêh MkWñ vferkHk pUnz iRuhA ,echch,l xaxkuUn
O-O A 5 /0 G¸[ + K lqr fo'kq jk; iz0 vk;q"k nkS lqrkp vijkftrk lR;kuUn lqr
A - (O - + e;ad lty cM+xkao oklh y{eh >k nkSA 'kkjnkuUn lqr lat;
& A - ड़+4 ◌ॅ O A fpduh uM+qvkj djegk lW txrkuUn lqr dq'ks'oj nkSA yksvke
Ó* + ½G O ◌ॅ e0 lqjxu lW pkS0 eèkqlwnu nq nkSA lqrsp 'kkfUrA vijk 'kkjnkuUn
+ & K & A ( lqr cM+xkao Nknu lfjlo lW t;ohj nkSA vks>ksfy ujmu lW
◌ॅ + 3 ◌ॅ ¬* 1 tkxs'oj nq nkSA lqrkp vuhrk uwru xqM+xqM+ thouA vkn~;k
+ K ! yy Gi 7 tgkuiqj jrkSyh nfjgjk lW Ñ".keksgu lqr xksiky lqr vejsUnz
c ◌ॅ XY; F K 8
iRuhA fouksnkuUn lqrk 'kphUnz jfoUnz dgjk Nknu lfjlo
p A & S
lWA lfpu lqrk csyok ¼e>syh½ osnkuUn nkSA 'kkjnkuUn iRuh
◌ॅ k ( .) 2 A + & A
vuhrk fo".kqiqj flags'oj lqr 'kEHkqnso iRuhA vijk jkeuxj
K Y17 -_* &1 K
txUukFk lqr vf[kys'k iRuhA vijk iqM+sUnkgk lfjlo lksnjiqj
O O C K ?Â& K 7ÕA
lW tVkèkj lqr firkEcj iRuhA jk; t; xksfoUn lqr mekdkUr
a 7 ◌ॅ = > .
lq[klsuk oklh vksM+k ,dgjk lW xks'kkabZ nkSA [kkSvky lW
F A 3 ?Á 3 ◌ॅ F& -,
+ nG ◌ॅ ¼ 1 + > " !
izseyky nq nkSA èkk=h lqrsp ljtwnk; f'ko dqekjh jk;
& 3 (K > ) K
mekdkUr ¼vFkksZèke½ lqr vuhy dqekj lquhy dqekj Ñ".k
XY & y= ?{ ◌ॅ '
dqekjk% ij'kouh xqyVh [k.Moyk lW JhdkUr nkSA lqrkp lhrk
+ Gi C yfyrkA vkn~;k dgjk r`fIrukFk lqr izeksn iRuhA vijk Jhiqj
/; K '7 Ó h (? ns'ks pksiM+k c[kkjh rsrfjgkj lksnjiqj lW rkjkuUn lqr
a 7 ◌ॅ A 0/0Á0 K > K A fo0iz0ls0 vfèkdkjh vjfoUn iRuhA uSf"Bd vuhy dqekj lqrk
² K \D b /0 cztsUnz uìsUnz iz0 uwuw cuxkao flgkSfy ek.Mj lW BDdu ikS=
{ ◌ॅ ´ ¢" K & - vuUr lqr gfj'kadj nkSA mfeZyk iq= lqrsp 'khyk xks'kkabZ xkao
+ 3 7" & F& -, O - GA oklh vkuUn eksgu lqr iRuhA foHkkdj iRuhA cztsUnz dqekj
; 0 \D c lqrkS _frd _"kHk }k'k; cfyjktiqj gfjve lW xaxkuUn nkSA
[0 è & ( 7 K ◌ॅ O-O A + uìsUnz iz0 uwuw lqrk egs'oj lquhy dqekj lqr yky iz0 jkds'k
b /0 ! ! _* /0 fo".kqiqj uM+qvkj djegk lW lratho lqr txnh'k nkSA
:& Y17 ड़+4 ◌ॅ - O & eksjl.Mk [kkaxqM+ lfjlo lW foUè;ukFk nq nkSA lqrkp T;ksfrA
+ ;{ ? -y ◌ॅ ¡ C 1 + Ñ".kdqekj lqrkS 'kkuw eUuw vkSjkgh B0 eueksgu nkSA 'kkfyuh
d XY c & ! ! 6 0 ; lqrkA jk; efgifr lqrkS j?kqukFk txUukFkkSA ujmu lW foir
+ & c V1 C O j nkS vkfgy gfjve lW nqxkZnÙk nq nkSA txUukFk lqr jkèkkdkUr
◌ॅ + G K ◌ॅ O1 J 1 + lqrkS voèks'k vf[kys'kkS cqèkoky lW fo'oukFk nkS jk; ykyk lqrk
$ C > c K4& K ?Â® (> 1 ◌ॅ ef.kÑ".k HkSjonÙk [kxifr Hkokuh nÙk èkhj flag rqykÑ".k
* C + XY o J ?O 0 jkèkkÑ".k Mhg nfjgjk lW Ñ".k lqrk gfjnso nkSA jk; ef.kÑ".k
J > - f XY > XY m ◌ॅ XY lqr ykspu% [kkSvky lW ikBd fo'os'oj nkS vijk ef.kÑ".k
+ XY ½ nG ◌ॅ !
lqrkS cspw euksgjks mYyw dqtkSyh lW ijku lqr B0 HkS;k nkSA
*%* + K XY c k! pI 3)!
jk; HkSjo nÙk lqr fufèkd% nhi cgsjk<+h lW pkS0 eèkquh lqr xksns
◌ॅ 0 o + o J >
nkSA eyafx;k dqtkSyh lW jktkjke nq nkSA dykorh lqrkp
(_ ◌ॅ e0 1
> F + -O
xqats'ojh èkS;Zorh ekuorh iquk fcgkjhdk%A jk; fufèk lqrk
◌ॅ 1 + y-D*
[k[kM+h >wedyky cqf)ukFkk fpydkSM+h nfjgjk lW ckcw lqr

7 ( > ??
HkS;k nkS Jh[kaM Vdoky lW eUuw nq nkSA ly[kfu iq=k%A vijk
! ( 1L C ◌ॅ ( ( ! o +
'?-m = ◌ॅ ! 1 + ? 7" K >
fufèk lqrk xsuk cztukFk J`f"VukFkk ldqjh csymap lW jk?ko lqr
¬ \ C 'b × C k3- ◌ॅ V
izk.kukFk nkSA ijlaMk lW dkyk nq nkSA ckygh iq=k% gseorh
/ C + -m ◌ॅ 1 + ( 7"
lalkjorh 'kadjorh njluorhA vkn~;k flgkSfy ek.Mj lW
_ - & - Gi { vHk;Ñ".k iRuh vijk djegk lW eucksèk lqr èkhjukFk iRuhA
◌ॅ K0 XY K ◌ॅ º> > C vijk ek.Mj lW eqjyhèkj lqr ';keukFk iRuhA vijk gkVh
K { ◌ॅ E> ~ C lksnjiqj lW cjtw lqr nsohnÙk iRuh , lqr HkkbZyky%A jk;
K = a 7 ◌ॅ (! J [k[kM+h lqrk vPNèkj gfjgj ckcwyky% [k.Moyk lW dk: lqr
"' )) K÷> ( ( ! ';ke nkSA jk; gfjgj lqrk uUnyky enuyky Jhykyk% laxzke

?{ ◌ॅ ~ + A ,dgjk HkSjo lqr usuk nkSA jk; enuyky lqrk yksdukFk Qrqjh
' -Ä
+ o # jktkdk% ifj;kEc cqèkoky lW nq[ku lqr Hkxyh nkSA jk;
1 ◌ॅ
½ C uf . (> ckcwyky lqr jk; enuyky ikyh lW ?ku';ke nkSA jk;
1
? 0O + ( ( ! efrdkUr iz0 eÙkks lqrkS jekdkUr Ñ".kdkUrks dVkbZ lW czãnÙk
◌ॅ V~ + /0 Jd c lqr ekSthyky nkSA jekdkUr iz0 >Ccw lqr frjfir% gkVh
XY d = , ◌ॅ \] J s + lksnjiqj lW ?kks?kj nkSA jk; >wed lqrkS eqjyhèkj fuHkZ;
/0 ª! = a 7 ◌ॅ UV + ukjk;.kks nfjgjk lW uFkkbZ nkS jk; eqjyhèkj lqrkS bUnzef.k
! c E> 0 Å ◌ॅ ' lw;Zef.k HkM+xke tftcky lW eksgu nkSA usgorh iq=A jk;
+ E> c ! 0 $$
Ñ".kdkar iz0 egkohj lqr ukjk;.k% ldjk<+h lW jktiqj oklh
◌ॅ ; + # 7" XY - /0
bUnjyky nkSA jk; xsuk lqr lqUnjef.k gfjiqj ikyh lW lukFk
◌ॅ 7 A +
lqr efruUn nkS txriqj ek.Mj lW nq nkSA g"kZorh iq=A vijk
¬ A 7 ◌ॅ A +
xsuk lqr lksuefu tftoky lW pUnz'ks[kj lqr ;equknÙk nkS
O7 { ◌ॅ 1 + [ 7" K ¬
eyafx;k dqtkSyh lW Hkatu nq nkSA ljLorh lqrkp N=ofr
a ◌ॅ Ó? E J +
1 + Ð S"
jgqok oklh csgV [k.Moyk lW B0 f'kcw lqrk ?kksru iRuhA jk;
-O ◌ॅ 0-
1 k= ?{ ◌ॅ !0 &( ! U
lksuefu lqr cu[k.Mhd% flgkSfy ek.Mj lW uUn dqekj nkSA
a (?{ { ◌ॅ A
lfjlo lksnjiqj lW èkeZifr nq nkSA vijk lksuefu lqr oa'kefu
+ a 7 ◌ॅ > 1 + K a lUngiqj fnèkks; lW ;nq lqr dyj nkSA èkjeiqj ns'ks pqukiqj
-& A7 t ◌ॅ 1 + jk; cu[k.Mh lqrkS lR;ukjk;.k jke ukjk;.k iz0 nwcs dkSA
> 7 Ó 1 7 (?{ c f'kouxj lfjlo lksnjiqj lW ds'koukFk lqr [kxukFk nkS
/0 !k &O a 7 ◌ॅ gseuxj eyafx;k dVkbZ lW nq nkSA vijk jk; cu[k.MH lqr
:& C ?O C + _ O -O = , ◌ॅ f'koukjk;.k% [kkaxqM+ lfjlo lW ';keukFk lqr gyèkj nkS jk;
+ K (?{0ê & ? -y lR;ukjk;.k lqrkS deyukjk;.k iz0 xksfoUn th dkek[;k
◌ॅ ~ C > + c ukjk;.k iz0 ekèkoth dkS ';ke ukjk;.kk% Hkjke uM+qvkj djegk
/0 F A æ /0 > ~ lW cNj.k lqr fo|k nkSA pk.kiqjk ukgl [kkSvky pkS0 uUn nq
" ड़+4 ◌ॅ (S i + nkSA lqrk'p jksfguh dkenk lfork dfork 'kksHkkA vkn~;k
7 nG e0 A 1 + I foj'kk;j eaxjkSuh ikyh lW fo'oukFk lqr mes'k pUnz iRuhA
0 Gi & -O vijk dkenk dksfj;kgh dksygêk ikyh lW ujsUnz iz0 uwuw lqr
◌ॅ * C 3W& K l fouk;d iRuhA vijk lhrke<+h fo".kqiqj feJ t;dkUr lqr
lÊ ◌ॅ 8 /0 ! ! v:.kkdj iRuhA vijk dfork eqxek fn?kks lW firkEcj lqr
- Y17 ' K B0 vejsUnz iRuhA vijk 'kksHkk usiky ns'ks fHkëk fo'oukFk lqr
K EO U ◌ॅ . 0 K 8 foey dqekj iRuhA ,echch,l MkW xksfoUn th lqr lkdsr
K 0 # Ó 0* * C dqekj% uogFk nsmjh [k.Moyk lW B0 xqnj lqr j?kqukFk nkSA
(( m◌ॉ F A
: lqrsp T;ksRlukA ekèkoth ¼,e, ch,y] mPp U;k;ky; ojh;
C 3 ?{ ◌ॅ !0 y V1 C vfèkoDrk] iVuk½ lqrS vfHk"ksd 'kkgiqj vUnksyh tky; lW
+ dü > (33 3, 3 Q
efgukjk;.k nkSA lqrsp xqM~Mh lksekA ';keukjk;.k lqr
K >§ , ( ) Æ K 0Ã & 7 KAd
lR;dke eqjktiqj oklh vUnksyh tky; lW B0 nqxkZuUn nkS
◌ॅ + y¹ a ~
lqrsp dkseyA jk; jkeukjk;.k lqrk MkWñ eksgu jk; ¼fo'o
E 7 KAd ◌ॅ !0 O1 A
+
fo[;kr ân; jksx fo'ks"kK vesfjdk ns'ks vofLFkr½ fijkiqj
l m◌ॉ॰ ; ( *
vYykfj lW pUnzkuUn nkSA lqrsp dY;k.kh oh.kk vkn~;k ifupksHk
æ 9 IO Ó[³ KW Ó K Û) 7
txfr iokSyh lW pkS0 dkyhdkUr lqr fot;dkUr iRuhA vijk
K) ◌ॅ A + Ï Gi h0
O 6 ◌ॅ e0
èkekSjk ¼eksrhgkjh½ lrkSfy lry[kk lW ckykuUn lqr mes'kkuUn
K >s (; ) c ? ◌ॅ ( A
iRuhA MkWñ eksgu lqrk MkWñ v'kksd gfj;k.kk izkUrs xqM+xkao
3W& A m◌ॉ॰ ; m◌ॉ॰ K
;kno oa'kh MkWñ jkepUnz nkSA lqrsp eksuk vesfjdk ns'ks
/ % y ◌ॉ॰ + ; vUrèkkZfeZd fookfgrk MkWñ Qwy lqr vrqy pk.kiqjk frjgqr
KW Ó K > ◌ॉ॰ u! Kf ukgl [kkSvky lW nkeksnj lqr ijekdkUr nkS lkSjkB of<+;ke
7 1 nG ◌ॅ ; iokSyh lW voèkfcgkjh nq nkS mek lqrsp vatfyA
+ ¥ 6 ◌ॅ K> ( 1 + 3

-$

3idO G&[ 7 O7 m|ksxifr ,e, dqej th lqr vk'kh"k okthriqj txriqj
%& ◌ॅ á & ( + a !7 vksbfu lW nsodkUr lqr dSyk'k fcgkjh nkS lksuwiqj lhrkjke nq
1 + K! Kö 3idO K i GA c nkSA lqrsp vUuw vEeh m|ksxifr vFkksZ|eh vkuUn lqrkS vuhy
K K} O1 O- ½G O ◌ॅ ('d " -&) E¦u vthrks nqxkZxat yksvke lqjxu lW ¼Jksf=;oa'k½ eqUlQ
( XY + K cnzhukjk;.k lqr jk; Ñ".kukjk;.k nkSA lqrsp vpZ.kkA jk;
& c F XY /0 2 f'koukjk;.k lqrkS xksiky th Ñ".k dqekj iz0 ckSosyky eaxjkSuh
-O ? uA ◌ॅ ! (0 + [kuke QuUng lW yyw lqr cyHknz nkSA lqrk'p Ñ".kk
XY Gi Ù (0 O7) A fd'kksjhA vkn~;k cStkuh ¼Hkkxyiqj½ ijekuUn lqrk MkWñ
◌ॉ॰ (33 ) p K
¼,echch,l½ eukst dqekj iRuhA vijk tjSy HkSjodkUr lqr
o p F c
fouksn dqekj iRuhA odhy xksiky th lqrkS _rqjkt olUr
f /0 -= 7
iz0 dqekj olUr dqjlkdkaVk lqyrkuiqj oklh HkM+xke
" $$ ◌ॅ K( +
tftoky lW vtcyky lqr gfjyky nkSA lqrkp fjadhA
- (( / ê Ó[³
ch,ych dqekj olUr izkd~ bfrgkl fo'ks"kK lqrk nqxkZxat
O1 O- ('d " -&) ½G O ◌ॅ ^W
¼Jksf=; oa'k½ yksvke lqjxu lW gksesUnz ukjk;.k lqr eukst
p + XY /0
2 (3) / ¿ Ó F A7 ?
ukjk;.k jk; nkSA jk; Ñ".k dqekj iz0 ckSosyky ¼ch,½ lqr
nG ◌ॅ + O ? ! ◌ॅ !0 A
izrhd eYguh ns'ks xksfoUniqj [kM+hd [kkSvky lW lgnso nkS
1 + ' ê -& c Ùi C j
t;uxjk oklh fu[kwfr lW B0 uUn dqekj nq nkSA Jheku~ jk;
a 7 ◌ॅ & XY J + ' ê oa'kefu lqrkS cS|ukFk nsoukFkkS lfjlo lksnjiqj lW f'kjh lqr
7z[ 7-O Ùi C C 3 C Ñ".knÙk nkSA Jheku~ lnkpkjh iq#"k iqaxo jk; cS|ukFk lqrk
&1 C E § C a 7 ◌ॅ $ fnukukFk mn;ukFk 'kEHkqukFk eqfDrukFkk% Bk<+hoklh efg;k
+ 1
( i Gi lksnjiqj lW t;ifr lqr pUnzef.k nkSA lqrsp cqpuh nk;
I ◌ॅ k! fo|knk;A vkn~;k ddjksM+ Mqejk cqèkoyk lW cspw lqr
K i M ◌ॅ 4 Á0 0 y{ehukjk;.k iRuhA vijk fo|knk; tjSy e>kSjk djegk lW
G¸§
&A G, jkèks lqr ls0fu0 okf.kT;dj vk;qDr f'kouUnu iRuh , lqr
p A 0!0/0 ! -7 K¡î C vkbZih,l fouksnkuUn%A Hkw0iz0 iwf.kZ;k ftyk dkaxzsl v/;{k
& /0 E1 / & /0 # # 4"1 fnukukFk lqrk fodk'k pUnz iz0 equpqu izdk'k pUnz iz0 pqupqu
/0 ! 0 [ ? ( ◌ॅ vkHkk"k iz0 :u>wu lqHkk"k pUnzk% lry[kkoklh ijgV ldjk<+h
F + ( & c /0 /0 ! lW xksiky th nkSA ch, fodk'k pUnz lqrkS izHkkr iz0 eUuw
& 47 c ? ◌ॅ - 'kjrpUnz eèksiqjk lrkSfy lry[kk lW y{ehdkar lqr dk'khukFk
& C + h ( 7 K ◌ॅ (( !G nkS pksIrk cfyjktiqj gfjve lW ccwvkth lqr dqej nq nkSA
1 +
/ & ¸[ /0 a ! > Æ izdk'kpUnz lqr fi;q"kpUnz iz0 lksuw èkudkSfy rrSy ldjk<+h lW
◌ॅ W* + ( 0? ◌ॅ dkes'oj nkS fcjkSyh Hk[kjkSyh dqtkSyh lW lqrsp MksyhA vkHkk"k
· G0 [ /0 ! c K c pUnz iz0 :u>wu lqrkS lqfer vferkS uxokM+ ?kkslksr lW
Ua ◌ॅ \; 8 ; + czteksgu lqr ujsUnz eksgu nkS jkuhiqj csfr;k lfjlo lksnjiqj
7 k a 7 ◌ॅ 1 + lW jkedqekj nq nkSA lqHkk"kpUnz lqrk Qwyijk'k deykuUn nkSA
0 [ u! & A + % lqrk'p Lusgk lqjfHkA ch,,y,ych odhy mn;ukFk lqrk
0 (( 3 C - jktho latho lqnhi iz0 eqUuk Hknzs'oj fi.Mks[kfj lqjxu lW
/0 E 0%* {d? O ◌ॅ tudyky lqr fu0 ea=h ¼fcgkj ljdkj½ lj;qxyky nkSA
0 -" ( ) ¸O + ( 7 '
lgcktiqj lgJke nfjgjk lW T;ks0 ;ksxèkj nq nkSA lqrsp
◌ॅ d0 «O> 1 + 47
yhyk eèksiqjk efg"kh ikyh lW foUè;kukFk lqr lqèkhj dqekj
1 ◌ॅ ¡ C >
iRuhA
K >§ (= 3 Q ) & Ó ojh; vfèkoDrk ¼iVuk mPp U;k;ky;½ jktho lqr uf'kjk ns'ks
" y ?{ ◌ॅ C OD C + HkM+jh xqynh [k.Moyk lW pUnzukFk lqr xtsUnzukFk nkSA lqrkp
5 % - 'kqfp gfj;k.kk ikUrs fookfgrA latho lqr Js;% lqikSy ftyk
¢ A% T/ ( ' A + pUnsyh oklh lEizfr cukjl feJ e;kuUn nkSA ch,y,ych

(( /0 E ( Á) ® odhy lqnhi iz0 eqUuk ¼lektlsoh½ lqr 'kkS;Z lqxkSuk ¼frjgqfr½
() %& ◌ॅ N - p A vksbfu lW Vsdukjk;.k flag lqr fouksnkuUn flag nkSA ls0fu0
- + Á0 0 E ? - ! E ? -V eqf[k;k ,oa iwf.kZ;k ftyk eqf[k;k la?kd v/;{k tufiz;
K¡î / -
&1 C / K 'kEHkqukFk lqrk iznhi vatfu fojkt lqjkt lqthr dqekjk%
(0 O ◌ॅ E& cHkfuxkek ldqjh ikyh lW eq'ku lqr jkes'oj nkSA ¼,e,
W* + ( 18
- 0 -) / bUL;qjsal fo0 vfèkdkjh½ jk; iznhi dqekj lqr fu'kkUr uf'kjk
& & Ó d ◌ॅ ns'ks ijokgk dUgksyh ,dgjk lW iùkuUn lqr izksñ 'kkjnkuUn
ù A /d॰ & A + k= ?{ ◌ॅ nkS ikM+k csgV [k.Moyk lW :nzkuUn nq nkSA vatfu lqr fuys'k
A 1 + K - Â& & 1
>
dkSf'kd eèkqdjpd jktho ykspu lqr gfjoa'k nkS lqrkp
½ -& + &
fufr'kkA fojkt lqrk lUuh HkM+jh xqynh [k.Moyk lW eqf[k;k
0 y ?{ ◌ॅ E ? C /
pUnzukFk lqr izkpk;Z xtsUnz nkSA lqjkt lqr ikM+k csgV
OD + k= ?{ ◌ॅ A
[k.Moyk lW :nzkuUn lqr eqjyh eksgu nkSA lqrkp xqM~Mh
E ; + y¹ A
uUnhA lqthr lqr lq[klsuk gfjiqj ikyh lW lrh'k pUnz iz0
?Á 7 ◌ॅ & /0 ( 1 +
1
cgknqj nkSA eqfDrukFk lqrkS foèkku izQqYy eèkqdjpd lUngiqj
E § C c > /u1) > A7 t ◌ॅ
A + (O - 1 + $% æ /
fnèkks lW ikBd lqUnjdkUr nkS cuxkao nq nkSA jkf"Vª;
K ÛIO Ó[³ m◌ॉ॰ > {d ◌ॅ
[;kfrizkIr vfLFkjksx fo'ks"kK MkWñ foèkkupUnz lqrk i.Mksyoklh
+ K H 3ü ³ /u) ◌ॅ
lW lqr nkSA vfrijkØeh mRlkgh jktuhfrK izQYypUnz lqrkA
+ lW lqr nkSA
/æ Ð- " Á ( > 0 lektoknh fpUrd iz[;kr Lora=rk lsukuh fcgkj foèkku
ö Ð- " GAd $% ² lHkkd lEekfur lnL; Lora=rk vkUnksyud jkf"Vª; uSr`Rod
3 q C -òb Z[ C lgdehZ mnkjpsrk fefFkykd laLÑfrd iks"kd nsoukFk lqrk
³ =
◌ॅ A neu jeu Kkuuk% lckSj oklh ijgV ldjk<+h lW lnkuUn lqr
A + ◌ॅ 1 + K C :nzkuUn nkS nfjgjk lW y{e.k nq nkSA vijk nsoukFk lqrk
1 ◌ॅ * C & - /0 clugh ifyokM+ efg"kh lW fo'oukFk lqr jek'kadj iz0 ykyw
1 1
+ & ((½ Gi (ù { ◌ॅ nkSA lqrk'p 'khyk cqycqyksA vkn~;k cBSyh flgkSfy ek.Mj lW
A K (( 1 1 /0 b 1 ' lR;ukjk;.k lqr fuR;kuUn iRuhA vijk cqycqy iz0 e`nqyk
(= 3 Q Q >& =
feJ ¼iVuk mPp U;k;ky;d U;k;kèkh'k iVuk ,plhd
K >§ ) = {d? O ◌ॅ 3 Q Q >&
ojh;re vfèkoDrk½ iVuk fi.Mks[kfj lqjxu lW mPp
& & ØÂ& (33 , 33 ) /d॰
U;k;ky;d U;k;kèkh'k lrh'kpUnz lqr 'kSys'kpUnz iRuhA
◌ॉ॰ 2& ? 3 ◌ॅ {%
¼,echch,l] ,e,l½ izksñ MkWñ neu th lqr nsos'k l[kokM+
+ 1 + £
,dgjk lW ekdZ.Ms; lqr dkyhdkUr nkSA ekfyuh nq nkSA lqrkp
fnO;kA
' 2& (KC& ±" Ó[³ /d॰ KW * Ù

- W- Jh nsos'k ¼vFkZ'kkL=d fo'ks"kK izksñ vesfjdk fo'o cSad esa
G C
' 2& 0 /> -" vkfFkZd lykgdkj Jh nsos'kd iRuh Hkkjrh; izèkkuea=hd
G C
W- ) {d? O ◌ॅ vkfFkZd lykgdkj :i esa p;fur½ lqrk fi.Mks[kfj lqjxu lW
0 Q 0 & + m◌ॉ॰ $ ' 7" m0 U;k0 lrh'kpUnz lqr nkS MkWñ eatw xhrk feJd iq=h lW
◌ॅ c K b -& K 8& -= fookfgrA jeu th lqrkS ve`rka'k vejs'k jkaVh ¼frjgqr½
() 7 ◌ॅ & + = 3 jktuiqjk nfjgjk lW f'kodkUr nkSA iVuk mPp U;k;ky;d
Q K >§ ³ A c K } ojh;re vfèkoDrk KkuUn lqrkS lqfer vferks ukjk;.kiêh
Ê u! ◌ॅ (k A + 0 Qwynkgk ikyh lW ccs lqr nsokuUn nkSA Hkjke ukgl [kkSvky
nG ◌ॅ Ñ? C 1 + !
lW Hks[kukFk nq nkSA lqrkp iwtkA
F O ! F jk; xksiky lqr xfrjke lqr eUuwd%A jk; xksiky lqr xaxkjke
O-O c J & Jd J ? lqrkS nsonÙk f'konÙkksA nsonÙk lqr eulq[k lqr lcwjnÙk%A jk;
( ! J ( ! J ? 4 lcwjhnÙk lqr [kM+xukFk umofrykyk% vkfgy [kkSvky lW pkS0

nG ◌ॅ e0 > 1 + ?O C eèkq nkSA jk; [kM+xukFk lqrk lUryky rquhyky olUryky iz0
f /0 ! ! A7 t ◌ॅ XY J uwuwykyk% lUngiqj fnèkks; lW Ñ".knÙk nkSA lUryky lqrk
+ F A ' a 7 xksfoUn JhdkUr egkdkUr xkSj lksnjiqj lW Q.kh nkSA jk;
◌ॅ u + 0! ( ' Hkwiyky lqr cynso lqrk Jhnso egknso eghdkUr e>kSjk
M ◌ॅ (( ! (=1 , + djegk lW ccwuh lqr cqVkbZ nkSA egknso lqrk xqatj equhyky
y- E ( ¿7 ◌ॅ cnzhukjk;.k dk>h rYguiqj lW jkeJh nkSA cuxkao efg"kh
' + (O - 1 ◌ॅ
[ (> 1 + cqèkoky lW pUnzef.k nq nkSA eqfuyky iz0 equhUnz lqr f'kodqekj
E /0 E & & ikj'kouh dqtkSyh nfjgjk lW bUnzkuUn lqr dSyk'k nkSA jk;
◌ॅ A á & + E>
eqjyhèkj lqr jk; bUnzef.k lqrkS xq.kkuUn% fctkSyh [kkSvky lW
c y A ( nG ◌ॅ (( !
ccwuh lqr HkkbZukFk nkSA xq.kkuUn lqr fxfjtkuUn% cHkfuxkek
0 , C + y A O A (0 O (
cf<+;ke iokSyh lW Hkxyw nkSA Bk<+h oklh nq nkSA fxfjtkuUn
6 ◌ॅ 0O ! + 1 + O A
lqr uouhr dqekj% egyckM+h rsrfjgkj lksnjiqj lW frydukFk
( a 7 ◌ॅ
lqr n;kukFk nkS efg"kh cqèkoky lW gfjgj lqr n;kuUn nq nkSA
C + 1 ◌ॅ
[ (> A 1
vijk fxfjtkuUn lqrk fujatu voèkukjk;.k fo'os'ojk% efg"kh
+ K O A - K> *%*
1 ◌ॅ O1 C & C + {
cqèkoky lW nqxkZukFk lqr f'koukFk nkSA jtkSjk ek.Mj lW
◌ॅ - ( 1 + K 0 -
dqatfcgkjh lqr y{e.k nq nkSA vfHk;ark uouhr dqekj lqrk
k= ?{ ◌ॅ F? ! A +
lM+jk csgV [k.Moyk lW xks[kwykuUn nkSA
◌ॅ !< )0 yz/ c?kekjk lW uf'kjk ns'ks tkQjiqj% xq#izlkn lqr ,dyky
? ? · 6 ◌ॅ lqr y[kuyky%A y[kuyky lqr Mkseu yky% iokSyh lW
+ · (V ◌ॅ u7 rstukjk;.k nkSA Mkseu yky c?kekjk lW tkQjiqj oklh
6 ◌ॅ -O ! ( EA + (>
1 ◌ॅ cf<+;ke iokSyh lW eaxyw lqr ckyeqdqUn nkSA cqèkoky lW
>1 ! 1 + eèkqlwnu nq nkSA
!: 0O J ,* OÝ& 3 G

(V ! gjnk % HkxokunÙk bZ'oj x.ks'k mekdkUr vkpk;ZA c?kekjk iwoZ
F yz/ ? (V xksihpd xq#izlkn ,dyky y[kuykyA euhgkjh lehis
K 0! Ø y ( c?kekjk vuUrpUnz lqr Hkwifr pUnz , lqrk dUgS;kyky
D& ◌ॅ E § C A + xqykcpUnz jkts'kk%A ldjk<+h lW eqfDrukFk lqr dqykuUn nkSA
5G ?{ ◌ॅ ?? · , 1 + & ns'kqvky [k.Moyk lW [kh[k: lqr MksekbZ nq nkSA uf'kjk ns'ks
Ó m 1 0? ! ! E § C E § C Mqefj;k fHkj[kw lqr uuw lqr eqfDrukFk% eqfDrukFk lqrk
C A
Kv A A A7 U ◌ॅ ! + rhFkkZuUn vLrkuUn fuR;kuUnk% lUngiqj fn?kks lW fnuw nkSA
A OD K K ◌ॅ 3W& J + ?{ fuR;kuUn lqr xtsUnz% vy; vy; lW mes'knÙk nkS [k.Moyk
◌ॅ 0 J 1 +
lW HkhenÙk nq nkSA
!< 2tM : VU uf'kjk ns'ks clSVh % n;ky lqr ?ku?kksj lqr jS;kd% nfjgjk
◌ॅ + O J ◌ॅ ç lW ifrjke nkSA jS;k lqr txnÙk% tftoky lW nkgw lqr dkuw
!
+ ◌ॅ 1 + O J & & C nkS tky; lW u;u nq nkSA txnÙk lqr 'kf'kukFk cM+xke
◌ॅ - (?-m + nfjgjk lW fpjatho lqr cu[kaMh nkSA rjkSuh djegk lW
◌ॅ ' 1 + & & C F ! 7È Ad JhdkUr nq nkSA 'kf'kukFk lqr xksuw iq.;kuUnksA
) $--e - 1!$
5 O1
cjgh fu[kwfr&iVuh&jkSrkjk & iwf.kZ;k% ykyefu lqr
c G& K ◌ॅ o + G& nqxkZpj.k lqrkS vk'kkjke% vy; lW HkS;kjke nkSA vk'kkjke lqr
y ◌ॅ + y ~ xq.kifr djegk lW nsod nkSA xq.kifr lqr ';keyky% csgV
k= ?{ ◌ॅ & XY + ~ c [k.Moyk lW f'kojke lqr ef.kÑ".k nkSA ';keyky lqrkS
1
A 1
VA C A
◌ॅ ;nquUnu j?kquUnu rhFkkZuUnk% jkSrkjk oklh dM+fj;k lW
XY /¢" # ¢" _( ' C /0 2 + gfjÑ".k izikS= usgky ikS= lkgsc lqr JhukFk iz0 os.kh nkS
1
Ç 7" VA A i A O-O A

A /0 ( A a 7 ◌ॅ " C nksyuorh iq=A j?kquUnu lqrk jekuUn fo|kuUn xaxkuUn
> C + k3- ◌ॅ S( ¢" C K !S + :nzkuUn iz0 cPph foeykuUnk% lksnjiqj lW fe=ukFk lqr
èkjkukFk nkS csymap lW Ncu ikS= thoukFk lqr viwN nkSA
: i A c A ¼ Ad ◌ॅ jk?kouxj % fo|kuUn lqrkS fujkuUn izsekuUnks nfjgjk lW
0! ¢" A ù A + G { Hkwiyky ikS= lqUnjyky lqr iùkuUn nkS vken.Mk oklh
a 7 ◌ॅ H> 1 + O-O A txkSj lksnjiqj lW dkfrZd lqr pØèkj nq nkSA xaxkuUn lqrkS
c -í & 7 l k3- ◌ॅ E& , jktho lathoks 'kkyeiqj oklh dkdks csymap lW eq'kkbZ ikS=
¢" ~ A + ◌ॅ ; t;nso lqr ';ke lqUnj nkS ikyh lW eueksgu lqr thjD[ku
& 1 + A /0 ( - nq nkSA :nzkuUn iz0 cPph lqr lat; dqekj ¼dfVgkj Vhoh
(( ( (◌ॉ ) * nG ◌ॅ VkWoj½ fn?kM+h oklh flejokM+ [kkSvky lW jeuhdkUr lqr
5 C + A c O ( ) i'kqifrukFk nkS jekuUn lqrkS jkeuxj ¼uf'kjk½ oklh ijgV
( # ◌ॅ C ( + 1
A
mpfr lW bUnzukFk lqr cynso nkSA ;nquUnu lqrkS gfjuUnu%
c A E 7 nG ◌ॅ # C
eqjktiqj [kkSvky lW usuk lqr rhFkZefu nkSA ujmu lW dUgkbZ
+ 3 ◌ॅ , ; 1 + A
lqr eueksgu nq nkSA gfjuUnu lqrkS xksfoUn vHk;uUnks
c F A K0 Ad ◌ॅ K°1 A +
ldjk<+h lW vP;qrkuUn nkSA
#': y c /0 -! ~ pqukiqj % xqtj lqrkS dey fd'kksj iz0 fiadw ';key fd'kksjkS
(² ◌ॅ A F? ! A + ½G cuSyh fry; lW jk; n;kuUn lqr xks[kwykuUn nkS yksvke
O ◌ॅ 1 + ( D& k lqjxu lW egkohj nq nkSA cnzhukjk;.k lqr jkts'k% csyok
A + W& 8& 0 - jkekuUn >k nkSA jk; eghdkUr lqrk jes'k ujs'k Hkk"djk%
Z (' ◌ॅ ; + >1 0! 1 + iksfB;k dVkbZ lW eksrh nkS eèkqjk Hkwiyky nq nkSA lqrsp js.kqdk
8Ò K Gi A7 O-O A A vuhrk lquhrk vkn~;kuUniqj xaxkuUn lqr pUnzkuUn iRuhA
K 0! K!
0 [ K vijk HkwM+h vtwZu lqr lqHkk"kpUnz iRuhA vijk lquhrk HkM+jk
0 k= ?{ ◌ॅ y ( ; csgV [k.Moyk lW xqykc eksgu lqr dfiy eksgu iRuhA jes'k
; W& I ( 4 -
lqr jksfgr egyckM+h vkfgy gfjve lW èkekZuUn nkSA lq'khyk
◌ॅ > A
+ & 1
> 8&
lqrsp eèkqA ujs'k lqrk xkSjo lkSjHk jk?kok lqyrkuiqj ns'ks
¥0 V 7 Ó - O D ' +
<axjh jktsUnz feJ nkSA jr~uk lqrk'pA

M Ku: ~ iVuh oS|ukFkiqj % ';keyky lqr dud lqr egknso% ,dgjk
◌ॅ 0I + c ¬* W* lW ykyk lqr Hkjksyh nkS lgnso lqrkS ukxs'oj dkes'ojkS
A7 t ◌ॅ K«¡ C + ◌ॅ lUngiqj fnèkks; lW v;ksè;kukFk lqr ykyk nkSA ikyh lW
( ( ! C ; 1 + ckcwukFk lqr eueksgu nq nkSA
e: ¬* M h0 ◌ॅ 7 jkSrkjk % ukxs'oj lqrk >kSok ifupksHk lW tgkuiqj oklh
7È A + ! C ¶ ~ c ,e,y, iq.;kuUn >k nkS iwf.kZ;k eSfFky Vksyk ';keyky lqrkS
-! /0 - A ◌ॅ + - A /0 # ikapw iz0 iapkuUn% tky; lW nkrkjke nkS iapkuUn iz0 ikapw lqrkS
c C & § j k= ?{ ◌ॅ 1 fnukukFk 'kfDrukFkkS csgV [k.Moyk lW ikM+k oklh pqUuh lqr
1 ◌ॅ &( ! & -¾ C +
; + (> pUnz eksgu nkS cqèkoky lW f'kcw lqr 'kaHkqukFk nkSA
C A
( A 0 A ? A - odhy rhFkkZuUn lqrk ckykuUn lqrk HkokuUn e[kukUn
2 A p A A ?{ [ J lathokA foosdkuUn fouksnkuUn fot;kuUnkA [k.Moyk g"kZnÙk
/ O J + ◌ॅ o 1 + lqr iz;kxnÙk nkS nfjgjk lW HkS;u lqr fd'kksjh nq nkSA
C c A /0 7 A /0 ; fnukukFk lqrkS fou;kuUn iz0 phuh foiqykuUn iz0 eksy
* k3- ◌ॅ C A + fn?kM+hoklh lqn; csymap lW dhfrZukFk lqr lqUnj efu nkSA
/ ( G0 lqrkp izfrek y{eh ljyk dkfeuh ehuk fctyh oh.kk vkHkk

- G0 Gi 7 ◌ॅ Ó* bafnjk vkHkk vkn~;k dqejokftriqj vksbfu lW dq'ks'oj lqr
¬ K nG ◌ॅ ukxsUnz iRuhA vijk y{eh jeS flejokM+ [kkSvky lW fuR;kuUn
A A K> K lqr deykuUn lqr voèkukjk;.k iRuhA vijk dkfeuh cygk
(0 O7 ◌ॅ) ! O 3 ◌ॅ ¼Hkkxyiqj lW½ iwf.kZ;k xkmy djegk lW vUr;kZeh lqr 'kksHkkuUn
K 0 A K ¯ iRuhA vijk ehuk rsrjh dVS;k ek.Mj lW jekdkUr lqr
{ ◌ॅ 0![ K ( ef.kHkw"k.k iRuhA vijk fctyh rsrjh dVS;k ek.Mj lW txnh'k
¯ { ◌ॅ O & lqr t;ukjk;.k iRuhA vijk oh.kk yksdekuiqj vUgjk dVkbZ
K ½ 7 K = , ◌ॅ «O C lW ;ksxukFk lqr misUnzukjk;.k iRuhA vijk vkHkk j?kqukFkiqj
3 K G0 V1 C7 K O-F
vfg;kjh xaxksj lW lqjs'k lqr fgjkdkUr iRuh vijk bafnjk
◌ॅ 8& K - ¯
rsrjh dVS;k ek.Mj lW ;'kksèkj lqr v'kksd iRuhA vijk ehjk
{ ◌ॅ > K K (
cM+xke Nknu lfjlo lW t;ohj lqr vfHkjke iRuhA
◌ॅ K 0 G,u
vkbZ,Q,l fou;kuUn lqrkS vkuUn vjfoUn fpduh iùiqj
A c GA K A ù7 h0 ◌ॅ
ifupksHk lW mxj lqr jekuUn nkS lqrkp ok.kh usgk vfHk;ark
3O A + # K 0 - 7 A
1
foiqykuUn iz0 eksy lqr èkenkgk eyafx;k dqtkSyh lW j?kqoj
/0 ; > V-O ◌ॅ
f A + -O a 7 ◌ॅ OÝ& 1 +
lqr prqjkuUn nkS eaxyokM+ ekuh lksnjiqj lW x.ks'k nq nkSA
½ 7 (T/ ! C ¶ ) K = '
yksdekuiqj oklh ¼lEizfr iwf.kZ;k eSfFky Vksyk½ vUgjk dVkbZ
◌ॅ & ; c «O C «O C
lW f'kon;ky lqr eksgu lqrkS ;ksxukFk%A ;ksxukFk lqrk xaxkèkj
O-O > - 3 1 ◌ॅ e0
[ (> y{ehdkar misUnzukjk;.kk% efg"kh cqèkoky lW pkS0 vuUr nkS
K + > W* O " 3 lqrkp jkfèkdk jkes'ojh xk;=hA misUnzukjk;.k lqrkS fouksn
c p & K¡ fo'kky% ekrh oh.kk Lukrd vè;kfidkA
7 vFk lqUnj ldjk<+h xzkekjEHk%
!< ^ 2-' * : 2* 0 uf'kjk ns'ks csyckM+h&vij dfVgkj % thos'oj lqr Hkonso
C1 ◌ॅ 0OC + ◌ॅ lqr eFkqjkd% ,dgjk lW Bd: lqr HkxhjFk nkS djegk lW xksf<+
F 1 + C1 c ! !; a 7 ◌ॅ )
nq nkSA eFkqjk lqrkS uuw inweks lksnjiqj lW iwj[kw lqr HkokuUn
0 A + ◌ॅ 1
A 1 + ! nkS ldjk<+h lW ;nquUnu nq nkSA inwe lqr vkuUn% cgsjk<+h lW
GA (_ ◌ॅ ; + 3 ◌ॅ fpUrkefu lqr eksgu nkS ujmu lW jkenso nq nkSA vkuUn lqr
1 + GA o ◌ॅ ; HkS;kd% djegk lW eksgu lqr ;nqukFk nkS [kkSvky lW jkeÑ".k
1 C + nG ◌ॅ XY 1 + o nq nkSA HkS;k lqr cspu% lksnjiqj lW ?ku';ke lqr ef.kÑ".k nkSA
k a 7 ◌ॅ V~ XY + k cspu lqr <wukd% gfjve lW cNkbZ ikS= gfj'oj lqr jr~uikf.k
- ◌ॅ (S , ¢" * +
nkSA nwuk lqr ekèko% gkVh ikyh lW eaxyh ikS= Nkck lqr
! > = ◌ॅ -O ¢" S (
losZ'oj nkS fry; lW jk; dUgS;k nq nkSA enuk lqrsp xq.kk
2 * + ◌ॅ Ø 1 + y
nk; dquk nk; Qwdu nk;A vkn~;k csgV [k.Moyk lW es?kukFk
u! Gi k= ?{ ◌ॅ WV C
lqr B0 oa'kefu iRuhA , lqr HkhenÙk% lqrkp _rqorh cksèkxkao
0 -& 0 J f
n;k 'kadj iRuhA
º>O - & -
K k= ?{ ◌ॅ -O > c vijk dquknk; csgV [k.Moyk lW eaxyh iRuhA ekèko lqrkS
E § C /0 ( C /0 a 7 ◌ॅ eqfDrukFk iz0 eSuk cnzhukFk iz0 ohj lfjlo lksnjiqj lW [kq'k:
? 1& 1 + . 7" K > O nq nkSA tkEcorh iq=A vijk ekèko lqrk x<+ [k.Moyk lW B0
?{ ◌ॅ !0 C + d k= ?{ n;kukFk nkSA nzksinh lqrk'p csgV [k.Moyk lW ckcwyky lqr
◌ॅ ( ( ! A d K 3 uUnu iRuhA nzksinh vijk lqrkp miekorh :iliqj cSxuh
7 Ù - ◌ॅ e0 C · /0 vy; lW pkS0 jekukFk lqr Mkseh iz0 [kwcyky iRuh , lqrkS
? !( c A1 0![ A1 0![Å E § C foUnq Hkw"k.k bUnq Hkw"k.kksA eqfDrukFk iz0 eSuk lqrkS dqykuUn
/0 c A & Ad 5G ?{ ◌ॅ f'kokuUnks ns'kqvky [k.Moyk lW tkudhukFk lqr eqfDrukFk nkS
C E § C + O k3- ◌ॅ !
vksxgh csymap lW ikBd y{ehukFk nq nkSA ckck nk; lqrsp
C 1 + ( ( Ð k= ?{

◌ॅ A A F? ! A ljLorh csgV [k.Moyk lW ijekuUn iRuhA dqykuUn lqr
5G ?{ ◌ॅ ?? · , + ~ xks[kwykuUn% lhjlk ns'kqvky [k.Moyk lW [kh[k: lqr MksekbZ
(V K 0! F? ! A nkSA lqrkp ';kek c?kekjk vuUr lqr foHkwfr pUnz iRuhA
A O1 A
0 [ & ¬ k= xks[kwykuUn lqrk nsokuUn nqxkZuUn lqHkk"k lq'khyk ukxsUnzk%
?{ ◌ॅ 1
& + { ◌ॅ lM+jk csgV [k.Moyk lW t;nso lqr nqD[kh nkS jtkSjk ek.Mj
+ A (V & lW f'ko'kadj nq nkSA nsokuUn lqr lqeu c?kekjk oklh f'kopUnz
O. + K
A -! 0 k= lqr fnxEcj nkSA vijk nsokuUn lqr fiadw HkM+jk csgV
?{ '> O C + O1 A
OÝ& /0 [k.Moyk Jhèkj lqr txUukFk nkSA nqxkZuUn lqr x.ks'k iz0
a ! (^ k 1 ◌ॅ * + & A
(>
lksuw cgksjk csylke cqèkoky lW fo'oEHkj nkSA f'kokuUn lqrk
A i A B C O 3 ◌ॅ & A
:nzkuUn fo|kuUn HkksykukFk jkeuxj vksM+k ,dgjk lW
+ & 7 ?{ ◌ॅ > A
f'kokuUn nkSA lqrkp 'kdqUryk tgkuiqj ,dek [k.Moyk lW
K . A A V1 C7 ?{
èkekZuUn lqr vfEcdkuUn iRuhA :nzkuUn lqr j?kqukFkiqj
(_ ◌ॅ E > + i A /0 c d[
ikj[k.M cgsjk<+h lW ;equkèkj nkSA fo|kuUn iz0 yyu lqrkS
K 7 ?{ ◌ॅ ~ A
lUrks"k v'kksd tgkuiqj ,dek [k.Moyk lW ';ke lqUnj lqr
K°1 A + m 1 ? ! ◌ॅ " 1 + B C
- -O ?{ ◌ॅ B >1 !
vP;qrkuUn nkS Mqefj;k fu[kwfr lW Hkwou nq nkSA HkksykukFk lqr
+
latho jaxjk ,dek [k.Moyk lW Hkksyk lqr eèkqlwnu nkSA
( C /0 K°1 A 5G ?{ ◌ॅ cnzhukFk iz0 ohj lqr vP;qrkuUn% ns'kqvky [k.Moyk lW
C E § C + 0 7" tkudhukFk lqr eqfDrukFk nkSA 'kksHkkorh iq= lqrsp ijes'ojh
W* W* Gi 1
, (() . (> jkes'ojh vkn~;k efjpkbZ ¼dfVgkj½ ifj;kEc cqèkoky lW xqnj
◌ॅ y O A K°1 A >1 ! lqr xtkuUn iRuh vP;qrkuUn lqrk tuknZu eèkqlwnu fnukuUn
A A Z? U ◌ॅ jekuUnk% iks[kfj;k oklh jS;ke ?kksfl;ke lW frydukFk lqr
C 0 J + O Ua ◌ॅ (S 1 HkhenÙk nkS uxokM+ ?kkslksr lW cN: nq nkSA tuknZu lqrk
+ I VO ? ! ◌ॅ uhjt ljkst jk?kouxj fu[kwfr lW ';keyky lqr j?kquUnu
1
~ VA + a 7 > C 1 +
nkSA xkSj lksnjiqj èkjkukFk nq nkSA ls0fu0 lqijhuVsaMsaV
- 1 ! -
Á0 0 N -Õ- = > c 0 $
bathfu;j eèkqlwnu lqrkS bath0 jktho lathoks ijsokgk oklh
-í 8 d ◌ॅ A
dUgksyh ,dgjk lW fuR;kuUn lqr iùkuUn nkSA cSxuh vy;
ù A + ÙO K ◌ॅ e0 ; 1 +
lW pkS0 eueksgu nq nkSA lqrkp m"kk Hknzs'oj fi.Mks[kfj lqjxu
3[ 0%* {d?
O ◌ॅ ¼
lW izseyky lqr iRuhA fnukuUn lqr uohu j?kqukFkiqj efg"kh
A V1 C7 [ ◌ॅ
ikyh lW ;'kksèkj lqr lR;ukjk;.k iz0 ckcw nkSA [kksfj lksnjiqj
> /0 ( ( ! + À a 7 ◌ॅ
1 +
lW eaèku nq nkSA
->
v8 * vFk jksgkM+ ldjk<+h xzekjEHk%

!< % (!): ? , C uf'kjk nsokJ; ¼nqok'k;½ % y[kkbZ lqr dkenso lqr jkeukFk%
- ◌ॅ
+ C F ◌ॅ gfjve lW okefu nkSA jkeukFk lqr xksiky% djegk lW tkudh
+ a 7 ◌ॅ 1 C 1 + F lqr jktk nkS lksnjiqj lW ;nqukFk nq nkSA xksiky lqr usgky%
# , ◌ॅ O C O-O > + frybZ lW jk; txUukFk lqr jk; xaxkèkj nkS oHkfu;ke lW eksgu
" ◌ॅ ; 1 + V lqr okjkg nq nkS lqrkp rs?kjk oklh cf<+;ke iokSyh lW uuw
6 ◌ॅ ! N -O c > lqr Vsaxjh iRuhA , lqrkS èkhj lq[kkbZdkS lqrkp cSxuh vy; lW
? , ÙO K ◌ॅ (² þd e0 A cuSyh M~;ks<+h pkS0 nsokuUn lqr pkSèkjh ijekuUn iz0 gtkjh
e> A /0 c 1 iRuh , lqrkS jktk nqykj flag ckcw ,dyky flagksA pkSèkjh
- ( ( ! -^ e> # c e0
usgky lqrkS pkS0 fufèk thoukFkkS eyafx;k dqtkSyh lW Hkksjk lqr
j - O ◌ॅ B > 1 + {1G
eèkqdj nkS i.Mqvk W eugj lqr deykdkUr nq nkSA pkS0 fufèk
◌ॅ 1 + e0 > c C
lqrkS nsoukFk es?kukFkkS csgV [k.Moyk lW vlqjk oklh B0
WV j k= ?{ ◌ॅ K 0 * 0
gfj'oj lqr B0 jr~us'oj nkS cM+xke nfjgjk lW 'kwyikf.k nq
%* + ( !
◌ॅ & 1 + e0

C ड़+4 ◌ॅ ?O C + nkSA pkS0 nsoukFk lqrk uM+qvkj djegk lW [kxifr lqr efrukFk
O-F ◌ॅ )/ 1 + e0 WV C nkS lqijkuh xaxksyh lW jk; [kM+~x ukjk;.k nq nkSA pkS0 es?kukFk
C 5G ?{ ◌ॅ ^0 XY J lqr y{ehukFk% ns'kqvky [k.Moyk lW egks0 Ñ".knÙk lqr
> C + (> 1 ◌ॅ 1 + "7 7" - èkhjukFk nkS cqèkoky lW gfjyky nq nkS f=iqjk iq=A vijk pkS0
e0 WV C a /0 a ! ( 6 ◌ॅ es?kukFk lqr lksuefu iz0 lksuwd% cf<+;ke iokSyh lW cydk
( ¼ C + a 7 ◌ॅ lqr izseukFk nkSA txkSj lksnjiqj lW gfjukFk dLrqr%A pkS0
v1 e0 C c C ' j 0 y{ehukFk lqrkS n;kukFk JhukFkkS lfj0 lksnjiqj lW fpydk lqr
a 7 ◌ॅ ! 1 + ! uUgdw nq nkSA lqrsp >wyfu eM+jkdsaA vkn~;k lqijkuh xaxksyh
:- Gi O-F ◌ॅ ;
lW dqek lqr eksftenkj ckcwukFk iRuhA pkS0 lksuefu iz0 lksuw
C e0 a /0 a ! C
lqr jekukFk% ifj;ke cqèkoky lW 'kEHkqukFk lqr 'kf'kukFk nkS
◌ॅ &1 C & & C + |
dUgkSyh ,dgjk lW JhdkUr nq nkSA eUnksnjh iq= lqrsp
◌ॅ ' 1 + Ad 7" /C
izFkeorh ikoZrhdsaA vkn~;k csgV [k.Moyk lW eueksgu lqr
:-
Gi k= ?{ ◌ॅ ; 3Ä
mxzef.k iRuhA vijk pkS0 lksuw lqrkS x;kukFk jkèkkukFkkS uM+qvkj
K e0 a ! c O C > j ड़+4
djegk lW ';keyky lqr pEis nkS HkM+xke tftoky lW
◌ॅ ~ ¤% + 0 $$ ◌ॅ
p@ 1 + K ! GA
uks[ksyky nq nkSA vtkuorh lqrkp iwf.kZek pUnzek vkuUnorh
u! ¨:- Gi K7 ◌ॅ O /0
QwíhorhdsaA vkn~;k vuyiqj djegk lW txrefu iz0 lqr
* C /0 ( -O=
fo'oukFk iz0 caxV iRuhA , lqrk dkyhdkUr fnokdkUr
3 K M ◌ॅ mekdkUrk%A vijk pUnzek e>kSjk djegk lW uhyef.k lqr
e> - A K GA 4 3 7 pkSèkjh iapkuUn iRuhA vijk vkuUnorh jèksyh mnuiqj
$$ ◌ॅ (
0 ¬* tftoky lW cPph lqr dneyky iRuh lqrkp Hkkxs'ojh
u1Â*:- K u! ¨ : 1 a 7 ◌ॅ Qqys'ojhdsaA vijk Qwíhorh dsnqfu;k ipgh lksnjiqj lW jekukFk
C O A
K e0 lqr fxjkuUn iRuhA lqrsp v:.korhA pkS0 jekukFk lqr
C /0 ()!1 5G ?{ ◌ॅ tuknZu iz0 cqYyw ns'kqvky [k.Moyk lW èkhjukFk ikS= uUn
¢" A Ùi A + ? { ◌ॅ fd'kksj lqr cS|kuUn nkS fiy[kk ek.Mj lW oa'kefu nq nkSA
-& 1 + O. fuR;ek;k lqrkp fnxEcjh dqlqeorh vueksyorh dk% vkn~;k
K; Gi V \]7 ◌ॅ 0 , fn?kM+h oklh czãiqjk lW HkkbZyky lqr lnkuUn iRuhA pkS0
A e0 O C c S" C /0 Ö x;kukFk lqrkS N=ukFk iz0 Nsnhd% cjkjh ns'kqvky [k.Moyk lW
( 5G ?{ ◌ॅ !0 C 0 (0 B0 tkudhukFk lqr B0 cyHknz nkSA pkS0 thoukFk lqrk yksvke
+ e0 C ½G EO ◌ॅ XY eqjxu lW ef.kÑ".k lqr pkS0 y{eh nkS [kkSvky lW lksuw nq nkSA
e0 + nG ◌ॅ a ! 1 + ekyrh lqrsp gseorh Qs'korhdsa vkn~;k cqèkoky lW x.ks'k lqr
1 ◌ॅ OÝ&
_ +&:- Gi (> ( 1L C cqf)ukFk iRuhA vijk tgkuiqj ,dek [k.Moyk B0
K 7 ?{ 0 O-O xaxkukjk;.k lqr B0 oa'kefu iRuhA , lqrk ckcwukFk [kq'khukFk
!0 -& ( ( ! C ? 1& C ' Jhef.k fd'kksjhdkA

E 6 8 vFk vklh ,dgjk xzkekjEHk%
!< [.!-% _m! uf'kjk ns'ks ikM+k iks[kfj;k&HkM+jh% pUnzifr lqr gsMw lqr
* C K ◌ॅ ~
A 0- + * C fo'oukFk% vy; lW ';ke nkS fo'oukFk lqrk uUnu Hkatu
") nG ◌ॅ 3 1 + fHk[kkjhdk% flejokM+ [kkSvky lW mekifr lqr ;nqifr nkS
?{ ◌ॅ ! 1 + 7" 0- c o [k.Moyk lW uuw nq nkSA jEHkk iq=A Hkatu lqrkS HkS;kjke
! s K◌ॅ 7A ¢" (S , -&> + dkUgwjkekS gfjve lW iqjUnj ikS= cNkbZ lqr oa'khèkj nkSA
◌ॅ XY 9 1 + o dqtkSyh lW jkeÑ".k lqr ân;jke nq nkSA HkS;kjke lqr jks>u%
I 1 ◌ॅ 3 , ¢" O C
(> ifj;ke cqèkoky lW mekbZ ikS= txUukFk lqr t;Ñ".k nkSA
XY + nG ◌ॅ XY ? 1 1 +
[kkSvky lW t;Ñ".k lqr nq[kfM+ nq nkSA
: ! c K0 C j { ◌ॅ ikM+k % dkUgwjke lqrkS vHk;ukFk tkudhukFkkS jtkSjk ek.Mj lW

! ¼ + k= ?{ ◌ॅ !0 ! XY uuw lqr izseh nkS csgV [k.Moyk lW B0 ekrw lqr t;Ñ".k nq
1 + ' K0 C c ! { ◌ॅ nkSA feJ vHk;ukFk lqrkS xkSjh dwp:dkS okjh ek.Mj lW
XY 1 + K 0- c &! gfjÑ".k lqr ;nq nkSA vijk Hkatu lqrkS 'kEHkw dqyhdkS vkfgy
G nG ◌ॅ ! 0 ! & ! + [kkSvky lW ikBd Hkkuw lqr ikBd 'kwyikf.k nkS cqèkoky lW
◌ॅ O C 0 A 1 + ? 7" txUukFk lqr HkokuUn nq nkSA ly[kfu iq= lqrkp :iorh
u! Gi k= ?{ ◌ॅ Qwyorh t;efrdkA vkn~;k csgV [k.Moyk lW B0 lnkf'ko
!0 & c XY F ( ) lqr yky iRuh , lqrkS Ñ".k xksiky ¼lM+jk½ pqUuh ¼ikM+k $
1 ( $ ") K ◌ॅ ' HkM+jk½ lqrkp vy; lW pkuu iRuhA feJ dqyh lqrkS HkkbZukFk
c 0 , C " j - { ◌ॅ S(
fe=ukFkkS flagkSfy ek.Mj lW Ncu lqr ;nquUnu nkS gkVh ikyh
1
A + = ◌ॅ º , 1 +
lW pUnzifr lqr cksdkbZ nq nkSA pf.Mdk iq= lqrsp usuefu
{ 7" # ( :- Gi
cpdfudsa vkn~;k flejokM+ lksnjiqj lW [kM+xukFk iRuh , lqr
a 7 ◌ॅ )O C 3Ä C K
mxzukFk%A vijk cpdfu fry; lW cnu flag lqr jk; yfyr
# ◌ॅ ( - -
flag iRuhA , lqr jk; frudkSM+h feJ HkkbZukFk lqr izrkiukFk%
' 0 , C / C lC !G
dksFkwvk lW xksjkpku lqr feJ :iukFk nkSA lksnjiqj Jàxhlqr
◌ॅ F ' C + a 7 'b -O
o + GA ;
HkSjo nkSA vkuUn eksguh lqrkp fpUrk fujnk {ksekdk% vkn~;k
Gi 7 ?{ ◌ॅ 9 C 0
tgkuiqj ,dek [k.Moyk lW ân;ukFk lqr B0 yky iRuh ,
' ; K "Ø ?{
lqr Jh eksgu%A vijk fujnk r=So ,dek [k.Moyk lW
◌ॅ 9 C 0 F ; ân;ukFk lqr B0 xksiky iRuh , lqr pUnzeksgu%A feJ izrki
' / c & A| c ◌ॅ lqrkS dkyhdkUr f'kokuUnkS jrkSyh nfjgjk lW dhfrZukFk lqr
C + ◌ॅ $ ft;kyky nkS rjkSuh djegk lW jktukFk nq nkSA ljLorh lqrsp
+ Ð 0!#* Z? \]7 ◌ॅ Hkwous'ojh iks[kfj;k czãiqj nfjgjk lW irkuh lqrA 'kfDryky
& § Z? ' iRuhA iks[kfj;k feJ dkyhdkUr lqrkS pØèkj 'kf'kèkj iz0
c H> & &> /0 ◌ॅ Mkdckcw jkSrkjk oklh dM+fj;k lW txref.k nkS czãiqj nfjgjk
O + \]7 ◌ॅ 1
> 1 + H> lW eèkqjh nq nkSA pØèkj lqrk fot;kuUn vejukFk f=yksdukFk
A K C "½ C /0 E u m -O iz0 eqUuk QjlkMkaxh jrkSyh nfjgjk lW èkwuh lqr 'kkseukFk nkS
c ◌ॅ > ! C + ?{ ◌ॅ ,dek [k.Moyk lW cztyky nq nkSA fu:iek lqrkp eatwyk
\ 1 + !
- / 0 G& izfrHkk yfyrk vk'kk vkn~;k jk;xat caxky ¼rkfgjiqj½ dkfeuh
Gi O- ( -O (7) / izlkn lqr misUnzukFk iRuhA vijk vè;kfidk izfrek nqok'kjk
3 C K K¡ / 1 & ipgh lksnjiqj lW oklqnso lqr lnkpkjh vuUrnso iRuhA vijk
a 7 ◌ॅ K K QwyMksHkh jekdkUr lqr ef.kdkUr iRuhA vijk HkwM+h lekSfy
u! ·0 K 0! s ikyh lW nsokuUn lqr xks[kwykuUn iRuhA fot;kuUn lqr izoh.k
◌ॅ A F? ! A A 'kkyeiqj cM+xke nfjgjk lW egUFk lqr ;equkèkj iRuhA lqrkp
/ & 7 ( ◌ॅ 1 E > lksuh eksuh Hkkuw vejukFk lqr uohu ljlh uks[ksyky lqr
a ; 0 ! K C ;nqohj nkSA foLQh lW JhdkUr nq nkSA 'kf'kèkj iz0 Mkdckcw
p@ 1
+ ◌ॅ ' 1 +
lqrkS lq'khy lquhykS iks[kfj;k ?kksfl;ke lW frydukFk lqr
& &> /0 m ( ( ! c & Z? U
'kf'kukFk nkS jgqok ofyjktiqj gfjve lW egkohj nq nkSA
◌ॅ C & & C + 1 7 K ◌ॅ
;ksxs'ojh lqrk p yhyk 'khyk js[kk jhrkA vkn~;k cM+gjh
1 + «¬* & 8?
uM+qvkj djegk lW dq'ks'oj lqr ;qxy fd'kksj iRuhA vijk
Gi ( ड़+4 ◌ॅ Ó* ¸O
'khyk Mqefj;k fnxksu xaxksyh lW dk'khukFk lqr Ñ".kkuUn
K & m 1 F O-F ◌ॅ & C
iRuhA vijk js[kk dsgqfu;k xuke [kkSvky lW eèkqlwnu lqr
XY A K 8? : 1 O nG ◌ॅ
>1 ! ! ;
K F& , - O - @
lw;Zeksgu iRuhA vijk xks'kkb± xkao lq[ksr lksnjiqj lW dkes'oj
a 7 ◌ॅ W* K C ( &
lqr vejukFk iRuhA ch, lq'khy lqrk fljfl;k rjkSuh djegk
◌ॅ ^ && - +
lW egksnj lqr f'ko'kadj nkS QÙksgiqj jS;ke lksnjiqj lW
uJ%7 a 7 ◌ॅ & C 1 + dk'khukFk nq nkSA
!< 3: ' & A «¬* _* uf'kjk ns'ks HkM+jh % feJ f'kokuUn lqrk ;ksxs'oj egs'oj
02* #* y ?{ ◌ॅ L C u C Hkos'oj fnus'ojk% xqynh [k.Moyk lW flf)ukFk lqr uQjukFk

+ V1 C7 K = , ◌ॅ 1 + nkSA j?kqukFkiqj oklh vUgjk dVkbZ lW y{eh nq nkSA ljLorh
Ð 8* D*, Gi : 1 -
- K lqrkp lqjs'ojh jkts'ojh] vkn~;k dsgqfu;ka oklh vadqlh
( ◌ॅ XY ; K FO Vdoky lW liu lqr Ñ".k eksgu iRuhA vijk xksihuxj
3 7 ◌ॅ FL ~ Ç ( mnuiqj tftoky lW xkso)Zu lqr ';ke inks iRuhA ch,
«¬* K - m1 C a 7 ◌ॅ ;ksxs'oj lqr vatfu dqekj Mqefj;k lqgFkfj lksnjiqj lW
A A + k3- ◌ॅ y 1 + Ù - gjlqUnj lqr lnkuUn nkSA csymap lW xqnj nq nkSA cSad
- > 7 Ó V1 C7
> K inkfèkdkjh vatfu dqekj lqr èkjeiqj ns'ks j?kqukFkiqj oklh
- O-F ◌ॅ S > + ¢ ( vfg;kjh xaxksj lW NfoUnz lqr ekèko nkS :ikSyh fctkSyh
nG ◌ॅ 1 + '1 X [ Ó[³
[kkSvky lW bUnzukjk;.k nq nkS lqrkp JqfrA Ñf"k fo'ks"kK
_* & ØÂ ð 7 h0 ◌ॅ ¢"
egs'oj lqr 'kSysUnz Hkzejiqj nnjh ifupksHk lW eSuk ikS=
¬ A + 7 ( 6 ◌ॅ
xsukyky lqr ijekuUn nkSA t;jkeiqj cf<+;ke iokSyh lW
D 1 + 0 Gi F 7
jktsUnz nq nkSA lqrkp foHkk uhuk fdj.kA vkn~;k xksikyiqj
«O A _ K & 7 (
;ksxkuUn lqr gseUr iRuhA vijk ehuk 'kkyeiqj cM+xke
◌ॅ 0 OC ¢" _&
nfjgjk lW HkkxhjFk ikS= egs'k lqr deyukjk;.k iRuhA 'kSysUnz
& ØÂ G k= ?{ ◌ॅ A
+ (O - 3)! ◌ॅ W* 1 + a
lqr vkfnR; ikM+k csgV [k.Moyk lW ijekuUn lqr ukjk;.k nkS
02* c F /0 1 I
cuxkao mYyw dqtkSyh lW ijes'oj nq nkSA lksek nsoh lqrkpA
* \]7 ◌ॅ 0 , A + ◌ॅ
Hkos'oj lqrkS xksiky iz0 jkgqy jksfgr fn?kM+h czãiqjk lW
()!1 /0 C 1 + Kx - a HkkbZyky lqr lnkuUn nkS ldjk<+h lW cqYyw iz0 jekukFk nq
nkSA lqrkp vuqtk fiadh lksuhA
Á #* m 1 4 - lektlsoh fnus'oj lqr uhjt dqekj% Mqefj;k vkfgy gfjve
◌ॅ - O - A + 3 7 ◌ॅ B lW taxyh lqr iapkuUn nkS mnuiqj tftoky lW Hkksdju nq
1 + ! ? Gi pO : nkSA lqrkp uwru jk[khA vkn~;k uksuxM+k dsnkj lqr eukst
p K FO 3 7 ◌ॅ iRuhA vijk xksihuxj mnuiqj tftoky lW t;nso lqr euh"k
[ 50 ï A7 iRuhA uhjt lqr 'kqHke dqEgM+h lUngiqj fnèkks; lW ijekuUn
t ◌ॅ A )! + ◌ॉ lqr yYyw nkSA jkWdh lqrkpA
!w H vFk flgkSyh ek.Mj
!< C/ ◌ॅ )8 L! uf'kjk ns'ks xksxj lW Jhiqj ns'ks tgkuiqj% e)w lqr
E C K ◌ॅ + C eqjkjhd% , lqr y{ehukFk% gfjve lW pk.k nkSA y{ehukFk lqr
S( 3◌ॅ ◌ॅ V~ + {1G Ncu% frlmWr lW ?ku';ke lqr efgifr nkSA i.Mqvk lW èkuh nq
◌ॅ > 1 + S( 1
A k3- ◌ॅ ( Â nkSA Ncu lqr ;nquUnu% csymap lW ckys nkSA ;nquUnu lqrk
+ 1
A = ◌ॅ º , gkVh ikyh lW pUnzifr lqr cksdkbZ nkSA vijk Ncu lqrkS
+ K S( c K?A ?/ Ap -O vy[kuUnu [kM~x uUnuks eyafx;k dqtkSyh lW [ksnu lqr jke
◌ॅ @ + (_ ◌ॅ nkSA nhi cgsjk<+h lW jke nq nkSA vy[kuUnu lqrkS gj[kuUnu%
+ K?A c ?A a 7 ◌ॅ txkSj lksnjiqj lW eulq[k lqr feJ 'kadj nkSA dqjek [kkSvky
? ' & - + nG ◌ॅ #
lW fpydk nq nkSA veksyk iq= lqrsp ljLorh pk.kkdsaA vijk
+ K; 7" Ð :- K K?A
vy[kuUnu lqrk Jh uUnu ve`ruUnu dksfVuUnu ykydk%
'K bA l =A
A
rsrfjgkj lksnjiqj lW xks'kkb± lqr iÙkks nkS olgk lW
a 7 ◌ॅ F& , - Jd + ◌ॅ
dqlqeukjk;.k nq nkSA gseorh lqrkp ljLorh lqijkuh xaxksyh
1 + _ Ð O-F ◌ॅ
lW eksftenkj eqDrkjke lqr dqek iRuhA vijk gj[kuUnu lqrkS
; E§ K ?A c
lnkuUn xq.kkuUnks Jhiqj ns'k tgkuiqj oklh ,dek [k.Moyk
A y Ad '7 & 7 ?{
◌ॅ O-O 0 -& + è & I
lW xaxkukjk;.k lqr B0 oa'kefu nkS }k'k; jksgkM+ ldjk<+h lW
◌ॅ e0 O C 1 + ( ( 7" 0
pkS0 x;kukFk nq nkSA ckck nk; iq= lqrsp fuR;Hkkek lM+jk
k= ?{ ◌ॅ J
oklh csgV [k.Moyk lW frydnÙk lqr t;nso iRuh , lqr
& 3d fuf'kdkUr misUnzksA

/C: )OA 8 ◌ॅ ! xaxksj % [kM+xuUnu lqr I;kjsyky fry; lW jk; uuw lqr jk;
K - + A c & vej flag nkSA lnkuUn lqrkS dfiynso lq'khynso fpduh
a 7 ◌ॅ XY + oklh lfjlo lksnjiqj lW Ñ".knso nkS dfiynso lqrkS v{k;
c Kî :& K XY; + & jkds'k vlqjk oklh Ñ".keksgu nkSA lq'khynso lqrkS vk;q"k
c G¸[ GAd A vkuUnksA lnkuUn lqr pUnznso lqr gfj'pUnz iz0 cspu eqf[k;k
/0 k E ? Á I /0 k lektlsoh ijksidkjh gfj'pUnz iz0 cspu lqr vjfoUn% ijokgk
K A 0 - ! A
+ ! oklh ia0 lw;kZuUn nkSA lqrkp iwue tgkuiqj ,dek [k.Moyk
7 ?{ ! ;
/0 lw;Zeksgu lqr izHkkdj iRuhA vijk twyh HkVokM+ etfyliqj
- $ "( 7 A e0
oklh ijekuUn pkS0 iRuhA vjfoUn lqr lkou dqekj ijekuiqj
K A 7 ' & A +
oklh feJ f'kokuUn nkSA izseyrk lqrkp lksukyhA xq.kkuUn
¼ a y A XY
lqr lgnso lqrk Ñ".knso dkenso Hkwnsok% fo".kqiqj HkM+xke
0! Y17 " $$ ◌ॅ C
tftoky lW y{ehukFk nkSA dkenso lqr lqeu Jo.k Qwyokjh
+ ' u!
oklh jekdkUr >k nkSA Hkwnso lqr jeu% egknso dksyoklh
+ 0! l > 1 +
eèkqdkUr >k nkSA Ñ".knso lqr vfouk'k% j?kqukFkiqj oklh feJ
XY K & V1 C7 ' Ó* +
p Gi A7 * C
dq'ks'oj nkS lqrkp oh.kk ehuk euksjek jhuk vkn~;k uUnuiqj
O1 C K 1G ( 7 K ◌ॅ
fo'oukFk lqr nqxkZukFk iRuhA vijk jgqvk cfyjktiqj gfjve
F K p e0
lW y{ehdkUr lqr xksiky iRuhA vijk euksjek egokM+ pkS0
3 ; K 0 7 XY; mekdkUr lqr dqeksn iRuhA vijk Hkokuhiqj Ñ".keksgu lqr B0
!0 K; K & a O 8& ; veksn iRuhA vfouk'k lqrk lksgkx ekM+j ujs'k eksgu >k nkSA
+
! . ] 1 vFk fiy[kk lqbjh ewy
º> - ' ◌ॅ + I 7" cksèk lqr èkSjt% flagkJe lW jfo nkSA dkjks iq=A èkSjt lqr
/0 Fड़+ (' ◌ॅ >1 ! niZukjk;.k iz0 xksuM+% dVkbZ lW eèkqlwnu lqr ukjk;.k nkSA
+ 7" c ? ? :ik iq=A niZukjk;.k lqrkS u;u lq[k eulq[k xaxksj lW
O-F ◌ॅ y + . ◌ॅ xq.kkdj nkS dknEcjh lqrkp ;knoh djegk lW dUgS;k iRuhA
Ø e> ? ~ { J pkSèkjh eulq[k lqrk jke ';ke p.MhnÙkk% ek.Mj lW fo'oukFk
{ ◌ॅ * C a + 1 7" e0
> lqr lksukjke nkSA ekèkqjh iq=kA pkS0 jke lqr 'kf'kukFk iz0
& & C /0 y ?{ ◌ॅ F xqnu% ,dek [k.Moyk lW xksiky lqr eaxr nkS dVkbZ lW
-O + = , ◌ॅ A 1 + ! 7" & & C
nhipUn nq nkSA iwf.kZek iq=A 'kf'kukFk iz0 xqnu lqrk ij'kefu
/0 y & & u! 1 ◌ॅ
f'koukjk;.k Qwy dqekjk% egqok lW QÙkw lqr pydfy nkSA
uJ! + ( ◌ॅ k 1 + $
clgk lW cspu nq nkSA t;efr iq=k%A pkS0 ij'kefu lqrk Mkseu
7" e0 & · _
pUnz olUr dqekj gseUr dqekjk vkfgy [kkSvky lW cwyk lqr
G nG ◌ॅ ( ! - + í
iape nkSA oksM+uorh iq= lqrkp fgjk ckyk [khjksckyk thjk
7" ( ?I( ( :- Gi =
ckykdsaA vkn~;k gkVh ikyh lW xq# vuqih iRuhA vijk
◌ॅ yz Kx K k ड़+4
1 -
csfj;kgky oklh uM+qvkj djegk lW èkqulh iRuhA vijk thjks
◌ॅ > K I ( K =
◌ॅ «O C e0 (
ckyk vadqlh Vdoky lW ;ksxukFk lqr :iu iRuhA , lqr
( nG ◌ॅ
fgjkyky pkS0 clUr dqekj lqr uo dqekj% egyckM+h oklh
Â? + ^ ½( Gi
flejckM+ [kkSvky lW jkepUnz lqr ys[kefu nkSA lgksnzk lqrsp
◌ॅ >1 ! e0 _ >kyksckyk vkn~;k lhjh cqèkoky lW eèkqlwnu lqr lqdnso iRuhA
d O -O t ◌ॅ !0 A + pkS0 gseUr dqekj lqrk dkUgksyh xkaxh fnèkks; lW B0 lqUnjyky
nkSA
e0 & / XY k S ◌ॅ pkS0 f'koukjk;.k lqr izk.kÑ".k csfj;k oklh Nknu lfjlo lW
Ùi C /0 G + ( ( ? ! ◌ॅ cS|ukFk iz0 vky; nkSA lqrkp jktuckyk cjgh fu[kwfr lW
u e0 / XY > dey lqr Qdhj iRuhA pkS0 izk.kÑ".k lqrk lqèkhj pUnz%

u m -O c ◌ॅ > ! + & 7" QjlkMkaxh oklh jrkSyh nfjgjk lW èkwuh nkSA lq'khyk iq=A
K 5G ?{ ◌ॅ o Ùi C + vijk lqrk ns'kqvky [k.Moyk lW HkS;k lqr cS|ukFk nkSA
? { ◌ॅ -& 1 + m◌ॉ॰ > fiy[kk ek.Mj lW oa'kefu nq nkSA MkWñ lqèkhj pUnz lqr
f[ ड़1 ◌ॅ e0 WV C rq"kkjdkUr% dqM+qek oklh nsogkj lW pkS0 es?kukFk lqr odhy
e0 : C + ( ! ) O nG ◌ॅ pkS0 dsnkjukFk nkS ¼uojru iwf.kZ;k½ xuke [kkSvky lW dsgqfu;ka
: 1 - _ C 1 + oklh egsUnzukFk nq nkSA
xE .H% ! vFk ns'kqvky [k.Moyk fljlk
!0 ( XY ^ & /0 O 0O C B0 ckyÑ".k lqr egks lnkf'ko iz0 xfrjke lqr HkxhjkFk%
◌ॅ ? + 1 ¡ 0 0OC cfy;kl lW lq[knso nkSA lnqik/;k; B0 HkxhjFk lqrk ?kukuUn
V A A - {1G ◌ॅ XY > + lnkuUn uhydaB i.Mqvk lW jkeÑ".k lqr èkuh nkSA osnorh
2 7" 0 - c _( 0 J iq=A B0 uhydaB lqrkS lkgsc HkokuhnÙk ,dgjk lW Hkê lqr
◌ॅ 0Ê 1
> + ◌ॅ XY 1 + eèkqdj nkS tftoky lW t;Ñ".k nq nkSA ukxs'ojh iq=A B0
¬* 7" 0 _( y ( ~ C C lkgsc lqrk xqykc ';keukFk tkudhukFk jkèkkukFkk% ?kkslksr lW
> C Ua ◌ॅ F& , - ; + 0 1 xks'kkb± eksgu nkSA B0 nqykj lqr pkuu% cqèkoky lW luQwy
# ◌ॅ u! + 7" 0 # nkSA ekfyuh iq=A B0 pkuu lqr [kh[k:d% cqèkoky lW
1 ◌ॅ ( 1L C C + 0
?? (>
cqf)ukFk lqr jfrukFk nkSA B0 osnefu iz0 [kh[k: lqr
2 /0 ?? XY /0 · , (
t;Ñ".k iz0 MksekbZd% flejckM+ [kkSvky lW tgkuiqj oklh
nG ◌ॅ $ 7 C + 0
onu lqr jfrukFk nkSA HkM+xke tftoky lW gseifr nq nkSA B0
$$ ◌ॅ _ 1 + 0 XY /0 · ,
t;Ñ".k iz0 MksekbZ lqrkS xaxkèkj f'ko'kadjkS 'kkyeiqj cM+xke
c O-O > && - & 7 ( ◌ॅ
nfjgjk lW }kfjdkukFk lqr prqjkuUn nkSA
è C f A +
f f vFk rYguiqj lqYguh xzkekjEHk%
¿7 ◌ॅ ( Y1 & 5â ³ 5â ³ rYguiqj lW chth fo".kq 'kekZ , lqr 'kqDy Kku 'kqDy Kku
a c %* L p {%* 2* lqr lksenso lqrkS pUnzs'oj o)Zekuks p.Ms'oj lqr ;os'oj lqr
O ( ◌ॅ "78 + O( 0 x x<+o; efVgkuh lW f=iqjs nkS x<+c; lqr Hkkuqdj lqrkS jkedj
c i U> = ◌ॅ + fo|kdjkS uj?kksèk Vdoky lW gjk;h nkSA vijk Hkkuqdj lqrkS
K 0 x c 0 I ◌ॅ _ + foHkkdj fnokdjks unke lW dkgs nkSA vijk Hkkuqdj lqr
K 0 x Y1 ◌ॅ O ! + ^ fo".kqifr nfjgjk lW xknw nkSA egks jkedj lqrk cs.kh lksusdkS
k a# (G { ◌ॅ - + c:vkyh ek.Mj lW ujflag nkS fnokdj lqr nkeksnj% Vdoky
; = ◌ॅ + ; lW jfo nkSA nkeksnj lqr ykykd% cgsjk<+h lW vk¡[kh nkSA egks
(_ `
◌ॅ G? + ^ a
lksu lqrk gfjgj egks cklqnso xksfoUn xksihdk% cqèkoky lW jfo
^ ( F A F (> 1 ◌ॅ +
nkSA gfjgj lqr firkEcj% csymap lW fonw nkSA egks okenso lqrk
-
. k3 ◌ॅ ! + ^
j?kqukFk y{ehukFk yksdukFk gfjukFkk% jkts oklh fi.Mks[kjh
V1 C C ½ C C D {d?
lqjxu lW xkSjh nkSA :Dehuh iq=k%A j?kqukFk lqrkS ukjk;.k
O ◌ॅ + Í 7" V1 C c
';kekS cfy;kl lW ve: nkSA ukjk;.k lqr gfjoa'k cqèkoky lW
~ s ( ◌ॅ K + -&
fpUrkef.k nkS gfjoa'k lqrkS f'konk'k jkekS ukU;iqj foLQh lW
◌ॅ + -& c & & s Q7
◌ॅ O & + ' ~
&- ( /0
txnh'k nkS feJ ';ke lqr 'kratho cnuh iz0 okpLifr%
û ◌ॅ K ! + '
fnxkSu dqtkSyh lW vejifr lqr ;nw nkSA feJ okpLifr lqrkS
û c . 3 Ad k= ◌ॅ F A
firkEcj mekuUnks csgV ikyh lW xksfoUn nkSA feJ xksfoUn lqr
+ ' F A C /0 ^ (0 nsoukFk iz0 gksjhy cyHknz jkeÑ".kk% csymap lW [ksnw nkSA feJ
XY k3- ◌ॅ @ ! + ' C /0 ^ nsoukFk iz0 gksjhy lqrkS vtwZu xaxkèkjkS eksjoky lW jekifr nkS
c K!
O-O > ; ◌ॅ + ' K!
feJ vtwZu lqrk eksgu fdlquh dkyhnkl Jhifr;% ukU;iqj
; ' Q7 K ◌ॅ vy; lW iwj[kw lqr viwN nkS cNuk iq=A feJ eksgu lqrkS

) KS! + (S 7" ' ; c fpUrkefu n;kykS% mpfr lW xaxkèkj lqr pwM+kef.k nkSA feJ
3 ◌ॅ O-O > ! + ' fdlquh lqrk jke eèkqjke vfHkjkek cHkfu;ke lW xksfoUn lqr
>1 K 0 (0 ◌ॅ F A ijekuUn nkSA dsrdh iq=k%A
A + : 7"
" . 'M8 !28 ! ' c (S èkjeiqj ns'ks [kqVgk fcgkjh feJ% feJ jke lqrkS cN:
( G ( ◌ॅ + > 7" fcgkjh dkS vklh cfy;kl lW ikBd dey nkSA jkèkk iq=A feJ
' (S o F - 9 E 7 nG cN: lqrk HkSjo xksaf<+ ân;jkek% eqjktiqj [kkSvky lW oUnh
◌ॅ A + 0? 7" ' ( J 50 J nkSA fHk[kuk iq= feJ fcgkjh lqrk gjnÙk 'kqHknÙk xkSjhnÙkk
J 1 ◌ॅ ( S +
[ (> efg"kh cqèkoky lW lqdnso lqr ckNk nkSA dktfj iq=A vijk
7" K ' ( _& K 1? feJ fcgkjh lqrk egs'k vfe;k nqf[k;kdk%A feJ egs'k lqrk
' _&
o > C & C \]7 ◌ॅ # HkSjo èkhjukFk dk'khukFkk% czãiqj lW epy nkSA feJ HkSjo lqr
+ ' o { J k3- ◌ॅ + p.MhnÙk% csymap lW ekuhd nkSA p.MhnÙk lqrkS fo".kqnÙk
{ J c Y1 J 13p ◌ॅ o +
tqM+kmuks ldjk<+h lW HkS;k nkS lqrsp lqoksèkorh cqèkoky lW xgh
1
í> (> ◌ॅ O > C >
iRuh èkhjukFk lqr ;'kksèkj iz0 izHkqukFk% vksM+k ,dgjk lW vk¡[kh
/0 /¾ C 3 `
◌ॅ G? + > c
nkSA ;'kksèkj lqrkS 'kf'kukFk ys[kukFkkS ujmu lW bUnzef.k nkS
& & C Â? j 3 ◌ॅ + & & C
'kf'kukFk lqrk fnukukFk cnzhukFk lq'khy dsnkjukFkk dk'khukFk
C ( C & : C & C F A J
lqr xksfoUnnÙk flgksfy ek.Mj lW pkuu nkS lqrkp gseorh
^ { ◌ॅ + _ Gi
nkrkorh vkn~;k flgkSfy ek.Mj lW fxjèkkjh iRuhA vijk
{ ◌ॅ O> K & C
XY J \]d h0 ◌ॅ ù +
dk'khukFk lqr Ñ".knÙk% czãksfy ifupksHk lW iùkifr nkSA
XY J K { ◌ॅ
lqrsp deykorhA Ñ".knÙk lqr vpdyky% dule ek.Mj lW
- + F A J ( ◌ॅ
eujatu nkSA xksfoUnnÙk lqr cpdu gM+jh ldjk<+h lW eulq[k
? + = (0 ◌ॅ 1 + lqr jke nkS dVek cHkfu;ke lW nsoh nq nkSA lqrsp xsgorh
¬ k= = ◌ॅ v csgV Vdoky lW oLrhyky iRuh , lqr uoflag xksfoUnnÙk
- F A J ( B /0 A lqr cpdu lqr Hkksykd% iz0 ijekuUn jk; Jh x<+ csymap lW
' O k3- ◌ॅ + K ( O & nkSA vijk cpdu lqr txnh'k% fueZyh oklh nkSA Hkksyk iz0

+ B /0 A ; ijekuUn lqrk pUnzeksgu f'kouUnu 'kadjk% flejcuh eèkqcuh
&A & - ( 1
>( c ? ◌ॅ e> lrkSfy lry[kk lW pkSèkjh nkSA pdykoklh ohjiqj ifupksHk lW
+ 7 h0 ◌ॅ !0 (( !A 1 + B0 ccwuUnu nq nkSA
!/"N : ; K fxjèkjiêh % pUnzeksgu lqrk vey fd'kksj uoy fd'kksj enu
& -7 m ◌ॅ + V fd'kksjk% 'kadjiqj Mhg nfjgjk lW lR;nso nkS ?khogk oklh nq
1 + ( Gi k{ nkSA lqrkp jhrk cPpk nk; xkSjhdk% vkn~;k csyl.Mh n;kuUn
A A K 0%*
{ lqr dykuUn iRuh vijk Hknzs'oj oklh g"kksZyh ek.Mj lW
◌ॅ A A K uUnyky lqr jktkuUn iRuhA vijk xkSjh nk; dksf'kdkiqj
l & 7 ¥ ◌ॅ > p dqlkSyh nfjgjk lW jkèkkdkUr lqr eukst dqekj iRuhA
G(G, > K c K W[ vkjchvkbZ inkfèkdkjh vey fd'kksj lqrkS vfues"k vfHk"ksd
K 0Ã O 3 K ◌ॅ O0! t;uxjoklh mljkSyh vy; lW txrHkwt lqr lkfgR;dkj
K¡ K;V ‘‘K;V’’ + {d ◌ॅ vè;kid veks?k ukjk;.k ^^veks?k** nkS i.Mksyh lW rqylhnÙk
f J A + &A c & ØÂ lqr nsolqUnj nkSA f'kouUnu lqrkS 'kSysUnz lquhy 'kadjiqjoklh
& -7 m ◌ॅ ?u 1ö 0! Mhg nfjgjk lW [kyhQk pqEeu lqr Hkwiukjk;.k nkS lqrkp
+ O O & ØÂ c G½ xEHkhjk t;uxj oklhA 'kSysUnz lqrkS vkyksd jatu vfHkjatuks
- K 0 -p 0O + fiijk HkM+xkek oklh nkSA lquhy lqrk ?khogk csylke cqèkoky
V k 1 ◌ॅ
(> ¢" lW ikBd lqdnso ikS= gfj lqr enus'oj nkSA tkxq[kj
#* + y? 0 O ◌ॅ F 1 okHkfuxkek oklh lW xksiky nq nkSA lqrsp feëw oUnukdsaA 'kadj
+ *! A :- & - K - K lqrk fot; vjfoan vej dksLdkiqj jkeiqj ujoky lW n;kukFk
lò 7 7 ◌ॅ C + nkS lqrsp dqUrh fot; lqr iwtu dqekj Jhiqj oklh

! '7 "½ C 1 + f=yksdukFk lqr egUFk nkSA vijk fot; lqr èkhjt% eksrhiqj
K > ;7 + oklh nkSA
\G 22 1 23 : ; NbZ ns'ks ckcw cHkuh % fnokdj lqr nkeksnj lqr ykyk lqr
K C K C _( & 0 1? vukFkhd% vukFkh lqrk lkgsc f'kou 'kksHku epy nqf[k;kdk%A
1
; (> ◌ॅ (! + 7" ; epy lqr eksgu% cqèkoky lW cydw nkS jduh iq= eksgu lqr
((1
1 7 7 ◌ॅ B + cqcqjS;kd% jktiqj jkeiqj ujoky lW Hkksyk nkS yhykorh iq=
7" Gi lqrsp pUnzkorh deykorh rkjkorhA vkn~;k jtkSjk ek.Mj lW
{ ◌ॅ & C XY ¼ C dk'khukFk iRuh , lqr nsoÑ".k izseukFk dkjh vijk vksM+k
- % 3 ◌ॅ C ,dgjk lW nsoukFk iRuh , lqr ykyk vijk uM+qvkj djegk lW
- ड़+4 ◌ॅ 0O J c 0! HkxokunÙk iRuh , lqrkS Hkwi thoN vijk eksgu lqr ekèko
S K ; > & § 7 ◌ॅ Ù! +
'kfDrjk;iqj lW cStw nkSA vijk ccqjS;k lqrk fxfjèkkjh fcgkjh
K ((1 O > ( >
G
ekèkok fueZyh oklh vkfgy gfjve lW ccwuh nkSA xksfoUniqj
- ◌ॅ (( ! + F A7 a 7 ◌ॅ
oklh ekuh lksnjiqj lW ykyk nq nkSA dUrorh lqrk'p iaporh
1 + - !

lw;Zorh ikoZfrdk vkn~;k ujlke cfy;kl lW ccqjk iRuh ,
Gi ◌ॅ ((1 c 1
A
lqrkS ;nquUnu vfruUnuks fxfjèkkjh lqr v;ksè;kd% [kksfj oklh
K Ap O > K«¡ À
jtkSjk ek.Mj lW pwM+kef.k lqr nkSA HkxokunÙk nkSA eyafx;k
{ ◌ॅ # + 0O J + -O
◌ॅ V1 C 1 + ; 7" u!
dqtkSyh lW j?kqukFk nq nkSA eksrh iq= lqrsp Qwyorh nfjgjk lW
◌ॅ ' C &
JhukFk iRuh , lqrk n;kdkUr f'kodkUr lqrsp lhrk xhrkA
K«¡ - - ~ -
v;ksè;k lqrk jkefdadj gfjfdadj ';ke fdadj fo".kq fdadj
Y1 - XY - k3- ◌ॅ 0O J /0 Ñ".k fdadjk vks>ksfy csymap lW Hkxoku nÙk iz0 ckyk nÙk
( J + nkSA
c! J 1!$: 5 - c Ó? (A1 Ó?I eSfFky Vksy iwf.kZ;k % jke fdadj lqrkS bUnz'ks[kj fcUnq 'ks[kjks
1
(G ( { ◌ॅ / + , (m /0-0 cqvkjh oklh ckjh ek.Mj lW izrki nkSA ,e,] ch,M iz0v0 la?k
-V K¡î Ó? && Ó? K 0Ã [ vè;{k bUnz'ks[kj lqrk 'kf'k 'ks[kj vfHk"ksd efg"kh cqèkoky lW
◌ॅ A + ( 6 ◌ॅ ijekuUn nkSA cf<+;ke iokSyh lW dqdjkSu oklh nkeksnj nq nkSA
; 1 + 7" -! y 3 3 iq= lqrkp latw xqfM+;kA ch, ch,y odhy fcUnq Hkw"k.k lqr
(A1 0![ D& Ó? /0 -O 7[ KAd jkts'k 'ks[kj iz0 eyax iqjh"k oklh vUnksyh tk;l lW 'kf'kukFk
$ ◌ॅ & & C ¢" >1 ! 0
- ikS= eèkqlwnu lqr ia0 y{eh ukjk;.k nkSA lqrkp vatw
+ K! - 7 Ó Ua lqyrkuiqj ns'ks iyklh uxokM+ ?kkslksr lW jkèkkdkUr lqr
◌ॅ > p ~ - c D
fouksn iRuhA ';ke fdadj lqrkS jktsUnz lqjsUnzks lW lqr nkSA
8d ◌ॅ + D ◌ॅ + ( 8
jktsUnz lW lqr nkS ch,llh lqjsUnz lqr iz.ko% lqrkp jk[kh dsa
/ ? :- Y1 - c > >
fo".kq fdadj lqrkS dykèkj lqèkkdj fnokdjk% lW nkSA Ñ".k
◌ॅ + XY - c p
fdadj lqrkS fouksn fou;% efg"khA ekf=d%A
[ "
'& j vFk uxokM+ ?kkslksr xzkekjEHk%
Ua ◌ॅ ( ( 0 ?kkslksr lW chth cklqnso , lqrk foHkkdj fnokdj gfjdj
/0 ' ½ " izHkkdj Jh ykspuk% ldjk<+h ekf=dA fnokdj lqr èkekZè;{kd
> ¡î
@ ! @ ! _ b>I _ c [ksnwA [ksnw lqr gsyu i`Fohèkjks gsyu lqrkS izKkdj :fpdjA
/³ /³ I izKkdj lqr jfodjksA :fpdj lqrk jfrdkUr lqiu :fp
( 1L ( 1L > 0 cqf)djk% cqf)dj lqrk gyèkj e0 ds'ko foHkkdjk%A gyèkj lqr
:& 0 > O-F ◌ॅ jru% xaxksj lW nkew nkSA B0 jru lqrk HkokbZ pkUn gfjukFk
+ 0 0 , A C F oklqnso xksikyk% fotuiqj nfjgjk lW dqlqe lqr flèkw nkSA
7 ◌ॅ > ! + , 7" ftokbZ iq=k%A HkokbZ lqrkS xksihukFk firkEcjks eaxjkSuh ek.Mj lW

0 , c F C .I -O { ◌ॅ Ï dY;k.k nkSA e0e0m0 euhlkj dÙkkZ xksihukFk lqrk fo'oEHkj
+ 000 J F C * mekifr fnukuUnk% fotuiqj nfjgjk lW 'kqHkadj nkSA yf[kek
3 A 7 ◌ॅ 50- + iq=k egks fo'oEHkj lqr xaxkèkj% iokSyh lW JhukFk nkS vijk
? 7" ^ * O-O > 6 ◌ॅ ' C + fo'oEHkj lqr [kat prqHkwZt% ek.Mj lW gj[kw nkSA [kat prqHkwZt
K * ?- f0!
{ ◌ॅ ? ! + iz0 gkM+h lqr fHk[kkjh fnèkks lW ';ke nkSA vijk prqHkwZt lqr
?- f0!
/0 0? t ◌ॅ ~ + nqyZHk iz0 egs'k% vks>ksfy csymap lW egks txnh'k lqr egks
K f0! 1 0
/0 _& k3- ◌ॅ dk'khukFk nkSA B0 nqyZHk iz0 egs'k lqrkS [kM+xikf.k nq[kHkatuks
^ O & ^ & C + !0 1 0 /0 _& ,dgjk lW feJ Hkwou nkSA
c ?O 1 p ◌ॅ
?0- ' 0! +
)yE: )O o J 0 lqyrkuiqj ns'ks teqvk % [kM+xikf.k lqrk HkSjonÙk Hkonso
( J > /0 ) ◌ॅ 50 O -O ! + ckyknÙk fufèk iz0 uuwdk% lry[kk lW 'kqHkk; lqr xkaxw nkSA
K c J O-O Jd { ◌ॅ K 0 + vijk lqrkS ukjk;.k nÙk xaxknÙkks ek.Mj lW vfHkjke nkSA vijk
K ? t ◌ॅ A +
lqr eulq[k% rsiM+h fnèkks; lW nsokuUn nkSA HkSjonÙk lqr
o J Ø O 3 ◌ॅ
dUgS;kd% jkeuxjoklh vksM+k ,dgjk lW HkS;kjke lqr cqf)ukFk
o ( 1L C + (>1 ◌ॅ Fp 1 +
Ø d /0 C a 7 ◌ॅ
nkS cqèkoky lW xksuksM+ nq nkSA dUgS;k lqr T;ksfrfoZn dyj% iz0
¢" ( O C + ◌ॅ . dykukFk lksnjiqj lW dkenso ikS= cklqnso lqr txUukFk nkS
· 1 + C /0 d0 c djegk lW luQwy lqr Mkseu nq nkSA dykukFk iz0 T;ks0 dyj
( s ◌ॅ C Y1 J + (> 1 ◌ॅ lqrkS oklqnso cyjkekS nfjgjk lW lukFk lqr fo".kqnÙk nkS
[ J 1 + K d0 J cqèkoky lW uuw lqr g"kZnÙk nq nkSA vijk T;ks0 dyj lqrk
( C C <= + k3- ◌ॅ B C frydnÙk cnzhukFk t;ukFkk NksVu dk nkSA csymap lW
2 + ( ◌ॉ J + 0 HkksykukFk lqr os.kh nkSA cklqnso lqrk ikW pUnznÙk nkSA B0
? ◌ॅ + K ( - cyjke lqrk lry[kk lW fpUrkef.k nkSA vijk cyjke lqrk
50- _* 0!#* ◌ॅ ujflag 'kqHkadj ekgs'oj Hkwous'ojk% ,dgjk lW jktkjke lqr
K( + ◌ॅ i C 1 + _*
vtcyky nkS nfjgjk lW fo|kukFk nq nkSA egs'oj lqrk mn;
$ " $$ ◌ॅ .
XY + 0=O 1 ◌ॅ C
(>
latho fljfl;k oklh HkM+xke tftoky lW firkEcj lqr jke
S} 1 + 50- K A C > CÂ&
Ñ".k nkS HkVxkek oklh cqèkoky lW jekukFk lqr Nhrks nq nkSA
K ?Â& ;7 u1 1 + d0 J 'kqHkadj lqrk vuUr lqUnjukFk lqèkhj fefFkys'k vf[kys'kk%
K 0A a 7 ◌ॅ 1 + ( C c -& eksguiqj oklh Qqnqj nkSA T;ks0 frydnÙk lqr vfHkuUn%
- @ a 7 ◌ॅ + 0 C lksnjiqj lW egUFkh nkSA cnzhukFk lqrkS lqoa'k gfjoa'kks lq[ksr
t ◌ॅ C * C + <= ! c lksnjiqj lW dUrh nkSA B0 t;ukFk lqrk dudkSjk fnèkks; lW
> 0! ?{ ◌ॅ J jfrukFk lqr fo'oukFk nkSA NksVuw lqrkS lqèkkdj pUnznso HkwM+h
C + K <= ! ◌ॅ A oklh x<+ [k.Moyk lW t;nÙk lqr jktukFk nkS vijk NksVuw
O b C + ! - c lqrk tftoky lW uUnh lqr x`fgukFk nkSA pUnznso lqr lwjt
$ O - +
ujflag lqrkS bUnzdkUr fot; cM+xkao oklh lqefjr yky nkSA
- O ( 6 ◌ॅ bUnzdkUr lqr jktho latho xeSyh oklh cf<+;ke iokSyh lW
+ ? 1& ?Á 7 {1G nkSA fot; lqr fny[kq'k lq[klsuk oklh efgUnziqj i.Mqvk lW
◌ॅ -& + K & ( gfjoa'k nkSA vuUr lqr lR;e f'koe tfn;k oklh cUuh >k
+ A c K & G&[ (^ nkSA lqUnjdkUr lqrkS vfouk'k vk'kh"k cgksjk oklh nsoÑ".k >k
XY + > · 7 ◌ॅ nkSA lqèkhj lqrk MksM+jkoklh jkeiqj ujoky lW dsnkjukFk nkSA
: C + CÂ& -O jhuk lqrkp fefFkys'k lqr jaxjk oklh ,dek [k.Moyk lW
?{ ◌ॅ (#* + _* 3 cpus'oj nkSA egs'oj lqr mn;dkUr lqr jkgqy% tfn;k oklh
1 3 + - / - miuh >k nkSA latho lqr fizal fljfl;k oklh nkSA Hkqous'oj
+ ¾#* ?Á
lqr yyu iou lq[klsuk oklh js;ke lksnjiqj lW jekuUn nkSA
8 a 7 ◌ॅ A + I
yyu lqr jksfgr tfn;k oklh vksM+ ,dgjk lW HkheukFk nkSA
% 3 ◌ॅ 0 C + K4&
iou lqr voèks'k e>kSy oklh ';kekuUn >k nkSA
M ~ A +

: d0 C S"> G jkeuxj oklh % T;ks0 dykukFk lqr oS;kdj.k N=èkkjhd%
◌ॅ N -O + 0 S"> S C vklh cfy;kl lW Vsaxjh nkS oS;k0 N=èkkjh lqrk NekukFk
' Ó? O-F 1
◌ॅ VA y ( + nsohdkUr JhdkUr pUnz'ks[kj xaxksyh lW j?kquUnu lqr xqykc
K c "½ C O L C ◌ॅ nkSA vijk lqrkS f=yksdukFk txUukFkks flf)ukFk nfjgjk lW
0! + K nG ◌ॅ f J Hkwiyky nkSA vijk lqrk [kkSvky lW rqylh nÙk lqr t;ukFk
C + K S"> (> Ê)
nkSA vijk N=èkkjh lqr nkupUnz ¼èkeZiêh½ xksfoUniqj oklh nkSA
F A7 + S C C >8 NekukFk lqr efuukFk jfoUnz èkhjsUnzk% vkn~;% jkSrkjk oklh ;nq
Gi 1 ' + K8d O feJ nkSA vUR;ks xeSy oklh cyHknz feJ nkSA JhdkUr lqrkS
(0 ' + ' c B C / ® O
HkksykukFk izdk'kkS xeSy oklh tequh tftoky lW txrHkwt
E ◌ॅ O0! + B C
nkSA HkksykukFk lqr Ñ".k dqekj csykgh oklh HkkSj [k.Moyk lW
XY k © ?{ ◌ॅ V -
jk?ko flag Bkdqj nkSA izdk'k lqrkS yknw lksuw Qydk oklh
+ / & c ! a ! u XY +
Ñ".knso >k nkSA jfoUnzukFk lqrkS vjfoUn vthr ldj lW
C c K A K ◌ॅ W* +
jkes'oj >k nkSA èkhjsUnz lqrk jathr lathr bUnzthr MksM+jk
>8 - - · .
oklh firkEcj >k nkSA f=yksdukFk lqrk fouksn jkèks';ke
+ "½ C p 4~
C k -
k3 ◌ॅ ¬* + p
xkSjhdkUr dfoUnz ukFkk csyk oklh lqn; csymap lW tkxs'oj
c 0 ?Á V1 -& + 4~
nkSA fouksn lqrkS Hktu tiu lq[klsuk oklh j?kqoa'k >k nkSA
c = ! ; +
jkèks';ke lqrkS uVoj eUuw ijM+h oklh eksrhdkUr nkSA
0 - & 0 [ + xkSjhdkUr lqrk Hkk"dj uhrh'k dqdjkSu oklh lqHkk"k pUnz nkSA
"O ¶ E + O C #& dfoUnz lqr Hkxoku uoVksy oklh eqjyh >k nkSA txUukFk lqrk
Â& ' O k3- ◌ॅ f A + fnus'k deys'k jk;Jh oklh x<+ csymap lW prqjkuUn nkSA
c (> Ê)
' + L C c nkupUnz lqrkS uohu jktho ¼èkeZiêh½ jk;Jh oklh nkSA
E> -&> 3 ◌ॅ C flf)ukFk lqrkS eqjyhèkj oa'khèkjkS tfn;k vksM+k ,dgjk lW
+ E> ◌ॅ ¬* lkeoSfnd y{ehukFk >k nkS eqjyhèkj lqr ljkSuh oklh nfjgjk
+ ( c & A ~ Ad K c lW tkxs'oj nkSA cuekyh lqrkS 'kkjnkuUn ';kekuUnksA vijk
C A
¡ K X A A A lqrkS rhFkkZuUn foUè;ukFkksA vijk lqrk ÑikuUn ijekuUn
\] A W> Kx K ! ; :- fuR;kuUn czãkuUnk lqrkp esèkk vuqiek vUuiw.kkZ eksfguh
& A /0 0 & = fueZykdsaA 'kkjnkuUn lqrk izHkkdj foHkkdjk f'kodj ijokgk
a 7 ◌ॅ EA + /0 c #& gkVh lksnjiqj lW eqdqUn nkSA izHkkdj lqrkS fnus'k fd'kksjkS xeSy
O E ◌ॅ O b C O0! oklh tequh tftoky lW x`fgukFk lqr txrHkwt nkSA fnus'k
+ #& c K c 7 Ó l¿1G lqrkS vfer lqferkS lqyrkuiqj ns'ks dksYgqvk oklh jkes'oj >k
W* + c K5- -5 nkSA fd'kksj lqrkS va'kq ea'kq ljkSuh oklh jktuiqjk nfjgjk lW
7 ◌ॅ ; + 0 ! eksgu nkSA foHkkdj lqrk lqeu iwue iouk% Msnwvk Hkjryky >k
Õ !G 0 + uJ%7 nkSA lqeu lqrk QÙksgiqj oklh czãiqj ldjk<+h lW cyjke >k
\]7 ◌ॅ ( + nkSA lqrkp ,drkA f'kokdj lqr jeu tfn;k oklh egsUnzukFk
& _ C 3 +
lqr misUnz nkS lqrkp fiz;kA ';kekuUn lqrk cqf)ukFk èkeZukFk
/ ~ A ( 1L C > C : C
dsnkjukFk QÙksgiqj oklh nkSA fuR;kuUn lqr fnyhi% jktiqj
uJ%7 + A 7
oklh nkSA izksñ fnyhi lqrk jktiqj oklh nkSA czãkuUn lqrk
+ /d॰ 7 + \] A
,e, gfjuUnu ukjk;.k fxjèkkjh lqrk lq'khy eksgu dfiy
A O> & ;
eksgu Jhiqj ns'ks tgkuiqj oklh ,dek [k.Moyk lW iùkuUn
; '7 Ó 7 ?{ ◌ॅ
nkSA lq'khy eksgu lqr jkeukjk;.k Jhiqj ns'ks vljuk oklh
ù A + & ; '7 Ó
K nG ◌ॅ A + K c
dqjek [kkSvky lW nsokuUn nkSA vijk lqrkS y{e.k ukjk;.k
-}[ ?Á
yfyr ukjk;.k larks"kk% lq[klsuk oklh dule ek.Mj lW nhi
{ ◌ॅ + c
ukjk;.k nkSA jkeukjk;.k lqrkS jktdqekj vt; dqekjkS xeSy
K O ! ◌ॅ $"$ oklh tewuh tftoky lW txrHkwt nkSA jktdqekj lqr fo'kky%
+ & uJ%7 \]7 QÙksgiqj oklh czãiqj ldjk<+h lW txrHkwt nkSA vijk fxjèkkjh
◌ॅ O0! + K O> c *%* O lqrkS fo'os'oj txnh'kks HkwM+h oklh x<+ [k.Moyk lW ;ksxkuUn
" ?{ ◌ॅ «O A + ; nkSA dfiyeksgu lqrk iznhi izeksn eukst jktsUnz clUrk%
/ /; p D ( 0 fljfl;k oklh HkM+xke tftoky lW gfj lqr lR;nso nkSA

$$ ◌ॅ + / OÝ& iznhi lqr x.ks'k% csykgh oklh vUgjk dVkbZ lW pkS0 fnukukFk
k K = , ◌ॅ e0 C + /; nkS izeksn lqr izos'k% HkVksÙkj dkdks csymap lW tkxs'oj pkS0
/2& 0¶J l k3- ◌ॅ ¬* e0 + nkSA eukst dqekj lqr lkxj xkxj iz0 ;'koUr% lqyrkuiqj
p O O O /0 & 7 ns'ks iqM+suh oklhA clUr lqrk xksyek oklh lqHkk"k nkSA
Ó 7Õ ( F 0 [ + fo'os'oj lqrk gkVh lksnjiqj lW xaxkèkj lqr voèk ukjk;.k
*%* = a 7 ◌ॅ O-O > K> nkSA
+
+) ◌ॅ <zX / 1!$:

5 ² G [ktwjh jkeuxj lW 'kkL=huxj iwf.kZ;k % ije uSf"Bd
Ó?
XY K0 vkpk;Z Lukrd pUnz'ks[kj lqrk jtuhdkUr Ñ".kdkUr
3 1
> 7 Ó V C7 O-F K ◌ॅ vHk;dkUr mn;dkUrk èkjeiqj ns'ks j?kqukFkiqj oklh xaxksj
C A
+ G& 3[ > x Gi vfg;kjh lW yky lqr rhFkkZuUn nkS lqrk'p vk'kk m"kk lqèkk
7 ?{ ◌ॅ \A / &A ruqtkA vkn~;k tgkuiqj ,dek [k.Moyk lW cztuUnu lqr
K 3[ ◌ॅ C ¶, ! l izdk'kuUnu iRuhA vijk m"kk ,dek lW eSfFky Vksy] iwf.kZ;k
-
k3 ◌ॅ A 0! C K > dkdks csymap lW gfjuUnu lqr foHkwfrukFk iRuhA vijk lqèkk
7 ( nG ◌ॅ GA ; D tgkuiqj flejckM+ [kkSvky lW vkuUn eksgu lqr jktsUnz eksgu
; 1
0! ((G
iRuhA jtuhdkUr lqrkA HkwM+h oklh ccqvk lqr dfiynso nkS
+ , ?{ ◌ॅ & A 1 +
r=so x<+ [k.Moyk lW 'kkjnkuUn nq nkSA Ñ".kdkar lqrk
XY - 7 +
ukjk;.kiqj oklh jfodkUr nkSA
! p W -O b - ? !- iwoZ ifjp; ftukse esfiax i`"Bkad ij ns[kw&
T/ ò! Im ! -(S \; /0 lEizfr thyk Ldwy jksM iwf.kZ;k&cN: lqr czteksgu iz0
( -O '7 Ó ( (Ê ( nG ◌ॅ caxkyhd% Jhiqj ns'ks cjncêk oklh flejckM+ [kkSvky lW
(( 1 ( C + O Ua ◌ॅ Ó? 1 ccqtu lqr cnzhukFk nkS uxokM+ ?kkslksr lW pUnz'ks[kj nq nkSA
+ /æ , ( \; /0 ledkyhu iz[;kr odhy ,e,] ,y,ych czteksgu iz0 caxkyh
(1890 Á 1976) J * i W- C ¼1890 ls 1976½ dydÙkk fo'ofo|ky; esa eSfFkyh fo"k;d
1 , 5 ! -
C W C i<+kbZ 'kq: djckSyfUg iwok±py fefFkyk es eSfFkyhd
/ -/ W KÄOÈ £ § 0 - > Ó[³, izpkj&izlkj es vxzx.; O;fDrRo Hkkjrh; lafoèkkud fo'ks"kK]
C \ ] -òb Z[ 8 ; eSfFky czkã.kd tkrh; laLÑfrd iks"kd lqrk ujsUnz eksgu
/ ; 8
; 8 ; «¬ ;
izk.keksgu lqjsUnz eksgu fojsUnz eksgu ;ksxsUnz eksguk efg;k
a 7 ◌ॅ ? 1 a O-O > + Æ
lksnjiqj lW l[kqok oklh lksu lqr xaxkèkj nkS rrSy ldjk<+h
◌ॅ :& 1 + 7" ( 1 1
(
lW ds'ko nq nkSA deyk iq= lqrkp cqUuh nk; cqPph nk; eksrh
;
nk; ghjk nk; iUuk nk; oh.kk nk; fueZyk nk;dk%A vkn~;k
Gi = c ? ◌ॅ
iVuk lrkSfy lry[kk lW y{ehdkUr lqr tfLVl cS|ukFk
ô Ùi C K ◌ॅ 'O ? -y
iRuh vijk ukgj lW Jhuxj [kkaxqM+ lfjlo lW dsnkjukFk lqr
◌ॅ : C _ C K 'O =
◌ॅ -O C E § C K 1 Ó
gseukFk iRuh vijk Jhuxj ijgV ldjk<+h lW jaxukFk lqr
" $$ ◌ॅ O J
eqfDrukFk iRuh vijk frjgqfr ns'ks f'kouxj HkM+xke tftoky
(0 K >§ - ( > [
lW x;knÙk lqr rkjkdkUr >k ¼Hkkjrd ofj"Bre vfèkoDrk ,oa
K¡î) K 1 (ky ) E fcgkj foèkku ifj"knd vè;{k½ iRuhA vijk iUuk nk; ,gq
$$ ◌ॅ F A J
G¸2 ³ (0 ¼csxqljk;½ tequh tftoky lW xksfoUnnÙk lqr vk;qosZnK
- (7 l k3- ◌ॅ ◌ॅ E cyHknz iRuhA vijk pSuiqj dkdks csymap lW mWekdkUr lqr
K O7 \]dJ 3 dqeqndkUr iRuhA vijk fueZyk nk; lkxjiqj czãksÙkjk vks>ksfy
◌ॅ ( 1L C (X [) !0 8 ; ujmu lW cqf)ukFk iRuh ,e,llh ¼Ñf"k½ B0 ujsUnz eksgu lqr
b ; /0 # ! 7 k a 7 uìsUnz eksgu iz0 usiwth jkuhiqj csfr;k lfjlo lksnjiqj lW
◌ॅ ( + ? ◌ॅ cPpu lqr jkedqekj nkS lry[kk lW ujgk oklh oklqnso nq
1 + 0 -! - Gi C ($ ) nkSA lqHknzk lqrsp eatw jatukA vkn~;k egFkk ¼t;uxj½ cwpu

( ! 3W& K 1 7 ? ! ◌ॅ lqr mes'k pUnz iRuhA vijk pqukiqj fu[kwfr lW jk; fnukukFk
C G0 [ /0 E1 K 0 - b lqr vkHkk"k pUnz iz0 equpqu iRuh vfHk;ark uìsUnz eksgu lqr
; G v O (T/ = ) vkfLrd% yxek oklh ¼lEizfr iVuk½ eyafx;k dqtkSyh lW
◌ॅ i C + -O uA ? ◌ॅ fo|kukFk nkS eaxjkSuh oklh QuUng [kuke lW fgrsUnz ef.k nq
1 + ' , 0 nkSA Jhefr ehuh lqrkp eS=s;hA B0 izk.keksgu lqrk ukxsUnz
/ ; ¬ ; 3Ä; î ; 2 eksgu mxzeksgu f{kfrteksgu foosd eksguk Bk<+h jrkSyh nfjgjk
; c
◌ॅ & - /d॰ lW gfj'kadj lqr izksñ fnokdj nkSA euksjek lqrsp 'kf'kjs[kk
+ p & &8? K! - Gi \]7 ◌ॅ
vatwA vkn~;k czãiqjk lW cqf)ukFk lqr 'kf'kukFk iRuhA vijk
( 1L C & & C K m O 6
fpduMgk txfr iokSyh lW osnkuUn lqr lq'khy iRuhA odhy
◌ॅ 2 A & ¬ ;
ukxsUnz eksgu lqr ;'ksUnz vejsUnz ckuw Nijk lqn; csymap lW
Ó K 8 ( ! S k3- ◌ॅ ;
enu eksgu lqr :Dehuh dkUr nkS egqok [kkSvky lW jkuh Vksy
Í + 1 nG ◌ॅ ¶
oklh iq#"kksÙke nq nkSA eerk iq= ,e,llh mxzeksgu lqr
7zJ 1 + 7" 3Ä;
jktiqj lehis y[kiqjk osnkuUn lqr uoy fd'kksj nkSA 'kkUrk
7 ?7 2 A +
lqjsUnz eksgu lqrk èkenkgk M~;ks<+h [k.Moyk lW eqfDrukFk lqr
& 8 ; > þd ?{ ◌ॅ E § C
: C + Î s ◌ॅ ( ! 1 +
dsnkjukFk nkS uukSjoklh lekSfy ikyh lW thcw nq nkSA lqrsp
>O ( 6 ◌ॅ
odhy dkfeuh èkxtjh oklh cf<+;ke iokSyh lW odhy
XY A K 8 ; Ù
- >
Ñ".kkuUn iRuhA vijk lqjsUnz eksgu lqrk cSad inkfèkdkjh
*; K 0 - &5; Ó[; fo'oeksgu vfHk;ark f'k'kqeksgu Lukrd 'ks"keksguk% jeS oklh
= a 7 ◌ॅ ; KU + ¿1G gkVh lksnjiqj lW nkeksnj lqr v?kksjh nkS dYgqvk oklh dule
{ ◌ॅ 1 + ek.Mj lW loZyky nq nkSA ekyk lqrsp dqedqe j'kk<+ oklh doS
3 ◌ॅ / & i A ujmu lW t;izdk'k lqr odhy fo|kuUn iRuhA

!0 8 ; (3( ◌ॉ ◌ॉÂ ! -Û , B0 fojsUnz eksgu ¼ch,eVh ykW dkWyst iwf.kZ;kd laLFkkid] fofèk
> Ó[³ > &î -Û -î ( /C fo'ks"kK fofoèk f'k{k.k laLFkkud laj{kd fcgkjd izFke Lok;Ùk
Ð J > &î -Û -Û ) c G5}[ K fofèk f'k{k.k laLFkkud laLFkkid½ lqrkS vk'kqrks"k vuUr Hkkjrh
" (")
◌ॅ ù " ykyckx ¼njHkaxk½ oklh ujlke ofy;kl lW iùukHk lqr HkSjo
o ' + ? Ua ◌ॅ O1 C feJ nkS fiy[kokM+ uxokM+ ?kkslksr lW nqxkZukFk nq nkSA Jhefr
1 + ' -! - 7 ( ) eatw lqrsp dapu ykyiqj ¼flagokM+½ ikj'kukFk lqr iRuhA B0
0 G5}[ ( / ( = ◌ॉ vk'kqrks"k ¼,y,y,e izkpk;Z ch,eVh ykW dkWyst iwf.kZ;k½ lqrk
◌ॉÂ ! ) ;7 (G lkjk eksguiqj oklh clqvkM+h cfy;kl lW nkSA B0 vuUr
◌ॅ + 0 K 0 ( 3ü - H
Hkkjrh ¼,y,y,e mRlkgh ,oa lfØ; jktuhfrK iwf.kZ;k ftyk
³ ! ¸ 0 K¡î) ◌ॅ
;qok Hkktik v/;{k½ lqr oklh lW lqr nkSA ,y,ych odhy
+ ( «¬ ; c GA ¼
;ksxsUnz eksgu lqrkS vkuUn izse lkuUnks cjkSuh oklh ldqjh
Ad ( { ◌ॅ K L ó%& +
ek.Mj lW vfu:) lqr fo?us'k nkS lkUgk lekSfy ikyh lW
s ◌ॅ W& 1 + /(É Ó[³ GA
jes'k nq nkSA izcUèk fo'ks"kK vkuUn izse lqrk fo".kqiqj oklh
¼ Y17 7 ◌ॅ B C
jktuiqjk nfjgjk lW HkksykukFk lqr lqUnjdkUr nkS f'kouxj
A + &O = (_ ◌ॅ !0
~ A 1 + (( A 1 !
oklh ijgV cgsjk<+h lW B0 ';kekuUn nq nkSA ,echch,l
$$ ◌ॅ F A J G¸2 ³ (0 ;
lkuUn lqrA ,gq oklh tewuh tftoky lW xksfoUnnÙk lqr
! A / Gi
vk;qosZnK cyHknz lqr eksgu dqekj%A iUuk nk; lqrkp bjk
K >§ > 7 ◌ॅ $ iwue ufUnuh lqfiz;k vkn~;k vfèkoDrk bjk èkenkgkoklh
K -O ◌ॅ jktuiqjk nfjgjk lW fot;ukFk lqr odhy yyu iRuhA vijk
> K A & 7 (_ lkUgk eyafx;k dqtkSyh lW rkjkdkUr lqr lqèkhj iRuhA vijk
◌ॅ K«¡ C * C K / &O ufUnuh 'kkyeiqj cgsjk<+h lW v;ksè;kukFk lqr fo'oukFk iRuhA
(> 7) 7 {1G ◌ॅ & A û /0 vijk lqfiz;k f'kouxj ¼èkjeiqj½ efgUnziqj i.Mqvk lW
i 'kkjnkuUn lqr okpLifr iz0 fo|kifr iRuhA

- <8: V~ O IJ /0 >hyk 'kkgiqj % ?ku';ke lqr x.kifr lqr ujksÙke iz0 u:d
◌ॅ @ ! + IJ /0 !0 Ùi djegk lW [ksnw nkSA ujksÙke iz0 B0 u: lqr cS|ukFk% fn?kks lW
U ◌ॅ XY Y1 J + ◌ॅ * t;Ñ".k lqr fo".kqnÙk nkSA tky; lW j?kqukFk nq nkSA B0
+ 0 Ùi C 0 ?{ ◌ॅ ( ! cS|ukFk lqr B0 jkeyky [k.Moyk lW cpuw lqr ekuk nkS
+ M h0 ◌ॅ B 1 + ' ê 0 >kSok ifupksHk lW Hkksyk nq nkSA Jheku~ B0 jkeyky lqr B0
0
/0 _rukjk;.k iz0 ced% f'koukjk;.k ;ksxukjk;.kk Mxekjk
«O mO ! ◌ॅ tewuh tftoky lW y{ehukjk;.k lqr izseukFk iz0 lqxu nkS
¼ C /0 O + (0 ◌ॅ -& 1 +
djek cHkfu;ke lW oa'kh nq nkSA vijk _rukjk;.k lqrkS n`f"V
K c b × i Å a 7
ukjk;.k fo|kukjk.kks lksnjiqj lW vfHkjke ikS= cq<+u lqr
◌ॅ K 0 1
¢" ( >1 ! + O Ua
eèkqlwnu nkS uxokM+ ?kkslksr lW mWekifr ikS= efgèkj lqr ewuh
◌ॅ ◌ॅ ¢" > ! + ² J£
nkS uSf"Bd dÙkZO;ijk;.k n`f"Vukjk;.k lqr fouksn fu[kwfr lW
b × p ? ! ◌ॅ +
lqr nkSA
/{ / 1!$:

5 /d॰ p K 0 - /0 xkUèkhuxj iwf.kZ;k % ,e, izksñ fouksn dqekj lqr vfHk;ark iz0
uJ%7 k ◌ॅ + ◌ॅ 1 + lUuhd% QÙksgiqj csyk ldjk<+h lW lqr nkS lW nq nkSA lqrkp
(A :- Gi -= ◌ॅ - cUnuk dsaA vkn~;k dqlkZdkaVk lW vjfj;k oklh odhy fot;
/d॰ - C dqekj lqr iRuhA izksñ ,oa eSfFkyh lkfgR;dkj fo|kukjk;.k lqr
i ◌ॅ ? -y ◌ॅ W* lW lqr iRuhA [kkaxqM+ lfjlo lW jkes'oj nkSA
+
S/\ ◌ॅ E y8| ! K (S c cSjxkNh lW vkJe eqgYyk vjfj;k% vijk cN: lqrkS
A O Ad O-F ◌ॅ o + nsokuUn fxfjtkuUnks xaxksj lW HkSjo lqr yky nkSA ,dgjk lW
3 ◌ॅ 0 C ; 1 + K (S HkoukFk lqr eksnh nq nkSA vijk cN: lqrk dqtkSyh lW fHk{kqd
◌ॅ 0î1 ¬ + O A c lqr xsukyky nkSA fxfjtkuUn lqrkS èkekZuUn ';kekuUnks cjkjh
> A
~ Ad ( (0 O7) 5G ?{ ◌ॅ ¼Hkkxyiqj½ oklh ns'kqvky [k.Moyk lW xksiky lqr cyHknz nkS
F (0 + ◌ॅ (! + > A
,dgjk lW cPpw nkSA ,e, èkekZuUn lqr ipgh lksnjiqj jekukFk
a 7 C O A + lqr fxjkuUn nkS ldjk<+h lksuefu nq nkSA ,e, Mhi bu bM
a 1 + m m ~ A ';kekuUn lqr vk'kqrks"k% jgqok oklh csgV [k.Moyk lW eq'kjh
G5}[ 1 k= ?{ ◌ॅ E&
lqr rstukjk;.k nkS HkwM+h oklh efgUnziqj i.Mqvk lW uUnu lqr
+ 0! 7 {1G ◌ॅ A
';kelqUnj nq nkSA lqrkp vkn~;k èkjeiqj ¼lksfriqjk½ iqM+s ujmu
~ A 1 + Gi > 7 (a 7 ) 7Õ
lW izksñ ujukFk lqr iRuhA
◌ॅ /d॰ C
2} % : 1 ! & }u
?0- cBSyh oklh % nq[kHkatu lqr uuw lqr ij'kh lqr rksQkyky%
3 ◌ॅ J + }u C ,dgjk lW ukjk;.k nÙk nkSA rksQkyky lqr t;ukFk% lqjxu lW
O ◌ॅ J + C c ' XYd rkjknÙk nkSA t;ukFk lqrkS ukjk;.k Jh Ñ".kks ek.Mj lW
{ ◌ॅ 0? + & - fHk[kkjh lqr :nz nkSA ukjk;.k lqr gfj'kadj% dVdk lksnjiqj
= a 7 ◌ॅ 7 -& + ( & - lW iqUuh lqr lqoa'kyky nkSA ch, gfj'kadj lqrk dqdjkSu oklh
( 6 ◌ॅ 8 y cf<+;ke iokSyh lW dkjsyky lqr lxquyky nkS ljkSuh oklh
+ 7 ◌ॅ (å 1 + jktuiqjk nfjgjk lW cTtu nq nkSA JhÑ".k lqr f'ko'kadj
'XY && - 6 ◌ॅ \A dqdjkSu oklh iokSyh lW cztuUnu lqr eksfgr yky nkS
; + ^ ◌ॅ F? ! C 1 + && - ldjgksu lW xks[kwyukFk nq nkSA f'ko'kadj lqrkS d:.ks'k
c Ý& K b 3 ◌ॅ ve`rs'kks dqdjkSu oklh vks>ksfy ujmu lW eqjyhèkj lqr
E> 3 + mn;dkUr nkSA
, - : A K b C 2 A ipxfN;k lgjlk % gjkuUn lqr ve`rukFk lqr osnkuUn%
2 A c A Ad A osnkuUn lqrkS rkjkuUn t;kuUnksA t;kuUn lqrk jfoUnz
0 C (d nG ◌ॅ FL HkoukFk jktho cEHkksykdk% [kkSvky lW xkso)Zu lqr jekukFk

((4) + u! (( 1 ¼iVqvkgk½ nkSA pkuu lqr luQwy lqr ccqtu% tftoky lW
◌ॅ O + (( 1 & :& nG ukxk nkSA ccqtu lqrk jf'kdyky ds'koykykS% [kkSvky lW
◌ॅ # + :& c y-D* Â* pwM+kefu nkSA ds'koyky lqrkS xqats'oj dfiys'ojkS lksnjiqj lW
a 7 ◌ॅ 10 + y-D*
nqfHkZy lqr dkjh nkSA xqats'oj lqr enu% lksnjiqj lW 'khjh nkSA
a 7 ◌ॅ & + K c ◌ॅ 3
vijk lqrkS idfy;k lW ,dyky lqr furZyky nkS tftoky lW
+ $$ ◌ॅ 1 + Â*
?{ ◌ॅ , >1 ! + K ◌ॅ 4
fpUryky nq nkSA dfiys'oj lqrk [k.Moyk lW fojkbZ lqr
è C + & O eèkqlwnu nkSA gfjve lW cqvk lqr }kfjdkukFk nkSA jf'kdyky
◌ॅ ; + O lqr fxjoj fd'kksj% cfy;kl lW fouek lqr eueksgu nkSA
«¬ ◌ॅ & & C A + fxjoj fd'kksj lqr ;ksxsUnz ukjk;.k nfjgjk lW 'kf'kukFk lqr
K O c _ 8d ◌ॅ uUnyky nkSA vijk fxjoj fd'kksj lqrkS egsUnz ujsUnzks tftoky
o V + ◌ॅ ! BO
1 1 lW HkS;k lqr j?kqok nkS djegk lW >wedyky lqr Hkksxh nq nkSA
+
Z ◌ॅ : A c O A lekSy lW j'kk<+ % fd'kksj lqr lnkuUn lqrkS xtkuUn
)Ad { ◌ॅ K b C = + O A [kM+kuUnks ek.Mj lW ve`rukFk lqr uV: nkSA xtkuUn lqrk
a 7 ◌ॅ 1ö ; + (>1 ◌ॅ "' lksnjiqj lW pqEeu lqr nkeksnj nkS cqèkoky lW HkkbZyky lqr
K( 1 + ? A ? ◌ॅ vtcyky nq nkSA [kM+kuUn lqrk lry[kk lW t;dkUr lqr
+ K ?A ? ; egknso nkSA vijk [kM+kuUn lqrk lry[kk gfjeksgu lqr
; + 6 ◌ॅ 1 + pUnzeksgu nkS iokSyh lW gfjnso nq nkSA
.: EA c 8d { ◌ॅ [kk¡M+k % jke lqr eqdqUn lqrkS tuknZu ujsUnzks ek.Mj lW 'kksHku
0 o« + & lqr HkS;ks nkSA tuknZu lqrk f'koukjk;.k nsodhuUnu
A A A ? - ◌ॅ ;'kksnkuUn ijekuUnk [kkaM+koklh ujoky lW izseyky lqr ccwvk
¼ (( !G + & 3Ä nkSA f'koukjk;.k lqrk r`fIr ukjk;.k mxz ukjk;.k iq"i ukjk;.k
7R 0-m { ◌ॅ fuR; ukjk;.k jk;fHkaM oklh ek.Mj lW f'koukFk nkS nsodhuUnu
& C + A ◌ॅ J lqrk tftoky lW :nznÙk lqr xksihdkUr nkSA ijekuUn lqrk
F + A yA A /¾A Hk`xquUnu egkuUn izHkquUnuk% f'koukFkL;So nkSA
& CØ +
8= ` 1: ◌ॅ &1 C uxokM+ gosyh ns'ks Bdiwjk % mWekifr lqr 'kEHkqukFk lqr
1
((K { ◌ॅ OÝ& (ç + ◌ॅ E& ccqvu% ek.Mj lW x.ks'k lqr crgw nkS dqtkSyh lW eq'ku nq nkSA
1 + ((K 1 c ; O;p c ccqvu lqrkS eueksgu txeksguks jrkSyh nfjgjk lW caBw lqr
◌ॅ ( -! ( ( ! + # ◌ॅ O1 J ckcwjke nkS us;ke dqtkSyh lW nqxkZnÙk lqr ?kksrkbZ nkS txeksgu
U , + O;
◌ॅ F lqr phpu% xksjk tftoky lW N=ukFk lqr jkèkkukFk nkS vkfgy
S" C > C + G nG ◌ॅ ( 1 + [kkSvky lW fcgkjh nq nkSA phpu lqr osnkuUn% vksM+k ,dgjk lW
2 A 3 ◌ॅ 1 & + gqykl lqr ij'kh nkS clSB oklh ukgl [kkSvky lW xhrk nq
( Ø nG ◌ॅ O 1 + 2 A c
nkSA osnkuUn lqrkS 'kfDrukFk xksihukFkkS jk;iqjk jktuiqjk
& § C F j 7 7 ◌ॅ o
nfjgjk lW HkS;k lqr xjhcukFk nkS yxekoklh vksM+k ,dgjk lW
O( C + O 3 ◌ॅ A
uUn dqekj lqr cnu nq nkSA
( 1 +
" ' : ((K

1 ; A 1
> eèkqyrk xzke % ccqvu lqr eueksgu lqr lqUnjyky% eèkqyrk
%& ◌ॅ V~ 1
0 + ◌ॅ (( oklh vksbfu lW ?ku';ke lqr Hkk;yky nkS ikyh lW ccqjS;k nq
1 + A c XYí nkSA lqUnjyky lqrkS lR;nso Ñ".knsoks tfn;k oklh [kkaxqM+
? -y ◌ॅ - 1 + ¬ lfjlo lW ujflag nq nkSA lR;nso lqrk ukxsUnz misUnz jktsUnz
3 D _ 8 8 7 egsUnz ujsUnz lqjsUnzk% ykyiqj lfjlo lksnjiqj lW osnkuUn nq
a 7 ◌ॅ 2 A 1 + nkSA

: O; A C A lqyrkuiqj ns'ks iyklh % txeksgu lqrk yhykuUn rhFkkZuUn
/0 q= a 7 -O & - J + ◌ॅ iz0 psiV lksnjiqj ekaxfu lqr 'kadjnÙk nkS tky; lW
x J 1 + C A /0 q= * guqekunÙk nq nkSA rhFkkZuUn iz0 psiV lqr y{eh'oj% lksnjiqj
a 7 ◌ॅ ¢" u + ◌ॅ lW fgjkyky ikS= fgeju lqr Qdhj nkS ikyh lW dkyhnÙk lqr
J 1 + * oklqnso nq nkSA y{eh'oj lqr dkyhdkUr% enuiqj dVkbZ lW
7 = , ◌ॅ -& ¢" ' + oa'khyky ikS= Jhyky lqr eugk nkS iokSyh lW fody lqr
6 ◌ॅ 1 + K * gfjyky nq nkSA vijk y{eh'oj lqrk <axjh oklh efg;k
- O a 7 ◌ॅ XY + 7" lksnjiqj lW jkeÑ".k nkS lqnkek iq=A vijk y{eh'oj lqrk
K * ? -y ◌ॅ S +
[kkaxqM+ lfjlo lW NdkSM+h nkSA jkts'ojh iq=A dkyhdkUr lqrk
D* 7" K ( i
v:.k dqekj ch, fo|kdkUr ch, vt; dqekjk jgqok oklh
( K 1 k= ?{ ◌ॅ E&
csgV [k.Moyk lW eq'kjh lqr cqf)ukjk;.k nkS cfyjktiqj
( 1L + ( 7 K 1
◌ॅ VA 1 +
gfjve lW j?kquUnu nq nkSA nzksinh lqrkp ehuk oh.kk jhrk
d K
eerkA vijk dkyhdkUr lqr vuhy dqekj jgVehuk oklh
K = c ◌ॅ '>
; + + ◌ॅ b C 1 + A
jrkSyh nfjgjk lW Jhèkj lqr yhyeksgu nkSA tenkSyh ikyh lW
7" A > Gi O a 7
uìukFk nq nkSA foUnh iq=k% oUnuk lkèkukA vkn~;k ehuk
◌ॅ C /; C K Y17
rkjkuxj lfjlo lksnjiqj lW nsoukFk lqr izeksnukFk iRuhA
nG ◌ॅ C Â& K
vijk oh.kk fo".kqiqj dqjek [kkSvky lW fnukukFk lqr deys'k
7 ' ◌ॅ & iRuhA vijk lgoktiqj lgJke nfjgjk lW n;kdkUr lqr
- % 3 ◌ॅ & ±" Ó? f'kodkUr iRuhA vijk fljfl;k vksM+k ,dgjk lW 'kkL=h
& C /0 K A A7 2 A pUnz'ks[kj lqr b'kukFk iz0 yyu iRuhA vijk oUnuk
«O A K c A Ap ijekuUniqj osnkuUn lqr ;ksxkuUn iRuhA v:.k dqekj lqrkS
a 7 ◌ॅ XY J + pUnu dqUnuks eaxyokM+ oklh ekuh lksnjiqj lW Ñ".knÙk lqr
7 { ◌ॅ 0 1 + 7" lR;ukjk;.k nkS jfgiqjk jtkSjk ek.Mj lW oS;k0 egkohj nq nkSA
! ! Gi 7 E> ehuk iq= lqrsp uwru iwue uhye feyuA vkn~;k Bdiqjk
-O³ BÂ& - K ! + Ó ¢" eqjyhèkj lqr laxhrK Hkksys'kadj iRuh vijk iwue fejnkSy
/; ' dq'ksoj ikS= izeksn lqr feJ fodkl iRuhA
( i c :& E:® 0 P ch, fo|kdkUr lqrkS jkds'k eqds'kkS nHkM+k oklh dVkSuk ek.Mj
{ ◌ॅ 3 ( XY + © ?{ ◌ॅ lW mfpr lqr ckyÑ".k nkS HkkSj [k.Moyk lW jfoukFk nq nkSA
1 + ( K ljyk lqrkpA ch, vt; dqekj lqr dqekj lqUnje 'ks[kj
A Ó? !G a 7 ◌ॅ dqekjkS fl>wvkoklh lfjlo lksnjiqj lW xq.kkuUn nkSA js[kk
y A + 8? A -_* ? lqrkpA yhykuUn lqr flags'oj lry[kk lW jrunÙk lqr
◌ॅ J ' + t ◌ॅ _( f0! Jhef.k nkS fnèkks lW lkgsc lqr prqHkwZt nq nkSA flags'oj lqrk
1 + -_* - O a 7 ◌ॅ <axjh oklh efg;k lksnjiqj lW eueksgu lqr HkwVkbZ nkSA vy;
; 0!= , + K ◌ॅ 1 +
lW BhBj nq nkSA HkkxhjFkh lqrsp lqHknzkA vijk flags'oj lqrkS
0 OC 0 K -_* c >
jkèkkdkUr f'kodkUrks QwyckM+h oklh us;ke dqtkSyh lW pkS0
& d u! ( # ◌ॅ e0 A +
lqUnj nkSA Qwyljk cf<+;ke iokSyh lW ckSdw nq nkSA vfEcdk
. 6 ◌ॅ ! 1 + K .
lqrsp lqfe=k eatqykA vijk flags'oj lqr jkthodkUr% iVsxuk
" - 1 K -_* NO
dqjek [kkSvky lW iksykbZ nkS lksgkx ekM+j jk<+h ikyh lW
nG ◌ॅ Z , + a O ◌ॅ
ekSthyky nq nkSA lkfo=h lqrsp lq'khyk lqxUèkk lqu;ukA
s 1 + " & OÉ
vkn~;k lqHknzk enuiqj [kkaxqM+ lfjlo lW y{ehdkUr lqr
Gi 0 7 ? -y ◌ॅ
B C K " O S 1 nG ◌ॅ
HkksykukFk iRuh vijk lqfe=k rsxfN;k egqok [kkSvky lW
XY 0 K -! k=
gfjÑ".k lqr 'kksHkkdkUr iRuhA vijk eatwyk lM+jk csgV
?{ ◌ॅ K4& K &
[k.Moyk lW fpUrkef.k lqr voèks'k iRuhA vijk lq'khyk jeS
= a 7 ◌ॅ KU > K gkVh lksnjiqj lW v?kksjh lqr lqèkhj iRuhA vijk tgkuiqj csgV
7 k= ?{ ◌ॅ & [k.Moyk lW f'koukjk;.k lqr lR;ukjk;.k iRuh vijk isxMsjk
K OÕ c ? ◌ॅ OÝ& lrkSfy lry[kk lW x.ks'k lqr yyu dqekj iRuhA


E? > p /0 b1- - /0 F eqf[k;k jkèkkdkUr lqrk fouksn iz0 e`R;qat; lat; iz0 xksiky
- /0 ; ( (Ê ( nG ◌ॅ iadt iz0 eksguk cjncêk oklh flejckM+ [kkSvky lW
( C + Y17 4 ckyfd'kksj lqr oSfnd yfyrukFk nkSA fo".kqiqj oklh vkfgy
- ◌ॅ ù A 1 + _ 8 ! gfjve lW iùkuUn nq nkSA gseorh lqrkp js.kw jruk dYiuk
µ Gi uJ%7 ' K A K vkn~;k QÙksgiqj JhdkUr lqr vjfoUn iRuhA vijk HkM+jk csgV
" k= ?{ ◌ॅ 8& ; p [k.Moyk lW ujs'k eksgu lqr eukst iRuhA vijk rqyfl;k
K f S ◌ॅ F ; Nknu lfjlo lW xksiky eksgu lqr vkfnR;eksgu iRuhA fouksn
G ; p c 0 /0 G¸[ ( lqrkS oSHko lR;e iz0 vk;q"k ckcw cHkuh lW iwf.kZ;k lqYguh
" ◌ॅ ! ¿ ¿7 ◌ॅ -
rYguiqj lW jkefdadj lqr bUnq'ks[kj nkSA vatw lqrkpA
A1Ó? + K! - - (?
dykdkj lat; lqrk c[kjh txUukFk nkSA ruqtk lqrkp Lusgk
O C + x % ; c &
:ieA eksgu lqrkS lq;'k fgrs"k jgVehuk oklh thokuUn >k
[ = A + &
nkSA :i f'kodkUr lqr vkeksn% xksfoUniqj [kM+hd [kkSvky lW
G; F A7 ? nG ◌ॅ 1 C
;nqukFk lqr dfiynso nkS mnuiqjk tftoky lW ekèko nq nkS
+ 3 7 ◌ॅ > 1 +
fouhrk lqrsp iq"ik iz0 twyh <axjh oklh efgukFk lqr èkeZnso
7R /0 ! - O C >

>
iRuhA lqrkp fufèkA
~/: c K 0 · iVsxuk % jkthodkUr lqrkS deykifr vfHkyk"kks MksM+jk oklh
a 7 ◌ॅ + 8? lfjlo lksnjiqj lW tuknZu lqr y{eh nkS js[kk lqrkp vfnfr
K /0 ( Ð- " 0 ( -= 0 iz0 :ch Lora= HkkjrhA :ch dqjlkdkaVk HkM+xke tftoky lW
$$ ◌ॅ «¬ & & K ;ksxsUnz 'kekZ lqr fofiu 'kekZ iRuhA vijk Hkkjrh isxMsjk
0 OÕ ? ◌ॅ - lry[kk lW jathr iRuhA
/C ( { ◌ॅ 8 + K izFkeyky lqr fcgkjhd% okjh ek.Mj lW I;kjs nkSA vijk
/C ¾#* W* 0 izFkeyky lqrk lhrkjke Hkqous'oj dkes'ojk% HkM+xke tftoky
$$ ◌ॅ ? + ( c F lW [kreyky nkSA fcgkjh lqrkS xksihdkUr 'kksHkkdkUrks jaxjk
0 d -O ?{ ◌ॅ K ,dek [k.Moyk lW dkfrZd lqr vuUryky nkSA p.kkbZ lqrkp
+ , 3 ¬* ¬* jktk mfeZyk fueZyk tkxs'ojh ukxs'ojh mfp;kd% vkn~;k
3 Gi è ?{ ◌ॅ A flefj;k }kje [k.Moyk lW lqUnj lqr cS|ukFk iRuhA vijk
Ùi C K 7 c ◌ॅ y{ehiqj jrkSyh nfjgjk lW oklqnso lqr ckyeqdqUn iRuhA vijk
( EA K
a 7 ◌ॅ iyklh efg;k lksnjiqj lW uUnw lqr t;Ñ".k iRuhA vijk
A! XY K 7 l k3- ◌ॅ
enuiqj dkdks csymap lW ÑikuUn iRuhA vijk ukxs'ojh
X A K ¬* 7 -O = , ◌ॅ
enuiqj eyafx;k dVkbZ lW t;Ñ".k iRuhA vijk cqfp;k
XY K ( 1 · ) ◌ॅ
MksfM+;k cjgh fu[kwfr lW jke lqr lqjs'k iRuhA xksihdkUr lqrk
8& F k( O7 {
csyckM+h txriqr ek.Mj lW paMkbZ lqr pUnzdkUr nkS lksgkx
◌ॅ -m , + a O ◌ॅ
ekM+j jk<+h ikyh lW loZyky nq nkSA ?kqVjh lqrkp cspuh
1 + V=
1 k 7 A
t;jkeiqj fuR;kuUn iRuhA vijk xksihdkUr lqrkS vejukFk
K F c K C p
?{ ◌ॅ 1 E § C + -O
eukst redqM+k x<+ [k.Moyk lW lUrq lqr eqfDrukFk nkS
+ 7" K C ; !G 3
eaxyokM+ oklh fnukukFk nq nkSA oh.kk iq=A vejukFk lqr
5â + [ 0 A
eksgu fl>wvkoklh mn; 'kqDy nkSA lqeu lqrkp :fp lq"kekA
\]7 ◌ॅ @ A 7È A + 7 'kksHkkuUn lqr fot; czãiqjk lW [ksykuUn lqr iq.;kuUn nkS
$ ◌ॅ -! -
! + K (A1 Gi enuiqj vks>ksfy tky; lW iapw nw nkSA nsodh lqrsp vatuk
0 O7 e0 3 & - K fcUnqyk vkn~;k Hkkxyiqj pkS0 lqdnso lqr mek'kadj iRuhA
7 ; /0 # vijk t;jkeiqj fookfgrA fot; lqrk enu eksgu iz0 lfpu
& BO A A + jkS'ku iyklh oklh HkksxkuUn lqr pUnzkuUn nkSA fgjk lqrkp
fu'kkA

i C (N& 3 0 lhrkjke lqrk oS|ukFk cVs'k misUnz jfoUnzk% nHkM+k jtkSjk
{ ◌ॅ l + 3Ä O1 ek.Mj lW dksdu nkSA mxzkorh lqrsp nqxkZ foeykA oS|ukFk
i C ; 7 ( ◌ॅ . lqr jkteksgu jkeiqj cM+xke nfjgjk lW uhykEcj nkSA Nknu
+ S ◌ॅ C 1 + 7" lfjlo lW jfrukFk nq nkSA oh.kk iq=A jkteksgu lqr vejsUnz%
; K 8 0 + nHkM+koklh ek;kdkUr >k nkSA cVs'k lqrkS MksfM+;koklh egs'k
(N& c · _& + 3 nkSA misUnz lqrk dksrgiqjA jfoUnz lqrk [kexM+k oklh euksèkj
l7 ? O p> + >k nkSA Hkqous'oj lqrk txUukFk cqf)ukFk cklqdh 'kaHkq 'kadj
¾#* O C 1
( L C ( & -¾ & - f=yksdukFkk% [kM+fg;koklh erkmu nfjgjk lW ccwuh lqr
"½ C ? ◌ॅ (( !
deykdkUr nkSA us;ke dqtkSyh lW vP;qr nq nkSA egkek;k
+ # ◌ॅ K°1 1 +
lqrsp t;Urh 'khykA
&
( 1L C -}[ U*( k3- ◌ॅ f A cqf)ukFk lqr larks"k ?kksM+k?kkV jfrikM+ csymap lW prqjkuUn
@ ! + O Ua ◌ॅ > 1 + lqr [ksnw nkSA uxokM+ ?kkslksr lW gyèkj nq nkSA yhyk lqrkp
Kx > ! !
Gi EG C vuqjkèkk iwue iwtkA vkn~;k teqvk jfoUnzukFk lqr foHkk"k
0 [ K ! ? K >G iRuhA vijk iwue [kfjng vijk èk:vkjh lqeu ikBd iRuhA
W* ? dkes'oj lqrk lR;ukjk;.k yyhr [kM+fg;k erkmu nfjgjk lW
◌ॅ (( ! + 3[ ccwuh lqr deykdkUr nkSA m"kk lqrkp fdj.k dapu vatu
- K - ! c - uwruA lR;ukjk;.k lqrkS iadt uhjt rhjkoklh >wykuUn feJ
! A ' + 8? ! nkSA js[kk lqrkp uwruA yfyr ukjk;.k lqr xkSre dqfl;kjxkao
O -
lhrk lqrkp dktyA
" 2 : èkjeiqj ns'ks cM+gjh % pk.ku lqr okpk lqr ykUgkd%
1
) O; ? ◌ॅ O> + tftoky nqYygA ykUgk lqr txeksgu lry[kk lW fxjèkj nkSA
O; ? ( K b C { ◌ॅ txeksgu lqr y[ku cM+gjh ek.Mj lW ohjk lqr ve`rukFk nkSA
+ ? ?{ ◌ॅ J ( ( ! + y[ku lqrk [k.Moyk lW dkyhnÙk lqr ckcwyky nkSA
#': C
/0 -& 7A pqukiqj % dykukFk iz0 dyj lqr oa'kefu lqrk iqjUnj
> /0 ◌ॅ J (! + k3- lqèkkdj izHkkdjk dqtkSyh lW BkdqjnÙk lqr cPpw nkS csymap lW
◌ॅ > C 1 + 7A %* èkjkukFk lqr yky nq nkSA iqjUnj lqrk y{es'oj ijes'oj
W* F* ?Á { ◌ॅ XY xksis'ojk lq[klsuk oklh dule ek.Mj lW Ñ".knso lqr
+ ( ड़+4 ◌ॅ ç pUnznso nkSA cM+gjh oklh uM+qvkj djegk lW nkgw nq nkSA lqrsp
+ (A V \]7 ◌ॅ A fcUnk fn?kM+h oklh czãiqjk lW lnkuUn lqr deykuUn iRuhA
A
%* y{es'oj lqr nhid lkgkokn oklh lR;ukjk;.k nkSA lqrkp
+ ! W* c A iwue lqeuA ijes'oj lqrkS pUnu dqUnu lq[klsuk Hk.Mkfjle
A ?Á 0{ ◌ॅ O & +
lW :nzef.k lqr txnh'k nkSA xksis'oj lqr vfer Hkksdjkgk
F* K B t ◌ॅ ~ A
oklh fnèkks lW ';ke lqUnj lqr xaxkèkj nkSA lqèkkdj lqrk
O-O > + > / F
izrki ukjk;.k xksiky eksnukjk;.k iz0 eaVw gseuxj oklh [kksfj
; /0 -=! _ O À a 7 ◌ॅ *(
lksnjiqj lW ?kqVj lqr caxkyh nkSA lqrkp eatwyk fctyh jkuhA
( -O + -! ( Gi ?Á
vkn~;k lq[klsuk dule ek.Mj lW lqdnso lqr izrki ukjk;.k
{ ◌ॅ / K
iRuhA vijk csyok èkjkSjk cfy;kl lW ÑR;kuUn lqr Ñ".kkuUn
k > ( ◌ॅ X A XY A
K Ê D* A /
iRuhA vijk jkeiêh jkts'oj lqr egkuUn iRuhA izrki
& 7 ( ◌ॅ K +
ukjk;.k lqr 'kkyeiqj cM+xkao nfjgjk lW dUryky lqr v:.k
7 M h0 ◌ॅ 7È A 1 + OÉ nkS tgkuiqj >kSok ifupksHk lW iq.;kuUn nq nkSA lqxUèkk lqrsp
K 0 [ K K Ð Gi ?{ vfHkyk"kk vofUrdk vtUrk LokrhA vkn~;k etjk ,dek
◌ॅ GA F ´! [k.Moyk lW t;nso lqr vkuUn iRuhA xksiky lqr flDdw
◌ॅ A + ã ! >ykjh oklh ujlke cfy;kl lW t;uUnu nkSA jf'e lqrkp

; /0 -=! c [ K 0 - K V1 C7 iwtkA eksnukjk;.k iz0 eaVw lqrkS lrh"k vfHk;ark vthr
K (' ◌ॅ XY + (ù = {d ◌ॅ j?kqukFkiqj vUgM+k dVkbZ lW Ñ".knso nkS cBSyh dVjke i.Mksyh
>1 ! 1 + /0 ( (Ê nG lW eèkqlwnu nq nkSA izHkkdj lqrk cjncêk flejokM+ [kkSvky lW
◌ॅ C + K /0 D& CÂ& pUnzukFk nkSA vijk izHkkdj lqrk jkts'k fefFkys'k deys'kk%
Â& = a 7 ◌ॅ ( ! + ड़+4 gkVh lksnjiqj lW t;efu lqr cwpu nkS uM+qvkj djegk lW
◌ॅ 3 1 + 0 k( mfpryky nq nkSA lqrsp ehuk uhHkk cschA vkn~;k xksihuxj
Gi FO 3 7 ◌ॅ FL mnuiqj tftoky lW xkso)Zu lr t;nso iRuhA vijk
K : 1 - O nG ◌ॅ A dsgqfu;ka xuke [kkSvky lW gfjuUnu lqr T;ksfrUnzukFk iRuhA
d C K 7 A $
vijk pk.kiqjk nsokuUn lqr fot; iRuhA jkts'k lqrkS lqfer
D& c I =
jksfgr dk>h oklh gkVh lksnjiqj lW e[k: lqr lqcksèk nkSA
a 7 ◌ॅ ? º> + I /
ljkst lqrkp izhfrA fefFkys'k lqr jkgqy ljkSuh jktuiqjk
CÂ& 1 7 ◌ॅ >8
nfjgjk lW èkhjsUnz nkSA vatw lqrkpA deys'k lqrk vuwi jksgu
+ K! - Â& K ! I 7
fejtkiqj ltuyky lqr nqxkZuUn feJ nkSA fcUnq lqrkp rUuwA
O1 A
' + (A1 !
/ ! : p W -O b - ◌ॅ 4 - 0 èkenkgk % ftukse esfiax i`"Bkad lW vkxka& tuknZu lqr B0

8 8 02 /0 F 0! ?{ ujsUnz lqrk lqjsUnz HkosUnz iz0 xksiky HkwisUnzk% [k.Moyk lW
◌ॅ (S E § C + K ◌ॅ C ' C cNj.k lqr eqfDrukFk nkS gfjve lW y{ehukFk lqr JhukFk nq
1 + _ 8? 8 /0 c nkSA lqrkp jhrk gsek js[kkA lqjsUnz iz0 lqjh lqrkS bZ0 vejsUnz
'0 K 8 /0 % /0 A l Ø 7 iz0 euu odhy lR;sUnz iz0 pUnkdks lSniqj ekuh lksnjiqj lW
a 7 ◌ॅ (! + K /0 cPpw lqr lqokyky nkS lqrkp viZ.kk iz0 ckWch viZ.kkA bZ0
◌ॉ( K ,0 K 8 c K 0 - 7" è vejsUnz lqrkS vfHk;ark iq= }; [kkaM+koklh jkeiqj ujoky lW
1
) 7 ◌ॅ ((G 9 + ccqvk lqr ân;ukjk;.k nkSA HkosUnz ukFk iz0 xksiky lqrkS
02 C /0 F c 7R% d
iq"isUnz :isUnzks f'kykukFk :ikSyh oklh fctkSyh [kkSvky lW
¢ ( nG ◌ॅ W* XY
jkes'oj lqr Ñ".kukjk;.k nkS >aMkiqj oklh ukxs'oj nq nkSA
+ -m 7 ¬* 1 + Gi 7ÕA
vkn~;k jhrk iqM+sUnkgk ,dek [k.Moyk xksjsyky lqr iRuhA
?{ F8 K _ &O
vijk gsek f'kouxj efgUnziqj i.Mqvk lW fnxEcj lqr firkEcj
7 {1G ◌ॅ O. . K
iRuhA vijk js[kk iapxfN;k eaxjkSuh ek.MjA
8? -O S -O {
c ◌ॅ +): 1

) Ð - eSyke lW jkeuxj [ktwjh % nqYyg lqr y{e.k lqr
~ F? ! 1 } A O Lo;aikdh ';ke lqr xks[kwy lqr ;nq lqrks fuR;kuUn%
7 ◌ॅ & & C A + A jkeuxjoklh jktuiqjk nfjgjk lW 'kf'kukFk lqr uUnyky nkSA
◌ॅ 0O J + (V fuR;kuUn lqrk nfjgjk lW HkxokunÙk lqr tuknZu nkS c?kokl
◌ॅ ; 1 + lfjlo lW eueksgu nq nkSA
1
[!`: ◌ॅ & -¾ C ((K lqyrkuiqj ns'ks iksfB;k % mWekifr lqr 'kaHkqukFk lqr ccqvu
; A =! á ! BO A A lqr eueksgu lqrk lnkuUn iyVw dSyw HkksxkuUnkA lnkuUn
º> 7 -O = , ◌ॅ s lqr eucksèk% enuiqj oklh eyafx;k dVkbZ lW ekSthyky lqr
H> + ? -y ◌ॅ ; 1 + pØèkj nkS [kkaxqM+ lfjlo lW eueksgu nq nkSA lqrkp ;'kksnk
I Gi Æ ◌ॅ 0 nsodh jksfguh vkn~;k rrSy ldjk<+h lW 'kksfHkr lqr vfu:)
K L K # ◌ॅ 1 ! A
iRuhA vijk us;ke dqtkSyh lW pqUuh lqr lw;kZuUn iRuhA
K A t ◌ॅ A E> vijk uUnuou fnèkks lW lnkuUn lqr eqjyhèkj iRuhA eucksèk
º> é 6 ◌ॅ lqrk eYnokM+ cf<+;ke iokSyh lW gfjukjk;.k lqr ;ksxkuUn nkS
«O A + - nG ◌ॅ : 1
gkalk oklh flejokM+ [kkSvky lW dsnkj nq nkSA jkenqykjh lqrsp
+ 1 Â? Gi ¥
ys[kuh jktdqekjhA vkn~;k lglkSy ¼lgjlk½ jktuiqjk nfjgjk
( ) 7 ◌ॅ A
lW lnkuUn lqr rkj.kh iRuhA vijk csyokM+h txriqj ek.Mj
K k O7 { ◌ॅ
lW fnokdkUr lqr t;dkUr iRuhA eucksèk lqrks 'kadj 'kaHkq
º> } & - & -¾ h ? 5G ?{

◌ॅ ' ( + 7" =! pksjk[kky ns'kqvky [k.Moyk lW Jh yky lqr cPph nkSA
&5º> A A } ? ◌ॅ 8 + fueZyk iq=A iyVw lqrk f'k'kqcksèk jekuUn e;kuUnk lrksfy
\] Gi ? -y ◌ॅ lry[kk lW dkjs nkS lqrkp nsodyk czãdyk jEHkkA vkn~;k
0 K \] 7 (' ◌ॅ [kkaxqM+ lfjlo lW gfjnso iRuhAuh0A vijk czãdyk enuiqj
a# BO A K u! # eyafx;k dVkbZ lW lksusyky lqr HkksxkuUn iRuhA vijk
◌ॅ ( ( ! F A /0 )
1 QwyokM+h us;ke dqtkSyh lW ckcwyky lqr t;xksfoUn iz0 oqYyh
A · u! ( ◌ॅ <=! iRuhA jekuUn lqr Mkse: QwyokM+h ijgV ldjk<+h lW NksVdw
' + ◌ॅ 1 + O-O
lqr JhdkUr nkS rjkSuh djegk lW t;dkUr nq nkSA xaxk lqrsp
( & Gi u! ( # ◌ॅ
cPpk nk; 'kkfUrA vkn~;k QwyckM+h us;ke dqtkSyh lW
/0 ! O A A (k ) c
ek;kdkUr iz0 ykyw lqr xtkuUn iRuhA e;kuUn ¼lrcs<+
& > 2 O 6 ◌ॅ & A
oklh½ lqrkS lq'khy lqèkhjkS lros<+ txfr iokSyh lW loZyky
+ F 7" 0 á ! c º> í (?
lqr f'kokuUn nkS xksnkojh iq=A B0 dSyw lqrkS lqcksèk oklqnsoks
{ ◌ॅ 3Ä /0 B +
c[kjh jtkSjk ek.Mj lW mxzh lqr u;yky iz0 Hkksd: nkSA
$ ◌ॅ 1 + " &Ï
tky; lW jkeyky nq nkSA lkfo=h lqrsp dkSf'kY;k egknso
l ( ◌ॅ 0
º> > -&> O-O > 7Õ 3 ◌ॅ
dksy cM+xke nfjgjk lW fo: lqr y{e.knso iRuhA B0 lqcksèk
A + -O ◌ॅ ' 1
lqrk jktèkj oa'khèkj xaxkèkjk% iqM+suh doS ujmu lW dfud
+ O . 7" K . Gi ? &7
yky lqr jkelqUnj nkS eyafx;k dqtkSyh lW JhdkUr nq nkSA
Æ ◌ॅ "$ ~ A 0 txnEck iq= lqrsp ueZnk vfEcdkA vkn~;k [kok'kiqj rrSy
K K . (? ( ◌ॅ A ldjk<+h lW Hktuyky lqr ';kekuUn iRuhAuh0A vijk
C1 A > - O 1 nG ◌ॅ vfEcdk c[kjh cM+xke nfjgjk lW jekuUn lqr eFkqjkuUn iRuh
+ = a 7 ◌ॅ A 1 jktèkj lqrk <axjh egqok [kkSvky lW bUnzef.k lqr gfjukjk;.k
+ G è F1 & ² -&> ( nkS gkVh lksnjiqj lW dqykuUn nq nkSA vkpk;Z}; nqxksZik'kd
(( « N॰) è C Ø i O 7» uSf"Bd oa'khèkj lqrk ch,llh ¼ck;ks Vsdñ½ }kfjdkukFk dqekj
a 7 ◌ॅ ((G 1 + ¯ { ◌ॅ dUgS;k fo|klkxj iqM+Suh oklh jS;ke lksnjiqj lW ccqvk lqr
1
? 1 + 7" G ¡ -¡ Gi gfj nkS dVS;k ek.Mj lW nq[ku nq nkSA y{eh iq= vkjrh
7 -O = , ◌ॅ O A foUè;okfluh laè;kdkA vkn~;k enuiqj eyafx;k dVkbZ lW
K ÔÕ } ? ◌ॅ OÝ& ¢" 0O xtkuUn lqr jktdqekj iRuhA vijk iSdMsjk lrksfy lry[kk
( º> 0O ; lW x.ks'k ikS= Hkxoku lqr jeu iRuhA ckycksèk lqrk ukjk;.k
& - ¿ ◌ॅ , + ! + Hkxoku gfjeksgu 'kadjk fpYgfu;k gM+jh ldjk<+h lW dUgkbZ
>l t ◌ॅ 1 + ! 7" lqr Qsnw nkS èkudksfy fnèkks; lW >ks>j nq nkSA iwf.kZek iq=A
O-O > a O -& + xaxkèkj lqr lksgkxekM+j lqoa'k >k nkSA lqrkp liuk vkdka{kkA
G -î BO A + HkksxkuUn lqr jktu nfjgjk yfyr nkSA lqrsp foUnqefr
A1 6 ◌ॅ A cf<+;ke iokSyh lW t;nso lqr jkelqUnj iRuhA vijk HkksxkuUn
K BO A O1 A
· ) ◌ॅ ! ! + lqr nqxkZuUn% MksfM+;k fu[kwfr lW uwuw nkSA nqxkZuUn lqrk
1O A
nG ◌ॅ ( C A flejokM+ [kkSvky lW cnzhukFk lqr dqykuUn nkSA
+
1
*: &1 C ((K c F? ! C iyklh enuiqj % 'kEHkqukFk lqr ccqvu lqrkS xks[kwyukFk
(' -y E> + Í
◌ॅ ykyhdkS dVkbZ lW f>axqj lqr eqjyhèkj nkSA :Dehuh lqrkp
? K ((K 1 c \; xkSjh dkjh ok[kefu dk vijk ccqvu lqrkS czhteksgu dqjek
nG ◌ॅ ^ + 0 F? ! C -O [kkSvky lW gksjhy nkSA B0 xks[kwyukFk lqrk eyafx;k dqtkSyh
◌ॅ 0O J + 0O { lW HkxokunÙk nkSA lqrsp Hkxorh jtkSjk ek.Mj lW mxzh lqr
◌ॅ 3Ä Î A - A ukSofr yky iRuhA , lqrk deykuUn iapkuUn fxfjtkuUnkA
O A 0 A K 1 'b × B0 ykyh lqrk lqUnjyky vnoqnyky J`f"Vyky Hkksjsyky
B8 c ◌ॅ A lqdqekj ykyk% jrkSyh nfjgjk lW lqUnj lqr es?kukFk nkSA
WV C + B8 c A 0 Ad 7
Hkksjsyky lqrkS nsokuUn HkokuUnks enuiqj oklh efgUnziqj
7 {1G ◌ॅ 0 ~ A +
i.Mqvk lW Hknzefu lqr ';ke lqUnj nkS lqrkp lqnkorh

a Gi l k3- ◌ॅ -$ lksekorh vkn~;k dkdks csymap lW vtcyky lqr lR;nso
K = c ) ◌ॅ 8 iRuhA vijk jgVehuk lrkSfy lry[kk lW dkjs lqr Ñ".keksgu
XY; A c i A & Ad iRuhA nsokuUn lqrkS fo|kuUn 'kkjnkuUnks ujlke cfy;kl lW
◌ॅ µ C + 7" W* dYiukFk nkS y{eh iq= lqrkp ijes'ojh foUns'ojh ifo=hA
A%* " Gi 0= O 6 ◌ॅ vkn~;k HkVokM+ txfr iokSyh lW lqjrhyky lqr x.ks'k iRuhA
OÝ& K 0 -Ä ◌ॅ vijk nHkM+k laxzke ,dgjk lW nsohdkUr lqr jekdkUr iRuhA
i A c A & O fo|kuUn lqrkS n;kuUn lq'khy jkeuxj jtkSjk ek.Mj lW
{ ◌ॅ A + 0 7" y ( 0 egkuUn nkSA lR;Hkkek iq= xqykch Hkkyljh dykorhA vijk
K " é l ( t ◌ॅ
ifo=h eYnokM+ dksfdyckM+ fnèkks; lW deykuUn lqr
A A & A =
pUnzkuUn iRuhA 'kkjnkuUn lqrk jgVehuk lrksfy lry[kk lW
} ? ◌ॅ 8 ; +

dkjsyky lqr yhyeksgu nkSA ikoZrh lqrsp fueZyk HkokuUn lqr
0 A O A -O
xtkuUn% flefj;k eyafx;k dqtkSyh lW eqdqUn nkSA HkVokM+
◌ॅ EA + 0= O 6 ◌ॅ
txfr iokSyh lW txeksgu nq nkSA vfEcdk lqrkp pUnzek
O; 1 + K . / ¼
izfrek izsek lqusukA vkn~;k teqvk cf<+;ke iokSyh lW oklqnso
# Gi EG ( 6 ◌ॅ
A K Õ ? ◌ॅ ~
lqr ijekuUn iRuhA vijk isdMsjk lry[kk lW ';key lqr
/0 = K 7
xkSjhdkUr iz0 lqV: iRuhA vijk enuiqj ldqjh ldjk<+h lW
◌ॅ ~ A K 7ÕA ¬*
';ke lqUnj iRuhA vijk iqM+sUnkgk ukxs'oj lqr fxfjtkuUn
O A c ! A
Ad iRuhA lqdqekj lqrkS lw;kZuUn rkjkuUnks flgkSfy ek.Mj lW
{ ◌ॅ + 7" "7 pUnzef.k nkSA tkudh iq= rkj.kh f=iqjk euksjekA vkn~;k
p Gi O S 1 nG ◌ॅ "> rsxfN;k egqok [kkSvky lW fp=èkj lqr f'kokuUn iRuhA vijk
& A K 7 0 t ◌ॅ deyiqj du0 fnèkks lW eFkqjkukFk lqr vkfrZukFk iRuhA vijk
G C K ¤ pEikorh jekdkUr lqr y{ehdkUr iRuhA lw;kZuUn lqr
! A
? O = { ◌ॅ rstukjk;.k [kexM+k dVdk ek.Mj lW vfHkeU;q lqr xaxkèkj
K 0 Q1 O-O > + 3 ◌ॅ ! 1 + nkSA jkm<+ lW lw;Zef.k nq nkSA rkjkorh lqrsp xkSjh enuiqj
7 k3- ◌ॅ # ldqjh csymap lW usM+M+w lqr t;ukFk iRuhA rkjkuUn lqr
C A K ( uohu vjfj;k cM+xke nfjgjk lW egs'k lqr iqjUnj nkSA 'khyk
◌ॅ _& 7A + & ! lqrsp >wyuorhA
: ¢" K (1 i A /0 (^ ?kksM+k?kkV % ykyh ikS= vncqyky lqr fo|kuUn iz0 cgksju%
U*( ) nG ◌ॅ 0 , C ?kksM+k?kkV oklh [kM+hd [kkSvky lW HkkbZukFk lqr pUnzefu nkSA
+ i A /0 (^ X A / & fo|kuUn iz0 cgksju lqrk ÑR;kuUn fot; izdk'kk% Mqefj;k

◌ॅ A /0 ujlke cfy;kl lW cuekyh lqr dykuUn iz0 dyj nkS txfr
+ O 6 ◌ॅ u! 1 + 3 0 iokSyh lW QwPph nq nkSA mfeZyk lqrsp lqHknzk lR;HkkekA vkn~;k
0 Gi K = , ◌ॅ XY - redqM+k vUgjk dVkbZ lW Ñ".kdkar lqr ukjk;.k iRuhA
X A Ùi C ( C : C ÑR;kuUn lqrk cS|ukFk cklqdhukFk dsnkjukFk jeS oklh jtkSjk
{ ◌ॅ ( + ek.Mj lW lgnso lqr cynso nkSA ,dgjk lW xtkuUn nq nkSA
3 ◌ॅ O A 1 +
3Q : 7 ◌ॅ 7

0 - Hknzs'oj lqyrkuiqj ns'ks % enuiqj lW iquokZflr B0 ccqvu
! ! { ◌ॅ >W * > + K lqr uwuwyky% ek.Mj lW èkesZ'oj lqr dykèkj nkSA vijk ccqvu
1
((K Kö nG ◌ॅ lqr vEeryky% flejckM+ [kkSvky lW n;kjke lqr chtef.k nkS
( + ! ! c 3 A B Ad 0%* uwuwyky lqrkS mekuUn HkksykuUnks Hknzs'ojoklh fi.Mks[kjh
{d? O ◌ॅ E + G lqjxu lW yfyr lqr eqUukyky nkSA vkfgy [kkSvky lW
nG ◌ॅ s 1 + 7" 3 A ekSthyky nq nkSA lhrk iq=A mekuUn lqrk ccqvk iz0 rkjkuUn
1
((G /0 A A O>Ê 0 y{e.k egkuUnk fxjèkjiêh HkM+xke tftoky lW f'kykukFk nkS
$$ ◌ॅ & C + "2 >1 lqrkp f=os.kh fpUrk eèkqekykA vkn~;k cjkWViqj Mhgk ek.Mj lW
Gi (◌ॉ=7 m { ◌ॅ ?
lqjryky lqr y[ku yky iRuhA vijk jeS jrkSyh nfjgjk lW
K c ◌ॅ ù C C
iùukFk lqrs bUnzukFk iRuhA vijk Mqefj;k rrSy ldjk<+h lW

K m1 Æ ◌ॅ : jke lqr dsnkj iRuhA HkksykuUn lqrk prqjkuUn fouksn v'kksd
B A f A p K 0%* Hknzs'oj oklh lry[kk lW ij'kh lqr l:i nkS vM+jkgk oklh
) ◌ॅ & + - dfl;ke cgsjk<+h lW equhyky nq nkSA tkudh lqrsp dqUrh
(_ ◌ॅ E 1 + 0%* Hknzs'oj oklh g"kksZyh ek.Mj lW egkohj lqr bUnzkuUn iRuhA

{ ◌ॅ A K v'kksd lqrkS jkS'ku lksuw uUnuiqj oklh JhdkUr >k nkSA
c & a ! A7 ' + lquhrk lqrk'pA prqjkuUn lqr lat; Hknzs'oj oklh efg"kh
f A - 0%* [ { ijl.Mk lW ykyw lqr jfodkUr iz0 cece nkSA rjkSuh lksbfu
◌ॅ ! /0 ( ( + a ◌ॅ lW t;nso nq nkSA xqykc lqrsp js[kk jhrkA
1 + y ( 8?
1 +!

: (ù
?0- chjou % cBSyh oklh nq[kHkatu lqr Qsdw lqr y<+hy flgkSyh
!
{ ◌ॅ W* ¢" & ! ! + = ek.Mj lW jkes'oj ikS= 'kwyikf.k lqr uwuw nkSA gkVh ikyh lW
◌ॅ ()0 1 + 0 ( ( ! /0 XY gfjcYyHk nq nkSA B0 y<+hy lqrk ckcwyky iz0 t;Ñ".k
* C C d0 (^ ◌ॅ fo'oukFk fuR;ukFk T;ks0 cgksjuk ldjk<+h lW dfj;k lqr
- 2 + K C ( a 7 ve`rukFk nkSA vijk y<+hy lqr jekukFk% ckyh lksnjiqj lW
◌ॅ (0 V~ + d0 (^ F A cyHknz lqr ?ku';ke nkSA T;ks0 cgksju lqr xksfoUn yky%
= a 7 ( ¢" ( ! J
◌ॅ dVdk lksnjiqj lW clkvksu ikS= lcwjnÙk lqr xksiky iz0
F /0 E + 0 7" C eqlgM+ nkSA lR;Hkkek iq=A jekukFk lqr uUnyky%A fuR;ukFk
A C c A - ½ {1G ◌ॅ
lqrkS lqUnjyky dqatykyks i.Mqvk lW cnzhukFk lqr ccqtu nkS
( C 1
(( + " $$ ◌ॅ k 1
HkM+xke tftoky lW cspu nq nkSA vijk fuR;ukFk lqr
+ K C ? 1& S ◌ॅ
[kq'khyky% Nknu lfjlo lW vHk;ukFk nq nkSA [kq'khyky lqr
K0 C 1 + ? 1& K d0
pUnzdkUr%A vijk T;ks0 cgksju lqrkS egks0 xnkèkj iz0 xksuj
(^ c ^0 O > /0 F > m {
gyèkjkS Mhgk ek.Mj lW nkSA egks0 xksuj lqr jkes'oj Qwyljk
◌ॅ + ^0 F W* u!
oklh flgkSfy ek.Mj lW uUnhifr lqr clUryky nkS ldqjh
{ ◌ॅ A ( + O-F ◌ॅ
K b C 1 + 7" W* D
xaxksyh lW ve`rukFk nq nkSA fuR;ek;k iq=A jkes'oj lqrk
8& :& & -7 m ◌ॅ K L
jktsUnz ujs'k jkds'kk% 'kadjiqj oklh Mhg nfjgjk lW vfu:)
+ O ½= 1 +
lqr tuknZu nkS t;uxjoklh yksVu nq nkSA pUnzek lqrkp
! Gi ( 0 $$ lfjrk lfork dfork uwruA vkn~;k chjou HkM+xke tftoky
◌ॅ Ùi C E> D c / lW cS|ukFk lqr eqjyhèkj iRuhA jktsUnz lqrkS izoh.k uohu
k( O7 { ◌ॅ + > csyckM+h oklh txriqj ek.Mj lW y{ehdkUr nkSA gyèkj lqrkS
c A ù Ad > ( 6 ◌ॅ n;kuUn iùkuUnks èkenkgk oklh cf<+;ke iokSyh lW JhukFk
' C 3O + lqr mxjh nkSA
3Q: d0 (^ } F A /0 Hknzs'oj % T;ks0 cgksju lqrks xksfoUnyky iz0 BhBj lqrk
A 3Ä A ( ) A (f ) A deykuUn mxzkuUn ¼chjou½ gfjuUnu ¼rqyfl;k½ ijekuUn
! A
~ A {d? ◌ॅ lw;kZuUn ';kekuUnA fi.Mks[kfj lqjtu lW yyhr lqr
+ ◌ॅ 1 + u! tudyky nkS vksbfu lW dqej ykyk nq nkSA Qwyorh lqrsp
" !0 A K L /0 8 HkkxhjFkhA B0 deykuUn lqrk vfu:) iz0 fot; ujsUnz
8 7 { ◌ॅ C + fojsUnzk ijekuiqj oklh jtkSjk ek.Mj lW yyhrukFk nkSA
K7 ◌ॅ s 1 + Ð vuyiqj djegk lW ekSthyky nq nkSA ljLorh lqrsp ehjk
-
l k3 ◌ॅ A iyklh dkdks csymap lW lhrkjke iRuhA fot; lqr pUnu
(G O3É a 7 ◌ॅ K 0A
iou cyqvk fnxmUèk lksnjiqj lW vfHkuUn lqr loZukjk;.k nkS
+ (A1 (( A c K -
fcUnq lqrsp lfork cchrkA pUnu lqrkS lR;e vafdr rkjkckM+h
+ 8 - 1
oklh xkSjhdkUr >k nkSA ujsUnz lqr jathr flgqfy oklh lfjlo
3W& + !
mes'k >k nkSA uohuk lqrkp uwru uhrk mxzkuUn lqrk o:.k
3Ä A K ? ◌ॅ Î
v:.k fofiu lry[kk lW ukSofr yky lqr jruyky nkS
+ + ◌ॅ (% 1 + ·
tenkSyh ikyh lW cPps nq nkSA Mkseuh lqrsp js[kk Hkkjrh
8? 0 Gi k( O7 { ◌ॅ
vkn~;k csyckM+h txriqj ek.Mj lW uodkUr lqr eèkqdkUr

1
> K 0 : 1 - O iRuh vijk Hkkjrh dsgqfu;ka oklh xuke [kkSvky lW gfjuUnu
nG ◌ॅ A C - c lqr jfoUnzukFk iRuhA jatu lqrkS latho uhjt chjou flgkSfy
- (
{ ◌ॅ E § C ek.Mj lW eqfDrukFk lqr dkyhdkUr nkS dkdks csymap lW
-
+ l k3 ◌ॅ 1 + 1
> y{ehdkUr nq nkSA ekèkqjh iq= latho lqr vk;q"k redqM+k oklh
7" - G¸[ K = , ◌ॅ vUgjk dVkbZ lW fnyhi nkSA oUnuk lqrkpA gfjuUnu rqyfl;k
+ A A f A oklhA ijekuUn lqrk lquhy vuhy lq'khyk jkeuxj jktuiqjk
K & O 7 ◌ॅ nfjgjk lW uUnyky lqr ;'kksèkj nkS dk>h xkSj lksnjiqj lW
A > + a 7 ◌ॅ $ tkudh nq nkSA vf"Vdk lqrsp fcUnq flUèkq vkn~;k gseuxj
+ K × (A1 É1 Gi _ O
jS;ke lksnjiqj lW f'ko dqekj lqr v'kksd iRuh lw;kZuUn lqrk
a 7 ◌ॅ & K ! A

fefFkys'k 'kSys'k fljfl;k oklh HkM+xke tftoky lW t;Ñ".k
CÂ& & ØÂ& 0 $$ ◌ॅ XY
lqr cklqnso nkS doS ujmu lW cS|ukFk nq nkSA pk.kk nk;
( + 3 ◌ॅ Ùi C 1 +
lqrsp uhrw ijckgk oklh csgV [k.Moyk lW izdk'kpUnz iRuhA
! ( k= ?{ ◌ॅ / &
ch, fefFkys'k lqrkS euh"k eksgu ohj Hkw"k.kks lry[kk lW
( CÂ& c [ ; 0![Å ?
pUnzHkw"k.k lqr ijekuUn nkSA 'kSys'k lqrkS dquky d.kZ
◌ॅ 0![ A + & ØÂ& c
( 7 + ~ A c å /0 E
lgcktiqj oklh nkSA ';kekuUn lqrkS lTtu iz0 eqUuk dqUnuks
Ap -& 7ÕA a 7 ◌ॅ && C
oa'kh iqM+sUnkgk oklh lfjlo lksnjiqj lW 'k'kukFk lqr bUnzkuUn
A + -O s ◌ॅ - 1 + nkS jaxjk lekSfy ikyh lW uan dqekj nq nkS lqfe=k lqrsp
" -O Gi NO nG laxhrk dforkA vkn~;k iVsxuk dqjek [kkSvky lW xnkèkj lqr
◌ॅ è C K ? A }kfjdkukFk iRuh vijk [kM+fg;k pUnzkuUn lqr foeys'k iRuhA
Â& '7 Ó f A Jhiqj ns'ks rqyfl;k gfjuUnu lqrk gfjuUnu Bkdqjd rhu
A 7"-% 7" ( /(É s iq=&T;s"B iq= ¼,e, izcUèkd ekS;kZ gksVy] iVuk½ d fookg
^=, ( ) l O ◌ॅ dksgojk oklh vksxgh ofy;kl lW fxfjtkukFk iz0 nqUu lqr
O C /0 1 O1 A
+ / ikBd nqxkZuUn nkS izfrek lqrspA f}rh; iq= fouksn ¼,e,½
è 7" p (33) f S ◌ॅ rqyfl;k oklh Nknu lfjlo lW yhyeksgu nkSA
; +
: - y W* / _& #& iyklh % >haxqj lqr jkes'oj lqrk fnyhi iznhi egs'k fnus'kk%
¿1G À - ' ◌ॅ &5º> + dYgqvk [kksfj flagkJe lW f'k'kqcksèk nkS fnyhi lqr fnokdj jeS
c ◌ॅ ý1 C + l jrkSyh nfjgjk lW èkzqoukFk nkSA jhrk lqrkp dksey dkfeuh
/ + º> nhikA iznhi lqrk eulkgh nhiukjk;.k nkSA gfjcksèk lqr
f0!
-O = , ◌ॅ + prqHkwZt lqr lR;ukjk;.k eyafx;k dVkbZ lW dkSM+h nkSA
> - NO \]7 ◌ॅ 7È A + lR;ukjk;.k lqrk èkatu% iVsxuk czãiqjk lW iq.;kuUn nkSA
K º> c > = vijk gfjcksèk lqrkS lqèkkdkUr nsodkUr jgVehuk nfjgjk
1
>Ê ◌ॅ B + > c K eèkqdjiêh lW Hkksyk nkSA lqèkkdkUr lqrkS v'kksd euh ;eqvk
EG 0 ◌ॅ + Ua
jktu0 nfjgjk lW yhyr lqr t;ohj nkS ?kkslksr lW cgksju nq
◌ॅ (^ 1 +
nkSA
1
V A ~ X A j?kqoj lqr bUnzkuUn lqrk ek;kdkUr ';kekdkUr ÑikuUn
A
A (? (0 ◌ॅ A lokZuUn pUnzkuUnk% c[kjh cM+0 nfjgjk lW yhykuUn lqr
A /0 E& + nsokuUn iz0 eq'ku nkSA ek;kdkUr lqrk fpduh lfjlo
a 7 ◌ॅ V~ Ý* + lksnjiqj lW ?ku';ke lqr o:.ks'oj nkSA
'& 8! vFk j[kokjh gfjve xzkekjEHk%
- ◌ॅ ( î 3◌ॅ ³ gfjve lW chth fn{khr >kmWd% , lqr ;kfKd f=ykspu%A ,
"½ c i > > > lqrkS fo|kfufèk nsofufèkA nsofufèk lqr fo|kèkj iz0 Nhrw
i > /0 S! ?{ ◌ॅ - + S! [k.Moyk lW uhydaB nkSA Nhrw lqrk gfjgj ekèko xksfoUn

> F A ◌ॅ ( + p lqbjh lW ckgypUnz nkSA tkuks iq=k%A ekèko lqrkS ekWbZ ukbZdkS
7" > c ◌ॉ, , ◌ॅ - ◌ॅ + foLQh lW vlkmW nkSA ekWbZ lqrkS xkaxw gk:dkS ldjk<+h lW egs'k
◌ॉ, c O -O ! ◌ॅ _& + O -O ! nkSA xkaxw lqrkS ukFkw ds'koks xaxksj lW ân;ukFk nkSA xkaxw lqrkS
c C ! :&í O-F ◌ॅ 9 C + O -O ! c C ! ukFkw ds'koksA feJ ukFkw lqrk jke yk[ku j?kq [kqnhdk tftoky
:&í ' C ! ? V 1 ? 1 oh: nkSA vijk ukFkw lqrk x.kifr le: èkh:dk% erkmu
+ K C ! O > 3 nfjgjk lW egkbZ nkSA feJ j?kq lqrk mèkksj.k os.kh dk'kh
◌ॅ , + ' V 1 3t 2 & txUukFkk% ek.Mj lW ujifr nkSA feJ mèkksju lqrk euksjFk jfr
O C { ◌ॅ + ' 3t xfr yksdukFkk% [kkSvky lW efrdj nkS lksnjiqj lW dkUg nqnkSA
pC O ½ C nG ◌ॅ +
feJ xfr lqrk Jhgfj jruifr vP;qr fo".kqifr f'koifr;%
a 7 ◌ॅ 1
+ ' O '
,dgjk lW xq.ks lqr thos nkS cqèkoky lW pkUn nq nkSA vijk
K°1 Y1 & ◌ॅ yÝ 2 +
xfr lqrk vuUr ijekuUn lnkuUn vfu:)k% ,dek [k.Moyk
◌ॅ A 1 + K O K A
lW gj[kw nkSA vijk xfr lqr vkaxfu% cfy;kl lW Jhèkj nkSA
A K L ?{ ◌ॅ ? ! + K
feJ f'koifr lqr u;u% [kkSvky lW lqjifr nkSA feJ u;u
O GO- ( ◌ॅ '> + ' &
lqr cNkbZd% lfjlo lW xksfoUn lqr dkenso nkSA feJ cNkbZ
nG ◌ॅ + '
' ◌ॅ F A + ' (S ,
lqrk xksfoUn gfj'oj cUèkq vtwZuk% egukSjk [kkSvky lW n'kkb±
F A * (É1 K!
Î nG ◌ॅ '
lqr Hkonso nkS lekSfy ikyh lW fo'oEHkj nq nkSA
0 + s ◌ॅ * 1 +
: ' * c lqyrkuiqj ns'ks iyklh % feJ gfj'oj lqrkS jruifr
-Ä ◌ॅ > + K ◌ॅ pUnzifr laxzke ,dgjk lW efgèkj lqr jkek nkSA vy; lW nkew
+ K * /0 ES # nq nkSA vijk gfj'oj lqr jekdkUr iz0 eq:Nfu us;ke dqtkSyh
◌ॅ 3 ¢" @ ! 0 A + ' lW m>o ikS= [ksnw lqr HkokuUn nkSA feJ jekdkUr iz0
/0 ES S /0 eq:Nfu lqrk thoNu iz0 dyj jkeèku dkyhnkl fpUrkefu
! 3 ◌ॅ , ¢" uuwdk% vksM+k ,dgjk lW egkbZ ikS= gfj lqr cUèkq nkSA feJ
(É1 + ' S /0 k! / thoNu iz0 dyj lqrk cspw izhre lkgch dk vks>ksfy csymWp
( k3◌ॅ# ◌ॅ F C o + lW xksihukFk lqr HkSjo nkSA feJ cspw lqr fxjèkkjhd% lfjlo
' k! O> a 7 ◌ॅ (
lksnjiqj lW lkgch lqr èkhjk nkSA feJ lkgsch lqrk uUn dqekj
> + ' _( A 0O &1 C
Hkxor 'kEHkqukFkk ,dMhgk lksnjiqj lW ykyk nkSA vijk lkgsch
m a 7 ◌ॅ + K _(
lqr os.khnÙk% ldqjh csymap lW eulq[k nkSA feJ Hkxor lqrkA
2 J k3- ◌ॅ ? + ' 0O
feJ dkyhnkl lqrk Hkksyk lkuUn nsokuUnk foLQh lW nsoukFk
' B A A ◌ॅ
lqr 'kqHkadj nkSA vijk dkyhnkl lqrk vkuUn t;kuUn
C 50- + K GA
fuR;kuUnk% dksdhyckM+ fnèkks lW lkxj lqr ekWbZ nkSA feJ
A A l( t ◌ॅ O ◌ॉ'
+ !
' B (( ~ A
Hkksyk lqrk ccuw ';keyky uUn dqekj jktdqekjk% dVkbZ lW
(' ◌ॅ B ◌ॉ! + 3 ◌ॅ ; ! 1 +
Hkksjk lqr ikWpw nkS jkm<+ lW eksuw nq nkSA feJ lkuUn lqr
' A ! ◌ॅ 0- + '
>wedyky dqleky lW Hkatu nkS feJ t;kuUn lqrkS eksguyky
A c ; }u ½ a 7 ◌ॅ rksQkykyks lfjlo lksnjiqj lW lkses'oj lqr jru nkSA
aW* +
/ 3J ¶ ; ' lqyrkuiqj ns'ks jkeuxj mÙkj Vksy eksgu yky lqrk
d0 8 ( Æ , Jhyky T;ks0 I;kjsyky cpdu duhdykyk% rrSy ldjk<+h
+ K ; c ! /0 K b ¬ ½ dqukbZ nkSA vijk eksguyky lqrkS eUuw iz0 ve`ryky xsukykyks
@ ◌ॅ K0 y , + ¬ lq[ksr ldjk<+h lW vfHk lqr xqukbZ nkS xsukyky lqr cztHkw"k.k%
\0![ c ◌ॅ ( ( !

' + jrkSyh nfjgjk lW ckcwjke lqr Jhyky nkSA us;ke dqtkSyh lW
# ◌ॅ u! 1 + ? 7" ' luQwy nq nkSA yk[kefu iq=A feJ Jhyky lqr 'kf'kukFk%
' & & C ' ◌ॅ ^ F lgJke nfjgjk lW gksjhy lqr xksiky nkSA iks"k.kk iq=A feJ
+ Z[ 7" ' & & C A EA 'kf'kukFk lqrk uUn fd'kksj eqdqUn t; fd'kksj iz0 t;dkUr
/0 ( ◌ॅ
nso fd'kksj tele cfy;kl lW ';keyky lqr thoN nkSA

~ S + ( 6 ◌ॅ x J 1 cf<+;ke iokSyh lW guqekunÙk nq nkSA vijk 'kf'kukFk lqr
+ K & & C = ◌ॅ uofd'kksj% ijgV ldjk<+h lW ân;ukFk lqr NksVdfu nkSA
9 C <= + ( c ù A cklqnso lqrkS iùkuUn% iyklh oklh jktuiqjk nfjgjk lW
7 ◌ॅ 8 5 dkjsyky lqr 'kqdnso nkSA c?kokl lfjlo lW iquhr yky nq
+ (V ◌ॅ 7 1 + nkSA dykorh lqrsp m"kk chjou oklh HkM+xke tftoky lW
3[ ( 0 $$ ◌ॅ d0 ( T;ks0 cklqnso lqr T;ks0 cVs'kukFk iRuhA vijk cklqnso lqrkS
d0 (N& C K ( c O A fxfjtkuUn lw;kZuUnks c[kjh cM+xke nfjgjk lW egknso lqr
! Ad
(? ( ◌ॅ B + Hkksyh nkS us;ke dqtkSyh lW xksfoUn nq nkSA f=iqjk lqrkp
# ◌ॅ F A 1 + "7 æ
dkek[;k vUuiw.kkZ lkfo=h ifo=h jkts'ojhdk% vkn~;k chjou
K ! " " D* Gi ( ?
oklh lry[kk lW èkekZuUn lqr fouksn iRuhA vijk iksfB;k
◌ॅ > A p K Z ? ◌ॅ
lry[kk lW uwuw lqr xaxkèkj iRuhA vijk jkeuxj ujoky
! ! O-O > K O ( ◌ॅ
cfy;kl lW mes'k lqr fo".kqdkar iRuhA vijk jkeuxj us;ke
3W& Y1 - K O #
dqtkSyh lW cqf)ukFk lqr pUnzdkUr iRuhA iùkuUn lqrkS fnus'k
◌ॅ ( 1L C ù A c #&
vf[kys'kks cjncêk cf<+;ke iokSyh lW jfrdkUr lqr JhdkUr
K ?Â ( (Ê ( 6 ◌ॅ '
1
+ >Ê ◌ॅ ( ç 1 +
nkSA eèkqdjiêh nfjgjk lW crkgw nq nkSA eerk lqrsp lksek
a
lqu;ukA
d 8 c C * j a 7 T;ksfrfoZn I;kjsyky lqrkS y{ehukFk fo'oukFkkS lfjlo lksnjiqj
◌ॅ 2 & - J + - 7" * C lW os.kh lqr 'kadjnÙk nkSA jadorh iq=A fo'oukFk lqr lqjsUnz
8 /0 kO- , 0 u! 0 $$ ◌ॅ iz0 csaxkbZ lqr Hkhe% Qwyljk HkM+xke tftoky lW enueksgu
; :& + K7 ◌ॅ lqr ds'koyky nkS vuyiqj djegk lW >wdj nq nkSA nsodh
+ u! ( # ◌ॅ lqrsp fpUrk QwyckM+h us;ke dqtkSyh lW jkes'oj iz0 chr lqr
W* /0 ( C 0 "½ lhrkukFk iRuhA Hkhe lqrk f=yksd czãyksd lw;Zyksd csyckM+h
\]½ ! ½
k( { ◌ॅ "º> jtkSjk ek.Mj lW fp=cksèk lqr t;Ñ".k nkSA nzksinh lqrsp
XY + d ¤
c ' A pEikA feJ fuR;kuUn lqrkS yyhrukFk iz0 ;rhUnz iq"iukFkkS
C /0 !
7R j ◌ॅ + * C
foLQh lW uuw nkSA fo'oukFk lqr ;ksxsUnz iz0 ckyks lqrkS vtwZu
«¬ /0 (½ c K!
3 d é
mn;dkUrks eYnokM+ dksdhyokM+ fnèkks; lW bZ'ojnÙk lqr
l t
◌ॅ ,* J p@ +
uks[ksyky nkS g"kksZyh ek.Mj lW pksvkyky nq nkSA nzksinh lqrsp
{ ◌ॅ hG 1 + d O S
d:.kk rsxfN;k egqvk [kkSvky lW fp=èkj lqr oS|ukFk iRuhA
1G nG ◌ॅ "> i C K!
c
vtwZu lqrkS xksyksd pUnzyksd <axjh oklh gkVh lksnjiqj lW
F½ ½ - O = a 7 ◌ॅ F A
1 +
xksfoUn lqr Ñ".knso nkS cfyjktiqj gfjve lW xqykc nq nkSA
XY + ( 7 K ◌ॅ y (
7" K K!
½ u! ( l
pUnzkorh iq=A vijk vtwZu lqr bUnzyksd QwyckM+h dkdks
-
k3 ◌ॅ A + l
csymap lW uUnfd'kksj lqr jktfd'kksj nkS dksf<+yk jtkSjk
{ ◌ॅ «O A 1 + K 3 ek.Mj lW ;ksxkuUn nq nkS olUrh lqrsp vuhrk mn;dkUr lqr
p EG . ◌ॅ 3t GA eukst dqekj ;eqvkoklh dqlEcky lW mèkks lqr vkuUn eksgu
; /0 + © ?{ ◌ॅ ( ! 1 + iz0 gM+ke nkS HkkSj [k.Moyk lW dufdjcw nq nkSA cqPphnk;
1
( !
I }u s ! lqrsp jksfguhA rksQkyky lqrk uwuwyky ekSthyky eksrhyky
; ( ( ! c ◌ॅ ( ( ! A + ckcwykyk jrkSyh nfjgjk lW ckcwjke lqr uUnu nkS vks>ksfy
k3- ◌ॅ ((1 1 + s E& csymap lW ccqjS;k nq nkSA ekSthyky lqr eq'kk; iz0 'kfDrukFk
/0 & § C k3- ◌ॅ 0 { J + K csymap lW Hkoh lqr p.MhnÙk nkSA vijk ekSthyky lqrkS
s c O C «O j = a 7 ◌ॅ txrhukFk ;ksxukFkkS gkVh lksnjiqj lW [ks[ku lqr xksihukFk
@? F C + A 7" & § C /0 nkSA eUnorh iq=A 'kfDrukFk iz0 eq'kk; lqr Hkqous'oj iz0 Hkw"k.k
E& ¾#* /0 0![ _ O a 7 gseuxj lfjlo lksnjiqj lW gfjeksgu nkS fljfl;k oklh vy;
◌ॅ ; + K ◌ॅ 1 + lW pUnzef.k nq nkSA uwuwnk; lqrsp 'kf'kdyk ioudyk vkn~;k
! ! & & Gi k( csyckM+h flejckM+ [kkSvky lW dqykuUn lqr mèks'oj iz0 Hke:
nG ◌ॅ A 34* /0 0 K iRuhA vijk jktuiqjk nfjgjk lW oklqnso lqr lhrkjke iRuhA
7 ◌ॅ Hkqous'oj lqr jktdqekj% MksM+jk lfjlo lksnjiqj lW gfjgj iS=

¾#* · a 7 ◌ॅ JhdkUr lqr mekdkUr nkS iùk lqrsp jktdqekjh iz0 vehuk
Ô" ' 3 + ù [kfjng oklh flejckM+ [kkSvky lW pUnz fd'kksj lqr fot;
/0 - ) n4 ◌ॅ dqekj iRuhA uwuwyky lqr frydukFk% gkVh lksnjiqj lW rksrk
! ! lqr eFkqjkukFk nkS flgkSyh ek.Mj lW jVu nkSA ve`rorh lqrsp
C = a 7 ◌ॅ } C1 C + ljLorh yksguk ¼frjgqr½ oklh jrkSyh nfjgjk lW [kxukFk lqr
{ ◌ॅ = + K b Ð BhBj iRuhA frydukFk lqrkS uodkUr deykdkUr 'kksHkkdkUr
½ () c ◌ॅ ?O C iz0 dSywdkA uodkUr lqr ckycksèk iz0 cynso cjncêk jS;ke
C c 0 /0 lksnjiqj lW enkjh nkSA lqrsp :Dehuh dqjlkdkaVk oklh
á ! ( º> /0 ( ( (Ê
HkM+xke tftoky lW vtcyky lqr gfjyky iRuhAuh0A vijk
a 7 ◌ॅ + Í -=
uodkUr lqr eucksèk iz0 jktsUnz% Hklfn;joklh gkVh lksnjiqj
" $$ ◌ॅ K( 0
vpfEer lqr oS;k cyHknz nkS eyafx;k dqtkSyh lW cPpw nq nkSA
K º> /0 D 0 =
fo|kèkjh lqrsp ekyrh QwyckM+h us;ke dqtkSyh lW fot;
a 7 K ö (0 + - O ◌ॅ
xksfoUn iz0 uwuw lqr fnus'k iRuhA cynso lqrkS izsedkUr iz0
(! 1 + i > u! ( #
izeksn gsedkUr iz0 lq'khy Nknu lfjlo lW izrkiukjk;.k lqr
◌ॅ F A /0 ! ! #& ( c
¼ /0 /; _ /0 & S ◌ॅ
fujatu nkS cfyjktiqj gfjve lW fd'kksj lqr dkyhpj.k nkSA
/ - + ( 7 K ◌ॅ
pUnzkorh lqrsp dY;k.kh ehukA vkn~;k iVsxuk dqjek [kkSvky
+ Ï Gi
lW t;nso lqr eqjyhèkj iRuhA vijk iVsxuk dqjek [kkSvky lW
NO nG ◌ॅ E> cynso lqr rkjds'oj iRuhA izsedkUr lqr vk'kh"k cFkukgk
K NO nG ◌ॅ ( :* dVS;k ek.Mj lW mfpryky lqr eqfDrukFk nkS [kkaxqM+ lfjlo
¼ G&[ (C ¯ { ◌ॅ lW gfjnso nq nkSA ehjk iq= jktsUnz lqrk fnyhi lquhy izoh.k
3 E § C + ? -y ◌ॅ 1 [kexM+k jfrikM+ csymap lW jkelqUnj iz0 uwuwyky nkS f'kok
+
7" D / ? gfjve lW nq[kju nq nkSA fo'os'ojh lqrsp 'kfDr :Dehuh
-
k3 ◌ॅ A /0 ! ! + & K vkn~;k gseuxj HkkSj [k.Moyk lW cVs'kukFk flag lqr MkWñ
◌ॅ 1
? 1 + *%* & § Í Gi txUukFk iRuhA
_ O © ?{ ◌ॅ (N& C - m◌ॉ॰ O C

/ A: J : 7 { jkeuxj mÙkj Vksy % deykdkUr lqrk ijekuiqj jtkSjk
◌ॅ 0O J C + K7 ◌ॅ ek.Mj lW HkxokunÙk lqr yyhrukFk nkS vuyiqj djegk lW
s 1 + l ³ = ekSthykyd% nq nkSA dksduorh lqrsp Kkuefu efV;kgh
a 7 ◌ॅ ( XY K lfjlo lksnjiqj lW ckyÑ".k iRuhA vijk deykdkUr lqrk
>1 ! A /0 XY - / eèkqdkUr >wykuUn iz0 Ñ".kdkar :nzdkUr fizredkUr
/¾ Z ? ◌ॅ O > + foeydkUr izHkqdkUrk iksfB;k lry[kk lW fxfjèkkjh lqr
l & 7 = ◌ॅ 1 + W* jkeyky nkS dksf'kdkiqj gkVh ikyh lW dqyh nq nkSA ijes'ojh
F Gi = ? ◌ॅ ; lqrsp egkek;k xksnkojhA vkn~;k jgVehuk lry[kk lW eksfnr
& A K EG { ◌ॅ
lqr f'kokuUn iRuhA vijk teqvk dule ek.Mj lW
Ø 1
>
CÂ& & K A
deykdkUr lqr dUgS;k iRuhA eèkqdkUr lqrk vjfoUn
7 a 7 ◌ॅ E A + 1
fefFkys'k lqn'kZuk% y{ehiqj lfjlo lksnjiqj lW eqjyh lqr
nG ◌ॅ p> + 1 &
dqykuUn nkS egqok [kkSvky lW euksèkj nqnkSA 'kkfUr lqrsp
eerkA
O C /0 E& E § C /0 #' txrhukFk iz0 eq'kjh lqr eqfDrukFk iz0 cqpkbZd%A eqfDrukFk iz0
E § C /0 (1 , } Ùi C ? = cqpkbZ lqrks cS|ukFk% lry[kkoklh ijgV ldjk<+h lW xkso)Zu
◌ॅ FL + l,? 0 $$ ◌ॅ nkS dksbZy[k HkM+xke tftoky lW :nznÙk nq nkSA lqnkek lqrsp
J 1 + - #' fueZyk foeykA vijk cqpkbZ lqrk <+axjh e/kqdjiêks nfjgjk lW
ढ़-O 1
>Êd ◌ॅ (1 , ( ! + cqukbZ lqr crklw nkS dkdks csymap lW ckSdw nq nkSA rkjk
-
l k3 ◌ॅ ! 1 + 2* lqrk'p nsos'ojh miek ikoZrhA vkn~;k fueZyk nHkM+k jtkSjk
3
Gi 0 { ◌ॅ

; A K ek.Mj lW nkeksnj lqr jekuUn iRuhA vijk foeyk jeS rrsy
◌ॅ (N& K 2* ldjk<+h lW bUnzdkUr lqr cVs'k iRuhA vijk nsos'ojh lry[kk
) ( ◌ॅ ! {% oklh ijgV ldjk<+h lW dUrw lqr ekdZ.Ms; iRuhA vijk
K 3 ( (Ê ( nG ◌ॅ C miek cjncêk flejckM+ [kkSvky lW pUnzukFk lqr ;ksxkuUn
«O A K O S 1 nG ◌ॅ XY iRuhA vijk rsxfN;k egqok [kkSvky lW gfjÑ".k lqr
- Ùi C c -& /0 y{ehdkar iRuhA cS|ukFk lqrkS gfjoa'k iz0 ekèko larks"k ;ele
-}[ ? -y ◌ॅ 3 XY - [kkaxqM+ lfjlo lW mekdkUr lqr Ñ".kdkar nkSA ngksjk f=iqjkSyh
+ ^ "7 3 ◌ॅ ; 1 +
ujmu lW jkeeksgu nq nkSA 'kdqUryk lqrsp jkts'ojh HkkjrhA
& D* 0 -& /0 >
gfjoa'k iz0 ekèko lqrk c[kjh cM+xke nfjgjk lW yhykuUn lqr
) ◌ॅ A & A + 6
f'kokuUn nkS iokSyh lW nsoukFk nq nkS vk'kk iq=A
◌ॅ C 1 + G& 7"
( ◌ॅ ? ! {% ijgV ldjk<+h lW lry[kkoklh dUrw lqr ekdZ.Ms; lqrk
A
X A ' A 7È A / & lokZuUn ÑikuUn J;kuUn iq.;kuUn enu dqekj t;izdk'kk%A
!

2* ~ ¼ :- Gi V iwoZ of.kZr nsos'ojh lqrsp ';kek izsekdsaA vkn~;k ?k:okjh
K7 ◌ॅ A XYº> K ¼ vuyiqj djegk lW lnkuUn lqr Ñ".kcksèk iRuh vijk izsek
1 ◌ॅ > iyk'kouh efg"kh ikyh lW lqèkkdkUr lqr nsodkUr iRuhA
A
K ! W& - lokZuUn lqrk viwoZ ukjk;.k jes'k ukjk;.k jathr dqekjk%
s M ◌ॅ -_* + jekSyh oklh e>kSjk djegk lW flags'oj lqr lhrkjke nkS
a 7 ◌ॅ . 1 + -! lqxkSuk oklh rsrfjgkj lksnjiqj lW firkEcj nq nkSA eatw iq=
7" X A > - O = ◌ॅ
ÑikuUn lqr pUnzèkhj <axjh gkVh ikyh lW f'ko'kadj lqr
¼ C + 3 ◌ॅ ! ! + & 7"
izseukFk nkS doS ujmu lW uwuw nkS lq'khyk iq= lqxUèkkA Jh
OÉ ' XY A O S ? -y
Ñ".kkuUn lqr jktho rsxfN;k [kkaxqM+ lfjlo lW fuR;kuUn
◌ॅ A O A + O( { ◌ॅ
lqr fxjtkuUn nkS fxygckM+h jtkSjk ek.Mj lW cwpu nq nkSA
( ! 1 + ! A /0 XY - D& )
>wykuUn iz0 Ñ".kdkar lqrk jkts'k [kexM+k oklh efgUnziqj
7 {1G ◌ॅ º> +
1 +
i.Mqvk lW eucksèk lqr xkSjhdkUr nkS vuyiqj djegk lW
K7 ◌ॅ µ C ;
c p -D& ? m
dYiukFk nq nkSA ueZnk lqrsp eksrh ghjk jruA :nzdkUr lqrkS
◌ॅ A 8 + Ð
fouksn jats'k [kkfjng Mhg nfjgjk lW lqUnj lqr jsorh nkS
/ c :& 7 l k3- ◌ॅ
ljLorh lqrsp lquhrkA fizredkUr lqrkS jkds'k fodkl
X A + O ( ◌ॅ > 1 + ijekuiqj dkdks csymap lW ÑR;kuUn nkSA t;uxj clke lW
@ & EG 0 ;'kksèkj nq nkSA lq[ksf'k;k lqrsp :UuhA foeydkUr lqr teqvk
$$ ◌ॅ ◌ॅ C = > + ( ◌ॅ HkM+xke tftoky lW mWekukFk lqr tVkèkj nkS cM+xke nfjgjk
1 + & - /¾
K! ? O lW dkyk nq nkSA 'kkfUr lqrsp vatwA izHkqdkUr lqr [kexM+k
i| ?{ ◌ॅ ; C + P { n~;kSjh [k.Moyk lW eueksgu lqr bUnzukFk nkS dVkSuk ek.Mj
◌ॅ /0 ! 1 + 0 /0 á ! c lW egknso iz0 eguw nq nkSA 'kksHkkdkUr iz0 dSyw lqrkS ';kecksèk
~ º> K bº> - O a 7 ◌ॅ ; ve`rcksèk <axjh oklh efg;k lksnjiqj lW eueksgu lqr jkeÑ".k
XY /0 ¾= , + K ◌ॅ ◌ॅ J iz0 HkqVkbZ nkS vy; lW mWeknÙk lqr BhBj nq nkSA ek;korh
1 + 7" ~ º> c - iq=A ';kecksèk lqrkS fot; lat; jeS jS;ke lksnjiqj lW >iV
a 7 ◌ॅ = 3 + nG lqr mekdkUr nkS dqjek [kkSvky lW lR;nso nkS t;Urh lqrkp
◌ॅ + G& ! k( K bº> vk'kk iwue cschA ve`rcksèk lqr fny[kq'k csyoih cygk
? 1& k ( ( ◌ॅ º> A cfy;kl lW eucksèk lqr fuR;kuUn nkSA gkVh lksnjiqj lW
+ = a 7 ◌ॅ 1 + y{e.k nq nkSA lqgkfluh lqrkp xqykc oUnuk js[kk pUnuk
y ( A 8? A / izfrekA
) *!8 ◌ॅ ( ; jktuiqjk nfjgjk lW cklqnso lqr lhrkjke lqrk ykyeksgu
Å O ? K ◌ॅ E& + ; ukjk;.kks jkeuxj j[kokjh gfjve lW eq'kk; nkSA ykyeksgu
OÝ& h ? 5G ?{ ◌ॅ lqrk x.ks'k uohu yfyr pksjk[kky oklh ns'kqvky [k.Moyk lW
' a , + ; k( Jhyky lqr lksukbZ nkSA ukjk;.k lqr dqeksn csyckM+h efg"kh

1 ◌ॅ + O " cqèkoky lW uoy fd'kksj lqr tuknZu nkSA xk;=h iq=A
7"
' ◌ॅ F& , - } XY - j[kokjh gfjve lW xks'kkb± lqr ;rhUnz lqrks Ñ".kdkar
!
d O S e 1
◌ॅ ((G + XY - lw;ZdkUrks rsxfN;k :pkSyh ,dgjk lW ccqvk nkSA Ñ".kdkar
&1
m ◌ॅ lqrk pUnzdkUr 'kEHkqdkUr jktdkUr nsodkUr Mhg nfjgjk lW
A *%* + !
> lqUnj lqr fo'os'oj nkSA lw;ZdkUr lqrk jkèkkdkUr jkeukjk;.k
0 ÔOÕ ? ◌ॅ ; 8& + t;Hkkjr iSxMsjk lry[kk lW gfjeksgu lqr ujs'k nkSA gfjnso
5 c - A Ad © ?{ lqr 'kqdnso lqrkS iapkuUn nsokuUnks HkkSj [k.Moyk dufdjcw
( ! + 3 ◌ॅ E& 1 + (! nkSA vksM+, dgjk lW eq'k nq nkSA cPpw nk; lqrkp ljLorh
Ð
a Í > ( ! Gi ikoZrh lksuorh :Dehuh jkèkk cwyUrh dk vkn~;k ljuiqj Mhgk
7 m { ◌ॅ A ! A K
ek.Mj lW fuR;kuUn lqr >wykuUn iRuhA vijk QwyckM+h
. # ◌ॅ #-O && -
us;ke dqtkSyh lW usaxM+w lqr f'ko'kadj iRuhA vijk ljuiqj
K 7 m { ◌ॅ A @ A
Mhgk ek.Mj lW fuR;kuUn lqr [ksykuUn iRuhA vijk QwyckM+h
K u! ( # ◌ॅ W*
us;ke dqtkSyh lW jkes'oj lqr mn; eksgu iRuhA vijk
3 ; K 7 k3- ◌ॅ
ljuiqj vks>ksfy csymap lW ckycksèk lqr gfjeksgu iRuhA
( º> ; - A c 0 Q1
iapkuUn lqrkS Hkjr lqeU;q csyckM+h cygk cfy;kl lW eucksèk
k( ◌ॅ º> A + - O
= a 7 ◌ॅ 1 +
lqr fuR;kuUn nkSA <axjh gkVh lksnjiqj lW y{e.k nq nkSA
yyhrk lqrsp jhrkA
./: ) - ◌ॅ lqyrkuiqj ns'ks [kexM+k % j[kokjh gfjve lW ftuhyky
;O 5 (N& OÝ& O( t lqr eksxy lqrk 'kqdnso cVs'k x.ks'kk fxygckM+h dudkSjk
◌ॅ & C 1 C + K ( ' 1 + fnèkks; lW ;'khukFk lqr ;nqukFk nkS vfB;kckM+h Jhef.k nq nkSA
d 7" 5 A ? O ^ nzksinh iq=A 'kqdnso lqr jkelqUnj% [kexM+k oklh flgksfy
{ ◌ॅ EA a + & § 7 3 ◌ॅ ek.Mj lW eqdqUn lqr lksukyky nkS 'kfDrjk;iqj ujmu lW
( C 1 + (
1 ½ I u1 cnzhukFk nq nkSA cqPph lqrkp lqykspuk jEHkk ljkstuh Qqnuh
¼ Gi (? ( ◌ॅ W* ehuk izseyrk vkn~;k c[kjh cM+xke nfjgjk lW jkes'oj lqr
> A
K
{ ◌ॅ ( èkekZuUn iRuhA vijk jeS jtkSjk ek.Mj lW cynso lqr izsenso
¼ K KEG l k3- ◌ॅ >
iRuhA vijk veqvk dkdks csymap lW lqèkkdj lqr t;ukFk
C K u! k( ( ◌ॅ
iRuhA vijk Qwnuh csyckM+h ijgV ldjk<+h lW dey fd'kksj
> A c Ø
lqr lqèkkdkUr iRuhA jkelqUnj lqrkS dUgS;k fou; ?k:vkjh
VG = { ◌ॅ K 0 Q1 "> +
dVdk ek.Mj lW vfHkeU;q lqr fp=èkj nkS fnxksu tftoky lW
F ◌ॅ > 1 + ; K
gyèkj nq nkSA eksrh lqrsp vueuk :DehuhA vkn~;k iqM+Suh gfj
Í Gi 7» ¢" > 1 3 '
ikS= eèkqdkUr lqr misUnz feJ iRuhA vijk Bdiqjk ¼nHkM+k½
K 7 (") { ◌ॅ *
¢" XY; ' (N& c ~ A
jtkSjk ek.Mj lW joh'oj ikS= Ñ".keksgu lqr Jo.k iRuhA
¼ A u! ( # ◌ॅ A
cVs'k lqrkS ';kelqUnj izselqUnjkS QwyckM+h oklh us;ke dqtkSyh
A + U 1
◌ॅ C C 1 +
lW egkuUn lqr n;kuUn nkS dudkSjk fn?kks; lW eFkqjkukFk nq
OÉ & Gi é nkSA tkudh lqrsp lqxUèkk 'khyk dfork lfjrkA vkn~;k
a 7 ◌ॅ F8 ~ A eYnokM+ jS;ke lksnjiqj lW t;ukjk;.k lqr xksjs iRuhA
? O ¬* #& ' + ';kelqUnj lqr lUrh [kexM+k tkxs'oj lqr fnus'k feJ nkSA
!
¼ A = ' + -! lfjrk lqrkp iwtkA izse lqUnj lqrk jgVehuk tuknZu feJ
OÝ& · % 3 ◌ॅ nkSA fjadw lqrkp reUukA x.ks'k lqrk MksfM+;k vksM+k ,dgjk lW
-O J + ( 6 ◌ॅ eaxyknÙk lqr jekdkUr nkS iyklouh cf<+;ke iokSyh lW
0 1 + 1
( G& ¼ Gi 'kksfHkryky nq nkSA cqPph lqrsp vk'kk izseyrk vkn~;k
d [ ¢" 3 fxygckM+h T;ksfr"kh ikS= gfj lqr mn;dkUr iRuhA
c: d0 & 1

?; XY lqyrkuiqj ns'ks jeS % T;ks0 jrh'k lqr nq[kekspu gfjÑ".k

XY K L 1
?; ;O + oS;kdj.k t;Ñ".k vfu:)k%A nq[kekspu lqrk eksxy nkSA
p & Gi V F ◌ॅ lqrsp fouksnk 'kdqUrykA vkn~;k ?k:okjh fnxksu tftoky lW
B > K NO nG ◌ॅ Hkksyk lqr gyèkj iRuhA vijk iVsxuk dqjek [kkSvky lW
A XY * C lR;nso lqr ijekuUn iRuhA gfjÑ".k lqr fo'oukFk isdikM+
c ? ◌ॅ C + ¾#* 7" K lrkSfy lry[kk lW jfrukFk nkSA Hkqous'ojh iq=A vijk
XY c & C j = Æ gfjÑ".k lqrkS dk'khukFk oklqdhukFkkS jgVehuk rrSy ldjk<+h
◌ॅ y) B8 + & - ◌ॅ d0 lW xqYyh lqr Hkksjsyky nkS f'kok gfjve lW T;ks0 jkeyky nq
1 + O1 /0 & nkSA nqxkZ lqrkp pUnzkorh izHkk 'kkfUr uhye jtuh jhrkdkA
Gi K c ◌ॅ _ C
vkn~;k vjfj;k jrkSyh nfjgjk lW egsUnzukFk lqr lR;ukjk;.k
K /0 ( = a 7 ◌ॅ
iRuhA vijk izHkk cjnkgk gkVh lksnjiqj lW pUnzkuUn lqr
A ( ! A K & /
cwykuUn iRuhA vijk 'kkfUr gfjizlkn oklh uukSrh lW
Î ◌ॅ & K
nsoukjk;.k lqr f'koukjk;.k iRuhA vijk uhye Hkokuhiqj
0 7 ¯ { ◌ॅ B :& K
dVS;k ek.Mj lW Hkksyk lqr ds'ko iRuhA vijk jtuh Mhg
m 7 ◌ॅ 02& /
jkeiqj gM+jh ldjk<+h lW Hkos'k izlkn iRuhA fo'oukFk
* C (f ) OD C f S
◌ॅ p? ; + Æ ◌ॅ
¼rqylh;k oklh½ lqr xtsUnzukFk% rqylh;k Nknu lfjlo lW
y) 1 + A& "8? ( Â?
uks[kyky lqr yhyeksgu nkS rrSy ldjk<+h lW xqYyh nq nkSA
Gi ï A7 U ◌ॅ A - A
uUn'khyk lqrsp fp=js[kk fctyh lqys[kkA vkn~;k dqEgM+h
lUngiqj fn?kks; lW deykuUn lqr iapkuUn iRuhA
" -O - & C ¬ C ukV~dyk ikjaxr lkekftd fpard dk'khukFk lqr ukxsUnzukFk
7 ( nG ◌ॅ C ( + tgkuiqjoklh flejckM+ [kkSvky lW bUnzukFk lqr cuekyh nkS
| ◌ॅ ( A 1 + XY dUgkSyh ,dgjk lW ijckgk oklh lnkuUn nq nkSA Ñ".kyrk
K; 0 Gi l & 7 K 0A lqrsp vueksy Hkkjrh lfork vkn~;k dksf'kdkiqj vfHkuUn lqr
& ØÂ K m 1 #& 'kSysUnz iRuhA vijk Mqefj;k fnus'kpUnz lqr fot; dqekj
¬ C c & l¿1G f A iRuhA ukxsUnzukFk lqrkS fueZy dkS'ky dksYgqvkoklh prqjkuUn
' + " ( C % feJ nkSA fp=dyk lqrkpA cklqdhukFk lqr thrsUnz lR;sUnz
(C ¯ { ◌ॅ - Â* cFkukgk oklh dVS;k ek.Mj lW vncqnyky lqr dfiys'oj nkSA
+ ( /0 I =
cPpk nk; iz0 pUnzdyk lqrsp ljkst jeS oklh gkVh lksnjiqj
a 7 ◌ॅ > C
lW odhy lqèkhjukFk lqr odhy lqeu iRuhA thrsUnz lqrk
/ Î (Ù
- > )
gfjizlkn oklh uukSrh ¼cSad inkfèkdkjh½ nq nkSA oS;kdj.k
+ XY O C c
0! j
t;Ñ".k lqrkS txUukFk foHkwfrukFkkS dkfydkiqjoklh flejokM+
7 nG ◌ॅ ((1 , /0
[kkSvky lW ccq, lqr <+ks<+kbZ iz0 JhÑ".k nkS pSuiqj laxzke
'XY + (7 -Ä ◌ॅ & 1 + (
,dgjk lW 'kjh nq nkSA cPpk nk; lqrsp vtkZ cdqy iz0 pUnzek
K ( /0 > O-O Gi
7 e ◌ॅ Î & A
ekèkoh foeyk xaxkdkA vkn~;k ijekuiqj :pkSfy ,dgjk lW
K ( Ê ( ◌ॅ O. %*
ukSofryky lqr f'kokuUn iRuhA vijk clkuiêh clgk lW
K é t ◌ॅ A
fnxEcj lqr jRus'oj iRuhA vijk eYnokM+ dudkSjk fnèkks; lW
A K l7 S ◌ॅ Ö lnkuUn lqr nsokuUn iRuhA vijk dksrgiqj Nknu lfjlo lW
K l & 7 ¥ ◌ॅ udNsn lqr y{ehdkUr iRuhA vijk dksf'kdkiqj dqlkSyh
( O C & ØÂ C O nfjgjk lW nkuh lqr cpu iRuhA txUukFk lqr 'kSysUnzukFk%
l k3- ◌ॅ > A + t;uxj dkdks csymap lW jkèkkdkUr lqr dqykuUn nkS d:.kk
& ØÂ C D& O ◌ॅ lqrspA 'kSysUnzukFk lqr jkts'k jkeuxjoklh ujlke cfy;kl
/¾ + ! ! d ! lW izHkqdkUr nkS dkfeuh lqrkp uhrw jhrw T;ksfr iwtkA
0! C 02 2 -}[ ( -O foHkwfrukFk lqrk HkosUnz nsosUnz larks"k chjou eyafx;k dqtkSyh
◌ॅ K > C + 7" 02 lW vfèkdukFk nkSA fueZyk iq= HkosUnz lqrk eYnokM+ ijekuUn
é A + K L C { Bkdqj nkSA vfu:) lqr pUnzukFk% ek.Mj lW tudyky lqr
◌ॅ (k + ccsyky nkSA lqnkek lqrkp gtkjh lq'khykA vkn~;k txfr
& Gi O 6 ◌ॅ & C O C iokSyh lW f'kykukFk lqr txUukFk iRuhA vijk ljuiqj

K 7 Q7 ◌ॅ ; ukU;iqj foLQh lW eksfgryky lqr eqdqUnyky iRuhA vijk
EA K K L 0 [ &9 vfu:) lqrk lqHkk"kpUnz 'kjr~pUnz v'kksd v:.k MksM+jk
K K · a 7 ◌ॅ ( lfjlo lksnjiqj lW erh lqr cyjke nkSA pSuiqj laxzke ,dgjk
+ (7 -Ä ◌ॅ ! + lW 'khjh lqr ;nw nkSA lqrkp fueZyk pkuurkyk eerk ehukA
Gi 7 -O = , vkn~;k enuiqj eyafx;k dVkbZ lW dqej lqr èkekZuUn iRuhA
◌ॅ > A
K "Ø = , ◌ॅ vijk r=So dVkbZ lW dqej lqr èkekZuUn iRuhA vijk
> A
K 7 ¥ ◌ॅ ijekuiqj folkSuh ldjk<+h lW dqykuUn lqr fnus'k iRuhA
A #& K S ( 6 vijk yNfefu;k cf<+;ke iokSyh lW cPpk lqr ukxs'oj iRuhA
◌ॅ ( ¬* C D >W
pUnzukFk lqrk jktsUnz èkesZUnz ;ksxsUnz rstsUnz lqeu th <+ksycTtk
«¬ D (å ( ( ◌ॅ
cygk cfy;kl lW t;kuUn lqr prqjkuUn nkS txfr iokSyh lW
A f A + O 6 ◌ॅ - A 1
iapkuUn nq nkSA izHkk lqrkp eatwyk vatwyk eqUuhA vkn~;k
+ /0 -
-! K! E Gi f
flrqgj oklh lksnjiqj lW vfHkuUnu lqr mes'k iRuhA vijk
a 7 ◌ॅ K 0A 3W& K ·
MksM+jk oklh f=yksd lqr v:.k iRuhA jktsUnz lqr fou;
"½ K D (
1
chjou oklh lry[kk lW j?kquUnu nkSA jkèkk lqrkp pqUuh :ik
) ◌ॅ VA + > 1
>W K & -0! + !
èkesZUnz lqr nhid% vM+jkgk oklh 'kaHkw nkSA uhyw lqrkp twgh
! [
«¬ 50 G 7 ? ! ◌ॅ
o"kkZA ;ksxsUnz lqr 'kqHke vkneiqjoklh fu[kwfr lW Ñ".knso jk;
XY + > 0 [ (
nkSA lqèkkA lqHkk"kpUnz lqrk cM+hou cFkukgk dudkSjk fn?kks lW
U ◌ॅ > + efgèkj lqr gfjnso nkSA
( 7) J c 3 iyk'kouh ¼lqyrkuiqj½ dkfydknÙk lqr gfj lqrkS mfpryky
K ! 3 3◌ॅ 0%* 5G vuwiykykSA mfpryky lqr mWekdkUr% Hknzs'oj ns'kqvky
?{ ◌ॅ ; á ! + { ◌ॅ [k.Moyk lW eksguyky lqr dSyw nkS g"kksZyh ek.Mj lW
hG 1 + XY 0O ? ◌ॅ pksvkyky nq nkSA Ñ".kkorh lqr Hkxorh lry[kk lW gfjeksgu
; O A 3 & Ä lqr xtkuUn iRuhA mekdkUr lqrk 'kkfyxzke fnokdj izHkkdjk
/0 & 7 6 ◌ॅ 'kkyeiqj oklh cf<+;ke iokSyh lW eFkqjkukFk ikS= n;kukFk lqr
¢" C C + 7 ◌ॅ ? 1
efgukFk nkS jkeiqj ujoky lW [kUrj nq nkSA foeyk lqrsp
+ / 0 G& Gi k(
izfrHkk vk'kkA vkn~;k csyckM+h cf<+;ke iokSyh lW jekuUn lqr
6 ◌ॅ A A & Ä c
! E +
pUnzkuUn iRuhA 'kkfyxzke lqrkS jktw eqdqy redqM+koklh
+ ' W*
bUnzdkUr >k nkSA fnokdj lqrk iyklouh oklh pUnz >k nkSA
+ /0 1
> > A
' +
jRukdj lqrk jk;Jh jkes'oj nkSA izHkkdj lqrk eèkqyrk oklh
= + K ! c ' d èkekZuUn feJ nkSA jfoUnz lqrk jgVehuk oklh nkSA vuwiyky
a 7 ◌ॅ 5 C -& + u! ◌ॅ lqrkS t;dkUr JhdkUrks lfjlo lksnjiqj lW b'kqukFk lqr oa'kh
(v 1 + 1 _ 3 nkS Qwynkgk ikyh lW cLrhyky nq nkSA t;dkUr lqrk egUFk
! ◌ॅ 5â + ( ◌ॅ egsUnz misUnzk% fl>wok oklh lqbjh lW dkSM+h 'kqDy nkSA cM+xke
u! 1 + ! ½J Gi nfjgjk lW Qwnu nq nkSA dkek lqrsp y{eh iwf.kZek fryksÙkekA
= E>Êd 1 ◌ॅ B K; vkn~;k jgVehuk eqèkqdjiêks nfjgjk lW Hkksyk lqr vueksy
- %& ◌ॅ & S} iRuhA vijk eèkqyrk vksbfu lW dqej ;'kh lqr fNrks iRuhA
K 7 k3- ◌ॅ ! O A vijk enuiqj lqn; csymap lW >wyu lqr fxjkuUn iRuhA
1 p A 7 - O = , egUFk lqrk fouksnkuUn jfoUnz uhjt enuiqj eyafx;k dVkbZ
◌ॅ a + k= ?{ ◌ॅ lW lksukyky lqr t;fd'kksj nkSA csgV [k.Moyk lW j?kqukFk nq
V1 C 1 + > (A! A! Gi nkSA deyh lqrkp jkèkk fcUnwyk bUnwykA vkn~;k iyklh
A ( C K O S egkuUn lqr cklqdhukFk iRuhA vijk jeS rsxfN;k vkuUn
GA ; ; K K!

eksgu lqr pUnzeksgu iRuhA vijk jeS vtwZu lqr cklqdhukFk
( C K O S ? ◌ॅ W= 7"
iRuhA vijk rsxfN;k lry[kk lW esVu iq= oèkqA fouksnkuUn
> 1 p A ( ù +
lqr jfoUnz chjou oklh iùkdj nkSA egsUnz lqrkS lqcksèk izeksn
_ c º> /; = O 7
◌ॅ A > + a 7 ◌ॅ
jgVk jkeuxj jktuiqjk nfjgjk lW uUnyky lqr ;'kksèkj nkS
1 + O1 ¼ _ Gi (
dk>h xkSj lksnjiqj lW tkudh nq nkSA nqxkZ lqrsp izsedyk
◌ॅ C d0 A K ºk - K
gsekA vkn~;k chjou mWekukFk lqr T;ks0 thokuUn iRuhA vijk

( º> ¥0 = ckscs dqavj cnjh lqr jfodkUr iRuhA lqcksèk lqr lkSjHk jgVk
O F ! + K *% /; c jkeuxj xksuw nkSA vpZuk lqrkp 'osrkA izeksn lqrkS fuf[ky
? K ? > 7Ó V1 C7 = , ◌ॅ vf[ky èkjeiqjns'ks j?kqukFkiqj oklh dVkbZ lW uwuw ckcw lqr nkSA
+ d0 3 - T;ks0 misUnz lqrk fot; lat; fou;k% nHkM+koklh dVkSuk
" P { ◌ॅ E 1
+ ek.Mj lW eqtu lqr ;nqohj nkS nnjh ifupksHk lW vkuUn nq
h0 ◌ॅ GA 1 + ' c A C nkSA JhdkUr lqrkS lqUnjukFk cVs'kukFkkS lgJke nfjgjk lW
(N& j ' ◌ॅ ?? A +
[kh[k: lqr lnkuUn nkS Mgfj;k pdyk czãksfy ifupksHk lW
m \]d h0 ◌ॅ K ö 1 +
vpfEer yky nq nkSA cqèkorh lqrkp pUnzkorh HkkyljhA
1
(> 0 Gi O S ?
1
vkn~;k rsxfN;k lry[kk lW t;nso lqr eèkqdkUr iRuhA vijk
◌ॅ > K (² K) ◌ॅ
´1 . A C c ¼ C ~ j
cuSyh vYykfj lW dqDdqj lqr firkEcj iRuh lqUnjukFk lqrkS
(? k3◌ॅ { ◌ॅ O A k A +
izseukFk ';keukFkkS c[kjhoklh csymWtk ek.Mj lW fxjkuUn lqr
k3◌ॅ# ◌ॅ ! 1 + & 7" "2 0! csnkuUn nkSA lqn; csymWp lW >wyu nq nkSA lq'khyk iq=
?{ ◌ॅ * C ¼ C f=os.kh HkwM+h oklh x<+ [k.Moyk lW fo'oukFk lqr fot; iRuhA
( O C + izseukFk lqrk ujlke cfy;kl txUukFk nkSA
" !8 W: [:& 50 èkjeiqjns'ks ifjgkjh czãksÙkjk _f"kds'k lqr 'kqHkifr lqr
º> ( ◌ॅ O& + º> Ùi C lqcksèk% cfy;kl lW fxjh'k nkSA lqcksèk lqr cS|ukFk lry[kk lW
) ◌ॅ [ 0 ! + a 7 ◌ॅ # _f"k lqr Hkkuw nkS lksnjiqj lW fpydk nq nkSA cS|ukFk lqr
+ Ùi C = ◌ॅ -O foyV% ldjk<+h lW yyhr lqr jaxyky nkS iokSyh lW 'kaHkw nq
+ 6 ◌ॅ & -0! 1 + = c ! .I nkSA foyV lqrkS iwju firkEcjks Mhg nfjgjk lW jke lqr Jh
◌ॅ ' + (>1 ◌ॅ
ukjk;.k nkS cqèkoky lW deyikf.k lqr xksfoUn nq nkSA eqf[k;k
F A 1 + E ? 7A
iqjUnj lqrkA
!< 23 1% 5 :& uf'kjkns'ks cHkuh iwoZ dqejxzke ds'ko lqr dkyhnkl lqr
p p > nG ◌ॅ A + > uksukd% uksuk lqr èkhj% [kkSvky lW ijekuUn nkSA èkhj lqr
& { ◌ॅ > + & k f'kjhd% ek.Mj lW èkeZifr nkSA f'kjh lqr cspu% ,dgjk lW
3 ◌ॅ ? + k > C O-F ◌ॅ eulq[k nkSA cspu lqr jkèkkukFk% xaxksyh lW N=èkj lqr nsohnÙk
S"> J + - ◌ॅ o 1 + > C nkS gfjve lW HkS;k nq nkSA jkèkkukFk lqr dsnkjukFk% ek.Mj lW
: C { ◌ॅ 1 & ¢" ! F gqyk'k ikS= uUgdw lqr xksiky nkS czãiqjk lW ';ke nq nkSA
+ \]7 ◌ॅ ~ 1 + : C c
dsnkjukFk lqrkS oklqnso f'ko'kadjks fnèkks lW JhukFk lqr
&& -I t ◌ॅ ' C XY + nG ◌ॅ
Ñ".kef.k nkS [kkSvky lW xksfoUn lqr èkrqjh nq nkSA oklqnso
F A >f 1 +
1
lqrk gfjnso bUnznso pUnznso Ñ".knsok% ldjk<+h lW y{ehukFk
XY ◌ॅ C A
+ && - c _* ¾#* %* CÂ*
lqr dqykuUn nq nkSA f'ko'kadj lqrkS egs'oj Hkqous'oj jRus'oj
FO 7 ◌ॅ d [ +
fefFkys'ojk% xksihuxj jktuiqjk nfjgjk lW T;ksfr"k pUnz nkSA
" 2 & A /0 ( O & c èkjeiqjns'ks clUriqj f'kokuUn iz0 dkck lqr txnh'k lqrkS
L V1 C K C O. © ukjk;.k flf)A j?kqukFk lqr vejukFk fnxEcjkS HkkSok oklh B0
!0 K + V A -}[ Ø vpfer nkSA ?kukuUn lqrk larks"k dUgS;k oSfnd lq[klsuk oklh
?Á ! + ! foirw nkSA lw;Zukjk;.k lqr jkeukjk;.k ij'kouh dqlkSyh
& ¥ ◌ॅ 3 ! e0 + nfjgjk lW mfpryky lqr >wek pkS0 nkS rkjkdkUr lqrk
* C ; & -0! C ( 1 > fo'oukFk ykyeksgu 'kaHkwukFk cqpdqu j.kèkhj cyohj dqvkM+h
( G ; + * C >
oklh gfjeksgu nkSA fo'oukFk lqrk èkenkgk oklh lR;ukjk;.k
+ A b1- > - -
nkSA egkuUn lqrk e`R;qat; èkuat; lat; eksjl.Mk oklh
;{ 7 1 8& +
◌ॅ ((G
- 1
jktuiqjk nfjgjk lW ccqvk lqr lqjs'k nkSA dqvkaM+h oklh
G # +
pwM+kef.k nq nkSA
a : { J B B uukSrh % pkuu lqr p.MhnÙk lqr Hkksdjhd%A Hkksdjh lqr
Ù! Ù! d0 A (O - Æ cStwd%A cStw lqr T;ks0 lnkuUn% cuxkao rrSy ldjk<+h Qsdw

+! + d0 A & A ( O t nkSA T;ks0 lnkuUn lqr f'kokuUn% cjSBkuxj fnèkks lW ccwuh
◌ॅ (( ! i C + = ◌ॅ lqr fo|kukFk nkS uhek Vdoky lW fg;kyky nq nkSA f'kokuUn
+ & A %* > þd ?{ ◌ॅ lqr jRus'oj èkenkgk oklh M~;ks<+h [k.Moyk lW tuknZu lqr
((G 1 + ccqvk nkSA
* : C J Î ◌ॅ "¾ dM+ek % fpydk lqr FkkM+w lqr deyknÙk uukSrh lW f=Hkqou
+ E J ? ! 6 ◌ॅ - y ' C nkSA ;equknÙk lqr [kwnu% iokSyh lW >haxqj lqr JhukFk nkSA
+ ? ! O 0 ?Á [kwnu lqrk lR;nso txnso Hkonso fujnsok% lq[klsuk oklh xkSj
a 7 ◌ॅ x J a J + lksnjiqj lW guqekunÙk lqr lksenÙk nkSA n;kyiqj oklh jkeiqj
7 7 ◌ॅ & - J 1 + ujoky lW 'kadjnÙk nq nkS lR;nso lqrk fo".kqnso czãnso
Y1 \] ¹! G O3 a 7 ◌ॅ yM~Mwdk% o:vkM+ fnxmu lksnjiqj lW if[k;k ikS= eksnkuUn
? ¢" ; A >1 ! + ( 7 S
lqr eèkqlwnu nkS cM+lke iqukN cgsjk<+h lW vuwiyky nq nkSA
(_ ◌ॅ K ! 1 + Y1
fo".kqnso lqrk flejokM+ [kkSvky lW ¼Jksf=;oa'k½ xks[kwy lqr
nG ◌ॅ ('d " -&) F? ! o ; C
HkS;k lqr eksnukFk lqr xkSjhukFk lqr fp=ukFk iz0 xkso)Zu nkSA
C " C /0 FL +
- 1 2gE: * XY A C \]7 ◌ॅ >wUuh cyqvk % gfj'oj lqr Ñ".kkuUn lqr lukFk% czãiqjk lW
J + C A /0 !! $$ ◌ॅ jkenÙk nkSA lukFk lqr fuR;kuUn iz0 BhBj tftoky lW
+ A /0 ( ◌ॅ nsoukjk;.k nkSA fuR;kuUn iz0 BhBj lqr crgu% vksbfu lW
+ ( «O C j ◌ॅ fpUrkefu nkSA crgu lqr ;ksxukFk 'kkseukFkkS ofy;kl lW HkS;k
o _( + ◌ॅ & -¾ C _( lqr lkgscjke nkS djegk lW 'kaHkqukFk lqr jk; lkgsc nq nkS
1 + «O C 3 ◌ॅ Ø F? ! C + ;ksxukFk lqrk ujmu lW dUgS;k lqr xks[kwyukFk nkSA
!# : O-O 0OC ◌ॅ fpduh xzke % t;jke lqr xaxkjke lqr HkxhjFk% lqjku lW
> + 0OC $ $$ ◌ॅ A èkjuh nkSA HkxhjFk lqr thoukFk% tftoky lW gfjuUnu nkSA
+ C ( ( ! C ?{ ◌ॅ ' +
thoukFk lqr ckcwukFk% [k.Moyk lW JhdkUr nkSA ckcwukFk lqr
( ( ! C K? J nG ◌ॅ 'XY /¢"
¢" Y1 J 1
) + t ◌ॅ O 1 +
vy[knÙk [kkSvky lW JhÑ".k izikS= jRukdj ikS= fo".kqnÙk lqr
K? J ◌ॅ E& + ( nqYyg nkS fnèkks lW fxfjifr nq nkSA vy[knÙk lqrk ,dgjk lW
◌ॅ -& 1 + eq'ku lqr nsok nkS cM+xke nfjgjk lW oa'kefu nq nkSA
-) ( ) XY C C C vry[kk ¼lgjlk½ Ñ".k lqr FkkM+w lqr n;kukFk%A n;kukFk lqr
¬* V 3 ◌ॅ ( 1L C + ¬* tkxs'oj% rs?kjk ujmu lW cqf)ukFk nkS tkxs'oj lqr
0 1 nG ◌ॅ FL H> + 'kksHkkdkUr% egqok [kkSvky lW xkso)Zu lqr pØèkj nkSA
0
c K 0Ã =!( 'kksHkkdkUr lqrkS vfHk"ksd VwVwA
l 1%J : ; BO A c O1 A

MksfM+;k iwoVksy % eueksgu lqr HkksxkuUn lqrkS nqxkZuUn%
) ! !
◌ॅ & + ◌ॅ fu[kwfr lW f'kjh lqr uwuw nkS ddjkSM+ ef>;ke djegk lW
(^ 1 + K BO A cgksju nq nkSA pUnzdyk lqrkpA vijk HkksxkuUn lqrk teqvk
EG 7 ◌ॅ + ¡ jktuiqjk nfjgjk lW nkSA lqrkp foUè;okfluh teqvk cf<+;ke
EG ( 6 ◌ॅ - iokSyh lW t;nso lqr jkelqanj iRuhA B0 nqxkZuUn lqrk
!0 O1 A
D 8 _ V jktsUnz ujsUnz egsUnzk ?kjokjh oklh flejokM+ [kkSvky lW
n4 ◌ॅ ( C A + 0* cnzhukFk lqr dqykuUn nkS fHkëh ifupksHk lW ;nqukFk nq nkSA
h0 ◌ॅ 1 C 1 + -
tk;korh lqrsp jatuk jktsUnz lqr foosd c[kjh jtkSjk ek.Mj
D 2 (? { ◌ॅ &
lW f'krykdkUr lqr 'kksHkkdj nkS vks>ksfy csymap lW
0 + k3- ◌ॅ ( 1 + y (
clUryky nq nkSA xqykc lqrsp ekèkoh ljkstA vkn~;k dksYgqok
> I Gi l¿1 ' -O
oklh Jh >k lqr eaxy iRuhA ujsUnz lqr jes'k dkfrZd
8 W& O 0
fxygokM+h oklh 'kksHkkdkUr nkSA dapu fgjk eksrh egsUnz lqrkS
+ - ; _ c -=! F O S
3 +
feaVw xksiky rsxfN;k oklh mn;dkUr nkSA

vFk vksM+k ,dgjk xzkekjEHk%
vFk Mkse Vsdkjh xzke r= prqosZnkè;k;h dkensoks ohth , lqrk
! "#$ % & ;kfKd ij'kqjke fn{khr lkse f=ikBh Ñ".kk% dfyxzkeks ik;ZdA
'
( ) * +%,-.' +%,- / 01 ij'kqjke lqrkS Jhèkj cyHknzksA cyHknz lqrk lkjax cuekyh
23. $ 4 5 /◌ॅ 67 *8 0 9' m|ksrdjk% egqok lW vfXugksf=d èkuat; nkSA Jhjax lqrkS
) 01 ( ॰॰॰ :' 8 % / ' eñeñmñ jke okeuksA okeu dfyxzke oklhA eñeñmñ jke
॰॰॰ ; 0 (<%20) / ' ( / 0=> foYoiapd ¼csymap½ oklhA jke lqrkS larks"k ifjrks"kksA larks"k
=?' / 0=> /0 @ A/ & larfr nf{k.k ikVdoklh pkd xzkeks lfUrA ifjrks"k lqrkS
/B' => ( 4 4 8 C' 8 @ ( gfjgj ukjk;.kksA ukjk;.k lqrkS nsos Hkos dks ,dgjk okflU;ksA
, D 4 /E.' FGH $ / ◌ॅ
nsos lqr jRus'oj% ldjk<+h lW uhydaB nkSA
8 %0 ! 9'
FGH I ) 4 jRus'oj lqrk fnokdj :fpdj 'kqfpdj efrdj feJ gfjdjk
◌ॅ ) 4> 9' I ( J8K ,0L' ejk<+ lW Jh g"kZ nkSA :fpdj lqrkS vkuUndj 'kqHkadjkSA vkuUn
J8K ( 8 M 48 MN 10O /◌ॅ P- 9' 8 M dj lqrkS Fkkuw gkuwdkS xaxksj lW pUnzdj nkSA Fkkuw lqrk Fkhrs
Q Q R$ 4 /◌ॅ S T 9' ehrs fnusdk% nfjgjk lW izhfr 'keZ nkSA fnudj iz0 fnus lqrk
8 S0 R U@ "# * 8 xq.kifr Ñ".kifr lqèkkifr ujifr;% xksèkwfy vy; lW feJ gfj
O* M% % /◌ॅ ) 4 9' T VJ nkSA vijk lqr f'koifr yksvke lqjxu lW dkUg lqr ekèko
18 /◌ॅ W * 9' %X /◌ॅ Y 5 nkSA frybZ lW eqjkjh nq nkSA lksgkmuh iq=A xq.kifr lqrk thos
9' 428 Z ' U@ [ *R$ tksj èkkusdk% cHkfu;ke lW uk: lqr xksaf<+ nkSA vijk lqr
◌ॅ 8I O 0 9' 0U$
ekaxqd% uj?kks?k Vdcky lW jfrdj lqr jkedj nkS ujmu lW
8 \] A+% /◌ॅ 9 8 28 /◌ॅ
Jhdj nq nkSA vijk lqr os.khd% ek.Mj lW fo'oEHkj nkSA thos
) 5 9' @ $ ^ /◌ॅ H_ 9'
lqrk izk.kifr i'kqifr x.kifr Kkuifr;% ikyh lW dkUg nkSA
S@ 1@ 8 $ % /◌ॅ
vijk thos lqrk jRuifr fpdw eqdqUnk% cqèkoky lW :fp lqr
W 9' F 5
M Y`K$ +*%
0
pkUn nkS csymap lW Ñ".kifr nq nkSA x.kifr lqrk y{ehifr
◌ॅ I K 9 <%2 /◌ॅ "# 5
9'
5
eèkqÑ".k gfjnso Hkonso f'konsok ek.Mj lW ekèko nkSA gfjnso
1@ %a *"# 4 , T
^ /◌ॅ * 9' 4 b O 1c
lqrk xkSjh xksih txUukFk iw:"kwdk% ldkSuk lW cyHknz nkS
MI> M$ /N8 /◌ॅ +%,- 9 8d M /◌ॅ
fu[kwfr lW ujgfj nq nkSA xksih lqrkS dkenso 'kqHkadjks okjh
9' O ( ,0e % /◌ॅ OK
ikyh lW xksfoUn lqr jRuikf.k nkSA iq.;orh iq=k%A dkenso
F@ 9' Zf M
Z $' T%@ lqrk 'kwyikf.k cS|ukFk n.Mikf.k pØikf.k cUèkwdk% jS;ke
g38 ^@ h@ +iM$ j Z /◌ॅ kT lksnjiqj lW egs'k lqr txnh'k nkS [kuke dqleky lW egs'k nq
1 T 9 d8 `/% /◌ॅ kT 5 9' 8 M8 MJ nkSA uwuwvk lqrkp tkàohA vijk dkenso lqrk iqjUnj ujksÙke
l ' Z K 8em ]85 j?kqukFkk tky; lW B0 cYyHk lqr ';ke nkS usrokM+ nfjgjk lW
◌ॅ 0 +n, o 9 R ◌ॅ HkxhjFk nq nkS cUèkq lqrk HkS;kjke jktkjke vfHkjkek dNjk ikyh
,1 5 9 +i5 p , q lW NksVh nkSA jktkjke lqr :pu% [kkSvky lW cN: nkSA vijk
◌ॅ rA
9'
I8$ sJ% /◌ॅ lqrkS Hkkrw HkksykdkS jkvks<+ lW xqukbZ lqr ujifr nkSA vijk
+qI 9' ( , M t%N u ◌ॅ U8X jktkjke lqr jekifr% lqUnj lksnjiqj lW èkk: nq nkSA :pu
8 9' $ K lqr bUnzifr iz0 cwykd% ckyh lksnjiqj lW lnkf'ko nq nkSA
Z /◌ॅ *I 5 9' I8 vP- S0
+ M%$ +% Z /◌ॅ /T 5 9'

: , M 0T8 w8 x8$ lqyrkuiqj ns'ks jeS % Hkkrw lqrk oa'kefu izseukFk ân;ukFkk%
8/ ^ y* yX 9' 8 Z $' dule ek.Mj cksèk lqr cksdkbZ nkSA Kkuorh iq=k%A fnudj
8 S0 R T ( %d8 / %d iz0 fnus lqr f'koifr lqrkS yk[ku oklqnsoks lry[kk lW egks
◌ॅ 7 ,z 9' ] Y`K 1 M Hkk"dj nkSA oklqnso lqrk jk?ko eqdqUn xknw egknso HkxhjFkk%
4 ,1 $ ^ /◌ॅ F@ 9' 1 M ek.Mj lW jRuikf.k nkSA xknw lqr jkepUnz lqr egkbZd% iokSyh
P- 4X$ {% /◌ॅ |0 } 9' 4X lW pkS0 Hkzej nkSA egkbZ lqrkS gjs iq#"kksÙkeks [kkSvky lW f'ko nkS
( 4~ Z?m& sJ% /◌ॅ T 9 %45 Z nqygfr iq= tgyh t;Urhdsa gjs lqrk jfr cUèkq fnxEcjk cq<+so
4% B 0 4~ 5
+i5 1 + ofy;kl lW prqj lqr ekaxfu nkS mYyw dqtkSyh lW B0 xaxk nq
◌ॅ 018 9 2nM `% /◌ॅ 0
nkSA jfr lqrk Nksds y{ehifr ij'kqjke vfu:) rqykÑ".k
9'
r %a 8I %"#
t;Ñ".k iz0 eksuwdk% nfjgjk lW èkuh nkSA y{ehifr lqr cUèko
"# S0 &8 M$ 4 /◌ॅ *8 9' %a
lqr NdkSM+hA NdkSM+h lqrk vkuUndj gsedj cnzhukFk pkuuk
+i qN' qN J8K k +- 8
djegk lW nkSA cnzhukFk lqrkS dykukFk 'kEHkqukFkkS oRloky
◌ॅ 9' +- 8 ( %8 T_58
ujmu lW taxy lqr efu nkSA
% 8 28 /◌ॅ 0 1% 8 9'
: T_58 0T $ 8Z 8 /◌ॅ egFkkok % 'kEHkqukFk lqr oa'khd% rYguiqj lqYguh lW nqjxh
9' 0T */5 M8 % M %% M$ %1 % /◌ॅ nkSA oa'kh lqrk eèkqlwnu dSyw ykywdk% yxek tky; lW czãnÙk
m %m 9' lqr dkfydknÙk nkSA
: +i5 p 8$ lqyrkuiqj ns'ks teqvk % cUèkq lqrk HkS;kjke i'kqifr ijkuk%
◌ॅ *X * 5 9 / 04) /◌ॅ J % % vy; lW foèkkbZ lqr eèkq nkS flagkJe lW vkpk;Z yhyk nq nkSA
9' * Z ' 101m / sJ% jkèkk iq=kA i'kqifr lqr xaxknÙkk flejokM+ [kkSvky lW d:uh
◌ॅ I8 +qI 9 {% /◌ॅ ]8 5 9' lqr cN: nkS jkts iokSyh lW es?kukFk nq nkSA vijk i'kqifr
5
+8 S0 % M 88 M "# 8/ lqrk cqf)lsu iz0 dSyw uuw Ñ".kkjke eulkjkek jkvks<+ okjh lW
◌ॅ U8X 8 9 +% Z /◌ॅ xqukbZ lqr ujifr nkS ckyh lksnjiqj lW dk: nq nkSA ukxs'ojh
I 5 9' 8H Q k 0 ' J3
lqrsp gseorh nsoorhdsaA vkn~;k Mhgk ek.Mj lW izkUukFk lqr
4 ^ /◌ॅ Sc p F '
HkS;k iRuhA vijk nsoorh cM+xke nfjgjk lW dpkyh lqr
◌ॅ % "# S0 *8 F '
Ñ".kkjke iz0 esèku iRuhA xaxknÙk lqrkS ;Kukjk;.k
101m ( 8 @ vP-8 C 84/ sJ% /◌ॅ
+% %a 9 R `% /◌ॅ U@ 5
bUnzukjk;.kks ukgl [kkSvky lW ckydjke lqr y{ehifr nkS
9' P-% Q K. d^ +k ◌ॅ )
us;ke dqtkSyh lW xq.kkdj nq nkSA pUnzdyk lqrsp pkUnks
8d t% F ' 101m 8 @ ikj[k.M cgsjk<+h lW feJ eulq[k lqr Hkksyk iRuhA vijk
! " ! ◌ॅ 8 8K8 9' xaxknÙk lqrk nsoukjk;.k jkeukjk;.k [kM+xukjk;.k gfjve lW
101m ( 4 k: / 04) /◌ॅ 1 + jeu lqr uUnu nkSA vijk xaxknÙk lqrkS ghjk gseuks flagkJe
q+8 9' T % Q S@ % % ,M%' J3 lW xjhc lqr Ncu nkSA f'krykorh lqrsp izk.korh yhykorh
/` / / /◌ॅ R4% ,d 9' /` HkwykA vkn~;k ldqjh lfjlo lW usgky lqr fHk[kkjh nkSA vijk
10b% /◌ॅ / o%% F ' 8 @ ldqjh xaxkSyh lW lhrkjke lqr ';keyky iRuhA t;ukjk;.k
\ /◌ॅ d@ p m 9' lqrk uxokM+ ?kkslksr lW [kM~xikf.k lqr HkSjonÙk nkSA vijk
18 @ ( R8 w8 T Z /◌ॅ 0 txukjk;.k lqrkS usuk izseukFkkS 'kdjiqjk fnèkks; lW B0 [ksyk
% 9' % % Q %/ 4A / ◌ॅ o%% nkSA yhyk lqrsp foyklh ijgV ldjk<+h lW ';keyky lqr
8+i5 F ' fnucUèkq iRuhA
( ) vP-8 @ ! !I$ u ◌ॅ jeS ¼lqyrkuiqj½ bUnzukjk;.k lqr BhB:d% jkvks<+ okjh lW
,T 8d 9' ! !I O%$ 28Z Hkos'k lqr eulq[k nkSA BhB: lqr xksiky% mnuiqj tftoky
◌ॅ t% 9' O% J%% %% lW Hkksyk nkSA xksiky lqrk pksvkyky ft;kyky Jhyky iz0
5
) %% S0 +8$ \ /◌ॅ 9' %% ( cqf)ukFk% fn?kks lW ghjk nkSA ft;kyky lqrkS fuÙkZyky iz0
8m%% S0 8 / M + %% S0 % M+ 01L8 % /◌ॅ fujlw ukScfryky iz0 ywcukS eaxjkSuh ikyh lW uUn dqekj lqr

8K ` %a 9' M %8 Q `% y{eh nkSA Qwyefu lqrsp dqyorh 'khryorhA vkn~;k ef>;ke
T % ' J3 4 /◌ॅ +7 8 F djegk lW cgksju iRuh , lqr nkeksnj% vijk cf<+;ke iokSyh
& $ + {% /◌ॅ B F ( lW jfrdkUr iRuh , lqrkS 'kksHkkdkUr JhdkUrks vijk ft;kyky
,B ) B. %% ( %% 18K. lqrkS ruqdyky xtkuUnks ldqjh ldjk<+h lW jfrukFk nkSA
/` / ◌ॅ 8 9' Q K 8 ' lqrsp lqUnjefu ikoZrhA vkn~;k Hknzs'oj fi.Mks[kfj lqjxu lW
J3 ,-GH ^.d 18 /◌ॅ 8%% J8K %% tudyky lqr vkuUn yky iRuhA fuÙkZyky lqrk QqyckM+h
F ' 8m%% 5%+ /
`% /◌ॅ R oklh us;ke dqtkSyh lW ve`rukFk lqr fxjfxV nkS j?kqukFkiqj
8 1 1A 9 5
]8Z D <%20 /◌ॅ dkdks csymap lW HkxhjFk nq nkSA uwuwnk; lqrsp iwf.kZek csylke
,1 5 9' 8 M8 M Q M@
5
<%/ +*% /◌ॅ
cqèkoky lW ;ksxkuUn lqr jkecksèk iRuhA ukSofr yky iz0 ywcu
18K y* F ' %% S0 % M+8
lqrk dfiys'oj fo'os'oj ckys'oj dq'ks'oj thrsUnzk% flejcuh
H HGH +H `H QP-$ / +8
lry[kk lW ccwtu lqr [kUrj nkS tfn;k vksM+k ,dgjk lW
" ◌ॅ ++ M8 dB 9 u # ◌ॅ
lUryky nq nkSA 'kph lqrsp vnwfy;k dq'kyh izfrekA vkn~;k
/B%% 5 9' T Q M% `T% S ' J3
iVsxuk jS;ke lksnjiqj lW egkohj lqr jkèkkdkUr iRuhA vijk
18 j Z /◌ॅ 4 *B F '
5 8K
chjou dcS ujmu lW pUnzkuUn lqr nqxkZuUn iRuhA dfiys'oj
+ 8 g 8 28 /◌ॅ P-8K 1 F '
H ( T 0 dL ! / R `%
lqrkS 'kadj 'ks[kjkS iksfB;k oklh us;ke dqtkSyh lW jkeukjk;.k
◌ॅ 8 @ %B 9 + {% /◌ॅ $
lqr dsoydkUr nkS cf<+;ke iokSyh lW cNju nq nkSA Hkqous'ojh
5 9' RH Q' HGH d+TZ %N
lqrspA fo'os'oj lqrk [kck'kiqj fpydkSj cqèkoky lW

% ◌ॅ 8B%% 9 R `% /◌ॅ %% 5 9 vuUryky nkS us;ke dqtkSyh lW lks[ksyky nq nkS tkàoh iq=A
l Z ' @ +H ( 08 8 O;kdj.kkpk;Z ckys'oj lqrkS jktho jatu fou; jatukS eYnokM+
0 D %+ /◌ॅ /8K 8K dksdhyckM+ fnèkks; lW lnkuUn lqr n;kuUn nkS tgkuiqj
9 48Z (% 4 /◌ॅ /¡8 @ 5 ¢' Q jrkSyh nfjgjk lW lR;ukjk;.k nq nksA lqrsp uhyeA
&
%% / M H %aGH H P-GH $ / +8 ruqdyky lwrk dkes'oj y{es'oj ijes'oj pUnzs'ojk% flejcuh
" ◌ॅ ++85 *%% 9 %! /K4Z lry[kk lW ccqtu lqr vfèkdyky nkS f=ykBh lUngiqj
5
/◌ॅ 8 9' ,8 Q P- ^ fnèkks; lW Mkseu nq nkSA Hkokuh lqrsp pUnzek pf.Mdk vfEcdk
S% 0 0
v T %' J3 81 / d izfeyk bath0 lq'khykA vkn~;k jkeuxjoklh j[kokjh gfjve lW
◌ॅ B 2B F ' t;dkUr lqr mekdkUr iRuhA vijk eYnokM+ dksfdyckM+
D%+ /◌ॅ o%% y* F ' fnèkks; lW ';keyky lqr fp=cksèk iRuhA vijk y{ehiqj us;ke
%a Z R `% /◌ॅ Q8 F ' dqtkSyh lW vpehr lqr rstukFk iRuhA vijk enuiqj dVkbZ
8Z AX /◌ॅ +8d^ % F ' lW cu[k.Mh lqr deyfd'kksj iRuhA vijk jgVehuk us;ke
4A 8 R `% /◌ॅ H8
/¡8 @
dqtkSyh lW fo'oukFk lqr lR;ukjk;.k iRuhA vijk jeS
F ' 5
£ <%/ +*% /◌ॅ ~ / MB

csylke cqèkoky lW dkjs lqr lw;ZdkUr iRuhA dkes'oj lqrk
F ' H H * H FGH RH
jkts'oj èkesZ'oj jRus'oj enus'oj vfHk;ark fefFkys'oj
, 0 H RH %%++ M$ 8Z / 4A
neus'oj ykyckcwdk% ijekuiqjoklh ijgV mpfr lW oS;k0
◌ॅ ¤0 d8 "#8 9 d/8/ q M
[kM~xukFk lqr Ñ".kukFk nkS lq[kkluoklh Nkew ldjk<+h lW
◌ॅ 8 5 9' Q % 8
dsnkjukFk nq nkSA vfEcdk lqrsp foeyk lksu ehukA vkn~;k jeS
8' J3 £ b Z /◌ॅ qM 4I
,B F ' j Z /◌ॅ
'
xkSj lksnjiqj lW Nwrg: lqr 'kksHkkdkUr iRuhA jS;ke lksnjiqj
A%% 2B u # ◌ॅ O% 5 9'
lW jgVehuk oklh >iVyky lqr mekdkUr vksM+k ,dgjk lW
2B 9 T B P-B vP-B #5 0 $
xksiky nq nkSA mekdkUr nkS lqrk dk'khdkUr pUnzdkUr
sJ% /◌ॅ 18K /¡ 9' bUnzdkUr fo".kqdkark% [kkSvky lW ;ksxkuUn lqr lR;nso nkSA
( ) # ◌ॅ +8 01%m ¼MksfM+;k iwcVksy½ vksM+k ,dgjk lW cpdu lqr eaxyknÙk
B$ / %d /◌ॅ P-8 @ / 8 9 4> lqr jekdkUr% lry[kk lW pUnzukjk;.k lqr lkfjukFk nkS

% ◌ॅ |0 5 9' JT Z ' 01%m efg"kh cqèkoky lW pkS0 dhfrZ nq nkSA vk'kk iq=A vijk

%a B *B 5
B$ / %d /◌ॅ eaxyknÙk lqr y{ehdkUr jkèkkdkUr jfodkUrk% lry[kk lW
8 9 +88 0 / A 4 /◌ॅ 5 9' >qed lqr Qrqju nkS cufu;ka oklh dVek gfjve lW njckjh
-. Q d1 A ^ /◌ॅ ◌ॅ nq nkSA nzksinh lqrsp thrkorh [kexM+k dVdk ek.Mj lW lW
"#&48 8~T F ' B / MB$
Ñ".keksgu lqr ujs'k iRuhA jekdkUr lqr lw;ZdkUr% iyk'kcuh
( {% /◌ॅ p , %% 9 cf<+;ke iokSyh lW HkS;k lqr 'kksfHkryky nkS jtkSjk ek.Mj lW
^ /◌ॅ \ 5 9' ¥ Q 8 v?kksjh nq nkSA dkek[;k lqrsp tkudh ikoZrh foUè;okfluhA
P/8 ' J3 %/ /¦% % /◌ॅ ( vkn~;k iyklh lekSfy ikyh lW f'kodj lqr nsoukjk;.k iRuhA
8 @ F ' + 4 /K4Z vijk ikoZrh cjnkgk lUngiqj fnèkks lW cEHkksyh lqr eqfDrukFk
◌ॅ +_.%
Y§8 F ' P/8 d
iRuhA vijk foUè;okfluh j[kokjh gfjve lW ekaxu lqr x.ks'k
◌ॅ 018 1¨T F ' / MB
( 3B
iRuhA lw;ZdkUr lqrkS fo|kdkUr fojsUnzks nsohxat efg"kh cqèkoky
5
~P-. 10 4> +*% /◌ॅ +%% 8 %0 ! 9
lW vtcyky lqr uhydaB nkS t;uxjk lrkSfy lry[kk lW

81 /(% / %d /◌ॅ 9' vK Q
mapu nq nkSA bfUnjk lqrsp bUnw Hkkylfj jhrk dforkA vkn~;k
vKM ,%/ ' J3 + 4 /K4Z
cjnkgk lUngiqj fnèkks; lW izseukFk lqr n;kukFk iRuhA
◌ॅ w8 8 F '
3B ( * e48 + 4`_ / *B 9 fo|kdkUr lqrkS èkhjt jksgu cjgdqEHkk oklh lqèkkdkUr nkS
8 Q M% ' %a B b B P-B vuhrk lqrsp twyhA y{ehdkUr lqrk xkSjhdkUr pUnzdkUr
) B wB + © d^% /◌ॅ m JhdkUr izsedkUrk rkjkckM+h HkkSj [k.Moyk lW jkenÙk lqr
018 M 9 <%/5 5
+*% /◌ॅ ) t% 9' / eaxuw nkS csylke cqèkoky lW feJ Hkksyh nq nkSA lhrk lqrsp
Q 4ª `B ' J3 " ) ◌ॅ ]85 vfgY;k dqUrhA vkn~;k MksfM+;k fu[kwfr lW j?kqukFk lqr
/ 8 F ' b B ( 8 % 8 « YJ / lhrkukFk iRuhA xkSjhdkUr lqrkS vuhy lquhykS teqvk oklh
* ◌ॅ 8 M 5
9 %N +*% /◌ॅ efg"kh idfy;k lW iiuw lqr >oh nkS fpydkSj cqèkoky lW
5
Y§8 9' S% Q ~d Q1q / (" ) eqfDrukFk nq nkSA izfeyk lqrsp js[kk rsxfN;k oklh ¼c[kjh½
y* !` W¬ F ' 8 % `
jkecksèk Bkdqj lqr dUgS;k iRuhA vuhy dqekj lqrk
41 g38 ) 9' 0M /8'
lksgkxekM+j cS|ukFk feJ nkSA jatw lqrkp liukA pUnzdkUr
P-B ,> 4A 8 / 8B !` 9'
lqr lqHkk"k jgVehuk oklh uodkUr Bkdqj nkSA t;ekyk lqrkp
% @ J8K 8~T F ) B
fdj.k MksfM+;k vkuUn lqr ujs'k iRuh JhdkUr lqrk lat;
/ 0 , 08 YJ / "# 0 9'
vfHk"ksd jatu teqvk oklh Ñ".kdkar >k nkSA xaHkhjk lqrsp
10, Q <+ ' wB 4A 8
cschA izsedkUr lqrk vfer lqftr jgVehuk okpkuUn >k nkSA
8K 9' Q % ' *B
TB B / / Z /◌ॅ 88 M +< 9
ifo=h lqrsp MksyhA jkèkkdkUr lqrk f'kokdkUr e;kdkUr
u®% <%20 /◌ॅ 1* 5 9' 1 Q J8K
lfjlo lksnjiqj lW uuw lqr ccs nkS vks>ksfy csymap lW
18 / ` sJ% /◌ॅ B
;ksxèkj nq nkSA lqxkorh lqrsp vkuUnh iVsxuk oklh dqjek
F ' TB T T ,T$ d1 [kkSvky lW 'kqdnso lqr nsohdkUr iRuhA f'kokdkUr lqrk jkts'k
L8 4 /◌ॅ T%8 * 8 9 4?% ^ ;ksxs'k Hkos'kk% [kexM+k oklh rjkSuh djegk lW f'kykukFk lqr
◌ॅ +q 8 5 9' U%+ Z T /¡ %T+8 èkjkukFk nkS g"kksZyh ek.Mj lW cNju nq nkSA xqykc iq= jkts'k
◌ॅ 9' k Q S lqr lR;e iyk'kcuh oklh ujlke cfy;kl lW i'kqifr nkSA
``' B ( / 0=> : 4 D% / gsek lqrsp izhfr dqedqeA e;kdkUr lqrkS larks"k eukst egknso
◌ॅ #5 9' B B$ , dksy oklh nfjgjk lW fo".kqnso nkSA jfodkUr lqr nsohdkUr%
/ / / Z /◌ॅ 8%% A 9 (% nHkM+k oklh lfjlo lksnjiqj lW enuyky lqr >iV nkS jrkSyh
◌ॅ T§8 5 9' B T 8 nfjgjk lW 'kfDrukFk nq nkSA nsohdkUr lqrk dk'khukFk
S18 8$ 4A 8 01L8 % /◌ॅ /B%% iz;kxukFk t;ukFkk% jgVehuk eaxjkSuh ikyh lW olUryky lqr
"# 0 9 81 D <%20 /◌ॅ *B 5 9' Ñ".kdkar nkS t;uxj dkdks csymap lW jkèkkdkUr nq nkSA
¥ Q 1 / ' T 8 8 ,A dkek[;k lqrsp xhrk lfjrkA dk'khukFk lqr dju HkVokM+
/ ¯% / 5
◌ॅ +*8 9' Q 8 M ' oklh rrSy ldjk<+h lW cqèku >k nkSA jhrk lqrsp uhrwA
S18 ( `K8 K +d 8 @ 9 /B8 iz;kxukFk lqrkS dqUnu pUnukS c[kjh ukjk;.k >k nkS lUruk
Z ' iq=A

( ) °X B P-8K QqyckM+h ¼lqyrkuiqj½ ckSdkbZ lqr t;dkUr lqrk pUnzkuUn
vP-8K S0 8 M8 M 1 8K 8K 8&% S0 ¡50 bUnzkuUn iz0 uwuw fxfjtkuUn nsokuUn vueksy iz0 e`R;qat;
/ ◌ॅ ) %% 9' vP-8K %8K lqjosr ldjk<+h lW Jhyky nkSA bUnzkuUn lqr dykuUn
%/Z / ,Z 8, /◌ॅ 8± %% 9 etfyliqj oklh Hkkuqiqj ifupksHk lW uCch lqr yfyr nkS
1 {% /◌ॅ 2 8 5 9' Q B txfr iokSyh lW mxzukFk nq nkSA lqfe=k lqrsp fpUrk fcUnkA
+K' J3 ,A ,Z 8, /◌ॅ )* vkn~;k HkVokM+ Hkkuqiqj ifupksHk lW Jhèkj lqr xkSjhdkUr iRuhA
b B F ' 1 8K S0 O¢ 8K fxfjtkuUn iz0 xksnks lqrk e;kuUn egkuUn txrkuUn
48K 1 8K "8K /K4Z \ /◌ॅ ÑikuUnk eYnokM+ lUngiqj fn?kks; lW fpUrkefu lqr lw;wZ nkS
B8 / M M 9 L8 4 /◌ॅ T %m 5 9'
rjkSuh djegk lW f'kryknÙk nq nkSA mfeZyk lqrsp eq'kuh
2%
Q YT8 T`B% % % ' J3 + +²
'kdqUryk yhykorhA vkn~;k cjncêk ikj[k.M cgsjk<+h lW
d^ +k ◌ॅ g38 %d8 F ' 8K
cS|ukFk lqr vy[kukFk iRuhA nsokuUn iz0 Hkksyk lqrk lekSyh
S0 t% /¦% % /◌ॅ t% T 9
ikyh lW Hkksyk lqr f'kodj nkS eyafx;k dqtkSyh lW tuknZu nq
% 01 `% /◌ॅ 88 5 9' /
nkSA vijk lqrk flefj;k eyafx;k dqtkSyh lW eqdqUn lqr
% 01 `% /◌ॅ Y`K 8³ 9 8 / +%/
udNsnh nkS ujlke cfy;kl lW dYiukFk nq nkSA cqpuh lqrsp
◌ॅ ´8 5 9' +8
5 Q 08' 8&%
5
48K 8K `%8K %/ 4> +*% /◌ॅ 8
pedh jatuA vueksy lqrk egkuUn n;kuUn dqykuUnk iyklh
Y %* 9 © d^% /◌ॅ ,M%% 5 9' /P
efg"kh cqèkoky lW Vseu lqr eqjyhèkj nkS HkkSj [k.Moyk lW
Q K8'
Hkwiyky nq nkSA lUè;k lqrsp pUnukA
! "#: 8 S0 R iwoZ frjgqr vij ij'kk vij gseuxj % fnudj iz0 fnus
"# `% ) 4 % lqr Ñ".kifr lqrk dqyifr Jhifr jkeifr ipgjh tftoky lW
◌ॅ F %a 9' "# ( jRuifr lqr y{ehifr nkSA vijk Ñ".kifr lqrkS jfoifr
vP- % /◌ॅ T O 0 9' bUnzifr ikyh lW ds'ko lqr xksans nkSA vijk lqrkS eqjkjh
( Y 3 8 \] A% /◌ॅ 9 fo|kifr uj?kks?k Vdoky lW jkedj nkS vijk lqr foèkqifr

%
% ◌ॅ I :R 9' <%20 /◌ॅ cqèkoky lW :fp lqr uksus nkSA csymap lW xkSjh nq nkSA dqyifr
b 5 9' `% 4 /◌ॅ I8 lqr jfrifr nfjgjk lW :iu lqr cklw nkS lksnjiqj lW x.ks'k
M
+/ 9 5
Z /◌ॅ 1¨T 9' M > M$ nq nkSA vijk lqr iwj"kwd% lksnjiqj lW dqyifr lqr tkus nkSA
Z /◌ॅ `% R 9' M > M *
iwj"kw lqrk ekèko Hkokuh 'kqHkk; ijekuUn jekuUnk ,dek
,8 , 8K 8K d^% /◌ॅ
[k.Moyk lW ;'kq lqr gjifr nkS cfy;kl lW xaxkèkj nq nkSA
4 9 +% ◌ॅ 101* 5 9' ,8 ( &48
Hkokuh lqrkS eksgu nkeksnjks efg"kh cqèkoky lW pkS0 jkepUnz lqr
&e 4> 5
+*% /◌ॅ |0 P- |0 1I
pkS0 x:M+ nkS lksnjiqj lW t;nÙk nq nkSA pEik iq=A eksgu
9 Z /◌ॅ m 5 9' µ Z ' &48
lqr f'kjksef.k djegk lW pkS0 cyHknz nkSA vijk eksgu lqr
Te@ 4 /◌ॅ |0 +%,- 9' &48

èkjuhèkj cqèkoky lW cknw lqr Ñ".k nkS lry[kk lW y{eh nq
% % % ◌ॅ + M "# 9 / %d /◌ॅ %a 5
9' * 8 ( 8 +i5N ^ /◌ॅ VAX 10T
nkSA èkjuh lqrkS ukFk cUèkqdkS ek.Mj lW yksVkbZ lqr xaxs'k nkSA
9' 8 ( d@ /ky 84/ sJ% /◌ॅ @Z
ukFk lqrkS [kM~xikf.k lkgscks ukgl [kkSvky lW pk.kiqjk
( ) / |0 8K 1 9' 8
¼frjgqr½ oklh pkS0 ijekuUn lqr xfrjke nkSA vijk ukFk lqr
88 d$ / %d /◌ॅ * M 9' d@ ( u;u lq[k% lry[kk lW esèkw nkSA [kM~xef.k lqrkS VsdukFk
8 x8K: 4 /◌ॅ +n Sc 9' ân;uUnuks djegk lW cYyh lqr izkUukFk nkSA ân;uUnu lqr
x8K8 8 /¶% ^ /◌ॅ 8K ve`rukFk flgkSfy ek.Mj lW ijekuUn lqr lkgsc nkS vijk lqr
/k+ 9 *8$ R `% /◌ॅ jkèkkukFk% us;ke dqtkSyh lW datu lqr xqatj nkSA
U0 9'
: *8 ( 8%% M%« T 4 /◌ॅ tfn;k % jkèkkukFk lqrkS xsukyky >wedykykS f'kok gfjve lW
4 c5 9' 8%% /B%%$ 4A / gfj lqr eUuq nkSA xsukyky lqr lUryky% ijgV ldjk<+h lW
◌ॅ ·d & %% 9' ik¡[kh lqr eksrhyky nkSA

$ "#: * 8 +i5 N¸ m t%m èkjeiqj ns'ks gseuxj % èkjuh lqr cUèkq dkSLdhnÙk HkksyknÙk
/+ 5 m 8 @m +k ◌ॅ ,8K 5
]8 9 lcqjnÙk ukjk;.knÙkk cgsjk<+h lW HkokuUn lqr j?kqukFk nkS
84/ sJ% /◌ॅ 1 ¹¬ 9' t%m % ukgl [kkSvky lW xfrjkeL;So nkSA HkksyknÙk lqrk [ksyifr
% 4 %% o%% /¯ sJ% /◌ॅ ! Te8 deykifr gfjyky ';keykyk lrS<+ [kkSvky lW ikBd
, 9' t%m 8 + ', f'kjksefu lqr vfHkjke nkSA vijk HkksyknÙk lqr tkudhukFk%
◌ॅ 8 4 9' t%m 8$ dVkbZ lW efrukFk lqr ghjk nkSA vijk HkksyknÙk lqr Mkseu%
º % /◌ॅ 8 9' % M A8$ A >kSok vy; lW vukFk nkSA deykifr lqr dwVu% dVdk ek.Mj
^ /◌ॅ 8 5
d 9' 4 %% %a 8 lW vukFkh lqr nqf[k;k nkSA gfjyky lqrk y{ehukFk xaxkjke
5
101 ».0 4%% 10O +*% /◌ॅ /8K ¼
T;ks0 fg;kykyk xaxksjk cqèkoky lW lkuUn lqr psrk nkSA
9' %a 8 Y`K$ <4A d^% /◌ॅ * 5
y{ehukFk lqr eqdqUn% csgV [k.Moyk lW eèkqjke lqr ckcwukFk
++ M8 9 Y`K 8/ ^ /◌ॅ "#
nkS eqdqUn lqrk dule ek.Mj lW Ñ".kkjke lqr jkèkkukFk nkSA
*8 9' o%% ( %A5 8 rA8 d^%
';keyky lqrkS yVqju NksVdfu ,dek [k.Moyk lW tgkuiqj
◌ॅ 48Z / p !0 1018 @ 9'
oklh HkS;kjke lqr B0 xaxkukjk;.k nkSA tkudhukFk lqr
8 8 8 g 8 28 /◌ॅ Sc 018
cztukFk dcS ujmu lW izkUukFk lqr eaxuhjke nkSA vijk
9' 8 8 ]8 % %8 8
<%20 ^ /◌ॅ ) 8 5c 9'
tkudhukFk lqrk es?kukFk yhykukFk fp=ukFkk csymapk ek.Mj
lW feJ lksuk lqr pqUuh nkSA
% &◌ॅ '# () , *+#: % %8 cgksjk lW caxky izkUr jkeiqj] ikspkx<+ % yhykukFk lqr
,8 S/$ 8 - ◌ॅ +4 5 8 ¢ Hkokuh izlkn% uM+qvkj djegk lW cgknqj lqr ve`rukFk nks
U% d^% /◌ॅ A` 0 4 9' ,8 xqynh [k.Moyk lW efV;kdqM+ fuoklh B0 gfj nkSA Hkokuh
S/ T S/ % 01 `% /◌ॅ %Z / izlkn lqr 'kkjnk izlkn eyafx;k dqtkSyh lW Qkftyiqj oklh
Sc 8 9 8%Z 4 /◌ॅ h izkUukFk lqr rkjdukFk nkS vuyiqj djegk lW pØorhZ
"#%% 5 9' J8K Q d 1 I80 ' Ñ".kyky nq nkSA vkuUne;h lqrsp e[knk fxfjtk :fdfudsaA
$ %: 8 @m ++ M%%$ <%/ èkjeiqj ns'ks cgksjk % ukjk;.knÙk lqr ckcwyky% csylke

% ◌ॅ ,8 8X 9 / / Z /◌ॅ cqèkoky lW HkoukFk lqr lksukbZ nkS lfjlo lksnjiqj lW dkyk nq
5
% 9' %48 5 Z Q = 80 ' nkSA nqyfguh iq= lqrsp nsoorh rksrefudsaA vkn~;k e>kSjk
J3 º 4 /◌ॅ ù@ M%% F djegk lW iùikf.k lqr >wedyky iRuh , lqr T;ks0
».0 =%%$' Q w &40 ' /¶% rksQkyky%A lqrsp izseorh eksgkdsaA vijk flgkSfy ek.Mj lW
^ ◌ॅ 4
8K F ( o%% gfjtho lqr t;kuUn iRuh , lqrkS ';keyky dneykyks
%V 0 ' ++ M%% ( 8K85 5
]8K: lqrkp iaporhA ckcwyky lqrkS ;nquUnu j?kquUnuks rrSy
¯% / ◌ॅ q * A58X 9' ++ M%% ldjk<+h lW N=èkj lqr VqukbZ nkSA vijk ckcwyky lqrk
1 48 Y % + %% ½5 %% /8 4/8 M
x`fgukFk eqjyh ckftryky vP;qryky flf)ukFk gluw dk
8K4 /◌ॅ |* |0 : 9' 8K8 5 8$
QuUng lW pkSèkjh pkS0 euksjFk nkSA ;nquUnu lqr phpu%
². 4 /◌ॅ d
% 5 , M 9' 5
]8K8 S0
eèkqdjiêks nfjgjk lW nqf[k;k lqr Hkkrw nkSA j?kquUnu iz0 okpk
¼I$ 8Z 4 /◌ॅ ~
lqr psFk:d% jktuiqjk nfjgjk lW jsorh lqr guqekunÙk nkS
48m 9 1 48 ( P-,M>@$ 4A % /◌ॅ
x`fgukFk lqrkS pUnzHkw"k.k% tjgfV;k ikyh lW feJ HkkbZukFk nkSA
) ,X8 9' + %% 8 ¾8 *8 C
ckthryky lqr eujD[ku voèkukjk;.kks jtkSjk ek.Mj lW
^ /◌ॅ 8K %% 9 u # ◌ॅ
.'8 5 9' 8 ¾8 ++ M 8d M /◌ॅ `
uUnhifr lqr ykyk nkS vksM+k ,dgjk lW ?kVdnkuh nq nkSA
8N 9 4 5% ^ /◌ॅ g38 5 9' ++ M
eujD[ku lqr ckcwth fu[kwfr lW jk;dqej lqr frudkSM+h nkS
8K , ST 8 Z /
ngqyk ek.Mj lW cS|ukFk nq nkSA ckcwth lqrk foosdkuUn
{% /◌ॅ ! B8 9' foHkkdj izdk'k fofiu jktiqj oklh jkts iokSyh lW ikBd
fpUrkefu nkSA
, -:
8K , ¿ - 48Z / eSfFky Vksy iwf.kZ;k % foosdkuUn Hkkj}kt lqr&

/¡8 @ 9 Q 4 Z /◌ॅ 8&48 5 9' tgkuiqjoklh lR;ukjk;.k nkS rsrfjgkj lksnjiqj lW eueksgu nq
+7 4/8 M ( ¾8 4 +n, %% YÀ% nkSA cgksjkxzke gluw lqrkS ftjD[ku gfjcYyHk ruqdykyk
^ /◌ॅ 1¨T ) 8 9' 8 @m eqBkSyh ek.Mj lW x.ks'k lqr JhukFk nkSA vijk ukjk;.knÙk
%% +n, w8' %% ( I8 ».0 TT8 lqrk yfyr cYyHk izseukFkkA yfyr lqrkS :iukFk T;ks0
', ◌ॅ ,08 0% 9' +n, ( d 5 'kf'kukFkkS dVkbZ lW Hkatu lqr papy nkSA cYyHk lqrkS nqf[k;k
5c %V % /◌ॅ 4 H 9' pqUuhykyks tftoky lW gfj'oj nkSA
. : 5c ( 4%* &4: 4> ifjgkjh vij gfjeq<+h % pqUuh lqrkS gyèkj eksguks efg"kh

% ◌ॅ 0+ M 9' 5c %% cqèkoky lW ve`rukFk lqr jktw nkSA vijk pqUuhyky lqr
_ d^% /◌ॅ 4 4 m 9' _ + vpfEHkr [k.Moyk lW gfjgjnÙk nkSA vpfEHkr lqrk cklqnso
, 4 ◌ॅ / 8 I 9' t;nso Hkonsok gjM+h ldjk<+h lW lru lqr :nh nkSA
5
: 8 +8 8 /8$ % /◌ॅ ifjgkjh % ijku lqrk cqf)ukFk euhjke flf)ukFkk% idfy;k lW
4 5
] 9 8 28 /◌ॅ "# 5 9' gfjtho lqr j?kqifr nkS ujmu lW Ñ".kifr nq nkSA èkuorh
*8 & 8X8 A58' 8 lqrkp eksnorh eukbZfu VqukdkA vijk ijku lqr HkSjonÙk%
p m$ 4> 5
+% ◌ॅ 5
]8 9 efg"kh cqèkoky lW jfr lqr j?kqukFk nkS lq[ksr ldjk<+h lW vuh
5
◌ॅ 8 9 Yc Z ' 8 ( nq nkS eqUuk iq=A vijk ijku lqrkS ukjk;.knÙk eksnukjk;.kks
8 @m &8 C º % /◌ॅ ) "# >kSok vy; lW [kseh lqr Jh Ñ".k nkSA Bfduh lqrsp efrlfj
9' !8 Q / O40 ' p m S0 1* xksfg;kdsaA HkSjonÙk iz0 _f"k lqr ds'khd% jrkSyh nfjgjk lW
T $ (% 4 /◌ॅ S¨H p m 9 izk.ks'oj lqr HkSjonÙk nkS gkVh ikyh lW dk: nq nkSA ds'kh lqr
' ◌ॅ I 5 9' T 5
18$
/
nqxkZukFk% ifjljk lW 'kEHkqukFk lqr Vqeu iz0 y{ehnÙk nkSA
◌ॅ T_58 A58 S0 %a m 9' 1 5 8

nqxkZukFk lqrk cuekyh eujD[ku cynsok e>kSjk djegk lW
+8% 8 ¾8 +% º 4 /◌ॅ o%%
';keyky lqr eFkqjkukFk nkSA
5 8 9'
: 1 T lqyrkuiqj ns'ks tewvk % fnxEcj lqrk t;f'ko jktkjke
◌ॅ * 5 8 9' T deyu;uk vy; lW eèkq lqr ujifr nkSA t;f'ko lqr
F ,Á 8, /◌ॅ 5
d4 8 9 jr~uifr fHkëh ifupksHk lW nq[kgju lqr dfojkt nkS lry[kk
" ◌ॅ / 5 9' Q lW lnk; nq nkSA nsodk lqrsp vejkorh flejokM+ [kkSvky lW
sJ% /◌ॅ O8 F ( 8¡8K ¼ xksnu iRuh , lqrkS fuR;kuUn ifjpsrk n;kjkekSA jr~uifr lqrk
¦' F 88 M I d
5 ,d S0 R8 uuw dk: nqf[k;k fHkf[k;k iz0 usuk >ksVuk [kkSvky lW ij'kqjke
®A8 sJ% /◌ॅ /B.d 9' F lqr lUrks[kh nkSA jr~ukorh lqrkp lkuUnh gseorh
/8K k ' 88 M &48 % tkEcorhdkA uuw lqrk eksgu dyj NksVhdk% gkVh ikyh lW
rA $ 4A % /◌ॅ ,T T 8 9' I
Hkos'k lqr dk'khukFk nkSA dk: lqrk eax: HkS;k jS;k oa'kefu
01I p j 0T8 /B.d u ◌ॅ #5
lUrks[kh dk jkvks<+ lW fo".kqifr nkSA jS;k iz0 izseh lqr
9' j S0 w 8$ /Â58 4 /◌ॅ
jktukFk% flEequke djegk lW v?kksjh lqr ykUgk nkSA jktkjke
\ %W 9' ( @"# ,M[
lqrkS ef.kÑ".k prqHkwZtks efg"kh cqèkoky lW Jhifr lqr eèkqjkifr

* % ◌ॅ ) * 5 9 sJ% /◌ॅ
nkS [kkSvky lW egknso nq nkSA ef.kÑ".k lqr :nzukjk;.k%
4 5 9' @"# I-8 @$ +,8 /◌ॅ
cHkfu;ke lW xksiky nkSA :nzukjk;.k lqrkS Hkwiukjk;.k
O% 9' I-8 @ ( ,M8 @ k8 C
(% 4 /◌ॅ * 9 ,M 8
gseukjk;.kks jrkSyh nfjgjk lW dhfrZèkj nkS prqHkwZt lqrk
Od M%8 4 8 8$ /¦% % /◌ॅ O%
thoukFk xks[kwyukFk gfjukFk nsoukFkk% lekSyh ikyh lW xksiky
*m
9 /` 10O% /◌ॅ T 0 5 9' 428
lqr èkeZnÙk nkS ldqjh xaxksyh lW 'kadj nq nkSA lksgkmuh
Q' 8 M
8 o8 8 ».0 lqrspA thoukFk lqrk >wedukFk ';keukFk ve`rukFk T;ks0
Ã~8 d^ +k ◌ॅ ) kT / N¸ m 9 I;kjsukFkk ikj[k.M cgsjk<+h lW feJ egs'k lr dkSLdhnÙk nkS
^ /◌ॅ %W 5 9' 8 ( R88 8¡8K. ek.Mj lW ykUgk nq nkSA ve`rukFk lqrkS usuu fuR;kuUnks iokSyh

{% /◌ॅ 8 9' R88 ( + Ä t18K. 8%Z lW onu nkSA usuu lqrkS crgw HkksxkuUnks vuyiqj djegk lW
◌ॅ >@ `0 +4 9 ,dL% `% /◌ॅ iks"k.k lqr dqatfcgkjh nkS Hk[kjkSyh dqtkSyh lW nsoukFk nq nkSA
8 5 9' t18K 5
*B$ 4> +*% /◌ॅ HkksxkuUn lqr lqèkkdkUr% efg"kh cqèkoky lW lqUnjyky nkSA
K %% 9' /P Q ,Z 8, /◌ॅ lUè;k lqrsp lqnkek Hkkuqiqj ifupksHk lW Qwnu lqr fuR;kuUn
M 8 8¡8K F ' t18K ~P- iRuhA vijk HkksxkuUn lqrk lqjsUnz y[ksUnz fotsUnzk cjncêk
%P- P- + +² d0 +k ◌ॅ vP-8K 9 ikj[kaM cgsjk<+h lW bUnzkuUn nkS gkalk oklh HkM+xke tftoky
5 9 T Z '
◌ॅ 2 8 lW mohZukFk nq nkS 'kkjnk iq=A lqèkkdkUr lqr nsosUnz csyokM+h
*B P- <% 1 Z ^ /◌ॅ (+ txriqj ek.Mj lW ;'khukFk lqr us³M+w lqr ccqvk nkS laxzke
RÅ) 5
++J 9 / 0 4 /◌ॅ % M 5 9'
,dgjk lW dSyw nq nkSA lkseorh lqrsp jatuk vatukA vkn~;k
0
Q 08 8' J3 d1 L8 4
[kexM+k rjkSuh djegk lW deykuUn lqr uUneksgu iRuhA
◌ॅ %8K 8K&48 F ' d+TZ
vijk [kck'kiqj ijekuUn lqr 'kksHkkdkUr iRuhA nsosUnz lqrkS
8K ,B F ' P- ( ,
vfHk"ksd vftrs"k iyklh oklh dqykuUn >k nkSA
Q> %/ / `%8K 9'
,H 0
% @'
~0- +%"# Hkkys'ojh lqrkp vatyh vpZ.kkA lqjsanz lqrk ckyÑ".k rstÑ".k
Q"# ) "# T_M S0 T"# 4A / ◌ॅ JhÑ".k 'kEHkw iz0 f'koÑ".k ijgV ldjk<+h lW JhdkUr lqr
) B B 9 8Z / Z /◌ॅ e;kdkUr nkS enuiqj flejokM+ lksnjiqj lW VsdukFk nq nkSA
8 5 9' ®% Q T 0B B gB >ksykorh lqrsp 'kkafUr ne;Urh cSt;Urh ikoZrhdk% vkn~;k
$ J3 d^ +k ◌ॅ ZÆ8 / /¡8 @ ikj[k.M cgsjk<+h lW iqM+Suh oklh lR;ukjk;.k lqr O;kl iRuhA
/ F ' ,A / +%"# ( UÇM vijk HkVokM+ oklh ckyÑ".k lqrkS xqM~Mw riukS Mkykoklh
%/ T8K ) 9' TB È 8 f'kokuUn feJ nkSA 'kkfUr lqrk'p feuh dksYgqvk jk'keksgu lqr
D5J T&48
F '
». > Q"# iRuhA rstÑ".k lqr T;ksfr"k iVsxuk oklh cynso >k nkSA izsek
M
18 / +% 9' w 4 ' ) "#
lqrkp twghA JhÑ".k lqr vktkn QwyckM+h oklh Ñ".kkuUn >k
5
J M %+ / "#8K 9' *%
nkSA eèkqokyk lqrkp jkuh dgkuhA f'koÑ".k lqr veu cFkukgk
8 48 ' T"# 8 +84 / 8 !
oklh nsoukjk;.k >k nkSA laxhrk lqrkpA ckckth y[ksUnz lqr
9' / 01 ' ++ %P- 8 @
ukjk;.k vlqjk oklh cM+xke nfjgjk lW uks[ksyky lqr
/ + ◌ॅ :%% T§8 9
'kfDrukFk nkS ,dek [k.Moyk lW nkeksnj nq nkSA pUnzdyk
d^% /◌ॅ & 5 9' P-% Q 1
lqrsp xhrk lhrkA vkn~;k rsxfN;k csgV djegk lW <siw lqr
/ ' J3 Q1q <4A 4 /◌ॅ M 8K
F ' P- kP- 4~P- T ¬P- / <%
jekuUn iRuhA fotsUnz lqrk egsUnz gjsUnz 'kSysUnzk rhjk oklh
◌ॅ +8% % 9 %/ /
csyk ldjk<+h lW cuekyh lqr dey fd'kksj nkS iyklh oklh
8, /◌ॅ 8%% 5 9' 8 Q 8 '
nnjh ifupksHk lW uoyky nq nkSA tkudh lqrsp ehuk ehjkA
J3 M@
|0 1 8 08 F ' É vkn~;k iwf.kZ;k pkS0 x;k lqr fujatu iRuhA vijk r=so pkS0
|0 F ' kP- D0 \ /◌ॅ vt; iRuhA egsUnz lqrk eYnokM+ dks0 fn?kks lW egsUnzukFk nkSA
kP-8 9' 8 8 > eT8 ' W¬ jtuh lqrkp vuq euh"k jks'kuhA dUgS;k iz0 gjsUnz lqr ds'ko
S0 4~P- T D 4Z 5 8K
/ 1 9' dksrgiqj oklh nqxkZuUn >k nkSA fdj.k lqrkp Ñ".kkA 'kSysUnz
@ "#' T ¬P- 4A ( ) lqrk fMgVh ¼lgjlk½ oklh :nzukFk >k nkSA dYiuk lqrkp
I-8 9' ´8 ' ».0 Ã~8 nsohA T;ks0 I;kjsukFk lqrk gyèkj iz0 cPpw pØèkj iz0 xqnj
4%* S0 +ÊM h* S0 U ,M* $ <4A 4 /◌ॅ Hkwèkjk% csgV djegk lW èkS;hZ lqr rkjknÙk nkS lfjlo lksnjiqj
Ë m 9 / / Z /◌ॅ o%% 5 lW ';keyky nq nkSA papyorh lqrsp bUnzk vuyiqj djegk lW
9' 0% Q vP- 8%Z 4 /◌ॅ 8 ukFk lqr cyHknz iz0 cysy iRuhA vijk T;ks0 I;kjsukFk lqr
+%,- S0 +% F ' ».0 Ã~8 ;ksxèkj iz0 cynso jkts ldjk<+h lW uUn dqekj nkS jkvks<+ lW
1* S0 +% / ◌ॅ 8K ` 9 u esnu nq nkSA T;ks0 tksxèkj iz0 cynso lqrk cksèkkuUn >wykuUn
◌ॅ 5 9' ».0 [1*
8 S0 +% nqxkZuUn pUnzkuUn iùkuUn fcpkM+h oklh lry[kk lW vtwZu
y*8K M%8K 1
5 8K
P-8K ùÌ8K + lqr yky nkS t;uxj mljkSyh vy; lW nq nkSA vUuiw.kkZ
" ◌ॅ M8 %% 9 81 2/L% % /◌ॅ lqrsp laè;k rkjk pf.MdkA vkn~;k iyklh ifj;kEc cqèkoky lW
5 M@
9' c Q / 0 ^' J3 %/ ccqvu lqr cPps iRuhA vijk rkjk HkfV;kgh efg"kh cqèkoky lW

5
+*% /◌ॅ 5
++8 +ÊG F ' ;equh lqr lqoa'kyky iz0 BDdu iRuhA vijk pf.Mdk ljuiqj

' * % ◌ॅ Y8 0T%% S0 !Í8 ukU;iqj foLQh lW eksfgryky lqr vuUryky iRuhA cksèkkuUn
F ' ^ / 8Z 8EZ Î /◌ॅ &4 %% lqr ijekuUn jeS oklh j[kokjh gfjve lW T;ks0 jrh'k nkS
8B%% F ' y*8K 8K £ / lqrsp nsodh iksfB;k jrkSyh nfjgjk lW dkSM+h lqr vtxqr yky
" ◌ॅ ».0 T 9 Q ! iRuhA ijekuUn lqrkS v:.k vjfoan xksiky eukst ljkstk
(% 4 /◌ॅ N U %% F ' 8K Mwefj;k gkVh lksnjiqj lW eksfgryky nkS cygk cfy;kl lW
( I@ 0 O% : /e M 4A t;kuUn nq nkSA vUuiw.kkZ lqrsp lqxaèkk yrkA vkn~;k teqvk
Z /◌ॅ &4 %% 9 +%4 +% ◌ॅ 8K 5 Vsdoklh Qwynkgk ikyh lW y{ehdkar lqr 'kEHkqdkUr iRuhA
9' c M@ Q 10* % ' J3 YJ /
vijk nHkM+k feJ ckycksèk lqr izseukFk iRuhA v:.k lqrkS
2) ◌ॅ %a 0 T_5B F '
lqeu iadt [kok'kiqj oklh >k xaxkèkj nkSA yfyrk lqrkpA
) +%y* w8 F ' I@ ( 8
vjfoan lqr nhid chjou oklh czãkuUn >k nkSA lfork
0 dTZ / 101* 9' %% '
lqrkp iwtkA xksiky lqr ccwth jkeuxjoklh feJ firkEcj
0 + 8 / 8K 9' /
nkSA dqedqe lqrkp fiz;k ik;yA eukst lqrkS euh"k eksuw
M' O% ++ M 81 / )
vlwjkoklh fry; lW vejeksgu jk; nkSA oS;k0 >wykuUn lqr
9' `` S %' : ( 8 > &8 M
) ◌ॅ &48 9' ¤0 M%8K
lw;kZuUn% Qwyljk oklh vuyiqj djegk lW izkUèku lqr
/ M8K$
M %/ / 8%Z 4 /◌ॅ Si8
;nquUnu nkS gkVh lksnjiqj lW ekuhd nq nkSA Hkqous'ojh lqrsp
5
8K8 9 4A Z /◌ॅ 8 5 9' RH
mfeZyk efg"kh cqèkoky lW pqYgkbZ lqr lhrkjke iRuhA vijk
Q 2% 5
4> +*% /◌ॅ 5X / F ' oS;k0 >wykuUn lqrk prqjkuUn eFkqjkuUn fouksnkuUnk c[kjh
¤0 M%8K 8K 5 8K :8K oklh jtkSjk ek.Mj lW thuhyky lqr f'krykdkUr nkS lrcs<+
+d / ^ /◌ॅ 8 %% T %B 9 oklh txfr iokSyh lW vtcyky iz0 Vwiu nq nkSA dykorh
/ < / 1 {% /◌ॅ +%% S0 ') lqrkp fueZyk xhrk xaxkA vkn~;k fueZyk rsxfN;k egqok
9' % 8%
1 101' J3 8%
[kkSvky lW n;kuUn lqr lhrkjke iRuhA lw;kZuUn lqrkS fnyhi
Q1q 4 5 sJ% /◌ॅ 8K / F ' vuhy flejokM+ [kkSvky lW jekuUn lqr èkekZuUn nkS tenkSyh
/ M8K
( % 8 % / sJ% /◌ॅ 8K ikyh lW t;Ñ".k nq nkSA lkfo=h lqrsp yyhrk lksgkxiqj feJ
*8K
9 9% % /◌ॅ "# 5 9' / cynso lqr mekdkUr iRuhA fnyhi lqr jkS'ku lksgkx ekM+j
Q %% 41Z ) +% 2B F ' oklh ÑikuUn >k nkSA prqjkuUn lqr ukxs'k rsxfN;k oklh
% LT8 / "8K 9' f'kok gfjve lW bUnzkuUn lqr egkuUn nkS efgUnjiqj i.Mqvk
8K 8T Q1q / T 4 /◌ॅ lW j?kq nq nkSA vkuUnh lqrsp lfjrk teqvk pkSèkjh Vksy oklh
vP-8K 48K 9 4K Z ^5J /◌ॅ . >k ckycksèk lqr efgdkUr iRuhA ukxs'k lqrkS vafdr fo'kky
9' J8K Q / YJ |* Ï% / [kexM+koklh f'konÙk >k nkS eFkqjkuUn lqr yyu
+%y* 4B F ' 8T 0
( T% ?k:vkjhoklh vuyiqj djegk lW cnzhukFk lqr n;kuUn nkS
"/ Tm 9 5 8K %%8 ]IJ / dVS;k ek.Mj lW nw[ku nq nkS ljyk lqrsp fiadh dYiukA
8%Z 4 /◌ॅ +- 8 8K 9 Ð ^ vkn~;k vfB;kckM+h oklh dfiynso lqr jk'keksgu >k iRuhA
◌ॅ Md8 5 9 / % Q 0 ´8' J3 vijk enuiqjoklh Jhjke lqr dUgS;k >k iRuhA fouksnkuUn
/ % T&48 F '
lqr fcVw [kok'kiqjoklh cPpk ikBd nkSA lqu;uk lqrkp
8Z / ) W¬ F ' :8K
xqfM+;k usgk nqxkZuUn lqrk dYgqvkoklh jrkSyh nfjgjk lW
+AM dTZ / +Ê ! 9' 88 U
iapukFk lqr nkeksnj nkS cf<+;ke iokSyh lW uUnyky nq nkSA
R4 5 8K
1 5J/ (% 4 /◌ॅ +
pf.Mdk lqrsp m"kk rkjkckM+hoklh lry[kk lW cklqnso iz0
& 9 + {% /◌ॅ 8K%% 5 9'
ckSdw lqr eèkqdkUr iRuhA vijk nqxkZuUn lqrk jekuUn
^ Q 2> + " ◌ॅ + S0
5 5 8K
czãkuUn thokuUnk dYgqvkoklh jrkSyh nfjgjk lW iapukFk lqr
°M *B F ' 1 8K
8K 8K 5J/ (% 4 /◌ॅ 08
Jhèkj nkS jgVehukoklh csgV djegk lW ljlh nq nkSA vdkcfj
)* 9 4A 8/ <4A 4 /◌ॅ / / 5 9'
lqrsp js[kk lqys[kkA jekuUn lqrkS iz.ko jkgqy nHkM+koklh
+ Q ~d d' 8K ( S@ 4 5%
dkyhdkUr >k nkSA lhrk lqrkp T;ksfrA czãkuUn lqr lkSjHk
/ % B 9' / ». ' 8K Qwyljkoklh èkeZukFk >k nkSA m"kk lqrkp izhfr pUnzkuUn lqrkS
Ñ , M %/ / *8
9' 2> S jkeÑ".k gfjÑ".k iyklh oklh us;ke dqtkSyh lW cpdu lqr
P-8K ( "# 4 "# %/ / R `% jsorh nkSA eYnokM+oklh dksdhyckM+ fnèkks; lW eq'kk; nq nkSA

◌ॅ +8 ~ 9' / D %+ Hkxorh iz0 Hkokuh lqrkp tkudh vk'kk oh.kk jkèkkA vkn~;k
◌ॅ YT 5 9' ,1 S0 ,8 8 JT lksgkxiqj e>kSjk djegk lW txUukFk lqr dkyhdkUr iRuhA
@ *' J3 41Z º 4 /◌ॅ 1c vijk vk'kk rsxfN;k f'kok gfjve lW egkuUn lqr jkenso
% B F ' JT Q1q T 4 /◌ॅ iRuhA vijk oh.kk iyklh oklh e>kSjk djegk lW gfjnso lqr
48K F ' @ %/ / º jktsUnz iRuhA vijk jkèkk QqyckM+h us;ke dqtkSyh lW prqjkuUn
◌ॅ 4 P- F ' * lqr f'kokuUn iRuhA jkeÑ".k lqrkS jktsUnz izoh.k f'kok gfjve
2 R `% /◌ॅ 8K T8K F ' lW vjfj;koklh eqdqUn lqr cS|ukFk nkS eèkqjkoklh :pkSyh
"# ( P- S @ T 4 /◌ॅ ,dgjk lW gfjukjk;.k nq nkSA vk'kk lqrsp js.kqA gfjÑ".k lqr
Y`K g38 9 * 5 / I|% 4 /◌ॅ
fnus'k nHkM+koklh nsoukjk;.k >k nkSA xqykc nsoh lqrkp 'kkfUr
@ 5 9' JT Q ~Ò' 4 "# RT
dqUrh ukxef.kA vkn~;k iyklh pUnzdkUr lqr jkèks';ke iRuhA
/ 8 @ 9' U%+ TB
iùkuUn lqr n;kuUn deykuUn e;kuUn vHk;kuUn
`B 81@' J3 %/ P-B Óo F '
'kkjnkuUnk iyklhoklh j[kokjh gfjve lW lks[ksyky lqr
ùÌ8K 8K %8K 8K ,8K T 8K
;nquUnu nkS flgkSayh ek.Mj lW eqdqUn nq nkSA nsodh lqrsp
" ◌ॅ %% 5
8K8 9
iwf.kZek eYnokM+ >kSok ifupksHk lW e;kdkUr lqr izHkkdkUr
/¶%0 ^ /◌ॅ Y`K 5 9' Q M@

º 8, /◌ॅ B S,B F '
iRuhA n;kuUn lqrk Jo.k lathr vthr jktho ?k:vkjh oklh
8K )@ / 0 ]IJ /
fnxksu tftoky lW HkksykukFk lqr gyèkj nkS ukU;iqj vy; lW
O8 % /◌ॅ t%8 4%* 9 8EZ %
txnso nq nkSA f=iqjk iq=A Jo.k lqr lqthr nHkM+koklh
◌ॅ 1 5 9' Z Z ' )@ n;kukFk >k nkSA dYiuk iq=A deykuUn lqrkS czts'k ;qxs'k
/ 8 9' ´8 Z ' %8K ( cjncêk cygk cfy;kl lW cPph lqr pUnzkuUn nkS [kksfj
T ÔT + +² +%4 +%/ /◌ॅ +Ê P-8K flagkJe lW mfpryky nq nkSA xk;=h lqrsp xqfM+;k e;kuUn
9 Õ / 04) /◌ॅ 2 %% 5 9' 1 Q lqrk izdk'k fodkl lqHkk"kk% jgVehuk csgV djegk lW dudhj
U 8K ST / ,>$ 4A 8 <4A lqr xtkuUn nkS lry[kk lW jruyky nq nkSA yfyrk iq=A
◌ॅ 8 18K 9 / %d /◌ॅ vHk;kuUn lqrkS vk'kh"k vkyksd cSjxkNh oklh lqjsUnz eksgu >k
5 9' %% Z ' ,8K ( JT > JV nkSA ghjk nsoh lqrkpA 'kkjnkuUn lqr fujatu teqvkoklh
g 1q / ~P- &48 9' 4 ' cgksju >k nkSA fcUnqyk lqrsp liukA ykyh lqr egkohj lqrk
T 8K 8 08 YJ/ +7 8 9' +K5% jes'k lqjs'k fnus'kk% iyklh oklh lekSyh ikyh lW [kh[k: lqr
Q /8' %% 4 T ~T RT$ eq'ku nkSA fnxvksu tftoky lW x`fgefu nq nkSA lgksnjk lqrsp
%/ / /¦% % /◌ॅ d dI YT8 9' 1 iwf.kZek iyklh us;ke dqtkSyh lW xksfoUn lqr lw;kZuUn iRuhA
◌ॅ 1 48 5 9' /7 Q M@
%/ jes'k lqrk iznhi lqHkk"k lqn'kZu iyklh nnjh ifupksHk lW xqYBh
R `% /◌ॅ OK / M8K
F ' T lqr fdluw nkS vlqjk cM+xke nfjgjk lW 'kfDrukFk nq nkSA
S ,> T8 %/ 8, /◌ॅ UÖ! lqjs'k lqrk Qwydqekj lrh'k eukst QqyckM+hoklh rkjkuUn >k
/8 M 9 + ◌ॅ T§8 5 9' nkSA jkèkk iq=A fnus'k lqr uohu csyckM+h oklh ;nq >k nkS
~T M %` / T : 5%+ 8K lquhrk lqrsp laè;k vijk fnus'k lqrk iyklh oklh lqoa'k >k
9' * Z ' RT 8 8 <%+ 3 nkSA izfrek lqrsp jkuhA
9 8 Q / 0 RT %/ / 0T
9' S Q 8 '
◌ॅ /0: 101m ×8 @ R8 tewvk lW yks[kM+k % xaxknÙk lqr tX;ukjk;.k lqr usuk lqrk
¦ %% R%% :%% +Ñ8 / 4 9' ekSthyky lksusyky uks[ksykyk fclkSuh ldjk<+h gjeknh nkSA
:%% 4 OK OK 1¨T `0 +4 uks[ksyky lqrk gfjxksfoUn jkexksfoUn x.ks'k dqatfcgkjhdk
*
% ◌ॅ cM%% 9' Q M 8 ØÙMJ efg"kh cqèkoky lW eUuwyky nkSA lqrsp Qwnuorh Ms<wvk jS;ke
j Z /◌ॅ 5
*/ M8 F ' 4 O 0 ( lksnjiqj lW eèkqlwnu iRuhA gfjxksfoan lqrkS Ñ".keksgu
"#&48 8K&4: T8 + {% /◌ॅ uUneksguks ij'kouh cf<+;ke iokSyh lW vtcyky nkSA fxfjtk
9' 1 Q / ,A ¯% / ◌ॅ lqrsp lkfo=h HkVokM+ rrSy ldjk<+h lW ?ku';ke lqr cq)u
]8o 5
+8 F ' "#&48 8K$ 4A 8 iRuhA Ñ".keksgu lqr e;kuUn% jgVehuk rrSy ldjk<+h lW
¯% / ◌ॅ %% 9' 8¡' 8K (
lks[ksyky nkSA fuR;ek;kA e;kuUn lqrkS dsnkjukFk txUukFkks

8 1cÚ 5%/ / , ◌ॅ Qqyljkoklh HkM+xke tftoky lW ds'koyky lqr prqjkuUn iz0
T%% 8K S0 =D 9' (% 4 rksdks nkSA jrkSyh nfjgjk lW cklqnso nq nkSA eatwyk lqrsp
◌ॅ + 5 9' 0M% Q V8 K8' lqykspuk oUnukA uUneksgu lqrk èkekZuUn :nzkuUn dhR;kZuUn
8K&48 *8K
I-8K ¡8K
++ M$ ,A+ ckcwdk% HkVckM+oklh Hkkuqiqj ifupksHk lW txeksgu lqr ;nw nkSA
,Z 8, /◌ॅ 1&48 M 9' 8/ dule ek.Mj lW dSyw nq nkSA rkjkorh iq=A èkekZuUn lqrk
^ /◌ॅ % M 5 9' Z ' *8K
tewvk oklh efg"kh ikyh lW mxzefu lqr y{e.k nkS
)- * 2 8
◌ॅ %a@ 9 'kfDrjk;iqj ujmu lW vpferyky nq nkSA t;arh iq=A
T§ Z 8 28 /◌ॅ %% 5 9' 0 Z ' :nzkuUn lqr vthr dqekj [kexM+k oklh flgkSfy ek.Mj lW
I-8K ` d1 / /¶% ^ /◌ॅ
eqdqUnyky lqr lqUnjyky nkS e>kSjk djegk lW BhBj nq nkSA
Y`K%% K %% 9 º 4 /◌ॅ
'kph iq=A jkexksfoUn lqr eFkqjkuUn% jeS oklh cygk cfy;kl
9' T Z ' OK 5 8K$ £ /
lW Hkksyk nkSA eFkqjkuUn lqrkS ukjk;.k y{ehdkUrks dYgqvkoklh
◌ॅ t% 9' 5 8K ( 8 @
jrkSyh nfjgjk lW iapukFk lqr Jhèkj nkS csgV djegk lW
%a B. 5J/ (% 4 /◌ॅ 08 )*
ljchj nq nkSA t;Urh lqrsp mfeZyk fueZyk izsedykA vkn~;k
9 <4A 4 /◌ॅ / + 5 9' B Q 2%
5
iVsxukoklh xaxksjk cqèkoky lW nq[kekspu lqr gsedkUr iRuhA
8%
w%' J3 18/ 10O +*% /◌ॅ
5
d&8 kB F ' 8 @ / /
ukjk;.k lqrk flefj;koklh jktuiqjk nfjgjk lW iapkuUn lqr
8Z ◌ॅ 08K 5 8K
1 9 4> %
nqxkZuUn nkS efg"kh ikyh lW mn; eksgu nq nkSA ehjk iq=A
◌ॅ 2 &48 5 9' Z ' 1¨T T+8
x.ks'k lqrk ij'kcuh iokSyh lW ckthryky nkS dqatfcgkjh lqrk
{% /◌ॅ + %% 9 `0 +4 8K 8K prqjkuUn n;kuUn fuR;kuUnk enuiqjoklh Qwynkgk ikyh lW
8¡8K 8Z / M %4 % /◌ॅ 4>%%
8%% g"kZyky lqr enuyky nkS iyklh lfjlo lksnjiqj lW iapdkSM+h
9 %/ / / Z /◌ॅ 0N 5 9' 8K nq nkSA n;kuUn lqrk lat; vt; v'kksdk% csyckM+h jtkSjk
/ 0 $ <%+ ^ /◌ॅ ek.Mj lW fp=cksèk lqr t;Ñ".k nkSA [kkaxqM+ lfjlo lW
y* "# 9' d 0U ◌ॅ qN NdkSM+h nq nkSA vkdkcjh iq=A udVw lqrk ';ke lqUnj
9' J+ Z ' 8AM o K %8K [ksykuUn nsokuUnk cjnkgk gkVh lksnjiqj eFkqjkukFk nkSA ';ke
8K + 4 4A Z 5 8 9' o K lqUnj lqr Qwnqj iz0 eèkqdkUr jeS dule ek.Mj lW cnzhukFk
M 5 S0 *B
5 £ 8/ ^ /◌ॅ +- 8 9 nkS gfjve lW T;ks0 jrh'k nq nkSA Qqnqj iz0 eèkqdkUr lqrk
T 5 9' 5 5 S0 *B
◌ॅ ».0 5 iznhi NksVw iz0 lq'khy Ms<+wvk ikj[k.M cgsjk<+h lW Nhru lqr
S rAM S0 T % Ø J d^ +k ◌ॅ $ ;ksxkuUn nkS dksdhyckM+ fn?kks lW jekuUn nq nkSA xaxk iq=A
18K 9 D %+ \ /◌ॅ 8K 5 9' nsokuUn lqrk n;kuUn xtkuUn dhR;kZuUn J`"VkuUn ujs'kk
101 Z ' 8K 8K 18K ¡8K
)Û8K lgcktiqjoklh lgJke nfjgjk lW cuekyh lqr 'kfDrukFk nkS
8~T /4+Z / /4) 4 /◌ॅ +8% j[kokjh gfjve lW T;ks0 jrh'k nq nkSA m"kk lqrsp cwpuorh
T§8 9 d 4 /◌ॅ ».0 T 5 9' 2> ?k:vkjh fnxmu tftoky lW ikBd díw lqr gfj nkSA
Q + M8 ]IJ 128 % /◌ॅ ! ÜM n;kuUn lqrk jgVehukoklh lry[kk lW lqxu lqr lqdnso nkS
4 9' 8K 4A 8/ / %d /◌ॅ 18 lksgkxiqj Nknu lfjlo lW vfu:) nq nkSA :Dehuh lqrsp
9 41Z q8 / / /◌ॅ 8I 5 js[kkA xtkuUn lqrk HkVokM+ Hkkuqiqj ifupksHk lW pUnzkuUn lqr
9' IÝ 8 Q ~d' 18K ,A Z
nqxkZuUn nkS etyhliqj gkVh lksnjiqj lW jekdkUr nq nkSA
8, /◌ॅ P-8K 5 8K
1 9 % /Z 4A
'kkfUr iq=A
Z /◌ॅ B 5 9' TB Z '
◌ॅ ◌ॅ -

&. : % /8K vksM+k lW cuxkao lW iwf.kZ;k flikgh Vksy % epy lqr
T_58 sJ% /◌ॅ 1@ 9' T_58 ( lkuUn lqr 'kEHkqukFk [kkSvky lW x.kifr nkSA 'kEHkqukFk lqrkS
38$ Z 8K 8 9 sJ% /◌ॅ fo|kukFk% lksnjiqj nsokuUn lqr ve`rukFk nkS [kkSvky lW ve:
5
I 9' 38 ( Þ H8$ sJ% /◌ॅ nq nkSA fo|kukFk lqrkS ekLVj fo'oukFk% [kkSvky lW xksfoUn
OK ß T ,8 9 4 /◌ॅ 101 ikS= dk'kh lqr Hkokuh nkS gfjve lW xaxk lqr jkeukFk nq nkSA
8 5 9' Þ H8 %8$ / 8 0/ ekLVj fo'oukFk lqr deyukFk% fljfu;kaoklh >kSvk vy; lW
ºJ % /◌ॅ 8 Sß OK ß ve`rukFk izikS= xksfoUn ikS= t;jke lqr eulq[k nkS dVkbZ lW
8d 9 AX /◌ॅ 8 5
9' S¥ nsoukFk lqr t;jke nq nkSA iz[;kr Lora=rk lsukuh

à 0 88 / B Sd R / 0/ lektoknh fpUrd iz[kj jktusrk lkaln Hkkjrh; yksdlHkk
, V/, (1980 1985 M 0 +4 *8 ¼1980 ls 1985 iwoZ esa fcgkj foèkku lHkk lnL;½ deyukFk
/, /¹) %8 ( + + / ◌ॉ॰ lqrkS ,echch,l ,eMh MkWñ fou; dqekj yM~MwdkS jaxjkoklh
` %ÇMN 01 / /¦% % /◌ॅ Ó ß 8K lekSyh ikyh lW jkèks ikS= uUn dqekj lqr uks[ksyky nkSA
` :%% 9' +1 0 8N \ /◌ॅ cM+xkao dudkSjk fn?kks; lW frydnÙk nq nkSA MkWñ fou; dqekj
%m 5 9' ◌ॉ॰ 8 ` (n / ) 84 ¼fnYyh oklh½ lqrk ukgj ijgV ldjk<+h lW frydnÙk nq nkSA
' ◌ॅ %m 5 9' d&8
5 kP- nq[kekspu lqr egsUnz ukjk;.k nkSA yM~Mw lqrk ljkSuh oklh
8 @ 9' %ÇM /L8 / 8Z 4 /◌ॅ jktuiqjk nfjgjk lW MkWñ vlQhZ nkSA
◌ॉ॰ / 9'
`T: % /8K ,8$ d^% /◌ॅ dq'kQkM+ % epy lqr lkuUn lqr Hkk;ukFk% [k.Moyk lW
5
%a 8 @ 9' +8 &48$ sJ% /◌ॅ % ) y{ehukjk;.k nkSA cqf)ukFk lqr osneksgu% [kkSvky lW ekèkw lqr
%% 9' 4 /◌ॅ ] 5 5 9' &48 yfyr nkSA ,dgjk lW j?kq nq nkSA osneksgu lqr txUukFk%
5
1c$ +*% /◌ॅ /B8 9 1c 4 /◌ॅ cqèkoky lW lUrukFk nkS txUukFk lqrk nfjgjk lW ij'kh lqr
T ++ MJ 9' ccwvk nkSA
d8: % /8K T_58 p$ lq[klsuk % epy lqr lkuUn lqr 'kEHkqukFk lqr HkS;kd%
[ K4 /◌ॅ 5 m
|0 1 9' p tksQjk QUng lW n;kjke lqr pkS0 nqxkZnÙk nkSA HkS;k lqr
5
8K8$ 5
+*% /◌ॅ |0 J8K 9' ++8K85 ooquUnu% cqèkoky lW pkS0 vkuUn nkSA ccquUnu lqr ukxs'oj%
8H $ Z /◌ॅ 0 M %% 9 8H ( lksnjiqj lW fparw lqr ,dyky nkS ukxs'oj lqrkS jkes'oj
H THL Z /◌ॅ *m
ß Z8 'kkys'ojkS lksnjiqj lW èkeZnÙk ikS= iquh lqr lqna'kyky nkSA
0T%% 9' 4 /◌ॅ TT8 !! 9' gfjve lW 'kf'kukFk lqr BhBj nkSA
◌ॅ 48Z : ,v8 5

+8 ( 8&48 cuxkao lW tgkuiqj % HkkbukFk lqr cqf)ukFk lqrkS eueksgu
4 &4: sJ% |0 %% 9' 8&48 / / gfjeksguks [kkSvky pkS0 yfyr nkSA eueksgu lqrk lfjlo
Z /◌ॅ T%% O. ¢ 4 /◌ॅ 8
lksnjiqj lW ds'koyky lqr xksYgks nks nfjgjk lW dhfrZukFk lqr
Zá8 5 9' 4 &48 8`% <4A iq"iukFk nq nkSA gfjeksgu lqr udqynso csgV [k.Moyk lW
d^% /◌ॅ 08 ` 8 9 %- ◌ॅ iapukFk lqr dqejukFk nkS vy;&vy; lW frydnÙk lqr
%m â 8 5 9' Qksru nq nkSA
: 8`% kP-8$ +k ◌ॅ ¿ 8 ijokgk % udqynso lqr egsUnzukFk% cgsjk<+h lW }kfjdkukFk lqr
:4 9 + ◌ॅ T8 / m euksgj nkS cM+xke nfjgjk lW ij'kouhoklh czãnÙk lqr
t18K 9' kP-8 / ,dL% HkksxkuUn nkSA egsUnzukFk lqrk dk>hoklh Hk[kjkSyh dqtkSyh lW
`% /◌ॅ KG ß & ~T 9 / oUns ikS= nkeksnj lqr lqjs'k nkS pdjkehoklh mnuiqj
28Z % /◌ॅ 2 &48 5 9' tftoky lW mxzeksgu nq nkSA
& /^ : +i5 ß 8 @m 5

%% +*% /◌ॅ eksjl.Mk xzke % cUèkq ikS= ukjk;.knÙk lqr ykyk cqèkoky lW
O8 9' %% ) 8$ 4 /◌ॅ 4 xksuM+ nkSA ykyk lqr JhukFk% djegk lW efgifr lqr Hkaxh
,01 9' ) 8 2ãP- P- 8P- nkSA JhukFk lqrk misUnz nsosUnz ukxsUnzk dVgfj;koklh ohjiqj
A4 / Z 8, /◌ॅ /B %% 9 8P- ifupksHk lW olUr yky nkS ukxsUnz lqrk jaxjk ,dek [k.Moyk
01 d^% /◌ॅ 0% % 9' lW papy lqr dfiynso nkSA
4 Z ] 5 8 /◌ॅ TZ M@:

,8 5
+8 gfjiqj ?kqjuk lW f'koiqjh iwf.kZ;k % HkkbZukFk lqr cqf)ukFk
`%%$' `%% 8 @$' 8 @ lqr dqlqeyky%A dqlqeyky lqr ukjk;.k%A ukjk;.k lqr
~P-$' ~P- x81

8 / 08 Sß 4%* ß 4 8 @ 8 % vè;kid fojsUnz%A vè;kid fojsUnz lqrk ân;uxj uukSrhoklh
J 9' <%20 /◌ॅ +A5 8 5 9' jatu izikS= gyèkj ikS= gfjukjk;.k lqr uhykEcj vkpk;Z nkSA
lqn; csymap lW cVqju nq nkSA
") : kT ,5 ,M8$ 4 ◌ॅ jkeuxj [ktwjh % egs'k lqr fHk{kqd HkwiukFk% djegk lW
T_58 9' ,M8 j S0 2 8 H8 {% 'kEHkqukFk nkSA HkwiukFk lqr jS;k iz0 mxzukFk fo'oukFk iokSyh lW
◌ॅ V8 8 9 4 /◌ॅ #5m 5 9' f=ykspu lqr nsoukFk nkS nfjgjk lW fo".kqnÙk nq nkSA jS;k iz0
j S0 2 8 8$ 4 /◌ॅ T 8 mxzukFk lqr t;ukFk% djegk lW dk'khukFk lqr ijes'oj nkSA
H 9' 8 T_58$ ,M d^% t;ukFk lqr 'kEHkqukFk% HkwM+hoklh x<+ [k.Moyk lW t;nÙk lqr
◌ॅ m ,8 9 ]Ñ 5 /◌ॅ vHk;ukFk nkS ?kqlkSr lW ckydjke lqr iztkifr nq nkS 'kEHkqukFk
S 5 9 T_58 T%Z / + lqrk 'kkyeiqj oklh cM+xke nfjgjk lW rhFkkZuUn nkSA
◌ॅ 8K
9'
vFk ijgV ldjk<+h xzkekjEHk%
~D / ◌ॅ + %8K$ @ jsdksjk ldjk<+h lW chth dfiykuUn% , lqr t;ikf.k , lqr

GH $ +~+ /◌ॅ *
V8 9 czãs'oj% cjsck lW èkekZè;{k f=ykspu nkS , lqr xkso)Zu ukU;iqj
O8 8EZ % /◌ॅ 4 @ 9' O8 +i5 vy; lW gfjikf.k nkSA xkso)Zu lqr cUèkq o)Zu Vquh
8 A58 8ä¥ $ A+% /◌ॅ +8% 9 +i5 8 ukEuk[;kr% Vdcky lW cuekyh nkS cUèkq o)Zu lqrk ckVw
+AM OK * K. % /◌ॅ 101* 9' OK xksfoUn ekèkok pUnksr ikyh lW xaxkèkj nkSA xksfoUn lqrk gksjs
7~ 0 O 4 H $ 1 d^% /◌ॅ pkaM+ks lkse xkse gfj'ojk% x<+ [k.Moyk lW dkes'oj nkSA
H 9' 4 H
H $' H ]5 gfj'oj lqr efr'oj%A efr'oj lqrk j?kq x.kifr Jh ifr;%
1@ ) $ % /◌ॅ k% M 9 1@ 8B$ vy; lW gsyw nkS x.kifr lqr vuUr% djegk lW j?kq nkSA
◌ॅ ] 5 9' 8B ( ,- &e
vuUr lqrkS jkeHknz nkeksnjks lksnjiqj lW jfrdj nkSA vijk
Z /◌ॅ 9' & 4
nkeksnj lqrk gfjnso Hkonso ?ku';kek [k.Moyk lW B0 dq'kke
, ]8o d^% /◌ॅ 0 `T 9 sJ% /◌ॅ
nkS [kkSvky lW jkenso nq nkSA gfjnso lqrkS gfjuUnu oklqnsoks
5 9' 4 ( 4 8K8 / /
lfjlo lW viwN lqr eugj nkS ikyh lW lnkuUn nq nkSA
◌ॅ Mq 84 9 % /◌ॅ /8K 5 9'
oklqnso lqrkS fnucaèkq nq[kuhdkS lUngiqj fn?kks lW egs'k lqrjke
( 8+ 0* 5 d8
5 N /K4Z \ /◌ॅ kT
nkS fnucaèkq lqr t;nÙk% e>kSjk djegk lW nkew lqr txu nkS
9 8+ 0* 5
m$ º 4 /◌ॅ )
18 9 / %d /◌ॅ Z K 5 9' m
lry[kk lW iqjUnj nq nkSA t;nÙk lqr dsoyÑ".k iz0 HkS;ksd%
%"# S0 p$ °% /◌ॅ %* % 9
ickSyh lW dykèkj lqr epy nkS cfy;kl lW fpjatho lqr cspw
◌ॅ 0 <M 5 9' p S0 %"#
nq nkSA HkS;ks iz0 dsoyÑ".k lqrk Mkseu eèkqdj ccquUnu
8 * 5 5
++8K8 4 8K8 1 8K8 ) 8K8$ gfjuUnu fxfjuUnu JhuUnuk% dUgksyh lksnjiqj lW ijes'oj
W.% Z /◌ॅ H 8 9 / + lqr rqQkuh nkS flejckM+ [kkSvky lW jkeHknz nq nkSA iwoksZDrk%
sJ% /◌ॅ ,- 5 9' M§$
/ %d/ ' lry[kkoklhA gfjuUnu lqrkS nsoÑ".k iz0 tgwjh Jh Ñ".kks
4 8K8 ( "# S0 Ä ) "#. < / csfr;koklh lqn; csymap lW Hkw"k.k lqr gfjgjnÙk nkS cfy;kl
<%20 /◌ॅ ,M>@ 4 4 m 9 +%/ /◌ॅ lW nwfeZy nq nkSA oS;k0 nsoÑ".k iz0 tgqjh lqrkS ;knopUnz
M% 5 9' ¤0 "# S0 4 5 ( P- ds'kopUnzks cksèkxzke ¼caxky½ ns'ks uxckM+ ?kkslksr lW pUnz'ks[kj
TP-. y* ( ) 81+ \ /◌ॅ lqr B0 dkyh'kadj nkS uf'kjk ns'ks tkQjiqj oklh cf<+;ke
P-d !0 % T 0 9
8T Z iokSyh lW ij'kef.k nq nkSA vijk tgqjh lqrkS xaxknÙk 'kqHkpUnzks
{% /◌ॅ T@ 5 9' 4 5 ,sgq oklh tewuh tftoky lW ccqtu lqr HkS;ks nkS gfjve lW
( 101m ,P-. å4 5 / M8 % /◌ॅ
ijekuUn nq nkSA oS;kdj.k iafMr ;knopUnz ¼tUe frfFk 01-01-
p 9 4 /◌ॅ 8K 5 9' ¤ @ 1925 bZñ½ vkpk;Z ikuh.kh; O;kdj.k] d.kZx<+ Hkkxyiqj lW
0 P- (æ 01.01.1925 ,॰) J fcgkj laLÑr ,lksfl;s'kuA eqf[k;k cHkuh xzke iapk;r iwf.kZ;k
8 @ @, @1 ,1%Z /◌ॅ +4 / 0¸ iwoZ iz[kaMA mikè;{k&Ñ0 m0 ck0 lfefr xqykcckx

/çT8' Yd +,8 0 M@
M 1962&1980A vè;{k iwf.kZ;k la;qDr O;kikj izeaMy 59 lW 74
Sd0' 2-"0 0 0 / U%++1 1962- èkfjA funs'kd iwf.kZ;k ftyk ds0 l0 cSad] 54 lW 69 èkfjA
1980' M@ / 0Ô§ S 0% 59 ◌ॅ 74 funs'kd cueu[kh phuh fey 72 lW 80 èkfjA laLFkkid vè;{k
* ' 8T M@
% 0 0 g0 , 54 ◌ॅ 69 ,oa lfpo cHkuh izkFkfed Ñf"k lk[k lg;ksx lfefr fy0 ,oa
* ' 8T +88d 8 % 72 ◌ॅ 80 % & rs?kjk cgqèkaèkh lg;ks lfefr fy0 vkthou½ lqrk deykuUn
/ 0è 0 / +,8 S "> /d /41 pUnzkuUn lw;kZuUn fo|kuUnk fo".kiqjoklh vkfgy gfjve lW
0 0 Q] +4 5* 0* /4 / %0 -) yky lqr lnkorhZ Jheku~ xq.kkuUn nkS lfjlo lksnjiqj lW
%8K P-8K / M8K 38K #Z / J4% eYguh ns'ks ij'kjekoklh Mkseu lqr nkeksnj nq nkSA
◌ॅ %% / ) 8 é U@8K 9 / /
Z /◌ॅ 8 T / 8 &
5 9'
@ : 0 ' J3 @ 48/ O8 lqrkp oh.kk euksjekdsaA vkn~;k oh.kk vfjgkukoklh fnxksu
10O% /◌ॅ ¤॰ ¡8K
"#8K F : xaxksyh lW oS;kñ dhR;kZuUn lqr Ñ".kkuUn iRuh vijk euksjek
4 5J/ <4A d^% /◌ॅ Q8 @ `Y8 @ jgqvkoklh csgV [k.Moyk lW rstukjk;.k lqr dqeqnukjk;.k
F ' / <4A d^% /◌ॅ Od M%8K iRuhA vijk ikM+k oklh csgV [k.Moyk lW xks[kwykuUn lqr
8K F ' % J8K (8 m-æ foosdkuUn iRuhA i=dkj dey vkuUn ¼thouo`Ùk&tUe frfFk
7 8 1948 /4¡ 3 u £% 0 7 uoEcj 1948 lkfgfR;d fo|k dFkkdkj vks dfo eSfFkyh ,oa
4K ' ST · , / 0 4-
/ 0 4-: % Jd fgUnhA izdkf'kr dFkk laxzg&uksjk;y vk¡f[k] dfork
/ Û- Û' JT@ ,c P- /◌ॅ + laxzg&l`f"V&n`f"VA vkdk'kok.khd fofHkUu dsUnz lW dFkk vks
S/ @' 1968
◌ॅ 3* (J , 5 dforkd izlkj.kA i=dkfjrk 1968 lW vn~;kofèk ¼vk;kZorZ]
RT8, -, 4K5ê8, ë8 1 @ / 0 bafM;u us'ku] vkt] fgUnqLrku] nSfud tkxj.k lekpk i= esa
4% + /ìS w/ íÞ ऑ v^' EM dk;Zjr jgykd ckn lEizfr izsl VªLV vkWQ bf.M;kA U;wt
î k , /4 /µ /% 8 8 ,tsUlh gsrq dk;Zjr] lgk;d lEiknd ledkyhu rkieku
( ) /8
8 0-8T M@
% P- ¼ekfld½ lkoZtfud thou esa&funs'kd iwf.kZ;k ftyk dsUnzh;
/4 g 0 1973 ◌ॅ 98 * M@ Pí% lgdkfjrk cSad 1973 lW 98 èkfj vè;{k iwf.kZ;k lsUVªy
D-ऑ~A P»M/ Þ./ 1980 ◌ॅ 99 % & dks&vkWijsfVo dUT;welZ LVkslZ 1980 lW 99 èkfjA
8T-Pí% 42/ 01 ◌ॉ ~T8 1980-86 % funs'kd&lsUVªy os;j gkmflax dkWjiksjs'ku 1980&86 èkfj ubZ
0 ( M@
8X n ' ï0 Ø%0A g Td) # fnYyhA vè;{k ySaM MsoyiesaV cSad ¼iwf.kZ;k 'kk[kk½ ,oa
S 8*) ( ST ` ` ,8K. 48 / izfrfufèk½ lqrkS izdk'k dqekj dqekj HkokuUnks vfjgkuk oklh
b8 10O% /◌ॅ 8 ¤ @ ¡8K
9 % fnxkSu xaxksyh lW jekukFk lqr oS;kdj.k dhR;kZuUn nkS vy;
◌ॅ ◌ॅTm 5 9' 8 S0 1 vy; lW mWes'knÙk nq nkSA lqrkp ehuh iz0 _pk vfHk;ark jk;
, 0 8~T ` F ' g
0 * ST ujs'k dqekj iRuhA cSad vfèkdkjh izdk'k dqekj lqrkp lkSE;k
` Ñð ' ` ,8K (è8 - ikfjtkrA dqekj HkokuUn ¼LFkkuh;& lEiknd vej mtkyk
/µ 2% ñí 4K ë8) ,8 jkf"Vª; fgUnh nSfud½ lqrk vfHkuo vkuUn lqrkp vuq"dk
J8K z / Û' g 0 * P-8K l`f"VA ojh; cSad inkfèkdkjh pUnzkuUn lqr e;ad izlwu ikM+k
0 S/ M8 <4A d^% /◌ॅ 8K csgV [k.Moyk lW nsokuUn lqr xks[kwykuUn nkS czãksfy
Od M%8K 9 .% 8, /◌ॅ ,0 5 9' ) ifupksHk lW 'kqHkadj nq nkSA Jhefr iq"ik lqrkp f'k[kk f'kizk
Zá Td TS òó à ' J3 M %, / fLuXèkk LokfrA vkn~;k QwyMksHkhoklh pUnzeksgu lqr lat;
P-&48 / 0 F ' iRuhA
/ M8K
Zz ST 4 5+/ Y8 % /◌ॅ lw;kZuUn lqrk iq"dj fiz;n'khZ ,gqcklh tequh tftoky lW
F S0 ² ôZ/ M8 9 1Ï% +/4 /◌ॅ jr~unso iz0 jV~Vk lqr _iqlwnu nkS xkM+kVksy clgk lW
`H 5 9' õ ö )5 % ÷' dq'ks'oj nq nkSA lqrkp fnIrh Le`fr Jqfr 'ksQkyh Js;kA ch,
+ 38K 84 / 128 Z /◌ॅ / 8K fo|kuUn lqrk ukgjoklh fnxmu lksnjiqj lW lhrkuUn lqr
28K 9 / &48Z / - ◌ॅ mekuUn nkS lkjk eksguiqj oklh olqvkM+h cfy;kl lW firkEcj
0
5 9 0 8 + J 0 M'
nq nkS dapu lqrkp ch, vkdka{kk vafdrk viwokZA

¤ @ 101m 00 (S 8B%% /0
0 00 oS;kdj.k xaxknÙk ls0fu0 ¼izkpk;Z vuUryky la0e0fo0
" ) ]88K o8K /Ê8K S0 ( [kexM+k vjfj;k½ lqrk ?kukuUn ';kekuUn lfPpnkuUn iz0
8K /¡8K %8K 8T Z / % 01 f'koth thokuUn lR;kuUn dykuUnk uf'kjk ns'ks jkeiqjoklh
`% /◌ॅ ,01 `0 8 9 5
]8Z / 4 eyafx;k dqtkSyh lW Hkaxh lqr dqatu nkS j?kqukFkiqjoklh
10O /◌ॅ ++ M%% 5 9' % S0 +Ê5 ! vfg;kjh xaxksj lW ckcwyky nq nkSA lqrkp ekyrh iz0 cqPph
(% 8Z ) / /` 10O% /◌ॅ 8K b B iksfB;k ¼lqyrkuiqj½ oklh ldqjh xaxksyh lW iùkuUn lqr
F ' ]88K T 4 5 M8 % /◌ॅ ² S0 xkSjhdkUr iRuhA ?kukuUn lqr jes'k ,gq tewuh tftoky lW
F */5 M8 9 84/ sJ% /◌ॅ & 5 jêk iz0 jr~unso lqr eèkqlwnu nkS ukgl [kkSvky lW nkeksnj
9' È ø' o8K / 4A
nq nkSA lqrk'p eerk jf'eA ';kekuUn lqrk je;oklh gkVh
Z /◌ॅ ) &48
g38 9' /Ê8K S0
lksnjiqj lW Jheksgu lqr cS|ukFk nkSA lfPpnkuUn iz0 f'koth
T d1 <%2◌ॅ 5
◌ॅ +8
lqrk [kexM+k jfrikM+ csymWp lW cqf)ukFk lqr ckyxksfoUn nkS
+%OK 9 {% /◌ॅ "# 5 9'
eYnokM+ cf<+;ke iokSyh lW Ñ".knso nq nkSA odhy thokuUn
% 8K ! * ◌ॅ 4%* Sß
lqrk Bk<+hoklh efg"kh ikyh lW gyèkj izikS= ';ke lqanj lqr
o 0 T % 9 / @ 5 9'
4>8
lq'khy nkS ekM+fjoklh g"kZukjk;.k nq nkSA 'kqHkpUn lqrk
,K 8 8P- 8P- #5Z / J4% 4
◌ॅ %% 8K
9 / / Z /◌ॅ ¤0
uohupUnz fofiupUnz fo".kqiqjoklh vkfgy gfjve lW yky lqr
& 5 9' Y8 * 5 ' J3 +
rhFkkZuUn nkS lfjlo lksnjiqj lW oS;k0 nkeksnj nq nkSA lqrkp
5
d&8 18K F ' 8 8P- d1
equh ekèkqjhA vkn~;k cM+gjh oklh nq[kekspu lqr ;ksxkuUn
<%2◌ॅ 5
◌ॅ +8 +%O 0 9 + iRuhA uohupUnz lqrk [kexM+koklh jfrikM+ csymWp lW
{% /◌ॅ "# 5 9' TP- +ù% / cqf)ukFk lqr ckyxksfoan nkS cf<+;ke iokSyh lW Ñ".knso nq nkSA
VJ 18 /◌ॅ +%8 @ S0 M Ê 8 @ ds'kopUnz lqrk cuSyhoklh yksvke lqjxu lW cynsoukjk;.k
9 O8 Z /◌ॅ d1m 5 9' iz0 QwPph lqr t;ukjk;.k nkS fnxksu lksnjiqj lW [kxnÙk nq
nkSA
% 8Z MJ (M : 01 ,1-1 lqyrkuiqj ns'ks tewvk ¼iwoZ ifjp; thukse esfiax
0 d M) t 5
"# +8 ~H S@8* Hkkx&1 esa ns[kw½ Hkksjk lqr t;Ñ".k lqrk cqf)ukFk fojs'oj
RT kT$ % /◌ॅ %% ½5 9' ~H izk.kfufèk fnus'k egs'kk% tftoky lW yky lqr vP;qr nkSA
( &8 8Ú 4> +*% 5 /◌ॅ 28 fojs'oj lqrkS eksnukFk VsdukFkks efg"kh cqèkoky lW ohj lqr
9 4 /◌ॅ 1@ 5
9' /8K mekukFk nkS vejkorh nfjgjk lW x.kifr nq nkSA lkuUnh
` u # ◌ॅ vP- >@ F ' lqrkp dqefj vksM+k ,dgjk lW bUnzifr lqr iks"k.k iRuhA
8 S0 Ï 88 0T8$ R VsdukFk iz0 Vksdh lqrk lksuefu lsodjke oa'kefu;% us;ke
`% /◌ॅ U@ %W 9' !8 Z ' dqtkSyh lW xq.kkdj lqr ykUgk nkSA Bfduh iq=kA vijk Vksdh
Ï ( T_5 & /¦% % /◌ॅ Od M% /
lqrkS 'kEHkq lkseks lekSyh ikyh lW xks[kwy lqr ldjh nkSA
9' 88 ) B B 2◌ॅB
lksuefu lqr JhdkUr lqr t;dkUr lqrk mWekdkUr iz0 Vwukb
S0 AM8v B S0 XD 0 5
10O +*% /◌ॅ
e;kdkUr iz0 etkbZdksa xaxksjk cqèkoky lW iq"iukFk nkS gkVh
Zá8 9 4A Z /◌ॅ Ä 5 9' 1@
lksnjiqj lW tgwjh nq nkSA ;ksxef.k lqrsp ;ksxkorh
Q 1 81 / T 4 /◌ॅ *B F
jkeuxjoklh f'kok gfjve lW lqèkkdkUr iRuh , lqr cVs'k%A
+T$' 2◌ॅB &48$ 01L8 % /◌ॅ
mWekdkUr lqr eksgu% eaxjkSuh ikyh lW tlukFk lqr olUryky
/8 /B%% 9 Ù0 1 / 4A Z /◌ॅ )
5 9' &48 %B 3B ,B
nkS <axjhoklh gkVh lksnjiqj lW ccwuh nq nkSA eksgu lqrk
B$ d 0U ◌ॅ * , 8 18K 9
deykdkUr fo|kdkUr 'kksHkkdkUr t;dkUrk% [kkaxqM+ lfjlo lW
' ◌ॅ 0T 5 9' ,- Q 4ª *IJ
èkjHkju lqr ;ksxkuUn nkS gkVh ikyh lW oa'kh nq nkSA lqHknzk
◌ॅ H S0 8 M8 M V F ' lqrsp vfgY;k èk:vkjh tftoky lW jkes'oj iz0 uwuw lqr
%B / MB$
5
4> +*% /◌ॅ %B f=yksd iRuhA deykdkUr lqr lw;ZdkUr% efg"kh cqèkoky lW
4 B 9 ^ /◌ॅ D8 5 9' 1 deykdkUr lqr gfjdkUr nkS jtkSjk ek.Mj lW dksdu nq nkSA
Q 08 +K8' J3 ,/ 4 ÈP- xk;=h lqrsp jatuk cUnukA vkn~;k nHkM+koklh gfj'pUnz >k
88 F MJ / H O% lqr fnukukFk iRuh vijk tewvk oklh dkes'oj >k lqr xksiky
iRuhA lw;ZdkUr lqr csyokM+hoklh thrsUnz >k nkS :ch lqrsp

F ' / MB
<%/ QP- 9 I+ dktyA fo|kdkUr iz0 lqêk lqr feFkqu fl>wvkoklh lqbjh lW
Q %' 3B S0 ² 85 /3 )- 'kqDy [ksykuUn lqr pUnzkuUn nkSA cqfp;k lqrsp jhadh jhukA
v /◌ॅ ú %8K 5
P-8K 9' + Q vkn~;k fl>wvk egkohj lqr vjfoUn >k iRuhA 'kksHkkdkUr lqrkS
0 8' J3 / MJ 4 K F ' nhid iIiw furs'kk% nHkM+koklh izsedkUr >k nkS lksuh lqrkpA
,B ( ûM 8QT$ ,/ wB t;dkUr lqr ;qxs'k voèks'kks iyklhoklh dkes'oj >k nkSA
9 8 ' B ÔT Ó 'kksHkkdkUr lqr cqykuUn%A cqykuUn lqrk y{e.k% nHkM+koklh
%/ / H 9' ,B 5
+%8K$' lR;nso >k nkSA y{e.k lqrkS voèks'k èkuat; ohjcuoklh
5
+%8K %a@$ ,/ /¡ 9' %a@ fnus'kpUnz feJ nkSA jatuk lqrsp xaxkA
( ÓT *8 0 +8/ RTP- ) 9' 08
Q 101'
B S0 X Y§B$ 8Z / / e;kdkUr iz0 etkbZ lqr eqfDrdkUr% enuiqjoklh flejokM+
Z /◌ॅ %a B 8 9 / sJ% lksnjiqj lW y{ehdkUr lqr VsdukFk nkS flejokM+ [kkSvky lW
◌ॅ +- 8 9' Q ®% S% ,%/ ' J3 cnzhukFk nkSA lqrsp >ksykorh izfeyk HkkyljhA vkn~;k
)- # ◌ॅ t18K ~P- F tewvkoklh vksM+k ,dgjk lW HkksxkuUn lqr lqjsUnz iRuh vijk
2) 01L8 % /◌ॅ K o F ' QwyckM+h eaxjkSuh ikyh lW lqUnj lqr ';ke iRuhA vijk
)- {% /◌ॅ "#@ Hkkyljh tewvkoklh cf<+;ke iokSyh lW Ñ".kef.k lqr
b B F Y§B ` T` 8K` xkSjhdkUr iRuh eqfDrdkUr lqrk jktdqekj f'kodqekj uUndqekj
S0 %a 8 % ` $ Ù0 1 / 4A iz0 y{eh vt; fofiu fnyhi dqekjk% <axjhoklh gkVh lksnjiqj
Z /◌ॅ 8 1c 9 / 0 4 ◌ॅ
lW ekuhd lqr txUukFk nkS laxzke ,dgjk lW izseyky nq nkSA
w%% 5 9' M %X Q' ` QP-
QwynkbZ lqrspA jktdqekj lqr thrsUnz iz0 Hkxoku
S0 ◌ॅ Y§8 "
jkeuxjoklh j[kokjh gfjve lW eqfDrukFk lqr osnkdkUr nkS
B 9 +%4 +%/ /◌ॅ 1 8K 5 9' B
cygk cfy;kl lW fxjkuUn nq nkSA ne;Urh lqrsp oh.kk uohuk
Q @ 8 8 J3 Ù0 1 / |0 `
vkn~;k <axjhoklh pkS0 jktdqekj lqr pUnzfd'kksj iRuhA vijk
P- F ' MJ/ 8 :
tewvkoklh vejukFk lqr eukst iRuhA f'kodqekj lqr èkhjsUnz
F ' T` * ~P- YJ / <4A 4
◌ॅ oK * 9 u # ◌ॅ +
teqvk Vsdoklh csgV djegk lW ';kelqUnj lqr ;'kksèkj nkS
9' 8 S0 @ Q 0 8 41 5 8K
1
vksM+k ,dgjk lW jktukFk nq nkSA jhuk iz0 oh.kk lqrsp dapuk
/ 0 F K8 MJ ( )
lksgkx ekM+j nqxkZuUn >k lqr lat; >k iRuh vijk oUnuk
18K ) "# F ' ´8 41 tewvk ¼jkeuxj½ oklh ;ksxkuUn feJ lqr Ñ".k iRuhA vijk
& S1 F ' 8K` S0 %a dYiuk lksgkx ekM+j nkeksnj >k lqr iz;kx iRuhA uUndqekj
0 81 / 8 % /◌ॅ J8K T 0 iz0 y{eh lqr jathr jkeuxjoklh uhek Vsdoky lW vkuUnh
S0 d8 M 9 A Z /◌ॅ OK 5 9' lqr nso'kadj iz0 lq[kkuw nkS dVdk lksnjiqj lW xksfoUn nq nkSA
B Q Z % 41 / 8 M8 M ++ M S0 ne;Urh lqrsp iqryh lksgkx ekM+joklh uwuw ckcw iz0
%T F ` ( STB jktfd'kksj lqr dSyk'k iRuh vt; dqekj lqrkS iz'kkUr lkxj
/1 %T8 / 5 8K
1 ) 9' @ ' iyk'kouhoklh nqxkZuUn feJ nkSA fdj.k lqrkpA fnyhi lqr
% T 0 <%/ RT 9' lq'kkar csyokM+hoklh fnus'k >k nkSA
2) (% 8Z ): / %d/ ! ! <8 +Ê QwyckM+h ¼lqyrkuiqj½ % lry[kkoklh BhBj lqr cspu lqr
+% $ M %+/ ù `% /◌ॅ ++ M%% cPpk lqr cyjke% QwyckM+hoklh uS;ke dqtkSyh lW ckcwyky
5c 5
9 +*% /◌ॅ 4, @ 5 9' 0M Z ' lqr pqUuh nkS ifj;kEc cqèkoky lW fgHkj.k nq nkSA eatw iq=A
+% / 0 %¿ D %+ /◌ॅ cM%% cyjke lqr lat; eky}kj dksdhyckM+ fnèkks; lW eUuwyky
%8K 9 u # 5
◌ॅ +8 5 9' lqr deykuUn nkS vksM+k ,dgjk lW cqf)ukFk nq nkSA euksjek
: Q %% / 1 ' %% / lqrsp yfyrk lfjrk xhrkA jkeyky dk>hoklh , lqr
,B' ,B ( %a B / MB. 'kksHkkdkUrA 'kksHkkdkUr lqrkS y{ehdkUr ljtwdkUrks dk>hoklh
3 ◌ॅ ,X%% rA8 9 / 0 idfy;k lW HkkbZyky lqr NksVdfu nkS laxzke ,dgjk lW usuk
# ◌ॅ R8 5 9' Q %% %0 '
nq nkSA lqrsp deydyk t;dykdsaA t;dyk èk:vkjh fnxksu

% *IJ O8 % /◌ॅ 5Â8 ,MA tftoky lW pqEeu lqr HkwVk iRuhA vijk 'kksHkkdkUr lqr
F ' ,B 2◌ॅB /¦% % /◌ॅ mWekdkUr lekSfy ikyh lW uwuwyky nkSA mWedkUr lqrk
8 M8 M%% 9' 2◌ॅB ». B 4 B T;ksfrdkUr ghjkdkUr eksrhdkUrk% fnuktiqj ¼caxky½ vgiqj
& B$ 8Z ( ) 4Z 4 /◌ॅ djegk lW ;knoyky nkSA lqrsp lksuknk; ljtwdkUr lqrkS
9' Q 8 / MB ( P- SB. jktsUnz izHkqdkUrks ?k:okjh fnxksu tftoky lW caxV lqr ;nw
]I O8 % /◌ॅ + 01A M 9 A4 + nkS dVgjckM+h us;ke dqtkSyh lW uks[ksyky nq nkSA xkSjh lqrkp
R `% /◌ॅ :%% 5 9' b 0M% jatwyk eatwyk jhuk {ksek ehjk cwpuhdkA vkn~;k iqM+suh f'kok
0M% 8 ü + M8 ' J3 ZØ ( gfjve lW fo".kq lqr JhdkUr iRuhA vijk jkeuxjoklh nnjh
◌ॅ #5 ) B F ' 81 /
ifupksHk lW fuR;kuUn lqr jekukFk iRuhA vijk fxygckM+h
8, /◌ॅ 8¡8K 8 F ' 1%4+
ckSdw >k lqr jkeÑ".k iRuhA vijk MksfM+;k txUukFk >k
°M "# F ' 1c
iRuhA vijk iqM+suh ckyÑ".k lqr >wykuUn iRuhA jktsUnz lqr
F ' ZØ8 +%"# M%8K F ' P-
ccyw iyklhoklh Ñ".kkuUn >k nkSA jatuk lqrkp :ik jfouk
++% M %/ / "#8K 9' 08 I
izhfrA izHkqdkUr lqr foIyo QwyckM+hoklh fo|kuUn nkS dapu
8 S ' SB ý M %+/ 38K 9
lqrk fiz;adkA
0 8 S 0'
% 8Z \.': 8 M8 M !` J8 lqyrkuiqj ns'ks ?kksM+k?kkV % uwuw lqr Bdqjh lqr vkfnukFk
( 8 Ke 8, /◌ॅ p XH m 9 lqrkS jfoukFk lqUnjks ifupksHk lW HkSjo lqr bZ'ojnÙk nkS
5
8Z /◌ॅ = 9' 8 `/¦% 2/L% rYguiqj lW rksrk nq nkSA jfoukFk lqrk dqlekSyh mljkSyh
◌ॅ ^ A%% 9' ë8 q vy; lW p.Mh lqr >iVyky nkSA nS;fu lqrkp thoNorh
/þ8 /e M@'
J3 , lTtuorh rkjkorh ljksorh iwf.kZekdkA vkn~;k HkM+xke
◌ॅ +M5 1 F I$ tftoky lW cq)w lqr ;ksxh iRuh , lqr >d:d% vijk
D5J Õ / 04) /◌ॅ 8 8 Ty* F ' dksYgqvk [kksfj flagkJe lW uìukFk lqr f'k'kqcksèk iRuhA vijk
£ ¤ 8 28 /◌ॅ 1&48 48K F jeS doS ujmu lW txeksgu lqr egkuUn iRuh vijk ifupksHk
8, ,² /◌ॅ Zá8 8K8 F '
fHkêh lW iq"iukFk lqr cztuUnu iRuhA vijk iwf.kZek lgcktiqj
M@
/4+Z ' ◌ॅ ¼ M 38
gkVh ikyh lW psrw lqr fo|kukFk iRuhA lqUnj lqrk 'kqdnso iz0
F ' K S0 8 + S0 U
Vseu cklqnso iz0 xqnj Hkksykdk% Qyxqfu;kaoklh [kqêh [k.Moyk
t%$ %U8 0/ d 5² d^% /◌ॅ & 1 M
lW eksnh lqr fxjtw nkS xksliqjoklh Nkew ldjk<+h lW bUnzef.k
9 O/Z / q M / ◌ॅ vP-@ 5 9' 1
nq nkSA lqxk lqrkp ikoZrh dqlekSfy oklh mljkSyh vy; lW
`/¦% / 2/L% % /◌ॅ O8
xkso)Zu lqr tkxs'oj iRuhA 'kqdnso iz0 Vseu lqrkS x.ks'k
H F ' S0 8 ( 1¨T
8Z / /4 5 ◌ॅ <X N 9
jes'kks enuiqjoklh lgqM+h ifjljk lW csM+kbZ lqr dkSM+h nkS
*84/ º 4 /◌ॅ U 5 9' v Q
èkugkoklh e>kSjk djegk lW xqnj nq nkSA lqbjh lqrsp
5
TT% P-% J3 ++J8/ ,M8 ~T
'kf'kdyk pUnzdyk vkn~;k ccqvkuoklh Hkwou lqr vejs'k >k
5
F ' P-% 4² ( ) / ^
G +nM5 iRuhA pUnzdyk gFkqM+hiêh ¼njHkaxk½ oklh ekdZ.Ms; lqr cqYyw
F ' + S0 U U% S0 %a@$ iRuhA cklqnso iz0 xqnj lqrk jkexqyke iz0 y{e.k% jeSoklh
£/ % 01
/◌ॅ `%%% %% 9 eyafx;k dqtkSyh lW jhryky lqr lks[ksyky nkS ,dek
d^% /◌ॅ 0 1 5 9' Y8 Q %d8 S0 [k.Moyk lW Hkqtaxh nq nkSA ;equk lqrsp fy[kuh iz0 bUnzdyk
5
vP-% 4`² / 8 S& F ' t% gFkqM+hdqêh oklh nsou >k lqr izeksn iRuhA Hkksyk lqr eaxuw
018 M S0 +%"# >4 %/ M +*
5 ◌ॅ iz0 ckyÑ".k iks"knkgk pdykoklh Mwejk cqèkoky lW cVs'k lqr
+T 8 @ 9 / %d /◌ॅ + 5 9' nsoukjk;.k nkS lry[kk lW cnjh nq nkSA ckyÑ".k lqrk
+%"# T ÓT dT$ %/ / fefFkys'k voèks'k vf[kys'kk% iyklhoklh ifj;kEc cqèkoky lW

% ◌ॅ 1 T *B 9' 0% + M8 txnh'k lqr esèkkdkUr nkSA papyk lqrkp cwpuh jhEehA
Â'
: ]I / 0 1%

,8 5
+%8K$ jgVehuk % ?k:okjhoklh taxyh lqr 'kksHku lqr cqykuUn%
Z /◌ॅ B 5
++J 5
9' +%8K flejokM+ lksnjiqj lW jekdkUr lqr ccqvk nkSA cqykuUn lqr

%a@$ ,/ 4Ñ% Z /◌ॅ B y{e.k% nHkM+koklh glkSyh lksnjiqj lW jfodkUr lqr lR;nso
/¡ 9' nkSA
, 1 & vFk lq[ksr ldjk<+h xzkekjEHk%
mG4Z : 1c d1@ ( TI' TI QÙksgiqj % txUukFk lqr [kM+xef.k lqrkS f'k:dkA f'ko:
8K t18K 18K ,A8 0/ j Z lqrk prqjkuUn HkksxkuUn ;ksxkuUnk HkVfu;kaoklh jS;ke lksnjiqj
◌ॅ ] 5 9' 8K 2◌ॅ8K 8K 18K lW j?kq nkSA prqjkuUn lqrk mWekuUn n;kuUn xtkuUn eukstk%
:$ 4 Z / u # ◌ॅ 9' t18K gfjiqjoklh vksM+k ,dgjk lW jke nkSA HkksxkuUn lqrk rkjkuUn
8K Zá8K /Ê8K 8K 1 Z / iq"ikuUn lfPpnkuUn ijekuUnk txriqjoklh efg"kh cqèkoky lW

* % ◌ॅ B 9' 18K T_58 t;dkUr >k nkSA ;ksxkuUn lqrk 'kEHkqukFk fefFkys'k lejs'k iz0
T /~T S0 UÇM 8Z / u # ◌ॅ xqM~Mw pSuiqjoklh vksM+k ,dgjk lW voèkukjk;.k nkSA
% @ 9'
2 . (3.)
vFk cf<+;ke iokSyh ¼ioZiYyh½ xzkekjEHk%
x 101m 01%m ^ m T %m ân;jke lqr xaxknÙk lqrk eaxyknÙk p.MhnÙk f'kryknÙk
48m / Z 8 % /◌ॅ 8K guqekunÙkk iM+fj;koklh jkeiqj ujoky lW nsokuUn lqr i`Foh
9 4 /◌ॅ 0 1% 5 9' =% Q nkS ,dgjk lW taxyh nq nkSA lsrksyk lqrsp dktfj nqyfguh
5
%48 4> 0 ' J3 ,^ / /◌ॅ Ë / g"kZorhdsaA vkn~;k Hk.Mkfjle lW èkS;hZ lqr lhrkjke iRuh ,
F dd$' 01%m ( 8
0T *e lqr [k[kM+hd%A eaxyknÙk lqrkS dhfrZukFk oa'khèkjks èkhekoklh
%/ Dv /◌ॅ p kT 9' ^ m dksb;kj lW HkS;k lqr egs'k nkSA p.MhnÙk lqrk usuu fxjh dkjs
R88 1 ~ 01%%$' 5
8 ++8 5 jaxykyk%A ,dukFk lqrk ccqtu eFkqj ;nwdk% uoVksyoklh
M$ 8Ï%/ AX /◌ॅ 9' dVkbZ lW nkSA
1£%: `% Z?m ( 4 vT8Ú / %d xeSy % dqyifr lqr iq#"kksÙke lqrkS fg;k b'kkukFkks lry[kk
◌ॅ IX 9 0 vT8 / 5
8 n4 g lW :pkbZ nkSa b'kkukFk lqrk flfrdj lksuh nqYygk dcS ujmu
◌ॅ 8K8 8 M 9 % /◌ॅ 8K8 5 9 lW uUnu lqr jruw nkS ikyh lW uUnu nq nkS flfrdj lqr
/ H8$ 4 /◌ॅ & fo'oukFk% vejkorh nfjgjk lW nkeksnj lqr ckyk nkSA vijk
+% 9' T 8$ TT8 ' TT8 lqr dk'khukFk% 'kf'kukFkkSA 'kf'kukFk lqr mWekukFk% ujlke
◌ॅ+ ◌ॅ x8K8 9 cfy;kl lW ân;uUnu lqr nsoh nkS fo'oukFk lqr xsukyky%
H8 8%%$ 4 /◌ॅ p ef>;ke djegk lW HkS;kjke lqr dk'khukFk nkS lksnjiqj lW
T 8 9 Z /◌ॅ %a 8 5 9' H8 y{ehukFk nq nkSA vijk fo'oukFk lqrkS t;nso cklqnsoks dVkbZ
( + AX /◌ॅ 8 |0
lW fnuk lqr pkS0 fgryky nkS xsukyky lqr Hkksykd% uM+wvkj
9 8%% t%$ 8)- ◌ॅ 0!Ä
djegk lW ,aBgw lqr eqdqUn nkS vijk xsukyky lqr pØèkj%
Y`K 9 8%% h* $ º 4 /◌ॅ
e>kSjk djegk lW jktk lqr uUndqekj nkS jkeiqj ujcky lW
8K` 9 Z 8 +% /◌ॅ "#m 5 9'
Ñ".knÙk nq nkSA pØèkj lqrkS :nzukjk;.k f'koukjk;.kks xksxsaxkao
h* ( I-8 @ T8 C O01 0 /
oklh vtcyky nkS t;nso lqr gfjnso% dule ek.Mj lW
+%% 9 4 $ 8/ ^ /◌ॅ
5
ikj'kukFk nkS efg"kh cqèkoky lW cjtw nq nkSA oS;k0 gfjnso lqr
T8 9 4> +*% /◌ॅ + M 5 9' ¤0
4 vP-$ 8 - ◌ॅ %*
bUnznso% uM+qvkj djegk lW tyèkj lqr mOohZèkj nkS flgkSfy
2 * 9 /¶% ^ /◌ॅ ++ M%% 5 9' P-
ek.Mj lW ckcwyky nq nkSA pUnzek lqrkp xk;=h lrkSfy
1 /(% / %d /◌ॅ 4 &48 P-&48
lry[kk lW gfjeksgu lqr pUnzeksgu nkSA vijk gfjnso lqrkS
9' 4 ( P- o e4 pUnznso ';kenso jksgkM+ ldjk<+h lW jkekuUn lqr pqYgkbZ nkS
◌ॅ 8K 5X 9 u # ◌ॅ ! vksM+k ,dgjk lW iapef.k nq nkSA vijk t;nso lqr cynso%
jrS<+ Mhg nfjgjk lW ikBd gtkjh nkSA cynso lqrkS lqjs'k

9' +%$ ¯ ◌ॅ dqatnso ljkSuh flgkSfy ek.Mj lW ckcwyky lqr JhdkUr nkS
! 4 9' +% ( ~T `0 /L8 xks'kkb± xkao 'kfDr0 ujmu lW lhrkjke nq nkSA cklqnso lqrkS
/¶% ^ /◌ॅ ++ M%% ) B 9 OTX 0 1 0 j?kqnso ;'kksèkjks [kM+gjkoklh vkfgy gfjvEc lW tekfgj lqr
T§0 ◌ॅ / 5 9' + ( 5
] txUukFk nkSA j?kqnso lqrk uUnfd'kksj dykèkj rqykdkUr
*e d4 / J4% 4 /◌ॅ 4 1c eqjyhèkjk ij'kkoklh ujlke cfy;kl lW Mkseu lqr yhyef.k
9' 5
] 8K %* %B Y % nkS n~;kSjh [k.Moyk lW l`f"Vef.k nq nkSA ;'kksèkj lqr dkes'oj%
( ◌ॅ 8 % %@ 9 3 uksgM+oklh uxokM+ ?kkslksr lW Jhef.k lqr ;ksxèkj nkS cygk
d^% /◌ॅ / Û@ 5 9' * H $ ofy;kl lW 'kkys'oj nq nkSA
:4 \ /◌ॅ ) @ 1* 9 +%4
◌ॅ TH 5 9'
* Z ` 28: M : 0 01 ,1-1 èkjeiqj ns'ks dqdjmu % iwoZ ifjp; thukse esafiax Hkkx&1 esa
0 d M- ns[kw&
]8o %a 8 S0 %dX H8 S0 8 $ ?ku';ke lqr y{ehukFk iz0 y[kkbZ lqr fo'oukFk iz0 folquhd%
◌ॅ */5 M8 9 H8 5
]8 ] 5 ¦
nfjgjk lW eèkqlwnu nkS fo'oukFk lqr j?kqukFk j?kqjkekS
+,8 / M 5
8K 9 % /◌ॅ 8 9' ]8 5 cHkfu;ke lw jekuUn nkS tftoky lW ;nqukFk nkSA j?kqukFk lqr
%"# S0 4Á : +%/ /◌ॅ k 9 rqykÑ".k iz0 dfo gëh 'kqduks cfy;kl lW gsedj nkS ifupksHk
8, /◌ॅ T 0 5 9' %"# S0 4Á lW 'kratho nq nkSA rqykÑ".k iz0 dfo gëh lqr misUnz ldjk<+h
2ãP- / ◌ॅ ,8K8 9 % /◌ॅ %a 0 5 lW vfHkuUnu nkS ikyh lW y{ehdkar nq nkSA misUnz lqrk èkhjsUnz
9' 2ãP- * ~P- * * I-* S0 i{kèkj fp=èkj :nzèkj iz0 :nhdk dqtkSyh lW ÑikukFk nkS
I `% /◌ॅ "8 9 80 0 jktu0 nfj0 gjifr nq nkSA feukbZ lqrsp y{kuk efg"kh ikyh
9' 8X Q %8 4> % /◌ॅ 4
lW egh lqr HkokuhnÙk iRuh , lqr t;nÙk%A :nzèkj iz0 :nh
,8 m F m$' I-* S0 I (
lqrkS dkfydknÙk% e>kSjk djegk lW Hkw"k.k lqr 'kqHkifr nkSA
%m$ º 4 /◌ॅ ,M>@ , 9'
dkfydknÙk lqr cztuUnu% i.Mksyh lW yky ikS= ;nqifr lqr
%m 8K8$ ^.% /◌ॅ %% ß 5

dkS'dhnÙk nkS vks>ksfy ujmu lW vUnh nq nkSA cztuUnu lqrk
N m 9 u®% 8 28 /◌ॅ K 5 9'
ccwvk eksfgryky dkjsyky j?kquUnu voèkukjk;.kk%
8K8 ++ MJ &4 %% ~%% 5
]8K8
ouxzkeoklh [kM+hd [kkSvky lW fHk[kkjh ikS= fo".kqnÙk lqr
*8 @$ 8 / d sJ% /◌ॅ ,d ß
#5m i8 9 u # ◌ॅ T@ 5 9'
eUèku nkS vksM+k ,dgjk lW ij'kef.k nq nkSA ikoZrh lqrkp
8 D <%20 /◌ॅ %8
tudorh dkdks csymap lW deyukFk lqr xoS;k ekdZ.Ms;
1¤ ^G F 4 +n,' ++
iRuh , lqr gfjcYyHkA lqrkp ckcknk; lUngiqj fn?kks lW
/K4Z \ /◌ॅ Y§8 !0 kT F eqfDrukFk lqr B0 egs'k iRuh , lqr dfiys'oj eksfgryky
H &4 %% /(% / %d /◌ॅ T 0 m lqrk lrkSyh lry[kk lW 'kadjnÙk lqr ykyk nkSA vijk lqrk
%% 9' 5
8Z 4 /◌ॅ % jktuiqjk nfjgjk lW nqykj lqr xqnj nkSA vijk eksfgryky
U 9' &4 %% 4 8K8 vA4 / lqr gfjuUnu bVgjhoklh idfy;k lW >wedyky nkSA vijk
M
◌ॅ %% 9' &4 %% & eksfgryky lqrk nkeksnj lR;nso cynsok ldjgksu lW
/¡ +% / 78 /◌ॅ O`%8 9' ~%% xksdqyukFk nkSA dkjsyky lqrkS Nsnhyky 'kdqUrykyks
( ³ %% T`B%V 8Ï%/ (% 4 /◌ॅ uoVksyoklh jrkSyh nfjgjk lW ckcwjke lqr cNj.k nkS Qwynkgk
++ M +q @ 9 M %4 % /◌ॅ 0*8 5 9' ikyh lW eaèku nq nkSA Nsnh lqrk Hkk0iz0ls0 Q.khUnzukFk
³ ,0S00 @ P-8 / P-8 ». P-8 lrhUnzukFk T;ksfrUnzukFk y{ehdkUr HkoukFkk% t;uxjkoklh
%a B ,8$ 81 / <%2◌ॅ
◌ॅ ', lqn; csymWp lW cqVkbZ lqr uolqUnj nkS rjkSuh djegk lW
8K 9 L8 4 /◌ॅ *8r4/ /B.> èkuNksgkoklh lUrks"kh izikS= n;kjke ikS= ckSdw lqr pUnzifr
Sß ß °M P- 9' JX/ nkSA vkbZ,,l Q.khUnzukFk lqrkS U;k;kèkh'k Jksf=;oa'k flejokM+
@ P-8 ( E* T ). 0T / sJ% /◌ॅ [kkSvky lW xkSjhukFk ikS= xkso)Zu lqr jekukFk nkS f'kok
b 8 ß O8 8 9 T 4 /◌ॅ gfjve lW cEHkksyk lqr lqèkkdj nq nkSA lrhUnzukFk lqrk
+_.% * 5 9' / P-8 8Z / ukFkiqjoklh >kSok vy; lW txnh'k nkSA y{ehdkUr lqrk

º % /◌ॅ 1 T 9' %a B +/ % ck;lh pdyk Mhg nfjgjk lW xqYyh lqr txnh'k nkS
◌ॅ Un 1 T 9 ,^ / /◌ॅ Hk.Mkfjle lW iqjUnj nq nkSA T;ksfrUnzukFk lqr e`R;qat; iz0
Z K 5 9' ». P-8 ¡50 S0 ST izdk'k jfgiqjk oklh jtkSjk ek.Mj lW ckthr lqr eqfDrukFk
4Z / ^ /◌ॅ + Y§8 9' nkSA HkoukFk lqrk fljfl;koklh laxzke ,dgjk lW ccwvk lqr
,8 / // / 0 # ◌ॅ ++ MJ T 'kkL=h pUnz'ks[kj nkS rkjkuxjoklh lfjlo lksnjiqj lW xks'kkb±
P-d 9 81 / / / Z /◌ॅ OTX 0 lqr >Yyw nkSA
nM 9'
T`8%% TT 0 b T 0 T 0 b T 0 'kdquyky lqrk f'ko'kadj xkSjh'kadj fot;'kadj xkSjh'kadj

/L8 / 8Z 4 /◌ॅ %a@ þ8 9 ljkSuhoklh jktuiqjk nfjgjk lW y{e.k lqr oTtu nkS
b T 0 L8 4 /◌ॅ TT8 9' AT 0 xkSjh'kadj lqrk rjkSuh djegk lW 'kf'kukFk nkSA tVk'kadj lqr
/ $ % % /◌ॅ 8~P- 9' T 0 lehj% ekyh tky; lW jk; ujsUnz nkSA fot; 'kadj lqrk
/ 8Z 4 /◌ॅ ◌ॅ8 M8
dM+ekoklh jktuiqjk nfjgjk lW mWekukFk lqr vtwZu nkS
9 +% ◌ॅ % 0* 5 9' ]8K8
5 ~T 1¨T cfy;kl lW tkyaèkj nq nkSA j?kquUnu lqrk lqjs'k x.ks'k
`H *RH 8K u # ◌ॅ x8K8 ß dq'ks'oj èkus'oj jekuUnk vksM+k ,dgjk lW ân;uUnu ikS= jkèks
Ó M
9 4A Z /◌ॅ @ m lqr >wed nkS gkVh lksnjiqj lW os.khnÙk lqr y{ehnÙk nkSA
%a m 9' 8~T TTB 8T 0 ,B
ujs'k lqrk 'kf'kdkUr fuf'kdkar 'kksHkkdkUr rjkSuh djegk lW
L8 4 /◌ॅ MT *8 @ 9'
ew'kk lqr voèkukjk;.k nkSA
( (% 8Z ) 1 8 iyk'kcuh ¼lqyrkuiqj½ tx)j lqr fnokdj , lqr lqiu ,
) m %a m 4 m m$' m ( lqrk JhnÙk y{ehnÙk gjnÙk nsonÙkk%A nsonÙk lqrkS HkonÙk
,m Tm. ^ /◌ॅ 18 9' Tm f'konÙkks ek.Mj lW x;u nkSA f'konÙk lqrk HkkuqnÙk gjnÙk
,m 4 m "#m Im A% /◌ॅ TI 9' Ñ".knÙk :inÙkk Vdoky lW f'k: nkSA Ñ".knÙk lqr x.kifr
"#m 1@ sJ% /◌ॅ U¨ 9' 1@ ( [kkSvky lW xq.ks nkSA x.kifr lqrkS jatu yksdukFkkS ldjk<+h lW
08 V8 / ◌ॅ I 9' V8 :n nkSA yksdukFk lqrk JhdkUr y[kkbZ jkepUnzk gfjve lW
) B %dX P- 4 /◌ॅ #5 T 0 fo".kqifr lqr 'kadj nkSA y[kkbZ iz0 y{ehukFk lqrkS fo'oukFk
9' %dX S0 %a 8 ( H8 S0 8 $ iz0 fo'kquhd% nfjgjk lW eèkqlwnu nkSA fo'oukFk iz0 fo'kquh
◌ॅ */5 M8 9' H8 S0 8 ( 5
]8
lqrkS j?kqukFk j?kqjkekS cHkfu;ke lW ijekuUn nkS tftoky lW
] 5 ¦ +,8 /◌ॅ 8K 9
% /◌ॅ +
;nqukFk nq nkSA j?kqukFk lqrkS dfo gëh iz0 rqykÑ".k 'kqduks
9' 5
]8 ( 4Á S0 %"# : +%/
cfy;kl lW gfjÑ".k lqr gsedj nkS 'kratho nq nkSA dfo gëh
◌ॅ 4 "# k 9 T 0 5 9' 4Á
lqr misUnz% ldjk<+h lW gfjnso lqr vfHkuUnu nkSA vijk gëh
2ãP-$ / ◌ॅ 4 ,8K8 9'
lqrk eujatu dk: èkS;hZdk% gM+jh ldjk<+h lW lkSjkB oklh ik¡
4Á 8 08 I Ë
$ 4 ◌ॅ Ñ !
xksiky lqr iath iapkuu ik¡ èkkjs nkS lksnjiqj lW izk.ks'oj nq
/ · O% 0 088 · *~ 9 Z /◌ॅ
S¨H 5 9' 2ãP- 101m$ +k ◌ॅ (
nkSA misUnz lqr xaxknÙk% cgsjk<+h lW f'ko lqr izk.kifr nkS
S@ 9 `% /◌ॅ SùÌMä 5 9' 101m
dqtkSyh lW izùwEu nq nkSA xaxknÙk lqr ij'kef.k mpfr lW cUèkq
(! ◌ॅ +i5 y* 9 Z /◌ॅ
lqr cksèk nkS lksnjiqj lW dkenso lqr Qsduw nq nkSA ij'kef.k
8 M 5 9' T@ p$ / %d /◌ॅ lqr HkS;kd% lry[kk lW nqYyg lqr oa'khèkj nkS ikyh lW
5
n4 0T * 9 % /◌ॅ N¸ m 5 9' p dkSLdhnÙk nq nkSA HkS;k lqrk xks'kkb± 'kksfHkryky eksfgrykyk
OTX 0 , %% &4 %% d 4 /◌ॅ j[kokjh gfjve lW cqf)ukFk lqr Qrqjh nkSA rstorh lqrsp
5
+8 9' Q Q ++ M ckcwnk; nk;orhdsaA vkn~;k j[kokjh gfjve lW uwuwyky lqr
0 ' J3 d 4 /◌ॅ 8 M8 M%% %8 frydukFk iRuhA HkS;k lqrk fo|kukFk cVs'kukFk cnzhukFkk
F ' p 38 +T8 +- 8 d1 [kexM+koklh jfrikM+ csymWp lW i`Fohifr nkSA lqrkp
<%2◌ॅ ◌ॅ 9' ,8 'kksHkuorh vlqjkoklh cM+xke nfjgjk lW eUuwyky lqr
◌ॅ cM%% 1&48 F ' txeksgu iRuhA vijk HkS;k lqr fo|kuUn iz0 ckSdwd% jktuiqjk
p 38K S0 °M $ 8Z 4 nfjgjk lW jsorhukFk lqr jktk nkS Qqyljkoklh èksuq iokSyh lW
◌ॅ ~ 8 9 5%/ / Ó {% /◌ॅ n;kukFk nq nkSA gdjh iq=A cLrhyky iz0 xks'kkb± lqrk cM+xke

8 5 9' 4 Z ' +ê %% S0 OTX 0 nfjgjk lW Mkseu lqr pkew nkS fnxksu lksnjiqj lW ds'koukFk nq
◌ॅ 8 M 9 O8 Z nkSA mik;Zef.k lqrkp vfEcdk egknso fnXèkhoklh flagkSyh
◌ॅ T8 5 9' 2@
4 ek.Mj lW dneyky lqr txnh'k iRuh , lqr uUnfd'kksj%
ó / / 0¶% ^ /◌ॅ %% 1 T F lqrsp lR;Hkkek vfgY;kdsaA vkn~;k pksiM+k c[kkjh oklh csgV
8K $ Q /¡, 4ª0 ' J3 [k.Moyk lW dqejukFk lqr cuekyh iRuhA xks'kkb± lqr
+d / <4A d^% /◌ॅ ` 8 +8% F ' ijekuUn iz0 f>axqj% ujlke cfy;kl lW nqyjS;k lqr ckSdkbZ
OTX 0 8K S0 0U $ 8 / +%/ /◌ॅ nkS uxokM+ ?kkslksr lW ccq, nq nkSA vijk xks'kkb± lqrk cklqnso

%j °X 9 81 \ /◌ॅ ++5 5 9' iz0 ijes'oj gfjnso iz0 czãs'oj Ñ".knso iz0 jkes'ojk% efg"kh
OTX 0 + S0 H 4 S0
cqèkoky lW vy[knÙk nkS xksfoUniqjoklh gkVh lksnjiqj lW
GH "# S0 H $ 4> 5
+*% /◌ॅ %dm
fgjkyky nq nkSA nkborh lqrkp ;ksxek;k nsoek;k fuR;ek;kA
9 OKZ / 4A Z /◌ॅ 4 %% 5 9'
vijk xks'kkb± lqr gfjcksèk rjkSuh djegk lW csaxkbZ nkS jrkSyh
v 1 8¡' OT,
nfjgjk lW jktukFk nq nkSA lgL=orh iq=A r= ;ksxek;k
4 y* L8 4 /◌ॅ <1X
0 9 (% 4
csyckM+hoklh jtkSjk ek.Mj lW 'kf'k lqr fp=cksèk iRuh , lqr
◌ॅ 8 5 9' /4 Z ' 1
Ñ".knso ckyÑ".kA vijk nsoek;k cjncêkoklh efg"kh ikyh lW
<%+/ ^ /◌ॅ TT y* F
"# +%"#' + +²/ 4>
dYiukFk lqr mxzeksgu iz0 cqyj iRuhA vijk fuR;ek;k
◌ॅ ´8 2 &48 S0 +%5 F '
iyklhoklh dkdks csymWp lW rhFkkZuUn lqr t;nso iRuhA
8¡ %/ / D <%2◌ॅ ◌ॅ 8K

gfjnso iz0 gjh lqrk dkes'oj y{es'oj flags'oj jkenso
F ' 4 S0 4 H %aGH / 0kH Ñ".knso ';kensok csyckM+h oklh txriqj ek.Mj lW dSyw lqr
"# o <%+ / 1 Z ^ /◌ॅ f'kokuUn nkS vy; lW lksenÙk nq nkSA Hkxorh lqrsp iwf.kZek
% M T8K 9 % /◌ॅ m 5 9' ,1 pUnzek 'kkjnk eUuh jksfg.khA vkn~;k [kexM+k us;ke dqtkSyh lW
Q M@
P- T c e4@ ' J3 d1 HkksxkuUn lqr iq.;kuUn iRuhA vijk teqvk idfy;k lW jch
R `% /◌ॅ t18K Zf8K F ' lqr ukjk;.k iRuhA vijk iyklh efg"kh cqèkoky lW nkeksnj
YJ % /◌ॅ + 8 @ F ' %/ lqr fdR;kZuUn iRuhA vijk csys fHkêh ifupksHk lW pquequ lqr

* % ◌ॅ & ¡8K
F ' < ukjk;.k iRuhA dkes'oj lqrk gjsjke Jhjke t;jke
,² 8, /◌ॅ 58Y8 8 @ F ' H [kexM+koklh rjkSuh djegk lW y{ehukFk lqr dudhj nkS
4~ ) "/ L8 4 /◌ॅ lkSjkBoklh [kkaxqM+ lfjlo lW y{es'oj nq nkSA f=iqjk lqrsp
%a 8 8 9 Ñ !/ d 0U ◌ॅ futZyk m"kkA vkn~;k isdMsjk xtkuUn lqr nsoukjk;.k iRuhA
%aGH 5 9' Z Q 8% 2>' J3 vijk chjouoklh fxjtkuUn lqr fou; iRuhA Jhjke lqrk
ãØ 18K 8 @ F ' + 8/ dksYgqvkoklh nqxkZuUn >k nkS y{es'oj lqrkS Hkhe vtwZuks
1 8K 8 F ' ) D5J/ Hknzs'ojoklh fpydkSj nfjgjk lW xksfoUnyky lqr Nsnw nkS
5 8K
1 9 %aGH ( , M:
,-GH / vYykfj lW vtcyky nq nkSA Hkhe lqrk chjouoklh ujoky
%N 4 /◌ॅ OK%% ³ M 9 n /◌ॅ cfylke lW yky nkSA vtwZu lqr fl>wvkoklh lqbjh lW
+%% 5 9' , + 8/ 8 % +%/ /◌ॅ pUnzkuUn 'kqDy nkS flags'oj lqrk QwyckM+hoklh efg"kh ikyh lW
%% 9' M8 / MJ/ v /◌ॅ P-8K ú cspu lqr pUnz fd'kksj nkS dqleky lW cSdq.Befu nq nkSA
9 / 0kH M %+ * ◌ॅ <8
vatwyk lqrsp ehuk csyokM+h oklh yfyr iRuhA vijk flags'oj
P- 0 %
9 `/% /◌ॅ g`8 5 9' M
lqrk n;k'kadj lnk'kadj iyk'kouhoklh cS|ukFk feJ nkS
Q 8 <% / %% F ' / 0kH
lqrkp uhye tkequ f=os.kh jkenso lqrk tewvk e>kSjk djegk
T 0 /T 0 %T8 / g38 ) 9
lW fp=cksèk lqr cVs'k nkSA ehjk iq=A Ñ".knso lqr lksuw
8 % Y8 @ MJ º 4 /◌ॅ
csyokM+hoklh flejokM+ [kkSvky lW Hke: lqr fxfjtk nkS
y* +T 9' Z ' "# 8M
rjkSuh djegk lW jkes'oj nq nkSA ekèkqjh iq= rqylh fiz;adk
<% sJ% /◌ॅ ,I 1 9
L8 4 /◌ॅ H 5 9' * 5 Z %/
'kqHkadj vpZ.kk nhikA gjsjke lqr xkSjh 'kadj jgVehuk oklh
S 0 ,0 @ ' 4~ b T 0
ek;kdkUr >k nkSA t;jke lqrk ljuiqjoklh t;ukFk >k nkSA
4A 8 / B 9' / 8Z /
vijk lqrk jgVehukoklh xkSjh >k nkSA jkes'oj lqrkS cqf)ukFk
8 9' 4A 8/ b 9' v'kksd csyokM+h oklh txriqj ek.Mj lW dSyw lqr f'kokuUn
5
H ( +8 <% / 1 Z ^ nkS okjh jkm<+ lW lw;Zef.k nq nkSA uwuw nk; lqrsp 'kph tkudh
◌ॅ % M T8K 9 2 ◌ॅ / M@
5 9' HkkylfjA vkn~;k jeS okjh jkm<+ lW uokc iz0 misUnz lqr nsosUnz

8 M8 M Q T 8 ,%/ ' J3 £ 2 iRuhA vijk jgVehukoklh deyw lqr HkokuUn iRuhA vijk
◌ॅ 8+ S0 2ãP- P- F ' Hkkyljh [kjfg;k oLrh uodkUr feJ lqr vkuUn eksgu iRuhA
4A 8/ % M ,8K F ' ,%/ vijk js.kq jgVehukoklh nqxkZuUn lqr lqèkhj iRuhA cqf)ukFk
d 4 ê 8B ) J8K &48 F ' lqrkS lat; vHk; redqM+k oklh dVkbZ lW ek;kdkUr feJ nkSA
5 8K
~Ò 4A 8/ 1 * 5
F ' +8 ( v'kksd lqr fou; c[kjhoklh oS|ukFk >k nkSA 'kksfHkreyky
/ 0 , ` ', ◌ॅ B ) 9' lqr e;kuUn% ijekuiqjoklh vuy djegk lW ekSthyky nkSA
8 +d / ¤38 9' , %% lqrkp lhrk xhrkA vijk 'kksfHkryky lqr prqjkuUn% uxokM+
8K$ 8Z / 8% 4 /◌ॅ ¦ %% ?kkslksr lW cgksju nkSA vkn~;k lhrk efg"kh ikyh lW ckyÑ".k
9' / 1 ' , %%
iRuhA vijk xhrk jkeuxj jrkSyh nfjgjk lW JhdkUr lqr
8K$ 81 \ /◌ॅ +7 8 9' J3 /
rhFkk±uUn iRuhA e;kuUn lqrk izHkkdkar cyjke ij'kqjke us;ke
* ◌ॅ +%"# F ' 1 81 (%
dqtkSyh lW ckcwyky lqr cwYyh nkS f'kok gfjve lW Ñ".kdkar
◌ॅ ) B 0 8K
F ' 8K
nq nkS nsfo;k lqrsp diwZjk izfrek yhykA vkn~;k cjncêk efg"kh
S, 0 +% R `% /◌ॅ ++ M%%
ikyh lW dYiukFk lqr xqYyh iRuhA vijk csyokM+h txriqj
+ Mn 9 T 4 ◌ॅ "# 0 5 9 Q
ek.Mj lW dkSM+h lqr jktèkkjh iRuhA izHkkdkar lqr jathr
M S % %' J3 + +² 4> % /◌ॅ ´8
Un F ' <% 1 Z ^ /◌ॅ N
vthr cjncêk oklh Ñ".kdkar >k nkSA prqjkuUn lqrk misUnz
* F ' S, 0 0 + +²
;ksxsUnz lqjsUnzk enuiqjoklh dVkbZ lW ekSthyky lqr enu
/ "# 0 9' 8K 2ãP- P-
eksgu nkSA misUnz lqrk dkyhdkUr eqjyhèkj fo|kdkUr
~P- 8Z / AX /◌ॅ ¦ %% 8 &48 fot;dkUrk Hknzs'oj oklh e>kSjk djegk lW vn~cqnyky lqr
9' 2ãP- % B Y % * 3B B jruyky nkS ujlke cfy;kl lW vueksy nq nkSA ;ksxsUnz lqrkS
,-GH / º 4 /◌ॅ 5%% 8%% 9 jktho latho tewvkoklh dkdks cysmWp lW e;kdkUr lqr
◌ॅ 8&% 5 9' P- ( mNkuUn nkSA ifjljk lW cPpw nq nkSA fueZyk lqrsp ehjk iq"ik
/ 0 MJ/ D +2◌ॅ ◌ॅ B 2q8K jkèkkA lqjsUnz lqrk chjou lry[kk lW dhR;kZuUn lqr èkekZuUn
9' / /◌ॅ +ÊM 5 9' 8%
Q Zá nkS lqjxu lW vkuUn nq nkSA 'khyk lqrsp oUnuk lqyHkkA
*' ~P- + 8 / %d /◌ॅ ¡8K
*8K

9 18 /◌ॅ J8K 5 9' T % Q K8 %,'
(% 8Z ): 8K S0 0U ( 8K jkeuxj ¼lqyrkuiqj½ % ijekuUn iz0 >haxqj lqrkS jekuUn
5 8K
1 <%+ / VJ 18 /◌ॅ 8 O% M nqxkZuUn csyckM+h oklh yksvke lqjxu lW cztukFk lqr xksyw nkS
9 4A / ◌ॅ rA8 5 9 0 U ijgV ldjk<+h lW NksVdfu nq nkS vijk >haxqj lqr
8 @$ Ù0 1 / 4 /◌ॅ 0U nsoukjk;.k% <axjh oklh ef>;ke djegk lW >haxqj lqr lqxu
18 9' /¶% ^ /◌ॅ Zá S0 !Í8 5 9' nkSA flgkSfy ek.Mj lW iq"iifr iz0 BDdu nq nkSA lqfe=k iq=A
Z ' p 38 o K / HkS;k lqr fo|kukFk lqr ';ke lqUnj lr oS|ukFk csyckM+h
¤38 <%+ / 1 Z ^ /◌ॅ 8 8 oklh txriqj ek.Mj lW uìukFk lqr eq'kk; nkS okjh jkm<+ lW
YT 9 2 M8 M
◌ॅ 8 9'5 Q uwuw nq nkSA rkjk lqrsp lqnkek lR;HkkekA vkn~;k c[kjh dkdks
/¡,' J3 +d D <%2◌ॅ ◌ॅ :4
csymWl lW euksgj lqr lqjfryky iRuhA vijk iksfB;k
%% F ' ! / %d /◌ॅ %%
lry[kk lW jkeyky lqr egs'k iRuhA cS|ukFk lqrk cqf)ukFk
5
kT F ' g38 +8 88 , 8$
fnukukFk HkheukFkk% cjncêk oklh efg"kh ikyh lW dYiukFk
+ +² / 4> % /◌ॅ ´8 2 &48 9
lqr mn; eksgu nkS [kkaxqM+ lfjlo lW [kq'kj nq nkSA f=iqjk
d 0U ◌ॅ d 5T 5 9' Z Q %
lqrsp ekyk jruekyk pUnu ekykdkjdkA vkn~;k jeS oklh
8% K8 % ' J3 £ / ¯% /
rrSy ldjk<+h lW oS|ukFk lqr jfoUnzukFk iRuhA
◌ॅ ¤38 P-8 F '
T@ p 38K S0 °M TÛ8K$ ij'kef.k lqr HkS;k lqr fo|kuUn iz0 ckSdw lqr f'k"VkuUn%
D \ /◌ॅ W¬ ».0 + dksf<+ykoklh uxokM+ ?kkslksr lW dUgS;k lqr T;ks0 dykukFk iz0
S0 % 9 Z / ◌ॅ % T 0 5 9 1 dyj nkS czãiqj ldjk<+h lW dkyh'kadj nq nkS ;ksxek;k
È T /P0 ' J3 8% 4 /◌ॅ +% lqrk'p 'kph lUè;kdsaA vkn~;k vuy djegk lW cysy lqr

8K&48 F ^ /◌ॅ ,-@ uUneksgu iRuh vijk jtkSjk ek.Mj lW Hknzef.k lqr osnkuUn
8K F ' ( %8K M%8K.' °M iRuhA , lqrkS [ksykuUn >wykuUnksA vijk ckSdw lqrkS ';ke
( o K Ke 81 / d 4 lqUnj jke lqUnjks jkeuxj oklh j[kokjh gfjve lW fuR;kuUn
◌ॅ ¡8K 8 M 9 / / Z ,X%% 5 lqr irkuw nkS lfjlo lksnjiqj HkkbZyky nq nkSA iùkorh
9' ùÌ / sJ% /◌ॅ lqrkp rkjkorh flejokM+ [kkSvky lW txeksgu lqr eqdqUn
1&48 Y`K F ( 2q8K U@8K iRuh , lqrkS mNkuUn xq.kkuUn dqykuUnkA lqrkp lkfo=h
`%8K' / 5 0 ' J3 `/
0A pqYgkorhdsaA vkn~;k dqlkZdkaVk HkM+xke tftoky lW vtcyky
◌ॅ +%% 4 B F ' lqr gfjdkUr iRuhA vijk ckSdw lqr fxfjtkuUn vfB;kckM+h
°M 1 8K !+ / 8/ ^ /◌ॅ
oklh dule ek.Mj lW cS|ukFk lqr eUuwyky iRuh lqrkp
g38 cM%% F R `% /◌ॅ
;'kksnk us;ke dqtkSyh lW nsokuUn lqr lqUnj iRuh , lqr
8K K F 88$'
°M
tuknZu%A vijk ckSdw lqrks lw;kZuUn iz0 dSyw jfouUnuks
= / M8K
S0 % M 8K: 4 /◌ॅ
ef>;ke djegk lW x`fgef.k lqr f>axqj nkS lfjlo lW cuekyh
1 4@ 0U 9 / / /◌ॅ +8% 5 9'
nq nkSA xqnuorh lqrkp ikoZrh cM+xke nfjgjk lW cnzhukFk lqr
U8 + ◌ॅ +- 8
lgnso iRuhA
/4 F '
: o K <% 1 Z ^ /◌ॅ jkeuxj % ';ke lqUnj lqrk csyokM+h txriqj ek.Mj lW
8 8 YT ¢ 2 ◌ॅ 8 M8 M 5 9' uìukFk lqr eq'kk; nks jkm<+ lW uwuw nq nkSA rkjk lqrkp
' K 8Z / 81 \ /◌ॅ lqnkekA jke lqUnj lqrk enuiqjoklh uxokM+ ?kkslksr lW ykyh
%% 5 %% 9' 1 8K / M8K
. lqr vn~cqn yky nkSA fxfjtkuUn lqr lw;kZuUn M~;ks<+h oklh
/ K.% % /◌ॅ ) %% Y`K 9' 8 % /◌ॅ vUnksyh tky; lW Jhyky lqr eqdqUn nkSA ujoky lW cqukbZ nq
5
+8X 5 ¢' Q 8 4D% + nksA lqnkek lqrsp thruorh egknsodksy cM+xke nfjgjk lW
M
◌ॅ / @ , S0 8 F ' lw;Zef.k lqr Hkkuqdj iz0 Mkseu iRuhA
2) () Z ): / M8K
V8$ 8 4 Qwyljk ¼Jhiqj½ % lw;kZuUn lqr f=yksdukFk% fpYgfu;k gM+jh
◌ॅ WX t% 9 T§ Z 8 2◌ॅ ◌ॅ ldjk<+h lW dUgkbZ lqr Hkksyk nkS 'kfDrjk;iqj ujmWu lW
%8 5 9' 2> % 0M% / 0Ô§ w% frydukFk nq nkSA m"kk lqrkp foeyk eatwyk la;qDrk izsedyk
08' J3 81 T 4 /◌ॅ +T jatukA vkn~;k jkeuxj f'kok gfjve lW cVs'k lqr 'kksHkkdkUr
,B F ' %/Z ,Z 8, /◌ॅ iRuhA vijk etfyliqj Hkkuqiqj ifupksHk lW nsoukFk iRuh
8 F + ◌ॅ "#8K vijk vlqjk cM+xke nfjgjk lW Ñ".kkuUn lqr lqcksèk iRuhA
y* F ' " " ) ◌ॅ kT y* vijk c[kjh fu[kwfr lW egs'k lqr t;cksèk iRuhA f=yksdukFk
F ' V8 T % %/Z ,Z 8, lqr lq'khy etfyliqj Hkkuqiqj ifupksHk lW uohukFk lqr
◌ॅ 8 8 t%8 9 %/ / 4 /◌ॅ
HkksykukFk nkS rqyfl;k oklh nsogkj lW ;ksxkuUn nq nkSA
18K 5 9'
8K8 S0 8 ( 8K /8K.

MJ / jfouUnu iz0 jfoukFk lqrkS ijekuUn lokZuUnks tewvk oklh

* % ◌ॅ % Md8 %8K 9 41 efg"kh cqèkoky lW yw[ku lqr [ksykuUn nkS lksgkx ekM+joklh
(% 4 /◌ॅ h* 5 9' M 8 8 jrkSyh nfjgjk lW pØèkj nq nkSA dwpuorh lqrkp ehuk
5
+*% /◌ॅ 4 8K8 S0 R01) vfB;kckM+h ifj;kEc cqèkoky lW gfjuUnu iz0 usaxM+w lqr
T* F ' 8K 4Z [ 8K ◌ॅ f'koèkj iRuhA ijekuUn lqrk jfgdiqj tksQjk QuUng lW
+%% 08K 9' / ◌ॅ 8 vtcyky lqr iapkuUn nkSA lq[ksr ldjk<+h lW fe=ukFk iz0
S0 4I 5 9' vP- Q' Nqrg: nq nkSA bUnzkorh lqrspA
,²/ ( ) ◌ॅ % 8Z MJ: `% Hkêflejh ¼frjgqr½ lW lqyrkuiqj ns'ks tewvk % dqyifr
%% 5
++8$' 5
++8 ( ».0 Mq +Ê 0 lqr yky lqr ccqtu%A ccqtu lqrkS T;ks0 viwN cPphdka
- ◌ॅ S@ m 9 % /◌ॅ |0 vklh cfy;kl lW izk.kifr lqr nsohnÙk nkS vy; lW pkS0

q 8 5 9' òG4 Z ' ».0 Mq "#@ Nhru nq nkSA Lusgorh iq=A T;ks0 viwN lqrk Ñ".kef.k cklqnso
+ 1 T$ d Z / /L% ^ /◌ॅ t;nso txnh'kk% [kjktiqjoklh feljkSyh ek.Mj lW cPpk nkSA
+Ê 9' ¤ "#@ ( %B b B VJ >oSr Ñ".kef.k lqrkS dkfydkUr xkSjhdkUrkS yksvke lqjxu lW
18 /◌ॅ ß &48%% +8 9 / %d /◌ॅ ekuk ikS= eksguyky lqr ckuk nkS lry[kk lW iq"iukFk nq nkSA
Zá8 5 9' ¦% 1 5 1 %a ' J3 ekSyh lqrkp nqxkZ txnEck y{ehA vkn~;k tewvkoklh dule
MJ/ 8/ ^ /◌ॅ v 4 F ' ek.Mj lW ysYgkb lqr egkohj iRuhA vijk <axjh eaxjkSuh
Ù0 1 01L8 % /◌ॅ /B%% K %% ikyh lW olUryky lqr lqUnjyky iRuhA vijk [kexM+k
F ' d1 5
L8 4 /◌ॅ d8 4 B rjkSuh djegk lW nq[ku lqr gfjdkUr iRuhA dkyhdkUr lqr
F ' % B P- d1 L8 4 /◌ॅ
nsosUnz [kexM+k rjkSuh djegk lW uks[ksyky lqr nqyu nkS
:%% 5
%8 9 %/Z / u®% <%2◌ॅ ◌ॅ
etfyliqjoklh vks>ksfy csymWp lW 'kfDrukFk nq nkS lqfe=k
T§8 5 9 Q /B 4A 8 ¯% /
lqrsp olUrh jgVehuk rrSy ldjk<+h lW gfj lqr èkekZuUn
◌ॅ 4 *8K
F ' P- ( J=> 8 >
iRuhA nsosUnz lqrkS vk'kqrks"k euh"k QwyckM+h oklh iañ ijekuUn
2) ॰ 8K |0 9' 1i Q Â&
pkS0 nkSA lqxUèkk lqrsp jhEehA xkSjhdkUr lqrk cyHknz iz0
b B +%,- S0 `P- kP- 8~P- ~P-$
dqesUnz egsUnz ujsUnz fojsUnzk% ijgV ldjk<+h lW JhdkUr lqr
' ◌ॅ ) B B 9 /
Z 8 5 9' ,%/ Q V8'
e;kdkUr nkS flejokM+ lksnjiqj VsdukFk nq nkSA Hkkyljh lqrsp
+%,- : S& y*$ / 8Z 4
f=ykspuA cyHknz lqrk fouksn izeksn lqcksèkk% ljuiqj gM+jh
◌ॅ / 8 M + 01A 9 T 4 /◌ॅ h* 5 9'
ldjk<+h lW lrkuw lqr caxV nkS f'kok gfjve lW pØèkj nq
%a Z %%' : M %+ R `% /◌ॅ nkSA y{eh iq= ykykA fouksn lqrk QwyckM+h us;ke dqtkSyh lW
18K 9' M@
kP- dT$ xtkuUn nkSA iwf.kZek lqrkp egsUnz lqr vf[kys'k% <axjhoklh
Ù0 1 / 18K 9' M8 ZÆ xtkuUn >k nkSA lqrkp iwue iqM+Suh oklh Hkhe'kadj lqr
, T 0 : F ' eukst iRuhA
8~P- ( T S0 8 8 S @ ! M / /¡8 @ ujsUnz lqrkS foeys'k iz0 uohu izoh.k Bdiwjk oklh lR;ukjk;.k
3 9 ~P- ( IãT &4: T%8 Iß% 81 >k nkS fojsUnz lqrkS :is'k eksguks f'kykukFk :ikSyh uxokM+
\ /◌ॅ 8 9' + o K 8K ?kkslksr lW enu nkSA cklqnso lqrk ';ke lqUnj osnkuUn
8K P-8K /4/% / 1 <%2◌ॅ ◌ॅ 8&48 ijekuUn pUnzkuUnk lgkley oklh x<+ csymWp lW eueksgu
9 /K4 /◌ॅ ) 5 9 / à d
nkS lUng fnèkks lW cxM+w nq nkS lqrkp ljLorh [kM+fg;k
◌ॅ ) B 5
*B F ' o K
erkvksu nfjgjk lW JhdkUr lqr eèkqdkUr iRuhA ';ke lqUnj
S0 A58 & º 4 /◌ॅ T8
iz0 Vqiu lqr veksn e>kSjk djegk lW f'koukFk lqr fnukukFk
88 9 %/Z / OK 5 9' &
eT8 / MJ/ /v /◌ॅ %AI ú 9' d%
nkS etfyliqj oklh xksfoUn nq nkSA veksn lqr jks'ku
Q ,%>' 8K T&48 %%&48 y*
fl>wvkoklh lbjh lW yV: 'kqDy nkSA lq[kekyk lqrsp
R `% /◌ॅ 48K 8K 9 %Z 8/ vfHkyk"kkA osnkuUn lqrk jk'keksgu ykyeksgu lqcksèk us;ke
◌ॅ 5 9' / 0 Z ' T&48 Ñ , dqtkSyh lW egkuUn lqr n;kuUn nkS deyiqj dule fnèkks lW
/ 5
] 9' 08 Q I+ 8 % @ nq nkSA laè;k iq=A jk'keksgu lqr lkSjHk rkjkckM+h oklh j?kq >k
n ' %%&48 / 8 9 nkSA jatuk lqrsp :ch uhye fdj.k iYyohA ykyeksgu lqr
/ M&48
( 8 % ++ M% d1/ 8 @ 9 fnokdj je;oklh t;ukFk >k nkS lw;Zeksgu lqrkS lquhy ckcwy
8K ( W¬ S0 P- : 8Z / 81 [kexM+koklh ukjk;.k >k nkS ijekuUn lqrkS dUgS;k iz0 jfoUnz
\ /◌ॅ %% ,8K 9 % 01 `% /◌ॅ eukst enuiqjoklh uxokM+ ?kkslksr lW ykyh lqr HkokuUn nkS
Y`K 5 9' W¬ ° d1/ L8 4 eyafx;k dqtkSyh lW eqdqUn nq nkSA dUgS;k lqr ckSok
◌ॅ d8 5 ) T 0 9' T % Z ' : [kexM+koklh rjkSuh djegk lW nq[ku lqr Jh 'kadj nkSA
8 M / MJ / v /◌ॅ 8 M ú 9' P-8K
lq'khyk iq=A eukst lqr lksuw fl>wvk oklh lqbjh lW uFkw
"8K <%+ 2) ◌ॅ 2 %%
'kqDy nkSA pUnzkuUn lqr ÑikuUn csyckM+h oklh Qwynkgk
41%% 9' k/ /◌ॅ 51 5 9' 8T % Q
ikyh lW mfpryky lqr egxyky nkSA egslkfj lW tqxrh nq
2> / ~d' J3 Q1q 8K 8 M
F ' £ / 4 2ãP- F '
nkSA uo'khyk lqrsp m"kk lhrk js[kkA vkn~;k rsxfN;k czãkuUn
~d MJ / %a@ 5
*B F ' "8K
lqr vtwZu iRuhA vijk jeS oklh gfj lqr misUnz iRuhA vijk

5
" / *B 9' M È S ' js[kk tewvk oklh y{e.k lqr eèkqdkUr iRuhA ÑikuUn lqrk
[kexM+k oklh eèkqdkUr >k nkSA iwtk lqrk'p izhfrA
( K 8 *I / 2/L% % t;nso lqrkS jkelqUnj jekukFkkS èk:okjh oklh mljkSyh vy;
◌ॅ *8 + %% 9' / %d /◌ॅ ~%% 5 lW jkèkkukFk lqr ckthryky nkSA lry[kk lW dkjsyky nq nkSA
9' 8 8 1 vP- ' J3 lqrkp uojrfu vlksxk lqfe=k bUnzkorhA vkn~;k [kexM+k
" /¶% ^ /◌ॅ Y`K %% F ' flgkSfy ek.Mj lW eqdqUn lqr jkeyky iRuhA vijk r=So

¬ L8 4 /◌ॅ o8K o 0 F & rjkSuh djegk lW ';kekuUn lqr ';ke fdadj iRuhA vijk
d1/ R `% /◌ॅ t18K lqfe=k [kexM+koklh us;ke dqtkSyh lW HkksxkuUn lqr osnkuUn
8K F ' vP- YJ 4> % /◌ॅ iRuhA vijk bUnzkorh teqvk efg"kh ikyh lW pUnzfd'kksj lqr
P- 8K F ' K ( 8B
jekuUn iRuhA jkelqUnj lqrkS uodkUr e;kdkUr iz0 lqVuks
B S0 A: 81 \ /◌ॅ 8&48
uxokM+ ?kkslksr lW eueksgu lqr HkksxkuUn nkS jktu nfjgjk
t18K 9 8 4 %% 5 9' K Q
yfyr nq nkSA foUnk lqrsp miek pUnzek vkn~;k enuiqj dVkbZ
2 P- J3 8Z AX /◌ॅ vP-8K
lW bUnzkuUn lqr ukxs'oj iRuhA vijk pUnzek tewvk efg"kh
8H F ' P- MJ 4> +*%
5 /◌ॅ
cqèkoky lW gfjdkUr lqr nsokuUn iRuhA uodkUr lqr
4 B 8K F ' 8B `
+ 4 / * `/% /◌ॅ , B 9
jktdqekj cjnkgk oklh èkukSth dqlEcky lW 'kksfHkr lqr
Z /◌ॅ 5Â8 5
9' %a Q
jekdkUr nkS czãiqjk lW pqEeu nq nkSA y{eh lqrsp 'kqfprk
S J3 4A 8 /¡ F ' 8K vfurk lqfiz;k vkn~;k jgVehuk lR;nso iRuhA vijk ijekuUn
0T F ' ` / M JT ? MJ/ lqr lqoa'k iRuhA jktdqekj lqr lwjt vk'kh"kks tewvkoklh
,B 9' 8 Q' B 8 'kksHkkdkUr >k nkSA lquhrk lqrspA e;kdkUr lqr uhjt
D % ^ /◌ॅ 18K M%8K S0 dksf<+yk jtkSjk ek.Mj lW ;ksxkuUn lqr >wykuUn iz0 jekuUn
8K 9 d 4 /◌ॅ ◌ॅB 5 9 0M% nkS j[kokjh gfjve lW mWekdkUr nq nkS eatwyk lqrsp lfjrk
Q / / ' J3 D5J 8K&48 ~T lforkA vkn~;k dksYgqvk uUneksgu lqr lqjs'k iRuhA vijk
F ' 4Z ù8
ST F ' 1 T jfgdiqj iùukFk lqr izdk'k iRuhA txnh'k lqr lnkuUn%
/8K$ 8Z 4 /◌ॅ 8 +8 M 9 jktuiqj nfjgjk lW lqdu lqr cpuw nkS vfg;kjh ikyh lW
◌ॅ %/ m 5 9' % % Q 8 rqylhnÙk nq nkSA yhyk lqrsp nk;jkuh nHkM+koklh vuy
◌ॅ H8 1 TP- F ' djegk lW fo'oukFk lqr fxjh'kpUnz iRuhA ije uSf"Bd]
ù , , T S/ ++ /8K lnkpkjh] f'k{kk izlkjd ckckth lnkuUn lqrk oS|ukFk
¤38 1c 8 8 d1 ' txUukFk fot;ukFk vt;ukFkk [kexM+koklh dVdk ek.Mj lW
^ /◌ॅ _
"#&48 9 01 / vpfEHkr lqr Ñ".keksgu nkS jaxjkoklh ,dek [k.Moyk lW cPpw
d^% /◌ॅ +ÊM 5 9' M@
Q
w% 0M% nq nkSA iwf.kZek lqrsp izsedyk eatwyk vatwyk vkn~;k tewvk
0 % J3 MJ // `/% /◌ॅ ,M
M 8~TB
lokl dqlEcky lW Hkwnso lqr ujs'kdkUr iRuhA vijk iyklh
F ' %/ /¦% % /◌ॅ 8K S&
lekSyh ikyh lW rkjkuUn lqr izeksn dqekj iRuhA oS|ukFk lqrk
` F ' ¤38 /1 8 /8 +i58
lkxjukFk fl)ukFk cUèkqukFk deyukFkk [kexM+koklh vuyiqj
+ "/ 8%Z 4 /◌ॅ 8
djegk lW fd'kksjukFk lqr eèkqdkUr nkS jgVehuk jrkSyh
5
*B 9 4A 8 (% 4 /◌ॅ /8K 5 9'
5 MJ/
nfjgjk lW lnkuUn nq nkSA cqpuh lqrsp oh.kk tewvkoklh
+8 Q @ %a B F '
/1 8 , %¿ / ,M8 9' 0
y{ehdkUr lqr v'kksd iRuhA lkxjukFk lqr vfHk"ksd eky}kj
Q + M8 ' 18K S0 +8
5 ( ++8 4 4e
oklh Hkwou >k nkSA fiadh lqrsp cwpuhA xtkuUn iz0 cqf)ukFk
<%+ / 1 Z ^ /◌ॅ 8B 5
*B 9
lqrkS ceceukFk gfjgjks csyckM+h oklh txriqj ek.Mj lW
\ 5
/◌ॅ 2 8K 9' ø Z /8' uodkUr lqr eèkqdkUr nkS uxokM+ ?kkslksr lW mxzkuUn nq nkSA
8 H8 S0 VT8 "/ 4P-Z jf'e iq= liukA fot;ukFk lqr vf'ouh iz0 yksds'kukFk
^5J /◌ॅ · 8y* / MB
9 *I / 8% [kexM+koklh efgUnziqj i.Mqvk lW ik¡ eucksèk lqr lw;ZdkUr nkS
◌ॅ /8K 5 9' % Q 0M / 0M' èk:okjh oklh vuy djegk lW lnkuUn nq nkSA ekyk lqrsp
8 b /¡,$ 4A 8 / / %d jatw latwA vt;ukFk lqrk xkSjo lqfer lR;Hkkek% jgVehuk
◌ॅ 48K 9' oklh lry[kk lW egkuUn nkSA

(% 8Z ): "#m ( 8K ,8K. rkjkckM+h ¼lqyrkuiqj½ % Ñ".knÙk lqrkS jekuUn HkokuUnks
◌ॅ I T 0 9' ,8K * 8* $ cfy;kl lW :fp lqr 'kadj nkSA HkokuUn lqr èkjuhèkj% csymWp
<%2◌ॅ ◌ॅ (T 5 9' * 8 * d ]$ lW 'kf'k nq nkSA èkjuhèkj lqr dfo'ks[kj Fks?k% Qwynkgk ikyh lW
2) ◌ॅ 818 kT 9 d ] ( uxu lqr egs'k nkS dfo'ks[kj Fks?k lqrkS mWekdkUr dfo
◌ॅB B. %4^ % /◌ॅ |0 ,1 jfodkUrks yg.Mk tky; lW pkS0 HkxhjFk lqr ;nqifr nkSA
5
9' 2◌ॅB N¸ m$ 2 ◌ॅ mWekdkUr lqr dkSLdhnÙk% jkm<+ lW i`Foh lqr nhuk nkSA vijk
8 9' 2◌ॅB ( 8 08 4 8K. mWekdkUr lqrkS eujatu fgjkuUnks vksM+k ,dgjk lW cUèkq nkS
# ◌ॅ +i5 9 N¸ m ,d M$ ^8Z dkSLdhnÙk lqr fHk[kwd% e.Muiqjk ,dgjk lW onu lqr vej
# ◌ॅ 8 9 R `% /◌ॅ `8X 5
nkS us;ke dqtkSyh lW dqukbZ nq nkSA
9'
(* Z ): 4 8K +4 %W /8M % t;uxj ¼èkjeiqj½ % fgjkuUn lqrk fcgkjh ykUgk luQwy
1 $ 2/L% % /◌ॅ , M +8 9 \ /◌ॅ fxjhdk% mljkSyh vy; lW Hkkrw lqr ckuk nkS fn?kks lW B0
0 i 5 9' +4 ( %5 TT8 *5 ². ekUèkkrk nq nkSA fcgkjh lqrkS nqykj 'kf'kukFkkS eèkqdjiêks nfjgjk
5
◌ॅ d 9' +4 ».0 + lW nqf[k;k nkSA vijk fcgkjh lqr T;ks0 jfrukFk% fu[kwfr lW B0
" ) ◌ॅ 0 3 9' ».0 8 H8+ fo|kifr nkSA T;ks0 jfrukFk lqrk fo'oukFk f'kykukFk
T%8 Y§8 ».0 38$ /¶% ^ /◌ॅ ®A8 eqfDrukFk T;ks0 fo|kukFkk% flgkSyh ek.Mj lW >ksVu lqr ccq,
++5 9 © d^% /◌ॅ 0 ,01 5 9 T%8 nkS HkkSj [k.Moyk lW B0 Hkaxh nq nkS f'kykukFk lqr cnzhukFk%
+- 8$ 8 T% +%/ 0T 5 9' %W ( uj'kky cfy;kl oa'kh nq nkSA ykUgk lqrkS xksfoUnnÙk eqjyhèkjkS
OKm Y % *L <4A 4 /◌ॅ ´m 9'
csgV djegk lW tkYiknÙk nkSA eqjyhèkj lqrkS uìukFk iq"iukFkkS
Y %* ( 8 8 Zá8 4A % /◌ॅ 9'
gkVh ikyh lW ykyh nkSA luQwy lqrkS 'kEHkqukFk eafprks
/8M % ( T_58 0= 8Z
4 /◌ॅ e48
jktuiqj nfjgjk lW jksfguh lqr okpk nkSA fxjh lqr HkS;ksd%
9' 1 5
p$ 4> +*% %
efg"kh cqèkoky voyEc nkSA
9'
' (% 8Z ): Im ( O XN dVgjckM+h ¼lqyrkuiqj½ % :inÙk lqrkS lqjifr xks<+kbZdkS
◌ॅ 9' %AM ( o nfjgjk lW jke nkSA lqjifr lqr iyVw lqrkS ';ke t;Ñ".kks
"#. ^ /◌ॅ 4%* 9' "# 1 ek.Mj lW gyèkj nkSA t;Ñ".k lqr xfrjke lqrk prqHkwZt thos
,M
5 8$ % /◌ॅ ,8 9 / %d /◌ॅ
d nq[kjuk% vy; lW Hkokuh nkS lry[kk lW eksgu nkSA thos lqrkS
&48 9' ( U@ M& % /◌ॅ .
xq.kifr inweks ikyh lW j?kqifr lqr cN: nkS cfy;kl lW Hkksjk
+qI 9 +%/ /◌ॅ t 5 9' M ( nq nkSA inwe lqrkS ve`rukFk izhfrukFkks dule ek.Mj lW
8 S 8Ú 8/ ^ /◌ॅ ]8 x ?kukjke lqr ân;jke nkS djegk lW lksuefu nq nkSA vijk
9 4 /◌ॅ 88 5 9' M ( ,d inwe lqrkS fHkf[k;k nqf[k;kdkS ldqjh csymWp lW Ñikjke lqr
5
dN /` <%2◌ॅ ◌ॅ " 8d 9'
eulq[k nkSA izhfrukFk lqrkS iq"iukFk cqf)ukFkkS gkVh ikyh lW
S 8 ( Zá8 +8 5 4A % /◌ॅ +
xjhcukFk lqr dkyhnÙk nkSA iq"iukFk lqrkS dsnkjukFk dykukFkkS
% m 9' Zá8 ( 8 %8
rjkSuh djegk lW lkgsc lqr dhR;kZuUn lqrkS gfjcksèk
L8 4 /◌ॅ /k+ ¡8K
( 4 y*
gseukjk;.kks jgVehuk oklh jrkSyh nfjgjk lW es?kukFk lqr
k8 C 4A 8 / (% 4 /◌ॅ ]8
caxV nkS j[kokjh gfjve lW }kfjdkukFk nq nkSA ;'kksnk iq=A
+ 01A 9 d 4 /◌ॅ ¿ 8 5 9'
gfjcksèk lqrk fot; vt; iz0 jfoUnz ;ksxsUnz jktsUnzk c[kjh
Z ' 4 y* S0 P- P-
P- +d / ^ /◌ॅ tI
oklh jtkSjk ek.Mj lW Hkksd: lqr deykuUn nkS fnxksu
%8K 9 O8 Z 5
/◌ॅ YT 9' -.
lksnjiqj lW eq'kk; nq nkSA nzksinh lqrsp izseyrkA fot; dqekj
Q w% ' ` 5%/ / 4 Z
lqrk Qqyljkoklh gfjiqj ikyh lW lqjs'k lqr f'ko dqekj nkS
◌ॅ ~T T ` 9 8Z 4 /◌ॅ jktuiqj nfjgjk lW 'kksHkkdkUr nq nkSA gseukjk;.k lqrk jkeukFk
,B 5 9' k8 @ 8 8 t;ukFk izseukFkk% cjkWViqjoklh egqok [kkSvky lW cgksju lqr
w8$ + ◌ॉAZ / 4 5 sJ% /◌ॅ +7 8 iq.;kuUn nkS csgV djegk lW ;'kksèkj nq nkS nk;jkuh lqrsp
Zf8K 9 <4A 4 /◌ॅ * 5 9 8 Q lqykspukA inwe lqr fHkf[k;k lqrk eksrhukFk iq"iukFk jsorhukFkk

V8' M ,d & 8 Zá8 jtkSjk ek.Mj lW nsou lqr :nh nkS txfr iokSyh lW Vsuk nq
~ 8 ^ /◌ॅ 8 I 9 1 nkSA ve`rorh lqrkp xq.kkorh egqok [kkSvky lW rsxfN;k
{% /◌ॅ 8 5 9' U@ 4 5 ¼ftrokjiqj½ oklh nsou lqrs }kfjdkukFk iRuh , lqr
sJ% /◌ॅ Q1q ( Z ) / 8 Q loZyky%A eksrhukFk lqrk ;ksxukFk HkwiukFk uìukFk 'kkseukFkk%
¿ 8 F /%%$'
& 8 18 jtkSjk ek.Mj lW nqYyg lqr Hkk;ukFk nkSA vijk lqr uwuwyky%
,M8 8 8 8$ ^ 5
/◌ॅ n4 djegk lW cpuw lqr ft;kyky nkS iq"iukFk lqr >iVyky%
,8 9' 8 M8 M%%$ 4 /◌ॅ +8 M ijgV cgsjk<+h lW ckcwjke lqr xksih nkS jrkSyh nfjgjk lW HkS;k
%% 9 Zá8 A%%$ 4A +k ◌ॅ nq nkSA vijk lqr jekukFk iz0 [kUrj% ijgV cgsjk<+h lW
++ M O 9 (% 4 /◌ॅ p 5 9'
eFkqjkukFk lqr guqekunÙk nkS iq"iukFk lqrk eksxy iz0
8 S0 dB $ 4A +k ◌ॅ + +
n.Mikf.k f'kokuUn [ksykuUn dhR;kZuUnk dule ek.Mj lW
48m 9 Zá8 &1% S0 ^@
izseyky lqr xksiky nkS ifjljk lW feyu nq nkSA >iVyky
T8K %8K ¡8K
8/ ^ /◌ॅ w%%
lqr ';ke lqUnj fpduh oklh Hk[kjkSyh dqtkSyh lW mWekukFk
O% 9 / /◌ॅ %8 5 9' A%% o
lqr fd'kksjh nkS uM+qvkj djegk lW ';keyky nq nkS ';ke
K 8 / ,dL% `% /◌ॅ ◌ॅ8
lqUnj lqr dkyhdkUr% chjou oklh lry[kk lW yhykuUn nkS
9 - ◌ॅ o%% 5 9 o K
% B$ + 8 / / %d /◌ॅ % %8K 9 ù
uS;ke dqtkSyh lW fxjèkkjh nq nkS dkyhdkUr lqrk gjsjke
`% /◌ॅ 1 * 5 9 % B 4~ /
lhrkjke cyjkek% HkVokM+oklh Hkkuqiqj ifupksHk lW izFkeyky
'/ ,Z 8, /◌ॅ S%%
lqr rhFkkZuUn nkS jktuiqj nfjgjk lW mxzukFk nq nkSA lqykspuk
8K
9 8Z 4 /◌ॅ 2 8 5 9' V8 lqrsp t;ekyk xaxk jhrk vkn~;k cjnkgk èkukSth dqleky lW
Q % 101 J3 + 4 * `/% /◌ॅ uwuw lqr rhFkkZuUn iRuhA vijk dkyhdkUr lqr tksQjk
8 M8 M 8K
F ' % B [ QuUng lW vtcyky lqr cynso nkS lq[ksr ldjk<+h lW
8K4 /◌ॅ +%% +% 9 / ◌ॅ fe=ukFk iz0 Nqrg: nq nkSA gjsjke lqrk dVgjckM+h efg"kh
8 S0 4I 5 9' 4~ A4 + * cqèkoky lW n;kuUn lqr ijekuUn nkS dksYgqvk oklh ijl.Mk

% ◌ॅ 8K 8K 9 D5J / /^ lW en~nh nq nkSA ;'kksnk iq=A iq"iukFk lqr n.Mikf.k iz0
◌ॅ Ü 5 9' Z ' Zá8 ^@ S0 eksxy lqrkS jke lqUnj lqrkS ukjk;.k Hkxokuh Hknzs'oj dVkSuk
&1% ( K ( 8 @ ,18 ,-GH ek.Mj ?kVd feJ lqr txrkuUn nkS jS;ke lksnjiqj >iV nq
8 ^ ]A ) 1 8K 9 j Z nkSA lqrsp cwpw nk;A nso lqUnj lqrkS ;'kksnkuUn xhrkuUn
A 5 9' Q + MM ' K ( lry[kk lW dykuUn nkSA f'kokuan lqr ckycksèk iyklh
8K 1 8K / %d /◌ॅ %8K 9' T8 0 uxokM+ ?kkslksr ccq, lqr uwuwyky nkS dVgjckM+h us;ke
+%y* %/ 81 \ ++5 8 M8 M%% 9 dqtkSyh lW ccwuh nq nkSA ckycksèk lqrkS pUnzkuUn iz0 lw;kZuUn
' R `% /◌ॅ ++ M8 5 9' +%y* ( bUnzkuUnks dksbZy[koklh dkdks csymWp lW pkS0 ccqvk lqr
P-8K S0 / M8K
vP-8K. DX%d/ D <%2◌ॅ iqjUnj nkS ikj[k.M cgsjk<+h lW HkksykukFk nq nkSA foUnk lqrsp
◌ॅ |0 5
++J Z K 9 d^ +k ◌ॅ txrkj.k teqvk oklh lokl dqlEcky lW Hkwnso lqr
t%8 5 9' K Q 1 @ YJ / // mn;dkUr iRuhA vijk ckycksèk lqrkS lfPpnkuUn lnkuUnks
`/% /◌ॅ ,M 2B F ' +%y* QqyckM+h dVkSuk ek.Mj lW ?kVd lqr ?kks?kj nkS >kSok ifupksHk
( /Ê8K /8K. 5%+ 8 ^ /◌ॅ .'
;'kksèkj nq nkSA lgksnjk lqrsp yfyrk lw;kZuUn lqrk czãkuUn
\] 9 º 8, * 5 9' /7
n;kuUn e;kuUnk QqyckM+h oklh uS;ke dqtkSyh lW nsokuUn
Q %% / M8K
8K 8K 8K 5%+
lqr pkS0 fot; xksfoUn iz0 uwuw nkS flejokM+ [kkSvky lW
/ ù `% /◌ॅ 8K |0 OK
pksvkyky nq nkSA lhrk lqrsp xkSjhA czãkuUn lqrk jeS oklh
S0 8 M8 M 9 / sJ% /◌ॅ J%% 5 9' /
cygk cfy;kl lW eqUuh lqr lw;kZuUn nkSA Jhuxj oklh
Q b ' 8K £ / +%4 +%/ /◌ॅ
czãiqjk lW dqudqu nq nkSA lUè;k iq=A bUnzkuUn lqrk vtwZu
Yc / M8K
9' ) 81 / Z /◌ॅ `8`8 5
9' /P Z ' vP-8K 8 M T 0 T 0
'kaHkq 'kadj t;Ñ".kk [kexM+koklh e>kSjk djegk lW dksdu
"# d1/ º 4 /◌ॅ D8 4
lqr egkohj nkS dVkSuk ek.Mj lW vuwiyky nq nkSA 'kph lqrsp
9 8 ^ /◌ॅ 8 M%% 5 9' T Q %
foeyk papykA vkn~;k c[kjh cM+xke nfjgjk lW tVkuUn lqr
0%' J3 +d + ◌ॅ A8K xksyksd iRuhA vtwZu lqrk jeS oklh cygk cfy;kl lW eqUuh
OV F ' M8
£ / +%4 +%/ /◌ॅ lqr deykuUn nkS enuiqjoklh vks>ksfy tky; lW 'kksfHkr nq
Yc %8K 9 8Z / u®% % /◌ॅ nkSA oh.kk iq=A

, 5 9' @ Z '
M 45 Im ) Z : Tm iwoZ frjgqr :fpnÙk vij Jhiqjns'ks eYnokM+ % f'konÙk
m m Im m$ ^ /◌ॅ /X 9' lqrk jfonÙk jkenÙk :fpnÙk jfrnÙkk% ek.Mj lW lokZbZ nkSA
Im ] 5 8 M Y * OK$ 8, /◌ॅ :fpnÙk lqrk j?kq tkuw eqjkjh ekèko xksfoUnk% ifupksHk lW yk[kw
%d M 9' 8 M ( 8 *
% /◌ॅ 9' nkSA tkuw lqrkS thoukFk èkeZifr ikyh lW 'kqHks nkSA èkeZifr lqrkS
*
( 4 "# 4 /◌ॅ 8 9 ^ gfj Ñ".kifr gfjve lW nsoukFk nkS ek.Mj lW j?kquh nq nkSA
◌ॅ ]85 5 9' 4 5 8 t 8K
&48 d gfj lqrk eksgu nq[kju Hkksjk ijekuUnk ikyh lW eqdqUn nkSA
◌ॅ Y`K 9' &48 `% 4$ eksgu lqrk dqyifr ohj egknsok% djegk lW okenso nkSA
◌ॅ 9' `% b " dqyifr lqrk xkSjhifr [kxifr ujksÙke iq#"kksÙkek% gfjve lW
8em Z?m$ 4 /◌ॅ 88 +qX 9'
u;u lqr cNkbZ nkSA ujksÙke lqrk 'kwyikf.k fi.kkdikf.k
M
8em T%@ @@ %@ 4> 5
+*%
deyikf.kdk efg"kh cqèkoky lW vuUr lqr ijekuUn nkS cygk
◌ॅ 8B 8K 9 +%4 +%/ /◌ॅ ((
cfy;kl lW f'konk'k nq nkSA 'kwyikf.k lqrk thoukFk f'koukFk
9' M
T%@ 8 T8 %8 Um$
dykukFk xq#nÙkk% djegk lW pkS0 bu: nkSA f'koukFk iz0
◌ॅ |0 v8I 9' T8 S0 8
euhjke lqr lksenÙk% vksM+k ,dgjk lW cUèkq lqr lcwjnÙk nkS
m$ # ◌ॅ +i5 /+ M m
9 R
us;ke dqtkSyh lW mekukFk nq nkSA lksenÙk lqrkS uwuwyky T;ks0
`% /◌ॅ 28 5 9' m ( 8 M8 M%% ».0
8K `L /D8 /◌ॅ 88 9'
uUn dqekjkS ldksuk lW lksuefu nkSA
M d1 : m ( +i5 iwoZ [kexM+k vij vfB;kckM+h % vijk lksenÙk lqrkS cUèkq
X 9 2 ◌ॅ /8 M 9' ( 1 48 lqr ikspkbZ nkS jkm<+ lW lukFk nw nkSA vijk lqrkS x`fgukFk
]8 AX /◌ॅ , 9 /8 /◌ॅ "# 5 9' es?kukFkkS dVkbZ lW Hkktk nkS dlou lW Ñ".kkjke nq nkSA vijk
`0 +4 ) 8$ Z /◌ॅ 7 % 9 dqatfcgkjh lqr JhukFk% czãiqjk lW gksjhy nkS Vdoky lW cspw
' ◌ॅ <M 5 9' ) 8 H8 %% 8 nq nkSA JhukFk lqrk fo'oukFk yfyrukFk nsoukFkk% eèkqyrkoklh
8$ *%5 / uv8 /◌ॅ ]8o p%% 9' vksbfu lW ?ku';ke lqr HkS;kyky nkSA gfjiqj ikyh lW ccqjS;k
5 5
4 Z ◌ॅ ++j 9' S Q 101 nq nkSA izFkeorh lqrsp xaxkorh dykorh vkn~;k dqfEg;k
% J3 ` uv8 /◌ॅ % M4 /8K F ' vksbuh lW ywgh lqr lnkuUn iRuhA vijk dykorh lekSyh
% /¦% % /◌ॅ R01) +% F
ikyh lW usaxM+w lqr cynso iRuh , lqr t;dkUr% yfyrukFk
B$ %% 8 +T$ <%+ 1 Z
lqr cVs'k% csyckM+h txriqj ek.Mj lW pqUuh lqr cynso nkS
^ /◌ॅ 5c +% 9 /K4Z /◌ॅ )-
lUngiqj fnèkks lW ccwvk nq nkSA nsoukFk lqr lqjs'k% vksM+ykgk
9' 8 ~T$ u%4 L8 4 /◌ॅ
rjkSuh djegk lW xks'kkb± nq nkSA lqjs'k iz0 dksdkbZ lqrkS vkeksn
OTX 0 5 9' ~T S0 DX ( J& S&¢
izeksnks dule ek.Mj lW chru lqr Hkksyk nkSA ifj;kEc
8/ ^ /◌ॅ + 8 5
t% 9' +*%
5
cqèkoky lW ccqvu nq nkSA vijk lqjs'k lqrk QwyckM+h oklh jk<+h
◌ॅ ++8 5 9' ~T M %+
◌ॅ M8 M 9'
ikyh lW ewuw nkSA
`: =%% (
U%+ %% %A5 8B dqfEg;k % rksQkyky lqrkS osnkUrh xqykc ukSofryky yVqjuk
[ 8K4 /◌ॅ JT8K M
%% 9' U% tksQjk QuUng lW vk'kkuUn lqr >wedyky nkSA xqynh
d^% /◌ॅ ^ m 5 9' +8 Z U%+ [k.Moyk lW p.MhnÙk nq nkSA cpdfu iq= xqykc lqrk chjou
+ 8 / d% /◌ॅ c 9 /◌ॅ ¼ 8 5 9' oklh [k.oyk lW pUuk nkS fnèkks lW psrukFk nq nkSA nk;th lqr
8 S0 4 4P-Z ^5J /◌ॅ tkudh iz0 egkek;k efgUnziqj i.Mqvk lW cnzhukFk lqr ik¡
+- 8 · 8y* F b B *B eucksèk iRuh , lqrk xkSjhdkUr jkèkkdkUr lw;ZdkUrk lqrkp
/ MB
101 dTZ / N^ª OÉ /^ xaxk [kok'kiqj oklh dkSf.MY; xks=s ijl.Mk lW èkeZukFk lqr
◌ॅ *8
8 F ' %A5 8 8Z nsoukFk iRuhA yVqju lqrk jktuiqjk nfjgjk lW jktk lqr
◌ॅ 4 8 9 /` / / /◌ॅ
fgrukFk nkS ldqjh lfjlo lW iq"iukFk nq nkSA voèkef.k lqrkp
Zá8 5 9' *@ 4 5 sJ% 8M
vfEcdk egqok [kkSvky uRFkw lqr gfjÑ".k iRuhA
4 "# F '

{% b Z /◌ॅ ड़Ì$ b S cf<+;ke iokSyh xkSjhiqj lW eYnokM+% xkSjhifr lqr izhre
+ %$ <%2◌ॅ ◌ॅ F 9' + % ( lqr chdy% csymWp lW jr~uifr nkSA chdy lqrkS gfjukjk;.k
4 8 @ U %% S0 "18 @ ) 8 @ lqrk xqnjyky iz0 [kM+xukjk;.k Jh ukjk;.k ;ksxkuUnk >kSok
18K º 8, /◌ॅ @ 9' 2 ifupksHk lW os.kh nkSA lqrkp mik;Zorh enuiqjoklh dVkbZ lW
8Z / AX /◌ॅ 84 F ( ]5 eugj iRuh , lqrkS j?kqoj bUnzkuUnksA xqnjyky lqrk Ñ".knso
vP-8K.' U %% "# %% t%8 ykynso HkksykukFkk lgkley oklh rjkSuh djegk lW iq"iukFk
/4/% / L8
4 /◌ॅ Zá8 S0 YT 9 iz0 eq'kk; nkS 'kfDr jk;iqj ujmu lW guqekunÙk nq nkSA
T§ Z 8 28 /◌ॅ 48m 5 9' U xqtjorh lqrkp Hkxorh dqUrh nqxkZA vkn~;k j[kokjh gfjve lW
,1 5 '
`B 1 J3 d 4 /◌ॅ B
jekdkUr iRuhA vijk r=So jekdkUr iRuhA vijk nqxkZ
F '
¬ B F ' 15 ] +
?kjckM+h flejokM+ [kkSvky lW dqykuUn lqr ;qxy fd'kksj
sJ% /◌ॅ `%8K Ô1% F '
iRuhA Ñ".knso lqrkS jekdkUr mWekdkUrks lgcktiqj oklh
"# ( B 2◌ॅB. /4+Z / /4)
lgJke nfjgjk lW cklqnso nkS <kaxj gfjiqjoklh Qwíh nq nkSA
◌ॅ + 9 Ù 01 4 Z / M Ü 5 9'
jkèkk lqrk'p y{eh ljLorh iwf.kZek eatwykA vkn~;k
* È %a / à M@
0M%' J3 8Z /
enuiqjoklh lW ?kkslksrj J`f"V lqr ;ksxkuUn iRuhA vijk
◌ॅ \ )Û 18K F ' d1
<%2◌ॅ 5
◌ॅ +8 +%OK F '
[kexM+k jfrikM+ csymWp lW cq)u lqr ckyxksfoUn iRuhA vijk
" " ) ◌ॅ 0 TT ~T F '
c[kjh cjgh fu[kwfr lW B0 'kf'k lqr lqjs'k iRuhA vijk
%/ /¦% % /◌ॅ T 8 @ F '
iyklh lekSfy ikyh lW f'kodj lqr nsoukjk;.k iRuhA
B I@ S0 8 @ / 0 YJ/ /T jekdkUr lqrk v:.k iz0 ukjk;.k lat; teqvkoklh lok'k
`/% /◌ॅ T T@
,M 9' 8%Z dqleky lW 'kh'kZef.k lqr Hkwnso nkSA vlqjk vuyiqj djegk lW
◌ॅ % 5 9' 2 È Zá 8 ` xaxkèkj nq nkSA mek lqrk'p iq"ik lqeu dqlqe dqedqeA vkn~;k
``' J3 ,A ,Z 8, /◌ॅ 8K HkVokM+ Hkkuqiqj ifupksHk lW ijekuUn lqr Hkqous'oj iRuhA
RH F ' 8 + ◌ॅ vijk lqeu vlqjk cM+xke nfjgjk lW :nzkuUn lqr fo|kuUn
I-8K 38K F ' 8 @ 8 4 iRuhA ukjk;.k lqrk fpYgfu;k gjM+h ldjk<+h lW vuwi lqr
◌ॅ 8 M , 9' v8 /◌ॅ K %% Hkkuqdj nkSA lksbuh lW lqUnjyky nq nkSA lqykspuk iq=A
5 9' V8 Z ' 2◌ॅB ( , / mWekdkUr lqrkS vHk; fodkl HkVokM+ jrkSyh nfjgjk lW dkSM+h
' (% 4 /◌ॅ N U %% 9 u lqr vtxqryky nkS vksM+k ,dgjk lW cksèkkuUn nq nkSA eatwyk
# ◌ॅ y*8K 5 9' 0M% Q 0 ' lqrsp fiadhA HkksykukFk lqrkS 'kksHkkdkUr lw;ZdkUrks csaxk dule
t%8 ( ,B / MB.
<1
0 8/ ^ /◌ॅ ek.Mj lW HkkbZyky lqr egkohj nkSA Hkokuh lqrkp clUrh
,X%% 4 9' ,8 +/B e48 jksfguh eksfguhA vkn~;k tewvk efg"kh cqèkoky lW prqHkwZt lqr
&48 ' J3 MJ 4*
% ◌ॅ ,M
jekdkUr iRuhA 'kksHkkdkUr lqrk cjgdqEHkk 'kfDr0 ujmu lW
B F ' ,B + 4`_ T§0 ◌ॅ xksihukFk nkSA lq'khyk lqrsp iwue lw;ZdkUr lqrk teqvk lokl
O 8 9' T % Q M8 / MB
YJ dqleky lW Hkwnso lqr mn;dkUr nkSA cf<+;ke iokSyh lW
// `/% /◌ॅ ,M 2B 9' + ckycksèk nq nkSA nzksinh iq=kA ;ksxkuUn lqr ckys'oj% gkalkoklh
{% /◌ॅ +%y* 5 9' -. Z ' 18K flejokM+ [kkSvky lW dsnkjukFk nkSA n;korh lqrkp vkuUnorh
+H $ 4 0// / sJ% /◌ॅ 8 9'
nqykjorh lkfo=hA vkn~;k [kexM+koklh rjkSuh djegk lW
J8K 5
% / ' J3
lqUnjyky lqr lhrkjke iRuhA vijk uxokM+ ?kkslksr lW
"/ L8 4 /◌ॅ K %% /
lnkuUn lqr eucksèk iRuhA vijk enuiqj dVkbZ lW ve`ryky
F ' 81 \ /◌ॅ /8K 8y*
lqr Ñ".kcksèk iRuhA ckys'oj lqrk dkes'oj ijes'oj ;qxs'oj
F ' 8Z AX /◌ॅ %% "#y*
jkts'ojk% csyckM+h efg"kh cqèkoky lW >iV lqr nsou nkS
F ' +H H H ÔH H $

flejokM+ [kkSvky lW dqykuUn nq nkSA ;ksxek;k lqrkp izfrek
<%+ * % ◌ॅ A 8 9 /
sJ% /◌ॅ `%8K 5 9' 1 S 8%

fueZyk jruek;k pEikA vkn~;k enuiqj Qwynkgk ikyh lW
8 µ' J3 8Z M %4 % /◌ॅ H
tkxs'oj lqr dkes'oj iRuhA dkes'oj lqr egsUnz% ?kksM+k?kkV
H F ' H kP-$ \.'
jfrikM+ csymWp lW prqjkuUn lqr y{ehdkar nkS eyafx;k dVkbZ
<%2◌ॅ ◌ॅ 8K %a 0 9 % 01 lW dqej nq nkSA
', ◌ॅ ` 5 9'

)Z 41Z : T@ p OTX 0 Jhiqj ns'ks lksgkxiqj % ij'kef.k lqr HkS;k lqr xks'kkb± lqrkS
( 8K 8K. / / % 01 `% /◌ॅ nsokuUn thokuUnks flefj;k oklh eyafx;k dqtkSyh lW
++ M%% Y`K 9 (% 4 /◌ॅ 1&48 5 9 ckcwyky lqr eqdqUn nkS jrkSyh nfjgjk lW txeksgu nq nkS
Q 1 5 ,8 0 ' J3 M %+ +% Z tk;k lqrsp nqxkZ HkokuhdsaA vkn~;k QwyckM+h cfyjktiqj
◌ॅ U%+ B F ' ,8 gfjve lW xqykc lqr t;dkUr iRuhA vijk Hkokuh jgVehuk
4A 8 /(% / %d /◌ॅ T +M 8K F ' lrkSyh lry[kk lW 'khcw lqr ijekuUn iRuhA nsokuUn lqr
8K W¬ <1
0 8/ ^ /◌ॅ A%% dUgS;k csaxk dule ek.Mj lW >iVyky lqr jekuUn iz0
8K S0
+ I 9 * % ◌ॅ /%%
5 9 cr: nkS efg"kh cqèkoky lW loZyky nq nkS bUnzdyk lqrsp
vP-% Q I8' 8K + +² d0
d:ukA thokuUn lqr cjncêk ikj[kaM cgsjk<+h lW ds'koukFk
+k ◌ॅ T8 8K
S0 A`8 9 +
lqr rhFkkZuUn iz0 HkqVdqu nkS cM+xke nfjgjk lW nsokuUn nq
0 % Z '
◌ॅ 8K 5 9' M
nkSA vatwyk iq=A
% 8Z %+þ: p ÜM %a@ lqyrkuiqj ns'ks <+ksycTtk % vijk HkS;k lqrk ;íw y{e.k
TT $' %a@ ( / Ô1 t% N " 'k'khdk%A y{e.k lqrkS lj;qx Hkksyk dkS nk<+h[kkioklh dqleky
`/% /◌ॅ ++ M 4 9' Q %% lW ckcwjke lqr gfj nkSA foifr lqrsp ykyorh Hknzs'ojoklh
,-GH / 4?% ^
/◌ॅ +ÊM 8K F ' g"kksZyh ek.Mj lW cPpw lqr prqjkuUn iRuhA lj;qx lqrk
/ Ô1 8K 5 8K
1O%
/4 / 2) e;kuUn xksiky nqxkZuUnk flrqgjoklh Qwynkgk ikyh lW
◌ॅ %% ) B 9 4 5%// /(% / %d v{k;yky lqr JhdkUr nkS gqykloklh lrkSfy lry[kk lW
5 5 9' Z Q +Ê /
◌ॅ 1 M0 % nqxkZ nq nkSA f=iqjk lqrsp cPpknk; lhrkorh vatwyk bUnqdkA
vK5' J3 %/ /¦% % /◌ॅ %, 1018K vkn~;k iyklh lekSfy ikyh lW yHkdj lqr xaxkuUn iRuhA
F ' // o K |0
vijk Vs<+h ijlkoklh ';ke lqUnj lqr pkS0 enueksgu iRuhA
8&48 F ' ù `% /◌ॅ %8K
vijk uS;ke dqtkSyh lW foykuUn lqr mn;dkUr iRuhA
2B F ' 8K 2 8K "#8K %
e;kuUn lqrk mxzkuUn Ñ".kkuUn odhy eqgfjZj iz0 cztuUnu
Y4 S0 8K8 +% MJ/ Z /◌ॅ 1¨Tm S0
cywvkoklh czãiqjk lW x.ks'knÙk iz0 foyV nkSA es?kk lqrsp
%A 9' ] Q 08 0 8'
jatuk dapukA
* Z +7 : ] 5
% / V8$ èkjeiqj ns'ks cgksjk % j?kqjke lqr dkyhnkl lqr f=ykspu%
`% /◌ॅ SùÌ5ä 9' V8 5
*$ / ◌ॅ dqtkSyh lW izùqEu nkSA f=ykspu lqr eèkqd% ldjk<+h lW
"# "8* 9 8, /◌ॅ 8 M 5 9' * 5 nsoÑ".k lqr Ñikfufèk nkS ifupksHk lW jruw nq nkSA eèkq lqr
O%$ 8 / +%/ /◌ॅ 38 ß *m
xksiky% ujlke cfy;kl lW fo|kukFk ikS= èkeZnÙk lqr ckcwukFk
++ M8 9 Z
8d 0T8 5 9'
/◌ॅ nkS lksnjiqj lW eulq[k lqr oa'kefu nq nkSA xksiky lqrkS
O% ( +%% ++ M%V `/¦% 4 /◌ॅ ( ) vtcyky ckcwykyks dqlekSy nfjgjk lW f'kcw lqr ,dukFk nkS
8 9 `% /◌ॅ 8K 5 9' +%% dqtkSyh lW t;kuUn nq nkSA vtcyky lqrkS HkS;kyky
( p%% %a 0= 4 /◌ॅ 8 ß ¼ 8 y{ehdkarks nfjgjk lW tkudh ikS= psrukFk lqr ckSdh nkS
° 9 4 /◌ॅ Zá8 5 9' p%%
nfjgjk lW iq"iukFk nq nkSA HkS;kyky lqrk èkzqipUn :ipUnz MkWñ
5
5K IP- ◌ॉ॰ + + / +%8K 4 ÈP-'
,echch,l cqykuUn gfj'pUnzA
- ◌ॅ 8 / o%% ß TT* uM+qvkj djegk lW fpduhoklh ';keyky ikS= 'kf'kèkj lqr
9 ^ /◌ॅ R88 ++ M%% 5 9' MK lqefjr nkS ek.Mj lW usuu lqr ckcwyky nq nkSA èkzwipUn lqrk
/L8 / 4 /◌ॅ 5Â8 4B 9 V48 ljkSuhoklh gfjve lW pqEeu lqr egkdkUr nkS yksguk ldjk<+h
◌ॅ 18 5 9' IP- ^ /◌ॅ lW ;ksxefu nq nkSA :ipUnz lqrk ek.Mj lW ckthryky lqr
+ %% ,M>@ 9 /K4Z /◌ॅ 8K` Hkw"k.k nkS lUngiqj fnèkks; lW uUndqekj lqr fpUrkef.k nq nkSA
B@ 5 9' ◌ॉ॰ +%8K
5 $ º 4 MkWñ cqykuUn lqr v'kksd% e>kSjk djegk lW lqr f'kouUnu nkS
◌ॅ T8K8 9 8d M /◌ॅ g38 5 9' fu[kwfr lW jk; cS|ukFk nq nkSA gfj'pUnz lqrk Ñ".kpUnz
4 ÈP- "#P- ». > P- ,>P- / T P- T;ksfr"k pUnz lqHkk"kpUnz lrh'k pUnz iz0 >wykuUn izrkipUnz

S0 M%8K S P- S0 M %8K U%+ TP- S0 ) ) iz0 QwykuUn xqykc f'kopUnz iz0 uwuw izsepUnz iz0 jkts'oj
wP- S0 H &48 +% Z 4 /◌ॅ eksguk cfyjktiqj gfjve lW yky lqr pqEeu nkS lksnjiqj lW
5Â8 9 Z /◌ॅ 4, 8 5 5 9' fgHkju lqr eFkqjh nq nkSA lqHkk"kpUnz lqr ,elh, fodkl dqekj
,>P- / / ` #5Z / ` fo".kqiqj oklh dqjek [kkSvky lW n;kukFk nkSA :ipUnz lqrk
sJ% /◌ॅ 8 9' IP- ^ /◌ॅ ek.Mj lW ckftryky lqr Hkw"k.k nkS lUngiqj fnèkks; lW
+ %% ,M>@ 9 /K4Z /◌ॅ 8K` uUndqekj lqr fpUrkef.k nq nkSA
B@ 5 9'
8T Z Q] : ,m 8 uf'kjk ns'ks tkQjiqj rs?kjk % HkkuqnÙk lqr thoukFk lqr
B@ 8 28 /◌ॅ O8 M 9' B@ % % /◌ॅ fpUrkef.k ujmu lW xksuw nkSA fpUrkef.k lqr dey ikyh lW
"# 9 8 28 /◌ॅ %a 5 9' % Ñ".k lqr i'kqifr nkS ujmu lW y{ehnso nq nkSA dey lqrk
4 8 X +qI / ◌ॅ 8 4 ß *X gkM+h furkbZ cN:dk ldjk<+h lW ujgfj ikS= lqèkkbZ lqr
+ 9 % /◌ॅ !I "# 5 9' 4 cklqnso nkS ikyh lW Bd: lqr Ñ".k nq nkSA gkM+h lqrkS
( g38 B. % /◌ॅ
8X 9 ÜM cS|ukFk jkekdkUrks vy; lW ;íw lqr iukbZ nkS nfjgjk lW ;íq
◌ॅ Ü5 9' 4 5
4@ +*% /◌ॅ nkSA vijk gkM+h lqr efgikf.k cqèkoky lW fo'oukFk lqr Hkksjk
H8 t 9 +%/ /◌ॅ X 5 9' g38 nkS cfy;kl lW ijekbZ nq nkSA cS|ukFk lqr lkgsc cgsjk<+h lW
/k+ +k ◌ॅ Mq ß d M +qI 9'
viwN ikS= [kkrw lqr cN: nkSA lkgsc lqrk cSxuh vy; lW
/k+ g18 % /◌ॅ |0 H8 ,d 9
pkS0 fo'oukFk lqr fHkf[k nkS cfy;kl lW ikBd eaxr lqr
◌ॅ ! 01 +qI 95 B
cN: nq nkS jekdkUr lqr uuwd% vkfgy [kkSvky lW fgaxw lqr
88 M$ J4% sJ% /◌ॅ 40 1 M |0 8X 9 4
pkS0 lksukbZ nkS djegk lW fgaxw nq nkSA uuw lqr uhrwd% djegk
◌ॅ 40 1 M 5 9' 88 M 8 M $ 4 /◌ॅ * 5 ß
lW eèkq ikS= uuw lqr Hkos'k nkS dqtkSyh lW ijekbZ lqr Ñ".k nq
88 M ,T 9 `% /◌ॅ X "# 5 9'
5 M
nkSA i.Mqvk lW j?kq dLrqr%A uhrw lqrkS dqeju lqej.kks
^5J /◌ॅ ] ê5 $' 8 ( ` 8 C
+ù% / g18 % ◌ॅ 1 4 8 9 V48
cuSyhoklh cSxuh vy; lW ;ksxh lqr gfjukFk nkS yksguk
◌ॅ "# 5 9' /8 Z ' ` 8 81
ldjk<+h lW Ñ".k nq nkSA lpuk iq=A dqeju lqrk uxokM+
\ /◌ॅ +H S@* 9 ^5J /◌ॅ
?kkslksr lW ckys'oj lqr izk.kèkj nkS i.Mqvk lW Hkatu nq nkSA
9' ,MA ' 8 ( 4>@
T@ K HkwVdh lqrkpA lqeju lqrkS g"kZef.k ij'kef.k lqUnj ldjk<+h
◌ॅ J8K ß p <8 9 4 /◌ॅ lW vkuUn ikS= HkS;k lqr cspu nkS gfjve lW gfj'oj lqr
4 H F@ 5 9' ^
/◌ॅ 8 ê5 $' jr~uikf.k nq nkSA ek.Mj lW ujnso dLrqr%A yhykorh lqrkpA
% % ' 4>@
( °X ) %% S0 01% MN g"kZef.k lqrkS ckSdkbZ Jhyky iz0 eaxywdkS flejokM+ [kkSvky lW
sJ% /◌ॅ +8 Q8 9 10O /◌ॅ cnu lqr rstukFk nkS xaxksj lW f'koukFk nq nkSA frydorh
T8 5 9' % Z ' 01% M ( +% Y`K iq=A eaxyw lqrkS cky eqdqUn fuR;kuUnks dq:eoklh nsogkj lW
8¡8K. Ì/ 4 /◌ॅ ]8 9' B Z ' es?kukFk nkSA t;Urh iq=A lqrkp dqUrh uqjiqjoklh nsogkj lW
`B Z / 4 /◌ॅ ]8 9' B es?kukFk nkSA t;Urh iq=A lqrkp dqUrh uqjiqjoklh eksfguh
Z ' `B Z / &48 &48 F ' eksgu iRuhA vijk eaxyw lqr [kxsUnzukFk% clgk lW
01% M dP-8$ +/4 /◌ॅ I/Z / O8 M 9' :iliqjoklh xksuw nkSA fuR;kuUn lqrkS yhykuUn fxfjtkuUnks
8¡8K ( % %8K 1 8K. 5 / 8d M /◌ॅ Mqefj;koklh fu[kwfr lW Qdhj nkSA vijk fuR;kuUn lqrk
9' 8¡8K M%8K 8K o8K >wykuUn ijekuUn ';kekuUnk :iliqj oklh e>kSjk djegk lW
I/Z / º 4 /◌ॅ % %@ 08K 9 yhyef.k lqr iapkuUn nkS xqynh [k.Moyk lW HkM+jhoklh
U% d^% /◌ॅ / 8 8 5 9' uQjukFk nq nkSA lqrkp euksjek lfork dfork vuhrk vkn~;k
: / 8 J3 : + euksjek vlqjk cM+xke nfjgjk lW nsosUnz lqr t;ukFk iRuhA
◌ॅ P- 8 F ' #5Z vijk fo".kqiqj vkfgy gfjve lW lR;nso lqr lq'khynso iRuh
- ◌ॅ /¡ T % F M%8K ( >wykuUn lqrkS n;kuUn iz0 eaVw jekuUn iz0 jhadw fo".kqiqj
8K S0 0AM 8K S0 0 M #5Z J4% 4 /◌ॅ
vkfgy gfjve lW ywpkbZ lqr ';kelqUnj nkSA cM+xke nfjgjk
% MX oK 9' + ◌ॅ h* 5
lW pØèkj nq nkSA lqrkp eerk izseyrkA vkn~;k dnok [kM+dk
9' w% ' J3 d
cfy;kl lW jekuUn lqr fouksnkuUn iRuhA vijk QwyckM+h
◌ॅ 8K
:8K F ' M %+ +
;nqukFk lqr cS|ukFk iRuhA ijekuUn lqrkS jktho latho

g38 F ' 8K ( / 0 vlqjk cM+xke nfjgjk lW uUnyky lqr nsosUnz nkS lqgFkfj
8K%%
◌ॅ P- 9 4 lksnjiqj lW osnkuUn nq nkSA ';kekuUn lqr xksiky cHkuh oklh
Z /◌ॅ 8K 5 9' o8K O% +,8 jrkSyh nfjgjk lW nsoèkj nkS nhi cgsjk<+h lW lnkuUn nq nkS
/ (% 4 /◌ॅ * 9 +k ◌ॅ lqrkp laxhrk iquhrk cky eqdqUn lqrk uksuxM+koklh f'kjh
/8K 5 9 / 01 Z8 +% Y`K cqèkoky lW eèkqlwnu nkSA Qwndhiqj lW fnèkks; lW ij'kef.k nq

:81 ( % ◌ॅ */5 M8 9' M Z /◌ॅ nkSA lqrkp fcUns'ojh c?kekjkoklh cjgh fu[kwfr lW y[kuyky
/◌ॅ T@ 5 9' +KGH +] / lqr Mkseuyky iRuhA [kxsUnzukFk lqrk 'kaHkwukFk 'kqHkadj f'kos'kk%
" ) ◌ॅ %d8%% 8%% F ' dP-8 dnokoklh [kM+dk cfy;kl lW vtcyky lqr jekuUn nkS
T 0,M8 ,0 TT$ / d ◌ॅ
tgkuiqj ,dek [k.Moyk lW osnkuUn nq nkSA lqrkp Hkkjrh
+%% 8K 9 48Z d^% /◌ॅ
HkkfxjFkh vkn~;k cfd;k Hkokuhiqj i0 ifupksHk lW jkepUnz lqr
8K 5 9' , ,1 J3 +
xksiky pkS0 iRuhA vijk cM+gjh uM+qvkj djegk lW eqfDrukFk
,8 Z 0 8, /◌ॅ P- O% |0
lqr HkksykukFk iRuhA 'kaHkqukFk lqrk f=yksd t;'kadj
F ' + - ◌ॅ Y§8
fpduhoklh uM+qvkj djegk lW ;ksxkuUn lqr ujs'k nkS
t%8 F ' T 08 V T 0 8 /
cjgdksuk ,dek cfy;kl lW eqfDrukFk nq nkSA lqrkp uwru
- ◌ॅ 18K 8~T 9 + 4D8
◌ॅ Y§8 5 9' 8 M 8 080 ' J3
jatukdsaA vkn~;k fljfl;koklh nsoÑ".k lqr n;kuUn >k
/ // "# 8K F '
iRuhA vijk etjk Ñ".kcYyHk lqr f'kojatu iRuhA T;s"B
"#+n, T 08 F ' »G 4Q TT
vfookfgrs f'kos'k lqr fnokdj cM+xkao nfjgjk lW pk.kiqjoklh
◌ॅ @Z / o8K 9' ';kekuUn nkSA lqcksèk lqr vfHk"ksd Mqefj;koklh fnxkSu xaxksyh
y* , 5 / b8 10O% /◌ॅ 38K lW fo|kuUn nkSA vpZ.kk lqrkp LusgkA
9' @ òG4'
T@ ( ++ M%% 8 S0 + 01AMN$ 4A % /◌ॅ ij'kef.k lqrkS ckcwyky jktukFk iz0 caxVwdkS% gkVh ikyh lW
TTd ÉH 9 sJ% /◌ॅ 8K 5 9' 'kf'k'ks[kj lqr fp=s'oj nkS [kkSvky lW uUnhifr nq nkSA ikyh
◌ॅ @ ê5 $' 4 Q @ lW Q.kh dLrqr%A fgrorh lqrsp jktef.k fgref.kdsaA vkn~;k
4 @0 ' J3 y* / 81 \ /◌ॅ cksèkxzke oklh uxokM+ ?kkslksr lW pUnz'ks[kj lqr dkyh'kadj
P-d % T 0 F ,M8 M8 M iRuh lqrkp Hkwuhnk; nwuw nk; Qwnuh nk;dk vkn~;k j'kk<+oklh
M 8 J3 T / I|% 4 /◌ॅ &48 :pkSyh ,dgjk lW eksgu lqr lqxu iRuh , lqr ;nquUnu
18 F 5
8K8 S% I@ / à ' lqrkp izfeyk v:.kk ljLorhA vkn~;k jktuiqjk nfjgjk lW
J3 8Z 4 /◌ॅ R8 t% F ' usuk lqr Hkksyh iRuhA vijk v:.kk }k'k;oklh cfyjktiqj
I@ ¿T/ +% Z 4 /◌ॅ ~%%
gfjve lW dkjsyky lqr osnkuUn iRuhA vijk ljLorh
8K F ' / à / % /◌ॅ 5Â8
dk>hoklh idfy;k lW pqEeu lqr Hkksyk iRuhA vijk
t% F ' , / <4A d^% /◌ॅ
HkM+jkoklh csgV [k.Moyk lW }kfjdkukFk iz0 yqPps lqr
¿ 8 S0 ÊG 8K F ' McM
jekuUn iRuhA vijk nwUuw nk; j'kk<+oklh dcS ujmu lW
( / g 8 28 /◌ॅ * 8 Mq F '8 4'
èkhjukFk lqr viwN iRuhAuhgA vijk Qwnuh nk; dksby[koklh
M 8 Dv%d/ 4A / ◌ॅ 4 8K8
ijgV ldjk<+h lW gfjuUnu lqr tgwjh iRuh , lqr ds'kopUnz
Ä F TP- P-.
T @ I|% 4 /◌ॅ 0T@ &48 F '8 4'
;kno pUnzks vijk 'khref.k :pkSyh ,dgjk lW oa'kef.k lqr
++ M%% ` sJ% /◌ॅ %I 8 9'
eksgu iRuhAuhgA ckcwyky lqrk dqjek [kkSvky lW dy: lqr
M%8 Q +q % 01 `% /◌ॅ *8
fe=ukFk nkSA >wyfu lqrsp thcN eyafx;k dqtkSyh lW
8 F ' 8 S0 + 01AM / sJ% fofèkukFk lqr thoukFk iRuhA jktukFk iz0 caxVw lqrk
◌ॅ S 8 5
]8 9' d' + 01AM flejokM+ [kkSvky lW izhfrukFk lqr j?kqukFk nkSA lqrkp lq[knkA
g38$ J4% 4 /◌ॅ T 8 0T8 9 vijk caxVw lqr cS|ukFk% vkfgy gfjve lW ds'khukFk lqr
(% 4 /◌ॅ *8 5 9' + 01AM oa'kefu nkS jrkSyh nfjgjk lW jkèkkukFk nq nkSA vijk caxVw lqrk
58Z / 8d M /◌ॅ 88 0T8 9' pqukiqj oklh fu[kwfr lW jk; lksuefu lqr oa'kefu nkSA
d ! / ^5J /◌ॅ B / 0kH r=kn;k lq[knk Bk<+hoklh i.Mqvk lW t;dkUr lqr flags'oj
F ' Q +KM vKM /iM$' J3 Q] + iRuhA lqrsp fcUnw bUnw flUèkwdk%A vkn~;k rs?kjk cf<+;ke iokSyh

{% /◌ॅ 08K 4 8K8 F ' g38 lW iapkuUn lqr gfjuUnu iRuhA cS|ukFk lqrk dk'khukFk
T 8 "# +%"# ) "#$ £/ (% 4 jkeÑ".k ckyÑ".k Jh Ñ".kk% jeSoklh jrkSyh nfjgjk lW
◌ॅ */5 M8 &48 S0 8N 9 J% eèkqlwnu lqr czteksgu iz0 frudkSM+h nkS ns'kqvky [k.Moyk lW
d^% /◌ॅ + / +%,- 5 9' %a ' cjkjhoklh cyHknz nq nkSA lqrkp y{ehA vijk cS|ukFk lqr
g38 x8K$ #5Z / ` sJ% ân;kuUn% fo".kqiqjoklh dqjek [kkSvky lW nq[kekspu iz0 >iVw
5
◌ॅ d&8 S0 AM 9 4A 2 /◌ॅ 4 B 5 nkS ijgV mpfr lW gfjdkUr nq nkSA lqrkp ljLorh
9' / à /H 01% ' J3 ldys'ojh eaxyk fot;k eerkA vkn~;k y{eh tgkuiqj jrkSyh
%a 48Z (% 4 /◌ॅ 101* B nfjgjk lW xaxkèkj lqr fot;dkUr iRuhA vijk ljLorh
F ' / à 58Z (% 4 /◌ॅ kH
pqukiqj jrkSyh nfjgjk lW egs'oj lqr fcanw izdk'k iRuhA vijk
+ 0 M ST F ' /H / M / +
ldys'ojh vlwjkoklh cM+xke nfjgjk lW izk.keksgu lqr lqèkhj
◌ॅ S@&48 * &48 F ' 01%
eksgu iRuhA vijk eaxyk vljuk dqjek [kkSvky lW iapkuUn
/ 8 ` sJ% /◌ॅ 08K P- F '
lqr jkepUnz iRuhA vijk fot;k lkyeiqj oklh cM+xke
/%Z / + ◌ॅ P-
nfjgjk lW jktsUnz lqr HkksxsUnz iz0 yM~Mw iRuhA vijk eerk
tP- S0 %ÇM F ' / M +
vlwjk cM+xke nfjgjk lW czãkuUn lqr vjfoUn iRuhA ,e,
◌ॅ 8K K F ' T 8
J¡8$ #5Z / ` sJ% /◌ॅ d8
dk'khukFk lqr vkfnR;ukFk% fo".kqiqjoklh dqjek [kkSvky lW
88 9 g18 J% /◌ॅ I/Z / |0
iks[kukFk lqr fnukukFk nkS cSxuh vky; lW :iliqj oklh pkS0
9' Zá K8' J3 / /◌ॅ F '
gfj nq nkSA lqrkp iq"ik oUnukA vkn~;k oklh lW lqr iRuhA
ढ़66 ◌ॅ µ81 / 8%Z 4 /◌ॅ kT vijk <+kaxk lW pEikuxjoklh vuyiqj djegk lW egs'k lqr
: F ' J0 ,> >, 0 eukst iRuhA vkaXy Hkk"kk fo'ks"kK] i=dkj ,oa vkdk'kok.kh
JT@ 2.> J¡8 d1 mn~?kks"kd vkfnR;ukFk lqr [kexM+koklh jfrikM+ csymWp lW
<%2◌ॅ ◌ॅ +%OK 8~P- 9 81 / L8 ckyxksfoUn lqr ujsUnz nkS rkjkuxjoklh rjkSuh djegk lW
◌ॅ ~ 8 5 9' "# ( h@ S0 jsorhukFk nq nkSA jkeÑ".k lqrkS pØikf.k iz0 iq"idkUr iz0
ZáB S0 M %8 8 0( X+ ' Qwyu lqeudkarkS fejpkbZckM+h dfVgkjoklh ifj;kEc cqèkoky lW
5
+*% /◌ॅ T8K +8% 9 / <4A f'kokuUn lqr cuekyh nkS ikM+koklh csgV [k.Moyk lW
d^% /◌ॅ 8K 5 9' ~d ø JT S0 nsokuUn nq nkSA js[kk lqrkp jf'e vk'kk iz0 ufUnuhA vkn~;k
8K8 ' J3 d 48Z 4 /◌ॅ "# iks[kfj;k tgkuiqj nfjgjk lW Ñ".knso lqr 'kqHkadj iRuhA
,0 F ' 8K8 T81 / 4A +k vijk ufUnuh f'kouxjoklh ijgV cgsjk<+h lW :nzef.k ikS=
◌ॅ I-@ ß +: ` !0 dT F ' fcuksn dqekj lqr B0 vf[kys'k iRuhA pØikf.k iz0 iq"idkar
h@ S0 Zá 0 <%4 /◌ॅ M@/
W lqr csykgh lW iwf.kZ;koklh vUgjk dVkbZ lW lqr vt; dqekj
', ◌ॅ ` 9' ' / nkSA lqrkpA lektlsoh jktuSfrd dk;ZdrkZ lqeudkar lqrk lW
ù
8 0 /◌ॅ 9' lqr nkSA
-,.#.# . +%"# ( 8~P- /~P-. * Z vkbZ-,-,l- ckyÑ".k lqrkS ujsUnz lejsUnzks èkjeiqjns'ks jkeuxj
81 <%/
8Z 4 /◌ॅ 8K%% P- csykoklh jktuiqjk nfjgjk lW uUnyky lqr jkepUnz nkS
9 58Z / <4A d^% /◌ॅ Od M%8 5 9' 8~P- pqukiqjoklh csgV [k.Moyk lW xks[kwyukFk nq nkSA ujsUnz lqrkS
( M@/
L8 4 /◌ॅ *B S.0 iwf.kZ;koklh rjkSuh djegk lW jkèkkdkUr lqr izks0 dkyhdkUr
% B 9' ) "# ◌ॅ nkSA JhÑ".k lqrk vlqjkoklh nfjgjk lW izk.keksgu lqr ujs'k
S@&48 8~T &48 S0 9 #5Z / J4% eksgu iz0 jke nkS fo".kqiqj oklh vkfgy gfjve lW iùkuUn nq
◌ॅ ùÌ8K 5 9' x8K *4 / nkSA ân;kuUn lqrk èkenkgk oklh jktuiqjk nfjgjk lW fo|kèkj
8Z 4 /◌ॅ 3* 8 9 / ¬Z / lqr fot;ukFk nkS lSniqjoklh vUnkSyh tky; lW eVqdukFk nq
K% % /◌ॅ A58 5 9 ô I'
nkS lqrkp _pk :fpA
% +qI H $ % /◌ॅ B dey lqr cN: lqr jkes'oj% vy; lW lksenso lqr dUr nkS
9 4 /◌ॅ ++ M 5 9' H = /8 pN nfjgjk lW ckcw nq nkSA jkes'oj lqrks lukFk HkS;kdkS :pkSyh
I|% 4 /◌ॅ * 5 / "#8K 9 ,dgjk lW eèkqjkoklh Ñ".kkuUn lqr oklqnso nkS dqtkSyh lW

`% /◌ॅ P- 5 9' /8 jkepUnz lqr t;nso nq nkSA lukFk lqr ân;ukFk% cSxuh vy;
x8$ g18 % /◌ॅ 1 8 9 4 lW ;ksxh lqr thoukFk nkS nfjgjk lW 'kadj lqr ckcw nq nkSA
◌ॅ T 0 ++ M 5 9' 40 1% Z ' x8 fgaxyk iq=A ân;ukFk lqrk uUnh ifr izseukFk cS|ukFk frlmWr
8K w8 g38 /2◌ॅ ◌ॅ 8 @ lW ukjk;.k lqr ;Kifr nkS [k.Moyk lW xjhc nq nkSA gseorh
9 d^% /◌ॅ 1 + 5 9' k Z ' iq=A HkS;k lqr jfrukFk% nfjgjk lW ijku lqr egknso nkSA
p 8$ 4 /◌ॅ 8 4 9' fry; lW jk; tgkn flag nq nkSA jfrukFk lqr :nzukFk%
◌ॅ 4 / 04 5 9' 8 I-8$ ifj;kEc cqèkoky lW ikBd Ncu lqr Ñ".knÙk nkS flejokM+
5
+*% /◌ॅ ! q+8 "#m 9 / [kkSvky lW f'konkl lqr vkuUn nq nkSA lqrkp mxuorh gkVh
sJ% /◌ॅ T/ J8K 5 9' 218
ikyh lW jru lqr mejukFk iRuh , lqrkS Qdhj dqudqukSA
' ◌ॅ 8 2 8 F (
lqrkp iaporh ,dek [k.Moyk lW oa'kefu lqr ckcwukFk iRuh
`8`' 0 d^% /◌ॅ 0T8
, lqrk vkfrZukFk enueksgu czteksgukA :nzukFk lqr vkfrZukFk%
++ M8 F J 8
8&48 &48'
ijex<+ vy; lW ldekoklh nsekuh lqr Ñ".kkjke nkS HkM+xke
I-8 J 8
$ 1 ◌ॅ // 8
tftoky lW g"kZnÙk nq nkSA vijk :nzukFk lqr fnokukFk%
"# 9 , ◌ॅ 4>m
5 9'
fo".kqiqj oklh dqjek [kkSvky lW dy: nkS lqUnj lksnjiqj lW
I-8 8$ #5Z /
` sJ%
◌ॅ %I 9 K Z /◌ॅ 28 5 9 J 8

mekukFk nq nkS vkfrZukFk lqrk jtkSjk ek.Mj lW jsorh jeu nkSA
^ /◌ॅ ~ 8 9' 4A +k
ijgV cgsjk<+h guqekunÙk nq nkSA
48m 5 9'
© d^% 8T +,8 - M : vFk HkkSj [k.Moyk uf'kjk ns'ks cHkuh& iwoZ ifjp; thukse
0 01 ,1-1 d M esafiax Hkkx&1 ns[kw
J 8
S0 kP- ~P-8 I@ vkfrZukFk iz0 dkjh lqr egsUnz lqrk fojsUnzukFk v:.k
"#` S0 ,18 S,M ,M #5Z / J Ñ".kdqekj iz0 Hkxokuth izHkw foHkwfrdk fo".kqiqjoklh vkfgy
◌ॅ %% 8K
9 T (8 ) gfjve lW yky lqr rhFkkZuUn nkS ij'kjek ¼eYguh ns'ks½
/ / Z /◌ॅ & 5 9' TT lfjlo lksnjiqj lW nkeksnj nq nkSA lqrkp 'kf'k fd'kksjh jatuk
08 8 ' J3 #5Z / ` sJ% /◌ॅ vuhrkA vkn~;k fo".kqiqj oklh dqjek [kkSvky lW iks[kukFk lqr
d8 I-8 F '
¬ ` sJ% :nzukFk iRuhA vijk r=So dqjek [kkSvky lW 'kfDrukFk lqr
◌ॅ T§8 ST F '
¬ ` t; izdk'k iRuhA vijk r=So dqjek [kkSvky lW eqjyhèkj lqr
sJ ◌ॅ Y % * ,M F * Z foHkwfr iRuh vijk èkjeiqj ns'ks f'kouxj efgUnziqj i.Mqvk lW
T81 4P-Z ^5J /◌ॅ 48K P-8K S0
egkuUn lqr pUnzkuUn iz0 uwuwckcw iRuhA
8 M8 M++ M F '
~P-8 S0 +I (+ 00 Zê%) fojsUnzukFk iz0 ch: ¼fefFkyk fo0fo0 iqLrdky;kè;{k½ lqr
¤8 : 8 (<U/ ) / 4P-Z ^5J /◌ॅ oSKkfud eukst ,sgq ¼csxqljk;½ oklh efgUnziqj i.Mqvk lW
+ "# 0 9 1 / 5 9' I@ cklqnso lqr Ñ".kdkar nkS ;ksfx;kM+k oklh nq nkSA v:.k dqekj
` QT g 1q ( ) lqr vfers'k cSjxkNh ¼vjfj;k½ oklh cM+xke nfjgjk lW
◌ॅ H #5 9' S JT' jkes'oj lqr fo".kqnso nkSA lqrkp izhfr vk'kkA
+ + % "# ` S0 ,18 T%Z / ch, ch,y Ñ".k dqekj iz0 Hkxokuth lqr lksfr'kkyeiqj oklh
◌ॅ B % +- 8 @ 9 ujlke cfy;kl lW fnokdkUr lqr odhy cnzhukjk;.k nkS
Ñ !/ T 4 /◌ॅ p m q 8 5 9' lkSjkBoklh f'kok gfjve lW HkSjonÙk lqr Nhru nq nkSA
S,MB /◌ॅ 9' ,M /◌ॅ 9' izHkwdkUr lqrk lW lqr nkSA foHkwfr lqrk lW lqr nkSA
+ {% Q] : B / B vFk cf<+;ke iokSyh xzke rs?kjk % fnokdkUr lqr lhrkdkUr

B S0 % B B HGH b B lqrk jekdkUr iz0 dkyhdkUr rkjkdkUr fo'os'oj xkSjhdkUrk
45 , / 8 - ◌ॅ +4 +Ê8 frjgqr ns'ks Hkjkeoklh uM+qvkj djegk lW fcgkj lqr cPpu nkS
9 8 4/ /(% / %d /◌ॅ H 5 9' ujgkoklh lrkSyh lry[kk lW jkes'oj nq nkSA lqrkp dksby[k
Dv%d / 4> % /◌ॅ * % B F ' oklh efg"kh ikyh lW ekèko lqr dkyhdkUr iRuhA jkekdkUr
B S0 % B ( 8T B 8 0= iz0 dkyhdkUr lqrkS fu'khdkUr jtuhdkarks fo".kqiqjoklh dqjek
#5Z / ` sJ% /◌ॅ %% %A5 8 9' [kkSvky lW yyhr lqr yVqju nkSA fu'khdkUr lqrk fot;dkUr
8T B B B / 0B Dv%d / vt;dkUr lat;dkUr dksby[k oklh ukgl [kkSvky lW
84/ sJ% /◌ॅ g38 8
9' cS|ukFk lqr dhfrZukFk nkSA lqrkp ekraxhA jtuhdkar lqrk
0 1 ' 8 0 /%Z / + ◌ॅ
lkyeiqj oklh cM+xke nfjgjk lW nkSA rkjkdkUr lqrkS
9' B ( 8 0 &48 0= 81
lqeudkar eksgudkarks rkjkuxj ¼gosyh½ oklh rjkSuh djegk lW
(4% ) / L8 4 ◌ॅ 1m 7 8 9
;ksxnÙk lqr gks=hukFk nkS lfjlo lksnjiqj lW xks'kkb± nq nkSA
/ / Z /◌ॅ OTX 0 5 9' 1 8
lqrkp xhuhrk nsoh iz0 eksfguh vk'kkA vkn~;k clSB
S0 &48 JT' J3 +/ ¬! @Z / 84/ sJ% /◌ॅ
pk.kiqjoklh ukgl [kkSvky lW rkjkdkUr lqr jesUnz dqekj
B P- ` F ' &48
iRuhA vijk eksfguh egs'kiqjoklh 'kf'kHkw"k.k iRuhA vijk vk'kk
kTZ / TT,M>@ F ' JT * Z
k81 / H I@ ` F ' HGH
èkjeiqj ns'ks gseuxj oklh jkts'oj lqr o:.k dqekj iRuhA
wB P-B 8B #5Z / J4% 4 /◌ॅ
fo'os'oj lqrk izsedkUr pUnzdkUr fou;dkUrk fo".kqiqjoklh
%% ùÌ8K 9' g 1q / / Z
vkfgy gfjve lW yky lqr iùkuUn nkSA cSjxkNhoklh
◌ॅ * 5 9' % J8K S% 8 %' flejokM+ lksnjiqj lW ekèko nq nkSA lqrkp ekyrh vkuUnh
J3 % % 8Z £ (8T Ï%) (% izfeyk lquhykA vkn~;k ekyrh lqyrkuiqj ns'ks jeS ¼uf'kjk
◌ॅ o8K F ' J8K Vksy½ jrkSyh nfjgjk lW dsnkj lqr vè;kid ';kekuUn iRuhA
45 ,A/ / 81 \ /◌ॅ 4 ÈP- vkuUnh frjgqr ns'ks HkVflejhoklh uxokM+ ?kkslksr lW gfj'pUnz
+K5 F ' S% hm ( 9') / Y`K lqr fcUnq iRuhA izfeyk pØnÙk ¼jk¡Vh½ oklh eqdqUn lqr
8 S0 T+ M F ' 8B %%10 Z vejukFk iz0 f'kcw iRuhA lqeudkUr lqrk ykyxat lksfriqjk
/ 10O +*% 5 /◌ॅ OK 9' wB oklh xaxksjk cqèkoky lW xksfoUn nkSA izsedkUr lqrk frjgqr
4 Z . / ,dL% `% /◌ॅ T 8K gfjiqj M~;ks<+hoklh Hk[kjkSyh dqtkSyh lW 'kkjnkuUn nkSA
9' b B :B B. dL8 / xkSjhdkUr lqrk eukstdkUr vuqtdkUrks iks[kjkSuh oklh flagkSyh
/ 0¶% ^ /◌ॅ T§8 / 04 9' /e' ek.Mj lW 'kfDrukFk flag nkSA lqrkp ljkstA
5
10b +*% /◌ॅ 2) ◌ॅ % : VA8 I vFk xaxkSjk cqèkoky lW QwycfM+;k lW j?ksyh % yksVu lqr
rAX$' 01X$ Z /◌ॅ :n lqr NksVkbZd%A , lqr jaxkbZd% lksnjiqj lW gmn nkSA
9' 01X H $ <%2◌ॅ ◌ॅ ÜM % jaxkbZ lqr jkes'oj% csymWp lW ;íw lqr deykifr nkS cgsjk<+h
9 +k ◌ॅ 5
]8 5 9' H Tm$ lW j?kqukFk nq nkSA jkes'oj lqr f'konÙk% [kkSvky lW jeuh ikS=
sJ% /◌ॅ 8 ß 4 H8 9 Z /◌ॅ gkM+h lqr fo'oukFk nkS lksnjiqj lW cgqM+h lqr cklqnso nq nkSA
+ 5 9' % /◌ॅ o ê5 $' vy; lW ';ke dLrqr%A f'konÙk lqr firkEcj% nfjgjk lW
Tm $ 4 /◌ॅ 5
] ß ,M
j?kqnso ikS= prqHkwZt lqr izn~;qEu nkS djegk lW y{ehifr lqr
S35ä 9 4 /◌ॅ %a 8K 5 9' nsokuUn nq nkSA ujmWu lW èkuh dLrqr%A firkEcj lqrk fHk{kqd
◌ॅ ◌ॅ *8 ê5 $' ,5 * 8
èkjkukFk mWekukFkk% flejokM+ [kkSvky lW ;nqifr ikS= jr~uifr
◌ॅ+ sJ% /◌ॅ 5 ß F
lqr xkso)Zu nkS Vdoky lW cgqM+h lqr lqn'kZu nq nkSA èkjkukFk
O8 9 A% /◌ॅ T8 5 9' * 8
lqr [kq'khd% lfjlo lksnjiqj lW fpydk lqr uUgdw nkS
d 5T $ / / Z /◌ॅ % 8WM 9
flejokM+ [kkSvky lW uuw lqr cqf)ukFk nq nkSA [kq'kh lqrk
sJ% /◌ॅ 88 M 5
+8 5 9' d 5T
jktuiqj nfjgjk lW HkS;k lqr NksVdw nkS >kSok ifupksHk lW
8Z 4 /◌ॅ p rAM 9 º 8,
izkUukFk nq nkSA lqrsp uwuwnk; vksxgh cfy;kl lW ikBd dey
◌ॅ Sc 5 9' Q 8 M8 M u14 +%/ /◌ॅ
% V8 cM F ' d 5T ( X
ykspu lqr eUuw iRuhA vijk [kq'kh lqrkS MksekbZ xaxkèkjkS
101*L / / /◌ॅ Z 5
/◌ॅ ¤ @ % A
lfjlo lW lksnjiqj lW oS;kdj.k nqykj lqr >iV nkS jrkSyh
9 (% 4 /◌ॅ 5 9' X
8
nfjgjk lW dhfrZukFk nq nkSA MksekbZ lqr Hkksykd% lUngiqj
fnèkks; lW cS|ukFk lqr JhukFk nkS [kkSvky lW fo".kqnÙk nq nkSA

t%$ /K4Z /◌ॅ g38 ) 8 9 ;'kLoh Hkksyk lqrk jktsUnz ukxsUnz jekdkUr iz0 jketh lq'khyk%
sJ% /◌ॅ #5m 5 9' Tà t% P- nqok'k;oklh vksxgh cfy;kl lW Jhef.k lqr y{ehukFk nkS
8P- B S0 5
T %$ T/ u14 vfjgkukoklh dUgkSyh lksnjiqj lW pUnzef.k nq nkSA lqrkp
◌ॅ ) @ %a 8 9 48/ W% 'kkfUr dkfUr 'kksHkkdk%A vijk Hkksyk lqr fnokdj% Ñ".kdkarks
Z /◌ॅ P-@ 5 9' TB B vken.Mkoklh txkSj lksnjiqj lW dkfrZd lqr 'kf'kèkj nkSA
,$' t% $ "# 0= lqrkp Hkkys'ojh cwPphnk; izHkk yfyrkdkA vkn~;k 'kkfUr
J^/ b Z /◌ॅ
TT* 9' HkM+jhoklh xqynh [k.Moyk lW pUnzukFk lqr egsUnzukFk iRuhA
,H + MÊ S, %% ' J3 TB vijk dkfUr tgkuiqjoklh jrkSyh nfjgjk lW cS|ukFk lqr
/ U% d^% /◌ॅ P-8 kP-8
HkhekuUn iRuhA vijk 'kksHkk fn?kM+hoklh czãiqjk lW osnkuUn
F ' B 48Z / (% 4 /◌ॅ
lqr foHkwfr iRuhA vijk Hkkys'ojh dsgqfu;koklh xuke [kkSvky
g38 , 8K F ' , ]
lW bUnzukFk lqr fnxEcj iRuhA vijk cqPphnk; QjlkMkaxh
Z /◌ॅ 8K ,M F ' ,H
oklh jrkSyh nfjgjk lW 'kksHksUnz lqr fo'oukFk iRuhA vijk izHkk
4 58/ 18 s- ◌ॅ vP-8 1 F '
Mqefj;k dfyxke csymWp lW _f"kds'k lqr yfyr iRuhA vijk
+Ê5 / 01 / (% 4 /◌ॅ P-
yfyrk iks[kfj;k czãiqj nfjgjk lW t;nso lqr fojsUnz iRuhA
H8 F ' S, 5 %1 <%2◌ॅ
◌ॅ ô>T %% F ' %% d
Z 4 /◌ॅ ~P- F '
P- TP- S0 0AM < 4%/ , jktsUnz lqr f'kosUnz iz0 eaVw csrgkyoklh HkM+xke tftoky lW
◌ॅ 8N / 0kH 9' Z @ +7 frudkSM+h lqr flags'oj nkSA iq= lqrkp fdj.k cgksjk dkdks
D <%2◌ॅ ◌ॅ 8 S& F ' TP- S0 csymWp lW n;kukFk lqr izeksn iRuhA f'kosUnz iz0 eaVw lqrk
0AM <%/ /◌ॅ oB 9' 8P- ( csykoklh lW lqr ';kekdkUr nkSA ukxsUnz lqrkS thrsUnz
QP- 8 } Z ¶ ^ /◌ॅ /4 vejukFkkS Hkzejiqj ngkSjk ek.Mj lW lgnso lqr iq#"kksÙke nkSA
Z?m 9' Ic 8 8 8T$' J3 :81 lqrkp :Uuh uhuk fu'kkdk%A vkn~;k uksuxM+k csymWp lW
<%2◌ॅ ◌ॅ 8~TP- ,> F ' 8 8 ujs'kpUnz lqr lqHkk"k iRuhA vijk uhuk dVfj;k lW csrgky
' ◌ॅ < 4% / 8 @ YT F ' oklh nhiukjk;.k lqr eqds'k iRuhA vijk fu'kk >wudh
( 3 )
( ) / ) "# 0 @ 0
¼Mqefj;k½ oklh feJ Ñ".kdkar lqr e.khdkar iRuhA thrsUnz
F ' QP- ( , , = 48/
lqrkS vfHk"ksd vfHkthrks vfjgkukoklh fot;dkar nkSA jekdkUr
0 9' B S0 ( /: :
iz0 jketh lqrkS lukst eukst fo".kqiqjoklh dqjek [kkSvky lW
#5Z / ` sJ% /◌ॅ 5
8 T§8 9
;nqukFk lqr 'kfDrukFk nkS ifj;kEc cqèkoky lW xtkuUn nq nkSA
+*% /◌ॅ 18K 5 9' 8
5 8
vejukFk lqr fouhr tgkuiqjoklh jrkSyh nfjgjk lW uUneksgu
48Z / (% 4 /◌ॅ 8K&48 9'
nkSA fnokdj lqrkS izHkkdj lqèkkdjkS fn?kM+hoklh czãiqjk lW
( S, *L ]/ Z /◌ॅ ,X%%
/8K 9 e4 ◌ॅ |0 8 5 9'
HkkbZyky lqr lnkuUn nkS jksgkM+ ldjk<+h lW pkS0 jekukFk nq
, 8, J,' J3 <4A d^% /◌ॅ
nkSA lqrkp foHkk fuHkk vkHkkA vkn~;k ikM+k csgV [k.Moyk lW
,8K %8K F ' 8, & / 0/ U%
vHk;kuUn lqr dykuUn iRuhA fuHkk eksjlaMkoklh xqynh
d^% /◌ॅ 8K / F ' J, [k.Moyk lW uUnfd'kksj lqr fl;kjke iRuhA vijk vkHkk
J%81 d^% /◌ॅ /¡8 @ 8 F ' vkyeuxj ,dek [k.Moyk lW lR;ukjk;.k lqr iou iRuhA
S, ( ô , J8K , izHkkdj lqrkS _rqjkt Hkkjrh vkuUn jkt Hkkjrh j?kqukFkiqjoklh
5
]8Z / 4 10O /◌ॅ V8 9' vfg;kjh xaxksj lW f=yksdukFk nkSA lqrkp NksVhA Ñ".kdkar
rA ' "# 0 / 0 } Z / lqrk fot; vt; lat; Hkzejiqjoklh efg;k lksnjiqj lW
4 Z /◌ॅ * / T 9 \] fp=èkj lqr lrh'k nkS ?kks?kjfM+;koklh ys[kukFk nq nkSA lq'khy
5
d8 9' T % K 8 % 8Z 8T Ï% lqr lqUnjukFk lqyrkuiqj uf'kjkVksy oklh flejokM+ [kkSvky
sJ% /◌ॅ I-8K 8K 9' lW :nzkuUn lqr thokuUn nkSA lqrkp lqtkrkA
'
u14 +%/ M% 5
T ()): # vFk vksxgh cfy;kl ewy xzke nqok'k; ¼nsokJ;½ % ,dek

◌ॅ + * 8 * ' ù8, ) 8* ) 8' cfy;kl lW chth èkjuhèkjA , lqrk iùukHk Jhfufèk JhukFkkA
ù8, ( ú 4 0T 4 TÂC' M % 4 0T iùukHk lqrkS 'kqDy gfjoa'k gfj 'kEekZ.kksA 'kqdwy gfjoa'k lqrk
%a /* 5 ,0 $' /* 5 jfrdj lksedj fnokdj y{ehdj lkèkqdj 'kqHkadjk%A lkèkqdj
$ Y1 /◌ॅ \] 9' T¡$ lqr thosd% ;eqxke lW ?kksf?k nkSA thos lqr f'kokfnR;% ikyh lW
◌ॅ 9' ( 2L fnokdj nkSA vijk thos lqrkS jfrdj mn;djkS djegk lW
◌ॅ 1 H 9' 8I$ \ /◌ॅ
fxjh'oj nkSA jfrdj lqr uk:d% ?kkslksr lW jfodj nkSA vijk
9' ( b H OK. %
jfrdj lqrkS xkSjh'oj xksfoUnks ikyh lW ujflag nkSA xkSjh'oj
◌ॅ 8 / 04 9' b H kH $ <%2◌ॅ ◌ॅ
lqr egs'oj% csymWp lW x;kfnR; nkSA egs'oj lqrkS x;u dksus
1¡ 9' kH ( 18 DR 12% 4 /◌ॅ
+AM 4 9 10O /◌ॅ ·d M 9' kH
xkmy djegk lW ckVw lqr gfj nkS xaxksj lW ik¡[kw nkSA vijk
I +/ M$ 4 /◌ॅ 8 M R 9' I
egs'oj lqrk jfr :n cklwdk% ,dgjk lW Fkkuw lqr fnus nkSA
H8 4 8 1@ ) 8$ + ◌ॅ 7 :n lqrk fo'oukFk gfjukFk x.kifr JhukFkk% ck<+ vy; lW
4%* * 9' ^ /◌ॅ Ø 5 9' P- egks gyèkj lqr ekèko nkSA ek.Mj lW tqM+s nq nkSA pUnzefr
Z ' I ( 4 d M OV 8, /◌ॅ iq=A vijk :n lqrkS gj[kw xksikyks ifupksHk lW fufrdj nkSA
9' 4 8 %a 8 I8 8$ 5 % /◌ॅ gfjukFk lqrk y{ehukFk :fpukFk ;nqukFkk% ikyh lW f'koifr
T H8 9 / ◌ॅ 5 9' I+ lqr fo'oukFk nkS ldjk<+h lW jfo nq nkSA :fpukFk lqr
+ `% /◌ॅ ] 9' 8 µ cklqnso dqtkSyh lW jk?ko nkSA tkudh lqrkp pEik ekyrh
% O %' J3 K Z /◌ॅ ¼ xksf<+ykdkA vkn~;k lqUnj lksnjiqj lW okps lqr Hkokuh iRuhA
,8 F ' 4> +*% 5 /◌ॅ M ! ++ M vijk efg"kh cqèkoky lW nkew lqr ikBd ckcw iRuhA , lqrk
F ' "# T 8 @ %dX 8X Ñ".k f'konso ukjk;.k y[kkbZ eukbZ lnkedk%A ;nqukFk lqr
/$' 8 5 8$ D <%2◌ॅ ◌ॅ jkeukFk% dkdks csymWp lW jfr lqr gfjds'k nkSA eèkqefr iq=
4 T 9' * 5 Z * 5 41 1 5
lqrkp eèkqok lksgkxh nqxkZ dqeqfnuhA vkn~;k djegk lW dkje
`Y8 ' J3 4 /◌ॅ */5 M8 F '
lqr eèkqlwnu iRuhA x.kifr lqr Jhifr riuiqj ikyh lW
1@ ) 8Z % /◌ॅ 4 / 8 M
vfg;kjhoklh ukFkw lqr 'kqfpukFk nkS fotuiqj nfjgjk lW
8 9 8Z 4 /◌ॅ 8 5 9'
5
fnuifr nq nkSA jkek iq=A Jhifr lqr eksgu% efg"kh cqèkoky lW
Z ' ) &48$ 4> +*% /◌ॅ M 9'
◌ॅ 5 9' F Z ' !
nkew nkSA cM+xke nfjgjk lW jekifr nq nkSA jr~ukorh iq=A
&48 2◌ॅX / h@$ b Z /◌ॅ
ikBd eksgu lqrk mWekbZ lnk; pØif.k;% xkSj lksnjiqj lW
+ rAX 9 2nM `% /◌ॅ 0 % cklqnso lqr NksVkbZ nkS mYyw dqtkSyh lW B0 xnkèkj nq nkSA
9' "# Z ' ! 2◌ॅX 01 $ +*%5 Ñ".kkorh iq=A ikBd mWekbZ lqr eaxrhd% cqèkoky lW okenso
◌ॅ O% 9 Z /◌ॅ ,8 5 9' lqr xksiky nkS lksnjiqj lW Hkokuh nq nkSA ân;korh iq=A
x Z ' ! 01 +qI$ <%2◌ॅ ◌ॅ ikBd eaxrh lqr cN:d% csymWp lW gsM+q lqr JhÑ".k nkSA
k ) "# 9' +%/ /◌ॅ 5 5 9' * cfy;kl lW eFkqjk nq nkSA jkèkk iq=A ikBd cN: lqrk dfo
Z ' ! +qI % 88 M M$ 4 deykifr uuw nkewdk% ,dgjk lW gsM+q lqr fo'oukFk nkSA
◌ॅ k H8 9' sJ% /◌ॅ 5 5 9' [kkSvky lW ;nqifr nq nkSA Mkseuh lqrkp lqjlfj lqUnjh dqejh
8 / K ` d J3 g18 % lq[kk vkn~;k cSxuh vy; lW fHkf[k iRuhA , lqrk euksjFk
◌ॅ ,d F ' : p m d HkSjonÙk [kM~xh eèkqjkifr;%A ikBd deykifr lqrkS ekèko
* 5 $' ! % ( * S35ä. +k izn~;qEuks cgsjk<+h lW dkenso lqr igkM+h nkSA lksnjiqj lW eugj
◌ॅ 4 9' Z /◌ॅ nq nkSA èkhjorh iq=A ikBd izn~;qEu lqrk 'kf'kukFk t;ukFk
9' * Z ' ! S35ä TT8 8
,dukFk dey ykspuk jS;ke lksnjiqj lW uksuk lqr lksuk nkSA
8 % V8 j Z /◌ॅ :8 8
nfjgjk lW xfr nq nkSA frykorh lqrkp ekuorh galkorhdsaA
9' 4 /◌ॅ 1 5 9' % 8
vijk dey ykspu lqrkS dhfrZukFk ân;ukFkkS cfyjktiqj
40 / 0 ' % V8 ( 8 x8
+% Z 4 /◌ॅ 88 M ,08 9 u # ◌ॅ
gfjve lW uuw lqr Hkatu nkS vksM+k ,dgjk lW vkuUn nq nkSA
J8K 5 9' `K8 Z ' % V8
dqUnuh iq=A vijk dey ykspu lqr eUuwyky% HkM+ke
cM%%$ , ◌ॅ N¸ m S0 tftoky lW dkSLdhnÙk lqr firkEcj iz0 ckcw nkSA vijk ikBd
++ M 9' ! % V8 b Z dey ykspu lqrk xkSj lksnjiqj lW efg lqr pkUnu nkSA
◌ॅ 4 K8 9'

4% 8T D4+ : ! 8 /¦% % gosyh uf'kjk ns'ks dksgcjk % ikBd t;ukFk lqrk lekSfy
◌ॅ DA H 9 4P-Z ^5J /◌ॅ ◌ॉ rA S0 ikyh lW dksVh'oj nkS efgUnziqj i.Mqvk lW ikW NksVh iz0
8K ,8K 5 9' 8 nsokuUn lqr lqnikè;k; 'kksHkkuUn nq nkSA vijk t;ukFk lqr
1 8 S0 c$5 +k ◌ॅ 8/ !0 fxfjtkukFk iz0 nqUu% nhi cgsjk<+h lW eulk lqr B0 [kxs'k
dT 9' ¯% / ◌ॅ Q 5 9' òG4 nkSA rrSy ldjk<+h lW rstk nq nkSA Lusgorh iq=A ikBd
Z ' ! 1 8 S0 c5 ◌ॅ fxfjtkukFk iz0 nqUu lqrk ef>;ke djegk lW pUnzef.k nkSA
P-@ 9' / Z lhrkorh iq= lqrkp ikoZrh tkEcorh :nzk.khdsaA vijk
I-@ 0 ' 1 8 ( 2◌ॅ8 S0 fxfjtkukFk lqrkS mWekukFk iz0 fpjatho nqxkZukFkkS ef>;ke
5 8
1 4 /◌ॅ P-@ ¹¬ 9 +%/ /◌ॅ
djegk lW pUnzef.k L;So nkS cfy;kl lW j?kqoj nq nkSA nsoorh
]5 5 9' % % ' J3 /
lqrkp yhykorhA vkn~;k lhrkorh dkdks csymWp lW pqEeu
D <%2◌ॅ ◌ॅ 5Â8 * S0 X F
lqr fp=èkj iz0 fppkbZ iRuh , lqr y{ehdkarA vijk
%a 0 ' W% 4 /◌ॅ 8
tkEcorh dUgkSyh ,dgjk lW Qrqju lqr prqjkuUn lqr ckSdw
8K °M F `B d /
iRuh lqrkp dqUrh iks[kfj;k oklh jS;ke ?kksfl;ke lW frydnÙk
j \/ /◌ॅ %m 8*8 F '
lqr fufèkukFk iRuhA vijk :nzk.kh c?kokl lfjlo lW ikW
I-@ +]/ / / /◌ॅ ◌ॉ OK ß Y8/
Z8 %% F '8 0& 8T
xksfoUn ikS= equlh lqr iquhr yky iRuhAuh0A vijk
/ <4A d^% /◌ॅ 8&48 ,M8 &48
yhykorh uf'kjk ns'ks HkM+jkoklh csgV [k.Moyk lW eueksgu
F 88$'
1 8 % /◌ॅ
lqr Hkwou eksgu iRuh , lqr tuknZu%A vijk fxfjtkukFk lqrk
5
++8 9' 88$'
1 8 fry; lW jk; ccqvu nkSA , lqr tuknZu%A vijk fxfjtkukFk
◌ॅ 5
++8 9' Q -. S0 lqrk fry; lW jk; ccqvu nkSA lqrkp rstorh nzksinh iz0
ô 0 ' J3 4A Z /◌ॅ d 5T p F _f)orhdsaA vkn~;k gkVh lksnjiqj lW [kq'kh lqr HkS;k iRuh ,
88'
¬ p¹¬ F ' lqr jktho u;uA vijk r=So HkS;kL;So iRuhA
5 8
! 1 , / <4A d^% /◌ॅ 8&48 ikBd nqxkZukFk lqrk HkM+jkoklh csgV [k.Moyk lW eueksgu
!0 2 8 9 e4 ◌ॅ |0 88 5 lqr B0 mxzefu nkS jksgkM+ ldjk<+h lW pkS0 lksuefu nq nkSA
9' 1 5 8
Z ' ! 1 ( ,M 8 xhrk iq=A vijk ikBd nqxkZukFk lqrkS foHkwfrukFk f=yksdukFkkS
V8 81 (4% ) ' ◌ॅ jkeuxj ¼gosyh ns'ks½ ijgV mpfr lW bUnzukFk lqr cynso nkS
vP-8 +% 9 8 / +%/ /◌ॅ \0] ujlke cfy;kl lW ?kksa?kh lqr yksVuk nkS gfjve lW HkS;ks nq
VA8 9 4 ◌ॅ p 5 9' @ ,8 nkSA lqrkp f=os.kh Hkokuh izfrekdsaA vkn~;k HkM+jkoklh csgV
S 0 ' J3 , / <4A d^% /◌ॅ 8K [k.Moyk lW jekuUn lqr ';kekuUn iRuhA vijk r=So csgV
o8K F '
¬ <4A d^% /◌ॅ 2&48 [k.Moyk lW mn;eksgu lqr x.ks'k eksgu iz0 egUFk iRuhA
1¨T &48 S0 4 F ' S
vijk izfrek rqyfl;koklh uxokM+ ?kkslksr lW gfjuUnu lqr
%// 81 \ /◌ॅ 4 8K8 F '
iRuhA foHkwfrukFk lqrk jkts'k% tgkuiqjoklh HkM+xke tftoky
,M 8 T$ 48Z / , ◌ॅ
lW HkksykukFk lqr gfjukjk;.k nkSA jkts'k lqrk cgksjk oklh
t%8 4 8 @ 9' T +7 /
csylke cqèkoky lW t;Ñ".k lqr fouksn iz0 foUnh nkSA
5
<%/ +*% /◌ॅ "# : S0 K 9'
f=yksdukFk lqrk cuSyhoklh flejokM+ lksnjiqj lW lqr
V8 +ù% / / Z /◌ॅ
fu'kkukFk nkSA
8T8 9'

( (( ) ! &48 h@ 4 8$ nqok'k; ¼uf'kjk½ ikBd eksgu lqr pØikf.k lqr gfjukFk%
Z /◌ॅ rAX 9' 8 Z ' 4 8 lksnjiqj lW NksVkbZ nkSA t;efu iq=A gfjukFk lqr izkUukFk
Sc Z /◌ॅ O 9' * Z ' Sc lksnjiqj lW xksih nkSA èkekZorh iq=A izkUukFk lqrk nkew uUnu
M 8K8 $ D <%2◌ॅ ◌ॅ ) "# 8B jkek% dkdks csymWp lW JhÑ".k lqr vuUr nkS efg"kh cqèkoky
9 4> +*%5 /◌ॅ |0 / 0kH 5 9' ` lW pkS0 flags'oj nq nkSA dqlqekorh iq=A nkew lqr oS".ko%
Z ' M ¤#$ n /◌ॅ ) 4 9' d08 vYykfj lW Jh gfj nkSA [katuk iq=A ikBd oS".ko lqrk
Z ' ! ¤# T 8 ) 8 Zá8$ J4% dk'khukFk JhukFk iq"iukFkk% vkfgy gfjve lW vfHkjke lqr
◌ॅ , , 9 10b% /◌ॅ % Hkrjh nkS xaxkSyh lW ekèko nq nkSA ykspuk lqrsp 'khyorh

9' V8 Q T % o 0 ' ! 8K8 ';keorhdsaA ikBd uUnu lqrk t;ukFk rstukFk flf)ukFk
8 Q8 /8 ]8 K Z /◌ॅ es?kukFkk lqUnj lksnjiqj lW ?ku';ke lqr tqM+kvksu nkSA cqèkefr
]8o 5u8 9' +*
5 @ ' lqrkp czãk.khA
! 8 ( "#@ 4>@

5
%X /◌ॅ * ikBd t;ukFk lqrkS Ñ".kef.k g"kZef.k frybZ lW eèkqdj lqr
9 u ◌ॅ ú Ë 8 @ 5 9' jk; i`Foh nkS jkvks<+ nfjgjk lW 'kqDy èkS;Z ukjk;.k nq nkSA
o Z +8 J% d^% /◌ॅ 0 ';keorh iq= cpdfu ns'kqvky [k.Moyk lW B0 fe=dj lqr
% m F ' ! "#@ 5
) @ +*% dkyhnÙk iRuhA ikBd Ñ".kef.k lqr Jhef.k ifj;kEc cqèkoky
◌ॅ / ! T+ M O 8 9' 4 /◌ॅ lW lM+jkoklh ikBd f'kcw lqr xksihukFk nkSA ,dgjk lW
@"# S 5 9' %%8 8 M8 M ef.kÑ".k lqr izhre nq nkSA yyukorh lqrkp uwuwokorh
P- 5
++' J3 +*% /◌ॅ 38 pUnzkorh ckcknk;A vkn~;k ifj;kEc cqèkoky lW fo|kukFk lqr
8 F ' % / 28Z % /◌ॅ ;'kksukFk iRuhA vijk jk?ksyhoklh mnuiqj tftoky lW
B P-B F ' ! ) @ %a 8
t;dkUr lqr pUnzdkUr iRuhA ikBd Jhef.k lqrk y{ehukFk
1I 88 Ð % /◌ॅ / % 9
fxn: fnukukFkk dVS;k ikyh lW flf) lqr fryd nkS xaxksyh
10O% /◌ॅ 5 9' 8¡ 1
lW jk; Qdhj nq nkSA fuR;orh lqrkp ;ksxek;k vksxgh csymWp
u14 <%2◌ॅ ◌ॅ %a 8 U F ' %a 8
lW y{ehukFk lqr xqnj iRuhA y{ehukFk lqrk cS|ukFk flags'oj
g38 / 0kH HGH 1 T$ 48/ W%
fo'os'oj txnh'kk% vfjgkukoklh dUgkSyh lksnjiqj lW y{e.k
Z /◌ॅ %a@ P-@ 9 18 s- ◌ॅ
lqr pUnzef.k nkS xuke [kkSvky lW dsgqfu;kaoklh :fpnÙk nq
4 58 0/ Im 5 9' H 10O

% ◌ॅ Ó% / X t% F ' g38
nkSA lqrkp deys'ojh xaxksjk cqèkoky lW jèksyh oklh MksekbZ
0
8 S0 Yc 8 ` S0 5c 8 /
lqr Hkksyk iRuhA cS|ukFk lqrk vejukFk iz0 eqUuk vatfu
/ / Z /◌ॅ 8%% "# 9 ]
dqekj iz0 pqUuk fpduhoklh lfjlo lksnjiqj lW enuyky lqr
<%2◌ॅ ◌ॅ K 8 5 9' H % Ñ".knso nkS fn?kM+hoklh lqn; csymWp lW lqUnjefu nq nkSA
Yc 5c 8 M 8 M% ' J3 5J/ +k lqrkp Qys'ojh foeyk eqUuh pqUuh uwru twyhdkA vkn~;k
◌ॅ 8&48 ) 8K8 F ' % 5 1 01 itqvkM+koklh nhi cgsjk<+h lW eueksgu lqr JhuUnu iRuhA
/◌ॅ 8 @ I@ F ' Yc , vijk foeyk Mqefj;k xkaxh fnèkks; lW nsoukjk;.k lqr v:.k
<4A d^% /◌ॅ 8 @ ~P- F 5c iRuhA vijk eqUuh HkM+jk csgV [k.Moyk lW ukjk;.k lqr lqjsUnz
/ 40 /` % /◌ॅ ,M8 @ ,B F ' iRuh vijk pqUuh fljgaMk ldqjh ikyh lW Hkwiukjk;.k lqr
S.॰ 8 S0 Yc (#.# ., .#..) ( , 0 vHk;dkUr iRuhA izksñ vejukFk iz0 eqUuk ¼,e-,llh-] ih-,p-Mh-
08 Z / % 01 `% /◌ॅ ~P- &48 ½ lqrkS vfHk;ark jktho jatu jkeiqjoklh eyafx;k dqtkSyh lW
"#&48 9 T /
¤ 8 28 /◌ॅ ,0 5 lqjsUnz eksgu lqr Ñ".keksgu nkS j'kk<+oklh doS ujmu lW
9' , S 0 d 5T+ M 8' J3 S 0 'kqHkadj nq nkSA foHkk lqrkp fiz;adk [kq'kcw nhi lqeuA vkn~;k
48Z / d^% /◌ॅ + 8 F ' fiz;adk tgkuiqjoklh ,dek [k.Moyk lW cklqdhukFk lqr
0
8 ` (##) ( , J8K. + $ iRuhA vatfu dqekj ¼,e,½ lqrkS vfHkthr vkuUnks cM+xkao
◌ॅ 2B S0 %% 9' Nknu lfjlo lW jketh lqr mn;dkUr iz0 yky nkSA
/ 0kH H FGH S0 W¬ 8 %, . flags'oj lqrk ;ksxs'oj jRus'oj iz0 dUgS;k vuhyk] c?kekjk
" ) ◌ॅ o%% 5
]8K8 9 b Z oklh fu[kwfr lW ';keyky lqr j?kquUnu nkS xkSj lksnjiqj lW
◌ॅ * 8 5 9' , I+ ' J3 ` èkjkukFk nq nkSA lqrkp foHkk :chA vkn~;k dqEgM+h lUngiqj
/K4Z /◌ॅ / 0kH S, F ' H fnèkks lW flags'oj lqr izHkkdj iRuhA ;ksxs'oj lqrkS jkgqy
( 4 5% J8K. 48/ O8 10O ◌ॅ *8K
vkuUnks vfjgkukoklh fnxksu xaxksyh lW èkekZuUn lqr fnukuUn
88K 9 58Z / 1 Z ^ /◌ॅ o 5 nkS pqukiqjoklh txriqj ek.Mj lW ';kenso nq nkSA jRus'oj
9' FGH b * 5 / I|% 4 /◌ॅ lqr xkSj o eèkqjkoklh :pkSfy ,dgjk lW xksfoUn nkSA vuhy
OK 9' 8 % ( e8 S0 Í 81 / lqrkS jkseu iz0 foDdh jkeuxjoklh ijgV mpfr lW gfjeksgu
' ◌ॅ 4 &48 P- ¢ #5Z /
lqr jkepUnz nks fo".kqiqjoklh dqlek [kkSvky lW 'kksHkkukFk nq
`/ sJ% /◌ॅ ,8 5 9' HGH
nkSA fo'os'oj lqr vk'kqrks"k% ijokgkoklh dUgkSyh ,dgjk lW
J=>$ 4/ W% 4 /◌ॅ t% / M8K


¢ / sJ% /◌ॅ 8¡8K 5 ¢ JT 2> Hkksyk lqr lw;kZuUn nks flejokM+ [kkSvky lW fuR;kuUn nq nks
8' J3 L / + 4 8d M /◌ॅ 4 lqrkp vk'kk m"kk ehukA vkn~;k jkSrkjkoklh cjgh fu[kwfr lW
J¡8K8 F '8 0' 48Z / 8 - gfj lqr vkfnR;uUnu iRuhAuh0A vijk tgkuiqjoklh uM+qvkj
◌ॅ 0 ~T F ' 1 T / 0 djegk lW fpjatho lqr lqjs'k iRuhA txnh'k lqr lat; HkM+jk
<4A d^% /◌ॅ vP-@ U%+ &48 9 81 csgV [k.Moyk lW bUnzef.k lqr xqykc eksgu nkS jkeuxj
01L8 % /◌ॅ °* M 5 9' 8 % M8 Zá eaxjkSuh ikyh lW ckSèkw nq nkSA lqrkp uhye iwue iq"ik fiadhA
0 ' J3 A4 8 @
F ' vkn~;k dVgfj;k lqdnso lqr t;ukjk;.k iRuhA vijk r=So

¬ 0 0 F ' / M Z fpjatho lqr vjfoan iRuhA vijk lwjtkiqj xqynh [k.Moyk lW
U% d^% /◌ॅ / 0 F ' / 0 g
latho iRuhA lat; lqrk cSysoklh jktsUnz nkSA fnukukFk lqrkS
P- 9' 88 ( 1 5 8
,§8 58Z /
nqxkZukFk HkfDrukFkkS pqukiqjoklh fu[kwfr lW _rqukFk nkSa
" ) ◌ॅ ô8 9 0 1 5 8
( 18K U88K S0
nqxkZukFk lqrkS xtkuUn xqukuUn iz0 yyu nqxkZiqjoklh e>kSjk
%%8 1 5 Z / º 4 /◌ॅ ++ M%% I8 9
djegk lW ckcwyky lqr :nu nkS x<+ flagksfy x<+ csymWp lW
/ 07% 1 <%2◌ॅ ◌ॅ 8 M8 M %% 5 9'
uwuw yky nq nkSA lqrkp cqycqy xsuk ijfeykA vkn~;k jaxjk
5 %5 8 %' J3
+%+ 01 d^% / M +8 /
,dek [k.Moyk lw cukjlh lqr bUnzkuUn iRuhA vijk rsrjh
vP-8K F ' Q 1 Z uX8 /◌ॅ
H O% F ' U@8K S0 %%8
txriqj vksbZfu lW jkes'oj lqr xksiky iRuhA xq.kkuUn iz0
µ81 / O% 9 8 d 5T '
yyu lqr pEikuxjoklh xksiky >k nkS lksuh nsoh lqrkp
,§8 ST / , <%2◌ॅ ◌ॅ
[kq'khA HkfDrukFk lqrk izdk'k fodkl HkM+jh lqn; csymWp lW
8B 9 58Z 1 Z ^ /◌ॅ %* 5 9& uodkUr nkS pqukiqj txriqj ek.Mj lW tyèkj nq nkSA eatwyk
0M% Z 4 1/ (,1%Z ) 28Z 2T iq= ghjk ;ksxlj ¼Hkkxyiqj½ mnuiqj mes'k lqr lquhy iRuhA
8 % F ' ST A / 8, 8 @ 9' izdk'k lqr dVfj;k oklh fuHkZ; ukjk;.k nkSA
, 4 ! 5: 4 /◌ॅ vFk gfjvEc vkfgy xzke vk'ktk ns'ks fo".kqiqj % gfjvEc
+ 2◌ॅ$' 2◌ॅ 8*' lW chth fn{khr >kmWd%A fnf{kr >kmW lqr nsofufèkA , lqr
38* S0 q M $' 38* 4 4 * fo|kfufèk iz0 Nhrwd%A fo|kfufèk lqrk gfjgj ekèko xksfoUnk
OK v /◌ॅ +4%P- 9 8 È 4 +r lqbjh lW cgypUnz nkS tkuk lqrk'p ghjk ckNks èkhjkdk%A
* $' J3 4 /◌ॅ 8 F ' ù! vkn~;k nfjgjk lW Kkuifr iRuhA vijk djuSBk ldjk<+h lW
◌ॅ 1¨H F ' % /◌ॅ ) F ' x.ks'oj iRuhA vijk ikyh lW Jhdj iRuhA feeka'kd ekèko
0T * ( ◌ॉ, ◌ॉXN 0h Î /◌ॅ ◌ॅ lqrkS ekWbZ ukWbZdkS iapoØ foLQh lW vlmW nkSA feeka'kd ek¡b
9' 0T ·v * ~H S0 *I$ 10O /◌ॅ lqr èkhjs'oj iz0 èkk:d% xaxksj lW vfu:) nkSA èkk: lqr
8I 9' *I :R$ +%/ /◌ॅ
uksusd% cfy;kl lW fe=dj lqr fufrdj nkSA ikyh lW Hkxor
8 9' % /◌ॅ ,1 5 9' *I (
nq nkSA vijk èkk: lqrkS izHkkdj iz0 izHkw foHkkdj iz0 foHkw ipgh
S, S0 S,M , S0 ) ◌ॅ
tftoky lW :nzef.k nkS czãiqjk lW gfjgj nq nkSA ijHkw lqr
I-@ 9 Z /◌ॅ 4 4 5 9' ,M M<$
nwcsd% ek.Mj lW fxjh'oj nkS dqtkSyh lW ferw nq nkS vijk ijHkw
^ /◌ॅ 1 H 9 `% /◌ॅ M 5
9 ,M
lqrk j?kq cuekyh fonw dqus lHkkifr;% lksnjiqj lW fo'oukFk
] 5 +8% M `R /, $ Z /◌ॅ
lqr thoukFk nkS nfjgjk lW eqfu nq nkSA j?kq lqrk ijku gfj
H8 8 9 4 /◌ॅ Y8 5 9' .
8 4 8 S0 rA S35ä O ,
Kku iz0 NksVh izn~;qEu xks<+kbZdk% nfjgjk lW tVkèkj lqr Mkyw
◌ॅ A* % M 9 8K4 /◌ॅ 4/8 M 5 9' rA
nkS QuUng lW gluw nq nkSA NksVh lqrk :fp ckNs ds'khdk%
I +³ T $ 8Z /◌ॅ ,
rYguiqj lW foHkkdj lqr fo".kqifr nkS QuUng lW ikxw nq nkSA
#5 9 8K4 /◌ॅ 1 M 5 9' ( O , jfr lqrkS xks<+kbZ jruhdkS ek.Mj lW euksèkj lqr jfoikf.k nkS
8 N ^ /◌ॅ :* @ 9 8 28 /◌ॅ ujmu lW clkmu nq nkSA feJ xks<+kbZ lqr ijekuUn% ldjk<+h
5
9' ) O X 8K$ / ◌ॅ lW dsmWVw lqr xkSjhifr nkS ikyh lW n'kjFk nw nkSA ijekuUn
2◌ॅAM b 9 % /◌ॅ T M 9' iz0 dqukbZ lqrkS HkjFkh vfu:)ks cM+xke nfjgjk lW lHkkifr
8K S0 `8X ( , 8I. + lqr xkSjhifr nkS oHkfu;ke lW iwj"kw nw nkSA vfu:) lqr èkuh
◌ॅ /, b 9 ,8 /◌ॅ ) * ) ) lqr fgjkbZd% dule ek.Mj lW t;Ñ".k nkSA [ksnu lqr
9' 8I *8 4 X$ 8/ ^ /◌ॅ xks<+kbd% èksuq iokSyh lW cnu nkSA lksgkmuh lqrkp NwUuh euh

"# 9' 8 O v$ Ó {% /◌ॅ Hkkxsdk%A vkn~;k dVdk ek.Mj lW lkgsc lqr Hkksyk iRuhA euh
9' 428 qM c 8 ,$' J3 A HkkSj [k.Moyk lW dyj lqr uuw iRuh ,rs lqyrkuiqj ns'ks
^ /◌ॅ /k+ t% F ' 8 © d^% /◌ॅ cyqvkgh oklhA
% 88 M F Q % 8Z +J4 / '
67& &◌ॅ 5: ,M `R ( H S0 Hkêflefj lW fo".kqiqj % ijHkw lqr dqus lqrkS tkxs'oj iz0
H S0 +N <%2◌ॅ 5
◌ॅ * 9 ^ tkxs okxs'oj iz0 ckxsdkS csymWp lW eèkqdj nkS ek.Mj lW
◌ॅ H_ 5 9' %a 8$ +%/ /◌ॅ fo'oEHkj nq nkSA tkxs lqr y{ehukFk% cfy;kl lW egkfnR; lqr
4¡ ã 9 8K4 /◌ॅ 7 8 5 9' lqis nkS QuUng lW egks jfoukFk nq nkSA y{ehukFk lqrkS ckcw
%a 8 ( ++ M ,d MN 4 /◌ॅ 8 T 9 fHk[kwdkS ,dgjk lW ijku lqr dk'kh nkS ifupksHk lW jekifr nq
8, /◌ॅ 5
9' ) ++ M /8K$ nkSA feJ ckcw lqr lnkuUn% lfjlo lksnjiqj lW èkus'k lqr
/ / Z /◌ॅ *RT 5
]8K8 9 % /◌ॅ j?kquUnu nkS ikyh lW xksihukFk nq nkSA vijk ckcw lqr jeu%
O 8 5 9' ++ M 8$ 4 /◌ॅ nfjgjk lW fo'oukFk lqr ckHku nkS tftoky lW y{e.k nw nkSA
H8 +,8 9 % /◌ॅ %a@ M 9' /8K
lnkuUn lqr jkeÑ".k% iokSyh lW JhukFk lqr NksVkbZ nkS
"#$ {% /◌ॅ ) 8 rAX 9 4 /◌ॅ
nfjgjk lW efrukFk nq nkSA lqu;uk lqrkp jEHkk [kkSvky lW
8 5 9' 88 _ sJ% /◌ॅ O 8
xksihukFk lqr j?kqukFk iRuhA jkeÑ".k lqrkS vfHkjke f'kojke
5
]8 F ' "# ( , T S0
iz0 HkksykdkS rsrfjgk lksnjiqj lW cyHknz lqr xaxk nkS ek.Mj lW
t%N Q 4 Z /◌ॅ +%,- 101 9 ^
furkbZ nq nkSA vfHkjke lqr eulq[k% ek.Mj lW jkes'oj lqr
5
◌ॅ 8 X 9' , 8d$ ^ /◌ॅ
f'konÙk nkS mtku csymWp lW gsMw lqr nksuh nw nkSA eulq[k
H Tm 9 28 <%2◌ॅ ◌ॅ kM ¢8
M 9' 8* 8 /8M %
8d 8 @
lqrk fufèk ve`rukFk luQwy jkeukjk;.kk c?kkar ek.Mj lW
+] 0 ^ /◌ॅ ,M
9 d8 8, /◌ॅ
cgqM+h lqr prqHkwZt nkS e[kuk ifupksHk lW JhÑ".k nkSA fufèk
) "# 9' 8* ( %% M 01%« 10O /◌ॅ
lqrkS >wedyky jaxykykS xaxksj lW fHk[kkjh lqr j?kq nkSA feJ
,d ] 5 9' ) 01%% +%%$ / jaxyky lqr vtcyky% ifjljk lW Vweu nkS vtcyky lqr
◌ॅ AM8 9 +%% T8K 8 Z /◌ॅ f'kokuUn ekuh lksnjiqj lW p.MhnÙk lqr jktdj nkSA vijk
^ m 9' "# ( ] 5 jkeÑ".k lqrkS j?kqjke eèkqdjkS ek.Mj lW ckNfu lqr ijekuUn
*L5 ^ /◌ॅ +q8 8K 9 % /◌ॅ :4 nkS ikyh lW euksgj nq nkSA èkuorh iq=kA feJ j?kqjke lqrkS
5 9' *8 Z ' ) ] 5 ( p M N HkS;k Qsdw dkS [kkSvky lW jrkbZ ikS= ckcw lqr euksjFk nkS
sJ% /◌ॅ X ß ++ M : 9 4 /◌ॅ ,dgjk lW Qdhj nq nkSA xksnkojh iq=k%A vijk j?kqjke lqrk
5 9' O ] 5 /`
Z $' ldqjh lW Jhifr nkS Hkjke tftoky lW ?kuh nq nkSA nqykjh
◌ॅ ) 9 , ◌ॅ ]8 5 9' % 5 lqrkp jkts'ojh dqjek [kkSvky lW j?kquUnu iRuh , lqrkS Vsaxjh
H ` sJ% /◌ॅ 5
]8K8 F ( Ñ".kkjkekS lrqsp tkàoh yhykorhA vkn~;k fpduh oklh
01 "# ¦ /ÌG l % % ' J3 8 / uM+qvkj djegk lW xaxs'oj lqr ;kj iRuhA vijk ifj;kEc
- ◌ॅ 10H F ' cqèkoky lW gjnÙk lqr luQwy iRuhA feJ HkS;k lqrk euksjFk

% ◌ॅ 4 m /8M % F ' ) p cpu eksrhdk% ek.Mj lW fdjrh lqr gfjÑ".k nkS csymWp lW
: +8 & $ ^ /◌ॅ 4 "# 9 izkUukFk nq nkSA jks>uk iq=k% eèkqcuh gfjok.kh vkn~;k rsrfjgkj
<%2◌ॅ◌ॅ Sc 5 9' e8 Z $ *+8 5 4 @ lksnjiqj lW HkS;k lqr ckcwjke iRuhA feJ euksjFk lqrkS
J3 Q 4 Z /◌ॅ p ++ M F ' dkspkyky iz0 dkspkbZ 'kf'kukFkkS flgkSfyek.Mj lW fpUrkef.k
) : ( D%% S0 DX TT8 ikS= èkeZnÙk lqr gjnÙk nkS gfjve lW oa'khèkj lqr nwcs nq nkSA
/¶%^ /◌ॅ B@ ß *m
4 m 9 ukjk;.kh iq=k%A Mkseuh dqeqnfu [ksyfuA vkn~;k lqUnj lksnjiqj
◌ॅ 0T * M< 5 9' 8 @ Z $'
lW èkhj lqr ij'kqjke iRuh , lqr ft;kyky%A vijk yskguk
8 `Y8 %8' J3 K Z /◌ॅ *
ldjk<+h lW eksrh lqr [kM+~xukFk iRuhA , lqr >ksVu%A
F %%$' 48 / ◌ॅ
& d◌़8 F ' ®A8$'
) D%% S0 DX %% S0 8$ 4 /◌ॅ feJ dkspkyky iz0 dkspkbZ lqr yky iz0 Mkseu% ,dgjk lW
+8 M 0
8 9' 8 Z È ++ cpuw lqr n;kukFk nkSA vatuorh iq= lqrk'p ckcknk;

sJ% /◌ॅ 48Z / +8 8 F flejokM+ [kkSvky lW tgkuiqjoklh cnu lqr jfrukFk iRuh ,
( ¿ 8 ]8o¦ #5Z / ' 1 lqrkS }kfjdkukFk ?ku';kekS fo".kqiqjoklhA lqrkp txnEck
4 1' J3 W% 4 /◌ॅ 8 egkek;k ;ksxek;kA vkn~;k dUgkSyh ,dgjk lW onu lqr
"8 F ' +% Z 4 /◌ॅ ¿T/ ÑikukFk iRuhA vijk cfyjktiqj gfjve lW }k'k;oklh
w%% ~%% F ' izseyky lqr dkjsyky iRuhA
) %% S0 8 O% U@8K 8K

8K feJ yky iz0 Mkseu lqrk xksiky xq.kkuUn rhFkkZuUn in~ekuUn
18K V48 / ◌ॅ u8 8 9' xtkuUnk yksguk ldjk<+h lW tqM+kvksu lqr n;kukFk nkSA
/ / Z /◌ॅ o%% 5 9' Z lfjlo lksnjiqj lW ';keyky nq nkSA ;Korh iq= lqrkpA
' ) ) 8 é (/ T S/ u feJ Jheku~ ¼lnkorhZ f'k{kk izlkjd eè; vks ekè;fed
3% / 0è ¿8 / 0 u /Â8m fo|ky;d laLFkkid fo}kud laj{kd vks lEekudÙkkZ LFkkuh;
è8 81 J% 8 / 0 ) U@8K (1890- ukxfjdd vkikr~dkyhu laj{kd½ xq.kkuUn ¼1890&1962½ lqrkS
1962) ( 8H %a HL 8 T / ukxs'oj y{eh'ojkS eYguh ns'ks ij'kjekoklh lfjlo lksnjiqj
/ / Z /◌ॅ 8 & 9 /(% lW Mkseu lqr nkeksnj nkS lrkSfy lry[kk lW j?kqukFk nq nkSA
" 5
◌ॅ ]8 5 9'
101 NTª 80 ' J3 84 / 8 / lqrkp xaxk dkSf'kY;k ;efudkdsaA vkn~;k ukgjoklh ujlke
◌ॅ 8B 8K F ( 8y* cfy;kl lW vuUr lqr ijekuUn iRuh , lqrkS eucksèk Hkxoku
,18 #5Z è NTª T / g nsoks fo".kqiqj vofLFkr vijk dkSf'kY;k j'kk<+oklh dcS ujmu
◌ॅ g3 Mq ,0 F ( W¬ lW cS|jkt viwN lqr 'kqHkadj iRuh , lqrkS dUgS;k ekèkoksA
*' 8 +,8 M Dv%d/ 4A / vijk ;eu cHkuh iwoZ dksby[koklh ijgV ldjk<+h lW oS;kñ
◌ॅ ¤॰ 4 5 ¤॰ P- F ' tgqjh lqr oS;kñ ;knopUnz iRuhA , lqrk [;kfryCèk i=dkj
¥ % %8K P-8K / M8K
38K' deykuUn pUnzkuUn lw;kZuUn fo|kuUnkA ,e, iz0v0
S00 (#0# 0) S ` S0 &48 ¼,p0,l0½ lqr iznhi dqekj iz0 eksgu th lq[kSr [kkSvky lW
sJ% /◌ॅ " ( ) ॰॰ 5G
fiy[kokM+ ¼frjgqr½ oklh eñeñ pqEcs lqr ifrkEcj nkS Hkêflejh
9 ,²/ / 81 \
◌ॅ U0H 5 9'
oklh uxokM+ ?kkslksr lW xqats'oj nq nkSA iUuk iq= lqrk'p cPpw
c Z È +ÊM ++ M 8 ´8 /B8 8 % M
nk; ckcwnk; euh dYiuk lUruk uhyw 'khyw vkn~;k
T % M J3 1 +ù% / ZØ ◌ॅ 8
x<+cuSyhoklh iqM+s ujmu lW t;ukFk lqr vHk;ukFk iRuhA
,8 F ' 01L8 W% Z /◌ॅ
vijk eaxjkSuh dUgkSyh lksnjiqj lW ijekuUn lqr xhrkuUn
8K 1 8K F ' 84 / 4A
iRuhA vijk ukgjoklh ijgV ldjk<+h lW ywVu lqr firkEcj
◌ॅ % MA8 F ' ÕZ 84/
sJ% /◌ॅ +Ê ) &48 F '
¬ 84/
iRuhA vijk [kkstiqj ukgl [kkSvky lW cPpk lqr Jh eksgu
sJ% /◌ॅ 8 @ * ~P- 8 @ F '
iRuhA vijk r=So ukgl [kkSvky lW t;ukjk;.k lqr èkhjsUnz
4/ d 0U ◌ॅ 8K o8K S0
ukjk;.k iRuhA vijk fMfg;koklh [kkaxqM+ lfjlo lW jekuUn
F ' / d 0U ◌ॅ M lqr ';kekuUn iz0 yyu iRuhA vijk jktxzkeoklh [kkaxqM+
,P- F ' 84 / 128 Z /◌ॅ lfjlo lW Qsdw lqr 'kqHkpUnz iRuhA vijk ukgjoklh fnxmu
/ B ` F ' S ` S0 lksnjiqj lW lhrkdkUr lqr vt; dqekj iRuhA iznhi dqekj
&48 (##) ( J=> u0 8 8N% / 84/ iz0 eksguth ¼,e,½ lqrkS vk'kqrks"k vksadkjukFkkS efudkSyhoklh
sJ% /◌ॅ @ B TTB 9' n ukgl [kkSvky lW f=os.khdkUr lqr 'kf'kdkUr nkSA lqrkp
% 8Z + 8/ D <%2◌ॅ ◌ॅ 1018K ß iYyoh lqyrkuiqj ns'ks chjouoklh dkdks csymWp lW xaxkuUn
#5 ,z (A 2GA) F ' ◌ॉ॰ S.॰ ikS= fo".kqnso lqr Hkk"dj ¼pkVZj ,dkm.VsV½ iRuhA MkWñ izksñ
(S T
,1) %a H ST ` S0 ¼izkpk;Z vFkZ'kkL= foHkkx½ y{eh'oj lqr izdk'k dqekj iz0
$ ◌ॅ ~H % ckcqy cM+xkaooklh Nknu lfjlo lW lqjs'oj lqr odhy
P-8 9' 2> È @ (##) *4/ /` pUnzukFk nkSA m"kk lqrk'p fdj.k ¼,e,½ èkenkgkoklh ldqjh lW
◌ॅ % V , (00) %a B ◌ॉ॰ odhy yksd vfHk;kstd ¼ih0ih0½ y{ehdkUr lqr MkWñ izksñ
S.॰ > B F ' rq"kkjdkUr iRuhA

ST ` S0 (##) ,Ïm / izdk'k dqekj iz0 ckcqy ¼,e,½ lqr HkVksÙkjoklh jfrikM+
<%2◌ॅ ◌ॅ ◌ॉ॰ S.॰ ùÌGT ! 9' / 01 Z / csymWp lW MkWñ izksñ iùs'k ikBd nkSA flaxkjiqjoklh eèkqdjiêks
5 ². 4 /◌ॅ %a 8 5 9' ùÌ8K
* nfjgjk lW y{ehukFk nq nkSA iùkuUn lqr dfiys'oj%
H $ k81 / 3. d^% /◌ॅ Y`K 9' gseuxjoklh n~;ksjh [k.Moyk lW eqdqUn nkSA vijk iùkuUn
ùÌ8K ( ,MRH +HL g 1q lqrkS Hkwous'oj ckys'ojkS vjfj;k cSjxkNhoklh flejokM+
Z /◌ॅ %a 0 * 9 8/ lksnjiqj lW y{ehdkar lqr ekèko nkS dule ek.Mj lW fpydk
^ /◌ॅ % +% 5 9' Z È y¢ lqr ckydh nq nkSA iq= lqrk'p cksnks lqUnjh xqykc 'kkfUr
K U%+ TB #5 ,8 J3 + +²/ fo".kq Hkokuh dk vkn~;k cjncêkoklh flejokM+ [kkSvky lW
sJ% /◌ॅ +% %% 8 F '
ckyfd'kksj lqr yfyrukFk iRuhA vijk lqUnjh rs?kjkoklh
K Q] / + {% /◌ॅ / B
cf<+;ke iokSyh lW lhrkdkUr lqr fo'os'oj iRuhA vijk xqykc
HGH F ' U%+ £ / 4A Z /◌ॅ )
jeS oklh gkVh lksnjiqj lW Jh eksgu lqr vkpk;Z cS|ukFk
&48 J g38 F ' TB / M
iRuhA vijk 'kkfUr vlwjk cM+xke nfjgjk lW izk.keksgu lqr
◌ॅ S@&48 8~T&48 F '
ujs'keksgu iRuhA vijk Hkokuh èkenkgkoklh eyafx;k dqtkSyh
,8 *4/ % 01 `% /◌ॅ T% %
lW 'kkfyxzke lqr odhy ukxsUnz iRuhA vijk fo".kq
8P- F ' #5 ` W AX / M
4 g38 F ' S 8 M8 V
redqM+koklh vUgjk dVkbZ lw egkohj lqr cS|ukFk iRuhA
, ( M@)
H "#$
izfrf"Br dkuwufon yksd vfHk;kstd ¼ihih iwf.kZ;k½ dfiys'oj
+ +²/ / sJ% /◌ॅ 8K P-8
lqr Ñ".knso% cjncêkoklh flejokM+ [kkSvky lW uUnfd'kksj
9 H 81 / / / Z lqr pUnzukFk nkS vijk dfiys'oj lqrk rkjkuxjoklh lfjlo
OTX 0 rA 9 (% 4 /◌ॅ lksnjiqj xks'kkb± lqr NksVh nkS jrkSyh nfjgjk lW BhBj lqr
q B 5 9' e4@ Z S.॰ "# S0 S, N=dkUr nq nkSA jksfg.kh iq=k izksñ Ñ".knso iz0 izHkkr
(8 84 M@)
ST S0 I@ 2 / 0 $ ¼uojrugkrk iwf.kZ;k½ lqrk izdk'k iz0 v:.k mn; lathok%
"/ sJ% /◌ॅ 4 9 fiy[kokM+oklh lq[ksr [kkSvky lW firkEcj lqr egkohj nkS
' ◌ॅ ◌ॅ8K 5 9' È %a +% MJ gkVh ikyh lW mWekuUn nq nkSA lqrk'p y{eh cywvk cktkjoklh
+ / 128 Z /◌ॅ ¡8K
, 0 fnxmu lksnjiqj lW dhR;kZuUn lqr vfHk;ark fefgj dqekj
4 ` F ' 2 ` ,Ïm / iRuhA mn; dqekj lqrk HkVksÙkjoklh jfrikM+ csymWp lW ikBd
<%2◌ॅ ◌ॅ ! 8~T 9' / 0 81 / ujs'k nkSA latho lqrk t;uxjoklh x<+ csymWp lW xaxkèkj
<%2◌ॅ ◌ॅ 101* T% 9' S.॰ ,MRH lqr 'kkfyxzke nkSA izksñ Hkwous'oj lqrkS vkHkk"k fodk'kks ljkSuh
( J,> /L8 8Z 4 /◌ॅ +Ê8 jktuiqjk nfjgjk lW cPpu lqr MkWñ vlQhZ nkS vuyiqj
◌ॉ॰ / 9 8%Z 4 /◌ॅ + 9' @ djegk lW fnukukFk nq nkSA oh.kk lqrkp ekyk vuhrk uhrkA
% 8 8 ' J,> , / U% vkHkk"k lqrk HkM+jhoklh xqynh [k.Moyk lW pUnzukFk lqr
d^% /◌ॅ P-8 ~P-8 9' T lqjsUnzukFk nkSA fodk'k lqrk r=So lqjsUnzukFk nkSA ckys'oj lqrkS

¬ ~P-8 9' +H ( ,> ,? lqHkk"k foHkk"kks gVk<+oklh Jksf=; oa'k ekM+fj cfy;kl lW
' / ). 0T ◌ॅ T ys'kifr lqr oS;kdj.k j?kqukFk nkSA lqrkp dapuekyk
¤ @ 5
]8 9' 0 8% +/4/ + clgkoklh cygk cfy;kl lW lqr iRuhA fujh{kd ¼fnYyh
◌ॅ F ' 8 (n Z%/) ,>
iqfyl½ lqHkk"k lqr flagokM+oklh lUgiqj fn?kks lW B0 izsedkUr
/ /WZ \ /◌ॅ 0 wB 9' ,>
nkSA foHkk"k lqrk fMfg;koklh [kkaxqM+ lfjlo lW cklqdhukFk
4/ d 0U ◌ॅ + 8 &48
lqr eksgu nkSA
9'
) 8 é 8K
RH TH H H Jheku~ rhFkkZuUn lqrk enus'oj 'kkys'oj jkes'oj dkes'ojk
8 T / / / Z 8 eYguh ns'ks ij'kjkekoklh lfjlo lksnjiqj Mkseu lqr nkeksnj
& 9 / %d /◌ॅ 5 5
]8 9' 5H nkS lry[kk lW j?kqukFk nq nkSA lqrkp Qqys'ojh lqjs'ojh
~H /GH 8%'
+KM J3 T81 / 4P-Z fl)s'ojh fueZykA fcUnw vkn~;k f'kouxjoklh efgUnziqj i.Mqvk
^5J /◌ॅ +% 1 F ' ~H , lW cynso lqr fnxEcj iRuhA vijk lqjs'ojh Hkjke lW cHkuh
◌ॅ +,8 © d^% /◌ॅ J 8
S0 kP- HkkSj [k.Moyk lW vkfrZukFk iz0 dkjh lqr egsUnz iRuhA vijk
F ' <%/ 8 10 4A Z /◌ॅ ¤॰ csylkjk jkuhxat gkVh lksnjiqj lW oS;kñ cyHknz lqr jekuUn

+%,- 8K F ' 8%
d1 iRuhA vijk fueZyk [kexM+k jfrikM+ csymWp lW vuUryky
<%2◌ॅ ◌ॅ 8B%% 4 "# S0 O~ F ' lqr gfjÑ".k iz0 xksjs iRuhA vijk fcUnq cHkuhoklh ijgV
+K5 +,8 / 4A ◌ॅ 4 5 ,P- ldjk<+h lW tgqjh lqr 'kqHkpUnz iRuhA
F '
◌ॉ॰ S.॰ RH ( % Aé S 2 `% MkWñ izksñ enus'oj ¼ih,pMh MhyhV~ izkpk;Z mi dqyifr
000 +4 / J
/%4 @» S+i fe0fo0fo0 fcgkj ljdkjd vkfFkZd lykgdkj okf.kT; izcUèkd
/ 0è8 8T-£% A8 8T, laLFkkud funs'kd&eSfFkyh vdkneh iVuk ds funs'kd]
/4¡ - M@
% J
v 4/ 0
/ 0¸ lkfgR;dkj&iwf.kZ;k ftykd vkfFkZd bfrgkl ,oa lkaLÑfrd
*e4 >) ( FGH ,HL 28 èkjksgjd fo'ks"kK½ lqrkS jRus'oj Hko'ojkS mtku frjgqr
). 0T / 0¶% ^ /◌ॅ `8`8 2 + 8 Jksf=;oa'k flagkSfy ek.Mj lW dqudqu lqr mikè;k; cnjhukFk
9 b d^% !0 J 8
S0 5 9' & nkS xkSj [k.Moyk B0 vkfrZukFk iz0 dkjh nq nkSA eksrh lqrkp
Zá S0 K8 Yj!/ 4P-Z ^5J /◌ॅ iq"ik iz0 oUnuk eqjSBoklh efgUnziqj i.Mqvk lW egs'oj ikS=
kH ß QP-8 * ` F ' ◌ॉ॰ S.॰
thrsUnzukFk lqr lqèkhj dqekj iRuhA MkWñ izksñ jRus'oj ¼ih,pMh
FGH (# ':, , v 4/ 0/ /Â8
Mh yhV~] Hkkjrh; bfrgkl dkaxzsld lEekfur lnL;
/¹ v 4/ /V 0 ,c 2Ê 8 T@
bfrgkldkj lekykspd ,oa fofHkUu mPp rduhdh f'k{k.k
/ 0è8 8T) = /B ` kB `L
laLFkkud funs'kd½ lqrks olUr dqekj gseUr dqekjkS
/ /K4Z \ /◌ॅ |0 8 |0
flagokM+oklh lUngiqj fn?kks lW pkS0 dsnkjukFk lqr pkS0
g38 !` 5
9 I|% 4 /◌ॅ Y`K 9' ,
cS|ukFk Bkdqj nkS :pkSfy djegk lW eqdqUn nq nkSA foHkk
Td / ' J3 Td vT4Z Z 4A
◌ॅ 5
]8 ß S 8 ST 0 &48
lqrkp f'k[kk lhekA vkn~;k f'k[kk b'kgiqj lksfriqjk ijgV
F ' / 8 Ï%/ 4 5J sJ% /◌ॅ
ldjk<+h lW j?kqukFk ikS= izhfrukFk lqr iz'kkar eksgu iRuhA
2ãP-8 ` F ' ( 0 0
`
vijk lhek jkuhVksyoklh egqvk [kkSvky lW misUnzukFk lqr
0 ' +/ 0 ` ( *+8 5 . © d^% vfer dqekj iRuhA , lqrkS fp0 vadqj fp0 veukSA clar
5
◌ॅ +* / 04 ,* 9' ◌ॉ॰ ,H dqekj lqrkS eèkqcuh M~;ks<+h HkkSj [k.Moyk lW cqf)èkkjh flag
(## ) T $ / / ,dL% `% /◌ॅ jekdj lqr Hkoèkkjh nkSA MkWñ Hkos'oj ¼,echch,l½ lqr 'kjn%
@ ◌ॉ॰ 18K 9 W% Z 8K lfjlo Hk[kjkSyh dqtkSyh lW fi.kkdj lqr MkWñ ;ksxkuUn nkS
5 9' % 01 `% /◌ॅ *8
ê5 $' 8 dUgkSyh lksnjiqj ijekuUn nq nkSA eyafx;k dqtkSyh lW èkeZukFk
È T´ )5 ' T 4j% ZØ ◌ॅ dLrqr%A uhjt lqrk'p f'kYih JqfrA 'kjn lqrk egjSy iqM+s
J 4 , 0 J¡8 9 T ¬H ujmu lW vkpk;Z egkohj lqr vfHk;ark vkfnR;ukFk nkS 'kSys'oj
H S0 , P-GH H dH S0 lqrk thos'oj iz0 Hkjr pUnzs'oj rkjds'oj vf[kys'oj iz0
) ' ◌ॅ T T8 jktwdk% gVk<+oklh ekM+fj cfy;kl lW ys'kifr lqr f'koukFk
9 ZØ ◌ॅ 8 5 9' I@ /e nkS iqM+s ujmu lW t;ukFk nq nkSA v:.kk lqrkp ljkst
4/ W% 4 /◌ॅ 8K 8K F ' ijokgkoklh dUgkSyh ,dgjk lW jekuUn lqr jktkuUn iRuhA
H S0 , Dv%d/ 84/ sJ% /◌ॅ thos'oj iz0 Hkjr lqrk dksby[koklh ukgl [kkSvky lW
8 S.0 , 8 9 4A / <4A 4 /◌ॅ rkjkukFk lqr izks0 HkheukFk nkS gkVhoklh csgV djegk lW
5 9' P-GH S0 ` ² / t;nso nq nkSA pUnzs'oj iz0 dqekj lqrk t;nso iêh oklh
◌ॅ ) ~P- ( 8 /k+) 9 H ujlke cfy;kl lW feJ lqjsUnz ¼vehu lkgsc½ nkS rkjds'oj
S0 %d/ sJ% /◌ॅ ù iz0 'kqHks lqrk fiy[kokM+oklh lq[ksr [kkSvky lW uS;kf;d
38K 4 9' ◌ॉ॰ S.॰ H / 0B.>$ fo|kuUn lqr fefgj nkSA MkWñ izksñ jkes'oj lqr laUrks"k%
8Z / © d^% /◌ॅ "#GH 5 H
9
lksuiqjoklh HkkSj [k.Moyk lW Ñ".ks'oj lqr nqxsZ'oj nkS uM+qvkj
- ◌ॅ 8 8 5 9' T % S
djegk lW ujukFk nq nkSA lq'khyk lqrkp izfrek ¼ch-,-] vaxzsth½
0
(.#., ) ; 4 J4% 2TP-
dlSjkoklh x<+ gfjvEc vkfgy mes'kpUnz lqr vfHk;ark 'kadj
, 0 T 0 F ' + % / 0=> <%2◌ॅ /Â8
iRuhA ,e, ch,y larks"k csymWp lEekfur odhy loksZPp
% /Ê E% n V48/ /¶% ^ /◌ॅ
U;k;ky; fnYyh lqrk yksgukoklh flgkSfy ek.Mj lW Hkksy lqr
t% T 0 9 % /◌ॅ H 5 9' H
'kadj nkS ikyh lW jkes'oj nq nkSA dkes'oj lqr 'ks[kj% HkkSj
d $ © d^% /◌ॅ // / !0 ◌ॅB
[k.Moyk lW loZlhekoklh B0 mWekdkUr lqr izhfrukFk nkS

S 8 9 L8 4 /◌ॅ 8 @ 5 9' rjkSuh djegk lW jkeukjk;.k nq nkSA lqrkp yrk ek;k furw
% 8 M q' J3 T81 +]/ / / Nk;kA vkn~;k f'kouxj c?kokl lfjlo lW fxjtkuUn iz0
◌ॅ 8K S0 4 5
]8K8 F ' egkRek th lqr j?kquUnu iRuhA vijk r=So vè;kid izHkquUnu

¬ S8K8 F ' £/ 4A iRuhA vijk jeSoklh gkVh lksnjiqj lqr iRuhA vijk Nk;k
Z F ' q T81 4P-Z ^5J f'kouxj efgUnziqj i.Mqvk lW Ñ".kkuUn lqr lkdsrkuUn iz0
◌ॅ "#8K / 8K S0 M (###) F ' fi.Vw ¼,y,y,e½ iRuhA
) 18K ( 10H S0 ! 8H

S0 feJ xtkuUn lqrkS xaxs'oj iz0 MkDVj ueZns'oj iz0 dfojktkS
Q] /
{% +
/◌ॅ ) B rs?kjkoklh cf<+;ke iokSyh lW JhdkUr lqr VsdkuUn nkS djegk
8K 9 4 /◌ॅ ¼ 8 5 9' `Y8 lW psrukFk nq nkSA dqeqfnuh lqrkp pf.Mdk ek;kA vkn~;k
^ ' J3 28/ /¶% ^ /◌ॅ 2 mtkuoklh flgkSfy ek.Mj lW mikè;k; cnzhukFk lqr
+- 8 %% 8 F ' " / /¶% yfyrukFk iRuhA vijk p.kkSjoklh flgkSfy ek.Mj lW HkqVdqu
^ /◌ॅ A`8 &488K F ' 10H S0 lqr eksgukuUn iRuhA xaxs'oj iz0 MkDVj lqrkS èkesZ'oj iz0
! ( * H S0 8 ◌ॅ lqeu neukS ekM+fj cfy;kl lW ys'kifr lqr f'koukFk nkS
T T8 9 8 28 /◌ॅ 8 5 9' ujmu lW t;ukFk nq nkSA lqrkp jkuh pUnuk vkn~;k csgV
8 K8 J3 <4A d^% /◌ॅ / 38K
[k.Moyk lW HkM+jkoklh fo|kuUn lqr fefFkys'k iRuhA lqeu
T F ' 8 ` S@$ D4
dqekj lqr iz.ko% dksgokjkoklh vksxgh cfy;kl lW f=yksdukFk
◌ॅ V8 9 8 (#) S $
nkS neu ¼ch,½ lqr izrhd% ijokgkoklh fi.Mks[kjh lqjxu lW
4/ ^.d 18 /◌ॅ S& 9 8H
S0
izeksn nkS ueZns'oj iz0 dfojkt lqrkS jeu dqekj uUn dqekjkS
( 8 ` 8K `L T / ¤
j'kk<+ oklh doS ujmu lW viwN lqr 'kqHkadj nkS gkVh lksnjiqj
◌ॅ qM ,0 9 4A Z /◌ॅ
lW HkouUnu nq nkSA t;Urh lqrkpA
,8K8 5 9' B '
) M /8M % 4 t% b $ Q 4 feJ Qsdw lqrk luQwy ghjk Hkksyk xkSjhdk% rsrfjgkj lksnjiqj
Z / M +qI p 9 sJ% /◌ॅ 5 9 lw cN: lqr HkS;k nkS [kkSvky lW jkenso nq nkS luQwy lqrkS
/8M % ( T 8 WN V48 / ◌ॅ ds'khukFk pksUgkdkS yksguk ldjk<+h lW gfjgj lqr nq[kkbZ nkS
5
dX 9 e4 5
Z /◌ॅ 0 9' ) jksgkM+ lksnjiqj lW fpjatho nq nkSA feJ ds'khukFk lqrkS oa'kef.k
T 8 ( 0T@ 4>@
<4A d^% /◌ॅ g"kZef.k csgV [k.Moyk lW pksiM+k c[kkjh oklh cqf)ukFk lqr
+d 5
/ +8 I8 9 / sJ% /◌ॅ :iukFk nkS flejokM+ [kkSvky lW xksuw nq nkSA oa'kefu lqr
O8 M 5 9' 0T8 * S0 R01)$ (% ;'kksèkj iz0 usaxM+wd% jrkSyh nfjgjk lW jkèkkukFk nkS ,dgjk lW
◌ॅ 5 5
*8 9 4 /◌ॅ +8 9' cqf)ukFk nq nkSA ;'kksèkj lqrk :nzkuUn iz0 misUnz fxfjtkuUn
* I-8K S0 2ãP- 1 8K vP-8K
bUnzkuUn èkhjsUnzk% cjncêkoklh flejokM+ [kkSvky lW cnzhukFk
* ~P-$ + +²/ / sJ% /◌ॅ +- 8
lqr uUnfd'kksj nkS c?kokl lfjlo lW ifjgkjh oklh equlh nq
8K 9 +]/ / / /◌ॅ Y8/ 5
nkSA lqrkp vuqiek cqycqy eksguhA vkn~;k ikM+k oklh csgV
5 %5 &48 ' J3 / <4A
9' +%+
[k.Moyk lW ys[kefu lqr fxjkuUn iRuhA vijk tgkuiqjoklh
d^% /◌ॅ d8 1 8K F '
HkM+xke tftoky fe=ukFk lqr mWekdkUr iRuhA vijk eksfguh
48Z / ,1 % 8 2◌ॅB
vlqjkoklh cM+xke nfjgjk lW izk.keksgu lqr ds'koeksgu iz0
F ' &48 / + ◌ॅ
S@&48 T&48 S0 %a@ F ' à 0 8
y{e.k iRuhA Lora=rklsukuh :nzkuUn iz0 misUnz lqrk
I-8K S0
2ãP- S&8K ,8K T8
izeksnkuUn vHk;kuUn lqn'kZu fou; dqekjk% eèkqjk ¼xksUnokM+k
8 ` $ * 5 (OK ) / I|% 4
ns'ks½ oklh :pkSfy ,dgjk lW Hkk;yky lqr x.ks'k nkS
◌ॅ ,%% 1¨T 9 / Z /◌ॅ g 1q flejokM+ lksnjiqj lW cSjxkNh oklh pUnzukFk nq nkSA lqrkp
/ 5
P-8 9' 8 8 ' J3 ehuk ekuoh eerkA vkn~;k cSjxkNhoklh jrkSyh nfjgjk lW
g 1q / (% 4 /◌ॅ `8`8 % ) "# dqudqu lqr odhy JhÑ".k iRuhA vijk enuiqjoklh eyafx;k
F ' 8Z / % 01 AX /◌ॅ ¤ @ , dVkbZ lW oS;kdj.k Hkhe lqr dkyhukFk iRuhA vijk >xM+wpd
% 8 F ' 1) Z /◌ॅ T % czãiqjk lW lq'khy dqekj lqr jktho iRuhA izeksnkuUn lqr
` F ' S&8K /L8 / jktho ljkSuhoklh jktuiqj nfjgjk lW oTtu lqr dfiys'oj

8Z 4 /◌ॅ þ8 H 9' % nkSA odhy lqn'kZu lqrkS lq[klsuk oklh lry[kk lW vkfnR;
T8 ( d8 / / %d /◌ॅ -¡ 9' fd'kksj nkSA vHk;kuUn lqrkS e;ad vkn'kksZ dkVkdks'koklh
,8K ( 0 J ADT/ (% 4 jrkSyh nfjgjk lW j?kquUnu lqr lR;ukjk;.k nkSA dVfj;koklh
5
◌ॅ ]8K8 /¡8 @ 9' A / 8, /◌ॅ ifupksHk lW Nsnhyky nq nkSA
³ %% 5 9'
1 8K (##) MP-$ d1 fxfjtkuUn ¼,e,½ lqr èkzwipUnz% [kexM+koklh ujlke cfy;kl
◌ॅ % M8 8I 9 <%2◌ॅ ◌ॅ Y`K%% lW ywpu lqr vfu:) nkS jfrikM+ csymWp lW eqdqUnyky nq
5 9' 0M% 01% @' J3 Q1q/ nkSA lqrkp eatwyk eaxyk fdj.kA vkn~;k rsxfN;koklh egqok
4 5 sJ% /◌ॅ 4 "# 2B F ' [kkSvky lW gfjÑ".k lqr mn;dkUr iRuhA vijk jgqvk
- / sJ% 01% y* F ' fleM+okl [kkSvky eaxyifr lqr lqcksèk iRuhA vijk
./
<%2◌ॅ ◌ॅ Q8 @ S fn?kM+hoklh lqn; csymWp lW rstukjk;.k lqr iznhi iRuhA
F ' 5P- 5
]8Z / 10O /◌ॅ %8K èkzqipUnz lqrk j?kqukFkiqj oklh xaxksj lW foeykuUn nkSA
9'
S vP-8K (## ) / 0 ` *

4/ izkpk;Z bUnzkuUn ¼,e,llh½ lqr lat; dqekj èkeZMhgkoklh
3 d^% /◌ॅ 0
Y§8 8 / 048 9 4> n~;kSjh [k.Moyk lW ia0 eqfDrukFk lqr ujflagukFk nkS efg"kh
5
◌ॅ 4 B 9' J / 8 ikyh lW gfjdkUr nq nkSA vk;kZ lqrkp lfjrk vuhrk fo0iz0ls0
0S00 * ~P- ( ,z = ,-GH / èkhjsUnz lqrkS Hkk"dj ifjf{krks Hknzs'ojoklh fi.Mks[kfj lqjxu lW
^.d 18 /◌ॅ 8%% w%% 9' 8%Z tudyky lqr izseyky nkSA vuyiqj djegk lW tuknZu nq
◌ॅ 88 5 9' 4>@
%* nkSA g"kZef.k lqr dykèkj lqrk jktsUnz lqjsUnz olqUèkj Jqfrèkjk%
P- ~P- i )5 * $ DX%d/ D <%2◌ॅ dksbZy[koklh dkdks csymWp lW HkS;ks lqr t;ukjk;.k nkSA
◌ॅ p 8 @ 9'
) W (qM c)M ++ M@ 1 @ P-@ / feJ pksUgk ¼NwUuw½ lqrk ckcwef.k txref.k pUnzef.k flejokM+
sJ% /◌ॅ 8 %AX 9' 4%/8 Z ' 18 [kkSvky lW fnuk lqr yVkbZ nkSA gylfuo iq=A ;ksxukFk lqr
4 / 0kHL' / 0kH I@ 8 @ egkohj flags'ojkSA flags'oj lqrk o:.knso ukjk;.knso 'kEHkqnso
T_5 @
48Z d^% /◌ॅ ) %% d.kZnsok tgkuiqj ,dek [k.Moyk lW Jhyky lqr osnkuUn nkS
8K 9 £ (% 4 /◌ॅ 9 I@ jeS jrkSyh nfjgjk lW oklqnso nkS o:.knso lqrk vjfj;k
g 1q / / Z /◌ॅ J¡8 cSjxkNhoklh flejokM+ lksnjiqj lW vkfnR;ukFk lqr lhrkukFk
/ 8 9 T81 / 4P-Z ^5J /◌ॅ 8K nkS f'kouxjoklh efgUnziqj i.Mqvk lW thokuUn iz0 cpuw nq
S0 +8 M 5 9' 8 @ +% ( ) nkSA ukjk;.knso lqrk cfy;k ¼njHkaxk½ oklh eqfDrukFkA
Y§8'
++ M@ % MX S0 ( oK 8K. ckcwef.k lqr ywpkbZ iz0 t;nso lqrkS ';kelqUnj czãkuUnks
V48 / ◌ॅ8 / 8 9' yksguk ldjk<+h lW n;kukFk lqr lhrkukFk nkSA lqrkp xk;=h
1 & ' J3 / M / % /◌ॅ 8K eksrhA vkn~;k vlwjkoklh fry; lW n;kuUn lqr xksfoUn iRuhA
OK F ' & p/
0 4A Z /◌ॅ vijk eksrh HkSalfn;j gkVh lksnjiqj lW dqudqu lqr lqjs'kpUnz
`8`8 ~TP- F ' o K 48Z / iRuhA ';ke lqUnj lqrk tgkuiqjoklh jrkSyh nfjgjk lW
(% 4 /◌ॅ `%8K h* 9 L8 / dqykuUn lqr pØèkj nkS rjkSuhoklh czãksfy ifupksHk lW pqEeu
.% 8, /◌ॅ 5Â8 5 9' b nq nkSA lqrkp ikoZrh xkSjh euksjekA vkn~;k vlwjkoklh lqiVkuh
: ' J3 / M / A8 10O% /◌ॅ +< xaxksyh lW ccsth lqr yhyeksgu iRuhA vijk xkSjh f'kouxj
% %&48 F ' b T81 4P-Z ^5J /◌ॅ
efgUnziqj i.Mqvk lW thokuUn lqr {kekuUn iz0 cqPph iRuhA
8K 8K S0 +Ê5 F ' <%+
vijk csyckM+h ¼uf'kjk½ cf<+;ke iokSyh lW fuR;kuUn lqr
(( ) {% /◌ॅ 8¡8K M%8K F '
>wykuUn iRuhA vijk ';ke lqUnj lqrkS lqèkhj fodkl
o K ( * / 81 / /
rkjkuxj lfjlo lksnjiqj xks'kkb± lqr >Yyw nkS egqvk [kkSvky

Z OTX 0 nM 9 4 5J sJ% / M 5 lw lqdnso nq nkSA lqrkp lqykspuk Hknzs'ojoklh ijl.Mk lW
9' V8 ,-GH / /^ /◌ॅ 28%% mxsuyky lqr lqcksèk iRuhA lqèkhj eksgu lqrkS lq'kkUr latho
y* F ' * &48 ( TB / 0 ,-GH / Hknzs'ojoklh ijl.Mk lW mxsuyky nkSA fodkl lqrk f'kouxj
/^ /◌ॅ 28%% 9' / T81 / oklh c?kokl lfjlo lW fxfjtkuUn lqr cklqdh ukFk nkSA
. ◌ॅ 1 8K + 8 9' czãkuUn ¼ch-,- vè;kid½ lqr izdk'k% ijokgkoklh dUgksyh
8K (.#. ) ST$ 4/ W.% ,dgjk lW lnkuUn lqr j?kquUnu nkS lry[kk lW gfjeksgu nq
# ◌ॅ /8K 5
]8K8 9 / %d /◌ॅ 4 &48 nkSA lqrkp iwue uhywA vkn~;k vlukZ dqjek [kkSvky lW
5 9' M8 8 % M' J3 /8 ` sJ% /◌ॅ lfPpnkuUn lqr vèkhu dqekj iRuhA vijk tgkuiqj jrkSyh
/Ê8K * 8 ` F ' 48Z (%
nfjgjk lW pUnzeksgu lqr fou;eksgu iRuhA izdk'kpUnz lqr
◌ॅ P-&48 8&48 F ' STP-
iz'kkUr ¼cSad inkfèkdkjh½ dqekj nqok'k, ipgh lksnjiqj lW ckcw
STB (g 5
0 * ) ` T 4 Z
lqr vkfrZukFk nkS jèksyh flagksyh ek.Mj lW fe=kuUn nq nkSA
◌ॅ ++ M J 8
9 Ó% / 07% ^ /◌ॅ 8K
lqrkp feuw f'kYihA
5 9' 8 M T´ '
/ M@
( +% /¡' +% K $ lw;Zef.k lqrkS cynso lR;nsoksA cynso lqr jkelqUnj% jktiqj
Z 4 ◌ॅ T % 9' +% gjM+h ldjk<+h lW 'khry nkSA vijk cynso lqrk HkM+jkoklh
/ <4A d^% /◌ॅ 8&48 vP-@ 9' csgV [k.Moyk lW eueksgu lqr bUnzef.k nkSA lqrkp xqtknk;
U /8/
` sJ% /◌ॅ TT&48 vlukZoklh dqjek [kkSvky lW 'kf'keksgu lqr eueksgu iRuhA
8&48 F ' +% #5$ /%Z / vijk cynso lqr fo".kqnso% lkyeiqjoklh cM+xke nfjgjk lW lW
◌ॅ ◌ॅ B 9' K t;dkUr nkSA jkelqUnj lqrk dkes'oj fo'os'oj vf[kys'oj
H HGH dH ÓH H $ 2j%/ voèks'oj fefFkys'ojk% mQjSyoklh ef>;ke ldjk<+h lW
3 ◌ॅ %a m `%8K 9 u # y{ehnÙk lqr dqykuUn nkS vksM+k ,dgjk gfjeksgu nq nkSA
5
4 &48 9' J3 * K J4% sJ% /◌ॅ
vkn~;k lqèkk pUnok vkfgy [kkSvky lW eqfDrukFk lqr jktsUnz
Y§8 P- F ' 8 ,8 Z /
iRuhA vijk fouhrk Hkokuhiqjoklh M~;ks<+h [k.Moyk lW
. d^% /◌ॅ 8J1 0
kT F ' 8
uuqvkxj lqr egs'k iRuhA vijk vatuk nqok'k, csgV
5
T <4A d^% /◌ॅ 1¨T 4 &48 S0
[k.Moyk lW x.ks'k lqr gfjeksgu iz0 cece iRuhA fo".kqnso
F ' #5 / 0 ` $ 48Z /
lqr latho dqekj% tgkuiqjoklh ,dek [k.Moyk lW gyèkj
d^% /◌ॅ 4%* 9' 8 M 8 /4 5%/ 8EZ
nkSA lqrkp uwru flgqfyoklh ukU;iqj foLQh lW izksñ fo'os'oj
Î /◌ॅ S.॰ HGH F ' / 0 `
◌ॅ +8 // d 0U ◌ॅ 8
lqr fot; iRuhA latho dqekj lqrk fMfg;k lW cukjloklh
M
/ 8K F '
[kkaxqM+ lfjlo lW t;ukFk lqr lw;kZuUn iRuhA
/¡ 8 @ ,18 T % y* :$ lR;nso lqrk ukjk;.knso Hkxokunso lq'khy lqcksèk fouksnk%
/ A8 10O% /◌ॅ %A5 8 +< 9 vlqjkoklh lqiVkuh xaxksyh lW yVqju lqr ccsth nkS tgkuiqj
48Z / sJ% /◌ॅ %a 8 5 9' 8 @ flejokM+ [kkSvky lW y{ehukFk nq nkSA ukjk;.knso lqr jkts'k
T */5 M881 / 4 Z
/◌ॅ + eèkqlwnuuxj oklh ipgh lksnjiqj lW ;nqukFk lqr eFkqjkukFk
5 8 9' 0 0 ' J3 T81 / nkSA lqrkp fjadh fiadhA vkn~;k f'kouxjoklh efgUnziqj i.Mqvk
4P-Z ^5J /◌ॅ 8K8 / F ' lW fot;uUnu lqr fodkl iRuhA vijk lkUgkoklh eyafx;k
/W/ % 01 `% /◌ॅ F ' ,18 dqtkSyh lW lqr iRuhA Hkxoku nso lqr lUrks"k%A lq'khy lqr
/B.>$' T % T P-' y* UÇM A58A58 S0 'kphUnzA lqcksèk lqrk xqM~Mw VquVqu iz0 jktho v'kksdk%A fouksn
$' : `K8'
lqr dqUnuA
8 / +%/ > 0T /◌ॅ #5Z : U8 S0 ]8 vFk ujlke cfy;kl 'ks"kka'k lW fo".kqiqj % xqnu iz0
8B 8K S0 ' ◌ॅ t% es?kukFk lqr vuUr lqr ijekuUn iz0 iyVu% vy; lW Hkksyk
+8% 9' 8K S0 %A8 ( 8y* ,18 lqr cuekyh nkSA ijekuUn iz0 iyVu lqrkS eucksèk Hkxoku
S0 A5 N #5Z / 4% 4 /◌ॅ %% nso iz0 VqjdkS fo".kqiqjoklh vfgy gfjve lW yky lqr

U@8K 9' 101 4 +L8 / +% Z 4 xq.kkuUn nkSA xaxk lqrkp ghjk cjkSuhoklh cfyjktiqj gfjve
◌ॅ 8&48 T 8 F ' 8y* ( : 08 lW eueksgu lqr dk'khukFk iRuhA eucksèk lqrkS euksjatu iz0
S0 T 4 N y* / 81 \ /◌ॅ f'koth gfjth dkS cksèkxzkeoklh uxokM+ ?kkslksr lW lrh'kpUnz
/ TP- 9 È ». 48/ O8 10O% nkS lqrk'p T;ksfr vjfgkukoklh fnxksu xaxksyh lqr jfo
J8K$ +%4/ 4 Z /◌ॅ 5X %% vkuUn% cygkoklh efg;k lksnjiqj lW pqYgkbZ yky lqr
4 T 0 9 4 ( TT J8K J8K. 8 gfj'kadj nkS gfjth lqrkS 'kf'k vkuUn jfo vkuUnks dfj;uoklh
© d^% /◌ॅ 2# 9' ,18 S0 MI HkkSj [k.Moyk lW jke mn~xkj nkSA Hkxoku nso iz0 nw: lqr
1¨T$ 81 / I|% 4 /◌ॅ 4 4 x.ks'k% rkjkuxjoklh :pkSfy djegk lW gfjgj lqr dkes'oj
H 9 VJ 18 /◌ॅ 8 @ 9'
nkS yksvke lqjxu lW jk; t;ukjk;.k nkSA lqrkp vfEcdk
^ 8 J3 y* 81 \ /◌ॅ
pf.Mdk Kkuh vkn~;k cksèkxzke uxokj ?kkslksr lW jes'k lqr
T 8 M F ' ^ A DT/
vuwi iRuhA vijk pf.Mdk dkVk dks'koklh :nzkuUn lqr
I-8K % F ' +8 / 01
dey fd'kksj iRuhA vijk cfurk QjlkMkaxh foHkkdj iRuhA
, F '
◌ॅ + ◌ॅ L ( #5Z : %% %a 0 lW Fkele lW ddjkSM+ j'kk<+ fo".kqiqj % yfyr lqr

( ) B S0 / OK. I| # ◌ॅ &48 y{ehdkar lqrkS JhdkUr iz0 lhjh xksfoUnks :pkSyh ,dgjk lW
& 9 J4% 4 /◌ॅ %% 5 9' ) B eksgu lqr nkeksnj nkS vkfgy gfjve lW yky nq nkSA JhdkUr
S0 / ( B B S0 d8/ iz0 lhjh lqrkS t;dkUr fot;dkUr iz0 lqdekj lq[klsukoklh
* ◌ॅ 4 &48 8¡8K 9' Z / efg"kh ikyh lW gfjeksgu lqr fuR;kuUn nkSA jktiqjoklh
0
v TÊ J3 / 01 Z / !! lqrkp ehjk bafnjk rkjk 'kPph vkn~;k flaxkjiqjoklh BhBj lqr
B F ' d L8 5 m
4 /◌ॅ 1 jekdkUr iRuhA vijk [kexM+k rjkSuh djegk lW nqxkZnÙk lqr
b m F ' k 0 `Ñ% 4 /◌ॅ xkSjhnÙk iRuhA vijk egs'kqoka dqlkSyh nfjgjk lW jekuUn
8K F ' %/ \ /◌ॅ vP-8K
iRuhA vijk iyklh ?kkslksr lW bUnzkuUn lqr ';kekdkUr
oB F ' B ` - ◌ॅ
iRuhA t;dkUr lqrk dqEgM+h vkfgy gfjve lW vpfEer lqr
Â "#&48 F '
Ñ".keksgu iRuhA
8Z 4 #5Z : e4@ 5

n4 vFk jktuiqjk nfjgjk fo".kqiqj % jksfg.kh lqr nqYyg lqr
#5m p X t%8$ d8/ fo".kqnÙk lqr HkS;k lqr fppkbZ lqr HkksykukFk% lq[klsukoklh
^ / /◌ॅ + %% 9' t%8 +%"# S0 e.Mkfjle lW ckthr yky nkSA HkksykukFk lqrk ckyÑ".k iz0
\%A ) "# K B P-B % g18 % /◌ॅ ?kksyV JhÑ".k lqUnjdkUr pUnzdkUr fnyhi cSxuh vy; lW
+ù% / J 8
T+4 9 I|% 4 /◌ॅ cuSyhoklh vkfrZukFk lqr jk'kfcgkjh nkS :pkSfy ,dgjk lW
&48 5 9' +% ~@ M %% J3 ]8Z
5 eksgu nq nkSA lqrkp fctyh js.kw yfyrk vkn~;k j?kqukFkiqj
10O /◌ॅ ÔT "#8K F ' / / J% xaxksj lW ;qxs'k lqr Ñ".kkuUn iRuhA vijk fljlk ns'kqvky
d^% /◌ॅ TT 0 T &48 F ' [k.Moyk lW f'ko'kadj lqr jes'k eksgu iRuhA vijk yfyrk
/ / / Z /◌ॅ *
fnoM+koklh lfjlo lksnjiqj lW lqdnso lqr lqèkhj dqekj
` F ' +%"# = / 0=$ Z /
iRuhA ckyÑ".k lqrks jktho larks"kkS jkeiqjoklh vy; lW
◌ॅ 2Tm Tm 9 ` sJ% /◌ॅ
mes'knÙk lqr nsos'knÙk nkS dqjek [kkSvky lW cPps nq nkSA
+ÊG 5 9' I+ `L8/ + {% /◌ॅ
lqrkp :ch dqdjkSuoklh cf<+;ke iokSyh lW yfyrukjk;.k lqr
%% 8 @ F ' ` 4A Z
iRuhA jktho dqekj lqr gkVh lksnjiqj lW T;ks0 n;kukFk nkSA
◌ॅ ».0 8 9' / 0=> <4A d^% /◌ॅ
larks"k lqrk csgV [k.Moyk lW deykuUn lqr uhyw nkSA
%8K 8 % M 9' ) "# S,
k81 / + {% /◌ॅ +<%% /¡ S0
JhÑ".k lqrk izHkkr jathr gseuxjoklh cf<+;ke iokSyh lW
5
+%8K 9 01L8 % /◌ॅ 8K 5 9'
ccsyky lqr lR;nso iz0 cqykuUn nkS eaxjkSuh ikyh lW osnkuUn
/ M8' J3 + ~P- 8K8 F '
nq nkSA lqrkp lfjrk iwueA vkn~;k cjkjh fojsUnz lqr uUnu
T@ VH / 0% F ' J K B iRuhA vijk ikj'kef.k yksds'oj lqr lapy iRuhA vkpk;Z
J=>$ T81 / 4A +k F@ S0 +Ê8 lqUnjdkUr lqr vk'kqrks"k% f'kouxjoklh ijgV cgsjk<+h jRuef.k
o8K 9' JT 0 8 d I' J3 iz0 cPputh lqr ';kekuUn nkSA vk'kk lqrkp dapu jk[kh

T%8 Iß% 8K F ' M@
% | :ikA vkn~;k f'kykukFk :ikSyh jktkuUn iRuhA vijk iwf.kZ;k
\ /◌ॅ % tP- &48 J8K tsy pkSd oklh uxokM+ ?kkslksr lW odhy HkksxsUnz eksgu lqr
w F ' P-B d8 j Z /◌ॅ vkuUn izse iRuhA pUnzdkUr lqrk lq[klsuk jS;ke lksnjiqj lW
5 @
d 9' Q ô T´ % nq[kj.k lqr dkenso nkSA lqrsp _pk f'kYik fnyhi lqr vfer

* % ◌ॅ T_58 9' efg"kh cqèkoky lW 'kEHkqukFk nkSA
+ sJ% 48Z /◌ॅ #Z : 8 vFk flejokM+ [kkSvky tgkuiqj lW fo".kiqj % jfrukFk
¿ 8 kT 8 % HG $ M8 lqr }kfjdkukFk lqr egs'k lqrk firkEcj uhykEcj 'osrkEcjk%
◌ॅ 8K 1 48 9' > ,M% tewuh tftoky lW uUnh lqr x`fgukFk nkSA lqrkp fo'ks"kk
b ' J3 8 8 - ◌ॅ 1 8K Hkwynk; xkSjhnk;A vkn~;k fpduh uM+qvkj djegk lW
HGH F ' 48Z W.% 4 /◌ॅ vP-8K txrkuUn lqr fo'os'oj iRuhA vijk tgkuiqj dUgksyh
/ M8K
F ' MJ 01L8 4 /◌ॅ ,dgjk lW bUnzkuUn lqr lw;kZuUn iRuhA vijk e>wvk eaxjkSuh
8K F ' @ P- @ P- P- gfjve lW cnjh lqr jekuUn iRuhA firkEcj lqrk Q.khUnz
QP-$ 58Z / 01L8 % /◌ॅ y% 1 T e.khUnz jfoUnz thrsUnzk% pqukiqj oklh eaxjkSuh ikyh lW cksyh
9 8Z 4 /◌ॅ X 5 9' /*8 lqr txnh'k nkS jktuiqjk nfjgjk lW fppkbZ nq nkSA lqrkp
@ P- ( 0
0 ,Ïm / 4 Z % /◌ॅ +Ê8 lkèkuk Q.khUnz lqrkS va'kq vafdr HkVksÙkjoklh gfjiqj ikyh lW
4 ÈP- 9' 48Z (% 4 /◌ॅ /¡8 @ cPpu lqr gfj'pUnz nkSA tgkuiqj jrkSyh nfjgjk lW
5 9' lR;ukjk;.k nq nkSA
@ P- +] / 8Z 8 /◌ॅ ◌ॅB 9 e.khUnz lqrk c?kekjk oklh rYguiqj lqYguh lW mWekdkUr nkS
- ◌ॅ `/ Â 5 9' vkfgy gfjve lW dqEgM+hoklh vpfEer nq nkSA
8 % T ¬P- S0 ^M y* / 81 \ uhykEcj lqr 'kSysUnz iz0 fi.Mw cksèkxzkeoklh uxokM+ ?kkslksr lW
◌ॅ / >P- RT P- ¢ ` sJ% /◌ॅ lrh"kpUnz lqr fnus'k pUnz nks dqjek [kkSvky lW fo".kqiqjoklh
#5Z / T8 5 9' T % ++ T%
ds'koukFk nq nkSA lqrkp 'khyk cchrk 'kfeZyk papyk 'osrkA
0% HG ' J3 ZØK4/ /` % /◌ॅ
.+ vkn~;k iqM+sUnkgkoklh ldqjh ikyh lW j?kqukFk lqr lUrks"k
/B.> F ' T81 / 4A +k ◌ॅ iRuhA vijk f'kouxjoklh ijgV cgsjk<+h lW x.ks'k lqr iadt
1¨T 0 F ' HG K K iRuhA 'osrkEcj lqr vjfoUn djfoUn j?kqukFkiqjoklh vfg;kjh
5
]8Z / 4 10O /◌ॅ t% 2ãP- 9 xaxksj lW Hkksyk lqr misUnz nkS dqjek [kkSvky lW dksdhy eksgu
` sJ% /◌ॅ D % &48 5 9'
¬ ' nq nkSA vijk r=SoA
` sJ% / /◌ॅ #5Z () Z ): ( vFk dqjek [kkSvky xzke ldek lW fo".kqiqj ¼Jhiqjns'ks½ %
*/5 M8$ ,^ / /◌ॅ + 9' */5 M8 ( dk'kh lqr eèkqlwnu% Hk.Mkfjle lW ckxs nkSA eèkqlwnu lqrkS
OV ,^ / /◌ॅ 8K8 9' Z ' oklqnso xksikyks Hk.Mkfjle lW uUnu nkSA in~ek iq=A cklqnso
+ *X &48 4 +qX % /◌ॅ lqrk eèkkbZ eksgu gfjnso cNkbZdk ikyh lW jktk nkS eksgu
9 &48 ( F +*%5 /◌ॅ S 8 lqrkS jRuifr lqdnsoks cqèkoky lW izhfrukFk nkSA cNuk iq=A
9' +q8 Z ' F ( ++ M %aC 8K4 /◌ॅ jRuifr lqrkS ckcw y{e.kks QuUng lW pkS0 xaxkifr lqr ckxh'k
|0 101 +1 T 9' F k % nkSA jRuorh lqrkp gsek vy; lW ckcwukFk iRuhA lnqikè;k;
◌ॅ ++ M8 5 M
F ' / ++ ( S 2◌ॅ+ ckcw lqrkS lqizfrf"Br mWekukFk ukjk;.kks vy; lW egs'k lqr uwuw
8 C % /◌ॅ kT 8 M8 M 9 sJ% /◌ॅ
nkS [kkSvky lW t;jke nq nkSA dkjks iq=k%A lqizfrf"Br mekukFk
5 9' e Z $' S 28 ( (
lqrkS dkyhnk'k nq[kgj.kks lksnjiqj lW eèkq lqr ckcw nkS ek.Mj
5
d4 C Z /◌ॅ * 5 ++ M 9 ^ /◌ॅ
lW vksgfj nq nkSA vkuUnh iq= uwuwvk vy; lW fgaxw iRuhA
9' J8K Z 8 M8 MJ % /◌ॅ 40 1 M F '
vijk lqr mWekukFk lqrkp Ncuk ekbZ ufUnuhdk% ,dgjk lW
◌ॅ8 q+8 X 8K8 $ 4 /◌ॅ (
'kadj nkSA :Dehuk iq=k%A vkn~;k djegk lW vuw iRuhA vijk
9' IÝ 8 Z $' J3 4 /◌ॅ 8 M F '
vkfgy gfjve lW j?kqjke iRuh , lqrkS efgikf.k QsdwdkSA

- ◌ॅ ] 5 F ( 4@ M N' vijk ufUnuh vkfgy gfjve lW ckcw lqr fHk[kkjh iRuhA
8K8 J4% 4 /◌ॅ ++ M ,d F ' dkyhnk'k lqr Hkh[ku% gfjve lW ckyÑ".k lqr vfHkjke nkS
% T , d8$ 4 /◌ॅ +%"# , 9 nfjgjk lW gfjnso nq nkSA vijk dkyhnk'k lqrkS cUèkqjke uwuwdkS
◌ॅ 4 5 9' % T ( +i5 ,dgjk lW n;ky nkSA Hkokuh iq=A vijk dkyhnk'k lqrkS
8 M8 MN 4 /◌ॅ % 9' ,8 Z ' % T èkesZ'oj jkes'ojkS gfjve lW cNkbZ lqr eèkqlwnu nkS i.Mqvk lW
( * H HL 4 /◌ॅ +qX */5 M8 9 gfjnso nq nkSA Bduh iq= lqrkp jkts'ojh cqèkoky lW eèkqdj
^5J /◌ॅ 4 5 9' !8 Z H lqr uwuw iRuhA nq[kgj.k lqrkS Hkokuh :nzk.khdsaA lksnjiqj lW

% ◌ॅ *5 8 M8 M F ' d4
5 @ ( ,8 iukbZ nkSA lksgkmWuh iq=A
I-@ 0 ' Z /◌ॅ 8X 9' 42◌ॅ8 Z '
5
d4 @ 5
]8K8 S0 % WMN 8 28 /◌ॅ vijk nq[kgj.k lqrk j?kquUnu iz0 fpydk lksUgwdkS ujmu lW
"¡8K 5
9 +*% /◌ॅ %a 8 5 9' T ÑR;kuUn lqr t;nso nkS cqèkoky lW y{ehukFk nq nkSA 'kph
,8 ,MA 5
*+8 p% 8 S lqrkp Hkokuh HkwVdk eèkqckuh HkS;kS jtuh izfrek thouk
5 @ ' J3 ,8 8, OK
1 +qI F ' nqxkZ.khdkA vkn~;k Hkokuh ifupksHk xksfoUn lqr cN: iRuhA
I-@ % /◌ॅ 101 *8 F ' vijk :nzk.kh ikyh lW xaxkjke lqr èkuh iRuhA vijk HkwVdk
,MA d^ +k J8K * 5 F ' *+8
5 ikj[k.M cgsjk<+h vkuUn lqr eèkq iRuhA vijk eèkqcuh cqèkoky

% ◌ॅ ) 88 M F ' p% % /◌ॅ lW Jhifr lqr uuw iRuhA vijk HkS;kS ikyh lW ukjk;.k lqr
8 @ @"# F ' S ◌ॅ ef.kÑ".k iRuhA vijk izfrek gfjve lW eèkqdj lqr iRuhA
5
* 5
F ' 8 +*% /◌ॅ R4% F '
vijk thouk cqèkoky lW usgky iRuhA vijk nqxkZuh cqèkoky lW
5 8 +*%
1 5 /◌ॅ 4 m ,8 M F '
gjnÙk lqr Hkouw iRuhA
5
]8K8 S0 % ( 01 "# ¦ 4 /◌ॅ j?kquUnu iz0 fpydk lqrkS Vsaxjh Ñ".kk jkekS gfjve lW j?kqjke
] 5 9 / ◌ॅ ) 5 9' H Q nkS ldjk<+h lW Jhifr nq nkSA jkts'ojh lqrsp tkàoh yhyk
l % % 0 ' J3 8 - ◌ॅ 10T jfrdsaA vkn~;k uM+qvkj djegk lW xaxs'k lqr ;kj iRuhA
5
F ' 8 / '8 0' +*% /◌ॅ fpduhoklhAuh0A vijk ifj;kEc cqèkoky lW gjnÙk lqr
4 m /8M % F ' luQwy iRuhA
)Z / 8: * H 4 8 + 8 S0 Jhiqj ns'ks vljuk % èkesZ'oj lqrk gfj ,dukFk c`tukFk iz0
+ M$ 4Ñ% Z /◌ॅ & % 9 / cjtwdk% glkSyh lksnjiqj lW nkeksnj lqr dyj nkS le;k ikyh
◌ॅ T8 5 9' S@ 4 @ 42◌ॅ lW lqn'kZu nq nkSA izk.korh lqrkp fgjef.k lksgkmWuh
`Y8 ' J3 4 /◌ॅ % F ' 4 ( dqeqfnuhdkA vkn~;k djegk lW deyh iRuhA gfj lqrkS
/8 S0 8 w8 5
4 /◌ॅ * , flf)ukFk iz0 irkuh izseukFkkS gfjve lW eèkqdj lqr Hkrjh nkS
9 10O% /◌ॅ * 5 9' % Z ' xaxksyh lW ekèko nq nkSA epyk iq=A
01 #5m ^ m W¬m <4A d^% /◌ॅ Vsaxjh lqrk fo".kqnÙk p.MhnÙk dUgS;knÙkk csgV [k.Moyk lW
%a * 9 / sJ% /◌ॅ (( y{ehifr lqr ekèko nkS flejokM+ [kkSvky lW f'konk'k nq nkSA
9' % Z òG4 K Z /◌ॅ * 4 5%/ deyk iq= Lusgorh lqUnj lksnjiqj lW èkhj lqr gqykl iRuh ,
F ( * 8 8*8 ' ^ m ( xM % lqrkS èkjkukFk fufèkukFkkSA p.MhnÙk lqrkS ân;Qwy dqyef.k
`%@ 4 /◌ॅ 4 H 01 9 ◌ॅ gfjve lW gfj'oj lqr Vsaxjh nkS tftoky lW [kxs'k nq nkSA
dT 5 9' 8K8 Z `%@ U@8K I-@ uUnuorh iq= dqyef.k lqrk xq.kkuUn :nzef.k prqjkuUn
8K 5 8K 48Z / d^% /◌ॅ eFkqjkuUn tgkuiqjoklh ,dek [k.Moyk lW xaxkukjk;.k lqr
1018 @ "#&48 9 5
+*% /◌ॅ + Ñ".keksgu nkS cqèkoky lW tkudhukFk nq nkSA
9'

I-@ S0 I-8K 1 8$ / Z :nzef.k iz0 :nzkuUn lqr fxfjtkukFk% flejokM+ lksnjiqj lW
◌ॅ %8 O% 9 + ◌ॅ ) dykukFk lqr xksiky nkS cM+xke nfjgjk lW vlwjkoklh
,M%% 5 9' 2% 8 ' J3 81 Hkwiyky nq nkSA lqrkp mfeZyk opuifrA vkn~;k uxokM+
\ /◌ॅ ù +8% T 8K F ' ?kkslksr lW uSf"Bd cuekyh lqr 'kkjnkuUn iRuhA vijk fry;
◌ॅ N 2 8K F ' S.॰ + lW jk; ipdkSM+h lqr mxzkuUn iRuhA izksñ fxfjtkukFk lqrk
8~T &48 ,T P- K : 08 8 08$
ujs'k eksgu Hkos'k jfoUnz vjfoUn euksjatu fujatuk%
I/Z / g18 % /◌ॅ 8 9 K
:iliqjoklh cSxuh vy; lW jekukFk lqr Mkseh nkS lqUnj
◌ॅ * 5 9' Q JT' J3
ldjk<+h lW ekèko nq nkSA lqrsp jkerkjk vk'kkA vkn~;k
'- $ ◌ॅ K M P- `
F ' JT 4 Z 8&48 P-B
iVqvkgkoklh Nknu lfjlo lW vjfoUn lqr QwysUnz dqekj
F ' 8~T&48 ( X॰ ) * % ◌ॅ
iRuhA vijk vk'kk esgnhiqj eueksgu lqr pUnzdkUr iRuhA
K 9 8 - ◌ॅ *B 5 9' ujs'keksgu lqrkS bZñ fladw efg"kh cqèkoky lW nsolqUnj nkS
8 S0 T ¬% Z 4> +*%5 /◌ॅ , 8 uM+qvkj djegk lW jkèkkdkUr nq nkSA lqrkp lksuh iz0 'kSytk
T F ' ,T &48 ( JT > b jkeiqj efg"kh cqèkoky lW HkheukFk lqr fefFkys'k iRuhA Hkos'k
& / t% 9' P- ( YT JV eksgu lqrkS vk'kh"k xkSjo eksfr;koklh Hkksyk nkSA jfoUnz lqrkS
* % ◌ॅ K 9 8 - eqds'k vkyksd cHkfuxkek oklh efg"kh cqèkoky lW nso lqUnj nkS
◌ॅ *B 5 9' K * @ uM+qvkj djekgk lW jkèkkdkUr nq nkSA vjfoUn lqr jkèkkje.k
MÂ / U% d^% /◌ॅ + 2ãP- 9 MwEejoklh xqynh [k.Moyk lW cklqnso lqr misUnz nkS fujatu
8 08 / / +*% 5 /◌ॅ kT8 9 lqrk lM+jkoklh ifj;kEc cqèkoky lW egs'kukFk nkS dqjek
` sJ% /◌ॅ #5Z / 48K 5 9' 8K [kkSvky lW fo".kqiqjoklh egkuUn nq nkSA prqjkuUn lqr
08K S0 ( % Z 4 /◌ॅ (# iapkuUn iz0 gfjoa'k% cfyjktiqj gfjve lW nqok'k, oklh
/ w%% ~%% 9 / sJ% /◌ॅ + izseyky lqr dkjsyky nkS flejokM+ [kkSvky lW jfrukFk nq nkSA
5 9' J8K T`B%' J3 8, /◌ॅ
lqrkp vkuUnorh 'kdqUrykA vkn~;k ifupksHk lW dsnkjh lqr
* F ' 8 / ' / /
ekèko iRuhA fpduhoklhA vijk lfjlo lksnjiqj lW ccq, lqr
Z /◌ॅ ++5 88 F ( B
tuknZu iRuh , lqrkS jekdkUr 'kksHkkdkUrA gfjoa'k iz0
,B' 4 0T S0 08K P- Y8P-
TP- `T 10O +*% 5 /◌ॅ VH
iapkuUn lqrk jkepUnz eqfupUnz jkts'kpUnzk dq'kQkM+ xaxksjk
Y§8 9 VJ 18 /◌ॅ 8 9' ~@ M 5 cqèkoky lW yksds'oj lqr eqfDrukFk nkS yksvke lqjxu lW
~d 0M$' J3 8 / / / Z /◌ॅ efjpkuh nq nkSA lqrkp js.kw js[kk jatwdk%A vkn~;k fpduhoklh
½5 8K 1 F ' y* / 81 lfjlo lksnjiqj lW vP;qrkuUn lqr fnxEcj iRuhA vijk
\ /◌ॅ 4 ÈP- S, P- F ' ~d cksèkxzkeoklh uxokM+ ?kkslksr lW gfj'pUnz lqr izHkkr pUnz
◌ॅ *8K
8 8K F ' 0M iRuhA vijk js[kk ldek vy; lW èkekZuUn lqr fujkuUn
]8Z5 d^ +k ◌ॅ H P- iRuhA vijk jatw j?kqukFkiqj ikj[k.M cgsjk<+h lW dfiys'oj
F ' P- T$ * 5 / I|% 4 /◌ॅ lqr ;ksxsUnz iRuhA jkepUnz lqr jkds'k% eèkqjkoklh :pkSyh
Y§8 P- 9 y* / \ /◌ॅ ,dgjk lW eqfDrukFk lqr jktsUnz nkS cksèkxzkeoklh ?kkslksr lW
+ 0M +4 5 9' P- ( IãT 0 cadwfcgkjh nq nkSA vijk jkepUnz lqrkS :is'k jathr vkQjiqj
J Z + {% /◌ॅ 8 g38 9 cf<+;ke iokSyh lW jktukFk lqr cS|ukFk nkS dqjek [kkSvky lW
` sJ% /◌ॅ 3) 5 9 5 8K ( /Ê8K >iM+w nq nkS eFkqjkuUn lqrkS lfPpnkuUn deykuUnks cjkjh
%8K. + / J% d^% p g38 oklh ns'kqvky [k.Moyk HkS;k lqr cS|ukFk nkS fiy[kk ek.Mj
9 %d ^ /◌ॅ 0T8 5 9' /T % NTª
lW oa'kefu nq nkSA lqrkp l'khyk dkSf'kY;k lqykspuk eksrhdk%
V8 & $ J3 58Z / 01L8 % /◌ॅ
vkn~;k pqukiqjoklh eaxjkSuh ikyh lW txnh'k lqr jkeÑ".k
1 T "# F ' +/ ¬! +k ◌ॅ
iRuhA vijk clSBh nhi cgsjk<+h lW yksdukFk lqr nsoukFk
V8 8 F ' V8 A4
, +*% 5 /◌ॅ 18K g38
iRuhA vijk lqykspuk dfVgkj efjpkbZckM+h ifj;kEc cqèkoky
F ' & 5
]8Z 10b /◌ॅ
lW xtkuUn lqr cS|ukFk iRuhA vijk eksrh j?kqukFkiqj xaxkSj
% F ' /Ê8K * 4 S0 P- lW nsoh lqr dfiynso iRuhA lfPpnkuUn lqrk lqèkhj fefgj
* 8 % Ë% / 28Z % /◌ॅ iz0 jktsUnz vèkhj vuhy vthr lqthrk jèkSyhoklh mnuiqj
U@ B ³ 9 4 5/ +% Z 4 /◌ॅ tftoky lW xq.khdkUr lqr Nsnh nkS jgqokoklh cfyjktiqj
]5 5 9' gfjve lW j?kqohj nq nkSA

$. -:
#.#. %8K ( ÓT eèkqcuh iwf.kZ;k % ,e-,- vè;kid deykuUn lqrkS voèks'k
L8 / .% 8, 5Â8 ,0 9 fefFkys'kks rjkSuhoklh czãksyh ifupksHk pqEeu lqr 'kqHkadj nkS
@ 81
4A 2 /◌ॅ 4 &48 %a@ lqrkp fdj.k jkeuxj ijgV mpfr lW gfjeksgu lqr y{e.k
F ' ÓT 4 5 <4A d^% /◌ॅ +8
5 @ iRuhA voèks'k lqrk jgqok csgV [k.Moyk lW cqf)ukjk;.k lqr
@8 @ 9' ¤8 T BT ef.kukjk;.k nkSA oSKkfud fefFkys'k lqr vUrnsZ'kh; fookg%A
4$' #5m vH @ d^% /◌ॅ fo".kqnÙk lqr b'ojef.k ,dek [k.Moyk lW pycfy lqr nqykj
5
% 9 sJ% /◌ॅ |0 /* M 5 9' XH @ nkS [kkSvky lW pkS0 lkèkw nq nkSA bZ'ojef.k lqrkS gfjeksgu
( 4 &48 TT&48 4 &48 K &48$ 'kf'keksgu gfjeksgu lqr lqUnjeksgu% jkeuxjoklh lqiVkuh
81 / A8 10O% /◌ॅ 4 9'
xaxksyh lW egUFk nkSA
8%
48Z d^% /◌ॅ 1¨T 2T lqrkp fueZyk tgkuiqj ,dek [k.Moyk lW x.ks'k lqr mes'k
F ' K &48 ( ST / " ' iRuhA lqUnj eksgu lqrkS izdk'k fodkl pksiM+k c[kkjh gkVh
Z /◌ॅ A`8 9 8 4 /◌ॅ p 5 9' lksnjiqj lW HkqVdqu nkS jktu nfjgjk lW HkS;k nq nkSA lqrkp
<+ 5
]8Z / L8 4 /◌ॅ 8 csch j?kqukFkiqjoklh rjkSuh djegk lW nsou lqr izeksn iRuhA
S& F ' TT&48 ( 8&48 vP-&4 % 'kf'keksgu lqrkS eueksgu bUnzeksgukS fry; lW jk; ipdkSM+h
◌ॅ N 9' 8$ g18 % nkSA vijk lqr vejukFk% cSxuh vy; lW jk'kfcgkjh nkSA
◌ॅ T+4 9' I|% 4 /◌ॅ &48 5 9' :pkSyh ,dgjk lW eksgu nq nkSA lqrkp dqUrh jksfg.khdsaA
`B 5
e4@ 0 ' J3 T 4 Z /◌ॅ vkn~;k nqok'k, efg;k lksnjiqj lW ckcw lqr eqfDrukFk iz0 ?kksa?ks
++ M Y§8 S0 \0 F ' 4 4>
iRuhA vijk ijokgk efg"kh cqèkoky lW n;kukFk lqr jktukFk

% ◌ॅ 8 8 F ' 8&48
iRuhA eueksgu lqrk ujsUnzeksgu fo'oeksgu 'kadj v'kksd
8~P-&48 H&48 T 0 &48 #5Z /
jkteksguk fo".kqiqjoklh vkfgy gfjve lW lw;Zef.k lqr cynso
- ◌ॅ / M@
+% 9' ,
nkSA HkM+jkoklh csgV [k.Moyk lW bUnzef.k nq nkSA lqrkp y{eh
<4A d^% /◌ॅ vP-@ 5 9' %a 9% Z
nkSyriqj 'kfDrjk;iqj ujmu lW ;nqukFk lqr lqjs'k iRuhA
T§ Z 8 28 /◌ॅ 85 ~T F ' 8~P-
5
ujsUnz eksgu lqr ijfoUn j?kqukFkiqjoklh ij[k.M cgsjk<+h lW
&48 K ]8Z / d^ +k ◌ॅ
`H 9' 01 / d^% /◌ॅ 4 5 9'
dq'ks'oj nkSA jaxjkoklh ,dek [k.Moyk lW egknso nq nkSA
H&48 ++ `T/ U% d^% /◌ॅ U
fo'oeksgu lqr cece dq'kQkM+oklh xqynh [k.Moyk lW xqnj
01%m 9 Ù0 1 / 8 A% /◌ॅ mM 5 9'
lqr eaxyknÙk nkS <axjhoklh uhek Vdoky lW foÙkw nq nkSA
vP-&48 ( o &48 &48 48Z / bUnzeksgu lqrkS ';ke eksgu jkeeksgu tgkuiqjoklh ,dek
d^% /◌ॅ U ,MAX 9' T 0 ( ++% M +55 8 [k.Moyk lW xqnj lqr HkwVkbZ nkSA 'kadj lqrkS ccyw cqpqu

.8Z / d^ +k ◌ॅ `H kH j?kqukFkiqjoklh ikj[k.M cgsjk<+h lW dq'ks'oj lqr egs'oj nkSA
9' 8 " - ◌ॅ vejukFk lqrk pksiM+k c[kkjh vkfgy gfjve lW g"kZef.k lqr
4>@
TT 0 9' + ◌ॅ K %% f'ko'kadj nkSA cM+xke nfjgjk lW lqUnj yky nq nkSA v'kksd
5 9' / 8 d 0U ◌ॅ %a B lqrk vljuk [kkaxqM+ lfjlo lW y{ehdkUr lqr xksfoUn nkS
5
OK 9 +*% /◌ॅ H8 5 9' o ifj;ke cqèkoky lW fo'oukFk nq nkSA ';ke eksgu lqrk
&48 +7 / <%/ +*% 5 /◌ॅ cgksjkoklh csylke cqèkoky lW t;nso lqr jkenso nkS c?kokl
9 +]/ / / /◌ॅ T81 / 1 8K 5 lfjlo lW f'kouxjoklh fxfjtkuUn nq nkSA lqrkp fuDdh
5
9' 8Í % ' nqykjhA
"# 8K$ + {% /◌ॅ /+ M m 9 Ñ".kkjke lqr fpjkuUn% cf<+;ke iokSyh lW lcwjnÙk nkS frlmWr
◌ॅ ◌ॅ 8d 5 9' o Z ' 8K ( lW eulq[k nq nkSA ';keorh iq=A fpjkuUn lqrkS ckcwyky iz0
++ M%% S0 `%8K$ 48Z / ] / d^% dqykuUn% tgkuiqj lr?kjkoklh ,dek [k.Moyk lW HkS;kjke
◌ॅ p 8 9' T 0 Z $ ++ M%% S0 lqr ekuhd nkSA 'kadjorh iq=k% ckcwyky iz0 dqykuUn lqr
`%8K 8K$ g18 % /◌ॅ |0 k8 9 nsokuUn% cSxuh vy; lW pkS0 gseukFk nkS csgV [k.Moyk lW
<4A d^% /◌ॅ e48 5 9' u8 %X jksfgu nq nkSA lqrkp vkstuorh frybZ lW jk; eksgu flag lqr
◌ॅ &48 / 04 Y8 %% F ' jk; equhyky iRuhA vijk nk;orh lq[ksr lksnjiqj lW feJ
Z /◌ॅ ) ++ M8 °M F ' ++ M%%

8¡8K$ 10O /◌ॅ 9' 8K ccwuh lqr ckSdw iRuhA ckcwyky lqr fuR;kuUn% xaxksj lW jfr
1 8K$ <4A d^% /◌ॅ T 0 m 9' 8K nkSA nsokuUn lqr fxjkuUn% csgV [k.Moyk lW 'kadjnÙk nkSA
*/5 M8 S0 +ÊG$ <4A d^% /◌ॅ T 0 m vijk nsokuUn lqr eèkqlwnu iz0 cPpsd% csgV [k.Moyk lW
88 9 8 - ◌ॅ ]8 5 9' 'kadjnÙk lqr pkuu nkS uM+qvkj djegk lW es?kukFk nq nkSA
Z ' 8K ( 8 &48 D % &4 fe=orh iq=A vijk nsokuUn lqrkS enu eksgu dksdhy eksgukS

% ◌ॅ 38 9 ` sJ% /◌ॅ S 8 ifj;ke cqèkoky lW fo|kukFk nkS dqjek [kkSvky lW izhfrukFk nq
5 9' * 5 8 Z Q M 4 1 nkSA eèkqjefu iq= lqrsp f=ewfrZ egkek;k ;ksxek;k f'koek;k
T 8 ' */5 M8 S0 +ÊG J% d^% tudorhA eèkqlwnu iz0 cPps lqrk ns'kqvky [k.Moyk lW
5
◌ॅ ++8 *8 9' +ÊG P-d $
ccqtu lqr jkèkkukFk nkSA vijk cPps lqr pUnz'ks[kj%
k81 / 01L8 % /◌ॅ M8
18K 9 4A
gseuxjoklh eaxjkSuh ikyh lW vtwZu lqr ;ksxkuUn nkS gkVh
Z /◌ॅ ) 5 9' Q ,H / M%
J3
lksnjiqj lW yrM+w nq nkSA lqrsp Hkkys'ojh lw;Zdyk vkn~;k
\ /◌ॅ y* / T 0 ) B
uxokM+ ?kkslksr lW cksèkxzkeoklh n;k'kadj lqr JheUr iRuhA
F ' % /◌ॅ 2Tm Tm F '
vijk vy; lW mes'knÙk lqr nsos'knÙk iRuhA fcgkj foèkku
+4 *8 /, /¹ / 0/ / /h R
lHkk lnL; lalnh; lfpo lfØ; jktusrk llanh; lfpo
(1977 1980) P-d (
:8K S0 M 8K S0 rAM y* /
¼1977 ls 1980½ pUnz'ks[kj lqrkS fouksnkuUn iz0 cM+dw
\ /◌ॅ % T 0 + 0M +4 9 /
foosdkuUn iz0 NksVdw cksèkxzkeoklh uxokM+ ?kkslksr lW
Z /◌ॅ / J¡8 5 9'
dkyh'kadj lqr cadwfcgkjh nkS flejokM+ lksnjiqj lW
P/8 8 % 8M 8 08' 4AJ3 T81 vjfj;koklh vkfnR;ukFk nq nkSA lqrkp foUè;okfluh uhye
+k ◌ॅ I-@ 0 0
y* F ' OTX1 uwru jatukA vkn~;k f'kouxj ijgV cgsjk<+h lW :nzef.k lqr
' ◌ॅ T` 2ãP- F lqcksèk iRuhA vijk xks'kkb±xkao oklh gkVh ikyh lW f'kodqekj
I/Z g18 % /◌ॅ % %8K / 0 F ' lqr misUnz iRuh vijk :iliqj cSxuh vy; lW yhykuUn lqr
:8K 81 4A 2 / M %% lat; iRuhA fouksnkuUn lqr jkeuxj ijgV mpfr lw nsoyky
) &48 9 Dv%d D +2◌ॅ ◌ॅ ,8 5 9' lqr Jheksgu nkS dksby[k dkdks cysmWp lW 'kksHkkukFk nq nkSA
Q M IcM' 8K 1£% + {% /◌ॅ lqrsp fniw :UuwA foosdkuUn lqr xeSy cf<+;ke iokSyh lW
`0 y*8 @ 9' ' ◌ॅ dqatnso lqr cksèkukjk;.k nkSA dM+ekoklh gkVh ikyh lW
H 5 9' Q M McM' ijes'oj nq nkSA lqrsp jhew >wUuwA
D % &48 &48 &48 S@&48 dksdhy eksgu lqrk fot; eksgu t;eksgu izk.keksgu
( / I|% 4 /◌ॅ ] , @ +8% 9' j'kk<+oklh :pkSyh ,dgjk lW ?kjHkj.k lqr cuekyh nkSA lqrsp
Q / µ TT%' J3 5
]8Z firkEcjh lhrk pEik 'kf'kdykA vkn~;k j?kqukFkiqj vfg;kjh
4 10O /◌ॅ t% 2ãP- F ' xaxksj lW Hkksyk lqr misUnz iRuhA vijk ijokgkoklh csgV
4/ <4A d^% /◌ॅ ,8K /Ê8K [k.Moyk lW HkokuUn lqr lfPpnkuUn iRuhA vijk cksèkxzke
F ' y* 81 \ /◌ॅ + 0`+4 uxokM+ ?kkslksr lW cadqfcgkjh lqr thrsUnzukFk iRuhA vijk
QP-8 F ' 4 W% 4 /◌ॅ
.+ ijokgk dUgkSyh ,dgjk lW j?kqukFk lqr f'kouUnu iRuhA
T8K8 F ' &48 + 8 S0 fot; eksgu lqrk cklqdhukFk iz0 dkjs HkoukFk iz0 xksjsdkS
~ ,8 S0 O~N / <4A d^% /◌ॅ
ikM+koklh csgV [k.Moyk lW xtkuUn lqr eFkqjkuUn nkS
18K 5 8K 9 W% 4 /◌ॅ 5
]8K8 5
dUgkSyh ,dgjk lW j?kquUnu nq nkSA dkjs lqrk pM+S;koklh feJ
9' ~ Æ/ ) 8 9' 8%&
fnuk nkSA lqrkp fufèkA t;eksgu lqrkS vkyksd vfer
&48 ( JV ,81 01L8 % /◌ॅ
oHkfuxkek eaxjkSuh ikyh lW ;qojkt lqr vkuUn nkS ,dekoklh
Ô J8K 9 / u ^ /◌ॅ %B
vksdh ek.Mj lW deykdkUr nq nkSA izk.keksgu lqrk ikM+k csgV
5 9' S@&48 <4A d^% /◌ॅ 18K
[k.Moyk lW xtkuUn lqr eFkqjkuUn nkS dUgkSyh ,dgjk lW
5 8K 9 W% 4 /◌ॅ 5
]8K8 5 9'
8 ' / 0=> J=> 8QT$
j?kquUnu nq nkSA lqrkp lquhrkA vijk lqrk larks"k vk'kqrks"k
01L8 % /◌ॅ J8K 9'
furs'kk% cHkfuxkek eaxjkSuh ikyh lW vkuUn nkSA

& 8. (#9 : ; &◌ॅ 5: vltk Jhiqj izxUuk ns'ks dqjek [kkSvky lW fo".kqiqj %
S0 H ( %I ] MN /£ % /◌ॅ T8 jeu iz0 jkes'oj lqrkS dy: es?kwdkS leS;k ikyh lW lqn'kZu
9 d^% /◌ॅ H 5 9' Z $ lqr jfr nkS [k.Moyk lW jkes'oj nq nkSA lqefr iq=k% es?kw lqrkS
] M ( +8% 8
d^% /◌ॅ p cuekyh dhfrZukFkkS ,dek [k.Moyk lW HkS;kjke lqr ekuhd
8 9' R4 Z $' %I ( q+ %% ( nkSA usgorh iq=k%A dy: lqrkS Nkck yyhrkS lksnjiqj lW
Z /◌ॅ 28 8WM 9 4 /◌ॅ % mekukFk lqr uUgdw nkS nfjgjk lW cqèkq nq nkSA eqlkorh iq=k%
9' Y/ Z $ T8
®A8 $' nsoorh n'kZuorh >ksVuorhdk%A vkn~;k vksM+k ,dgjk lW NksVh
J3 u # ◌ॅ rA ,X8 F ' lqr HkkbZukFk iRuhA vijk n'kZuorh [kksfj lksnjiqj lW
T8
Õ Z /◌ॅ ( / b 8 ]A5
j'kk<+oklh xkSjhukFk lqr ?kqVj iRuh , lqr izseukFk%
F w8$ (( )' ®A8 +
¼f'kouxj½A vijk >ksVuorh cf<+;ke iokSyh lW jfrukFk lqr
{% /◌ॅ 8 II F ' / 8 /
:n: iRuhA Qkjlh uohl rglhynkj ¼jkt cuSyh½ fe=ukFk
( +ù% ) 8 S/ q+ Q V8$
izfl) Nkck lqrs yksdukFk% fnxmu lksnjiqj lW ukjk;.knÙk nkS
128 Z /◌ॅ @m 9 º 8, /◌ॅ
>kSok ifupksHk lW euksjFk nq nkSA iaporh lqrkp >qyuorh
: 5 9' 0 5
%8 Z /
tkQjiqjoklh cf<+;ke iokSyh lW ij'kefu lqr jktukFk iRuh
{% /◌ॅ T8 8 F
g38$' 8 3 d^% /◌ॅ +
, lqr cS|ukFk%A vijk fe=ukFk lqrk n~;kSjh [k.Moyk lW
I8 9 / ◌ॅ T 08 5 9'
HkoukFk lqr :iu nkS ldjk<+h lW 'kaHkqukFk nq nkSA
V8 d8 T8 % %8 2 8 38 yksdukFk lqrk iks[kukFk ds'koukFk yhykukFk mxzukFk fo|kukFk
8$ T / I|% 4 /◌ॅ 0T8 &48 dsnkjukFkk% j'kk<+oklh :pkSyh ,dgjk lW oa'kefu lqr eksgu
9 (% 4 /◌ॅ ».0 Od M%8 5 9' ) @ nkS jrkSyh nfjgjk lW T;ks0 xks[kwyukFk nq nkSA Jhef.k nk;
Z $' / ù d8 88 1018 iq=k%A lnkpkjh uSf"Bd iks[kukFk lqrk fnukukFk xaxkukFk
I-8$ 81 / +% Z 4 /◌ॅ (Ñ :nzukFk% jkeuxjoklh cfyjktiqj gfjvEc lW ¼lkSjkB lehis½
/ ã) ,1 "# 9 8 ^ /◌ॅ %8K HkxhjFk lqr jkeÑ".k nkS dVkSuk ek.Mj lW [ksykuUn nq nkSA
5 9' *5 Z $' S 88 ( T eèkqdjh iq=k%A izkpk;Z fnukukFk lqrkS deys'k ;ksxs'kks cSxuh
g18 % /◌ॅ |0 8 |0 4 9 vy; lW pkS0 jekukFk lqr pkS0 gfj nkS dèkqokoklh xkSj
5
*/ b Z /◌ॅ % 5
9' T`B%
lksnjiqj lW ypkjh nq nkSA 'kdqUryk iq=A ,e, deys'k lqrkS
Z ' T ( S0 Y858 S, S0
fnokdj iz0 equpqu izHkkdj iz0 pqupquks lqyrkuiqj ns'ks iyklh
585: % 8Z %/ 81 \ /◌ॅ %a H
uxokM+ ?kkslksr lW y{eh'oj lqr dkyhdkUr nkS jgqokoklh
% B 9 4 5/ <4A d^% /◌ॅ +8
5 @ 5
csgV [k.Moyk lW cqf)ukjk;.k nq nkSA fnokdj iz0 equpqu lqr
9' S0 Y858 :81/ u®% <%2◌ॅ
uksuxM+koklh vks>ksfy csymWp lW rkj.kh izlkn lqr pUnz nkSA
◌ॅ @ S/ P- 9'
# -:
+ // S00 T F S0 jkeckx iwf.kZ;k % ch,llh iz0v0 ;ksxs'k lqr jRukdj iz0
A58A58$ y* / 81 \ /◌ॅ % T 0 VquVqu% cksèkxzkeoklh uxokM+ ?kkslksr lW dkyh'kadj lqr fofiu
8 +4 9 4/ d 0U ◌ॅ + fcgkjh nkS fMfg;koklh [kkaxqM+ lfjlo lW n;kukFk nq nkSA ch,
9' + F S0 A58A58 +d / <4A jRukdj iz0 VquVqu lqr pksiM+k c[kkjhoklh csgV [k.Moyk lW
d^% /◌ॅ 8&48 P- &48 S0 T 0 !` enueksgu lqr dfoUnz eksgu iz0 'kadj Bkdqj ¼funs'kd
(8T /4 ) 9' 88 È TB % lgdkfjrk½ nkSA fnukukFk lqrk'p 'kkfUr ekyrh js.kwdkA
~@ M' J3 Z {% /◌ॅ g38 vkn~;k tkQjiqjoklh cf<+;ke iokSyh lW cS|ukFk lqr dk'khukFk
T 8 F J¡8$' g 1q / iRuh , lqr vkfnR;ukFk%A vijk cSjxkNhoklh vk'kh ,dgjk lW
-( # ◌ॅ T8K * 8 F ' ~@ M
f'kokuUn lqr jkèkkjeu iRuhA vijk js.kwdk iz0 vuhrk HkwM+h
S0 ) d^% /◌ॅ /Ê8K %
x<+ [k.Moyk lW lfPpnkuUn lqr odhy leiw.kkZuUn iRuhA
/ M@8K
F ' T Z 8 M È ZØK4
;ksxs'k iq=h uhrw lqrk'p iqM+sUnkgk vks>ksyh ujmu lW jkeuxj
u®% 8 28 /◌ॅ 81 M@/
3* F '
iwf.kZ;koklh fo|kèkj lqr iRuhA

+ I-8 ` S0 Yc +,8 / © ch, :nzukFk lqrk vt; dqekj iz0 eqUuk cHkuhoklh HkkSj
d^% /◌ॅ kP- 9 J4% 4 /◌ॅ [k.Moyk lW dkjh lqr egsUnz nkS vkfgy gfjve lW rhFkkZuUn
8K
5 9' TT 8 ++ ' J3 nq nkSA 'kf'k lqrkp lquhrk cchrkA vkn~;k lksalkoklh Jhèkj
0// ) * 08 F ' + ` lqr jktho jatu iRuhA ch, vt; dqekj lqr viwoZ eèkqjkoklh
M * 5 / I|% 4 /◌ॅ P- :pkSyh ,dgjk lW jktsUnz lqr jeus'oj nkS fpduh uM+qvkj
RH 9 8 8 - ◌ॅ RH 5 9' djegk lW fnus'oj nq nkSA
T8 q 8$ /¦% % /◌ॅ 4 ds'koukFk lqr N=ukFk% lekSyh ikyh lW jke lqr gfjnso nkSA
9' / à 8%
%' J3 y* 81 lqrkp ljLorh fueZyk ijfeykA vkn~;k cksèkxzke uxokM+
\ /◌ॅ / TP- RTP- F ' ?kkslksr lW lrh'kpUnz lqr fnus'kpUnz iRuhA vijk tgkuiqj
48Z 81 \ /◌ॅ YT 8K F ' uxokM+ ?kkslksr lW eq'kk; lqr czãkuUn iRuhA vijk vUèkklwj
i/ M 5
+ {% /◌ॅ ]8 J3 @ cf<+;ke iokSyh lW j?kqukFk lqr vkn~;k pj.k iRuhA N=ukFk
F ' q 8 T$ p/
0 5
4> +*% /◌ॅ lqr fefFkys'k% HkSalfn;j efg"kh cqèkoky lW iq"iukFk dsnkjukFk
Zá8 8 9' 4 Z 101* 5 9' nkSA efg;k lksnjiqj xaxkèkj nq nkSA lqrkp m"kk dYiuk jkuh
2> ´8 5
8 % JT' J3 58Z / nqykjh vk'kkA vkn~;k pqukiqjoklh [kksjh lksnjiqj tuknZu lqr
Õ Z 88 ~P- F ' +&%
lqjsUnz iRuhA vijk cBSyh jes'k lqr czãnso iRuhA vijk lksalk
T F ' 0/ 01L8 % /◌ॅ
eaxjkSuh ikyh lW dey fd'kksj lqr iou dqekj iRuhA vijk
% 8 ` F ' 5Â /
MqEejoklh xqynh [k.Moyk lW Ñ".kkuUn lqr jfoUnz iRuhA
U% d^% /◌ॅ "#8K P- F '
vijk lksalkoklh iqjUnj lqr v:.k iRuhA
0// Z K I@ F '
% %8 d 5T 8 8 8 ~T dT T yhykukFk lqrk [kq'khukFk e;kukFk vejukFk lqjs'k [kxs'k jes'k
T$ 8 Ï%/ +% Z 4 /◌ॅ 8K nsos'kk% jkuhVksyoklh cfyjktiqj gfjve lW ijekuUn lqr
8K 9 TTZ / /K4Z \ /◌ॅ 70 `%8K osnkuUn nkS 'kf'kiqjoklh lUngiqj fn?kks lW egks0 dqykuUn nq
5 9' +Ê ' d 5T 8 ( * :[ nkSA cPph lqrkpA [kq'khukFk lqrkS lqèkhj eukstks }k'k;oklh
¿T/ <4A d^% /◌ॅ 2 @ /¡ 9' csgV [k.Moyk lW mxzef.k lqr lR;nso nkSA cSxuh vy; lW
g18 % /◌ॅ |0 4 9' 8 M 8 4
5 pkS0 gfj nq nkSA lqrkp uwru ijokgk dUgkSyh ,dgjk lW
W% 4 /◌ॅ 8K
,>P- F ' * rhFkkZuUn lqr lqHkk"kpUnz iRuhA lqèkhj lqrks lUnhi lqnhikS
= /K ß 48/ b8 10O% /◌ॅ *8K
vfjgkukoklh fnxkSu xaxksyh lW èkekZuUn lqr pUnzkuUn nkS
P-8K 9 / ' : 8 >
lqrkp lkfjdkA eukst lqr euh"k dkVkdks'koklh ,dek
ADT/ d^% /◌ॅ 8K 9' 8
[k.Moyk lW ijekuUn nkSA e;kukFk lqrkS izdk'k fodkl
( ST / / 01 J4% 4 /◌ॅ +
QjlkMkaxh vkfgy gfjve lW x;kukFk nkSA dqEgM+hoklh lqn;
9' `/ <%2◌ॅ ◌ॅ T 5 9' @
csymWp lW ds'kh nq nkSA oh.kk lqrkp pk:yrk lM+jkoklh

I% / % ◌ॅ H
ifj;ke cqèkoky lW fo'onso lqr egs'k iRuhA ijeksnkj
kT F ' & Ú 3 ST / `
vFkksZ|eh izdk'k lqr ,l dqekj iVqvkgkoklh Nknu lfjlo lW
'- $ ◌ॅ 5P- 8 @ 9' /
4> ` +7 / ~T 9' ø
QqysUnz ukjk;.k nkSA fodkl lqr g"kZ dqekj cgksjkoklh lqjs'k
HG ' 8 ( T_M S0 ++ `K
lqr v'kksd nkSA jf'e lqrkp 'osrkA vejukFk lqrkS 'kEHkw iz0
+d / Q 4 Z /◌ॅ 8&48
cece dqUnukS pksiM+k c[kkjhoklh rsrfjgkj lksnjiqj lW
P-d 9 %a Z / V48 / ◌ॅ
%+ eueksgu lqr pUnz'ks[kj nkS y{ehiqjoklh yksguk ldjk<+h lW
9' M8 01%' J3 5 / 8 @ lkèkqukFk nq nkSA lqrkp iwue eaxykA vkn~;k Mqefj;koklh
%%8 ` F ' fuokj.k lqr yyu dqekj iRuhA
/¿ ~T S 0 8$ ( ln~fopkjh lqjs'k lqrk iznhi iadt lqeuk% ikM+k uf'kjkoklh
<4A d^% /◌ॅ 8K *8K S0 / 0! 9 csgV [k.Moyk lW ijekuUn lqr jkèkkuUn iz0 laBh nkS
58Z / 01L8 % /◌ॅ 1 T 5 9' S pqukiqjoklh eaxjkSuh ikyh lW txnh'k nq nkSA iznhi lqr

J=> T81 / 4A +k ◌ॅ I-@ vk'kqrks"k f'kouxjoklh ijgV cgsjk<+h lW :nzef.k lqr izeksn
S& 9 + +²/ / sJ% /◌ॅ 8P-8 nkS cjncêkoklh flejokM+ [kkSvky lW uxsUnzukFk nq nkS iadt
9 0 4/ d 0U ◌ॅ + 8 lqrk fMfg;koklh [kkaxqM+ lfjlo lW cklqdhukFk lqr 'kkfUrukFk
TB8 9 T%Z ( ) ◌ॅ nkS 'kkyeiqj ¼lksfr½ oklh ujlke cfy;kl lW fnokdkUr nq
B 5 9' 8 T81 S&¹¬ 9' nkSA lqeu lqr f'kouxj izeksnL;So nkSA [kxs'k lqr jkds'k%
dT T$ %// q8 / / /◌ॅ % %&48 rqyfl;koklh Nknu lfjlo lW yhyeksgu lqr ujs'keksgu nkS
8~T&48 9 / M / + ◌ॅ S@&48 vlwjkoklh cM+xke nfjgjk lW izk.keksgu nq nkSA nsos'k lqrkS
5 9' T ( JT > 8 M <4A d^% /◌ॅ vk'kh"k lksuw ikM+k csgV [k.Moyk lW ijekuUn lqr jkèkkuUn
8K *8K 9 58Z 01L8 % /◌ॅ (
nkS pqukiqj eaxjkSuh ikyh lW txnh'k nq nkSA
5 9'
2 8 1 P-8$ 58Z 81 \ /◌ॅ mxzukFk lqr fxjhUnzukFk% pqukiqj uxokM+ ?kkslksr lW dyj lqr
0T8 9' k% MJ +k ◌ॅ oa'kefu nkSA lqrkp gseyrk itwvkM+k nhi cgsjk<+h lW NksVw lqr
rAM 8~P- &48 F ' 1 P-8 ÓT$ ujsUnz eksgu iRuhA fxjhUnzukFk lqr voèks'k% jkSrkjkoklh cjgh
L / + 4 8d M 5
/◌ॅ 8K8 4 8K8 9 fu[kwfr lW ;nquUnu lqr gfjuUnu nkS lqUnj ldjk<+h lW
K / ◌ॅ <%+/ ½5 8K 5 9' csyckM+hoklh vP;qrkuUn nq nkSA
J * ÓT ` /_ S0 ) vk;dj inkfèkdkjh voèks'k dqekj lqr lEHko iz0 fpdw
48/ b8 10O% /◌ॅ ¤ @ ¡8K
S0 vfjgkukoklh fnxkSu xaxksyh lW oS;kdj.k dhR;kZuUn lqr iz0
o8K 5
9 +*% /◌ॅ ' vè;kid ';kekuUn jk; nkS ifj;ke cqèkoky lW dfVgkjoklh
+8% 5 9' K8 )5 ' cuekyh nq nkSA oUnuk lqrkp JqfrA
38 QP- ~P- P- ,P- vè;kid fo|kukFk lqrk thrsUnz ohjsUnz nsosUnz HkosUnz egsUnzk%

kP-$ X+ ' % ◌ॅ U ifjpkbZckM+h dfVgkjoklh ifj;ke cqèkoky lW xqnj lqr dqudqu
`8`8 9 4 /◌ॅ */5 M8 5 9' QP-8 nkS nfjgjk lW eèkqlwnu nq nkSA thrsUnzukFk lqr lat;
/ 0 */5 M881 / 4 Z /◌ॅ &48 eèkqlwnuuxjoklh ipgh lksnjiqj lW czteksgu lqr y{e.k nkSA
%a@ 9' ~P-8 U@ / ) d^ A% fojsUnzukFk lqrk xq.kerhoklh Jh[k.M Vdoky lW tuknZu lqr
◌ॅ 88 o8K 9 d / Z 4 ';kekuUn nkS iks[kfj;koklh czãiqj nfjgjk lW dsnkj nq nkSA
◌ॅ 5 9' % P-8 Ñ8/ odhy nsosUnzukFk lqrk olkSukoklh cqlou lW cnjh lqr 'k=q?u
◌ॅ + T ' 5 9 / ◌ॅ Z K nkS lq[ksr ldjk<+h lW iqjUnj nq nkSA HkosUnz lqr jkgqy
5 9' ,P- 4 5% 8 / 8 +t%
fpduhoklh jktukFk lqr ceHkksyk nkSA
9'
8 y* / T$ / // dsnkjukFk lqrk v'kksd lqcksèk vthr lrh'kk% fljlkoklh
J% d^% /◌ॅ d dI X 9 T%Z / ns'kqvky [k.Moyk lW [kh[k: lqr MksekbZ nkS 'kkyeiqjoklh
◌ॅ 8K 5 9' + // S*8 cM+xke nfjgjk lW prqjkuUn nq nkSA ch,llh izèkkukè;kid
/ 0 y* / 81 \ /◌ॅ v'kksd lqr latho vfer cksèkxzkeoklh uxokM+ ?kkslksr lW
/ TP- 8~T P- 9 4A / ◌ॅ 08K lrh'kpUnz lqr ujs'k pUnz nkS ijgV ldjk<+h lW iapkuUn nq
5 9' ». +,81 (ß%) / º nkSA lqrkp T;ksfr cHkuxkek ¼lqikSy½ oklh e>kSjk djegk lW
◌ॅ , 0 T 08 , 0 / 0 F ' vfHk;ark 'kaHkqukFk lqr vfHk;ark lat; iRuhA vfHk;ark latho
, 0 / 0 48Z / d^% /◌ॅ lqr tgkuiqjoklh ,dek [k.Moyk lW cklqdhukFk nkS
+ 89 / M / + ◌ॅ w @
vlwjkoklh cM+xke nfjgjk lW izsj.kk izk.keksgu nq nkSA izkè;kid
S@&48 5 9' S (## #) y* `
¼,e, ih,pMh½ lqcksèk dqekj lqrk vdcjiqj ekuh tky; lW
+ Z 8 ◌ॅ vP- 9 8Z /
bUnznso nkS enuiqjoklh dVkbZ lW nsokuUn nq nkSA lqrkp eqDrk
', ◌ॅ 8K 5 9' Y§ ö 8
vfLerk fouhrk NksVhA vkn~;k jèksyhoklh mnuiqj tftoky lW
rA ' J3 Ó% / 28Z % /◌ॅ

, 0 T F ' ` ( t;nso lqr vfHk;ark fefFkys'k iRuhA ,e, vthr dqekj lqrkS
( 4 0// 4A % /◌ॅ dI % %8K 9' lqfer lqthrkS gkalkoklh gkVh ikyh lW e[k: lqr yhykuUn
◌ॉADT/ 8Z \ /◌ॅ ¨H nkSA lqrkp dfork dkWVkdks'koklh dudiqj fn?kks; lW ok.ks'oj
ß P- / 0 F ' + %% /Â8 ikS= jfoUnz lqr lat; iRuhA ch, ,y,yoh lEekfur
*§ / T ,M d^% /◌ॅ /Ê8K vfèkoDrk lrh'k lqrk HkwM+h oklh x<+ [k.Moyk lW lfPpnkuUn
% %8K 9' lqr yhykuUn nkSA
%% Y§8 S0 Y/4 ' (+ % + yfyr lqrk eqfDrukFk iz0 eqlgM+ yVqju f'kykukFk èkjkukFkk%
º 4 /◌ॅ Ã~%% ,v%% 9 AX /◌ॅ e>kSjk djegk lW I;kjsyky lqr Hkkbyky nkS dVkbZ lW [kxifr
d1 5 9' 8 Z /B ' Y§8 S0 nq nkSA [ksnuorh iq= lUrorhA eqfDrukFk iz0 eqlgj lqrkS
Y/4 ( P8 ,8 g 1q / / foUè;ukFk 'kksHkkukFkkS cSjxkNhoklh flejokM+ lksnjiqj lW
Z /◌ॅ %a 0 * 9 8/ ^ /◌ॅ y{ehdkar lqr ekèko nkS dule ek.Mj lW ckydh nq nkSA
5 9' P8 1Ï% #5Z / 01L8 foUè;ukFk lqrk xkM+kVksy fo".kqiqjoklh eaxjkSuh ikyh lW
◌ॅ H 9 @ +d / <4A thos'oj nkS lqrkp f=os.kh pksiM+kc[kkjh oklh csgV [k.Moyk
d^% /◌ॅ +8% "#&48 F ' P8 lW cuekyh lqr Ñ".keksgu iRuhA vijk foUè;ukFk lqrk
+,81 01L8 % /◌ॅ M8
Ô 9'
cHkfuxkek eaxjkSuh ikyh lW vtwZu lqr ;qojkt nkSA lqrkp
,%> / 0Ô§ /*8 K8 J3 ,M
vfHkyk"kk la;qDrk lkèkuk oUnuk vkn~;k HkwM+hoklh x<+
d^% /◌ॅ %8K /¡8K F ' %/
[k.Moyk lW dkfydkuUn lqr lR;kuUn iRuhA vijk iyklh
4A Z /◌ॅ / M8K
1 8K F '
gkVh lksnjiqj lW lw;kZuUn lqr fxjtkuUn iRuhA vijk
`L8 2B B F ' 0//
dqdjkSu mn;dkUr lqr rkjkdkUr iRuhA vijk lksalkoklh
4A Z /◌ॅ H o8K F ' ~
gkVh lksnjiqj lW jkts'oj lqr ';kekuUn iRuhA vijk jsok
4A Z /◌ॅ / M8K
5 8K F '
gkVh lksnjiqj lW lw;kZuUn lqr eFkqjkuUn iRuhA
,8 (#) T &4 çT$ vè;kid 'kksHkkukFk ¼ch,½ lqrk jkts'k eksfgr fot;s'kk%
I/Z / g18 % /◌ॅ 8 9 K :iliqjoklh cSxuh vy; lW jekukFk lqr Mkseh nkS lqUnj
* 5 9' % 81 / 4A ldjk<+h ekèko nq nkSA lqrkp yrk jkeuxjoklh ijgV mpfr
◌ॅ 4 &48 P- F ' T /B lW gfjeksgu lqr jkepUnz iRuhA jkts'k lqr olUr dqekj%
` $ y*1◌ॉ \ /◌ॅ 8~TP- 9 4A cksèkxkW uxokM+ ?kkslksr lW ujs'kpUnz nkS ijgV ldjk<+h lW
◌ॅ 08K 5 9' 0 ' &4 iapkuUn nq nkSA lqrkp jhadhA eksfgr lqr euh"k% HkM+jhoklh
* / U% d^% /◌ॅ P-8 kP-8 xqynh [k.Moyk lW pUnzukFk lqr egsUnzukFk nkS jèksyhoklh
9 5
Ó% / 10O +*% /◌ॅ t% 5 9' , 0 xaxksjk cqèkoky lW Hkksyk nq nkSA vfHk;ark fot;s'k ¼th,e½ lqrk
çT(#) d 4 (% 8Z ) /`
[kkfjng ¼lqyrkuiqj ns'ks½ ldqjh csymWp lW cqf)ukFk lqr
<%◌ॅ 5
◌ॅ +8 ` 9 Z / % 01
jktdqekj nkS jkeiqjoklh eyafx;k dqtkSyh lW lqjsUnz eksgu nq
`% /◌ॅ ~P- &48 5 9'
nkSA
5
Y§8 ( +"# S0 2ãP- +% Z /◌ॅ vijk eqfDrukFk lqrkS nqcÑ".k iz0 misUnz ckyh lksnjiqj lW
"/ 4 @ ß ,X 9 8Z fiy[kckM+oklh fgjkef.k ikS= HkkbZ lqr prqj nkS jktuiqjk
◌ॅ 8 5 9' +*
5 Z $' nfjgjk lW nsoukFk nq nkSA cqèkefr iq=k%A
"# Y % * T%i 1 $ 81 ( ) nsoÑ".k lqrk eqjyhèkj 'kkyUèkj fnxEcjk% jkeuxj ¼frjgqr½

◌ॅ ,1 "# 9 8 oklh cfy;kl gfjve lW HkxhjFk lqr jkeÑ".k nkS dVkSuk
^ /◌ॅ %8K 5 9' "#
5 0T * ek.Mj lW [ksykuUn nq nkSA vijk nqoÑ".k lqrk oa'khèkj
)Û* H_ $ +d / Q 4 Z /◌ॅ J`f"Vèkj fo'oEHkjk% pksiM+kc[kkjh oklh rsrfjgkj lksnjiqj lW
8&48 9' 8&% @ FGH 8%$ eueksgu nkSA lqrkp vueksyk oh.kk jRus'ojh futZykdk% vkn~;k
J3 Z 4> 5
+*% /◌ॅ ô>8 2◌ॅ+ jkeiqj efg"kh cqèkoky lW _f"kukFk lqr mWekukFk iRuhA vijk

F ' 58Z Õ Z /◌ॅ 88 pqukiqj [kksfj lksnjiqj lW tuknZu lqr xtsUnz iRuhA vijk
1P- F ' <4A d^% /◌ॅ 8K ikM+k csgV [k.Moyk lW ijekuUn lqr xksiky iRuhA vijk
O% F ' 0/ 01L8 % /◌ॅ lksalk eaxjkSuh ikyh lW dey fd'kksj lqr nsoukjk;.k iRuhA
8 @ F ' Y %* ( ,M / 0 eqjyhèkj lqrkS foHkwfr lat; etjkoklh rYguiqj lW dk'khukFk
/ 8Z /◌ॅ T 8 & 8 9' lqr eksrhukFk nkSA lqrkp iq"ik eèkqyrk vatuh ofurkA vkn~;k
0
Zá *%5 8 8 ' J3 `/ \ /◌ॅ dqEgM+hoklh fn?kks; lW [ksykuUn lqr n;kuUn iRuhA
%8K 8K F ' ,M 8 ( TT 8 % foHkwfrukFk lqrkS f'kf'kj lquhy rs?kjkoklh HkkSj [k.Moyk lW
Q] / © d^% /◌ॅ kP- 9 J4% 4 ◌ॅ egsUnz nkS vkfgy gfjve lW rhFkkZuUn nq nkSA lqrkp lhek
8K
5 9' / 4/ d 0U ◌ॅ
fMfg;koklh [kkaxqM+ lfjlo lW HkfDrukFk lqr f'kf'kj iRuhA
,§8 5
TT F ' / 0 T +% Z
lat; lqrk nqok'k, cfyjktiqj gfjve lW txrkuUn nkSA
◌ॅ 1 8K 9' / ' T%i (
lqrkp lk{khA 'kkyUèkj lqrkS fou; fnyhi j'kk<+oklh doS
( / ¤ 8 28 /◌ॅ +Ê TT 0
ujmu lW cPpk lqr f'ko'kadj nkS cM+xkeoklh Nknu lfjlo
9 + $ ◌ॅ ôH 5 9'
lW _"ks'oj nq nkSA lqrkp izHkk nsohA vkn~;k QwyckM+h us;ke
S, ' J3 M %+ R `% /◌ॅ 88
dqtkSyh lW tuknZu lqr eqfDrukFk iRuhA vijk tgkuiqj
Y§8 F ' 48Z d^% /◌ॅ kTm
dTm F '
,dek [k.Moyk lW egs'knÙk lqr vf[kys'knÙk iRuhA
1 5P- %%8 ,MãP-$ 4/ VJ fnxEcj lqrk QqysUnz yyu HkwisUnzk% ijokgkoklh yksvke lqjxu
18 /◌ॅ */5 M8 4 9 81 / 4A lW eèkqlwnu lqr gfjnso nkS jkeuxjoklh ijgV mpfr lW
◌ॅ +% 5 9' / 0 8' J3 cynso nq nkSA lqrkp lfork dapuA vkn~;k lksalk cf<+;ke
0/ + {% /◌ॅ 101* I@ ` F ' iokSyh lW xaxkèkj lqr v:.k dqekj iRuhA
0T * I S0
<4A d^% oa'khèkj lqr :ie iz0 jktho jatu HkM+jk csgV [k.Moyk lW
◌ॅ vP-@ U%+ &48 9 HG 8 M & bUnzef.k lqr xqykc eksgu nkS lqrkp 'osrk vuw luhA J`f"Vèkj
)Û* UÇM ,8 Z <4A d^% /◌ॅ B%% lqr xqM~Mw Hkokuhiqj csgV [k.Moyk lW dUryky lqr mWekdkUr
◌ॅB 9 4 4 /◌ॅ ,8K 5 9' nkS Mhg nfjgjk lW HkokuUn nq nkSA lqrkp iqrqyA fo'oEHkj lqr
Z%' H_ t%8 4Z / % /◌ॅ 0 Hkksyu jfgiqjkoklh tky; lW B0 osnkuUn nkSA
8K 9'
5
%A5 8 ( d&8 S0 3) 8 / b yVqju lqrkS nq[kekspu iz0 >iM+w n;kukFkkS ,dekoklh txkSj
Z /◌ॅ &8 T 8 9 +k ◌ॅ lksnjiqj lW eksnukFk lqr dk'khukFk nkS cgsjk<+h lW
/ %d/ 101m m 5 9' P-% ~d lry[kkoklh xaxknÙk lqr nÙkh nq nkSA lqrkp pUnzdyk js[kk
kH ' J3 T81 / 4A +k ◌ॅ @ ekgs'ojhA vkn~;k f'kouxjoklh ijgV cgsjk<+h lW Vsdef.k lqr
e1 08K F ,8 /@ 8 @ ' njksxk iapkuUn iRuh , lqrk Hkokuh lokZ.kh ukjk;.khA vijk
* Q] /
+ {% /◌ॅ d^% /◌ॅ ÊG jkèkk rs?kjkoklh cf<+;ke iokSyh lW [k.Moyk lW yqPps lqr
5
ùÌ8K F ' d&8 S0 3) ) &48 iùkuUn iRuhA nq[kekspu iz0 >iM+w lqrk Jheksgu jkteksgu
&48 P-&48 81 4A 2 /◌ॅ % pUnzeksguk jkeuxj ijgV mpfr lW eysy lqr gfjdkUr nkSA
4 B 9' H 8H T ü %
lqrkp jkes'ojh ukxs'ojh 'kdjh {ksek foeyk ltuk pwUuwdk%A
/8 M cM$' J3 +ù% g18 J% /◌ॅ (
vkn~;k cuSyh cSxuh vky; lW jk'kfcgkjh lqr xksihukFk iRuhA
O 8 F ' Z + {% /◌ॅ
vijk tkQjiqj cf<+;ke iokSyh lW jktukFk lqr oS|ukFk iRuhA
+ ¤38 F ' 48Z d^%
vijk tgkuiqj ,dek [k.Moyk lW nqxkZnÙk lqr ujs'k eksgu
5 m
◌ॅ 1 8~T &48 F ' 5 J4%
iRuhA vijk Mqefj;k vkfgy gfjve lW foHkwfr lqr nqxkZuUn
◌ॅ ,M 5 8K
1 F ' Iß% D
iRuhA vijk :ikSyh dkdks csymWp lW dk'khukFk lqr f'kokuUn
<%2◌ॅ ◌ॅ T 8 T8K F ' 8
" 5 8
◌ॅ d / M8K
F '
iRuhA vijk fpduh j[kokjh gfjve lW nq[kju lqr lw;kZuUn
, ◌ॅ T8K %8K F '
iRuhA vijk ijokgk frybZ lW f'kokuUn lqr deykuUn iRuhA

) &48 $ :% / +k ◌ॅ ( Jheksgu lqr nhid% lksuksyhoklh nhi cgsjk<+h lW oa'kefu lqr
8¡8K 9' ◌ॉ% ' J3 8Ï% fuR;kuUn nkSA lqrkp MkWyh jkdkA vkn~;k uoVksy izHkkdj
S, F ' &48 ( ◌ॉ॰ ` iRuhA jkteksgu lqrkS MkWñ vfer dqekj ¼,echch,l½ vfHk;ark
(## ) , 0 (-,-,') lqfer ¼vkbZvkbZVh½ ygjfu;koklh lnkuUn nkS pqukiqjoklh
/8K 9 58Z / 8d M /◌ॅ 18K 5 9' fu[kwfr lW lqxkuUn jk; nq nkSA 'kkfUr iq=A pUnzeksgu lqrkS
TB Z ' P-&48 ( STB /8 : 48Z / iz'kkUr lukruks tgkuiqjoklh ,dek [k.Moyk lW lw;Zeksgu
d^% /◌ॅ / M&48
4 &48 9 º lqr ghjkeksgu nkS e>kSjk djegk lW vjfj;koklh bUnw nq nkSA
◌ॅ / vKM 5 9'
8 ( 8 8 ` 8 ` S0 n;kukFk lqrkS uohu dqekj fofiu dqekj iz0 lqeukS
I/Z / g18 % /◌ॅ |0 8 d M+%% S0 :iliqjoklh cSxuh vy; lW pkS0 jekukFk lqr [kwcyky iz0
9 4P-Z ^5J /◌ॅ / B 5 9' Mkseh nkS efgUnziqj i.Mqvk lW Bk<+hoklh t;dkUr nq nkSA
c M@ È J3 J, , * 5 S ,' J3 vUuiw.kkZ lqrk'p vkn~;k vkHkk foHkk ekèkqjh izfrHkkA vkn~;k
$ ◌ॅ ùÌGd F ' cM+xkeoklh Nknu lfjlo lW jketh lqr iùs'ks[kj iRuhA
+7 + {% /◌ॅ 4 ÈP- T P- vijk cgksjk cf<+;ke iokSyh lW gfj'pUnz lqr lqok'k pUnz
F ' 4 5 / MZ / %1 /◌ॅ P- iRuhA vijk frjgqr ns'ks lw;Ziqjoklh dfyxke lW jktsUnz lqr
, ` F ' 5J (% 8Z ) /^ vHk; dqekj iRuhA vijk dYgqvk ¼lqyrkuiqj½ ijl.Mk lW
◌ॅ %aGH T` F ' (/ ù ,
y{es'oj lqr f'kodqekj iRuhA ¼lnkpkjh uSf"Bd] lekt
B) 8 8 ` ( , 0 JV (+ )
fpUrd½ uohu dqekj lqrkS vfHk;ark vkyksd ¼ch Vsd½
%// q8 / / /◌ॅ % %&48 4 &48 9
rqyfl;koklh Nknu lfjlo lW yhyeksgu lqr gfjeksgu nkS
4A +k P-,M>@ 5 9'
◌ॅ @Z /
ijgV cgsjk<+h lW pk.kiqjkoklh pUnzHkw"k.k nq nkSA lqrkp fiz;adk
S 0 n w @ 5
(## ) J3 S 0 T /
iYyoh izsj.kk ¼,e,llh½ vkn~;k fiz;adk nqok'k, oklh efg;k
4 M
Z /◌ॅ ++ ß J 8 : F '
lksnjiqj lW ckcw ikS= vkfrZukFk lqr eukst iRuhA fofiu dqekj
8 ` (# ) * % ) ( 8T S0
J8K , S0 88 5
Z / 4> +*% /◌ॅ
¼ch, nwjHkk"k inkfèkdkjh½ lqrkS vfouk'k iz0 vkuUn vfHk"ksd iz0
ô>8 , 8 9 + / J% d^% /◌ॅ 0
u;u jkeiqjoklh efg"kh cqèkoky lW _f"kukFk lqr HkheukFk nkS
5
+ 9'
cjkjhoklh ns'kqvky [k.Moyk lW B0 cklqnso nq nkSA
* H 4
w8 S0 8 T8$ èkesZ'oj lqr gfj lqr izseukFk iz0 irkuh lqr ikj'kukFk% fry;
◌ॅ ` / 04 9' M%8/ Z ' T8 lW jk; dqej flag nkSA >wyuoklh iq=A ikj'kukFk lqrkS
( ~ 8 S0 +Ê o8 S0 + M8 N Dv%d/ jsorhukFk iz0 cPpk ';keukFk iz0 cwpuhdkS dksby[koklh dkdks
D <%2◌ॅ ◌ॅ p% 8 @ 9 8 % csymWp lW HkS;kS lqr t;ukjk;.k nkS ujoky cfy;kl lW j?kqohj
◌ॅ ]5 5 9' Z ' ~ 8 S0 nq nkSA jekorh iq=A jsorhukFk iz0 cPpk lqrk pikghoklh
+Ê 4 / 01L8
4 ◌ॅ ,8 eaxjkSuk gfjve lW vHk;ukFk lqr euksgj nkS 'kkyeiqjoklh
:4 9 T%Z / 8 / +%/ /◌ॅ ,X 5 9 ujlke cfy;kl lW HkkbZ nq nkS lqrkp xkserh 'kdqUrykdsa
O T`B%0 J3 , / 8 - vkn~;k Hkjkeoklh uM+qvkj djekgk lW gfjnso lqr ¼ije uSf"Bd
◌ॅ 4 ( ù / à ) 8 @ F '
lkjLor½ ukjk;.k iRuhA vijk 'kdqUryk uM+qvkj djegk lW
T`B% 8 - ◌ॅ 4 "#
gfjnso lqr Ñ".knso iRuhA
F '
! ◌ॅ 5: ê M vFk uM+qvkj djegk Hkjke lW fo".kqiqj % foLr`r iwoZ
: 01 ,1-1 0 d M-Y`K ß 4 ifjp; thukse esfiax Hkkx&1 esa ns[kw&eqdqUn ikS= gfjnso lqr
8 @ I- S0 Yc' T % 8 %% ukjk;.k lqr :nznso iz0 eqUukA lqrkp 'khyk lquhrk yyhrk
1 ' J3 d ,dL% `% /◌ॅ %. xhrkA vkn~;k lqf[k;k Hk[kjkSyh dqtkSyh lW yEcksnj lqr
vP-&48 S0 t% F '
¬ %. bUnzeksgu iz0 Hkksyk iRuhA vijk r=So yEcksnj lqr jkèkkeksgu
*&48 F ' I- S0 Yc ` d^/ iRuhA :nznso iz0 eqUuk lqrk dqekj[k.Moklh czãiqj ek.Mj lW
Z ^ /◌ॅ 4 "# 9' 4 Z , 0

%a@ 8 ` $ vT4Z /◌ॅ M@/
u gfjÑ".k nkSA gfjnso iq= vfHk;ark y{e.k lqr fou; dqekj%
# ◌ॅ 8~T 9' b'kgiqj lW iwf.kZ;koklh vksM+k ,dgjk lW ujs'k nkSA
` sJ% /◌ॅ o8 S0 + M8 T 0 8$ dqjek [kkSvky lW ';keukFk iz0 cwpuh lqr 'kadjukFk%
/ <4A d^% /◌ॅ 8&48 vP-@ 9' HkM+jkoklh csgV [k.Moyk lW eueksgu lqr bUnzef.k nkSA
: 80
' o8 8 lqrkp lqfe=k euksjek ueZnkdsaA vijk ';keukFk lqrk euh
` 8K $ 4 5
/ 4> +*% dqekj uUnfd'kksj cztfd'kksjk% ifjgkjh oklh efg"kh cqèkoky lW
5
◌ॅ d&8 %a 0 9 48Z / (% nq[kekspu lqr y{ehdkar nkS tgkuiqjoklh jrkSyh nfjgjk lW
◌ॅ 8K
5 9 vK ' J3 rhFkkZuUn nq nkS lqrkp bfUnjk lqfprk eerkA vkn~;k lqfe=k
I/Z / 1 01 /◌ॅ T8K +%"# :iliqjoklh xkaxh fnèkks; lW f'kokuUn lqr ckyÑ".k iRuhA
F ' / 01 J4% 4 /◌ॅ 18 vijk QjlkMkaxh vkfgy gfjve lW x;kukFk lqr pUnzeksgu
P-&48 F ' 8
` /K4Z /◌ॅ
iRuhA vijk ueZnk dqEgM+h lUngiqj fnèkks; lW ;skxkuUn lqr
ç18K S@ F '
¬ ,TP-
iz.ko iRuhA vijk r=So Hkos'kpUnz lqr iRuhA vijk HkM+xkek
F ' ,1 Õ Z /◌ॅ +%
[kksfj lksnjiqj lW cyjke lqr iùkuUn iRuhA 'kadjukFk lqrk
ùÌ8K F ' T 0 8 y* / 81 \
cksèkxzkeoklh uxokM+ ?kkslksr lW lrh'kpUnz lqr Hkos'kpUnz nkS
◌ॅ / TP- ,TP- 9 4/ W% 4
ijokgkoklh dUgkSyh ,dgjk j?kquUnu nq nkSA lqrkp
5
]8K8 5 9' 8 / 8 - ◌ॅ
fpduhoklh uM+qvkj djegk lW ;ksxkuUn ikS= ujs'kpUnz lqr
18K ß 8~TP- / 0=> F ' 8 `
( J8K , Æ ◌ॅ
larks"k iRuhA euh dqekj lqrkS vkuUn vuqHkoks pM+S;koklh
8B 2◌ॅB 9 / / / 8 5 9' 8
HkM+xke tftoky lW uodkUr lqr mWekdkUr nkS ljlhoklh
HG &8'
ekuhd nq nkSA lquhrk lqrkp 'osrk eksfudkA
8K `8%$ T81 / 4A +k ◌ॅ uUn fd'kksj lqr dquky% f'kouxjoklh ijgV cgsjk<+h lW
I-@ S& ` 9 + ²/ / sJ% :nzef.k lqr izeksn dqekj nkS cjnoêkoklh flejokM+ [kkSvky
◌ॅ 8P-8 5 9' ' lW uxsUnzukFk nq nkSA dfork lqrkpA cztfd'kksj lqrk
5
]8Z / H 9' S òG4 M
T' j?kqukFkiqjoklh dkes'oj >k nkSA izkph lqrkp Lusgk jh'kwA
8 @ ++ M /8 1 * Y`K ukjk;.k lqr ckcw lqr lukFk lqr fxjèkkjh lqr eqdqUn lqrk
8¡8K 8K T8K 8K' / M / +%/ fuR;kuUn osnkuUn f'kokuUn rkjkuUnA vlwjkoklh cfy;kl
◌ॅ °8 M 9' /¡, 1' gfjve lW ckSuw nkSA lqrkp lR;Hkkek txnEckA vè;kid
8¡8K V8 "8 TT8$ / M / fuR;kuUn lqrk f=yksdukFk ÑikukFk 'kf'kukFkk% vlwjkoklh
/ MA8 10O% /◌ॅ %A5 8 9' 8K lwiVkuh xaxksyh lW yVqju lqr oosth nkSA osnkuUn lqrk lqoUr
B 8B 1 + Z K $ OJ%1◌ॉ L8 4 /◌ॅ vuUr xjhc iqjUnjk% xksvkyxkW rjkSuh djegk lW dey eksgu
% &48 9' / d ◌ॅ 1e 5 nkSA flefj;k j[kokjh gfjve lW fxjks nq nkSA y{eh lqrkp
9' %a 4 ' T8K P-8 ghjk ehjkA f'kokuUn lqrk pUnzukFk izk.keksgu uUneksguk
S@&48 8K&48 Ó% / 28Z % /◌ॅ +Ê
jèksyhoklh mnuiqj tftoky lW cPph lqr foey nkS ifj;ke
5
% 9 +*% /◌ॅ 1 @ 5 9' I@
cqèkoky lW txref.k nq nkSA v:.kk lqrkp ehukA rkjkuUn
8' 8K ( 2T , %%1 / ã
lqrkS mes'k Hkos'kks tykyx<+ lehis ,dEckoklh rjkSuh frlmWl
/ L8 /2◌ॅ ◌ॅ 01 1 T 9
lW Vsaxjh lqr txnh'k nkS pdfy;koklh c<+xke nfjgjk lW
◌ॅ 8 5 9' vP-
,dukFk nq nkSA bUnzkorh lqrsp fdj.kA
Q @'
!# & 5: vFk HkM+xke tftoky xzkekjEHk% vltk ns'ks fo".kqiqj %
+- 8 %a 8 ( /Ê8K 8K.' cnzhukFk lqr y{ehukFk lqrkS lfPpnkuUn prqjkuUnksA lqrkp
H B ' J3 2L% 2 ◌ॅ ijes'ojh t;UrhA vkn~;k mQjkSyh jkm<+ nfjgjk lW vtcyky

+%% M%8K S0 8¡8K F B lqr >wykuUn iz0 fuR;kuUn iRuh vijk t;Urh tgkuiqj
48Z /¶% ^ /◌ॅ U@8K /4 F ' flgkSfy ek.Mj lW xq.kkuUn lqr lgnso iRuhA lfPpnkuUn
/Ê8K ( ». >P- P- 4 W% 4 lqrkS T;ksfr"kpUnz nsopUnz ijokgk dUgkSyh ,dgjk lW :nzkuUn
◌ॅ I-8K %8K 9 © d^% /◌ॅ £/ lqr deykuUn nkS HkkSj [k.Moyk lW jeSoklh yksdukFk nq nkSA
V8 5 9' 8 M 8' J3 lqrkp vijkftrk uwruA vkn~;k j?kqukFkiqjoklh ikj[k.M
5
]8Z / d^ +k ◌ॅ H P- cgsjk<+h lW dfiys'oj lqr jktsUnz iRuhA vijk tgkuiqj
F ' 48Z 8%Z 4 /◌ॅ 4 B vuyiqj djegk lW gfjdkUr lqr fo|kdkUr iRuhA
3B F ' ». >P- ,%P- Z T;ksfr"kpUnz lqr HkkypUnz jkeiqj uf'kjkoklh efg"kh cqèkoky lW
( *
% ô>8 ◌ॅT 8 9
_f"kukFk lqr dk'khukFk nkS cM+xke nfjgjk lW czteksgu nq
◌ॅ &48 5 9' ` M4
nkSA dq'kqe lqrkp twgh dYiuk laè;kA vijk laè;k
´8 / 0' / 0 I/Z / g18 % /◌ॅ
:iliqjoklh cSxuh vy; lW vejukFk lqr iadt iRuhA
8 0 F ' ,%P- Z
HkkypUnz lqr tkQjiqj efgUnziqj i.Mqvk lW xksihukFk lqr
4P-Z ^5J /◌ॅ O 8 ~P- 9' P-
lqjsUnz nkSA nsopUnz lqrkS :is'k czts'kks csysoklh i.Mksyh lW
( IãT </ ^.% /◌ॅ &
nkeksnj lqr cklqdhukFk nkS eaxyokM+ ekuh lksnjiqj lW x.ks'k
+ 8 9 01% 8 Z /◌ॅ 1¨T 5 9'
8K ,>P- S,>P- T P- S0
nq nkSA prqjkuUn lqrk lqHkk"kpUnz izHkk"kpUnz 'kjnpUnz iz0
' * ◌ॅ 4 B B 9
fodkl jkaVhoklh efg"kh ikyh lW gfjdkUr lqr rkjkdkUr nkS
/4 5%/ 8EZ Î /◌ॅ B 5 9 08
flgqfyoklh ukU;iqj foLQh lW jekdkUr nq nkS lqrkp jatuk
K8' J3 *I / / sJ% /◌ॅ Ô1% oUnukA vkn~;k èk:okjhoklh flejokM+ [kkSvky lW ;qxyfd'kksj
F ' ) +% Z 4 lqr jktfd'kksj iRuhA vijk nsokJ; cfyjktiqj gfjve lW
◌ॅ I-8K *8K
F ' ,>P- /M :nzkuUn lqr èkekZuUn iRuhA lqHkk"kpUnz lqrk lwjt ckny
+% y* 81 \ /◌ॅ / TP- cksèkxzke uxokM+ ?kkslksr lW lrh'kpUnz lqr fnus'kpUnz nkS
RTP- 9 #5Z / ` sJ% /◌ॅ T8 5 fo".kqiqjoklh dqjek [kkSvky lW ds'koukFk nq nkSA
9'
+- 8 8 ( % 8&4 (% / cnzhukFk lqr FkhjukFk lqrkS deyk eueksgukS txSyhoklh jrkSyh
(% 4 /◌ॅ 9' * 48Z / º nfjgjk lW nkSA lqrkp èkk=h tgkuiqjoklh >kSok ifupksHk lW
8, /◌ॅ M %8 8 @ F ' 8&48 Qwyu lqr nsoukjk;.k iRuhA eueksgu lqr iznhi fo".kqiqj
S #5Z / J4% 4 /◌ॅ 1%% 4 oklh vkfgy gfjve lW ;ksxyky lqr egkohj nkS flgkSyh
9 /¶% ^ /◌ॅ /8K 5 9' Z Z ' ek.Mj lW lnkuUn nq nkSA f=iqjk iq=A
◌ॅ & 8. & vFk ije x<+ vy; lW vltk Jhiqj ns'ks ldek%
- 4 %a 5 $'
* 5
* Nqnz gfj lqr y{ehifr lqr eèkqdj%A eèkqdj lqr HkoukFk%A
,8$' ,8 ( S/ 8B. 4 /◌ॅ HkoukFk lqrkS nsoh izlkn vuUrks nfjgjk lW fnokdj nkSA iqtkjh
9' Z 8B kT$ +\ %1 /◌ॅ vuUr lqr egs'k% c?kksjk dfyxke lW t;jke nkSA iqtkjh egs'k
9' Z kT P- 88 M ,M
lqrk jkepUnz uuw prqHkwZt j?kqukFk jfrukFk HkxhjFk jekdkUrk
5
]8 8 ,1 B 1 " ) ◌ॅ + x<+ fu[kwfr lW gfjukFk lqr efgukFk nkSA uuw lqr cN:d%
48 9' 88 M 0 8 sJ% /◌ॅ
+qI$ å ,sapkuke [kkSvky lW egkb lqr t;jke nkS lqrkp pdksj% dqjek
4v 9 D $ ` sJ% /◌ॅ [kkSvky lW ckcw iRuh , lqrkS mekukFk ukjk;.kksa cN: lqrkS
++ M F ( 28 8 C 0 +qI ( M S0 pkew iz0 pUnzifr lnkf'koks vkfgy [kkSvky lW iq#"kksÙke lqr
P- /T J4% sJ% /◌ॅ Z?m
prqHkwZt nkSA pUnzifr iz0 pkew lqrk Hkaxh Hkwou nsokuhdk ek.Mj
,M
9' P- S0 M ,01 ,M8 8
lW èkh: nkSA Hkaxh lqr Mkseu lqrk g"kZnÙk nfjgjk lW
^ /◌ॅ * I 9' ,01 8 4>m
4
tkudhukFk nkSA Hkwou lqrkS yksdukFk nsoukFkkS [k.Moyk lW B0
◌ॅ 8 8 9' ,M8 ( V8 8 d^%
Ñ".knÙk nkSA nsokuh lqrk deykifr HkksykukFk Ñ".kkjkek%
◌ॅ 0 "#m 9' 8 % t%8
nfjgjk lW y{ehdkUr lqr HkS;k nkS HkksykukFk lqrkS jekukFk

"# $ 4 /◌ॅ %a B p 9 t%8 y{e.kkS [kkSvky lW eulq[k lqr yky nkSA jekukFk lqr yky
( 8 %a" sJ% /◌ॅ 8d %% 9' dUgkSyh ,dgjk lW eulq[k lqr uUnh'oj nkSA yky lqr
8 %% W% 4 /◌ॅ 8d 8K H ;ksxukFk% flejokM+ [kkSvky lW uUgdw lqr eFkqjkukFk nkSA
9' %% 18$ / sJ% /◌ॅ 8WM ;ksxukFk lqrk f'kokuUn èkekZuUn jrkSyh nfjgjk lW
5 8 9' 18 T8K *8K (% tgkuiqjoklh ccqtu lqr ckcwyky nkS fry; lW jk; dqej
5
◌ॅ 48Z / ++8 ++ M%% 9 % /◌ॅ flag nkS lqUnj nk; iq= 'kkfUr lqnkek jktorhdk%A ruqdorh
` / 04 9 K Z TB lUrorh vkn~;k jrkSyh nfjgjk lW tgkuiqjoklh jrkSyh nfjgjk
$' /B J3 (% 4 ◌ॅ lW jkèkkukFk ikS= jkèkkukFk ikS= lqUnjyky lqr cklqnso iRuhA
48Z / (% 4 /◌ॅ *8 ß *8 ß
vijk ;ksxukFk lqr czãkuUn% jkeuxjoklh Nkew ldjk<+h lW
K %% + F ' 18
pkSBh nkSA lqrkp lq'khyk dkSf'kY;kdsa vkn~;k 'kkfUr cjkjh
8K$ 81 / q M / ◌ॅ |! 9'
ns'kqvky [k.Moyk lW cS|ukFk lqr n;kukFk iRuhA vijk
T % NTª0 J3 TB + J% d^% /◌ॅ
lqnkek vlqjk cM+xke nfjgjk lW xtkuUn lqr nsokuUn iRuhA
g38 8 F '
vijk jktorh vjfj;k ldqjh cfy;kl lW cPpw lqr flags'oj
◌ॅ 18K 8K F '
iRuhA vijk lq'khyk tgkuiqj ,dek [k.Moyk lW iùkuUn
/` +%/ /◌ॅ +ÊM / 0kH F '
T % 48Z d^% /◌ॅ ùÌ8K 4 8K8
lqr gfjuUnu iRuhA vijk dkSf'kY;k vlqjk cM+xke nfjgjk lW
F ' NTª + ◌ॅ g38
cS|ukFk lqr mWekukFk iRuhA f'kokuUn lqrk fo|kuUn
2◌ॅ8 F ' T8K 38K o8K
';kekuUn tgkuiqjoklh flejokM+ [kkSvky lW bUnzukFk nkS
48Z / / sJ% /◌ॅ vP-8 9 W.% dUgksyh lksnjiqj lW g"kZefu nq nkSA lqrkp eatwyk vatwykA
Z /◌ॅ 4>8
0 %' J3
5 9' 0M% M vkn~;k vlqjk fry; lW xksfoUn lqr enu eksgu iRuhA vijk
% /◌ॅ OK 8 &48 F ' gkalk c?kokl lfjlo lW 'kksHkkdkUr lqr lhrkdkUr iRuhA
. ◌ॅ ,B / B F ' fo|kuUn lqrk jfoUnz 'kSys'k thrsUnzk% fry; lW jk; n;kuUn
38K P- T ¬T QP-$ ◌ॅ lqr xksfoUn nkSA vkfgy gfjve lW ywpkbZ nq nkSA ';kekuUn
8K OK 9' J4% 4 /◌ॅ ), lqr cklqdh pksiM+k c[kkjh csgV [k.Moyk lW cuekyh lqr
9' o8K + +d <4A d^% /◌ॅ vkuUn eksgu nkSA lqrkp uhek lksuh fctyh jkuhA èkekZuUn
+8% J8K &48 9' 8 8 +% lqrk deykuUn e;kuUn uhjkuUn tekgj jkeuxjoklh [kkaxqM+
8 ' *8K
%8K 8K 8 8K 4 lfjlo lW uUnfd'kksj lqr [ksykuUn nkSA lqrkp euksjek
81 / d 0U ◌ॅ 8K %8K t;ekykA vkn~;k euksjkek jèksyh flgkSfy ek.Mj lW >wykuUn
9' : %' J3 : Ó% lqr lw;kZuUn iRuhA vijk j?kqukFkiqj gkVh lksnjiqj lW
/¶% ^ /◌ॅ M%8K / M8K
F ' cklqdhukFk lqr deyukFk iRuhA
5
]8Z 4A Z /◌ॅ + 8 %8
F '
%8K b (# ) 10T S0 ++ M /k+ deykuUn lqrk xkSre ¼ch,llh½ xaxs'k iz0 ckcw lkgsc
/ <4A d^% /◌ॅ ÊG 8K 9 I| HkM+jkoklh csgV [k.Moyk lW yqPps lqr jekuUn nkS :pkSyh
# ◌ॅ ( / 18 5 9' 08 0 8 ,dgjk lW j'kk<+oklh lqxu nq nkSA lqrkp panu dapuk vkn~;k
J3 / + ◌ॅ 48K H8 vlqjkoklh cM+ nfjgjk lW egkuUn lqr fo'oukFk iRuhA
F ' 8K ÓT 4 W% 4 /◌ॅ e;kuUn lqr voèks'k ijokgk dUgkSyh ,dgjk lW :nzkuUn lqr
I-8K M
/ 8K 9 (% 4 /◌ॅ ] 5 5 9' lw;kZuUn nkS jrkSyh nfjgjk lW j?kq nq nkSA
8 8K 8QT /8 / ` sJ% /◌ॅ 8K fujkuUn lqr furs'k vlukZ oklh dqjek [kkSvky lW prqjkuUn
5
08K 9 10b +*% /◌ॅ Y§8 5 9 lqr iapkuUn nkS xaxkSjk cqèkoky lW eqfDrukFk nq nkS lqrkp
M% ' 4 / 1 01 /◌ॅ M%8
5 twyhA tekgj lqrk Mqefj;koklh xkaxh fnèkks; lW >wyu lqr
8 @ 9' 8K ( 8 % 8 V ,8 Z / nsoukjk;.k nkSA czãkuUn lqrkS vuhy lquhyks Hkokuhiqjoklh
% 8 28 /◌ॅ & 8 Y8/ 9 ◌ॅ oRloky ujmu lW eksrhukFk lqr equlh nkS yxek tky; lW
/%%
5 9' @ 8' J3 i/ M / loZyky nq nkSA lqrkp oh.kk jhukA vkn~;k vUèkklwj oklh
/¶% ^ /◌ॅ % 8 % ` F '

8 % ` Ó% / 28Z % /◌ॅ flgkSfy ek.Mj lW deyfd'kksj lqr vuhy dqekj iRuhA vuhy
9 4%+ - ◌ॅ /8K 5 9' 8 % dqekj lqrk jèksyhoklh mnuiqj tftoky lW lqdnso nkS
` /
% /◌ॅ OK 8B&48 egyckM+h oklh vkfgy gfjve lW lnkuUn nq nkSA lquhy
9 %T8 / %d /◌ॅ T 5 9' dqekj lqrk vlqjkoklh fry; lW xksfoUn lqr vuUreksgu nkS
iyk'kouh lry[kk lW jes'k nq nkSA
%a@ ( + y8 /¯ sJ% /◌ॅ xçH y{e.k lqrkS cnjh cksnukFkkS lrS<+ [kkSvky lW ân;s'oj lqr
% 9 <4A d^% /◌ॅ e4 8 5 9' fody nkS csgV [k.Moyk lW jksghu nq nkSA lqrkp eapworh
0M ' J3 %d ^ /◌ॅ 5 8 n;korhA vkn~;k fiy[kk ek.Mj lW eFkqjkukFk lqr :nh iRuhA
I F ' + ( 1 T H8 d^% /◌ॅ cnjh lqrkS txnh'k fo'oukFkkS [k.Moyk lW Ñ".kef.k nkS
5
"#@ 9 +*% /◌ॅ ! 8 8 5 9' ifj;ke cqèkoky lW ikBd tkudhukFk nq nkSA txnh'k lqrkS
1 T ( 8B&48 P-&4 5J vuUreksgu pUnzeksgukS itqvkM+koklh rsrfjgkj lksnjiqj lW
Q 4 Z /◌ॅ o%% %8 9 ';keyky lqr dykukFk nkS nhi cgsjk<+h lW fo'oukFk nq nkSA
+k ◌ॅ H8 5 9' 1 ,8 Z lqrkp xhrk Hkokuhiqj ih;uiqjk [kkSvky lW prqjkuUn iRuhA
8Z sJ% /◌ॅ 8K F ' 8B&48
vuUreksgu lqrk fd'kksj jktdqekj uohu dqekjk% tgkuiqj
` 8 8 ` $ 48Z d^% /◌ॅ
,dek [k.Moyk lW xks[kwykuUn nkS iks[kfj;k czãiqj nfjgjk lW
Od M%8K 9 d Z 4 /◌ॅ 8K%% 5
uUnyky nq nkSA fd'kksj lqrkS vfer lathoks ijkekuUniqj
9' ( / 0 8KZ Ñ8
folkSuh ldjk<+h lW enuyky lqr gfjnso nkSA lqrkp cchrkA
◌ॅ 8%% 4 9' ++ '
jktdqekj lqr foeys'k Bkdqjxatoklh uUndqekj iz0 uUgk nkSA
` T !` 10/ 8K` S0 8W
mfeZyk lqrkp uUgdw xqM~Mu uohu dqekj lqr veu dqEgM+h
9' 2%
8WM UÇ8 8 8 ` 8
` / / Ô18 9' @ ' M@
+)]A
oklh lj;qxukFk nkSA vpZ.kk lqrkpA iwf.kZ;k cDlk?kkV jksM
e P-&48 ( dT TQT ( )
vè;kid pUnzeksgu lqrkS vf[kys'k f'krs'k ¼vfHk;ark½ vlqjkoklh
/ A8 10O% /◌ॅ +< 9 / sJ%
lqiVkuh xaxksyh lW ccsth nkS flejokM+ [kkSvky lW y{ehukFk
◌ॅ %a 8 5 9' *%5 òG4% ' dT nq nkSA lqrkp eèkqyrk LusgyrkA vf[kys'k ¼ch,½ lqrkp
(#) 48/ O8 10O% /◌ॅ ¤0 ¡8K
vfjgkukoklh fnxksu xaxksyh lW oS;k0 dhR;kZuUn lqr jk;
38K 9 g 8 28 /◌ॅ ( / ,0 5 fo|kuUn nkS dcS ujmu lW j'kk<+oklh 'kqHkadj nq nkSA
9'
H8 4 8K$ Ó% / 28Z % /◌ॅ +Ê fo'oukFk lqr fgjkuUn% jèksyhoklh mnuiqj tftoky lW cPph
O% 9 O */5 M8 81 4Z 4 lqr xksiky nkS lqrkp xksnkojh eèkqlwnu uxj vgiqj djegk
◌ॅ / M&48
I-8K F ' 4 8K ( /B.> lW lw;Zeksgu lqr :nzkuUn iRuhA fgjkuUn lqrkS lUrks"k eukst
: ,8 Z / % 8 28 /◌ॅ &%X T % Hkokuhiqjoklh oRloky ujmu lW eksykbZ lqr lq'khy nkS ohjiqj
9 Z 8, /◌ॅ I-@ 5 9' % ifupksHk lW :nzef.k nq nkSA foeyk lqrkp fdj.k ehjuA vkn~;k
@ 8' J3 OTX10 0 / T % xks'kkb±xkao oklh lqdnso lqr lq'khy iRuhA
F '
+ ¤38 o K 8K / M8K

cnjh lqr oS|ukFk lqrk ';ke lqUnj ijekuUn lw;kZuUn
"¡8K vP-8K 5
]8Z / 4 10O /◌ॅ ) ÑR;kuUn bUnzkuUnk j?kqukFkiqjoklh vfg;kjh xaxksj lW ckcwyky
8 9' 2%
48Z d^% /◌ॅ lqr phpu nkSA lqrkp mfeZyk tgkuiqj ,dek [k.Moyk lW
8K ,8K F ' osnkuUn lqr HkokuUn iRuhA
° oK 8 ` 48Z d^% /◌ॅ ckSd ';kelqUnj lqr jeu dqekj tgkuiqj ,dek [k.Moyk lW
8K M
8K 9 + ◌ॅ ,01 5 9' osnkuUn lqr iwokZuUn nkS cM+xke nfjgjk lW Hkaxh nq nkSA
8K 5
ST ]8Z (% 4 /◌ॅ q B ijekuUn lqr izdk'k j?kqukFkiqj jrkSyh nfjgjk lW N=dkUr
% MX 9 +%/ 4 /◌ॅ 88 5 9' lqr ywpkbZ nkS cfy;kl gfjve lW tuknZu nq nkSA lqrkp

08 ST M % " <4A d^% /◌ॅ J8K jatuk izdk'k lqrQwy pksiM+k c[kkjh csgV [k.Moyk lW vkuUn
&48 9 / M8K
( * T + eksgu nkS lw;kZuUn lqrkS lqèkhj jkts'k vlqjk cM+xke nfjgjk lW
◌ॅ 8¡8K I-8K 9' 10O% /◌ॅ K 8 5 fuR;kuUn lqr :nzkuUn nkSA xaxksyh lW lqUnjukFk nq nkSA
9' k% 8 M8' "¡8K / 0$ gseyrk lqrkp lquhrk iwueA ÑR;kuUn lqr lat;% 'kkyeiqj
T%Z + ◌ॅ 1 T 9' Q ~@ M' cM+xke nfjgjk lW okxh'k nkSA lqrsp js.kwA tgkuiqj jrkSyh
48Z (% 4 /◌ॅ *B ,B nfjgjk lW jkèkkdkUr lqr vHk;dkUr iRuhA lat; lqrkS vafdr
0
F ' / 0 ( O8 M 48Z (% 4 xksuw tgkuiqj jrkSyh nfjgjk lW xaxkèkj lqr fot;dkUr nkS
◌ॅ 101* B 9 <%+ {% /◌ॅ csyckM+h cf<+;ke iokSyh lW oS|ukFk nq nkSA
¤38 5 9'
, < = & > 6.: vFk oRloky ujmu ewy xzke vltk ns'ks vekSj
Hkokuhiqj%
◌ॅ + 4* ) * $' )* ujmu lW chth efgèkj , lqr Jhèkj%A Jhèkj lqr mn;dj% ,
2 $ F $ ,§ $' ( lqr jRukdj% , lqr HkfDrdj%A , lqrkS t;'kekZ gfj 'kEekZ.kksA
T 4 TÂC'
4 T S T$'
S T gfj'keZ lqr izhfr'keZ%A izhfr'keZ lqrkS Mkyw dksusdkS djegk lW
M
( % DRN 4 /◌ॅ :R 9' % M d 0 M uksus nkSA Mkyw lqr [kkarw lqr lqiu% x<+ ek.Mj lW ckxs nkSA
8$ 1 ^ /◌ॅ + 9' 8 4 lqiu lqr gjifr lqrkS [kqns yk[kwdkS x<+ csymWp lW 'kh: nkSA
( d 5 %d MN 1 <%2◌ॅ ◌ॅ T I 9' d M [kwns lqr gfjgj lqrk gfjds'k gfjnso t;nsok tky; lW tkxs
4 4 4 T 4 % /◌ॅ 9 nkS gfjds'k lqrkS nkeksnj firkEcjkS Hkksjs Vdoky lW gksjkbZ nkSA
4 T ( & L t~ A% ◌ॅ 7 X jktefr iq=k% nkeksnj lqrkS gfj xksfoUnks dsjoky lW egknso
9' Z $ & ( 4 OK. %
nkSA gfj lqr Qdhj lqr cS|ukFk%A , lqrk ef.k gfjnk'k
◌ॅ 4 9' 4 g38$'
f'konk'kk%A gfjnk'k lqrk ijku jke nksuh NksVhdk% Mhg nfjgjk
@ 4 T TT$' 4 T 8 ¢8
lW Jhifr nkS jke lqr n;kukFk iz0 >kywd% ef>;ke ldjk<+h
rA $ 4 4 /◌ॅ ) 9 8 S0
lW ?kks?ku nks n;kukFk iz0 >kyw lqrk prqHkwZt >Vh :iukFk
3 ) 3 ◌ॅ \]8 ¢ 8 S0 3 )
ukFkk% Hk.Mkfjle lW pkS0 'kwyikf.k lqr pkS0 Hkksyh nkSA prqHkwZt
,M A I8 8$ ,^ / /◌ॅ |0
M
lqrk pkS0 xkSjh deyh iùukFk eksrhukFkk vkfgy [kkSvky lW
T%@ |0 t% 9' ,M |0 b
ù8 & 8 J4% sJ% /◌ॅ |0 #5
pkS0 fo".kqifr lqr pkS0 ekèkw nkSA deyukFk iz0 iks"k.k lqrkS
|0 * M 9' %8 S0 >@ ( &
nkeksnj cPphdkS flejokM+ [kkSvky lW vfHk nkS lUngiqj fnèkks;
+Ê N / sJ% /◌ॅ , 9 /K4Z /◌ॅ
lW feJ euksjFk nq nkS frydorh iq= lqrkp nk;efu
) : 5 9 % Z 8 yk[kef.kdsaA vkn~;k M~;ks<+h [k.Moyk lW B0 ccwuh lqr B0
%d@0 ' J3 . d^% /◌ॅ 0 ++ M8 !0 prqjkuUn iRuh , lqr uUnyky iz0 ckSdwd%A nkeksnj lqrkS
8K F 8K%% S0 °M $' & ekSykbZ ukxs'ojkS csgV djegk lW pUnzef.k lqr t;efu nkS
( ¦%X 8HL <4A 4 /◌ॅ P-@ gM+jh [k.Moyk lW I;kjs nq nkSA ekSykb lqrk lq'khy eksgu
8 9 4 d^% /◌ॅ Ã~ 5 9' ¦%v ;ksxkuUn fd"Vks eksgu ';ke lqUnjk% us;ke dqtkSyh lW nsou
T % &48 18K Û. &48 o K $ R lqr mxjh nkS eèkqdjiêh nfjgjk lW tekfgj nq nkSA lqrkp
`% /◌ॅ 8 21 9 * 5 ² 4 /◌ॅ oh.kk fo".kqek;kdsaA vkn~;k gkalkoklh xaxksj lW prqjkuUn lqr
4 5 9' @ #50 ' J3 4 0// vfu:) iRuhA vijk fo".kqek;k dqM+qeoklh nsogkj lW jke lqr
10O /◌ॅ 8K 8I F ' #5 xaxkèkj iRuhA
` / 4 /◌ॅ 101* F '
T %&48 &48 * 8y* %T$ Z lq'khyeksgu lqrk eksgu ekèkoth eucksèk dSyk'kk% ohjiqj
8, /◌ॅ I-@ 9' % // 1 ifupksHk lW :nzef.k nkSA lqrkp foeyk ldekoklh ijex<+
◌ॅ H8 4 B F ' &48 ( vy; lW fo'oukFk lqr fgjkdkUr iRuhA eksgu th lqrkS vthr
( ! M / O % /◌ॅ 4 vferkS Bdiwjkoklh xksjk tftoky lW egkohj lqr :nzohj nkSA
I- 9' Q / ' lqrsp lfjrkA

* ¡50 %// d 4 /◌ॅ 4 "# ekèkoth lqr e`R;qat; rqyfl;koklh j[kokjh gfjve lW
H8 9 %// q8 / / /◌ॅ % %&48 5 gfjÑ".k lqr fo'oukFk nkS rqyfl;koklh Nknu lfjlo lW
9' / 8 &8 8T◌ॉ' J3 Ó% / yhyeksgu nq nkSA lqrkp lhek lksuh eksuh fu'kkWA vkn~;k
28Z % /◌ॅ 4 / 0=> F ' 8 jèksyhoklh mnuiqj tftoky lW gfj lqr larks"k iRuhA vijk
"¡8K 81 / ã +/4/ + 8 F ' lksuh ÑR;kuUn uxj lehis clgkoklh cklqdh >k lqr fofiu
iRuhA
% 8y* (# #) ( * ,zL i/ M / odhy eucksèk ¼ch, ch,y½ lqrkS èkhjt Hkk"djkS vUèkklwjoklh
/¶% ^ /◌ॅ 8K % 9 81 flgkSfy ek.Mj lW uUnfd'kksj lqr deyfd'kksj nkS uxokM+
\ /◌ॅ *8K 5 9' %a ' %T ?kkslksr lW èkekZuUn nq nkSA lqrkp y{ehA dSyk'k lqr vkuUn
J8K OTX10 0/ Z8q +k ◌ॅ ¿P- 9' xks'kkb±xkaooklh iqukN cgsjk<+h lW f}tsUnz nkSA vijk fu'kk
8T /4> P-B S F ' 18K lg"kkZ pUnzdkUr lqr iznhi iRuhA ;ksxkuUn lqr lqèkhj
* 5 +
1 Q /◌ॅ cM ß * nqxkZckM+h rsiM+h fnèkks; lW eUuw ikS= jktèkj lqr fnxEcj nkS
9 ) 81 / Z 8, /◌ॅ 5
1 Jhuxjoklh ohjiqj ifupksHk lW 'kqdnso nq nkSA lqrkp uwru
9' 8 M 8 U@ 5
/ +% Z 4 /◌ॅ 1 xq.kerh oklh cfyjktiqj gfjve lW nqxkZ lqr egsUnz iRuhA
kP- F ' * , +ù% / % /◌ॅ
lqèkhj lqr 'kqHke cuSyhoklh fry; lW jk; uwuw lqr lw;Zukjk;.k
8 M8 M / M8
@ 9' Û.&48 0
nkSA fd"Vkseksgu lqr jathr pk.kiqj e>qvkoklh cM+xke nfjgjk
@Z J/5 + ◌ॅ UX 8K
lW xqtkbZ lqr uUnfd'kksj nkSA jathr lqr f'koe~ jèksyhoklh
9' 0 T é Ó% / %8 9' o
deyukFk nkSA ';ke lqUnj lqr jeu uUnuiqjoklh fnèkks lW
K 8 8K8Z / /◌ॅ :%%
uks[ksyky lqr txUukFk nkS gfjeq<+h oklh ukgl [kkSvky lW
1c 9 4 Y / 84/ sJ% /◌ॅ S 4ê
izfrgLr vP;qrkuUn nq nkSA lqrkp ikrfu dpau fxUuhA
½5 8K 5 9' 8 08 1c '
8H %8K 8K 8 @ ,18$ !Z / ukxs'oj lqrk dykuUn jktkuUn ukjk;.k Hkxokuk% Bdiqjkoklh
O % /◌ॅ M8 4 9 % 48 xksjk tftoky lW nwuk lqr egkohj nkS lqrkp foeyk fguk
8 U%+' J3 ` sJ% /◌ॅ Y`K 8¡8K jkuh xqykcA vkn~;k dqjek [kkSvky lW eqdqUn lqr fuR;kuUn
F ' 1%4+ 8N /◌ॅ TT8 iRuhA vijk fxygckM+h dudkSjk fnèkks; lW 'kf'kukFk lqr
88 F ' + 4/ `/% /◌ॅ * M %% fnukukFk iRuhA vijk cjnkgkoklh dqleky lW èkwjhyky lqr
B F ' %8K ( ÓT Y ! M / e;kdkUr iRuhA dykuUn lqrkS voèks'k eqds'kks Bdiwjkoklh
/◌ॅ + %% 9' 2> ´8 84 fnèkks lW ckthryky nkSA lqrkp m"kk dYiuk fugkfjdk vatwA
&
)
8K / 0=>$ 5
]8Z / 8Z 4 /◌ॅ jktkuUn lqr larks"k% j?kqukFkiqjoklh jktuiqjk nfjgjk lW
/ 0kH g38 9' H +KGH flags'oj lqr cS|ukFk nkSA lqrkp jkts'ojh fcUns'ojh
,MRH ' 8 @ ( 5
T / 01L8 Hkwous'ojhA ukjk;.k lqrkS vej jkds'k e>qokoklh eaxjkSuk
◌ॅ + 8K 9' ,18 gfjve lW cnjh lqr osnkuUn nkSA Hkxoku th lqrk dgjkoklh
4 / B 8 9' t;Urh ukFk nkSA
& 8 ( 4 &48 Y8/ %« Õd/ 8d M /◌ॅ eksrhukFk lqrkS gfjeksgu equlh ykykS [kks[kkoklh fu[kwfr lW
&48 5
+8 9 U% d^% /◌ॅ kTm eksgu lqr cqf)ukFk nkS xqynh [k.Moyk lW egs'knÙk lqr
T8 @ 5 9' 4 &48 ( 01%8K %8K. f'koukjk;.k nq nkSA gfjeksgu lqrkS eaxykuUn dkfydkuUnks
/ L8 %2◌ॅ ◌ॅ Zá8 0M 9 4 ,dEckoklh rjkSuh frymWr lW iq"iukFk lqr iapw nkS ipgh
◌ॅ Dv 5
%I 9' 01%8K tftoky lW dkspkb lqr dy: nq nkSA eaxykuUn lqr
/ M8K$
Ó% / 28Z % /◌ॅ &48B lw;kZuUn% jèksyhoklh mnuiqj tftoky lW eksgudkUr lqr
U@ B 9' 4ª / + ◌ॅ xq.khdkUr nkSA lqrkp vfgY;k vlqjkoklh cM+xke nfjgjk lW
%a 0 %8K F ' / M8K
( 2 8

! M 18 /◌ॅ K RT 9' Z% y{ehdkar lqr dykuUn iRuhA lw;kZuUn lqrkS mn; fou;
t 4/ 8N /◌ॅ vP-&48 YT Bdiwjk lqjxu lW lqUnj lqr fnus'k nkSA lqrkp iqrqy
F ' Hkksdjkgkoklh dudkSjk fnèkks; lW bUnzeksgu lqr eqds'k iRuhA
Y8/ %% 8K 8K vP-8K$ 81 \ equlhyky lqrk ijekuUn jekuUn bUnzkuUnk% uxokM+ ?kkslksr
◌ॅ · I8 8I 9 8 8 28 /◌ॅ 1&48 lW ik¡ :iukFk lqr vfu:) nkS lqYguh ujmu lW txeksgu nq
5 9' Y8/ %% *8K$
%Z / %1 nkSA vijk equlhyky lqr èkekZuUn% deyiqjoklh yxek tky;
◌ॅ 4 5n /%%
9 T % Z I@ lW gqYyh lqr loZyky nkS 'khyk iq= lqrkp v:.kk eatwyk
0M% J3 //
1 ◌ॅ 18 jktorh vkn~;k ldekoklh ikex<+ vy; lW ;ksxukFk lqr
8K F 0M% ! M / 8N czãkuUn iRuh vijk eatwyk Bdiwjkoklh dudkSjk fnèkks; lW
◌ॅ K *8 0 F ' OTX1 0 0 !0 , lqUnj lqr èkuat; iRuhA vijk xks'kkb±xkao B0 Hkonso iRuhA
F '
8K */5 M8 Z 8, /◌ॅ I-@ 9' ijekuUn lqr eèkqlwnu ohjiqj ifupksHk lW :nzef.k nkSA lqrkp
4 ' J3 ,-GH 5
/ %d /◌ॅ ]8 fgjk ek;kA vkn~;k Hknzs'oj lry[kk lW j?kqukFk lqr HkjrukFk
, 8 F ' i/ M /¶% ^
% /◌ॅ iRuhA vijk ekyk vUèkklwj flgkSfy ek.Mj lW eqfDrukFk lqr
Y§8 B F ' */5 M8 08 t;dkUr iRuhA eèkqlwnu lqrk jktho jatu vy[k fujatu
%d 8 08 L / 8d M /◌ॅ 8H 9' 8K jkSrkjkoklh fu[kwfr lW ukxs'oj nkSA jekuUn lqr HkwosUnz e>wok
M
,MP- + ◌ॅ UX cM+xke nfjgjk lW xqtkbZ lqr uUnfd'kksj nkSA HkwosUnz lqr lqeu
8K 9' ,MP- 8 4 58 0/ dsgqfu;kaoklh ifj;ke cqèkoky lW ikBd fnus'k nkSA bUnzkuUn

% ◌ॅ ! RT 9' vP-8K S SM n lqrk iznhi izQwYy jru enu fouksnk% dqM+qeoklh nsogkj lW
8 8 :$ ` / 4 /◌ॅ |0 ]8
pkS0 es?kukFk lqr egsUnzukFk nkSA lqrkp uhye Mksyh vkn~;k
kP-8 9' 8 % % J3 <4A d^%
csgV [k.Moyk lW fnokdkUr lqr v'kksd iRuhA vijk t;uxj
◌ॅ B F ' 81 2/L%
mljkSyh vy; lW cS|ukFk lqr vuhy iRuhA iznhi lqrk
◌ॅ g38 8 % F ' S
elqfj;koklh czãiqjk lW lgJukFk lqr eqfDrukFk nkSA lqrkp
/ Z /◌ॅ /4)8 Y§8 9'
ehuhA izQwYy lqr fodk'kpUnz pk.kiqj cM+xke nfjgjk lW
8 ' SM n TP- @Z + ◌ॅ
xqtkbZ lqr uUnfd'kksj nkSA lqrkp equpqu HkksyhA
UX 8K 9' Y858 t% '
*8K
( / 0 ` + g
0 T vè;kid èkekZuUn lqrkS lat; dqekj ch, cSaddehZ jkts'k dqekj
` 0 0 Z8q +k
(#) OTX1 ◌ॅ ¿P- 9' ¼ch,½ xks'kkb±xkao iqukN cgsjk<+h lW f}tsUnz nkSA lqrkp izhfr
S S / 0 ` JV T y*1 0 fiz;k lat; dqekj lqr vkyksd ijk'kj cksèkxkao uxokM+ ?kkslksr
\ /◌ॅ * ~P-8 9' lW èkhjsUnzukFk nkSA
, ?@. 0A ("ड़B@C ?@.) vFk n~;kSjh [k.Moyk ¼[kM+kSjs n~;kSjh½ xzkekjEHk%
47 !0 & 7* 7 * ( egkegksikè;k; B0 nkeksnj lqr egksnfèk egks nfèk lqrkS
H8 [8: q % *N' H8 ( ã fo'oukFk tksuuks Nfrey ekr`dkSA fo'oukFk lqrkS lqis xaxkèkjkS
101*L @ AX /◌ॅ
, 9' ã S0 7 nf{k.k dVkbZ lW egks Hkhe nkSA lqis iz0 nsoukFk lqrk tkVw
8 AM / +AM %d M$ 4 /◌ॅ 4 T efrlj ckVw yk[kwdk% djegk lW gfjds'k lqr y{ehifr nkSA
%a 9' + M ( M 4IN 4 5% ^ cknw lqrkS jkrw fg:dkS ngqyk ek.Mj lW èkjkbZ nkSA jkrw lqrkS
◌ॅ * X 9' M ( I %N +~+ /◌ॅ O :fpdj yosdkS cjsck lW xkse nkS :fpdj lqrk 'kqfpdj eèkqdj
9 I 5
* 5
3 $ +*% /◌ॅ ) fo|kdjk% cqèkoky lW cklw nkSA fi.Mks[kfj lqjxu lW ds'ko nq
9' ^.d 18 /◌ॅ T 5 9' nkSA 'kqfpdj lqr ;'kq ds'kwdkS ldjk<+h lW ekèko nkSA lU;klh
M
TN / ◌ॅ * 9' /E/
;'kq lqrk jfoifr :nzifr gjifr fo|kifr iz0 fonw pUnzifr
I- 4 3 S0 M P- vP- $

<%2◌ॅ ◌ॅ 4I /X 9 (8 sJ% /◌ॅ kH bUnzifr;% csymWp lW fg: lqr lokZbZ nkS irkSuk [kkSvky lW
5 9' 3 S0 M 8 +%/ /◌ॅ xzgs'oj nq nkSA fo|kifr iz0 onw lqr thoukFkk cfy;kl lW
9' !0 8 O 8 S 8 4 8 @$ x;u nkSA B0 thoukFk lqrk xksihukFk izhfrukFk egFkk

% ◌ॅ T 9' 4 M8 , ++ M S0 ukjk;.kk% cqèkoky lW t;f'ko nkSA gjifr lqrk vtwZu Hkhe ckcw
b 8$ 4 /◌ॅ 9 ^ /◌ॅ iz0 xkSjhukFkk% gfjve lW jfo lqr jekifr nkS ek.Mj lW xksih
O 5 9' , !I ,1 @8 4 $ nq nkSA Hkhe lqrk Bd: HkxhjFk ef.kukFk gfjnsok% cgsjk<+h lW
+k ◌ॅ , 9' M8
4 8K8 ( Hkonso nkSA vtwZu lqr gfjuUnu lqrkS deykifr m)oks
% 2 , ◌ॅ %a 9' HkM+xkeoklh ikyh lW y{ehnso nkSA deykifr lqrkS fo'oEHkj
% ( H_ S0 8 A5 N 8 28 /◌ॅ
iz0 fo'kquh eVqdhdkS ujmu lW ikBd deyu;u lqr ds'ko
! %88 T 9' !0 H_ 88
nkSA B0 fo'oEHkj lqr u;u gfjve lW xkSjhuUn lqr gfj nkSA
◌ॅ b 8K 4 9' / à Z $'
ljLorh iq=k%A vijk fo'oEHkj lqr Hke:d% cM+xke nfjgjk lW
H_ ,I$ + ◌ॅ ,1
HkxhjFk lqr gfjÑ".k nkSA ektfj iq=k%A B0 Hke: lqrk xaxknÙk
4 "# 9' Z $' !0 ,I 101m
jRukdj Fkkuw jekuUnk [kufr;k ek.Mj lW Hkw"k.k nkSA B0
F 8 M 8K d8 ^ /◌ॅ ,M>@ 9' !0
eVqdh lqrkS ?ku';ke jktwdkS nfjgjk lW jkenso lqr gjifr
A5 ( ]8o MN 4 /◌ॅ 4
9' ]8o 8$ 4 /◌ॅ 10T 9' !0
nkSA ?ku';ke lqr thou% nfjgjk lW xaxs'k nkSA B0 xksihukFk
O 8 8K 8¡8K 8K$ 8, /◌ॅ
lqrk jekuUn fuR;kuUn nsokuUnk% ifupksHk lW ukjk;.k nkS
8 @ 9
4 /◌ॅ H_ 5 9' 8K
,dgjk lW fo'oEHkj nq nkSA jekuUn lqr Hkos'k% efg"kh cqèkoky
5
,T$ 4> +*% /◌ॅ 4> / 1I 8 9 lW efg"khoklh x:M+ lqr jeuh nkS cfy;kl lW :fpukFk nq
◌ॅ I8 5 9' !0 ,T + nkSA B0 Hkos'k lqrk cklqnso lqdnso Hkh[kh nwcjhdk ifj;ke
, d M+ +*%
5 /◌ॅ "#m cqèkoky lW Ñ".knÙk lqr eksgu nkS flejokM+ lksnjiqj lW vuUr
&48 9 Z /◌ॅ 8B 5 9' !0 ) nq nkSA B0 nwcjh lqrk cksèk pkUnykyk mYyw dqtkSyh lW
y* K%% 2nM `% /◌ॅ x +%"# ân;jke lqr ckyÑ".k nkS vYykfj lW jkt flag nq nkSA
9 n /◌ॅ / 04 5 9'
"# ($ 5
) 0 y* ++j 4 8 cywvk gseuxj ¼èkeZiqj ns'ks½ B0 cksèk lqrk ccqjS;k gfjukFk
+8 2◌ॅ8 S0 &48$ 4A % /◌ॅ 8+ 0* 5
5 cqf)ukFk mWekukFk iz0 eksguk% gkVh ikyh lW fnucaèkq lqr
p 9' + ◌ॅ 4 5 HkS;kjke nkSA cM+xke nfjgjk lW egh lqr ij'kqjke nq nkSA
5
9' %8 Z $' 0 ++j T8 T 8 epfyuh iq=k%A B0 ccqjS;k lqrk ikj'kukFk dk'khukFk fgrukFk
4 8 %a 8 0T 8 8$ (% 4 /◌ॅ y{ehukFk oa'khukFk fp=ukFkk% jrkSyh nfjgjk lW Ñ".kkuUn lqr
"#8K 8K` 9 b Z /◌ॅ ) 2◌ॅ uUndqekj nkS xkSj lksnjiqj lW feJ mWeu nq nkSA uUnkorh
5 9' 8K Q k ª@ 0 ' J3 lqrsp gseorh dY;k.korhdsaA vkn~;k jktuiqjk nfjgjk lW
8Z 4 /◌ॅ % ,v%% F ' !0 dey lqr Hkkbyky iRuhA B0 ikj'kukFk lqrk iq"iukFk ifjo;k
T8 Zá8 O 8 Y`K$ 8Z
xksihukFk eqdqUnk% jktuiqjk nfjgjk lW nqYyg lqr fo".kqnÙk nkS
5
◌ॅ n4 #5m 9 Õ Z /◌ॅ
[kksfj lksnjiqj lW HkokuhnÙk nq nkSA eqdqUn lqr rhFkZef.k iz0
,8 m 5 9' Y`K @
S0 M ÊG$ 4
QwPpsd% gfjve lW eUuw ikS= tkudh lqr usuu nkS lry[kk lW
◌ॅ cM ß 8 R88 9 / %d /◌ॅ 0T *
oa'khèkj lqr VsVu nq nksA rhFkZef.k iz0 QwPps lqrkS xtkuUn iz0
A8 5 ¢' @
S0 M ÊG ( 18K S0 4ÍM
gDdw ijekuUnks nfjgjk lW 'kf'kukFk ikS= izseukFk lqr cVhd
8K. 4 /◌ॅ TT8 ß w8 +A 9
nkS ifupksHk lW cYyh lqr fufèkef.k nq nkSA ifjo;k lqr
8, /◌ॅ +n 8*@ 5 9'
$ / %d /◌ॅ 8 08 ß T 0 m %% 9
t;nso% lry[kk lW eujatu ikS= 'kadjnÙk lqr ykyk nkS
Õ Z /◌ॅ 4>m
g38 5 9
[kksfj lksnjiqj lW g"kZnÙk lqr cS|ukFk nq nkS t;nso lqrk
¿T/ +% Z 4 /◌ॅ w8 T%8
}k'k;oklh cfyjktiqj gfjve lW izseukFk lqr f'kykukFk nkS
9 ◌ॅ x8 2 8 5 9' %% tftoky lW ân;ukFk lqr mfnrukFk nq nkSA yky lqr
* 8 ,8 ^ /◌ॅ 8 +8 M 9' * 8 èkhjukFk HkoukFkkS ek.Mj lW vukFkh lqr cpuw nkSA èkhjukFk lqr
¿ 8 ù8 ++ M8 $ 4 /◌ॅ 4 }kfjdkukFk iùukFkkS ccwuhdk% djegk lW gfjtho lqr jeu
8 9' ¿ 8 8Z 4 /◌ॅ W¬ nkSA }kfjdkukFk lqrk jktuiqj nfjgjk lW dUgS;k lqr

¿ 8 9 u®% 8 28 /◌ॅ 48m 5 9' }kfjdkukFk nkS vks>ksyh ujmu lW guqekunÙk nq nkSA iq"iukFk
Zá8 +Ê8$ / %d /◌ॅ 0T * A8 9' lqr cPpu% lry[kk lW oa'khèkj lqr VsVu nkSA cPpu lqrk
+Ê8 +k ◌ॅ ! ! ,8 9 % cgsjk<+h lW BhBj lqr vHk;ukFk nkS tftoky lW N=ukFk lqr
◌ॅ q 8 M8 5 9' +Ê8 8 @ S0 nwuk nq nkSA vijk cPpu lqr ukjk;.k iz0 cw)wd% flejokM+
+ MM$ / sJ% /◌ॅ +- 8 +Ê 9 % [kkSvky lW cnzhukFk lqr cPpk nkS tftoky lW j?kqukFk nq nkSA
◌ॅ ]85 5 9'
' : ù8

?@. 0A $D. 5
8%$ +*% /◌ॅ 8 n~;kSjh [k.Moyk èkeZMhagk % iùukFk lqr eufey% cqèkoky
9 +%/ /◌ॅ *8 5 9'8%
* 88 lW lksu lqr esèkkdj nkS cfy;kl lW èku nq nkSA eufey lqr
5
5X B$ 4> +*% /◌ॅ d8 4>m
9 tuknZu pqYgkbZ t;dkUrk% efg"kh cqèkoky lW ys[kukFk lqr
Z /◌ॅ +/28 5
g38 9' 88 ( g"kZnÙk nkS lksnjiqj lW clkmu lqr cS|ukFk nq nkSA tuknZu
5
++J ,0L Ñ !/ 8 / +%/ /◌ॅ 0 8 lqrkS ccqvk 'kqHkadjkS lkSjkBoklh ujlke cfy;kl lW ve`rukFk
1 9' L8 4 /◌ॅ 0 U 5 9' lqr fnxEcj nkSA rjkSuh djegk lW >haxqj nq nkSA
88 t%8 / M8

@ @ /¡8 @ vijk tuknZu lqrk HkksykukFk lw;Zukjk;.k rkj.kh lR;ukjk;.k
5 m
8 @ O%8$ 4> / J/ +%/ /◌ॅ 1 nsoukjk;.k xksikyukFkk% efg"khoklh vklh cfy;kl lW nqxkZnÙk
ß 1¨T ! q 8 9' ,1 ikS= x.ks'k lqr ikBd Nhru nkSA lqrkp Hkxorh vdkcjhA
+ ' J3 /¶% +% Z 4 /◌ॅ / Ô1 vkn~;k flgkSfy cfyjktiqj gfjve lW lj;qx iRuhA vijk
F ' + ZØK4 /` % /◌ॅ ¤ @ vdkcjh iqM+sUnkgk ldqjh ikyh lW oS;kdj.k euHkj.k lqr
8, @ ^GH 5
F ' ++J ( 8I P-. p.Ms'oj iRuhA ccqvk lqrkS vfu:) jkepUnzks lry[kkoklh
" ' ◌ॅ U@ 9 ijgV ldjk<+h lW xq.kh lqr Qrqjh nkS yxekoklh vy; lW
◌ॅ +8% 5 9' T D/% +Ê cuekyh nq nkSA lqrkp 'kph dksly cPph fgjkdkA vkn~;k
4 ' J3 Ù 01 4 Z 4A % /◌ॅ AM8
<kaxk gfjiqj gkVh ikyh lW Vwuk lqr y{ehdkUr iRuhA vijk
%a B F ' DT% +81 0 / ã 1
dks'ky cuxkao lehis xf<+;koklh efg"kh cqèkoky lW x.ks'k lqr
*
% ◌ॅ 1¨T ~T F ' +Ê
lqjs'k iRuhA vijk cPph uukSrh j[kokjh gfjve lW lnkuUn
8 d 4 /◌ॅ /8K T8K F '
lqr f'kokuUn iRuhA vijk ghjk flgkSfy vksbfu lW izHkkdj
4 /¶% uv8 /◌ॅ S, `0 F &
dqavj iRuhA vfu:) lqrk lqèkhj ukjk;.k fd'kksj dkyhdkUr
8I * 8 @ % B * ~P- 8
5
èkhjsUnz iou dqUnu efg"khoklh efg"kh cqèkoky lW pkS0
`K8 4> / 4> +*% /◌ॅ |0 8%
H 9' L8 / 4 0T 5 9' Q 0M%
vudfyr lqr fons'oj nkSA rjkSuhoklh gfjoa'k nq nkSA lqrsp
KM%' J3 8Ï%/ 4> % /◌ॅ Y§8
eatwyk dsUnwykA vkn~;k uoVksyoklh efg"kh ikyh lW eqfDrukFk
RT F ' KM% ã/ D <◌ॅ ◌ॅ
lqr fnus'k iRuhA vijk dsUnwyk isdikM+oklh dkdks csymWp lW
%"# F ' *%B
dsoyÑ".k lqr deykdkUr iRuhA lqèkhj lqr dkfrZd
4d^/ <% / 5
◌ॅ ]8K8 ) 9 efg[k.Moklh csyk ldjk<+h lW j?kquUnu lqr jktk feJ nkS
5 5
* / "#B 9' J 8 M' eèkqdjpd oklh Ñ".kdkUr nq nkSA lqrkp vkjrh uhrwA fd'kksj
( b dT *4/ 2nM `% /◌ॅ lqrkS xkSre vf[kys'k èkenkgkoklh mYyw dqtkSyh lW ckyk lqr
+% !0 ,B 9 ,%>' % B B0 'kksHkkdkUr nkS lqrkp vfHkyk"kkA dkyhdkUr lqrk
kTZ / ¯% / ◌ॅ + %% ß egs'kiqjoklh rrSy ldjk<+h lW ckthryky ikS= eqfDrukFk lqr
Y§8 ) B 9 / + 5 9' JhdkUr nkS dM+ekoklh cklqnso nq nkSA jkepUnz lqr gfjoa'k
P- 4 0T T%Z / Z8q +k ◌ॅ ¤0 'kkyeiqjoklh iqukN cgsjk<+h lW oS;k0 eqfDrukFk lqr oS;k0
Y§8 ¤0 8 9 4> / 2nM `% dsnkjukFk nkS efg"khoklh mYyw dqtkSyh lW lqèkkdj nq nkSA
◌ॅ * 5 9' k% 8% HG & lqrkp gseyrk dudyrk 'osrk eerkA 'kqHkadj lqrk cS|ukFk
,0 g38 ,8 1c + 8 T 08$ HkoukFk txUukFk cklqdhukFk 'kaHkqukFkk% uukSrhoklh lry[kk lW
8 / / %d /◌ॅ O~%% 9 +81 0/ 8 5 xksjsyky nkS cuxkaooklh uFkj nq nkSA lqrkp y{eh txnEck
9' %a 1 ' J3 +81 0 4> ehjkA vkn~;k cuxkao efg"kh cqèkoky lW ljksoj lqr gsedkUr

% ◌ॅ /e kB F ' 1 iRuhA vijk txnEck uknksoklh fnukukFk lqr foey iRuhA
8¢/ 88 % F ' / / vijk ehjk ljlhoklh vUgjk dVkbZ lW ekuhd lqr ccwvk

W AX /◌ॅ 8 ++ MJ F ' g38 iRuhA cS|ukFk lqr larks"k% cuxkaooklh 'kksHkk nkSA lqrkp uhye
/ 0=>$ +81 0/ , 9' 8 % Zá Z8 iq"ik iquhrk :ukA vkn~;k lhrke<+h fookfgrsA
I8' J3 / 4Q'
( M@
% |) 0 t%8 ( 8 S0 ¼iwf.kZ;k Mkyj pkSd½ B0 HkksykukFk lqrkS jekukFk iz0 jketh
, QK5 81 (Ñ !/ ) +% Z4 /◌ॅ 9' HkkjrsUnq jkeuxj ¼lkSjkBoklh½ cfyjktiqj gfjve lW nkSA
0 +Ü
v 5 0 58Z /
8% +%' J3 v lqrkp bafnjk cqíh futZyk ckykA vkn~;k bafnjk pqukiqjoklh
(% 4 /◌ॅ kH 8 ST F ' jrkSyh nfjgjk lW egs'oj lqr fou; izdk'k iRuhA vijk cq)h
5
+ *RH / ,MAX *B F ' 8% èkus'ojhoklh HkwVkbZ lqr ekèkodkUr iRuhA vijk futZyk
) & Z / (% 4 /◌ॅ HkwM+hoklhA vijk ckyk pqukiqjoklh jrkSyh nfjgjk lW flags'oj
/ 0kH F ' 8 S0 % 8 lqr iRuhA jekukFk iz0 jketh lqr odhy fou; dqekj%
` $ ZØK4/ /` % /◌ॅ 2 %% kH iqM+sUnkgkoklh ldqjh ikyh lW mfpryky lqr egs'oj nkSA
9' 5cM 0M Y858 U8U8' J3 I/Z /
lqrkp pqUuw jatw equpqu xquxqudkA vkn~;k :iliqjoklh cSxuh
g18 % /◌ॅ |0 1 T 8% ` F '
vy; lW pkS0 txnh'k lqr fueZy dqekj iRuhA
)+MA 0 8
v , QK5 % J,> ` ,DlD;wfVo bathfu;j HkkjrsUnq lqr odhy vkHkk"k dqekj
4/ W% 4 /◌ॅ ùÌ8K S.॰ T 8K ijokgkoklh dUgkSyh ,dgjk lW iùkuUn lqr izksñ 'kkjnkuUn
9 <4A d^% /◌ॅ / I-8K 5 9' nkS csgV [k.Moyk lW ikM+koklh :nzkuUn nq nkSA
0 / M8
@ P-B B ¡50 T$ B0 lw;Zukjk;.k lqrk pUnzdkUr jekdkUr e`R;qat; fefFkys'kk%
ZØK4/ /` % /◌ॅ ) B ¤0 8, @ 9 iqM+sUnkgkoklh ldqjh ikyh lW JhdkUr lqr oS;k0 euHkj.k nkS
T/ ) + MX 5 9' 4 8
TB' ij'kkoklh feJ cwpkbZ nq nkSA lqrkp egkek;k ueZnk 'kkfUrA
J3 / 01L8 % /◌ॅ 08 vkn~;k ve`rkoklh eaxjkSuh ikyh lW jketh lqr fprjatu
F ' 8
d8/ ,^ / /◌ॅ % ! iRuhA vijk ueZnk lq[klsukoklh Hk.Mkfjle lW voèkukjk;.k
T_5 F ' TB Æ/ [ 8K4 lqr 'kEHkqnso iRuhA vijk 'kkfUr pM+S;koklh tksQjk QuUng lW
◌ॅ 18K 5
8 F ' 8 / ã P-B xtkuUn lqr ;nqukFk iRuhA jkuhirjk lehis pUnzdkUr lqrkS
( 3B 2 4> / / %d /◌ॅ B fo|kdkUr mekifr efg"khoklh lry[kk lW jekdkUr lqr
%B 9' 5 5 Z% * 5 ' J3 / ¬Z /
jkèkkdkUr nkSA lqrkp oqnqj iqrqy eèkqjA vkn~;k lSniqjoklh
,dL% `% /◌ॅ 8I ` F '
Hk[kjkSyh dqtkSyh lW vfu:) lqr jkedqekj iRuhA jekdkUr
B ( %T +4 , ,J4 / 8EZ
lqrkS dSyk'k fcgkjh Hkos'kks Hkyqvkghoklh ukU;iqj foLQh lW
Î /◌ॅ 8X ,M8 9' %T +4 (# #)
HksukbZ lqr Hkwou nkSA dSyk'k fcgkjh ¼ch, ch,y½ :iliqjoklh
I/Z / g18 % /◌ॅ |0 1 T 9
cSxuh vy; lW Mkseh lqr pkS0 txnh'k nkS eaxjkSuhoklh
01L8 / W% Z /◌ॅ 1 5 9'
dUgkSyh lksnjiqj lW fxjtk nq nkSA
2Ê ¡50 (# #) +T 0 $ , mPpkè;kid e`R;qat; ¼ch, ch,M½ lqr ce'kadj% HkM+xkekoklh
◌ॅ 4 %% "8 9 d/8/ flejokM+ nfjgjk lW esghyky lqr ÑikukFk nkS lq[kkluoklh
01L8 % /◌ॅ H 5 9' vK5% T % eaxjkSuh ikyh lW ijes'oj nq nkSA bUnqyk lqrkp 'khyk

* % ◌ॅ % ]5 0T F ' ifjgkjhoklh efg"kh cqèkoky lW odhy j?kqoa'k lqr jfo iRuhA
T (#) 8K8 ` $ 4> / /(% / %d fefFkys'k ¼ch,½ lqr uUnu dqekj% efg"khoklh lrkSfy lry[kk
◌ॅ B 3B S0 M 9 A5J4/ TT* lW jekdkUr lqr fo|kdkUr iz0 Qsdw nkS iVqvkgkoklh 'kf'kèkj
5 9' nq nkSA
@ ( ô>T ,1 @ ,81/ 01L8 rkj.kh lqrkS _f"kds'k HkxokukS oh.kk oHkuxkekoklh eaxjkSuh
◌ॅ `%@ 8 9 +,8 / ikyh lW dqyef.k lqr v;ksè;kukFk nkS cHkuhoklh jtkSjk ek.Mj
^ /◌ॅ T@ 5 9' 8 b 18 @ lW ij'kef.k nq nkSA lqrkp euh xkSjh xhuh oh.kk foeyA

%' J3 Æ/ [ 8K4 /◌ॅ /8K vkn~;k pM+S;koklh tksQjk QuUng lW lnkuUn lqr
%B F ' A5J4/ /¦% % /◌ॅ deykdkUr iRuhA vijk iVqvkgkoklh lekSyh ikyh lW
%B "# 0 F ' 18 + deykdkUr lqr Ñ".kdkar iRuhA vijk xhuh cM+gjhoklh
- ◌ॅ H8 8~T F ' uM+qvkj djegk lW fo'oukFk lqr jkeujs'k iRuhA vijk oh.kk
@ T / %B P- F ' 8 % ij'kjekoklh rqykdkUr lqr dkesUnz iRuhA vijk uhye

* * % ◌ॅ R%% Y8 P- F ' efg"khoklh efg"kh cqèkoky lW lksusyky lqr equhUnz iRuhA
ô>T ( / 0 ` J=> `L d8/ _f"kds'k lqrkS latho dqekj vk'kqrks"k dqekjkS lq[klsukoklh
,^ / /◌ॅ 2B 9 <%4 / W Hk.Mkfjle lW dhfrZ lqr mekdkUr nkS csykghoklh vUgjk
', ◌ॅ O~%% 5 9'
dVkbZ lW xksjsyky nq nkSA
,18 4> / 4> 5

+*% /◌ॅ / M8
@ Hkxoku lqrk efg"khoklh efg"kh cqèkoky lW lw;Zukjk;.k lqr
K 9 4 / /¶% ^ /◌ॅ 4* 5 9' foUn nkS dgjkoklh flgkSyh ek.Mj lW efgèkj nq nkSA
4> / /¡8 @ ( %B ) B. T/ <4A efg"khoklh lR;ukjk;.k lqrkS deykdkUr JhdkUrks ij'kkoklh
◌ॅ 0 U ,M8 @ 9 / 01 Z / csgV djegk lW >haxqj lqr Hkwiukjk;.k nkS flaxkjiqjoklh
5 ². 4 /◌ॅ T%% 5 9'
* Q 8 eèkqdjiêks nfjgjk lW ds'koyky nq nkSA lqrsp fnuk ehukA
8' J3 d/ %a 0 2ãP- F ' vkn~;k nk<+h[kkioklh y{ehdkar lqr misUnz iRuhA vijk ehuk
8 4 / Z8q +k ◌ॅ / dgjkoklh iqukN cgsjk<+h lW lhrkjke lqr nqxkZdkUr iRuhA
5 B
1 F ' %B ( T STB. +,8 / deykdkUr lqrkS jkts'k iz'kkUrks cHkuhoklh jtkSjk ek.Mj lW
^ /◌ॅ H t% 9' <
;ksxs'oj lqr Hkksyk nkSA lqrkp csoh fu'khdkUr lqrkS iq";fe=
8T B ( Z,
. 4> / * % ◌ॅ
olqfe=ks efg"khoklh efg"kh cqèkoky lW txUukFk ikS= jkes'oj
1c ß H % B 9 +81 0/
lqr dkyhdkUr nkS cuxkaooklh Hkwiukjk;.k nq nkSA lqrkp
,M8 @ 5 9' 8 '
ofurkA
8 @ S,B B / 0$ A4 / nsoukjk;.k lqrk izHkkdkUr vejdkUr lat;k% dVgfj;koklh
Z 8, /◌ॅ ³ 9 µ8%/ *%% 5 9 ohjiqj ifupksHk lW Nsnh nkS pEikukykoklh vfèkdyky nq nkS
È vKM 0 8' 8 @ 8,B lqrk'p bUnw dapuA vijk nsoukjk;.k lqrk fuHkZ;dkUr
*B 4B$ +81 0/ 2nM `% /◌ॅ " , lqèkkdkUr egkdkUrk% cuxkaooklh mYyw dqtkSyh lW [kka ejpkbZ
d 0 "# 9 T 8 / !0 ) &48 5 9' lqr [kka t;Ñ".k nkS f'kjuh;koklh B0 Jh eksgu nq nkSA lqrkp
8 % J3 vK5 d8/ ,^ / /◌ॅ vuhyk vkn~;k bUnq lq[klsukoklh Hk.Mkfjle lW dudhj ikS=
ß @
* F ' 0 8 ² / d.kZnso lqr lqèkhj iRuhA vijk dapu jkeiêhoklh fuj'k lqr
8 T 8T F ' 8 % , vfouk'k iRuhA vijk vuhyk jk;fHkM+oklh xjhc lqr f=yksd
V F ' S, 0 ( 08
iRuhA izHkkdkar lqrkS jktho jatu vehr jatukS lq[klsukoklh
0 d8/ 8/ ^ /◌ॅ 8K%% 9'
dule ek.Mj lW uUnyky nkSA lqrkp cchrk vejdkUr lqr
++ B J8K 08 1q/ 81
vkuUn jatu ipxfN;koklh uxokM+ ?kkslksr lW rkjkuUn lqr
\ /◌ॅ 8K ,M 8 9 +%/ H
foHkwfrukFk nkS cyokoklh dkes'oj nq nkSA fuHkZ;dkUr lqrkS
5 9' 8,B ( 08 % 0
nhid jatu dkty jatukS eM+qokoklh lekSyh ikyh lW
/ /¦% % /◌ॅ 8K85 , 9
;nquUnu lqr Hkhe nkS lq[klsukoklh pUnzHkw"k.k nq nkSA
d8/ P-,M>@ 5 9' *B ( T
`K8 0 J%81 / T % ,M8 @ 9
lqèkkdkUr lqrkS jkds'k jatu dqUnu jatukS vkyeuxjoklh
8 / 4%% 5 9' O%8 P-8
'khry lqr Hkwiukjk;.k nkS Qfj;kuhoklh fg;kyky nq nkSA
P- ` 8 8 ` : ` vK5 ` :
xksikyukFk lqrk jfoUnzukFk fotsUnz dqekj uohu dqekj eukst
` 8 T 0 $ T/ u®% 8 28 /◌ॅ &48%% dqekj bUnq dqekj fouksn dqekj fou; 'kadjk% ij'kkoklh
Y`K 9 / d^% /◌ॅ R4 vks>ksyh ujmu lW eksguyky lqr eqdqUn nkS dnjkpdoklh
9' P-8 T / /¦% % /◌ॅ ,dek [k.Moyk lW usgky nq nkSA jfoUnzukFk lqr czts'k
++ MJ 9 /4Z / /¡8 @ 5 9'
M8 eM+qokoklh lekSyh ikyh lW ccwvk lqr vtwZu nkS lkgiqjoklh
lR;ukjk;.k nq nkSA

5X ( "# 0 TT 0= %1/ /¶% ^ /◌ॅ pqYgkbZ lqrkS Ñ".kdkar 'kf'kdkarks yxekoklh flgkSyh ek.Mj lW
,M8 Zf 9 % 01 `% /◌ॅ .+ Hkwouifr lqr iq.;ifr nkS eyafx;k dqtkSyh lW j?kqukFk nq nkSA
9' P-T 8Ú0 J3 4 / V8 lqrkp pUnzds'kjhukFkksdsa vkn~;k dgjkoklh f=yksdukFk lqr
P-8 F ' Ñ !/ 8 / +%/ /◌ॅ jfoUnzukFk iRuhA vijk lkSjkBoklh ujlke cfy;kl lW
*õ8 @ F ' 5X ( ( r`fIrukjk;.k iRuhA vijk pqYgkbZ lqrkS 'kkey fgjk tekgj
ST$ 01L8 % /◌ॅ M8
,1 9' t;izdk'kk% eaxjkSuh ikyh lW vtwZu lqr HkxhjFk nkSA Ñ".kdkar
"# 0 ` ÓZ / 4> % /◌ॅ lqr fot; dqekj eèksiqjkoklh efg"kh ikyh lW fo'oukFk lqr
H8 T 0 9 84 / d 0U ◌ॅ t% jek'kadj nkS ukgjoklh [kkaxqM+ lfjlo lW Hkksyk nq nkSA lqrkp
5 9' * +7 / º 4 /◌ॅ -
lqèkk cgksjkoklh e>kSjk djegk lW dfe'uj f'kouUnu lqr
T8K8 Z%/ * :8K F ' TTB
iqfyl vèkh{kd fouksnkuUn iRuhA 'kf'kdkUr lqrk efg"khoklh
4> / / %d /◌ॅ B 9'
lry[kk lW jekdkUr nkSA
M Ø d M Zê : 01 ,1-1 0 iwoZ Msjk ys[kdd iwoZ iqLrd thukse esfiax Hkkx&1 esa
d% - 4 *8 ◌ॉ+ )& ◌ॉ+ ) ns[ky tk,& efgifr lqr èkuifr lqr ikWFkwd%A ikWFkw lqr
Y $' Y 4 8$' 4 8 eqjkjhd%A eqjkjh lqr gfjukFk%A gfjukFk lqr gfjxksfoUn izlknh
4 OK S/ * $ L8 4 /◌ॅ ( ;'kksèkjk% rjkSuh djegk lW oa'kefu nkSA jktefr iq=k%A B0
9' Z $' !0 4 OK T$ gfjxksfoUn lqr ds'kok% ejk<+ lW pkS0 èkukbZ lqr ef.k nkS
◌ॅ |0 *8X @ 9 / d^% /◌ॅ ◌ॅ
fnoM+k oklh [k.Moyk lW lW B0 xkSjhukFk lqr Hkhe nq nkSA
0 b 8 , 5 9' _ Z ' ¤ @
jEHkkorh iq=A oS;kdj.k B0 ds'ko lqrk xksihukFk lqdnso
0 T O 8 ]8$ 28 <%2◌ॅ 5
j?kqukFkk% mtku csymWp lW HkxhjFk lqr cUuh nkS in~eiqj
◌ॅ ,1 +c 9 Z 8, /◌ॅ &48
%/ 5 9' / 5 ¤ @ O 8 ( Z K
ifupksHk lW eksgu lqr rqylh nq nkSA lnqikè;k; oS;kdj.k
48 4 4 /◌ॅ 8 ß *05 ! /
xksihukFk lqrkS iqjUnj efgukFkkS Mhg nfjgjk lW thoukFk ikS=
9 + d^% /◌ॅ 0 S0 ) eèkqdaB lqr lhrkjke nkS fncM+k [k.Moyk lW B0 ij'kqjke lqr
5 9' 8K Z %8 %0 / 5 ¤0 t;nso iz0 cw<+u nq nkSA uUnk iq=k lqy{kuh deykdsa
48 1 5 8
S0 %% T_58 &8$ + lnqikè;k; oS;k0 efgukFk lqrk nqxkZukFk iz0 ykyk 'kEHkqukFk
◌ॅ 8 p 9 +*% 5 /◌ॅ 1 + 5 9' eksnukFkk% dc;h ujmu lW onu lqr HkSjo nkS cqèkoky lW xjhc
4m + Mc L8 4 /◌ॅ d8 5 ß 8 nq nkSA fgÙkh nk; lqrkp cwUuh rjkSuh djegk lW nq[ku ikS=
8 F ' 47 1 5 8
S0 %% ( lksuh lqr nsoukFk iRuhA egkegksikè;k; nqxkZukFk iz0 yky
7 *T o K TT K S0 +q " lqrkS egksikè;k; èkeZ'kkL=K ';ke lqUnj 'kf'k lqUnj iz0
* ◌ॅ Dv%d/ t ,8 m 9' cNj.kkS efg"kh ikyh lW dksby[koklh Hkksjk lqr HkokuhnÙk nkSA
1 Dv%d/ 84/ sJ% /◌ॅ m xk;=h lqrkp nsodh dksby[koklh ukgl [kkSvky lW t;nÙk
O% F ' :4 $' !0 TT K S0 lqr xksiky iRuhA , lqr euksgj%A B0 'kf'k lqUnj iz0 cNj.k
+q @ +%/ /◌ॅ 8 8 9 lqrk cfy;kl lW uhdk lqr Qdhju nkS lqrkp vUuwi.kkZ
cM@ 8Z 4 /◌ॅ 1 * <8 F
jktuiqjk nfjgjk lW fxfjèkkjh lqr cspu iRuh , lqrkS
( *B ¤ @ 2B. (d8/ )
jkèkkdkUr oS;kdj.k mekdkUrks ¼lq[klsukoklh½ vijk cNj.k
+q @ 8 / ,dL% `% /◌ॅ ◌ॅ8
lqrk fpduhoklh Hk[kjkSyh dqtkSyh lW mWekukFk lqr fd'kksjh nkS
9 - ◌ॅ
¬ o%% 5 9'
0' +q @ Y§8 M %4 % /◌ॅ °*
uM+qvkj djegk lW r=So ';keyky nq nkSA uh0A vijk cNj.k
ß 101X Y % 9 Z /◌ॅ I +q @ 5
lqr eqfDrukFk Qwynkgk ikyh lW ckSèkh ikS= xaxkbZ lqr eqjyh
9' ¤0 0 Y§8 8 8 +- 8 nkS czãiqjk lW :nh lqr cNj.k nq nkSA oS;k0 B0 eqfDrukFk
+ - ◌ॅ m ß %a 8 lqrk jekukFk dsnkjukFk cnzhukFk ujflagukFkk vkfgy gfjve
) 8 9 14/ j Z /◌ॅ %m lW nsohnÙk ikS= y{ehukFk lqr JhukFk nkS xtgM+koklh jS;ke
¤0 + 5 9' lksnjiqj lW dkfydknÙk lqr oS;k0 c[ksM+h nq nkSA
0 8 J 8 S0 W¬ y* T % B0 jekukFk lqrk vkfrZukFk iz0 dUgS;kth lqcksèk lq'khy
OK , / 8 - ◌ॅ U T 9 xksfoUnk Hkjkeoklh uM+qvkj djegk lW xqnj lqr f'ko nkS

8 4/ /(% / %d /◌ॅ ß @ 5 9' ujgkoklh lrkSfy lry[kk lW ikSjkf.kd oklqnso nq nkSA lqrkp
~@ M A5J4/ T 4 /◌ॅ * #5 js.kwdk iVqvkgkoklh f'kok gfjve lW lqèkkdj lqr fo".kq 'ks[kj
d F ' !0 J 8 S0 W¬ (Sd / iRuhA B0 vkfrZukFk iz0 dUgS;kth ¼iz[kj lektlsoh ,e,½
##) ( S0 T ¬T / 0 ! ( 4 5 ) lqrkS jktho iz0 'kSys'k latho Bk<+h ¼frjgqr ns'ks½ oklh jrkSyh
/ (% 4 /◌ॅ ¤0 TT 0 ¤0 %.
nfjgjk lW oS;k0 f'ko'kadj lqr oS;k0 yEcksnj nkS lry[kkoklh
9 / %d/ 81 \ /◌ॅ ) 5 9'
uxokM+ ?kkslksr lW Jhifr nq nkSA lqrkp iwue dapu ekykA
M8 0 8 %' J3 M %+/ ^ /◌ॅ
vkn~;k QwycfM+;koklh jtkSjk ek.Mj lW dkes'oj ¼eqf[k;kth½
H (Yd ) % %%QH F '
0 8 + +²/ / sJ% /◌ॅ 8P-8
lqr odhy yfyrs'oj iRuhA vijk dapu cjncêkoklh
8~T8 F '
flejokM+ [kkSvky lW uxsUnzukFk lqr ujs'kukFk iRuhA
JX/ y*8 (00 %(, ) vkbZ,,l lqcksèkukFk ¼ls0fu0 thykèkh'k] lfpo fcgkj ljdkj½
, 0 J=> , 0 8 > OKZ / d lqr vfHk;ark vk'kqrks"k vfHk;ark euh"k xksfoUniqjoklh [kM+hd
sJ% /◌ॅ 8 5 +% 9 +81 0/ 8 - [kkSvky lW ;nqukFk lqr cynso nkS cuxkaooklh uM+qvkj djegk
◌ॅ %a 8 @ 9' 8 M M ' T %
5 lW y{ehukjk;.k nq nkSA lqrkp uhrw ferwA lq'khy ¼fo0iz0ls0½
(0S00) ( TB /8 % ,-Z / lqrkS 'kkUruq lkuhy jkeHknziqjoklh jtkSjk ek.Mj lW gfj'pUnz
^ ◌ॅ 4 ÈP- ◌ॉ॰ h* 9 1i / ) lqr MkWñ pØèkj nkS xUèkokfjoklh feJ txUukFk nq nkSA lqrkp
1c 5 9' M> T´ ' fonw"kh f'kYihA
S.॰ OK (##) STB ++ M+,8 / ^ izksñ xksfoUn ¼,e,½ lqr iz'kkUr ckcwcHkuhoklh jtkSjk ek.Mj lW
◌ॅ S.॰ B 9' HG ' izksñ rkjkdkUr nkSA lqrkp 'osrkA
0 8 P-8 S0 %ÇM K8 B0 dsnkjukFk lqrk jfoUnzukFk iz0 yM~Mw vjfoUnukFk
J8K&48 TB8 S0 48 QP-8 8 vkuUneksgu 'kkfUrukFk iz0 lksguth thrsUnzukFk jfrukFk
/ 8 ,z 8 8$ 8 ( 4 5 ) lrhukFk Hkk"djukFk jktkukFkk% uukSj ¼frjgqr ns'ks½ oklh
/¦% % /◌ॅ 5Â8 ◌ॉ + M 9 Dv%d/ lekSyh ikyh lW pqEeu lqr ikW thcw nkS dksby[koklh efgUnziqj
4P-Z ^5J /◌ॅ T 8 5 9' % i.Mqvk lW dk'khukFk nq nkSA lqrkp foeyk dfork ljkstuhA
/e8 ' J3 T (58Z )
◌ॅ vkn~;k j'kk<+oklh ¼pqukiqj½ do;h ujmu lW f'ko'kadj lqr
TT 0 K B F ' M@
81 lqUnjdkUr iRuhA vijk dfork iwf.kZ;k uxokM+ ?kkslksr lW
\ /◌ॅ % &48 ~P-&48 F ' odhy czteksgu lqr lqjsUnzeksgu iRuhA vijk ljkst
/e M@/
4A 2 /◌ॅ %% ß S.॰ iwf.kZ;koklh ijgV mpfr lW yky ikS= izksñ fxjh'kpUnz lqr
1 TP- / 0=> S0 U08 F ' / T larks"k iz0 xqatu iRuhA lj'k dfo ¼eSfFkyh½ izFke eSfFkyh
(£% ) S £% . 8 P-8 (##) fQYe fuekZrk jfoUnzukFk ¼,e,½ lqr vouhUnzukFk xtusUnz
8 P-8 1RP- HGP-$ 8 Ï% ( ) fo'osUnzk% jkuhVksy ¼frjgqr½ oklh egqok [kkSvky lW Ñ".knso
sJ% /◌ॅ "# ¤38 9 D /◌ॅ lqr oS|ukFk nkS dksnfj;k lW èkxtjhoklh x.ks'kpUnz nq nkSA
*1 / 1¨TP- 5 9' Q ¤4 / ' lqrsp oSnsgh lkfjdkA
% K8 (# #) u0 8 TT /B.>$ odhy vjfoUnukFk ¼ch, ch,y½ lqrk vksadkjukFk f'kf'kj
Z$% / / %d /◌ॅ 2ãP- 9' Q ` lUrks"kk% iq#"kkSfy;k oklh lry[kk lW misUnz nkSA lqrsp dqlqe
0 ' J8K &48 (#) /B.> ` $ ,Ï / fiadhA vkuUn eksgu ¼ch,½ lqr lUrks"k dqekj% HkVksrjoklh
◌ॅ J 8
+ 9 ujlke cfy;kl lW vkfrZukFk lqr cklqnso nkS jfrikM+ csymWp
<%2◌ॅ ◌ॅ ! ! + %% 5 9' Q 8 lW ikBd ikBd ckthryky nq nkSA lqrsp ehuk{kh xqM~MhA
UÇ ' TB8 S0 48 (#) ( * 8 +8 M 'kkfUrukFk iz0 lksguth ¼ch,½ lqrkS èkhjt uhjt ckuw
q / <%2◌ॅ ◌ॅ 8&48 IÝ 8 B 9 Nijkoklh lqn; csymWp lW enueksgu lqr :DehuhdkUr nkS
4 5J sJ% /◌ॅ 8 Ï%/ Z?m 5 9' Q egqvk [kkSvky lW jkuhVksyoklh iq#"kksÙke nq nkSA lqrsp
8Í ' fuDdhA

QP-8 S0 (#) ( Yc 8 4> / thrsUnzukFk iz0 neuth ¼ch,½ lqrkS eqUuk lksuk efg"khoklh

* % ◌ॅ 9' Q U& + efg"kh cqèkoky lW rhjihr nkSA lqrsp xqfM+;kA jfrukFk lqrk
A / kT8 @ 9' / 8 VsdVkjh oklh egs'kukjk;.k nkSA lrhukFk lqrk reksfM+;k oklh
& / AT 0 9' S.॰ ,z 8 (## tVk'kadj nkSA izksñ Hkk"djukFk ¼,e, ih,pMh½ ckFkoklh lq'khy
#) +/ T % 9' 8 5 Z /
% nkSA jktukFk lqrk nqykjiqjoklh nkSA Lora=rk lsukuh cnzhukFk
9' à 0 88 +- 8 d J d lqrk jkt'ks[kj vk;Z 'ks[kj fnokdkjk% fi.Mk:Noklh ijex<+
$ Îq/ 1 ◌ॅ %% % MA vy; lW t;yky lqr ywV nkSA vijk cnzhukFk lqrkS
9' +- 8 ( VTP- S0 ûM 8 yksds'kpUnz iz0 iIiw lquhr dqekj cafdepUnzk% fiy[kokM+oklh
` + 0P-$ %d ( ◌ॅ ,M>@
f'kok gfjve lW Hkw"k.k lqr nwcs nkSA lqrkp oUnuk cM+gjh lW
M< 9' K8 + ◌ॅ d8/ 8 -
lq[klsukoklh uM+qvkj djegk lW fueZy dqekj lqr iIiw iRuhA
◌ॅ 8% ` ûM F ' S.॰ d
izksñ jkt'ks[kj iz0 Hkxokuth ¼,e,½ lqrkS vfHk;ark 'k'kkad 'ks[kj
S0 (##) ( , 0 TT 0 d , 0
vfHk;ark e;ad 'ks[kj fu'kkad 'ks[kjk% ljkSuh oklh jktuiqjk
0 d 8T 0 d $ /L8 / 8Z 4
nfjgjk lW pqEeu lqr iapkuUn nkS cBSyhoklh dVjke i.Mksyh
◌ॅ 5Â8 08K 9 +&% / A ^.% /◌ॅ
lW Ñ".keksgu nq nkSA
"#&48 5 9'
J d S0 ! (##) vKMd vk;Z 'ks[kj iz0 ukjk;.kth ¼,e,½ lqr bUnw'ks[kj cHkfuxkekoklh
+,81/ 01L8 % /◌ॅ /58 TH 9 eaxjkSuh ikyh lW QkYxqu lqr f'kos'oj nkS fi.Mk:Noklh
Îq/ + {% /◌ॅ 48 5 9' Q cf<+;ke iokSyh lW MhgukFk nq nkSA lqrsp uhrw :ikA fnokdj
8 M I' %T / |0 TT 0 9' lqrk dy'khoklh pkS0 f'ko'kadj nkSA
% VTP- S0 ûM (# #) v/ odhy yksds'kpUnz iz0 iIiw ¼ch, ch,y½ lqrk jeboklh
sJ% /◌ॅ T 8K 9 ã/ <%2◌ॅ flejokM+ [kkSvky lW 'kkjnkuUn nkS isdikM+oklh csymWp lW
◌ॅ 2B 5 9' mekdkUr nq nkSA
T 8 / 048 ( T 0 8 S0 M 8 S0 'kkL=h ujflagukFk lqrkS 'kadjukFk iz0 fonwjth vdZukFk iz0
40 Ñ 0A ( ) * ◌ॅ 8&48 ijegalkS jkaVh ¼frjgqr½ oklh efg"kh ikyh lW eueksgu lqr
4 B 9 å4 5/ Y8 % /◌ॅ p 5 9' gfjdkUr nkS ,sgqoklh ;equh tftoky lW HkS;ks nq nkSA lqrkp
8 , J, TT 8,' J3 #5Z / ehuk foHkk vkHkk 'kf'k fuHkkA vkn~;k fo".kqiqjoklh ¼vltk ns'ks½
(/ ) - ◌ॅ * S vkfgy gfjve lW ;'kksèkj lqr izkpk;Z bUnzkuUn iRuhA vijk
vP-8K F ' d8 4 4 /◌ॅ Un ß lq[klsuk Mhg nfjgjk lW xqYyh ikS= txnh'k lqr pUnzkuUn
1 T P-8K F ' , 4 4 iRuhA vijk 'kksHkk egFkkSj egukSjk [kkSvky lW iq#"kksÙke lqr
sJ% /◌ॅ Z?m "# F ' M %, nsoÑ".k iRuhA vijk QwyMksHkh csgV djegk lW bUnznso lqr
<4A 4 /◌ॅ vP- ,॰S॰॰ %8K JÔ§
Hkkñizñlsñ foeykuUn vk;qDr iRuhA 'kadjukFk iz0 fonwjth
F ' T 0 8 S0 ) (##) @d
¼,e,½ lqr ef.k'ks[kj jfo'ks[kj egFkkSjoklh osnkuUn lqr cPpk
d 4 / 8K 5
+Ê ) 9 /
feJ nkS dFkqokoklh xkSj lksnjiqj lW NfoUnz nq nkSA
b Z /◌ॅ qP- 5 9'
?@. &◌ॅ "#: * 8 o8$ +%/ /◌ॅ n~;kSjh lW gseuxj % vijk èkhjukFk lqr ';keukFk% cfy;kl
% 9' %% ,8 I8$ <%2◌ॅ ◌ॅ lW fpydk nkSA yky lqr HkoukFk lqr :iukFk% csymWp lW
, 9' I8 +q @$ e4 ◌ॅ vfHkjke nkSA :iukFk lqr cNj.k% jksgkM+ ldjk<+h lW 'kEHkqukFk
T_58 9 % 01 `% /◌ॅ %W 5 9' +q @ nkS eyafx;k dqtkSyh lW ykUgk nq nkSA cNj.k lqr {kekukFk%
8$ ,8K 8¡8K 8K S0 2 lqrk 'kksHkkuUn fuR;kuUn ijekuUn iz0 fufQfdjk jgqokoklh lW
◌ॅ 4 9 8K S0 8 ( 2 egkohj nkS ijekuUn iz0 fufQfdj lqrkS mn; 'kadj vcksèk% nsos
T 0 y*$ %a Z / / %d /◌ॅ 0 y{ehiqjoklh lry[kk lW fpjatho lqr gfjoa'k nkSA
4 0T 9'

! : o8 B$ 8, /◌ॅ uf'kjk ns'ks egyckM+h % ';keukFk lqr t;dkUr% ifupksHk lW
8 *I 9 2nM `% /◌ॅ vH m 5 9' ekuhd lqr èkk: nkS mYyw dqtkSyh lW b'ojnÙk nq nkSA
B * $ 8d M /◌ॅ 9' ] t;dkUr lqr ;'kksèkj% fu[kwfr lW jk; i`Foh nkSA fnf?k;k
◌ॅ 101 5 9' * TT* $ 81 nfjgjk lW xaxkjke nq nkSA ;'kksèkj lqr 'kf'kèkj% uxokM+ ?kqlksr
]5 /◌ॅ ◌ॅ ß T_58 A%% 9 lW mWekifr ikS= 'kEHkqukFk lqr >iVyky nkS ldjk<+h lW
◌ॅ N¸ m A%% 5 9' TT* dkSLdhnÙk lqr >iVyky nq nkSA 'kf'kèkj lqrk fo|kuUn
38K 8K % %8K 4%+ - ◌ॅ e;kuUn yhykuUnk egyckM+hoklh vkfgy gfjve lW
/d@ /8K 9 £/ © d^% /◌ॅ flys[kef.k lqr lnkuUn nkS jeSoklh HkkSj [k.Moyk lW
18 V8 5 9'
;ksxukFk lqr yksdukFk nq nkSA
?E. &◌ॅ & 6.: %% * 8 ++ M8 n~;ksjh lW vltk ns'ks Hkokuhiqj % yky lqr èkhjukFk lqr
8K 8K%%$ ,8 Z / % 8 28 ccwuh lqr prqjkuUn lqr uUnyky% Hkokuhiqjoklh oRloky
◌ॅ ,M
>@ 9' 8K%% dT 1 T ujmu lW prqHkwZt lqr iks"k.k nkSA uUnyky lqrk [kxs'k fxjh'k
8~T 1¨T kT Y % * $ m / J4% 4 ujs'k x.ks'k egs'k eqjyhèkjk% rktdhÙkk oklh vkfgy gfjve lW
◌ॅ /8=> 9' /
dT ,MãP- lurks"kh nkSA lnkpkjh vè;kid [kxs'k lqrk HkwisUnz fofiu
8 8 8$ %Z /%1 % /◌ॅ d 5T %% uohuk% deyiqjoklh yxek tky; lW [kq'khyky lqr
2 %% 9 + ◌ॅ U 5 9' T`B% mfnryky nkS cM+xke nfjgjk lW xqnj nq nkSA 'kdqUryk lqrkp
JT @ _ Iß% 81 \ /◌ॅ vk'kk oh.kk jEHkk vijk :ikSyh uxokM+ ?kkslksr lW egsUnz lqr
kP- T_M F J3 2j% 2 ◌ॅ
'kEHkw iRuh vkn~;k mQjSy jkm<+ nfjgjk lW ijekuUn lqr
8K T8K F ' _ 8K8Z ,dL%
f'kokuUn iRuhA vijk jEHkk uUnuiqj Hk[kjkSyh dqtkSyh lW
`% /◌ॅ B 8 % F ' 8 0
$
jfodkUr lqr lquhy iRuhA fofiu lqr vafdr% :ikSyh fctkSyh
Iß% +% sJ% /◌ॅ %a 0 M P- 9'
[kkSvky lW y{ehdkar lqr QwysUnz nkSA HkwisUnz lqrkS pUnu
,MãP- ( K8 `K +&% ^.% /◌ॅ 0
dqUnukS cBSyh i.Mksyh lW fpjatho lqr jktk nkS :ikSyhoklh
9 Iß% / +% sJ% /◌ॅ H 5 9'
fctkSyh [kkSvky lW jkes'oj nq nkSA fxjh'k lqrk lqcksèk dqeqn
1 T y* `Y 8y* 4 y* y* (# )
2j%/ 2 ◌ॅ +%% 8K 9
eucksèk gfjcksèk t;cksèkk ¼ch,llh½ mQjSyoklh jkm<+ nfjgjk
+ / J% d^% /◌ॅ g38 5 9'
lW vtcyky lqr nsokuUn nkS cjkjhoklh ns'kqvky [k.Moyk lW
S , ,' J3 2j% 4> % /◌ॅ 2T
cS|ukFk nq nkSA lqrkp izfrHkk foHkkA vkn~;k mQjSy efg"kh
+ 8 F ' y* $ 4 4 / 8&48 ikyh lW mes'k lqr cklqdhukFk iRuhA lqcksèk lqr fd'kksj%
½5 8K 9 d8/ ,^ / /◌ॅ ), gfM+jkghoklh eueksgu lqr vP;qrkuUn nkS lq[klsukoklh
9' `& (#) T$ 48Z / /¶% ^ Hk.Mkfjle lW ywpkbZ nq nkSA dqeksn ¼ch,½ lqr ds'ko%
◌ॅ "# 9' 8 8 J8K$ / 8K tgkuiqjoklh flgkSyh ek.Mj lW Ñ".knso nkSA uohu lqr
9' 8~T 4 Iß% / 81 \ /◌ॅ vkuUn% elqfj;koklh osnkuUn nkSA ujs'k lqr tekfgj
8 M8 M 4P- 9' 4 ( %d MT S +&% :ikSyhoklh uxokM+ ?kkslksr lW uwuw lqr efgUnz nkSA tekfgj
/ ^.% /◌ॅ 0 9' lqrkS fny[kw'k izhre cBSyh oklh i.Mksyh lW fpjatho lqr
jktk nkSA
1¨T ( ` K. Iß% / 01L8 % x.ks'k lqrkS lqfpr dqekj vjfoUnks :ikSyhoklh eaxjkSuh ikyh
◌ॅ 8H 8 @ 9 Õ10/ 8K 5
lW ukxs'oj lqr t;ukjk;.k nkS [kksM+kxatoklh nsokuUn nq nkSA
9' ¼ 8 ». 8 M ' J3 ¼ 8 4/ lqrkp psruk T;ksfr uhrwA vkn~;k psruk ijokgkoklh lqjxu lW
18 /◌ॅ |0 /¡ 8 F ' pkS0 lR;nso lqr Kku iRuhA lqfpr lqr jkSudjkt%
L8 $ %Z / 8Z 4 /◌ॅ K deyiqjoklh jktuiqjk nfjgjk lW jke lqUnj lqr jfodkUr nkS
B 9 ! M / 4> +*%
5 /◌ॅ 1 8K 5 Bdiwjkoklh efg"kh cqèkoky lW fxfjtkuUn nq nkSA egs'k lqr
9' kT =>$ #5Z / J4% 4 /◌ॅ ifjrks"k% fo".kqiqjoklh vkfgy gfjve lW cynso lqr jke nkS
+% 9 / ◌ॅ `%8K 5 9' ef>;ke ldjk<+h lW dqykuUn nq nkSA lqrkp oh.kk vpZ.kk
@ @ K8 K T é 0//
oUnuk vjfoUn lqr f'koe~ lksalkoklh ijes'oj Bkdqj nkSA
H !` 9' Y %* /$ Iß%

01L8 % /◌ॅ 8H 8 @ 9 Õ eqjyhèkj lqr fodkl% :ikSyhoklh eaxjkSuh ikyh lW ukxs'oj
8K 5 9' 4I Q U08 + M' J3 lqr t;ukjk;.k nkS [kksM+kxatoklh nsokuUn nq nkSA egk:ih
0// o8 F ' lqrsp xqatu jhpk jhcwA vkn~;k lksalkoklh ';keukFk lqr vt;
iRuhA
?@. &◌ॅ ( ) 6# $F&.: n~;kSjh lW lqfM+;kgh ¼lqfM+gkjh½ Hkkxyiqj ns'ks
S U@L' S $' èkenkgkoklh % izHkqjke xq.kkdkjkSA izHkqjke lqr n;kjke%A ,
5
+8$' 5
+8 8 M $' ) 8$' lqr cqf)ukFk%A cqf)ukFk lqr vuwijke%A , lqr JhukFk%A
) 8 0 $' 0 :%%$' - JhukFk lqr ra=hd%A ra=h lqr uks[ksyky%A vij i{k&eaxy lqr
01% S1m 101* °* ,M01 O d 4/ iz;kxnÙk lqrk xaxkèkj ckSèkh Hkwtaxh xksj[kMhgoklh ifupksHk lW
8, /◌ॅ /%%
9' ,M01 M H 8%% loZyky nkSA Hkwtaxh lqrk Qwys'oj dfudyky 'kadj izlkn
T 0 S/ ^ S/ Z 4/ ^.d 18 pf.Mdk izlkn jkeiqj Mhgoklh fi.Mks[kfj lqjxu lW ekslnh
◌ॅ &/ 9' nkSA
&G( -
(EH& ◌ॉ/.: ◌ॉ॰ T 0 S/ (## lEizfr iwf.kZ;k izksQslj dkWyksuh % MkWñ 'kadj izlkn ¼,e,
8 m M@
4 3%) * 08$ ih,pMh lsok fuo`Ùk iwf.kZ;k egk fo|ky;½ lqr lqèkhj jatu%
◌ॅ ,1 9 !/ 8, gjM+h ldjk<+h lW Hkkxor nkS iksfB;koklh ifupksHk vkfnR;ukFk
J¡8 5 9' ◌ॉ॰ 3 (## ## ) nq nkSA lqrkp MkWñ foHkk >k ¼,echch,l ,e,l½ iz[;kr ;'kLoh
S¥ Tà 4% ) ◌ॉ॰ wP- 3 (## efgyk fpfdRld½ MkWñ izsepUnz >k ¼,echch,l ,e,l½ iRuhA
## ) F '
$
"# &◌ॅ 0#: %a 8 èkeZiqj ns'ks gseuxj lW lqyrkuiqj ns'ks [kexM+k %
8&48$ d1/ L8 4 /◌ॅ ,5 y{ehukFk lqr eueksgu% [kexM+koklh rjkSuh djegk lW fHk{kqd
k8 9 u # ◌ॅ 8 5 9' ,8 lqr gseukFk nkS vksM+k ,dgjk lW nkuh nq nkSA lqrkp Hkokuh
+ ' ◌ॅ F ' 8&48 ¤॰ nkFk oklh ijgV ldjk<+h lW iRuhA eueksgu lqrk oS;kñ
8K g38$ M %+ ( ◌ॅ U8 ijekuUn cS|ukFkk% QwyckM+hoklh f'kok gfjve lW xqekuh lqr
"# 0 9 R `% 5
/◌ॅ % %8K 9' /4ª Ñ".kdkar nkS us;ke dqtkSyh lW yhykuUn nq nkSA lfgY;k iq=
Z c M@ + +²/ 4> % /◌ॅ ´8 vUuiw.kkZ cjncêkoklh efg"kh ikyh lW dYiukFk lqr mxzeksgu
2 &48 F ' iRuhA
¤॰ 8K ST / ,>$ 8Z / oS;kñ ijekuUn lqrk izdk'k fodkl lqHkk"kk% enuiqjoklh
', ◌ॅ +Ê %% ¤॰ , m 9' eyafx;k dVkbZ lW cPphyky lqr oS;kñ HkhenÙk nkSA
% Z / 4A Z /◌ॅ Õ%* 5 9' TT% etyhiqjoklh gkVh lksnjiqj lW [kksyèkj nq nkSA 'kf'kdyk
^ %
Zá 2>' J3 + 4` / lqrkp pf.Mdk foeyk iq"ik m"kkA vkn~;k cjgdqEck oklh
T§ Z 8 28 /◌ॅ d 5T 8 *B F ' 'kfDrjk;iqj ujmu lW [kq'khukFk lqr lqèkkdkUr iRuhA vijk
" ◌ॅ 8K 8K F ' c[kjhoklh cM+xke nfjgjk lW jekuUn lqr czãkuUn iRuhA
!/ / %d /◌ॅ kT 8~T F ' vijk iksfB;koklh lry[kk lW egs'k lqr ujs'k iRuhA vijk
2> Q1q / %d/ 5
+8 1&48 m"kk rsxfN;k lry[kkoklh cq)u lqr txeksgu iRuhA izdk'k
F ' ST 8T$ 81 / d 4
lqr vfouk'k% jkeuxjoklh j[kokjh gfjve lW deykdkUr lqr
◌ॅ %B I-B 9 4 4 /◌ॅ ~ 5
:nzdkUr nkS Mhg nfjgjk lW jsorh nq nkSA lqrkp lIih vUuwA
9' /û cM' / ( J,> ,$
fodkl lqrkS vkHkk"k foHkk"kkS fl>wvkoklh 'kksHkkdkUr >k nkSA
/ MJ/ ,B 9' c M@'
,>
lqrkp vUuiw.kkZA lqHkk"k lqrkS vfHk"ksd vk'kh"kkS [kkfjngoklh
( , JT $ d 4/ 8K 9'
osnkuUn >k nkSA
g38 ( + 8 y*8 MJ/ 8/ ^ cS|ukFk lqrkS cklqdhukFk lqcksèkukFkkS tewvkoklh dule ek.Mj

◌ॅ X 101 9 , ◌ॅ % lW ysYgkbZ lqr xaxk nkS HkM+xke tftoky lW voèkh nq nkSA
9' 2%
@ + MÊ ' J3 lqrkp mfeZyk fdj.k cwPphA vkn~;k MksfM+;k ipk<+h nfjgjk lW
◌ॅ %a +T F ' @ ,A y{eh lqr cVs'k iRuhA fdj.k HkVokM+oklh Hkkuqiwj ifupksHk lW
, M 8 ◌ॅ 8K % F ' jekuUn lqr deyfd'kksj iRuhA cklqdhukFk lqr nhid%
+ 8 $ ढ़Ì01 / 5 ²
* 4 /◌ॅ <+axjhoklh eèkqdjiêh nfjgjk lW crklw lqr gfjuUnu nkS
+ / M 4 8K8 9 4> % /◌ॅ 2 &48 5 9 efg"kh ikyh lW mxzeksgu nq nkS lqys[kk lqrkp nhik vkjrhA
d J '
F6: vP-8 8 5

]8 lqyrkuiqj ns'ks nHkM+k % bUnzukFk lqrk vejukFk j?kqukFk
V8$ 8 /◌ॅ 2 ^
4 9 f=yksdukFkk% dVkSuk ek.Mj lW mfpr lqr egknso nkS xaxksjk
5
10O +*% /◌ॅ 5
%% 9' `B Q 8% cqèkoky lW lksfryky nq nkSA dqUrh lqrsp futZyk foUnwykA
KM%' 8 / MJ/ D <%2◌ॅ ◌ॅ vejukFk lqrk fl>wvkoklh dkdks csymWp lW yky lqr vkuUn
J8K 9 4 ◌ॅ / 8 M 5 9' / nkS gM+jh ldjk<+h lW lrkuw nq nkSA lkfo=h iq=A
Z &
I: T%% */5 M8 *+8

5 lqyrkuiqj ns'ks dYgqvk % f'koyky lqr eèkqlwnu lqrk
(ß%) " sJ% /◌ॅ 8 9 eèkqcuh ¼lqikSy½ oklh [kM+hd [kkSvky lW t;ukFk lqr Qrqjh
/¦% % /◌ॅ Y8 5 9' Q ~ I0 ' nkS lekSyh ikyh lW eqfu nq nkSA lqrsp jsorh :ikdsaA vkn~;k
J3 ` / 0A / A 4 /◌ॅ ) * AI dqjlkdkaVk oklh dVej gfjve lW Jhèkj lqr eV: iRuhA
F ' I ◌ॅ ++%% 8 M8 M F ' vijk :ik jk<+h ikyh lW ckckyky lqr uwuw iRuhA usa³M+w lqr
R0Å) U%8 ( 88 /8K. ] 4/ <%/ xqyVsu lqrkS tuknZu lnkuUnks ?khogkoklh csylke cqèkoky lW

% ◌ॅ [d8 9' K. Q 81 tks[ku nkSA eUnksnjh lqrsp lqfe=k t;uxjk Qsdw lqr cUnh
M +K F ' B' 88 iRuhA , lqr rkjkdkUrA tuknZu lqrk rkjkckM+h oklh
" ◌ॅ +/B%% AM8 9 4>
lry[kk lW clUryky lqr Vwiu nkS efg"kh cqèkoky lW jkeèku

% ◌ॅ *8 5 9' 1 Z ' /8K (
nq nkSA fxfjtk iq=A lnkuUn lqrkS eqfDrukFk iznhiukFkkS
Y§8 S 8 + 8EZ % /◌ॅ %%
rkjkckM+h ukU;iqj vy; lW jkeyky lqr gfjÑ".k nkS dVek
4 "# 9 A ^ /◌ॅ ) B 5 9' T`B%
ek.Mj lW JhdkUr nq nkSA 'kdqUryk iq=A
Z '
, J : vFk e>kSjk djegk xzkekjEHk %
8 4 /◌ॅ + 47 0T * lksu dfj;ke djegk lW chth egkegksikè;k; oa'khèkj , lqrk
॰॰॰ 4 ॰॰॰ 4 T ॰॰॰ * Mm O8 M$ eñeñmñ gfjczã eñeñmñ gfjds'k eñeñmñ èkwÙkZjkt xksuwdk%
/` /◌ॅ ॰॰॰ 9 ॰॰॰ 4 T ( O ldqjh lW eñeñmñ ns;h nkS eñeñmñ gfjds'k lqrkS xksj uksusdkS
:RN d^% /◌ॅ 8¡8K 9 L %a ,dek [k.Moyk lW fuR;kuUn nkS vijkS y{ehifr y{ehdaBks
%a 0 0 `% /◌ॅ + 9' %W I dqtkSyh lW ckns nkSA vijk lqrk ykfUg :fpdj gfjoa'kk%
( " ◌ॅ + 0 9' [kqukjh ldjk<+h lW ifugFk <+ksa<+s nkSA vijk lqr fxjh'oj%
1 H $ 8 /◌ॅ T 9' 1 H 10H eu>h lW 'khr nkSA fxjh'oj lqrk xaxs'oj Hkos'oj nsos'ojk%
,H H $ %d / ◌ॅ / H 9' y[kukSj ldjk<+h lW losZ'oj nkSA xaxs'oj lqrk ckjkg Jhèkj
10H + 4 ) * * $ sJ% /◌ॅ
ekèko jkek% [kkSvky lW 'kqfpdj lqr vkaxw nkS vy; lW e;'kEeZ
J10 M 9 % /◌ॅ TÂ 5 9' * º
nq nkSA ekèko e>kSjk xzkeksik;Zd%A ekèko lqr lqjlj%A lqjlj
&$'
* / $' / : $
lqr euksjFk% nfjgjk lW f'ko nkSA euksjFk lqrkS eqdqUn :fp%
◌ॅ T 9' : ( Y`K I$ sJ%
[kkSvky lW thos lqr Mkyw nkS fHkëh ifupksHk lW xzgs'oj nq nkSA
◌ॅ % M 9 ,Á 8, /◌ॅ kH 5 9'
eqdqUn lqr eksgu% [k.Moyk lW mèks ikS= tkxw lqr Hkokuh nkS
Y`K &48$ d^% /◌ॅ 2Ó ß 1 M
?kkslksr lW thoukFk nq nkSA eksgu lqrkS oUnh nkeksnjkS fn?kks;
,8 9 \ /◌ॅ 8 5 9' &48 ( K
lW fo'oEHkj nkSA vijk eksgu lqrk jke ukjk;.k fo'kksdk%

&L \ /◌ॅ H_ 9' &48 csymWp lW nkew lqr jkepUnz nkS djegk lW gyèkj lqr cS|ukFk
8 @ $ <%2◌ॅ ◌ॅ M P- 9 4 nq nkSA nkeksnj lqr txu% dUgkSyh lksnjiqj lW dqubZ lqr
◌ॅ 4%* g38 5 9' & 18$ j?kqukFk nkS ukgl [kkSvky lW fudkj lqr dey nq nkSA txu
W% Z /◌ॅ `8X 5
]8 9 84/ sJ% lqrkS dyj iq#"kksÙke lry[kk lW inwe lqr iqjUnj nkS cf<+;ke
◌ॅ % 5 9' 18 ( % Z?m iokSyh lW fo'oukFk lqr j?kqukFk nq nkSA èkuorh lqrspA dyj
" ◌ॅ M Z K 9 + {% /◌ॅ lqr }kfjdkukFk% vksM+k ,dgjk lW }kfjdkukFk lqr j?kqukFk nkSA
H8 5
]8 5 9' *8 Q' % vijk dyj lqrkS b'ojnÙk lcqjnÙk csymWp lW gfj lqr
¿ 8$ u # ◌ॅ ¿ 8 5
]8 9' txUukFk nkS vijk dyj lqrkS guqekunÙk oS;kñ I;kjsykyks
% ( vH m /+ 5 m <%2◌ॅ ◌ॅ 4
egqok [kkSvky lW ckcw lqr èkhjukFk nkS j[kokjh gfjve lW
1c 9 % ( 48m ¤॰ Ã~%V
vukFk lqr jkes'oj nq nkSA oS;kñ I;kjsyky lqrkS Hkkbyky ckyh
4 5 sJ% /◌ॅ ++ M * 8 9 d 4 /◌ॅ
lksnjiqj lW èkhjk lqr ukjk;.knÙk nkS ijgV ldjk<+h lW eksnh
8 H 5 9' ¤॰ Ã~%% ( ,v%%
nq nkSA Qwyorh lqrsp tkudh [kkaxqM+ lfjlo lW èkeZifr ikS=
+% Z /◌ॅ * 8 @m 9 4A /
cksèku lqr Qrqju iRuh , lqrkS fgeju èkjHkjukSA vijk
◌ॅ & 5 9' M % Q 8 d 0U ◌ॅ
I;kjsyky lqr Jhyky% vksM+k ,dgjk lW cUèkq ikS= lcwjnÙk lqr
*
ß y*8 8 F ( 4 8
* , ' Ã~%% ) %%$ u # ◌ॅ
[kxw nkS us;ke dqtkSyh lW cStw lqr <+ks<+kbZ nq nkSA
+i5 ß /+ M m d1 M 9 R `% /◌ॅ gM
X 5 9'
. : ,v%% T8 lqyrkuiqj ns'ks throkjiqj % vijk Hkkbyky lqr f'koukFk
◌ॅ O8 M R8 9' 0% cM+xke nfjgjk lW xksuw lqr usuk nkSA papyorh lqrkp uwueh
8 M8 4 ^ /◌ॅ cM ß I8 y*8 F Mhgk ek.Mj lW eUuw ikS= :iukFk lqr cksèkukFk iRuh , lqr
%8 S0 5Â8$ ,M%8 ' J3 vykukFk iz0 pqEeu% lqrkp nk;orh HkwyuorhA vkn~;k vuyiqj
8%Z 4 /◌ॅ ++ M%% 4 &48 F ' djegk lW ckcwyky lqr gfjeksgu iRuhA
&.: &48 I-@$ lqyrkuiqj ns'ks iyklh % eksgu lqr jke lqr :nzikf.k%
" ◌ॅ T * 5 9 4 /◌ॅ 8 lry[kk lW f'kfo lqr eèkq nkS gfjve lW okeu lqr Ñ".kkuUn
"#8K 5 9' I-@ 4@ h@ nq nkSA :nzikf.k lqrk efgikf.k pØikf.k gfjikf.k;% Nkew
! $ ) ◌ॅ '◌ॅ ß 8¡8K ldjk<+h lW cVkmW ikS= fuR;kuUn lqr nkeksnj nkS djegk lW
& 9 4 /◌ॅ O 8 ½5 5 9' xksihukFk lqr vP;qr nq nkSA efgikf.k lqrk cfy;kl lW 'kqHkifr
4@ +%/ /◌ॅ , ,T 9 d^% lqr Hkos'k nkS [k.Moyk lW Hkos'k lqr HkksjkukFk nq nkSA lqrkp
◌ॅ ,T t 8 5 9' b Z xkSj lksnjiqj lW cN: lqr tqM+kvksu iRuh , lqrk vksbfu lW
◌ॅ +qI 5u8 F uv8 /◌ॅ egkjkt Qrsgukjk;.k iRuhA pØikf.k lqr iùikf.k Hk[kjkSyh
Q48 @ F ' h@ ù@ ,dL% `%
dqtkSyh lW izn~;qEu lqr Hkos'k nkSA vijk iùikf.k lqrkS
◌ॅ S35ä M
,T 9' ù@ ( %%
>wedyky jaxykyks us;ke dqtkSyh lW mekdkUr lqr egs'k nkS
01%V R `% /◌ॅ 2B kT 9 / /
lfjlo lksnjiqj lW vkuUn nq nkS jks>fu iq=k%A >wedyky
Z /◌ॅ J8K 5 9 e8 Z $' M%% (
lqrkS T;ksfrfoZn rksQkyky JhykykS ,dgjk lW eqjyh ikS= cUèkq
». =%% ) %« 4 /◌ॅ Y % ß +i5
lqr ukjk;.knÙk nkS csylke cqèkoky lW lksukb nq nkSA nsouh
5
8 @m 9 <%/ +*% /◌ॅ 8v 5 9'
M
iq=k%A vijk >wedyky lqr Ñ".kyky% xqynh [k.Moyk lW
8 Z $' %% "#%%$ U%
d^% /◌ॅ 8 8K 9 84/ sJ% /◌ॅ ,
jeu lqr ijekuUn nkS ukgl [kkSvky lW mekbZ nq nkSA vijk
5 9' M%% 8%%$ 8%% 8%%
>wedyky lqr tudyky% xsukyky esnuykyk enuiqjoklh
8Z / W AX /◌ॅ t 88 M 9 10O% /◌ॅ
vUgjk dVkbZ lW Hkksjk lqr uuw nkS xaxksyh lW eulh nq nkSA
8/ 5 9' %%M W¬%%$ % /◌ॅ vijk >wedyky lqr dUgS;kyky% idfy;k lW lcwjnÙk nkSA
/+ M m 9' 01%% p%%$ /4) 4 /◌ॅ jaxyky lqr HkS;kyky% lgJke nfjgjk lW feJ Ñ".knÙk lqr
) "#m 8 9 8d M /◌ॅ 0 % ,dukFk nkS fu[kwfr lW B0 dey lqr 'kwyikf.k nq nkSA
M
T%@ 5 9' p%% 1* $ , HkS;kyky lqr ;ksxèkj% nHkM+koklh cM+xke nfjgjk lW usuk nkS

◌ॅ R8 9 % /◌ॅ ^ m 5 9' ++ tky; lW p.MhnÙk nq nkSA ckcknk; iq=A ;ksxèkj lqr 'kksHkkdj
Z ' 1* , S0 ]5 $ (% 4 iz0 j?kqoj% jrkSyh nfjgjk lW nqyjS;k lqr gyèkj nkS n~;kSjh
5
◌ॅ %j 4%* 9 3 d^% /◌ॅ Ã~ 5 9' [k.Moyk lW I;kjs nq nkSA vtkuorh lqrsp nqxkZ nsohdsaA vkn~;k
8 5 0 ' J3 /(%
Q 1 / %d /◌ॅ lrkSyh lry[kk lW iksfB;koklh fxfjèkkjh lqr jkeyky iRuh ,
!/ 1 * %% F J8K lqr vkuUn eksguA 'kksHkkdj iz0 j?kqoj lqr Hkkuqdj iz0
&48' , , S0
S0 B]5 n;kdkUr c[kjhoklh csyk ldjk<+h lW ckcwyky lqr lqUnj nkS
+d / <% / ◌ॅ ++ M%% K 9 % 01 eyafx;k dqtkSyh lW ;ksxkuUn nq nkSA dkek[;k lqrkp nzksinhA
`% /◌ॅ 18K 5 9' ¥ -. ' vijk 'kksHkkdj iz0 j?kqoj lqrk dkes'oj ijes'oj jkes'ojk%
, S0 ]5 H H
<axjhoklh efg;k lksnjiqj lW eueksgu lqr Vsaxjh nkS rrSy
H $ Ù0 1 / 4 Z /◌ॅ 8&48
ldjk<+h lW j?kqukFk nq nkSA tkxs'ojh lqrkp :Dehuh
01 9 ¯% / 5
]8
◌ॅ 5 9' H
dkes'ojhA vkn~;k iwf.kZek lrcs<+oklh HkkSj [k.Moyk lW cwpu
IÝ 8 H ' J3 M@
/ < / ©
lqr deykuUn iRuhA vijk pUnzek lros<+oklh HkM+xke
d^% /◌ॅ + M8 %8K F ' P-
tftoky lW furZyky lqr xaxkèkj iRuhA vijk mWek
/ ◌ॅ 8 %
% 101*
nHkM+koklh okjh ek.Mj lW lqUnj lqr mWekdkUr iRuhA vijk
F ' 2◌ॅ / ^ /◌ॅ K
◌ॅB F ' IÝ 8 !/ D <%2◌ॅ
:Dehuh iksfB;koklh dkdks csymWp lW BdqjkuUn lqr
◌ॅ !` 8K 1 8K F ' H
fxfjtkuUn iRuhA vijk dkes'ojh jtkSjk ek.Mj lW jkecksèk
^ /◌ॅ y* 0T F H
lqr lqoa'k iRuh dkes'oj lqr uUndqekj% csyckM+h oklh jtkSjk
8K` $ <%+ / ^ /◌ॅ y* ek.Mj lW fp=cksèk lqr t;Ñ".k iz0 >iM+w nkS [kkaxqM+ lfjlo
"# S0 3) 9 d 0U ◌ॅ qN 5 9' lW NdkSM+h nq nkSA xksnkojh lqrkp js.kw ewUuh ekyrh fdj.kA
O ~@ M Mc % @' J3 <1/
0 vkn~;k csaxkoklh okykuUn lqr lw;kZuUn iRuhA vijk eqUuh
%8K / M8K
F ' Yc / 4 flefj;k gfj lqr [ksykuUn iRuhA vijk ekyrh eksgu lqr
%8K F ' % &48 B F ' t;dkUr iRuhA lnkpkjh ijes'oj ¼,e, ch,M izèkkukè;kid
/ H ( + S*8 2॰ ॰) ( mñ foñ½ lqrkS vfHk;ark dkS'ky vfer dqekjkS nHkM+koklh lfjlo
, 0 NT% `L ,/ / / Z lksnjiqj lW >iV lqr y{ehdkar nkS cygk cfy;kl lW
◌ॅ A %a 0 9 +%4 +%/ /◌ॅ 1 8K 5 fxjkuUn nq nkSA lqykspuk lqrkp foHkk c[kjhoklh ukjk;.k >k
9' V8 , +d / 8 @ lqr iRuhA jkes'oj lqr vfHk"ksd% enuiqjoklh dVkbZ lW
F ' H ,$ 8Z / AX /◌ॅ txUukFk >k nkS oUnuk lqrkp vkHkkA Jhyky lqrkS izhfryky
1c 9 K8 J,' ) %% ( S %% [kq'khykyks n~;kSjh [k.Moyk lW tkudh lqr j?kqukFk nkS iùiqj
d 5T %V 3 d^% /◌ॅ 8 5
]8 9 ùZ ifupksHk xquk nq nkSA iaporh lqrkp nk;th dqjek [kkSvky lW
8, U8 5 9' 0 ` sJ% ccwuh lqr cqf)ukFk iRuhA [kq'khyky lqrk ';ke lqUnj
◌ॅ ++ M8 5
+8 F ' d 5T %% o K gqyflrkuUn iz0 gfjnso xaxkèkjk% egk:ihoklh rrSy ldjk<+h
4 5%/ 8K S0 4 101* $ 4I / ¯% / lW ik¡[kh lqr pØèkj nkS lfjlo lksnjiqj feyu nq nkSA lqfe=k
◌ॅ ·d h* 9 / / Z %8 5 9' lqrkp t;korh y{eh ljLorhA vkn~;k chjouoklh [kkaxqM+
%a / à ' J3 + 8/ lfjlo lW furZyky lqr jkecksèk iRuhA vijk y{eh iyklh
d 0U ◌ॅ 8 %
% y* F ' %a
jktuiqj nfjgjk lW Hkwous'oj lqr 'kksHkkdkUr iRuh ';ke lqUnj
%/ 8Z 4 /◌ॅ ,MRH ,B F
lqrk chjou laxzke ,dgjk lW cnzh lqr flrkbZ nkS cPph nk;
o K + 8 / 0 4 /◌ॅ +- / X
lqrkp eUnksnjhA vijk ';ke lqUnj lqrk ukxs'oj dq'ks'oj
9 +Ê K. ' o K
fnus'ojk% jeSoklh jrkSyh nfjgjk lW Hkksyk nkS QÙksgiqjoklh
8H `H RH $ £/ (% 4 /◌ॅ
gkVh lksnjiqj lW ckcwyky nq nkSA vukjorh lqrkp lq'khyk
t% 9 mG4Z / 4A Z /◌ॅ ++ M%% 5 9'
fueZyk ekyrhA vkn~;k eUnksnjh jgVehuk oklh rrSy ldjk<+h
8 T % 8%
% ' J3 K.
4A 8 / ¯% / ◌ॅ "# 8K
lW jkeÑ".k lqr n;kuUn iRuhA vijk lq'khyk cjnkgkoklh
F ' T % + 4/ % 01 `% /◌ॅ
eyafx;k dqtkSyh lW dhfrZèkj lqr xaxkèkj iRuhA vijk fueZyk
*
101* F ' 8%
dTZ /
[kok'kiqjoklh rrSy ldjk<+h lW Hktuyky lqr jkèkkdkUr
¯% / ◌ॅ ,8%% *B F ' 8H iRuhA ukxs'oj lqrkS iz;kxuUnu lqèkhj% y{ehiqjoklh lfjlo
( S18K8 * $ %a Z / / / Z lksnjiqj ;ksxkuUn lqr lw;kZuUn nkS dkdks csymWp lW t;nso nq
18K / M8K
9 D <%2◌ॅ ◌ॅ 5 nkSA vfgY;k lqrks p lqys[kk dksrgiqjoklh Hkksyk lqr iRuhA

9' 4ª = d D 4Z / t% iz;kxuUnu ¼ch,½ lqr vkfnR; rkjkckM+hoklh [k.Moyk lW
F ' S18K8 (#) J¡ +/ d^% mn;kuUn nkSA Mksyh lqrkpA dq'ks'oj lqr izHkk"k% y{ehiqj
◌ॅ 28K 9' % ' `H S,>$ oklh lfjlo lksnjiqj lw;kZuUn nkSA xEHkhjk lqrk fnus'oj lqrkS
%a Z / / / Z / M8K
9' 1_ jkgqy jksfgrks rsxfN;k oklh lry[kk lW HksVu lqr ujs'k eksgu
RH ( 4 5% e4= Q1q / / %d /◌ॅ nkSA gfjnso lqrk jktsUnz lhrkjke gfjdkUrk% dksYgqvkoklh
A8 8~T &48 9' 4 P- jrkSyh nfjgjk lW iapukFk lqr pØèkj iz0 ccqvk nkS
/ 4 B$ D5J/ (% 4 /◌ॅ + 'kkyeiqjoklh cf<+;ke iokSyh lW n;kukFk nq nkSA cqpwnk;
h* S0 ++J 5 9 T%Z / + {% /◌ॅ lqrkp izfeyk eatwyk ltuk izseyrk gseyrk vkn~;k
8 5 9' +M5 S% 0M% /8 w%
enuiqjoklh gkVh lksnjiqj lW e;kdkUr iRuhA vijk
k% J3 8Z / 4A Z /◌ॅ B
HkfV;kghoklh lfjlo lksnjiqj lW ehykuUn lqr 'kEHkqukFk
F ' ,A4 / / / Z
%8K /◌ॅ
iRuhA jktsUnz lqrkS lat; iadtkS tewvkoklh vksM+k ,dgjk lW
T_58 F ' P- ( / 0 0 MJ/
T;ks0 cynso lqr pUnzkuUn nkS us;ke dqtkSyh lW jsorh nq nkSA
# ◌ॅ ».0 +% P-8K 9 R
ehuk lqrkp oUnuk enuiqjoklh dey fd'kksj lqr ujsUnz eksgu
`% /◌ॅ ~ 5 9' 8 K8 8Z /
iRuhA lat; lqrkS t;Ur lqjtks ?kksM+k?kkVoklh txriqj vksbfu
% 8~P- &48 F ' / 0 ( B
[ \]A/ 1 Z uv8 /◌ॅ y* `0 9'
lW cksèk dqavj nkSA laxhrk lqrkp vueuk lhrkjke lqr fodkl
/ 01 88 / / + ◌ॉAZ / 4
cjkWViqjoklh Mhgk ek.Mj lW N=ukFk lqr pUnzukFk nkS gkVh
^ /◌ॅ q 8 P-8 9 4A Z /◌ॅ
lksnjiqj lW eksfgryky nq nkSA vk'kk lqrkp dapuk iyklhoklh
&4 %% 5 9' JT 0 8 %/ / 8K jekuUn lqr ekèko iRuhA
* F '
ù 101* 88 : `&$ uSf"Bd vè;kid xaxkèkj lqrk tuknZu fouksn dqeksnk%
%/ / 8Z 4 /◌ॅ ~%% /¡ 9 iyklhoklh jktuiqjk nfjgjk lW dkjsyky lqr lR;nso nkS
\ /◌ॅ t~%% 5 9' 0 1% uxokM+ ?kkslksr lW Hkksjsyky nq nkSA taxyh lqrkp ehjk js[kkA
~d' J3 + 4 // `/% /◌ॅ %a P- vkn~;k cjnkgk lokl dqleky lW y{eh lqr jktsUnz iRuhA
F ' + 8/ K 28K F & vijk chjouoklh nso lqUnj lqr mn;kuUn iRuhA fouksn lqrk
: Ñ , 8 /¡S + 8/ y* lkSjHk lqeu lR;izdk'kks chjouoklh jkecksèk >k nkSA tuknZu
9' 88 ( /¡ é 8K8Z / H8 9' lqrkS lR;e~ uUnuiqjoklh fo'oukFk >k nkSA bUnq lqrkp iYyoh
vK5 n S 8 0 ' `& 8M izhfr jhuk fjadhA dqeksn lqr lksuw nHkM+koklh thokuUn >k nkSA
/ 8K 9' / 01 8'
laxhrk lqrkp lksuhA
6KLM : ) %% 5%%$ / %d /◌ॅ Hknzs'oj xzke % vijk Jhyky lqr vn~cqnyky% lry[kk lW
cM%% 9' 5%% ( 4 0T%% 8%« + eUuwyky nkSA vn~cqnyky lqrkS gfjoa'kyky jruykykS cf<+;ke
{% /◌ॅ 1 m p 9' 8%% iokSyh lW fxfjtknÙk lqr HkS;k nkSA jruyky lqrk Ñ".kdkar
"# 0 vP- 0 / M
0 4B$ %T8 / 8 / bUnzdkar lw;Zdkar egkdkUrk% iyk'kouhoklh ujlke cfy;kl
◌ॅ ¦%X 8&% 9 + MÊ T % lW ekSykbZ lqr vueksy nkS cwPphnk; lqrkp lq'khyk dkSf'kY;k
NTª 1 ' J3 %T8 + {% /◌ॅ xhrkA vkn~;k iyk'kouh cf<+;ke iokSyh lW prqjkuUn lqr
8K 2ãP- F ' 4A 8 1 {% misUnz iRuhA vijk jgVehuk txfr iokSyh lW HkwVkbZ lqr egs'k
◌ॅ ,MAX kT F ' 1 +/10 M iRuhA vijk xhrk Qkjfclxat iwoZ leLrhiqj lehis
/ê Z / ã *Z / / Z /◌ॅ Z% 8
ekèkoiqjoklh ldjiqjk fnèkks; lW iqyfdrukFk ikS= j?kquUnu
ß 5
]8K8 ` F ' "#B ( / 0
lqr jkedqekj iRuhA Ñ".kdkUr lqrkS lat; vt;
<%/ 8/ ^ /◌ॅ ¦%X 9' P-
csyokM+hoklh dule ek.Mj lW ekSykbZ nkSA pUnzek lqrsp dyk
Q % ,-GH / 18 /◌ॅ kT / T F '
Hknzs'ojoklh lqjxu lW egs'k lqr lrh'k iRuhA lat; lqr
/ 0 T & Z / y*"# 9 2>
jkds'k eksrhiqjoklh cksèkÑ".k nkS m"kk lqrkp iYyoh dktyA
n %' vP-B ( / 0=> : £ /
bUnzdkUr lqrkS larks"k eukst jeS oklh cygk cfy;kl lW equh
◌ॅ Y8 ,8K 9' Z '
/ 0=> * 0 + 8/ 8K 9' / MB

lqr 'kksHkkuUn nkSA eerk iq=A larks"k lqr lq/kka'kq chjouoklh

e4<%/ VJ 18 /◌ॅ t% 9' ;'kksnkuUn >k nkSA lw;ZdkUr lqr jksfgr csyokM+hoklh yksvke
4B 4 5% & Z %/ ,1 9' lqjxu lW Hkksyk nkSA egkdkUr lqr jkgqy eksrhiqj pdykoklh
0
U%+ 8 K8 ' Hkkxor >k nkSA xqykc lqrkp vatuh pkUnuhA
6KLM &◌ॅ : 4 0T%%

* Hknzs'oj lW jgVehuk % gfjoa'kyky lqrk dkfrZd ekèko
b B 8T 0 TTB T 0 B$ 4A 8/ (% xkSjhdkUr fuf'kdkar 'kf'kdkUr 'kadjdkUrk% jgVehukoklh
◌ॅ ]8 \ X 9' ¤ 8 28 /◌ॅ jrkSyh nfjgjk lW es?kukFk lqr ?kksrkbZ nkSA doS ujmu lW
%% 5 9' 4 8 M@
`B /B ' jkeyky nq nkSA egkjkuh lqrkp iwf.kZek dqUrh ehjk olUrhA
J3 4A 8/ / %d /◌ॅ &48 S0 % M vkn~;k jgVehukoklh lry[kk lW czteksgu iz0 dSyw lqr jktk
F ' 4A Z /◌ॅ `%8K 8K iRuhA vijk gkVh lksnjiqj lW dqykuUn lqr jekuUn iRuhA
F ' <%+ / 8/ ^ /◌ॅ ¦%X vijk csyckM+h oklh dule ek.Mj lW ekSykbZ lqr egs'k
kT F '
g38 H8 1c iRuhA dkfrZd lqrk cS|ukFk fo'oukFk txUukFk dsnkjukFkk
8 + 8 / 8 / +%/ % o K
chjou oklh ujlke cfy;kl dyj lqr ';ke lqUnj nkS
9 81 \ /◌ॅ 2 8 5 9' 8%
Z
uxokM+ ?kkslksr lW mèkksju nq nkSA fueZyk iq= cS|ukFk lqr
g38 &48$ \.' 5 ◌ॅ y* `0
eksgu% ?kksM+k?kkVoklh vksbuh lW cksèk dqavj nkSA cchrk iq=A
9' ++ Z ' 1c ( 8 S ZÆ
txUukFk lqrkS fofiu iznhi iqM+Suhoklh 'kksHkkdkUr >k nkSA uhyw
,B 9' 8 % M Z ' 8 D 4Z
iq=A dsnkjukFk lqrk dksrgiqj ukjk;.k nkSA jatw iq=A ekèko
8 @ 9' 0M Z ' * + 8
5
lqrk cklqdhukFk i'kqifr lqeu cqf)ukFkk% csyckM+hoklh [kkaxqM+
8 +8$ <%+/ d 0U ◌ॅ :4
++ M 9' 8 d1/ ) 0 9'
lfjlo lW euksgj lqr ckcw nkSA i'kqifrukFk lqrk [kexM+koklh
d Z ' b B W¬ 4A 8/ ¯%
Jhdkar >k nkSA lqys[kk iq=A xkSjhdkUr lqr dUgS;k
◌ॅ Y8 %% J8K 9' T`B% Q
jgVehukoklh rrSy ldjk<+h lW equhyky lqr vkuUn nkSA
M %` 8 / ' J3 \]A 'kdqUryk lqrsp Qwydqekjh vuhrk lfjrk lqthrkA vkn~;k
%a@ F ' d/Z %8K 08K ?kksM+k?kkV oklqnso lqr y{e.k iRuhA vijk [kokliqj [ksykuUn
F ' %T8 H F ' >k lqr iapkuUn iRuhA vijk iyk'kouh dkes'oj lqr t;jke
X "#8K / F ' 8TB (' iRuhA vijk jebZ Ñ".kkuUn lqr fodkl iRuhA fuf'kdkUr
,-GH / 8K ) 9 @ Z ' TTB ( lqrkSA Hknzs'ojoklh prqjkuUn feJ nkS f=os.kh iq=A 'kf'kdkUr
/e : %¿ / B 9' T 0 B lqrkS ljkst eukst eky}kj oklh nsodkUr >k nkSA 'kadjdkUr
( K8 `K 4A 8 / 4 %% 9' / lqrkS pUnu dqUnukS jgVehuk oklh gfjyky >k nkSA lhrk lqr
@' fdj.kA
N : 8%% ( 8 %% M8 %% lqyrkuiqj ns'ks dksrgiqj % tudyky lqrkS thuhyky
S0 " ◌ॅ +q T%8 9 / 04) nwuhyky iz0 vpfer lry[kk lW ckNjkt lqr f'kykukFk nkS
◌ॅ o 5 9' 8 %% , %% ( P-8K flagkJe lW ';ke nq nkSA thuhyky 'kksfHkryky lqrkS pUnzkuUn
/ M8K.
D <%2◌ॅ 8
◌ॅ Y§8 9 lw;kZuUnks dkdks csymWp lW VsdukFk lqr eqfDrukFk nkS Hkkuqiqj
,Z 8, /◌ॅ |0 :%% 5 9' * Q ifupksHk lW pkS0 uks[ksyky nq nkSA vuqjkèkk lqrsp cPpknk;
+Ê ' J3 / sJ% /◌ॅ 4I ;'kksnk nsodhA vkn~;k flejokM+ [kkSvky lW Nqrg: lqr
48K F ' %/ D <%2◌ॅ ◌ॅ egkuUn iRuhA vijk iyklh dkdks csymWp lW lnkuUn lqr
/8K H8 F ' / 8Z 8EZ Î fo'oukFk iRuhA vijk ljuiqj ukU;iqj foLQh lW 'kksfHkryky
◌ॅ , %% Ty* F ' P-8K "¡8K
lqr f'k'kqcksèk iRuhA pUnzkuUn lqrk ÑR;kuUn prqjkuUn
8K Zf8K 8K : 8 / 4A
iq.;kuUn nsokuUn fouksn vejukFkk rhjkoklh gkVh lksnjiqj lW
Z /◌ॅ `%8K 9 *IJ \ /◌ॅ
dqykuUn nkS èk:vkM+hoklh uxokM+ ?kkslksr lW eèkqdj nq nkSA
5
* 5 9' Q 8 & ' J3 +d
lqfe=k lqrsp uhjknk; eksrhA vkn~;k c[kjh cM+xke nfjgjk lW
◌ॅ 8K y*8 @ F ' "¡8K
nsokuUn lqr cksèkukjk;.k iRuhA ÑR;kuUn lqrk dsnkjukFk
8 + 8 I@ ,/ ^ /◌ॅ
cklqdhukFk o:.k nHkM+koklh jtkSjk ek.Mj lW dksdu lqr
D8 8 @ 9 ` / 0A / ,
◌ॅ 8B%% 5 9' , Z @' 8K
nsoukjk;.k nkS dqjlkdkaVk oklh HkM+xke tftoky lW

( ' " ◌ॅ &4 %% T8K 9 vuUryky nq nkSA 'kksHk iq= oh.kkA prqjkuUn lqr 'kadj%
" ◌ॅ %B 5 9' Z ' jgVehukoklh lry[kk lW eksfgryky lqr f'kokuUn nkS
Zf8K <%+ VJ 18 /◌ॅ j[kokjh gfjve lW deykdkUr nq nkSA ikoZrh iq=A iq.;kuUn
"# 9 1 Z ^ /◌ॅ "# 0 5 9' 101 lqrk csyckM+h yksvke lqjxu lW fd'kksjh lqr t;Ñ".k nkS
Z ' txriqj ek.Mj lW Ñ".kdkar nq nkSA xaxk iq=A
8K 4A 8/ (% 4 /◌ॅ \ X nsokuUn lqrk jgVehukoklh jrkSyh nfjgjk lW ?kksrkbZ lqr
"#y* 9 8%Z 4 /◌ॅ 8 5 9' B Ñ".kcksèk nkS vuyiqj djegk lW fd'kksjukFk nq nkSA t;Urh
Z ' / M8K
( 1c T 8 MJ / iq=A lw;kZuUn lqrkS txUukFk dk'khukFkkS tewvk oklh flejokM+
sJ% /◌ॅ 8y* P-8K 9 R [kkSvky lW eucksèk lqr pUnzkuUn nkS us;ke dqtkSyh lW pkS0
`% /◌ॅ |0 J8K 5 9' 8 Z * %a ' vkuUn nq nkSA nk;jkuh iq= jkèkk y{ehA
0#: ».0 =%% % %8K lqyrkuiqj ns'ks [kexM+k % T;ks0 rksQkyky lqrk yhykuUn
8K %% S0 ! ! O%$ 8 / +%/ /◌ॅ jekuUn vpferyky iz0 BhBj xksikyk% ujlke cfy;kl lW
m ++ M8 9 R `% /◌ॅ ,8 m 5 czãnÙk lqr ckcwukFk nkS us;ke dqtkSyh lW HkokuhnÙk nq nkSA
9' 8 8 * / à ' J3 nk;efu lqrkp enukorh jkèkk ljLorhA vkn~;k jfrikM+
<%2◌ॅ ◌ॅ " / 8*@ ) @ (Te@) csymWp lW [kexM+k oklh fufèkef.k lqr Jhef.k ¼f'kjksef.k½
F Y`K%%$' %% S0 !! iRuh , lqr eqdqUnyky%A vpferyky iz0 BhBj lqr
y*8 @$ /
\ /◌ॅ XH m D % cksèkukjk;.k% eYnokM+oklh dksdhyokM+ fn?kks; lW bZ'ojnÙk lqr
YT 9 u®% % /◌ॅ W¬ 5 9' +%8 eq'kk; nkS vks>ksyh tky; lW dUgS;k nq nkSA ckydefu lqrsp
Q T`B% d1 / %a 8 @ S0 +8K
'kdqUryk [kexM+k oklh y{ehukjk;.k iz0 cpkuUn Hknzs'ojoklh
,-GH / % 01 `% /◌ॅ
ô %% , %%
eyafx;k dqtkSyh lW _ryky lqr 'kksfHkryky nkSA fi.Mks[kfj
9' ^.d 18 /◌ॅ Y8%% 5 9 /¡, Z '
lqjxu lW equkyky nq nkS lR;Hkkek iq=A vijk cksèkukjk;.k
y*8 @ %T 4A 8/ +]/ / /
lqr dSyk'k jgVehukoklh c?kokl lfjlo lW equlh lqr
◌ॅ Y8/ Z8 %% 9 +%4 +%/ /◌ॅ `h 5
iquhryky nkS cygk cfy;kl lW dqØe nq nkSA uhrk lqrsp
9' 8 Q TB +d / ^ /◌ॅ
'kkfUr c[kjhoklh jtkSjk ek.Mj lW deykuUn lqr ukjk;.k
%8K 8 @ F ' %a 8 @ 8~P-8
T ¬P-8 ~P-8 OKZ / 8Z 4 /◌ॅ
iRuhA y{ehukjk;.k lqrk ujsUnzukFk 'kSysUnzukFk vejsUnzukFkk
+% %8K 9 D <%2◌ॅ ◌ॅ *B 5
xksfoUniqjoklh jktuiqjk nfjgjk lW cynso lqr foeykuUn nkS
9' %a Q ´8' 8~P-8 ( 4 5%
dkdks csymWp lW jkèkkdkUr nq nkSA y{eh lqrsp dYiukA
"/ d 0U ◌ॅ +4 8B 9 ujsUnzukFk lqrkS jkgqy jh'kq [kexM+koklh [kkaxqM+ lfjlo lW

* % ◌ॅ 8K
5 9' vK5% , cztfcgkjh lqr uodkUr nkS efg"kh cqèkoky lW rhFkkZuUn nq nkSA
D5J/ ) 1 F ' T ¬P-8 bUnqyk lqrk foHkk dksYgqvkoklh Jh fd'kksj lqr fnxEcj >k
( ( +d / !` ~T 9' 10, iRuhA 'kSysUnzukFk lqrkS vfer lqferkS c[kjhoklh Bkdqj lqjs'k
Z ' %T8 / 0=>$ Ù0 1 / % 01 `% nkSA xaHkhjk iq=A dSyk'kukFk lqr larks"k% <axjhoklh eyafx;k
◌ॅ %8 t% 9 4A 8/ (% 4 /◌ॅ dqtkSyh lW dykukFk lqr Hkksyk nkS jgVehukoklh jrkSyh
5
9' `B Q ». JT S ' ». Ù0 1 nfjgjk lW jke nq nkSA dqUrh lqrsp T;ksfr vk'kk izhfrA T;ksfr
/ 18K 8I F ' /B.> ( /¡ é T é <axjh oklh xtkuUn lqr vfu:) iRuhA lUrks"k lqrkS lR;e~
/ +Ê ) 9' T%
Q HG ' ~P-8 f'koe~ nHkM+koklh cPpk feJ nkSA 'kfeZyk lqrsp 'osrkA
41 / 0T 9 I+ ' vejsUnzukFk lqrk lksgkxekM+j oklh lqoa'k >k nkS :ch lqrkpA
O#P (. ) ,v%% lqyrkuiqj ns'ks rsxfN;k ¼throkjiqj½ Hkkbyky lqr
T8 ( 88 2◌ॅ8 ' R `% /◌ॅ f'koukFk lqrkS fnukukFk mWekukFkkSA us;ke dqtkSyh lW ghjk nkSA
9' 88 ( T%8 B %/Z / fnukukFk lqrkS f'kykukFk e;kdkUr etfyliqjoklh HkM+xke
◌ॅ %a 8 OK 9 tftoky lW y{ehukFk lqr xksfoUn nkS vijk lqr pqYgkbd%
5v$ , <%2◌ॅ ◌ॅ d8 :%% nHkM+k x<+ csymWp lW ys[kukFk lqr uks[ksyky nkSA f'kykukFk

9' T%8 P- S 2P- +84 Ð lqrk jktsUnz iznhi mxsUnzk cFkukgk dVS;k ek.Mj lW
^ /◌ॅ 5%% H 5 9' q8 / / vn~cqnyky lqr ijes'oj nq nkSA Nknu lfjlo lW ;ksxkuUn nq
◌ॅ 18K 5 9' T%8 nkSA vijkftrk lqrkp vijk f'kykukFk lqr :isUnz% tewvkoklh
IãP-$ MJ/ RT 9 P- ( fnus'k >k nkS jktsUnz lqrkS vfer lqfer vfB;kckM+h lfjlo
!+ / / Z /◌ॅ vP-B 9' lksnjiqj lW bUnzdkUr nkSA e;kdkUr lqr fofiu jktuiqjk
B 8 8Z 4 /◌ॅ nfjgjk lW iyklhoklh dkjsyky lqr lR;nso nkSA fofiu lqr
~%% /¡ 9' 8 +d
h* / 8Z c[kjh ljuiqj pØèkj >k nkSA pUnzdkUr iz0 pqYgkbZ lqrkS
9' P-B S0 5X ( y* : ! M lqcksèk fouksn Bdiwjk dule ek.Mj lW gfjcYyHk lqr enu
8/ ^ /◌ॅ 4 +n, 8 9' d8/
nkSA lq[klsukoklh cf<+;ke iokSyh lW cNju nq nkSA lqcksèk lqr
{% /◌ॅ +q 8 5 9' y* Ñ ,
lkSjHk iVsxukoklh gkVh lksnjiqj lW ;nqukFk feJ nkSA ekèkqjh
18/ 4A Z 5
/◌ॅ 8 ) 9' * 5
lqrkp :ch Mksyh izhfrA fouksn lqr èkuat; ¼lkSjHk½
I+ % S ' : *8 0 (Ñ ,)
dksYgqvkoklh rkjkuUn >k nkSA 'kkjnk lqrkp iwue pepe
D5J/ 8K 9' T M8
dapuA
&
QR: =%% %% lqyrkuiqj ns'ks cjk¡Viqj % rksQkyky lqr jhtkyky lqr
+T8$ OKZ / /¶% ^
/◌ॅ /8 cVs'kukFk% xksfoUniqjoklh flgkSyh ek.Mj lW flf)ukFk lqr
8 9 1 / \ /◌ॅ W¬ 5 9' ,1% Qsdu nkS Mxekjk oklh fn?kks lW dUgS;k nq nkSA Hkxyh lqrsp
Q 4 /P J3 4A 8/ ¯% / ◌ॅ egkek;k lUè;k vkn~;k jgVehukoklh rrSy ldjk<+h lW yky
%% / M8K
F ' 5J/ D <◌ॅ lqr lw;kZuUn iRuhA vijk dYgqvkoklh dkdks csymWp lW
◌ॅ %% "¡8K F ' +T8 ~P- pedyky lqr ÑR;kuUn iRuhA cVs'kukFk lqrk vejsUnz egsUnz
kP- /¡GP- ~P- 4A 8 / (% 4 /◌ॅ lR;sUnz fojsUnzk jgVehuk oklh jrkSyh nfjgjk lW uwuwyky lqr
8 M8 M%% D 9 T 4 /◌ॅ *B 5 9' dksj nkS f'kok gfjve lW jkèkkdkUr nq nkSA fuR;ek;k lqrsp
8¡ Q T % T% J3 <%
jekorh nso'khyk jktf'kyk vkn~;k rhjk csyk ldjk<+h lW
◌ॅ % %&48 8K F ' ~P- (##)
yhyeksgu lqr e;kuUn iRuhA vejsUnz ¼,e,½ lqrk
,-GH / 4?%
/◌ॅ +Ê ^
+%"# 9
Hknzs'ojoklh g"kksZyh ek.Mj lW cPpk lqr ckyÑ".k nkS csgV
5
<4A d^% /◌ॅ "#&48 9' 0 8 % Z '
[k.Moyk lW Ñ".keksgu nq nkSA dapu ekyk iq=A
6R. ( 0#): =%% lqyrkuiqj ns'ks HkfV;kgh ¼iwoZ [kexM+k½ % rksQkyky lqr
% %8K :%% S0 DX 8B%%$ / %d yhykuUn lqr uks[ksyky iz0 dksdkbZ lqr vuUryky% lry[kk
◌ॅ 8 9' 8B%% ,B * ) B lW xsuh nkSA vuUryky lqrk 'kksHkkdkUr lqèkkdj JhdkUr
/4) 4 /◌ॅ +8% T§8 9' d lgJke nfjgjk lW cuekyh lqr 'kfDrukFk nkSA j[kokjh
◌ॅ ».0 T 5 9' IÝ 8
8¡ gfjve lW T;ks0 jrh'k nq nkSA :Dehuh lqrkp fuR;ek;k
5
1 T % JT' ,B *B TB ;ksxek;k lq'khyk vk'kkA 'kksHkkdkUr lqrk eèkqdkUr f'kodkUr
I@ </ 8Z 4 /◌ॅ 9 v:.k csysoklh jktuiqjk nfjgjk lW oklqnso lqr jk; nkS jS;ke
j Z 5
/◌ॅ 8B %% 9' ¥ lksnjiqj lW vuUr yky nq nkSA dkek[;k lqrkp iouA
8' *B 0 $ + ◌ॉAZ / 4 ^ lqèkkdkUr lqr t;dkar% cjkWViqjoklh Mhg ek.Mj lW N=ukFk
◌ॅ q 8 P-8 9' 5 4A Z ◌ॅ lqr pUnzukFk nkSA Mqefj;k gkVh lksnjiqj lW eksfgryky nq nkSA
&4 %% 5 9' 101 Z 8' ) 0 xaxk iq= jruA Jhdkar lqr lqthr eYnokM+oklh dksdhyokM+
/ D % \ /◌ॅ /8K 8K 9 fn?kks; lW lnkuUn lqr ijekuUn nkS uxokM+ ?kkslksr lW pUnz
\ /◌ॅ P- ` 5 9' dqekj nq nkSA
8. S#: ».0 =%% Jhiqj ns'ks lksgkxiqj % vijk T;ks0 rksQkyky lqr
%8K$ `/% /◌ॅ 8 %/ 9' T§ Z deykuUn% dqleky lW vukFk lqr rqylh nkSA 'kfDrjk;iqj
◌ॅ ^ m 5 9' w Z ' %8K ujmu lW p.MhnÙk nq nkSA izseorh iq=A deykuUn lqr
8 / 04$ 8Z 4 /◌ॅ T§8 9' ujflag% jktuiqjk nfjgjk lW jktk lqr 'kfDrukFk nkSA vksM+k

<%◌ॅ ◌ॅ %a B 5 9' µ Z ' 8 / 04 csymWp lW y{ehdkUr nq nkSA pEikorh iq=A ujflag lqr
1c$ 8/ ^ /◌ॅ 8 % M 9 txUukFk% dule ek.Mj lW ekuhd lqr dSyw nkS j[kokjh
" ◌ॅ ) %% 5 9' £8 Z ' 1c gfjve lW Jhyky nq nkSA eSukorh iq=A txUukFk lqrk
% B B ,B vP-B$ / 8Z / dkyhdkUr jekdkUr 'kksHkkdkUr bUnzdkUrk% ljuiqjoklh
8EZ Î /◌ॅ 8%% &4 %% 9 <%/ ukU;iqj foLQh lW xsukyky lqr eksfgryky nkS csylke

% ◌ॅ & %% 5 9' 4 Q 8%
cqèkoky lW eksrhyky nq nkSA egkorh lqrsp fueZyk rhjkoklh
/ 4A Z /◌ॅ 8K ùÌ8K F ' gkVh lksnjiqj lW jekuUn lqr iùkuUn iRuhA dkyhdkUr lqrkS
% B ( 8% Óo YJ / u uoy fd'kksj jkèks';ke ;eqvk oklh vksM+k ,dgjk lW cynso
# ◌ॅ +% P-8K 9 R `% /◌ॅ
lqr pUnzkuUn nkS us;ke dqtkSyh lW jsorh nq nkSA tkudh
~ 5 9' 8 ¥ T % 8 M8 M'
lqrkp dkek[;k lq'khyk uwuwnk;A jekdkUr lqrk rkjkuUn iz0
B 8K S0 S / 0 5J/ (%
iznhi latho dYgqvkoklh jrkSyh nfjgjk lW cVs'k lqr
◌ॅ +T 8K&48 9 81 \ + 01A
uUneksgu nkS uxokM+ ?kkslksr caxV nq nkSA Qwynk; lqr jatw
5 9' M % 0M / 0 / M / 8K
lat; lqr vlwjkoklh osnkuUn lqr fouksnkuUn nkSA 'kksHkkdkUr
:8K 9' ,B / <
lqrk lrcs<+oklh txfr iokSyh lW pUnzeksgu lqr ijekuUn nkS
{% /◌ॅ P-&48 8K 9 A 4 /◌ॅ
5
*B 5 9' 08 Z ' wB t 4/
dVek gfjve lW eèkqdkUr nq nkSA jatuk iq=A izsedkUr lqrk
v8 /◌ॅ T8K "¡8K 9' 2nM `% /◌ॅ
Hkksjkngoklh lksbfu lW f'kokuUn lqr ÑR;kuUn nkSA mYyw
"◌ॉ +% 5 9' I@ Q 8%'
dqtkSyh lW [kkW cynso nq nkSA d:.kk lqrsp futZykA
T: * 8y* y* lqyrkuiqj ns'ks tewvk Vsd % ekèko lqrk eucksèk fp=cksèk
4 y*$' 8y* ¤0 ,MRH 2ãP-$ gfjcksèkk%A eucksèk lqr oS;k0 Hkwous'oj lqr misUnz% jkeuxj
81 d 0U
◌ॅ / / +8% d MT [kkaxqM+ lfjlo lW ;ele oklh cuekyh lqr [kw'kj nkS j[kokjh
9 d 4 /◌ॅ Y/ 5 9' * gfjve lW eqljh nq nkSA fd'kksjh lqrkp èkk=h Hkokuh xaHkhjkA
,8 10, ' J3 S0 * %/ / 8Z vkn~;k lqfe=k iz0 èkk=h iyklhoklh jktuiqj nfjgjk lW
◌ॅ /¡ , F ' ,8 lR;nso lqr Hkjr iRuhA vijk Hkokuh nHkM+koklh lfjlo
/ / / Z 5 5 8K
1 F ' lksnjiqj ;nqohj lqr nqxkZuUn iRuhA vijk xaHkhjk fxygckM+h
/ ^ /◌ॅ + M8 oklh jtkSjk ek.Mj lW cwpu lqr dkyhdkUr iruhA
% B 8 '
2ãP- ++%5 S0 kP-

4A 8/ (% 4 misUnz lqr ckcqy iz0 egsUnz jgVehukoklh jrkSyh nfjgjk lW
◌ॅ o K %8K 9' L8 4 /◌ॅ +Ê5 ';ke lqUnj lqr deykuUn nkSA rjkSuh djegk lW cqPph nq
5 9' M8 @ 8 M 8' J3 + 8/ nkSA lqfe=k lqrkp iwue fdj.k uwruA vkn~;k chjouoklh
8K ) "# F ' <%+/ 1 5 8K
jekuUn lqr JhÑ".k iRuhA vijk csyckM+hoklh nqxkZuUn lqr
8K F ' y* +T 4> S0 foosdkuUn iRuhA fp=cksèk lqr cVs'k lqr gf"kZr iz0 ukxsUnz%
8P-$ %a8/ + {% /◌ॅ h* yf{efu;koklh cf<+;ke iokSyh lW pØèkj lqr fnukukFk nkSA
5
88 9' ,% 8% KM 8V1% %8 0 'kqHkdyk lqrkp futZyk foUnw fuyksRiyk nqyfu;ka cqyfu;ka
5
+%8 0 4> S0 8P- I YJ M Ï%/ gf"kZr iz0 ukxsUnz lqr :ie teqvk iwokjhVksyoklh 'khrydkUr
T %B 8P- 9 `` 8 M'
lqr ukxsUnz >k nkS dqedqe lqrkp lksuwA
U &◌ॅ $ -% V &. frjgqr tjSy lW èkjeiqj ns'ks&cgksjk U;w flikgh Vksyk
-:
% /+ 5 m + Ä$' + Ä iwf.kZ;k % dyj lqr lcqjnÙk lqr crgwd%A crgw lqr xqykc%A
U%+$' U%+ Ó$' Ó ( ++8K85 xqykc lqr jkèksd%A jkèks lqrkS ccquUnu f'kouUnukS iokSyh lW
T8K {% /◌ॅ %% 8 /8 9' @» cztyky lqr fujlu nkSA okf.kT;dj vk;qDr ¼ls0fu0½
JÔ§ (00) T8K8 :8K$8d M /◌ॅ f'kouUnu lqr fouksnkuUn% fu[kwfr lW pqukiqjoklh jk;
58Z / 88 ß 0T8 ¤38 9 lksuefu ikS= oa'kefu lqr jk; oS|ukFk nkS Hkk0iq0ls0
0Z00 :8K S0 0AM *4 /◌ॅ * fouksnkuUn iz0 eaVw lqr èkenkgk lW efg"khoklh n~;kSjh

3 d^% /◌ॅ 5X "# 0 9 4> % /◌ॅ [k.Moyk lW pqYgkbZ lqr Ñ".kdkar nkS efg"kh ikyh lW
H8 T 0 S0 %nM 5 9' ++8K8
5 8 fo'oukFk lqr jek'kadj iz0 yYyw nq nkSA ccquUnu lqr iou
` $ 8Ï% / Z ^ /◌ॅ ) 9 /` % dqekj% uoVksyhoklh czãiqj ek.Mj lW Jhnso nkS ldqjh ikyh
◌ॅ O 5 9' lW xksf<+ nq nkSA
!: ,8 q8$' ( cHkuxkek % jke lqr Hkou lqr NekukFk%A , lqrkS QÙksukjk;.k
mG8 @ %a 8 @$ 1c$ +]/ % y{ehukjk;.k% lqr txUukFk% c?kokoklh oRloky ujmu lW
◌ॅ 9' 1c 4 / (% 4 /◌ॅ nkSA txUukFk lqrk dgjkoklh jrkSyh nfjgjk lW yhykuUn nkS
% %8K 9 4> % /◌ॅ 8K K 5 9' efg"kh ikyh lW uUnfd'kksj lqr lqUnj nq nkSA
-7. &◌ॅ $: K 4 5

n4$ 4 d.kZiêh lW x<+h ij'kk % vUnh lqr egUFk lqr nqYyg%
◌ॅ ,M 9' n4 5 ´m %« \ /◌ॅ nfjgjk lW prqHkwZt nkSA nqYyg lqr tkYiknÙk ykykS fn?kks lW
"# , 9 ^ /◌ॅ x 5 9' Ñ".kifr lqr vfHkjke nkS ek.Mj lW ân;jke nq nkSA tkYiknÙk
´m _ $ sJ% /◌ॅ r8 J8 lqr vpfEHkr% [kkSvky lW Nksdu lqr vkfnukFk nkS djegk lW
9 4 /◌ॅ 5 9' _ %% S0
nsojke nq nkSA vpfEHkr lqr yky iz0 fcgkjh xkSj lksnjiqj lW
+4 b Z /◌ॅ ° ++ M 9 +k
ckSjke lqr ckcw nkS nhi cgsjk<+h lW gksjhy nq nkSA yky iz0
◌ॅ 7 % 5 9' %% S0 +4 $ 8 28
◌ॅ % 9'
fcgkjh lqr t;nso% ujmu lW ohdy nkSA
@²
%4 8 0 58Z : %% ,d$ ,d ( d.kZiêh ygjuh;ka pqukiqj % yky lqr fHkf[k;kd% fHkf[k;k
8K /8K. O/Z / / ◌ॅ ´m 9' lqrkS thokuUn lnkuUnks xksliqjoklh ldjk<+h lW tkYiknÙk
/8K ( (00#0 # 00-,0) 8~P- * ~P-. nkSA lnkuUn lqrkS ¼Mh0th0,e0 ,l0ch0vkbZ0½ ujsUnz èkhjsUnzks
58Z / 8d M /◌ॅ 8N 18K 9' pqukiqjoklh fu[kwfr lW jk; frudkSM+h lqr lqxkuUn nkSA mfeZyk
2%
M 0 % TB 101 /e' J3 d14/ lqrkp vatwyk 'kkfUr xaxk ljkstA vkn~;k [kxgkoklh 'kEHkwukFk
T_M8 F ' #5Z / ` sJ% /◌ॅ 3') iRuhA vijk fo".kqiqjoklh dqjek [kkSvky lW >iVw lqr
&48 F ' /BZ / j Z jkteksgu iRuhA vijk olUriqjoklh jS;ke lksnjiqj lW x.ks'k
◌ॅ 1¨T S, F ' lqr izHkkdj iRuhA
(ß%): M 0§ mG8 @ , 0 cHkuxkek ¼lqikSy½ % iwoZ iafDr QÙksukjk;.k lqr vfHk;ark
T_58 , 0 T 0,M8 ( / 0 ¡50 'kEHkqukFkk vfHk;ark 'kaHkwukFk lqrkS lat; e`R;qat;ks xks'kkb±
OTX1 0 0/ T§0 ◌ॅ Y§8 9' , 0 xkaooklh 'kfDr0 ujmu lW eqfDrukFk nkSA vfHk;ark lat; lqrk
/ 0 / #5Z /◌ॅ T V8 M@
vltk ns'ks fo".kqiqj lW f'k{kd dkyksuh iwf.kZ;k oklh dqjek
/ ` sJ% /◌ॅ 8 [kkSvky lW dsnkjukFk lqr vè;kid v'kksd dqekj nkSA
` 9'
/BZ A4 /◌ॅ M@:

&48 J8$ olUriqj dfVgkj lW iwf.kZ;k % eksgu lqr jke lqr
◌ॅ 9' J8 8$ Z vkfnukFk% ujmu lW jekifr nkSA vkfnukFk lqr cztukFk%
M,% 9' 8 *m
S0 + " ◌ॅ lksnjiqj nwfHkZy nkSA cztukFk lqr èkeZnÙk iz0 thoukFk lry[kk
Sc 9' *m
%8 S0 N lW izkUukFk nkSA èkeZnÙk lqr pyefu iz0 ipdkSM+hd% cfy;kl
◌ॅ R8 18K 9' N o%% <%2◌ॅ lW usuk lqr xtkuUn nkSA ipdkSM+h lqr ';keyky csymWp lW
◌ॅ I-8K 9 o%% ( Od M%8 8K :nzkuUn nkS ';keyky lqrkS xks[kwyukFk lqrk jekuUn osnkuUn
8K 18K `Z A ^ /◌ॅ ;ksxkuUnk dqekniqj dVfj;k ekf=d ek.Mj lW okthryky
%% 8K TT 0 $ 4 Z / osnkuUn lqr f'ko'kadj% Mhg nfj;kiqjoklh cS|ukFk >k nkSA
g38 9' TT 0 $ ( ++ /
vè;kid f'ko'kadj% lqrkS cece dk>hoklh [kksfj lksnjiqj lW
Õ Z /◌ॅ i8 Z/ M8 9
eUèku lqr jhiqlwnu nkS dM+ekoklh uukSrh lW nkSA
8 /◌ॅ 9'

( (ß%) !! 2 8 @ P-8 @ gyk'k ¼lqikSy½ BhBj lqrk mxzukjk;.k pUnzukjk;.k
%a 8 @$' %a 8 @ / M8
@ &8K y{ehukjk;.kk%A y{ehukjk;.k lqr lw;Zukjk;.k eksnkuUn
8K O/Z / 4A Z /◌ॅ * ) osnkuUnk xksliqjoklh gkVh lksnjiqj lW vfèkdkj feJ
,1R$' ù &8K S, Hkkfxus;%A uSf"Bd eksnkuUn lqrk izHkkdj fnokdj lqèkkdjk%
* $ ,0S00 * S, ( S, @ Hkk0iz0ls0 vfèkdkjh izHkkdj lqrkS izHkkref.k oRl izHkkr jatu
S, 08 8EZ Î /◌ॅ 101* 9' oRlkS ukU;iqj foLQh lW xaxkèkj nkSA fo0iz0ls0 vfèkdkjh
0S00 * ++ M +,8 / 8~T fnokdj lqr ckcw cHkuh oklh ujs'k >k nkSA lqèkkdj ¼,e,
9' * ( )& =;½A
◌ॅ M@:
5
n4 ++ M8 +4 $' cgqvjok lW iwf.kZ;k % nqYyg lqr ckcwukFk lqr fcgkjhd%A
+4 4%%$' P-$' P- fcgkjh lqr fg;kyky%A , lqr jkepUnz%A jkepUnz lqrk yky
%% +4 M b B ( S) % $ 8 cgknwj xkSjhdkUr ¼,e, izkpk;Z½ dey fd'kksjk% dfj;u lW
◌ॅ :4 [ 8K %%+4 M ( / 0 euksgj lqrk tksjuUnk ykycgknwj lqrkS lat; fot; [kksM+kxat
Õ10 Z / 4 4 /◌ॅ 1c ) 9' jkeiqjoklh Mhg nfjgjk lW txUukFk feJ nkSA xkSjhdkUr
b B (// S) 0 0 T§0 ◌ॅ
OTX1 ¼,e,llh izkpk;Z½ lqr xks'kkb±xkao 'kfDr0 ujmWu lW t;dkUr
◌ॅ B 9' nkSA
, PF && vFk Nknu lfjlo xzkekjEHk%
( " S1c + , '-- Z -"- fu'ka[kqM+ izxUuk cM+xkao] iVqvkgk&jkeiqj &vry[kk&
◌ॅ + F@ h@ 14 /◌ॅ , 9' lfjlo lW chth jr~uikf.k , lqr pØikf.k fnxgh lW Hkhe nkSA
h@ ) 4nGH ) i $ pØikf.k lqrk JhoRl gYys'oj Jhdj olqUèkj jkenso dkensok%
8, /◌ॅ q TÂ 9' ) 7 ¡ ifupksHk lW fNfr'kEeZ nkSA Jh oRl lqrk egks nsokfnR; egks
7 ¡ 7 ,¡ 7 4 ¡$ ,K% n t;kfnR; egks HkokfnR; egks gjkfnR;k% HkUnoky tYydh
(ï ) ◌ॅ 23. 9' ) 7 ¼tySokj½ lW m|ksrdj nkSA vijk Jh oRl lqr egks f'kokfnR;%
T¡$ %N % /◌ॅ ) 9' 7 ,¡ tydkSj ikyh lW Jhdj nkSA egks HkokfnR; lqrkS x,u lqiVksA
( 18 Ï' 18 ( K q8/ 1 HL' x,u lqrkS pkUn Nknuoklh fxjh'ojkSA fxjh'oj lqr lqpfjr
1 H H $' H
efr'oj%A lqpfjr efr'oj lqrk dkSf'kd j?kqukFk JhukFkk%
NT 5
]8 ) 8$ ^
9' ]85 /◌ॅ 4nGH
ek.Mj lW gYys'oj nkSA j?kqukFk lqr fnokdj% lqbjh lW okefu
$ v 5
/◌ॅ 8 9' ]8 % M$
nkSA vijk j?kqukFk lqr Mkywd% ekfyN lW Hkk"dj nkSA vijk
$ ◌ॅ ,z 9' ]8 5 ( * M<N
j?kqukFk lqrkS lqèkkdj nwcsdkS Hkjsgk lW xksaf<+ nkSA fnokdj lqrk
,~4 /◌ॅ O 0 9'
7 Y 7
egks eqjkjh egks :fpdj egks xq.kkdj egks Hkkuwdjk% ekuhd
I 7 U@ M
7 ,8 $ 8 9' %
5 $
nkSA vy;h oklh egks :fpdj lqr 'kqfpdj%A , lqrk eèkqdj%
/ 7 I $' *
A* S0 AM$' A* R I- $'
, lqr tVkèkj iz0 tkVwd%A tVkèkj lqrk ekus :nz lksek%A r=
( ) * 4%*L, ◌ॅ 1 M 9' ) *
jke lqrkS Jhèkj gyèkjkS] nfjgjk lW tkxw nkSA Jhèkj lqr
5
4 8$ +*% /◌ॅ U@ 9' 4 8
gfjukFk% cqèkoky lW xq.kkdj nkSA gfjukFk lqr j?kqukFk% ldjk<+h

.+ ◌ॅ 4 d M 9' 5
]8 O 8$ lW gj[kw nkSA j?kqukFk lqr xksihukFk% dqleky lW BDdqj xaxk
`/% /◌ॅ !Í5 101 9' O 8 1c g38 nkSA xksihukFk lqrk txUukFk cS|ukFk efgukFk vkfnukFkk%
48 J8$ Î /◌ॅ 0 1* 9 `% /◌ॅ foLQh lW B0 xnkèkj nkS dqtkSyh lW [kkS eèkqjke nq nkSA
s * 5 5 9' Ñ8 4 S M 0 ' lkSnkfeuh lqrkp gfjfiz;k diwZjkdsaA vkn~;k x<+ csymap lW
J3 1 <%20 /◌ॅ d 5TI F' M (8 [kq'k: ifRuA vijk diwZjk irkSuk [kkSvky lW cUèkq ifRuA
sJ% /◌ॅ +i5 F' E 1c ( p m vU;n txUukFk lqrkS HkSjonÙk vU;n gsedjkS dVS;k ek.Mj lW
E kL Ð ^
/◌ॅ @ 9 oklqnso lqr d.kZ nkS vgiwj djegk lW xksihukFk nqfg= nkSA
) 5
◌ॅ O 8 4 9' 101 xaxkorh lqrkp lyxk ektfj dktfj lkefj [katukdk%A vU;n
1 / d08$' E k gsedj lqrk ukjk;.knÙk vkRekjke Ñ".kkjke ';kejke ?kukjke

8 @m J "# o ]8 8 $ / 0 eukjkek% laxzke ,dgjk lW vUnh lqr j?kqukFk nkS cqèkkSjk lW
# ◌ॅ K 5
]8 9 +2 5 /◌ॅ 8 5 9' tud nq nkSA pkUnuh lqrkp Hkzejk ykyorh epfyfudk%A
K8 } %% %8$' J3 } vkn~;k Hkzejk egukSjk [kkSvky lW [kqf'kgky lqr okpk ifRuA
4 sJ% /◌ॅ d 5T4% F' vijk ifupksHk lW ?kkuk lqr èkjkukFk ifRuA vijk djegk lW
8, /◌ॅ ]8 * 8 F' 4 /◌ॅ fe[kh ifRuA
d F'
8 @m % $ K.% % /◌ॅ M ukjk;.knÙk lqr fpydk jke% vUnksyh tky; lW fpdw lqr
4 9 /^ /◌ॅ " 5 9' % efgjke nkS ijl.Mk lW Ñik nq nkSA fpydk jke lqrk vuyiqj
8%Z 4 /◌ॅ q8 M * F ' e4@ djegk lW Nouw lqr fp=èkj iRuhA jksfg.kh iq=k%A vkRekjke
Z $' J m$ u®% <%20 /◌ॅ lqr t;nÙk% vks>ksyh csymap lW HkksykukFk lqr dyj nkS
t%8 % 9 8, /◌ॅ ! 0 1% 5 9' ifupksHk lW ikBd taxyh nq nkSA tkEcorh iq=k%A vijk
Z $' J ( ) m / 0kH m vkRekjke lqrkS JhnÙk flags'oj nÙkkS cygk cfy;kl lW
◌ॅ %m 9' Y8 dsoynÙk lqr i`Foh ifr nkSA ;equk iq=k% fp=orh Lusgorh
Z $ òG4 4> R4 $' m g"kZorh usgorhdk%A t;nÙk lqr dUgS;kd% ifupksHk lW fgjQwy
W¬$ 8, /◌ॅ 4 M % 9' 1
nkSA fxfjtk lqrkp jkts'ojh HkxorhdsaA vkn~;k lekSyh ikyh
H ,1 0 ' J3 /¦% % /◌ॅ *I +Ê
lW èkk: lqr cPph ifRu , lqr jfrukFk%A JhnÙk lqrkS jktk
F 8$' ) m ( OK. /N8
xksfoUnks ldkSuk lW gksjhy nkSA ef.k iq=k%A flags'ojnÙk lqrk
◌ॅ 7 % 9' @ Z $' / 0kH m A
dVdk ek.Mj lW lukFk lqr Hkoh nkSA ifupksHk lW eucksèk nq
^ /◌ॅ /8 , 9' 8, /◌ॅ 8y* 5
nkSA fyf[kuh iq=kA
9' %d8 Z '
"# 8K Ô1% 4 1 Ñ".kkjke lqrk uUnfd'kksj ;qxy fd'kksj gfj fd'kksj fxjoj
08$ 4 sJ% /◌ॅ d 5T4% 8d 9 fd'kksj iapuk% egukSjk [kkSvky lW [kqf'kgky lqr eulq[k nkS
3 ◌ॅ / 0=> 5 9' * Z $ ~ ef>;ke djegk lW larks"kh nq nkSA èkhjorh iq=k% jsorh eksnorh
& 8K8 $' J3 % /◌ॅ w8 F' ufUnuhdk%A vkn~;k ikyh lW izseukFk ifRuA vijk ek.Mj lW
^ /◌ॅ 08 1&48 F P-m$' jatu lqr txeksgu ifRu , lqr pUnznÙk%A uUn fd'kksj lqrk
8K 8 @ T8 @ ,1 8 @$ fe=ukjk;.k ds'koukjk;.k Hkxor ukjk;.kk% jtkSjk ek.Mj lW
^ /◌ॅ 8 %m 9 Z /◌ॅ nsou lqr dkfydknÙk nkS lksnjiqj lW vkRekjke nq nkSA okpfu
5
J 9' 8 Z $' iq=k%A
o ( 5 , N +*%
5 /◌ॅ V8 5
n4 ';ke jke lqrkS eFkqjk HkohdkS cqèkoky lW yksdukFk lqr nqYyg
9 / ◌ॅ Te@ 5 9' %e Z $ /4 nkS ldjk<+h lW f'kjksef.k nq nkSA dyjks iq=k% lgtorh
x ' J3 8, /◌ॅ WX F' 5 ( ân;orhA vkn~;k ifupksHk lW dUgkbZ ifRuA eFkqjk lqrkS
P-8 @ S0 P-@ 2 8 C /¦% % /◌ॅ pUnzukjk;.k iz0 pUnzef.k mfnr ukjk;.kks lekSyh ikyh lW
% 9 +%/ /◌ॅ 8AM M 9' fe=ifr lqr [ksyifr nkS cfy;kl lW udVw nw nkSA
P-8 @ S0 P-@ ( *8 @ %8 @ S0 pUnzukjk;.k iz0 pUnzef.k lqrkS vo/kukjk;.k deyukjk;.k iz0
5
M Ü N %d/ 10O +*% /◌ॅ , m %% QwíhdkS fiy[kokM+oklh xaxksjk cqèkoky lW HkhenÙk lqr yfyr
&48 9 / ◌ॅ 4@ U@ 5 9 8 eksgu nkS ldjk<+h lW efgikf.k lqr xq.kh nq nkS Kkunk lqrk'p
È R vT4Z / 4A / ◌ॅ m
usoknk; b'kgiqj oklh ijgV ldjk<+h lW nsohnÙk ikS=
ß 1&48 K F +8d0 $' Q
txeksgu lqr lqUnj iRuh , lqr cu[kaMhd%A lqrsp cqyqd
5
+ T 0 ' J3 / ©
nk; jkedk'kh nk;dsaA vkn~;k jktxzke oklh HkkSj [k.Moyk lW
d^% /◌ॅ #5 / 04 F 8 / 04 / 04
fo".kq flag iRuh , lqrk tud flag ;kno flag jk?ko flagA
. & ( -
vijk jkedk'khnk; Hkjkeoklh uM+qvkj djegk lW [ksyh lqr
◌ॅ % 8B F %a 8 @ +KM%
vuUr iRuh , lqr y{ehukjk;.k lqrkp fcUnwyk mfeZykdsaA
2%0
' ) 8 é *8 @ 8H $ %1/
Jheku~ voèkukjk;.k lqr ukxs'oj% yxekoklh uxokM+ ?kkslksr

\ /◌ॅ ++ Mm 9' 8H +H lW ckcwnÙk nkSA ukxs'oj lqrk cVs'oj tVs'oj xksis'oj iz0
H OãH S0 * ◌ॅ ghjkdk% dgjk oklh efg"kh ikyh lW xksiky lqr j?kqoj nkS
O% ]5 9 ¬ D <%20 /◌ॅ 18 5
r=So dkdks csymap lW ;ksxukFk nq nkSA lqrkp 'kkjnk dkek[;k
9' T ¥ 2m 0 ' J3 %d mÙkjkdsaA vkn~;k y[kukSj ¼lksfriqjk½ oklh >a>kjiqj djegk lW
( Z ) / 0 Z 4 /◌ॅ 8K ß 5 8K
1 tukuUn ikS= nqxkZuUn lqr fuR;kuUn iRuh , lqr 'kaHkqukFk%
8¡8K F T 08$ ¥ * Z vijk dkek[;k èkjeiqj ns'ks f'kouxj oklh ijgV cgsjk<+h lW
T81 / 4A +k ◌ॅ ß @ @ ikSjkf.kd Vsdef.k lqr :nzef.k iz0 lqUnj th ifRuA , lqrk
I-@ S0 K F' S& : izeksn fouksn lqcksèkk%A vijk mÙkjk vdkSj oklh uxokM+ ?kkslksr
y*$' 2m N / 81 \ /◌ॅ
lW tuknZu lqr Hkksyk ifRuA Jheku~ cVs'oj lqrk jRus'oj
88 t% F' ) 8 é +H FGH
v'kksd vey dqekj iz0 Hkxoku th èkzqothdk% ykyiqj
% ` S0 ,18 5 $ %%Z
¼flagokM+½ oklh f'kok gfjve lW NksVdfu lqr cEe nkS
( ) ( ◌ॅ rA8 +Â 9
flejokM+ [kkSvky lW nÙkw lqr gj[kw nq nkSA lqrkp vkn~;k
sJ% /◌ॅ mM 4 d M 5 9' J3
uf'kjk ns'ks :iliqj oklh cSxuh vy; lW [kwcyky iz0 Mkseh
8T I/Z / g18 % /◌ॅ d M+%% S0
lqr pkS0 ijekuUn ifRuA vijk èkjeiqj ns'ks cBSyh oklh
|0 8K F' * Z +&%
/ A ^.% /◌ॅ * F' /
dVjke i.Mksyh lW lqèkkdj ifRuA vijk lrjokM+ oklh jrkSyh
(% 4 /◌ॅ P-d 4 0 d F'
nfjgjk lW pUnz'ks[kj lqr fgeka'kq 'ks[kj ifRuA
S.0 FGH (#.// , 0 @ ◌ॉ) $ izks0 jRus'oj ¼,e-,llh vfHk;a=.k dkWyst½ lqr vfer% cSxuh
g18 % /◌ॅ ) 81 .
%8K / 04 vy; lW Jhuxj M~;ks<+h jktk dkfydkuUn flag lqr fnO;kuUn
8K / 04 9 ^5J /◌ॅ U@8K 5 9' S.0 flag nkS i.Mqvk lW xq.kkuUn nq nkSA izks0 vfer ¼izkphu eqnzk
(S 8 Y- >) ' ) (##) fo'ks"kK½ lqrkA Jh v'kksd ¼,e,½ lqrk iz'kkar fu'kkar uhykHk
ST 0 8T 0 8 %, L / 4P-Z ^5J /◌ॅ ddjkSM+ oklh efgUnziqj i.Mqvk lW xq.kkuUn lqr estj
U@8K "#8K 9 Z 3 é ,18 Ñ".kkuUn nkS iqjkrRofon~ Hkxoku th lqrk foB~By% 'kkjnkiqj
4!%$ T Z /◌ॅ +ù% / lW x<+cuSyh oklh ekM+fj ofy;kl lW ys'kifr lqr f'koukFk nkS
◌ॅ T T8 9 ZØ ◌ॅ + iqM+s ujmu lW t;ukFk nq nkSA lqrkp fourh ¼,e,llh½A èkzqo
9' 8 (## )' 5 (#)
th ¼ch,½ lqr lqyrkuiqj ns'ks jfrikM+ csymap lW eqdqUn lqr
% 8Z <%20 /◌ॅ Y`K 8 M8 M%% 9
uwuwyky nkS tgkuiqj oklh uxokM+ ?kkslksr lW lnkuUn nq nkSA
48Z / 81 \ /◌ॅ /8K 5 9'
tVs'oj lqr pUnzs'oj ¼,y,ych½ vf[kys'oj ijes'ojk% f'kok
H P-GH (##) dH H $ T
gfjve lW ikyh pUnzs'oj lqrkS fodkl foHkk"kkS rjkSuhoklh
◌ॅ % P-GH ( / ,$ L8 /
lekSyh ikyh lW t;pUnz nkS jkuhiqj csfr;k ns'ks lfjlo
/¦% %/◌ॅ P- 9 8 Z < / /
lksnjiqj iztkifr feJ nq nkSA ijes'oj lqrk lry[kk oklh
Z S ) 5 9' H / %d
/ #5 0 9 K.% % /◌ॅ ».0 8 5 9
fo".kqdkar nkS vUnksyh tky; lW T;ks0 n;kukFk nq nkS
H /õ / |0 "#%% 101* 9
fefFkys'oj lqrk lIrk oklh pkS0 Ñ".kyky lqr xaxkèkj nkS
& Z $' OãH S0 4 % , /
eksrh iq=k%A xksis'oj iz0 fgjk th lqr fnyhi Hkjkeoklh
- ◌ॅ 3 &48 9 ^5J /◌ॅ p uM+qvkj djegk lW fo|k lqr eksgu nkS i.Mqvk lW HkS;u nq nkSA
5 9' % ,A1 / 4> +*%
5 /◌ॅ q= fnyhi lqrk HkVxkek oklh efg"kh cqèkoky lW fNrks lqr misUnz
2ãP- 9' %8 @ S0 M Ü U¨H S0 nkSA deyukjk;.k iz0 Qwn~nh lqr xq.ks'oj iz0 ccqvu% gfjiqj
5
++8$ 4 Z 5
/ +*% 5
/◌ॅ 1 oklh ifj;ke cqèkoky lW nqxkZifr lqr uUnyky nkS lR;Hkkek
8K%% 9 /¡, ~H +8% 1010 ' J3 lqrkp lqjs'ojh cuekyk xaxkdsaA vkn~;k Hkjke oklh uM+qvkj
- ◌ॅ % 8K F ' djegk lW [ksyh lqr thokuUn iRuhA , lqrk :nzkuUn
I-8K "#8K 8 @$' Ñ".kkuUn ukjk;.kk%A
U¨H S0 5
++8 RH S0 %% 1 H xq.ks'oj iz0 ccqvu lqrk Hkqous'oj iz0 cM+kyky txnh'oj iz0
S0 rA%% H S0 8 %% H S0 Û. NksVkykyk dfiys'oj iz0 ekuhd yky dkes'oj iz0 fd"Vks
H S0 `Y & S0 ,>$ +,81 / jkes'oj iz0 dqeqn nkeksnj iz0 lqHkk"kk% cHkuxkek oklh eaxjkSuh

1L8 % /◌ॅ K ³ 9 /L8 / 8Z ikyh lW pUnk lqr Nsnh nkS ljkSuhoklh jktuiqjk nfjgjk lW
◌ॅ %a@ 5 9 8 /B vK 0 ' y{e.k nq nkS nkfeuh lqrkp olUrk bfUnjkdsaA vkn~;k f'kok
J3 T 4 /◌ॅ 101* ~P- F ' RH gfjve lW xaxkèkj lqr lqjsUnz iRuhA Hkqous'oj iz0 cM+k yky
S0 %% 81 0/ 2nM `% /◌ॅ */5 M8 S0 lqrk ouxkaooklh mYyw dqtkSyh lW eèkqlwnu iz0 jktk lqr
"# 9 T4Z / M8 5 9' jkeÑ".k nkS 'kkgiqjoklh vtwZu nq nkSA
1 H S0 rA%% @Z

/` +%/ /◌ॅ txnh'oj iz0 NksVkyky lqrk d.kZiqj ldqjh cfy;kl lW
I-8K 9' 8 %% S0 H +n Z / :nzkuUn nkSA ekuhdyky iz0 dfiys'oj lqrk cYyhiqjoklh
,Z 8, /◌ॅ *B O B 9' Hkkuqiqj ifupksHk lW jkèkkdkUr lqr xksihdkUr nkSA
! ( 0 U 5
V +%/ /◌ॅ % 9 mfnr ukjk;.k lqrkS >haxqj vrqyks cfy;kl lW nqykj nkS lqrkp
8¡ , ë8 8$
J3 Dv%d/ fuR;ek;k 'kksHkk nS;fu ueZnkdk% vkn~;k dksby[koklh ujlke
◌ॅ \0] ++ MJ F ' , 8 0& cfy;kl lW ?kksa?kh lqr ccwvk iRuhA 'kksHkk uh0A nS;fu
ë8 0A / `J /2◌ॅ ◌ॅ "# ,8K jkaVhoklh dqvk frlmWr lW nsoÑ".k lqr 'kksHkkuUn iRuhA vijk
F ' 8
, / 8 - ◌ॅ \]8 ueZnk Hkjkeoklh uM+qvkj djegk lW ?kks?ku lqr iyVu iRuhA
%A8 F '
0U ( / H S0 %A8 H S0 %nMN >haxqj lqrkS lrh'oj iz0 iyVu ;rh'oj iz0 yYywdkS
Dv%d/ 4> 5
+*% /◌ॅ T 0 m qN 9 dksby[koklh efg"kh cqèkoky lW 'kadjnÙk lqr NdkSM+h nkS
/U8 I@ H 08 ,M O $ J3 lqrkp lxqu r:.k thos'ojh jatuh foHkwfr xksefrdk% vkn~;k
sJ% /◌ॅ b 8 ¼ 8 F vokeoklh flejokM+ [kkSvky lW xkSjhukFk lqr psrukFk iRuh ,
( 1018 8 ' I@ , / 8 - lqrkS xaxkukFk jekukFkkSA vijk r:.k Hkjkeoklh uM+qvkj
◌ॅ % ]88K F ' H djegk lW [ksyh lqr ?kukuUn iRuhA vijk thos'ojh
- ◌ॅ 3 &48 F ' Hkjkeoklh uM+qvkj djegk lW fo|k lqr eksgu iRuhA vijk
" \ /◌ॅ ` jatuh lry[kkoklh uxokM+ ?kkslksr lW dqej lqr iztkifr
S F ' ,M 481 / b ^
iRuhA vijk foHkwfr foguxjoklh txkSj ek.Mj lW ;qxy
◌ॅ Ô1%
F ' O
fd'kksj lqr nso fd'kksj iRuhA vijk xkserh lkSjkBoklh foLQh
Ñ !/ Î /◌ॅ 0 @ %% ß 5
d8 *
lW B0 Q.khyky ikS= nq[ku lqr jktèkj iRuhA lrh'oj iz0
F ' / H S0 %A8 , / 8 -
iyVu lqrk Hkjkeoklh uM+qvkj djegk lW [ksyh lqr thokuUn
◌ॅ % 8K 9 %/ / / Z \ /◌ॅ
nkS dylhoklh ldjiqjk fn?kks lW usokyky nq nkSA lqrkp
R%% 5 9' ». TB o H S0 %nM
T;ksfr 'kkfUr ';kek ;rh'oj iz0 yYyw lqrk lksfr 'kkyeiqj
T%Z 8 / +%/ /◌ॅ 1
+ 9 / / Z ◌ॅ 81 / 84
ujlke cfy;kl lW fxfjtk lqr cklqnso nkS lfjlo lksnjiqj
OTX 0 5 9' H +Ê , / 8 -
lW rkjkuxjoklh eugj lqr xks'kkb± nq nkSA vijk ;rh'oj lqr
◌ॅ 8K¹¬ 9 \ /◌ॅ R%% 5 9' +Ê
cPpk Hkjkeoklh uM+qvkj djegk lW thokuUnL;So nkS fn?kks lW
4> % /◌ॅ H8 %a 8 @ 9 8 Z usokyky nq nkSA cPpk lqr efg"kh ikyh lW fo'oukFk lqr
< / / / Z /◌ॅ /* 5 9'
M y{ehukjk;.k nkS jkuhiqj csfr;koklh lfjlo lksnjiqj lW lkèkw
nq nkSA
% P-$ 01L8 / 9% % /◌ॅ vrqy lqr jktsUnz% eaxjkSuhoklh tenkSyh ikyh lW }kfjdkukFk
¿ 8 9 +%// 2nM `% /◌ॅ N nkS cfy;kloklh mYyw dqtkSyh lW ipdkSM+h nq nkSA lqrkp
9' HGH T`B%0 ' % fo'os'ojh 'kdqUrykdsaA vijk vrqy lqrk yfyrs'oj iz0 cPpu
%%QH S0
+Ê8 I¨H S0 H % V 0 v:.ks'oj iz0 ikys'oj yhyks vjfoan lqjsUnzk% >a>kjiqjoklh
5
~P-$ 0 Z / ,J% 5
^ /◌ॅ d&8 9& Hknqvky ek.Mj lW nq[kekspu nkSA lqrkp lq'khyk ;ksxs'ojhdsaA
T % H 0 ' HGH %%Z ( ) r= fo'os'ojh ykyiqj ¼flagokM+½ oklh f'kok gfjve lW ce
( ◌ॅ + 7m F lqr egksÙke iRuh , lqr eksguthA vijk 'kdqUryk iykewoklh

&48 ' T`B% % M/ 4A / WX ijgV ldjk<+h dUgkbZ ikS= ghjkuUn lqr nkeksnj iRuhA vijk
ß 4 8K & F ' T % lq'khyk dksby[koklh ukgl [kkSvky lW ykspu lqr lgnso
Dv%d/ 84/ sJ% /◌ॅ V8 /4 F ' iRuhA , lqr enueksguA
8&48'
%%QH S0 +Ê8S0 H %%

Dv%d/ yfyrs'oj iz0 cPpu lqr yky iz0 jkes'oj dksby[koklh
◌ॅ \0] ++ MJ 9' ¨H ( ujlke cfy;kl lW ?kksa?kh lqr ccwvk nkSA ik.ks'oj lqrkS
` ^ { +81 0/ 2nM `% /◌ॅ d 0 ++ MJ 9' dqejth n.MhokS cuxkaooklh mYyw dqtkSyh lW [kka ccwvk nkSA
0 /¡GP- S0 ++ / 0 0 vjfoan lqr lR;sUnz iz0 ckck lqrk lat; jktho jathrk
) 01 Z / , 0 9' / 0 * Jàxkjiqjoklh Hk;adj nkSA lat; lqrk iM+jhoklh efg"kh cqèkoky

% ◌ॅ 1 9' ¨H "#+n, S lW fnxEcj nkSA ik.ks'oj lqr Ñ".kcYyHk lqr iznhi dqekj%
` $ 8 - ◌ॅ +q @ ß t% y*"# uM+qvkj djegk lW cNj.k ikS= Hkksyh lqr cksèkÑ".k nkSA
9' Z /◌ॅ J mG ++5 Y % lksnjiqj lW vkRekjke lqr jÙks lqr ccq, lqr eqjyh nq nkSA
5 9' o 5 Ã~%% ( o%
';kejke lqr eFkqjk lqr I;kjsyky lqrkS ';key fd'kksj uoy
8% L y / / s- ◌ॅ )
fd'kksjkS cksjtoklh flejokM+ [kkSvky lW Hkwyh nkS efg"khoklh
5
9 4> / 4> +*% /◌ॅ |0 +4 5 9'
efg"kh cqèkoky lW pkS0 fcgkjh nq nkSA vijk izHkwukjk;.k lqrk
S,M8 @ HôH RH $ +
thos'oj _"ks'oj fnus'ojk% cM+xkeoklh vksM+k ,dgjk lW Jhèkj
# ◌ॅ ) * 9 M * 0 ' J3 ,
nkS lqrkp diwZjk ekèkohdsaA vkn~;k Hkjke uM+qvkj djegk lW
- ◌ॅ U +- 8 F ' *
5
xqnj lqr cnzhukFk iRuhA vijk ekèkoh uukSjoklh rrSy
8 / ¯% / ◌ॅ ++8K8 0 F '
o% 8 4> / e4 ◌ॅ
ldjk<+h lW ccquUnu lqr fpjatho iRuhA ';key fd'kksj lqr
t%8 8 9' 8 ( ~P- 4~P-.
dsnkjukFk efg"khoklh jksgkM+ ldjk<+h lW HkksykukFk lqr thou
◌ॅ \0] ++ MJ 9 \0] 4/
nkSA dsnkjukFk lqrkS vejsUnz gjsUnzks ujlke cfy;kl lW ?kksa?kh
/` % /◌ॅ ` 5 9' 8% lqr ccwvk nkS ?kksa?kjMhgkoklh ldqjh ikyh lW dqej nq nkSA
OV8$ 0 Z / 5
,J% ^ 5
/◌ॅ d&8 9 uoy fd'kksj lqr xksyksdukFk% >a>kjiqjoklh Hknqvky ek.Mj lW
Z /◌ॅ +8% 5 9'
8% nq[kekspu nkS lksnjiqj lW cuekyh nq nkSA vijk uoyfd'kksj
8
S0 5
p8$ +1/ <%/ +*% /◌ॅ J%% lqr rhFkZukFk iz0 HkS;u% cM+xkeoklh csylke cqèkoky lW
/ M@
9 4/ q8 / / %% 5 pksvkyky lqr lw;Zef.k nkS ukSgM+oklh Nknu lfjlo ukSofr
9' yky nq nkSA
Ã~%% /¡8 @ 0 H ~H I;kjsyky lqr lR;ukjk;.k lqrk fpjatho ;ksxs'oj lqjs'oj
H $ 4Ï% 4
p m sJ% /◌ॅ O;kls'ojk% MhgVksy egukSj [kkSvky lW HkSjonÙk lqr Qdhju
8 9 / / Z /◌ॅ I-@ 5 9' nkS lfjlo lksnjiqj lW :nzef.k nq nkSA lqrkp jS;k nk;
j 8H 0 ' J3 j 8 - ukxs'ojh dkenkdsaA vkn~;k jS;k nk; uM+qvkjoklh lqYguh
8 8 28 /◌ॅ 8 F 88 / ujmu lW jfrukFk iRuh vijk dkenk uokuhoklh vuyiqj
8%Z 4 /◌ॅ H m /8K F ' djegk lW dfiys'ojnÙk lqr lnkuUn iRuhA vijk ukxs'ojh
8H %d ( ◌ॅ d8 F ' fiy[kokM+oklh f'kok gfjve lW lq[ku iRuhA fpjatho lqrkS
0 ( Y§8 8 %1/ \ /◌ॅ eqfDrukFk fe=ukFkkS yxekoklh ?kkslksr lW fgjQwy lqr
4 M % ++ M%% 9 , ◌ॅ ¦ %% 5
ckcwyky nkS HkM+xke tftoky lW ekSthyky nq nkSA eqfDrukFk
9' Y§8 5
,MãP-8$ %%10/ 10b +*%
lqr HkwisUnzukFk% ykyxatoklh xaxkSjk cqèkoky lW uUnh'oj lqr
◌ॅ 8K H QH 9 J% d^% /◌ॅ 4 &48
rsts'oj nkS ns'kqvky [k.Moyk lW gfjeksgu nq nkSA fe=ukFk
5
9' 8 T Y Z / K.% %
lqr ds'ko th eqjktiqjoklh vUnksyh tky; lW pqYgkbZ lqr
◌ॅ 5X M ÊG 9'
QwPps nkSA
~H ( P-8 k8 \0] 4/ + lqjs'oj lqrkS pUnzukFk gseukFkkS ?kksa?kjMhgkoklh cM+xke nfjgjk
◌ॅ 5
]8K8 9 + {% /◌ॅ lW Qdhj lqr j?kquUnu nkS cf<+;ke iokSyh lW [kkstiqjoklh

ÕZ / 5 9' 2m Z $ Qdhj nq nkSA lqrkp mÙkek f=iqjk% mfeZykdsaA vkn~;k
2%0
' J3 8Z / J4% 4 /◌ॅ /* 5 pkuiqjkoklh vkfgy gfjve lW lkèkq lqr pUnz'ks[kj iRuh ,
P-d F %%QH ' Z Ñ !/ lqr yfyrs'ojA vijk f=iqjk lkSjkBoklh f'koukjk;.k iRuhA
T8 @ F ' 2%
d 5 4/ Z vijk mfeZyk [ktqjkgkoklh ohjiqj ifupksHk lW dudyky lqr
8, /◌ॅ 8%% H F ' % P-8 rkjds'oj iRuhA odhy pUnzukFk lqrk rjkSuhoklh flgkSyh
L8 / /¶% ^ /◌ॅ H 9' ,M8 @ ek.Mj lW jkes'oj nkSA Hkwiukjk;.k lqr fo'os'oj% yxekoklh
HGH $ %1/ 81 \ /◌ॅ ++ Mm 9' uxokM+ ?kkslksr lW ckcwnÙk nkSA fo'os'oj lqr f'koukFk%
HGH T8$ +]/ OK 9' H c?kokoklh xksfoUn nkSA O;kls'oj lqrkS xksfoUn y{e.kks
( OK %aC +1 0/ 5
<%/ +*% /◌ॅ
cM+xkaooklh csylke cqèkoky lW pkSvkyky lqr lw;Zef.k nkSA
|J%% / M@
9' 8 08 ( P8 S0
fujatu lqrkS foUè;kukFk iz0 yky lkgsc v;ksè;kukFk iz0
%% /k+ 8 S0 4 %1/ +% Z
tekfgj yxekoklh cfyjktiqj gfjve lW fd'kksj lqr
◌ॅ % @ 9 P-$
dkyhpj.k nkS lqrkp vfEcdk pUnzk% 'kkfUr lquSukA vkn~;k
TB ù8' J3 % 8Z 8Z W AX
lqyrkuiqj ns'ks enuiqj vUgjk dVkbZ lW uUneksgu lqr
◌ॅ 8K&48 B F ' 81 /
jekdkUr iRuhA vijk jkeuxjoklh j[kokjh gfjve lW
" ◌ॅ 8B +% F P8 S0
%% /k+ Z K.% % /◌ॅ I8 @
uodkUr lqr cynso iRuh foUè;ukFk iz0 yky lkgsc lqrk
b Z / 9'
nfj;kiqj vUnksyh tky; lW :iukjk;.k lqrk xkSjhiqjoklh nkSA
8. W & (( ) ,18 ( B@ Jhiqj ns'ks rqyfl;k ¼fd'kuxat ftyk½ Hkxoku lqrkS
¦ `/% /◌ॅ ,T 9' B@ R4%$ fpUrkef.k ij'kqjkekS dqleky lW Hkos'k nkSA fpUrkef.k lqr
uv8 +%,- 9' 1 5 Z ' R4% K ++ M usgky% vksbfu cyHknz nkSA nqxkZorh iq=A usgky lqrk vUnh ckcw
]8o 2A /◌ॅ 2 9' /e Z $' K ( ?ku';kek ipkmV lW mn;h nkSA lejks iq=k%A vUnh lqrkS uuw
88 M 48 4 /◌ॅ I-@ g38 9' 4 efgukFkkS djegk lW :nzef.k lqr cS|ukFk nkSA nsogkj lW cStw
◌ॅ gM 5 9' /¡ Z ' ++ M 4 m$ ^ nq nkSA lR;orh iq=A ckcw lqr gjnÙk% ek.Mj lW cS|ukFk lqr
◌ॅ g38 % 9' d08 Z ' 4 m ( dyj nkSA [katuk iq=A gjnÙk lqrkS èkhjukFk cqf)ukFkks
5
* 8 +8Ú 81 / 8 A% /◌ॅ jkeuxjoklh uhek Vdoky lW t;h lqr fo".kqnÙk nkS jfrikM+
#5m 9 <%20 /◌ॅ "/ H 5
csymap lW [kexM+koklh jkes'oj nq nkSA jkts'ojh iq=A
9' H 5
Z ' +8 :%%$ YJ/
cqf)ukFk lqr uks[ksyky% teqvkoklh okjh ek.Mj lW p.MhnÙk
^ /◌ॅ ^ m 9' 8 Z $ 8
nkSA nnuorh iq=k% nk;euh nfjgjk lW jkèkkukFk iRuhA
*8 F ' :%% % %&48 4%
◌ॅ
uks[ksyky lqrk yhyeksgu gosyh ns'ks deyiqjoklh yxek
%Z / %1 % /◌ॅ n5 9 Z
tky; lW nqYyh nkS throkjiqj ¼rsxfN;k½ oklh vgiqj djegk
(Q1q) / 4Z 4 /◌ॅ ]8 5 9' % %&48
lW es?ku nq nkSA yhyeksgu lqrkS pUnzeksgu gfjeksgu
( P-&48 4 &48 4A 8/ ¯ ◌ॅ
W¬ Un 9 º 4 /◌ॅ
jgVehukoklh rrSy ldjk<+h lW dUgS;k lqr xqYyh nkS e>kSjk
9' Z T % S0 8KT % £ /◌ॅ
djegk lW iyklhoklh jaxyky nq nkSA ;'kksnk iq= lqrkp
%// d 4 /◌ॅ 4 "# H8 F '
lq'khyk iz0 uUn'khyk jeS lW rqyfl;koklh j[kokjh gfjve lW
% %&48 / M&48
TT&48 8~T&48 gfjÑ".k lqr fo'oukFk iRuhA vijk yhyeksgu lqrk lw;Zeksgu
2) / ù `% /◌ॅ % %% 1O% 'kf'keksgu ujs'keksguk QwyokM+hoklh uS;ke dqtkSyh lW fxjèkkjh
8 @ S0 1 9 %/ / /¦% % /◌ॅ /%%
5 yky lqr n`xxksiky ukjk;.k iz0 lqxj nkS iyklhoklh lekSyh
9' /P Q c M@ J3 ikyh lW loZyky nq nkSA lUè;korh lqrsp lqnkek vUuiw.kkZ
'Ø/ M M %/ d sJ% /◌ॅ ,%M ß vkn~;k vijk HkVokM+soklh iwoZ Qwyljk [kM+hd [kkSvky lW
A%% ¤0 ¡8K
F ' fHkydw ikS= >iVyky lqr oS;k0 dhR;kZuUn iRuhA
) 8 é P-&48 ¥ / / 0Ô§ M@

% Jheku~ pUnzeksgu fo[;kr lektlsoh la;qDr iwf.kZ;k ftykd
> ¼ 8 (1980-1990) S0 +t%$ ftyk ifj"kn ps;jesu ¼1980&1990½ lqr iz0 ceHkksy% csymap
0 5
<%2 W¬ %% ß ++J T%8 9 4 /◌ॅ dUgS;k yky ikS= ccqvk lqr f'kykukFk nkS nfjgjk lW
8 %% +ÊM 5 9' * 4 5 thuhyky lqr cPpw nq nkSA lqrkp jkèkk frjgqr ns'ks ¼vkb,,l

(Jv/ +4 / 35 ,1 /) P-&48 fcgkj ljdkj fo|qr foHkkx lfpo½ pUnzeksgu >k iRuhA iz0
F ' S0 +t% (.#. ).S. SYd) T ceHkksy ¼ch-,- iw-iz- izeq[k½ lqrk j'kk<+oklh doS ujmu lW
¤ 8 ◌ॅ ,0 W¬ 9 q8 / / /◌ॅ 'kqHkadj lqr dUgS;k nkS Nknu lfjlo lW f'koukFk nq nkSA
T8 5 9' 4 &48 "#&48 8&48 gfjeksgu lqrk Ñ".keksgu enueksgu fxjhUnz eksgu izdk'k
1 P- &48 ST &48 @Z / 4A +k eksguk pk.kiqjk oklh ijgV cgsjk<+h lW os.khnÙk ikS= Hkkbth
◌ॅ @ m ß ,v P- ,M>@ 9 4 /◌ॅ lqr pUnz Hkw"k.k nkS nfjgjk lW ij'kef.k lqr ccwvk nq nkSA
T@ ++ MJ 5 9' / M&48
( &48 lw;Zeksgu lqrkS dsnkjeksgu iz0 xksiky fo'oeksgu iz0 HkwikykS
S0 O% H&48 S0 ,M« 81 \ /◌ॅ uxokM+ ?kkslksr lW Lo;aikdh ';ke ikS= vkuUn lqr eqjkjh nkSA
à 0 o ß J8K Y 9' / /
lfjlo lksnjiqj lW uks[ksyky nq nkSA xksiky eksgu lqrk
Z /◌ॅ :%% 5 9' O% &48
[kck'kiqjoklh ijl.Mk lW èkeZukFk lqr fo'oukFk nkS
d+TZ / /^ /◌ॅ *8
H8 9 4/
fMfg;koklh [kkaxqM+ lfjlo lW cnzhukFk nq nkSA eqf[k;k ¼Hkw-iw-½
d 0U ◌ॅ +- 8 5 9' Yd (). ).) 8~T
ujs'k eksgu lqrkS jkteksgu vè;kid fefFkys'k eksgukS
&48 ( &48 T &4 /
vlqjkoklh cM+xke nfjgjk lW eUuwyky ikS= txeksgu lqr
◌ॅ cM%% ß 1&48 S@&48
izk.keksgu nkS lksnjiqj lW ?kqju lqr ekèko nq nkSA jkteksgu
9 Z/◌ॅ ] 5 8 * 5 9' &48
4 5% Q1q/ 4 5 sJ% /◌ॅ 4 "# 2B
lqr jkgqy rsxfN;koklh egqok [kkSvky lW gfjÑ".k lqr
9 #5Z / J4% 4 /◌ॅ 1 8K 5 9'
mn;dkUr nkS fo".kqiqj oklh vkfgy gfjve lW fxfjtkuUn nq
q ô' 8~T &48 /7 ,-GH / /ìS
nkSA lqrkp Nfo _pkA ujs'k eksgu lgksnjk Hknzs'ojoklh
%/ / 81 \ /◌ॅ 4 8K8 F T lEizfr rqyfl;k oklh uxokM+ ?kkslksr lW gfjuUnu iRuh
+ / 8K
9' fefFkys'k lqr cjkjh oklh rhFkkZuUn nkSA
8. S#: 4 m * 8 R8m Jhiqj ns'ks lksgkxiqj % gjnÙk lqr èkhjukFk lqrk usuknÙk
8%% %%$ 81 \ /◌ॅ p t% xsukyky cztykyk% uxokM+ ?kkslksr lW HkS;kjke lqr Hkksyk nkS
9 0 Z ' 8%% %%$ %/ / jadorh iq=A xsukyky lqr jkeyky% rqyfl;k oklh lq[ksr
sJ% /◌ॅ 4 %% 9' x Z ' %% [kkSvky lW gfjyky nkSA ân;orh iq=A jkeyky lqrkS vfu:)
( 8I +%I. <%+ ' ◌ॅ cky:)ks csyckM+h oklh ijgV ldjk<+h lW xksiky nkSA lqnkek
O% 9' Z *I / 8%Z iq= ;'kksnk èk:okjh oklh vuyiqj djegk lW fe=ukFk ikS=
◌ॅ 8 ß ~%% 8B%% S0 dkjsyky lqr vuUryky iz0 Q.khyky iRuhA vfu:) lqr
@ %% F ' 8I H $ / 8Z 8EZ tkxs'oj% ljuiqj ukU;iqj foLQh lW xsukyky lqr uks[ksyky
Î /◌ॅ 8%% :%% 9 ¤ 8 28 /◌ॅ )
nkS doS ujmu lW Hkwou nq nkSA cq)uorh lqrsp lkfo=h jkèkk
5
9' +85 Q / * IÝ 8 '
:DehuhA vijk vfu:) lqrk Hkqous'oj ijes'oj flags'oj
8I RH H / 0kH H $ £
jkts'ojk% jeS oklh csylke cqèkoky lW 'kkseukFk lqr dkjsyky
/ 5
<%/ +*% /◌ॅ 8 ~%% 9 A
nkS dVdk lksnjiqj lW vfu:) nq nkSA f=iqjk lqrsp 'kkfUrA
Z /◌ॅ 8I 5 9' Z Q TB'
vijk vfu:) lqrkS v:.k v'kksd dksrgiqjoklh jkm<+ lW
I ( I@ D 4Z / 2 ◌ॅ
Hkksjsyky lqr jkelqUnj nkS dljm<+ ,dgjk lW equhyky nq
t~%% K 9 / 2 # ◌ॅ Y8 %% 5
9' Z Q @' / 4A 8
nkSA nsodh iq= lqrsp oh.kkA r=kn;k lkfo=h jgVehuk oklh
" ◌ॅ F ' * 4A 8/
lry[kk lW lqdnso iRuhA vijk jkèkk jgVehuoklh izFkek
S eü ¹¬ F ' IÝ 8
ijks{ks lqdnso L;So iRuhA vijk :Dehuh flefj;koklh
% 01 `% /◌ॅ Y`K kH F ' eyafx;k dqtkSyh lW eqdqUn lqr egs'oj iRuhA vijk 'kkfUr
TB +d / 2nM `% /◌ॅ "◌ॉ +% pksiM+k c[kkjhoklh mYyw dqtkSyh lW [kkW cynso lqr izHkquUnu
S8K8 F ' H 1 5 8K
: I@ iRuhA tkxs'oj lqrk nqxkZuUn eukst o:.k lUrks"k iadtk
/B.> 0 / + ◌ॅ d8 vjfj;koklh cM+xke nfjgjk lW ys[kukFk lqr cksèkukFk nkS
y*8 9 %/ / /¦% % /◌ॅ %% 5 9' iyklh oklh lekSyh ikyh lW jhryky nq nkSA jkèkk lqrsp
* Q ,5 % 8' J3 / º 8, nqfHkZyk ehukA vkn~;k eYnokM+oklh >kSok ifupksHk lW e;kdkUr
◌ॅ B #5 0 F ' 5 8K
1 lqr fo".kqdkar iRuhA nqxkZuUn lqrk dksrgiqjoklh jkm<+ lW
D 4Z / 2 ◌ॅ t~%% K 9'8 0& Hkksjsyky lqr jkelqUnj nkSAuh0A Hkqous'oj lqr iz.ko%

RH S@$ k81 / 8Z 4 /◌ॅ gseuxjoklh jktuiqjk nfjgjk lW mekukFk lqr lj;qx nkS
28 / Ô1 9 % 01 `% /◌ॅ '% eyafx;k dqtkSyh lW tVkèkj nq nkSA bUnq iq=A ijes'oj lqrk
9' vK5 Z ' H d 4 / % 01 [kkfjng oklh eyafx;k dqtkSyh lW y{ehukFk lqr x.ks'k nkS
`% /◌ॅ %a 8 1¨T 9 /` <%2◌ॅ ◌ॅ ldqjh csymWp lW fxjkuUn nq nkSA cky:) lqrk HkVokM+oklh
1 8K 5 9' +%I ,A/ ,Z 8, Hkkuqiqj ifupksHk lW psiV nkSAuh0A
◌ॅ ¼A 9'8 0&
Z8È %/ Yd 8~T&48 Z o _ S, iqu'p rqyfl;k eqf[k;kth ujs'keksgu iq=h ';kek jEHkk izHkk
T 20 ' J3 81 ( M 4 Z / ) 'kph mekdsaA vkn~;k rkjkuxj ¼iwoZ egkjktiqj oklh½ uxokM+
\ /◌ॅ T8K8 ß ◌ॉ॰ O% S8K8 ?kkslksr lW f'kouUnu ikS= MkWñ xksiky lqr izHkquUnu iRuhA
F ' _ #5Z ` sJ% /◌ॅ % %8 vijk jEHkk fo".kqiqj dqjek [kkSvky lW yhykukFk lqr [kxs'kukFk
dT8 F ' S, 45 8 iRuhA vijk izHkk frjgqr ns'ks ujgh oklh voèkdkUr lqr nsosUnz
*B P- F ' T ¿T/ / iRuhA vijk 'kph }k'k;oklh ldjk<+h lW tuknZu lqr
◌ॅ 88 5
/ P- F ' 2 lnqikè;k; fnxsUnz iRuhA vijk mek dsgqfu;kaoklh xuke
4 58 0/ 18 sJ% /◌ॅ 1 % [kkSvky lW fnxEcj lqr odhy v'kksd iRuhA
F '
: "# 0% 5

^ /◌ॅ cM+xkao % Ñ".kkjke lqr papy fd'kksj lqr nqofj ek.Mj lW
%% 9' + 5 H S0 8, /◌ॅ yfyr nkSA nqcfj lqr jkes'oj iz0 jketh ifupksHk lW jaxh nkSA
01 9' H S0 2 d ùd jkes'oj iz0 jketh lqrk mn; 'ks[kj iù'ks[kj vejukFkk%
8$ ZØK4/ (% 4
/◌ॅ p iqM+sUnkgkoklh jrkSyh nfjgjk lW HkSjo lqr Mkseu nkS djegk lW
8 9 4 /◌ॅ +- 8 5
1 48 9' 2 cnzhukFk lqr x`fgukFk nq nkSA mn; 'ks[kj lqr lqèkka'kq 'ks[kj
d * 0 d T8Z / q M / ◌ॅ fo'kuiqj oklh Nkew ldjk<+h lW izhfrukFk ikS= cPpw lqr lqjsUnz
S 8 ß +ÊM ~P- 9 T 4 /◌ॅ " nkS f'kok gfjve lW nq[kju lqr egUFk nq nkSA vè;kid
4 5 9' ùd (-5## ) * iù'ks[kj lqr ¼vkb,,l½ èkeZohj iz0 cece vltk ns'ks
S0 ++ / #5Z / %A5 8 8
fo".kqiqjoklh yVqju lqr n;kukFk nkSA vejukFk lqrk Jhiqj
9' 8 ) Z / 9' 4
oklh nkSA gfj fd'kksj lqr fcgkjh yky lqr lqoa'kA lqoa'k lqr
%% 0T' 0T $'
t;ohj%A t;ohj lqr cyjke iz0 vfHkjke% ujmu lW tkYiknÙk
+% S0 ◌ॅ ´m ß Ù8
ikS= <ks<u lqr tkxs'oj nkS vkfgy [kkSvky lW dSyw lqr
H 9 J4% sJ% /◌ॅ % M 5
8 5 9'
;nqukFk nq nkSA papy fd'kksj lqr nhèkZukjk;.k lqr egkohj%A
0% *8
@ 4 $' 4
egkohj lqrk rqylhiqjoklh rjkSuh djegk lW fgjkyky nkS
%/ Z / L8 4 /◌ॅ 4 %% 9 +
Q] ◌ॅ 5X 5 9'
cM+xkao oklh rs?kjk ujmu lW pqYgkbZ nq nkSA
b Z (,1%Z ): ] 0 +%%$' xkSjhiqj ¼Hkkxyiqj½ % ?keaMh lqr vtcyky%A , lqr vtwZuA

M8
' M8
2TP-$' 2TP- +%4/ vtwZu lqr mes'kpUnz%A mes'kpUnz lqrk cygkoklh xkmy
◌ॅ 8M B 9' djegk lW lksuw lqr vUr;kZeh nkSA
% 8Z ,-GH : T N¸ m ( lqyrkuiqj ns'ks Hknzs'oj % f'kfo lqr dkSLdhnÙk lqrkS thou
B@ / %d /◌ॅ 8+ 0* 5 4 H 9' % /◌ॅ fpUrkef.k lry[kk lW fnuca/kq lqr gfj'oj nkSA tftoky lW
! F 5 9 0 Z $' k8 !! ikBd jr~uifr nq nkS jadorh iq=k%A gseuorh BhBjorh
"# vP- ' 8 /8M %$ AX /◌ॅ ' Ñ".korh bUnzkorhA thou lqr luQwy% dVkbZ lW Vdoky lW
M
◌ॅ &48 9' 8 8M %$ AX /◌ॅ eksguw nkSA vijk thou lqr euQwy% dVkbZ lW dkyk nkSA
9' Y8 %% 18 8 `%8K S0 +t% equhyky lqrk ;ksxukFk 'kkseukFk dqykuUn iz0 ceHkksyk
%8K ¡8K
4/ / +k ◌ॅ deykuUn dhR;kZuUnk vM+jkgkoklh dfl;ke cgsjk<+h lW
´m ~ 9' 8 M8 M ) tkYiknÙk lqr dkjs nkSA lqrkp uwuworh lcwjorh dkSf'kY;kdsaA

NTª0 ' J3 ,-GH K.% % /◌ॅ TT 0 vkn~;k Hknzs'oj vUnksyh tky; lW f'ko'kadj lqr vtwZu yky
M8
%% F ' D5J / %8 Ü iRuhA vijk dksYgqvk oklh dykukFk lqr en~nh iRuhA vijk
F ' d1 ◌ॅ 1 @ [kxfM+;k erkmu nfjgjk lW txref.k lqr HkksxkuUn iRuhA
t18K F ' 18K +J/ ^ /◌ॅ ) ;ksxkuUn lqrk cyqvkoklh ek.Mj lW yrM+w nkSA lqrkp
9' T`B% ' 18K 'kdqUryk ifo=hA vijk ;ksxkuUn lqr n;kuUn% Mwefj;koklh
8K$ M / 4 ^ /◌ॅ O% K 9 Mhgk ek.Mj lW xksiky lqr lqUnj nkS djegk lW txeksgu nq
◌ॅ 1&48 5 9' nkSA
+: P- ' JT0 ' J3 HkxhjFkh % lqrkp pUnzek t;jkek nsojkekA vk'kkdsaA vkn~;k
T`B% MJ/ M +*%
5 /◌ॅ %AM /8K
'kdqUryk tewvkoklh Mwejk cqèkoky lW yVwjh lqr lokZuUn
F ' +84 Ð ^ /◌ॅ 5%% iRuhA vijk ifo=h cFkukgk dVS;k ek.Mj lW vn~cqnyky lqr
H F ' P- g 1q + ijes'oj iRuhA vijk pUnzek vjfj;k cSjxkNh cM+xke nfjgjk
◌ॅ 4 W¬ F kT² lW gfj lqr dUgS;k iRuh vijk t;jkek egs'kiêh txUukFk
1c 38 F ' +4 5+%/ lqr fo|kukFk iRuhA nsojkek cgqckyoklh jk<+h ikyh lW
◌ॅ %% ) B F ' JT ) 1 ukSofryky lqr JhdkUr iRuhA vijk vk'kk jk;Jh x<+ csymap
0
<%2 /◌ॅ O~%% o K F 8K lW xksjsyky lqr ';ke lqUnj iRuh n;kuUn lqr iadt%
$ ) / 1 <%20 /◌ॅ O~%% P-
jk;Jhoklh x<+ csymap lW xksjsyky lqr jkepUnz nkS
9 %%Z / "#+n, 5 9' t% vP-8K
ykyiqjoklh Ñ".kcYyHk nq nkSA Hkksyk lqrk bUnzkuUn nsokuUn
8K T8K 4I / 4 % /◌ॅ "
f'kokuUnk egk:ihoklh vfg;kjh ikyh lW nq[kju nkSA
9' /d MJ/ 1 <%2◌ॅ ◌ॅ %% 5 9'
l[kwvkoklh x<+ csymWp lW ukSofryky nq nkSA ljkstuh lqrkp
/e8 P/8 8' J3
rdrjkek foUè;okfluh ehukA vkn~;k ykyiqjoklh xksdqyukFk
%%Z / O`%8 ) 8K F ' 8
lqr feJ n;kuUn iRuhA vijk ehuk >[kkM+ ykyiqjoklh feJ
3" %%Z / ) L 8K F ' vP-8K
/Ê8K 8¡8K / 0=>$ + ◌ॉAZ / 4 ^
jkSnh lqr ijekuUn iRuhA bUnzkuUn lqrk lfPpnkuUn
◌ॅ q 8 d8 9 u # ◌ॅ 8K 5
fuR;kuUn larks"kk% cjkWViqjoklh Mhgk ek.Mj lW N=ukFk lqr
9' U%+ Z% / Z / / M8
@
[kM~xukFk nkS vksM+k ,dgjk lW uolqUnj nq nkSA xqykc lqrkp
%8K F ' /Ê8K 0 ) Z / + iqrqy lhrkiqjoklh lw;Zukjk;.k lqr deykuUn iRuhA
9' 8 I+ <+ ' 8¡8K g 1q / lfPpnkuUn lqr eathr Jhiqjoklh thysch >k nkSA lquhrk
,8K 9' 2> Z ' / 0=> 01 / lqrkp :ch cschA fuR;kuUn lqrk cSjxkNhoklh 'kksHkkuUn >k
K ) 9' 8K ( & S& ) / nkSA m"kk iq=A larks"k lqrk jaxjkoklh vjfoUn feJ nkSA
5
<%2◌ॅ ◌ॅ ]8 9 %%Z / d 0U nsokuUn lqrkS veksn izeksn jk;Jhoklh x<+ csymWp lW j?kqukFk
◌ॅ "#+n, 5 9' , Q Y858 < + M lqr t;nso nkS ykyiqjoklh [kkaxqM+ lfjlo lW Ñ".kcYyHk nq
T` F ' &8K JÔ>$ nkSA foHkk lqrsp equpqu csys nscw >k lqr f'kodqekj iRuhA
t 4/ "#8K 9' T8K ( / 0 veksnkuUn lqr vk;q"k% Hkksjkngoklh Ñ".kkuUn >k nkSA
+ 8/ ¤ 8 2◌ॅ ◌ॅ 8 M8 M *B 9 / 0¶% f'kokuUn lqrkS vt; lat; chjouoklh doS ujmWu lW uwuw lqr
^ /◌ॅ 8 M8 M%% 5 9' JT$ ,-GH / lqèkkdkUr nkS flagkSyh ek.Mj lW uwuwyky nq nkSA vt; lqr
T8K QP- 9' ¡8K
( 8K 38K. vkn'kZ% Hknzs'oj oklh f'kokuUn lqr thrsUnz nkSA dhR;kZuUn
M / K.% % /◌ॅ ,M8 )Û* 9 lqrkS e;kuUn fo|kuUnks Mwefj;koklh vUnksyh tky; lW
/¯ `% /◌ॅ %% M 5 9' / à Q , HkwiukFk lqr J`f"Vèkj nkS lrS<+ dqtkSyh lW ykyw nq nkSA
M % , : ' J3 £ (% 4 /◌ॅ ljLorh lqrsp vfHkjke Qwyjke 'kqHkjkek euksjekdkA vkn~;k
)* :* F ' M % %%Z / H8 jeS jrkSyh nfjgjk lW Jhèkj lqr euksèkj iRuhA Qwyjkek
* F ' , %%10 %! / 8 ykyiqjoklh jke fo'oukFk lqr jkèkk iRuhA 'kqHkjkek ykyxat
T8K F ' 38K ,-GH / 8Z 4 f=ykBhoklh dsnkjukFk lqr f'kokuUn iRuhA fo|kuUn
◌ॅ % MX 8 @ 9'
lqrk Hknzs'ojoklh jktuiqjk nfjgjk lW ywpkbZ lqr nsoukjk;.k
nkSA

N : m %m lqyrkuiqj ns'ks dksrgiqj % lksenÙk lqr dkfydknÙk lqrk
8 88 8Z /
u®% % /◌ॅ m jhrqukFk fnukukFkkS enuiqjoklh vks>ksfy tky; lW rkjknÙk nkS
9 /K4Z \ /◌ॅ 8¡8K 5 9' I8 lUngiqj fn?kks lW fuR;kuUn nq nkSA :iukFk lqr dkSM+hd%
N$ + 4// % M 9' 1 Z ' cjgefl;koklh dpkyw nkSA fxfjtkorh iq=A dkSM+h lqrk
N &48 "#&48 #5&48 / M&48 czteksgu Ñ".keksgu fo".kqeksgu lw;Zeksgu vf[kyeksguk jeSoklh
d%&48 £/ / sJ% /◌ॅ Te@ flejokM+ [kkSvky lW f'kjksef.k lqr jekuUn nkS ,dek
5 9' l
8K 9 d^% /◌ॅ J 8 [k.Moyk lW vkfrZukFk nq nkSA tkàoh lqrkp xqykc m"kk
U%+ 2> TT% / 8 J3 +d +% 'kf'kyrk lfork vuhrk vkn~;k c[kjh cysy lqr cklqdhukFk
+ 8 F ' +d "# ~P-
iRuhA vijk c[kjh Ñ".knso lqr lqjsUnz iRuhA vijk tewvk
F ' MJ ,B T 0 F '
'kksHkkdkUr lqr 'kadj iRuhA vijk cjnkgk y{ehdkUr lqr
+ 4 %a B b B F ' %/
xkSjhdkUr iRuhA vijk iyklh dqykuUn lqr lqjsUnz iRuhA
`%8K ~P- F '
&48 ( S5n +I@ MJ/ 5

+*% /◌ॅ 8B czteksgu lqrkS izQqYy c:.k tewvkoklh cqèkoky lW uodkUr
9' T % 0 8 %/ / `%8K P- nkSA lq'khyk lqrkp dapu iyklhoklh dqykuUn lqr jfoUnz
F ' "#&48 0 !/ 88 9 ~d iRuhA Ñ".keksgu lqr fpjatho iksfB;koklh tuknZu nkS js[kk
0% 0%' J3 / 8~T I@ lqrkp papy eapyA vkn~;k vjfj;koklh ujs'k lqr o:.k
F ' #5&48 8 / 8Z / 88 9 0M iRuhA fo".kqeksgu lqr uhjt ljuiqjoklh fnukukFk nkS eatw
8' ô8 8$ 8% / ¯% lqrkp jhukA _rqukFk lqr jekukFk% fueZyhoklh rrSy ldjk<+h
◌ॅ + M8 B 9 , ◌ॅ lW cwnu lqr t;dkUr nkS HkM+xke tftoky lW cwnu nq nkSA
+ M8 5 9' 88 ,-GH / 4?% ^ /◌ॅ fnukukFk lqrk Hknzs'ojoklh g"kksZyh ek.Mj lW fg;k lqr yky
4 %% 9'
th nkSA
, 0A ("ड़B@C) XR vFk [k.Moyk ¼[kM+kSjs½ csgV xzkekjEHk%
(1000 %॰॰) 10O% /◌ॅ + 101* $' ( ¼1000 ,ñMhñ½ xaxksyh lW chth xaxkèkj%A , lqrkS ohj
8 "' 8 @ M
T%@' T 0>@ S0 ukjk;.kkSA ukjk;.k lqr 'kwyikf.kA , lqr 'kad"kZ.k iz0 lkbZd%A
,& 000 T 0>@ ,-GH & g` e0e0m0 'kad"kZ.k lqrk Hknzs'oj nkeksnj cSdq.B uhydaB JhdaB
8 %0 ! ) 0 ! 80 !' ) 0 ! o0 ! 4 0 ! 8¡8K è;kudaBkA JhdaB lqrk ';kedaB gfjdaB fuR;kuUn xaxs'oj
10H 4nGH ô>T$' 10H 4nGH 5H gYys'oj _f"kds'kk%A xaxs'oj lqrk gYys'oj pØs'oj
H $' 5H ù& ù8, if{k'ojk%A pØs'oj lqr iùukHkA iùukHk lqr iq#"kksÙke%A
Z?m$' Z?m 8 ' Q Mnd
$ iq#"kksÙke lqr KkuifrA ,rs iwoksZfYyf[krk% eè; Hkkjr
, 8/8$' 8 = 2◌ॅ ' fuokflu%A Kkuifr lqrks mWekifr lqjifrA B0 lqjifr lqrk
0 M< %d M 4 $ !0 M< S0 )
nwcs yk[kw efgifr;% B0 nwcs iz0 Jhifr HkkSj frjgqr xzke
© 45 8/8$' !0 4 /B <4A
fuokflu%A B0 efgifr lUrfr csgVxzke ¼>a>kjiqj lehis½
( 0 Z / ã) 8/8$ Q /¤ ¿ / à
fuokflu% rs loS vf}rh; lkjLor lkèkdk%A B0 efgifr
%& 0 (1410 #॰॰) 0
8-0
¼1410 ,ñMhñ½ esa orZeku&B0 efgifr lqr dkUg% nfjgjk lW
4 W$ 4 /◌ॅ +AM 9 %
fnokdj lqr ckVw nkS vy; lW Jhdj nq nkSA vijk efgifr
◌ॅ ) 5 9' 4 8 M *8
4
5
lqr fnuw èkuifr djegk lW xaxs'oj lqr ekèko nkS nfjgjk lW
◌ॅ 10H * 9 4 /◌ॅ Y8 9' !0
B #5 $ /
◌ॅ I 9' !0
eqfu nq nkSA B0 dkUr lqr fo".kqifr% ldjk<+h lW :fp nkSA
W 4 $ +%/ /◌ॅ ) 9 % /◌ॅ M<
vijk B0 dkUg lqr gfjd% cfy;kl lW Jhifr nkS tftoky lW
5 9' !0 W ]$ +k ◌ॅ H_
nwcs nq nkSA vijk B0 dkUg lqr jk?ko% cgsjk<+h lW fo'oEHkj
8 M 9 ◌ॅ 48 M 5 9' !0 W lqr ukFkw nkS cfy;kl lW eguw nq nkSA vijk B0 dkUg lqr
Y $ ^ /◌ॅ R 9' 4 /◌ॅ ,M 9' eqjkjh% ek.Mj lW ekus nkSA gfjve lW foHkw nkSA B0 jk?ko lqr
0 ] $ sJ% /◌ॅ ,M 9 4 /◌ॅ jekifr% [kkSvky lW foHkw nkS djegk lW fonw nq nkSA B0 jekifr

M 5 9' !0 &48 8, /◌ॅ O lqr eksgu ifupksHk lW xkse nkS B0 eksgu lqr xaxkèkj% nfjgjk
9 !0 &48 101* $ 4 /◌ॅ T 9 4 lW f'konso nkS djegk lW JhukFk nq nkSA dfo xaxkèkj lqrk
◌ॅ ) 8 5 9' 101* 4 T 0 T S0 gfj'kadj ds'ko iz0 Hkkrw xksfoUn ukjk;.kk% djegk lW dkje
, M OK 8 @$ 4 /◌ॅ */5 M8 9 lqr eèkqlwnu nkS cfy;kl lW ;nqukFk nq nkSA vijk xaxkèkj
5
◌ॅ 8 5 9' 101* 1 T lqrk fxjh'k egs'k oklwdk% djegk lW cyHknz lqr jkeHknz nkS
kT / M$ 4 /◌ॅ +%,- ,- 9 4 djegk lW flf)ukFk nq nkSA B0 oS;kdj.k gfj'kadj lqrk T;ks0
◌ॅ /8 5 9' !0 ¤ @ 4 T 0 ».0 gfj'oj%A T;ks0 gfj'oj lqr T;ks0 jRus'oj% nfjgjk lW eugj
4 H $' ».0 4 H ».0 FGH $ 4 /◌ॅ nkSA jRus'oj lqrk cqf)ukFk Hkrjh [ksyifrdk% cM+xke nfjgjk
84 9' FGH 5
+8 , % $
lW vlwjkoklh x.ks'k lqr 'kwyikf.k nkS tftoky lW egs'k nq
◌ॅ / M / 1¨T M
T%@ 9
nkSA cqf)ukFkkfn=;k% vlwjk okflu%A iwoZ iùiqj dfVgkj
◌ॅ kT 5 9' +8 5 $ / M
fuokflu%A B0 cqf)ukFk lqr :iukFk% nfjgjk lW HkS;k% nkSA B0
/8$' M ùZ A4 8/8$' !0 +8
5
:iukFk lqr ifrukFk iz0 iÙkhd% [kkSvky lW caxkyh lqr xsUgw
I8$ 4 /◌ॅ p$ 9' !0 I8
nkS lksnjiqj lW Hkwou nq nkSA ifrukFk iz0 iÙkh lqrkS dqejukFk
8 S0 m $
sJ% /◌ॅ + 01% WM 9
}kfjdkukFkkS ek.Mj lW uuw ikS= jke lqr jkenqykj nkS
Z /◌ॅ ,M8 5 9' 8 S0 m (
` 8 ¿ 8 ^ /◌ॅ 88 M ß 5
%
[k.Moyk lW jke lqr nsoukFk nq nkSA
9 d^% /◌ॅ 8 5 9'
Y " ` 8 ( T&48 +8% N u8 pksiM+k c[kjh dqejukFk lqrkS jk'keksgu cuekyh dkS erkvksu
◌ॅ +d / 8 9 nfjgjk lW pksiM+k c[kkjhoklh thoukFk lqr fd'kksjh nkS ipgh
4 Z /◌ॅ e4@ 5 9' !0 T&48 lksnjiqj lW jksfg.kh nq nkSA B0 jk'keksgu lqrk enueksgu
8&48 T % &48 % &48 / M / 4 /◌ॅ lq'khy eksgu dfiy eksguk vlwjkoklh nfjgjk lW eUuwyky
cM%% 8K%% 9 d^% /◌ॅ ! lqr uUnyky nkS [k.Moyk lW lM+jkoklh galef.k nq nkSA
9' / !0 8 /P-&48 S0 lnkpkjh vè;kid B0 enu lqrk lfpUnzeksgu iz0 ckny
+% 8 S0 Yc P-8 S0 T 0 V fofiu iz0 eqUuk dfoUnzukFk iz0 'kadjth f=yksd uìsUnz iz0
8 ãP- S0 8W$ / 0 4 /◌ॅ * Z +7 uUgkdk% laxzke ,dgjk lW èkjeiqjns'ks cgksjk lW Jhiqj ns'ks
◌ॅ ) Z 48Z / % * 8 @ 9
tgkuiqj oklh ejqyhèkj lqr t;ukjk;.k nkS ,dek [k.Moyk
d^% /◌ॅ 48Z / 1 8K 5 9' /P-
lW tgkuiqjoklh fxjkuUn nq nkSA lfpUnz eksgu iz0 ckny
&48 S0 (#) TT ` $ y* /
¼ch,½ lqr f'kf'kj dqekj% cksèkxzke oklh uxokM+ ?kkslksr lW
\ /◌ॅ T 0 ß
TT,M>@ 4 ÈP-
n;k'kadj ikS= 'kf'kHkw"k.k lqr gfj'pUnz nkS cf<+;ke iokSyh lW
9 + {% /◌ॅ H8 5 5
]8 9'
fo'oukFk lqr j?kqukFk nq nkSA lqrkp vkn~;k Mhgk ek.Mj lW
J3 4 ^ /◌ॅ ◌ॅ M@/
4 ^ /◌ॅ
Mqefj;k lW iwf.kZ;koklh Mhgk ek.Mj lW lqèkkdkUr lqr fnyhi
*B % F ' +ê. '
4~P-8 |0 F ' 8 S0 Yc (# )
iRuhA vijk cLrksy dfVgkj oklh gjsUnzukFk pkS0 lqr iRuhA
4 ` (000 0)
fofiu iz0 eqUuk ¼ch,llh½ lqr fefgj dqekj ¼Hkk0th0fu0
`% /◌ॅ ».0 r%% ,%P- 9' @
ink0½ lM+jk oklh eyafx;k dqtkSyh lW T;ks0 NksVsyky lqr
8 J3 &48 ( ) ◌ॅ M@
/ TTB HkkypUnz nkSA lqrkp oh.kk lksuh vkn~;k eksguk ¼frjgqr½ lW
◌ॉ॰ F ' 4 ` (#-, , ) iwf.kZ;k oklh 'kf'kdkUr >k lqr MkWñ iRuhA fefgj dqekj
/4+Z / Z 4 / ¬ 9' ¼,yvkbZlh] Mhvks½ lqrk lgcktiqjoklh czãiqj nfjgjk lS lqr
nkSA
S, ◌ॉV8 M@/

P-8 (## 0S00 izHkkr dkWyksuh iwf.kZ;koklh dfoUnzukFk ¼,e,llh fo0iz0ls0
%0 8T /4 ) S/ M8 OÇ %/ 1 vf/k0 funs'kd lgdkfjrk½ lqr izlwu xksM~Mk ftykoklh
9' J3 T@ /◌ॅ M@/
"8 fnxEcj >k nkSA lqrkp vkn~;k ikj'kef.k lW iwf.kZ;koklh
F ' #5Z / /◌ॅ M@
/ ` sJ% ÑikukFk lqr iRuhA vijk fo".kqiqj vltk lW iwf.kZ;k oklh
◌ॅ 88 ß ÔT8 F F ' V8 dqjek [kkSvky lW fnukukFk ikS= ;qxs'kukFk lqr jRukdj iRuhA
(##) ( 8T / L / / ,%P- ¹¬ 9 f=yksdukFk ¼,e,½ lqrkS fuys'k lehjkS lM+jkoklh HkkypUnz

8 ãP- S0 8W (# ) Q1q/ 4 5J sJ% L;So nkS lqrkp uìsUnz iz0 uUgk ¼ch,llh½ lqr rsxfN;koklh
◌ॅ 4~"# B 9 4/ d 0U ◌ॅ egqvk [kkSvky lW gjsÑ".k lqr e;kdkUr nkS fMfg;koklh
8K 5 9' 8 ' [kkaxqM+ lfjlo lW jekuUn nq nkSA jkuh lqrkpA
Y " ◌ॅ -

&. : T % &48 (# pksiM+k c[kkjh lW iwf.kZ;k flikgh Vksy % lq'khy eksgu
% ) P-8 K8 S0 ¼ch, fcgkj ljdkj inkfèkdkjh½ lqrk jfoUnzukFk vjfoUnukFk
5c QP-8$ 48Z / (% 4 /◌ॅ iz0 pqUuk thrsUnzukFkk% tgkuiqj oklh jrkSyh nfjgjk lW
`%8K 101* 9 8, /◌ॅ 5Â8 5 9' dqykuUn lqr xaxkèkj nkS ifupksHk lW pqEeu nq nkSA lqrkp izsek
w *%5 ' P-8 ( +4 ) ( , 0 eèkqyrkA jfoUnzukFk ¼voj lsok fcgkj½ lqrkS vfHk;ark jkgqy
4 5% , 0 8 8 .m ( ) / u®% 8 28 vfHk;ark fufru czãksÙkjk ¼frjgqr½ oklh vks>ksfy ujmu lW
◌ॅ H_ "# 9 O Z / <«0 /◌ॅ fo'oEHkj lqr Ñ".knso nkS xksjkiqjoklh csykSap lW eqfDrukFk nq
Y§8 5 9 K8 S0 5c (# ##) ( nkS vjfoUnukFk iz0 pqUuk ¼ch, ,y,ych½ lqrkS uhrh'k dqekj
8 T ` 8 > `L d8 / S.0 kT
euh"k dqekjkS lq[klsuk oklh izks0 egs'k >k nkSA yfyrk ¼ch,½A
9' %% (#)' QP-+ (+ g
0 * )
thrsUnzukFk ¼ch, cSad inkfèkdkjh½ lqrk cHkuxkek oklh e>kSjk
+,81 / º 4 /◌ॅ , 0 T_58
djegk lW vfHk;ark 'kEHkqukFk nkSA dfiyeksgu ¼,e-,-] ch-,M-
9' %&48 (#.#., .#. S*8) ' J3
izèkkukè;kid½ lqrkA vkn~;k izsek jgqokoklh dule ek.Mj lW
w 4 5/ 8/ ^ 5 8
/◌ॅ 1 H
nqxkZukFk lqr dkes'oj iRuhA vijk tgkuiqj oklh eèkqyrk
F ' 48Z / *%5 81 <% /◌ॅ
jkeuxj csyk lW eSfFkyVksy iwf.kZ;koklh rrSy ldjk<+h lW
£%Ï% M@/
¯ ◌ॅ V8
@8 F '
f=yksdukFk lqr ef.kukFk iRuhA
+8% D % &48 J8K &48 "#&48 /¶% cuekyh lqrk dksdhy eksgu vkuUn eksgu Ñ".keksgu flgkSyh
^ /◌ॅ %% 1 T 9 {% /◌ॅ p ek.Mj lW dneyky lqr txnh'k nkS iokSyh lW HkS;k lqr
OTX 0 5 9' %&48 (+ S*8 200) xks'kkb± nq nkSA dfiyeksgu ¼,e,ch,M izèkkukè;kid m0fo0½
( 48Z / / sJ% /◌ॅ + J8K lqrkS tgkuiqjoklh flejokM+ [kkSvky lW cklqnso lqr vkuUn
&48 9 4 /◌ॅ 8K 5 9' !0 T&48 eksgu nkS ,dgjk lW thokuUn nq nkSA B0 jk'keksgu lqrkp
y*1 0 / 81 \ /◌ॅ STP- F ' cksèkxkao oklh uxokM+ ?kkslksr lW izdk'kpUnz iRuhA
4% +/ ¬! ) 81 5
+8 !` $ gosyh ns'ks clSBh Jhuxj vijk cqf)ukFk lqr Bdqjhd%
g18 % /◌ॅ 1 4 8 9' !` cSxuh vy; lW ;ksxh lqr gfjukFk nkSA Bdqjh lqr frydukFk%
%8$ W% 4 /◌ॅ 4/ 4%Ô* ß dUgkSyh ,dgjk lW ijokgkoklh gyk;qèk ikS= ckcwjke lqr
++ M 5
+8 9 4A 2 /◌ॅ $ ) cqf)ukFk nkS ijgV mpfr lW jkeuxjoklh Nkow lqr Hkksyk nq
5
t% 9' %8 <8 /%% 01%m$ nkSA frydukFk lqrk cspu loZyky eaxyknÙkk% cgsjk<+h lW
+k ◌ॅ J &8 9 ◌ॅ vkRekjke lqr eksnukFk nkS tftoky lW dkyk nq nkSA eaxyknÙk
5 9' 01%m S0 01% K %% :4 %% iz0 eaxyh lqrk lqUnjyky euksgjyky eqfuykyk% ldjk<+h lW
Y8%%$ / ◌ॅ <8 M8 9 % /◌ॅ / H cspu lqr nwuk nkS ikyh lW losZ'oj nq nkSA euksgj yky lqr
5 9' :4 %% 18K$ % /◌ॅ >@
;ksxkuUn% vy; lW iks"k.k lqr t;u nkS lksnjiqj lW f'kykukFk
8 9 Z /◌ॅ T%8 5 9'
nq nkSA
) 81 /◌ॅ µ81 : 18K 18K S0 +ÊM Jhuxj lW pEikuxj % ;ksxkuUn ;ksxkuUn iz0 cPpw lqrk
O% 8 / ,dL% `% /◌ॅ xksiky v'kksd fpduhoklh Hk[kjkSyh dqtkSyh lW fd'kksjh lqr
K 9 /◌ॅ 8 +4 %% 5 9' lqUnj nkS Fkfj;k lW ,dukFk lqr fcgkjh yky nq nkSA xksiky
O% <% µ / 8K 9' lqrk csyk pEikorh oklh nsokuUn nkSA

4 ó / : ¿ 8 ( `0 &48 egknso fnXèkhoklh % ifr lqr }kfjdkukFk lqrkS dqateksgu
2 &4 0 ^ / /¶%
/◌ॅ 8K mxzeksgukS nkarh oklh flgkSyh ek.Mj lW t;kuUn lqr
%% 9 <4A d^% /◌ॅ 4 5J/ \ 8 5 9' dneyky nkS csgV [k.Moyk lW jgqvkoklh ?kksru nq nkSA
2 &48 101* $ d1/ L8 4 /◌ॅ mxzeksgu lqr xaxkèkj% [kexM+koklh rjkSuh djegk lW dkjsyky
~%% %a 8 9 10O /◌ॅ p 5 9' 101* lqr y{ehukFk nkS xaxksj lW HkS;k nq nkSA xaxkèkj lqrk izdk'k
ST : &$ %/Z / 4 /◌ॅ ».0 fouksn veksnk% etfyliqjoklh ,dgjk lW T;ks0 vpdyky lqr
%% %a 9' y{eh nkSA
8T Z /◌ॅ ¿T 4 5: uf'kjk ns'ks ineiqj lW ikM+k HkM+jk lM+jk }k'k; jgqok %
(¤ @) T S/ , M "# @"# ¼oS;kdj.k½ ds'ko izfl) Hkkrw lqrk t;Ñ".k ef.kÑ".k vfu:)k
5
8I +*% /◌ॅ o %a * 9 Z /◌ॅ cqèkoky lW ';ke lqr y{ehèkj nkS lksnjiqj lW eqjkjh nq nkSA
Y 5 9' "# ( ,08 /T{ 4 /◌ॅ t;Ñ".k lqrkS Hkatu lnkf'kokS nfjgjk lW gkM+h lqr iq#"kksÙke
Z?m 9 {% /◌ॅ % +qI 5 nkS iokSyh lW dey lqr cN: nq nkSA lnkf'ko lqr yky%
9' /T %%$ 4 /◌ॅ +%"# 9 gfjve lW fo'kks lqr ckyÑ".k nkS lksnjiqj lW ykyk nq nkSA
Z /◌ॅ %% 5 9' %% ( "# O% O% yky lqrkS Ñ".k xksiky xksiky pqUuhdkS ,dgjk lW Hkatu lqr
5c N 4 /◌ॅ ,08 T_M 9 sJ% /◌ॅ 'kEHkw nkS [kkSvky lW ikBd 'kwyikf.k nq nkSA Ñ".kxksiky lqrkS
M
T%@ 5 9' "#O% ( %m T 0 m.
frydnÙk 'kadjnÙkks cqèkoky lW f'kow nkS ¼lM+jkoklh½ frydnÙk

% ◌ॅ T M 9 ( ) %m 40 /@
lqukS galef.k t;nsoks cqèkoky lW izhfrukFk lqr dk'kh nkS
+*5 ◌ॅ S 8 T 9 4 /◌ॅ
,dgjk lW ân;uUnu nq nkSA B0 galef.k lqrk osnkuUn
x8K8 5 9' !0 40 /@ 8K 8K
prqjkuUn fpUrkef.k;% vy; lW HkksykukFk lqr y{e.k nkS
B@$ % /◌ॅ t%8 %a@ 9 sJ% /◌ॅ
[kkSvky lW fody nq nkSA vijk galef.k lqrkS lnkuUn
% 5 9' 40 /@ ( /8K 8K.
jekuUnks tgkuiqjoklh >kSok ifupksHk lW y{ehukFk lqr
48Z / º 8, /◌ॅ %a 8 4 8 9
Z /◌ॅ 8 5 9' 8K Od 5%8K
fgrukFk nkS lksnjiqj lW esfnu nq nkSA osnkuUn lqrk
T8K TTB %T / 01 / +/4 /◌ॅ 0T
xks[kqykuUn f'kokuUn 'kf'kdkUr dSyk'kk QjlkMkaxh oklh
m 9 /◌ॅ T8 5 9' /
clgk lW oa'kh lqr lksenÙk nkS fnèkks lW f'koukFk nq nkSA
Od M%8K 8 8 S @ -@$ 8 /◌ॅ :81 lnkpkjh vè;kid xks[kwykuUn lqrk uohu izoh.k nzfo.kk%
18K Q 2T P- 9' 4%+ fpduh lW uksuxM+koklh ;ksxkuUn lqrs mes'k pUnz nkSA lqrkp
(58Z ) " ) ◌ॅ 1 8K , 0 88 egyckM+h oklh ¼pqukiqj½ fu[kwfr lW fxfjtkuUn lqr vfHk;ark
F ' 8 8 /◌ॅ 9' S @ (#) #5Z uouhr iRuhA uohu lqrk lW lqr nkSA izoh.k ¼ch,½ lqrk
/ ` sJ% /◌ॅ 9' -@ (+ g
0 * ) fo".kqiqj oklh dqjek [kkSvky lW nkSA nzfo.k ¼ch, cSad
+ +² /◌ॅ sJ% /◌ॅ inkfèkdkjh½ lqrk cjncêk lW vjfj;koklh flejokM+ [kkSvky lW
9' %T ,-GH / / %d /◌ॅ OK lqr nkSA dSyk'k lqrk Hknzs'oj oklh lry[kk lW xksfoUn lqr
´8 9' / 0=> S0 T8K / 40 / /` dYiukFk nkSA larks"k iz0 f'kokuUn lqrk fljgaM+koklh ldqjh
◌ॅ 8K8 9' ikyh lW jfouUnu nkSA
8K H_ 1 8% 48Z / prqjkuUn lqrk fo'oEHkj fnxEcj fuykEcjk tgkuiqjoklh
sJ% /◌ॅ 01 ß 18 9 flejokM+ [kkSvky lW Vsaxjh ikS= ;ksxukFk lqr oklqnso nkS
k81 / . d^% /◌ॅ T8 d 5 gseuxjoklh M~;ks<+h [k.Moyk lW ikj'kukFk lqr if[k;k nq nkSA
9' 8K ( /Ê8K$ 4 /◌ॅ A jekuUn lqrkS lfPpnkuUn% nfjgjk lW eVj lqr eueksgu nkS
8&48 9 T_5J% /◌ॅ O K M 5 9' 'kEHkqvky lW xksjkpkUn lqr jktw nq nkSA lfPpnkuUn lqrk
/Ê8K Ô1% % % ;qxy fd'kksj dey fd'kksj foey fd'kksj uoy fd'kksjk%
8% $ 48Z sJ% /◌ॅ 18 tgkuiqj oklh flejokM+ [kkSvky lW ;ksxukFk lqr oklqnso nkS
9 d^% /◌ॅ d 5 9' 8K [k.Moyk lW if[k;k nq nkSA vijk jekuUn lqr vP;qrkuUn%
½5 8K$ T%Z / + ◌ॅ 8K
'kkyeiqjoklh cM+xke nfjgjk lW prqjkuUn nkSA fu[kwfr
9' 8d M T% 5 9'
'kkfyxzke nq nkSA

1 S, ,> J,> T 0 / 0 ` fnxEcj lqrk izHkkr lqHkk"k vkHkk"k jfo'kadj latho dqekjk
- ◌ॅ 8 / /8K 18K 9 uM+qvkj djegk lW fpduhoklh lnkuUn lqr ;ksxkuUn nkS
◌ॅ @ m % 5 9' 40 /@ nfjgjk lW os.khnÙk lqr yrM+ nq nkSA galef.k lqr lnkuUn%
/8K$ sJ% /◌ॅ ) @ 8 9 8, /◌ॅ [kkSvky lW Jhef.k lqr thou nkS ifupksHk lW ikj'kukFk nq nkSA
T8 5 9' /8K ( kT 1¨ 4 5/ lnkuUn lqrkS egs'k x.ks'kks jgqokoklh gfjve lW j?kqohj lqr
◌ॅ . T` 9 /L8 / 8Z f'kodqekj nkS ljkSuh oklh jktuiqj nfjgjk lW cTtu nq nkSA
◌ॅ +þ8 5 9'
d > / ù T % ys[kk fo'ks"kK lnkpkjh uSf"Bd f'k{kkdehZ dey fd'kksj lqrk
) ◌ॅ S@&48 8~T&48 9 vlwjkoklh cM+xke nfjgjk lW izk.keksgu lqr ujs'keksgu nkS
J3 p/ 0 5
/ 4> +*% /◌ॅ ! T_58 lqrkp vkn~;k HkSalfn;joklh efg"kh cqèkoky lW ikBd 'kEHkqukFk
F ' T / ¤ 8 28 /◌ॅ ST S0 lqr iRuhA vijk j'kk<+oklh doS ujmu lW t;izdk'k iz0 neu
8 F ' 200 8% (##) lqr iRuhA m0fo0 v/;kid uoy fd'kksj ¼,e,½ lqr lW lqr
◌ॅ 9' nkSA
B@ ÓT T T T$ v/;kid fpUrkef.k lqrk voèks'k fefFkys'k jkts'k nsos'kk%
48Z ◌ॅ `%8K h* 9 8, tgkuiqj oklh nfjgjk lW dqykuUn lqr pØèkj nkS ifupksHk lW
◌ॅ OK 5Â8 5 9' ÓT (// ñí xksfoUn lqr pqEeu nq nkSA voèks'k ¼,e,llh jk"Vªifr iqjLdkj
Z ¸ Sõ /Â8 S00) ( %/ / 81 izkIr lEekfur iz0v0½ lqrkS iyklh oklh uxokM+ ?kkslksr lW
\ /◌ॅ / 0kH 9' 8 / 01 S flags'oj nkSA lqrkp vuhrk laxhrk izhfr r`fIrdk%A fefFkys'k
*õ$' T (# ) ,-GH / 10O ¼ch,llh½ lqrk Hknzs'ojoklh xaxksjk cqèkoky lW xkSjhdkUr nkSA

% ◌ॅ b B 9' T ( , rAMN jkts'k lqrkS vfHkthr NksVwdkS lq[klsukoklh Hk.Mkfjle lW
d8/ ,^ / /◌ॅ "#8K 9 ( Ñ".kkuUn nkS t;nso lqrkS fuf'kdkUr misUnzeksgukS ek.Mj lW
8TB 2ãP-&4 ^ /◌ॅ %d 8K8 4>8K8

vy[k uUnu lqr g"kZuUnu nkS tgkuiqjoklh [k.Moyk lW
9 48Z / d^% /◌ॅ 0T8 5 9' 8T 0
oa'kefu nq nkSA fuf'kdkar lqrkS lhrkdkUr jkèkkdkUrks
( / B *B. +7 / 8 - ◌ॅ
cgksjkoklh uM+qvkj djegk lW xq.kkuUn lqr mfpryky nkS
U@8K 2 %% 9 4 /◌ॅ m rA8
nfjgjk lW nsohnÙk lqr NksVdfu nq nkSA lhrkdkar lqr izeksn
5 9' / 0 S& A / Z 8,
dVfj;koklh ohjiqj ifupksHk xaxkèkj nkSA jkèkkdkUr lqrk
101* 9' *B 48Z / (% 4 /◌ॅ
tgkuiqjoklh jrkSyh nfjgjk lW cynso lqr oS|ukFk nkSA
+% ¤38 9' 4/ W% 4 /◌ॅ
%% +ÊM 5 9'
ijokgkoklh dUgkSyh ,dgjk lW yky lqr cPpw nq nkSA
½5 8K : (#): 4 ó / / 0¶% vP;qrkuUn lqr eukst ¼ch,½ % egknso fnXèkhoklh flagkSyh
^ /◌ॅ 1 T 8K 9' /8K ek.Mj lW txnh'k lqr uUnfd'kksj nkSA lnkuUn lqr ;ksxkuUn%
18K$ sJ% /◌ॅ ) @ 8 9' 18K [kkSvky lW Jhef.k lqr thou nkSA ;ksxkuUn lqr ujs'keksgu%
8~T&48$ d^ +k ◌ॅ ! ! , 9 ikj[k.M cgsjk<+h lW BhBj lqr vfHk nkS tftoky lW nwuk nq
◌ॅ M8 5 9' 8~T&48 +% Z nkSA ujs'keksgu lqrk cfyjktiqj gfjve lW egsUnzukFk lqr
◌ॅ kP-8 8¡8K 9' 2ãP- &48 fuR;kuUn nkSA misUnz eksgu lqr mekdkUr% ek.Mj lW
2B$ ^ /◌ॅ `0 +4 %a@ 9' dqatfcgkjh lqr y{e.k nkSA prqjkuUn lqr uhykEcj lqrk
8K 8 % 4Z / ³ 9' jfgiqjkoklh Nsnh >k nkSA
)Z 48Z : "#O% T 0 m %W Jhiqj ns'ks tgkuiqj % Ñ".kxksiky lqr 'kadjnÙk lqr ykUgk
88 8¡8K S0 8 M +*%
5 S 8 T 8 9 pkuu fuR;kuUn iz0 uhrw cqèkoky izhfrukFk lqr dk'khukFk nkS
# ◌ॅ x8K8 5 9' !0 8¡8K S0 8 M ( ,dgjk lW ân;uUnu nq nkSA B0 fuR;kuUn iz0 furw lqrkS B0
0 +Ê % /◌ॅ o % M 9 48Z / cPpk ikyh lW ';ke lqr dpkyw nkS tgkuiqjoklh ,dek
d^% /◌ॅ p 1018 @ 5 9' !0 +Ê

T8 @ Q8 " 4/ 18 /◌ॅ ,1% M [k.Moyk lW HkS;kjke lqr xaxkukjk;.k nq nkSA B0 cPpk lqr
|0 */5 M8 5 9' !0 ( ! (00 Yd) f'koukjk;.k rstukjk;.kkS ijokgkoklh lqjxu lW Hkxyw lqr
/¡8 @ S 8 @ 8 @ o 8 @ pkS0 eèkqlwnu nq nkSA B0 f'koukjk;.k ¼ls0fu0 eqf[k;k½ lqrk
¥ 8 @ x8 @$ / d ◌ॅ lR;ukjk;.k izrki ukjk;.k ohj ukjk;.k ';ke ukjk;.k
OK +%% 9 W% Z /◌ॅ %% dkek[;k ukjk;.k ân;ukjk;.kk% dnokoklh [kM+dk cfy;kl
4>@
5 9' * Z $' /¡8 @ (## #) lW xksfoUn lqr vtcyky nkS dUgkSyh lksnjiqj lW yky lqr
\ /◌ॅ / 0kH 9 d g"kZef.k nq nkSA lqèkk iq=k%A lR;ukjk;.k ¼,e, ch,M½ lqrk
4 0// )Û8 T F ' S.॰ S 8 @ iyklh oklh uxokM+ ?kkslksr lW flags'oj nkS lqrkp lqys[kk
(#.#.) 2$ g 1q / + ◌ॅ
gkalkoklh J`f"VukFk lqr jkts'k iRuhA izksñ izrkiukjk;.k ¼,e-,-
1 @ H 9' 8 @ ( +«
½ lqr mn;% cSjxkNhoklh cM+xke nfjgjk lW txref.k lqr
48Z / / sJ% /◌ॅ T 0 9'
jkes'oj nkSA ohjukjk;.k lqrkS fot; cknykS tgkuiqj oklh
◌ॉ% ' o8 @ P-d /8 ` /1 $
flejokM+ [kkSvky lW rkjk'kadj nkSA lqrkp MkWyhA
4Z / 2 &48 9' o + 4/
';keukjk;.k lqrk pUnz'ks[kj lkou dqekj lkxjk% jfgiqjk oklh
5
+8 9 ¥ 8 @ 8$ / +
mxzeksgu nkSA vijk ';ke lqrk cjnkgkoklh cqf)ukFk nkS
◌ॅ ~P- &48 P-B 9'
Q8 @ w8 @ %% 8 @ X0 / 0=>
dkek[;k ukjk;.k lqr veu% vlqjkoklh cM+xke nfjgjk lW
8 @$ +1 0 4 /◌ॅ ¤38 28K 9'
lqjsUnz eksgu lqr jfoUnzdkUr nkSA rstukjk;.k lqrk izseukjk;.k
yyhr ukjk;.k bZ0 larks"k ukjk;.kk% cM)xkao nfjgjk lW
oS|ukFk lqr mekuUn nkSA
$ : 0 %% 5c 1 M &48 ikM+k $ HkM+jk % B0 yky lqr pqUuh lqrk xjtw czteksgu
P-&48 0T8$ 4 /◌ॅ ,08 T 0,M 9' pUnzeksgu oa'kh onuk% ,dgjk lW Hkatu lqr 'kaHkw nkSA [kkSvky
M 5
sJ% /◌ॅ T%@ 9' 1 M 5
8&48 +*% lW 'kwyikf.k nq nkSA xjtw lqr eueksgu cqèkoky lW tkudhukFk
◌ॅ 8 8 9 8&48 ( vP-@ 2 @ 4 nkS eueksgu lqrkS bUnzef.k mxzef.k nfjgjk lW 'kEHkqukFk lqr
◌ॅ T_58 I8 9 %X /◌ॅ &48 / 04 5 9' :iukFk nkS frybZ lW eksgu flag nq nkSA bUnzeksgu lqrkS
vP-&48 ( U%+&48 &48 S0 rAMN / xqykceksgu vf=eksgu iz0 NksVwdkS ldjk<+h lW cS|ukFk lqr
◌ॅ g38 ¿ 8 9 d^% /◌ॅ O% 5 }kfjdkukFk nkS [k.Moyk lW xksiky nq nkSA
9'
U%+ &48 ( 8 @ &48 %a &4 T6/ xqykc eksgu lqrkS ukjk;.k eksgu y{eh eksgukS j'kk<~oklh
I|% 4 /◌ॅ &48 & 9 81 \ :pkSyh ,dgjk lW eksgu lqr nkeksnj nkS uxokM+ ?kkslksr lW
◌ॅ y* / % T 0 5 9' 8 @ &48 S0 cksèkxzke oklh dkyh'kadj nq nkSA ukjk;.k eksgu iz0 caxV lqrk
+ 01A ~P- &48 Ñ/ * ~P-&48 ~P- &48 lqjsUnz eksgu lkSoklh èkhjsUnzeksgu fojsUnz eksgu fotsUnz eksguk
P- &48 4 /◌ॅ O% <8 9 4 ◌ॅ nfjgjk lW xksiky cspu nkS ,dgjk lW Qsdu nq nkSA lqrkp
8 5 9' k% ' ~P- &48 gseyrkA lqjsUnz eksgu lqrk nqok'k, oklh vksxgh cfy;kl lW

(# ◌ॅ %a 8 ¤38 9 y{ehukFk lqr oS|ukFk nkS lfjlo lksnjiqj lW Ñ".knso nq nkSA
/ / Z /◌ॅ "# 5 9' HG 8' lqrkp 'osrk lksuhA èkhjsUnz eksgu ¼ch,½ lqr vfHk"ksd ¼,ech,½
* ~P- &48 (#) , (##) g18 % /◌ॅ
cSxuh vy; lW Mkseh lqr fxfjtkuUn nkS ujlke cfy;kl lW
1 8K 9 8 / +%/ /◌ॅ P-
jkepUnz nq nkSA fojsUnz lqr furs'k% csysoklh i.Mksyh lW nkeksnj
9' ~P- 8QT$ </ ^.% /◌ॅ &
lqr cklqdhukFk nkS eaxyokM+oklh ekuh lksnjiqj lW x.ks'k nq
+ 8 9 01%/ 8
Z /◌ॅ 1¨T 5
nkSA fotsUnz eksgu lqrk efugkjhoklh fu[kwfr lW j?kquUnu lqr
9' P- &48 84 / 8d M 5
/◌ॅ ]8K8
fo|kuUn nkSA lqrkp izhfrA
38K 9' S '
%a &48 8B &48 8 kT$ 4/ y{eheksgu lqrk vuUr eksgu vejukFk egs'kk% ijokgkoklh
W% 4 /◌ॅ 8¡8K 8K 9 µ81 / dUgkSyh ,dgjk lW fuR;kuUn lqr in~ekuUn nkS pEikuxj
g18 % /◌ॅ |0 8&48 5 9' w% oklh cSxuh vy; lW pkS0 eueksgu nq nkSA lqrkp izseyrk

, J3 w% g 1q / + ◌ॅ foHkk vkn~;k izseyrk cSjxkNh oklh cM+xke nfjgjk lW jkes'oj
H : F ' 8B &48 (##) lqr fouksn iRuhA vuUr eksgu ¼,e,½ lqrk Hkzejiqjoklh iqukN
} Z / Z8q +k ◌ॅ H KGH 9 cgsjk<+h lW deys'ojh lqr foUns'ojh nkS xkSjkoklh ipgh
b / 4 % /◌ॅ + MA8 5 9' tftoky lW cwVu nq nkSA vijk foHkk tewvkoklh vuyiqj
MJ/ 8%Z 4 /◌ॅ 2d djegk lW jkefd'kksj lqr mn;'ks[kj iRuhA
F '
U%+ &48 ( 8`% V 81 / 01L8 vijk xqykc eksgu lqrkS udqy dfiyks jkeuxj oklh eaxjkSuh
◌ॅ y* M 9 +81 0 / (% 4 /◌ॅ ikyh lW cksèkw nkS cuxkao oklh jrkSyh nfjgjk lW BhBj nq nkSA
9' KM% + MÊ 5
* %% ' J3 T lqrkp dsUnwyk ehjk cwPph jkèkk yfyrkA vkn~;k nqok'k, oklh
◌ॅ %a 8 1 T F ' vksxgh cfy;kl lW y{ehukFk lqr txnh'k iRuhA vijk
:81 / Î /◌ॅ |0 O% 8K F ' uksuxM+k oklh foLQh lW pkS0 xksiky lqr czãkuUn iRuhA
4 58 ·/ 18 sJ% /◌ॅ 2 &48 T vijk dsgqfu;k¡oklh xuke [kkSvky lW mxzeksgu lqr oksxs'k
F ' * ' ◌ॅ iRuhA vijk jkèkk MksM+jkoklh ijgV ldjk<+h lW lqdnso lqr
TT 0 F ' %% #5Z / ` f'ko'kadj iRuhA vijk yfyrk fo".kqiqjoklh dqjek [kkSvky lW
sJ% /◌ॅ "# 0T * F ' !0 8`% (
nsoÑ".k lqr oa'khèkj iRuhA B0 udqy lqrkS fouksn izeksnks
: S&¢ 48Z / (% 4 /◌ॅ h*
tgkuiqj oklh jrkSyh nfjgjk lW pØèkj lqr jkèkkdkUr nkSA
*B 9'
S ' % &48
lqrkp izfrekA dfiy eksgu lqr :is'k% pqukiqjoklh fu[kwfr lW
IãT$ 58Z / 8d M /◌ॅ +% 4B 9
cynso lqr efgdkUr nkS iksfB;koklh feJ egknso nq nkSA
!/ ) 4 5 9' S ,'
lqrkp izfrHkkA vf=eksgu iz0 NksVw lqrkS vtwZu HkhekS jgqokoklh
&48 S0 rAM ( M8 , ¦ 4 5/ /
M
flejokM+ [kkSvky lW mxzifr lqr fe=ifr nkSA lqrkp mfeZyk
sJ% /◌ॅ 2 9' 2%
0%
J3 48Z (% 4 /◌ॅ +% T 0,M8
eatwyk vkn~;k tgkuiqj jrkSyh nfjgjk lW cynso lqr 'kaHkwukFk
F ' 4%+ - ◌ॅ /8K
iRuhA vijk egyckM+h vkfgy gfjve lW lnkuUn lqr
*8K
F ' M8
NT% ` P-&4
èkekZuUn iRuhA vtwZu lqr dkS'ky dqekj pUnzeksgukS tgkuiqj
48Z / (% 4 /◌ॅ +% 1c 9 oklh jrkSyh nfjgjk lW cynso lqr txUukFk nkS ef>;ke
3 ◌ॅ 8I 9' M8 8 M 8'
5 djegk lW vfu:) nq nkSA lqrkp iwuk uwruA Hkhe ¼ch,] cSad
(#, g
0 * ) ( ( Ñ/ inkfèkdkjh½ lqrkS lqfer vferkS idlkSoklh nhi cgsjk<+h lW
+k ◌ॅ 2ãP- 9' J3 ã misUnz nkSA vkn~;k isdikM+oklh nhi cgsjk<+h lW JhdkUr lqr
+k ◌ॅ ) B 88K F ' / 04 tukuUn iRuhA vijk flagokM+ oklh bUnzdkUr iRuhA eueksgu
/ vP-B F ' 8&48 ( ,M8 &48 1 1 A lqrkS Hkwou eksgu xhjxhV iz0 JhèkjkS cqèkoky lW f'kcw lqr
S0 ) *L +*% 5 /◌ॅ T+ M 8 8 9 Z tkudhukFk nkS lksnjiqj lW eèkqifr nq nkSA
5
◌ॅ * 5 9'
,M8 &48 ( 88 8~7 D4+ / u14 Hkwou eksgu lqrkS tuknZu ujs'kkS dksgcjk oklh vksxgh cfy;kl
◌ॅ 8 1 8 S0 c5 9 4 /◌ॅ lW t;ukFk lqr fxfjtkukFk iz0 nqUu nkS djegk lW pUnzef.k nq
P-@ 5 9 101 4%+ - ◌ॅ nkS lqrkp xaxk egyckM+h oklh vkfgy gfjve lW lnkuUn lqr
/8K 08K F 88 ( %* S0 %T iapkuUn iRuh tuknZu lqrkS dykèkj iz0 dSyk'k 'kadj lat;k%
T 0 / 0$ 4/ W%
4 /◌ॅ 8¡8K ijokgkoklh dUgkSyh ,dgjk lW fuR;kuUn lqr jekuUn nkS
8K 9 <4A d^% /◌ॅ 18K 5 9' csgV [k.Moyk lW ;ksxkuUn nq nkSA lqrkp iqrjh vk'kksA vkn~;k
Z J' J3 Z p/
0 5
/ 4> +*% /◌ॅ iqrjh HkSalfn;joklh efg"kh cqèkoky lW dsnkjukFk lqr
8 8 F ' J Ó% / fot;ukFk iRuhA vijk vk'kks jèksyhoklh flagkSyh ek.Mj lW
/ 0¶% ^ /◌ॅ M%8K ù 8K F '
>wykuUn lqr uSf"Bd czãkuUn iRuhA dykèkj lqrkS pUnu
%* ( K8 8K 48Z / (% ◌ॅ
uUnukS tgkuiqjoklh jrkSyh nfjgjk lW xaxkèkj lqr fot;dkUr
101* B 9 + {% /◌ॅ ¤38 5
nkS cf<+;ke iokSyh lW oS|ukFk nq nkSA lqrkp oUnukA 'kadj
9' K8' T 0 + % !
lqr cM+gjh oklh voèkukjk;.k lqr HkjFk nkSA ujs'k lqrkS
, 9' 8~T ( : /e[ 4/

W% 4 /◌ॅ 8¡8K 8K 9 <4A d^% eukst ljkstks ijokgkoklh dUgkSyh ,dgjk lW fuR;kuUn lqr
◌ॅ 18K 5 9' 08 k81 / b jekuUn nkS csgV [k.Moyk lW ;ksxkuUn nq nkSA lqrkp jatuk
^ /◌ॅ 8TB 8 8 F ' : gseuxj oklh txkSj ek.Mj lW fuf'kdkUr lqr uohu iRuhA
\ /◌ॅ / 0kH *B 9 eukst lqrk iyklhoklh uxokM+ ?kkslksr lW flags'oj lqr
+ +²/ / sJ% /◌ॅ %% 8 5 9' jkèkkdkUr nkS cjncêkoklh flejokM+ [kkSvky lW yfyrukFk nq
nkSA
1 1 A S0 ) * g38 1c 8 g18 xhjxhV iz0 Jhèkj lqrk cS|ukFk txUukFk dsnkjukFk cSxuh
◌ॅ +ù% / J 8 T+4 5
9 T/ vy; lW cuSyh oklh vkfrZukFk lqr jk'kfcgkjh nkS nqok'k,oklh
e4 ◌ॅ 8M *8 5 9' jksgkM+ ldjk<+h lW lksuw lqr jkèkkukFk nq nkSA
¤38 2ãP- e<P- 8P- P- /P-$ oS|ukFk lqrk misUnz jkscsUnz ukxsUnz thosUnz lfpUnzk% ijokgkoklh
4/ W% 4 /◌ॅ 8¡8K 8K 9 dUgkSyh ,dgjk lW fuR;kuUn lqr jekuUn nkS csgV [k.Moyk
<4A d^% /◌ॅ 18K 5 9' 2ãP- lW ;ksxkuUn nq nkSA vè;kid misUnz ¼ch,llh ch,M½ lqr
(# #) ,$ ' vfHk"ksd% dk>h oklh ijgV ldjk<+h lW voèk lqr Hkwnso nkS
◌ॅ * ,M 9 8 M 8 8 8 M@/
lqrkp uwru uojru iwf.kZ;koklh flagkSyh ek.Mj lW MkWñ ';ke
/ 0¶% ^ /◌ॅ ◌ॉ॰ o K F ' lqUnj lqr jktk iRuhA ukxsUnz lqrk tkQjiqj oklh efgUnziqj
8P- Z / 4P-Z ^5J /◌ॅ / 0kH i.Mqvk lW flags'oj lqr vejukFk nkS lqrkp ekèkohA txUukFk
8 9 * ' 1c ~P- Yc lqrk lqjsUnz eqUuk fouksnk% Mwefj;koklh vkfgy gfjve lW
:$ M / J4 ◌ॅ R%% Y`K
usokyky lqr eqdqUn nkSA lqrkp ikoZrh xkSjhA vkn~;k csyckM+h
9' b ' J3 <%+ K /
lqUnj ldjk<+h lW xksdqykuUn lqr nsokuUn iRuhA vijk fgjk
◌ॅ O`%8K 8K F ' 4 :81
uksuxM+koklh foLQh lW f'kokuUn lqr fnyhi iRuhA vijk xkSjh
Î /◌ॅ T8K % F ' b ¿T
}k'k; oklh dVS;k ikyh lW nkeksnj lqr lqHkk"kpUnz iRuhA
/ Ð % /◌ॅ & ,>P- F '
lqjsUnz lqrk tgkuiqjoklh flejokM+ [kkSvky lW eueksgu lqr
~P- 48Z / / sJ% /◌ॅ 8&48
lqcksèk eksgu nkSA dsnkjukFk lqrk vt; fot; ccuk%
y* &48 9' 8
++8$ & /^/ 8P- 9'
eksjl.Mkoklh ukxsUnz nkSA
&48 ( /d@ IN 4A % /◌ॅ 8 czteksgu lqrkS flys[kef.k dk:dkS gkVh ikyh lW jru lqr
2 8 9 d^% /◌ॅ /k+ 5
% 5 9' mejukFk nkS [k.Moyk lW lkgsc lqr nqykj nq nkSA flys[kef.k
/d@ 2 &48 1¨T &48 S0 4 lqrk mn; eksgu lqrk x.ks'k eksgu iz0 egUFk ;ksxsUnz eksgu
P- &48 #5 &48 #5Z / J4% 4 /◌ॅ fo".kq eksguk fo".kqiqj oklh vkfgy gfjve lW NksUgkbZ lqr
rWX / M@
9 4 /◌ॅ #5m ++ M 5 lw;Zef.k nkS nfjgjk lW fo".kqnÙk lqr ckcwth nq nkSA x.ks'keksgu
9' 1¨T&48 ( I@ y D4+ / u14 lqrkS v:.k lqcksèkks dksgcjkoklh vksxgh cfy;kl lW
◌ॅ 1 8 5 8
1 9 4A 2 /◌ॅ fxfjtkukFk lqr nqxkZukFk nkS ijgV mpfr lW cynso nq nkSA
+% 5 9' y* 5
]8Z / d^ +k lqcksèk lqr j?kqukFkiqjoklh ikj[k.M cgsjk<+h lW nq[kekspu nkSA
◌ॅ 5
d&8 9' P- &48 $
;ksxsUnz eksgu lqr vuqt% tgkuiqjoklh flejokM+ [kkSvky lW
48Z / / sJ% /◌ॅ I8 8 9
:fpukFk lqr Mkseu nkS ldekoklh vy; lW cnjh nq nkSA
◌ॅ + 5 9' Z%
lqrkp dfork iqrqy dapukA izks0 fo".kqeksgu ¼,e, ih,pMh½
0 8' S.0 #5&48 (## #) ,z 8 >
lqrk Hkk"dj euh"k <wukdk% gseuxjoklh eyafx;k dVkbZ lW
ÙM8$ k81 ', ◌ॅ K @ ]5 8
lqUnjef.k lqr ?kqju nkS Hkjkeoklh uM+qvkj djegk lW t;nso
9 , / 8 - ◌ॅ 5 9'
nq nkSA
I%% YT%% / sJ% /◌ॅ 88 ß dk:yky lqr eq'kk;yky flejokM+ [kkSvky lW fnukukFk ikS=
5
++8 T%i 9 R `% /◌ॅ w8 5 9' ccqvu lqr 'kkyUèkj nkS us;ke dqtkSyh lW izseukFk nq nkSA

ß @ YT %% ¡50 % ,M $ J4% ikSjkf.kd eq'kk; yky lqrk e`R;qat; foey foHkwfrdk% vkfgy
◌ॅ / M@
+% 9 / 8&% gfjve lW lw;Zef.k lqr cynso nkS lqrkp lkfo=h vueksy
8 & 4 ' J3 ) / +% Z 4 ehuk eksrh fgjkA vkn~;k nsokJ; oklh cfyjktiqj gfjve lW
◌ॅ 8K 1018K F ' ADT / osnkuUn lqr xaxkuUn iRuhA vijk dkVkdks'k oklh pUnzfd'kksj
P- Z?m F ' +ù% 4A lqr iq#"kksÙke iRuhA vijk cuSyh ijgV mpfr lW mekukFk
◌ॅ 28 8~T F ' / 4P-Z lqr ujs'k iRuhA vijk lM+jk efgUnziqj i.Mqvk lW foUè;ukFk
^5J /◌ॅ P8 T 0 F ' ¡50 lqr fot; 'kadj iRuhA e`R;qat; lqrk 'kqHkadj euh"k jRus'kk%
,0 8 > FGT$ T%Z / + ◌ॅ 'kkyeiqjoklh cM+xke nfjgjk lW HkxhjFk lqr izk.keksgu nkSA
,1 S@&48 9' TT% M8'
lqrkp 'kf'kdyk eerk iwueA
,M ( ãH kHL £/ (% 4 /◌ॅ foHkwfr lqrkS ris'oj egs'ojkS jeSoklh jrkSyh nfjgjk lW
¤ @ T8 @ vP- 9 j \/ /◌ॅ oS;kdj.k f'koukjk;.k lqr bUnznso nkS jS;ke ?kksfl;ke lW
d / 4 &48 5 9' % 58Z / iks[kfj;koklh gfjeksgu nq nkSA foey lqrk pqukiqjoklh fu[kwfr
" ) ◌ॅ ô 8 1¨T 9 28Z % /◌ॅ lW _rukFk lqr x.ks'k nkS mnuiqj tftoky lW xksiky nq nkSA
O% 5 9' 0T 8 ( ¿ 8 S0 % MÊG$ oa'khonu lqrkS }kfjdkukFk iz0 ywPpsd% ijokgkoklh dUgkSyh
/ W% 4 /◌ॅ ++ M Â 9 ,dgjk lW ckcwjke lqr vEeh nkS fo".kqiqjoklh vkfgy gfjve
#5Z / J4% 4 /◌ॅ /8M % 5 9' ¿ 8 lW luQwy nq nkSA }kfjdkukFk iz0 ywPps lqrkS jekuUn
S0 % MÊG ( 8K ùÌ8K k81 / 01L8 % iùkuUnkS gseuxjoklh eaxjkSuh ikyh lW vtwZu lqr ;ksxkuUn
◌ॅ M8
18K 9 Z /◌ॅ 4 8 %m.
nkS lksnjiqj lW gfjukFk lqr yÙkks nq nkSA
5 9'
Yd 8K o8K 38K M%8K 5 8K

1 eqf[k;k jekuUn lqrk ';kekuUn fo|kuUn >wykuUn nqxkZuUn
08K 8K$ T / I|%
4 /◌ॅ &48 iapkuUn n;kuUnk% j'kk<+oklh :pkSyh ,dgjk lW eksgu lqr
18 9 81 \ /◌ॅ % T 0 5 9' lqxu nkS uxokM+ ?kkslksr lW dkyh'kadj nq nkSA lqrkp lq'khyk

T % TB' J3 X+ % ◌ॅ dI 'kkfUrA vkn~;k fejpkbZckM+h ifj;ke cqèkoky lW e[k: lqr
/Ê8K F ' // 1 ◌ॅ lfPpnkuUn iRuhA vijk ldekoklh ijex<+ vy; lW
*8K
%8K F ' o8K ( ÓT /B.? èkekZuUn lqr deykuUn iRuhA ';kekuUn lqrkS voèks'k lUrks"kks
D4+ / u14 +%/ /◌ॅ 1 8 5 8
1 9 dksgcjkoklh vksxgh cfy;kl lW fxfjtkukFk lqr nqxkZukFk nkS
' ◌ॅ +% 5 9' @ @ ijgV mpfr lW cynso nq nkSA f=os.kh lqrkp fdj.k mQjSy
2j% / 8 8 28 /◌ॅ 2&48 F '
oklh lqYguh ujmu lW mn;eksgu lqr iRuhA fo|kuUn lqrk
38K T dT T$ %d
fefFkys'k vf[kys'k jkts'kk% fiy[kokM+ oklh lq[ksr [kkSvky lW
sJ% /◌ॅ 8¡8K
38K 9 ù
fuR;kuUn lqr uS;kf;d fo|kuUn nkS gseuxjoklh ifupksHk lW
k81 / 8, /◌ॅ 101* 5 9' M%8K (#,
xaxkèkj nq nkSA >wykuUn ¼ch,] ch,M½ lqrkS vt; fot;
#) ( Æ * % ◌ॅ
pM+S;koklh efg"kh cqèkoky lW czteksgu lqr eqfDrukFk nkSA B0
&48 Y§8 9' !0 1 5 8K
T$
nqxkZuUn lqr deys'k% jgqokoklh cfyjktiqj gfjve lW
4 5/ +% Z 4 /◌ॅ P-d 28 9
08K 0 0 /
OTX1 / 0kH %8K 9'
pUnz'ks[kj lqr mn;ukFk nkS iapkuUn lqr xks'kkb±xkao oklh
8K ( d 48Z / sJ% /◌ॅ
flags'oj lqr [ksykuUn nkSA n;kuUn lqrkS 'ks[kj lqeukS
4 T 0 T 0 9'
tgkuiqj flejokM+ [kkSvky lW gfj'kadj lqr rkjk'kadj nkSA
: P-&48 d8 5

+*% /◌ॅ T+ M ikM+k % pUnzeksgu lqr ys[kefu cqèkoky lW f'kcw lqr
8 8 9 d^% /◌ॅ /k+ o8 5 9' tkudhukFk nkS [k.Moyk lW lkgsc lqr ';keukFk nq nkSA
F d8 8K 18K 8K 1 8K ifRunkj ys[kefu lqrk ijekuUn xtkuUn nsokuUn fxjkuUn
I-8K %8K 8K$ ^
¼ 8 /◌ॅ /4+ ß :nzkuUn deykuUn rkjkuUnk% ek.Mj lW lkgc ikS= psrukFk
18 9 d^% /◌ॅ 1018 @ 4>@
5 9 lqr ;ksxukFk nkS [k.Moyk lW xaxkukjk;.k lqr g"kZef.k nq nkS
5
(48Z / )' 8K *8K ,8K d&8 ¼tgkuiqjoklh½A ijekuUn lqrk jkèkkuUn vHk;kuUn nq[kekspu

8 @ OK O $ &48/ q M / ◌ॅ ukjk;.k xksfoUn xksihdk% eksgukoklh Nkew ldjk<+h lW eqDrs'oj
Y§GH 9' ,8 ZØ84/ /` % /◌ॅ nkSA lqrkp Hkokuh iqM+sunkgkoklh ldqjh ikyh lW gfjnso lqr
4 H F ' 8K 1018K$ ;ksxs'oj iRuhA vijk ijekuUn lqr xaxkuUn% 'kkyeiqjoklh
T%Z / 9' *8K S0 ( P- 7 nkSA jkèkkuUn iz0 laBh lqrkS jktsUnz jkts'kkS pqukiqjoklh eaxjkSuh
58Z / 01L8 % /◌ॅ y% 1 T 9 ikyh lW cksyh lqr txnh'k nkS jktuiqjk nfjgjk lW fppkbZ nq
8Z 4 /◌ॅ X 5 9' 8 nkSA lqrkp vfEcdk euh ljkst 'khykA vkn~;k vlqjkoklh
/e T %' J3 / + ◌ॅ K %% cM+xke nfjgjk lW lqUnjyky lqr czãkuUn iRuh , lqr
8K F 0$' 8 #5Z / vjfoan%A vijk euh fo".kqiqjoklh dqjek [kkSvky lW yhykukFk
` sJ% /◌ॅ % %8 ~T F ' /e
lqr lqjs'k iRuhA vijk ljkst dqEgM+hoklh csyk ldjk<+h lW
`/ <% / 5
◌ॅ 8 ¡8K
F '
;nqukFk lqr dhR;kZuUn iRuhA vijk fljgaMkoklh ldqjh ikyh
/ 40 / /` % /◌ॅ ,MãP- 88K
lW HkwisUnz lqr fou;kuUn iRuhA
F '
P- (+ ~% * ) ( JT > S0 /B.> jktsUnz ¼ch, jsyos inkfèkdkjh½ lqrkS vk'kh"k iz0 lUrks"k euh"kks
8 ? Ó% / / 0¶% ^ /◌ॅ 8M M%8K 9 jèksyhoklh flagkSyh ek.Mj lW lksuw lqr >wykuUn nkS
./ Z /◌ॅ %% 5 9' 8 M fn?kM+hoklh czãiqjk lW n;kyky nq nkSA lqrkp uhrw
k81 / 8Z 4 /◌ॅ 88 F ' gseuxjoklh jktuiqjk nfjgjk lW tuknZu lqr iRuhA vk'kh"k
JT > S0 /B.> (+ g 0 * ) * (#) T iz0 lUrks"k ¼ch, cSad inkfèkdkjh½ euh"k ¼ch,½ jkts'k lqr
STB 4 5/ +% Z 4 /◌ॅ P-d iz'kkUr jgqokoklh cfyjktiqj gfjve lW pUnz'ks[kj lqr
2B 9' ,8K /8K %8K /Ê8K mn;dkUr nkSA vHk;kuUn lqrk lnkuUn dykuUn lfPpnkuUn
% %8K 1 8K$ +81 0/ 2nM `% /◌ॅ 8 m%% yhykuUn txrkuUnk% cuxkaooklh mYyw dqtkSyh lW uhÙkZyky
8 @ 9' , / ' J3
lqr nsoukjk;.k nkSA lqrkp Hkkjrh lforkA vkn~;k jèksyhoklh
Ó% / / 07% ^ /◌ॅ 8K 1 8K F '
flagksyh ek.Mj lW fe=kuUn lqr txrkuUn iRuhA lnkuUn
/8K T$ d1 ^ /◌ॅ H_
lqr fodk'k% [kxfM+;koklh x<+ ek.Mj lW fo'oEHkj nkSA
9' %8K T%$ Ó% / 5
10O +*% /◌ॅ
dykuUn lqr fo'kky% jèksyh oklh xaxksjk cqèkoky lW Hkksyk lqr
t% 9' Q 5
++% ' d&8
fnokdj nkSA lqrsp ccyhA nq[kekspu lqr fHk[kkjh iz0 jfo'kadj
,d S0 T 0 / / º % /◌ॅ (
frjklhoklh >kSok vy; lW jfo'kadj nkS lqrkp dqUnu ufUnuh
9 `K8 8K8 TS 8 & ( (+ ~%
ÞGT8 Þ ) 8% / +k ◌ॅ 9'
f'kizk uhekA jfo'kadj ¼ch, jsyos LVs'ku ekLVj½ lqrk
8 @ 8&48 +81 0/ 2nM `% /◌ॅ )
lksukyhoklh nhi cgsjk<+h lW nkSA ukjk;.k lqr enueksgu
9' 8 4 UÇ <+ ' 8&48
cuxkaooklh mYyw dqtkSyh lW cwpu nkSA lqrkp lksuk ghjk
<%/ (% 4 /◌ॅ /¡ 8 @ xqM~Mh cschA enueksgu lqr csyokM+hoklh jrkSyh nfjgjk lW
9' lR;nso lqr ukjk;.knso nkSA
O ( T % 8 « #5Z / ` sJ% /◌ॅ xksih lqrkS lq'khy lquhykS fo".kqiqjoklh dqjek [kkSvky lW
Y§8 "# 9 Q 4 Z /◌ॅ 8&48 eqfDrukFk lqr nsoÑ".k nkS rsrfjgkj lksnjiqj lW eueksgu nq
5 9' % % ' 1018K È + 01% SBG nkSA lqrkp ekyk yrkA xaxkuUn if'pe caxky izkUrs
& fuokflu%A
0 18K 5 8K t%8K "#8K$ 4 5/ B0 xtkuUn lqrk eFkqjkuUn HkksykuUn Ñ".kkuUnk% jgqokoklh
+% Z 4 /◌ॅ 4n 5
]8K8 9 b Z cfyjktiqj gfjve lW gYyh lqr j?kquUnu nkS xkSj lksnjiqj lW
◌ॅ 8 5 9' 5 8K 8 88 ÓT$ tkudh nq nkSA eFkqjkuUn lqrk fofiu fufiu voèks'kk%
/ W% 4 /◌ॅ /8K 5
]8K8 9 ijokgkoklh dUgkSyh ,dgjk lW lnkuUn lqr j?kquUnu nkS
" ◌ॅ 4 &48 5 9' TT% 0M% 8 lry[kk lW gjeksgu nq nkSA lqrkp 'kf'kdyk eatwyk ehuk jhuk
0 ' J3 /8/
8 M ` sJ% /◌ॅ &48 vatwA vkn~;k vlukZoklh dqjek [kkSvky lW fot;eksgu iRuhA
F '
¬ S@&48 F ' 4 5/ vijk r=So izk.keksgu iRuhA vijk jgqokoklh jrkSyh nfjgjk lW

(% 4 /◌ॅ T "# STB F ' 'kkL=h Ñ".knso lqr iz'kkUr iRuhA vijk QwycfM+;k Mhg
2) ◌ॅ 2ãP- ~P- F ' nfjgjk lW misUnz lqr lqjsUnz iRuhA vijk tykyx<+ rjkSuh
L8 /2◌ॅ ◌ॅ T8K8 /8K frlmWr lW f'kouUnu lqr lnkuUn iRuhA
F '
t%8K vP-8K S0 ¾ T%Z / + HkksykuUn lqr bUnzkuUn iz0 eD[kM+ 'kkyeiqjoklh cM+xke
◌ॅ 1 I-8K 9' Q * 0M nfjgjk lW fnxEcj lqr :nzkuUn nkSA lqrsp ekèkoh jatw flaèkq
/ 0* 5 JT J, 8,' J3 / 01 / +/4 /◌ॅ vk'kk vkHkk fuHkkA vkn~;k QjlkMkaxhoklh clgk lW Hkksyk lqr
t% 8 F ' ,M / U@8K enu iRuhA vijk HkwM+h oklh xq.kkuUn lqr dkfrZd iRuhA

F ' 5 / %1 <%2◌ॅ ◌ॅ vijk Mqefj;k oklh dfyxke csymWp lW _f"kds'k lqr fnyhi
1*T % F ' 8Z / ^5J /◌ॅ iRuhA vijk enuiqjoklh i.Mqvk lW jkelqUnj lqr jkt lqUnj
K K F ' " iRuhA vijk pksiM+k c[kkjh oklh vy; lW lqjs'knÙk lqr
◌ॅ ~Tm ~Tm F ' vP-8K lqejs'knÙk iRuhA bUnzkuUn lqr vk'kh"k% jkeiqjoklh efg"kh
JT >$ Z / 5
+*% 4>
/◌ॅ ô>8 T 8
cqèkoky lW _f"kukFk lqr dk'khukFk nkS lqrkp lfork ufork
5 5
9 / 8 +8' J3 4% 8%
cqnquA vkn~;k gky lksukyh oklh nhi cgsjk<+h dqy fookfgrkA
+k `% 4 '
8K ( Od M%8K +%8K k81 / 8Z nsokuUn lqrkS xks[kwykuUn ckykuUnkS gseuxj oklh jktuiqjk
◌ॅ M8Y8 9' c M@ X+ nfjgjk lW nwuequ nkSA lqrkp vUuiw.kkZ fejpkbZckM+h ¼dfVgkj½

(' ) % ◌ॅ T8K +8% oklh ifj;ke cqèkoky lW f'kokuUn lqr cuekyh iRuhA , lqrk
F ' ST ,MA8 S % $ Od M%8K izdk'k HkwVkuh iznhi fnyhik% xks[kwykuUn lqrk foosdkuUn
8K 8K 8K S0 ûM L8 / fot;kuUn vt;kuUn iz0 iIiw rjkSuh oklh czãksfy ifupksHk lW
.% 8, /◌ॅ 5Â8 ,0 9 <%2◌ॅ ◌ॅ pqEeu lqr 'kqHkadj nkS csymWp lW ukjk;.k nq nkSA foosdkuUn
8 @ 5 9' 8K ( +,8 / 4A / lqrkS cHkuhoklh ijgV ldjk<+h lW tgqjh lqr ;kno pUnz nkS
◌ॅ 4 5 P- 9 #5Z / J4% 4 fo".kqiqjoklh vkfgy gfjve lW xq.kkuUn nq nkSA
5
◌ॅ U@8K 9'
8K A5J4 / 8~P-&48 9' 8K fot;kuUn lqrk iVqvkgk oklh ujsUnzeksgu nkSA vt;kuUn lqrk
8 ( ) ' ◌ॅ % MA8 ukgj ¼frjgqr½ oklh ijgV ldjk<+h lW ywVu lqr firkEcj nkS
9 J4% 4 /◌ॅ 8H 5 9' +%8K vkfgy gfjve lW ukxs'oj nq nkSA ckykuUn lqr fou;kuUn%
88K$ + +²/ / sJ% /◌ॅ P-8 cjncêkoklh flejokM+ [kkSvky lW pUnzukFk lqr f'koukFk nkS
T8 9 % 01 `% /◌ॅ ».0 r%% 5 eyafx;k dqtkSyh lW T;ks0 NksVsyky nq nkSA vijk ckykuUn
9' +%8K 8 8 ` S0 lqr uohu dqekj iz0 fodkl% lM+jkoklh eyafx;k dqtkSyh lW
`% /◌ॅ r%% ,%P- 9 NksVsyky lqr HkkypUnz nkS vy; lW Mkseh nq nkSA lqrkp
◌ॅ 5 9' ) 8 %' J3 t;Jh uhyeA vkn~;k tgkuiqj lW iwf.kZ;k oklh jrkSyh nfjgjk
48Z /◌ॅ M@ / (% 4 /◌ॅ ,M 8
lW foHkwfrukFk lqr izks0 izHkqdkUr iRuhA vijk rsxfN;k oklh
S.0 SB F ' Q1q / 4 5 sJ%
egqok [kkSvky lW 'kksHkkdkUr lqr dfiy iRuhA fou;kuUn
◌ॅ ,B % F ' 88K (#)
¼ch,½ lqr fo'oe% tgkuiqjoklh nfjgjk lW pØèkj lqr
H$ 48Z / ◌ॅ h* ,M B 9
foHkwfrdkUr nkS fodkl lqr izrhd cyqvkoklh ¼lqikSy½ uxokM+
/ S +J/ (ß%) \ /◌ॅ
?kkslksr lW lqr Bkdqj mxzkuUn nkSA
!` 2 8K 9'
!Í5 1 8K (- -+ MA > BDdqj fxjkuUn ¼xhr&dfork jpf;rk tM+h&cwVh fo'ks"kK
88 w >) ( àI8K S0 <M ouLifr izseh vfrfFk iks"kd½ lqrkS Lo:ikuUn iz0 cspw
:8K. #5Z / J4% 4 /◌ॅ 0T8 fouksnkuUnks fo".kqiqjoklh vkfgy gfjve lW oa'kefu lqr
* 9 / sJ% /◌ॅ + +²/ 8K 5 ;'kksèkj nkS flejokM+ [kkSvky lW cjncêkoklh uUnfd'kksj nq

9' T 2> J3 4 5/ 9% % /◌ॅ nkSA lqrkp 'kph m"kk vkn~;k jgqokoklh tenkSyh ikyh lW
8 @ F ' * 5 / I|% 4 /◌ॅ o t;ukjk;.k iRuhA vijk eèkqjkoklh :pkSyh ,dgjk lW ';ke
K S F ' àI8K S0 <M (/ , lqUnj lqr iztkifr iRuhA Lo:ikuUn iz0 cspw ¼lektlsoh]
##) ( / 0 /ÜMN /L8 / 8Z 4 /◌ॅ ,e,½ lqrkS lat; ln~nwdkS ljkSuhoklh jktuiqjk nfjgjk lW
0þ8 H 9' % % 8K8 ' J3 oaTtu lqr dfiys'oj nkSA lqrkp yhyk ufUnuhA vkn~;k
4/ W% 4 /◌ॅ "8K 8K ijokgkoklh dUgkSyh ,dgjk lW ÑikuUn lqr foosdkuUn
F ' 8K8 + 4D8 /◌ॅ ◌ॅ ' iRuhA vijk ufUnuh cjgdksuk lW frjklh lW dfVgkjoklh
" ◌ॅ U08 ` F ' / 0 ` (## lry[kk lW lqr xqatu dqekj iRuhA lat; dqekj ¼,e, cSad
g
0 S+ 0* *
m 8 ) ,-GH /
izcaèkd èkkfeZd o`Ùkfp= fuekZrk½ lqr Hknzs'ojoklh fi.Mks[kjh
^.d 18 /◌ॅ w%% T 0 9 & Z /
lqjxu lW izseyky lqr 'kadj nkS eksrhiqjoklh ohjiqj ifupksHk
Z 8, /◌ॅ 1¨T 5 9' T % ' )8K
lW x.ks'k nq nkSA 'khyk lqrkpA J)kuUn iz0 ln~nw lqrk
S0 /ÜM / 4^/ 9' :8K (##
fljg.Mkoklh nkSA fouksnkuUn ¼,e, fo0iz0ls0½ lqrk
0S00) 4 / 4> 5
+*% /◌ॅ 0T
ifjgkjhoklh efg"kh cqèkoky lW lqoa'k lqr tuknZu nkSA
88 9' I-8K Y % &48$ 4A /
:nzkuUn lqr eqjyh eksgu% ijgV ldjk<+h lW deykuUn nkSA
◌ॅ %8K 9' @ 4/ W% 4
◌ॅ 8K S.॰ T 8K F ' Y % &48
lqrkp oh.kk ijokgkoklh dUgkSyh ,dgjk lW in~ekuUn lqr izksñ
1 S0 B / M $ d1
'kkjnkuUn iRuhA eqjyheksgu lqrk vuqjkx iz0 jktho lqdkUr
<%2◌ॅ ◌ॅ Y`K%% K 9 81 \
lwjtk% [kexM+koklh jfrikM+ csymWp lW eqdqUnyky lqr
◌ॅ YT 5 9' % % %' %8K ( jkelqUnj nkS uxokM+ ?kkslksr lW eq'kk; nq nkSA lqrkp ekyk
T S0 8 % M D 4 / 4> +% 5 ◌ॅ yhykA deykuUn lqrkS jes'k iz0 uhyw v'kksdks ifjgkjhoklh
5
d&8 %a 0 9 /L8 / 8Z 4 /◌ॅ efg"kh cqèkoky lW nq[kekspu lqr y{ehdkar nkS ljkSuhoklh
1 5 9' ~@ M ã/ D <%2◌ॅ ◌ॅ jktuiqjk nfjgjk lW fnxEcj nq nkSA lqrkp js.kw isdikM+oklh
TTB F ' T /¡ST S0 ) dkdks csymWp lW t;nso lqr 'kf'kdkUr iRuhA jes'k lqrk
8ST S0 /ÍM 1) / Z /◌ॅ T 8 lR;izdk'k iz0 feBw Kkuizdk'k iz0 flDdw >xM+wpd oklh
g38 9 4 5/ +% Z 4 /◌ॅ 5
]8K8 5 czãiqjk lW dk'khukFk lqr cS|ukFk nkS jgqokoklh cfyjktiqj
9' /¡ST S0 !M I/Z / g18 % /◌ॅ gfjve lW j?kquUnu nq nkSA lR;izdk'k iz0 feBw lqrk
1 T 8% ` 9' :iliqjoklh cSxuh vy; lW txnh'k lqr fueZy dqekj nkSA
8 ( $%): 8&48 2 @ ( /¡ nsokJ; ¼nqok'k,½ % eueksgu lqr mxzef.k lqrkS lR;nso
&4: ) / V48 / ◌ॅ ]8 fgjkeksguks nsokJ; oklh yksguk ldjk<+h lW es?kukFk lqr pkS0
|0 5 5
88 9 +*% /◌ॅ TT8 9' /¡ ( lksuefu nkS cqèkoky lW 'kf'kukFk nq nkSA lR;nso lqrkS ukxsUnz
8P- &48 "#&4: I/Z / g18 % /◌ॅ eksgu Ñ".keksguks :iliqjoklh cSxuh vy; lW jekukFk lqr
8 |0 4 9 Z /◌ॅ % 5 9' pkS0 gfj nkS lksnjiqj lW ypkjh nq nkSA ukxsUnzeksgu lqrk
8P-&48 d / Z 4 /◌ॅ iks[kfj;koklh czãiqj nfjgjk lW irkuh lqr dsnkjukFk nkS
5
8 9 +*% /◌ॅ ! Y§8 5 9 ifj;ke cqèkoky lW ikBd eqfDrukFk nq nkS fgjkyky lqr
4 %% &48 ûM$ 4 58/ 18 fd'kksj eksgu lqr iIiwd% dsgqfu;koklh xuke [kkSvky lW
sJ% /◌ॅ 1 9'
fnxEcj nkSA
I/Z : "#&48 O%"# S / :iliqj % Ñ".keksgu lqrk xksikyÑ".k iznhi jkthok
sJ% /◌ॅ S 8 ß 8 1 8K 9 flejokM+ [kkSvky lW izhfrukFk ikS= dsnkjukFk lqr fxfjtkuUn
g38
◌ॅ 9' O%"# nkS lfjlo lW cS|ukFk lqr t;nso nkSA xksikyÑ".k lqr viwoZ%
M$ 4 /ê Z / * 9' TS' eM+qokMhg leLrhiqjoklh i{kèkj nkSA lqrkp f'kizkA iznhi lqrk
S JT > @$ 8 / 8 - vk'kh"k v{k; viZ.kk% fpduhoklh uM+qvkj djegk lW txrkuUn
◌ॅ 1 8K RH 9 1 <%2◌ॅ ◌ॅ 8P- 5 lqr fnus'oj nkS x<+ csymWp lW ukxsUnz nq nkSA jktho lqrk
9' <% K / ◌ॅ `%8K csyokM+h lqUnj ldjk<+h lW dqykuUn lqr xks[kwykuUn nkSA
Od M%8K 9'

: T S0 , M @"# 4 8 @ /k+ jgqok % ds'ko iz0 Hkkrw lqr ef.kÑ".k lqrk gfjukjk;.k lkgsc
,8 m$ ^5J /◌ॅ %% 9 8Z uhydaB HkokuhnÙkk% i.Mqvk lW prqj lqr yky nkS rYguiqj lW
◌ॅ ◌ॅ 5 9' 4 8 @ !` (◌ॉ) mWekifr nq nkSA gfjukjk;.k Bkdqj ¼ikWft½ lqrk dykfufèk
% ( ! S0 T+ M : m$ 4 /◌ॅ f'koukjk;.k iz0 f'kcw euksjFk jfonÙkk% nfjgjk lW èkjkèkj lqr
* * ,: S0 P- 9 +*%5 /◌ॅ +qI 5 HkuksM+ iz0 pUnzifr nkS cqèkoky lW cN: nq nkSA B0 dykfufèk
9' !0 %8* e48 m$ p/ 0 5
/ +*%
lqr jksguhnÙk% HkSalfn;j oklh cqèkoky lW ckmu lqr deyu;u
◌ॅ +28 %88 9 4 /◌ॅ 1 e8 5
nkS nfjgjk lW xfr lqr jks>u nq nkSA B0 f'koukjk;.k iz0 f'kcw
9' !0 T8 @ S0 T+ M ( d 5 \ :
5
lqrkS nqf[k;k ?kksruks HkSalfn;j oklh efg"kh cqèkoky lW ckmu
p/0 / 4> +* ◌ॅ +28 %8 9
◌ॅ 8 5 9' !0 \ 8 YT $
lqr y{ku nkS nfjgjk lW thoukFk nq nkSA B0 ?kksru lqr
sJ% /◌ॅ 4 5/ 88 8K 9
eq'kjhd% flejokM+ [kkSvky lW jgqokoklh fnukukFk lqr
◌ॅ 8 @ 8 5 9' !0 YT uUnhifr nkS ujmu lW ukjk;.k lqr ,dukFk nq nkSA B0 eq'kjh
^5J /◌ॅ x@ ,Md 9 8 28 /◌ॅ 1&48 5 lqrk i.Mqvk lW ân;ef.k lqr Hkw[kh nkS ujmu lW txeksgu nq
9' Y 4A 2 /◌ॅ 8 nkSA vijk eqjkjh lqrk ijgV mpfr lW jfrukFk lqr eqdqUn nkS
Y`K 9 {% /◌ॅ ,1 5 9' YT iokSyh lW Hkxr nq nkSA vijk eq'kjh lqrk cqf)ukjk;.k
5
+8 @ 8 @ Q8 @ I-8 @ 4 /◌ॅ t;ukjk;.k rstukjk;.k :nzukjk;.k djegk lW ';keyky ikS=
o%% ß % V8 |* 8 %@ 9 sJ% dey ykspu lqr pkSèkjh uhyef.k nkS [kkSvky lW uuw lqr
◌ॅ 88 M 5 8 5 9' +8 5 @ k8 @ eFkqjkukFk nq nkSA cqf)ukjk;.k lqrk gseukjk;.k ef.kukjk;.k
@8 @ w8 @ S& 8 @ 4 5/ +% Z izseukjk;.k izeksn ukjk;.k jgqokoklh cfyjktiqj gfjve lW
◌ॅ 4n 5
]8K8 9 / %d /◌ॅ Y§8 5 gYyh lqr j?kquUnu nkS lry[kk lW eqfDrukFk nq nkSA lqrkp
9' -. %/ / 81 \ /◌ॅ %aGH nzksinh iyklhoklh uxokM+ ?kkslksr lW y{es'oj lqr dkyhdkUr
% B F ' k8 @ (##) / 0 iRuhA gseukjk;.k ¼,e,½ lqrk jktho latho lquhy lqthrk%
8 % $ I/Z / g18 % /◌ॅ 8
:iliqjoklh cSxuh vy; lW jekukFk lqr Mkseh nkS lqUnj
9 K / ◌ॅ * 5 9'
ldjk<+h lW ekèko nq nkSA lqrkp dfork xqM~MhA vkn~;k
UÇ ' J3 / / (% 4 /◌ॅ ◌ॅ P-d
lrjokM+oklh jrkSyh nfjgjk lW lW pUnz'ks[kj lqr eksguth iz0
&48 S0 T 8 F ' @8 @ ( g 0
S+ 0*) QP-$ T%Z / + ◌ॅ
'kphukFk iRuhA ef.kukjk;.k ¼,e, cSad izcaèkd½ lqr thrsUnz%
18K T 9 8 8 M8 M % ' J3
'kkyeiqjoklh cM+xke nfjgjk lW xtkuUn lqr jes'k nkS lqrkp
( / I|% 4 /◌ॅ T 08 F & vuhrk uwuw MksyhA vkn~;k j'kk<+oklh :pkSyh ,dgjk lW
/8/ %8K ÓT F ' 0// 'kaHkqukFk lqr iRuhA vijk vlukZoklh deykuUn lqr voèks'k
F ' iRuhA vijk lksalkoklh lqr iRuhA
QP- (+ g
0 * ) ( ½5 ¤, thrsUnz ¼ch, cSad inkfèkdkjh½ lqrkS vP;qr oSHko cHkuxkekoklh
+,81/ º 4 /◌ॅ T 08 9' w8 @ e>kSjk djegk lW 'kaHkqukFk nkSA izseukjk;.k ¼Hkk0iz0ls0½ lqrkS
(0S00) ( ` JV è vfer dqekj vkyksd dqekjks :iliqjoklh cSxuh vy; lW gfj
I/Z / g18 % /◌ॅ 4 |0 8 9' lqr pkS0 vejukFk nkSA Nknu lfjlo lW dgjkoklh Hkkñizñlsñ
$ ◌ॅ ॰S॰॰ +%,- 5 9' cyHknz nq nkSA izeksnukjk;.k lqrk vkuUn Hkzejiqjoklh iapkuUn
S&8 @ J8K } Z / 08K lqr lfPpnkuUn nkSA
/Ê8K 9'
@ ( /¡8 @ 8 C Z / t;ukjk;.k lqrkS lR;ukjk;.k fot; ukjk;.kks jkeiqjoklh
% 01 `% /◌ॅ
,01 `0 8 9 5
]8Z / eyafx;k dqtkSyh lW Hkaxh lqr dqatu nkS j?kqukFkiqjoklh
4 10O /◌ॅ ++ M%% 5 9' /¡8 @ vfg;kjh xaxksj lW ckcwyky nq nkSA lR;ukjk;.k lqr jktho
` $ ã/ D <%2◌ॅ H dqekj% isdikM+oklh dkdks csymWp t;nso lqr jkes'oj nkS
9 8 - ◌ॅ ,Ïm / "# 0 5 9' JT uM+qvkj djegk lW HkVksÙkjoklh Ñ".kdkar nq nkSA vk'kk lqrkp
@' 8 @ : ` ( #) vpZ.kkA fot;ukjk;.k lqr eukst dqekj ¼lh,½ dM+ekoklh
" d M8
◌ॅ 8 9 j[kokjh gfjve lW [kwnu lqr fujnso nkS iM+fj;koklh HkkSj
/ © d^% /◌ॅ M 5 9' [k.Moyk lW Qsdw nq nkSA

Q8 @ `&8 @ : P-$ ,M rstukjk;.k lqrk dqeksnukjk;.k fouksn nsosUnzk% HkwM+hoklh
4P-Z ^5J /◌ॅ 8K8 o K 9 Dv%d efgUnziqj i.Mqvk lW uUnu lqr ';ke lqUnj nkS dksby[k oklh
/ j Z 5
/◌ॅ d +8 M 5 9' Q jS;ke lksnjiqj lW nq[kk lqr cpuw nq nkSA lqrsp cPph jkuhA
+Ê 8 ' J3 / 81 \ /◌ॅ vkn~;k vjfj;koklh uxokM+ ?kkslksr lW fxfjtkuUn lqr
1 8K o8K F ' T4Z /◌ॅ ';kekuUn iRuhA vijk 'kkgiqj lW iwf.kZ;koklh laxzke ,dgjk
M@/
/ 0 4 /◌ॅ ,8K8 AT 0 lW vfHkuUnu lqr tVk'kadj iRuhA
F '
`&8 @ ( @ g
0 S+ 0*) , 0 8 dqeksnukjk;.k ¼xzkeh.k cSad izcaèkd½ lqr vfHk;ark jeu dqekj%
` $ +,8 / 4A / ◌ॅ Ä P- cHkuhoklh ijgV ldjk<+h lW tgwjh lqr ;knopUnz nkS vkfgy
9 J4% 4 /◌ॅ U@8K 5 ¢' 8 ` gfjve lW xq.kkuUn nq nksA jeu dqekj lqrk dkdks csymWp lW
D <%2◌ॅ ◌ॅ )5 * TP- (##) 9' Jqfrèkj lqr jes'kpUnz ¼,Mh,e½ nkSA :nzukjk;.k ¼,e,½ lqr
I-8 @ (##) 8% S S0 08 ` $ / duZy iznhi iz0 jatu dqekj% ok;lh pdykoklh Mhg nfjgjk
◌ॅ ß Un 1 T 9 lW jke ikS= xqYyh lqr txnh'k nkS lq[klsukoklh Hk.Mkfjle
d8/ ,^ / /◌ॅ Z K 5 9' <+ lW iqjUnj nq nkSA lqrkp csch fcUnh ckSokA
+K °'
/ ,8 Z : %a * e4@$ vltk ns'ks Hkokuhiqj % y{ehifr lqr ekèko lqr jksfg.k% ckcw
++ M 9' e48 o8$ ^ /◌ॅ ,1 nkSA jksfgu lqr ';keukFk% ek.Mj lW HkxhjFk lqr izHkkdj nkS
S, 9 4 /◌ॅ S 5 9' o8 djegk lW izrki nq nkSA ';keukFk lqr n;kukFk% efg"kh cqèkoky

+ * % ◌ॅ h ß 8 ,8 m lW foØe ikS= opu lqr HkokuhnÙk nkS fiFkuiqjk [kkSvky lW
9 8Z sJ% /◌ॅ 5
9' 8 firkEcj nq nkSA n;kukFk lqr dUryky% ujmu lW >kM+w lqr
B%%$ 8 28 /◌ॅ 3) I8 9 +k ◌ॅ :iukFk nkS cgsjk<+h lW pkS0 izseh nq nkSA dUryky lqrkS
|0 w 5 9' B%% ( 8Z 4 /◌ॅ jktuiqjk nfjgjk lW fo".kqnÙk ikS= ckcwyky lqr cPpw nkSA
#5m ß ++ M%% +ÊM 9' 4Z 4 /◌ॅ vgiqj djegk lW jekukFk lqr frydnÙk nq nkSA mWekdkUr
8 5
%m 9' 2◌ॅB QP-8$
thrsUnzukFk% nfjgjk lW 'kadjukFk ikS= lnkuUn lqr HkokuUn
◌ॅ T 0 8 ß /8K ,8K 9
nkS ifupksHk lW nqfHkZy lqr txUukFk nq nkSA
5 %
8, /◌ॅ , 1c 5 9'
2%
b * ~d d: J3 48Z / lqrkp mfeZyk xkSjh jkèkk js[kk lqys[kk % vkn~;k
', ◌ॅ )* * F : tgkuiqjoklh dVkbZ lW Jhèkj lqr ;'kksèkj iRuh , lqrk eukst
(ã ) /e y*$' i/ M / J4% ¼oktis;h½ ljkst lqcksèkk%A vijk vUèkklwjoklh vkfgy [kkSvky
sJ% /◌ॅ 1¨T
F ' Ñ//
0 lW x.ks'k lqr dkfrZd iRuhA vijk lkSalkoklh eaxjkSuh ikyh lW
01L8 % /◌ॅ % k8 @ F ' deyfd'kksj lqr gseukjk;.k iRuhA vijk ijekuiqjoklh
8Z / I|% 4 /◌ॅ T8 S& :pkSyh ,dgjk lW f'koukFk lqr izeksn iRuhA vijk fo".kqiqj
F ' #5Z ` sJ% /◌ॅ "# dqjek [kkSvky lW nsoÑ".k lqr J`f"Vèkj iRuhA thrsUnzukFk lqr
)Û* F ' QP-8 8$ 8Z / oklqdhukFk% ijekuiqjoklh :pkSyh ,dgjk lW f'koukFk nkSA
I|% 4 /◌ॅ T8 9' + 8 J¡8$
cklqdhukFk lqr vkfnR;ukFk% eksjlaMkoklh osnkuUn lqr voèks'k
& / 0/ 8K ÓT 9' d 5T+ M '
>k nkSA [kq'kcw lqrkpA fnokdkUr lqrkS v'kksd larks"kks
B ( / 0=? 58Z / 1 Z ^
pqukiqjoklh txriqj ek.Mj lW xqykc nkS ijgV cgsjk<+h lW
◌ॅ U%+ 9 4A +k ◌ॅ 9'
eugj nq nkSA lqrkp 'kkfUr ekyrh jatukA vkn~;k cBSyhoklh
TB % 08' J3 +&% / / 0¶% ^ /◌ॅ
flagkSyh ek.Mj lW lR;ukjk;.k lqr fuR;kuUn iRuhA vijk
/¡8 @ 8¡8K F ' +&% / 2◌ॅB
cBSyh oklh mWekdkUr lqr 'kaHkqukFk iRuhA v'kksd lqr fot;
T 08 F '
,8 Z /
% 8 28 /◌ॅ Y8T %% vP-8K 9 `
Hkokuhiqjoklh oRloky ujmu lW equ'khyky lqr bUnzkuUn nkS
4 /◌ॅ |0 4P-8 5 9' 8 % ù8
dqM+qd oklh nsogkj lW pkS0 efgUnzukFk nq nkSA uhye lqrkp
/B.> 8 / T_58 9'
uSuh lUrks"k lqr czãKkuhoklh 'kEHkqukFk nkSA

* Z 4 (S): M 2nd 4 èkjeiqj ns'ks ijokgk ¼izokgk½ % iwoZ i`"B mfYyf[kr efgifr
*8 4 d M M d M H8 8 O 8 lqr èkuifr lqrk gj[kw iwj[kw efr fo'oukFk jfrukFk xksihukFk
@8$ +k ◌ॅ H_ + 9' O 8 ef.kukFkk% cgsjk<+h lW fo'oEHkj lqr ck<+w nkSA r= xksihukFk
%a 8 g38 28 <% / ◌ॅ lqrk y{ehukFk cS|ukFk mekukFk csyk ldjk<+h lW nsos lqr
%% 9 Z 8, /◌ॅ 4 5 9' 2◌ॅ ykyk nkS ohjiqj ifupksHk lW gfjdj nq nkSA mWek iq=k%A
Z $' %a 8 V8 T 8 ) 8 S 8 y{ehukFk lqrk yksdukFk dk'khukFk JhukFk izhfrukFk cyHknzk%
+%,-$ /2◌ॅ ◌ॅ 8 * 9' !0 frlmWr lW Kku lqr ;'kksèkj nkSA B0 cS|ukFk lqrk ijekuUn
g38 8K ,8K /8K
8K$ / M HkokuUn lokZuUn nsokuUnk% frlwjh lW pkS0 fnudj lqr eukbZ
◌ॅ |0 8 8X 9' !0 8K nkSA B0 ijekuUn lqrk gfjnso oklqnso xksfoUnnso jfrnso
4 OK $ 8 % /◌ॅ dkensok% ujoky lW egks dfo fxjh'k nkSA xaxk iq=k%A B0
7 1 T 9' 101 Z $' !0 4 gfjnso lqrk ?ku';ke lqrkS èkjkèkj txnh'kks flagkSyh ek.Mj lW
]8o ( * * 1 / 0¶% ^ /◌ॅ @"# ef.kÑ".k lqr vP;qr nkSA ,dgjk lW gfjukFk lqr cS|ukFk nkSA
½5 9' 4 /◌ॅ 4 8 g38 9' 'khyorh iq=k%A
T % Z $'
¤ @ !Í5 * * ( g0 *RT S0 8K8 ¤0 oS;kdj.k BDdqj èkjkèkj lqrkS cS;k0 èkus'k iz0 uUnu oS;k0
'GT S0 « / %d /◌ॅ "# %% 9 5 fo?us'k iz0 epykS lry[kk lW Ñ".knso lqr ykyk nkS Mqejk

% ◌ॅ 8K 5 9' P-% Z ' > 8 cqèkoky lW uUn nq nkSA pUnzdyk iq=kA fo'ks"kk lksuek èkS;hZdk%A
Ë
$' J3 ◌ॅ 8K M
T%@ F vkn~;k cfy;kl lW vuUn lqr 'kwyikf.k iRuh vijk dUgkSyh
W% 4 /◌ॅ 4 / 4 4%Ô* F ' ,dgjk lW ijokgk oklh gfjjke lqr gyk;qèk iRuhA oS;kdj.k
¤ @ *RT S0 8K8 F 1 3 èkus'k iz0 uUnu lqrk jRukdj fxjifr fo|kifr izk.kifr;%
S@ $ W% 4 /◌ॅ 4 F 1 dUgkSyh ,dgjk lW gfjjke lqrk jRukdj fxjifr fo|kifr
3 S@ $ W% 4 /◌ॅ 4 4%Ô* izk.kifr;% dUgkSyh ,dgjk lW gfjjke lqr gyk;qèk nkS ns'kqvky
9 J% d^% /◌ॅ % T 5 9' [k.Moyk lW dkyhnk'k nq nkSA rkjkorh iq=k%A oS;kdj.k
Z $' ¤ @ 'GT S0 % ( ~ 8 fo?us'k iz0 epy lqrkS jsorh jeu ?kukuUnks rjkSuh djegk lW
]88K. L8 4 /◌ॅ 8 9 J4% fo'kks lqr efu nkS vkfgy [kkSvky lW pkS0 Ñ".kkuUn nkSA
sJ% /◌ॅ |0 "#8K 9' U xqtjh lqrkp tkEcorh cqèkoky lW uUnu ikS= gjnÙk lqr

% ◌ॅ 8K8 ß 4 m /4+ F ' ]88K lkgc iRuhA ?kukuUn lqrk eksrhukFk cksèkukFk iapukFkk%
& 5
8 y*8 08$ +*%
/◌ॅ % ifj;kEc cqèkoky lW eèkqdj lqr uuw nkS jktks iq=k%A iapukFk
88 M 9 [ Z $' 08 ` 8$ % lqr dqejukFk% vy; lW nsokuh lqr HkksykukFk nkS [kkSvky lW
◌ॅ 8 t%8 9 sJ% /◌ॅ %% 5 9' ykyk nq nkSA dqejukFk lqrk ;ksxkuUn nsokuUn HkokuUnk% vy;
` 8 18K 8K ,8K$ % /◌ॅ lW BkdqjnÙk ikS= frydnÙk lqr Qksru nkS fry; lW jk;
!` m ß %m â 8 9 % /◌ॅ eksgu flag nq nkSA ;ksxkuUn lqrk vy; lW ckSdh lqr x.ks'k nkS
&48 / 04 5 9' 18K % /◌ॅ ° lksnjiqj lW vkuUn lqr usuu nq nkSA nsokuUn lqrkS jkèkkjeu%
1¨T 9 Z /◌ॅ J8K R88 5 9' 8K vy; lW ckSdh lqr x.ks'k nkS lksnjiqj lW usuu nq nkSA
( * 8$ % /◌ॅ ° 1¨T 9 Z jkèkkjeu lqrk ef.kdkUr bUnzdkUr vejdkUr eèkqdkUrk%
◌ॅ R88 5 9' * 8 @B vP-B
j'kk<+oklh :pkSyh ,dgjk lW èkjHkj.k lqr clqUèkj nkS
5
B *B$ T / I|% 4 /◌ॅ % !
pM+S;koklh tksQjk QuUng lW tkYiknÙk lqr mfpryky nq
+i 9 Æ/ [ 8K ◌ॅ ´m
nkSA B0 ef.kdkar lqr vk'kqrks"k% dsgqfu;kaoklh xuke [kkSvky
2 %% 5 9' !0 @ 0 J=>$
lW bUnzukFk lqr ef.kUnzukFk nkS fnxksu xaxksyh lW jk; jekukFk
4 58 0/ 18 sJ% /◌ॅ vP-8 @P-8 9
nq nkSA jru iq=kA vkpk;Z bUnzdkUr lqr t;Ur dqekj% cuSyh
O8 10O% /◌ॅ 8 5 9' 8 Z '
oklh ldqjh cfy;kl lW euksgj nkSA lqrkp va'kqfiz;k yhyh
J vP-B B ` $ +ù% / /`
fiz;kA vkpk;Z vejdkUr lqrkS vfHk;ark iq= }; cFkukgkoklh
◌ॅ :4 9' 0
S %% S'
dVS;k ek.Mj lW eqfDrukFk lqr mWekukFk nkS Mqefj;koklh
J B ( , 0 Z ¿ +84/ Ð
lqgFkfj lksnjiqj lW gjlqUnj lqr lnkuUn nq nkSA vkpk;Z
^ /◌ॅ Y§8 2◌ॅ8 9 5 / 4
eèkqdkUr lqrk cjncêkoklh flejokM+ [kkSvky lW ckyfd'kksj

Z /◌ॅ 4 K /8K 5 9' J *B
5 lqr uxsUnzukFk nkS jS;ke lksnjiqj lW nqD[kk lqr jkepUnz nq
+ +²/ / sJ% /◌ॅ +% nkSA HkokuUn lqrk lfPpnkuUn czãkuUnk rkjkuUnk%
8P-8 9 j Z 5
/◌ॅ ¾ P- 5 tgkuiqjoklh jrkSyh nfjgjk lW ccqtu lqr :nzkuUn nkS
9' ,8K /Ê8K 8K 8K$ lksnjiqj lW nsoh lqr HkfDrukFk nq nkSA lfPpnkuUn lqr
48Z / (% 4 /◌ॅ ++85 I-8K 9 ek;kuUn% vljukoklh dqjek [kkSvky lW nsokuUn lqr dksdhy
Z /◌ॅ 5
,§8 9' /Ê8K eksgu nkS j'kk<~oklh :pkSyh ,dgjk lW èkjHkj.k lqr cuekyh
8K$ / 8/ ` sJ% /◌ॅ 8K D % nq nkSA Bkdqj ek;kuUn ¼fcgkj foèkku lHkk lnL;½ lqr
&48 9 T6/ I|% # ◌ॅ * , @ +8% lqf[k;koklh yxek tky; lW rhFkZukFk lqr jekdkUr nkS
5 9' !` 8K (+4 *8 /, /¹) eaxyokM+oklh ekuh lksnjiqj lW f'koukFk nq nkSA v:.kk
d/ %1 % /◌ॅ 8
B 9 lqrkpA rkjkuUn lqrk jkeuxjoklh uhek Vdoky lW vUnh
/ 8 Z /◌ॅ T8 5 9' I@ lqr f'ko'kadj nkS [kck'kiqjoklh ijl.Mk lW èkeZukFk nq nkSA
' 8K 81 / 8 A% /◌ॅ K 'kkjnkuUn lqrk ?kqlkSr lW ujs'keksgu nkSA
TT 0 9 d+TZ / /^ ◌ॅ *8
5 9'
5
T 8K ]Ñ /◌ॅ 8~T&48 9'
)-3)- M@:
T8 @ S0 T+ M 5
d HkwM+h&>xM+wpd&iwf.kZ;k % f'koukjk;.k iz0 f'kcw lqr nqf[k;k
) ◌ॅ x8 5
]8/ 9 % /◌ॅ lqr ckcwyky% djegk lW ân;ukFk lqr ?kqulh nkS tftoky lW
/k+ 5 9' ++ M%% 8K8$ 4 ◌ॅ I-8 lkgscjke nq nkSA ckcwyky lqr uUnu% djegk lW :nzukFk lqr
8 9 4 /◌ॅ R8 5 9' 8K8 jktukFk nkS nfjgjk lW usuk nq nkSA uUnu lqr deykdkUr
%B 1)/ Z /◌ॅ %% T 8 9 >xM+wpdoklh czãiqjk lW ykyk lqr dk'khukFk nkS cf<+;ke
{% /◌ॅ Ú 5 9' S1 Z $' iokSyh lW FkksYgh nq nkSA iz;kx iq=k%A deykdkUr lqrk
%B /Ê8K 8K 2B :B$ lfPpnkuUn ijekuUn mn;dkUr fouksndkUrk% xksM~Mk ftyk
OÇ % kTZ / 8Z ◌ॅ h* egs'kiqj xzkeoklh jktuiqjk nfjgjk lW pØèkj nkSA lqrkp pku
5 %'
9' 8 +%+ 5 cqycqyA
/Ê8K (+ g
0 S+ 0*) ( , 0 I@ +IC lfPpnkuUn ¼ch, cSad izcaèkd½ lqrkS vfHk;ark r:.k c:.kks
/BZ / 2 8 9' U08 HG 8K olUriqjoklh mxzukFk nkSA lqrkp xqatu 'osrk ijekuUn lqrk
T YT IãT 8 / !` 8¡8K 9' jkts'k eqds'k :is'kk czãKkuhoklh Bkdqj fuR;kuUn nkSA
2B (+ g
0 S+ 0*) 0 0
OTX1 / mn;dkUr ¼ch, cSad izcaèkd½ lqrk xks'kkb±xkao oklh
T§ Z 8 28 /◌ॅ ,M 9' M% T% M rA 'kfDrjk;iqj ujmu lW Hkwnso nkSA lqrkp twyh 'kkyw NksVh
) & fpdwdk%A
, 0A : vFk ,dek [k.Moyk xzkekjEHk %
0 M S0 ) P- 00 & B0 nwos iz0 Jhifr lqr pUnzifr lqr e0e0 nkeksnj lqrk
O% `% T <%2◌ॅ ◌ॅ 9 xksiky dqyifr ds'kok csymWp lW prqj nkS vijk nkeksnj lqr
& 7 *$' `% ( +%,- 4 egks nfèkd%A dqyifr lqrkS cyHknz gfjnsoks vy; lW ijku nkSA
◌ॅ 8 9' 8 Z ' +%,- 4 neuk iq=A cyHknz lqrk egknso f'konso j?kqnsok nfjgjk lW ckcw
T 5
] 4 /◌ॅ ++ M 9 15 Z ' 4 nkS nqxkZ iq=A egknso lqrkS fo'oukFk y{e.kkS cfy;kl lW j?kq
( H8 %a" +%/ /◌ॅ ] 5 9' k Z ' nkSA gsek iq=A fo'oukFk lqrk dk'khukFk yksdukFk vkfnukFk
H8 T 8 V8 J8 $ /¶% ij'kqjkek% flgkSyh ek.Mj lW ?kksa?kkbZ lqr j?kquUnu nkS ikyh lW
^ /◌ॅ \0]X 5
]8K8 9 % /◌ॅ eugj nq nkSA osnorh iq=k%A dk'khukFk lqrk dy: NksVh
9' Z $' T 8 %I rA
Ñ".kkjkek% lry[kk lW oa'kh lqr vfHkjke nkSA HkkxhjFkh iq=k%A
"# $ / %d /◌ॅ 0T , 9' ,1
yksdukFk lqr niZukjk;.k% djegk lW okjkg nkS neuk iq=A
Z $' V8 8
@$ 4 /◌ॅ 4 9
niZukjk;.k lqr fnukukFk xkmy djegk lW ds'ko lqr nk'k nkS

8 Z ' 8
@ 88 12% 4 /◌ॅ ';keknk; iq=k%A fnukukFk lqr e;kjke% fu[kwfr lW ekynso nkSA
T T 9 o Z $' 88
" ) ◌ॅ % 9'
* Z !: <M $ 4 èkjeiqj ns'ks iksfB;k % e;kjke lqr cspwd% gfjM+h ldjk<+h lW
◌ॅ 1 M <M 9' Qkxw lqr cspw nkSA
)Z 48Z : 7 O% ( °M N Jhiqj ns'ks tgkuiqj % egks xksiky lqrkS oklqnso ckSdwdkS
◌ॅ } 9' 88 Z °M $ % tky; lW Hkzej nkSA u;uk iq= ckSdw lqr t;jke% vy; lW
◌ॅ °M 9' 5 $ 8 28 /◌ॅ ¤38
d8 ckSdw nkSA t;jke lqr nq[kuhd% ujmu lW oS|ukFk nkSA iwf.kZek
9' M@
5
Z ' !0 d8 OK$ ◌ॅ iq=A B0 nq[kuh lqr xksfoUn% nsogkj lW pkS0 eulk lqr egknso
|0 8/ 4 9' ` Z ' !Í5 OK nkSA dqek iq=A BDdqj xksfoUn lqrk izk.kèkj pØikf.k
S@* M
h@ T%@$ 1 ^ /◌ॅ 0 4 'kwyikf.k;% x<+ ek.Mj lW B0 gfjnso lqr u;u nkS cfyjktiqj
88 9 +% Z 4 /◌ॅ T 0 9' 8 gfjve lW 'kadj nkSA ekuorh iq=A izk.kèkj lqrkS HkS;kjke iz0
Z ' S@* ( p S0 ]88K #5m. / ?kukuUn fo".kqnÙkks flejokM+ [kkSvky lW jke lqr fo'oukFk nkSA
sJ% /◌ॅ H8 9' %Yd Z $'
deyeq[kh iq=k%A HkS;kjke lqrk ?kqVj ekuhd y{ehukjk;.k
p ]A5 8 %a 8 @ 1018 @ /¶%
xaxkukjk;.k flgkSyh ek.Mj lW txUukFk lqr èkjuh nkS
^ /◌ॅ 1c * 8 9 8Z /◌ॅ !
rYguiqj lW fi.kkdh nq nkSA ukjk;.kh iq=k% dkjks :DehuhdsaA
9' 8 @ Z $ e IÝ 8 0 ' p
vijk HkS;kjke lqr ÑikukFk% ifj;kEc cqèkoky lW egs'k lqr uwuw
5
"8$ +*% /◌ॅ kT 8 M8 M 9' :8
nkSA uksuh iq=k%A ekuhd lqrk dUgS;knÙk fo|kukFk ân;ukFkk
Z $' 8 W¬m 38 x8 /
le;k ikyh lW cspw nkSA ân;ukFk lqrkS yky xksikykS dVek
◌ॅ <M9' x8 ( %% O« A
◌ॅ /+ M m 9' !0 %% ) &48 J/
cHkfu;ke lW lcwjnÙk nkSA B0 yky lqr Jheksgu vklh ,dgjk
# ◌ॅ ) `% ,X8 9 D MJ /◌ॅ )
lW feJ dqyh lqr HkkbZukFk nkS dksFkwvk lW feJ :iukFk nq nkSA
I8 5 9' ) &48 TP-$ / ◌ॅ
Jh eksgu lqr jes'kpUnz% ldjk<+h lW es?kukFk lqr pkS0 lksuefu
]8 |0 5
88 9 +*% /◌ॅ T 08 nkS cqèkoky lW 'kaHkqukFk lqr 'kf'kukFk nq nkSA pkS0 lksuefu nkS
TT8 5 9' |0 5
88 9 +*% /◌ॅ T 08 cqèkoky lW 'kaHkqukFk lqr 'kf'kukFk nq nkSA B0 xksiky lqr
TT8 5 9' !0 O% P-&48$ J/ 4 pUnzeksgu% vklh ,dgjk lW HkkbZukFkL;So nkSA fujkef.k iq=A
◌ॅ ,X8¹¬ 9' 8 @ Z ' O% vijk xksiky lqrk lw;Zeksgu dqatu eksgu lqUnj eksguk lqYguh
/ M&48
`0 8 &48 K &48 8 8 28 /◌ॅ ujmu lW dUgkbZ lqr txeksgu nkS rjkSuh djegk lW jfoukFk
WX 1&48 9 L8 4 /◌ॅ + nq nkSA Hkokuh iq=k%A
9' ,8 Z $'
/ 8 Ï%: / M&48
4 &48 I@ &48 8B vljuk Vksy % lw;Zeksgu lqrk fgjkeksgu v:.k eksgu vuUr

&48 / %◌ॅ */5 M8 + 9 eksguk lM+jkoklh ifj;ke cqèkoky lW eèkqlwnu lqr cnjh nkS
{% /◌ॅ S 8 8 5 9' !0 4 &48 iokSyh lW izhfrukFk lqr ,dukFk nq nkSA B0 fgjkeksgu
(VD§ >) 0 TT$ / ¼yksdksfDr fo'ks"kK½ lqrk fnokdj iadt f'kos'kk% vjfj;koklh
(") / º ◌ॅ vP-,M>@ 9 ¼[kexM+k½ oklh e>kSjk djegk lW bUnzHkw"k.k nkS fnokdj lqr
4>
8 48Z / 8%Z 4 /◌ॅ ,B g"kZo)Zu tgkuiqjoklh vuyiqj djegk lW 'kksHkkdkUr nkSA
9' Zá T´ %' 0 k8 @ lqrkp iq"ik f'kYik dktyA iadt lqr gseukjk;.k nkSA Mksyh
9' % &8 /8' TT /¡8 lqrkp eksuk liukA f'kos'k lqr lR;o)Zu QwyckM+hoklh us;ke
2) / R `% /◌ॅ |0 / M8K
8K dqtkSyh lW pkS0 lw;kZuUn lqr czãkuUn nkSA fjadh lqrkpA
9' 0 ' I@ &48 S, 08
v:.k eksgu lqr izHkkdj lqrk jatu jkgqy jkds'kk% flgkSfy
4 5% T$ /¶% ^ /◌ॅ 48Z / Yd
ek.Mj lW tgkuiqjoklh eqf[k;kth gfj'pUnz iz0 cspu nkSA
4 ÈP- S0 <8 9' S ». ' 8B&48
lqrkp izhfr T;ksfrA vuUreksgu lqrkS èkuat; e`R;at; egknso
( *8 0 ¡0 4 ó / /¶% ^ /◌ॅ
fnXèkhoklh flgkSyh ek.Mj lW txnh'k lqr uUnfd'kksj nkSA
1 T 8K 9' *8 0 M %+

R `% /◌ॅ |0 ~ / 9' M8 èkuat; lqrk QwyckM+hoklh us;ke dqtkSyh lW pkS0 dkjs lqr
' lnkorZ nkSA iwue lqrkpA
48Z : K &48 8B&48$ 4A 2 /◌ॅ tgkuiqj % lqUnj eksgu lqr vuUreksgu% ijgV mpfr lW
% ».0 4 B 9 5
d^% /◌ॅ ++8 eysy lqr T;ks0 gfjdkUr nkS [k.Moyk lW ccqtu lqr
*8 5 9' !0 %a 8 @ ( w8 8 jkèkkukFk nq nkSA B0 y{ehukjk;.k lqrkS izseukFk fe=ukFkkS
◌ॅ N¸ m 9 8, /◌ॅ /k+ cfy;kl lW fe=dj lqr dkSLdhnÙk nkS ifupksHk lW lkgsc nq
5 9' +%4 È %T "# 8¡ 8 nkSA cygh lqrk'p foyk'korh Ñ".korh fuR;orh onuorh
8 %d $ w8 % /% è;kuorh vy[kofrdk% izseukFk lqrk deyfd'kksj lkeyfd'kksj
8K Ô1% $ ` sJ% /◌ॅ ^ m 9 uUn fd'kksj ;qxy fd'kksjk% dqjek [kkSvky lW p.MhnÙk nkS
◌ॅ 01 5 9' 88 ' % gfjve lW Vsaxjh nq nkSA dudefu lqrkpA deyfd'kksj lqrk
o K % K K $ (% 4 /◌ॅ
';ke lqUnj dkyh lqUnj jke lqUnjk% jrkSyh nfjgjk lW yksVu
VA8 ++ M8 9 +*%
5 /◌ॅ I8 5 9'
lqr ckcwukFk nkS ifj;ke cqèkoky lW :iukFk nq nkSA papyorh
0% Z $' oK /½5 8K ½5 8K
iq=k%A ';kelqUnj lqrk lP;qrkuUn vP;qrkuUn vHk;kuUnk%
,8K$ 8 - ◌ॅ TT* %% 9
uM+qvkj djegk lW 'kf'kèkj lqr lqefjr yky nkS flgkSyh
/¶% ^ /◌ॅ ++ M%% 5 9' H
ek.Mj lW ckcwyky nq nkSA ijes'ojh lqrkp HkkuqefrA jkelqUnj
, ' K 8K +k ◌ॅ
lqr ;'kksnkuUn nhi cgsjk<+h lW cnjh nkSA ;'kksnkuUn lqr
9' 8K ` $ 2 0
/◌ॅ +%
28 9' % MA8 5 9' 5 /
+%/ /◌ॅ
jathr dqekj% mpfr lW cynso lqr mekukFk nkSA cfy;kl lW
,8K ~P- %T$ V$ 8d M /◌ॅ <8
ywVu nq nkSA Mqefj;koklh vHk;kuUn lqrk vejsUnz dSyk'k%
,M8 9' ½5 8K S ( / 0
f=yksdk% fu[kwfr lW cspu lqr Hkwou nkSA vP;qrkuUn lqr iznhi
*4 / %8K 9 > / 0 /½5 8K lqrkS lanhi lqthr èkenkgk oklh deykuUn nkS lq"kek lqrkp
T 0 T ¬P-$ 4/ W% 4 /◌ॅ %8K laè;k lP;qrkuUn lqr 'kadj lqr 'kSysUnzk% ijokgkoklh dUgkSyh
%8K 9' ,dgjk lW deykuUn lqr foeykuUn nkSA
48Z : /% +%,- Y %* 4%* $ tgkuiqj % lkeyfd'kksj lqr cyHknz eqjyhèkj gyèkj% tyèkjk%
% ◌ॅ 8 9 Z /◌ॅ nfjgjk lW thoukFk lqr fd'kksjh nkS lksnjiqj lW jksfguhnÙk nq
e48 m 5 9' 4%* P- , 1 Z nkSA gyèkj lqr jkepUnz HkjFkkS txriqj ek.Mj lW iapkuUn
^ /◌ॅ 08K 2ãP- 9 + {% /◌ॅ lqr misUnz nkS cf<+;ke iokSyh lW mxjh nq nkSA jkepUnz lqr
21 5 9' P- 0 2L%/ iadt lqfer mQjkSyoklh 'kksfHkryky nkSA uUnfd'kksj lqrk
, %% 9' 8K Y§8 ,§8 eqfDrukFk HkfDrukFk 'kfDrukFk ;qfDrukFk mWekukFk jrkSyh
T§8 Ô§8 2◌ॅ8 (% 4 /◌ॅ Y§8 nfjgjk lW eqfDrukFk lqr dkjs nkS dUgksyh ,dgjk lW uUnh'oj
~ 9 W.% 4 /◌ॅ 8K H 9' nkSA
!Í5 1018 @ 0T8 4>@

"#@$ 4> BDdqj xaxkukjk;.k lqrk oa'kefu g"kZef.k Ñ".kef.kdk% efg"kh

% ◌ॅ 18 5
101m 9' %4 3 cqèkoky lW xkuk lqr xaxknÙk nkSA nqygh lqrkp fo|korh
I- o $ 0T8 ++ M d 5T 8 ) 8 :nzorh ';keorhdk% oa'kefu lqrkp ckcwth [kq'khukFk JhukFk
$ / ◌ॅ R4% 8 9 18 /◌ॅ fd'kksjhdk% ldjk<+h lW usgky lqr thoukFk nkS lqjxu lW pkS0
|0 %a 5 9' Z q+ /¶% y{eh nq nkSA Qsdk iq= lqrkp Nkcknk; flgkSyh ek.Mj lW
^ /◌ॅ 8T / %d8K8 4>8K8
F ( uf'kjkoklh vy[kuUnu lqr g"kZuUnu iRuh , lqrkS lnkuUn
/8K U@8K. Q 8¡ / / <4A d^% /◌ॅ xq.kkuUnks lqrsp fuR;ek;k lM+jkoklh csgV [k.Moyk lW
%m F ' ++ M J 8 frydnÙk lqr t;nso iRuhA ckcwth lqrk vkfrZukFk enueksgu
8&48 &48 4A % /◌ॅ 8 8 9
czteksgu gkVh ikyh lW jru lqr MejukFk nkS cf<+;ke iokSyh
{% /◌ॅ 8 5 9 0 Z $' J 8
lW jfrukFk nq nkS iaporh iq=k%A vkfrZukFk lqr ujsUnzeksgu%
8~P-&48$ u # ◌ॅ %a Y`K 9
vksM+k ,dgjk lW y{eh lqr eqdqUn nkS dule ek.Mj lW
8/ ^ /◌ॅ *8 5 9' /8 Q
jkèkkukFk nq nkSA lokZuh lqrsp nsodh vfEcdkdsaA vkn~;k

0 ' J3 / sJ% /◌ॅ ».0 Te@ flejokM+ [kkSvky lW T;ks0 f'kjksef.k lqr jekuUn iRuhA ujsUnz
8K F ' 8~P- &48 ( +K5 ,M>@ P-,M>@ eksgu lqrkS fcUnq Hkw"k.k pUnzHkw"k.k vlqjkoklh cM+xke nfjgjk lW
/ + ◌ॅ cM%% 1&48 9' eUuwyky lqr txeksgu nkSA fcUnqHkw"k.k lqr dkS'ky dqekj%
M @
+K5,> NT% ` $ i/ M / J4% sJ% /◌ॅ vUèkklwjoklh vkfgy [kkSvky lW ikBd x.ks'k nkSA pUnzHkw"k.k
! 1¨T 9' P-,M>@ ( QP- * P- lqrkS thrsUnz èkesZUnz ijekuiqjoklh ,dgjk lW HkksykukFk nkSA
8Z / 4 /◌ॅ t%8 9' QP- thrsUnz lqr jeSoklh jrkSyh nfjgjk lW pUnz'ks[kj nkSA èkesZUnz
£/ (% 4 /◌ॅ P-d 9' * P- (# ¼ch, cSad inkfèkdkjh½ dnokoklh deykuUn nkS enueksgu
g
0 * ) / %8K 9 8&48 ( lqrkS lqjsUnzeksgu egsUnzeksgukS e>kSjk djegk lW rksQkyky lqr
~P-&48 kP-&4 º ◌ॅ =%%
yhykuUn nkS jrkSyh nfjgjk lW nqyjS;k nq nkSA lqjsUnz eksgu
% %8K 9 5
(% 4 /◌ॅ %j 5 9' ~P-
lqr xkSjhdkUr 'kkyeiqjoklh cM+xke nfjgjk lW prqjkuUn nkSA
&48 b B T%Z / + ◌ॅ
egsUnz eksgu lqrk vlqjkoklh cM+xke nfjgjk lW eUuwyky lqr
8K 9' kP- &48 / +
xtkuUn nkS lksnjiqj izhfrukFk nq nkSA B0 czteksgu lqr
◌ॅ cM%% 18K 9 Z S 8 5
JhdkUr% mYyw dqtkSyh lW [kka ccqtu nkSA lqrkp mWeknk;
9' !0 &48 ) B$ 2nM `% /◌ॅ "
5
dqeqfnuh JhdkUr lqrk ckyÑ".k fot;Ñ".k izoh.k dqeksnk%
++8 9' 2◌ॅ `Y8 ) B +%"#
"# S @ `&$ g 1q / y*8 9 F
cSjxkNhoklh cksèkukFk nkS iRuhnkj BDdqj [kq'khukFk lqrk
!Í5 d 5T 8 1 8K 8K vP-8K$ 8/
fxjkuUn n;kuUn bUnzkuUnk% dule ek.Mj lW Ñ".kkjke lqr
^ /◌ॅ "# *8 9 8 - ◌ॅ
jkèkkukFk nkS uM+qvkj djegk lW ';keyky nq nkSA iaporh lqrsp
o%% 5 9' 0 Q 8 8v80 ' J3 efuorh eukbfudsaA vkn~;k >kSok ifupksHk lW fgrukFk lqr
º 8, /◌ॅ 4 8 8K F t;kuUn iRuh , lqr txcgknwj% lektlsoh] vfrfFk izseh
1+4 M $ / , w !Í5 1 8K BDdqj fxjkuUn lqrk Jksf=;oa'ks jrkSyh nfjgjk lW [kxukFk
). 0 (% 4 /◌ॅ d18 !! 9 lqr BhBj nkS cgksjkoklh csylke cqèkoky lW eksrhukFk nq nkSA
+7 / 5
<%/ +*% /◌ॅ & 8 5 9' 1 txnEck lqrsp egs'ojh ijes'ojh Qwys'ojhdsaA vkn~;k in~eiqj
Q kH H M H 0 ' J3 Z 8, ifupksHk lW ;nqukFk lqr eqfDrukFk iRuh , lqr xksihukFkA
5
◌ॅ 8 Y§8 F O 8' lqrkp jkts'ojh cM+xke nfjgjk lW vlqjkoklh uUnyky lqr
H + ◌ॅ / 8K%% lqjsUnzeksgu iRuhA
~P-&48 F '
H +7 / / 0 4 /◌ॅ Y % * vijk ijes'ojh cgksjkoklh laxzke ,dgjk lW eqjyhèkj lqr
8 @ F 08K S0 8¡8K >8 @ t;ukjk;.k iRuh , lqrk iapkuUn iz0 fuR;kuUn 'ks"kukjk;.k
48 @' H +d / <4A efgukjk;.kkA lqrkp jkes'ojh pksiM+k c[kkjhoklh csgV
d^% /◌ॅ T&48 8&48 F ' [k.Moyk lW jk'keksgu lqr enueksgu iRuhA vijk Qqys'ojh
5H / + ◌ॅ 18K 48K vlqjkoklh cM+xke nfjgjk lW xtkuUn lqr egkuUn iRuhA
F '
8K 01%8K$ T%Z / + ◌ॅ n;kuUn lqr eaxykuUn% 'kkyeiqjoklh cM+xke nfjgjk lW
28 9' 01%8K ( 8 %
/ 8 « mn;efu nkSA eaxykuUn lqrkS lquhy vuhykS vlqjkoklh
◌ॅ P-&48 9' 8 % /M cM+xke nfjgjk lW nsosUnzeksgu nkSA lquhy lqr lwjt
4Z / b B 9' I@ % jfgdiqjoklh xkSjhdkUr >k nkSA v:.kk lqrkp dkty dY;k.kh
ª@ K' 8 % d 510 ,01/ OÉ pUnkA vuhy lqrk [kqnkxat njHkaxkoklh oRl xks=s dkUr >k
B 9' ++ ' nkSA cchrk lqrkpA
vP-8K T 8K$ / + ◌ॅ bUnzkuUn lqr 'kkjnkuUn% vlqjkoklh cM+xke nfjgjk lW
cM%% 1&48 9' {% /◌ॅ p 5 9' eUuwyky lqr txeksgu nkSA iokSyh lW HkS;k nq nkSA vfgY;k
4ª T`B% +%+ 5 %0
5 ' T 8K lqrkp 'kdqUryk cqycqydsaA vè;kid 'kkjnkuUn lqrk uohu
8 8 0 uST$ 5 / +*%
5 /◌ॅ B vjfoan vkseizdk'kk% Mqefj;koklh cqèkoky lW jekdkUr lqr

~T 9 4 Z /◌ॅ 4 K 8K lqjs'k nkS lqgFkfj lksnjiqj lW gjlqUnj lqr osnkuUn nq nkSA
5 9' 8 8 #5Z / ` sJ% /◌ॅ /m8 uohu lqrk fo".kqiqjoklh dqjek [kkSvky lW lÙku nkSA vjfoUn
9' K (##) 8 T$ 8K8Z / B ¼,e,½ lqr uhrh'k% uUnuiqjoklh t;dkUr nkSA lqrkp fiz;adkA
9' S 0' uST (#) 8 > vkseizdk'k ¼ch,½ lqr euh"k etyhliqjoklh mekdkUr feJ
% /Z / 2B ) 9' ' nkSA eerk lqrkp fnO;kA
0T8 ) 8 S0 ) %% 8K 18K oa'kefu lqr JhukFk iz0 Jhyky lqrk osnkuUn x;kuUn
18K */5 M8$ 8/ ^ /◌ॅ ¼ 8 9 4A ;ksxkuUn eèkqlwnuk% dule ek.Mj lW psrukFk nkS gkVh
Z /◌ॅ #5m 5 9' 8K M@8K
lksnjiqj lW fo".kqnÙk nq nkSA osnkuUn lqrk iw.kkZuUn ÑikuUn
"8K ,8K$ (% 4 /◌ॅ J 8
HkokuUnk% jrkSyh nfjgjk lW vkfrZukFk lqr oklqnso nkS gkVh
9 4A Z /◌ॅ 5 9' 1 lksnjiqj lW vpfer nq nkSA ;ksxek;k lqrkp lqHknzk dnokoklh
,- / d ◌ॅ +%% 8K [kM+dk cfy;kl lW vtcyky lqr jekuUn iRuhA iw.kkZuUn
F ' M@8K
(% 4 /◌ॅ o8 ß 88 M lqrk jrkSyh nfjgjk lW ';keukFk ikS= uuw lqr ea=h nkS gfjve
0 9 ◌ॅ *8 %% ) %% 5 9' lW èkuhdyky lqr Jhyky nq nkSA ÑikuUn lqrk cgsjk<+h lW
"8K +k ◌ॅ m +8 9 4
jkenÙk lqr cpdu nkS nfjgjk lW oa'kh lqr txrefu nq nkSA
◌ॅ 0T 1 8 5 9' ,8K + 8
HkokuUn lqr cklqdhukFk ldekoklh ijex<+ vy; lW cnzhukFk
◌ॅ +- 8 g38 9 10O
lqr cS|ukFk nkS xaxksj lW ckcwyky lqr phpu nq nkSA
◌ॅ ++ M%% 8 5 9'
+ 8 (+ + ñí Z ¸ /◌ॅ /Â8 cklqdhukFk ¼ch, ch,M jk"Vªifr iqjLdkj lW lEekfur
) ( , 0 Z ¿ / + vè;kid½ lqrkS vfHk;ark iq= }; vlqjkoklh cM+xke nfjgjk lW
◌ॅ 1&48 S@&48 9' 18K txeksgu lqr izk.keksgu nkSA x;kuUn lqrk itqvkM+koklh nhi
-/ +k ◌ॅ /8 %% 9 / cgsjk<+h lW lukFk lqr yky nkS flejokM+ [kkSvky lW [kM+xukFk
sJ% ◌ॅ "18 5 9' H Z 18K nq nkSA ijes'ojh iq=k ;ksxkuUn lqrk cM+xke nfjgjk lW
◌ॅ %% 9 + {% /◌ॅ 8 ft;kyky nkS cf<+;ke iokSyh lW folquh nq nkSA eèkqlwnu lqrk
5 9' */5 M8 J4% 4 /◌ॅ \ vkfgy gfjve lW ?kksrh lqr vpfer nkS lksnjiqj lW gjlqUnj
9 Z /◌ॅ 4 K 5 9' P-8K$ nq nkSA fd'kksjh lqr pUnzkuUn% nfjgjk lW yksVu lqr ikj'kukFk
◌ॅ VA8 T8 9 8
nkS lqrkp Mkseuorh Hkkxorh ;ksxorhdk vkn~;k cgksjkoklh
,1 1 J3 +7 / 8 - ◌ॅ
uM+qvkj djegk lW xq.kkuUn lqr mfpryky iRuh , lqr
U@8K 2 %% F 0 ,1
fpjatho Hkkxorh QwyckM+hoklh us;ke dqtkSyh pkS0 ywpkbZ lqr
2) / R `% |0 % MX F '
dkjh iRuhA vijk iyklhoklh dkdks csymWp lW pkS0 f>axqj
%/ / D <%2◌ॅ ◌ॅ |0 0U
lqr f'kos'oj iRuhA
TH F '
0 4>@
U %%$ Ð % /◌ॅ @"# B0 g"kZef.k lqr xqnjyky% dVS;k ikyh lW ef.kÑ".k lqr
dT 9 b Z /◌ॅ 8 5 9' ,M% [kxs'k nkS txkSj lksnjiqj lW nsou nq nkSA Hkwyk lqrkp ckcknk;
++ 0% 1 ' J3 8/ ^ papyorh n;korh xhnjorhdkA vkn~;k dule ek.Mj lW
◌ॅ 18 F 8$ T ;ksxukFk iRuh , lqr fe=ukFk% lqrkp 'kkjnk ikM+koklh csgV
<4A d^% /◌ॅ P-&48 d8 F [k.Moyk lW pUnzeksgu lqr ys[kefu iRuh , lqrk ijekuUn
8K 18K 8K 1 8K I-8K %8K xtkuUn nsokuUn fxjkuUn :nzkuUn deykuUn rkjkuUnk
8K , V48 / ◌ॅ +Ê /* 5 lqrkp 'kksHkkorh yksguk ldjk<+h lW cPpk lqr lkèkq iRuh ,
F 1 T$' U %% & $ (% lqr txnh'k%A xqnjyky lqr nkeksnj% jrkSyh nfjgjk lW yksVu
◌ॅ VA8 5
T8 9 +*% /◌ॅ
lqr ikj'kukFk nkS ifj;ke cqèkoky lW uUnyky nq nkSA vijk
8K%% 5 9' U %% 1¨Tm T 0 m
xqnjyky lqrk x.ks'knÙk 'kadjnÙk nqxkZnÙk iz0 HkwVkbZ jrkSyh
5 m
1 S0 ,MAX (% 4 /◌ॅ J 8
9' !0
nfjgjk lW vkfrZukFk nkSA B0 nkeksnj lqrkS Hkos'knÙk egs'knÙkks
& ( ,Tm kTm. % % /◌ॅ
vy;okj vy; lW Qksru lqr t;nÙk nkS rsrfjgkj lksnjiqj lW

â 8 m 9 Q 4 Z
/◌ॅ .' ?kqVu nq nkSA dkek[;k lqrkp f=iqjk yw[kkorhdsaA vkn~;k
9' ¥ Z % Md 0 ' J3 + cM+xke nfjgjk lW uks[ksyky lqr 'kfDrukFk iRuhA ijeksnkj
◌ॅ :%% T§8 F ' & lnkpkjh Hkos'knÙk lqrk ;ksx'knÙk deys'knÙk 'kSys'knÙkk
/ ,Tm 1Tm Tm T ¬Tm mQjkSyoklh nfjgjk lW vtcyky lqr >wykuUn nkS HkM+xke
2L%/ 4 /◌ॅ +%% M%8K 9 , tftoky lW fo".kqiqjoklh cnzhukFk lqr y{ehukFk nq nkSA lqrkp
◌ॅ #5Z / +- 8 %a 8 5 9' gseyrk lUè;kA vkn~;k Bdiwjkoklh pUnzeksgu lqr dsnkjukFk
k% /P' J3 ! M / P-&48 iRuhA vijk uUnuiqjoklh jfo lqr ukjk;.k iRuhA ;ksxs'knÙk
8 F ' 8K8Z / 8 @ ¼ch,½ lqrkS :is'k fnidkS jgqokoklh jrkSyh nfjgjk lW Ñ".knso
F ' Tm (#) ( IãT N 4 5/
nkSA deys'knÙk lqrkS jktho latho cksèkxzkeoklh uxokM+
(% 4 /◌ॅ "# 9' Tm (
?kkslksr Hkos'keksgu nkSA 'kSys'knÙk ¼,e,lh½ lqr f'koe~ iz0
/ 0 y* / 81 \ ,T&48 9'
jkds'k HkVksÙkjoklh dkdks csymWp lW 'kqHkadj nkSA egs'knÙk lqrk
T ¬Tm (## ) T é S0 T ,Ïm / D
vf[kys'knÙk ukxs'knÙkk% vlqjkoklh cM+xke nfjgjk lW gksjhy
<%2◌ॅ ◌ॅ ,0 9' kTm dTm
ikS= f'kouUnu lqr uks[ksyky nkS [k.Moyk lW ifÙk lqr
8Tm$ / + ◌ॅ 7 % ß
}kfjdkukFk nq nkSA vijk egs'knÙk lqrk nHkM+k ljuiqjoklh
T8K8 :%% 9 d^% /◌ॅ m ¿ 8
5 9' kTm , / 8Z / º
>kSok ifupksHk lW 'kksfHkryky nkSA vf[kys'knÙk lqr dqUnu%
8, /◌ॅ , %% 9' dTm `K8$
fo".kqiqjoklh dqjek [kkSvky lW 'kkjaxèkj nkSA lqrkp yhyh
#5Z / ` sJ% /◌ॅ T 01* 9' % %
je;oklh jkm<+ lW uokc lqr nsosUnz iRuhA
◌ॅ 8+ P- F '
) B +%"# (#) ( J=> Z%( JhdkUr lqr ckyÑ".k ¼ch,½ lqrkS vk'kqrks"k iqyfdrkS
$/ (% 4 /◌ॅ g38 , 8 9 ekyNM+hoklh jrkSyh nfjgjk lW cS|ukFk lqr HkheukFk nkS m"kk
2> 0 S 0 ,8' J3 81 / !` lqrkp fiadh fiz;adk HkkoukA vkn~;k jkeuxjoklh Bkdqj
8K F ' J "# prqjkuUn lqr fnokdj iRuhA vkpk;Z fot;Ñ".k lqr dqynhi%
`% $ y* / 81 \ /◌ॅ ». >P- 9 cksèkxzkeoklh uxokM+ ?kkslksr lW T;ksfr"kpUnz nkS ';keyh lqrkp
o% ô 2>'
S @ ( ) %%$ _pk mRd"kkZA izoh.k ¼vfHk;ark½ lqr yky% ldekoklh ijex<+
◌ॅ %8K 9' 0 8 ' vy; lW deykuUn nkSA dapu lqrkpA dqeksn jatu ¼ch,llh½
`& 08 (# )
5 m
1 S0 ,MAX 8~Tm$ +,81 (ß%) nqxkZnÙk iz0 HkwVkbZ lqr ujs'knÙk% cHkuxkek ¼lqikSy½ oklh
º 4 /◌ॅ 1¨Tm ß + M%8 +q 9 e>kSjk djegk lW x.ks'knÙk ikS= cwyu lqr thcN nkS
% / T^ª OÉ 4 /◌ॅ 5 9' >yjhoklh 'kkf.MY; xks=s djegk lW nq nkSA vijk lqrk
Tm dTm I¨Tm$ #5Z / ` sJ% nsos'knÙk [kxs'knÙk d:.ks'knÙkk% fo".kqiqjoklh dqjek [kkSvky lW
◌ॅ 3) 9' : Z% âÏ M %$ >iM+w nkSA lqrkp euksjek iqrqy QksVks Qwynk;dk% nsos'knÙk
Tm (#) ( YT 87 8Z ) ¼ch,½ lqrkS eqds'k vfouk'kkS enuiqjoklh Hkwou feJ nkSA lqrkp
) 9' I' dTm (#) QT$ :ikA [kxs'knÙk ¼ch,½ lqr jhrs'k% t;uxjoklh dkdks csymWp
81 / D <%2◌ॅ ◌ॅ `%8K ¡8K
9' lW dqykuUn lqr dhR;kZuUn nkSA lqrkp iwtk xqM~MhA
M UÇ ' I¨Tm 4QT$ 4 /
d:.ks'knÙk lqr fgrs'k% gjnkoklh jktsUnz nkSA lqrkp eksuhdk
P- 9' &8 %' 1 5 m Z
dktyA nqxkZnÙk iq=h euksjek gkalkoklh fo'oukFk lqr
: 4 0// H8 )Û8 F ' Z%
J`f"VukFk iRuhA vijk iqrqy QwyckM+hoklh Hkksyk lqr cklqnso
2) / t% + F ' âÏ */5 M8
iRuhA vijk QksVks eèkqlwnu lqr 'kkyUèkj iRuhA Qwynk;
T%i F ' M % p/
0 5
/ 4> +*% /◌ॅ
HkSalfn;jkoklh efg"kh cqèkoky lW ikBd Hkksyk lqr èkhjsUnz
! t% * ~P- F ' "#@ ( ) 8K8
5 5
iRuhA Ñ".kef.k lqrkS JhuUnu j?kquUnuks ifj;ke cqèkoky lW
]8K: +*% /◌ॅ ! 8 8 9 W%
# ◌ॅ *5 5 9' / Z O/28
ikBd tkudhukFk nkS dUgkSyh ,dgjk lW eèkqdj nq nkSA
/ 8/ ` sJ% /◌ॅ ^ m `%8 F
lnkorhZ iq= xkslkmuh vljukoklh dqjek [kkSvky lW p.MhnÙk
U@8K I-@ 8K$' !Í5 ) 8K8
lqr dqyefu iRuh , lqrk xq.kkuUn :nzef.k prqjkuUnk%A

8K %8K ¡8K
/ (% 4 /◌ॅ BDdqj JhuUnu lqrk in~ekuUn dykuUn dhR;kZuUnk
Od M%8 0T 9 FZ % /◌ॅ / 04 5 vjfj;koklh jrkSyh nfjgjk lW xks[kwyukFk lqr oa'kh nkS jr~uiqj
9' ++ Z ¥ 81 \ /◌ॅ % fry; lW jk; lqn; flag nq nkSA ckck iq= dkek[;k uxokM+
1 * F ( T % &48 % &4' ?kkslksr lW dyj lqr fxfjèkkjh iRuh , lqrkS lq'khy eksgu
8K 4 8K8 8K8 8K8 / / dfiy eksgukSA in~ekuUn lqrk gfjuUnu cztuUnu t;uUnu
sJ% /◌ॅ ++85 ».0 Te8 9'
¬ b je;oklh flejokM+ [kkSvky lW ccqvu lqr T;ks0 f'kjksefu nkSA
Z /◌ॅ d MT8 5 9' 8 M8 M K. r=So xkSj lksnjiqj lW [kw'ku nq nkSA uwuwnk; lqrkp eUnksnjh
TT%0 ' J3 8Z / Ñ8 / ◌ॅ 'kf'kdykdsaA vkn~;k ijekuiqjoklh folkSuh ldjk<+h lW
8, 8 1¨T F ' R `% /◌ॅ +n5
euHkju lqr x.ks'k iRuhA vijk us;ke dqtkSyh lW cqYyh lqr
/ M8K
F ' 4 8K8 8K8 28K8
lw;kZuUn iRuhA gfjuUnu lqrk jktuUnu mn;uUnu
,8K8 4/ W.% 4 /◌ॅ rA8
vHk;uUnuk ijokgkoklh dUgksyh ,dgjk lW NksVdfu lqr
08K 9 8 - ◌ॅ / 5 9' ,8K8
iapkuUn nkS uM+qvkj djegk lW lnk; nq nkSA vHk;uUnu lqrkS
( 8% % N (% / %d ^ /◌ॅ
fueZy foey dkS txSyhoklh fiy[kk ek.Mj lW eafpr lqr
*B 9 Ó% / 28Z % /◌ॅ O% 5
jkèkkdkUr nkS jèksyhoklh mnuiqj tftoky lW xksiky nq nkSA
9' 8K8 ( ++ K (% / %d
^ b B 9' 8K8 ( ) (%
jktuUnu lqrkS cece pUnukS txSyhoklh fiy[kk ek.Mj
◌ॅ d18 ß !! %* 9'
xkSjhdkUr nkSA cztuUnu ¼ljiap½ lqrk jrkSyh nfjgjk lW
8K8 ST ,> /$ I/Z / g18
[kxukFk ikS= BhBj lqr tyèkj nkSA vijk cztuUnu lqrk
◌ॅ 8 S0 d M+%% 9' ST8K8 izdk'k lqHkk"k fodklk% :iliqjoklh cSxuh vy; lW jekukFk
` $ 81 / 81 \ /◌ॅ lqr Mkseh iz0 [kwcyky nkSA izdk'kuUnu lqr vfer dqekj%
P-d 9' ,> / ¬ Z / % /◌ॅ 0U jkeuxjoklh uxokM+ ?kkslksr lW pUnz'ks[kj nkSA lqHkk"k lqrk
9' 8K8 ( %% ( I/Z / g18 lSnjiqjoklh tky; lW f>axqj nkSA t;uUnu lqrkS vthr
◌ॅ d M+%% 9' yyhrkS :iliqjoklh cSxuh vy; lW [kwcyky nkSA
¡8K
8K 01L8 % /◌ॅ M8
dhR;kZuUn lqrk rkjkuUn eaxjkSuh ikyh lW vtwZu lqr HkksxkuUn
t18K 9 Z /◌ॅ 4 8 %m. 5 9' nkS lksnjiqj lW gfjukFk lqr yÙkks nq nkSA rkjkuUn lqrk
8K 38K %8K *8K o8K$ fo|kuUn deykuUn jkèkkuUn ';kekuUnk% j?kqukFkiqjoklh efg"kh
5
]8Z / 4> % /◌ॅ * ß B@ ikyh lW ;'kksèkj ikS= fpUrkef.k lqr ckcw nkS lksnjiqj èkjkukFk
++ M 9 Z * 8 5 9' 38K /4¡8K nq nkSA fo|kuUn lqrk lkfgR;kuUn vkfnR; vfHkthr xkSjhiqj
J¡ , b Z T/ 4> 5
+*% /◌ॅ ij'kkoklh efg"kh cqèkoky lW v;ksè;k lqr osnkuUn nkSA
8K 9'/4¡8K 8 M d8/ lkfgR;kuUn lqr lksuw lq[klsukoklh Hk.Mkfjle lW d.kZnso lqr
,^ / /◌ॅ @
* 9' U lqèkhj nkSA xqfM+;k lqrkp :u>wuA
I8 M8'
J¡ 8 4A 8/ T8K 88 9' vkfnR; lqr fouhr jgVehukoklh f'kokuUn lqr fnukukFk nkSA
3.m Ñð' %8K ( K8 8 fon~;ksÙkek lqrkp lkSE;kA deykuUn lqrkS pUnu jeu
81 / D <◌ॅ ◌ॅ `%8K 9' *8K t;uxjoklh dkdks csymWp lW dqykuUn nkSA jkèkkuUn lqr
, 8 y*1 0/ 81 \ /◌ॅ 8~T P- vfHk"ksd uhjtkS cksèkxkaooklh uxokM+ ?kkslksr lW ujs'k pUnz nkSA
9' S ,' o8K JT > { lqrkp izfrHkkA ';kekuUn lqrkp vk'kh"k jkthokS fljfu;kaoklh
/ 8 0/ º % /◌ॅ +. 9' >kSok vy; lW ckYehfd nkSA
U %% 1¨Tm ~Tm 2Tm Tm xqnjyky lqr x.ks'knÙk lqrk fojs'knÙk mes'knÙk jes'knÙk
S1m$ 8, /◌ॅ *8 A 9 4 /◌ॅ iz;kxnÙkk% ifupksHk lW jkèkkukFk lqr >iV nkS nfjgjk lW udVw
8AM 5 9' 2Tm sJ% /◌ॅ XH m nq nkSA mes'knÙk lqrk [kkSvky lW bZ'ojnÙk lqr gfjeksgu nkS
4 &48 9 10O% /◌ॅ ++ M8 4 5 9' xaxksyh lW ckcwukFk lqr egUFk nq nkSA

8~T&48 M @
+K5,> NT% i/ M / J4% ujs'keksgu lqr fcUnqHkw"k.k lqr dkS'ky vUèkklwjoklh vkfgy
sJ% /◌ॅ 1¨T 9' > d ' [kkSvky lW x.ks'k nkSA lqrkp lq"kek ehjk jk[khA bUnwHkw"k.k lqrkS
M @ ( 2 8, t4/ ¡8K
vKM,> 9' mn; fuHkZ; HkksM+kngoklh dhR;kZuUn nkSA xkSjhdkUr lqr
b B 1 $' fnxEcj%A
*8K
( 8K % %8K. #5Z / Y`K 9' èkekZuUn lqrkS vfEcdkuUn yhykuUnks fo".kqiqjoklh eqdqUn nkSA
8K ( ,0L <%+/ T8K vfEcdkuUn lqrkS fnokdj 'kqHkadjkS csyckM+hoklh f'kokuUn >k
9' y*1 0/ 81 \ /◌ॅ nkSA fnokdj lqrk cksèkxkaooklh uxokM+ ?kkslksr lW T;ksfr"kpUnz
». >P- 9' ,0 %/ / 9' % %8K nkSA 'kqHkadj lqr iyklhoklh nkSA yhykuUn lqr izHkkdj%
S, $ %/Z / ,8K 9 etfyliqjoklh HkokuUn >k nkS lqrkp jhrk eerkA vkn~;k
' J3 / t%8 F ' vlqjkoklh HkksykukFk lqr jktfd'kksj iRuhA vijk eerk
8Z / 8P-8 T ¬P- F ' ijekuiqjoklh ukxsUnzukFk lqr 'kSysUnz iRuhA izHkkdj lqr xkSre
S, b y* / 81 \ /◌ॅ cksèkxzkeoklh uxokM+ ?kkslksr lW izHkk"kpUnz nkSA
S,>P- 9'
Od M%8K 8K ( / 0 A / xks[kwykuUn lqr foosdkuUn lqrkS vt; lat; dVfj;koklh
³ %% 9' 0
/ + Nsnhyky nkSA vt; lqr vafdr vlqjkoklh cM+xke nfjgjk lW
◌ॅ "# 9' / 0 ( Ñ , /8 + t;Ñ".k nkSA lat; lqrkS lkSjHk lfpu cM+gjhoklh vP;qrkuUn
½5 8K 9' P- JZ / 2T 9 >k nkSA jfoUnz lqrk vkneiqjoklh mes'k >k nkS iq"ik lqrk
Zá d 5T+ M 0 8T'
M [kq'kcw va'kq fu'kwA
$ Z (& ) 000 & èkjeiqj ns'ks iqM+sunkgk ¼iqM+bunkgk½ e0e0m0 nkeksnj
/ ( `% T <%2◌ॅ ◌ॅ 9' ,dekoklh , lqrkS dqyifr ds'koks csymWp lW prqj nkSA
`% ( +%,- 4 % /◌ॅ 8 9' dqyifr lqrkS cyHknz gfjnsoks vy; lW ijku nkSA cyHknz lqrk
+%,- 4 T 5
]' 4 /B egknso f'konso j?kqnsokA egknsok lUrfr iksfB;koklhA B0
!/ ' !0 T OK$ <%&48 8 28 /◌ॅ ds'ko lqr xksfoUn% csyeksgu ujmu lW gj[kw nkS xksfoUn lqr
4 d M 9 OK 4 ,K% /◌ॅ 1 9' gfjjkek HkUnoky lW xnkdj nkSA gfjjke lqr ân;jke% [ktwjh
4 x $ dM 8, /◌ॅ KX ifupksHk lW pUnkbZ lqr jk; cYyHkh nkSA iw.kkZ iq=k%A ân;jke
+n, 9' M@ Z $' x * 5 lqrk eèkqjke jktkjke t;Ñ".k ckyÑ".k iz0 ckydjkek% vy;
"# +%"# S0 ◌ॅ 9 ,~4
lW nk'ks nkS Hkjsgk lW Jhjke nq nkSA iwf.kZek iq= BDdqj t;Ñ".k
◌ॅ ) 5 9' M@
Z !Í5 "# I$
lqr dk:d% in~eiqj ifupksHk lW iq#"kh iq= vuUr lqr lqdnso
Z 8, /◌ॅ Z> Z
9' 8B
nkSA lksgkxks iq=k% xaxkorh deyeq[khA vkn~;k efg"kh cqèkoky
4O Z $ 101 5
%Yd ' J3 4> +*% /◌ॅ
lW t;h lqr cgksju iRuh , lqrkS tqM+kvksu èkus'kksA vijk
+7 8 F ( 5u8 *R'
cygk cfy;kl lW efgifr lqr dsok iRuh , lqrkS fg;k
◌ॅ 4 F ( 4
5
gksfjyksA BDdqj dk: lqrk j?kquUnu euksjFk iz0 ekuk jke flag
7 V' !Í5 I ]8K8 : S0
/ 04 o $' +k ◌ॅ ,8 9' 8X8
';kejkek%A nhi cgsjk<+h lW 'kksHkuh nkSA eukbZfu lqrkp
F Zf U8 2m 0 '
jr~ukorh iq.;orh xqukorh tkEcorh mfÙkeorhdsaA vkn~;k
J3 4> 5
+*% /◌ॅ S 8d F (
efg"kh cqèkoky lW fizre lqr eulq[k iRuh , lqrkS pkUnyky
K%% ,8 m' e4 ◌ॅ ,M
Hkokuh nÙkA vijk jksgkM+ ldjk<+h lW prqHkwZt lqr eulk iRuh
8/ F B8 >@ * 5 $' , lqrk fpUrkefu iks"k.k eèkqjk ifr;%A vijk tky; lW gfjnÙk
◌ॅ 4 m F ' 8 iRuhA vijk tkEcorh dVkSuk ek.Mj lW Hkksjk iRuh , lqr
^ /◌ॅ t F 8m' 2m KkunÙkA vijk mÙkeorh czãiqj nfjgjk lW eucksèk iRuhA
Z 4 /◌ॅ 8y* F ' : S0 8 euksjFk iz0 ekuk lqrk lqcUèkq eaxyknÙk gjeknh ikj'kukFkk%
+i5 01%m 4 T8$ / %d /◌ॅ T % 9' lry[kk lW 'khry nkSA lqcUèkq lqrk eksrhukFk HkxokunÙk
+i5 & 8 ,18m g38 8 /4 5%/ cS|ukFk ve`rukFkk flgqfyoklh ukU;iqj foLQh lW jruw lqr

8EZ Î /◌ॅ 8M #5m 9 ZL% 8 28 /◌ॅ fo".kqnÙk nkS f=iqjkSyh ujmu lW ikBd pkUn nq nkSA u;uh
! K 5 9' 88 ' & 8 ( ,01 lqrkpA eksrhukFk lqrkS Hkaxh èkjkuUnks x<+csymWp lW cspw ikS=
* 8K. 1 <%2◌ॅ ◌ॅ <M ß , ) ®0A 'kksHkk lqr feJ >ksaVh nkS tele cfy;kl lW cspu nq nkSA
9 / +%/ /◌ॅ <8 5 9' &7 Z ' !0 eksgks iq=A B0 Hkaxh lqrk vksM+k ,dgjk lW jkèks lqr >wedyky
,01 u # ◌ॅ Ó M
%% 9 nkS lqrkp NsnuorhA vijk Hkaxh lqrk âf"kds'k iz0 ccqvk
³8 ' ,01 x>T S0 ++J 5 H jkes'oj fo'os'oj dqys'ojk% jtuhoklh csylke cqèkoky lW
HGH `H $ 5
8 / <%/ +*% /◌ॅ t% ß Hkksyk ikS= JhnÙk lqr gYyh nkS jrkSyh nfjgjk lW fuR;kuUn nq
) m 4n 9 (% 4 /◌ॅ 8¡8K 5 9 nkS txrefu lqrkp mxzrkjk ijes'ojhdsaA vkn~;k mxzrkjk
1 8 2 H 0 ' J3 2
eaxjkSuh ikyh lW vtwZu lqr cksyh iRuh , lqrkS cynso iz0
01L8 % /◌ॅ M8
y% F ( +% S0
y{ehdkUr jkèkkdkUrks vijk jrkSyh nfjgjk lW BhBj lqr
%a B *B. (% 4 /◌ॅ !!
tyèkj iRuh lqrkp eSuhnk;A B0 âf"kds'k iz0 ccqvk lqrk
%* F £8 ' !0 x>T S0 5
++J
egkdkUr fu'khdkUr gfjdkUr jtuhdkUrk >kSok vy; lW
4B 8T B 4 B 8 B º % /◌ॅ
fljfu;k¡oklh fxfjèkkjh ikS= jktdqekj lqr pUukyky nkS
/ 8 ·/ 1 * ß ` c%% 9
dqvkxM+gh cM+xke nfjgjk lW }kfjdk nq nkSA vijk ccqvk lqrkS
`J1 ◌ॅ ¿ 5 9' ++J
5
( P-B TTB. +,81/ 01L8 % /◌ॅ c
pUnzdkUr 'kf'kdkUrks cHkuxkekoklh eaxjkSuh ikyh lW pUuk
ß ».0 /58 ]8o 9' + ◌ॅ
ikS= T;ks0 QkYxqu lqr ?ku';ke nkSA cM+xke nfjgjk lW
¿ 8 5 9' H Z ' !0 H
}kfjdkukFk nq nkSA dkes'ojh iq=A B0 jkes'oj lqrk efg"khoklh
4> / /(% / %" ◌ॅ * %B 9' lrkSfy lry[kk lW voèk lqr deykdkUr nkSA txrtuuh
1 88 Z ' iq=A
!Í5 * 8K 5
H $ <%/ +*% /◌ॅ " ß BDdqj èkjkuUn lqr tkxs'oj% csylke cqèkoky lW Ñik ikS=
% ,%M 9 (8 sJ% /◌ॅ ! 5 [ksyk lqr fHkydw nkS irkSuk [kkSvky lW ikBd fp=ifr nq nkSA
9' Z ' * 8K O~%% nsodh iq=A vijk èkjkuUn lqr xksjsyky lqr deykdkUr%
%B$ / 8 ·/ º % /◌ॅ ` fljfu;k¡oklh >kSok vy; lW jktdqekj lqr pUnkyky nkS
K%% 9 + ◌ॅ ¿ 5 9' cM+xke nfjgjk lW }kfjdk nq nkSA vijk xksjsyky lqrk eqyqj
O~%% Y :8K 8¡8K 08K 8K$ fouksnkuUn fuR;kuUn iapkuUn ijekuUnk% efg"khoklh efg"kh
* *
% ◌ॅ |* @ 9' % cqèkoky lW pkSèkjh rkj.kh nkSA odhy fuR;kuUn ¼ch, ,y,ych½
8¡8K (# ##) ( /¶% ^ /◌ॅ ◌ॅ lqrkS flgkSyh ek.Mj lW cuxkao lW iwf.kZ;k¡ uojruoklh vuUr
M@
· 8 8/ 8B ◌ॉ॰ oK (## ,
lqr MkWñ ';kelqUnj ¼,echch,l] Mhñ,pñ lqifjVsauMsaV½ nkSA
॰#॰ 08Ø0 A) 9' JX / 0M ' ◌ॉ॰
vkbZih,l eatw >k lqrkA MkWñ ijekuUn ¼,echch,l] ,eMh½
8K (## , #) /◌ॅ 9'
lqrk lW lqr nkSA
H / T y 8 % 8 % O%$ 4> / jkes'oj lqrk lrh'k >kcks vuhy lquhy xksikyk% efg"khoklh
" ◌ॅ * %B 9' / T ( lry[kk lW voèk lqr deykdkUr nkSA lrh'k lqrkS f'ko'kadj
TT 0 YcN S.॰ 4 B % 01 AX /◌ॅ eqUukdkS izksñ gfjdkUr lqrk eyafx;k dVkbZ lW pUnz'ks[kj nkSA
P-d 9'
([): 8 g38 yldjh ¼eèksiqjk½ % onu lqr cS|ukFk lqr thrjke lqr
p = 5
% ( 4%% %« HkS;kjke lqr rksrk lqr nqykj lqrkS fg;kyky pedykykS
4%% H8
4 8K8 ) 8K8 5
]8K8 fg;kyky lqr fo'oukFk lqrk gfjuUnu JhuUnu j?kquUnu
8K8$ 8%Z 4 /◌ॅ ++ M%% ,1 9 cztuUnuk% vuyiqj djegk lW ckcwyky lqr Hkkxor nkS
Z /◌ॅ %% 5 9' ]8K8 5 0 Z 4 czãiqjk lW yky nq nkSA j?kquUnu lqrk >a>kjiqj djegk lW
◌ॅ ). 0, 88K ß 5 8K
1 8¡8K Jksf=; oa'kksnHko tukuUn ikS= nqxkZuUn lqr fuR;kuUn nkS
9 T%8 Iß% / +% sJ% /◌ॅ 1* Sß f'kykukFk :ikSyhoklh fctkSyh [kkSvky lW xnkèkj izikS=
@ ß %% T%8 9 T 4 /◌ॅ cM pqM+kef.k ikS= ,dyky lqr f'kykukFk nkS f'kok gfjve lW eUuw

ß 5
+J ¿ 8 5 9' %% ikS= cqvk lqr }kfjdkukFk nq nkSA pedyky lqr deykdkUr%A
%B$' %B ~P-$' ~P- deykdkUr lqr lqjsUnz%A lqjsUnz lqr xaxtyk lg"kkZoklh
101% /4>/
]P- ` 5
]$ 10O +*% /◌ॅ jk?kosUnz dqekj jk?ko% xaxksjk cqèkoky lW fcUns'ojh nkSA
+KGH 9'
-Û (2e§ %/ d^% 0T 0 nz"VO; ¼mijksDr yldjh xzked ,dek [k.Moyk oa'k esa ,d
◌ॅ 2Û ¿8, , 2Ê * 0 , lW ,d mRÑ"V fo}ku] vfHk;ark] mPp inkfèkdkjh ,oa Hkkjrh;
ST/8 0 , Z%/ * / 014 iz'kklfud lsok ,oa Hkkjrh; iqfyl lsokd inkfèkdkjh laxfg
/ 0¸ 09 2.> %4 0 m8 q) 5 ` laLÑr okax~e;d mn~?kks"kd Hksykg ,oa oÙkZeku NfFk½ èkzqo dqekj
!` (-,# ) / 014 / 0¸ T 0 J1 0 + Bkdqj ¼vkbZih,l½ laxfg laLÑr f'k{kkd ekè;esa vkxka c<+ykg
@ ' ls vuqdj.kh; FkhdA
: /8 T vP-@ (` % jaxjk % fl)ukFk lqr jke lqr f'ko lqr bUnzef.k ¼dqjlsyk
/ ã) Y§@ ( 8K8 o 8K:' o8K8 lehis½ eqDrkef.k lqrkS t;uUnu ';ke uUnuksA ';keuUnu lqr
88 Ñd %% ' 88 ( / M@
lksuefu lkS[kh yfyrkA lksuefu lqrkS lw;Zef.k czteksgukSA
&4' / M@
T I- O~ 2T$' lw;Zef.k lqrk n'kjFk :nz xksjs mes'kk%A lkS[kh lqr cynso lqrkS
Ñd +% ( "#&48 88 Si8' Ñ".keksgu v{k; tuknZu izkUèkukA yyhr lqrkS 'khry pØèkj
%% ( T % h* T % 2' h* 'khry lqr mn;A pØèkj lqr 'kf'kèkjA Ñ".keksgu lqr
TT* ' "#&48 /Ê8K' ( I@ lfPpnkuUnA v{k; lqrkS v:.k o:.kA tuknZu lqrkS
I@' 88 ( FGH 8 ( T S/ jRus'ojukFk ¼,e, f'k{kk izlkjd iwf.kZ;koklh½ xksiky lqrk
M@/
) O% q &4 T 08
N=ifr eksgj 'kaHkqukFk fp=ifr lqr dUryky lqrk xsukyky
B%% 8%% %% 5J%%' /B%% (
esokyky pqvkykyA lUryky lqrkS f'koukFkk HkxokunÙk
T8 ,18m ' Ô1% ( 4
jktkjkeA ;qxy lqrkS egknso vfHkuUnu cPpw lqr oklqnso lqrk
,8K8 +ÊM H8 1c OK
fo'oukFk txUukFk xksfoUn tud yfyr fojsUnzA lqjs'k lqrk
8 %% ~P-' ~T 8~T 1¨T RT$'
ujs'k x.ks'k fnus'kk%A pUnzef.k iz0 ped lqrk czãnso VqUuh
P-@ S0 A5c /4 ,M$ ,M01
lgnso Hkwnsok% Hkwtaxh lqr t;nso lqrk fotsUnz jk?kosUnz thrsUnzk
P- ]P- QP- ¯!
$ ]8 S@&48$'
jrSBk ekf=d% es?kukFk lqr izk.keksgu%A
: `%8K $' etjk % dqykuUn lqr lqdnso%A lqdnso lqrk t;nso jkenso
o 4 A / + Z ';kenso czãnso gfjnsok dVfj;koklh chjiqj ifupksHk lW
8, /◌ॅ 0 ,1R$' ÓT$ fpjatho Hkkfxus;%A t;nso lqr voèks'k% flgqfyoklh ukxokM+
Î /◌ॅ 1P- 9 ( foLQh lW xtsUnz nkS jkenso lqrkS latho eukst jfgiqjkoklh
/ 0 : 4Z / % % /◌ॅ 4 &48 9 tky; tky; lW gfjeksgu nkS pf.Mdk lqrkp vuqiekA
^ ' o ( @* @ ';kenso lqrkS j.kèkhj j.kthr ijokgkoklh lqjxu lW pkS0
4/ 18 /◌ॅ |0 9' ( jkenso nkSA czãnso lqrkS fouhr uouhr cgksjkoklh xaxksjk
8 88 +7 / 5
10O +*% /◌ॅ 8 9 cqèkoky lW jktukFk nkS vatfy lqrkp fouhrkA
0
% &
, N. F\] vFk dksdhyokM+ fn?kksZ"k% xzkekjEHk%
% 8Z 81 : Z / KGX \ /◌ॅ lqyrkuiqj ns'ks jkeuxj % czãiqjkoklh pUnsbZ fn?kks lW chth
) 4>$'
)
4> ,m Tm ,m m Jh g"kZ%A Jh g"kZ lqrk HkonÙk f'konÙk 'kqHknÙk ojnknÙk
%a m' ,m m$ ]Ñ5 /◌ॅ 101* 9 y{ehnÙkkA HkonÙk lqr t;nÙk% ?kqlkSr lW xaxkèkj nkS t;nÙk
m ( 47 ,² q L' 00 ,² lqrkS egkegks Hkêthos NhrjkSA e0e0 Hkêthos lqrk ik.kkZxkfjd
@1
m M ' /` /◌ॅ (

K 9' 4O Z ' M ( @ * IN tkuqnÙk dhjrh jkrwdkA ldqjh lW gfjoa'k lqr edjUn nkSA
18 /◌ॅ O 9' @ ( 8 *L 8 lksgkxks iq=A jkrw lqrkS pk.k èkh:dkS lqjxu lW xkse nkSA pk.k
5
/* ( 8* 40 1 MN' 8* U@ $ lqrkS Kkudj èkeZdjkS Kkudj lqr lkèkqdj lqrkS fufèkdj
◌ॅ 9' U@ / M fgaxwdkSA fufèkdj lqr xq.kkdj% tky; lW jke nkSA xq.kkdj
A% /◌ॅ P- 9' %a Z ' / M lqrk ljtw t;dj fnokdj [ksek Vdoky lW jkepUnz nkSA
1 T ,8 P- ^ /◌ॅ / M 9 4 y{eh iq=A ljtw lqrk txnh'k HkoukFk jkepUnzk ek.Mj lW
Z ' 1 T t "# %a@$ %1 /◌ॅ jk; flnw nkS egknsoh iq=A txnh'k lqrk Hkksjk jkeÑ".k
/B 9' Z $' t 2◌ॅ y{e.kk% dfyxke lW olUr nkSA ejhpks iq=k%A Hkksjk lqrk ifr
* $ ^.% /◌ॅ 8B 9' Z 8 Z ' t
mWekifr jfrèkjk% i.Mksyh lW vuUr nkSA iqjuk iq=A vijk Hkksjk
,8 8 +%,-$ sJ% /◌ॅ .
lqrk dkenso jkenso HkokuhukFk cyHknzk% [kkSvky lW j?kq lqr
"# 9 `% /◌ॅ ,8 5 9' 2◌ॅ
Ñ".k nkS dqtkSyh lW HkoukFk nq nkSA mWekifr lqrk cUèkq fpydk
+i5 % ++ M */5 M8$ % % /◌ॅ ½5
ckcw eèkqlwnuk% dsjoky ikyh lW vP;qr lqr ijqUnj nkSA
K 9' ( K /1L /` <%2◌ॅ
dkenso lqrkS lqUnj lkxjkS ldqjh csymWp lW HkoukFk lqr
◌ॅ ,8 8I 9 4A % /◌ॅ
vfu:) nkS tjgfV;k ikyh lW lnk; nq nkSA lkxj lqr
9' /1 , S0 ¦X$ 4 /◌ॅ +%,-
J8 9' ,1 Z $' , S0 ¦X
Hkonso iz0 ekSbZd% ,dgjk lW cyHknz lqr vkfnukFk nkSA Hkxorh
5
]8 ,08 08 8K8$ Z ^ /◌ॅ Z K
iq=%A Hkonso iz0 ekSbZ lqrk j?kqukFk Hkatu jatu uUnuk% czãiqj
]8o 9 10b% /◌ॅ % 101 5 9'
ek.Mj lW iqjUnj lqr ?ku';ke nkS xaxkSyh lW dey lqr
ë Z ' 5
]8 48m$ ¯% / ◌ॅ xaxkjke nq nkSA nS;k iq=A j?kqukFk lqr guqekunÙk% rrSy
+% 0 9' 2/L% % /◌ॅ ldjk<+h lW ckyk lqr fpjatho nkSA mljkSyh vy; lW ikBd
9' 48 m 8 M8 Mm ( ) * )Û*L J4% dey nq nkSA guqeku nÙk lqr uwuwnÙk lqrkS Jhèkj J`f"VèkjkS
◌ॅ O 0 9' ) * 5 $ % /◌ॅ vkfgy gfjve lW xksaf<+ nkSA Jhèkj lqr ;nqohj% vy; lW
%B I-@ 9' )Û* S0 A ]5 deykdkUr lqr :nzef.k nkSA J`f"Vèkj iz0 >iV lqr j?kqohj
$ 4$% ^ /◌ॅ 8 9' lqr t;nso% g"kkSyh ek.Mj lW dudhj nkSA
% 8Z <%: % * M$ 4 /◌ॅ lqyrkuiqj ns'ks csyokM+h % fpydk lqr ekèkwd% djegk lW
1 T % M
9' * ( 8 8/ ¦ txnh'k lqr deykifr nkSA ekèkw lqrkS [ksnu eulkjkekS
J ◌ॅ 8 8 9 /^ /◌ॅ olqvkM+h cfy;kl lW olqefu lqr ijku nkS ijl.Mk lW izn~Eu
S:ä 5 9' Z ' 8 4 1¨Tm nq nkSA vejkorh iq=A [ksnu lqrk egFkk x.ks'knÙk Vsaxjh
01 5 ² 4 /◌ॅ +%,-
/8M % * H luQwyk eèkqdjiêh nfjgjk lW cyHknz lqr jkes'oj nkS jkm<+
9 2 ◌ॅ &8 9' 4 ++ M8
M 5 lW eksuw nq nkSA vijk egFkk lqrk ccwuh dkyhnÙk izseukFk
% m w8 5
*8$ AX /◌ॅ Z8, * 9' jkèkkukFkk% dVkbZ lW iquHkZo eèkqdj nkSA luQwy lqr mxzef.k
/8M % 2 @ S0 +)$ 18 /◌ॅ J8K iz0 yscM+wd% lqjxu lW vkuUn lqr xaxknÙk nkS vYykfj lW
101m 9 n /◌ॅ % % 5 9' x Z '
yhykdj nq nkSA ân;orh iq=A mxzef.k iz0 yscM+w lqrkS Jhef.k
2 @ S0 +) ( ) @ 5Â d
pqEeukS [kM+fg;koklh erkmu nfjgjk lW jke lqr usuk nkS
◌ॅ R8 9 I|% <%2◌ॅ ◌ॅ Zá 5
:pkSyh csymWp lW iq"ih nq nkSA eksyorh iq=k mik;Zef.k vksM+k
9' &% Z 2@
u # ◌ॅ J%%
,dgjk lW pksvkyky iRuhA Jhef.k lqrkS fxjkuUn jekukFkkS
F ' ) @ ( 1 8K 8 <1/
0 4 ^
csaxkoklh Mhgk ek.Mj lW eèkq nkS ldqjh csymWp lW dUgS;k nq
5
◌ॅ * 9 /` 5
<%2◌ॅ ◌ॅ W¬ 9 8K
nkS ohjkuUn lqr rhFkkZuUn% HkVokM+ oklh Hkkuqiqj ifupksHk lW
8K$
,A / ,Z 8, /◌ॅ t%
¼A 9 + ◌ॅ Zá8 5 9' +Ê
Hkksyk lqr psiV nkS cM+xke nfjgjk lW iq"iukFk nq nkSA
B / à RH ' J3 !+
cPpknk; lqrkp t;Urh ljLorh Hkqous'ojhA vkn~;k
^ /◌ॅ t% 1¨T F ' ! 8
vfB;kckM+h dule ek.Mj lW Hkksyk lqr x.ks'k iRuhA vijk
^ /◌ॅ %A +T F 2 iksfB;k dVkSuk ek.Mj lW foyV lqr cVs'k iRuh vijk
`/% /◌ॅ % M vP-8K F 8K
( Ô1% mM+jkgkoklh lokl dqleky lW dSyw lqr bUnzkuUn iRuh
% L ◌ॅ rhFkkZuUn lqrkS ;qxy fd'kksj dey fd'kksjkS MksfM+;koklh ipk<+h
,1 %a B 9 ◌ॅ 5
%% 9' nfjgjk lW Hkkxor lqr y{ehdkUr nkS jk<+h okyh lW ruqdyky

/ `0 % 0 %
M % d8 ' J3 nq nkSA lkfo=h lqrkp dqatyrk vatwyk ijfeyk e[kuhA vkn~;k
/ ^ 5
/◌ॅ +Ü 15 8K
F ' nHkM+koklh okjh ek.Mj lW cqn~nh lqr nqxkZuUn iRuhA vijk
<% / H 4~ F ' csyokM+h oklh jkts'oj >k lqr gjsjke iRuhA vijk nHkM+koklh
/ 2B *8K
F ' Ô1% mekdkUr lqr èkekZuUn iRuhA ;qxyfd'kksj lqr :nzkuUn%
I-8K$ / K F ' 8K ( je;oklh jkelqUnj lqr iRuhA jekuUnk lqrkS ;nquUnu
5
8K8 t%8 S0 o8K. ◌ॅ ! ! HkksykukFk iz0 ';kekuUnks jk<+h ikyh lW BhBj lqr ujyky nkS
8 %% 9 D0 /◌ॅ cM 5 9' / Q dks0 fnèkks; lW eUuw nq nkSA lhrk lqrsp uwuwnk; ne;UrhdsaA
8 M8 M B 0 ' J3 Ø MJ/ d^ +k ◌ॅ vkn~;k Msnwvkoklh ikj[k.M cgsjk<+h lW pUnzkuUn lqr ;ksxkuUn
P-8K 18K F ' £/ (%
iRuhA vijk jeSoklh jrkSyh nfjgjk lW in~eukFk lqr t;ukFk
◌ॅ 8 8 F ' Vd
iRuhA yks[kM+koklh ;nquUnu lqrkS lw;kZuUn dhR;kZuUnks
5
8K8 ( / M8K
¡8K.
d1 "
[kexM+koklh j[kokjh gfjve lW uwuwyky lqr ';key fd'kksj
◌ॅ 8 M8 M%% o% 9 P- Q 8 '
nkS pUnzek lqrsp jkuhA ';kekuUn lqr lfPpnkuUn <axjhoklh
o8K /Ê8K Ù0 1 / "# "#
t;Ñ".k lqr jkeÑ".k nkSA
9'
(% 8Z ): U@ #5 eYnokM+ ¼lqyrkuiqj½ % xq.kkdj lqr fnokdj lqr fo".kqdj
@$'
@ 2◌ॅ ++ M lqr [ksed.kZ%A [ksed.kZ lqr mWekifr , lqr ckcw , lqrk
0 &48 8 % $ `% /◌ॅ 2 9' fpjatho eksgu dud deykifr;% dqtkSyh lW mn;h nkSA
!Í5 0 d T k8 @ % BDdqj fpjatho lqrk lq[knso f'konso gseukjk;.k frydjke
% T§ Z 8 2◌ॅ ◌ॅ OK 9' 8 dykjke 'kfDrjk;iqj ujmWu lW xksfoUn nkSA dud lqrk
p / 8¡8K 8K H 8$ 4 ^ /◌ॅ HkS;kjke lhrkjke fuR;kuUn uUnh'oj neuk% Mhgk ek.Mj lW
8 @ `% 9' 5
*8 Z $ H /` ukjk;.k lqr dqyifr nkSA eèkquk iq=k% jkts'ojh ldqjh csymWp
<%2◌ॅ ◌ॅ 018 "# F ' lW ekaxfu lqr Ñ".kkjke iRuhA
!Í5 8K H ( T 0 m XH m. Z 8, /◌ॅ BDdqj uUnh'oj lqrkS 'kadjnÙk bZ'ojnÙkks ohjiqj ifupksHk lW
8 3 9' 8 Z ' T 0 m ( ijku lqr fo|k nkSA Kkuorh iq=A 'kadjnÙk lqrkS czãnÙk
m + kT /◌ॅ 5
ß t% cpdukS egs'kkfj lW nqokfj ikS= Hkksyk lqr t;kuUn nkSA
8K 9' ,1 Z S ^ /◌ॅ Hkxorh iq= izFkeorh jtkSjk ek.Mj lW Mkseu yky iRuh ,
8 %% F ( DX T8N& 0 lqrkS dksdkbZ ds'kukdkSA B0 cpdu lqrkS jkeyky ';keykykS
( %% o%« / ◌ॅ 8 9' o%% ldjk<+h lW >ou nkSA ';keyky lqr fp=cksèk% us;ke dqtkSyh
y*$ R `% /◌ॅ cM T8 9 lW eUuw lqr ;Vs'kukFk nkS BDdqj bZ'ojnÙk lqrk [kM~xef.k iz0
!Í5 XH m d@ S0 YT cM%% :%% eq'kk; eUuwyky uks[ksykyk dVek gfjve lW verh nkSA
' ◌ॅ 9' µ Z $ 8
pEikorh iq=k% jktefu efg"kh cqèkoky lW tkudh lqr dSyw

* % ◌ॅ 8 M
% F ' d◌़8 S0
iRuhA [kM+~xefu iz0 eq'kk; lqr [ksykuUn% vks>ksyh tky; lW
YT %8K$ u®% % /◌ॅ ++ M8 W¬
ccwuh lqr dUgS;k nkS lfjlo lksnjiqj lW xksiky nq nkSA
9 / / Z /◌ॅ O% 5 9' 8
dudorh lqrkp ckydefu cqèkuorh xq.kdorhA vkn~;k e>kSjk
+%8 5
+*8 U@ ' J3 º 4 /◌ॅ
djegk lW rksQkyky lqr BhBj iRuh , lqr cksèkukjk;.k iz0
=%% !! F y*8 @ S0
5
Nqrg:d%A cqèkuorh uhgA vijk xq.kdorh iyklhoklh us;ke
4I$' +*8 8 4' U@ %/ /
R `% ◌ॅ +8 ~ 8 F ' %8K
dqtkSyh lW cpdu lqr jsorhukFk iRuhA [ksykuUn lqr gfjcksèk%
4 y*$ 81 / 8Z 4 /◌ॅ *
t;uxjoklh jktuiqjk nfjgjk lW ;'kksèkj nkS xk;=h lqrkp
9 1 / à c M@'
J3 48Z /
ljLorh vUuiw.kkZA vkn~;k tgkuiqjoklh uxokM+ ?kkslksr lW
\ /◌ॅ YT *8K
F ' eq'kk; lqr èkekZuUn iRuhA vijk iyklh ifj;ke cqèkoky lW

% ◌ॅ +ÊG TT,M>@ F ' 4 y* cPps lqr 'kf'kHkw"k.k iRuhA gfjcksèk lqrk egsUnz ukxsUnz misUnzk%
kP- 8P- 2ãP-$ 8Z / ^5J /◌ॅ o enuiqjoklh i.Mqvk lW ';ke lqUnj lqr N=lqUnj nkS efg"kh
K 5
q K 9 4> +*% /◌ॅ <8 5 9' cqèkoky lW cspu nq nkSA ccwuh lqrkp 'kkfUr t;Urh ne;Urh
++ M8 TB B B & ' J3 8Z eksrhA vkn~;k enuiqj eyafx;k dVkbZ lW j?kqoj lqr xtkuUn

', ◌ॅ ]5 18K F ' B iRuhA vijk t;Urh eYnokM+ cgsM+k csymWp lW j?kqukFk lqr
+k <%2◌ॅ ◌ॅ 5
]8 2◌ॅB F & mWekdkUr iRuhA vijk ne;Urh dksrgiqjoklh rjkSuh djegk lW
B D 4Z / L8 4 /◌ॅ 5 8K eFkqjkuUn lqr nqxkZuUn iRuhA egsUnz lqr vejsUnz% ofgaxkVksy
5 8K
1 F ' kP- ~P-$ 40 1Ï% +k cgsM+k csymWp lW lksukyky lqr uxsUnz ukFk nkS csxeiqj lq[ksr
<%2◌ॅ ◌ॅ 8%% 8P- 8 9 <1Z ldjk<+h lW pkS0 'kfDrukFk nq nkSA mfeZyk lqrkp iwue vatw
◌ॅ |0 T§8 5 9' 2% 0
M8 M eatw jtuhA vkn~;k csyokM+h oklh misUnz lqr :nznso iRuhA
0M 8 ' J3 <% / 2ãP- I- vijk csyokM+hoklh n;kuUn lqr mes'k iRuhA vijk
F ' <%/ 8K 2T F ' teqvkoklh ukjk;.knÙk lqr vejsUnz iRuhA vijk jtuh teqvk
YJ/ 8 @m ~P- F ' 8
misUnz lqr egsUnz iRuhA vejsUnz lqrk jeSoklh eqfuUnz >k nkSA
YJ 2ãP- kP- F ' ~P- £/
liuk lqrkp th;k ekyrh lkSE;kA ukxsUnz lqrk jktsUnz fotsUnz
Y8P- 9' /8 % Ñð'
vtsUnzk% jgVehukoklh jrkSyh nfjgjk lW jke lqr QkYxqu nkS
8P- P- P- P-$ 4A 8/ (%
efg"kh ijl.Mk lW ';ke lqanj nq nkSA jktsUnz lqr fny[kq'k
◌ॅ /58 9 4> /^ /◌ॅ o
vfB;kokM+hoklh dfiys'oj nkSA vkjrh iq= jh;k misUnz lqrkS
0 5 9' P- %d 5T !
jfoUnz vjfoanks iksfB;koklh xksfoUn lqr deyknÙk nkSA lqrkp
H 9' J Z 2ãP- ( P-
0¢ !/ OK %m 9'
xqatu jgVehukoklh dkenso lqr y{e.k iRuhA
U08 4A 8/ %a@ F '
cM%% ( %8K /8K. <% / ◌ॅ % + eUuwyky lqrkS deykuUn lnkuUnks csyk ldjk<+h lW èkhjukFk
) %% 9 % /◌ॅ vH m 5 9' Q lqr Jhyky nkS ikyh lW b'ojnÙk nq nkSA lqrsp nsoek;k
K. ' J3 41 ◌ॅ 8 %% F ' eUnksnjhA vkn~;k lksgkx ekM+j jk<+h ikyh lW ujyky iRuhA
/8K M %+/ (% 5
4 /◌ॅ ++8 lnkuUn lqrk QwyckM+hoklh jrkSyh nfjgjk lW ccqtu lqr
°* 9' /8K 8K 8K 8K ckSèkh nkSA vijk lnkuUn lqrk jekuUn ijekuUn n;kuUn
8K Ù0 1 / 8 A+% /◌ॅ A m 9 nsokuUnk <axjhoklh uhek Vdcky lW HksVdh lqr jkenÙk nkS
" ◌ॅ T 5 9' P-% % lry[kk lW f'kjh nq nkSA pUnzdyk lqrkp lqnkek dykorh
% % T % S%' J3 d1/ L8 4 yhykorh lq'khyk izfeykA vkn~;k [kexM+koklh rjkSuh djegk
◌ॅ %a 8 18K F ' %/ +
lW y{ehukFk lqr xtkuUn iRuhA vijk Mkykoklh cjgh
" ) ◌ॅ 8N P-8K F ' /
fu[kwfr lW frudkSM+h lqr pUnzkuUn iRuhA vijk vlqjkoklh
VJ 18 /◌ॅ M@P-
J8K F '
yksvke lqjxu lW iw.kZpUnz lqr vkuUnh iRuhA vijk
41 / ^ /◌ॅ 8K 8K
lksgkxekM+j oklh jtkSjk ek.Mj lW ijekuUn lqr n;kuUn
F ' 8K "#8K$ / / +
iRuhA jekuUn lqr Ñ".kkuUn% flefj;koklh cM+xke nfjgjk lW
◌ॅ U kT 9 <%2◌ॅ ◌ॅ +
xqnj lqr egs'k nkS lqn; csymWp lW dsnkjukFk nq nkSA ;'kksnk
9' Q , % 0 ' J3
\ /◌ॅ P-` 8K F '
lqrsp Hkkjrh ekyrhdsaA vkn~;k eYnokM+oklh uxokM+ ?kkslksr lW
5J/ ,8K 8 F ' J
pUnzdqekj lqr jekuUn iRuhA vijk dYgqvkoklh HkokuUn lqr
<%/ ~P-&48 ÓT F ' "#8K (#
oklqdhukFk iRuhA vijk vkjrh csykoklh lqjsUnzeksgu lqr
##) ( T S7 8Z / % 01 ', ◌ॅ voèks'k iRuhA Ñ".kkuUn ¼ch, ,y,ych½ lqrkS deys'k izos'kkS
8K 9' @ Td ~d rA ' enuiqjoklh yafx;k dVkbZ lW in~ekuUn nkSA fdj.k nsoh
8K ( 8K :8K. lqrkp f'k[kk js[kk NksVhA ijekuUn lqrkS foosdkuUn
\ /◌ॅ %% P-` 9 D <%2◌ॅ ◌ॅ fouksnkuUnks eYnokM+oklh uxokM+ ?kkslksr lW ykyh lqr
/¡ 5 9' RH `B 4ª 2%
pUnzdqekj nkS dkdks csymWp lW lR;nso nq nkSA Hkqous'ojh
++ ' J3 ,A4 º 4 /◌ॅ 8B%% lqrkp dqUrh vfgY;k mfeZyk cchrkA vkn~;k HkfV;kgh e>kSjk
) B F ' + 4 * `/% /◌ॅ
djegk lW vuUryky lqr JhdkUr iRuhA vijk cjnkgk
18K F ' 8K ( T 0 èkukSth dqleky lW dkfrZd lqr xtkuUn iRuhA foosdkuUn
`/ W AX /◌ॅ 4 B 9 lqrkS 'kadj lqeukS redqM+koklh vUgjk dVkbZ lW egkohj lqr
01L8 % /◌ॅ 5 / *B 5 9' % % Z e;kdkUr nkS eaxjkSuh ikyh lW Mqefj;koklh jkèkkdkUr nq nkSA
> `' J3 ,M 8 ) ,P- yhyk iq= lq"kek dqlqeA vkn~;k je; foHkwfrukFk feJ lqr

F ' + 8/ &8K 8 M ` HkosUnz iRuhA vijk chjouoklh veksnkuUn lqr vuwi dqekj
F ' 8K ( V8K 8K.
48Z / iRuhA n;kuUn lqrkS f=yksdkuUn rhFkkZuUnks tgkuiqjoklh
(% 4 /◌ॅ Ã~ /¡8 @ 9' Z jrkSyh nfjgjk lW I;kjs lqr lR;ukjk;.k nkSA ehjk iq= clUrh
+/B / u # ◌ॅ % M8 +H F ' je;oklh vksM+k ,dgjk lW ywou lqr ckys'oj iRuhA
V8K ( J) ( , 0 W¬ Y f=yksdkuUn ¼,e, vkpk;Z½ lqrkS vfHk;ark dUgS;k eqjkjh
,-GH / 8K 9' È 88 (#)& Hknzs'ojoklh jekuUn nkSA lqrk'p u;uk ¼ch,½A
4 5% 4/ W% 4 /◌ॅ )+

8K
rhFkkZuUn lqr jkgqy ijokgkoklh dUgkSyh ,dgjk lW foHkwfrukFk
9' ´8 HG ' 0 8K : £ nkSA dYiuk lqrkp 'osrk va'kqA nsokuUn lqr eukst jeS oklh
" ◌ॅ ».0 T ¤0 "# j[kokjh gfjve lW T;ks0 jrh'k lqr oS;k0 t;Ñ".k nkS pSuiqj
9 8Z / 0 4 /◌ॅ ) "# 5 9' * 5 Q laxzke ,dgjk lW JhÑ".k nq nkSA ekèkqjh lqrsp fdj.k
@ / 88 H F ' : vlqjkoklh fnukukFk lqr dfiys'oj iRuhA eukst lqr uhrh'k
8 T
£ / ¯% / ◌ॅ +T8 9' 8 jeS oklh rrSy ldjk<+h lW cVs'kukFk nkSA jkuh lqrkp [kq'kcw
d 5T+ M /iM +i5' J3 / 8/ ` sJ% /◌ॅ flUèkw cUèkqA vkn~;k vljukoklh dqjek [kkSvky lW lqèkhj pUnz
* P- T
08 F ' %8K lqr jkts'k jatu iRuhA deykuUn lqrk ';kekuUn bUnzkuUn
5 8K
o8K vP-8K P-8K 1 £ / u #
pUnzkuUn nqxkZuUnk jeS oklh vksM+k ,dgjk lW Jhyky lqr
◌ॅ ) %% 5
+8 S0 y¢ 9 ) Z / d 0U
cqf)ukFk iz0 cksnks nkS Jhiqjoklh [kkaxqM+ lfjlo lW ckSdw nq
◌ॅ °M 5 9' * :
nkSA lqfe=k lqrkp lqèkk in~ek euksjek fryksÙkek jhukA vkn~;k
Vm 8' J3 D5J 4> /^ /◌ॅ 88
dksYgqvk efg"kh ijl.Mk lW tuknZu lqr jkes'oj iRuhA vijk
H F ' º 8, /◌ॅ
eYnokM+ >kSok ifupksHk lW jkèkkdkUr lqr in~ekuUn iRuhA
*B 8K F ' M % '
vijk QwyokM+h ijgV ldjk<+h lW cPpk lqr cyjke iRuhA
◌ॅ +Ê +% F ' / 8Z 8EZ Î
◌ॅ y* RT F ' + ◌ॉAZ / 4
vijk ljuiqj ukU;iqj foLQh lW jkecksèk lqr fnus'k iRuhA
^ /◌ॅ P-8 8 F '
vijk cjkWViqjoklh Mhgk ek.Mj lW pUnzukFk lqr dsnkjukFk
iRuhA
o8K (#) O%"# 4D%/ + ';kekuUn ¼ch,½ lqr xksikyÑ".k egknsodksyoklh cM+xke
◌ॅ T%8 #5 9' U%+ Z "# nfjgjk lW f'kykukFk lqr fo".kqnso nkSA xqykc iq= Ñ".kk fn;kA
' J3 d1 L8 4 /◌ॅ ◌ॅB vkn~;k [kexM+k rjkSuh djegk lW mWekdkUr lqr fouksn iRuhA
: F ' ;]Ø / %d /◌ॅ vK / 0 vijk iS?kMsjk lry[kk lW bUnj lqr lat; iRuhA xksikyÑ".k
F ' O%"# (#) ( 88 ,z 81 / ¼ch,½ lqrkS uouhr Hkk"dj jkeuxj oklh oklqdh feJ nkSA
) 9' HG cM cM' 'osrk lqrkp vUuw rUuwA
vP-8K ( +%"# ) "# 81 / R `% bUnzkuUn lqrkS ckyÑ".k JhÑ".k jkeuxjoklh us;ke dqtkSyh
◌ॅ 4 H8 9' 0M% Z M % P-8K lW egUFk lqr fo'oukFk nkSA eatwyk iq= Qwynk; pUnzkuUn lqr
T 81 \ /◌ॅ t~%% 8K 9 jkts'k uxokM+ ?kkslksr lW Hkksjsyky lqr nsokuUn nkS
◌ॅ ´8 5 9' jkeuxjoklh ujlke cfy;kl lW dYiukFk nq nkSA ifo=h
`` 4+ ( ) / 1 8K lqrkp dqedqe djgckM+h ¼vlqjk½ oklh fxfjtkuUn lqr jkts'k
T ` F '
T YJ `/% /◌ॅ |0 dqekj iRuhA jkts'k lqrk teqvk dqleky lW pkS0 txrefu
5 8K
1 8 9' M % 8 ++% %,% 1 ( nkSA Qwyjkuh lqrkp ccyh yHkyh nqxkZuUn lqrkS vfHk;ark
, 0 8 , 0 8Q %± /4+Z / uhjt vfHk;ark furs'kks <+ksyCctk lgctkiqjoklh lw;ZdkUr feJ
/ MB
) 9 / M'
nkS lfork lqrkp iwtkA
5
:%% +8 K 8 T8 g38 1c$ uks[ksyky lqrk cqf)ukFk lqUnjukFk f'koukFk cS|ukFk txUukFkk%
+84 ,A4 / 4?% ^ /◌ॅ |J%% 9' cFkukgk HkfV;kgh oklh g"kksZyh ek.Mj lW pkSvkyky nkSA
ë8 Q 8 ' J3 /¦% % /◌ॅ nS;uorh lqrsp jkuh ikoZrhA vkn~;k lekSyh ikyh lW tuknZu

88 F & " ◌ॅ iRuhA vijk jkeuxjoklh j[kokjh gfjve lW fo".kqukFk lqr
#58 +% F ' 4 B' 5
+8 cynso iRuhA , lqr gfjdkUrA cqf)ukFk lqrk fl)ukFk
/8 28 w8 8$ 4A 8/ mekukFk izseukFk lkseukFkk% jgVehukoklh eaxjkSuh ikyh lW
01L8 % /◌ॅ /8 +/B%% 9 d0 ◌ॅ tlukFk lqr clUryky nkS [kk0 lfjlo lW bUnzef.k nq nkS
vP-@ 5 9 P-% 101 / % Y8 ' pUnzdyk lqrkp xaxk ljyk ;equk ek;kA vijk cqf)ukFk lqr
5
+8 8 4A 8 / / %d /◌ॅ dsnkjukFk jgVehuk oklh lry[kk lW lqxu lqr cynso nkS
18 +% 9 ` / 0A/ Z 8, /◌ॅ dqjlkdkaVkoklh ohjiqj ifupksHk lW xq.kkuUn nq nkSA ljLorh
U@8K 5 9' / à Q T T`B%' 3 lqrsp 'kkjnk 'kdqUrykA r=kn~;k xaxk egknsodksy oklh
101 4D% / + ◌ॅ , S0
cM+xke nfjgjk lW Hkkuqdj iz0 Mkseu lqr t;fd'kksj iRuhA
8 F ' 81
vijk jkeuxj nnjh ifupksHk lW cqf)ukFk lqr :nzkuUn iRuhA
5
8, /◌ॅ +8 I-8K F ' 81
vijk jkeuxj nnjh ifupksHk lW cqf)ukFk lqr :nzkuUn iRuhA
5
8, /◌ॅ +8 I-8K F '
vijk ;equk iyklh oklh efg"kh cqèkoky lW f'kokuUn lqr
5
Y8 %/ / 4> +*% /◌ॅ T8K ) "#
JhÑ".k iRuhA vijk 'kkjnk eYnokM+oklh >kSok ifupksHk lW
F ' T / º 8, /◌ॅ
nsohdkUr lqr lqèkkdkUr iRuhA Ms<wvkoklh flf)ukFk lqrkS
B *B F ' ØÙMJ/ /8 (
&48 48 8Z ', ◌ॅ U@8K
eksgu lksgu enuiqjoklh eyafx;k dVkbZ lW xq.kkuUn lqr
5
8K 9 4 / 4> +*% /◌ॅ 0T8 5 9'
nsokuUn nkS ifjgkjhoklh efg"kh cqèkoky lW oa'kefu nq nkSA
IÝ 8 M % U%+ % µ 18/ 28
:Dehuh lqrkp Qwynk; xqykc vny pEik iVsxukoklh
` sJ% /◌ॅ /¡ 8K 9 £/ mekukFk lqrk dqjek [kkSvky lW lR;nso lqr ijekuUn nkS
" ◌ॅ ».0 T 5 9' M Z ~@ M jeSoklh j[kokjh gfjve lW T;ks0jrh'k nq nkSA diwZjk iq=h js.kw
/4¡ w8 ( /¡GP- * P-. / + lkfgR;kpk;Z izseukFk lqrkS lR;sUnz èkesZUnzks vlqjkoklh cM+xke
◌ॅ 18K U@8K 9 % /◌ॅ 8K 5 nfjgjk lW xtkuUn lqr xq.kkuUn nkS fry; lW n;kuUn nq nkSA
9' 8 Q +,81/ M%8K foKkuh lqrsp ehjk cHkuxkekoklh >wykuUn lqr deyfd'kksj
% F ' iRuhA
/¡GP- / #5 9' 8 / Û' lR;sUnz lqrk MksfM+;koklh fo".kqnso nkSA lksuh lqrkp l`f"VA
8 ( 1¨T / M 8Z / % 01 AX /◌ॅ lkseukFk lqrkS x.ks'k lwjtkS enuiqjoklh eyafx;k dVkbZ lW
5X 8 9 ,Z 8, 5
/◌ॅ +8 5 pqYgkbZ lqr Mkseu nkS Hkkuqiqj ifupksHk lW cqf)ukFk nq nkSA
9' 8 T$ + +²/ +k dsnkjukFk lqr czts'k% cjncêkoklh cgsjk<+h Ñikukjk;.k nkSA
"8 @ 9' T8 5J/ 88 9 f'kokukFk lqrk dYgqvkoklh tuknZu nkS lgksnjk lqrkp fu'kk
/7 8T 1i 8%'
J3 87 vfEcdk lqxUèkk fueZykA vkn~;k fu'kkS jeSoklh okjh jkm<+ lW
£/ 2 ◌ॅ Y % * ,> F ' eqjyhèkj lqr lqHkk"k iRuhA vijk vfEcdk jkeuxj ujlke
81 8 / +%/ /◌ॅ kT 8K
cfy;kl lW egs'k lqr dekZuUn iRuhA cS|ukFk lqrk
F ' g38 8 T 8 + 8
i'kqifrukFk dk'khukFk cklqdhukFk cVs'kukFkkA iyk'kouh oklh
+T8' %T8 / / %" ◌ॅ ½5
lry[kk lW vP;qr lqr Ñ".keksgu nkS gkVh lksnjiqj lW
"#&48 9 4A Z /◌ॅ B8 5 9'
fpUrkefu nq nkSA i'kqifrukFk lqr lUrks"k% cjkWViqj Mhgk ek.Mj
8 /B.>$ + ◌ॉAZ 4 ^ /◌ॅ +<%%
lW ccsyky lqr lqjryky nkS csylke cqèkoky lW HkksxkuUn nq
5
%% 9 <%/ +*% /◌ॅ t18K 5 9'
nkSA eanksnjh lqrsp lqu;uk e`xu;uhA
0¢ Q 88 188 '
T T 8 8 %$ <% % B ) 9 1c 'kkL=h dk'khukFk lquhy% csyokM+h dkyhdkUr feJ nkS txUukFk
( ` ` 48Z / / lqrkS v'kksd dqekj fot; dqekj tgkuiqjoklh flejokM+
sJ% /◌ॅ 18 + 9' 2 d^% /◌ॅ [kkSvky lW ;ksxukFk lqr cklqnso nkSA nsmjh [k.Moyk lW
d 5 9' % Md 2> ~d , 8 8 if[k;k nq nkSA yw[kk lqrkp m"kk js[kk 'kksHkk lquhrk vuhrk
% ' J3 !+ 4 ^ /◌ॅ T8K yrk eerkA vkn~;k vfB;kckM+h Mhgk ek.Mj lW f'kokuUn lqr
vP-8K F ' 4 ^ /◌ॅ T8K bUnzkuUn iRuhA vijk Mhgk ek.Mj lW f'kokuUn lqr txrkuUn
1 8K F ' M %/ 4 Z % /◌ॅ ~T iRuhA vijk Qwyljk gfjiqj ikyh lW lqjs'k lqr v'kksd iRuhA

F & / 8K vijk vfB;kckM+h oklh n;kuUn lqr e;kuUn iRuhA vijk
8K F ' + +² 18K 8 % F ' cjncêk ;ksxkuUn lqr vuhy iRuhA vijk cSysoklh xksfoUn
g/ OK % B F ' g lqr dkyhdkUr iRuhA vijk cSys gfj >k lqr yyu iRuhA
4 %%8 F ' ` ( / 0 (#) v'kksd dqekj lqrkS lathr ¼ch,½ jathr ¼ch,½ y{ehiqjoklh
(#) %a Z / T&48 9' 8% Q jk'keksgu >k nkSA futZyk lqrsp equpqu papyA fot;ukFk lqr
Y858 0%' 8 8 81 / S B veu jkeuxjoklh fizredkUr nkS oklqdhukFk lqr feFkqu
9 8 85 ¡0 8Z / 8K e`R;at; ijekuiqjoklh n;kuUn >k nkSA t;ekyk iq= jhrwA
9' % Z M ' +T8 + 0A <% cVs'kukFk lqr caVh csyokM+h oklh firkEcj >k nkSA bUnq lqrk
9' vK5 R4 8*' y* (
usgk fufèkA fp=cksèk lqrkS fnyhi iznhikS jeSoklh vksM+k ,dgjk
% S ß £/ u # ◌ॅ %%
lW ft;kyky lqr ruqdyky nkS lry[kk lW vfèkdyky nq nkSA
%% 9 / %d /◌ॅ *%% 5 9' ^ Q
pf.Mdk lqrsp dkfUr gsekA vkn~;k rkjkckM+h yxek tky; lW
B k' J3 + ◌ॅ BM
fpUrw lqr f'koukFk iRuhA vijk cjncêk jktu nfjgjk lW
T8 F ' + +² 8 4 /◌ॅ #5
fo".kqnso lqr jekuUn iRuhA fnyhi lqrkS voèks'k eqds'kks
8K F ' % ( ÓT Y %/ /
0
iyklhoklh jkeÑ".k nkSA iznhi lqr vafdr ijekuiqjoklh nscw
"# 9' S 8Z / + M
9'
>k nkSA
, =F vFk mnuiqj tftoky xzkekjEHk%
+ Jè R$' T 0 ! 0 ! Ô 0 ! chth vkofLFkd ekusd%A , lqrk f'kfrdaB jfrdaB e;qjdaB
7~0 ! Ô 0 ! @0 ! T 0 ! S 2 gksjsdaB e;qjdaB ef.kdaBk f'kfrdaB lqrk fizfrdj mn;dj
%a ) $ sJ% /◌ॅ 4 @ 9' ) y{ehdj Jhdjk% [kkSvky lW gfjikf.k nkSA Jhdj lqr Mx:d%
1I$ `% /◌ॅ 9' 1I ( qM M 1 MN dqtkSyh lW oknw nkSA Mx:k lqrkS Nhrw ikxwdkS foLQh lW tknw
Î /◌ॅ M 9' q M 4%* $ 8 ◌ॅ nkSA Nhrw lqr gyèkj% riksou oW lkse nkSA ikxw lqrk pUnzdj
9' 1 M P- / M I 5 $ +k
lw;Zdj :fpdj tqfM+jFkk% cgsjk<+h lW tuknZu lqr x.kifr nkS
◌ॅ 88 1@ 9 8 28 /◌ॅ 8 5 9'
ujmu lW lqiu nq nkSA HkM+xkeoklh twfM+jFk lqr egkegks
) 47 *$ 4 /◌ॅ )
ekèko% nfjgjk lW jruw lqr dksus nkS e0e0 ekèko lqrk JhÑ".k
DR 9 00 * ) "# q X 84
) ◌ॅ 8 8 9 ^
fNrkbZ eugj dfojkt ckcwdk% gfjve lW lksuh lqr nsoukFk
◌ॅ ]m 5 5 9' ( / d8 5 N % /◌ॅ
nkS ek.Mj lW j?kqnÙk nq nkSA dfojkt lqrkS lnk; nq[kuhdkS
`Y8K %a 8 9' / ( , rN vy; lW dqeqnkuUn lqr y{ehukFk nkSA lnk; lqrkS 'kqHkifr
" ◌ॅ 4 M 9 4 /◌ॅ o 5 9' NksdsdkS lry[kk lW gfj lqr inwe nkS gfjve lW ';ke nq nkSA
, ( ,% 8« 4 /◌ॅ 8K 'kqHkifr lqrkS nfHkZy eufeykS djegk lW ijekuUn lqr
4 T 0 9 sJ% /◌ॅ d 0 ,8K 5 9' gfj'kadj nkS [kkSvky lW [kkarj lqr HkokuUn nq nkSA nqfHkZy
5 % ( <8 4 N 01L8 % /◌ॅ ◌ॉ 4
, lqrkS cspu gkjkdkS eaxjkSuh ikyh lW ikW ghjk lqr ikW eucksèk nkS
◌ॉ 8y* 9 4 /◌ॅ 8X 5 9 <8 ,dgjk lW iukbZ nq nkS cspu lqr y{ehnÙk% tjgfV;k ikyh lW
%a m$ 4A % /◌ॅ d 5T4% @ 9 [kqf'kgky lqr Q.kh nkS rsrfjgkj lksnjiqj lW j?kq nq nkSA
Q 4 Z /◌ॅ ] 5 5 9' &% Z ' veksyorh iq=A cspu lqrk eFkqjkukFk dhfrZukFk fo|kukFk
<8 5 8 8 38 %a 8$ 81 y{ehukFkk% uxokM+ ?kkslksr lW mWekifr lqr 'kEHkwukFk nkS egqvk
\ /◌ॅ ◌ॅ T_M8 9 4 5J sJ% [kkSvky rsxfN;koklh lukFk nq nkSA lqrkp ikoZrh efgUnziqj
Q1q/ /8 5 9' 4P-Z ^5- i.Mqvk lW cnzhukFk lqr ccqtu iRuhA vijk cspu lqr
◌ॅ +- 8 5
++8 F ' <8 :%%$
uks[ksyky% eyafx;k dqtkSyh lW nqxkZnÙk nkSA
% 01 `% /◌ॅ 1 5 m
9'
)-: M 4 5 DX%d % 8Z tewvk % iwoZ frjgqr ns'ks dksbZy[k vij lqyrkuiqj ns'ks
MJ/ %a m */5 M8$ 4 /◌ॅ tewvkoklh y{ehnÙk lqr eèkqlwnu% vejkorh nfjgjk lW vpy
% %% 9' /% Z $' lqr ykyk nkSA ly{korh iq=k%A

/ 38 8 +T8 D8 S0 nHkM+koklh fo|kukFk lqrk jfrukFk cVs'kukFk dksdu iz0
+ <%2◌ॅ ◌ॅ ^ m 9' dykukFk jhrykyk% x<+ csymWp lW p.MhnÙk nkSA vijk lqrkS
( 8 :4 %« d 4 /◌ॅ :4 %% dsnkjukFk euksgjykykS j[kokjh gfjve lW euksgj yky nkSA
9' ( V nM S0 5
]AL 4 /◌ॅ /k vijk lqrkS f=yksd eYyw iz0 ?kqVjkS djegk lW lkgsc lqr nÙk
m 9' 38 ( /%%
8%V S0 nkSA vijk fo|kukFk lqrkS loZyky tudykyks iz0 vdyw eaxyw
% M 01% M <1X$
0
^ /◌ॅ +%,- ++ M8 csaxkbZdk% okjh ek.Mj lW cyHknz lqr ckcwukFk nkSA vijk lqrk
9' A ^ /◌ॅ ` 9' dVdk ek.Mj lW jktdqekj nkSA vijk lqrkS iq"iukFk% dVkbZ lW
( Zá8$ AX /◌ॅ , 9' /4) Hkktk nkSA vijk lqrk lgJke nfjgjk lW nqykj nkSA vijk
5
◌ॅ % 9' ¯% / ◌ॅ
lqrk rrSy ldjk<+h lW ckcwukFk nkS vijk lqrk Mhgk ek.Mj lW
+ M8 9 4 ^ /◌ॅ 8 9'
thoukFk nkSA vijk lqrk ldqjh ek.Mj lW iks"k.k nkS vijk
/` ^ /◌ॅ >@ 9 4
lqrk Mhgk ek.Mj lW thoukFk nkSA vijk lqrk ldqjh ek.Mj lW
^ /◌ॅ 8 9' /` ^ /◌ॅ
iks"k.k nkS vijk lqrk Mqejk cqèkoky lW dkyhnÙk nkSA vijk
>@ 9 5 +*%
5 /◌ॅ % m 9'
lqrkS ukSofryky eq[kukS vy; lW cukbZ nkSA ,rs fo|kukFkL;
( %% Yd % /◌ॅ +8X 9' Q
}kn'k fookg%A iyklhoklh dykukFk iz0 dksdu lqr f'konÙk%
38¹ ¿T 4$' %/ / %8 S0 D8
Tm$ º 4 /◌ॅ M
%% ) %%
e>kSjk djegk lW >wedyky lqr Jhyky nkSA
9'
`/
0A: %a 8 +%%$ `/ 5
0A / /8 /◌ॅ dqlkZdkaVk % y{ehukFk lqr vtcyky% dqlkZdkaVk oklh oqlou
kT "# 9 A 4 /◌ॅ 8 5 9' lW egs'k lqr Ñ".kkjke nkS dVek gfjve lW cztukFk nq nkSA
++ : @ 8/ ^ /◌ॅ k8 M F ' ckcknk; lqrkp euksjef.k dule ek.Mj lW gseuw iRuhA
+%% 8B%% 4 %% / M8K
MJ/ 8EZ vtcyky lqrk vuUryky gfjyky lw;kZuUnk tewvkoklh
◌ॅ |0 ! !I T 01* 9 uX8 /◌ॅ ` ukU;iqj vy; lW pkS0 BhB: lqr 'kkjaxèkj nkS vksbZfu lW dqej
°8X 5 9' ¢ /P / 0¶% ^ /◌ॅ ckSukbZ nq nkSA Nqnksorh lqrkp lUè;k flagkSyh ek.Mj lW
%% Y§8 F ' ( % B P-B.' jhryky lqr eqfDrukFk iRuhA , lqrkS dkyhdkUr pUnzdkUrksA
8B%% vP-8K T ¡8K

T t%8K$ vuUryky lqrk bUnzkuUn 'kekZ dhR;kZuUn 'kekZ HkksykuUnk%
]I / / sJ% /◌ॅ +- 8 `%8K 9 ?k:okjh oklh flejokM+ [kkSvky lW cnzhukFk lqr dqykuUn nkS
5
%+þ/ ,! 8, /◌ॅ 8 5 9' <+ksycTtkoklh fHkBh ifupksHk lW ;nqukFk nq nkSA lqrkp nsodh
B 8 ' J3 ,/ ^ /◌ॅ t;Urh tkudhA vkn~;k nHkM+koklh jtkSjk ek.Mj lW vuqiyky
%% 8 @ F ' +d D <%2◌ॅ lqr nsoukjk;.k iRuhA vijk c[kjh dkdks csymWp lW euksgj
◌ॅ :4 T%i F ' <%+ lqr 'kkyUèkj iRuhA vijk csyckM+h oklh txriqj ek.Mj lW
1 Z ^ /◌ॅ R01) %a@ F ' usaxM+w lqr y{e.k iRuhA
vP-8K T (#) ` S0 bUnzkuUn 'kekZ ¼ch,½ lqrk v'kksd jktdqekj iz0 vt; v:.k
I@ , ~P- $ M %+ " ◌ॅ vHk; vejsUnz ve`rk% QwyckM+h oklh lry[kk lW pØèkj iz0
h* S0 YT Z K 9 %%10 Z / eq'k lqr iqjUnj nkS ykyxat lksfriqjkoklh xaxksjk cqèkoky lW
5
10O +*% /◌ॅ VH 5
9' 08 yksds'oj nq nkSA lqrkp jatuh ehjk uhyeA vkn~;k csyokM+h
8 %' J3 <% ◌ॅ 1 8K %%&48 cfy;kl lW fxjkuUn lqr ykykeksgu iRuh vijk ?kksM+k?kkV
F \.' <%2◌ॅ ◌ॅ 8K oklh jfrikM+ csymWp lW prqjkuUn lqr 'kaHkqukFk iRuhA odhy
T 08 F ' % ` (## #) v'kksd dqekj ¼,e, ch,y½ rsrjhoklh dVS;k ek.Mj lW
Q / Ð ^ /◌ॅ TT,M>@ 9' 8 8 Z $' 'kf'kHkw"k.k nkSA uohuk iq=k%A jktdqekj iz0 vt; ¼,e,½ lqr
` S0 (##) 5 10/ + 5
i`Fkq nsohxatoklh fcnqj pkS0 nkSA fon~;ksrek lqrkp lhek fuHkk
|0 9' 3. / 8, I@ `
v:.k dqekj lqr vfer dqekj 'kekZ HkVokM+ oklh Hkkuqiqj
` T ,A / ,Z 8, /◌ॅ
ifupksHk lW fxfjtkuUn pkS0 nkSA oUnuk lqrkp lksuhA vHk;
1 8K |0 9' K8 8 ' , `
dqekj lqrk fxygckM+h oklh r`fir ukjk;.k nkSA dkfeuh

1%4+ / * 8 @ 9' 8 ' lqrkpA vejsUnz lqr vk;q"k t;uxjoklh rkjkuUn feJ nkSA
~P- JÔ> 81 / 8K ) 9' % % yhyk lqrkp Jqfr odhy dhR;kZuUn 'kekZ iadt ¼,e, ch,y½
)5 % ¡8K
T 0 (## #) ( lqrkS vuhy lquhyks [kexM+koklh jfrikM+ csymWp lW
8 % 8 V d1 <%2◌ॅ ◌ॅ Y`K%% eqdqUnyky lqr jkelqUnj nkS uxokM+ ?kkslksr lnkuUn nq nkSA
K 9 81 \ /8K 5 9' * ekèkoh lqrkp yfyrk egknso fuXèkhoklh uUnfd'kksj lqr iRuhA
%% 4 8ó / 8K F '
8 % ,%$ 81 / kP- 9' vuhy lqrk vuqi vfHkyk"kkS t;uxjoklh egsUnz >k nkSA jhrk
Z 8 % mGZ / ` B 9' nsoh iq= lquhy lqrk QÙksiqjoklh dqejdkUr nkSA equpqu lqr
Y858 T%8 % ' t%8K ( ]8o 'kkfyuh yfrdkA HkksykuUn lqrkS ?ku';ke jkèks';keks
Óo& <%/ 1 Z ^ /◌ॅ YT csyokM+hoklh txriqj ek.Mj lW eq'kk; lqr t;nso nkS
9 + +²/ d 0U ◌ॅ 5 9' cjncêkoklh [kkaxqM+ lfjlo lW t;nso nq nkSA 'kkfUr lqrsp
TB Q ~@ M 8 ' J3 <%/ ^ /◌ॅ js.kw jkuhA vkn~;k csyokM+hoklh ek.Mj lW misUnz lqr dkenso
2ãP- F ' g/ 4 %% iRuhA vjk cSysoklh gfjyky lqr eksgu iRuhA ?ku';ke lqrkS
&48 F ' ]8o ( YT %Z / eqds'k jkds'kks deyiqjoklh [kM+hd [kkSvky lW prqjkuUn lqr
" sJ% /◌ॅ 8K P-8K 9' 8 M 8
pUnzkuUn nkSA uwru lqrkpA jkèks';ke lqr jksfgr enuiqjoklh
' Óo e4 8Z / 5 8K
eFkqjkuUn >k nkSA fjadh lqrkp jks'kuhA odhy gfjyky lqrk
9' 0 eT8 ' % 4 %% MJ/
tewvkoklh eqdqUn nkSA lkfo=h iq=A vijk gfjyky lqrk
Y`K 9' / Z ' 4 %% 81 /
jkeuxjoklh j[kokjh gfjve lW uodkUr nkSA :Dehuh iq=k%A
" ◌ॅ 8B 9' IÝ 8 Z $'
vijk odhy gfjyky ¼ch, ch,y½ lqrk fot;dqekj fouksn
(# #) ` : `
dqekj ';ke dqekj lat; dqekjk% d.kZiqjoklh ldqjh cfy;kl
o ` / 0 ` $ @Z
/ /` +%/ /◌ॅ
! 0T8 ß 4 4 m 8K 9
lW ikBd oa'kefu ikS= gfjgjnÙk lqr jekuUn nkS
\0] 4/ /` % /◌ॅ ` ,- 5 9'
?kksa?kjMhgkoklh ldqjh ikyh lW dqej lqr t;Hknz nq nkSA
B @ 8 M 8 8 $' J3 58Z /
ne;Urh lqrkp fdj.k uwru lqeuhdk%A vkn~;k pqukiqjoklh
" ) ◌ॅ T8 @ O% F ' <%4 fu[kwfr lW f'koukjk;.k lqr xksiky iRuhA vijk csykgh oklh
/ /¦% % /◌ॅ FGH 8 @ F ' lekSyh ikyh lW jRus'oj lqr ukjk;.k iRuhA
: S % ` (# # 0) E0 vjfj;k % lqizfrf"Br odhy fot; dqekj ¼ch, ch,y iw0U;k0
^) / ( Í Í & Z / Z n.Mk½ vjfj;k oklh lqrkS foDdh fjDdh eksrhiqjoklh ohjiqj
8, /◌ॅ 1¨T !` 9 % Í (# #) ifupksHk lW x.ks'k Bkdqj nkS odhy foDdh ¼ch, ch,y½ lqr
n T4Z /◌ॅ M@/
81 \ /◌ॅ Û8 @ >hYyk 'kkgiqj lW iwf.kZ;koklh uxokM+ ?kkslksr lW n`f"Vukjk;.k
S.0 : ` 9' K8 (.#.) ' lqr izks0 fouksn dqekj nkSA oUnuk ¼ch-,-½ lqrkpA
: ` (# - % ) fouksn dqekj ¼ch,llh ftyk vkcdkjh inkfèkdkjh½ lqrk
4 / W.% 4 /◌ॅ ùÌ8K S.0 ijokgk oklh dUgksyh ,dgjk lW iùkuUn lqr izks0 'kkjnkuUn
T 8K 9 / <4A d^% /◌ॅ I-8K 5 9' nkS ikM+koklh csgV [k.Moyk lW :nzkuUn nq nkSA izHkk iq=k%A
S, Z $' / M8K
QP- ` P- ` lw;kZuUn lqrk thrsUnz dqekj ;ksxsUnz dqekj ujsUnz fojsUnz jesUnzk%
8~P- ~P- P-$ 4A 8/ (% 4 /◌ॅ jgVehukoklh jrkSyh nfjgjk lW es?kukFk lqr ?kksrkbZ nkS dcS
]8 \ X 9 g 8 28 /◌ॅ %% 5 9' ujmu lW jkeyky nq nkSA ywcuh lqrkp y{eh ljkst vk'kkA
% M+8 %a /e JT' J3 / MJ D vkn~;k fl>wvk dkdks csymWp lW vkuUn lqr 'kksHkkdkUr iRuhA
<%2◌ॅ ◌ॅ J8K ,B F ' vijk rhjk rjkSuh djegk lW ukxs'oj lqr ÑikukFk iRuhA
L8 4 /◌ॅ 8H "8 F '
vijk nHkM+k dVkSuk ek.Mj lW cPpk lqr ckyÑ".k iRuhA
8 ^ /◌ॅ +Ê +%"# F ' QP-
thrsUnz dqekj ¼ch,½ lqr dkS'ky dqekj [kexM+k oklh efgUnziqj
` (#) NT% ` d1 / 4P-Z
i.Mqvk lW ikW eucksèk lqr xkSjhdkUr nkS [kexM+koklh vuyiqj
^5J /◌ॅ ◌ॉ 8y* b B 9 d1
djegk lW dYiukFk nq nkSA lqfe=k lqrsp T;ksfrA dkS'ky

8%Z ◌ॅ ´8 5 9' Q dqekj lqrk <axjh] vjfj;koklh pUnzkuUn nkSA ;ksxsUnz dqekj
». ' NT% ` Ù0 1 , / P-8K ¼,e, ch,M iz0v0½ lqr fofiu dqekj enuiqjoklh dVkbZ lW
9' P- ` ( + S00) 8 dqej lqr inekuUn nkS lgoktiqjoklh txfr iokSyh lW
` 8Z / AX /◌ॅ ` 8K 9 ruqdukFk nq nkSA iq"ik iq=k% 'kkjnk deyiqjoklhjktu nfjgjk
/4Z / 1 {% /◌ॅ 8 5 9' Zá lW dkyhdkUr lqr lat; iRuhA ujsUnz dqekj lqr jktho u;u
Z $ T %Z ◌ॅ % B fljfl;koklh laxzke ,dgjk lW ccwvk lqr pUnz'ks[kj nkS
/ 0 F ' 8~P- ` 88 / // rkjkuxjoklh lfjlo lksnjiqj lW >Yyw nq nkSA
/ 0 4 /◌ॅ ++ MJ P-d 9 81 /
/ / Z /◌ॅ nM 5 9'
$ - : 8% &48 p èkjeiqj ns'ks&jaxiwjk % eufey lqr eksgu lqr HkS;k lqr
]5 ,B H8 AX /◌ॅ j?kqoj lqr vHk;dkUr lqr fo'oukFk lqrk dVkbZ lW fgjkyky
8 @ 9' lqr jkeukjk;.k nkSA
^- ( $): 38 /%%

( *8 @$ xq.kefr ¼uf'kjk½ % fo|kukFk lqr loZyky lqrkS voèkukjk;.k%
^ /¶% /◌ॅ +%"# TT8 9' *8 @ ek.Mj flgkSyh lW ckyÑ".k lqr 'kf'kukFk nkSA voèkukjk;.k
( Q8 @ 8 C ^ /◌ॅ ».0 lqrkS rstukjk;.k n;kukjk;.kks ek.Mj lW jktk lqr T;ks0 xn:
1I 9 <%2◌ॅ 5
◌ॅ ++j ` 5 9' nkS csymWp lW ccqjS;k lqr jktdqekj nq nkSA rstukjk;.k lqr
Q8 @ P-$ 4 +% MJ/ D <%2◌ॅ fotsUnz% dpgjh cywvkoklh dkdks csymWp lW euksgj lqr
◌ॅ :4 1 9 U@ / Z /◌ॅ fnxEcj nkS xq.kerh oklh czãiqjk lW jk'keksgu nq nkSA
T&48 5 9' 8 @ T 0 $ %Z / n;kukjk;.k lqr 'kadj% deyiqjoklh yxek tky; lW
◌ॅ d 5T %% 2 %% 9' + [kq'khyky lqr mfnryky nkSA cM+xke nfjgjk lW xqnj nq nkSA
◌ॅ U 5 9'
& 5: I 48 8 @ vltk ns'ks fo".kqiqj % :fp lqr lksgu lqr thoukjk;.k lqr
8 @ +- 8 ( %a 8 8 ' ° ohjukjk;.k lqr cnzhukFk lqrkS y{ehukFk FkhjukFkkSA ckSdh
M 0 %d% q' ifjp; iwoZ esa fy[ky vfNA
": 8d H m I8 @ cgsM+k % eulq[k lqr ijes'ojhnÙk lqr :iukjk;.k lqr
%a 8 @ QP-8 @ 8 @$ 4 y{ehukjk;.k lqr thrsUnzukjk;.k lqr fot; ukjk;.k% nfjgjk
◌ॅ 4 @ TT8 9' 8 @ 1 T lW fgjkef.k lqr 'kf'kukFk nkSA fot;ukjk;.k lqr txnh'k
8 @$ 4A +k ◌ॅ P-,M>@ T8 9' ukjk;.k% ijgV cgsjk<+h lW pUnzHkw"k.k lqr f'koukFk nkSA
: %a * 8d m I-m dgjk xzke % y{ehèkj lqr eulq[k lqr nsohnÙk lqr :nznÙk
O B B' lqr xksihdkUr lqr rkjkdkUrA
' ' ! ◌ॅ 8. : I /k+ frjgqr Hkjke lW Jhiqj ns'ks tgkuiqj % :fp lqr lkgsc
dT$ g18 % /◌ॅ t 4 9' dT lqr [kxs'k% cSxuh vy; lW Hkksjgk nkSA [kxs'k lqr rkjkifr
◌ॅ 9' T8$ cfy;kl lW Qdhj nkSA rkjkifr lqr ikj'kukFk% jrkSyh nfjgjk
( ◌ॅ 48Z / Y`K 5
% 9 lW tgkuiqj oklh eqdqUn lqr nqykj nkS ,dek [k.Moyk lW
5
d^% /◌ॅ p 9' T8 8$ HkS;k nq nkSA ikj'kukFk lqr fe=ukFk% cqèkoky lW fpydk lqr

% ◌ॅ % I8 9 8 ( t%8 :iukFk nkS fe=ukFk lqrkS HkksykukFk mWekdkUrks jeSoklh jrkSyh
◌ॅB. £/ (% 4 /◌ॅ &48%% ».0 nfjgjk lW eksguyky lqr T;ks0 eèkqlwnu nq nkSA gfjve lW
*/5 M8 5 9' 4 /◌ॅ /8 5 9' flf)ukFk nq nkSA vijk fe=ukFk lqrkS nsosUnzukFk fotsUnzukFkkS
8 ( P-8 P-8 4 /◌ॅ 1%%
gfjve lW ;ksxyky nkSA HkksykukFk lqrkS gfjukjk;.k

9' t%8 ( 4 8 @ S 8 C + izrkiukjk;.kks cM+xke nfjgjk lW Mkseu ikS= peuyky lqr
◌ॅ 8 ß 8%% 8K 9 `% fpjkuUn nkS dqtkSyh lW csoukFk lqr t;ukFk nq nkSA
◌ॅ <8 8 5 9' 4 8 @ 8 @ gfjukjk;.k lqr ukjk;.k th pqukiqjoklh eaxjkSuh ikyh lW
58Z / 01L8 % /◌ॅ y% 1 T 9 cksyh lqr txnh'k nkS jktuiqjk nfjgjk lW fppkbZ nq nkSA
8Z ◌ॅ X 5 9' S 8 @ izrkiukjk;.k lqrk ujlke cfy;kl lW ef.k lUrfr cklqnso
◌ॅ @ /B + *B 9' lqr jkèkkdkUr nkSA nsosUnzukFk lqrk flejokM+ [kkSvky lW
P-8 / sJ% /◌ॅ +- 8 ß +Ê cnzhukFk ikS= cPpk lqr fuR;kuUn nkS lqrkSr lW dyj lqr
8¡8K 9 ( /◌ॅ % +% 5 9' cyjke nq nkSA
: #5 q8$ 4 /◌ॅ K 9' gkalk % fo".kq lqr t;jke lqr Nou% nfjgjk lW vUnh nkSA
q8 x8$ % /◌ॅ hÔ* 4%Ô* 9 Nou lqr ân;ukFk% vy; lW pØk;qèk lqr gyk;qèk nkS
x8 2 8
$ ^ /◌ॅ /* M 9' 2 8
ân;ukFk lqr lqr mohZukFk% ek.Mj lW lkèkw nkSA mohZukFk lqr
%%$ A% /◌ॅ 8 8 @ 9' e;kyky% Vdoky lW cztukFk lqr jkeukjk;.k nkSA e;kyky
%% ( o L / ◌ॅ ) lqrkS ';ke fd'kksj jkefd'kksjkS ldjk<+h lW ckcwyky lqr
H8 9' fo'oukFk nkSA
2) : ॰ ॰ * 84 * 8 5 d
, Qwyljk % eñ eñ ekèko lqr eugj lqr èkjuh lqr nqfHkZ[k lqr
4> $ 4 /◌ॅ 9' 4>m
( ,01 g"kZnr% djegk lW firkEcj nkSA g"kZnÙk lqrkS Hkaxh eksgu ykykS
&48 %« +%/ /◌ॅ ,T % 9' &48%% cfy;kl lW Hkos'k lqr epy nkSA eksguyky lqr enueksgu%
8&48$ /` % /◌ॅ 4 8K ».0 ldqjh ikyh lW fgjkuUn lqr T;ks0 dkyhnÙk nkS ldjk<+h lW
% m 9 / ◌ॅ 8 5 9' 8&48 VsdukFk nq nkSA enueksgu lqr ds'koyky% cfy;kl lW Vsuh
T%%$ +%/ /◌ॅ 8 01 %% 9 4 /◌ॅ lqr jaxhyky nkS djegk lW [kxs'k nq nkSA
dT 5 9'
: ,01 / / # ◌ॅ fljfl;k % Hkaxh lqr firkEcj fljfl;koklh ,dgjk lW
%%+4 %a m 9' O "# ykyfcgkjh lqr y{ehnÙk nkSA firkEcj lqr xksihÑ".k jkeÑ".k
"# "# 4 /◌ॅ 1I ß T 0 m t;Ñ".k nfjgjk lW fxn: ikS= 'kadjnÙk lqr deyknÙk nkS
%m 9 / / /◌ॅ 8 @m ,X%% 5 9' lfjlo lW ukjk;.knÙk lqr HkkbZyky nq nkSA jkeÑ".k lqrkS
"# ( ) #5 4> 5
+*% /◌ॅ Jhnso fo".kqnsoks efg"kh cqèkoky lW ifjgkjh oklh jekukFk lqr
/ 8 q= 9
Z R8 k8 5 Nhrks nkS lksnjiqj usuk lqr gseu nq nkSA Jhnso ¼Lora=rk
9' ) (à 0 88 - M@
% 0/ - lsukuh&iwf.kZ;k ftyk dkaxzsl vè;{k&foèkk;d½ lqrk
%) ,Ïm / 8 - ◌ॅ U@8K HkVksÙkjoklh uM+qvkj djegk lW xq.kkuUn lqr jkèkkdkUr nkSA
*B 9'
% #5 (# #) $' ¥ / 0 odhy fo".kqnso ¼ch, ch,y½ lqrk vt;%A fo[;kr laosnd
8@
) @Z
/ /` +%/ /◌ॅ lM+d fuekZ.kdrkZ½ d.kZiqjoklh ldqjh cfy;kl lW ikBd
I-8K 9' "# 8,8 @ :nzkuUn nkSA t;Ñ".k lqr oklqnso lqr fuHkZ;ukjk;.k
+- 8 @ T%Z / + ◌ॅ Y`K 9' cnzhukjk;.k 'kkyeiqjoklh cM+xkao nfjgjk lW eqdqUn nkSA fuHkZ;
8, 8 @ <4A/ T 4 /◌ॅ /8K 9 ukjk;.k lqrk csgVkoklh f'kok gfjve lW lnkuUn nkS
O "# /4$ vP- 01L8 % /◌ॅ c xksihÑ".k lqr lgnso% bUnznso eaxjkSuh ikyh lW pUuk lqr Nsnh
³ 9' ( /4 P- P-. OKZ / nkSA lgnso lqrkS jktsUnz josUnzks xksfoUniqjoklh [kM+hd [kkSvky
" sJ% /◌ॅ M % 9' vP- lW ;nw lqr dfiynso nkSA bUnznso lqrk ek.Mj lW ij'kef.k
^ /◌ॅ (! g38 9 +81 0/ 5 8 5
d
lqr cS|ukFk nkS cuxkaooklh nq[kju nq nkS cnzhukjk;.k lqrk
9 +- 8 @ u # ◌ॅ j 8 9
vksM+k ,dgjk lW jS;k lqr t;ukFk nkS èkus'ojhoklh xksiky nq
*RH / O% 5 9'
nkSA

+ 4 8d M -81 $ !Í5 ,d ( +Ê vFk cjgh fu[kwfr xzke&t;uxjk% BDdqj fHkf[k;k lqrkS
) *L' +Ê %%$ $' cPpk JhèkjkSA cPpk lqr vpdyky% , lqr t;nso%A t;nso
8K U@8K S.॰ T 8K$ 8K lqrk jekuUn xq.kkuUn izksñ 'kkjnkuUnk% jekuUn lqr ujs'kpUnz%
8~TP-$ ~T P- (#) ÓT P- (# ) lqjs'k pUnz ¼ch,½ voèks'k pUnz ¼ch,llh½ yw[kkbZdk%A xq.kkuUn
% MdX$' U@8K RTP- S0 &48 dT
lqrk fnus'kpUnz iz0 eksgu vf[kys'k pUnz Hkos'k pUnzk%A Jhèkj
P- ,T P-$' ) * +%%$'
lqr vtcyky%A , lqr uUnyky iz0 ckSok Bkdqj lqrkp
8K%% S0 ° !` / 0 ' J3
vfEcdk lhrkdsaA vkn~;k xksfoUniqjoklh [kM+hd [kkSvky lW
OKZ / d sJ% /◌ॅ /4 F '
n T4Z / 81 \ /◌ॅ Û8 @ F
lgnso iRuhA vijk f>Yyk 'kkgiqjoklh uxokM+ ?kkslksr lW
S.॰ : ` $' %% }* Z `
n`f"Vukjk;.k iRuh , lqr izksñ fouksn dqekj%A vpdyky Hkzkr`
2◌ॅB$ / TP- S.॰ 4 ÈP- (##) iq= jktdqekj lqr mWekdkUr% , lqrk lrh'kpUnz izksñ gfj'pUnz
¤ @ *RTP- S0 "2 TP- ,> ¼,e,½ oS;kdj.k èkus'kpUnz iz0 [kyhQk lrh'kpUnz lqrk lqHkk"k
S,> (##) ( (# ) / S.॰ 4 ÈP- izHkk"k ¼,e,½ fodk'k ¼ch,llh½ vjfj;koklh izksñ gfj'pUnz lqrk
T % (# ) 8 % (#) * (#) 1 TP- lq'khy ¼ch,llh½ lquhy ¼ch,½ lqèkhj ¼ch,½ fxjh'kpUnz lqr
/e' TP- /¡ST' ljkstA czts'kpUnz lqr lR;izdk'kA
4 5 sJ% _$ sJ% /◌ॅ + 47 vFk egqok [kkSvky xzkekjEHk% [kkSvky lW chth
S ' ( 8 2◌ॅ 8 egkegksikè;k; iztkifrA , lqrkS okpLifr mWekifr okpLifr
1@ * /◌ॅ Z 9' TT* %a * lqr x.kifr èkukSt lW f=iqjkfj nkSA , lqr 'kf'kèkj y{ehèkj
8K **
@ ॰॰॰ 4 T@$
**
@ lqjkuUn èkekZfèkdkj.khd eñeñmñ gfj 'keZ.kk% èkekZfèkdjf.kd
॰॰॰ 4 TÂ@ ³ +³ :R 1) $ 8EZ eñeñmñ gfj'kEeZ.k lqrk jkNs ckNs uksus xM+wjk% ukU;iqj
/E$' +³ 0
J18 S0 F {% /◌ॅ okflU;%A r= ckNs lqr vkaxfu iz0 jRukdj iokSyh lW
8 9' F 101* 7 * $ okpLifr nkSA jRukdj lqrk fnokdj xaxkèkj egks èk`frdjk%
2◌ॅ' ◌ॅ 4 4 9' F %a dsmWVh jkm<+ lW gfjgj nkSA vijk jRukdj lqr y{ehdj egqvk
4 5J /E$ 4 5 /◌ॅ /GH S0 8K 9'
okflU;% egqok lW fl)s'oj iz0 nsokuUn nkSA y{ehdj lqrkS
%a ( 8 IL 8, /◌ॅ 4 0T 9
fufrdj :fpdjkS ifupksHk lW gfjoa'k nkS fufrdj lqr lkèkqdj%
8 5 $ 84 /L8 /◌ॅ ,-GH 9' ॰॰
/*
ifugFk ljkSuh lW Hknzs'oj nkSA eñeñ lkèkqdj lqr lqèkkdj%
/*5 * $ Ñ 0 /◌ॅ 9' ॰ ॰
frlkSar lW 'kqfpdj nkSA eñ eñ lqèkkdj lqr cqf)dj% ikyh lW
* 5
+ $ % /◌ॅ m T 9
jkenÙk lqr ds'ko nkS ujmu lW dksus nkSA jRuk iq=k%A vijk
◌ॅ DR 9' F Z $' *
lqèkkdj lqr pUnzdj% xksèkwfy vy; lW lkèkqdj lqr ukjk;.k
P- $ O* M% % /◌ॅ /*
5 8 @ 9' I8
5
Z $' + S0 S $ 10O /◌ॅ
nkSA :iuh iq=k%A cqf)dj iz0 izhfrdj lqr efrdj% xaxksj lW
T 9' 8 * 9' 7 + 5 S0
ds'ko nkSA ukFk lqr lqèkkdj nkSA egks cqf)dj iz0 izhfrdj
S ¦ ,M vP-$ 10O /◌ॅ 8 9'
lqrk ekSfj ijHkw bUnzk% xaxksj lW fnudj nkSA ekSjh lqr bUnz%
¦ vP-$ 8B$ 8Z /◌ॅ I 9' vuUr% riuiqj lW :n lqr jke nkSA vijk ekSjh lqr ekèko%
¦ *$ / / /◌ॅ ã 9' L lfjlo lW lqis nkSA vijkS ekSjh lqr jkeHknz iz0 ckcw deykS
¦ ,- S0 ++ M « /8K A% /◌ॅ tlkuUn Vdoky lW lkèkqdj nkSA jkeHknz iz0 ckcw lqrkS ckNfu
5
/* 9' ,- S0 ++ M ( +q8 +8% N cuekyhdkS tlkuUn Vdcky lW lksus lqr lkèkqdk nkS ckNfu
/8K A+% /◌ॅ R 5
/* 9 +q8 ( lqrkS jeÑ".k gfjdjkS efg;k lksnjiqj lW ijku lqr daxkbZ nkSA
"# 4 L 4 Z /◌ॅ 8 0 1X jkeÑ".k lqr cynso% iokSyh lW nsodhuUnu lqr j?kqnso nkS
9' "# +%$ {% /◌ॅ 8K8 nfjgjk lW eèkqlwnu nq nkSA cynso lqrkS txnh'k iz0 ckcw
5
] 4 /◌ॅ */5 M8 5 9' +% (
9 ckNsdkS lksnjiqj lW eugk nkS txnh'k iz0 ckcw lqrk uuw
1 T S0 ++ M +³N Z /◌ॅ 84 9 1 T èkhjukFk f'konÙk deykifr;% vgiwj djegk lW nkeksnj lqr
S0 ++ M 88 M * 8 Tm % $ 4 M T;ks0 HkokuUn nkS vksM+k ,dgjk lW cUèkq nq nkSA dqek lqrkp
◌ॅ & ».0 ,8K 9 u # ◌ॅ lkuUnh jfrikM+ csymWp lW iq#"kksÙke lqr pØikf.k iRuh ,
+i5 5 9' ` /8K <%2◌ॅ ◌ॅ lqrk ckNk gjnÙk xkSjhnÙkkA
Z?m h@ F +q 4 m
b m'

O#P (. ): % p S0 A8 rsxfN;k ¼throkjiqj½ % deykifr lqrk HkS;kjke iz0 VsVu
8 / 8 ++ M8 8$ 81 \ /◌ॅ nsoukFk tlhukFk ckcwukFk thoukFkk% uxokM+ ?kkslksr lW nqyZHk
%5 ,
5 ,08 9 % 01 `% /◌ॅ 8I 5
d lqr nq[k Hkatu nkS eyafx;k dqtkSyh lW vfu:) nq nkSA efr
9' Z $' 8 ¿ 8$ <4A 4 iq=k%A nsoukFk lqr }kfjdkukFk% csgV djegk lW firkEcj lqr
◌ॅ /8M % 9 / ◌ॅ "8* 9' luQwy nkS ldjk<+h lW Ñikfufèk nkSA 'kf'keq[kh lqrkpA
TTYd ' ¿ 8 ( /%%
8MN + }kfjdkukFk lqrkS loZyky uRFkwdkS cf<+;ke iokSyh lW inwe lqr
{% /◌ॅ M ,d 9 4 rA8 fHkf[k;k nkS jtkSjk djegk NksVdfu lqr Hkw"k.k nkS lry[kk lW
,M>@ 9 / %d /◌ॅ =%% 5 9' okpk lqr rksQkyky nq nkSA vijk loZyky lqrkS fp=èkj
/%%
( * :*e / 0 4 /◌ॅ
euksèkjks laxzke ,dgjk lW fg;kyky lqr pwM+kef.k nkS flejokM+
4%% M @ 9 / sJ% /◌ॅ +
[kkSvky lW yfyrukFk nq nkSA fp=èkj lqrkS f'kokuUn cS|ukFkkS
9' * ( T8K g38 4 /◌ॅ
ef>;ke djegk lW yhyef.k lqr eYgw nkSA lqrkp gseorh
% %@ M 9' k 5
81 ]Ñ /◌ॅ
uxokM+ ?kqlkSr lW jfoukFk lqr J`f"Vèkj iRuh , lqr
8 )Û* F V8 T8K
f=yksdukFk f'kokuUn lqrk jktsUnz ohjsUnz mxsUnz lqèkhjk%
P- ~P- 2P- * $ 8Z / 81 ]Ñ5
enuiqjoklh uxokM+ ?kqlkSr lW ykyh lqr lqdqekj nkSA rkj.kh
◌ॅ %% ` 9' @ 1 JT
d' g38 + 81 / d
lqrkp lqxkorh vk'kk jhrk vys[kkA cS|ukFk lqr cklqdh
◌ॅ P- 9' * 8K
jkeuxjoklh j[kokjh gfjve lW ;ksxsUnz nkSA vijk fp=èkj
18K H $ ,-GH / ^.d 18 /◌ॅ
lqrk n;kuUn ;ksxkuUn dkes'ojk% Hknzs'oj oklh fi.Mks[kfj
8%% J8K %% 9' Q T % 8K lqjxu lW tudyky lqr vkuUn yky nkSA lqrsp lq'khyk
/ ]8o T$ £ / 8, /◌ॅ n;kuUn lqrk lhrkjke ?ku';ke fefFkys'kk% jeS oklh nnjh
`0 &48 9' +Ê Q 2> 2%
:* ifupksHk lW dqateksgu nkSA cPpk nk; lqrsp m"kk mfeZyk
¡8K$
+/ © d^% /◌ॅ m 01% M euksèkj lqr dhR;kZuUn% rkjkckM+hoklh HkkSj [k.Moyk lW jkenÙk
9' ùÌ 1 ' J3 %a Z / / lqr eaxyw nkSA lqrkp iùkorh xhrkA vkn~;k y{ehiqj lfjlo
Z /◌ॅ Y % 5
+%8K F ' 81 lksnjiqj lW eqjyh lqr cqykuUn iRuhA vijk jkeuxj efg;k
4 Z /◌ॅ ,MAX 5
d&8 F ' ¡8K
lksnjiqj lW HkwVkbZ lqr nq[kekspu iRuhA dhR;kZuUn lqrk fnus'k
RT T :$ 1%4+ 8%Z 4 /◌ॅ jes'k fouksnk% fxygckM+h vuyiqj djegk lW nkeksnj lqr
& 1¨T 9' ^ ^ /◌ॅ t x.ks'k nkSA jtkSjk ek.Mj ek.Mj lW Hkksdj nq nkSA fnus'k lqrkS
5 9' RT ( 8 % 8 V D 4Z / P-8K vuhy lquhyks dksrgiqjoklh pUnzkuUn nkSA eksrh nsoh lqrkp
9' & @' T TH fdj.kA jes'k lqr 'kk'or [kexM+koklh èkjkukFk lqr fo".kqdkar
"/ * 8 #5 0 9' <+ M nkSA csch lqrkp iwtk ruqA fouksn lqr lR;e~ Hknzs'ojoklh
' : /¡ é ,-GH / + 0t% 5 8K
1 caHkksyk lqr nqxkZuUn nkSA lfjrk lqrkp ewfrZA
9' / M '

8M ( 4 "# `%8K. 8Z / I|% ◌ॅ uRFkw lqrkS gfjÑ".k dqykuUnks ijekuiqjoklh :pkSfy ,dgjk lW
J%% 9' 4 "# ,B %a 0 pksvkyky nkSA gfjÑ".k lqrk 'kksHkkdkUr y{ehdkar mn;dkar
B , B ` /◌ॅ + +²/ + {% e;kdkUr HkjrdkUrk dqfEg;k lW cjncêkoklh cf<+;ke iokSyh
◌ॅ =%% %AM 8 9 8Z 4 /◌ॅ + +² lW rksQkyky lqr yVwju nkS jktuiqjk nfjgjk lW cjncêk
/ 4 8 5 9' Q b H ' J3 oklh fgrukFk nq nkSA vfEcdk lqrsp xkSjh nsos'ojhA vkn~;k
b d1/ L8 4 /◌ॅ 8 TB xkSjh [kexM+koklh rjkSuh djegk lW n;kukFk lqr f'kodkUr
F ' H *IJ /ìS J) iRuhA vijk nsos'ojh èk:vkjh lEizfr vjfj;k vkJe
Y4n/ 8%Z 4 /◌ॅ +- 8 ◌ॉ॰ 8 eqgYykoklh vuyiqj djegk lW cnzhukFk lqr MkWñ dsnkjukFk
F ' ,B (0 0/ 1980-90, iRuhA 'kksHkkdkUr ¼ft0 dkaxzsl v/;{k 1980&90] jktuSfrd
ù B / ) ( %8 @
fpUrd lektlsoh½ lqrkS dfiyukjk;.k nsoukjk;.kks
8 C %/ / 81 \Ñ /◌ॅ K
iyklhoklh uxokM+ ?kkslkSr lW yhykuUn lqr flags'oj nkS
/ 0kH 9 ù `% /◌ॅ K 5 9'
uS;ke dqtkSyh lW lqUnj nq nkSA lqfe=k iq=A dfiyukjk;.k
Z ' %8 @ (# #) ( 8d% 8
¼ch, oh,y½ lqrkS fuf[ky fufr'kks ikM+koklh csgV [k.Moyk lW
/ <4A d^% /◌ॅ 8K +%8K 9'
nsokuUn lqr ckykuUn nkSA furw lqrkp f'kokuhA nsoukjk;.k

8 M T8 ' 8 @ T8 M \.' lqr 'kkuw ?kksM+k?kkVoklh jfrikM+ csymWp lW prqjkuUn lqr
<%2◌ॅ ◌ॅ 8K Yd <8 9' eqf[k;k cspu nkSA jktdqekjh lqr iEehA
` Â '
% %a B (# #) k8 @ *8 @ odhy y{ehdkUr ¼ch, ch,y½ lqrk gseukjk;.k voèkukjk;.k
(# #) -(* (# ) " ¼ch, ch,y½ vk'kh"kk% ¼ch,llh½ jkeuxjoklh j[kokjh gfjve
◌ॅ YT 5
Y§8 S0 +X 9 * 5 ². 4 lW eq'kjh lqr eqfDrukFk iz0 cqpkbZ nkS eèkqdjiêks nfjgjk lW
◌ॅ + / M 5 9' Z $ ,M d^% /◌ॅ crklw nq nkSA ikoZrh iq=k% HkwM+hoklh x<+ [k.Moyk lW rkjkuUn
8K F ' k8 @ (#) lqr vthr iRuhA gseukjk;.k ¼ch,½ lqrk tgkuiqjoklh ,dek
48Z / d^% /◌ॅ T&48 8B &48 [k.Moyk lW jk'keksgu lqr vuUr eksgu Bkdqj nkSA 'kqHke iq=h
!` 9' , Z J 0 % 2B (# #) vkdka{kk odhy mn;dkUr ¼ch, ch,y½ lqr fnokdj ¼chdkWe½
(◌ॉ) / #5Z / J4% vltk ns'ks fo".kqiqjoklh vkfgy gfjve lW ;'kksèkj lqr
◌ॅ * 1 8K 9 84 / 8 %
fxfjtkuUn nkS ukgjoklh ujoky cfy;kl vfu:) nq nkSA
+%/ 8I 5 9' 0M% / 01 /
eatwyk lqrkp laxhrk lfork dfork 'osrkA vkn~;k rqyfl;k
HG ' J3 %/ q8 / / /◌ॅ 8~T &48
Nktu lfjlo lW ujs'k eksgu lqr jkteksgu iRuhA vijk
&48 F ' / 4/ 8`%
lfork ijokgkoklh udqynso lqr thrsUnzukFk iRuhA vijk
QP-8 F ' Z /
* %
dfork jkeiqjoklh efg"kh cqèkoky lW f=yksdukFk lqr voèks'k
◌ॅ V8 ÓT F '
iRuhA
B T$ 4 (4% ) / d 0U e;kdkUr lqr jkts'k% fMfg;k ¼gosyh ns'ks½ oklh [kkaxqM+ lfjlo
◌ॅ 8 8K 9 84 / 8%Z lW t;ukFk lqr jekuUn nkS ukgjoklh vuyiqj djegk lW
◌ॅ Q8 5 9' 2
8 rstukFk nq nkSA mfeZys lqrkp jkuh pksiM+k c[kkjh oklh csgV
+d / <4A d^% /◌ॅ 8&48 8 ãP- &48 [k.Moyk lW enueksgu lqr uìsUnz eksgu iRuhA jkts'k ¼vkbZ,½
F ' T (-,#) ` / 0A / + Z 8, lqr dqjlkdkaVk oklh chjiqj ifupksHk lW txUukFk nkSA
◌ॅ 1c 9'
0
v8 , 0
B ()+MA v8 ) ( , baftfu;j HkjrdkUr ¼,DlD;wfVo baftfu;j½ lqrkS vfHk"ksd iz0
S0 0 (#◌ॉ) ,8 MN * Z `L8 / va'kq ¼,edkWe½ HkkuwdkS èkjeiqjns'ks dqdjkSu oklh cf<+;ke iokSyh
{% /◌ॅ JX/ @ P-8 9' ' lW vkbZ,,l Q.khUnzukFk nkSA jhrk lqrkpA dqykuUn lqrk
`%8K M %+ / R `% /◌ॅ QwyckM+h oklh us;ke dqtkSyh lW jke lqr Jhnso nkS lry[kk
) 9 / %d /◌ॅ YT 5 9' lW eq'k nq nkSA
, _. - 8 4 vFk rkjkSuh djegk xzkekjEHk%& vFk lksu dfj;ke djegk
◌ॅ ॰॰॰ 0T* $' ॰ ॰ 4 ॰॰ lW chth eñeñmñ oa'kèkj%A , lqrk eñ eñ gfjczã eñeñ gfjds'k
4 T ॰॰॰ * Mm O8 M$ /` /◌ॅ ॰॰ eñeñmñ èkwÙkZjkt xksuwdk% ldqjh lW eñeñ ns;h nkSA eñeñ gfjds'k
9' ॰॰ 4 T %W I 4 0T$ %d lqr ykfUg :fpdj gfjoa'kk% y[kukSj ldjk<+h lW ifugFk <ksans
◌ॅ 84 0 9' I 1 H $ nkSA :fpdj lqr fxjh'oj% er>h lW 'khr nkSA fxjh'oj lqrk
3 ◌ॅ 1 H T 9'
4 ) * * okjkg Jhèkj ekèko jkek% irkSuk [kkSvky lW vkaxfu nkSA ckjkg
0
$ (8 sJ% /◌ॅ J18 9' + 4 ( lqrkS jfo nsosdkS [k.Moyk lW Kkuifr nkS cfy;kl lW ckcw nq
N d^% /◌ॅ 8 9 +%/ /◌ॅ ++ M 5 9' nkSA ckjkg ¼rjkSuh xzkeksik;Zd%½A lqrk j?kq jke :fp nwcu
( L8 &$)'
]5 I M+8
dkUgk iokSyh lW lqiu lqr nsonÙk nkS QuUng lW fo'oukFk nq
W {% /◌ॅ 8 m 9 8K4 /◌ॅ H8
nkSA jke lqrk ekèko oklqnso vuUr fnokdj 'kadjk% [kkSvky lW
5
9' * 8B T 0 $
cqf)dj nkSA fnokdj lqr cgksj.k iz0 gfj'kEeZ% lksnjiqj lW
sJ% /◌ॅ +5 9' +7 @ S0
egs'k nkS ikSjkf.kd cgksju lqr jfrifr efgifr lfjlo lW
4 TÂ$ Z /◌ॅ kT 9 ß @ +7 8
vP;qr lqr pØikf.k nkS ,dgjk lW jke nq nkSA vijk cgksju

◌ॅ ½5 h@ 9 4 lqrk ikBd eksgu y{ehifr in~ek ifr;% lksnjiqj lW
◌ॅ 5 9' +7 8 ! &48 %a Ñ".kkuUnA y{ehifr lqrk nsokuUn vkuUnh fe=djk% lfjlo
$ Z ◌ॅ "#8K' %a lW lqèkkdj nkSA vijk jke lqr firkEcj iz0 enu% Mhg nfjgjk
8K J8K $ / / /◌ॅ * 9' lW foHks nkSA vijk lqr fo|kifr ek.Mj lW f'koifr lqr
S0 ◌ॅ 9' eñeñmñ ;Kifr nkSA vijk jke lqrk yodq'k HkoukFkk% ek.Mj
3 ^ /◌ॅ T ॰॰॰ lW ;Kifr';So nkSA vijk jke lqr fojs'oj% nfjgjk lW 'kfDr
9' %`T ,8$ ^ /◌ॅ nkSA vijk jke lqrk eqjkjh x.ks'k èkuat; izHkkdjk% ,dgk lW
o¬ 9' ~H $ 4 /◌ॅ jfoifr nkS ,rs jkeL; "k"B fookg%A vijk ikSjkf.kd cgksju
T§ 9' Y 1¨T *8 0 S, $
lqr j?kqnso% [kkaxqM+ lfjlo lW ekèko nkSA j?kqnso lqrkS tqM+vksu
#
◌ॅ 9 Q ¹ > 4$'
?kks?kukS ujlke cfy;kl lW txnh'k lqr 'kqHkifr nkSA vijk
ß @ +7 8 5
]$ d 0U ◌ॅ %
j?kqnso lqrk nq[kuh lUrks"kh QqpfM+dk% vejkorh nfjgjk lW ckcw
9' ]5 ( 5u8 \] 8 / +%/ /◌ॅ
lqr ifr nkSA tqM+vksu lqr eUèku% :pkSyh ,dgjk lW y{ehèkj
1 T , 9' 5
] d8 5
nkSA vijk tqM+vksu lqrkS nkSuh lq[kkbZdkS cM+xke nfjgjk lW
/B.> 5 ◌ॅ ++ M 9'
uhydaB lqr Hkzej nkSA vijk tqM+vksu lqr cksdu% cf<+;ke
u8 i8$ I|% 4 /◌ॅ %a * 9'
u8 ( 98 dXN + ◌ॅ
iokSyh lW jekuUn lqr jekdkUr nkSA vijk tqM+kvksu lqrkS
} 9' 5u8 y8$ + {%
N=ifr lkgscks dkdks csymWp lW jsorh jeu nkSA cksdu lqrk
◌ॅ 8K B 9' 5u8 (
';ke dSyw ve`rukFk cNuk flejokM+ [kkSvky lW ij'kqjke lqr
q /ky D <%2◌ॅ ◌ॅ ~ 8 9' y8 lUrks"kh nkSA vijk cksdu lqrkS ccq,yky xq.kkykyk% rrSy
o % M 8 +q8 / sJ% /◌ॅ ldjk<+h lW Hkatu nkSA vijk cksdu lqr t;kuUn% lqn;
/B.> 9' y8 ( ++%% 5 csymWp lW eksnh nkSA vijk cksdu lqr >M+wykd% jfrikM+
U@%%$ ¯% / ◌ॅ ,08 9' y8 csymWp lW oklqnso lqr xaxknÙk nkSA vijk cksdu lqr fody%
8K$ <%2◌ॅ ◌ॅ & 9' y8 xaxksj lW ds'ko nkSA vijk oksdu lqr fd'kksjhd% ¼uukSj
3) <%2◌ॅ ◌ॅ 101m 9' frjgqroklh cksdu >k½A vijk oksdu lqr cztyky% ijl.Mk
y8 %$ 10O /◌ॅ T 9' lW eksnh nkSA ,rs oksduL; }kn'k fookgk%A
8 $ (8 4 5 / y8 )&
8 %%$ /^ /◌ॅ & 9' Q
8¹ ¿T 4$'
0# (` #)() 3)% ( & %% lqyrkuiqj ns'ks [kexM+k ¼LrEHkx<+½% >M+wyk lqrkS eksrhyky
%% I%% 8Z 4 /◌ॅ e4@ lksrh ykyk dk:ykyk jktuiqjk nfjgjk lW jksfg.kh lqr èkeZnÙk
*m
9 /` <%2◌ॅ ◌ॅ 101m 5 9' & %% nkS ldqjh csymWp lW xaxknÙk nq nkSA eksrhyky lqr ve`ryky%
%%$ AX /◌ॅ %% 9 & %% dVkbZ lW ft;kyky nkS vijk eksrhyky lqr pksvkyky% [kqêh
J%%$ d 5² d^% /◌ॅ ! x8 9 [k.Moyk lW ikBd ân;ukFk nkS vijk eksrhyky lqrkS fp=ukFk
& %% ( 8 T§8 8/ ^ /◌ॅ g38 'kfDrukFkkS dule ek.Mj lW cS|ukFk nkSA vijk >M+qyk lqr
9' ,18m 8 Z /◌ॅ ) HkxokunÙk ekuh lksnjiqj lW feJ eSuk nkSA HkxokunÙk lqr
£8 9' ,18m OKm$ 1 01 /◌ॅ xksfoUnnÙk% xkaxh fnèkks; lW >cu lqr iq"iukFk nkSA xksfoUnnÙk
+8 Zá8 9' OKm * $ / /
lqr ;'kksèkj% lfjlo lksnjiqj lW ';keukFk lqr iq"iukFk nkS
Z /◌ॅ o8 Zá8 9 ,Z 8, /◌ॅ
Hkkuqiqj ifupksHk lW pkS0 ';ke nq nkSA vijk HkxokunÙk lqrkS
|0 o 5 9' ,18m ( B ) B.
t;dkUr JhdkUrks jkts ldjk<+h lW uUndqekj nkS jkm<+ lW
/ ◌ॅ 8K` 9 2 ◌ॅ *8 5 9'
esèku nq nkSA
& %% :%% I%% 8 M%% d 5² vijk eksrhyky lqrk uks[ksyky :iyky vuwiykyk [kqêh
d^% /◌ॅ 4A8 ! x8 9' 8 [k.Moyk lW jgVuh lqr ikBd ân;ukFk nkSA Mkseuh iq=k%A
Z $' %% S0 +< S0 8 /4) ,dyky iz0 dkjh lqr ccs iz0 Qrqju lgJke nfjgjk lW
◌ॅ ú +% 9' %a 8$ 'kqDy cyjke nkSA vijk dkjh lqr y{ehukFk% rrSy ldjk<+h
¯% / ◌ॅ ^ m W¬ 9 v8 /◌ॅ

8 5 9' ( ~ 8 M8 lW p.MhnÙk lqr dUgS;k nkS lksbuh lW VsdukFk nq nkSA vijk
◌ॅ (% 4 /◌ॅ R8 5 9&
` 9 dkjh lqrkS jsorhukFk >wedukFkkS ifjljk lW jftdqekj nkS
018 ,5 ++ M8 8 8 8 jrkSyh nfjgjk lW usuk nq nkSA ekaxuh lqrk fHk{kqd lqrk ckcwukFk
D <%2◌ॅ ◌ॅ T ,08 9' 8 ,dukFk jktukFk n;kukFk dkdks csymWp lW f'kfo lqr Hkatu
T%8 +- 8 88 u # ◌ॅ ß nkSA ,dukFk lqrk f'kykukFk cnzhukFk fnukukFkk vksM+k ,dgjk
8 9' ~%% %a 8 T8K lW jktkjke ikS= prqjh lqr nkuh nkSA dkjsyky lqr y{ehukFk
P-8K 1 8K t 4/
% 01 `% ◌ॅ lqrk f'kokuUn pUnzkuUn fxjkuUn Hkksjkngoklh eyafx;k
,18m Zá8 9 10O +*% 5 /◌ॅ )+ dqtkSyh lW HkxokunÙk lqr iq"iukFk nkS xaxksjk cqèkoky lW
9' %a 8 48K vP-8K / M8K
ckcwukFk nq nkSA vijk y{ehukFk lqrk egkuUn bUnzkuUn
18K ùÌ8K 5 8K$ 4 0// 10O /◌ॅ rAM
lw;kZuUn xtkuUn iùkuUn eFkqjkuUnk% gkalkoklh xaxksj lW
p 9 4 5J sJ% /◌ॅ 4>m 5 9'
NksVdw lqr HkS;k nkS egqvk [kkSvky lW g"kZnÙk nq nkSA lqrkp
,8 c M@ 1
5 4 RH 1' J3
Hkokuh vUuiw.kkZ nqxkZ egkek;k Hkqous'ojh ;ksxek;kA vkn~;k
R `% /◌ॅ J8K |0 6* F '
us;ke dqtkSyh lW vkuUn lqr pkS0 vfXuèkj iRuhA vijk
8Z / /` <%2◌ॅ ◌ॅ % M F ' 1
5
enuiqjoklh ldqjh csymWp lW dpkyw iRuhA vijk nqxkZ
"/ R `% /◌ॅ vP-8 o8K F '
RH 4 ó <4A d^% /◌ॅ 2 &48
[kexM+koklh us;ke dqtkSyh lW bUnzefu lqr ';keuUn iRuhA
F ' 4Z AX /◌ॅ g38 F ' 48K
vijk Hkqous'ojh egknso fnXèkh csgV [k.Moyk lW mxzeksgu
4%* 0T * T%i 1q/ 4 5J sJ% /◌ॅ
iRuhA vijk jfgdiqj dVkbZ lW cS|ukFk iRuhA egkuUn lqrk
¿ 8
8 M 9 8Z / I|% 4 /◌ॅ gyèkj oa'khèkj 'kkyUèkjk ysxfN;koklh egqvk [kkSvky lW
J%% 5 9' Q M@
4A 8/ (% }kfjdkukFk lqr ukFkw nkS ijekuiqjoklh :pkSyh dgjk lW
◌ॅ 8K F ' 4%* T_58 I@ pksvkyky nq nkSA jkek lqrsp iwf.kZek jgVehukoklh jrkSyh
` ` : ` nfjgjk lW prqjkuUn iRuhA gyèkj lqrk 'kEHkqukFk v:.k dqekj
◌ॅ ´8 2T 9 01L8 % /◌ॅ ' nsodqekj fouksn dqekjk% jkeuxjoklh ujlke cfy;kl lW
+/ 0 %% 5 9' % TB +% %% dYiukFk lqr mes'k nkS eaxjkSuh ikyh lW jgVehuk oklh
*' J3 MJ/ 8/ ^ /◌ॅ 101 4 claryky nq nkSA nsodyk lqrkp 'kkfUr fctyh yfyrk
F ' %/ R `% /◌ॅ t18K jkèkkdkA vkn~;k tewvkoklh dule ek.Mj lW xaxk lqr gjh
P-B F ' %/Z / / 0 4 /◌ॅ iRuhA vijk iyklh us;ke dqtkSyh lW HkksxkuUn lqr pUnzdkUr
T%% ùÌ8K F ' ]I / O8 iRuhA vijk etfyliqjoklh laxzke ,dgjk lW ds'koyky lqr
◌ॅ ! 4%* F ' T_58 : iùkuUn iRuhA vijk ?k:okjh oklh fnxksu tftoky lW
4A 8/ ¯% / ◌ॅ / M8K
9 T ikBd gyèkj lqr iRuhA 'kEHkqukFk lqr eukst jgVehukoklh
◌ॅ /8K 5 9 @ 8 M % rrSy ldjk<+h lW lw;kZuUn lqr jktk nkS f'kok gfjve lW
R `% /◌ॅ %8K |0 F ' lnkuUn nq nkS rkj.kh lqrkp jkuh QwyokM+hoklh us;ke dqtkSyh
lW dykuUn pkS0 lqr iRuhA
0T * y 4A 8/ (% 4 /◌ॅ oa'khèkj lqr fot; lqcksèkks jgVehukoklh jrkSyh nfjgjk lW
\ X "#y* S0 A 9 d1/ 8%Z ?kksrkbZ lqr Ñ".kcksèk iz0 Vhe nkS [kexM+koklh vuyiqj djegk
◌ॅ 8 5 9' A58 Q /B %W 0 lW fd'kksjukFk nq nkSA Vquk lqrsp olUrh fpyfUg;ka oklh Mkseu
/ 8 T F ' B >k lqr ds'ko iRuhA fot; lqr t;Ur nHkM+koklh fxfjtkuUn
/ 1 8K ) 9' y* %/ / feJ nkSA lqcksèk lqrk iyklhoklh HkksxkuUn >k nkSA 'kkyUèkj
t18K 9' T%i ãP- QP- IãP- lqrk foisUnz thrsUnz :isUnzk nHkM+koklh lfjlo lksnjiqj lW
/ / / Z /◌ॅ 01 4 9 ukSjaxh lqr gjohj nkS nHkM+koklh ipdkSM+h nq nkSA lqykspuk
N 5 9' V8 / 08' lqrkp latukA foisUnz lqr fnos'k [kexM+k oklh y{ehdkUr
ãP- T d1 / %a B `
lqr fot; dqekj nkSA oh.kk lqrkp fnO;k HkkjrhA bUnzkuUn iz0
9' @ , ' vP-8K S0 ,MAX
HkwVkbZ lqrk JhdkUr iz0 >iM+w ukjk;.k nsoukjk;.k dUgS;k
) B S0 3) 8 @ 8 @ W¬ d1
[kexM+k oklh us;ke dqtkSyh lW bUnzef.k lqr [ksykuUn nkS
R `% /◌ॅ vP-@ %8K 9 0/
lksalkoklh Fkfj;k lW fcgkjh nq nkSA lkfo=h iq=A JhdkUr lqrk
+ ◌ॅ +4 5 9' / Z ' ) B
fo|kdkUr gfjdkUr cjnkgkoklh dqleky lW èkwjhyky nkSA

3B 4 B + 4/ `/% /◌ॅ * M %% 9' lqfe=k iq=A gfjdkUr lqrkS foosd furs'k jebZoklh rkjkdkUr
Z ' 4 B ( 8QT X/ nkSA fo|kdkUr lqrkS lqn'kZu lqeu jebZoklh iùkdkUr lqr
B 9' 3B ( T8 8 X/ rkjkukFk nkSA yfyrk iq=A ukjk;.k lqr rkjkdkUr Mkykoklh
ùÌB 8 9' %% Z ' 8 @ gkVh lksnjiqj lW fuR;kuUn lqr gfj nkS uxokM+ ?kkslksr lW
B %/ 4A Z /◌ॅ 8¡8K 4 9 l`f"Vyky nq nkSA ljyk lqrsp Qwynk; tewvkoklh osnkuUn
\ /◌ॅ / Û%% 5 9' / % Q M % lqr lw;ZdkUr iRuhA vijk ukjk;.k lqr èkhjsUnz [kexM+koklh
MJ/ 8K / MB
F ' 8 @ euksèkj >k nkSA O;kdj.kkpk;Z dUgS;k lqrkS fnokdj izHkkdjkS
* ~P- d1/ :* 9' @ W¬ QwyokM+h oklh us;ke dqtkSyh lW ckys'oj lqr xkSjh 'kadj iz0
( S,L M % R `% /◌ॅ
cqpkbZ nkS jkeuxjoklh j[kokjh gfjve lW <h<+ nq nkSA
+H b 5
T 0 S0 +X 9 81 / d
nsoukjk;.k lqr xksfoUn iqM+Suh oklh mn;Ñ".k >k nkSA
◌ॅ 5 9' 8 @ OK ZÆ
/ 2"# 9'
/ M8K
( ,B S0 4 4 B. d lw;kZuUn lqrkS 'kksHkkdkUr iz0 gfjgj e;kdkUrks [kM+fg;koklh
◌ॅ 1 @ 9 ]I ◌ॅ erkvksu nfjgjk lW txref.k nkS ?k:okjh oklh vy; lW
¦ %% 5 9' P/8 Q 0M% + 4/ ekSthyky nq nkSA foUè;okfluh lqrsp eatwyk cjnkgkoklh
/K4Z /◌ॅ w8 S0 +t% 8 lUngiqj fnèkks; lW izseukFk iz0 ceHkksyh lqr t;ukFk iRuhA
F ' ,B S0 4 4 ( 1 T %%8 `L 'kksHkkdkUr iz0 gfjgj lqrkS txnh'k yyu dqekjkS vjfj;k
ê / + ◌ॅ U %% kT 9 oLrhoklh cM+xke nfjgjk lW xqnjyky lqr egs'k nkS flefj;k
/ <%2◌ॅ ◌ॅ 5 9' % Q lqn; csymWp lW dsnkj nq nkSA nsodyk lqrsp xkSjh mWekA
b 2◌ॅ&
J3 MJ j Z /◌ॅ % M ß `H vkn~;k tewvk jS;ke lksnjiqj lW deyw ikS= dq'ks'oj lqr
kP- F ' 4A 8 101* % egsUnz iRuhA vijk jgVehuk xaxkèkj lqr dfiy >k iRuhA
F ' 1 T ( 8 08 * 0 MJ/ txnh'k lqrkS fujatu lqèkhj jatukS tewvkoklh dqleky lW
5
`/% /◌ॅ ÓH |0 9 101 Z% 8' %%8 nqèks'oj pkS0 nkS xaxk lqrkp iqrqy jhukA yyu lqr uhjo
8 + +² / +%4 +%/ /◌ॅ H8 9' cjncêk oklh cygk cfy;kl lW fo'oukFk nkSA lfork lqrkp
/ I B IãT T :fp 'kqfp e;kdkUr lqrk :is'k lqns'k vf[kys'kk% enuiqjoklh
dT$ 8Z / AX /◌ॅ J8K &48 /8K
dVkbZ lW vkuUn eksgu lqr lokZuUn nkSA :is'k ¼ch,½ lqr
9' IãT (#) ] +d / ^ /◌ॅ jk?ko c[kjhoklh jtkSjk ek.Mj lW dkSM+h lqr èkeZukFk nkSA
N *8
9' S ~T (#)
lqrkp fiz;k lqjs'k ¼ch,½ lqrk tewvkoklh flejokM+ [kkSvky lW
)- sJ% /◌ॅ Yd `%8K 9'
eqf[k;kth dqykuUn nkSA lqrkp iYyoh lkEHkohA vf[kys'k
n /_ ' dT ( ) 4 5 /
¼vfHk;ark½ lqrk frjgqroklh vfHk;ark ijekuUn nkSA vfHk;ark
0
, 0 8K 9' , 0 % '
vatfy lqrkA
8. ' a b - 18K Jhiqj ,oa lqyrkuiqj eè; eYnokM+ xzke%& xtkuUn lqrk
/¡8 @ H ,MRH $ (R) lR;ukjk;.k dfiys'oj Hkwous'ojk% eYnokM+ ¼eusikM+½ oklh
D % /◌ॅ cM%% /8K 9 8 A+% dksdhyokM+ fnèkks; lW dUuwyky lqr lnkuUn nkS uhek Vdcky
◌ॅ 5
m 9' Z ' /¡8 @ (/ 0¸ lW jkenÙk nq nkSA lqnkek iq=A lR;ukjk;.k ¼lqlaLÑr
/ + ) S@ ` $ u lektlsoh ch, vè;kid½ lqr iz.ko dqekj% vksM+jkgk oklh
// `/% /◌ॅ %% %8K 9 u <%2◌ॅ lokl dqleky lW ukSofryky lqr [ksykuUn nkS vksM+k csymWp
◌ॅ /%%
5 9' 0M% (-5#) Q 8 M 8 d ' lW loZyky nq nkSA eatwyk ¼vkb,½ lqrsp uwru jk[khA vkn~;k
J3 d ◌ॅ ◌ॅB [kM+fg;koklh ekrkvksu nfjgjk lW mWekdkUr lqr fgjkdkUr
4 B F ' T%Z / + ◌ॅ
iRuhA vijk 'kkyeiqjoklh cM+xke nfjgjk lW pUnzHkw"k.k lqr
P-,M>@ TTB F S@ ` (#) ,8
'kf'kdkUr iRuh iz.ko dqekj ¼ch,½ lqr vfHkuo vlwjkoklh
) ◌ॅ % %&48 9' H
cM+xke nfjgjk lW yhyeksgu nkSA dfiys'oj ¼,e, ch,M]

(## #, S0-000) T ¬P- S0 S@ iz0vk0m0fo0½ lqr 'kSysUnz iz0 iz.k; iVsxukoklh dqjek [kkSvky
18/ ` sJ% /◌ॅ B 9 lW lqdnso lqr t;dkUr nkS lgoktiqjoklh txfr iokSyh lW
/4Z / 1 {% 5 9' /e
/◌ॅ J 8 vkfrZukFk nq nkSA ljkst lqrsp jatu xqM~MhA vkn~;k
Q 08 UÇ ' J3 8% / 8K 48K lksukyhoklh ijekuUn lqr egkuUn iRuhA vijk iksfB;koklh
F ' !/ P-8 8 M F ' pUnzukFk lqr vuwt iRuhA
T ¬P- S0 S@ ( S <% 'kSysUnz iz0 iz.ko lqrkS izKk oRl vt; oRl csyokM+h oklh
5
1 Z ^ /◌ॅ *B 9' RH ` txriqj ek.Mj lW eèkqdkUr nkSA Hkqous'oj lqrk redqM+k oklh
/ d 0U
◌ॅ qN vP-B 9 8 [kkaxqM+ lfjlo lW NdkSM+h lqr bUnzdkUr nkS dVkSuk ek.Mj lW
^ 1 8K 5 9' %a Q 0 8 K8
/◌ॅ txrkuUn nq nkSA y{eh lqrsp dapu pUnu vpZ.kkA [kexM+k
@' d1 ( M+ Ï%) ùÌ8K I-8K £/ ¼iwc Vksy½ iùkuUn lqr :nzkuUn jeSoklh xkSj lksnjiqj lW
b Z /◌ॅ ,MA`8 4I 9 ,A4 / HkwVdqu lqr Nqrg: nkS HkofV;kgh oklh chjiqj ifupksHk lW
+ Z 8, /◌ॅ 5 9' S0 v;ksè;k nq nkSA tk;korh iz0 jkts'ojh lqrkp xaxk ueZnkA
H 101 8'
J3 MJ/ `/% /◌ॅ vkn~;k tewvkoklh dqleky lW [kM+kuUn lqr x.ks'k iRuhA
"8K 1¨T F ' , {%
vijk nHkM+koklh cf<+;ke iokSyh lW gfjoa'kyky lqr y{eh
◌ॅ 4 0T%% %a F ' I-8K +% *
iRuhA :nzkuUn lqrk cyjke lqèkhj iadtk% csyckM+hoklh ckSdw
0$ <%+/ °M d 5T 8 9'
lqr [kq'khukFk nkSA
N : "/ %a 8 5 8K 8K&48 dksrgiqj % [kexM+koklh y{ehukFk lqr eFkqjkuUn lqrk
5 8K
1 8 S &48$ /` / / /◌ॅ 0+ uUneksgu nqxkZuUn dsnkjukFk izhfreksguk% ldqjh lfjlo lW
8³ 9 T 4 /◌ॅ = 5 9' 8K&48 x`fgukFk lqr udNsn nkS f'kok gfjve lW rksQh nq nkSA
( / 0 <%+/ 1 Z ^ /◌ॅ YT uUneksgu lqrkS latho jkthoks csyckM+hoklh txriqj ek.Mj lW
/¡ 9' /` 10O% /◌ॅ 8K 5 9' eq'kk; lqr lR;nso nkSA ldqjh xaxksyh lW rkjkuUn nq nkSA
5 8K
1 b $ / D% \ /◌ॅ 4 y* nqxkZuUn lqr xkSjo% eYnokM+oklh dksfdy fn?kks lW gfjcksèk nkSA
9' &48 5 8K
8Q> ,/ 1 9' dsnkjeksgu lqr furs"kk nHkM+koklh nqxkZuUn >k nkSA iznhi
S &48 S0 S &48 ,/ "#&48 eksgu iz0 izhfreksgu lqrk nHkM+koklh Ñ".keksgu >k nkSA
9'
": T8K o 0 $ D %/ [kexM+k % f'kokuUn lqr ';ke fdadj% dksf<+ykoklh jtkSjk
^ /◌ॅ ,-@ 9 t 4/ / / Z /◌ॅ ek.Mj lW Hknzef.k nkS Hkksjkngoklh lfjlo lksnjiqj lW
5
+8 5 9' /¡, / / cqf)ukFk nq nkSA lqnkek lqrkp lR;Hkkek flefj;koklh
8Z 4 /◌ॅ 2 8 08K F ' o jktuiqjk nfjgjk lW mxzukFk lqr iapkuUn iRuhA ';ke fdadj
0 ( V8 OV8 MJ/ +
lqrkS f=yksdukFk xksyksdukFkkS tewvkoklh cf<+;ke iokSyh lW
{% /◌ॅ Mq 9 8EZ % /◌ॅ
viwN lqr t;nso nkS ukU;iqj vy; lW okthryky nq nkSA
%% 5 9' Q 8T % %/ / R
;'kksnk lqrsp uo'khyk iyklhoklh us;ke dqtkSyh lW fo'oukFk
`% /◌ॅ H8 F ' V8 T$
/ ^ /◌ॅ & 8K 9'
iRuhA f=yksdukFk lqr jkts'k% nHkM+koklh jtkSjk ek.Mj lW
" ◌ॅ Y§8 S0
, nkeksnj lqr jekuUn nkSA jkeuxjoklh j[kokjh gfjve lW
9' T % Q 08 ZÆ8 / +%"# 5 eqfDrukFk iz0 cqpkbZ nq nkSA 'khyk lqrsp jatuk iqM+Suh oklh
F ' T + 8 / 48K 9' ckyÑ".k lqr eFkqj iRuhA jkts'k lqrk chjou oklh egkuUn
OV8 5 P- ~P-$ ZÆ >k nkSA xksyksdukFk lqrk Qqrqj nsosUnz fojsUnzk% iqM+Suh oklh
◌ॅ *"# 9 <% ifjljk lW firkEcj lqr lqèkkÑ".k nkS csyokM+h oklh txriqj
1 Z ^ /◌ॅ +% 5 9' P-8K S0 ek.Mj lW cynso nq nkSA pUnzkuUn iz0 dudhj lqrk lkSjkB
Ñ ! / d 0U ◌ॅ "# %aGH oklh [kkaxqM+ lfjlo lW jkeÑ".k lqr y{es'oj nkSA lqrkp

9' Z %T8 / + {% /◌ॅ f=iqjk iy'keuhoklh cf<+;ke iokSyh lW gfj lqr dkes'oj
H F ' iRuhA
:: "/ %a 8 1 8K ( h* redqM+k % [kexM+koklh y{ehukFk lqr fxjkuUn lqrkS pØèkj
TT*L `/ W ', ◌ॅ ~ 4 9 'kf'kèkjkS redqM+koklh vUgM+k dVkbZ lW dkjs lqr egkohj nkS
j Z /◌ॅ 5 9' B Q ¥ jS;ke lksnjiqj lW enkjh nq nkSA ne;Urh lqrsp dkek[;k jhukA
8' J3 + 4 `/% /◌ॅ 48K % B vkn~;k cjnkgk dqleky lW egkuUn lqr dkyhdkUr iRuhA
F ' ZÆ ◌ॅ vijk iqM+Suh lgqM+h ifjljk lW firkEcj lqr gfjÑ".k iRuhA
4 "# F ' h* 4A 8 / ¯% / pØèkj lqrk jgVehuk oklh rrSy ldjk<+h lW 'kksfHkryky lqr
◌ॅ , %% 8I 9 81 \ /◌ॅ vfu:) nkS uxokM+ ?kkslksr lW lnkuUn nq nkSA vijkftrk
/8K 5 9' Q 8% ~@ M lqrsp jruekyk js.kw [kexM+koklh uodkUr lqr t;dkUr
"/ 8B B F ' TT* (
iRuhA 'kf'kèkj lqrkS lrh'k 'kSysUnzks iVsxukoklh gkVh lksnjiqj
/ T T ¬P-. 18/ 4A Z /◌ॅ %*
lW tyèkj lqr ;nqukFk nkS gfjve lW cqyu nq nkSA lqfe=k
5
8 5
9 4 /◌ॅ +%8 5 9' Z '
iq=A
8 M%% P- $ /` 5
10O% /◌ॅ +8 vuwiyky lqr pUnzfd'kksj% ldqjh xaxksyh lW cqf)ukFk lqr
++ M%% 9' P- 5
( 8B *B. R ckcwyky nkSA pUnzfd'kksj lqrkS uodkUr eèkqdkUrks us;ke
`% /◌ॅ K t18K 9 ,Á 8, /◌ॅ dqtkSyh lW pUnk lqr HkksxkuUn nkS fHkëh ifupksHk lW
%% 5 9' :%% ( 8y* ( ) ukSofryky nq nkSA vijk uks[ksyky lqrkS eucksèk ¼rhjkoklh½
\ : ^ /◌ॅ %% 9' 8B P- ?kksruks okjh ek.Mj lW ,dyky nkSA uodkUr lqr nsosUnz
ZÆ8 / 4I 9' P- $ iqM+Suhoklh Nqrg: nkSA nsosUnz lqr nhid% eYnokM+oklh
5
8K 9' *B +d / ¦%X 9' n;kuUn nkSA eèkqdkUr lqr jktk c[kjhoklh ekSykbZ nkSA jktk
/ 8Z / 48K 9' P- lqrk ljuiqjoklh egkuUn nkSA vijk pUnzfd'kksj lqrkS
( B 8K. 2B B$
jekdkUr n;kuUnks v'kksd mn;dkUr t;dkUrk% teqvkoklh
YJ/ `/% /◌ॅ h@ 9'
dqleky lW pØikf.k nkSA
:%% K `Ê 5
+%X 5
d8& ◌ॉAZ uks[ksyky lqrk lqUnj dqPph cqykbZ nq[kukA cjkWViqj ekfudA
8' K / 2◌ॅB Z K lqUnj lqr lhrkjke lqrk mWekdkUr iqjUnj xaxkèkjk% eYnokM+
101* $ {% /◌ॅ 18K 9' oklh cf<+;ke iokSyh lW ;ksxkuUn nkSA mekdkUr lqr fouksn
2B : £/ / sJ% /◌ॅ Te@ jeSoklh flejokM+ [kkSvky lW f'kjksef.k lqr ijekuUn nkS
8K 9 41 ◌ॅ T8K 5 lksgkxekM+j jk<+h ikyh lW f'kokuUn nq nkSA fouksn lqr vuhy
9' : 8 % / o8K 9& eYnokM+ oklh ';kekuUn nkSA iqjUnj lqrkS fojsUnz vt;
Z K ( ~P- M %+ / R `% /◌ॅ QwyckM+h oklh us;ke dqtkSyh lW vkuUn lqr jekdkUr nkS
J8K B 9 £/ / sJ% /◌ॅ jeSoklh flejokM+ [kkSvky lW ijekuUn nq nkSA vt; lqrk
8K 5 9' ,/ TTB 9'
nHkM+oklh 'kf'kdkUr nkSA xaxkèkj lqr deys'k j.kthr èk:okjh
101* T @ *I ' `Ê
ekf=dA dqPph lqr cqf)ukFk% lros<+oklh HkkSj [k.Moyk lW
5
+8$ / / © d^% /◌ॅ 21 5
9' +8
mxjh nkSA cqf)ukFk lqrkS dsnkj ekèkokS tewvk oklh dqleky
( *{ MJ / `/% /◌ॅ 2
lW mejko lqr ';key fd'kksj nkSA MksfM+;koklh xaxksjk cqèkoky
o% 9' / 10O 5
+*% /◌ॅ
lW tudyky nq nkS ekyrh iq=k%A dsnkjukFk lqrkS jkeÑ".k
8%% 5 9 % Z $' 8 ( "#
t;Ñ".kks tewvkoklh dule ek.Mj lW yYgw lqr jkeukjk;.k
"#. MJ/ 8/ ^ /◌ॅ %M 8 @
9' * + 8 MJ/ j Z /◌ॅ
nkSA ekèko lqr cklqdhukFk tewvkoklh jS;ke lksnjiqj lW deyw
% M `H 9 + 4/ `/% /◌ॅ U@8K 9
lqr dq'ks'oj nkS cjnkgkoklh dqleky lW xq.kkuUn nkS nq[ku
5
d8 ( T 4 %TZ / u®% <%2◌ॅ ◌ॅ
lqrkS 'kdj gfj etfy'kiqj oklh vks>ksfy csymWp lW 'kfDrukFk
T§8 9' T 0 ( 4 ` S0 YT4I nkSA 'kadj lqrkS egkohj jktdqekj iz0 eq'kg: xksfoUniqj oklh
OKZ / 4A Z /◌ॅ *B 9 4 gkVh lksnjiqj lW lqèkkdkUr nkS egkohj lqrkS jksfgr dSyk'kkS

( e4 %7 MJ/ © d^% /◌ॅ ) tewvkoklh HkkSj [k.Moyk lW dufdjcw lqr eqfDrukFk nkS
Y§8 9 ZÆ8 / Ð ^
/◌ॅ " iqM+Suhoklh dVS;k ek.Mj lW nq[ku nq nkSA jktdqekj lqr
9' ` &48$ %/Z / 1 eksgu% etfyliqjoklh fnxEcj >k nkSA
9'
4 ¿ 8 8 T8$ /Ì.41 gfj lqrk }kfjdkukFk vejukFk ds'koukFkk% lkksgkxekM+j oklh
d 0U ◌ॅ vP-@ & 9 ◌ॅ [kkaxqM+ lfjlo lW bUnzef.k lqr nkeksnj nkS jk<+h ikyh lW
T8K 5 9' ¿ 8 8 8 MJ/ f'kokuUn nq nkSA }kfjdkukFk lqr jru jeu tewvkoklh
`/% /◌ॅ ,M 2B 9 A4 + dqleky lW Hkwnso lqr mn;dkUr nkS dVgjckM+h cf<+;ke
{% /◌ॅ +%* 5 9 0 8 ,%> <% iokSyh lW ckyoksèk nq nkS dapu lqrkp vfHkyk"kk csyokM+hoklh
d8 M 38K F ' ~%% ( 8 lq[kkuw lqr fo|kuUn iRuhA vijk dkjsyky lqrkS jfoukFk
%4 / /◌ॅ 8 @m ` 9' (% >ygukS ifjljk lW ukjk;.knÙk lqr jktdqekj nkSA jrkSyh
◌ॅ R8 5 9' nfjgjk lW usuk nq nkSA
8 t18K /8K %8K 8K

jfoukFk lqrk HkksxkuUn lnkuUn deykuUn rhFkkZuUn
8K$ / 8Z / 8EZ Î /◌ॅ d 5TI 9 prqjkuUnk% ljuiqjoklh ukU;iqj foLQh lW [kq'k: nkS
%8K 8&48 d8+/ Î /◌ॅ %% 9 deykuUn lqr enueksgu [kkukckM+hoklh foLQh lW yky nkS
%8K 8K&48 Ñ !/ d 0U ◌ॅ vijk deykuUn lqr uUneksgu lkSjkBoklh [kkaxqM+ lfjlo lW
"# 9 u®% <%2◌ॅ %aGH ◌ॅ ) ) jkeÑ".k lqr y{es'oj nkS vks>ksfy csymWp lW uwuwyky nq nkSA
9' 8&48 8 M8 M MJ/ `/% /◌ॅ enueksgu lqr uwuw tewvkoklh dqleky lW mejko lqr
+% 9 /` / / /◌ॅ @ 5 9' 8 M8 M ckyfd'kksj nkS ldqjh lfjlo lW fe=ef.k nq nkSA uwuw lqr
I d1/ t% 9' 8K&48 nhid :id [kexM+koklh Hkksyk >k nkSA uUneksgu lqr cqPpw
+ÊM5 MJ/ u # ◌ॅ t18K *B
tewvkoklh vksM+k ,dgjk lW HkksxkuUn lqr lqèkkdkUr nkS
9 1 Z ^ /◌ॅ R01) 5 9' +ÊM5 ,
txriqj ek.Mj lW usaxM+w nq nkSA cqPpw lqrk nHkM+koklh
2B 9'
mn;dkUr >k nkSA
45 Ñ ! 81 : 5
d8 S0 frjgqr ns'ks lkSjkB jkeuxj % ij'kqjke lqr nq[ku iz0
H8 8 g38 18 S0 1c %8$ fo'oukFk lqrk lksuh cS|ukFk txu iz0 txUukFk dykukFkk%
DX%d/ 84/ sJ% /◌ॅ % U@ 9' dksbZy[koklh ukgl [kkSvky lW dey lqr xq.kkdj nkSA lksuh
8 T8 I-8 8$ 8 / +%/ /◌ॅ lqrk f'koukFk :nzukFk nsoukFkk% ujlke cfy;kl lW Jhifr
) %a 9' I-8 T %m 8 lqr y{ehnso nkSA :nzukFk lqrk f'kryknÙk jktukFk euHkj.k
8, @ 8 ÉV+8$ DX%d/ 8Z 4 t;ukFk =syksD;ukFkk% dksbZy[koklh jktuiqjk nfjgjk lW
◌ॅ e48
{% P- 5 9'
m 9 jksfguh lqr jhnÙk nkS iokSyh pUnzifr nq nkSA jktukFk lqr eq'k%
8 YT$ / / /◌ॅ p 9 +%/ lfjlo lW oq<+k lqr HkS;ks nkS cfy;kl lW ukFk nq nkSA vijk
◌ॅ 5 9' 8 8&48$ å4 5 /
jktukFk lqr eueksgu% ,sgq oklh tewuh tftoky lW HkS;ks nkSA
) ◌ॅ p 9' YT T$ (%
eq'klqr ds'ko% jrkSyh nfjgjk lW cVqdukFk lqr eFkqjkukFk nkS
◌ॅ +A58 5 8 9 ]Ñ
5 /◌ॅ
?kqlkSr lW cjtk nq nkSA ds'ko lqr mekdkUr% nfjgjk lW
9' T 2B$ 4 /◌ॅ TT8
'kf'kukFk lqr uks[kyky nkS djegk lW iks"k.k lqr I;kjs nq nkSA
:d%% 9 4 /◌ॅ >@ Ã~ 5 9'
(4 2
% ) YT 5 /
P-$ * eèkqdjpd ¼gjkmr ns'ks½ eq'k lqr jkepUnz% eèkqdjpd oklh
u®% <%2◌ॅ 9' P- 4 B 8K vks>ksyh csymWp nkSA jkepUnz lqrk gfjdkUr nsokuUn f'kopUnz
TP- 1¨T P-$ d 0/ 2 d^% /◌ॅ x.ks'k pUnzk% [kkaMkoklh nsmjh [k.Moyk lW mphr nkSA
9' 4 / ^ /◌ॅ 8 5 9' 1¨TP- dgjkoklh ek.Mj lW Qsdu nq nkSA x.ks'kpUnz lqrk gfjÑ".k
4 "# "# ) "#' nsoÑ".k JhÑ".kA

0MJ 5
]8Z : YT 8K *B$ ?ksapwvk j?kqukFkiqj % eq'k lqr uUnfd'kksj lqr jkèkkdkUr%
0J5 5
]8Z
/ U% d^% /◌ॅ 8 ß 08 ?ksapqvk j?kqukFkiqj oklh xqynh [k.Moyk lW lqoju ikS= jatu
/M 5
<5 9' +81 0/ 4> +*% /◌ॅ °M 5 9' lwr vPNq nkSA cuxkaooklh efg"kh cqèkoky lW ckSdw nq nkSA
1 0* 81 M@:
0 > ^
*B xka/khuxj iwf.kZ;k % ra= fo'ks"kK deZdk.Mh jkèkkdkUr lqrk
b B % B O B$ <%2◌ॅ ◌ॅ Û8 @ xkSjhdkUr dkyhdkUr xksihdkUrk% csymWp lW lqfn"Vukjk;.k
8 9' 4> / 2 d^% /◌ॅ <1X
0 5 lqr dudhj nkSA efg"kh oklh nsmjh [k.Moyk lW csaxkbZ nq nkSA
9' S*8 b B (#) J=> izèkkukpk;Z xkSjhdkUr ¼ch,½ lqr vk'kqrks"k ¼ch,½dM+ekoklh
(#)/ / 0 4 /◌ॅ 1 `H 9' laxzke ,dgjk lW fxjoj lqr dq'ks'oj nkSA MkWñ izksñ dkyhdkUr
◌ॉ॰ S.॰ % B ◌ॉ॰ Z¨K5
#5Z / q M lqr MkWñ iq.ksZUnq fo".kqiqjoklh Nkew ldjk<+h lW >iVyky lqr
◌ॅ A%% 2ãP- 9' misUnz nkSA
: 5
] 5u8 dX fljfl;k vjfj;k % j?kqnso lqr tqM+kvksu lqr lq[kkbZ lqrk
38 1 48 % /◌ॅ * 8 4 H 9' fo|kukFk x`fgukFkkS tftoky lW èkjuh lqr gfj'oj nkSA
38 Ã~$ `% /◌ॅ I b m 9 fo|kukFk lqr I;kjsd% dqtkSyh lW dk: lqr xkSjhnÙk nkS I;kjs
Ã~ ¤ @ %. &L 4 /◌ॅ lqr oS;kdj.k yEcksnj nkeksnjkS ,dgjk lW ykyfcgkjh lqr
4 5%T 9' %. 7 $ {% /◌ॅ ((+ gqyk'k nkSA yEcksnj lqr egksnj% iokSyh lW 'kf'kukFk lqr
5 8 9' 7 H8 +- 8 8 eFkqjkukFk nkSA egksnj lqrk fo'oukFk cnzhukFk dsnkjukFk
T 8 wT 0 $ / ,dL% `% /◌ॅ dk'khukFk izse'kadjk% dk>hoklh Hk[kjkSyh dqtkSyh lW fd'kksjh
OK 9 ◌ॅ y* 8K` 5 9' lqr xksfoUn nkS ikyh lW cksèk lqr uUndqekj nq nkSA fo'oukFk
H8 OK 5%+
lqrk xksUnokM+k ns'ks QqycfM+;k oklh Mhg nfjgjk lW eksguyky
◌ॅ &48%% *%% 9' +- 8 1 5 8

lqr vfèkdyky nkSA cnzhukFk lqrk nqxkZukFk f=yksdukFk lqèkhj
V8 * 8$ <%4 / 8 / +%/ /◌ॅ
jktukFkk% csykghoklh ujlke cfy;kl lW nqf[k;k lqr mfn"V
5
d 2Û 8 @ 9' T 8 : `K8
ukjk;.k nkSA dk'khukFk lqrk eukst dqUnu ljkstk% jS;ke
/e$ j Z /◌ॅ M% 2ãP- 9'
lksnjiqj lW ewy lqr misUnz nkSA egksnj lqr f'ko'kadj lqrkS
7 TT 0 ( e4 4 5« Z /◌ॅ
jksfgr jkgqykS lksnjiqj lW dk'khukFk nkS lqrkp jhek :chA
T 8 9 I+ ' & ^
% 5
++8 9'
nkeksnj lqrk ek.Mj deykifr lqr ccqtu nkSA
* Z T8 : 5
d8 %8 rA8 èkjeiqj ns'ks ij'kouh % nq[ku lqr dykukFk lqr NksVdfu
◌ॅ +%,- 9' rA8 ) 8 ( lfjlo lW cyHknz nkSA NksVdfu lqr JhukFk lqrkS nqUuhyky%
c5 %%$ *
5 ² 4 /◌ॅ m ß I8 eèkqdjiêh nfjgjk lW czãnÙk ikS= :iukFk lqr ccqvu nkS
++85 9 ,^ / /◌ॅ 4>m
5 9' c5 %% = Hk.Mkfjle lW g"kZnÙk nq nkSA nqUuhyky lqrks lqUnj nkeksnj%
K & $ A Z /◌ॅ 8 / c dVdk lksnjiqj lW uukSj oklh iUuh lqr cPpw nkS dule
+ÊM 9 8/ ^ /◌ॅ " ß % ek.Mj lW fHk[kkjh ikS= deykifr lqr cqf)ukFk nq nkSA nkeksnj
5 5
+8 9' & ( /8K 8¡8K. 0T lqrkS lnkuUn fuR;kuUnks oa'kh iqM+sUnkgk oklh dVdk ek.Mj lW
ZØK4 / A ^ 5
/◌ॅ d8 ¿ 8 nq[kuh lqr }kfjdkukFk lqr xjhcukFk lqr ekaxfu nkS dekyiqj
1 +8 018 9 %Z / ,dL% `% /◌ॅ
oklh Hk[kjkSyh dqtkSyh lW loZyky nq nkSA lqUnj lqrkS
/%%
5 9' K 5
( 38K "8K. *
fo|kuUn ÑikuUnks eèkqdjpd oklh vks>ksfy csymWp lW
/ u®% <%2◌ॅ ◌ॅ 1 * * 9
fxfjèkkjh lqr ;'kksèkj nkS pSuiqjoklh [kkaxqM+ lfjlo lW ckmW nq
8Z / d 0U ◌ॅ ◌ॅ 5 9' ù
nkSA uSf"Bd izèkkukè;kid fo|kuUn ¼ch, ch,M½ lqr fueZy
S*8 38K (# #) 8% ` $
dqekj% lq[klsukoklh cf<+;ke iokSyh lW fo'os'oj nkS
d8/ {% /◌ॅ+ HGH 9 X+
efjpkbZckM+h lekSfy ikyh lW pqEeu nq nkSA
/¦% % /◌ॅ 5Â8 5 9'

8 8&48 M8
$ AX /◌ॅ k jktukFk lqr eueksgu lqr vtwZu% dVkbZ lW gsedj lqr
(* 9 M8
HGH $ 01 / d^% /◌ॅ oa'khèkj nkS vtwZu lqr fo'os'oj% jaxjkoklh ,dek [k.Moyk lW
Y§8 8K8 O% 9 eqDrkefu lqr t;uUnu lqr xksiky lqr jktk nkS rkM+uoklh
K.% % /◌ॅ /8 5 9' HGH 8% % vUnksyh tky; lW lukFk nq nkSA fo'os'oj lqrk fueZy foey
S @$ `L8 / 8Z 4 /◌ॅ 01%m Sß izoh.kk% dqdjkSu oklh jktuiqjk nfjgjk lW eaxyknÙk izikS=
8K ß T8 \]8 9 8 % /◌ॅ uUnfd'kksj ikS= ikj'kukFk lqr ?kks?ku nkS ekuh tky; lW cksèk
y* 4%% 5 9' M8
~T lqr fg;kyky nq nkSA vijk vtwZu lqrk lqjs'k txnh'k
1 T T§8$ U% d^% /◌ॅ 9 ~T 'kfDrukFkk% xqynh [k.Moyk lW vpd nkS lqjs'k lqrk uoy
8% Ô1% 8$ #5Z / 4
fd'kksj ;qxy fd'kksj fofiuk% fo".kqiqj oklh ipgh tftoky lW
◌ॅ ^ m ß 40 / +- 8 9 2nM
p.MhnÙk ikS= galjkt lqr cnzhukFk nkS mYyw dqtkSyh lW
`% /◌ॅ 8 N 5 9'
,dukFk lqr ipdkSM+h nq nkSA
5
]8Z : %8 rA8 ) 8$' ) 8 j?kqukFkiqj % dykukFk lqr NksVdfu lqr JhukFk%A JhukFk
T§8$ AX /◌ॅ ,d &48 9' T§8 lqr 'kfDrukFk% dVkbZ lW fHkf[k lqr eksgu nkSA 'kfDrukFk lqrk
+T8 , 8 8$' +T8 d8 / cVs'kukFk HkheukFk nsoukFkk%A cVs'kukFk lqrk lq[klsuk oklh
j Z /◌ॅ 5 ß %* h* 9 jS;ke lksnjiqj lW eFkqjh ikS= tyèkj lqr pØèkj nkS djegk lW
◌ॅ 1 4@ "#@ 5 9' x`fgef.k lqr Ñ".kef.k nq nkSA
M 45 8 %Z (,1%Z ): iwoZ frjgqr ns'ks uukSj vij n;kyiqj ¼Hkkxyiqj½ % tqM+kvksu
88 +q 8 +8 +% Y`K lqr lksuefu lqr cNju lqr cFku lqr cky eqdqUn lqr
88 8Z / /WZ /◌ॅ 8K 9' tuknZu lqrk jruiqjoklh lUgiqj fnèkks; lW prqjkuUn nkSA
5
d8 %8
8K T 0 $ 4 /◌ॅ nq[ku lqr dykukFk lqr nsokuUn lqr 'kratho% nfjgjk lW
b 9 T 0 5 8$ sJ% /◌ॅ 4n 9' xkSjh nkS 'kratho lqr eFkqjkukFk% [kkSvky lW gYyh nkSA
5 8 Z /◌ॅ k 4/8 M 9' eFkqjkukFk lqr lksnjiqj lW gsedj lqr gluw nkSA prqHkwZt lqr
,M
4 $ ^ /◌ॅ 1¨Tm ß ) 8 gfj% ek.Mj lW x.ks'knÙk ikS= JhukFk lqr eueksgu nkS
8&48 9 % /◌ॅ J 8 5 9' tftoky lW vkRek jke lqr ,dukFk nq nkSA gfj lqrk
4 O%P- 8 T_58 ` T 0 xksikypUnz vejukFk 'kEHkqukFk jktdqekj 'kadj dqekjk% ek.Mj
` $ ^ /◌ॅ g38 ß "# 9 lW cS|ukFk ikS= Ñ".knso lqr lqdnso nkS jgqvkoklh cfyjktiqj
4 5J/ +% Z 4 /◌ॅ n 4 5 9' gfjve lW >Yyh lqr egkohj nq nkSA
45 T /◌ॅ <% /◌ॅ 1i 81 M@

5
] frjgqr ns'ks foj'kk;j lW csyk lW xkUèkhuxj iwf.kZ;k
/B.> j?kqnso lqr lUrks"kh lqrk n;kjke e;kjke euhjkek uokuh oklh
◌ॅ 8K Z K 9' ( 4 N nfjgjk lW uUn lqr iqjUnj nkSA e;kjke lqrkS gfj jkekdkS
◌ॅ 8em Z?m 9' ( nfjgjk lW ujksÙke lqr iq#"kksÙke nkSA jkek lqrkS os.khnÙk dsoykS
@ m « +%/ /◌ॅ p8 %% 9' @ m cfy;kl lW HkS;u lqr yky nkSA os.khnÙk lqrk fo'os'oj
HGH FGH H $ 4 /◌ॅ WX jRus'oj jkts'ojk% nfjgjk lW dhjk lqr dUgkbZ nkSA fo'os'oj
9' HGH ( TH
GHL 4 /◌ॅ þG lqrkS f'kos'oj czãs'ojkS nfjgjk lW jTts lqr cPph nkS djegk
+Ê 9 4 /◌ॅ ´m 5 9 GH B$ lW tkYiknÙk nq nkS czãs'oj lqr nsodkUr% ujlke cfy;kl lW
◌ॅ o ß * , 8 9
';kek ikS= èkjHkju lqr vHksn nkS ,dgjk lW èkeZyky lqr
# ◌ॅ *%%
,1 5 9' B
Hkxor nq nkSA nsodkUr lqr Hkxokuthd% yxekoklh ¼frjgqr½
( ) ◌ॅ
ujlke cfy;kl lW VsdukFk ikS= tkudhukFk lqr rkjkukFk nkS
8 ß 8 8 8 9 <% 81 /
csyk jkeuxjoklh tky; lW y{e.k lqr jksfg.khnÙk lqr
◌ॅ %a@ e4@ m ++ M8 %%
ckcwukFk lqr jkeyky nq nkSA Hkxokuth ¼tUe frfFk 1942 bZ0
5 9' ,18 (æ 1942 ,0 T
f'k{kk ,e, inkf/kdkjh Ñf"k foHkkx½ lqrkS v:.ksUnq o:usUnqdkS

* "> ,1) ( I¨K5 IRK5N QwycfM+;koklh jtkSjk ek.Mj lW jkes'oj lqr dkes'oj nkS lW
2) / ^ /◌ॅ H H 9 nq nkSA lqrkp vk'kq ¼,e, f'k{kd½ [kkukckM+hoklh foLQh lW
◌ॅ 5 9' J ( T) "/ Î lqr izks0 iRuhA v:.ksUnq dqekj ¼,e, ih,pMh fo'ks"kK ihiqy
◌ॅ S.0 F ' I¨K5 ` ( > gsYFk lkb±l½ lqrkS d.kZiqj lW iwf.kZ;koklh jktuiqjk nfjgjk lW
0
Z% kÖ /X/) ( @Z
/◌ॅ M@/
8Z lqr y{e.k nkSA lqrkp >wekA o:.ksUnq dqekj ¼ch,llh lqrkS½
◌ॅ M
%a@ 9' ' I¨K5 ` lW nkSA
(+ // () ◌ॅ 9'
": 8 T%8 * 8$ /4+Z / [kexM+k % ,dukFk lqr f'kykukFk lqr èkjkukFk%
1 {% /◌ॅ ¿ 8 9' * 8 !+ lgcktiqjoklh txfr iokSyh lW }kfjdkukFk nkSA èkjkukFk lqr
8/ ^ /◌ॅ y 8 9' U%+ Q %a vfB;kckM+h dule ek.Mj lW cksru nkSA xqykc lqrsp y{eh
2) " ◌ॅ Z K 5
8 F ' QwyckM+hoklh lry[kk lW iqjUnj lqr ;nqukFk iRuhA vijk
* 8 #5B B B$ ,-GH / 4?% èkjkukFk lqrk fo".kqdkUr e;kdkUr e;kdkUrk% Hknzs'ojoklh
^ /◌ॅ +q @ 9' À / 5 9' / à g"kksZyh ek.Mj lW cNj.k nkSA fiBkSjkoklh nq nkSA lqrkp
8 U%+ µ$' J3 M %+/ D <%2◌ॅ ljLorh tkudh xqykck pEikdk%A vkn~;k QwyckM+hoklh dkdks
◌ॅ o% 8I F ' <%+ . csymWp lW ';key fd'kksj lqr vfu:) iRuhA vijk csyckM+h
d^% /◌ॅ 4 ~T F '
M~;ks<+h [k.Moyk lW gfj lqr lqjs'k iRuhA vijk MksfM+;koklh
# ◌ॅ *B TB F %T8
vksM+k ,dgjk lW jkèkkdkUr lqr f'kodkUr iRuh vijk
" ◌ॅ kT / F ' #5 0
iyk'kouh lry[kk lW egs'k lqr lhrkjke iRuhA fo".kqdkar
S& :$ 41 4 Z /◌ॅ
lqrk v'kksd izeksn eukstk% lksgkx ekM+j efg;k lksnjiqj lW
88 / M8
9 <%+ ◌ॅ
tuknZu lqr lw;ZukFk nkS csyckM+hoklh cygk cfy;kl lW
1 8K 5 9' * Q <+ Q1q / 4 5J
fxjkuUn nq nkSA lqèkk lqrsp csch rsxfN;k oklh egqvk [kkSvky
sJ% ◌ॅ ¡8K
T F ' (
,zL M %/ R `% /◌ॅ 88 9
lW dhR;kZuUn lqr jes'k iRuhA v'kksd lqrkS fnokdj Hkk"djkS
S& ( JT > JV ◌ॉAZ / %d8%% 9
QwyokM+hoklh us;ke dqtkSyh lW tuknZu nkS izeksn lqrkS vk'kh"k
: / M / 9' 2◌ॅB :
vkyksd ojkWViqjoklh y[kuyky nkS eukst lqr jfo vlwjkoklh
`& :$ Ù0 1 / /` 10O% /◌ॅ :%% nkSA mWekdkUr lqrk fouksn dqeksn vukstk% <axjh oklh ldqjh
9 M %/ R `% /◌ॅ 1 8K xaxksyh lW uks[ksyky lqr jkefd'kksj nkS QwykckM+hoklh us;ke
S0 ~ 5 9' H / MJ/ dqtkSyh lW fxjkuUn iz0 dkjs nq nkSA ijes'ojh lqrkp lfjrk
`/% /◌ॅ g38 & F ' B 8 % tewvkoklh dqleky lW cS|ukFk lqr veksn iRuhA e;kdkUr
K 81 / 8 / +%/ /◌ॅ q 8 kT lqr lquhy vjfoUn jkeuxjoklh ujlke cfy;kl lW N=ukFk
9 1i Z ' lqr egs'k nkS lqxUèkk iq=A
8 +- 8 ( 8 8 !/ ,dukFk lqr cnzhukFk lqrkS jekukFk n;kukFkkS iksfB;koklh
" ◌ॅ 1 * 9' 8 +%,- P-B lry[kk lW fxfjèkkjh nkSA jekukFk lqrk cyHknz pUnzdkUr iz0
S0 + M8 8 8 8$ OKZ / cwpu jktukFk t;ukFk fot;ukFkk% xksfoUniqjoklh jktuiqjk
8Z 4 /◌ॅ ¦ %% +% 9 / / nfjgjk lW ekSthyky lqr cynso nkS lfjlo [kkaxqM+ lW dsnkjh
d 0U ◌ॅ 5
9' /4¡ Q e4@ 81 / nq nkSA lfgR;k lqrsp jksfg.kh jkeuxjoklh ujlke cfy;kl lW
◌ॅ 2T O B F ' +%,- mes'k lqr xksihdkUr iRuhA cyHknz lqrk 'kEHkqukFk dsnkjukFk
T_58 8 ~P- ~P- "/ R lqjsUnz fojsUnzk [kexM+koklh us;ke dqtkSyh lW T;ks0 fo|kèkj
`% /◌ॅ ».0 3* Y %* 9 %/ / lqr eqjyhèkj nkS iyklhoklh ifj;ke cqèkoky lW ccqvu nq nkSA

% 5
◌ॅ ++8 5
9' 8%
Q 0M
fueZyk lqrsp jatw dVgjckM+h oklh jS;ke lksnjiqj lW :nzkuUn
' / j Z /◌ॅ I-8K 2 8K
lqr mxzkuUn iRuhA 'kEHkqukFk lqr iadt ikSuh fn?kks lW eksgu
F ' T_58 0 ß8 \ /◌ॅ &48
lqr nsou nkS dVgjckM+h oklh jk<+h ikyh lW Qwnu nq nkSA
8 9 A4 + ◌ॅ 2) 8 5 9'
ehjk iq=A
Z '

8 (-,# ) ◌ॉ॰ `K8 (## ) K dsnkjukFk ¼vkbZ,llh½ lqr MkWñ dqUnu ¼,echch,l½ pUnukS
<1/
0 8/ ^ /◌ॅ 4
8K 9 csaxkoklh dule ek.Mj lW egkohj lqr uolqUnj nkS
£8 / 4Ñ% Z /◌ॅ 5 9' 1 eSukdM+jhoklh glkSyh lksnjiqj lW oklqnso nq nkSA xhrk iq=A
Z ' ~P- ( 4> e4 £/ (% 4 lqjsUnz lqrkS gf"kZr jksfgr jeSoklh jrkSyh nfjgjk lW lqUnj lqr
◌ॅ K +%"# 9' 0% Q / ckyÑ".k nkSA papyk lqrsp eerk lfork iwueA fojsUnz lqrk
M8' ~P- MJ `/% /◌ॅ |0 8 8 tewvk dqleky lW pkS0 uìukFk lqr dfiys'oj iz0 cqpkbZ nkS
H 5
S0 +X 9 ,A/ ,Z 8, ◌ॅ HkVokM+oklh Hkkuqiqj ifupksHk lW lqdnso nq nkSA pUnzdkUr iz0
5 9' P-B S0 + M8 I@ / 0 cwpu lqrk v:.k lat; èkuat; jkeuxjoklh jrkSyh nfjgjk lW
*8 0 81 / (% 4 /◌ॅ ) B 8K

JhdkUr lqr rhFkkZuUn nkS iyk'kouh oklh cf<+;ke iokSyh lW
9 %T8 / + {% /◌ॅ , %% 5 9'
'kksfHkryky nq nkSA yk[kefu lqrkp xaHkhjk izfrek yfyrkA
%d8 10, S %% ' J3 1%4+
vkn~;k fxygckM+h oklh jtkSjk ek.Mj lW cwpu lqr dk'khukFk
^ /◌ॅ + M8 T 8 F '
iRuhA vijk iyklh dkdks csymWp lW lqUnjyky lqr jRus'oj
D <%2◌ॅ ◌ॅ K %% FGH F ' I@
iRuhA v:.k dqekj lqr uhjt cjncêkoklh flejokM+ [kkSvky
` 8 + +²/ / sJ% /◌ॅ
lW uUnfd'kksj lqr veyukFk nkS j'kk<+ oklh :pkSyh ,dgjk
8K %8 9 T
/ I|% 4 /◌ॅ
,0 5 9' 8 Q 8 Í % M/ ' J3 *4/
lW 'kqHkadj nq nkSA lquhrk lqrsp uhDdh ywlhA vkn~;k
ô>B S@ F ' M % ) |*
èkenkgkoklh _f"kdkUr lqr iz.ko iRuhA vijk QwyokM+h Jh
,> F ' / 0 8% A4 + 38K )
pkSèkjh lqr lqHkk"k iRuhA lat; lqr fueZy dVgjckM+h
9' *8 0 8, 48Z / /¶% ^ /◌ॅ fo|kuUn feJ nkSA èkuat; lqr fuHkZ; tgkuiqjoklh flgkSfy
Yd 4 ÈP- S0 <8 9' 8 2B$ ek.Mj lW eqf[k;k gfj'pUnz iz0 cspu nkSA jktukFk lqr
"/ d 0U ◌ॅ %%+4 +4 9 mn;dkUr% [kexM+koklh [kkaxqM+ lfjlo lW ykyfcgkjh lqr

* % ◌ॅ M8 5 9' 2B 0 cztfcgkjh nkS efg"kh cqèkoky lW tewuh nq nkSA mn;dkUr lqr
2) / R `% /◌ॅ ß8X RH 9 jatho QwyckM+hoklh us;ke dqtkSyh lW ikSukbZ lqr fnus'oj nkS
^ /◌ॅ + M8 5 9' jtkSjk ek.Mj lW cwpu nq nkSA
8 ( P- 48Z / d^% t;ukFk lqrkS jfoUnz jkds'kks tgkuiqjoklh ,dek [k.Moyk lW
◌ॅ O% M
/ &48
9 / % ◌ॅ xksiky lqr lw;Zeksgu nkS ljM+koklh ifj;ke cqèkoky lW cnzh nq
+- 5 9' 8 Q +% 8 8 ~@ M' J3 nkSA ehuk lqrsp fctyh jkuh jru js.kwA vkn~;k [kexM+k us;ke
" R `% /◌ॅ +%8K TTB F ' dqtkSyh lW ckykuUn lqr 'kf'kdkUr iRuhA jfoUnz lqr xkSjo
P- b 48Z / d^% /◌ॅ ,T tgkuiqjoklh ,dek [k.Moyk lW Hkos'k nkSA fot;ukFk lqr
9' 8 5
8$ /J/ D <%2◌ॅ vejukFk% fl>qvkoklh dkdks csymWp lW ;qfDryky lqr vkuUn
◌ॅ Ô§%% J8K 9 / 8Z / 4 ◌ॅ nkS ljuiqjoklh gjM+h ldjk<+h lW lrkuw nq nkSA uwuw nk;
/ 8 M 5 9' 8 M8 M Q 1 ' 8 lqrsp xhrkA vejukFk lqr vkn'kZ% tgkuiqjoklh ,dek
JT$ 48Z / d^% /◌ॅ 8B&48 9'
[k.Moyk lW vuUreksgu nkSA
8 ( TB SB. OKZ / 8Z n;kukFk lqrkS f'kodkUr izHkqdkUrks xksfoUniqj oklh jktuiqjk
◌ॅ ¦ %% /¡8 @ 9 mG4Z / nfjgjk lW ekSthyky lqr lR;ukjk;.k nkS QÙksgiqjoklh
2/L% % /◌ॅ %% 5 9' V8 Q 1 mljkSyh vy; lW jkeyky nq nkSA lqykspuk lqrsp xk;=h
1 0 ' J3 8Z / AX /◌ॅ B P- xhrkdsaA vkn~;k enuiqjoklh dVkbZ lW jekdkUr lqr nsosUnz
F ' +d ^ /◌ॅ %8K iRuhA vijk c[kjh jtkSjk ek.Mj lW deykuUn lqr xksfoUn
OK F ' iRuhA
TB ( %8 @ J¡. Q1q/ 4 5 f'kodkUr lqrkS deyukjk;.k vkfnR;ks rsxfN;koklh egqvok
sJ% /◌ॅ 8M 4 "# 9 + {% /◌ॅ ' [kkSvky lW uRFkw lqr gfjÑ".k nkS cf<+;ke iokSyh lW yVqju nq
5 9' b 8 J3 ) Z / nkSA xkSjh lqrkp ehjk jhrk lquhrk vkn~;k Jhiqjoklh ukU;iqj
8EZ Î /◌ॅ / %% F ' foLQh lW lhrkjke lqr yfyr iRuhA vijk csyckM+h txriqj

<%+ 1 Z ^ /◌ॅ %a@ ST F ' ek.Mj lW y{e.k lqr izdk'k iRuhA vijk lquhrk chjouoklh
8 + 8/ 8 @ F ' ukjk;.k lqr fot; iRuhA deyukjk;.k lqrkS 'kqHke lR;e~
%8 @ ( , /¡ é M %+ / R `% QwyckM+h oklh us;ke dqtkSyh lW fnus'k nkSA lfjrk iq=k%A
◌ॅ RT 9' / Z $' J¡8 @ vkfnR;ukjk;.k lqrk iksfB;koklh cqf)ukFk >k nkSA izHkqdkUr
!/ 5
+8 9' SB ( W¬ Y % lqrkS dUgS;k eqjyh [kM+fg;k oklh erkvksu nfjgjk lW
" ◌ॅ 1 8 & txrefu lqr nkeksnj nkSA enuiqjoklh vks>ksyh csymWp lW
9' 8Z / u®% <%2◌ॅ ◌ॅ 0M 5 9' iapw nq nkSA
\S &◌ॅ c$ ( '# ()L) vFk uxokM+ ?kkslksr lW cksèkxzke ¼caxky izkUrs½
T 0 >@ S0 ZÊM /B.>$ 48/ n;k'kadj lqr 'ks"kef.k iz0 iqPpw lqr lUrks"k% vfjgkukoklh
b8 10O%
/◌ॅ .]8 8 9' fnxkSu xaxksyh lW ?kq?kuh lqr jk; jkekukFk nkSA lqrkp deyk
% ' J3 | ( 4 ) 1 T lqfe=kA vkn~;k pkSdh ¼ekYng ns'ks½ txnh'k lqr lqds'k iRuh
T F ,81 / |0 c vijk lqfe=k 'kksHkkuxj oklh pkS0 QUuh lqr lehj pkSèkjh
/ |* F ' /B.> | / 4 Y iRuhA lUrks"k lqrk pkSdhoklh efge lqr eqjkjh eksgu pkS0 nkS
&48 |0 9 8/
8 ) 5 9' ò ,djukZoklh ekuhd feJ nq nkSA nsoLuh lqrkp f}ikUohrk la?k
¿= / 0] ' fe=kA
TT,M>@ 4 ÈP- S5nP- ». > P- S,> 'kf'kHkw"k.k lqr gfj'pUnz lqrk izQqYypUnz T;ksfr"k pUnz izHkk"k
P-$ (( ) / V48 / 5
◌ॅ /*8 9 pUnzk% ikM+k ¼uf'kjk½ oklh yksguk ldjk<+h lW lkèkqukFk nkS
<4A d^% /◌ॅ d8 5 9' / à Q csgV [k.Moyk lW ys[kefu nq nkSA ljLorh lqrsp ehjk ehuwdsaA
8 M0 ' J3 Z / + {% /◌ॅ ((+ vkn~;k tkQjiqjoklh cf<+;ke iokSyh lW 'kf'kukFk lqr fueZy
8% F +d / <4A d^% /◌ॅ iRuh vijk pksiM+k c[kkjh oklh csgV [k.Moyk lW enu eksgu
8 &48 /Ê8K F ' S5nP- ( lqr lfPpnkuUn iRuhA izQqYypUnz lqrkS nqykypUnz iou
5
%%P- 8 `L ã (+ù% ) / VJ 18 dqekjkS isdikM+k ¼cuSyh½ oklh yksvke lqjxu lW jk;
◌ॅ 8 @ /¡8 @ 9 81 / / / t;ukjk;.k lqr lR;ukjk;.k nkS rkjkuxjoklh lfjlo
Z /◌ॅ + Ä 5 9' 4 Q % % 0 '
lksnjiqj lW crgw nq nkSA ghjk lqrsp ekyk fnikyhdsaA
». >P- ( 8K 8 / +
T;ksfr"kpUnz lqrkS foosdkuUn lqeu vlqjkoklh cM+xke nfjgjk
◌ॅ 8K%% P- 9 5 / 4 Z
lW uUnyky lqr nsosUnz nkS Mqefj;koklh lqgFkfj lksnjiqj lW
5
◌ॅ /8K 9' , o% 4 8% >
lnkuUn nq nkSA foHkk lqrkp ';keyh fgjuyrk lq"kek gsek
k @ &
os.khA
S,>P- /8 ` $ /8/ ` sJ% /◌ॅ izHkk"kpUnz lqr liu dqekj% vlukZoklh dqjek [kkSvky lW
8K 5
08K 9 10b +*% ◌ॅ Y§8 5 prqjkuUn lqr iapkuUn nkS xaxkSjk cqèkoky lW eqfDrukFk nq nkSA
9' ~@ M @ M 0 Zá' js.kw lqrkp os.kh jhrw fjadh iq"ikA
T 0 / TP- 8~TP- RTP- n;k'kadj lqr lrh'kpUnz lqrk ujs'kpUnz fnus'kpUnz Hkos'kpUnzk
,TP- #5Z / / 8Z 4 /◌ॅ p fo".kqiqj vltk oklh jktuiqjk nfjgjk lW HkS;k lqr fppkbZ nkS
X 9 d1 8%Z 4 /◌ॅ 8 5 9 [kexM+k vuyiqj djegk lW fe=ukFk nq nkS lqrkp lq'khyk
T % + / J% d^% /◌ॅ 1m cjkjh oklh ns'kqvky [k.Moyk lW x;knÙk lqr v:.knÙk
I@m F ' 8~TP- STP- * P- / iRuhA ujs'kpUnz lqrk izdk'kpUnz lqèkhjpUnz fodkl pUnz
P- J,> P- + ,1%Z / 4A / ◌ॅ vkHkk"k pUnzk cjkjh Hkkxyiqj oklh ijgV ldjk<+h lW y{ehukFk
%a 8 % 08K 9 W% 4 /◌ॅ B lqr odhy iapkuUn nkS dUgkSyh ,dgjk lW fnokdkUr nq nkSA
5
9' b 2> JT F 08 @ @' xkSjh lqrkp m"kk vk'kk jRuk jatuk vpZ.kk viZ.kkA vkn~;k
J3 4/ <4A d^% /◌ॅ ,8K T 8K

F ' J 84/ sJ% /◌ॅ % B ß ijokgkoklh csgV [k.Moyk lW HkokuUn lqr 'kkjnkuUn iRuhA
TP- J=> F ' F #5Z / vijk vkeokM+h ukgl [kkSvky lW dkyhdkUr ikS= ds'kopUnz
` sJ% /◌ॅ 8 F ' lqr vk'kqrks"k iRuhA vijk jRuk fo".kqiqjoklh dqjek [kkSvky lW
48Z / d^% /◌ॅ 8K *8K dsnkjukFk lqr vè;kid v'kksd iRuhA vijk tgkuiqjoklh
F ' #5Z ` sJ% /◌ॅ ,8 ,dek [k.Moyk lW rkjkuUn lqr jkèkkuUn iRuhA vijk
T F %/ / J8K&48 /B ` fo".kqiqj dqjek [kkSvky lW 'kksHkkukFk lqr jkts'k iRuh vijk
F ' iyklh oklh vkuUneksgu lqr olUr dqekj iRuhA
STP- (##, S0000) 0 / 0 izdk'kpUnz ¼,e,] iz0v0m0fo0½ lqr iadt lat; pksiM+k
+d / <4A d^% /◌ॅ ` 8 T&48 9 c[kkjhoklh csgV [k.Moyk lW dqejukFk lqr jk'keksgu nkS
) ◌ॅ 8K%% 5 9' 0 vlwjk oklh cM+xke nfjgjk lW uUnyky nq nkSA iadt
(# ) + 01%/ / 18 /◌ॅ 9' / 0 ¼ch,llh½ lqrk caxkyoklh ljxu lW nkSA lat; lqrk
I/Z / 1 01 /◌ॅ |0 +%"# 8~T 9' :iliqjoklh xkaxh fnèkks; lW pkS0 ckyÑ".k lqr ujs'k nkSA
* b ` Ñ , ` ,8 ,-GH / lqèkhj lqrk xkSjo dqekj lkSjHk dqekj vfHkuok Hknzs'oj oklh
4?% ^
/◌ॅ +Ê +%"# 9 4/ <4A g"kksZyh ek.Mj lW cPpk lqr ckyÑ".k nkS ijokgkoklh csgV
d^% /◌ॅ "#&48 5 9' ~@ M Z $' / ( [k.Moyk lW Ñ".keksgu nq nkSA js.kw iq=k%A fodkl lqrkS vk'kh"kk
JT > J8K. I/Z / % 01 `% /◌ॅ Ì
vkuUnks :iliqjoklh eyafx;k dqtkSyh lW dqd: lqr txUukFk
c 9 / / <4A d^% /◌ॅ 8T B 5 9'
nkS lM+jkoklh csgV [k.Moyk lW fu'khdkUr nq nkSA jkuh lqrsp
8 Q '
jhpkA
RTP- ( T % 8 % #5Z / ` sJ% /◌ॅ fnus'kpUnz lqrkS lq'khy lquhy fo".kqiqjoklh dqjek [kkSvky lW
V8 T8 9 L8 / /¦% % /◌ॅ yksdukFk lqr ds'koukFk nkS rjkSuhoklh lekSyh ikyh lW gfjnso
4 5 9' / à J, , 8, S nq nkSA ljLorh lqrkp vkHkk foHkk fuHkk izHkk 'kksHkk xhrkA
, 1 ' J3 / M + ◌ॅ ~P- vkn~;k vlwjk cM+xke nfjgjk lW lqjsUnz lqr e.khUnz iRuhA
@ P- F ' #5Z / sJ% /◌ॅ kT vijk fo".kqiqj flejokM+ [kkSvky lW egs'k lqr fuykEcj iRuhA
8% F ' + ◌ॅ ~P- vijk vlqjk cM+xkao nfjgjk lW lqjsUnz lqr jfoUnz eksgu iRuhA
P- &48 F ' Z / 4P-Z vijk tkQjiqjoklh efgUnziqj i.Mqvk lW xksihukFk lqr nsosUnz
^5J /◌ॅ O 8 P- F & ) iRuhA vijk vlwjk cM+xke nfjgjk lW prqjkuUn lqr
◌ॅ 8K 4 8 @ F
gfjukjk;.k iRuh vijk fo".kqiqj HkM+xke tftoky lW prqjkuUn
#5Z, ◌ॅ 8K ,> P-
lqr lqHkk"k pUnz iRuhA lquhy lqrkS jkgqy fnokdjkS vlwjkoklh
F ' 8 % ( 4 5% L / M / +
cM+xke nfjgjk lW xtkuUn lqr xq.kkuUn nkS fry; lW jk;
◌ॅ 18K U@8K 9 % /◌ॅ 8K 5
n;kuUn nq nkSA 'khyk iq=k%A lq'khy lqrk tkQjiqj oklh
9' T % Z $' T % Z / 4P-Z
efgUnziqj i.Mqvk lW flags'oj lqr vejukFk nkS efg"kh ikyh lW
^5J /◌ॅ / 0kH 8 9 4> % /◌ॅ
dkyhdkUr nq nkSA
% B 5 9'
,TP- S@ S S " $ Hkos'kpUnz lqrk iz.ko izohj fd'kksj iznhi Ñnhik% ijokgkoklh
4/ W.% 4 /◌ॅ
/8K 5
]8K8 9 dUgksyh ,dgjk lW lnkuUn lqr j?kquUnu nkS fljfl;koklh
" ◌ॅ 4 &48 5 9' % Q lry[kk lW gfjeksgu nq nkSA deyk lqrsp pUnuk eqUukA
K8 Yc' J3 #5Z ` sJ% /◌ॅ o8 vkn~;k fo".kqiqj dqjek [kkSvky lW ';keukFk lqr 'kadj iRuhA
T 0 F ' 48Z / d^% /◌ॅ vijk tgkuiqjoklh ,dek [k.Moyk lW Hkos'knÙk lqr
,Tm %8K F ' S@ ` ( IãT deykuUn iRuhA iz.ko dqekj lqrkS :is'k vuqie iz0 foosd
S0 #5Z / ` sJ% /◌ॅ (+ fo".kqiqjoklh dqjek [kkSvky lW ikj'kukFk lqr ';keukFk nkS
5
o8 9 4 / 4> +*% /◌ॅ %a 0 5 ifjgkjhoklh efg"kh cqèkoky lW y{ehdkar nq nkSA bfUnjk lqr
9' vK I' S ( 0
:ieA izohj lqrkS jathr lqthr fo".kqiqjoklh dqjek [kkSvky lW
#5Z / ` sJ% /◌ॅ T8 o8 9'
ikj'kukFk lqr ';keukFk nkSA lqfprk lqrsp jeuhA fd'kksj lqr

Q 8 ' *4/ 8Z èkenkgkoklh jktuiqjk nfjgjk lW fo|kèkj lqr fot;ukFk nkSA
◌ॅ 3* 8 9' Yc Q eqUuh lqrsp izhfrA
S '
) B F ( 4 ) `Y8 /B / M / Jh eUr iRuh ¼ijokgk i{k½ dqeqfnuh lqrkp oklUrh vlwjkoklh
◌ॅ 1&48 H&48 F ' cM+xke nfjgjk lW txeksgu lqr fo'oeksgu iRuhA vijk
) B F / 8 kH TB %d JhdkUr iRuh vljuk i{k egs'ojh lqrk 'kkfUr fiy[kokM+oklh
◌ॅ 8%
8 S0 8P- cM+xke nfjgjk lW fuykEcj lqr fMfedukFk iz0 fofiupUnz
F ' ) B TT ~T 5 T T$' iRuhA vijk Jh eUr lqrk f'kos'k fojs'k nqxsZ'k deys'kk%A
/ 8/ ` sJ% /◌ॅ 8K */5 M8 9 vljukoklh dqjek [kkSvky lW nsokuUn lqr eèkqlwnu nkS
5
k81 / 01L8 % /◌ॅ 18K 9' ,H gseuxjoklh eaxjkSuh ikyh lW ;ksxkuUn nq nkSA Hkkys'ojh lqrsp
Q J 1 +ù% / VJ 18 /◌ॅ ù vkjrh x<+cuSyh oklh yksvke lqjxu lW uSf"Bd iz0v0
S00 4 8 @ / 01 28K S0 +% F '
gfjukjk;.k lqr laxhrK mn;kuUn iz0 ckyk iRuhA
T P- ` +% ` 8 M ` jes'k pUnz lqrk jktdqekj ckny dqekj vuwi dqekj xkSjh'kadj
b T 0 T 0 8` $ 4/ W.% 4 jfo'kadj jrudqekjk% ijokgkoklh dUgksyh ,dgjk lW lnkuUn
◌ॅ /8K 5
]8K8 9 / // / %d /◌ॅ lqr j?kquUnu nkS fljfl;koklh lry[kk lW gfjeksgu nq nkSA
4 &48 5 9' K 8 8 foUnk lqrkp vuhrk lquhrk lqfprk vijkftrkA vkn~;k dlck
' J3 /+ /K4Z Y`K lUngiqj fnèkks dfFkr eqdqUn lqr fouksnkuUn iRuhA vijk
:8K F ' ADT/ 8Z 4 /◌ॅ dkVkdks'koklh jktuiqjk nfjgjk lW dqykuUn lqr uoy fd'kksj
`%8K 8% F ' *4/ iRuhA vijk èkenkgkoklh jktuiqjk nfjgjk lW fot;ukFk lqr
8Z 4 /◌ॅ 8 I@ ` F ' o:.k dqekj iRuhA jktdqekj lqr vuqjkx eksjl.Mkoklh
` 1 & /^/ 4Ñ% Z /◌ॅ
glkSyh lksnjiqj lW y{es'oj nkS pqukiqjoklh fu[kwfr lW
%aGH 9 58Z / 8d M /◌ॅ 18K 5 9' +%
lqxkuUn nq nkSA ckny dqekj lqr fo|qr èkenkgkoklh jktuiqj
` 35 *4/
8Z 4 /◌ॅ +
nfjgjk lW fot;ukFk nkSA eerk lqrsp fo|kA vuwi dqekj lqr
9' Q 3' 8 M ` 518 M #5Z
tqxuw fo".kqiqj oklh ujlke cfy;kl lW vuUr ikS= ijekuUn
◌ॅ 8B ß 8K ,18
lqr Hkxoku nkS rkjkuxjoklh :pkSyh djegk lW dkes'oj nq
9 81 / I|% 4 /◌ॅ H 5 9'
nkSA vfEcdk iq=k%A f'kos'k ¼ch,½ lqrk jkts'k jkds'k fnis'kk%
Z $' TT (#) T T ãT$
%// q8 / / /◌ॅ % %&48 / M&48
9'
rqyfl;koklh Nknu lfjlo lW yhyeksgu lqr lw;Zeksgu nkSA
\ /◌ॅ Y 9' Z '
uxokM+ ?kkslksr lW eqjkjh nkSA vuqikek iq=kA
S.॰ S 4% ॰॰ M@

~T P- (## #) izksñ izkpk;Z efgyk eñfoñ iwf.kZ;k fojs'k pUnz ¼,e, ih,pMh½
T ¬T (##) ◌ॅ M@
£% Ï%/ lqr 'kSys'k ¼,ech,½ jkeuxj lW iwf.kZ;k eSfFky Vksyoklh rrSy
¯% / ◌ॅ T8 V8 9 4 / ldjk<+h lW ds'koukFk lqr f=yksdukFk nkS dgjkoklh iqukN
Z8q +k ◌ॅ +%,- 5 9' 8 % Q S 0 cgsjk<+h lW cyHknz nq nkSA uhye lqrsp fiz;adk HkkoukA vkn~;k
,8' J3 } Z / ◌ॉ॰ ,T ) F ' Hkzejiqjoklh MkWñ Hkos'k feJ lqr iRuhA vijk ujlke cfy;kl
◌ॅ T 08 F ' 5 T (#) lW 'kaHkqukFk lqr iRuhA nqxsZ'k ¼ch,½ lqr vjfoUn pUne lw;Ziqj
K K / MZ (/ê Z ) ◌ॅ ¼leLrhiqj½ oklh dfyxke lW jkes'oj lqr jktsUnz nkSA jkfxuh
H P- 9' 18 Q w @' T lqrsp izsj.kkA deys'k lqrkS Lo.kZdqekj eksuw egknsodksyoklh
( à@`
&8 M 4D%/ + ◌ॅ
cM+xke nfjgjk lW Mkseu lqr pUnzfd'kksj nkS lkfo=h iq=A
8 P- 9 / Z '
+ 0` +4 w+4 8 +4 2ãP-8 cadq fcgkjh lqrk izsefcgkjh fofiu fcgkjh misUnzukFk
QP-8 DX%d/ 4A / ◌ॅ p thrsUnzukFkk dksbZy[koklh ijgV ldjk<+h lW HkS;ks lqr eèkqdj
5
* 9 4 / 01L8 4 /◌ॅ ,8 5 9' nkS pikghoklh eaxjkSuk gfjve lW vHk;ukFk nq nkSA cqycqy

5 %5 Q *' J3 Q] + {% /◌ॅ
+%+ lqrsp vfEcdk lqèkkA vkn~;k rs?kjk cf<+;ke iokSyh lW iapkuUn
08K t%8 F ' * 5 I|% 4 lqr HkksykukFk iRuhA vijk eèkqjk :pkSyh ,dgjk lW eqfDrukFk
◌ॅ Y§8 P- F ' + 0` +4 ( lqr jktsUnz iRuhA vijk cadq fcgkjh lqrkS T;ksfrUnz èkhjsUnz
». P- * ~P- 8 / / Z /◌ॅ ukFkkS vjfj;koklh flejokM+ lksnjiqj lW vkfnR;ukFk nkS
J¡8 9 J4% 4 /◌ॅ / M@
5 9' / à vkfgy gfjve lW lw;Zef.k nq nkSA ljLorh lqrsp fourh
Q 8 /8/
` sJ% /◌ॅ */5 M8 vlukZoklh dqjek [kkSvky lW eèkqlwnu lqr pUnz'ks[kj iRuhA
P-d F '
v>Z + 01% /◌ॅ !Í : w+4 ( S*8 bLykeiqj caxky lW BDdj % izsefcgkjh ¼,e, izèkkukpk;Z
v>Z 200 S 8 ,
v 4/ m) bLykeiqj m0fo0 izkphu Hkkjrh; bfrgkld osÙkk½ lqrk
4/ VJ 18 /◌ॅ ,1% M *8 9' ijokgkoklh yksvke lqjxu lW Hkxyw lqr ;'kksèku nkSA
sJ% /◌ॅ 48Z / vP-8 5 9' flejokM+ [kkSvky lW tgkuiqjoklh bUnzukFk nq nkSA vijk lqr
~P-8$ d1 / d 0U ◌ॅ fojsUnzukFk% [kexM+k oklh [kkaxqM+ lfjlo lW ykyfcgkjh lqr
+4 9 / sJ% /◌ॅ vP-8 5 9 cztfcgkjh nkS flejokM+ [kkSvky lW bUnzukFk nq nkS lq'khyk
T % Q JV ,-GH / 18 /◌ॅ w%% lqrsp vkyks Hknzs'ojoklh lqjxu lW izseyky lqr pUnz'ks[kj
P-d F ' ~P-8 (##) ( , iRuhA fojsUnzukFk ¼,e,½ lqrkS vferkHk v:.kkHkkS jkeuxjoklh
I@© 81 / ¯% / ◌ॅ T8
rrSy ldjk<+h lW ds'koukFk lqr f=yksdukFk nkS dgjkoklh
V8 9 4 / Z8q +k ◌ॅ +%,- 5
iqukN cgsjk<+h lW cyHknz nq nkSA uwru lqrsp fofn'kkA
9' 8 M 8 Q T'
8 +4 0 $ 4/ d 0U fofiu fcgkjh lqrk v'kksd vt; jathrk% fMfg;koklh [kkaxqM+
◌ॅ %a 8 8 9 ! / (% lfjlo lW y{ehukFk lqr n;kukFk nkS Bk<+hoklh jrkSyh nfjgjk
◌ॅ HGH 5 9' % McM @ 0M' lW fo'os'oj nq nkSA ekyrh lqrk pewUuw oh.kk eatwA vkn~;k
J3 / M / + ◌ॅ S@&48 vlwjkoklh cM+xke nfjgjk lW izk.keksgu lqr fot; eksgu iz0
&48 S0 %â F ' #5Z / ` sJ% yQksnj iRuhA vijk fo".kqiqjoklh dqjek [kkSvky lW fnukukFk
◌ॅ 88 T F ' JZ + lqr ;ksxs'k iRuhA vijk vkneiqj cM+xke nfjgjk lW jfoUnz
◌ॅ P- F ' iRuhA
+1 M@:
(#) ( , 0 , jkeckx iwf.kZ;k % v'kksd ¼ch,½ lqrkS vfHk;ark vfHk"ksd
, 0 8( " / <4A d^% /◌ॅ vfHk;ark vfudsrkS pksiM+k c[kkjh oklh csgV [k.Moky lW
T&48 % &48 9' (#) jk'keksgu lqr dfiy eksgu nkSA vt; ¼ch,½ lqr ckM+hgkV
4A M@
M £! / 4Ñ% Z /◌ॅ + iwf.kZ;k iwoZ veSBhoklh glkSyh lksnjiqj lW vejukFk nkSA
9'
◌ॉ॰ 2ãP-8 T >$ %XU MkWñ misUnzukFk lqr nsok'kh"k% tyikbZxqM+h oklh ljijc
d^% /◌ॅ !` Y &48 9' /8 "# [k.Moyk lW Bkdqj eqjkjh eksgu nkSA lqrkp liuk Ñ".kk
J3 ^ 1q v /◌ॅ S@"# S F ' vkn~;k p.MhxkNh lqbjhokj lW izk.kÑ".k lqr izohj iRuhA
"# 4% / ) ,M ,> F ' vijk Ñ".kk dgyk oklh feJ foHkwfr lqr lqHkk"k iRuhA
QP-8 4 TT 08 ` $ /¡ / 0 thrsUnzukFk lqrk fefgj f'kf'kj jatu dqekj% lR;thr latho
vP- /8/ ` sJ% /◌ॅ 8K bUnzthr vlukoklh dqjek [kkSvky lW nsokuUn lqr
D %&48 9 I|% 4 /◌ॅ ( dksdhyeksgu nkS :pkSyh ,dgjk lW j'kk<+oklh cuekyh nq nkSA
9' µ Q M@
@' J3 +J + pEik lqrsp iwf.kZek vf.kekA vkn~;k cyqvk cktkj ¼lqikSy½
(ß%) / 12i Z /◌ॅ * 8% oklh fnxmUèk lksnjiqj lW t;ekèko lqr fueZy dqekj iRuhA
` F '

+/8² I-8K 0 F ' 4 ` vijk clkuiêh :nzkuUn lqr jathr iRuhA fefgj dqekj ¼ch,½
(#) ( õ %// q8 / / /◌ॅ % %&48 lqrkS lqnhIr rqyfl;koklh Nknu lfjlo lW yhyeksgu lqr
/ M&48
9 81 \ /◌ॅ Y 5 9 TB lw;Zeksgu nkS uxokM+ ?kkslksr lW eqjkjh nq nkS 'kkfUr lqrsp
Q %' TT ` d8/ ( - ekyfodkA f'kf'kj dqekj lqr lqczr [kkulkek ¼caxky&jk;xat½
) / I|% 4 /◌ॅ t%8 9 / Q oklh :pkSyh ,dgjk lW HkksykukFk nkS lfjrk lqrsp lkxfjdk
/1 84 ' 08 * 5 I|% 4 /◌ॅ fugkfjdkA jatu lqrk eèkqjk :pkSyh ,dgjk lW x.ks'k lqr
1¨T "# 9 81 / 8Z 4 /◌ॅ Ñ".kth nkS jkeuxjoklh jktuiqjk nfjgjk lW ;'kksèkj nq nkSA
* 5 9' ». %' /¡ (#) T;ksfr lqrkp defydkA lR;thr ¼ch,½ lqr dfVgkjoklh
A4 / / ◌ॅ +- 8 ◌ॉ॰
lq[ksr ldjk<+h lW cnzhukFk lqr MkWñ cq)nso nkS latho lqrk
5
+ 9 / 0 8Z / T 9 mGZ /
pSuiqjoklh jes'k nkS QÙksiqjoklh mljkSyh vy; lW [ksykuUn
2/L% % /◌ॅ %8K 9 * ~P-8 $
nkS èkhjsUnzukFk lqr lqjthr% ijokgkoklh dUgksyh ,dgjk lW
4/ W.% 4 /◌ॅ /8K TB Q
lnkuUn lqr 'kkfUr lqrsp vi.kkZA
@'

». P-8 (#) ( B 8P-. / M / + T;ksfrUnzukFk ¼ch,½ lqrkS t;Ur KkupUnzks vlwjkoklh cM+xke
◌ॅ 1&48 S@&48 9 " nfjgjk lW txeksgu lqr izk.keksgu nkS pksiM+k c[kkjh rsrfjgkj
Q 4 Z /◌ॅ * 5 9' 8 Q lksnjiqj lW ekèko nq nkSA ehuk lqrsp lqHknzkA
,-'
, && SF vFk lfjlo lksnjiqj

($ "#-] '!) ¼èkjeiqj ns'ks gseuxj&'ks"kka'k½
2ãP- P- @B ~P- P- 8P- misUnz lqrk jktsUnz ef.kdkUr fojsUnz ;ksxsUnz uosUnz lfpUnz
/P- V$ 81 / 01L8 % /◌ॅ `%8K 9 f=yksdk% jkeuxjoklh eaxjkSuh ikyh lW dqykuUn nkS nsork
1 o T / Yc ' J3 lqrkp fxfjtk ';kek 'kkdEcjh lfjrk eqUuhA vkn~;k lekSyh
/¦% % /◌ॅ / ) 2T vP- ikyh lW fnoM+koklh feJ mes'k lqr bUnznso iRuhA vijk
F ' µ81 5
]8K8 O B F ' pEikuxj j?kquUnu lqr xksihdkUr iRuhA vijk fpduh >k
8 U%+ / 0=> F ' / xqykc lqr larks"k iRuhA vijk lfjrk eèkqdjpdoklh egkohj

% 4 dT F ' lqr vf[kys'k iRuhA vijk QwycfM+;koklh Mhg nfjgjk lW
2) ◌ॅ 1c 8% F ' txUukFk lqr fueZy iRuhA jktsUnz lqr lat;% xkSjhiqj
P- / 0$ b Z T/ 4> 5
+*% /◌ॅ
ij'kkoklh efg"kh cqèkoky lW egsUnz nkSA lat; lqrk
kP- 9' / 0 d8/ 8/ ^ /◌ॅ
lq[klsukoklh dule ek.Mj lW gfjoa'k nkS ef.kdkUr lqrkS
4 0T 9 @B ( 0 mGZ / 4A
iadt nhid QÙksiqjoklh ijgV ldjk<+h lW voèkukjk;.k nkSA
◌ॅ % @ 9' : U&
eukst lqrkp xqfM+;kA fojsUnz lqr lqèkka'kq uksuxM+koklh uM+qvkj
~P- * 0 :81 - ◌ॅ
djegk lW fnus'kpUnz nkSA jhuk lqrkp vpZ.kkA ;ksxsUnz lqrkS
RTP- 9' 8 @' P- ( b
xkSre uhrh'k t;uxjoklh f'kok gfjve lW egkuUn nkSA
( ( ◌ॅ 48K 9'
Q Y858 d 8P- ( d %%8 d8/
eerk lqrsp equpqu jk[kh uosUnz lqrkS 'ks[kj yyu
8/ ^ /◌ॅ 9' @ Z $' /P- (
lq[klsukoklh dule ek.Mj lW fnokdj nkSA oh.kk iq=k%A
Ñ , ++ M« ² / 88 @ 9' ++ Z $'
lfpUnz lqrkS lkSjHk ckcwykS ehjkiêhoklh uoksukjk;.k nkSA cchrk
V / b 4> / % 01 `% /◌ॅ Ëm
iq=k%A f=yksd lr xkSjo efg"khoklh eyafx;k dqtkSyh lW
9' 8 Q ' èkS;ZnÙk nkSA fouhrk lqrsp jhpkA

, d . F vFk jrkSyh nfjgjk xzkekjEHk%
M Zê 0 E d M' iwoZ ifjp; iqLrd esa vU;= ns[kwA
% 8Z £: 8 ( 8 8 W.% lqyrkuiqj ns'ks jeS % jru lqrkS t;ukFk ,dukFkkS dUgksyh
# ◌ॅ 4%Ô* w 9 +% Z 4 /◌ॅ ,dgjk lW gyk;qèk lqr izse nkS cfyjktiqj gfjve lW pkUn
K 88 M 9' 101 È' 8 81 lqr uuw nkSA xaxk lqrk'pA t;ukFk lqrk uxokM+ ?kkslkSr lW
\Ñ /◌ॅ S¨H S@* 9 ^5J /◌ॅ izk.ks'oj lqr izk.kèkj nkS i.Mqvk lW Hkatu nq nkSA iwf.kZek lqrk
9' M@
% b8 Z /◌ॅ t%8 fnyorh fnxkSu lsnjiqj lW HkksykukFk lqr ds'koukFk iRuhA
T8 F ' 8 4>@ O S0 ,dukFk lqrk g"kZef.k xksih iz0 vkfrZukFk xksiky 'kf'kukFkk%
J 8
O% TT8$ Q 4 Z /◌ॅ KX
rsrfjgkj lksnjiqj lW pUnkbZ lqr gfjukFk nkS uM+qvkj djegk
4 8 9 8 - ◌ॅ 8 / 10T
lW fpduhoklh xaxs'k lqr ;kj nq nkSA vkfrZukFk lqr oklqnso%
5 9' J 8 $ j Z /◌ॅ
jS;ke lksnjiqj lW n;kfufèk lqr fo|kukFk nkS vksxgh cfy;kl
8* 38 9 u14 +%/ /◌ॅ S 8
lW izhfrukFk lqr ikBd dy: nq nkSA oklqnso lqrkS ywVkuUn
! %I 5 9' ( % MA8K 8
2 d^% /◌ॅ ¿ 8 9' 4 /◌ॅ ◌ॅ W¬
dsnkjukFkkS nsmjh [k.Moyk lW }kfjdkukFk nkSA nfjgjk lW lW
M 9' Y O' J3
dUgS;k nw nkSA ;'kksnk lqrkp eq'kksnk; lqxksnk;A vkn~;k ,dek
d^% /◌ॅ ) %% 8K F ' 1 <%2◌ॅ [k.Moyk lW Jhyky lqr osnkuUn iRuhA vijk x<+ csymWp lW
◌ॅ 8 M8 M 8K F ' % MA8K ! M / O uwuw lqr jekuUn iRuhA ywVkuUn lqrk Bdiwjkoklh xksjk
5
◌ॅ ]8 8 9 81 / \ tftoky lW j?kqukFk lqr jkeukFk nkS jkeuxjoklh ?kkslksr lW
◌ॅ % M 9' b d J3 dyj nw nkSA vfEcdk lqrkp xkSjh ikoZrh foj[kh vkn~;k
5J/ /^ /◌ॅ cM%% 18K F ' dYgqvkoklh ijl.Mk lW eUuwyky lqr ;ksxkuUn iRuhA vijk
+ 8 / d 0U ◌ॅ 8 %
% y* F ' chjou oklh [kkaxqM+ lfjlo lW furZyky lqr jkecksèk iRuhA
81 / 8 ◌ॅ J8K %a@ vijk jkeuxjoklh nnjh ifupksHk lW vkuUnh lqr y{e.k
F ' 8 8K 8 8K 8K' g/ iRuhA dsnkjukFk lqrk jekuUn uhjkuUn n;kuUnkA cSysoklh
^.% /◌ॅ 8%% & S0 M Ê 9' /4) i.Mksyh lW enuyky lqr nkeksnj iz0 QwPph nkSA lgJke
◌ॅ 8K M 9' Q % nfjgjk lW prqjkuUn nw nkSA lqfe=k lqrsp foeyk deykdsaA
%0 ' J3 81 / 8, J8K vkn~;k jkeuxjoklh nnjh ifupksHk vkuUnh lqr jke iRuhA
F ' 5 {% /◌ॅ U@8K vijk Mqefj;koklh cf<+;ke iokSyh lW xq.kkuUn lqr nsos'k
T F ' o8K (# #) ( /¡GP-
iRuhA ';kekuUn ¼ch, ch,M½ lqrkS lR;sUnz thrsUnzks rs?kjkoklh
QP-. Q] / + {% /◌ॅ / B
cf<+;ke iokSyh lW lhrkdkUr lqr fo".kqdkar nkS fo".kqiqj
#5 0 9 #5Z (/ ) - ◌ॅ
¼vltk ns'ks½ oklh vkfgy gfjve lW iùkuUn nw nkSA ekyrh
ùÌ8K M 9' % È B B ' J3

lqrk'p dkUrh t;UrhA vkn~;k uksuxM+koklh lhjh cqèkoky lW
:81 % ◌ॅ + H F '
/ <4A d^% /◌ॅ 38K T ¬T
cklqnso lqr dkes'oj iRuhA vijk HkM+jkoklh csgV [k.Moyk
F ' /¡GP- (#) ( P- NTP-. + /
lW fo|kuUn lqr 'kSys'k iRuhA lR;sUnz ¼ch,½ lqrkS cztsUnz
B 9' 8 8K ( * ~P- ~P-. 4 / dkS'kysUnzks cjkjh oklh jekdkUr nkSA uhjkuUn lqrkS èkhjsUnz
W.% 4 /◌ॅ °M /Ê8K 9 Ó fojsUnzks ijokgk oklh dUgksyh ,dgjk lW ckSdw lqr lfPpnkuUn
28Z % /◌ॅ ©8 M M 9' S% Q TB nkS jèksyh oklh mnuiqj tftoky lW HkkSuw nw nkSA izfeyk lqrsp
+7 / + {% /◌ॅ "#P- Z?m 'kkfUr cgksjkoklh cf<+;ke iokSyh lW Ñ".kpUnz lqr iq#"kksÙke
F ' * ~P- y* / 81 \ /◌ॅ iRuhA èkhjsUnz lqr cksèkxzke oklh uxokM+ ?kkslksr lW izHkk"kpUnz
S,>P- 9 8K P-$ / MJ/ K.% nkS n;kuUn lqr thosUnz% fl>wvkoklh vUnksyh tky; lW iañ
◌ॅ ॰ Tm 9' %% B ,B' f'konÙk nkSA yfyrk lqrkp vofUr HkkfUrA
O% ( <8 5
]8 5
10O +*% /◌ॅ xksiky lqrkS cspu j?kqukFkkS xaxksjk cqèkoky lW firkEcj lqr
28 9 J4% sJ% /◌ॅ ! 0T * M 9' mekukFk nkS vkfgy [kkSvky lW ikBd oa'khèkj nw nkSA iùhuh
ùÌ 8 M% S0 / à d M ' J3 lqrkp ewykorh iz0 ljLorh [kwjkorhA vkn~;k cjkjhoklh

+ / J% d^% /◌ॅ 01%m F ns'kqvky [k.Moyk lW eaxyknÙk iRuh , lqr HkhenÙk%A vijk
, m$' © d^% /◌ॅ (* Z ). 0T) HkkSj [k.Moyk lW ¼èkjeiqj Jksf=; oa'k½ ;ksxukFk lqr yksdukFk
18 V8 F AM8X iRuh , lqr VwukbZ lqrkp rkjk bfUnjk nsodh xksnkorh cspu
vK O <8 ( P-8K 8K. lqrkS pUnzkuUn rkjkuUnks jfgdkoklh vksM+k ,dgjk lW Qsdu nkS
# ◌ॅ 8 9 + / d^% cjkjh oklh [k.Moyk lW g"kZnÙk nw nkSA ljLorh lqrsp eksrh
◌ॅ 4>m
M 9' / à Q & 4 0 ' J3 ghjkdsaA vkn~;k fn?kM+hoklh czãiqjk lW Hkkbyky lqr osnkuUn
./ Z /◌ॅ ,v%% 8K F ' iRuhA vijk HkM+jkoklh csgV [k.Moyk lW xqykc lqr ukjk;.k
/ <4A d^% /◌ॅ U%+ 8 @ &48 eksgu iRuhA rkjkuUn lqrkS ujs'k fefFkys'kks fo".kqiqjoklh
F ' 8K ( 8~T #5Z / J4%
vkfgy gfjve lW ;ksxyky lqr egkohj nkS tgkuiqjoklh
◌ॅ 1%% 4 9 48Z / /¶%
flgkSyh ek.Mj lW lnkuUn nw nkSA rkjk lqrsp uhye
^ /◌ॅ /8K M 9' Q 8 % T '
'kkdEcjhA pUnzkuUn lqr bUnzkuUn vjfj;koklh flejokM+
P-8K vP-8K / / Z /◌ॅ
lksnjiqj lW mxzukFk lqr ÑikukFk nkS flejokM+ [kkSvky lW
2 8 "8 9 / sJ% /◌ॅ ¿ 8 M
}kfjdkukFk nw nkSA fueZyk lqrsp oh.kk oUnuk fdj.kA vkn~;k
9' 8%
Q @ K8 @' J3 4>Z (R%
g"kZiqj ¼usiky ns'ks½ xksihdkUr lqr 'kqHkpUnz iRuhA vijk
) O B ,P- F ' 5
5 8K
1 8 F ' 01 (qX ) #
Mqefj;k nqxkZuUn lqr ekuhd iRuhA vijk jaxjk ¼NbZ ns'ks½
d^% /◌ॅ QP- F '
,dek [k.Moyk lW t;nso lqr thrsUnz iRuhA
! 6 : ]5 ( / M8K

%8K. uf'kjk ns'ks HkM+jkoklh % j?kq lqrkS lw;kZuUn dkfydkuUnks
/ <4A d^% /◌ॅ 8&48 vP-&48 S0 HkM+jkoklh csgV [k.Moyk lW eueksgu lqr bUnzeksgu iz0
vP-@ 9 V48 / ◌ॅ 5 8 5 9' / M8K
bUnzef.k nkS yksguk ldjk<+h lW eFkqjkukFk nq nkSA lw;kZuUn
D4+ / 4A Z 88 ,1 lqrk dksgcjkoklh gkVh lksnjiqj jktho u;u lqr Hkkxor nkS
9 g18 % /◌ॅ I/Z / d M+%% S0 M cSxuh vy; lW :iliqjoklh [kwcyky iz0 Mkseh nw nkSA
9' (^
, 4¹ /?A, / ) % B ¼deZdk.Mh] gkL; lezkV] lektlsoh½ dkyhdkUr lqrk dqykuUn
`%8K 8K % ` $ D4+ / 4A Z ek;kuUn fnyhi dqekjk% dksgcjk oklh gkVh lksnjiqj lW
◌ॅ ,1 / M8
@ 9 ` sJ% /◌ॅ Hkkxor lqr lw;Zukjk;.k nkS dqjek [kkSvky lW fo".kqiqjoklh
5
#5Z / 8 M 9' `%8K ( S @ -"
;nqukFk nw nkSA dqykuUn lqrkS izoh.k nzfo.kkS pksiM+k c[kkjh
" ◌ॅ ~Tm 8~Tm 9'
oklh vy; lW lqjs'knÙk lqr ujs'knÙk nkSA ek;kuUn lqrk
8K ` / /K4Z \ /◌ॅ T 8K
dqEgM+h oklh lUngiqj fn?kks; lW 'kkjnkuUn nkSA fnyhi dqekj
9' % ` (#) / / /◌ॅ 9'
¼ch,½ lqrk frjklhoklh lW nkSA
».0 */5 M8 ( ß @ &48 S0 8N T;ks0 eèkqlwnu lqrkS ikSjkf.kd czteksgu iz0 frudkSM+h
T8 C J4% 4 /◌ॅ kT8 )Û8 9' f'koukjk;.kks vkfgy gfjve lW egs'kukFk lqr J`f"VukFk nkSA
ß @ &48 T "# ( - ) ¤0 ikSjkf.kd czteksgu lqrk 'kkL=h Ñ".knso ¼jgqvkoklh½ oS;k0
/¡ <% / 8 @ (8T <) lR;nso csyokM+h oklh ukjk;.knsok ¼uf'kjk ns'ks csyokM+h½
8/8$ + / J% d^% /◌ॅ O% fuokfluk% cjkjh oklh ns'kqvky [k.Moyk lW xksiky lqr Bkdqj
!` +%,- 9' y*8 TB0 ' J3 cyHknz nkSA lqrkp lqcksfèkuh 'kkUrkdsaA vkn~;k uf'kjkns'ks
8T Z / + {% /◌ॅ 8 tkQjiqjoklh cf<+;ke iokSyh lW jktukFk lqr cS|ukFk iRuhA
g38 F ' T 8 "# +%"# , lqrk dk'khukFk jkeÑ".k ckyÑ".k vijk uf'kjk ns'ks
8T Z / 4> 5
+*% /◌ॅ ô>8
jkeiqjoklh efg"kh cqèkoky lW _f"kukFk lqr dk'khukFk iRuhA
T 8 F '
$: T "# STB J=> 8 jgqvk èkjeiqj % 'kkL=h Ñ".knso lqrk iz'kkUr vk'kqrks"k vukfn
` $ 4 5J/ +]/ / / /◌ॅ +% ) dqekjk% jgqvkoklh c?kokl lfjlo lW cynso lqr Jhnso iz0
S0 ) 9 48Z / (% 4 /◌ॅ T&48 M cw<+k nkS tgkuiqjoklh jrkSyh nfjgjk lW jk'keksgu nw nkSA
9' hB ' J3 £ © lqrkp ØkfUr dfork lqtkrkA vkn~;k jeS HkkSj [k.Moyk

d^% 88 T_58 F ' 48Z fnukukFk lqr 'kEHkqukFk iRuhA vijk tgkuiqj ,dek [k.Moyk
d^% /◌ॅ ,Tm Tm F ' lW Hkos'knÙk lqr ;ksxs'knÙk iRuhA vijk rqyfl;koklh HkM+xke
%// , ◌ॅ F TTB tftoky lW jRukdj lqr 'kf'kdkUr iRuhA iz'kkUr dqekj lqr
F ' STB ` K S0 4~ vjfoUn iz0 gjsjke ikM+koklh csgV [k.Moyk lW xtkuUn lqr
<4A d^% /◌ॅ 18K 5 8K 9 4/ eFkqjkuUn nkS ijokgkoklh dUgkSyh ,dgjk lW j?kquUnu nw nkSA
5
W% 4 /◌ॅ ]8K8 M 9' Z8 ,-' lqrkp iquhrk lqHknzkA vkn~;k etjk Ñ".kpUnz lqr fo'ocUèkq
J3 "#P- H+i5 F ' ,- iRuhA vijk lqHknzk Hkokuhiqj oklh ';kekdkUr lqr vjfoUn
,8 Z / oB K F ' J=> iRuhA vk'kqrks"k lqrk tgkuiqjoklh ,dek [k.Moyk lW
48Z / d^% /◌ॅ kTm 9'
egs'knÙk nkSA
! X : ¤0 /¡ 1 P- S0 uf'kjk ns'ks csyckM+h % oS;k0 lR;nso lqrk fxjhUnznso iz0
% P- % S0 S 5 / 4 fnyhi jfrUnznso dfiynso iz0 iznhi Mqefj;k oklh lqgFkfj
Z /◌ॅ 4 K 8K 9 Ó% / /¶ lksnjiqj lW gjlqUnj lqr osnkuUn nkS jèksyh oklh flgkSyh
^ /◌ॅ 88 5 9' 1 k% 8 ek.Mj lW lksuefu nq nkSA xhrk lqrkp gseyrk fouhrk ehukA
8' J3 O 81 / 28Z % /◌ॅ vkn~;k xksihuxj oklh mnuiqj tftoky lW ;ksxsUnzukFk lqr
P-8 4 8 @ F ' 81 81 gfjukjk;.k iRuhA vijk jkeuxj uxokM+ ?kkslksr lW dsnkjukFk
\ /◌ॅ 8 F ' % 8~P- S0 iRuhA fnyhi lqr ujsUnznso iz0 fu'kkukFk pksiM+k c[kkjhoklh
8T8 " - ◌ॅ m vy;&vy; lW t;nÙk lqr lqjs'knÙk nkS tgkuiqjoklh jrkSyh
~Tm 9 48Z / (% 4 /◌ॅ T&48 M
nfjgjk lW jk'keksgu nw nkSA lqrkp lksuh iwf.kZekA vkn~;k
9' 8 M@'
J3 4 / d 0U
fMfg;k oklh [kkaxqM+ lfjlo lW 'kkfUrukFk lqr izdk'k iRuhA
◌ॅ TB8 ST F ' 8 @ @
ukjk;.knso lqr fdj.knso jkeiqjoklh djegk lW enueksgu
Z / 4 /◌ॅ 8&48 9' 8 @
nkSA vijk ukjk;.knso lqr jfUrnso fo'kkynsoks ¼ch,½
B T% (#) 5 / d^%
Mqefj;koklh ,dek [k.Moyk lW egkuUn nkSA lqrkp js.kwA
◌ॅ 8K 9' ~@ M' J3 5 /
5
vkn~;k Mqefj;koklh ,dek [k.Moyk lW nkeksnj lqr xkSj
d^% /◌ॅ & b K F ' T
4 Z /◌ॅ ++ M * F ' ~@ M
lqUnj iRuhA vijk nqok'k, ipgh lksnjiqj lW ckcw lqr lqèkhj
/ <4A d^% /◌ॅ 8 @ 8 F '
iRuhA vijk js.kw ikM+koklh csgV [k.Moyk lW ukjk;.k lqr
@ ( % N ,A4 / / /
enu iRuhA fdj.knso lqrkS dey nhidkS HkofV;kgh oklh
Z /◌ॅ /8K 9 ◌ॉAZ / 4 5 sJ% /◌ॅ lfjlo lksnjiqj lW lnkuUn nkS cjkWViqjoklh egqok [kkSvky lW
+7 8 9' B / d1 cgksju nkSA jfUrnso lqr lkdsr [kexM+koklh jfrikM+ csymWp
<%2◌ॅ ◌ॅ +%OK 9' / 01 8 ¤# ' lW ckyxksfoUn nkSA laxhrk lqrkp ekuoh oS".kohA fo'kkynso
T% ô>, `L8 / + {% /◌ॅ lqr _"kHk dqdjkSu oklh cf<+;ke iokSyh lW 'kdquyky lqr
T`8%% T 0 9 / 8Z 4 fot;'kadj nkS dM+ekoklh jktuiqjk nfjgjk lW vtwZu nq nkSA
5 9'
◌ॅ M8
: ¤ @ T8 @ vP- lqyrkuiqj ns'ks jeS % oS;kdj.k f'koukjk;.k lqrk bUnznso
P- *
T 8T $ pUnznso czãnso èkeZnso ds'ko nso ukxs'k nsok% ijokgkoklh
4/ W.% 4 /◌ॅ %% I-8K 9 81 dUgksyh ,dgjk lW yky lqr :nzkuUn nkS uxokM+ ?kkslksr lW
\ /◌ॅ & M 9' T % Q / // eksrh nw nkSA lq'khyk lqrsp fljfl;koklh rjkSuh djegk lW
L8 4 /◌ॅ 4 , F ' egknso lqr Hkonso iRuhA
vP- ( H_L d / \/ bUnznso lqrkS firkEcj fo'oEHkjkS iks[kfj;koklh ?kksfl;ke jS;ke
j /◌ॅ , m 4 &48 9 T81 / ^5J lW HkhenÙk lqr gfjeksgu nkS f'kouxjoklh i.Mqvk lW thokuUn
◌ॅ 8K M 9' , Q 2 J3 , nw nkSA Hkkek lqrsp mek vkn~;k Hkkjrh xhrkdsaA pUnznso lqr
1 0 ' P- 8% 4A 8 / <4A 4 fuykEcj jgVehuk oklh csgV djegk lW ljcfj lqr [ksykuUn
◌ॅ / + %8K 9 ¯% / ◌ॅ %% nkS rrSy ldjk<+h lW lks[ksyky nw nkSA ;equk lqrsp vUuiw.kkZ

M 9' Y8 Q c M@ ª@ ' dY;k.khA czãnso lqr fnxEcj 'kadjiqjoklh vks>ksfy csymWp
1 T 0 Z / u®% <%2◌ॅ
◌ॅ lW oklqnso lqr f'ko'kadj nkS jk;Jhoklh gkVh lksnjiqj lW
TT 0 9 ) / 4A Z /◌ॅ 1 T M 9' txnh'k nw nkSA Qwyorh lqrkp feuk{khA èkeZnso ¼,e,½ lqrkS
M % 8 ' *
(##) ( ,0 (#) 'kqHkadj ¼ch,½ lqeukS dYgqvkoklh vuyiqj djegk lW uoy
5J/ 8%Z 4 /◌ॅ 8% fd'kksj lqr flags'oj nkS jtkSjk ek.Mj lW egknso nw nkSA ehuk
/ 0kH 9 ^ /◌ॅ 4 M 9' 8 È lqrk'p 'krk{khA ds'konso ¼ch,½ lqrkS lqèkkdj jktcYyHkks
T ' T (#) ( * +nt cuSyhoklh yksvke lqjxu lW jk; t;ukjk;.k lqr lR;ukjk;.k
+ù% / VJ 18 /◌ॅ 8 @ /¡8 @ nkSA
9'
◌ॉ॰ 8Tm (## #) T 08 ô> 08 MkWñ ukxs'knÙk ¼,e, ih,pMh½ lqrk jkds'k jatu _f"kjatu
ô 08$ / / <4A d^% /◌ॅ B@ 9' _rqjkt jatuk% lM+jkoklh csgV [k.Moyk lW fpUrkef.k nkSA
&8 ++85 A8$ j Z XH m eksnukFk lqr ccquh lqr QVdu% jS;ke lksnjiqj bZ'ojnÙk nkS
9 /¶% ^ /◌ॅ k8 M 9' A8 ( 3* flgkSfy ek.Mj lW gseu nw nkSA QVdu lqrkS fo|kèkj nsoèkjkS
*L 8T U@ / ) d^ A% /◌ॅ uf'kjk ns'ks xq.kefr oklh Jh[k.M Vdoky lW nkeksnj nkSA
& 9'
! 6.: 3* *8K$

+,8 / d uf'kjk ns'ks cHkuh % fo|kèkj lqr èkekZuUn% cHkuhoklh
4 ) /◌ॅ *8 8 9' -. Z $' j[kokjh gfjJe lW jkèkkukFk lqr dsnkjukFk nkSA nzksinh iq=%A
*8K
( S0 S S, S0 S " èkekZuUn lqrkS fnokdj iz0 iznhi izHkkdj iz0 izoh.kkS pksiM+k
+d / Q 4 Z /◌ॅ * c[kkjh oklh rsrfjgkj lksnjiqj lW ekèko lqr jekuUn nkS
8K 9 48Z / ( ◌ॅ ! ) tgkuiqjoklh jrkSyh nfjgjk lW mfnrukjk;.k nw nkSA nsoèkj
9' * )* TT* K8 8% / lqrk Jhèkj 'kf'kèkj pUnuk lksukyh oklh fni cgsjk<+h lW
+k ◌ॅ 0T8 /8K 9 4 4 /◌ॅ oa'kefu lqr lnkuUn nkS Mhg nfjgjk lW xksfoUn nw nkSA xhrk
OK M 9' 1 Zá vK * UÇ 8 M 8$ lqrkp iq"ik bfUnjk lqèkk xqM~Mh uwruk% vkn~;k ifjgkjh oklh
J3 4 / 5
4> +*% /◌ॅ 0T8 ß @@@é
efg"kh cqèkoky lW oa'kefu ikS=z uUnfd'kksj lqr t;fd'kksj
8K F ' Z +
iRuhA vijk tkQjiqj cf<+;ke iokSyh lW fuR;kuUn lqr
{% /◌ॅ 8¡8K o8K F ' 4%+
';kekuUn iRuhA vijk egyckM+h vkfgy gfjve lW ÑR;kuUn
- ◌ॅ "¡8K 8K F '
lqr jktkuUn iRuhA vijk Mqefj;k vkfgy gfjve lW
- ◌ॅ ,M 8 ß 5 8K
1
foHkwfrukFk ikS= nqxkZuUn lqr vjfoUn iRuhA vijk Mqefj;k
5
K F ' + {% /◌ॅ % %8K
5 5
cf<+;ke iokSyh lW yhykuUn lqr lqeudkUr iRuhA ccqvu lqr
8B F ' ++8 %% ( +M KL
)- * %
◌ॅ OK 9 + ◌ॅ
yky lqrkS cq)w lqUnjkS tewvkoklh efg"kh cqèkoky lW xksfoUn nkS
8 M 9' %% ( T* h*L / 8
;fn;k cM+xke lW cztukFk nw nkSA vijk yky lqrkS f'koèkj
K Z /◌ॅ %% 9' K +%"#$
pØèkjkS flejouh lqUnj lksnjiqj lW ft;kyky nkSA lqUnj lqr
*IJ 8EZ % /◌ॅ R%% 9' K ckyÑ".k% èk:vkjh ukU;iqj vy; lW vusdyky nkSA vijk
( +% ¦ / +8 K Z /◌ॅ lqUnj lqrkS cyjke t;jkekS flejcuh lqUnj lksnjiqj lW BhBj
8 9 +% ( I@ 0 ( lqr tud nkS cyjke lqrkS o:.k jathrkS MksfM+;koklh fu[kwfr
" ) ◌ॅ 8K&48 9' I@ $ + lW uUneksgu >k nkSA o:.k lqr nhid% rkjkckM+h lhrkukFk >k
/ 8 9' ( M8
/ 0 ( *84 nkSA t;jke lqrkS vtwZu lathrkS èkugk ujirxatoklh lhrkjke
8 10// 9' T* K * nkSA f'koèkj lqrk lqUnj jktèkj euksèkj iz0 nw[kuk [kckliqj
:* S0 Md8 d+/Z / /` / / /◌ॅ oklh ldqjh lfjlo lW cpdu lqr fe=efu nkS efg"kh cqèkoky
5
8 9 4> +*% /◌ॅ t~%% 5 9' lW Hkksjsyky nq nkSA iqjUnj lqrkS HkwisUnz ;ksxsUnzks HkfV;kgh oklh
Z K ( ,MãP- P-. ,A4 / / / lfjlo lksnjiqj lW loZyky lqr feykuUn nkSA efg"kh cqèkoky
Z /◌ॅ /%%
5
%8K 9' 4> +*% /◌ॅ lW 'kqdy nq nkSA jktèkj lqrkS izdk'k lksuw HkfV;kghoklh
% 5 9' * ( ST 8 M ,A4 /

/ / Z /◌ॅ %8K 9' / 01 lfjlo lksnjiqj lW feykuUn nkSA ikoZrh lqrkp laxhrk
' J3 £/ &48 8&% ) F lqthrkA vkn~;k jeSoklh eksgu lqr vueksy feJ iRuh izdk'k
ST 8K8 %T8 *8K
9' lqr lquUnu iyk'kouh èkekZuUn >k nkSA lqrkp dktyA
&
: R8 g38 ++ M8 8 8 jeS iqokfj Vksy % usuk lqrk cS|ukFk ckcwukFk n;kukFk
/ 04) /◌ॅ 4 8K8 + MA8 9 ,^ / /◌ॅ A5c M e;kukFkk flagkJe lW gfjuUnu lqr cwVu nkS Hk.Mkfjle lW
9' g38 8
d18 T 8$ 2/L% VqUuk nw nkSA cS|ukFk lqrk dhfrZukFk [kxukFk j'khdukFkk%
◌ॅ +%M 9' 8 %8K mljkSyh vy; lW cydw lqr ve`fr nkSA dhfrZukFk lqrk
/%8K %8K 28K / M8K
%/ / / / deykuUn leykuUn feeykuUn mekuUn lw;kZuUnk iyklh
Z /◌ॅ Zá8 +ÊM 9 01L8 % /◌ॅ oklh lfjlo lksnjiqj lW iq"iukFk lqr cPpw nkS eaxjkSuh ikyh
1 48 M 9' %8K 1018K 8K8Z / ' lW x`fgukFk nw nkSA deykuUn lqr xaxkuUn uUnuiqjoklhA
/%8K M8
, 8M % /4 01 / ldykuUn lqrk vtwZu Hkhe udwy lgnso czãnsok jaxjk oklh
d^% /◌ॅ O% ,M01 9' , ( ,dek [k.Moyk lW xksiky lqr Hkwtaxh nkSA Hkhe lqrkS fcuksn
+: `& %/ / R `% /◌ॅ cM%% dqeksn iyklh oklh us;ke dqtkSyh lW eUuwyky lqr eèkqlwnu
*/5 M8 S0 DX 9 º 4 /◌ॅ ◌ॅ M 9' iz0 dksdkbZ nkS e>kSjk djegk lW mWek nw nkSA pUnzdyk lqrsp
P-% Q ~d M %+/ 1¨T H8 lqjs[kk QwyckM+hoklh x.ks'k lqr fo'oukFk iRuhA lw;kZuUn lqr
F ' / M8K
/ S0 00 ◌ॉAZ / fodkl iz0 ch0ds0 cjkWViqj oklh dkdks csymWp lW gDdw lqr
D <%2◌ॅ ◌ॅ 4ÍM ]8o 9' / S0 ?ku';ke nkSA fodkl iz0 ch0ds0 lqrk jebZ oklh doS ujmu
00 X / ¤ 8 28 /◌ॅ M%8K 9' lW >wykuUn nkSA e;kukFk lqr 'kfDrukFk lqrkS iùukFk
8 T§8 ( ù8 T8 Y %
f'koukFkkS eqjyh ukjk;.kiqjoklh ef>;ke djegk lW uhyef.k
8 @Z / 4 /◌ॅ 8 %@ 8K 9
lqr uUn nkS ujlke cfy;kl lW iz;kxnÙk nw nkSA iùukFk
◌ॅ S1m M 9' ù8 P-8
lqrk pUnzukFk rkjkukFk t;ukFk xkSjhukFk egsUnzukFk lqjsUnzukFk
8 8 b 8 kP-8 ~P-8 5
]8$
j?kqukFkk% [kexM+koklh e>kSjk djegk lW egkohj nkS us;ke
"/º 4 /◌ॅ 4 9 R `%
dqtkSyh lW HkxhjFk nw nkSA pUnzukFk lqr cqf)ukFk% Hknzs'ojoklh
◌ॅ ,1 M 9' P-8 5
+8$ ,-GH /
uxokM+ ?kkslksr lW j?kqoj lqr mWekukFk nkS fxjèkjiêh HkM+xke
\ /◌ॅ ]5 2◌ॅ8 9 1 * ²
◌ॅ (8 M 9' 8
tftoky lW f'kykukFk nw nkSA rkjkukFk lqr fot;ukFk%
+ ◌ॅ \
nHkM+koklh ipgh tftoky lW ?kksrh lqr cVs'kukFk nkS us;ke
+T8 9 R `% /◌ॅ T%% M 9'
dqtkSyh lW ds'koyky nw nkSA fot;ukFk lqrk dksYgqvkoklh
8 D5J/ / /◌ॅ +t% 9' ifjljk lW ceHkksyh nkSA t;ukFk lqrk csyokM+h dksdhyckM+
8 <% D %+ \ /◌ॅ ) @ fn?kks lW Jhef.k lqr jekuUn nkS jk<+h ikyh lW usokyky nw nkSA
8K 9 ◌ॅ R%% M 9' B ne;Urh lqrkp vfEcdk iquèku fotks QksVks Qwynk;A f'koukFk
Z8*8 [ âÏ M %' T8 kT8 lqrk egs'kukFk ds'koukFk èkeZukFkk% [kexM+koklh j[kokjh
T8 *8$
d1 " ◌ॅ ) ) gfjve lW uwuwyky lqr ';key fd'kksj nkS g"kksZyh ek.Mj lW
o% 9 4?% ^ /◌ॅ +ÊM M 9' cPpw nw nkSA
8 Sß T%8 ß 4 8 "8 T_M8 e;kukFk izikS= f'kykukFk ikS= gfjukFk lqrk ÑikukFk 'kEHkwukFk
V8 P-8 2ãP-8 g !/ Õ f=yksdukFk jktsUnzukFk misUnzukFkk cSys iksfB;koklh [kksfj
Z 5
/◌ॅ ]A &48 9 4 /◌ॅ B%% lksnjiqj lW ?kqVk lqr czteksgu nkS nfjgjk lW dUryky nw nkSA
M 9' "8 ( y*8 @ QP-. %/ / ÑikukFk lqrkS cksèkukjk;.k thrsUnzks iyklhoklh us;ke dqtkSyh
R `% /◌ॅ ` g38 9 1 Z ^ lW dqej lqr cS|ukFk nkS txriqj ek.Mj lW Hkksyk nw nkSA
◌ॅ t% M 9' 8%
0
8 08 8K8 fueZyk lqrkp vatuk jatuk uUnuk 'kEHkqukFk lqrkS v'kksd
T_58 ( S& %/ / º 4 /◌ॅ izeksn iyklh oklh e>kSjk djegk lW >iV lqr cS|ukFk nkS
A g38 9 ¤ 8 28 /◌ॅ 1&48 M 9' doS ujmu lW txeksgu nw nkSA f=yksdukFk lqrk QwyckM+h

V8 M %+ / /K4Z \ /◌ॅ / M`
oklh lUngiqj fn?kks; lW lw;Zdqekj nkSA
9'
8 t%8 T 8 M8 H8$ n;kukFk lqr HkksykukFk lqrk ;'khukFk èkzwoukFk fo'oukFkk%
mGZ / / Z /◌ॅ ++ M%% 9' M8 QÙksiqj lfjlo lksnjiqj lW ckcwyky nkSA èkzwoukFk lqrk
/ 8 %d8 ,M 8 Ô1% $ 01 / lhrkukFk jkey[ku foHkwfrukFk ;qxy fd'kksjk% jaxjkoklh ,dek
d^% /◌ॅ ,M01 9 ¯!/ 4 4 [k.Moyk lW Hkwtaxh lqr t;nso nkS jrSBkoklh Mhg nfjgjk lW
◌ॅ ! & M 9' / 8 ( T % ikBd nkeksnj nw nkSA lhrkukFk lqrkS v'kksd lq'khy jeS oklh
£ / 4A Z /◌ॅ kT8 9' gkVh lksnjiqj lW egs'kukFk nkSA
8. : 8T U@ /◌ॅ Z8/

$ Jhiqj ns'ks tgkuiqj % uf'kjk ns'ks xq.kefr lW iquokZflr%
5
++8 /B 2 8 @ 8 &48$ ccqtu >k lUrfr mfnr ukjk;.k lqr enu eksgu% cgksjkoklh
5
+7 / <%/ +*% /◌ॅ t 8 W 9 csylke cqèkoky lW Hkksdju lqr èkksUgj nkS Hkjke tftoky lW
◌ॅ +- 8 M 9 4 / cnzhukFk nw nkS lqrkp ghjknk; lhrknk; jhrknk;A vkn~;k
' J3 +d / Q 4 Z pksiM+k c[kkjh oklh rsrfjgkj lksnjiqj ekèko lqr iùkuUn
* ùÌ8K F ' iRuhA
/¡8 @ ( T8 @ %a 8 C Z /◌ॅ lR;ukjk;.k lqrkS f'koukjk;.k y{ehukjk;.kks lksnjiqj lW
8&48 9 `%8K 101* B$ eueksgu nkS dqykuUn lqr xaxkèkj lqr fot;dkUr% rjkSuhoklh
L8 / .%
8, /◌ॅ OK 5Â8 9' czãksyh ifupksHk lW xksfoUn lqr pqEeu nkSA ekyNM+hoklh
$/ g385
+8$ 4/ W.% cS|ukFk lqr cqf)ukFk% ijokgkoklh dUgksyh ,dgjk lW yky
# ◌ॅ %% +ÊM 9 ]Ñ 5 /◌ॅ T 0 M 9' lqr cPpw nkS ?kqlkSr lW n;k'kadj nw nkSA txUukFk lqr rstukFk
1c Q8 S0 S0 . (+ 3 iz0 xkek iz0 j?kqoa'kukFk ef>;ke djegk lW vfu:) nkSA
◌ॅ 8I 9' M %' Q8 S0 lqrkp Qwynk;A rstukFk iz0 xkek lqrk Bk<+h lW czãksÙkjk
1 ! ◌ॅ .m / d 4 /◌ॅ oklh j[kokjh gfjve lW firkEcj nkSA lqrkp lksukyh nhi
9' 8% +k ◌ॅ F ' cgsjk<+h lW lqr iRuhA
P8 S, ` / <4A d^% /◌ॅ foUè;ukFk lqrk izHkkr dqekj ikM+koklh csgV [k.Moyk lW
vP-@ rAM 9' 4 5J/ / sJ% /◌ॅ bUnzef.k lqr NksVw nkSA jgqvkoklh flejokM+ [kkSvky lW
M 9' ◌ॉ॰ S.॰ S, ` (## #) fe=ifr nw nkSA MkWñ izksñ izHkkr dqekj ¼,e, ih,pMh½ lqrkp
X+ A4 / +8% 9 / <4A efjpkbZckM+h dfVgkj oklh cuekyh nkS ikM+koklh csgV
d^% /◌ॅ 8K M 9' [k.Moyk lW nsokuUn nw nkSA
! e . (fgh 3.): B8 uf'kjk ns'ks txsyh ¼;kX;oYD; iYyh½ % okxs lqr
5
]$ 5
% /◌ॅ + 9' ] ,M
$ fpUrkefu lqr j?kqnso% vy; lW ckxs nkSA j?kqnso lqr prqHkwZt%
◌ॅ S TÂ ,d 9' ,M
Sù6ä$ vy; lW izhfr'kEeZ lqr fHk[kkjh nkSA prqHkwZt lqr izùqEu%
5
<%2◌ॅ ◌ॅ ]8 1 T 9' SùÌ5ä ( 8d csymWp lW j?kqukFk lqr txnh'k nkSA izùqEu lqrkS eulq[k
/* MN L8 4 /◌ॅ +7 8 ß %a lkèkwdkS rjkSuh djegk lW cgksju ikS= y{ehifr lqr nsokuUn
8K 9 8 28 /◌ॅ 8I S0 cM ]8o |0 nkS ujmu lW vfu:) iz0 vUuw lqr ?ku';ke pkS0 nkSA eulq[k
9' 8d 8$ M %4 % /◌ॅ 48KZ / lqr t;ukFk% Qwynkgk ikyh lW egkuUniqjoklh Qwynkgk ikyh
2) ◌ॅ T 4 ª@ lW f'kojke lqr gfjjke lqr dY;k.k lqr vkuUn nkS ek.Mj lW
J8K 9 ^ /◌ॅ O% ++ M 9'
xksiky lqr teh lqr ckcw nkSA t;ukFk lqr nqxkZukFk% gkVh
8 5 8$
1 4A % /◌ॅ P- ¶ 9
ikyh lW pUnzifr lqr gkSnh nkS lrS<+ [kkSvky lW fHk[kkjh lqr
/¯ sJ% /◌ॅ ,d 5 8
9 1
fe=dj nkS nqxkZukFk lqrk ldekoklh ijex<+ vy; lW ;kew
◌ॅ M 8 9'
lqr nsekuh nkSA mWekifr lqrkS gsyu cknukS tftoky xksjk lW

◌ॅ ( k%8 + % O /◌ॅ * M 9' foèkw nkSA gsyu lqr ujksÙke% mYyw dqtkSyh lW [kka f'ko nkSA
k%8 8em$ 2nM `% /◌ॅ d 0 T 9' 8em ujksÙke lqrk xskiky xkso)Zu n;ky fnxEcjk% xaxksyh lW jkeh
% O8 % 1 $ 10O% /◌ॅ 9' nkSA xksiky lqrkS jkeukFk txUukFkks ldqjh lW nkew lqr dUgkbZ
O% ( 8 1cÚ /` /◌ॅ M WX nkSA jkeukFk lqrkS nq[kHkatu lkgscks csymWp lW deykifr lqr
9' 8 ( d,05 8 /ky <%2◌ॅ ◌ॅ fdlkbZ nkSA nq[kHkatu lqrkS [;kyhuke jekukFkkS cqèkoky lW
5 8 ( ¥% 8
/X 9' d,0 8 5
+*% eFkqjk lqr Hkos'k nkSA [;kyhukFk lqr fe=ukFk% frlmWr lW
◌ॅ 5 ,T 9' ¥% 8 8$ ukjk;.k lqr ;keifr nkSA fe=ukFk lqrkS txrefu dkjSdkS
◌ॅ ◌ॅ 8 @ 9' 8 ( ijex<+ vy; lW ldekoklh nsokuh lqr HkksykukFk nkSA dkjs
1 8 jN 1 ◌ॅ // 8
lqrk es?kukFk in~eukFk ;nqukFkk% dUgksyh ,dgjk lW uUnh'oj
5
t%8 9' ~ ]8 8 8$ W.%
nkSA es?kukFk lqrk f'kokuUn HkokuUn ?kukuUnk itwvkM+koklh
# ◌ॅ 8K H 9' ]8 T8K ,8K
fni cgsjk<+h lW lukFk lqr fo'oukFk nkSA in~eukFk lqrkS
]88K M-/ +k ◌ॅ /8 H8
bUnzkuUn lw;kZuUnks Mqefj;koklh cf<+;ke iokSyh lW p.MhnÙk
9' 8 ( vP-8K / M8K.
5 / +
lqr egs'kukFk nkSA ;nqukFk lqr fujatu% ;nqukFk lqr fujatu%
{% /◌ॅ ^ m kT8 9' 5
8
5
Mqefj;koklh fnxkSu xaxksyh lW jk; bZ'oj lqr jk; fpUrw nkSA
8 08$ 8 8 08$ 5 / b8 10O%
◌ॅ XH BM 9' 1c 8K
txUukFk lqr t;kuUn lqrkS ';keukFk cyjkekS efg;k lksnjiqj
( o8 +% ¦ 4 Z /◌ॅ Tm 9'
lW f'konÙk nkSA
! i&D '#.: H_ K ,1 uf'kjk ns'ks QjlkMkaxh % fo'oEHkj lqrk lqUnj fo'kks HkxhjFkk
`% /8 9' ,1 1 1 $ dqtkSyh flf)ukFk nkSA HkxhjFk lqrk fnxEcj xfr efrdk%
5
◌ॅ ]8 9' /@ Z $' "# vy; lW j?kqukFk nkSA lokZ.kh iq=k%A efr lqrk t;Ñ".k
@"# Y`K % /◌ॅ B % T 9 {% /◌ॅ ef.kÑ".k eqdqUnk vy; lW dUr lqr dkyhnk'k nkS iokSyh lW
5
+qI 9' "# ( 1 + / ◌ॅ cN: nq nkSA t;Ñ".k lqrkS xjhc onukS ldjk<+h lW nkSA xjhc
9' 1 + ( ^ m 4 /◌ॅ ,m lqrkS p.MhnÙk gfjve lW jktkjke lqr HkkuqnÙk nkSA Hkokuh
9' ,8 Z $' ^ m d8K x8 iq=k%A p.MhnÙk lqrk lq[kkuUn ân;ukFk lqr èkwuhd% e>kSjk
* M8 $ º 4 /◌ॅ 7 % 9 U@ Z $' *c5 djegk lW gksjhy nkS xq.kefr iq=k%A èkqUuh lqrkS eFkqjkukFk
5
( 8 ,8 M
4 /N8 ◌ॅ o ++ M8
'kksHkukFkkS Mhg ldkSuk lW ';kew lqr ckcwukFk nkS xqynh
9 U% d^% /◌ॅ 0 % 5 5 9' D Q
[k.Moyk lW B0 nqykj nq nkSA dksdkorh lqrsp vkn;korh
J 1 ' J3 48/ 128 10b%
fxfjtkorhA vkn~;k vfjgkukoklh fnxmu xaxkSyh lW jk; loZu
◌ॅ /8 8 F ( *8K'

lqr jk; jekukFk iRuh , lqrkS èkekZuUnA :nzkuUn ÑR;kuUnk%A
I-8K "¡8K$' <%2◌ॅ ◌ॅ +H F '
vijk csymWp lW ckys'oj iRuhA vijk fxfjtkorh dqM+qe oklh
1 ` 4 /◌ॅ |0 ]8
nsogkj lW pkS0 es?kukFk lqr e;kukFk iRuhA 'kksHkukFk lqrk
8 F ' ,8 /Ê8K g38 8~T&48
H8$
ADT/ d^% /◌ॅ V8
lfPpnkuUn cS|ukFk ujs'keksgu fo'oukFkk% dkVkdks'koklh
%% 9 +5 A / <% / ◌ॅ / 0kH 5
,dek [k.Moyk lW yksdukFk lqr cztyky nkS cqf<+;kVhdj
9' /¡ 8I 8 % % %' J3
oklh csyk ldjk<+h lW flags'oj nq nkSA lR;orh lqrkp
d / J/ 4 ◌ॅ % B h* F ' fu:iek vuhy okyk piykA vkn~;k iks[kfj;koklh vklh
dB Z / 8 - ◌ॅ H8 ,dgjk lW dkyhdkUr lqr pØèkj iRuhA vijk [kUrhjkeiqj
P- F ' / 4 /◌ॅ |0 4P-8 oklh uM+qvkj djegk lW fo'oukFk lqr jkepUnz iRuhA vijk
8~P-8 F ' /Ê8K 8% ` $ dM+qeoklh nsogkj lW pkS0 efgUnzukFk lqr ujsUnzukFk iRuhA
%XU / / + d^% /◌ॅ &48 9 lfPpnkuUn lqr fueZy dqekj% tyikbZxqM+h oklh ljijc
" ◌ॅ 38 5 9' : ) [k.Moyk lW fd'kksjh eksgu nkS j[kokjh gfjve lW fo|kukFk nq
8Z / W% 4 /◌ॅ A* ß M8
nkSA euksjek lqrkp t;Jh ijekuiqjoklh dUgkSyh ,dgjk lW
,E5 F ' g
0 * 8% ` / tVkèkj ikS= vtwZu lqr vfHkeU;q iRuhA cSad inkfèkdkjh fueZy
8 ? } Z / 8 @ 9' / dqekj lqr lehj euh"kks Hkzejiqjoklh jktukjk;.k nkSA lehj
*Z / %/ 8, /◌ॅ V8 ~P- lqrk eèkokiqjoklh rfylek ifupksHk lW f=yksdukFk lqr
F ' vejsUnz iRuhA

g38 T ÓT T$ 5
+T/ <4A cS|ukFk lqrk fefFkys'k voèks'k czts'kk% nqck'k,oklh csgV
d^% /◌ॅ 8&48 2 @ 9 e4 ◌ॅ [k.Moyk lW eueksgu lqr mxzef.k nkS jksgkM+ ldjk<+h lW lksuw
8 M 5 9' T ( 8 / Z nq nkSA fefFkys'k lqrkS vfer lqfer fpduhoklh in~eiqj
8, /◌ॅ +t% 9' Q 0 M 8 M 8' g38 ifupksHk lW ceHkksyk nkSA lqrsp jhadw uwruA cS|ukFk iRuhA
F ' vK Td T % ´8 ' vijkftrk lqrkp bfUnjk f'k[kk 'khyk dYiuk jhrkA vkn~;k
J3 MJ / |0 8 4~P- ` F ' itwvkM+k oklh pkS0 jfrukFk lqr gjsUnz dqekj iRuhA vijk
d / \/ j /◌ॅ 8*8 iks[kfj;k oklh ?kksfl;ke jS;ke lW fufèkukFk lqr xq#uUnu
U8K8 F ' iRuhA
8~T &48 (, ÞGA g

0 * , ##, ujs'k eksgu ¼Hkkjrh; LVsV cSad ojh; inkfèkdkjh] ,e,]
' ) T$ Ñ8 / % /◌ॅ dfVgkj jktgkrkoklh½ lqr jkts'k% folkSuhoklh idfy;k lW

88 9' T 8 / 88 dkfrZd lqr tuknZu nkSA jkts'k lqrk fpduh oklh fnukukFk
9' H8 QP- / 0 T ¬P-$ % / nkSA fo'oukFk lqrk thrsUnz lat; 'kSysUnzk% j?ksyh oklh xaxksjk
5
10O +*% /◌ॅ X t% 9' J^/ cqèkoky lW MksekbZ lqr Hkksyk nkSA vken.Mkoklh txksj lksnjiqj
O Z /◌ॅ TT* 5 9' +
5 Q lW 'kf'kèkj nq nkSA cqfp;knk; lqrsp eerkA
&
\S ] '!: ! :- vFk uxokM+ ?kkslksr ewy 'ks"kka'k % 'kkgiqj xzke %&
]8o 1@ ( 8em S0 8I * em S0 ?ku';ke lqr x.kifr lqrkS ujksÙke iz0 u: èkhjksÙke iz0
M8 M
*I$' , S _ 0 T4Z /◌ॅ 4 4 èkk:d%A nwuw Hkk; izkjEHk esa 'kkgiqj lW vO;ofgr dkrfg esa
0 4 / %' Z8È 8I !` / J+ vM+jkgk okl d,yA iqu'p u: Bkdqj okil vkfc 'kkgiqj
T4Z +/%4' 48
+% g38 !` ' 4 clykgA fgud ,d ckyd cS|ukFk BkdqjA ,fg cS|ukFk
g38 !Í5 M +% ++ M8 !` u %% !` BDdqjd nw ckyd ccwtu Bkdqj vks jkeyky Bkdqj HksykgA
%4' 8 } %% !` à8*E u + ;] dfu"B Hkzkrk jkeyky Bkdqj LoukeèkU; vks cM+ iS?k tehUnkj
K %4' 8 23.1 +% /◌ॅ 6600 q /! Ñ HksykgA viu m|ksx cy lW 6600 Nh;klB lkS ch?kkd tehu
+ ] 8 2 ïW A < % 18 mikftZr d,ySfUg vkS ukS csj ikyh ijxuk Hkkst d,ySfUgA
t ïW' 8 / 0 +/ % /ê S
viu ifjlj esa cl oyk leLr iztkd lq[k nq[k esa lc rjgsa
5
d d 0 /+ k0 /41 + % 1 4¬
lg;ksx djck ysy rRij jgSr Nykg vks djSr NykgA izfr
q%4 u j q%4' S * /
v{k; r`rh;kd volj ij bukjs esa ljcr cuSr Ny vks
v8~ 0 / + +ù q% u 1c , V *õ
ijxUuk Hkfjd yksd rÌr gksbZr NykgA 'kkgiqj lW fueZyh èkfj
7X q%4'
T4Z /◌ॅ 8% * 48 8
fgud tehu oks 'kklu NyA fgudk nw fookg oks Ng iq=
M
T/8 q%' 48 4 q4 Z %dW' S
Hksyf[kUgA izFke fookg lW loZukjk;.k _rukjk;.k Hkkxor
◌ॅ /8
@ ô 8 @ ,1 8 @ u
18 @ S0 18 @ ¿ 4 0
ukjk;.k vks ;ksxukjk;.k iz0 txukjk;.k rFkk f}rh; fookg esa
T8 @ u , 8 @ Z %dW' S 4
f'koukjk;.k vks Hkjrukjk;.k iq= Hksyf[kUgA izFke fookg
qïW' ô 8 @ !` à 0 / 0 /Â8
Mxekjk NySfUgA _rukjk;.k Bkdqj Lo;a lekt esa lEekfur
§ q%4 J Tà Z 7 48 M +% O;fDr Nykg vk firkd ;'kLoh iq= lsgks fgudk nw ckyd
Û8 @ u 38 @' 4 M8 M , n`f"Vukjk;.k vks fo|kukjk;.kA ,fg nwuw Hkk;d ekf=d
4 5 S , 0 qïW' S Z frjgqrd ije izfrf"Br Hkjke xzke esa NySfUgA izFke iq=
Û8 @ !` ù m8 u /Ê n`f"Vukjk;.k Bkdqj ije uSf"Bd dÙkZO;fu"B vks lPpfj=d
^ q%4' J , %
0 + ) ekin.M NykgA vkj{kh foHkkd dk;kZy; esa cM+k ckcwd
(ऑ2 ) 4= 48 u J
SV,8 840 ¼vkWfQl½ in ij jfgrks fgudk dsvks vkfFkZd izyksHku ufga n
/ïW' m 84 0 Z 10 ïW ldySfUgA vij dÙkZO;d fuokZg esa iq= rd xaok nsySfUg ijap
0 E *88 + à 840 ïW' 48 vU;Fkk èkuktZu djc Lohdkj ufga d,ySfUgA fgudk ;|fi
3 8 Z : ` T ¬P- ` u 8 ` rhu iq= fouksn dqekj 'kSysUnz dqekj vks fofiu dqekj Hksyf[kUg

%dW 0 S Z × %dW' ijap ek= izFke iq= firkd ;ksX; Hksyf[kUgA ,d ek= iq=h
Z * 8 4 0 / / lqèkk tfud fookg MksM+jk xzke esa lfjlo lksnjiqj ewyd jktk
Z M% ) +% 1018K ) /◌ॅ feJd ckyd xaxkuUn feJ lW HksySfUgA tkfg esa vejsUnz iz0
ïW' 4 0 ~P- S0 !M 94 qW' feBw nkSfg= NfFkUgA
S Z S.॰ : ` 1 0* 81 M@

0 izFke iq= izksñ fouksn dqekj ts xkaèkhuxj iwf.kZ;k esa firkd
◌ॅ è q 8 T /◌ॅ ## # dkyfga lW vofLFkr NfFk ts jktuhfr'kkL= lW ,e, ih,pMh
43% 0 S q' 48 81 d, egkfo|ky; esa izkè;kid NfFkA fgud ekf=d t;uxj
8d M M% + 4 Td 0 ïW 48 4 8K fu[kwfr ewyd cjgh 'kk[kk esa HksySfUg fgud ekrkeg uUnyky
!` u / ' S.॰ : ` , 0 Bkdqj vks ekrk lhrk nsohA izksñ fouksn dqekj lqr vfHk;ark
I@ ` S0 /c / ◌ॅ mGZ / o:.k dqekj iz0 lUuh lq[ksr ldjk<+h lW QÙksiqjoklh ;ksxkuUn
18K 9' ) 8 K8 (#) K8 >k nkSA Jhefr vuhrk lqrkp oUnuk ¼ch,½ pUnuk iz0 equpqu
S0 Y858 (#) J3 % 8Z `/
0A /◌ॅ ¼ch,½ vkn~;k lqyrkuiqj ns'ks dqlkZdkaVk lW vjfj;koklh
◌ॅ %% ß %
HkM+xke tftoky lW odhy gfjyky ikS= odhy fot; dqej
` ` (# #) F '
lqr foosd dqekj ¼ch, ch,y½ iRuhA vijk vHkqvkM+ eyk<+
J / 8K (/4¡ ), d%8K
oklh rkjkuUn ¼lkfgR;dkj½] lqr vf[kykuUn ¼ch,llh½ iRuhA
(# ) F '
+/10 S./ V8 S.॰ 38 @ ( ¿ Qkjfclxat izksQslj dkyksuh izksñ fo|kukjk;.k ¼,e, };
#, /4¡ ‘‘ @ ’’ ) I@ ih,pMh] lkfgR;dkj ^ôh.kk ds rkj**d jpf;rk½ lqrk v:.k
` 8 % ` K ` $ / 9' % dqekj vuhy dqekj vjfoUn dqekjk% fot;oklh nkSA foeyk iz0
S0 @ 5 /◌ॅ A4 / 4 oh.kk lqrkp dfork Mqefj;k lW dfVgkj oklh lqgFkfj lksnjiqj
Z /◌ॅ % %8K ) B F ' lW yhykuUn lqr JhdkUr iRuhA
) I@ ` (8T m +4 / ) ( & 0A Jh v:.k dqekj ¼funs'kd foÙk fcgkj ljdkj½ lqrkS eksaVh
+ 0A D *¦ < / + 8 9' caVhdks èkekSjk csfr;koklh ch,u >k nkSA jhrk lqrkp LohVhA
à A ' 8 % ` (# ) ( S.॰ ◌ॉ॰ 1i vuhy dqekj ¼ch,llh vfHk;ark½ lqrkS izksñ MkWñ xkUèkh Bkdqj nkS
!` 9 K ` (## S0 Yc %4 8 0 vjfoUn dqekj ¼,ech, iz0 eqUuk lqrk ygjfu;ka oklh izksñ
/ S.॰ KG 9' ' foUnso >k nkSA eerk lqrkpA
18 @ S0 18 @ T$ +k ' ;ksxukjk;.k iz0 txukjk;.k lqr jes'k% cgsM+h ekf=dA Hkkxor
,1 8 @ ( ,B %B. ` Z ukjk;.k lqrkS 'kksHkkdkUr deykdkUrks dqej okftriqj oklh
/ 1 T `0 9' ,B 8 % txnh'k dqavj nkSA 'kksHkkdkUr lqrk fot; lquhy eukst
: /e$' /õ %! ' %B ljkstk%A lIrjh f=ykBh ekf=dA deykdkUr lqrk v'kksd
/ 0=> 0 OKZ / d sJ% /◌ॅ larks"k jathrk xksfoUniqjoklh [kM+hd [kkSvky lW nkSA
9' T8 @ ( j 8 @ %a 8 " f'koukjk;.k lqrkS jSor ukjk;.k y{ehukjk;.kkS vijk lqr
Z K ' j 8 @ T+ M 4 iqjUnjA jSor ukjk;.k lqrk v'kksd f'kcw egUFk eèkokiqj ekf=d
*Z è ' vofLFkrA
%a 8 @ "# ` S0 +Ê++ M 0Z00 y{ehukjk;.k lqr Ñ".k dqekj iz0 cPpkckcw Hkk0iq0ls0
( -,) % ` (#) / 0 ` ( -, ¼lhchvkbZ½ odhy jktdqekj ¼,ihih½ lat; dqekj ¼lhvkbZMh
vîã! ) % $' JX / "# ` ( bUlisDVj½ odhy fnidk%A vkbZih,l Ñ".k dqekj lqrkS jkS'ku
LT8 e4: Ñ ! / 8 / +%/ /◌ॅ Y8* jksguks lkSjkB oklh ujlke cfy;kl lW ;equkèkj nkSA
9'

5
++8 ß D ++,M /JX 8K %8K, ccqtu ikS=kfn dksdhckcw] ,,lvkbZ n;kuUn dkfydkuUn]
/JX ,8K$' D ++ M P- %m ,lvkbZ 'kksHkkuUnk%A dksdhckcw lqr jktsUnz dkfydknÙk lqr
O%' 8K ( 88K S0 %%++ M 8K xksikyA n;kuUn lqrkS enukuUn iz0 ykyckcw foosdkuUn iz0
S0 U%+ ++ M 14 81 / ,8K xqykc ckcw xtgM+k ekf=d t;uxjkoklh 'kksHkkuUn lqr
FGH (# ) S0 ,) gM %% ++ M ( d jRus'oj ¼Mh,lih½ iz0 ccyw] cStw yky ckcw lqrkS 'ks[kj iadtA
0' U%+ ++ M JT >' xqykc ckcw lqr vk'kh"kA
, F#= #'j . vFk fnxmu xaxksyh xzkekjEHk%
' ' ◌ॅ ◌ॅ ' +

, : frjgqr lW caxky lW vfjgkuk iwok±py fefFkyk % yxHkx
%4 d ÛB SB 0 / `% 8 8D @ lksyge £h"VkCnd izkUr esa lrdqyhu vudks czkã.k ifjokj
% 8 T/ h Û u < -< +% S" rRdkyhu 'kkldd oØn`f"V vks csj&csj iM+ cyk izkÑfrd
- ◌ॅ + k 8-8 T % + 01 vkinkd ekfj lW cpokd gsrq viu&viu 'kkL=kfn y, cax
T È ,1 0 +/%4 4 12i ns'kd if'peh Hkkx esa tk, clykg rkfg eè; fnxmUèk xaxksyh
10O% M% v7 Td q%' 4 0T S*8 > ewyd bgks 'kk[kk pfpZr NyA ,fg oa'kd izèkku fo"k;
@8 @ + q%' ê5 > ,M ikf.kfu; O;kdj.k i<+k;c NyA vLrq fo'ks"k Hkwfedk eè;
2nd q /ìS 0T @ d M:- ¤ @ mfYyf[kr vfN lEizfr oa'k fooj.k ns[kw %& oS;kdj.k i'kqifr
@$ `% /◌ॅ /8 9' ¤ @ @
lqr pk.k% dqtkSyh lW flf)ukFk nkSA oS;kdj.k pk.k lqr
! ◌ॅ o 9' ¤ @ !
thoukjk;.k% djegk lW ';kejke nkSA vijk oS;kdj.k pk.k
Ë8
@$ ^5J 4P-Z /◌ॅ 101
lqr èkS;Zukjk;.k% i.Mqvk efgUnziqj lW onh lqr xaxkjke nkSA
9' % /◌ॅ ◌ॅX M 9' 5
/ ¤॰
tftoky lW mWekbZ nw nkSA lnqikè;k; oS;kñ thoukjk;.k lqr
8 @ 5
%a 8 @$ +*% /◌ॅ +%,- 5
y{ehukjk;.k% cqèkoky lW cyHknz lqr eFkqjk nkS [kkSvky lW
9 sJ% /◌ॅ :4 5 9' %a 8 @
euksgj nq nkSA y{ehukjk;.k lqr gseukjk;.k% gfjve lW
k8 @$ 4 /◌ॅ OK 9 4 5
sJ% /◌ॅ B@ 5 9' k8 @
xksfoUn lqr fo'kks nkS egqok [kkSvky lW fpUrkef.k nq nkSA jk;
d8 @$ 4 I|% /◌ॅ OK * 5 /
gseukjk;.k lqr [kM~xukjk;.k% ,dgjk :pkSyh lW xksUnokM+k
8K ß "# %% 9 Z /◌ॅ ,X
ns'ks eèkqjkoklh ijekuUn ikS= Ñ".k lqr ykyk nkS lksnjiqj lW
& 5 9' d8 @ ®0AM 8 HkokbZ lqr nkeksnj lqr nq nkSA jk; [kM~xukjk;.k lqrk >ksaVw
¾8$ 8, /◌ॅ g38 ß ,§M "# 9 jktukFk eD[kuk% ifupksHk lW cS|ukFk ikS= HkDrw lqr Ñ".k nkS
◌ॅ I /k+ 5 9' HkM+xke tftoky lW :fp lqr lkgsc nq nkSA vijk jk;
d8 @ ( kT W¬N g18 % /◌ॅ 18K [kM~xukjk;.k lqrkS egs'k dUgS;kdkS cSxuh vy; lW ;ksxkuUn
S0 1 4 8 9 / ◌ॅ V48 / "# 5 iz0 ;ksxh lqr gfjukFk nkS ldjk<+h lW yksguk oklh Ñ".k nq
9' 8 Z 5
Q * M % 0 ' nkSA opuk iq= lqrsp eèkqefr QwyefrdsaA vijk [kM~xukjk;.k
d8 @ 81 \ /◌ॅ 1 + ß lqr Qdhj uxokM+ ?kkslksr lW xjhc ikS= nsoukFk lqr eksgu nkS
8 &48 9 8Z ◌ॅ 8 @ 5 9' rYguiqj lW t;ukjk;.k nq nkSA vkn~;k eèkqefr ldjk<+h lW
5
J3 * /
◌ॅ 4 5
]8K8 F ' gjifr lqr j?kquUnu iRuhA jk; egs'k lqrk ,dgjk lW opuw
kT 4 /◌ॅ 8 M 8 9 / lqr n;kukFk nkS flejokM+ [kkSvky lW ckcwjke nq nkS jk;
sJ% /◌ॅ ++ M 5 9 W¬ 8=ड़Ì$ D dUgS;k lqr eurksM+% dkdks csymWp lW eksgu lqr uhykEcj nkS
<%2◌ॅ ◌ॅ &48 8 % 9 / sJ% /◌ॅ flejokM+ [kkSvky lW xkso)Zu nq nkSA Hkxorh lqrsp HkqVdwuorh
O8 5 9' ,1 Q AM 8 ' dVek oHkfu;ke lW jkeykspu lqr lnkuUn iRuhA , lqr
◌ॅ V8 /8K F ' ]88K$ ?kukuUn% lqrkp uwuw nk; jktuiqjk nfjgjk lW oa'kefu lqr
8 M8 M 8Z 4 /◌ॅ 0T8 ¤॰ I-8K oS;kñ :nzkuUn iRuhA
F '
i 6.: 8= 8&48 1&48 vij QwyMksHkh % jk; eurksM+ lqrk eueksgu txeksgu
4 &48 +% 5
]8$ `J /2◌ॅ ◌ॅ R8 gfjeksgu cynso jk?kqukFkk% dqvk frlmWr lW usuk lqr >D[ku

¾8 9 /K4Z \ /◌ॅ `/ %AX 5 9' nkS lUngiqj fn?kks; lW dqEgM+hoklh yVkbZ nq nkSA fgjorh
4 /¡, 1' J3 ` - lqrkp lR;Hkkek lqxknk;A vkn~;k dqEgM+hoklh vkfgy gfjve
◌ॅ kT8 1 8 F lW egs'kukFk lqr txrefu iRuh , lqr lqjkuUn%A vijk
8K$' 1 +,8 / d 4 /◌ॅ lqxknk; cHkuhoklh j[kokjh gfjve lW jkèkkukFk lqr cztukFk
*8 8 F ' 8&48 iRuhA jke eueksgu lqr
"#&48 :Z / Z 8, /◌ॅ + M%% 9 Ñ".keksgu fouksniqjoklh in~eiqj ifupksHk lW >cwyky nkS
', ◌ॅ <M R8 5 9' 58Y8 ++ dVkbZ lW cspw lqr usuk nq nkSA pqueqfu lqrkp ckcknk; cM+xke
◌ॅ 1 Y§8 F ' nfjgjk lW lqxk lqr eqfDrukFk iRuhA jk; Qdhj lqrk
/ sJ% /◌ॅ b m 101m 9 8d M flejokM+ [kkSvky lW xkSjhnÙk lqr xaxknÙk nkS fu[kwfr lW Nou
◌ॅ q8 5 9' +*%
5 /◌ॅ T 8 nq nkSA lqrkp ifj;ke cqèkoky lW dk'khukFk lqr gfjgj iRuhA
4 4 F ' k8 @ `+ड़6 ◌ॅ jk; gseukjk;.k lqr dqcM+% nfjgjk lW èkjuh ikS= f'konÙk lqr
* 8 ß Tm p 9 Z /◌ॅ 4 HkS;kjke nkS lksnjiqj lW egknso lqr xksiky nq nkSA vijk jk;
O% 5 9'
`+ XH 8$ dqcM+ lqr bZ'ojukFk% Mwefj;koklh czãiqjk lW Nkcw lqr xaxknÙk
M / Z /◌ॅ q+ M 101m 9 /K4Z \
nkS lUngiqj fn?kks lW fojuh nq nkSA
◌ॅ 8 5 9'
5
! D: / XH 8 BM$ uf'kjk ns'ks Mqefj;k % lnqikè;k; jk; bZ'ojukFk lqr
%1 <%2◌ॅ ◌ॅ d1 Im 9 A% /◌ॅ fpUrwd% dfyxke csymWp lW [kxifr lqr :fpnÙk nkS Vdoky
18 5 9' 8¡ Z Q 4 /◌ॅ lW ;ksxukFk nq nkSA fuR;ek;k iq= lqrsp rkjk nfjgjk lW dkjs
~ 5
8 F 8 08$' BM lqr ;nqukFk iRuh , lqr fujatu%A jk; fpUrw lqrk 'kfDrukFk
T§8 H8 T 8$ 4 58 0/ 18 sJ% /◌ॅ fo'oukFk dk'khukFkk% dsgqfu;kaoklh xuke [kkSvky lW Mkseu
8 Im 9 A% /◌ॅ 18 5 9' lqr :fpnÙk nkS Vdoky lW ;ksxukFk nq nkSA jk; 'kfDrukFk
T§8 38K /Ê8K T 8K 8 ` S0 lqrk fo|kuUn lfPpnkuUn 'kkjnkuUn fou; dqekj iz0 egUFk
4 1¨T$ +,8 / /¶% ^ /◌ॅ 8K8 x.ks'kk% cHkuhoklh flgkSyh ek.Mj lW ve`ruUnu lqr f'kokuUn
T8K 9 d 4 /◌ॅ M1 5 9' /
nkS j[kokjh gfjve lW owxk nq nkSA lqrkp lfork foHkkorhA
, ' J3 `/ <%2◌ॅ ◌ॅ %a 8
vkn~;k dqEgM+hoklh lqn; csymWp lW y{ehukFk lqr Ñ".kdkUr
"#B F ' ` / u14 <%2◌ॅ ◌ॅ
iRuhA vijk dqEgM+h oklh vksxgh csymWp lW xkso)Zu lqr
O8 ST F ' T§8 Õd/
izdk'k iRuhA vijk 'kfDrukFk lqrk [kks[kkoklh lqYguh ujmu
8 8 28 /◌ॅ 4 &48 %%&48 9'
lW gfjeksgu lqr ykyeksgu nkSA lqrkp lq'khyk vjfj;k oklh
T % / 81 \ /◌ॅ 8K
uxokM+ ?kkslksr lW nsokuUn lqr lw;Zeksgu iRuhA
/ M&48
F '
! : Ë8 @ I8 @ uf'kjk ns'ks vfjgkuk % jk; èkS;Zukjk;.k lqr jk; :iukjk;.k

% ◌ॅ 4 9 ◌ॅ ]' 5 cqèkoky lW cgqM+h lqr gfjtho nkS ujmu lW j?kqnsoA lqr
4 5 9' I8 @ o%%$ 4 /◌ॅ egknso nq nkSA jk; :iukjk;.k lqr ';keyky% djegk lW
%a * 9 u14 <%2◌ॅ ◌ॅ ! "# jekifr lqr y{ehèkj nkS vksxgh csymWp lW ikBd t;Ñ".k
M 5 9' I8 @ 5 $
]]8 lqr [ksnw nq nkSA vijk jk; :iukjk;.k lqr ?kq?kuhd% vks>ksyh
u®% <%2◌ॅ ◌ॅ ! 01% 9' o%% ( csymWp lW ikBd eaxyh nkSA jk; ';keyky lqrkS Nkok
5
q ++:' 5
++8 I|% ◌ॅ ) ccqvuksA jk; ccqvu lqrk :pkSyh ,dgjk lW cpuw lqr
8 9' y* / 81 n;kukFk nkSA lqrkp nk;orh cksèkxzkeoklh uxokM+ ?kkslksr lW
\ /◌ॅ 0 TT* P- S0 1þM F
B0 'kf'kèkj lqr t;pUnz iz0 xTtw iRuh , lqr fgjkyky iz0
4 %% S0 nM$ 5
]]8 /8$

ysYywd% jk; ?kq?kuh lqr jk; loZu% lqn; csymWp lW Nkcw lqr
<%2◌ॅ ◌ॅ q+ M T+ M 9 g18 % /◌ॅ B
f'kcw nkS cSxuh vy; lW dUr lqr efgukFk nq nkSA deyh iq=A
48 5 9' % Z ' /8 Z
jk; loZu lqrk in~eiqj ifupksHk lW ';keukFk nkSA vijk jk;
8, /◌ॅ o8 9' /8
loZu lqr jk; jekukFk% in~eiqj ifupksHk lW cYyHkhdkUr nkS

8$ Z 8, /◌ॅ +n, B 9 ^.d fi.Mks[kfj lqjxu lW feJ daxyh nq nkSA xksjkorh iq=A vijk
18 /◌ॅ ) 0 1% 5 9' O Z ' jk; loZu lqrk ,dgjk lW dk'kh nkSA 'kkL=K jk; jekukFk
/8 4 /◌ॅ T 9' T 8 lqrk èkekZuUn :nzkuUn ÑR;kuUnk QjlkMkaxh oklh jrkSyh
*8K
I-8K "¡8K / 01 / (% 4 /◌ॅ nfjgjk lW ân;ukFk lqr èkquh nkS Mhg ldkSuk lW ckcwukFk nq
x8 *85 9 4 /N8 /◌ॅ ++ M8 5 9' nkSA vkn~;korh lqrkp rkjkorh jktuorh vkn~;k cksèkxzke oklh
J3 8 J3 y* / uxokM+ ?kkslksr lW n;k'kadj lqr 'ks"kef.k iz0 QwPpw iRuhA ,
\ /◌ॅ T 0 >@ S0 M ÊM F ' lqr lUrks"k% lqrkp deyk vuqjkèkkdsaA vkn~;k pkSdhoklh rjkSuh
/B.>$ % *0 ' J3 | / i.Mksyh lW flf)ukFk ikS= txnh'k lqr ds'kopUnz iRuhA
L8 ^.% /◌ॅ /8 ß 1 T TP-
vijk ltuorh dsgqfu;kaoklh xuke [kkSvky lW bUnzukFk lqr
F ' /8 4 58 0/ 18 sJ% /◌ॅ
ef.kUnzukFk iRuh , lqrk fojsUnz èkhjsUnz f}tsUnz 'kSysUnz
vP-8 @P-8 F ~P- * ~P-
vejsUnzk%A lqrkp ehjkA
¿P- T ¬P- ~P-$' '
*8K
T8K$ 48Z / / sJ% jk; èkekZuUn lqr f'kokuUn% tgkuiqjoklh flejokM+ [kkSvky lW
◌ॅ S 8 vP-8 9 <4A d^% /◌ॅ C 5 izhfrukFk lqr bUnzukFk nkS csgV [k.Moyk lW pk.kks nq nkSA
9' Z NTª' *8K 88K in~ekorh iq= dkSf'kY;kA vijk èkekZuUn lqrk fnukuUn
P-8K / M8K
5 8K
1 5 / J4% 4 /◌ॅ pUnzkuUn lw;kZuUn nqxkZuUnk Mqefj;k oklh vkfgy gfjve lW
A ++ M%% 9 / sJ% /◌ॅ 8&48 5 eVj lqr ckcwyky nkS flejokM+ [kkSvky lW eueksgu nq nkSA
9' 1 8%
~@ M ~d' J3 8%
fxfjtk lqrkp fueZyk js.kwdk js[kkA vkn~;k fueZyk fn?kM+hoklh
. sJ% /◌ॅ 8 B ¿8 S flejokM+ [kkSvky lW jeuhdkUr lqr fo}ku izkpk;Z èkekZuUn
*8K
F ' ~@ M 5
Z / 4> +*% /◌ॅ iRuhA vijk js.kwdk jkeiqjoklh efg"kh cqèkoky lW _f"kukFk
ô>8 T 8 F 8 0' ~d 58Z
lqr dk'khukFk iRuh uh0A vijk js[kk pqukiqj txriqj ek.Mj
1 Z ^ /◌ॅ "# 8K
F ' T8K
lW Ñ".knso lqr rhFkkZuUn iRuhA f'kokuUn lqrk mn;kuUn iz0
0 0 /
28K S0 %8K %8K OTX1
enu yhykuUn dykuUnk xks'kkb±xkao oklh 'kfDrjk;iqj ujmu
T§ Z 0
8 28 /◌ॅ 8 / 04 9' 8 M8
lW ujflag nkSA lqrkp vatuk iwue uhyeA lEekfur vè;kid
8 %' /Â8 88K ( 8K S0 )
fnukuUn lqrkS thokuUn iz0 thcw lEiw.kkZuUnks pqukiqjoklh
/µM@8K.
58Z / 1 Z ^ /◌ॅ %%
5
txriqj ek.Mj lW pedyky lqr ';kenso nkS j?kqukFkiqjoklh
o 9 ]8Z / 4 10O /◌ॅ 4 5 9'
vfg;kjh xaxksj lW gfj nq nkSA
* 5 5
0M JT ' J3 T / u14 ekèkqjh lqrkp jatw vk'kk eerkA vkn~;k nqok'k, oklh vksxgh
◌ॅ / 0kH H F ' 8, cfy;kl lW flags'oj lqr ;ksxs'oj iRuhA vijk ifupksHk lW
◌ॅ 8K T_58 F ' 8K (#) prqjkuUn lqr 'kEHkqukFk iRuhA thokuUn ¼ch,½ lqrk ldjk<+h
◌ॅ 8T <%+ ◌ॅ M@/
88 9' lW uf'kjk csyckM+h lW iwf.kZ;koklh tuknZu nkSA pUnzkuUn ¼ch,½
P-8K (#) TB S0 8 M Iß% / +% lqr lq'kkUr iz0 lksuw :ikSyh oklh fctkSyh [kkSvky lW jkes'oj
sJ% /◌ॅ H I-8 @ 9 %/ / lqr :nzukjk;.k nkS yldjh oklh ,dek [k.Moyk lW nq nkSA
d^% /◌ॅ 5 9' Z8 ' J3 J/ lqrkp iquhrk tk;kA vkn~;k vkltk ns'ks fo".kqiqjoklh dqjek
#5Z / ` sJ% /◌ॅ d 5T 8 * [kkSvky lW [kq'khukFk lqr lqèkhj iRuhA lw;kZuUn ¼ch,½ lqr
F ' / M8K
(#) 0 4 (S4) iadt ijokgk ¼izokgk½ oklh dUgkSyh ,dgjk lW fuR;kuUn lqr
W% 4 /◌ॅ 8¡8K 8K 9 µ81 / jekuUn nkS pEikuxj oklh csgV [k.Moyk lW ;ksxkuUn nq nkSA
<4A d^% /◌ॅ 18K 5 9' ». I+ ' lqrkp T;ksfr :chA vkn~;k clkuiêh oklh :nzkuUn lqr
J3 +/8² / I-8K 8 F ' fofiu iRuhA
5 8K
1 (#) ,z $ ZØK4 / 8 - nqxkZuUn ¼ch,½ lqr Hkk"dj% iqM+sUnkgk oklh uM+qvkj djegk lW
◌ॅ 4 ». >P- 9' HG ' ¤ @ egkohj lqr T;ksfr"kpUnz nkSA lqrkp 'osrkA oS;kdj.k deZdk.M
^
T S1c S/ "¡8K (1902-1985) fo'kkjn izxUuk lqizfl) ÑR;kuUn ¼1902&1985½ lqrk
"#8K o8K 8K 38K S&8K Ñ".kkuUn ';kekuUn foosdkuUn fo|kuUn izeksnkuUn

:8K$ 8T Z / %
¬ /◌ॅ m fouksnkuUnk% uf'kjk ns'ks jkeiqjoklh vy; r=So lW t;nÙk
/µ 2Tm 9 S4/ <4A d^% /◌ॅ lqr lEiknd mes'knÙk nkS izokgkoklh csgV [k.Moyk lW
, m 5 9' HGH Z È TT% k% HkhenÙk nq nkSA fo'os'ojh iq= lqrk'p 'kf'kdyk gseyrk
w% ,%' J3 ) Z 48Z / (/ìS izsedyk 'kqHkdykA vkn~;k Jhiqjns'ks tgkuiqjoklh ¼lEizfr
M@/
) (% 4 /◌ॅ h* ,M B F iwf.kZ;koklh½ jrkSyh nfjgjk lW pØèkj lqr foHkwfrdkUr iRuh ,
SB *B 5 8B$' k% lqrk izHkqdkUr eèkqdkUr lqeudkUrk%A vijk gsedyk
4 58 0/ +*%
5 /◌ॅ M / / Y§8 dsgqfu;kaoklh ifj;kEc cqèkoky lW iwoZ lM+jkoklh eqfDrukFk lqr
~T F ' ` ' w% 8T lqjs'k iRuhA , lqr dqejthA vijk izsedyk uf'kjk ns'ks cHkuh
' ◌ॅ ¤॰ P-
oklh ijgV ldjk<+h lW oS;kñ ;knopUnz lqr i=dkj lg
/4/4¡ % J8K F ' ,% *Z
lkfgR;dkj dey vkuUn iRuhA vijk 'kqHkdyk èkeZiqj ns'ks
/4 5% / M 4 5 ◌ॉ' *
flgqyhoklh iwoZ frjgqr ns'ks jkWVh oklh efg"kh ikyh lW
◌ॅ 4 B ß B S& F ' ]%
8
gfjdkUr ikS= rkjkdkUr lqr izeksn iRuhA lqnh?kZdkyhu
8
Yd, / , / 0¸ > "#8K S0 )
fuokZfpr eqf[k;k] lektlsoh] laLÑr iks"kd Ñ".kkuUn iz0 fdlw
(# 00 ,0) ( /I8K / 0 {
1943
¼ch, t0fr0 yxHkx 1943 bZ0½ lqrkS l:ikuUn lathokS
8T +,8 / 4A / ◌ॅ ¤॰ 4 5
¤॰ P- 9' J/ J4% 4 /◌ॅ
uf'kjkns'ks cHkuhoklh ijgV ldjk<+h lW oS;kñ tgqjh lqr oS;kñ
U@8K 5 9' 8 K8 ) Z
;knopUnz nkSA vkltkns'ks vkfgy gfjve lW yky lqr
+ +² /◌ॅ M@
S, V8 / S.॰ kT8
xq.kkuUn nq nkSA lksuk lqrkp pUnuk Jhiqjns'ks cjncêk lW
T ¬T ` F ' iwf.kZ;k izHkkr dkyksuh oklh izksñ egs'kukFk lqr 'kSys'k dqekj
iRuhA
o8K ( + S*8 2Ê 3% 5 ) jk; ';kekuUn ¼,e, ch,M izèkkukè;kid mPp fo|ky;

J=> S0 rAM X+ % ◌ॅ Mqefj;k½ lqr vk'kqrks"k iz0 NksVw efjpkbZckM+hoklh ifj;ke
T8K +8% 9' / <4A d^% cqèkoky lW f'kokuUn lqr vè;kid cuekyh nkSA ikM+koklh
◌ॅ 8K 5 9' TB Z K8 J *8' csgV [k.Moyk lW nsokuUn nq nkSA 'kkUrk iq= lqrkp oUnuk
J3 K8 J/ #5Z / ` sJ% /◌ॅ vkjkèkukA vkn~;k oUnuk vkltk ns'ks fo".kqiqjoklh dqjek
A J * ÓT F ' [kkSvky lW ihVj lqr vk;dj inkfèkdkjh voèks'k iRuhA vijk
,B F ' J=> S0 rAM 4/ 'kksHkkdkUr lqr iRuhA vk'kqrks"k iz0 NksVw lqrk ijokgkoklh
W% 4 /◌ॅ 8K % %8K 9 * Z dUgkSyh ,dgjk lW in~ekuUn lqr yhykuUn nkS èkjeiqjns'ks
k81 / Z 8, /◌ॅ ,18 5 9'
gseuxj oklh in~eiqj ifupksHk lW Hkxokuth nq nkSA jk;
38K (# #, S00 00) ,z
fo|kuUn ¼ch,llh ch,M] iz0v0 e0fo0½ lqr Hkk"djth ¼ch,½
(#) * Z Tढ़Ìé Mq
/ JÔ
èkjeiqj ns'ks j'kk<+~; oklh vk;qosZnK viwN lqr 'kqHkadj nkS
,0 9 J4% 4 /◌ॅ #5Z / U@8K 5 9'
vkfgy gfjve lW fo".kqiqjoklh xq.kkuUn nq nkSA jk; izeksnkuUn
S&8K S0 Â (#) 48Z / (%
iz0 iEeh ¼ch,½ lqr tgkuiqjoklh jrkSyh nfjgjk lW foUè;ukFk
◌ॅ P8 9 :8K (#)
nkS jk; fouksnkuUn ¼ch,½ lqr fo".kqiqjoklh ujlke cfy;kl lW
#5Z / 8 / +%/ /◌ॅ 8y* 9 ». '
eucksèk nkS T;ksfr lqrkpA
déÌé18 @ 8$ º 8, /◌ॅ vijk jk; [kM~~xukjk;.k lqr nsoukFk% >kSok ifupksHk lW nkSA
9' 8 ( ®A8 %% ( 4 /◌ॅ % jk; nsoukFk lqrkS >ksVu yyhrkS gfjve lW xnkèkj lqr
4 8 @ 9' 8 ( 8AM * M8 N gfjukjk;.k nkSA vijk nsoukFk lqrkS udVw èkwuhdkS j[kokjh
" ◌ॅ &48 5 9' 8AM ( gfjve lW eksgu nq nkSA jk; udVw lqrkS }kfjdkukFk vkuUnks
¿ 8 J8K. 1 <%2◌ॅ ◌ॅ ) 8 8 9 x<+ csymWp lW JhukFk lqr ijku nkS yksvke lqjxu lW jk;
VJ 18 /◌ॅ 0 5 9' ¿ 8 jathr nq nkSA jk; }kfjdkukFk lqr Hkksykd x<+ csymWp lW cksèkh
t <%2◌ॅ ◌ॅ y* O8 M 9 ^ / /◌ॅ lqr xksuw nkS e.Mkfjle lW xnkèkj nq nkSA jk; èkwuh lqrk [kq'kh
1* 5 9' * M8 d 5T +8% O &48 cuekyh xksih eksguk x<+ csymWp lW èkS;Zukjk;.k lqr ?kqVj nkS
<%2◌ॅ ◌ॅ Ë8
@ ]A5 9 sJ% /◌ॅ
[kkSvky lW ikBd rstukFk nq nkSA vijk jk; èkquh lqrkS
! Q8 5 9' *85 ( 4 &48

1 1 <%2◌ॅ ◌ॅ ) 8 8 9 VJ gfjeksgu txnh'kks x<+ csymWp lW JhukFk lqr ijku nkS yksvke
18 /◌ॅ 9' lqjxu lW jk; jathr nq nkSA
, ^ F. 0A (kO: vFk xqynh [k.Moyk ewy xzke izkjEH;rs %
] &V !Í5 4 H H8 frjgqr ns'ks vk"kk<+h xzke okflU;% BDdqj gfj'oj lqr
) 8$' ) 8 %a 8 @ 1 * 8 fo'oukFk lqr JhukFk%A JhukFk lqrk y{ehukjk;.k fxjèkj
,8 %/ /¡8$ % /◌ॅ 9' Z $' nsoukFk HkoukFk rqylh lR;onuk% tky; lW ohj nkSA jkek
8 @ ( 8 N Z / 8d M /◌ॅ iq=k%A ukjk;.k lqrkS tkudh lqnkekdkS nfj;kiqj oklh fu[kwfr
kT 9' P-% Z È `/0 !0 ( lW egs'k nkSA pUnzdyk iq= lqrk'p dqlekdsa B0 lqnkek lqrkS
% 8 S0 n % 8 S0 n N <% /` ◌ॅ dfyrukFk iz0 dYyh ofyrukFk iz0 oYyhdkS csyk ldqjk<+h lW
8B 9 8d M /◌ॅ L/ kT 5 prqj lqr vuUrjke nkS fu[kwfr lW lqjkSM+oklh egs'k nq nkSA
9' %a 8 Z µ Z 8, /◌ॅ y{ehuh iq= lqrkp pEik in~eiqj ifupksHk lW prqj lqr
H8 F ' % 8 S0 n &48$ 12%
fo'oukFk iRuhA dfyrukFk iz0 dYyh lqr eksgu% xkmy
◌ॅ % K 9 <%2◌ॅ ◌ॅ ^8 4 5
djegk lW fryd lqr lqUnj nkS csymWp lW e.Mu gfj nq nkSA
9' Z $ &48 U@ 8 01 /4
in~ek iq=k% eksgu lqrk xq.kh Kku Vsaxjh lgnsok cjgh fu[kwfr
" ) ◌ॅ % / 9 4
lW rqykjke lqr lhrkjke nkS vejkorh nfjgjk lW t;nso nq
◌ॅ 5 9' S Z $' !Í5 01
nkSA izfrek iq=k%A BDdqj Vsaxjh lqrk Hkokuh dkSLdhnÙk nqykj
,8 N¸ m % 5 4 %%$ 2/L% % /◌ॅ <%2◌ॅ
gfjykyk% mljkSyh vy; lW csymWp lW onu lqr efgukFk nkS
◌ॅ 8 48 9 <%2◌ॅ ◌ॅ "# 5 9'
5 Z Q
1 *0 '
csymWp lW Ñ".kkjke nq nkSA nqxkZ iq= lqrsp vejh jkèkkdsaA
J3 + ◌ॅ J8K F /8M %$' !0 vkn~;k cM+xke nfjgjk lW vkuUn iRuh , lqr luQwy%A B0
5
% ( /8 &8 % /◌ॅ 018 M 48 nqykj lqrkS flf)ukFk eksnukFkkS vy; lW eaxuw lqr egktu nkS
9 Z 8 % /◌ॅ 7 % 5 9' / 0/ Z jkeiqj ujoky lW gksfjy nq nkSA lalkjorh iq= lqrkp ijkmWuh
◌ॅ8 µ0 ' iksrk pEikdsaA
! 6: 0 /8 8 8$ 4A % uf'kjk ns'ks HkM+jh % B0 flf)ukFk lqr uQjukFk% gkVh ikyh
◌ॅ tH 9 4 /◌ॅ H 5 9&
M lW Hkksts'oj lqr inwe nkS nfjgjk lW jkes'oj nq nkSA eksgorh
&4 Z $ , / 8 8 P-8$ iq=k% HkM+jh oklh uQjukFk lqr pUnzukFk% j?kqukFkiqj ¼èkeZiqj½
5
]8Z (*Z ) ', ◌ॅ ,5 oklh eyafx;k dVkbZ lW fHk{kqd lqr y{ehukFk nkS rjkSuh
%a 8 9 L8 /2◌ॅ ◌ॅ d MT 5 9' ,8 frlmWr lW [kw'kj nq nkSA Hkokuh lqrkp lhrk ljLorhdsaA
/ / à 0 ' J3 º 4 /◌ॅ ! vkn~;k e>kSjk djegk lW uhyef.k lqr pkS0 iapkuUn iRuhA ,
|0 08K F ' /¡, ,M%X' lqrkp lR;Hkkek HkwynkbZA vijk ljLorh vklh ,dgjk lW
à J/ 4 /◌ॅ ,X8 ß S 8 HkkbZukFk ikS= izrkiukFk lqr f'kokuUn iRuhA
T8K F '
Yd P-8 1P-8 ~P-8 kP-8$ eqf[k;k pUnzukFk lqrk xtsUnzukFk lqjsUnzukFk egsUnzukFkk%
8 / Z 8, /◌ॅ 8 9 ¯% ^5J fpduhoklh in~eiqj ifupksHk lW dsnkjukFk nkS rrSy i.Mqvk lW
◌ॅ ++ M%% 5
9' d / Z ckcwyky nq nkSA lqrkp ehjk iks[kfj;koklh czãiqj nfjgjk lW
◌ॅ T%% 1c F ' ( jf'kdyky lqr txUukFk iRuhA , lqrkS fuf[kypUnz vf[ky
8d%P- d% P-' / 01 ' pUnzkA lqrkp laxhrkA
S 1P-8 (## 5 #) ( @ P-8 izkpk;Z xtsUnzukFk ¼,e, Mhi bu ,M½ lqrkS e.khUnzukFk
* P-8 S0 0AMN ,%P- / 8 0/ º % /◌ॅ èkesZUnzukFk iz0 eaVwdkS HkkypUnz fljuh;kaoklh >kSok vy; lW

B 9 %X 01L8 ^ /◌ॅ ) jekdkUr nkS dybZ eaxjkSuh ek.Mj lW ikBd ckcwyky nq nkSA
5 0M% 01% J3 58Z / 8d M
9' % /◌ॅ lqrkp e`nqyk eatwyk eaxyk vkn~;k pqukiqjoklh fu[kwfr lW
% 28 % F ' I/Z odhy mn;ukFk lqr odhy jktho iRuhA vijk :iliqj
g18 % M @
◌ॅ vK5,> S,> F ' cSxuh vy; lW bUnqHkw"k.k lqr izHkk"k iRuhA
S.॰ ◌ॉ॰ @P-8 (¿8 S n 00 ##, izksñ MkWñ ef.kUnzukFk ¼fo}ku izkè;kid fnYyh fo0fo0 ,e,]
#) + ,1%Z / * 0 d 9' ih,pMh½ lqr dchj dSFkk Hkkxyiqjoklh lqèkka'kq 'ks[kj nkSA
ø !` (##) ' * P- (#) S0 0AM jf'e Bkdqj ¼,e,½ lqrkpA èkesZUnz ¼ch,½ iz0 eaVw lqrk
b8/ uv8 /◌ॅ : ` / 04 9' (#) lqxkSukoklh vksbfu lW fouksn dqekj flag nkSA ,drk ¼ch,½
' lqrkpA
Yd ~P-8 ~P- S0 Yc (##) eqf[k;k lqjsUnzukFk lqr vejsUnz iz0 eqUuk ¼,e,½ lqrk Hkzejiqj
} Z M b8/ * / H 9 \0] iwoZ lqxkSukoklh fp=èkj lqr lrh'oj nkS ?kksa?k MfMgkoklh
4/ 8EZ Î /◌ॅ d8 5 9' ~ ukU;iqj foLQh lW ys[kukFk nq nkSA lqrk jsorh flUèkq dYiuk
/i5 ´8 8
2/8 K8' J3 4 0// / viZuk mikluk oUnukA vkn~;k gkalkoklh flejokM+ [kkSvky lW
sJ% /◌ॅ 8 ◌ॉ॰ + (## ) F ' rkjkukFk lqr MkWñ vejukFk ¼,echch,l½ iRuhA dfu"Bk };
8 ¿ J/ #5Z /ìS 8 8 4 M@
vkltk ns'ks fo".kqiqj lEizfr uojru gkrk iwf.kZ;k oklh vkfgy
- ◌ॅ S./ RH J,> ` gfjve lW izksQslj Hkqous'oj lqr vkHkk"k dqekj fodkl dqekj
/ ` F ' 4P-8 P-8 S0 ° iRuhA efgUnzukFk lqr jfoUnzukFk iz0 ckSok jèksyh oklh xaxkSjk
5
Ó% / 10b +*% /◌ॅ X t% 9'
cqèkoky lW MksekbZ lqr Hkksyk nkSA nqok'k, oklh vksxgh

(# ◌ॅ %a 8 5 9'
cfy;kl lW y{ehukFk nq nkSA lqrkp vatuh vuhrk jkuh jhrk
80 8 8 J3 } Z / 8, /◌ॅ
vkn~;k Hkzejiqjoklh ifupksHk lW fot; lqr vkbZih,l
JX / 8K` () F '
uUndqekj ¼Mhthih½ iRuhA vijk vkltk ns'ks fo".kqiqj oklh
J/ #5Z / ` sJ% /◌ॅ ,8
dqjek [kkSvky lW 'kksHkkukFk lqr eksfgr iRuhA vijk QwycfM+;k
&4 F ' M %+ ^ ◌ॅ H
jtkSjk ek.Mj lW dkes'oj lqr iRuhA vijk bVok f'kolkxj
F ' vA T/1 8Z / 8
2m F '
lksukiqjoklh vukFk lqr mÙke iRuhA
ù ) 8~P-8 ( à@ Sõ 00 S uSf"Bd Jh ujsUnzukFk ¼,e, Lo.kZ ind izkIr fo0fo0 izFke
S 8 v 4/ T / 0 / 0¸ w) izkphu bfrgkld fof'k"B Kkrk lekt fpard laLÑfr izseh½
( ( K8 ) 8P-8 (## ) lqrkS ¼vjfoUnukFk ,e, ih,pMh½ ekuosUnzukFk ¼,echch,l½
4 2 <%4 /
% /◌ॅ /¦% 8 9' gjkmr ns'ks csykgh oklh lekSyh ikyh lW jruh nkSA cFkukgk
+84 / 8/ \ /◌ॅ 4* 5 9' oklh dule fn?kks lW efgèkj nq nkSA
, &◌ॅ (R- jl) vFk nsogkj lW nsogkj ¼tkVqd.kZ xks=s½ ewy xzkekjEHk iwoZ
X &. cslqvkyoklh
+ /1 $' chth t;dj , lqr lkxj lqr efrdj%A efrdj lqr
%a 1@ GH H H $' y{ehdj lqr x.kkdj lqrk oRls'oj tos'oj dkes'ojk%A
H ( M 4%*L Î /◌ॅ 7 X 9' e dkes'oj lqrkS jktw gyèkjkS foLQh lW gksjkbZ nkSA dkjks iq=k%A
Z $' 4%* 8 / 04 / 04 4 / 04$ n /◌ॅ gyèkj lqrk ujflag t;flag gfjflagk% vYykfj lW jk; f'koifr
T 9' Z $' 8 / 04 GH $ nkSA oklks iq=k%A ujflag lqr czãs'oj% cjsck lW jke nkSA
+~+ /◌ॅ 9' GH
( 2◌ॅ v8 /◌ॅ czãs'oj lqrkS mWekifr lksbfu lW dk: nkSA vkuUnh lqrkp
I 9' J8K / * 1 5 0 J3 n /◌ॅ lhrk jkèkk nqxkZdsa vkn~;k vYykfj lW ijes'oj iRuhA vijk
H F ' 4 / 04Z 8d M /◌ॅ 4 gfjflagiqj fu[kwfr lW gfjdj lqr jkeifr iRuhA vijk nqxkZ

5 Z
F ' 1 8, /◌ॅ 4 in~eiqj ifupksHk lW gfj lqr fo'oukFk iRuhA mWekifr lqr
H8 F ' ◌ॅ |* 8 @$ % /◌ॅ pkSèkjh ukjk;.k% tky; lW jkedj lqr dk'kh nkSA rksrk iq=
T 9' = Z [ %r lqrkp jktks ykNks ckNksdsaA vkn~;k c:vkjh ek.Mj lW ukFk
+r0 ' J3 +IJ ^ /◌ॅ 8 F ' lqr jkedj iRuhA vijk ifupksHk lW xksfoUn iRuhA
8, /◌ॅ OK F '
: : |* 8 @ ( 4 m m. Z /◌ॅ dqM+qeoklh % pkSèkjh ukjk;.k lqrkS gjnÙk jfrnÙkks czãiqjk lW
++ M ·M 9 8 /◌ॅ 5 9' / ckcw lqr ik¡pw nkS uukSrh lW jke nq nkSA lqjlfj lqrkp ikjks
e % /◌ॅ T F ' |0 4 m "# tky; lW dk'kh iRuhA pkS0 gjnÙk lqrk Ñ".knso jkenso
%a T 8d M /◌ॅ 8 9 [ Z & y{ehnso f'konsok fu[kwfr lW ijku nkS jktks iq=A pkS0 Ñ".knso
|0 "# ( R4% % /◌ॅ T8 9' lqrkS usgky lqdnsoks tky; lW f'kou nkSA lhrk iq=k%A pkS0
/ Z $' |0 R4% / 8 M8 M T_5 1 $ usgky lqrk lhrkjke uwuw 'kEHkq fnxEcjk% fn?kks lW iukbZ lqr
\ /◌ॅ 8X T 9 ¢ê /◌ॅ T 5 9' f'ko nkS nksLrh lW dk'kh nq nkSA dqejks iq=k%A pkSèkjh lhrkjke
è Z $' |* / ( 8 @ ,1 lqrkS ohjukjk;.k HkxhjFkkS yksvke lqjxu lW ?ku';ke lqr
VJ 18 /◌ॅ ]8o %%8 9' M % Z $&
ykyefu nkSA Qwyk iq=k%A pkUnuh :ihdsaA vkn~;k jrkSyh
K8 I 0 'J3 (% 4 /◌ॅ d5 8
nfjgjk lW nq[kju lqr ukjk;.knÙk iRuhA vijk vksbfu lW
8 @m F ' uv8 /◌ॅ ,1 U@8K
HkxhjFk lqr xq.kkuUn iRuhA pkSèkjh ohjukjk;.k lqrk jkenqykj
F ' |* 8 @ 5
% 4 % 1¨T
gfjn;ky x.ks'k èkuifr;% olke lW dkyh izlkn nkSA pEik
% ◌ॅ % S/ 9' µ 4
lqrkp ghjk e;uk rksrkA vkn~;k dkdks csymWp lW ekuhd lqr
8 = 'J3 D <%2◌ॅ ◌ॅ 8
bUnzukjk;.k iRuh , lqr y{ehdkUr% vijk ifupksHk lW inw
vP-8 @ F %a B$ 8, /◌ॅ )
F ' 8U 4 /◌ॅ T 8 F |* 5
%
iRuhA vijk uxqjng lW dk'khukFk iRuh pkSèkjh jke nqykj lqrk
d18 @ 8K P-B %% ]8$
[kM+xukjk;.k ijekuUn pUnzdkUr cztyky es?kukFkk% xaxksj lW
10O /◌ॅ 8 g38 9 ^ /◌ॅ 8 %@ 5 9'
fnuk lqr cS|ukFk nkS ek.Mj lW uhyef.k nq nkSA lqdk iq=k%
Z $ / ` @ $'J3 <%2◌ॅ lqrkp lkefj dqej czãk.khdk%A vkn~;k csymWp lW xksiky
◌ॅ O% F ' 18 /◌ॅ qm5 nM F ' iRuhA vijk lqjxu lW NÙkq lqr >Yyw iRuhA
|* d18 @ +8 /8 ]8o$ \ /◌ॅ pkSèkjh [kM+xukjk;.k lqrk ckou flf)ukFk ?ku';kek% fn?kks; lW
H8 8 9 8 % /◌ॅ WX 5 9' %T fo'oukFk lqr enu nkS ujoky lW dUgkbZ nq nkSA foyk'korh
1018 20 ' J3 4 % /◌ॅ %+ lqrkp xaxkeuh mekdsaA vkn~;k ipgh tftoky lW jkèkkukFk
Ã~ F ' |* 1¨T ( 4 &48 1&4 lqr I;kjs iRuhA pkSèkjh x.ks'k lqrkS gfjeksgu txeksgukS lqjxu
18 /◌ॅ ,d p 9 / ◌ॅ B 5 lW fHk[kkjh lqr HkSjo nkS ldjk<+h lW jfrdkUr nq nkSA pkSèkjh
9' |* 1&48 TT ,M>@$ /K4Z \ /◌ॅ txeksgu lqr 'kf'k Hkw"k.k% lUngiqj fn?kks lW >ksaVh nkSA pkSèkjh
®0A 9' |* *8 ( T&48 8K S0 èkuifr lqrkS jk'keksgu uUnfd'kksj iz0 Qwíh fn?kks; lW ykspu
M Ü \ /◌ॅ V8 9' |* P-B ( 28 nkSA pkSèkjh pUnzdkUr lqrkS mekukFk ikoZrhukFkkS xqynh
8 U% d^% /◌ॅ 8AM ) 8 9 `Ñ%
[k.Moyk lW udVw lqr JhukFk nkS dqlkSyh nfjgjk lW :iu nq
◌ॅ I8 5 9'
nkSA
|* ,1 + 01% 9% O: 5 8
%a@$ d pkSèkjh HkxhjFk lqrk caxkyh nkSyr xksuksM+h y{e.k% nq[kju
5
d^% /◌ॅ d 8 4 %% 9' * Z ' |* [k.Moyk lW nq[kju lqr gfjyky nkSA jkèkk iq=A pkSèkjh
+ 01% ( 1 5 S/ S0 %8 101 S/ g38 caxkyh lqrkS nqxkZ izlkn iz0 frydukFk xaxk izlkn cS|ukFkk
◌ॅ ++ M +4 5 S/
9 1 S0 + olke lW ckcwjke lqr fcgkjh nkS nqxkZ izlkn iz0 frydukFk
L8 /2◌ॅ ◌ॅ 4>8
9 Z P lqrk rjkSuh frlmWr lW g"kZukFk nkS iq= lqrkp foUè;korh
8 8 28 /◌ॅ 1&48 TT &48 F ' TT lqYguh ujmu lW txeksgu lqr 'kf'k eksgu iRuhA 'kf'k Hkw"k.k
,M>@ ( / M&48
I-&4: I8/ lqrkS lw;Zeksgu :nzeksguks o:fu;koklh ,dek cfy;kl lW
◌ॅ 4 B & 9' gfjdkUr lqr nkeksnj nkSA

/ |* ]8 ( 5
]8 8 L8 ,dEck oklh pkSèkjh es?kukFk lqrkS j?kqukFk e;kukFkkS rjkSuh
◌ॅ ◌ॅ Zá8 9' |* ]8 frlmWr lW iq"iukFk nkSA vijk pkSèkjh es?kukFk lqrk egsUnzukFk
kP-8 S0 8 8 8 / 0kH $ L8 iz0 n;kukFk fe=ukFk dsnkjukFk flags'ojk% rjkSuh frlmWr lW
◌ॅ ◌ॅ 4% / 0T8 Zá8 gosyh ns'ks ,dEck oklh oa'kefu lqr iq"iukFk nkS xqynh
9 U% d^% /◌ॅ8 5 9' [k.Moyk lW jekukFk nq nkSA nsodh lqrkp egsUnzukFk iz0
kP-8 S0 8 ( 8~P-8 ~P-8 n;kukFk lqrkS ujsUnzukFk lqjsUnzukFkkS uksuxM+koklh ifj;kEc
5
:81/ +*% /◌ॅ TT8 9' |* cqèkoky lW 'kf'kukFk nkSA vijk pkSèkjh egsUnz iz0 n;kukFk lqr
kP- S0 8 M % ` (% / %d ^ Qwy dqekj txSyhoklh fiy[kk ek.Mj lW eafpr nkSA egknso
◌ॅ 0 9' 4 ó / j Z /◌ॅ
fnXèkhoklh jS;ke lksnjiqj lW Ñ".kef.k nq nkSA ujsUnzukFk lqrkS
"#@ 5 9' 8~P-8 ( TT ` T %
f'kf'kj dqekj lq'khy dqekjkS QjlkMkaxhoklh jrkSyh nfjgjk lW
`L / 01 / (% 4 /◌ॅ *c5 8
èkqUuh lqr 'kkseukFk nkSA pkSèkjh mWekukFk lqr gfjUnzukjk;.k
9' |* 2◌ॅ8 4 P-8 @ Z 8 ◌ॅ
jkeiqj ujoky lW xks[kwyukFk nkSA pkSèkjh ikoZrh ukFk lqr
Od M%8 9' |* 8 /¡$
lR;nso% fo".kqiqjoklh lUngiqj fn?kks; lW enuyky lqr Hkwou
#5Z / /K4Z \ /◌ॅ 8%% ,M8 P-
pUnz nkSA foUnkorh lqrkp lkfo=h uhek flags'ojh lq'khyk
9' K / 8 / 0kH T %
8 0 ' J3 Õd/ 4 8d M /◌ॅ 8 M8 M%%
vuhrkdsaA vkn~;k [kks[kkoklh ojgh fu[kwfr lW uwuwyky lqr
8K F ' 48Z / d^% ◌ॅ
jekuUn iRuhA vijk tgkuiqjoklh ,dek [k.Moyk lW xksiky
O% P-&48 F ' ` / / 0
lqr pUnzeksgu iRuhA vijk dqM+qeoklh laxzke ,dgjk lW
# ◌ॅ ++ M%% "#&48 F ' |* 8 ckcwyky lqr Ñ".keksgu iRuhA pkSèkjh fe=ukFk lqrk fojsUnzukFk
~P-8 T ¬P- Ñ~P- P- /¡GP- (## ) 'kSysUnz lkSjsUnz lksesUnz lR;sUnz ¼,echch,l½ ikspkax<+oklh
01 / / + d^% /◌ॅ 8&48 `0 &48 ljijc [k.Moyk lW enueksgu lqr dqateksgu nkS txSyhoklh
9 (% / ^ /◌ॅ ( 5 9' ek.Mj lW oa'kefu nq nkSA
( ' ') -:

S/ 8 M8 é |* ckM+hgkV ¼uojru gkrk½ iwf.kZ;k % lqizfl) dkuwu fon~
8 ( I@ S0 O% ý `L 8T pkSèkjh dsnkjukFk lqrkS d:.kke; iz0 xksiky foIyo dqekjkS
4 58 0 / 18 sJ% /◌ॅ Im uf'kjk ns'ks dsgqfu;ka oklh xuke [kkSvky lW :fpnÙk lqr
kP-8 9 / / <4A d^% /◌ॅ 40 /@ 5 9' egsUnzukFk nkS lM+jkoklh csgV [k.Moyk lW galef.k nq nkSA
!` 10 (() ◌ॉ॰ I@ S0 O% (## ) Bkdqjxat ¼fd'kuxat½ MkWñ d:.kke; iz0 xksiky ¼,echch,l½
( 5 M +/10/ + {% /◌ॅ lqrkS vEcqt viwoksZ Qkjfclxatoklh cf<+;ke iokSyh lW
%&48 ◌ॉ॰ 48K 9 %d M / 4A % /◌ॅ fnyeksgu lqr MkWñ egkuUn nkS y[kiwjkoklh gkVh ikyh lW
,1 Y8 0
5 9' 8 ' 5 ` HkxhjFk lqr equj nq nkSA vatuk lqrkpA vEcqt dqekj ¼pkVZj
(A 20 0A) `% / 4 % /◌ॅ ,dkmaVsaV½ lqr nsodqyhoklh ipgh tftoky lW jkeÑ".k ikS=
"# ß P- ` 9' * 5 Z $' jkepUnz lqr jkedqekj nkSA eèkq iq=k%A
◌ॉ॰ M ` (## ) 8Z ( ) MkWñ viwoZ dqekj ¼,echch,l½ lqr lksuiqj ¼lkju½ oklh
& %% ◌ॉ॰ 3 |* (## ## ) eksrhyky lqr MkWñ fo|kifr pkSèkjh ¼,echch,l ,e,l½ nkSA
9' 1X / 4 Z / 5 9' ◌ॉ॰ HG xnkbZ ljk; gkthiqjoklh nq nkSA MkWñ 'osrk ¼,echch,l½
(## ) ' lqrkpA
R -:

) ý ` (/ ckM+hgkV uojru iwf.kZ;k % Jh foIyo dqekj ¼lektlsoh
e + ) ` $ £8 (R% ) ijksidkjh ch,½ lqr vuqt dqekj% eSukdM+jh ¼usiky ns'ks½ oklh
/ Z 4 /◌ॅ 8 @ M % ` 9' czãiqj nfjgjk lW nsoukjk;.k lqr Qwy dqekj nkSA fo'kuiqj
T8Z *8 @ 5 9' voèkukjk;.k >k nq nkSA

% ` (## ###) 8EZ ( ) odhy vuqt dqekj ¼,e, ,y,y,e½ lqrk ukU;iqj ¼frjgqr½
◌ॅ P- ) ,>P- ) 9' ) oklh lW ;ksxsUnz feJ lqr lqHkk"kpUnz feJ nkSA Jhefr :ie
I ) & lqrkp vuqJhA
% 8 Z % %, ª@ , , ,, odhy dsnkjukFk iq=h lqrkp yhyk] dY;k.kh] foHkk] 'kksHkk]
TB, "#, 8 ' J3 % % ^ 1q / 18 'kkfUr] Ñ".kk] feuhA vkn~;k yhyk p.MhxkNh oklh lqjxu
(v ) ◌ॅ * |* F ' > B ¼lqbjh½ lW lqèkhj pkSèkjh iRuhA , lqr rq"kkjdkUr lqr xkSre
b (#) (S 0 5
X) ª@ (##) ¼ch,½ lqrkp ¼fiz;adk nqobZ½ vijk dY;k.kh ¼,e,½
KZ / /B ` ◌ॉ॰ x8 @ (## edUniqjoklh olUr dqekj lqr MkWñ ân;ukjk;.k ¼,e,llh
© 00 S./ ) F ' / 04 HkkSfrdh fo0fo0 izksQslj½ iRuhA lqrkp ferk flagokM+
4 5 / d^% /◌ॅ Zz ß ◌ॉ॰ & !` frjgqroklh [k.Moyk lW iq"dj ikS= MkWñ nkeksnj Bkdqj lqr
:4 !` F & ◌ॉ॰ (## #) euksgj Bkdqj iRuhA vijk MkWñ foHkk ¼,e, ih,pMh½
ZI$%/
(%) H8 ◌ॉ॰ °%%
iq:"kkSfy;koklh ¼eèkqcuh½ fo'oukFk lqr MkWñ ckSosyky ¼jftLVªkj
( í Jv/ *8) F ' , )
vkb,l,e èkuokn½ iRuhA vijk 'kksHkk feJ ¼ch,½ Hkzejiqjoklh
(#) } Z / / M8
@ ◌ॉ॰ ,T ) (0
lw;Zukjk;.k lqr MkWñ Hkos'k feJ ¼fu0 flfoy ltZu½ iRuh ,
/% /8) F / 0 (## )
lqr lat; ¼,e,llh½ jkts'kks lqrkp _rq QwycfM+;koklh Mhg
ô M %+ ◌ॅ "8K T 8K
nfjgjk lW ÑikuUn lqr 'kkjnkuUn ¼okf.kT;dj inkfèkdkjh½
(@» * ) F ' T +J + /
iRuhA jkts'k lqr cyqvk cktkjoklh fnxkSu lksnjiqj lW v:.k
b8 Z /◌ॅ I@ ) 9' TB (##)
9 /4 / / TT 0 , 0 TT d
feJ nkSA vijk 'kkfUr ¼,e,½ nkSjek lgjlk oklh f'ko'kadj
( ye Þ %) F ' JT > (##)
>k lqr vfHk;ark 'kf'k 'ks[kj ¼Mhth,e cksdkjks LVhy½ iRuhA
, 0 JV' Yc S0 8 ' "#
lqr vk'kh"k ¼,ech,½ vfHk;ark vkyksdA lqrkp eqUuh iz0 uhrkA
(-,## ) + +4 5 / T %
*+8 H vijk Ñ".kk ¼vkbZ,,l½ cklqdh fcgkjh eèkqcuhoklh lq'khy >k
3 ()00) * M T 0 , ) F ' lqr ;ksxs'oj >k ¼Hkw0iw0 foèkk;d iwoZ f'k{kk ea=h] fcgkj
, 0 , ,8 ¼ 8' S.॰ ljdkj½ iRuhA , lqr vfHk;ark vfHk"ksd lqrkp Hkkouk psrukA
(// 88 T ) K.% / ◌ॉ॰ vijk izksñ ehuh ¼,e,llh ouLifr'kkL=½ pUnksyh lhrke<+h
8 (# /8T ) F ' oklh MkWñ ik'kqirukFk ¼,e, ih,pMh jlk;u'kkL=½ iRuhA ,
, 0 , 0 = ' / M&48
5 lqr vfHk;ark vfer lqrkp vfHk;ark rUohA lw;Zeksgu lqrk
&48 8 &48 P-&48 10/ ' * ekFkqj eksgu jru eksgu pUnzeksguk jktxatoklhA jkèkk nsoh
I-&48 K 8 %, JV, 2m$ lqrkp :nzeksgu lqrk vjfoUn vuhy] vkyksd] mÙkek%
8% / T8K 9' T % K &48 lksukyhoklh f'kokuUn >k nkSA ;'khokyk lqrkp vjfoUn eksgu
(# ) ( (# #) } Z / 8K 9' ¼ch,llh½ lqr 'kjn ¼ch, ch,y½ Hkzejiqjoklh ijekuUn nkSA
% T Qà8 ' 8 % (#) T% odhy 'kjn lqr rstfLouhA vuhy ¼ch,½ lqr fo'kky
,-GH / ) +%"# 9' 0 8 % Z $' JV Hknzs'ojoklh feJ ckyÑ".k nkSA dapu ekyk iq=%A vkyksd
( 8 > J¡. @Z / 88 9' Yc lqrkS euh"k vkfnR;ks pk.kiqjoklh tuknZu >k nkSA eqUuh lqrkpA
'
, F X =◌ॅ* vFk lqn; csymWp xzkekjEHk%
&◌ॅ '#() ' + , ! iwoZ frjgqr lW caxizkUr iqu% iwok±py fefFkyk uf'kjk ns'ks
: 4 m R kH $' kH HkM+jh % gjnÙk lqr ekus lqr xzgs'oj%A xzgs'oj lqr x;u%A
18$' 18 ( X TXN ¢ê ◌ॅ x;u lqrkS ftokbZ f'kokbZdkS nksLrh lW Hkhe nkSA ftokbZ lqr
9' X 8K8$ 1 /◌ॅ 9' 8K8 uUnu% txfr lW ohj nkSA uUnu lqr gfjtho% tky; lW dk'kh
◌ॅ T 9' Z ' 4 ( nkSA ekèkks iq=A gfjtho lqrkS èkuheuhdkS cjsck lW f'ko nkSA
*8 8 N +~+ /◌ॅ T 9' ³ Z $ ]8 Nsek iq=k% ?kuh lqrk nqxkZnÙk HkksyknÙk lksukdk% ouxkao ¼mYyw½
5 m
1 t%m 8$ 81 0 (2nM) `% /◌ॅ " 9 dqtkSyh lW [kk¡ vkuUnh nkSA ukxs'ojh iq=k%A lksuk lqrk HkSjo

J8K 9' 8H Z $' 8 p dey x.ks'kk% vUnksyh tky; lW Ñ".k lqr ekuhd nkS cM+xke
1¨T$ K.% % /◌ॅ "# 8 9 + nfjgjk lW inwe nq nkSA njksxk dey lqrk olke lW xq#nÙk
◌ॅ M 5 9' e1 % / /◌ॅ nkSA Ñ".korh lqrkp tkEcorh djegk lW pkSèkjh ';ke lqr
Um 9' "# 4 /◌ॅ |* uhyef.k iRuhA x.ks'k lqr dhfrZukFk% [k.Moyk lW Vsaxjh lqr
o 8 %@ F ' 1¨T 8
$ d^% /◌ॅ Hkokuh nkS ek.Mj lW ?kksiky nq nkSA g"kZorh iq= lqrkp :Dehuh
01 ,8 9 ^ /◌ॅ \% 5 9' 4> dM+fj;k lW jkSrkjkoklh lkgsc lqr os.kh iRuh , lqr pUnzef.kA
Z IÝ 8 ◌ॅ L / /k+ @ dhfrZukFk lqr lqUnjef.k jkSrkjkoklh dM+fj;k lW lkgsc lqr
F P-@' 8
K @ L / JhukFk nkS cfy;kl lW Nou nq nkSA fpUrorh iq=k%A
◌ॅ /k+ ) 8 9 +%/ /◌ॅ $
9' B Z $'
: p T@ Y1 /◌ॅ 2B 8WM HkM+jh % HkSjo lqr ij'kef.k teqxke lW mekdkUr lqr uUgdw
9' /85 /◌ॅ 4 T 5 9' vP- Z $' nkSA oqlou lW gfjf'ko nq nkSA bUnzkorh iq=k%A ij'kef.k lqrkS
T@ ( ~ 8 Y§8 / 0¶% ^ /◌ॅ jsorhukFk eqfDrukFkkS flagkSyh ek.Mj lW pyofy lqr eq'kk;
YT 9' +*% /◌ॅ 1¨T 5 9' &4
5 nkSA cqèkoky lW x.ks'k nq nkSA eksgjorh iq=k%A jsorhukFk lqrk
Z $' ~ 8 `%8K d 5T 8 +- 8 38 dqykuUn [kq'khukFkk cnzhukFk fo|kukFk iz0 uwuw cNkSuh iokSyh
S0 8 M8 M +C8 {% /◌ॅ ! 8 5
9 4> +*% lW ikBd uQj nkS efg"kh cqèkoky lW dkyh nq nkSA dqykuUn
◌ॅ % 5 9' `%8K / © d^% lqrk ,dek oklh HkkSj [k.Moyk lW t;ukFk nkSA lqrkp iwf.kZek
◌ॅ 8 9' M@
/ 0 ' J3 J4% lkfo=hdsaA vkn~;k vkfgy gfjve lW dqEgjh oklh ?kksru lqr
◌ॅ ` / \ 8 F '
vpfer iRuhA vijk tgkuiqjoklh >kSok ifupksHk lW xkSjoukFk
48Z / º 8, /◌ॅ b 8 F '
lqr iRuhA [kqf'kgky lqr uodkUr% dnokoklh [kM+dk cfy;kl
d 5T4% 8B$ / d ◌ॅ OK
lW xksfoUn lqr vtcyky nkS vdqlh Vdoky lW ;ksxukFk nq
+%% 9 `/ A% /◌ॅ 18 5 9'
nkSA uodkUr lqrkS fouksnkuUn Ñ".kkuUnks pqukiqjoklh txriqj
8B ( :8K "#8K. 58Z / 1 Z
ek.Mj lW iapw lqr tyèkj nkS ifj;kEc cqèkoky lW dykèkj nq
^ /◌ॅ 0M 5
%* 9 +*% /◌ॅ %
nkSA lqrkp eatwyk lq'khyk fctyhA vkn~;k nqok'k, vksxgh
5 9' 0M% T % +% ' J3 (#

◌ॅ 88 ,§8 F ' :81
cfy;kl lW fnukukFk lqr HkfDrukFk iRuhA vijk uksuxM+k
5
+*% ôÛ8 8 F '
ifj;ke cqèkoky _f"VukFk lqr dsnkjukFk iRuhA vijk
} Z / !0 0U T8K F ' :8K
Hkzejiqjoklh B0 >haxqj lqr f'kokuUn iRuhA fouksnkuUn lqrk
8K&48 J8K &48 /¡8K `/ +% Z uUneksgu vkuUn eksgu lR;kuUnk dqEgkM+hoklh cfyjktiqj
◌ॅ Zá8 / M8K
S0 + 0 9 / gfjve lW iq"iukFk lqr lw;kZuUn iz0 fcjaph nkS vjfj;koklh
◌ॅ 4 8 5 9' /B.> Yc ' cM+xke nfjgjk lW gfjukFk nq nkSA lqrkp lUrks"k eqUuhA
"#8K ( Ñ , K. } Z / 8, /◌ॅ Ñ".kkuUn lqrkS lkSjHk vjfoUnks Hkzejiqjoklh ifupksHk lW feJ
) +% vP-8K 9' 8T M 5c 8 % M' cynso lqr bUnzkuUn nkSA lqrkp fu'kw pqUuh uhywA
38 S0 8 M8 M Ë% / 28Z % /◌ॅ +Ê fo|kukFk iz0 uwuw lqrk jèkSyhoklh mnuiqj tftoky lW cPph
%% 9 + ◌ॅ 8K%% 5 9' lqr yky nkS cM+xke nfjgjk lW uUnyky nq nkSA vijk
M8 M
38 S0 8 ( 01%8K &8K. +,8 / d fo|kukFk iz0 uwuw lqrkS eaxykuUn eksnkuUnks cHkuhoklh j[kokjh
◌ॅ *8 8 9 48Z / gfjve lW jkèkkukFk lqr dsnkjukFk nkS tgkuiqjoklh flejokM+
sJ% /◌ॅ I8 5 9' ^ Z [kkSvky lW :fpukFk nq nkSA lqrkp pf.Mdk f=iqjk diwZjkdsaA
M 0 ' J3 Ë%/
5 /ìS , vkn~;k nqèkSykoklh lEizfr HkM+jhoklh xkmy djegk lW nq[kk
5
◌ॅ d % F ' ` % / 12 lqr ekyhd iRuhA vijk dqjlsyk oklh xkmy djegk lW
◌ॅ %% T8 @ F ' M jkeyky lqr f'koukjk;.k iRuhA vijk diwZjk dqekniqj dVS;k
`Z Ð ^ /◌ॅ RH YRH F '
ek.Mj lW Hkqous'oj lqr equs'oj iRuhA eaxykuUn lqr
01%8K TT&48$ +] / O 8
'kf'keksgu% c?kekjkoklh xksihukFk lqr ;ksxkuUn nkSA vkfgy
18K 9' J4% 4 /◌ॅ / y* M 5
5
gfjve lW Mqefj;koklh cksèkw nq nkSA lqrkp xqM~Mh [kq'kcwA
9' UÇ d 5T+ M' &8K 4 5%
eksnkuUn lqr jkgqy ikM+koklh yksguk ldjk<+h lW foHkwfrukFk

V48 ◌ॅ ,M 8 9 +ù% / / nkS cuSyhoklh flejokM+ lksnjiqj fu'kkukFk nq nkSA lqrkp
Z 8T8 5 9' S ' izhfrA
5
Ë%/ 12% 4 /◌ॅ ,v%% ß &48 %% nqèkSykoklh xkmy djegk lW Hkkbyky ikS= eksfguhyky lqr
5
d P- 4 %$ nq[kk lqrk jkepUnz egknso ekfydk% u;kxkaooklh ykyth
!` 9' % S& `& y*$ , Bkdqj nkSA ekfyd lqrk izeksn dqeksn lqcksèkk% HkM+jhoklh lqn;
<%2◌ॅ ◌ॅ ~ 38 S0 8 M8 M 9 J4% csymWp lW jsorh lqr fo|kukFk iz0 uwuw nkS vkfgy gfjve lW
◌ॅ +,8 / 8 5 9' ^ cHkuhoklh dsnkjukFk nq nkSA pf.Mdk lqrkp Hkkjrh llkSyk
, /Ñ% ( ) / /8K 8% F ' ¼lhrke<+h½ oklh lnkuUn lqr fuykEcj iRuhA izeksn lqrk
5
S& T/ <4A d^% /◌ॅ 1¨T&48 9' nqok'k,oklh csgV [k.Moyk lW x.ks'keksgu nkSA lqrkp 'osrkA
HG '
58Z / 1 Z ^ /◌ॅ \ 4 pqukiqjoklh txriqj ek.Mj lW ?kksrh lqr gfj lqr fuf'kdkUr%
8TB$ U%/◌ॅ %% d^%
&48 9 xqynh [k.Moyk lW yfyr lqr jkeeksgu nkS feljkSyh ek.Mj
/L% ^ /◌ॅ B 5 9' ,M[ Z ' 8T B lW dUrh nq nkSA Hkwtks iq=A fu'khdkUr lqrkS :is'k eqds'kkS
( IãT Y7 ,J/ 5 01L8 4 /◌ॅ Hk>qvkoklh eaxjkSuk gfjve lW enu ikS= cnjh lqr osnkuUn
ß + 8K 9' \ /◌ॅ %* 5 9' nkSA fn?kks lW tyèkj nq nkSA jkèkk lqrkp uhyw HkM+jhoklh
* 8 % M , / +C8 {% /◌ॅ T§8 cNkSuh iokSyh lW 'kfDrukFk lqr yfyr iRuhA j?kqukFkiqjoklh
%% F ' 5
]8Z / % 01 AX /◌ॅ %a 8 eyafx;k dVkbZ lW y{ehukFk lqr phpu lqrkS 'kf'kukFk
8 ( TT8 T B. U% d^% /◌ॅ dk'khdkUrks xqynh [k.Moyk lW yfyr lqr jkeeksgu nkSA
&48 9' 1 d8/
;ksxek;k lqrkp ;'kksnk lq[klsukoklh Hk.Mkfjle lW [kq'kj
,^ / /◌ॅ " T F ' T B ( /B.> S0
iRuhA dk'khdkUr lqrkS lUrks"k iz0 jkts'k lqcksèkks èkhekoklh
T y * / 2nM `% /◌ॅ t% %8K
mYyw dqtkSyh lW Hkksyk lqr dykuUn nkS cfy;kx<+ oklh x<+
9 +%1 <%2◌ॅ ◌ॅ / M M 5 9'
csymWp lW lw;wZ nq nkSA lqrkp dapuk dqEgM+hoklh lqn; csymWp
0 8 `/ <%2◌ॅ ◌ॅ 88
lW fnukukFk lqr v'kksd iRuhA lUrks"k lqrk n~;ksjh [k.Moyk
F ' /B.> 3. d^% /◌ॅ
lW egyckM+h oklh 'kf'kdkUrk nkSA lqcksèk lqrkS vfHkuo lkSjHkks
TTB 9' y* ( ,8 Ñ t <
$ ◌ॅ P-&48 9'
csfj;k venkcknoklh Nknu lfjlo lW jfoUnzeksgu nkSA
! Fm: K @ ]/ Z /◌ॅ uf'kjk ns'ks fn?kM+h % lqUnjef.k lqrk fn?kM+hoklh czãiqjk lW
4 8 &8 9 1 Z ^ /◌ॅ W¬ 5 9' gfjukFk lqr eksnu nkS txriqj ek.Mj lW dUgS;k nq nkSA
++ 8¡ T %'8 4' K @ ckcknk; lqrkp fuR;ek;k 'khyek;kAuhgA vijk lqUnjef.k
5
T/ Z 4
/◌ॅ 4 4 9 4%+ lqrk nqok'k,oklh ipgh lksnjiqj lW gfjgj nkS egyckM+h
sJ% /◌ॅ d 5T 5 9' n4 5 ' flejokM+ [kkSvky lW [kq'kh nq nkSA lqrkp nqYygorhA vijk
K @ (Y¥ /%4 , A4 0
0 ) lqUnjef.k ¼eq[; lykgdkj] dfVgkj vaxzst tehankj½ VkWe
'◌ॉ /k+ Q8 @ 8 @ k8 @ lkgsc lqrk rstukjk;.k nsoukjk;.k gseukjk;.k lR;ukjk;.k
/¡8 @ T8 @$ 4% ,` 4/ 8N f'koukjk;.kk% gosyh ns'ks Hkdqjkgkoklh dudkSjk fn?kks; lW
\ /◌ॅ "18 1 48 9 8 / 1 5
[kM+xukFk lqr x`fgukFk nkS uukSrhoklh txrh nq nkSA lqrkp
9' 1 1 0 ' 8¡ / 0¶%
xhrk xk;=hdsaA r=kn;k fuR;ek;k flagkSyh ek.Mj lW jfrukFk
^ /◌ॅ 8 `%8K F ' 5
n4
lqr dqykuUn iRuhA vijk nqYygorh j?kqukFkiqjoklh ikj[k.M
5
]8Z / d^ +k ◌ॅ ! ! ß I8
cgsjk<+h lW BhBj ikS= :iukFk lqr 'kqdnso iRuhA vijk xhrk
F ' 1 8 / / / Z /◌ॅ
fpduhoklh lfjlo lksnjiqj lW enuyky lqr Ñ".knso iRuhA
8%% "# F ' 1 8K %'
fxfjtkuUn lqrkp ijehyA vijk xk;=h jksrkjkoklh cjgh
1 e / + 4 8d M /◌ॅ o%% ß
08K S0 0M Z 88K F ( 88K
fu[kwfr lW ';keyky ikS= iapkuUn iz0 ikapw iq= fnukuUn iRuh
Z%8K.' Q8 @ 8 @ / M8
@
, lqrkS fou;kuUn foiqykuUnksA rstukjk;.k lqrk jkeukjk;.k
8 @ S 8 @$ 4 5/ 8/ ^ /◌ॅ
lw;Zukjk;.k ohjukjk;.k iznhiukjk;.kk% jgqokoklh dule

¼ 8 %8 9' 2% 8%
o w ek.Mj lW psrukFk lqr dykukFk nkSA lqrkp mfeZyk fueZyk
@' J3 *4/ % 01 `% /◌ॅ ]5 ';kek izsek pk.kkA vkn~;k èkenkgkoklh eyafx;k dqtkSyh lW
O B F ' 8%
d % j?kqoj lqr xksihdkUr iRuhA vijk fueZyk [kM+gjkoklh ifj;ke
◌ॅ 8 / 04 ß / MB
8P- F ' w cqèkoky lW ujflag ikS= lw;ZdkUr lqr fou;pUnz iRuhA vijk
Ó% / /¶% ^ /◌ॅ 8M ß /8K izsek jèksyhoklh flgkSyh ek.Mj lW lksuw ikS= lnkuUn lqr
* 8 @ F ' " */5 M8 81 / 4 èkhjukjk;.k iRuhA vijk pk.kkS eèkqlwnu uxjoklh ipgh
Z /◌ॅ 8K 1¨T F ' lksnjiqj lW jekuUn lqr x.ks'k iRuhA
! (S 030, ##) T ` $ jkeukjk;.k ¼izkpk;Z ds0fo|k0] ,e,½ lqr jkds'k dqekj%
( , ' ) OTX10 0/ T§ Z 8 28 ¼efjpkbZckM+h dfVgkjoklh½ xks'kkb±xkaooklh 'kfDrjk;iqj ujmu
◌ॅ 1 S/ 5 9' / M8 @ ( T lW fxfjtk izlkn nq nkSA lw;Zukjk;.k lqrkS fefFkys'k fuf[kys'kks
8d *4/ % 01 `% /◌ॅ ]5 èkenkgkoklh eyafx;k dqtkSyh lW j?kqoj lqr misUnz nkS
2ãP- 9 4Z / % /◌ॅ K !` 5 9' jfgiqjkoklh tky; lW jkelqUnj Bkdqj nq nkSA lqrkp xqM~MhA
UÇ ' 8 @ (# ) ( , ¿$ ohjukjk;.k ¼ch,llh½ lqrkS vftr Hkkj}kt% flgqyhoklh
% / 8EZ Î /◌ॅ 5 8
d y% 9' ukU;iqj foLQh lW nq[kju lqr cksyh nkSA ohjukjk;.k lqr
8 @ (##) /4 5% / Î /◌ॅ P- vthr ¼,ech,½ flgqyhoklh foLQh lW jktsUnz nkSA eèkq lqrkp
9' * 5 HG 8 M HG +]/ H
'osrk ehuw 'osrk c?kokoklh dkes'oj lqr bUnq'ks[kj iRuhA
vK5d F '
S 8 @ (-◌ॉ) , H8 J/ iznhiukjk;.k ¼ch&dkWe½ lqrk vfHkthr vf'ouh vkltk ns'ks
#5Z / J4% 4 /◌ॅ * 1 8K 9 fo".kqiqj oklh vkfgy gfjve lW ;'kksèkj lqr fxfjtkuUn nkS
◌ॅ 8I 5 9' 8 @ ukgjoklh ujlke cfy;kl lW vfu:) nq nkSA nsoukjk;.k
%a 8 @ ` 8 @ 4 &48 *8 @ S0 lqrk y{ehukjk;.k dqejukjk;.k gfjeksgu voèkukjk;.k iz0
(,1%Z ) / J% d^% /◌ॅ O% jktk cjkjh ¼Hkkxyiqj½ oklh ns'kqvky [k.Moyk lW xksiky lqr
!0 +%,- 9' e4@ 2 %% / ' B0 cyHknz nkSA lqrkp jksfg.kh mek yfyrk lforkA vkn~;k
J3 +&% / A ^.% /◌ॅ 3 U 8¡8K cBSyh oklh dVjke i.Mksyh lW >haxqj lqr fuR;kuUn iRuhA
F ' p/
0 / 5
4> +*% /◌ॅ T8 vijk HkSalfn;joklh efg"kh cqèkoky lW f'koukFk lqr mes'k
2T F ' %% / © d^% /◌ॅ
iRuhA vijk yfyrk iM+fj;koklh HkkSj [k.Moyk lW cwpu lqr
+ M8 T 08 F ' / % / Z
'kaHkqukFk iRuhA vijk lfork >ykjhoklh in~eiqj ifupksHk lW
8, /◌ॅ ) B O% F ' %a 8 @ (
JhdkUr lqr xksiky iRuhA y{eh ukjk;.k lqrkS fd'kksj Hkksyu
t%8 ,18$ 8 / `% /◌ॅ P-,M>@
Hkxokuk% fpduhoklh dqtkSyh lW pUnzHkw"k.k lqr Jhèkj nkSA
)* 9' 8EZ Î /◌ॅ /4 5%/ ¾8
5 5
ukU;iqj foLQh lW flgqfyoklh nqD[ku nq nkSA fd'kksj lqr
9' 8 @$ `J / d^% /◌ॅ
ukjk;.k% dqvkM+h oklh [k.Moyk lW vpfer lqr f=yksdukFk
V8 9 1£%/ ) B 5
9' ` 8 @ ( IãT N Æ '
nkS xeSyoklh feJ jekdkUr nq nkSA dqejukjk;.k lqrkS :is'k
Z /◌ॅ /* 5
H8 9 4 &48 I@
foosdkS pM+S;koklh gkVh lksnjiqj lW lkèkq lqr fo'oukFk nkS
<%4 / W ', ◌ॅ |* / M8
@ H
gfjeksgu lqr o:.k csykghoklh vUgM+k dVkbZ lW pkSèkjh
9 *4/ /` /◌ॅ 4 B 5 9' *8 @ lw;Zukjk;.k lqr dkes'oj nkS èkenkgkoklh ldqjh lW gfjdkUr
K8$ Z / 4 ◌ॅ ) P- nq nkSA voèkukjk;.k lqr pUnu% jktiqjoklh gjM+h ldjk<+h lW
,18m 9 ø' JhpUnz lqr HkxokunÙk nkS lqrkp jf'eA
k8 @ * 8 @ U%+8 @ 8 @ gseukjk;.k lqrk èkhjukjk;.k xqykcukjk;.k vejukjk;.k
~P-8 @$ 58Z / (% 4 /◌ॅ ! ! lqjsUnzukjk;.kk% pqukiqjoklh jrkSyh nfjgjk lW BhBj lqr
/ 0kH 9 01L8 % /◌ॅ ³ 5 9' ~@ M flags'oj nkS eaxjkSuh ikyh lW Nsnh nq nkSA lqrkp js.kw
+&% / A ^.% /◌ॅ P- ` cBSyhoklh dVjke i.Mksyh lW jktsUnz lqr vuqt dqekj iRuhA
F ' * 8 @ (##) JV ` $ + èkhjukjk;.k ¼,e,½ lqr vkyksd dqekj% cM+xkaooklh Nknu

$ ◌ॅ 9 ZÆK4/ (% 4 lfjlo lW jketh nkS iqM+SUnkgkoklh jrkSyh nfjgjk lW Mkseu nq
◌ॅ 8 5 9' I+ 5%+%5 U%+8 @ nkSA lqrkp :ch pqycqy xqykcukjk;.k ¼chdkWe½ lqr dqekj
(◌ॉ) ` b / ¬Z / / 78 /◌ॅ K xkSjo lSniqjoklh ldjgksu lW lqUnj lqr cqf)ukFk nkS
5
+8 9 8Z / 4 5 9' vukfniqj oklh egkohj nq nkSA lqrkp eerk iwue vydkA
M8 %' ~P- 8 @ (#) ( % vejsUnz ukjk;.k ¼ch,½ lqrkS vrqy vk'kh"kkS cFkukgk ¼eèksiqjk½
JT $ +84 (ÓZ ) / 8N \ /◌ॅ +<%% oklh dudkSjk fn?kks; lW ccsyky lqr B0 gfjnso nkSA
!0 4 9' 81 0/ 5 9' ~P-8 @ ouxkaooklh nq nkSA lqjsUnzukjk;.k lqrk jktiqjoklh jes'kpUnz nq
Z / TP- 5 9' nkSA
/¡8 @ (0 Yd / S1c S/) ( lR;ukjk;.k ¼fu0 eqf[k;k lektlsoh izxUuk izfl)½ lqrkS
` S0 W¬ , ¿ / 0 `L +/84 / vt;dqekj iz0 dUgS;k Hkkj}kt lat; dqekjkS clugh oklh
{% /◌ॅ /8K +%"# 9' È vK5 cf<+;ke iokSyh lW lnkuUn lqr ckyÑ".k nkSA lqrk'p bUnq
* /e' J3 * Z T81 / 4A lqèkk ljkstA vkn~;k èkjeiqj ns'ks f'kouxjoklh ijgV cgsjk<+h
+k ◌ॅ Yd I-@ : ` F ' lW eqf[k;k :nzef.k lqr fouksn dqekj iRuhA , lqrkS vuhy
( 8 % d' * T%Z / + vf[kys'kksA vijk lqèkk 'kkyeiqjoklh cM+xkek nfjgjk lW
◌ॅ B%% ß ~P- : ` dUryky ikS= vejsUnz lqr eukst dqekj iRuhA vijk jtkSjk
F ' ^ /◌ॅ OK+ ek.Mj lW xksUnckM+k ns'ks jtkSjk ek.Mj lW eqf[k;k dkes'oj lqr
^ /◌ॅ Yd H T F '
fefFkys'k iRuhA vt; dqekj iz0 dUgS;k Hkkj}kt ¼ch, cSad
` S0 W¬ , ¿ (+ g
0 S+ 0*) Ñ ,
izca/kd½ lqr lkSjHk QwycfM+;koklh jtkSjk ek.Mj lW jkes'oj
2) / ^ /◌ॅ H H 9'
lqr dkes'oj nkSA lqrkp vuqfiz;k ¼,ech,½ ruqfiz;kA lat;
S (##) S' / 0 ` (#)
dqekj ¼ch,½ lqr vfHkuo dkes'ojL;So nkSA
,8 H ¹¬ 9'
( ! (// "> 8T) ( 08 dL f'koukjk;.k ¼,e,llh Ñf"k funs'kd½ lqrkS jatu 'ks[kjkS
'- $ ◌ॅ HGH T8 9 iVqvkgk oklh Nknu lfjlo lW fo'os'oj lqr f'koukFk nkS
48 5
]8Z / 10O 4 /◌ॅ ~P- lqrkp fguk j?kqukFkiqjoklh xaxksj vfg;kjh lW lqjsUnz lqr
, 0 S, F ' 08 (#) ,M S0 vfHk;ark izHkkdj iRuhA jatu ¼ch,½ lqr foHkwfr iz0 e;ad va'kw
0 M
T 01 M / U% d^% /◌ॅ 8 /P- 9 jaxiwjkoklh xqynh [k.Moyk lW è;kuh lqr lfpUnz nkS
<%4 / H8 5 9' d (// B 8 csykghoklh fo'oukFk nq nkSA 'ks[kj ¼,e,llh vUrfj{k foKkuh
M S0 e4 '
; ) +8 // 9 gSnjkckn½ lqrkp cukjloklh nkS lqrkp viwO;kZ iz0 jksghA
, !An jl op vFk 'kkf.MY; xks=s czãiqjk ewy%
Z /◌ॅ [ $' O vFk czãiqjk lW ohth tksj%A , lqrk fo'kks xksih pkUnkA fo'kks
K' p 7 8 T $' p ( lqrk HkSjo ogksju dk'khdk%A HkSjo lqrkS gyèkj nsoèkjkSA gyèkj
4%* *L' 4%* Tm 4 m @m$' lqrk f'konÙk gjnÙk ef.knÙkk%A gjnÙk lqrk ujifr xq.ks fo".kq
4 m 8 U¨ #5 "# ) $' 8 Ñ".k Jhifr;%A ujifr lqr izk.k%A izk.k lqrk gfjukFk ef.kukFk
S@$' S@ 4 8 @8 5
8 ]8$' jfrukFk j?kqukFkk%A gfjukFk lqrk xksfoUn olUr eksguk r=
4 8 OK /B &48 &48 101 eksgu lqrk xaxk HkxhjFk jktkdk%A r= jktk lqrk jeuh
,1 $' 8 g38 1c cS|ukFk txUukFk fo: gfjÑ".k oa'khdk%A cS|ukFk lqr vuwi
I 4 "# 0T $' g38 8 M Tm$ lqr f'konÙk% Vdoky lW jkes'oj nkSA f'konÙk lqrkS cztyky
' ◌ॅ H 9' Tm ( %% 4 %«
gfjykykS nfjgjk lW HkS;k nkS tftoky lW ?kks?ku nq nkS t;Urh
◌ॅ p 9 % /◌ॅ \]8 5 9 B
iq=k%A cztyky lqr rstukFk% foLQh lW f'ko nkSA dqtkSyh lW
Z $' %% Q8$ Î /◌ॅ T 9'
eucksèk nq nkSA ;X;orh lqrkp dykorh csymWp lW cS|ukFk
`% /◌ॅ 8y* 5 9' × %
iRuhA gfjyky lqrk yfyr ukjk;.k eksnukFkk% nfjgjk lW NksVh
<%2◌ॅ ◌ॅ g38 F ' 4 %% !

&8$ 4 /◌ॅ rA 9 Y1 /◌ॅ +qI 5 9' nkS ;eqxke lW cN: nq nkSA dykorh lqrkp eD[kfu
% ¾8 8 M8 0 ' J3 4 /◌ॅ T 08 uwuorhdsaA vkn~;k gfjve lW 'kaHkqukFk lqr ân;ukFk iRuhA
x8 F ' <%2◌ॅ ◌ॅ o8 vijk csymWp lW ';keukFk lqr flf)ukFk iRuhA yyhr lqr
/8 F ' %% % $ VJ 18 /◌ॅ f>ydhd% yksvke lqjxu lW eksgu ikS= xHkwZ lqr pe: nkS
&48 ß 1,M I 9 % 4 f>ydh lqr fgjkyky% csylke cqèkoky lW ân;ukFk lqr
5
<%/ +*% /◌ॅ x8 M Ü %% 9' &8 Qwíhyky nkSA eksnukFk iz0 eksnu lqrkS Hkk;yky n;kykykS
S0 &8 ( ,%%
1 Z %«
^ /◌ॅ txriqj ek.Mj lW dUgS;k nkSA lR;ek;k lqrkp ckcknk;
W¬ 9' /¡ ++ M8 J3 >wuknk; vkn~;k lqn; csymWp lW dhfrZukFk lqr lqUnjef.k
<%2◌ॅ ◌ॅ 8
K @ F ' 8¡
iRuhA lqrkp fuR;ek;k ek.Mj lW jfrukFk lqr dqykuUn
^ /◌ॅ 8 `%8K F ' M
iRuhA vijk >wuk nk; flejokM+ [kkSvky lW eueksgu lqr
sJ% /◌ॅ 8&48 8 B F
jeuhdkUr iRuh , lqrk i'kqifrukFkk nkSA Hkk;yky lqr
8 9' ,%% /8K$ +k ◌ॅ 8
lnkuUn% cgsjk<+h lW Qsdu nkSA vijk Hkk;yky lqrkS osnkuUn
9' ,%% ( 8K 1 8K. 5
]8Z /
fxjkuUnks j?kqukFkiqjoklh [kM+hd [kkSvky lW Jhef.k lqr
" sJ% /◌ॅ ) @ 2@ 9' #5
mn;ef.k nkSA lqrkp fo".kq HkokuhdsaA vkn~;k lqyrkuiqj ns'ks
,8 0 ' J3 % 8Z £/ / sJ%
◌ॅ 8K 5 8K
1 F ' p/0 / 4>
jeSoklh flejokM+ [kkSvky lW jekuUn lqr nqxkZuUn iRuhA

% 5 8
◌ॅ ! 1 88 F ' /8K
vijk HkSalfn;joklh efg"kh cqèkoky lW ikBd nqxkZukFk lqr
5
%8K$ T / e4 ◌ॅ 8M |*
fnukukFk iRuhA lnkuUn lqr deykuUn% nqok'k, oklh jksgkM+
8 9' J% d^% /◌ॅ g38 5 9' ldjk<+h lW lksuw lqr pkSèkjh jekukFk nkSA ns'kqvky [k.Moyk
JT b TÊ 8e' J3 58Z / 01L8 % lW cS|ukFk nq nkSA lqrkp vk'kk xkSjh 'kPph fujksnkA vkn~;k
◌ॅ 1 T "# F ' b Ó% / pqukiqjoklh eaxjkSuh ikyh lW txnh'k lqr nsoÑ".k iRuhA
5
10O +*% /◌ॅ t% F ' /Ê vijk xkSjh jèksyhoklh xaxksjk cqèkoky lW Hkksyk lqr fnokdj
S0 T +% MO/ (% 4 /◌ॅ
iRuhA vijk lfPprk iz0 'kph ckywxksM+koklh jrkSyh nfjgjk lW
8K F ' 8e , - # ◌ॅ dkfrZd lqr uUnfd'kksj iRuhA vijk fujksnk HkM+jhoklh vklh
T8K ,H F ' %8K (#) o8K ,dgjk lW f'kokuUn lqr Hkos'oj iRuhA deykuUn ¼ch,½ lqrk
:8K 8K S0 &48 58Z / 81 \ ';kekuUn fouksnkuUn nsokuUn iz0 eksguth pqukiqjoklh
◌ॅ 0T8 Z K 9' 8 %' uxokM+ ?kkslksr lW oa'kefu lqr iqjUnj nkSA lqrkp uhyeA
8K "¡8K ,M 8 "#8K$ £/ (% osnkuUn lqrk ÑR;kuUn foHkwfrukFk Ñ".kkuUnk% jeSoklh jrkSyh
<8 9 u # ◌ॅ 8 5
◌ॅ O% nfjgjk lW xksiky lqr cspu nkS vksM+k ,dgjk lW Qsdu nq nkSA
0 0 / T§ Z 8 28 /◌ॅ
9' S OTX1 lqrkp izfrek xks'kkb±xkao oklh 'kfDrjk;iqj ujmu lW mekukFk
28 8~P- F ' , 0 "¡8K (». ) lqr ujsUnz iRuhA vfHk;ark ÑR;kuUn ¼T;ksfrosZn½ lqr lkseukFk%
8$ d ◌ॅ B [kM+gjkoklh ujlke cfy;kl lW rkjkdkUr nkSA Nknu lfjlo
9' q8 / / /◌ॅ 4 4 5 9' 4 /◌ॅ lW gfjgj nq nkSA lqrkp idgjk lW dfVgkjoklh ujoky jkeiqj
' % Z /◌ॅ o% F ' lW ';key fd'kksj lqr iRuhA
)+ (+ 00 g 0 S+ 0*) 0 Ë% foHkwfrukFk ¼ch, ls0fu0 cSad izcaèkd½ lqr iadt jèkSyh oklh
/ 10O +*% 5 /◌ॅ X 5
t% 9 T xaxksjk cqèkoky lW MksekbZ lqr Hkksyk nkS nqok'k,oklh vksxgh
◌ॅ %a 8 5 9' <+ *8]² /◌ॅ cfy;kl lW y{ehukFk nq nkSA lqrkp csch èku?kêk lW lqHkk"kuxj
,>81 M@/
+% Z 4 /◌ॅ 8K85 iwf.kZ;koklh cfyjktiqj gfjve lW ;nquUnu lqr iRuhA
F ' "#8K 4Q>$ <%+ Ñ".kkuUn lqr fgrs"k% csyckM+h oklh cygk cfy;kl lW
◌ॅ 1 8K &48 9 Ù0 1 / 4 Z fxjkuUn lqr jkeeksgu nkS <axjh oklh efg;k lksnjiqj lW
0
◌ॅ T8 5 9' % ' o8K Zz ds'koukFk nq nkSA lqrkp vatyhA ';kekuUn lqr iq"dj
JZ / + ◌ॅ 4 8 @ 9' vkneiqjoklh cM+xke nfjgjk lW gfjukjk;.k nkSA lqrkp f'kYih
T´ :8K 0
`J/ 8K
fouksnkuUn lqr vafdr dqvkM+hoklh ijekuUn lqr txUukFk
1c 9' ,S' 1 8K 8
nkSA lqrkp Hkkuqfiz;kA fxjkuUn lqr vejukFk ¼ch,½ jgqok oklh
(#) 4 5 / +% Z 4 /◌ॅ 4n 5
]8K8

9' % V8 J3 4 * % cfyjktiqj gfjve lW gYyh lqr j?kquUnu nkSA lqrkp foeyk
◌ॅ +%,- * F ' /4 5% / lqykspuk vkn~;k ifjgkjhoklh efg"kh cqèkoky lW cyHknz lqr
/ 0 4 /◌ॅ 1 +H F ' voèk fd'kksj iRuhA vijk flgqyhoklh laxzke ,dgjk lW
fnxEcj lqr vè;kid ckys'oj iRuhA
8 ( S,08 `L /L8 / 8Z vejukFk lqrkS izHkatu nhid dqekjkS ljkSuh oklh jktuiqjk
◌ॅ þ8 TH 9 } Z / 5
M8 nfjgjk lW oTtu lqr 'kkys'oj nkS Hkzejiqjoklh vtwZu nq nkSA
9' %% H8$ p/
0 / 5
4> +* n;kyky lqr fo'oukFk% HkSalfn;j oklh efg"kh cqèkoky lW
◌ॅ Zá8 9 J% d^% /◌ॅ (,1%Z ) iq"iukFk nkS ns'kqvky [k.Moyk lW cjkjh ¼Hkkxyiqj½ oklh B0
0 O% 5 9' T`B% S% 4' J3 xksiky nq nkSA lqrkp 'kdqUryk izfeyk egkek;kA vkn~;k
5
T / 8%Z 4 /◌ॅ + 01A % B F ' nqok'k, oklh vuyiqj djegk lW caxV lqr dkyhdkUr iRuhA
S% Ó% / /¶% ^ /◌ॅ 8 vijk izfeyk jèksyhoklh flgkSyh ek.Mj lW lksuh lqr >wykuUn
M%8K F ' 4 8 / 8 - iRuhA vijk egkek;k fpduh oklh uM+qvkj djegk lW
◌ॅ 1 8K H F '
txrkuUn lqr fons'oj iRuhA
5
H+ (J*8 TÛ ">) J& ` : fo'oukFk ¼vkèkqfud fof'k"V Ñ"kd½ lqrk vkeksn dqekj fouksn
y*$ ZØK4/ (% 4 /◌ॅ 4 lqcksèkk% iqM+sUnkgkoklh jrkSyh nfjgjk lW gfjnso lqr ;ksxs'oj
H 9' <4A d^% /◌ॅ / 8K 5 nkSA csgV [k.Moyk lW ikM+koklh ijekuUn nq nkSA vkeksn
9' J& ` ( 8 / Z 8, /◌ॅ dqekj lqrkS fpduhoklh in~eiqj ifupksHk lW jekuUn lqr
8K ,B 9 M %+ (% 8Z ) 'kksHkkdkUr nkS QwyckM+h ¼lqyrkuiqj½ oklh lry[kk lW iqjUnj
" ◌ॅ Z K 1018 5 9' Q 8' lqr xaxkukFk nq nkSA lqrsp vukfedkA
, : vFk cfyjktiqj gfjve xzke %
8 4 /B * ( 5
]8K8 b 8K Z ujgfj lUrfr lqèkkdj lqrkS j?kquUnu xkSjhuUnukS lksnjiqj lW
◌ॅ B@ 9' b 8K8 @$ ^ ◌ॅ fpUrkef.k nkSA xkSjhuUnu lqr pk.k% ek.Mj lW ujgfj lqr
+8% 9 Z /◌ॅ ) 5 9' @ cuekyh nkS lksnjiqj lW Jhifr nq nkSA pk.k lqr ckcwd% ek.Mj
++ M$ ^ /◌ॅ
9 % /◌ॅ + lW prqj lqr jke nkS tftoky lW ;nqukFk nq nkSA ckcw lqr
9' ++ M 88 M$ <4A d^% /◌ॅ 101* 1 T uuwd% csgV [k.Moyk lW xaxkèkj lqr fxjh'k nkS nfjgjk lW uuw
9 4 /◌ॅ 88 M 5 9' 88 M ,d $ nq nkSA vijk uuw lqr fHk[kkjhd% ek.Mj lW cnuh nkSA uuw lqr
^ /◌ॅ +8 9' 88 M ,08$ sJ% /◌ॅ |* Hkatu% [kkSvky lW pkSèkjh nkSuh lqr eèkqdj nkS iokSyh lW
98 * 5 9 {% /◌ॅ g38 5 9' cS|ukFk nq nkSA
! qr: ) ,08 o$ 4 /◌ॅ uf'kjk ns'ks es<+ksy % feJ Hkatu lqr ';ke% nfjgjk lW pkSèkjh
|* 1 9' ) o ( cM w%« /¶% txrh nkSA feJ ';ke lqrkS NqUuw izseykykS flgkSyh ek.Mj lW
^ /◌ॅ %+% YT 9 Ð % /◌ॅ pycfy lqr eq'kk; nkS dVS;k ikyh lW pycfy nq nkSA feJ
9' ) + 8$ / sJ% /◌ॅ & M
cM NqUuw lqr cnjhukFk% flejokM+ [kkSvky lW eksnw nkSA czãiqjk lW
9' Z /◌ॅ T 0 5 9' ) w%% ( 'kadj nq nkSA feJ izseyky lqrkS dkjsyky f'kykukFkkS dudkSjk
~%% T%8 8N \ /◌ॅ + 5 !Í5 fn?kks; lW nqcfj lqr BDdqj :iu nkS jktuiqjk nfjgjk lW
I8 9 8Z 4 /◌ॅ ,5 5 9' %8 fHk{kqd nq nkSA [ksyuorh lqrkp :Dehuh ckcknk; fouksnorhA
IÝ 8 ++ : ' J3 T§ Z 8 2◌ॅ vkn~;k 'kfDrjk;iqj ujmWu lW ikBd ';keyky lqr ikBd
◌ॅ ! o%% ! T F ' dT
ds'ko iRuhA , lqrk [kxs'k egs'k xksis'k fnus'kk%A vijk
kT OãT RT$' ++ W.% Z
ckcknk; dUgksyh lksnjiqj lW yky lqr g"kZef.k iRuh , lqrkS
◌ॅ %% 4>@ F ( ) 8 U@8K.&
JhukFk xq.kkuUnksA vijk fouksnorh dsgqfu;ka oklh xukeA
: 4 58 0 / 18' sJ% \]8 8 M8 M

F ' ++ Z % / d ◌ॅ [kkSvky ?kks?ku lqr uwuw iRuhA ckcknk; iq=h Mksykorh
OK +%% F ' 8K 8K
dnokoklh [kM+dk cfy;kl lW xksfoUn lqr vtcyky iRuhA
"¡8K /Ê8K' , lqrk jkekuUn rhFkkZuUn ÑR;kuUn lfPpnkuUnkA

! F!: ) ~%% ( 8K /8K. uf'kjk ns'ks nqok'k, % feJ dkjsyky lqrkS osnkuUn lnkuUnks
Z / / sJ% /◌ॅ 8 8 9 tgkuiqjoklh flejokM+ [kkSvky lW onu lqr jfrukFk nkS
- ◌ॅ D%% 5 9' / +Ê vkfgy gfjve lW dkspkyky nq nkSA lqrkp lhrk cPpknk;
J3 / 8/ ` sJ% /◌ॅ `%@ F vkn~;k vljukoklh dqjek [kkSvky lW dqyef.k lqr prqj iRuh
08K$' +Ê X/ / , lqr iapkuUn%A vijk cPpk nk; jebZoklh flejokM+ [kkSvky
sJ% /◌ॅ ».॰ Te@ 8K F ' lW T;ksñ f'kjksef.k lqr ijekuUn iRuhA
8K I-8K 4 8K 1018K T / I|% osnkuUn lqrk :nzkuUn fgjkuUn xaxkuUnk j'kk<+oklh :pkSyh
# ◌ॅ &48 18 9' 81 \ /◌ॅ ,dgjk lW eksgu lqr lqxu nkSA uxokM+ ?kkslksr lW cksèkxzke
y* (+ 01% ) / % T 0 5 9' 1 ¼caxky ns'ks½ oklh dkyh'kadj nq nkSA lqrkp xk;=h 'kkyeiqj
T%Z / (% 4 /◌ॅ &% "#P- oklh jrkSyh nfjgjk lW veksy lqr Ñ".kpUnz iRuhA
F '
ù ß @ I-8K ( *8K

81 uSf"Bd ikSjkf.kd :nzkuUn lqrkS èkekZuUn lqeukS jkeuxj
<%/ 8Z 4 /◌ॅ 8K%% * 9' csykoklh jktuiqjk nfjgjk lW uUnyky lqr ;'kksèkj nkSA
vK5 B ~@ M k' J3 * Z +¶ / lqrkp bUnq dkfUr js.kw gsekA vkn~;k èkjeiqj ns'ks cgkSjkoklh
{% /◌ॅ p%% ß 4 ÈP- / TP- cf<+;ke iokSyh lW HkS;kyky ikS= gfj'pUnz lqr lrh'kpUnz
F ' TB
D5J/ (% 4 /◌ॅ % iRuhA vijk 'kkfUr dksYgqvkoklh jrkSyh nfjgjk lW jkèkk lqr
+%"# F ' ~! ) / ^ /◌ॅ ckyÑ".k iRuhA vijk js.kw vfB;kckM+h oklh ek.Mj lW
T8K S0 % M "8 F ' f'kokuUn iz0 dSyw lqr ÑikukFk iRuhA
4 8K 8K ,8K S0 ++% MN 4 5/ fgjkuUn lqrk foosdkuUn HkokuUn iz0 ccywdkS jgqokoklh
sJ% /◌ॅ 01% 9' VJ flejokM+ [kkSvky lW fe=ifr lqr eaxyifr nkSA yksvke
18 /◌ॅ *8 5 9' @ 8 0 0 8 lqjxu lW ;'kksèku nq nkSA lqrkp fdj.k vatu dapu jatukA
08' J3 @ 5 / 1 01 \ /◌ॅ 8 @ vkn~;k fdj.k Mqefj;koklh xkaxh fn?kks; lW nsoukjk;.k lqr
% F ' / 8K 5 vè;kid fnyhi iRuhA lektlsoh foosdkuUn lqr èkzqo dqekj%
` $ T%Z / U% d^% /◌ॅ ~Tm 'kkyeiqjoklh xqynh [k.Moyk lW lqjs'knÙk lqr bUnznso nkSA
vP- 9' 1018K ( /¡8K J8K (##) vè;kid xaxkuUn lqrkS lR;kuUn vkuUn ¼,ech,½ HkM+jkoklh
/ <4A d^% /◌ॅ I%% YT 9 J4% csgV [k.Moyk lW dk:yky lqr eq'kk; nkS vkfgy gfjve lW
◌ॅ #5Z / +% 5 9' /¡8K ( T é
fo".kqiqj oklh cynso nq nkSA lR;kuUn lqrkS f'koe~ 'kqHke~ [kkaM+k
5
, é d 0 +*/ H 8 @ 9'
cqèkekoklh jkes'oj lqr ukjk;.kth >k nkSA
/8K ( P-8K S0 8$ £/ © d^% lnkuUn lqrkS pUnzkuUn iz0 pqupqu% jeSoklh HkkSj [k.Moyk lW
◌ॅ 18 V8 9 (% 4 /◌ॅ O% 5 ;ksxukFk lqr yksdukFk nkS jrkSyh nfjgjk lW xksiky nq nkSA
9' /8K "#8K$ 48Z / u vijk lnkuUn lqr Ñ".kkuUn% tgkuiqj oklh vksM+k ,dgjk lW
# ◌ॅ 5
+8 &48 9' S1c S/ cqf)ukFk lqr osneksgu nkSA izxUuk izfl) pUnzkuUn iz0 pqupqu
P-8K S0 5858 38K S0 k81 / lqr fo|kuUn iz0 jfo gseuxj oklh lfjlo lksnjiqj lW
/ / Z /◌ॅ / 0kH 9 8 - t;nso lqr flags'oj nkS uM+qvkj djegk lW cgksjk oklh
◌ॅ +7 / 2 %% 5 9' / 0M Ó% mfpryky nq nkSA lqrkp latw jèksyh oklh mnuiqj tftoky
/ 28Z % /◌ॅ /¡ F ' lW lR;nso lqr t;nso iRuhA

0 0 vijk pUnzkuUn lqrk thokuUn iz0 thcw fpjatho iz0 ph: egkuUn
0 ◌ॅ iz0 iIiwdk% jèksyhoklh mnuiqj tftoky lW xq.khdkUr lr NsnhdkUr
!"# $# % & ◌ॅ nkS [kM+dk ofy;kl lW vtcyky nq nkSA lqrkp yk[kks m"kkA
%' ( )' * 0 fo|kuUn iz0 joh lqr l:ikuan iz0 NksVw dkS lM+jkoklh csgV
0 +, -
&/ ◌ॅ 0 ., [k.Moyk lW misUnz lqr mekdkUr nkS cgksjkoklh csylke cq/koky lW
2
# % 1 . 3 ◌ॅ 2 %' uUnyky nq nkSA lqrkp f'kizk fuDdhA Ñ".kkuUn iz0 ?kqju lqrkS
4 5' 67 0 82 9 : uohu dqekj ¼ch,½ vjfoUnks ¼ch,½ gseuxj oklh eyafx;k dVkbZ lW
( ) ; ( ) < = => ,? ◌ॅ lqUnj ef.k lqr dfiys'oj iz0 nqD[ku nkS f'kok gfjve lW
" @A 0 B 2 % 4 ◌ॅ
ifjgkjhoklh dk'khukFk nq nkSA lqrkp jhrk xhrk lksuhA
4 C 2 %' = D '
4 C = = = f'kykukFk lqrk fxfjtkuUn deykuUn fxjkuUn txrkuUnk%
◌ॅ E C % = FD gkalkoklh HkM+xke tftoky lW mehZukFk nkS uxokM+ ?kkslksr lW
◌ॅ G 2 %' H ;' H* dkfydknÙk nq nkSA lqrkp vkuUnorh nzksinhA vkn~;k gseuxjoklh
< = *; &/ ◌ॅ &> >I J K n~;ksjh [k.Moyk lW if[k;k lqr t;nso iRuh , lqr eueksgu%A
L ' ; !" M / vijk nzksinh xq.kefroklh jtkSjk ek.Mj lW xn: lqr x.ks'k iRuhA
◌ॅ = =N4 J'
= O PQ R& S fxfjtkuUn lqrk ';kekuUn eqDrkuUn 'ks[kjpUnz v'kksdkuUnk
T 9 ◌ॅU 8 2 % ., jeSoklh jrkSyh nfjgjk lW xksiky lqr j?kq nkS csgV [k.Moyk lW
&/ ◌ॅ V" 2 %' HkM+jkoklh bUnzef.k nq nkSA lqrkp fctyh jkèkkA vkn~;k edUniqj
3' H* , W ◌ॅ dfVgkjoklh lq[ksr ldjk<+h lW Ñ".knso lqr ';kenso iRuhA vijk
67I OI J' 3 jkèkk vlqjkoklh cM+xke nfjgjk lW t;nso lqr cnzhukjk;.k iRuhA
◌ॅ >I >" J'
O X) 2 Y; K ◌ॅ = ';kekuUn lqr larks"k jgqokoklh dUgksyh ,dgjk lW fxjkuUn lqr
: % 8 ◌ॅ 2 %' dqykuUn nkS c?kokl lfjlo lW cw<+k nq nkSA lqrkp csch Msth
. Z [ ' PQ Y; dYiuk ekykA eqDrkuUn lqrk ijokgkoklh dUgksyh ,dgjk lW
◌ॅ = C E % 5 fxjkuUn lqr rhFkkZuUn nkS lqrkp foDdh jhafd ckSokA v'kksd lqrk
\' S ] ^ _ %' jkSrkjkoklh osnkuUn feJ nkSA deykuUn lqr eukst dqekj% isdikM+
` : 0 a .◌ॅ oklh dkdks csymWp lW HkxhjFk lqr ;'kksèkj nkS fu[kwfr lW jk;
◌ॅ b=C >S3 % & ◌ॅ > 4 2 % oa'kefu nq nkS lqrkp bUnqokyk jatwokyk ehukA vkn~;k dsgqfu;kaoklh
V
2 ' H* c 2 > = xuke [kkSvky lW ef.kuUnzukFk lqr èkhjsUnz iRuhA vijk jatwokyk
dH ◌ॅ " C
3e J'
'kkyeiqjoklh jrkSyh nfjgjk lW veksy ikS= gfj'pUnz lqr 'kjnpUnz
4 9 ◌ॅ L fg h
iRuhA vijk ehuk Mqefj;koklh cf<+;ke iokSyh lW losZ'oj lqr
4 J' i 2> > j ◌ॅ
fefFkys'oj iRuhA eukst dqekj ¼ch,½ lqr feBw lgoktiqj oklh
^ EA C@A J' ` : ( ) k
txr iokSyh lW vuwiukFk lqr ckyÑ".k nkSA jfgiqjkoklh tky; lW
= j ◌ॅ C 67
jk'keksgu Bkdqj nq nkSA lqrkp :fp jk[khA fxjkuUn lqrk
%' > ◌ॅ 4L k: 2 %'
xks[kwykuUn lfPpnkuUn fouksnkuUn Kkus'ojk% dksgojkoklh gkVh
&' = U& l
lksnjiqj lW jktho u;u lqr Hkkxor nkS dqjek [kkSvky lW vljuk
` mnA a , D ◌ॅ
> b= % : dH ◌ॅ
oklh nsokuUn nq nkSA xks[kwykuUn lqrk fefFkys'k voèks'kks jeS oklh
I 2 %' U& C@4 S T
flejokM+ [kkSvky lW :nzkuUn lqr lw;kZuUn nkSA bUnq lqrkpA
dH ◌ॅ > E %' V 2 lfPpnkuUn lqrk latho lqfer vferk% jkSrkjkoklh fu[kwfr lW
' l ] eqfDrukFk lqr HkksykukFk nkS ,dek [k.Moyk lW lfPpnkuUn nq nkSA
◌ॅ PQ C o C % K &/ ◌ॅ txrkuUn ¼ch, ch,M iz0v0m0fo0½ lqrk lat; vt; fot;

l 2 %' = ( Ki 0 0 00) eèkqjkoklh :pkSfy ,dgjk lW eqfDrukFk lqr jktsUnz nkS cksèkxzke oklh
> > > 2
3 p K ◌ॅ uxokM+ ?kkslksr lW cadqfcgkjh nq nkSA lqrkp xqM~Mh ch, lat; lqrkS
PQ C q % r3s = FD ◌ॅ vuh"k jktiqjoklh gjM+h ldjk<+h lW dqlqeyky lqr Hkos'k nkS csykgh
: 2 %' !t K > 9 ) oklh vtcyky nq nkSA vt; lqr izR;q"k csyckM+h oklh cf<+;ke

◌ॅ : b^4 % iokSyh lW cS|ukFk lqr dk'khukFk nkS fo".kqiqj oklh dqjek [kkSvky lW
. 2 %' > u2) . fnukukFk nq nkSA fot; lqr fufru vlqjk oklh cM+xke nfjgjk lW
> j ◌ॅ v* C 4 C % 72 izk.keksgu lqr lqèkhj eksgu nkSA fou; lqrk dqdjkSu lW iwf.kZ;k
: dH ◌ॅ C 2 %' > eSfFkyVksy oklh jktuiqjk nfjgjk lW jekuUn lqr lqoa'k nkSA
◌ॅ "L 3 L
fouksnkuUn lqr euh"k jkeiqj eqjyhxat oklh Hkkxs'oj lqr yEcksnj
%' > :] ◌ॅ ">
E TCw
nkSA eerk lqrkp eqLdkuA Kkus'oj lqrk }k'k;oklh csgV [k.Moyk
◌ॅ 4 %' `
lW fgjk lqr cnzhukFk nkSA
) P= bxA y;
%' Pz ' mnA {4> .,
&/ ◌ॅ C %'
L/ ,: b67 eksjl.Mk dfVgkj % cfyjktiqj gfjve ifr lqr HkoÑ".k lqr
2
| 2} # D b nqYyg lqryky lqr pqEeu lqr egkdkUr lksnjiqj fgHkju lqr eFkqjh
2 % #
C 4' nkS egkdkUr lqr lqoa'kA
] ◌ॅ ">:
E 2} U# ljkSuh eèksiqjk lW iwf.kZ;k % vijk pqEeu lqr xksihdkUr% ljkSuh
] ◌ॅ : C oklh jktuiqj nfjgjk lW dqy lqr okpk lqr ckcwukFk lqr iz;kxnÙk
>=G % > j ◌ॅ ~ e nkS cf<+;ke iokSyh lW luQwy lqr I;kjsyky nq nkS xksihdkUr lqr
2 % U# e &/ ◌ॅ D fojsUnz% HkkSj [k.Moyk lW lksuiqj ¼lksfriqjk½ oklh lksu lqr Ñ".ks'oj
(D ) D 67A A C % lqr fo'oukFk nkS pSuiqj oklh mYyw dqtkSyh lW B0 cuekyh nq nkSA
| :M ◌ॅ "0 2 %' e (#$) fojsUnz ¼,vkjvks½ efjpkbZ oklh leksyh ikyh lWA
? L ◌ॅ%
&: 2} E / ◌ॅ >G ij'kk % vijk pqEeu lqr tuknZu% ek.Mj lW t;nÙk lqr fo|kuUn
* % D ◌ॅ 67" 2 %' nkS lksnjiqj lW ckyh lqr Ñ".kef.k nq nkSA tuknZu lqrk i.Mqvk
E /2H ◌ॅ =] b& efgUnziqj lW eaxjkSuh oklh fHk[kkjh lqr uUnu nkSA csymWp lW ân;
%' .◌ॅ ◌ॅ > & # 2 %' lq[k lqr vuUr nq nkSA vijk tuknZu lqrk ?ku';ke% HkM+xke
E 8 O b ◌ॅ l % tftoky lW cPpk nkS ?ku';ke lqrk iokSyh lW j?kqnso lqr rqykdkUr
8 O 2
j ◌ॅ 8I # 2 %' nq nkSA
^ IR !" : b C gosyh ns'ks xq.kerh % uuw lqr Hkatu lqrk gfjukFk vksM+k ,dgjk lW
◌ॅ H % b C 4 C' C 9 vkuUn nkS HkoukFk f'koukFkkA gfjukFk lqrkS [kM+xukFk nfjgjk lW
' ◌ॅ b^4 % 3 2 ◌ॅ dykjke lqrk Hkos'k nkS cqèkoky lW xks[kwy nq nkSA [kM+xukFk lqr
U& 2 %' &= C K ◌ॅ ( dpkyhd% ,dgjk lW lu~ lqr ckcw lqr nqykj nkS [kkSvky lW ikBd
2
% dH ◌ॅ k S C 2 'kkseukFk nq nkSA dpkyh lqrk lR;nso t;nso nqxkZuUnk xq.kerh
%' uI >I = 2 E !" oklh czãiqjk lW cPpk nkSA lR;nso lqrk jktsUnz misUnz ukxsUnz
◌ॅ l %' uI q 0 x flosUnz fojsUnz uhrsUnzk% i.Mqvk lW Hknzef.k ikS= eqdqUn lqr tuknZu
^ e /2H ◌ॅ b" fg P: nkS djegk uM+qvkj lW [ksyh lqr jekuUn nq nkSA
E % # ◌ॅ W 2
%'
:: 4 IR:- b b C X dqEgM+h % uf'kjk ns'ks %& Hkatu lqr HkoukFk lqrks yfyr Vwduks%
,` &/ ◌ॅ > % ◌ॅ . [k.Moyk lW HkS;kjke lqr ekuhd nkS ikyh lW cspw nq nkSA Vqdu lqr
2 %' ,2 C ◌ॅ = g & iq"iukFk% ldjk<+h lW caxkyh iq= eulq[k lqr fody nkS fn?kks lW

% F ◌ॅ C ,? 2 % [;kyhukFk lqr yVkbZ nq nkS iq"iukFk lqrkS dsnkjukFk efgUnzukFkkS
C 9 c C = w /;& okaxh Vksyoklh fi.Mks[kfj lqjxu lW jkeyky lqr jf'kd nkS jrkSyh
= ◌ॅ 4 % 9 ◌ॅ nfjgjk lW nqxkZpj.k nq nkSA vijk iq"iukFk lqr lw;kZuUn iz0
2 "
= E 2 %' C > E 0 * fojaphd% dqEgM+h oklh lUngiqj fn?kks lW nsoukjk;.k lqr jaxh nkS
: F ◌ॅ I >" = % cM+xke nfjgjk lW b'kjnÙk nq nkSA vfn"Vorh lqrkp nzksinh lqn;
◌ॅ V4G 2 %' csymWp lW mWekukFk lqr nqxkZukFk iRuhA feJ dsnkjukFk lqr
; > .◌ॅ ◌ॅ ◌ॅ C 2 E C J%
= gfjukjk;.k% HkM+jh oklh cNkSuh iokSyh lW ikBd uQjukFk lqr
_ c C >" b j txref.k nkS uM+qvkj djegk lW ccqtu nq nkSA f'koukFk lqr
◌ॅ k ~ C = " % # ◌ॅ
dUgS;kd% dkdks csymWp lW uhykEcj nkSA efgUnzukFk lqr :nzkuUn%
2 2 %' 4 C Y> a .◌ॅ ◌ॅ
Qwndhiqj oklh fn?kks lW enu eksgu nkS fpduh oklh nq nkSA
y %' C ~ F
dkek[;k lqrkp Lo.kZyrk dqEgM+h oklh lUngiqj fn?kks; lW Ñ".kef.k
◌ॅ L % 2 %'
lqr ;ksxkuUn iRuhA :nzkuUn lqr ân;ukjk;.k mn;ukjk;.kks
"E : F> ◌ॅ 67"
eèkqjkoklh :pkSyh ,dgjk lW BhBj lqr lR;nso nkSA lqrkp vpZ.kk
= J' > >" > >
uhyeA vkn~;k lM+jk csgV [k.Moyk lW ;ksxkuUn lqr ujs'keksgu
2
3 p K ◌ॅ kk uI %'
iRuhA vijk uhye lM+jk oklh csgV [k.Moyk lW ;ksxkuUn lqr
E" ' H* ., &/ ◌ॅ =
e4L J' ., &/
Hkos'k iRuhA ân;ukjk;.k lqr fgeka'kq tkQjiqj oklh efgUnziqj
◌ॅ = b^4 J' > >"
i.Mqvk lW xksihukFk nkSA lqrkp T;ksfr tkx`frA mn;ukjk;.k lqrkS
~ /2H ◌ॅ U C %' lqèkka'kq 'ks[kj t;Urks jfgiqjk oklh jtkSjk ek.Mj lW egkohj lqr
; = ' > >" 9 3 R& >#; lqoa'k nkSA
M / ◌ॅ 4 %'
> E 0 " ; : lw;kZuUn iz0 fojaph ekrk vfn"V ef.k lqrkp nzksinh dqEgM+h oklh
> .◌ॅ ◌ॅ ◌ॅ C 2 E C J K
= 9 lqn; csymWp lW mWekukFk lqr nqxkZukFk iRuh , lqrkS fo'oukFk
A C q;' 4Â = jktsUnzksA lqrkp f'kos'ojh jaxjkoklh lekSyh ikyh lW uks[ksyky lqr
◌ॅ `W I4 J' > E 3 lqns'k iRuhA lw;kZuUn lqrk ekèkokuUn ;knokuUn fo'okuUn n;kuUn
> A > > lhrkuUnk vjfj;koklh cM+xke nfjgjk lW xqnj lqr gfjukFk nkSA
◌ॅ ! C %' " lqrkp v:.kk jru QksVks lksuk pkuhdk%A vkn~;k Hkksjkng oklh
w D ' H* o DV ◌ॅ lksbuh lW lqUnjyky ikS= tuknZu lqr xks[kwykuUn iRuhA vijk
fg E U& J' b HkM+jh lqn; csymWp lW uodkUr lqr fouksnkuUn iRuhA vijk QksVks
> .◌ॅ ◌ॅ # ` J'
pk.kiqj cM+xke nfjgjk lW uUn fd'kksj lqr èkekZuUn iRuhA
w " ◌ॅ S 3 E
ekèkokuUn lqr lkou pksiM+k c[kkjh oklh rsrfjgkj lksnjiqj lW
J' 3 &
ekèko lqr eFkqjkuUn nkS Hkksjkng lksbuh lW tuknZu nq nkS vijk
D ◌ॅ 3 2
C % o DV ◌ॅ
lksuk iwoZ enkjhpd vij fd'kuxat oklh ldjk<+h lW lfPpnkuUn
2
E % D E 4 =
iRuhA ;knokuUn lqrkS bUnzthr foØkUrks Mqefj;k oklh Qsdw >k nkSA
◌ॅ l J' > 9
n;kuUn lqr fo'kky }k'k; oklh vksxgh cfy;kl lW cS|ukFk nkSA
V #; i 2> %' >

twyh lqrkp jh;kA
4 {4> $ ◌ॅ v* C %'
>'
3 IR 2: # ( ) ^ èkjeiqj ns'ks jgqok % ujgfj lUrfr ¼cfyjktiqj gfjve½ yos lqrk
8 U K ◌ॅ ? %' 9 jke jk?ko xksfoUnk ,dgjk lW egkbZ nkSA jke lqrkS fNrw lh[ksdkS
+ W- ◌ॅ & %' 9 G ujmu lW yk[ku nkSA Nhrw lqrkS gjnÙk fdfrZnÙkks lksnjiqj lW

E G; D ◌ॅ = %' G 9 xnkdj nkSA gjnÙk lqrkS ifr HkxhjFkkS cfy;kl lW jk?ko nkSA feJ
b= > ◌ॅ 8 %' _ 9 I67 ifr lqrkS nsoÑ".k HkoÑ".kks ek.Mj lW ijekuUn nkSA HkoÑ".k lqrk
b67; / ◌ॅ %' b67 C izkUukFk n;kukFk nqYyg ckyhdk tftoky lW furkbZ nkSA HkxhjFk
2
> C | ◌ॅ ? %' b=C lqr cUèkqd% iokSyh lW tcn lqr eksgu nkSA cUèkq lqr cN:d%
2 j ◌ॅ L %' 2 lksnjiqj lW Jh fuokl lqr xksuw nkS ek.Mj lW Hkonso nq nkSA cN:
D ◌ॅ _ U % / ◌ॅ
lqr yksdukFk% ,gq oklh tequh tftoky lW nsokuUn lqr i'kqifr

bI 2 %' C K 2 P nkSA cygk cfy;kl lW izk.kifr nq nkSA oS;kñ yksdukFk lqr nqykj%
◌ॅ I
%' > ◌ॅ vksM+k ,dgjk lW ukFk lqr [kM~xifr nkS djegk lW izkUukFk nq nkS
" 2 %' ¡>॰ C 2
oS;kñ feJ nqykj lqrk dqath gYyh >Yyhdk dVdk lksnjiqj lW
◌ॅ C &¢ % ◌ॅ C 2 % ¡>॰ dksby[k eksrhiqj oklh ckyg lqr tkYiknÙk nkS tkark oklh ldqjh
_ 2
: | | , D ◌ॅ ek.Mj lW txUukFk nq nkSA oS;kñ gYyh lqr j?kquUnu [kkaxqM+ lfjlo
aV& L [G % lW ddjkSM+ oklh cksèku lqr Qrqju nkS gfjiqj oklh lW ;ksfx;kM+k
: / ◌ॅ =C 2 %' ¡>॰ | 8 2 'kf'kiqj oklh ujs'k lqr lkmys nq nkSA oS;kdj.k j?kquUnu iz0 usaxM+w
& ! ◌ॅ ] r3 ~ % lqr lw;Zukjk;.k% lry[kk lW ddjkSM+ oklh ,dukFk lqr eqfDrukFk
◌ॅ => &4 e4 @ 2
nkS tenkSyh ikyh lW l[kqok oklh thok lqr ';keukFk nq nkSA
%' ¡>" 8 2 0 n= > E >"
lqrkp vkn~;k jgqok oklh csgV [k.Moyk lW eq'kjh lqr cqf)ukjk;.k
◌ॅ ] K C PQ C % %
iRuhA , lqrk gseukjk;.k ef.kukjk;.k izseukjk;.k izeksn ukjk;.kA
◌ॅ & 2 O C 2 %'
vijk vjfj;k oklh flejokM+ lksnjiqj lW pUnzukFk lqr ckcwukFk
H* 2 ., &/ ◌ॅ P4 2 >"
£
iRuhA vijk fn?kM+h oklh czãiqjk lW Hkkbyky lqr fxjkuUn iRuh ,
J' K < >" " >" ¤ >" L
lqr vejukFk%A
,% D ◌ॅ
C C J' 8 ◌ॅ
bV = J K C'
¡>" 34¥gm
E ॰ > E >" C L oS;kdj.k èkeZ'kkL=K iañ lw;Zukjk;.k lqrk thoukFk enu eksgu
q 0 > & ! ◌ॅ b fotsUnz iz0 yyuk% fot; oklh [kkaxqM+ lfjlo lW Hkwi lqr ;ksxèkj
=3 % aV& : ◌ॅ 4 2 %' nkS dksby[k oklh ldqjh ikyh lW lqoa'k nq nkSA MkWñ izksñ thoukFk
◌ॉ॰ ;॰ ' ( ,
00 ¼,e, ,llh xf.kr ih,pMh fe0fo0 fo|ky;d lEekfur izkè;kid½
*> } ¦) 9 b> i§ lqrkS vfHk;ark iIiw MkDVj uwuw ¼,echch,l½ Bk<+h oklh jrkSyh
( ) " 9 ◌ॅ ¡>" 4 nfjgjk lW oS;kdj.k gfj'kadj lqr osnkUrh fo'oEHkj nkS uM+qvkj
^# A¨ % # ◌ॅ djegk lW Hkjke oklh vuUr nq nkSA vfHk;ark iIiw lqrk fiy[kokM+
# 2 %' b> & W oklh lq[ksr [kkSvky lW oS;kñ f=ykspu lqr vejukFk nkS lksfriqjk
dH ◌ॅ ¡>॰ g C % D
xaxksyh oklh efg"kh ikyh lW Hks"kukFk lqr eks{kukFk nq nkSA
=U ) ◌ॅ ©) C Lª C 2 %'
◌ॉ॰ ;॰ L ( ) ] MkWñ izksñ enu eksgu ¼,e,llh ih,pMh½ lqrk ddjkSM+ oklh
/2H ◌ॅ ¡>॰ s «3 % # efgUnziqj i.Mqvk lW oS;kñ mxzkuUn lqr esèkkuUn nkS uM+qvkj djegk
◌ॅ ◌ॅ 3= , 4 C 2 lW Hkjke lW èkxtjh oklh iyVu lqr dk'khukFk nq nkSA
%'
◌ॉ§ q 0 ( ) =] MkWDVj fotsUnz iz0 yyu ¼,echch,l ,eMh½ lqrk eaxjkSuh
( ) Y; D ◌ॅ i 3ª 4 ¼eaxyckuh½ oklh dUgksyh lksnjiqj lW Mkd vèkh{kd 'khry lqr
¬>34 C % = FD ◌ॅ =C 2 U;k;kèkh'k vejukFk nkS uxokM+ ?kkslksr lW txUukFk nq nkSA ,rs
%' K £ 4% iathc) oa'kk%A
8 2 9 «A _#; 2 & vijk j?kquUnu lqrkS jkes'oj JhdkUrks pqukiqj oklh fu[kwfr lW jk;
◌ॅ > D > &/ %' b@A lksuefu lqr jk; ou[k.Mh nkSA lqrkp Hkkys'ojh vUuiw.kkZ mfeZyk
" E
E H* > ◌ॅ ! vkn~;k jfgiqjk oklh ujlke cfy;kl lW >haxqj lqr dykèkj iRuhA
3 J' = ◌ॅ &' vijk >xM+wpd czãiqjk lW dk'khukFk lqr cnzhukFk iRuhA vijk
C J' = ◌ॅ &' >xM+wpd czãiqjk lW dk'khukFk lqr oS|ukFk iz0 eUuk iRuhA jkes'oj
¡* C 0 J' «A 443 P3 lqrk 'kf'kèkj eqjyhèkj jktsUnzk lq[klsuk oklh vksM+k ,dgjk lW
q & ◌ॅ b)" %' pUnzHkw"k.k nkSA lqrkp 'kph jèksyh oklh mnuiqj tftoky lW Hkksdju
4 ◌ॅ o lqr xaxkuUn iRuhA 'kf'kèkj lqrk dUgS;k lat; iz0 ccqvu fou;k%
== J' 443 Y> > 0
olUriqj oklh jS;ke lksnjiqj lW ewy lqr Nsnh nkSA lqrkp foeyk
> # ®> D ◌ॅ $

%' c 2' H* ¯ ◌ॅ dsUnqykA vkn~;k etjk oklh rYguiqj lW ÑikukFk lqr lw;ZdkUr
6 C >#
E J' 4 4s iRuhA vijk 'kkyeiqj oklh 'kkfyxzke lqr 'kf'kèkj iRuhA dUgS;k
443 J' Y> > b 72I lqr vt; HkwM+h oklh fo".kqnso feJ nkSA dapu lqrkpA lat; lqrk
_ %' ' > = 67 cM+xkao oklh Ñ".kdkar >k nkS eqjyhèkj lqrk lqfn"V dqekj iz0 nsosUnz
% P3
: 0 I^ 4C n'kjFk% lUrks"kk% olUriqj oklh jS;ke lksnjiqj lW ewy lqr vfu:)
#;) # ®> D ◌ॅ £ nkS fnoM+koklh e>kSjk djegk lW pØèkj nq nkSA lqrsp ef.kekykA
% ° ◌ॅ 3 2 %' jktsUnz lqrkS iadt jkds'kks flgqfyoklh efg;k lksnjiqj lW iqjUnj
"' q 9 cS 2 > lqr 'kqHkadj nkS vkyeuxj oklh vkfgy gfjve lW tkyUèkj nq nkSA
D ◌ॅ b % H = H
eerk lqrsp uwru pM+S;k oklh lksnjiqj lW fo'oukFk ikS= y{ehukFk
◌ॅ 2 %' ±
lqr lat; iRuhA iadt lqrk HkwM+hoklh fo".kqnso lqr feJ egknso
D ◌ॅ A C fg ² C > J'
nkSA Mksyh lqrkp iwtkA
b 72I _ I %' ³
'
_# n4 L/ ◌ॅ JhdkUr lqr fnus'k% eksjl.Mkoklh jktuiqjk nfjgjk lW lR;nso nkSA
uI %' ' _# 9 >" lqrkp ehjkA vijk JhdkUr lqrkS ukjk;.k dqeksnkS esèksyh oklh dkdks
:L% « a .◌ॅ ◌ॅ b %' H* csymWp lW cyHknz nkSA vkn~;k ehjk èkenkgk oklh gM+jh ldjk<+h lW
- ◌ॅ n4 =4 fnus'k lqr txnh'k iRuhA fnus'k lqrk iañ fefFkys'k iz0 yhyh fofiu
J' n4 ॰ C@4 0 HX) vk'kqrks"k e.Vwdk% eksjl.Mk oklh 'kfDrjk;iqj ujmu lW v{kèkj nkS
´ L/ 4Q> ◌ॅ ª3 % 'kkyeiqj oklh cM+xke nfjgjk lW vuUr nq nkSA lqrkp Kkuekyk
4 ◌ॅ # 2 %' jRuk vfurk dYiuk d:.kkA vkn~;k gseuxjoklh HkkSj [k.Moyk lW
m J [ "' H* < = cVs'kukFk flag lqr jkeukFk flag Bkdqj iRuhA ukjk;.k lqrkS lquhy
&/ ◌ॅ µ4 C C k:
iqM+sUnkgk oklh cf<+;ke iokSyh lW ';kenso nkS fpduh oklh uM+qvkj
J' >" 9 Z > j
djegk lW txrkuUn nq nkSA dqeksn lqrk flgqfy oklh foLQh lW
◌ॅ OI % # ◌ॅ =
jktsUnz iz0 cksyh nkSA lqèkk lqrkp furw izsj.kkA vijk j?kquUnu lqr
2 %' :L 2 ¶ ◌ॅ q 0
pUnz'ks[kj% dk>h oklh xkSj lksnjiqj lW fe=ukFk lqr tkudh nkSA
r %' 3 ¤"' 8 2
lqrkp dkek[;k jkts'ojh ukxs'ojhdk vkn~;k ikM+koklh csgV
R& · D ◌ॅ g C
[k.Moyk lW ys[kefu lqr xtkuUn iRuhA vijk 'kkyeiqj cM+xke
%' qA xA H*
nfjgjk lW xtkuUn lqr cyHknz iRuhA vijk eaxyckM+ oklh ekuh
., &/ ◌ॅ @& = J'
4 ◌ॅ = b
lksnjiqj lW jketh lqr x.ks'k iRuhA pUnzukFk lqrkS mn;ukFk lkey
J' = D ◌ॅ
fd'kksj flgqfy oklh efg;k lksnjiqj lW xksfoUn lqr iqjUnj nkS
=N4 J' C 9 > C S 2 foLQh lW nq[kju nq nkSA lqrsp f=iqjk eksjl.Mk oklh cynso lqr
> D ◌ॅ U % ¶ ◌ॅ ';ke lqUnj iRuhA mn;ukFk lqrkS vuhy vjfoUnks tfn;k oklh
2
& %' 2 g L/ I lry[kk lW lgnso nkS dM+ek oklh j[kokjh gfjve lW [kwnu nq nkSA
O J' > C 9 ; > lqrkp izfrHkk fdj.k vpZ.kk feyuA vkn~;k HkM+jkoklh csgV
◌ॅ I % ◌ॅ [k.Moyk lW jekuUn lqr nqxkZuUn iRuhA vijk ikM+k csgV [k.Moyk
& 2 %' b " E" ' H* lW jkèkkuUn lqr jkts'k iRuhA vpZ.kk [kks[kkoklh egkohj lqr misUnz
., &/ ◌ॅ 2 E
= J' >k iRuhA vijk feyu HkwM+h oklh f'koukjk;.k iz0 HkwVu lqr lksuk
., &/ ◌ॅ 3 q4 J' >k iRuhA vuhy lqr vfer HkwM+h oklh x<+ [k.Moyk lW osnkuUn
E" (& 0 J' lqr v{k; nkS lfork lqrkp iwue xks'kkb±xkao oklh feJ lrh'kpUnz
4 >" 0 b, D lqr len'khZ iRuhA vjfoUn lqrkS caVh fcanw lksalkoklh feJ tokgj
J' b &/ ◌ॅ nkS eatw lqrkpA lkey fd'kksj lqrkS vksadkjukFk e`R;at;kS lkyeiqj
^ ª> %
U4?= oklh cM+xke nfjgjk lW Hkkxks lqr izk.keksgu nkS ;ele oklh [kkaxqM+
_ 4 4E J' 9 , lfjlo lW y{ehdkar nq nkSA vksadkjukFk lqr thrsUnz% foØeiqj
D _ % ' S 9 lSniqj oklh feJ osnkuUn nkSA dY;k.kh lqrkp Jqfr izhfrA e`R;at;
C u ¸ ◌ॅ bU lqrkS xkSjo eksfgr njHkaxk lW euhgkjh oklh feJ xaxkèkj nkS ve`rk
"L % > & ! ◌ॅ ² lqrkpA
2 %' C _
^ %' ¹" _2 ' u > 9

· L b= ◌ॅ _ ==3 %
'
| 9 2
8 ] ., &/ ◌ॅ , >Yyh lqrkS j?kqohj egkohjkS csgV [k.Moyk lW gfjukjk;.k ikS=
fg G G % ◌ॅ = jfonÙk lqr gjnÙk nkS ldjk<+h lW yksdkaxn lqr y{e.k nq nkSA
²" 2 %' 2
8 v* C =4 C j?kqohj lqrk cS|ukFk txnh'k oklqdhukFk ukxsUnzukFkk etjkoklh
x C ¯ ◌ॅ /G fg >"G rYguiqj lW p.MhnÙk ikS= ukjk;.knÙk lqr dk'khukFk nkS djegk lW
4 C % ◌ॅ +, _ C 2 %' NksVdfu lqr JhukFk nq nkSA lqrkp dykorh cqf)efrA vkn~;k
2
£ ' H* jèksyhoklh mnuiqj tftoky lW xq.khdkUr lqr Nsnh iRuhA vijk
◌ॅ !"# $ J' i 2> Mqefj;k oklh lqUnj lksnjiqj lW lnkuUn lqr jekuUn iRuhA vijk
D ◌ॅ J' 8 2
j?kqohj lqr f'kodqekj% lSniqj oklh ldjgksu lW lqUnj nkSA lqrsp
4: 1 ◌ॅ %'
xk;=h 'kkjnkA vkn~;k iqM+sUnkgk ekuh lksnjiqj lW lksuefu lqr
=>g 4' H* Z D ◌ॅ
iw.ksZ'oj iRuhA vijk ,dek oklh vksdh ek.Mj lW HkksykukFk lqr
D NA
E J' K /
eq'kukFk iRuhA cS|ukFk lqrk 'kaHkqukFk nsoukFk vkfnR;k% isdikM+oklh
◌ॅ o C P4 C J' v* C 4 º C
dkdks cysmWp lW j?kqoj lqr oS;k0 JhdkUr nkSA dVdkoklh lUngiqj
I C Hu 0 a @◌ॅ 2
◌ॅ 8
fn?kks lW eèkqlwnu nq nkSA lqrkp ehuk eatwyk jatwykA vkn~;k
¡>0 _# %' , F ◌ॅ -
HkSalfn;j oklh gkVh lksnjiqj lW fnukukFk lqr fnokdj iRuhA vijk
2 %'
' H* >

ukjk;.kiqj oklh jkes'oj lqr 'kaHkqukFk iRuhA vijk Hkokuhiqj oklh
, D ◌ॅ C J'
>" «A 4 º C J'
uohu ekèko lqr lhrkjke iRuhA 'kaHkqukFk lqrkS vfHk"ksd vkuUnks
b 3 J' 4 º C
HkM+xkek oklh lfjlo lksnjiqj lW dqykuUn lqr jkelqUnj nkSA
9 b» H ; b= D ◌ॅ izseyrk lqrkp dkfeuh dapu vkfnR; lqrk HkqM+hoklh ldqjh csymWp
: %' ¤ lW ukxsUnz nkSA txnh'k lqrkS izk.keksgu lqjsUnzeksgu iz0 ccqvu
Hu º : .◌ॅ ◌ॅ x %' 'kSysUnz eksgu eaxyokM+ oklh ekuh lksnjiqj jke th nkSA izk.keksgu
=4 9 "L eL 0 2
4 @ ¼,e,½ lqr euh"k dqekj iz0 uh'kw jktiqj oklh gjM+h ldjk<+h lW
L = D %' jes'k nkSA lqrkp 'kSytk lksueA lqjsUnz eksgu iz0 ccqvu lqrkS
"L () ) : 0
4 lqn'kZu foHkwfr 'kkyeiqj oklh cM+xke nfjgjk lW izksñ jr~ukdj nkS
◌ॅ «4 %' 4 D % csch lqrkp yrkA
e L 0 2 9 4 E b 4
◌ॅ ;॰ J % . '
;॰ C ( ) S = izksñ cklqdhukFk ¼,e, ih,pMh½ lqr v'kksd >kxM+wpd oklh czãiqjk
◌ॅ 4 C 6 C % b = lW dk'khukFk lqr ÑikukFk nkS cHkuxkek oklh fnoM+k ikyh lW
◌ॅ V 2 %' b H4 ) 3' bUnzkuUn nq nkSA lqrkp foHkk vk'kk m"kk lqèkkA vkn~;k Mqefj;koklh
H* i 2> = = F> ◌ॅ I >" S xkaxh fn?kks; lW nsoukjk;.k lqr v'kksd dqekj iRuhA v'kksd
: J' S ( ) _ ¼ =½
¼,e,llh½ lqr Jh oRl x<+cuSyh oklh yksvke lqjxu lW
H = ◌ॅ > >" >" > %
t;ukjk;.k lqr gfjukjk;.k jk; nkS pk.kiqjk oklh ukgl [kkSvky lW
" dH ◌ॅ p0 4C 2 %'
pkS0 n'kjFk nq nkSA ehuh ¼,e,½ lqrkp JqfrA txnh'k lqr 'kSysUnz
() _2 ' =4 4 @ L
¾= 4 p K ◌ॅ A¨ %' "
eksgu lqr vuqjkx j'kk<+oklh :pkSyh ,dgjk lW fo'oEHkj nkSA oh.kk
' 4: ~ ` 0 U ^
lqrkpA f'kodqekj lqrk Qwy fouksn iz0 xksiky ospuk ljkSuhoklh
] ◌ॅ ¿ %' ~ 9 jktuiqjk nfjgjk lW oTtu nkSA Qwy lqrkS larks"k pUnuks xeSyoklh
X) ` =T ◌ॅ# %' 4# E" mWekdkUr nkSA 'kkfUr lqrkp vpZ.kk eaxyokM+ oklh ldqjh cfy;kl
: > ◌ॅ k lW ikBd uohu lqr jktho iRuhA fouksn iz0 xksiky lqrk fodkl
J' ` 0 U 2 < jkgqy lkgsc lqeuk% jktiqj oklh gjM+h ldjk<+h lW y{ehukjk;.k
◌ॅ ² >" %' nkSA ehuk lqrkp dY;k.kh Hkokuhiqj oklh ,dgjk lW :nzkuUn lqr
¹" b K ◌ॅ larks"k iRuhA cspu lqr euksjatu izse xkSjo csyk oklh lfjlo
X) J' . ` ¤ · . lksnjiqj lW lqHkk"k nkSA cchrk lqrkpA egkohj lqrk :iliqj oklh
D ◌ॅ b) %' ' eyafx;k dqtkSyh lW dqd: nkSA lqrkp Vwuk ijes'ojh vkn~;k

=> :M ◌ॅ : %' ?kksfl;ke lW frydukFk lqr 'kf'kukFk iRuhA vijk lq[klsuk oklh
, «A H* F> ◌ॅ C 44 C dule ek.Mj lW Ñ".knso lqr lq[knso iRuhA
J' & / ◌ॅ 67I
&I J'
À: > C L C r3 C ◌ॅ cBSyh % n;kukFk lqr eksnukFk lqr cksèkukFk% ujmu lW HkSjonÙk nkSA
G %' r3 C 4 / ◌ॅ G cksèkukFk lqr gfjoa'k% ek.Mj lW gjnÙk lqr rhFkZnÙk nkS gfjoa'k lqr
CG
E % 4 L ◌ॅ &- eueksgu% nfjgjk lW oa'khèkj ikS= cqf)ukFk lqr fnxEcj nkS ljkSuh lW
fg £ 2 C =y % ] ◌ॅ cknfj lqr fxfjèkkjh nq nkSA eueksgu lqr dk'khukFk% lUngiqj fn?kks;
=3 2 %' L 4 C F> lW loZukjk;.k lqr ukSofryky nkS ek.Mj lW ;ksxèkj lqr guqekunÙk
◌ॅ E >" Á % / ◌ॅ =3 nq nkSA dk'khukFk lqrk ujlke cfy;kl lW xqnu ikS= vkuUn lqr
¾ G 2 %' 4 C > ◌ॅ ! ijekuUn nkS gfjve vkfgy lW fo".kqiqj oklh yky lqr xq.kkuUn nq
fg H % H ◌ॅ 72 nkSA
!" 2 %'
Â ◌ॅ - : > C pksIrk lW èkenkgk oklh % ifr lqr HkS;k lqr dykukFk% nfjgjk lW
◌ॅ %' C -zG & ekM+u nkSA dykukFk lqr dkSLdhnÙk% lry[kk lW xksfoUn lqr
◌ॅ U E C % > ◌ॅ 2 %' dhfrZukFk nkS vy; lW egh nq nkSA dkSLdhnÙk lqr xqycnu
-zG ! ◌ॅ ² C % tftoky lW Nduw lqr y{ehukFk nkS djegk lW lrkj lqr tgyh nq
◌ॅ 2 %' ! nkSA xqycnu lqr ccwvkth ujlke cfy;kl lW :nzukFk lqr vtwZu
# ◌ॅ C E % FD nkS ?kkslksr lW jaxyky nq nkSA ccwvkth lqrk t;fd'kksj iz0 dqej
◌ॅ = %' H
2 >S 0 : vej firkEcj uoy fd'kksj txnh'k lR;ukjk;.kk% tewuh tftoky
y S =4 u >" lW ,sgq oklh ccqtu lqr ckcwyky nkS dqtkSyh lW yxekoklh :nznÙk
◌ॅ Ã 2 2 % :M ◌ॅ
lqr Hkwou nq nkSA
= G b 2 %'
3 ¦ 00 3 S ( . ) izèkkukè;kid m0fo0 èkenkgk uoy fd'kksj ¼ch, Mhi bu ,M½ lqrk
O ` : r3 : 3 ';kekuUn eukst dqekj lqcksèk dqekjk% èkenkgk oklh ukgl [kkSvky
dH ◌ॅ ` 0 % a .◌ॅ lW euksgj lqr misUnz nkS dkdks csymWp lW fo'oukFk nq nkSA izksñ
◌ॅ A C 2 %' ;॰ O (KK Ki Ä ';kekuUn ¼,e, ih,pMh lEizfr nsoèkj½ lqrkS vkuUn vfouk'kkS
I3) 9 H Å =½ H x<+cuSyh oklh yksvke lqjxu lW t;ukjk;.k lqr gfjukjk;.k nkSA
◌ॅ > >" >" %' 3ª" b> vèkh{k.k vfHk;ark eukst dqekj lqrkS latho larks"kks xtgM+koklh
` : 9 XÆ = ®> jS;ke lksnjiqj lW jes'k lqr j?kquUnu iz0 fgjk nkSA lqrkp laxhrkA
D ◌ॅ «4 8 2 0 %' lqcksèk dqekj ¼ch,½ lqrk ddjkSM+ oklh i.Mqvk lW xq.kkuUn lqr
= ' r3 : ( ) ] /2H ◌ॅ
eFkqjkuUn iz0 lksuw nkSA
!" 2
C 0 D %'
C > .◌ॅ E :: >u vFk lqn; csymWp iwoZ thouiqj vij dqEgM+h % t;kfnR;
# `n E 9 I 4-' lUrfr uksus lqr tuknZu lqr jke lqrkS dkenso f'k:dkSA f'k: lqr
4 ÇÆG 4 2
> > ◌ॅ 67 iq#"kksÙke lqr oa'kh lqr ;nqifr% tky; lW Ñ".k nkSA jktks iq=k%A
%' È 2
g' > 9 LÁ ◌ॅ ;nqifr lqrkS Nkcw eksgukS ikyh lW deyikf.k lqr ;ksxh nkS ;eqxke
" = % >P= ◌ॅ k ² 2 %' lW ikBd y{eh nq nkSA iwf.kZek iq=k%A Nkcw lqrkS f'kow enkjhdkS
"
E g' 9 4 - ¯ ◌ॅ É rYguiqj lW NqUuw nq nkSA ikoZrh iq=k%A f'kow lqrk ';keukFk cS|ukFk
2 %' E g' 4 O C v* C txUukFkk cSxuh vy; lW dkUr lqr efgukFk nkS fn?kks; lW ijku nq
=C v= > ◌ॅ # C % F> ◌ॅ nkSA eèkqok iq=k%A 'kqHkadjh lkfo=h mek deyhdk%A vkn~;k ek.Mj lW
2 %' 32 g' b g
gfjukFk lqr dqyefu iRuhA vijk nhi cgsjk<+h lW yfyrikf.k lqr
' H* / ◌ॅ C : J'
ân;ukFk iRuhA vijk mek fnxmu xaxksyh lW jk; :iukjk;.k lqr
< ◌ॅ " > C J'
jk; èkqUuh iRuh , lqr loZu%A ';keukFk lqrkS flf)ukFk VsdukFkkS
= =U ◌ॅ > >" 2
> 3

J K E ' O C 9 £ C µ [kkSvky lW fHk[kkjh lqr ekèko nkS xaxksyh lW gfjtho nq nkSA >ojh
dH ◌ॅ b& 3 % =U ◌ॅ iq=ksA flf)ukFk lqrkS mfprukFk mekukFkkS czãiqjk lW f'konÙk lqr
%' g;' £ C 9 C gfjukFk nkS nfjgjk lW cN: nq nkSA cS|ukFk lqrkS ;ksxukFk
◌ॅ 4G C % ◌ॅ 2 ikj'kukFkkS igíh ¼iqjgíh½ lW xksfoUn lqr gsew nkS idfy;k lW fgjef.k
%' v* C 9 = C 4 Ê ( Ê) ◌ॅ nq nkSA >us'korh iq=kA ;ksxukFk lqrk fi.Mks[kfj lqjxu lW feJ
U < % > ◌ॅ " 2 %' jkenqykj nkSA txUukFk lqr 'kf'kukFk% iokSyh lW pkUn ikS=
n4 g' = C /;& = ◌ॅ _ uUndqekj lqr ikBd Hkksyk nkS lqjxu lW gfjdkUr nq nkSA 'kf'kukFk
2
%' =C 44 C j ◌ॅ lqrk Hkk;ukFk g"kZukFk ds'koukFk n;kukFk [kM+~xukFkk csylke cqèkoky
fg : k o % = ◌ॅ # 2
lW xkSjhnÙk lqr nwfeZy nkSA Hkk;ukFk lqr bUnzukFk% dqlkSyh dqleky
%' 44 C b> C ) E C c4 C > C
lW nsoh izlkn lqr pUnzdkUr nkSA iw.kZ lqUnjh lqrkp Qwnuorh
2
ड़ËÌ= C . 3 ◌ॅ ·G E %'
lqokf'kuhA vkn~;k e>wok cM+xke nfjgjk lW vèkhu lqr jktfd'kksj
b> C V C :Í : ◌ॅ I
iRuhA vijk lqokfluh eèkqjkoklh :pkSyh ,dgjk lW xqtkbZ lqr
# %' " E ~ 4 ' H*
lqèkhj iRuhA ¼lkE; xks=s fookg%½A
/ ◌ॅ 3 S J'
2
3 p K ◌ॅ ! ?
3 J' (Î UÏ )%
V C 0 P4> & C 4 º C Ð= r3' bUnzukFk iz0 eq'kk; lqrk y[khukFk 'kaHkqukFk lj;qx lqcksèkk%A
= E ° ◌ॅ p0
2 C nqxkZiqjoklh e>kSjk djegk lW pkS0 ckcwyky lqr :nzukFk nkS x<+
% = .◌ॅ ◌ॅ 2 %' >S csymWp lW uwuwyky nq nkSA lqrkp ;'kksnk ijfeykA vkn~;k ldjSyh
' H* ® b ◌ॅ `W oklh ohjiqj ifupksHk lW uks[ksyky lqr lR;ukjk;.k iRuhA vijk
u >" J' ,> Ñ # dVgfj;koklh QStkdkUr lqr fuHkZ; iRuhA y[khukFk lqrk fofiu
bE> J' & C Ò : ljkst dqUnuk% egyckM+h rsrfjgkj lksnjiqj lW frydukFk lqr
D ◌ॅ C > C % ) n;kukFk nkS efg"kh cqèkoky lW n;kuUn nq nkSA js.kw iq=k%A 'kaHkqukFk

- ◌ॅ > 2 %' e" g' 4 º C 9 lqrkS eqUuk pqUuk puok oklh vkfgy [kkSvky lW ikBd eqfDrukFk nkS
P 2 H dH ◌ॅ k PQ C %
lqrkp ehjkA lj;qx lqr VquVqu iks[kfj;koklh ?kksfl;ke lW
' Ð= ,2 ,2 Ó&> F> ◌ॅ
frydukFk lqr 'kf'kukFk nkS fu[kwfr lW lgnso nq nkSA eksrhnk;
C 44 C % & ◌ॅ I 2 %'
lqrkp pUnuk oanukA
L > '
C 0 C ² C * C - mfprukFk lqrk misUnzukFk y{ehukFk fo|kukFkk dudkSM+k fn?kks; lW
F> ◌ॅ 2
> >" % 3 ◌ॅ O 2 dkyw lqr t;ukjk;.k nkS cqèkoky lW ';ke nq nkSA misUnzukFk lqr
%' 0 C 6 C :4 , ◌ॅ = C ÑikukFk% vdq'kh Vdoky lW ;ksxukFk lqr :iu nkS p.MhxkNh oklh
% /= /;& = ◌ॅ &, fi.Mks[kfj lqjxu lW ikj'kef.k nq nkSA y{ehukFk lqr rhFkZukFk%
2 %' ² C 2
C E C | Y nqYyeiqj okuw oklh lUgiqj fn?kks; lW fo'oukFk lqr izlUu dqekj
F> ◌ॅ A C : % >= nkS gfj;kx<+ oklh xaxksjk cqèkoky lW ikj'kukFk nq nkSA fxfjokyk
=U 2
3 ◌ॅ 4 C 2 %' = g' iq=kA vijk y{ehukFk lqrk nsosUnzukFk ukxsUnzukFk thrsUnzukFk
² C I^ C x C C Ñ".kdkark flyeiqj oklh xkmy djegk lW vkuUn lqr }kfjdkukFk
67 = ◌ॅ H
nkS [kseiqj oklh jkeiqj ujoky lW ,dukFk nq nkS lqrkp foeyk
{ C % W ◌ॅ K C 2 %
fleUruh uhjk dkR;k;uhA vkn~;k nqok'k, oklh ipgh lksnjiqj lW
# u> ' 2
H* 4K
gfjgj lqr eèkqlwnu iRuhA vijk dsgqfu;ka ifj;ke cqèkoky lW
D ◌ॅ 2
3 J'
eqfDrukFk lqr fnus'k iRuhA vijk uhjk pk.kiqjk ijgV ldjk<+h lW
c 2 > > 3
2 ◌ॅ PQ C n4 J'
cztdkUr lqr mWekdkUr iRuhA vijk dkR;k;uh cHkuhoklh flagkSyh
" , ◌ॅ #
ek.Mj lW f'kokuUn lqr ukjk;.knso iRuhA rhFkZukFk lqrk :iliqj
◌ॅ# J' u> b Ô /
oklh xkaxh fn?kks lW pkS0 f'kokuUn nkS Mqefj;k vkfgy gfjve lW
◌ॅ 4 >"I J' C E C
= = F ◌ॅ p0 4 % i 2> H
ckcwyky nq nkSA nsosUnzukFk lqrkS Hkkjr Hkw"k.k foHkwfr ukFkkS pqukiqj
◌ॅ 2 %' I^ C 9 b b)"
oklh txriqj ek.Mj lW pedyky lqr pUnznso nkS xkaxh fn?kks lW
b 2 = / ◌ॅ f'kokuUn nq nkSA HkkjrHkw"k.k lqrk vlwjkoklh dhR;kZuUn nkSA
uxsUnzukFk lqrk uhyef.k pØikf.k xaxkukFk uohu dqekjk% :iliqj

I % = = F ◌ॅ 4 2 %' b b)" oklh flagkSyh ek.Mj lW =ksfVduUnu lqr f'kokuUn nkS vkfgy
u E %' x C " gfjve lW taxyh nq nkSA ijes'ojh iq= :chA uhyef.k iz0 ef.kdkar
" == C : Ô / lqrk etjkoklh eyafx;k dqtkSyh lW vuqxzg lqr misUnz nkS cHkuxkek
◌ॅ g;, 4 % H ◌ॅ oklh ldqjh ek.Mj lW èkjuhèkj nq nkSA thrsUnzukFk lqrk fouksn izeksn
2 %' «A g ' " 0 " dnok oklh csylke cqèkoky lW vuqih lqr lnkuUn nkS ifjgkjh
=> :M 0 % ◌ॅ ¾s oklh n~;ksjh [k.Moyk lW 'kqHkdkUr nq nkSA v;uk lqrkp twyhA
b = : / ◌ॅ 3 3 2 %' Ñ".kdkUr lqrkS n;k'kadj f'ko'kadjkS Mwefj;k fnxmu eaxksyh lW
C 2
` L . 3 fpUrw lqr 'kfDrukFk nkS flgkSyh ek.Mj lW f'kokuUn nq nkSA lqrkp
◌ॅ ¾ % *; &/ ◌ॅ
ehuk Msth t;JhA vkn~;k jaxjkoklh bUnzkuUn lqr fodkl iRuhA
b# 2 %' > ' 67#
9
& && ] i> = U ◌ॅ #
4Q C % Ô / ◌ॅ 4 2 %'
Z >_' H* = V J'
0 C 2 C I b/ ◌ॅ

£ vijk misUnzukFk lqr cqf)ukFk% nsohiqj oklh Hk.Mkfjle lW xksj[k
U& %' 6 C C K nkSA ÑikukFk lqr cnzhukFkk tgkuiqj oklh ,dek [k.Moyk lW
&/ ◌ॅ E %' £2 C b) tuknZu nkSA cqf)ukFk lqr lqHkk"kpUnz% dqekniqj dVS;k ek.Mj lW
: Õ> / ◌ॅ o %' Hkksyk nkSA lqrkp uhye pUnzdyk izsedykA vkn~;k jaxjk oklh
¤' H* = K &/ ◌ॅ ,dek [k.Moyk lW tuknZu lqr 'k=q?u iRuhA
E 4g2Ö J'
£ C ◌ॅ C 2 E C ]

= flf)ukFk lqr mWekukFk lqr nqxkZukFk% jkSrkjk oklh dM+fj;k lW
◌ॅ _ C : % Ô / ◌ॅ * C 2 JhukFk lqr dqej nkS flgkSyh ek.Mj lW fo|kukFk nq nkSA _rqorh
%' × 2 E C
g = 9 A C q; iq=k nqxkZukFk lqrkS fo'oukFk jktsUnzks cfyjktiqj gfjve lW dqEgM+h
◌ॅ : C %' ; oklh iq"iukFk nkSA nzksinh lqrkp f'kos'ojh jaxjkoklh lekSyh ikyh
4Â = ◌ॅ `W lW uks[ksyky lqr lqjs'k iRuhA fo'oukFk lqr fods'k _f"kds'k lksuk
e4 J' A C c4 ×)c4 D ` = uksuxM+k oklh uM+qvkj djegk lW lqjsUnz >k nkS vfHk;ark fods'k
# ◌ॅ e % b> c4 ¼vkbZ-vkbZ-Vh-½ fnoM+k oklh j?kquUnu >k nkSA jktsUnz ¼vkb,½ lqr
(#0.#0.2.) 8 2 %' q fot;sUnz ¼chVsd½] èkesZUnzks jaxjkoklh lekSyh ikyh lW bUnzukFk nkSA
(#.) Ø (µ), 3« E; =
◌ॅ V C %'
44 C fg &¢ C C o C = 0 'kf'kukFk ikS= [kM~xukFk lqrk fnukukFk HkksykukFk fxjkuUn iz0
3
- ◌ॅ % Qwnuk lM+jkoklh ifj;ke cqèkoky lW yfyr lqr lqok nkS fn?kks lW
F ◌ॅ VA C 2 %' = b'ojukFk nq nkSA lqrkp dkek[;k uxjg oklh ,dek [k.Moyk lW
K &/ ◌ॅ 67 L e4 J' C Ñ".k eksgu lqr lqjs'k iRuhA fnukukFk lqrk v'kksd vf[kys'k jkts'kk%
S &@4 q4 9 ◌ॅ etjkoklh jrkSyh nfjgjk lW HkxokunÙk lqr [ksykuUn nkS pM+S;k
b= G W % ± & ◌ॅ oklh f'kok gfjve lW lqUnj nq nkSA lqrkp lquhrk fouhrkA vkn~;k
2 %' ' H* H 2 e>qvk oklh eaxjkSuk gfjve lW jekuUn lqr uohu iRuhA vijk
=] ◌ॅ J' j?kqukFkiqj oklh efgUnziqj i.Mqvk lW rkjkuUn lqr iIiw iRuhA
8 2 C /2H ◌ॅ
HkksykukFk lqrk lq'khy vuhy fou; 'kkyeiqj oklh cM+xke nfjgjk
J' o C 4 >
4
lW fxjks nkSA lqrkp vEek cqèkuh MksyhA vkn~;k venkokn oklh
◌ॅ =Ò %' } 32 ³'
jruVksyk T;ksfr"kpUnz lqr vrqypUnz iRuhA fxjkuUn iz0 Qwnu lqr
H* w ; )
lat; xksiky uohu idgjk oklh pqYgkbZ lqr t;nso nkSA v'kksd
J' = 0 ~ > U
lqr vfer HkM+jh oklh vUgjk dVkbZ lW dk'khukFk nkSA lqrkp
2¯? >I %' S b
cchrkA lquhy lqrk jèksyh oklh èkhjsUnzukFk nkSA vf[kys'k lqr ikj'k
Y ,? ◌ॅ 4 C %' '
jèksyh oklh gfjdkUr >k nkSA jkts'k lqr vkeZu flefj;k oklh
3e C %' &@4 4
# %' q4 H E >
ek;kdkUr >k nkSA yfyrk lqrkpA

># %' '
44 C c4 C PQ C < ◌ॅ 'kf'kukFk lqr ds'koukFk lqr eqfDrukFk% iqukN cgsjk<+h lW uUn dqekj
: F % K &/ ◌ॅ ' lqr ?kksru nkS ,dek [k.Moyk lW n;kukFk nq nkSA eqfDrukFk lqr
%' PQ C
E C ◌ॅ dkfrZdukFk% mnuiqj tftoky lW ikj'kukFk ikS= HkqVdwu lqr
4 C fg º, = C %' IR ;ksxhUnzukFk nkSA ekyng ns'ks èkeZiqjoklh lksuw ikS= jkepUnz lqr
3 E D fg L 2 %' gfjeksgu nq nkSA dkfrZd lqrk txUukFk cnzhukFk dsnkjukFk dUgS;k

E =C C c C Y> ' thdk%A jkuhxat ¼caxky oklh½ vuyiqj djegk lW ;knoyky lqr
( ) ◌ॅ > fouksnyky nkS gkVh lksnjiqj lW fpUrkef.k nq nkSA txUukFk lqr
` % , D ◌ॅ #" 2 %' =C lgoku[kwaV oklh flgkSyh ek.Mj lW f'koukFk nkSA
Ô / ◌ॅ 4 C %'
&,
vFk xuke [kkSvky ewy xzkekjEHk%
4 IR c >: K b uf'kjk ns'ks dsgfu;k % jkedj lqr fnokdj , lqr izHkkdj iz0
0 b' K 9 > K 9 Á ijHkwd%A , lqrkS mn;dj , lqrkS lqiu :iukS tky; lW jke nkSA
◌ॅ %' 2
3 ◌ॅ È lqiu lqr eèkqdj% ikyh lW tksj nkSA eèkqdj lqr iwNkbZd% xaxksj lW
2
%' 3 ? =U ◌ॅ È %' K tksj nkSA , lqr fHkf[kd% ujmu lW izlkn nkSA fHk[kh lqr vUnwd%
* ◌ॅ %' b& lUngiqj fn?kks lW gfjtho nkS lksgkxks iq=A vUnw lqr deyu;u%
F ◌ॅ % DU g' lqbjh lW cS|ukFk nkSA dqlqek iq=k%A deyu;u lqr eksgu% csylke
> V ◌ॅ v* C %' : g' cqèkoky lW Hkksjk lqr jke nkS vkfgy [kkSvky lW ?kks?ku nq nkSA eksgu
> 2
L . 3 ◌ॅ o lqrkS Mkseu usukdkS lrS<+ dqtkSyh lW [ksnu lqr rqykÑ".k nkSA f=iqjk
% H dH ◌ॅ F8 2 %' L 9 ³
iq=k pUnzorh csymWp lW dkyh izlkn iRuh , lqr cqf)ukFk%A Mkseu
n - Ù :M ◌ॅ W 67 %' g
lqrkS :fpnÙk ;ksxukFkkS lekSyh lEeqvky lW lkgsc lqr xksjkpkUn nkS
g .◌ॅ ◌ॅ J K
fn?kks; lW dsoy nq nkSA y{eh iq=k izseorh Hkxorh txorh
2 C' ³
£ 9 G = }2H
nk;orhdk%A vkn~;k }; uhgA vijk txorh ipgh lksnjiqj lW
◌ॅ < U % F> ◌ॅ c 2 %'
eèkqlwnuuxj oklh jksfg.kh lqr Qwgh iRuh , lqr jekukFk%A vijk
² g ¤ b= = > ' H*
nk;orh dUgksyh lksnjiqj lW y{e.k lqr pUnzef.k iRuh lqrkp
{> ' = D ◌ॅ -
:Dehuh ;'kksnk egs'ojhA vkn~;k }k'k; oklh vksxgh cfy;kl lW
Ò" ~ J K C'
> Y; D ◌ॅ ²" " J
ikBd Jhef.k lqr y{ehukFk iRuhA usuk lqr uwuwukFk% >kSok vy;
Ú >S <A' H* {4> =
lW j?kqoj lqr gfjdkUr nkSA uwuwukFk lqrk fnxkSu xaxksyh lW
◌ॅ k _" ² C J' n vfjgkukoklh jk; nsoukFk lqr jk; >ksVu nkSA vijk uwuw lqr
C ° > ◌ॅ 8
2 # %' C jfre.k mn;ef.k mxzef.k iq.;kuUnk eS<+ksy oklh cfyjktiqj gfjve
· =U ◌ॅ > I C > lW ';ke lqr izseyky nkSA lqrkp lR;orh _rqorh fgrorhd%
Û, %' " >" s" :fpnÙk lqrk pUnzukFk bUnzukFk egsUnzukFkk% Vdoky lW [kwnh lqr
Ü Tढ़Ë; ◌ॅ O txUukFk nkS djegk lW ipdkSM+h nq nkSA lkfo=h lqrkp fuR;ek;k
¤ %' u × G egkek;kdsaA vkn~;k Mqefj;k oklh fnxkSu xaxksyh lW jk; b'kjukFk
C V C < C 2 ◌ॅ & lqr fpUrkef.k iRuh , lqrk HkfDrukFk 'kfDrukFk fo'oukFk
=C % ◌ॅ - 2 %' g dk'khukFkk%A pUnzukFk lqrk csgV [k.Moyk lW lM+jkoklh B0
u> >c ' H* i 2> · =U ◌ॅ frydnÙk lqr galefu nkS tgkuiqj oklh >kSok ifupksHk lW fgrukFk
> V4 C #" J K bQ C 4Q C nq nkSA bUnzukFk lqrk eqfuUnzukFk eèkqlwnu gfjuUnuk ifj;ke cqèkoky
A C 4 C' C ., &/ ◌ॅ lW efjpkbZ oklh 'kf'kukFk lqr usuk nkS vksxgh csymWp lW ikBd
"0 G % ° y{ehukFk nq nkSA vijk bUnzukFk lqr fnxEcj% tgkuiqj oklh
b ◌ॅ C 2 %' V C P C ifupksHk >kSok lW ckcwukFk lqr xksj[kukFk nkSA egsUnzukFk lqrkS
32 2
> 3 ◌ॅ 0 &&' cklqnso jkèkkukFkkS csgV [k.Moyk lW lM+jkoklh frydnÙk lqr
n % = .◌ॅ ◌ॅ k ² C 2 %' galef.k nkS >kSok ifupksHk lW fgrukFk nq nkSA vfEcdk iq= lqrkp
V C =y b ° Hkwous'ojh dqM+qe lW uojru gkrk iwf.kZ;koklh nsogkj lW es?kukFk lqr
◌ॅ C U& C %' < C 9 I pkS0 dsnkjukFk iRuh , lqrkS d:.kke; foIyo dqekjkSA vijk

3 ., &/ ◌ॅ G " efgUnzukFk lqrk dkylj oklh dUgksyh ,dgjk lW onu lqr
% ° b ◌ॅ C 2 %' y g jsorhukFk nkSA
bnA : ◌ॅ ">
E I ◌ॅ
«8 C p0 c C J K 9 "> Ý
:]' C Y; K
◌ॅ e C %'
" C e 3e {q 4 @ e ef.kUnzukFk lqrk fojsUnz èkhjsUnz f}tsUnz 'kSysUnz vejsUnz HkwisUnz thrsUnzk%
b0 · =U ◌ॅ vfjgkuk oklh fnxkSu xaxksyh lW jk; loZu lqr jk; jekukFk nkS
E > C % 9 ◌ॅ 3 jrkSyh nfjgjk lW QjlkMkaxh oklh èkqUuh nq nkSA jktuorh lqrkp
3 2 %'
2 ' H* ehjk jruA vkn~;k Mqefj;k oklh xkaxh fn?kks lW lR;ukjk;.k lqr
i 2> = = F ◌ॅ u >" J' jfoUnz iRuhA fojsUnzukFk ¼ch,½ lqr foØe fodk'k izdk'kk%
e C ( ) 4 4 fpduhoklh in~eiqj ifupksHk lW mxzef.k lqr prqjkuUn nkS foØe
Þ b ◌ॅ s" % ( , ¼ch,] jftLVªkj½ lqrk lSniqj lW iwf.kZ;k oklh 'kf'kdkUr nkS èkhjsUnz
¥ß) ◌ॅ ">
E 44# % 3e ¼ch,½ lqr :is'k }k'k; oklh cfyjktiqj gfjve lW flys[kef.k lqr
( ) 04 {4> ◌ॅ
deykuUn nkS dkdks csymWp isdikM+ oklh ;'kksèkj nq nkSA lqrkp
@&" % a .◌ॅ 0
izfrHkkA f}tsUnz ¼ch, ch,M½ lqrkS vk'kh"k vkfnR;ks lM+jk oklh csgV
>S3 2 %' b' {q ( )
[k.Moyk lW galefu lqr fpUrkef.k nkS jrkSyh nfjgjk lW tgkuiqj
9 H4) Hu; ., &/ ◌ॅ
oklh pØèkj nq nkSA 'kSysUnz lqr izlUu eqjyh p.kok oklh j[kokjh
#" % 9 ◌ॅ 3
gfjve lW cS|ukFk nkSA lqrkp dY;k.kh vpZ.kkA vejsUnz lqr latho
2 %' 4 @ P " &
fpdukSVk oklh t;uUnu nkSA lqrkp iwf.kZekA HkwisUnz lqr gseUr%A
◌ॅ v* C %' ¹" E"' e
thrsUnz lqr Hkk"dj% jfgiqjkoklh eèkqdkUr nkSA
Á, > %' "'
E
b0 <#' bà
2
3# %'
32 S L >L

E E : eèkqlwnu lqrk fd'kksjh eksgu lw;Zeksgu fueZy dqekjk% vlqjk oklh
, =U ◌ॅ C % lqiVkuh xaxksyh lW ckcwyky lqr pUnzukFk nkS cM+xke nfjgjk lW
◌ॅ 2 %' b vlqjk oklh uUnyky nq nkSA lqrkp izHkkorh dqEgM+h oklh vkfgy
: # ◌ॅ 67L gfjve lW vpfer lqr Ñ".keksgu iRuhA fd'kksjh eksgu lqr dsIVu
J' S L cá, Á
pUnu jatukS jkeiqj uf'kjkoklh efg"kh cqèkoky lW _f"kukFk lqr
& 4
- ◌ॅ ×) C 4 C % 9
dk'khukFk nkS jrkSyh nfjgjk lW frydkSM+h nq nkSA ds"Vu pUnu lqrk
◌ॅ - 2 %' c b
ckcwcHkuh lW iwf.kZ;k oklh cgsjk<+h lW dhR;kZuUn lqr pUnzHkw"k.k ¼cSad
"
◌ॅ > E < ◌ॅ u E b)" (v

) ' >L
E Ó&>
izcUèkd½ lqrkp izhfrA lw;Zeksgu lqr uUn iks[kfj;k oklh vklh
# ◌ॅ 443 % F> ◌ॅ &&-
,dgjk lW dkyh lqr 'kf'kèkj nkS ?kksfl;ke lW 'kf'kèkj nq nkSA fueZy
2 %' E : : dqekj lqr dqUnu pksiM+k c[kkjh oklh rsrfjgkj lksnjiqj lW
D ◌ॅ R& %' pUnz'ks[kj nkSA gfjuUnu lqrk jktsUnzukFk lqjsUnzukFk jfoUnzukFk
q C e C C ; C e C T;ksfrUnzukFk ujsUnzukFk f=yksdukFk lq;ksxukFk fouksnukFkkA cjncêk
g C = C ` C' â & ! oklh [kkaxqM+ lfjlo lW eueksgu lqr gfjnso nkS flejokM+ [kkSvky
◌ॅ L I % dH ◌ॅ lW tgkuiqj oklh bUnzukFk nq nkSA lqrkp vatyh eksrh gsek
2
V C %' L < HkkxhjFkhA vkn~;k jaxjk oklh ,dek [k.Moyk lW Hkwiukjk;.k lqr
b=C' H* = K &/ ◌ॅ , osnkuUn iRuhA vijk eksrh ijokgk oklh dUgksyh ,dgjk lW
^ J' L Y; fxjkuUn ikS= eFkqjkuUn lqr vP;qrkuUn iRuhA vijk gsek fljgaMk
◌ॅ = 2
fg C ã2 J'
oklh ldqjh ikyh lW ;ksxk lqr misUnz iRuhA vijk HkkxhjFkh
< i : ◌ॅ = 0
'kksHkkuxj oklh lq[ksUnz lqr gjsUnz iRuhA jktsUnz ukFk lqrk jk?kouxj
J' b=C Sb = W e
cjgh fu[kwfr lW j?kquUnu lqr jekuUn nkSA ijgV mpfr lW cynso
J' q C 8 = & ◌ॅ
8 2 %' , ◌ॅ I 2
nq nkSA lqrkp iq"ik Mqefj;k iwoZ tgkuiqj lEizfr Mqefj;k oklh >kSok
ifupksHk lW iwoZ foèkk;d iq.;kuUn ikS= ukxsUnz lqr fnokdj iRuhA

%' i 2> E Ä i 2> lqjsUnz lqrkS lqHkk"k foHkk"kks xks'kkab±xkao oklh gkVh ikyh lW Hkqous'oj
° b ◌ॅ E 3> Ü fg x lqr lqjs'k nkSA
J' e 9 b) bÆ

U4 ?= , ◌ॅ ºnA e4 %'
b) = ">:
E b) 9 > ° > ◌ॅ lqHkk"kuxj iwf.kZ;k % lqHkk"k lqrkS fljfu;ka oklh >kSok vy; lW
I R& %' C 9 LÁ 'kqdnso lqr 'ks[kj nkSA jfoUnzukFk lqrkS jeu eksgukS ohjcu oklh
FD ◌ॅ U s % uxokM+ ?kkslksr lW xksfoUn lqr mxzkuUn nkS T;ksfrUnzukFk ¼ch,
; C ( ) 9 Á 2 = ch,M½ lqrkS lqeu veukS pqukiqj uxokM+ ?kkslksr lW oa'kefu lqr
FD ◌ॅ 4b %' (v
izHkkdj nkSA veu ¼cSad inkfèkdkjh½ lqrkS j?kqukFkiqj lW iwf.kZ;koklh
-) 2 "
9 8 C ◌ॅ >
E > =U vfg;kjh xaxksj lW NfopUnz lqr jeu dqekj nkSA ujsUnz eksgu lqrk
◌ॅ : %' e L 'kksHkkuxj oklh lq[ksUnz nkS bUnzukFk lqr fnxEcj lqrk jèksyh oklh
Sb = W % V C =y xaxksjk cqèkoky lW Mksekb lqr Hkksyk nkS vken.Mk txkSj lksnjiqj lW
2
=U 3 ◌ॅ ³V o %
'kf'kèkj nq nkS lqrkp eSuk nqok'k, oklh csgV [k.Moyk lW fd'kksjh
H/ · D ◌ॅ 443 2 % T
eksgu iRuhA vijk fnxEcj lqrkS v'kksd vuhyks lqyrkuiqj ns'ks jeS

& ., &/ ◌ॅ S L J'
oklh gkVh lksnjiqj lW nkeksnj lqr v?kksjh nkSA lqrkp HkkjrhA
=y 9 S IR T ,
ijksidkjh lektlsoh odhy v'kksd ¼ch, ,y,ych½ lqrk rqyfl;k
D ◌ॅ L F %' b '
oklh Nknu lfjlo lW yhyeksgu lqr ujs'k eksgu nkS vlqjk oklh
Ò S ( )
cM+xke nfjgjk lW izk.keksgu nq nkSA
> ◌ॅ L e4 L
% ◌ॅ "L 2 %'
P&> I 9 I 4Iä (b= ) eqf[k;k cklqnso lqrkS 'kqdnso f'konsoks cjkjh ¼Hkkxyiqj½ oklh
IH &/ ◌ॅ )G E =G % 9 ns'kqvky [k.Moyk lW g"kZnÙk lqr eaxyknÙk nkS jrkSyh nfjgjk lW
◌ॅ U 2 %' O , xksiky nq nkSA lqrkp ';kek vf.kek jkuh Hkkuw nqxkZ y{ehA vkn~;k
2
= E ²' H* 2H < ◌ॅ C itqvkM+k oklh fni cgsjk<+h lW :nzukFk lqr ujsUnz iRuhA vijk
e J' " H/ · vf.kek vken.Mk oklh txkSj lksnjiqj lW xaxkèkj lqr jtuhdkUr
D ◌ॅ ==3 # J K c4 iRuh , lqr jkds'k t;dkUrA vijk MkWñ jkuh ¼,echch,l½ f=ykBh
>#' i◌ॉ॰ ( ) gk n IR usiky ns'ks lekSfy ikyh lW f'kokuUn lqr vfHk;ark lR;kuUn
◌ॅ 4 b> u (« ¼vesfjdk oklh½ iRuhA vijk Hkkuw ¼,e, izksñ us=h½ MhgVksy gfjiqj
) J' b (KK ;॰ ng) iw
njHkaxk oklh lry[kk lW eq[; vfHk;ark misUnz ukFk O;kl lqr izksñ
◌ॅ P b> 0 C å
'kSysUnz dqekj iRuhA ¼lkE; xks=s fookg½
;॰ 4 @ : J' (Î UÏ )
2 E P , b=

= L vijk nqxkZ eqUnhpUn] Hkkxyiqj oklh fnokdj lqr eksgu th iz0
0 44 J' ² æ qA f'ko'kadj iRuhA vijk y{eh Hkzejiqj oklh jkts'oj lqr foJke
_ : J' i◌ॉ॰ I q dqekj iRuhA MkWñ 'kqdnso lqrk jktsUnz 'kkdsUnz fojsUnz ¼vkbbZ,l½
4c e (#.0 ) 2
3 p K ◌ॅ eèkqjkoklh :pkSyh ,dgjk lW eqfDrukFk lqr jktsUnz nkS uxokM+
PQ C q % = FD ◌ॅ r3s ?kkslksr lW cksèkxzke oklh cadfcgkjh nq nkSA eqf[k;k f'konso lqrk
2 %' P&> 4I >
HkSalfn;j oklh efg"kh cqèkoky lW Hkos'k ikBd nkSA
4 - ◌ॅ b^4 k %'
vFk [kM+dk cfy;kl xzkekjEHk%
4 IR E 2 : I uf'kjk ns'ks dnok iwoZ frjgqfr oklh % oklqnso lqrk enu eqjkjh
P U F> ◌ॅ _ C % P 9 4 xksihdk% fn?kks; lW JhukFk nkS eqjkjh lqrkS oa'kh jkeÑ".kks Vdoky lW
67; , ◌ॅ ? %' 67 2 fijrkbZ nkSA jkeÑ".k lqrk cgqM+h jekifr cN: vkuUnk ljkSuh lW
H ] ◌ॅ ? %' H 9 nekbZ nkSA vkuUn lqrkS xjhc NoukS ?kkslksr lW cS|ukFk lqr egh

= Á FD ◌ॅ v* C %' = nkSA xjhc lqrk euksjFk >c: inwek csymWp lW nqofj lqr èku nkSA
`C .◌ॅ ◌ॅ 2 3 %' cqèkekoklh iq=k%A inwe lqr dSywd% rYguiqj lW NwUuw lqr HkksykukFk
2
3 g' ç ¯ ◌ॅ nkS csymWp lW HkS;k nq nkSA lqfe=k iq=A dSyw lqrk eFkqjkukFk ujflag
o C % .◌ॅ ◌ॅ > 2 %' g g' xksfoUnk djegk lW ân;ukFk lqr cS|ukFk nkS csymWp lW uuw nq nkSA
ç 2 C
C U ◌ॅ > C ';keorh lqrkp euHkjuhA eFkqjkukFk lqrk vfjgkuk oklh fnxkSu
v* C % .◌ॅ ◌ॅ 2 %' O xaxksyh lW jk; [kM~xukjk;.k lqr jk; nsoukFk nkSA xksfoUn lqr
2 C
b ' C · =U ◌ॅ vtcyky% rsrfjgkj lksnjiqj lW xks'kkab± lqr dyj nkS flgkSfy
> &¢ >" > I C %' U ek.Mj lW lkgsc nq nkSA vkuUnorh iq=k%A vtcyky lqrk jekuUn
D ◌ॅ U4 ? %
rhFkkZuUn dhR;kZuUn lfPpnkuUn dUgksyh lksnjiqj lW yky lqr
Ô / ◌ॅ < 2 %' H g'
g"kZef.k nkS cfyjktiqj gfjve lW }k'k; oklh izseyky nq nkSA
C E u E l Y;
vkn~;k iq= lqrkp rkjkorh iwf.kZek lq/kkorh nsouorh HkwouorhdkA
D ◌ॅ )"
E % ◌ॅ
vkn~;k dqEgM+h oklh lUngiqj fn?kks; lW bUnzeksgu lqr voèkeksgu
{4> ¤ 2 %' H* g
iRuh , lqrk ujs'k x.ks'k egs'kk%A lqrsp izsek iq"ikA vijk iwf.kZek
"
E 3 I b ' H* :
èkjeiqj ns'ks j?kqukFkiqj oklh vfg;kjh xaxksj lW T;ks0 fo'oukFk lqr
F> ◌ॅ VL 3L J K
vuUr iRuh lqrkp vk'kkA vijk lqèkk Jhiqj ns'ks tgkuiqj oklh
e4 =N4 <4' ¤ ' "
E
3 IR 8 2 C > =U ◌ॅ ;0
csgV [k.Moyk lW cPpk lqr eqf[k;k f'koukjk;.k iRuhA vijk
A C # J H4' 3 _
nsouorh jèksyh oklh mnuiqj tftoky lW xq.khdkUr lqr NsnhdkUr
IR ., &/ ◌ॅ l P&> iRuhA vijk Hkwouorh [kM+gjk oklh czãiqjk lW gfj'pUnz lqr
4 >" J' I flags'oj iRuhA eqf[k;k jekuUn lqr ijekuUn% tgkuiqj oklh ,dek
◌ॅ !"# $# J' b [k.Moyk lW [kq'khukFk lqr osnkuUn nkS jrkSyh nfjgjk lW oklqnso nq
◌ॅ h <A J' nkSA lqrkp pUnzdyk eatwyk ljykA
P&> K &/
◌ॅ & 24 C ^ % 9 ◌ॅ I 2
%' '

9 ` 4 4 vijk jekuUn lqrkS fouksnkuUn 'kkjnkuUn 'kkyeiqj oklh cM+xke
◌ॅ %' nfjgjk lW :nzkuUn nkSA lqrkp ehjk fgjk uhjk euksjekA vkn~;k
`' H* ~ > j ◌ॅ pUnzdyk tkQjiqj oklh cf<+;ke iokSyh lW eaxuw lqr [kxsUnz iRuhA
= &x J' ' vijk fcgiqj oklhA vijk dkVkdks'k oklh ckys'oj lqr nsosUnz
,a4 @A I^ J' Ë iRuhA vijk ehk enkjhpd oklh ;ksxs'kpUnz lqr prqjkuUn iRuhA
x4 J' vijk fgjk folkSyh oklh fxfjtkuUn lqr vuhy iRuhA ijekuUn
Í = J' lqr fd'kksj cuSyh oklh fry; lW n;kuUn lqr jk; 'kkjnkuUn nkS
S ½ > ◌ॅ > > 4 pqukiqj oklh txriqj ek.Mj lW oklqnso nq nkS lqrkp vatukA
% 2 = / ◌ॅ I 2 %
fouksnkuUn lqr eqds'k csyckM+h oklh >wykuUn nkSA rhFkkZuUn lqrkS
' ` Pc4 . /
lw;kZuUn pUnzkuUnks nqok'k, oklh csgV [k.Moyk lW eueksgu lqr
%' C E 9 > E 2
; 4K .,
mxzef.k nkS jksgkM+ ldjk<+h lW lksuw nkSA lqrkp izfrekA vijk
&/ ◌ॅ L s" % Ò ◌ॅ
rhFkkZuUn lqr jktuUnu% dqEgM+h oklh fnèkks; lW ikj'kukFk lqr

D %' ' C E
lnkuUn nkS czãiqjk lW y{ehdkUr nq nkSA lw;kZuUn lqrkS lqeu 'kj.k
: è> ◌ॅ 4 C %
Hkzejiqj oklh cfyjktiqj gfjve lW rqyUryky lqr czãnso nkS
◌ॅ ²# 2 %' > E 9 4" æ
[kxM+koklh vksbuh lW thru nq nkS pUnzkuUn lqrk csyk oklh
◌ॅ # I %
$. ◌ॅ 2 % .
nsokuUn lqr Ñ".kkuUn nkS cHkuh oklh tftoky lW 'kqdnso nq nkSA
I 67 % b ◌ॅ I
jktuUnu lqrk fo'kuiqj n~;ksjh oklh jk; gfjnso lqr lnkuUn nkS
2 %' 4 *; > I dqdjkSu oklh èkjuhèkj nq nkSA
% :] 3 3 2 %'
u E ( é C K Í ? u2 ? dhR;kZuUn ¼tUe frfFk ,d vizSy mUuhl lkSa rsbZl e`R;q ckbZl vizSy
2
? ¦>, Óêê nw gtkj lkr bZLoh lnqikè;k;] iksLVekLVj mUur fdlku laxhrK

= m ~ , Ý> K 2H> åQë 3 , QwVcky Iys;j ,oa cgqvk;keh O;fDrRod èkuh] eSfFky egklHkk ts
2 =E
TC b q : v* C p3 = ë3 dqekj cS|ukFk pkSèkjh nqxkZxatd rRokoèkku es lEiUu Hksy tkfg es
« ì © « 3 b= «A egkjktkfèkjkt njHkaxk dkes'oj flag viu jsyos lSywu lW lksukyh
e^ ◌ॅ D ê4 3 K , LVs'ku èkfj v,ykg rkfg] egklHkkd lfpo dqekj cS|ukFk pkSèkjh
b : v* C p3 K a)¦ª Nykg ,oa dks"kkè;{k dhR;kZuUn ckcw NykgA Lo0 >k iz[kj dkaxzslh]
u E ' 0 & í, rcykoknd gkjeksfu;e ij xk;ud 'kkSdhu dqekj ';kekuUn flagd
L > => Å : O x laxs cgqr fnu èkfj QwVcky [ksykSyfUg rnqijkUr lknxhiw.kZ <ax lW
3 ~ , WîY 2
# = " E ï = ◌ॅ ikf.MR;d ekè;esa thou ;kiu d,ySfUgA gqud 'kq)rk vks
/u ¦« > KðY' 2 £
lR;fu"Brkd ppkZ ,[kugq gqudj lEidhZ djSr jgSr NfFkA vLrq½
u ñ E K& 2 2 ìE ® C'
lqrkS deykuUn nsokuUn iz0 yM~MwdkS tgkuiqj oklh csgV [k.Moyk
ò2) 9 I 0 t-
lW cPpk nkSA lqrkp eUnksnjh Ñ".kk ehuk ekyk iwueA vkn~;k
., &/ ◌ॅ l %' ; 67
Hkkstypd oklh Nsnhyky lqr vfu:) iRuhA vijk QjlkMkaxh
' H* o $ £ J'
olke lW Hkksyk lqr 'kqHkadjs iRuhA vijk izFkek ijks{ks 'kqHkadjL;So
3 ◌ॅ o be J'
iRuhA vijk pM+S;k tksQjk QuUng lW vf[kys'k iRuh vijk iwue
C Òó bô J' ±
lgoktiqj txfr iokSyh lW gfjgjukFk lqr izHkk"kpUnz iRuhA
È~ ~ ◌ॅ &@4 J
= j ◌ॅ C b)
J'
deykuUn ¼izñvñohñ,ñ ch,M½ lqrk vk'kh"k okxh'k lksuw ljM+k oklh
(॰ ॰॰॰ ) H4) =4 D
eyafx;k dqtkSyh lW T;ksñ NksVsyky lqr HkkypUnz nkS vdcjiqj oklh
=> :M ◌ॅ ;॰ +µ b % ldjgksu lW nq nkSA lqrkp T;ksfr izhfrA vkn~;k T;ksfr ¼ch,½
1 ◌ॅ 2 %' ; ' èkenkgkoklh ldqjh lW y{ehdkar lqr f'kf'kjdkar iRuhA vijk
H* ; ( ) 3 : ◌ॅ ² tgkuiqj oklh ,dek [k.Moyk lW pUnzHkw"k.k lqr èkesZUnz ¼ch, dsfUnz;
44 J' K &/ ◌ॅ vkodkjh inkfèkdkjh½ iRuhA vk'kh"k ¼ch, cSad lsok½ lqrk j?kqukFkiqj
b)" 3« E (K c> H 3) oklh vfg;kjh xaxksj lqr nkSA nsokuUn iz0 yM~Mw ¼,e,½ lqrk vkuUn
J' H4) (K v
) 8 2 C ¼ch, iqfyl inkfèkdkjh fnYyh Hkkjr ljdkj½] fnid dqekj ¼ch,
> =U %' I 0 t () laxhr½ 'kqHkadj% jfgiqjk oklh tySokj tky; lW jk'keksgu lqr Bkdqj
H (K 3 | b ), nqxkZuUn nkS folkSuh [kxfM+;k oklh foLQh lW gfj feJ nq nkSA
: ( ) b ð > ◌ॅ fdj.k lqrkp dkty ¼ch,½ dsgqfu;ka oklh ipgh lksnjiqj lW
4L 2 E
k: = % Í &= nsokuUn ikS= yhykuUn lqr iadt dqekj ¼ch, cSad lsok½ iRuhA
¶ ◌ॅ _ 2 %' " ( )
c 2 > D ◌ॅ I fg
: (K v
) J'
l 0 2 2 : " : > lfPpnkuUn iz0 pqupqu lqrk jatu dqekj v:.k dqekj lat; dqekjk%
: 2H < ◌ॅ A C itqvkM+k oklh fni cgsjk<+h lW fo'oukFk lqr eqfDrukFk nkS fry; lW
PQ C % > ◌ॅ > - 2 %' " jk; ipdkSM+h nq nkSA lqrkp fdj.k enkjhpd oklh vks>ksfy csymWp
Û .◌ॅ ◌ॅ 4 lW jeuh lqr voèks'k iRuhA jatu dqekj lqr theh jaxjk oklh
J' : = K &/ ◌ॅ ,dek [k.Moyk lW 'kwyikf.k nkSA v:.k dqekj lqrk ijokgk oklh

4" %' " : H = yksvke lqjxu lW ;'kksèkj lqr pkS0 lgnso nkS dksby[k oklh ukgl
◌ॅ >S3 p0 I % aV& [kkSvky lW firkEcj nq nkSA
dH ◌ॅ y 2 %'

: : vFk csylke cqèkoky xzkekjEHk % dnok xzke %
A C , >I K o K fo'oukFk lqr okVw lqr t;nso% , lqr Hkksjkd% , lqr dsoyjke%
c =U ◌ॅ %' c 2 G
= E xaxksyh lW gfj nkSA dsoy lqrk nqxkZnÙk xkSjhnÙk ân;s'ojk% fu[kwfr
·G ØA & ◌ॅ Qõ %' g' lW oDrkSj nkSA dykorh iq=A nqxkZnÙk lqr yyhrukFk% i.Mqvk lW
2 G
= E C /2H ◌ॅ V" `C bUnzef.k lqr euksjFk nkSA y[kh iq= xkSjhnÙk lqr nwfeZy [k.Moyk lW
%' & g ·G E &/ ◌ॅ izhre nkSA nwfeZy lqr dfyrukFk% dkdks csymWp lW lksukjke lqr
%' E C a .◌ॅ ◌ॅ D xksiky nkSA dfyrukFk lqr vuwiukFk% xkaxh fn?kks lW B0 [k[kM+h lqr

U %' C C = = F ◌ॅ fo|kukFk nkSA vuwiukFk lqrkS eqfDrukFk lnkuUnks iSukxksj oklh x<+
"0 * C %' C 9 PQ C csymWp lW ve`rukFk lqr oa'kh nkS csfj;k j?kqukFkiqj oklh Nknu
; ö U = .◌ॅ ◌ॅ C 4 lfjlo lW fcjuh nq nkSA dkjksorh lqrkp lq'khyk ;'kksnk fryksÙkek
% .> 8 2 C ◌ॅ %' ljLorh lqnkekA vkn~;k dqEgM+h oklh lUngiqj fn?kks lW osnefu lqr
Ò 4 >S G ' tuknZu iz0 dhuw iRuhA vijk ;'kksnk nqok'k, oklh fi.Mks[kfj
H* : F ◌ॅ ^ E lqjxu lW gkM+h lqr ÑikukFk iRuhA vijk fryksÙkek ekYgn deyiqj
0 J' >S 4K
2 /;& = oklh csyk ldjk<+h lW Hkw"k.k ikS= mes'kpUnz lqr vfEcdkpj.k iRuhA
◌ॅ 6 C J' G ¯ vijk ljLorh c?kekjk oklh ijgV ldjk<+h lW frudkSM+h lqr ;qxy
. ◌ॅ b)" fg «4
fd'kksj iRuh , lqr jatuA vijk lqnkek 'kkyeiqj oklh cM+xke
y" J' 8 ,
nfjgjk lW eqdqUn lqr lw;kZuUn iRuhA eqfDrukFk lqrkS vejukFk
◌ॅ - Ð= S J K
fo'oEHkjkS cgksjk oklh vksM+k ,dgjk lW okthryky lqr eD[ku nkS
' 4 ◌ॅ
pqukiqj fu[kwfr lW jk; frudkSM+h nq nkSA nsodh iq= izksñ vejukFk
P: > E J' PQ C 9 C A¨]
¼,e, ih,pMh½ lqrkS pUnz'ks[kj izHkk"kkS j'kk<+oklh doS ujmu lW
1 ◌ॅ B %
viwN lqr 'kqHkadj nkS fo".kqiqj oklh vkfgy gfjve lW xq.kkuUn nq
2 & ◌ॅ > - 2 %' I g ;॰
nkSA lqrkp js.kw jkuhA fo'oEHkj lqrk jktho latho lqt; fot;
' ( ) 9 R& b÷ 4
¡ ◌ॅ b % 72 H
pdjkeh oklh jktuiqjk nfjgjk lW mn;dkUr lqr ujsUnz nkS
◌ॅ !" 2 %' e" ' A¨
jaxjkoklh lekSyh ikyh lW uks[ksyky nq nkSA lnkuUn lqr firkEcj%
> > ifjgkjh oklh n~;ksjh [k.Moyk lW 'kqHkdkUr nkSA txrkfjuh lqrkp
◌ॅ ># e % = xhrk jkèkk v,uk izseyrk foHkkA vkn~;k 'kkyeiqj cM+xke nfjgjk lW
◌ॅ `W 2 %' y 'kksHkkdkUr lqr fnokdj iRuhA vijk gjeq.Mh oklh ukgl [kkSvky
*; &/ ◌ॅ b# %' = = lW izfrgLr vP;qrkuUn lqr ukjk;.k iRuh vijk dqEgM+h oklh lqn;
3 K ¤ b' H* 4 csymWp lW y{ehukFk lqr thrsUnz iRuhA vijk izseyrk j'kk<+ oklh
◌ॅ Sb# J' P/ :pkSyh ,dgjk lW fo'oEHkj lqr gfjdkUr iRuhA
dH ◌ॅ ò ã2 >" J
: > .◌ॅ ◌ॅ ² C
J' ¤ 4 p K ◌ॅ
A¨ # J'
( ) : !" ◌ॅ vFk txfr iokSyh ¼ioZiYyh½ ewy xzkekjEHk % xaxksyh lW ohth
: xaxkèkj %
K 9 >ø' g I3 D P , lqrkS ohj ukjk;.kkSA r= ohj lqrk nsoèkj eklks eqjkjh xkaxw
= = 4I' I3 HI A f'konsok%A nsoèkj lqrk vkfnnso fo'o:i iq#"kksÙkek%A vkfnnso lqrkS
ÇÆG' HI 9 " E ] " E 9 fod.kZ olqUèkjkS fod.kZ lqrkS x.kifr okpLifrA okpLifr iokSyh
=" ù ' ù j sL>
E K 9 xzkeksek;Zd% , lqrkS gjnÙk okiVkSA okiV lqrk ;'kksèkj txíj
G ú' , >S3 =Ê 3 gyèkjk% dqleky lW ef.kèkj nkSA ;'kksèkj lqrkS izhfrdj iqjklkS uhek
: ◌ॅ "3 %' >S3 9 Í Vdoky lW HkoukFk nkSA iqjk'k lqr nso'keZ% frlmWr lW [kq'ks nkSA
2 ◌ॅ b C %' 4 I4E vijk iqjk'k lqrk iq.;kdj% ldjk<+h lW gjifr nkS iq.;kdj lqrk
◌ॅ ◌ॅ & 2R %' 4 Ü fopw] ifugFk pk.k mn;djk dk';i xks=s cqèkoky lW lksuefu nkS
◌ॅ % Ü , ' ,
ohjuke lW ukFkw nq nkSA vijk iq.;kdj lqrk eèkqdj izHkkdj jRukdj
2
> O UÏ 3 ◌ॅ D % ◌ॅ
foHkkdjk xuke [kkSvky lW thokbZ nkSA izHkkdj lqrk [k[kuw lksuh
C 2 %' Ü 2
3 b J
in~eiqj ifupksHk lW x.kifr nkSA lksuh lqrk :nzèkj :ièkj gyèkjk%
b = dH ◌ॅ ? %' b
datxzke ldjk<+h lW fnudj nkSA gyèkj lqrk xnkèkj Jh jke xksus

&& D Þ b ◌ॅ =" %' D
nsos HkoukFkk% Vdoky lW gj[kw nkSA Jh jke lqrkS 'kadj vfj:)ks
3 3 3 s ◌ॅ %'
lqjxu lW x.ks'k nkS tkudh iq=A vfu:) lqrk gfjuUnu j?kqifr
3 =3 _ Un I^ b C , ◌ॅ
èkeZifr iz0 èkuifr;% vUnksyh tky; lW fo|kifr lqr eqdqUn nkS
& %' _ 9 4 £; = ◌ॅ =N4
% g' £ 2
8 3
E
dksdMhgk [kkSvky lW eqdqUn nq nkSA Hkxorh iq=A èkeZifr iz0 èkuifr
lqrkS dqyifr efgukFkkS dVS;k ek.Mj lW oklqnso lqr f'kjksef.k nkS

0 3 > ; > ◌ॅ * P: % Nknu lfjlo lW xksiky nq nkSA vkuUnk iq= lqrkp lhrk dVkbZ lW
ai dH ◌ॅ P: 2 %' b= g' deyikf.k iRuh , lqrkS ekaxfu gfjÑ".kks dqyifr lqrk eulq[k
3
E 0 3 9 : Õ> / u;ulq[k lkgck ekuh tky; lW lnk; lqr jk; ?kks?ku nkS mYyw
◌ॅ I 4Ò" % ◌ॅ U 2 csymWp lW lkjax nq nkSA Nouk iq=A
%' H g ,? ◌ॅ " J K
9 = 67; : & > &
◌ॅ > > F8 % | .◌ॅ ◌ॅ
= 2 %' g%
IR : > & b E n> lqyrkuiqj ns'ks lgcktiqj % u;u lq[k lqr prqHkwZt% us;ke
:M ◌ॅ Ò > % ◌ॅ dqtkSyh lW ukjks lqr HkS;kjke nkS lekSyh ikyh lW gfjoYyHk nq nkSA
|b 2 %' g 3nA _ efr iq= lqrkp èkus'ojh lgJke nfjgjk lW cNkb lqr Qsdu iRuh
◌ॅ V J K 9 c ' , lqrkS ij'kqjke dsoy jkekSA prqHkwZt lqrk >wedyky ';keyky xaxk
b E
O == U c4G xksfoUn ds'konÙk j?kqukFk loZLonÙkk% efg"kh cqèkoky lW fgjnw lqr
2
8 C G
E 2
) 3 ◌ॅ % rkjkifr nkS us;ke dqtkSyh lW egs'k nq nkSA eksnorh lqrkp :iorhA
n> :M ◌ॅ <4 2 %' L vijk prqHkwZt lqrkS cztyky iz0 ekSthyky oLrhykykS Mhgk ek.Mj
' b E 9 0 lW prqHkwZt lqr jkes'oj nkSA lalkjorh lqrkp VsdorhA vkn~;k
òî i / ◌ॅ b E «A %'
:iorh lrkSyh lry[kk lW vk¡[kh lqr okpk iRuh , lqr
µ ' H* 9 &
bZ'ojukFk%A vijk Vsdorh efg"kh ikyh lW lksuQwy lqr ckcwyky
◌ॅ H& û J K ?A C'
iRuhA >wedyky lqr izkUukFk% gfjve lW xksaf<+ nkS ldjk<+h Vsdh nq
µ ) ◌ॅ D ~ J'
nkSA foyk'korh lqrkp okokef.k iz0 nkm papyorh nqykjef.kdkA
C ◌ॅ U % µ
vkn~;k flgksyh ek.Mj lW uUnhifr lqr tVkèkj iRuh , lqr
2 %' 4 " 0
;nquUnuA lqrkp jrulkfjA vijk papyorh [kkSvky lW g"kZnÙk
2
"' H* 1 / ◌ॅ ,3
iRuh , lqrkS dqyef.k lksuefu lqrkp :nzef.k vkfgy gfjve lW
J K > 2 ' '
dH ◌ॅ )G
E J K 9 :" D
dfo Vsaxfj lqr xksih iRuhA vijk nqykjef.k izFkek ijks{ks g"kZnÙk
" H ◌ॅ µ = U J'
iRuh , lqrk fnuefu 'kadjef.k tlefu _ref.kdk lqrkp iapkorh
2
" C Òó )G
E J K xaxksj lW NksVdw lqr HkS;k iRuh , lqrk cos txrkuUn prqjkuUnkA
4 " × " =U ◌ॅ +, vijk >wedyky lqr HkksykukFk% vyiqj djegk lW dkSLdh nkS
> J K ^ = ' lry[kk lw ekuhd nq nkS :Dehuh lqrkp lR;Hkkek rrSy ldjk<+h
o C ◌ॅ -z % lW p.MhnÙk lqr ;nqukFk iRuh HkksykukFk lqrk lekSyh ikyh lW
& 2 % Ú ub Ù gfjukFk lqr HkkbukFk nkS cygk cfy;kl lW HkkbukFk nq nkSA
◌ॅ /G > 2 C J o C ldyorh lqrkp 'kfporh vksM+k ,dgjk lW >iVyky iRuhA
◌ॅ C bV C % > ◌ॅ ';keyky lqrk fpUrkefu y{ehukFk HkS;kukFk NksVdwdk ldjk<+h lW
bV C 2 %' & $ ◌ॅ ftUnk lqr yky nkS >kSok ifupksHk lW vfHk nq nkS ijlfu iq= vijk
, J' O # ² C > C ';keyky lqr yhyef.k oRloky ujmu lW ikBd xksdqy nkSA
+, ◌ॅ % ° b fpUrkef.k lqr tudyky% dkdks csymWp lW fHkf[k;k lqr ij'kef.k
◌ॅ b 2 % g O " nkS ujlke cfy;kl lW 'kksHkkuUn nq nkSA fp=orh lqrsp ly{;orh
¼ ◌ॅ k U: %' #" lsyT;orhdsaA vkn~;k f'kok gfjve lW pUnzef.k lqr jkèkkdkUr iRuh
a .◌ॅ ◌ॅ b&> 4" % lqrsp fouksn dkfeuh lUè;korhdsaA vkn~;k efgUnziqj i.Mqvk lW
◌ॅ Sb 2 %' g [kexM+koklh cnzhukFk lqr eucksèk iRuhAuhgA vijk jrkSyh nfjgjk
ü c ' H* 4 ◌ॅ " lW uwuwyky lqr dkjsyky iRuh , lqr prqjkuUn lqrkp euhnk;
3# J ` ¦ c ' H* tk;kdsaA vijk lSyT;orh uxokM+ ?kkslksr lW ccq, lqr uwuwyky
/2H
C ◌ॅ r3 iRuhAuhgA tudyky lqrk jrkSyh nfjgjk lW cspu lqr nqyjS;k nkSA
J' ' 9 ◌ॅ e
ldyorh lqrkp dykorh ikj[k.M cgsjk<+h lW xqykc lqr 'kqdnso
J K > >c '
iRuhAuhgA y{ehukFk lqrkS iapkuUn xaxkèkjkS jktuiqjk nfjgjk lW
= FD ◌ॅ K2
euiwju lqr eqdqUn nkS tksdh lfjlo lW rksrk nq nkSA iyVorh
J' ' 9 ◌ॅ .
lqrkp Hkxorh lry[kk lW xksiky lqr ukSofryky iRuh , lqr
2
®> %' &/ < ◌ॅ
jruyky%A iapkuUn lqrkS ';ke lqUnj jke lqUnjkS vksbfu lW
! I J' ' ² C 9

==3] ◌ॅ P: % vkfnukFk lqr vfèkdyky nkS mljkSyh vy; lW ikBd fryd nq
È ◌ॅ X 2 %' , b= nkSA cqèkorh lqrkp cPpknk; nsodh ;'kksnkdsaA vkn~;k cjkWViqj oklh
◌ॅ U Á J K Mhgk ek.Mj lW cosyky lqr vuUr yky iRuh , lqr misUnz% vijk
' 9 O ] V nsodh csyokM+h oklh txriqj ek.Mj lW eq'kk; lqr gfjnso iRuhA
◌ॅ H C 3 % ] > ◌ॅ "
2 %' 3
2 l> I >Sc '
H* ◌ॉ, i / ◌ॅ ^ #
J K 0 I . =
/ ◌ॅ P4> I J'
>S ý¿ > ◌ॅ > vijk ;'kksnk <ksycTtk oklh cygk cfy;kl lW t;kuUn lqr
J' O µ >" >" > pUnzkuUn iRuhA ';ke lqrk Vsdukjk;.k jktukjk;.k fot; ukjk;.k
, ◌ॅ % 4 ujlke cfy;kl lW cuekyh lqr dyj nkS f'kok gfjve lW
◌ॅ 3# 2 %' g *;G >PH jkèkkdkUr nq nkSA lkfo=h lqrkp fo|ksÙkek ;eqvk oklh flejokM+
dH ◌ॅ P: !" J K 9 [kkSvky lW eqdqUn lqr xq.kkuUn iRuh , lqrkS fofiu fnyhiA
' µ >" 9 C@4 Y> F52 Vsdukjk;.k lqrkS fefFkys'k dUgS;k ?kksM+k?kkV oklh jfrikM+ csymWp lW
.◌ॅ ◌ॅ ~ Ê % Ù Qwn~nh lqr prqjkuUn nkS rrSy ldjk<+h lW Hkksjsyky nq nkSA lqykspuk
◌ॅ oe 2 %' = lqrsp laxhrk uouhrkA jktukjk;.k lqr Hkos'k dksrgiqj oklh HkwVkbZ
' >" b^4 a b,?
lqr x.ks'k nkS laxzke ,dgjk lW uUnyky nq nkSA js[kk iq=A
=N4 % s K ◌ॅ 2 %' e& g'
>" I >" >" â jkelqUnj lqrk gfjukjk;.k nsoukjk;.k pUnzukjk;.kk% cjncêk oklh
dH ◌ॅ S > C % , flejokM+ [kkSvky lW uUnfd'kksj lqr t;ukFk nkS gkVh lksnjiqj lW
D ◌ॅ " 2 %' Ò ckckef.k nq nkSA foeyk lqrkp lqykspuk ljkst ehjk eerkA vkn~;k
' H* ö8Z & ◌ॅ =N4 iS?kMsjk oklh lry[kk lW x.ks'k lqr Kku iRuhA vijk ljkst
m J' Ò > & ◌ॅ rqyfl;k j[kokjh gfjve lW fo'oukFk lqr xtsUnzukFk iRuhA
A C =q C J' >" gfjukjk;.k lqrk èkkSyhjktiqj oklh gM+jh ldjk<+h lW vkuUnh lqr
þ ◌ॅ H ` euksjatu nkS egs'kiqj oklh voèkukjk;.k nq nkSA fdj.k lqrkp lfjrk
% <4 3 >" 2 %' " lforkA nsoukjk;.k lqrk jk;Jh oklh efg"kh cqèkoky lW lnkuUn
' I >" >_ ) 2
3 ◌ॅ
lqr t;kuUn nkS vdcjiqj oklh ekuh tky; lW nq nkSA iq"ik
> % > ◌ॅ
lqrkpA prqHkwZt lqr j?kqukFk lqrk }kfjdkukFk HkwiukFk mfnrukFk
%' ' b E 8 2 C
{ C
'kksfHkrukFkk jrkSyh nfjgjk lW ckcwjke lqr uUnu nkS vks>ksyh csymWp
b C C Sb C 9 ◌ॅ
lW ccqjS;k nq nkSA oa'kefr iq=kA }kfjdkukFk lqrkS nsoukFk fnukukFkkS
2 2
% Û .◌ॅ ◌ॅ ®> %' 4
efg"kh ikyh lW luQwy lqr Hkkbyky nkS lqn; csymWp lW uwuw nq
g' { C 9 I C ) ◌ॅ
nkSA [kM~xef.k lqrkp dudorh txnEck vkn~;k ujlke cfy;kl lW
~ bV % > .◌ॅ ◌ॅ 2 %'
lqUnjyky iRuhAuh0A vijk [kexM+k oklh rjkSuh djegk lW
&¢" =y H* > ◌ॅ
J' 0% ]
,dukFk lqr f'kykukFk iRuh , lqr èkjkukFk%A nsoukFk lqrk xaxksjk
◌ॅ K C 4 C J K 3 C' I C
cqèkoky lW Q.kh lqr xqnj nkSA vijk nsoukFk lqrk jk<+h ikyh lW
=U 2
3 ◌ॅ ~" ! %' ccqjS;k lqr xsukyky nkS csyk ldjk<+h lW jksfguhnÙk nq nkSA
I C 2
◌ॅ ®> x % . ve`rorh lqrkp foUè;okfluh csyk ldjk<+h lW ckcwyky lqr cqpdqu
◌ॅ Ò G 2 %'
¦ iRuh , lqrkS Ñ".knso fo".kqnsoksA vijk nsoukFk lqrkS r`fIrukFk
. ◌ॅ 2
: J K 9 67I yksdukFkkS jgVehuk oklh jkm<+ lW uUnyky nkS dVkbZ lW jaxyky nq
72Iä' I C 9 Â C , nkSA vijk nsoukFk lqr x.ks'kukFk% vksbfu lW fcgkjh nkSA vijk
◌ॅ % ,? ◌ॅ = 2 %' nsoukFk lqrk u<+kSok VIiwoklh vksM+k ,dgjk lW >iVyky lqr
I C =N4 C V ◌ॅ %' j[kokjh nkS vy; lW lUryky nq nkSA ;equk lqrkp jkèkk pUnzdykA
I C , ◌ॅ yksdukFk lqrk bUnzukFk e;kukFk 'kf'kukFkk iksfB;koklh rrSy
, & % > ◌ॅ # 2 %' >P ldjk<+h lW vuwiyky lqr fo".kqdkar nkS efg"kh cqèkoky lW n;k'kadj
3 ' C V C > C nq nkSA vkuUnh lqrsp izfeyk lq'khykA vkn~;k xksfoUniqj oklh

44 C Ók> Ù ◌ॅ uxokM+ ?kkslksr lW mfnrukjk;.k lqr misUnz iRuhA bUnzukFk lqrk
72 2
% ) 3 ◌ॅ >4 2 %' H xksfoUniqj oklh [kM+hd [kkSvky lW fuR;kuUn nkSA fnukukFk lqr
4' H* U = f'koukFk% jeS oklh okjh jkvks<+ lW uwuw nkS Mhgk ek.Mj lW ckcw nq
FD ◌ॅ >" 0 J' V C nkSA cqèkuorh lqrkp dkSf'kY;k vueksyk :DehuhdkA vkn~;k efg"kh
U & %' dH ◌ॅ u cqèkoky lW xksfoUn lqr oklqnso iRuhA vijk HkVokM+ Hkkuqiqj ifupksHk
C 4 C T ◌ॅ % lW xksfoUnyky iRuhA vijk lksgkxekM+j jk<+h ikyh lW xaxkèkj
i / ◌ॅ 2 %' 32 -4¹ iRuhA f'koukFk lqr pUnzukFk% g"kksZyh ek.Mj lW dudhj nkS ns'kqvky
L Ú ' H* ) 32 ◌ॅ U [k.Moyk lW eksgu yky nq nkS uhrk lqrkp txrkfjuh iqM+Suh oklh
I J' b, b¾ b ◌ॅ
dVS;k ek.Mj lW ysYgw lqr rkjkuUn iRuhA pUnzukFk lqrkS fnyhi
U J' D= ◌ॅ -
dqekj v:.k dqekj iz0 eksgu <+ksycTtkoklh fHkêh ifupksHk lW
J' 4 C C ÆE / ◌ॅ
nkeksnj lqr tkxs'oj nkS Hknzs'oj oklh fi.Mks[kfj lqjxu lW
% IH &/ ◌ॅ L 2 %
vkuUnyky nq nkSA dqUrh lqrsp fdj.k lR;HkkekA HkwiukFk lqrkS
= ± Õ> / ◌ॅ @¯
mxzukFk cS|ukFkkS xaxksjk cqèkoky lW HkS;k lqr Q.kh nkS txriqj
J' C 9 : " : 0 L
ek.Mj lW epy nq nkSA cztef.k lqrkp mxzrkjk jRukorh
ढ़Ë;¿ bâ b ◌ॅ L xA %
fnyuorhdsaA vkn~;k vuyiqj djegk lW fo'oukFk lqr enu xksiky
bA /;& = ◌ॅ H 2 %' :#
" ub' b C 9 s C v*
iRuhA vijk izFkek ijks{ks enu xksiky iRuhA vijk fnyuorh
2
=U 3 ◌ॅ > ~" % = / ◌ॅ
cM+xke nfjgjk lW N=ukFk lqr egkohj iRuh , lqrkS t;nso
2 %' " s J dkyhdkUrkSA mxzukFk lqrk vuwiukFk cVs'kukFk vkfrZukFkk vUnksyh
c ' H* ◌ॅ A C tky; lW HkS;k lqr NksVdw nkS g"kksZyh ek.Mj lW Qwgh nq nkSA
U J' C Òó U J' pqEeuorh lqrkp vtkuorh mtkuorh [ksyuorhdsaA vijk mxzukFk
◌ॅ g C lqr dfiys'ojukFk% eèkqyrk oklh txriqj vksbfu lW jekukFk lqr
J K 9 >I #õ' s C C BhB: nkS xkSj lksnjiqj lW f'kjksef.k nq nkSA euksjek iq= lqrsp
µ4 C H E C ; > ◌ॅ > +, % m"kkorh nq[kuorhA vkn~;k vtkuorh QwyckM+h oklh us;ke dqtkSyh
E / ◌ॅ ~ 2 %' 2}
Æ lW [kM~xef.k lqr cksèkw iRuh , lqrkS ;ksxkuUn HkksxkuUnks vijk
W c ' s C @A C mtkuorh <axjh oklh eèkqdjiêks nfjgjk lW ohjuh lqr eqdqUn iRuh
32 = V ◌ॅ C kk % vijk [ksyuorh iVsxukoklh dqjek [kkSvky lW yhykuUn lqr
· D ◌ॅ 4Ò" 2 %' ` g lw;Zukjk;.k iRuhA vijk mekorh Hkkuqiqj ifupksHk lW uoh lqr
) & 2 ' H* ~ n> yyhr iRuhA vijk nq[kuorh enuiqj oklh dVkbZ lW jkeyky lqr
:M ◌ॅ &¢" r3 J K 9 = dkSM+h iRuhA vuwiukFk lqrk uoukFk gfjgjukFk egs'kukFk dsnkjukFk
o= 2
; ï = 3â; ◌ॅ ckyÑ".kk% redqM+k oklh dVkbZ lW p.MhnÙk lqr dkjh nkS xkSj
P:
J W µ= : lksnjiqj lW y{e.k nq nkSA tkudh lqrsp pUnzek jeS oklh jkm<+ lW
dH ◌ॅ > E >" J% [kq'khyky lqr osnkuUn iRuhA ucukFk lqr vuhy dqekj >hyk
b¾ b ◌ॅ 2
J' & lkgiqj oklh uxokM+ ?kkslksr lW Bkdqj jkeyky lqr f'koukjk;.k nkS
,? ◌ॅ - J' C egFkkSj oklh nq nkSA bUnzkorh lqrsp mfeZyk fueZyk jhrkA vkn~;k
C C <4 C c C 67
csyokM+h oklh txriqj ek.Mj lW mWekdkUr lqr deykdkUr iRuhA
: 20 ◌ॅ /G % ·
vijk fueZyk dksYgqok oklh efg"kh ijl.Mk lW pUnzdkUr lqr v:.k
D ◌ॅ ²" 2 %' T
dqekj iRuhA gfjgjukFk lqrk foHkk"kpUnz lqHkk"kpUnz izHkk"kpUnzk
◌ॅ & 24 ^ J' C
jfgiqjk oklh tky; lW lUryky lqr jk'keksgu nkS cuxkao oklh B0
: = FD ◌ॅ k:
cwPph nq nkSA ekèkqjh lqrsp uhye jhukA vkn~;k xksfoUniqj oklh
4 >" % 2 %' V
fu[kwfr lW xaxkuUn lqr 'kksHkkukFk iRuhA foHkk"kpUnz lqr eukst

E
E ' H* . =
jktiqj oklh efg"kh cqèkoky lW pkS0 tkxs'oj nkSA egs'kukFk lqrk
/ ◌ॅ ◌ॅ# # J'
E
a¯2 ) / ◌ॅ # " :
izseukFk fojsUnzukFk mn;ukFk vt;ukFk vHk;ukFkk% èkjeiqj ns'ks
J' C b) b) b)
vkneiqj oklh cM+xke nfjgjk lW ;ksxèkj lqr dUryky nkS vkSjkgh
> ◌ॅ # 4L % = oklh lUngiqj fn?kks lW Nsnh nq nkSA euksjek lqrsp lqfe=kA izseukFk
"0 l 2 %' 32 ' H* lqrk lksalkoklh vejkorh Fkfj;k lW jekuUn nkS dsnkjukFk lqrk
U & ◌ॅ == Sb C J' izdk'k lat; mToyk% lksuksyh oklh in~eiqj ifupksHk lW ckcwyky
b) ` 2
) 3 ◌ॅ p0 lqr enuyky nkS }kfjdkukFk nq nkSA ekèkqjh lqrsp yhyh yDdh
xA %' <4 C ¤ C e C > C C;wVhA ckyÑ".k lqrk jkts'k iz0 jeu lqeu fiUVw jfgiwjk oklh

> C b> C 3 IR H tky; lW lUryky lqr jk'keksgu nkSA foeyk lqrsp iwue :ek
◌ॅ =3 # % twyhA cVs'kukFk lqrk ÑikukFk Ñ".kukFk iz0 Hkksyk xks[kwyukFk
F ◌ॅ $ 2 %' ` g' ¤ C f=os.khukFk jeS oklh vksM+k ,dgjk lW xksiky lqr cqf)ukFk nkS
D C> ◌ॅ % c C [kkaxqM+ lfjlo lW ckSdw nq nkSA uwuwnk; iq= lqrkp dkek[;k
4 > D` Þ b iVsxukoklh dqjek [kkSvky lW lR;nso lqr vuUr iRuhA ls0fu0
◌ॅ % { C 2 %' 3
2 izkpk;Z ÑikukFk ¼ch, fMi-bu ,M-½ lqrk jktsUnz fojsUnz dkS'kysUnzk
5 ,' 67 q4 0 efugkjh oklh rjkSuh djegk lW ve`rukFk lqr dkyh izlkn nkSA
, ◌ॅ # 4L vfHkjkek lqrkp eatwyk vatwyk e`nqyk 'kfeZykA vkn~;k HkVokM+
%' ' µ4 C
[kM+hd [kkSvky lW dhR;kZuUn lqr 'kEHkqukFk iRuhA vijk <ksycTtk
6 C 67 C 0 o U& C g^" C T
fHkêh ifupksHk lW tkxs'oj lqr bUnzkuUn iRuhA vijk e`nqyk
$ ◌ॅ U 2 C % & !
£ ◌ॅ
ipxfN;k oklh efg"kh cqèkoky lW jkepUnz lqr vkuUn eksgu iRuhA
\ 2 %' > g µ= :
jktsUnz ¼,e,½ lqr fl)kFkZ'kadj jgVehuk oklh eaxjkSuh ikyh lW
dH ◌ॅ uI # J' 00 > E
olUryky lqr JhdkUr nkS eyafx;k dVkbZ lW uUneksgu nq nkSA
6 C ( .. .) q e -4@
'kkfUr lqrkp lkèkuk vkjkèkukA
] ◌ॅ C

%' b

2 4'
E H*
2 dH ◌ॅ u E 4¨2 C J%
ý¿ bâ b ◌ॅ xA V
2
J' => ) 2
3 ◌ॅ
H L J' q ()
£C4E , =] ◌ॅ #
_# % => ,? ◌ॅ L 2 %' 4#
3 H3 '
67 C 0 o ( ) I42 0 e A2 Ñ".kukFk iz0 Hkksyk ¼ch,½ lqrk ns'kcUèkq iz0 ujsUnz fo'ocUèkq fnucaèkq
3 2 >2 ] ; > ◌ॅ Á fiz;cUèkqdk cjkSuh oklh vUnksyh tky; lW ukSofryky lqr lqjs'k nkS
2
e4 % 8 C > =U ◌ॅ ;0 j?kqukFkiqj oklh vfg;kjh xaxksj lW T;ks0 fo'oukFk nq nkSA js[kk lqrsp
A C 2 %' e& :: 4 ' H* dqedqe 'khyk jhekA vkn~;k pSuiqj laxzke ,dgjk lW loZyky lqr
s ◌ॅ
E > : J' fot; dqekj iRuhA xksdqyukFk lqrk Hknzs'oj oklh g"kksZyh ek.Mj lW
U: C bA Æ
E / ◌ॅ l cPpk lqr ckyÑ".k nkS csgV [k.Moyk lW Ñ".keksgu nq nkSA bUnq
67 % ., &/ ◌ॅ 67L 2 %' V 2 lqrsp lqtkrkA vijk xksdqyukFk lqrk 'kjnsUnq iou xxu ueuk%
' U: C 4I 2 == olkuiêh oklh cygk lW ;'kksèkj lqr pUnzdkUr nkS HkVfu;k uxokM+
â ◌ॅ >S3 # %
?kkslksr lW nq nkSA 'kkfUr iq=A f=os.khukFk lqr cjncêk oklh
2 FD ◌ॅ 2 %' 4# g'
flejokM+ [kkSvky lW ckyfd'kksj lqr yyhrukFk nkS fo".kqiqj oklh
g^" C â dH ◌ॅ
vkfgy gfjve lW in~ekuUn nq nkSA
S C % 72 H ◌ॅ
Þ 2 %'
H E C 9 32 ¾= ÆE / ◌ॅ E C vkfrZukFk lqrkS eèkqlwnu uqaxukFkkS g"kksZyh ek.Mj lW dhfrZukFk lqr
% , < ◌ॅ b 2 %' > cnjh nkS ijgV cgsjk<+h lW cyHknz nq nkSA t;ehrk lqrkp rkjk
:# 4#' H* b ° b dqUrh 'kkfUrA vkn~;k nHkM+k oklh >kSok ifupksHk lW pksvkyky lqr
◌ॅ H Á J' :# µ= ukSofr yky iRuhA vijk dqUrh iVsxuk oklh dqjek [kkSvky lW
: dH ◌ॅ I ># J' 'kqdnso lqr t;dkUr iRuhA vijk 'kkfUr oSysoklh fHkêh ifupksHk lW
4# ¡@ bâ b ◌ॅ >67 J' t;Ñ".k lqr gfj iRuhA eèkqlwnu ukFk lqrkS vejsUnz thrsUnzks pSuiqj
32 C 9 e ; s oklh laxzke ,dgjk lW f'kjh lqr ;nw nkS Jhiqj oklh uukSrh lW
◌ॅ 4 > % _ Á ◌ॅ H> E vkpk;Z ccsyky nq nkSA :Dehuh lqrsp oh.kk ehjk fgjk dapuekykA
. 2 %' Ú , %
vkn~;k nHkM+k oklh dVS;k ek.Mj lW ujs'k lqr jk'keksgu iRuhA
H* b Õ> / ◌ॅ e4 4L
vijk ghjk olkuiêh oklh clgk lW :nzkuUn lqr jes'k iRuhA
J' â ◌ॅ
uwaxukFk lqrkS lqèkhj lqthrkS csyokM+h oklh txriqj ek.Mj lW eq'kk;

«4 J' C
= 9 3 9 . lqr t;nso nkS cjncêk oklh [kkaxqM+ lfjlo lW gfjnso nq nkSA
= / ◌ॅ P4> >I % â y{eh iq= uwruA
& ! ◌ॅ I 2 %' ² g '
@A C 4 C H , dfiys'oj ukFk lqr dk'khukFk u<+kSvk VIiw oklh vksM+k ,dgjk lW
◌ॅ % : > D pUnj lqr uolqUnj nkS dqlekSfy oklh efg;k lksnjiqj lW pqEeu nq
◌ॅ 2} 2 %' 4 g = ' nkSA 'kkjnk iq= fxfjtkA vijk dfiys'ojukFk lqrk 'kEHkqukFk iz0
@A C 4¨2 C 0 = C U& C iznhi jaxukFk xksj[kukFk iVsxukoklh dqjek [kkSvky lW NsVdw nkS
µ= : dH ◌ॅ $, % ; ◌ॅ vUnksyh tky; lW eD[ku nq nkSA mek lqrkp 'khyk lq'khyk vuhykA
B 2 %' 4 4 ' H* vkn~;k fxfjtk csyckM+h oklh txriqj ek.Mj lW <siu lqr cVs'k
= . = / ◌ॅ µ4 iRuhA vijk 'khyk jgVehuk oklh eèkqdjiêks nfjgjk lW egkohj lqr
J' 4 , 2
3â; ◌ॅ fuR;kuUn iRuhA vijk lq'khyk enuiqj oklh eyafx;k dVkbZ lW
u J' 4
cqf)ukFk lqr dkes'oj iRuhA
20 2 C
◌ॅ £ «A J'
4 C 4 @ =q © bA Æ

E dk'khukFk lqrk 'kSysUnz xtsUnz vHksUnzk Hknzs'ojoklh g"kksZyh ek.Mj lW
/ ◌ॅ U % K &/ ◌ॅ ykyth lqr xksfoUn nkS ,dek [k.Moyk lW tuknZu nq nkSA
2
E %' g' 4 b C 9 3 : pUnzdyk iq=A 'kaHkwukFk lqrkS èkhjt dqekj jkS'ku dqekjkS t;uxj
]4 :] > = ] > ◌ॅ o oklh mljkSyh vy; lW Hkksyk lqr egsUnz nkS j?kqukFk nq nkSA 'kkfUr
< % 8 2 C 2 %' 4# g' iq=A
v* C PQ C 9 & ◌ॅ cS|ukFk lqr eqfDrukFk% lrkSfy lry[kk lW jru lqr uUndqekj nkS
: % W D ◌ॅ 2 2 %' lq[ksr lksnjiqj lW ccqtu nq nkSA vuwiorh iq= vijk cS|ukFk lqrk
g v* C C g C ruwdukFk f=yksdukFk xksyksdukFkk% jkm<+ lW jeS oklh thuhyky nkS
U C ◌ॅ T % V ◌ॅ vksbfu lW dqej èkhjukFk nq nkSA [kUrjorh lqrkp lkfo=h in~ekorh
: 3 C 2 %' &# g Þ bfUnjkdkA vkn~;k QwyckM+h us;ke dqtkSyh lW pqUuh lqr lw;kZuUn
V ' H* 3 n> :M ◌ॅ 2 iRuhA vijk in~ekorh csyokM+h oklh txriqj ek.Mj lW dkSM+h lqr
> E J' Þ . = fxjèkkjh iRuhA vijk dkSYgqvk oklh ijl.Mk lW ';ke lqUnj lqr
/ ◌ॅ - =3 J' -¯2H dkes'oj iRuhA eqfDrukFk lqr cqf)ukFk cygk cfy;kl lW cPph lqr
/ ◌ॅ O «A J' PQ C
pqEeu nkS gkVh lksnjiqj lW vkuUnyky nq nkSA nk;orh lqrkp
2 C > ◌ॅ l
£ 2} % , D
pkuurkyk ukjk;.korh lkxjorh jekorh >ydorhdkA vijk
◌ॅ H 2 %' > >"
eqfDrukFk lqrk v;ksè;kukFk iz;kxukFk lw;ZukFk n;kukFk _f"kukFkk%
= ' PQ C
<axjh oklh eèkqdjiêks nfjgjk lW crklw nkSA pUnzkorh lqrkp
¦ C >= C > E C > C ×) C ï =
futZyk eèkqekyk t;ekykdkA vkn~;k pkuurkyk HkVokM+ oklh
2
3â; ◌ॅ %'
E
Hkkuqiqj ifupksHk lW mfÙkeyky lqr egkuUn iRuh vijk ukjk;.korh
2
3 >' H* b, ¾
HkVokM+ Hkkuqiqj ifupksHk lW cq)q lqr ijekuUn iRuhA vijk lkxjorh
b ◌ॅ G J >"
2 b¾ b ◌ॅ £2 2 J'
Mqefj;k oklh rrSy ldjk<+h lW nq[kekspu lqr uwuwyky iRuhA vijk
= i 2> Ù ◌ॅ &L2 jekorh pkSjh oklh efg"kh cqèkoky lW pUnz'ks[kj iRuhA vijk u<+kSvk
J' p ) 3
2 VIiwoklh vksM+k ,dgjk lW crgw lqr y{eh iRuhA vijk futZyk
◌ॅ R& J' H , [kkfjng oklh ldqjh csymWp lW ykyw lqr nqxkZuUn iRuhA vijk
◌ॅ ² J'
E & eèkqokyk iyklh oklh us;ke dqtkSyh lW dqykuUn lqr jfodkUr
: .◌ॅ ◌ॅ 2 E
= 2
J' 3 iRuh cqf)ukFk lqrk cFkukgk oklh dVS;k ek.Mj lW cksèkÑ".k lqr
n> :M ◌ॅ : # J dk'khukFk nkS gkVh lksnjiqj lW f'kokuUn nq nkSA dqUrh iq=A
2 C
£ C Õ> / ◌ॅ r367 v;ksè;kukFk lqr dfiynso 'kadjiqj oklh Mhg nfjgjk lW [kq'kj lqr
4 C % , D ◌ॅ & 2 %' :# lw;kZuUn nkS eksrhiqj lW eqdqUn nq nkSA uwuwnk; lqrkp v:.kk ekyrhA
g' ¦ C I 4 i
◌ॅ & 24 > E % L ◌ॅ P: 2 %'
> " '

>= C 9 e4 b^Å ³ dH iz;kxukFk lqrkS ujs'k Hkos'kkS MksM+jkoklh flejokM+ [kkSvky lW
◌ॅ n = % - usokyky lqr ;ksxkuUn nkS efudkSyh oklh vuyiqj djegk lW
◌ॅ 3 3 4 2 %' · D èkjuhèkj lqr gfjoa'k nq nkSA fnxkSu lksnjiqj lW nquhyky dLrqr%A
◌ॅ 2 ò2 ' D > " ' >L
E lksunk; lqrsp iz.khrkA lw;Zeksgu lqrk jk'keksgu jkteksgu jkeeksguk
4L L L U & xksliqj oklh lry[kk lW f'kouUnu lqr tVkèkj nkS f=ykBh oklh
◌ॅ 4 ,3 % gk 4C 2 % n'kjFk nq nkS izfeyk iq=A n;kukFk lqrk cjkWViqj oklh Mhgk ek.Mj
g' > C ◌ॉ, i / ◌ॅ lW vchjyky lqr txnh'k nkS HkkSj [k.Moyk lW dudhjcw nq nkS
=4 % &/ ◌ॅ 2 % dyk lqrsp olUrhA
#'
¾ C S 4 Æ

E / ◌ॅ ruqdukFk lqrk v'kksd foey voèks'kk% g"kksZyh ek.Mj lW equhyky
P 8, C %
E > < ◌ॅ lqr ?kVdukFk nkS fueZyh oklh dfl;ke cgsjk<+h lW 'kf'kèkj nq nkSA
443 2 %' == b L ' H* xaxk lqrsp izHkk eksrhA vkn~;k enuiqj oklh eyafx;k dVkbZ lW dqej
20 ◌ॅ : Þ J' lqr in~ekuUn iRuhA vijk eksrh Hknzs'oj oklh txriqj vksbfu lW
L bA = V ◌ॅ Þ in~ekuUn lqr voèkukjk;.k iRuhA v'kksd lqrk eYnokM+ oklh
->" J' S uxokM+ ?kkslksr lW pUnzdqekj lqr egkuUn nkS fljfl;k oklh
FD ◌ॅ : % > Hk[kjkSyh ldjk<+h lW n;kuUn nq nkSA "k"Bh fookg%A Hkkjrh lqrspA
b&] ◌ॅ > 2 %' )ñ ' foey lqrk t;uxjoklh x<+ csymWp lW vpdyky lqr Hkwous'oj nkS
b ' > = = .◌ॅ ◌ॅ
Jhiqj oklh fo|kuUn nq nkSA jhrk iq=A f=yksdukFk lqr eFkqjkukFk%
bnA % _ * 2 %'
HkfV;kgh g"kksZyh ek.Mj lW dhfrZukFk lqr cnjh nkS fn?kks lW
g' g C 2 C b,> Æ
C E
eksguyky nq nkS Hkokuh lqrsp deyk dYgqvk oklh efg"kh ijl.Mk
/ ◌ॅ E C % F ◌ॅ L 2
lW dk: lqr Ñ".kdkar iRuhA vijk f=yksdukFk lqrk fo'oEHkj
% b ¯2H ) / ◌ॅ
egsUnz lqjsUnz nsosUnzk oSys oklh jktuiqjk nfjgjk lW oklqnso lqr
67 J' g C A¨ <
fpUrkef.k nkS nk<+h[kki oklh vuyiqj djegk lW f'kokuUn nq nkSA
e I^ ¡@ ◌ॅ I
eqdqUnorh lqrsp lfork vuhrkA eFkqjkukFk lqrkS nsos'k jkts'kkS
#" % & ◌ॅ 4
2
%' P: ' C2 C 9
QwyckM+h oklh us;ke dqtkSyh lW fxjkuUn lqr nqxkZuUn nkS uxokM+
I^4 qÅ ~ n> :M ◌ॅ =
?kkslksr lW [kq'kh nkSA ekf=dk lqrsp oUnuk vatuk ehuk uxhukA
2 E
= % = FD ◌ॅ & 24 %' g fo'oEHkj lqrk Hknzs'oj fi.Mks[kfj lqjxu lW vkuUn yky lqr lqjs'k
= ' A¨ bA nkS lry[kk lW Ñ".keksgu nq nkSA ik:y lqrsp oh.kkA izks0
/;& = ◌ॅ H e4 % & ◌ॅ xksyksdukFk ¼,e, ih,pMh½ lqrk oklqdhukFk vejukFk fot;ukFk
67L 2 %' "' ;0 U C foHkwfrukFk lR;sUnzukFkk jk;Jh oklh x<+ cymWp lW eqjyh lqr
( ) C C > C b C xksjsyky nkS ykyiqj oklh xksiky nq nkSA fueZyk lqrkp xEHkhjk
u C >_ = ◌ॅ ◌ॅ P Ue jatuk vijk lqr latho iyklh oklh mekdkUr iz0 ?kksrh nkS lekSyh
% U 2 %'
E =¨ ikyh lW iyklh oklh eq'ku nq nkSA izsedyk lqrsp xhrk :idykA
# 0 F % vkn~;k xaHkhjk u<+kSok VIiwoklh vksM+k ,dgjk lW jke lqr dsnkjukFk
◌ॅ P4 2 %' ¤ = iRuhA vijk jatuk ljuiqj ukU;iqj foLQh lW cPps yky lqr
' H* =b , ◌ॅ lnkuUn iRuhA oklqdhukFk lqrk fofiu eqds'k mes'kk pSuiqj oklh
c C J' ¬ flejokM+ nfjgjk lW ccqvu lqr ikBd xukuUn nkS dqM+uek oklh
¶ ◌ॅ l J' C feJ cnzh nq nkSA vfgY;k lqrsp lqfprk cchrkA vejukFk lqrk
Pc4 «4 ◌ॅ chjou oklh vuyiqj djegk lW fd'kksjukFk lqr lw;kZuUn nkS chjou
2 k = % : _ 2 oklh lry[kk lW pUnzHkw"k.k nq nkSA ykyhrk iq=A lR;sUnzukFk lqrk
%' ¹ ' C tgkuiqj oklh uM+qvkj djegk lW fpjatho nkSA lqrkp liuk xksliqj
◌ॅ S C > E % lqikSyh oklh rjkSuh djegk lW ia0 gfjukjk;.k ikS= ujsUnz lqr
◌ॅ b)" 2 %' g' euksjatu iRuhA 'kksfHkrukFk lqrk f'kykukFk N=ukFk lqUnjukFkk
u C # ◌ॅ
ijekuiqj oklh folkSuh ldjk<+h lW dkSLdhnÙk lqr t;nÙk nkS
%' U f ] ◌ॅ
eaxjkSuh ikyh lW nqyjkj nq nkSA ykyorh iq=A f'kykukFk lqr
0
>" fg e ` J'
txUukFk ?k:okjh oklh vuyiqj djegk lW dqatfcgkjh lqr HkwVkbZ
Sb C 4 C g C C
nkS eèkqyrk oklh vksbuh lW dkyhnÙk nq nkSA Mksekorh lqrkp nqxkZ
Í ◌ॅ -zG >G % =]

2
◌ॅ 2 %' g' 4 C =C lqjrorh eqjrorhdk vkn~;k g"kksZyh ek.Mj lW ykyth lqr xksfoUn
8 ◌ॅ : b,? % iRuhA vijk lqjrorh jeS oklh jtkSjk ek.Mj lW t;nso lqr

- $. ◌ॅ G 2 %' ³ fo".kqnso iz0 uwuw iRuhA txUukFk lqrk 'kadj 'kaHkw 'ks[kj ';ke èkhjsUnz
2 E P H* Æ
= E / ◌ॅ f'konsok jeS oklh j[kokjh gfjve lW jrh'k lqr vfu:) nkS MksM+jk
U J' T M oklh lfjlo lksnjiqj lW ccsyky nq nkSA gtkjh lqrsp m"kk laè;k
/ ◌ॅ >I 72I 0 J' =C la;qDrkA vkn~;k enuiqj dVkbZ lW t;fd'kksj lqr foey fd'kksj
4 4 b R& O 3e 4I T iRuhA vijk lqèkk ljuiqj ukU;iqj foLQh lW uUnyky lqr fp=cksèk
◌ॅ 4 £ % ³ iRuhA 'kadj lqr larks"k xksliqj oklh ujlke cfy;kl lW cPph lqr
D ◌ॅ . 2 %' )
jktukjk;.k nkS xksliqj oklh xsukyky nq nkSA yhyk lqrspA 'kaHkq
¦ ÐQ' H* ,? ◌ॅ >S
lqrk redqM+k vUgjk dVkbZ lW jkelqUnj lqr deykdkUr nkS csgV
S J' 3 ¬ ¶ ◌ॅ
[k.Moyk lW pUnzeksgu nq nkSA ehuk iq= lqUnjukFk lqr mÙkeukFk%
gr3 J' 4 X) U
tfn;koklh ohjiqj ifupksHk lW :iu lqr B0 mfpryky nkS [kwVgk
◌ॅ l >" % U
oklh xaxksj lW bUnzef.k nq nkSA vUuiw.kkZ lqrkp ljLorh nzksinh
x 2 %' ' 4 º : Y
';kek Ñ".kkA vkn~;k ukU;iqj foLQh lW 'kksfHkr lqr eucksèk iRuh
20 ◌ॅ # % ., &/ ◌ॅ
vijk nzksinh g"kksZyh ek.Mj lW cPpw lqr prqjkuUn iRuh vijk
L 2 %' g C G C
> b ◌ॅ k0 %
';kek cjkWViqj oklh Mhgk ek.Mj lW fp=ef.k lqr deyukFk iRuhA
& , =U ◌ॅ V" 2 %' " E
vijk Ñ".kk <ksycTtk oklh fHkêh ifupksHk lW eFkqjkukFk lqr x.ks'k
; O 67' H* ¬ ¶ ◌ॅ Sb iRuhA
r3 J ; Æ
E / ◌ॅ l
J O ◌ॉ, i / ◌ॅ
g" C J' 67 ý¿
2 C
bâ b ◌ॅ C =N4 J'
G C
¤ C «A C «A C mÙkeukFk lqrk izseukFk jkes'ojukFk dkes'ojukFkk lgcktiqj oklh
_ 2
◌ॅ 8,
3 % lgJke nfjgjk lW ?kqVj lqr gyèkj nkS lfjlo lksnjiqj lW JhdkUr
D ◌ॅ _# 2 %' I> nq nkSA nsoek;k lqrkp fgjk yyhrk dforkA vkn~;k enuiqj oklh
' H* dH ◌ॅ flejokM+ [kkSvky lW oh;Zxksiky ikS= mes'k lqr iRuhA izseukFk lqrk
>U
E fg «4 J' ¤ C MksM+jkoklh flejokM+ [kkSvky lW usokyky lqr ;ksxkuUn nkS
³ dH ◌ॅ n = % efudkSyh oklh vuyiqj djegk lW gfjoa'k nq nkSA cztyky iz0
- ◌ॅ 4 2 %' ekSthyky lqr f'kokuUn iz0 QkspkbZd% csyk ldjk<+h lW rqykÑ".k
0 4 0 ? . lqr 'kaHkqukFk nkSA vUnksyh tky; lW guqekunÙk nq nkSA lqrkp
◌ॅ 67 4 º C %' ; > ◌ॅ
pUnzdyk feUu ekf=d% efyliqj oklh Hkkuqiqj ifupksHk lW opdu
¾ G 2 %' g
lqr olUryky iRuh , lqrkS vtxqryky etxqrykykS f'kokuUn iz0
b¾ b ◌ॅ # J K
QwpkbZ lqrkS lnkuUn iz0 iqyfdr jekuUn iz0 >haxqj cygk cfy;kl
9 ! ! î 4 0 ~ ? 9
lW xq.kkuUn lqr Qsdu nkS vy; r=So lW usuknÙk nq nkSA lnkuUn
0
0 ! > ◌ॅ
iz0 iqyfdr lqr fxj'khpUnz iz0 fouksn% jeS oklh vksM+k ,dgjk lW
!" % > g ◌ॅ n G 2 %'
xksiky lqr cqf)ukFk iz0 cksnks nkS [kkaxqM+ lfjlo lW ckSdw nq nkSA
0 =4 0 ` T
2 C 0 r
rkjkifr lqrsp mWek uf'kjk ns'ks iks[kfj;k oklh czãiqj nfjgjk lW
$ ◌ॅ U £ % & !
◌ॅ \ 2 %' ◌ॅ &
uUnyky lqr Hkwnso iRuhA fouksn lqrk fefgj f'kf'kj lehjk lq[klsuk
IR Ó&> ◌ॅ bI
oklh Hk.Mkfjle lW cynso lqr dykuUn nkS Hkzejiqj oklh mnuiqj
J' ` 44 & tftoky lW xkSjh 'kadj nq nkSA fueZyk iq= lqrkp vuh'kk euh"kkA
b/ ◌ॅ I % æ jekuUn iz0 >haxqj lqrkS izeksnkuUn dqeksnkuUnks dkfydkiqj oklh
◌ॅ · 4 2 %'
E g vuyiqj djegk lW xqnj lqr tuknZu nkS cywvkoklh czãiqjk lW
4 )' 0 ! 9 L cPpk nq nkS lhrk lqrkp lqèkk izsek 'kksHkk js[kk m"kkA vkn~;k tgkuiqj
:L ; ◌ॅ ! oklh flejokM+ [kkSvky lW ef.kUnzeksgu lqr dksdhy eksgu iRuhA
E % H ◌ॅ l 2 % vijk izsek ijekuUniqj oklh folkSuh ldjk<+h lW gfjnso lqr
3 ¤ Sb e& )' H* fo".kqnso iRuhA vijk 'kksHkk <ksycTtk oklh vijk js[kk tgkuiqj
dH ◌ॅ "L a L J' flejokM+ [kkSvky lW izk.keksgu lqr iRuhA izeksnkuUn lqr fnid

¤ Í ◌ॅ I dqekj redqM+k oklh vUgjk dVkbZ lW jkelqUnj lqr f'kodkUr nkS
72I J' Sb ý¿ e& fnxkSu lksnjiqj lW Ñ".knso nq nkSA
dH ◌ॅ "L J'
L : : Y ,? ◌ॅ
4# % · D ◌ॅ 67I 2
%'
#$ % & '! (-1/32 )* foLr`r ifjp; thukse eSfiax Hkkx&1@32 ij ns[kw%

+ vFk ifj;kEc cqèkoky xzkekjEHk%

- ◌ॅ 00 0 I K 9 b cqèkoky lW oth e0e0m0 oklqnso , lqrkS foHkkdj izHkkdjkSA izHkkdj
b]' b 3eA ' 3eA lqr èkkjs'oj% gfjiqjoklhA èkkjs'oj lqrk èkesZ'oj ckHku lksek xaxkSyh
3« EA b D =· ◌ॅ =" %' b lW x.kifr nkSA ckHku lqrk iqjk'k dkS'ky nwcs fg:dk% lqbjh lW
4 -4 .
V ◌ॅ ò m izfrgLr izKkdj nkSA iqjk'k lqrk eèkqdj lw;Zdj mn;djk [kkSvky
%' 4 2 >
3 E > dH ◌ॅ lW jRuikf.k nkSA eèkqdj lqrkS lnqikè;k; Hkkuwd% ,dek [k.Moyk lW
J" %' 32 2
9 ¦> b K &/ B0 lqis nkSA lnqikè;k; Hkkuw lqrk x.ks'oj xq.kh'oj egks xaxs'oj
◌ॅ "0 2
0 %' ¦> b =NA !"A :fpdj jfrdjk% ,dek cfy;kl lW fHk[ks nkSA lnqikè;k; x.ks'oj
1 =xA K > ◌ॅ bW ifj;kEc oklh vijk Hkkuw lqrk egs'oj xkSjh'oj fo'os'ojk nfjgjk lW
2
%' ¦> =NA >y b
jRukdj iz0 jkrw nkSA xq.kh'oj mtkuoklh lqrkS gfj nsosdkS ,dgjk
<A ·A AA ◌ॅ J 0 %'
lW Fkkuw nkSA nsos lqrkS lkse uksusdkS vksxgh csymWp lW x;kfnR; nkSA
!"A 9 I^- K ◌ॅ C %'
lkse lqrk thos Hkos ckxs Hke: okVwdk% x<+ ek.Mj lW fnudj nkSA
I^ 9 D `n- = .◌ॅ ◌ॅ =>u %'
Hkos lqrkS dk'kh fo'kksdkS rYguiqj lW fnudj nkSA dk'kh lqr
D ^ b^ x b , = / ◌ॅ
xks<+kbd% [kkSvky lW ujifr nkSA xksa<+kb lqr jkepUnz% lksnjiqj lW
%' b^ 9 4 S- ¯ ◌ॅ
gksjhy nkS dqtkSyh lW eèkqdj nq nkSA jkepUnz lqrkS y{ehifr i'kqifr
%' 4 UV dH ◌ॅ %'
fn?kks lW ckcw nkSA i'kqifr lqrk czãifr efgifr ujifr es?kkifr
U V D ◌ॅ 1 % :M ◌ॅ
2 2
3 %' 9 ² F ◌ॅ
eèkqjkifr;% lfjlo lW viwN lqr y{e.k nkSA eèkqjkifr lqrkS Jhifr
%' «8
èkjkifr lfjlo uhykEcj lqr thoukFk nkSA

-* ◌ॅ 2
²" %' 3
9 _ 3 y C %'
2 IR aV& _ IR ~ _ frjgqr ns'ks dksby[k vij Jhiqj ns'ks Qwyljk% Jhifr lqr
2
= E D ◌ॅ 8 O 2 % ◌ॅ nqxkZifr lksnjiqj lW ?ku';ke lqr cUèkq nkS nfjgjk lW txfr nq nkSA
= 2 %' =
2
E P: >67 nqxkZifr lqrk uUnyky eqdqUn t;Ñ".kk ldjk<+h lW fnucUèkq lqr
◌ॅ 2 >G % j ◌ॅ t;nÙk nkS iokSyh lW epy nq nkSA vijk nqxkZifr lqr fgHkju% gkVh
%' 2
= E b , D ◌ॅ lksnjiqj lW dhfrZukFk nkSA fgHkju lqrk jtkSjk ek.Mj lW ikspkb nkS
E C %' b M / ◌ॅ ÓV % vYykfj lW pkS0 [kM+xh nq nkSA izFke fookgA vijk fgHkju lqrk
| ◌ॅ p0 = 2 %' C ' xaxksj lW 'kksHkh nkSA f}rh; fookgAA vijk lqr lksusyky cM+xke
b =U ◌ॅ Sb %' { > '' nfjgjk lW esnuh nkS eyafx;k dqtkSyh lW uuw nq nkSA r`rh; fookgAA
Dn ◌ॅ « % =>
vijk lqrk txfr iokSyh lW prqHkwZt lqr ds'ko nkSA prqFkZ fookgAA
:M ◌ॅ 2 %' > ''
vijk fgHkju lqr :iukjk;.k iz0 udVwd% cf<+;ke iokSyh lW rksrk
= j ◌ॅ b E c4 %' C E
lqr [kM+xukFk nkS e>kSjk djegk lW izseukFk nq nkSA iape fookgAA
'' b >" 0 2*
vijk fgHkju lqr fpUrkef.k fnxkSu tftoky lW :iuh lqr ikBd
> j ◌ॅ X &= C % °
I;kjs nkSA "k"Be fookgAA vijk fgHkju lqr furZyky% vgiqj djegk
◌ॅ ¤ C 2 %' '' b
lW czãnÙk nkS us;ke dqtkSyh lW fxfjèkkjh nq nkSA lIre fookgAA
#" · ◌ॅ k e %'
vijk fgHkju lqrk dkdks csymWp lW Hkoh lqr p.MhnÙk nkS lry[kk
)ñ '' b
E
◌ॅ G % n> :M ◌ॅ =3 2 %'
lW HkS;k nq nkSA v"Ve fookgAA vijk fgHkju lqrk us;ke dqtkSyh lW

Â '' b a .◌ॅ ◌ॅ Hkrjh nkS csylke cqèkoky lW fHk{kqd nq nkSA uoe~ fookgAA vijk
b /G % & ◌ॅ > 2 %' fgHkju lqrkS ccqvu fnukukFkkS ldqjh lfjlo lW Hkksyh nkS lekSyh
'' b n> :M ◌ॅ ikyh lW uuw nq nkSA n'ke~ fookgAA vijk fgHkju lqr lnkuUn iz0
2
% . 3 ◌ॅ bª2 2 %' Ì '' yqpkbZd dVdk ek.Mj lW g"kZnÙk nkS Vdoky lW ckSdkbZ nq nkSAA
b 9 2 : ◌ॅ ,dkn'k fookgAA vijk fgHkju lqr rhFkkZuUn% us;ke dqtkSyh lW es?kw
o % ◌ॅ 2 %' 4 Ì '' lqr [kM~xukFk nkS vksM+k ,dgjk lW tkudhukFk nq nkSA }kn'k
b 0 ? , / ◌ॅ fookgAA cqèkorh iq= lqrkp >kckorh jfrikM+ csymWp lW [kexM+k
)G
E % , ◌ॅ \? 2 %'' K4 oklh egksUun Jhef.k lqr egksUun eqdqUn iRuh , lqrkS vuUryky
'' b C E n> :M ◌ॅ
jkelqUnj iz0 uwuwdkSA vijk fgHkju lqr yky% cfy;kl lW oa'kh nkS
«8 &¢ C % ◌ॅ C 2 %'
efg"kh cqèkoky lW HkSjo nq nkSA =;ksn'k fookgAA vijk fgHkju lqrk
{4 '' 32 g
ijgV ldjk<+h lW eksrhyky nkSAA prqnZ'k fookgAA vijk fgHkju
.◌ॅ ◌ॅ 1 _" 1 P:
lqrkS ckSdwd% dudkSM+k fn?kks lW prqHkwZt lqr HkoukFk nkS dVkbZ lW
J K 9 # -'
0
vfHkjke nq nkSA iapn'k fookgAA vijk fgHkju lqr iyVwd% cM+xke
b 2
> ◌ॅ 4 % ) 3 ◌ॅ
nfjgjk lW :iukFk nkS eaxjkSuh ikyh lW nqykj nq nkSA ,rs fgHkj.kA
2 %' g4 '' b
=ksM~'k ¼16½ fookgAA
2 ◌ॅ L %'' 4E ''
b 9 \ - F ◌ॅ b E
b C % ,? ◌ॅ b 2 %' 4
'' b , ◌ॅ
2
C % =] ◌ॅ 2 %' K b"'
g; 4 (16) %%
2
IR : I 0 I lqyrkuiqj ns'ks iyklh % ccqvu lqr cynso iz0 oklqnso% eyafx;k
20 ◌ॅ P3 e % ; > dVkbZ lW eqjyhèkj lqr dkjsyky nkS vUnksyh tky; lW eVqdukFk nq
◌ॅ ,2 C 2 %' #;)" > ◌ॅ nkSA lqrkp lUrks"kef.k ujlke cfy;kl lW ckSdkbZ lqr dYiukFk
\? [ C J K 9 «4 «S' 0 iRuh , lqrkS mes'k jes'kksA iz0 fookgAA vijk ccqvu lqr ckyÑ".k
'' 2
67 Iä Æ
E 'kqdnsoks g"kksZyh ek.Mj lW eksrhyky nkSA r`rh; fookgAA vijk
/ 2
◌ॅ L %' > '' ccqvu 'kqdnsoks g"kksZyh ek.Mj lW eksrhyky nkSA f}rh; fookgAA
Iä Æ
E / ◌ॅ L %' { > vijk ccqvu lqr txnh'k% efg;k lksnjiqj lW usuk lqr eueksgu nkS
2
'' =4 > D ◌ॅ vyS lW oa'kefu nq nkSA r`rh; fookgAA oklqnso lqrk fljfl;k oklh
n L % ð ◌ॅ 4 2 %' >
laxzke ,dgjk lW ij'kh lqr t;nso nkSA lqrkp mxzrkjk ;equk xaxkA
'' I > s K ◌ॅ
vkn~;k cHkfuxkek doS ujmu lW ekSykbZ lqr pUnzkuUn iRuhA vijk
4 >I %' s >P =='
nHkM+k lfjlo lksnjiqj lW oklqnso lqr cVs'kukFk iRuhA vijk
H* b = ¡ ◌ॅ ?
jeSoklh eyafx;k dqtkSyh lW eUuw lqr ekuhd iRuhA cPps iz0
J' b D ◌ॅ I
ckyÑ".k lqrkS pUnzHkw"k.k 'kf'kHkw"k.kks vksM+k ,dgjk lW T;ks0 I;kjsyky
µ4 C J' T => :M ◌ॅ
lqr T;ks0 cynso nkS lry[kk lW yky nq nkSAAizFke fookgAA vijk
J' l 0 67 9 b)"
cPps lqrk jktuiqjk nfjgjk lW oklqnso nkSAA f}rh; fookgAA vijk
44b)
;0 e
;0 ◌ॅ
2
I % & ◌ॅ %''C ''
cPps lqr 'kadjiqj c[kjh oklh fu[kwfr lW yrM+w lqr 'kf'k nkS
l ◌ॅ I %''
HkM+xke tftoky lW euksgjh nq nkSAA r`rh; fookgAA pUnzHkw"k.k lqr
{ > '' l 4 & lhrkjke% QwyckM+h oklh us;ke dqtkSyh lW ckcwyky lqr fxjkuUn nkS
◌ॅ 44 % b ◌ॅ ujlke cfy;kl lW eksfgryky nq nkSA 'kadj lqr larks"k% flefj;k
` 2 %'' > '' b)" oklh gfj >k nkSA lhrkjke lqrkS vuhy iznhi QwyckM+h oklh lrkSyh
* 3 n> :M ◌ॅ lry[kk lW iqjUnj lqr es"kukFk nkS ;eqxke lW tud yky nq nkSA
= % > ◌ॅ L 2 %' 4 vuhy lqr veu HkVksÙkj iwf.kZ;k oklh lUngiqj fn?kks; lW f'kosUnz
X) > %' 9 lqr pUnzdkUr nkSA uwru lqrkp vatyh iznhi lqr izrhd
~ 9 & ◌ॅ tgkuiqjoklh ,dek [k.Moyk lW t;uUnu lqr vthr nkSA
«) C % >P= ◌ॅ 2 %' 'kf'kHkw"k.k lqrk eYnokM+ oklh dksdhyokM+ fn?kks; lW eq'kk; lqr
bwG "> E F> ◌ॅ 4^ [ksykuUn nkS jktuiqjk nfjgjk lW ;ksxèkj nq nkSA vUuiw.kkZ lqrkp
# %' ;ksxek;k lksgkM+k ekM+j oklh jtkSjk ek.Mj lW ijekuUn lqr

K &/ ◌ॅ > %' dhR;kZuUn iRuhA vijk 'kf'kHkw"k.k lqrkS t;ukjk;.k Jhukjk;.kks
44b)" a F> ◌ॅ P4> dYgqok oklh jrkSyh nfjgjk lW eqjyhèkj lqr jkèkkdkUr nkSA xhrk
W % ◌ॅ =3 2 %' lqrkp vk;kZ [kokliqj oklh nso:i lqr oklqdhukFk iRuhA
" E => D M / t;ukjk;.k lqr èkjuhèkj fxygckM+h oklh dk'khukFk nkSA :ik
◌ॅ u E J' 44b)" 9 lqrkp foHkknjhA
> >" _ > ¯2 9 ◌ॅ
P3 3# %' = H> E &
I C J' > >" 3 3
4 C %' b'
¡>" ½ñ I ·# > I oS;kdj.k uSf"Bd 'kqdnso lqr xkSjhdkUr% flefj;k oklh lqns csymWp
.◌ॅ ◌ॅ c C % i / ◌ॅ ># %' lW dsnkjukFk nkS Mhgk ek.Mj lW t;dkUr nkSA tkudh lqrk'p eknzh
h ¹' H* H vfgY;kA vkn~;k tewvk oklh HkkSj [k.Moyk lW dudhjcw lqr
&/ ◌ॅ =C J' ¹ txUukFk iRuhA vijk vfgY;k egknsodksy cM+xke nfjgjk lW
Ia ◌ॅ I J' 'kqdnso lqr lnkuUn iRuhA vijk oS;kñ 'kqdnso lqrk lrhdkUr
¡>॰ I # # # jtuhdkUr efrdkUr jfrdkUrk% iqM+Suh oklh dVS;k ek.Mj lW Hkksyk
# ± Õ> / ◌ॅ o 2
& lqr nq[ku nkS txriqj lksnjiqj lW dUryky nq nkSA nqxkZ iq=k%A
% = D ◌ॅ # 2 %' =
2 E g' xkSjhdkUr flefj;k oklhA vfHk;ark lrhdkUr ¼dk;Zikyd vfHk;ark½
·# > ' b> # (>
E lqrkS vfHk;ark lkSjHk dqekj vfHk;ark lkdsr dqekjkS Hkkxyiqj ns'ks
) 9 b> Íb : b> c fryksngk oklh feJ egs'oj nkSA lrh iq=kA MkWñ jtuhdkUr
:] b= IR _ <A %' ¼,echch,l½ lqrk jksgu jksfgr jkgqy ljkSuh oklh jktuiqjk nfjgjk
g' i◌ॉ॰ # ( ) Ò Ò lW HkxhjFk nkSA vijk lqrk tgkuiqj oklh ,dek [k.Moyk
2 ] ◌ॅ b=C %' jktuUnu nkSA fjadh lqrkp lk{khA vfHk;ark efrdkar lqr vfHk;ark
K &/ %' ekul efr dqjlkdkaVk oklh HkM+xke tftoky lW gfjyky nkSA
ª' b> b> lqeu iq= lqrkp uhfrA jfrdkar iz0 eukst lqr e;ad dqjlkdkaVk
: , b ◌ॅ %' oklh HkM+xke tftoky lW lw;kZuUn lqr thrsUnz nkSA T;ksfr lqrkp
g ' 0 ` > lkSE;k txnh'k lqr esèkkdkUr% lry[kk lW euhdyky nkS [kkaxqM+
: , b ◌ॅ > E lfjlo lW ,dukFk nq nkSA lqrkp bfUnjk lqykspuk :DehuhA vkn~;k
%' ; ÍÎ =4 «3# & pkSjh dule ek.Mj lW xkSjhukFk lqr cVs'k iRuhA vijk iyklh
◌ॅ % & ! ◌ॅ K C 2 %' ldqjh ldjk<+h lW gfj lqr JhdkUr iRuhA esèkkdkUr lqr nsohdkUr
V Ú ' H* p / ◌ॅ rsxfN;k Mhgk ek.Mj lW cksèk lqr vukukFk nkS lfjlo lksnjiqj lW
· C µ4 J' : ◌ॅ ipdkSM+h nq nkSA y{eh lqrkp 'kojh papyk vuhykA nsohdkUr lqr
_# J' «3# I# => :is'k iyklh HkM+xke tftoky lW izcksèk >k nkSA ehuk lqrkp iwtk
i / ◌ॅ r3 C % D ◌ॅ f'k[kkA
- 2 %' ² 4 '
I# 04 b ◌ॅ r3
%' 4&'
C I I OI I 9 fnukukFk lqrk gfjnso dkenso ';kenso okensok% jrkSyh nfjgjk lW
◌ॅ 2 Á % > ◌ॅ ccqvu lqr ukSofryky nkS ef>;ke djegk lW ckcwyky nq nkSA
2 %' ) ' I 9 egkefu lqrsp m"kkorhA gfjnso lqrkS dhR;kZuUn txrkuUnkS iqM+Suh
u E = õ ± Õ> / ◌ॅ o C dVS;k ek.Mj lW HkksykukFk lqr ysYgw nkS ekgo lW xksiky nq nkSA
@¯ % ◌ॅ U 2 %' ~ T
lqrsp Qwy jeSoklh eyafx;k dVkbZ lW lks[ksyky lqr foyk'k iRuhA
20 ◌ॅ DW 4 J' u E
dhR;kZuUn lqrkS lat; dqekj jktdqekj èk:okjh oklh fnxkSu
9 > : : 3 ·
tftoky lW [kwcyky lqr egkohj nkSA dqleky lW pUnzef.k nq nkSA
◌ॅ& %' : ◌ॅ " 2
%' l> ' > ^
cPpknk; lqrsp lforkA lat; lqrk lros<+ oklh Hkksyk >k nkS
o % ~ I & 24 !>' : Qwynsoh lqrkp [kq'kcw xqfM+;kA jktdqekj lqrk csaxk oklh gfj'pUnz
nkSA dfork lqrkp txrkuUn lqrkS Jo.k lqr jeu nHkM+k oklh

.=
h %' = 9 rkjkuUn >k nkSA fj.Vw lqrkp js'kehA larks"k lqr iyklh oklh
_" b %' ´ 'kksHkkdkUr feJ nkSA nwuewu lqrkp latukA
e4' X) Sb# _ %'
'
I > => :M ◌ॅ U % dkenso lqrk flefj;k oklh eyafx;k dqtkSyh lW xksfoUn nkS
2
³> =U 3 ◌ॅ 2
%' -4¹ MksfM+;koklh xaxksjk cq/koky lW tudyky nq nkSA dkSf'kY;k lqrsp
'
E H* T ¡ ◌ॅ eatwyk diwZjkA vkn~;k jeSoklh doS ujmu lW f'kokuUn lqr
4 E
J' ± M pUnzkuUn iRuhA diwZjk iqM+Suh oklh jtkSjk ek.Mj lW uwuw lqr
/ ◌ॅ > 2
J' & 9 Sb# n;kuUn iRuhA nq[ku lqrkS 'kksHkkdkUr e;kdkUrkS nHkM+koklh Mhg
>#õ b i / ◌ॅ
%' ub ek.Mj lW oklw nkSA lR;Hkkek lqrsp lksek nwek izsekA 'kksHkkdkUr lqr
D ¤' Sb# 4 &4 furs'k [kok'kiqj oklh f'kokuUn >k nkSA dkSf'kY;k lqrkp vk'kk iq"i
4 %' -4¹ H4 "
E iwf.kZek fiadh fjadhA ek;kdkUr lqrkS iadt èkhjt iyklh oklh
' ># 9 3
tftoky lW f'k'kqcksèk nkSA
◌ॅ 4r3 %'
" , _ : b 0 ? 9 vfB;kckM+h] Jhiqj % fgHkju lqr lnkuUn iz0 ywpkbZ lqrkS
= ` , & ◌ॅ Á % ;ksxkuUn gfjuUnuks jgVehuk oklh lry[kk lW ukSofryky nkS
44 /2H ◌ॅ O lqrkp 'kf'kdyk enuiqj oklh efgUnziqj i.Mqvk lW ';kelqUnj lqr
E J' ? !" loZlqUnj iRuhA vijk ywpkbZ lqr xq.kkuUn% lfjlo lksnjiqj lW
D ◌ॅ : %' = uUndqekj nkSA ;ksxkuUn lqrk throkjiqj rsxfN;k oklh lry[kk lW
=> & ◌ॅ ~ : ? % ° Qwydqekj lqr ekSykbZ nkS e>kSjk djegk lW ekèko nq nkSA yksds'ojh
◌ॅ 3 2 %' cA g k> lqrkp ifo=h vfB;kckM+h jktuiqjk nfjgjk lW cklqnso lqr tuknZu
◌ॅ I E J iRuh gfjuUnu iz0 usaxM+w lqrk nsoèkj fxjèkj eqjyhèkj f'koèkjk
0 n= I3
=3 P3 43
eYnokM+ oklh cgsM+k csymWp lW ckcwyky lqr yhykuUn nkS dqleky
< .◌ॅ ◌ॅ % :
lW ekSthyky nq nkSA jkèkk lqrsp eatwyk futZykdsaA vkn~;k vksM+jkgk
◌ॅ 2 %' 3

E c ' H*
dqleky lW dkyhdkUr lqr gjsjke iRuhA vijk HkVokM+ oklh jrkSyh
$ : ◌ॅ # e J'
nfjgjk lW tudyky lqr t;Ñ".k iz0 fdj.k iRuhA nsoèkj lqrkS
2 9 ◌ॅ >67 0
vt; xksikykS yks[kM+k oklh [kkaxqM+ lfjlo lW ceHkksyh lqr egkohj
" J' I3 9 > Uî &
nkS dkdks csymWp lW uUnfd'kksj nq nkSA ne;Urh lqrsp nqykjh
& ! ◌ॅ o % a .◌ॅ
pUnuA vt; dqekj lqrkS vk'kh"k vfHk"ksdkS [kexM+koklh egs'kukFk
◌ॅ S 2 %' ># 2
'
> : 9 H4) b»- &= <4 C
>k nkSA fdj.k lqrkpA xksiky lqrk csyokM+h oklh nkSA fxjèkj lqr
%' " ' U . %'
ukjk;.k mYykgk oklh f?kuxh lqr deyhdkUr >k nkS ukjk;.k lqrk
=3 >" | 8 = # tgkuiqj fot;sUnz nkSA twyh iq= T;ksfr jks'kuh vijk f'koèkj lqr
% >" Ø %' g ;
lUrks"k cf<+;ke iokSyh lW ckSdw lqr jfodkUrks ;eqvk efg"kh cqèkoky
Ò4 43 #;) > j ◌ॅ \ lW [ksykuUn nq nkSA 'kh;k iq=kA
2
#; >PH ) 3 ◌ॅ W 2 %'
4> g'
!" (£ ) ==3 k> xq.kkuUn ¼izfl) rcyk oknd½ lqr xaxkèkj vfB;kckM+h oklh
◌ॅ I % & ! jktuiqjk nfjgjk lW dudefu lqr oklqnso nkS [kkaxqM+ lfjlo lW
◌ॅ 2 %' ² & ! ykyfcgkjh nq nkSA yhykorh lqrsp y{eh [kkaxqM+ frydukFk lqr
C 3 E C J' ' ==3 b C èkeZukFk iRuhAuhgA xaxkèkj lqr foHkwfrukFk jkeuxj oklh cf<+;ke
> j ◌ॅ U4 V ! % iokSyh lW xks'kkab lqr >haxqj nkS <axjh oklh ef>;ke djegk lW

/ ◌ॅ = 2 %' > lqxu nq nkSA nk;jkuh lqrkp ekèkoh vatuk dYiukA vijk xaxkèkj
3 [ ' ==3 A¨ lqr fo'oEHkj% iVsxuk oklh gkVh lksnjiqj lW tyèkj lqr j?kqukFk nkS
µ= , D ◌ॅ 3 8 2 C % rjkSuh djegk lW uUnfd'kksj nq nkSA bUnz iq=A vkn~;k ekèkoh lksguk
] ◌ॅ S 2 %' V g' H*
ekM+j efg;k lksnjiqj lW cVs'kukFk lqr fnukukFk iRuhA vijk

3 D > D ◌ॅ µ4 C dksYgqok gfjeksgu lqr lqHkk"kpUnz iRuhA vijk dYiuk cjncêk
C J' a¯2 L b) flejokM+ [kkSvky lW t;ukFk lqr i'kqifrukFk iRuhA foHkwfrukFk
J' [ â dH ◌ॅ ' ¼lqxe laxhr xk;d½ lqrk vkfnR; vk'kh"k vkyksdA QwyckM+h oklh
C J' b C ( = = =>) lry[kk lW es"kukFk nkS laxhrk iq=A
Hu H4) H ' ~ ◌ॅ
«) C % = g'
2# 2
: = E B iVqvkgk lgjlk % nqxkZifr lqr uUnyky lqr ftjD[ku% Nknu
◌ॅ ,2H e %' lfjlo lW iVqvkgk oklh euhjke lqr I;kjsyky nkSA frjD[ku lqr
B C ◌ॅ
E cztukFk% lfjlo lW crkgk lqr dkfrZd nkSA cztukFk lqr pUnzeksgu%
%' C L & ! ◌ॅ [kkaxqM+ lfjlo lW folquh ikS= equu lqr [ksykuUn nkS i.Mqvk lW
fg P W % /2H ◌ॅ >" b) ân;ef.k lqr Hkw"kh nq nkSA pUnzeksgu lqrk cfy;kl lW guqekunÙk
2 %' L > ◌ॅ ¾ G lqr dfiys'oj nkS vksM+k ,dgjk lW ek0m0 'kf'kukFk nq nkSA
@A % ◌ॅ 0 0 44 C 2 %'
0 2: ¦>2 b <A 4 efjpkbZ dfVgkj % lnqikè;k; Hkkuw lqr egs'oj lqr 'kh: lqrk
.◌ॅ ◌ॅ È %' & yk[kw fl[kw ekuw eguwdk csymWp lW tksj nkSA fl[kw lqr fo".kq lqr
72 bI ◌ॅ b %' bI Hkonso% ldjk<+h lW ijHkw nkSA Hkonso lqr eèkqlwnu% ek.Mj lW èkuifr
32 / ◌ॅ 3 %' 32 67 nkSA eèkqlwnu lqr jkeÑ".k% [kkSvky lW jkepUnz nkSA jkeÑ".k lqr
dH ◌ॅ %' 67 D uUnu% lksnjiqj lW egktu lqr NksVkbZ nkS ek.Mj lW ckcw nq nkSA
◌ॅ +,? % / ◌ॅ 2 %' uUnu lqr gjnÙk% lksnjiqj lW Hkokuh ikS= cq<+kbZ lqr egh nkS
G D ◌ॅ fg ?2 % [kkSvky lW ekaxfu lqr ijekuUn nq nkSA gjnÙk lqrkS lkgsc
dH ◌ॅ = 2 %' G 9 fpydkdkS nfjgjk lW vuUr ikS= gkM+h lqr [ksnw nkS lksnjiqj lW
< - ◌ॅ # fg W %
cNkbZ lqr ckcw nq nkSA vijk gjnÙk lqr luQwy% eèkqjk oklh
D ◌ॅ ? 2 %' G
:pkSyh ,dgjk lW Ñ".k lqrk ykyk nkS nfjgjk lW oknfu lqr Hkonso
2
~ 3 p K ◌ॅ 67 %
nq nkSA lkgsc lqr izhfrukFk% [kkSvky lW ;nqifr ikS= HkxhjFk lqr
◌ॅ bI 2 %' <
cS|ukFk nkS ikyh lW HkokuUn lqr jkeukFk nq nkSA cfy;kl lW j?kq
C dH ◌ॅ > 2 fg b=C v* C
dLrqr%A izhfrukFk lqr dk'khukFk% i.Mqvk lW gfjgj ikS= fHk[kkjh
% ◌ॅ b C 2 %' > ◌ॅ 5
lqr bUnzef.k nkS cfyjktiqj gfjve lW ckcw lqr uuw nq nkSA csymWp
ò2 ' C 4 C /2H ◌ॅ fg
lW eèkqdj dLrqr%A dk'khukFk lqr gfjgj% vksM+k ,dgjk lW
b& V" % ◌ॅ
2 %' .◌ॅ ◌ॅ 3
2 ò2 ' 4 C
[kM~xikf.k lqr ân;uUnu nkS gseuxj oklh eyafx;k dVkbZ lW
* $ >◌ॅ % &¢"
jRus'oj nq nkSA dk'khukFk lqr ipdkSM+hd% vlqjk oklh cM+xke
2
< = => ,? ◌ॅ JA %' 4 C nfjgjk lW irkuks nkSA gfjgj lqrk lqijkuh xaxksyh lW jk;
- ◌ॅ ` [kM~xukjk;.k lqr jk; Qdhj nkS flejokM+ [kkSvky lW xaxknÙk nq
%' =U ◌ॅ > &¢ >" nkSA vlqjk oklh ipdkSM+h lqr thjD[ku% jtkSjk ek.Mj lW uUnhifr
> ~ % dH ◌ॅ ==G 2 %% lqr fg;kyky nkS efg"kh cqèkoky lW nsod lqr ân;ukFk nq nkSA
- B M / ◌ॅ fpydk lqrkS 'kaHkqukFk :iukFkkS :pkSyh ,dgjk lW ykyk lqr eulq[k
> % ) 2
3 ◌ॅ I nkS nfjgjk lW cN: lqr f'konÙk nq nkSA 'kEHkqukFk lqr 'kf'kukFk%
> C 2 %' 9 4 º C p lksnjiqj lW pukbZ lqr gfjukFk nkS djegk lW xaxs'k lqr ;kj nq nkSA
◌ॅ & % ◌ॅ egs'ojh iq= pUnzorh fry; lW jk; dUgS;k flag lqr dqej flag
2
4G %' 4¨2 C 44 C D ◌ॅ 0 iRuhA 'kf'kukFk lqrkS fnokdkUr usukS dUgksyh ,dgjk lW gyk;qèk
C % ◌ॅ =x4 > 2 %' ikS= dkspkb lqr JhdkUr nkS flejokM+ [kkSvky lW uuw nq nkSA
<A g > ◌ॅ > Y> : vfgY;k lqrsp eUnksnjh txnEckdsa vkn~;k jksgkM+ ldjk<+h pkS0
J' 44 C 9 # nÁ Y; K ◌ॅ lksuefu iRuhA vijk lkgsc lqr izhfrukFk lqr fo|kukFk% lksnjiqj lW
Ð3 fg aV _# % dH ◌ॅ lksuk lqr Hkou nkS djegk lW ;kj nq nkSA fo|kukFk lqr ;'kksukFk
2 %' ¹ ; =yc H* Ò yky% ,dgjk lW NksVh lqr ekuh nq nkSA yky lqrkS xqnj lq[kkuUnks
p0 D J' < C ldjk<+h lW gfjgj ikS= eksrh lqr [kM~xukFk nkS csgV [k.Moyk lW
* C D ◌ॅ D b % lkgsc lqr nqykj nq nkS xqnj lqrkS dqudqu xtkuUnks fry; lW jk;

◌ॅ > 2 %' * C >S C K ◌ॅ ds'ko flag nkS lqrkp dkSf'kY;k eksyh lhrk vkn~;k cjkjh oklh
+, 2 %' 9 ! & ; ns'kqvky [k.Moyk lW iz;kxnÙk lqr egknso nÙk iRuhA vijk
◌ॅ fg L &¢ C % ., &/ ◌ॅ fo".kqiqj oklh dqjek [kkSvky lW yksdukFk lqr fo|kukFk iRuhA
< 2
2 % ! 9 : : = ; > xtkuUn lqr cS|ukFk% ijokgkoklh vksM+k ,dgjk lW gfjeksgu nkSA
◌ॅ > c4 % -4¹ L H* cS|ukFk nq nkSA lqrkp ehuk vk'kk csch jhrkA vkn~;k tgkuiqj oklh
IH &/ ◌ॅ >=G I G jrkSyh nfjgjk lW Ñ".keksgu lqr uUneksgu iRuhA usuk lqr
J' 72 : dH ◌ॅ C f'kokuUn csymWp lW nqykj lqr y{ehukFk nkS [kkSvky lW èkksrh nq
* C J' = v* C $ nkSA f'kokuUn lqr cuekyhd% lksnjiqj lW y{e.k lqr pUnzef.k nkS
◌ॅ L %' v* C 2 %'
[kkSvky lW Mkseu nq nkSA cuekyh ¼dfVgkjd iS?k HkwLokeh] vè;kid
H4 . ' H* 9 ◌ॅ
lqrk izdk'k izHkkr iz0 HkwVkuh iznhi fnyhik% ikM+koklh csgV
67L L J' n
.◌ॅ 4
[k.Moyk lW ys[kefu lqr nsokuUn nkS jktuiqjk nfjgjk lW <quequ nq
2
◌ॅ ² C % dH ◌ॅ è 2 %'
nkSA vUuiw.kkZ lqrkp js[kk 'kkUrk yrkA vkn~;k tkQjiqj oklh
4 D ◌ॅ ²" ,
cf<+;ke iokSyh lW cS|ukFk lqr jkeÑ".k iRuh , lqrkS Qwyu lqeuA
% dH ◌ॅ ³ 2 %' (, ö8
vijk vfjgkuk oklh fnxksu xaxksyh oS;k0 dhR;kZuUn lqr jk;
b, ¦ 4 b 0 b,
';kekuUn ¼,e, izv½ iRuhA vijk tgkuiqj oklh jrkSyh nfjgjk lW
* ., &/ ◌ॅ @& I
% ◌ॅ ï2 P 2 %' " E
foUè;ukFk lqr izks0 izHkkr dqekj ¼,e, ih,pMh½ iRuhA izdk'k ¼ch,½
e& 4# ' H* ~ > j ◌ॅ
lqr jktho jatu ijokgk oklh dUgksyh ,dgjk lW lnkuUn lqr
v* C 67 J K 9 ~ ' j?kquUnu nkS izHkkr iz0 HkwVkuh lqrk dq.kky jatu e`.kky jatu
U =U ¡>0 u E > fodkl jatuk QwycfM+;k oklh Mhg nfjgjk lW vuwiyky lqr
O (KK ) J' 9 cS|ukFk nkSA
◌ॅ ¦ C ;0 b : ( )
J' 4 ( ) Y;
◌ॅ 8 2 % b 0 2
:" " ~
◌ॅ v* C %'
^ IR : =N4 I 3V / gosyh ns'ks ljM+k % x.ks'k lqr gfjnso lqr cèkkbd% ek.Mj lW xksuw
◌ॅ U %' ? I dH ◌ॅ U nkSA cNkbZ lqr egknso% [kkSvky lW xksih lqr Fks?k nkS ,dgjk lW
8 % K ◌ॅ b 2 %' I > cyHknz nq nkSA egknso lqr HkS;kd% nfjgjk lW ;nq lqr jke nkS
◌ॅ > 2 % D ◌ॅ I lksnjiqj lW jkenso lqr 'kf'kukFk nq nkSA ikBd HkS;k lqrkS uuw NcukS
44 C 2 %' k > 9 Á / %' ek.Mj nkSA ikBd uuw lqrkS nqxkZnÙk f'kcwdkS yksguk ldjk<+h lW
" 2 G
9 = E 4 - ◌ॅ b E prqHkwZt lqr Ñ".k nkSA ikBd nqxkZnÙk lqr uUnyky% ,dgjk lW
2 G
67 %' k = E K ◌ॅ j?kquUnu lqr fpydk nkS ek.Mj lW NksVdfu lqr eèkqdj nq nkSA
8 2 % / ◌ॅ +, 2
3 2 ikBd f'kow lqrk xksihukFk tkudhukFk 'kEHkqukFkk% ldjk<+h lW gfjnso
%' k 4 U C C 4¨2 C
ikS= fHk[kkjh lqr vk¡[kh nkS lksnjiqj lW ykyk lqr cUèkq nq nkSA iq=
◌ॅ I fg b& û
H& % D
lqrsp csgV [k.Moyk lW B0 yky lqr Ñ".k xksiky iRuh , lqrkS
◌ॅ 2 2 %' g ., &/ ◌ॅ
'kadjnÙk frydnÙkksA ikBd xksihukFk lqr efgiky% ,dgjk lW
"0 67 U J K 9 4 G
eèkqdj ikS= ef.kÑ".k lqr fizre nkS ek.Mj lW 'kwyikf.k lqr
G;' k U C K ◌ॅ
tqM+kvksu nq nkSA vijk xksihukFk lqr pejhd% flejokM+ [kkSvky lW
32 fg "67
% / ◌ॅ 4"
fgjk nkSA Hkxorh lqrkp owxkorh dqEgM+h oklh lUngiqj fn?kks lW B0
2 %' U C
Nkck lqr lqUnjefu iRuh , lqrk eueksgu txeksgu Hkteksgu
dH ◌ॅ %' b= = :
F ◌ॅ "0 J K
bUnzeksgu rhFkkZuUnkA
L =L b L VL C E '
4 IR c 2 > û: k PQ C n4 «4 uf'kjk ns'ks dsgqfu;k¡ % ikBd eqfDrukFk lqrk fnus'k mes'k lqjs'kk
e4 c 2 > Y; D ◌ॅ ²" dsgqfu;ka oklh dUgksyh lksnjiqj lW y{e.k lqr pUnzef.k nkS xuke
" % = dH ◌ॅ ³ 2 %' >S [kkSvky lW Mkseu nq nkSA ;'kksnk lqrsp Hkokuh nzksinhdsaA vkn~;k

b ;c ' H* Ó&> iks[kfj;koklh czãiqj nfjgjk lW irkuh lqr dsnkjukFk iRuhA vijk
◌ॅ c C J' Ô / ◌ॅ flgkSfy ek.Mj lW èkqUuh lqr Hkksyk iRuhA vè;kid lqjs'k lqr dqej
2
3 o J' ¦ e4 : th vfjgkuk oklh fnxkSu xaxksyh lW jk; Jo.k jk; jekukFk ikS=
· =U ◌ॅ > _" > C lqr jk; dhR;kZuUn nkSA
fg > u E %'
: k ²# >"G Y> G ljM+k % ikBd Nou lqrk y{ehdkUr ukjk;.knÙk dUgS;k nÙkk
9 ◌ॅ C < % &/ ◌ॅ jrkSyh nfjgjk lW jkeukFk lqr lkgsc nkS [k.Moyk lW lnk; lqr
> 2 %' ²G 3 uuw nq nkSA y{ehnÙk lqr jkèkkd% flejokM+ [kkSvky lW f'konk'k lqr
dH ◌ॅ 44 H %' 3 9 _ C vkuUn nkSA jkèkk lqrkS JhukFk }kfjdkukFkkS flagkJe lW nkSA
{ _ ◌ॅ %'
C 4 IR Ó&>: vFk czãiqj nfjgjk uf'kjk ns'ks iks[kfj;k % jfodj lqr
'* ◌ॅ S % C 9 C thoukFk% tky; lW fo'kks nkS thoukFk lqrkS efgukFk n;kukFkkS lqjxu
> = ◌ॅ 4 %' C > C lW oa'kh nkSA efgukFk lqr t;ukFk% czãiqjk lW èkuh nkSA t;ukFk
◌ॅ 3 %' > C 9 > >- , lqrkS lnk; euk;dkS Vdoky lW eurksM+ nkSA lnk; lqrkS i`Fohifr
◌ॅ X %' > 9 ◌ॅ I ujmu lW nsou nkSA t;efr iq=A i`Fohifr lqrk NksVdfu vkuUn
%' > g' +, H xaxkèkjk% gfjve lW t;u nkSA e;uorh iq=kA NksVdfu lqrk èkhj
-* ◌ॅ > %' > g' +, thou gksfjyk ,dgjk lW Ñ".kifr nkSA xaxkorh iq=A thou lqr
3 1 K ◌ॅ 67 %' == cqf)ukFk% dqM+qe oklh nsogkj lW pkS0 uuw nkSA egknsoh iq=k%A
g' 2 C : I ◌ॅ p0
£
cqf)ukFk lqr irkuhd% csymWp ekuk nkSA t;Urh iq=A irkuh lqrk
%' I 2 C
g' £ .◌ॅ
uUnyky ve`rdkUr ';keyky jf'kdyky dsnkjukFkk% fo".kqiqjoklh
%' ># g' #
lUngiqj fn?kks lW enu lqr B0 Hkwou nkS csfj;k oklh fu[kwfr lW
O 4 c C 72 F ◌ॅ
ikmW nq nkSA dhfrZorh lqrkp rkj.khorh fu[kwfr lW yfyr lqr eksgu
k0 b % .> & ◌ॅ ◌ॅ
iRuhA uUnyky lqrk oklqnso t;nso Hkwnso dkensok% buk;riqj oklh
%' E " & ◌ॅ
mljkSyh vy; lW feydw lqr jkepUnz nkS 'kfDrjk;iqj ujmu lW
L J' I >I bI
xksiky nq nkSA vknz;korh lqrkp 'kkjnk vUuiw.kkZ izHkkorhA vkn~;k
I V > ] > ◌ॅ
% 4Q> ◌ॅ U 2 %'
,dek [k.Moyk lW Hkwiyky lqr xksdqykuUn iRuh , lqr
H> 4 " E b ' H* K
foosdkuUn%A vijk vUuiw.kkZ fo".kqiqj oklh vkfgy gfjve lW egkohj
&/ ◌ॅ b U: J K iRuhA vijk efYydiqj oklh j?kqukFk lqr txUukFk iRuhA oklqnso
^ ' " E 72 H ◌ॅ lqr f}tsUnz% nqok'k, oklh vuyiqj djegk lW caxV nkS jksgkM+
J' | 8 2 C =C ldjk<+h lW lksuw nq nkSA lqrkp lfork Hknzs'oj oklh ijl.Mk lW
J' I 2
{q 4K 'kkjnkyky lqr xksihÑ".k iRuhA f}tsUnz ¼ch,½ lqrkS vfer ¼ch,½
◌ॅ =, % Ò ◌ॅ D 2 %' euh"k ¼ch,½ ijokgk oklh dUgksyh ,dgjk lW jekuUn lqr nqxkZuUn
bA / ◌ॅ 4 U67 nkSA csgV [k.Moyk lW lM+jkoklh lfPpnkuUn nq nkSA t;nso lqrk
J' {q ( ) 9 ( ) 4 ( ) fojsUnz lqjsUnz èkhjsUnzk :iliqj oklh xkaxh fn?kks lW f'kokuUn nkS
Y; K ◌ॅ 2 E
= %' Mqefj;k oklh vkfgy gfjve lW ckcwyky nq nkSA fojsUnz lqr lqfer
., &/ ◌ॅ l 2 %' >I jèksyh oklh xaxksjk cqèkoky lW Mksekb lqr Hkksyk nkS txksj lksnjiqj
e
e 3e = = F ◌ॅ lW vken.Mk oklh 'kf'kèkj nq nkSA lqrkp oh.kkA
4 % i 2> H ◌ॅ
%' e 2
=U 3 ◌ॅ
³V o % U D ◌ॅ H/
443 2 %' "'
e b Y; K ◌ॅ lqjsUnz lqr vfHkuo ijokgkoklh dUgksyh ,dgjk lW jekuUn lqr
6 % 2 = / ◌ॅ & ÑikuUn nkS pqukiqj oklh txriqj ek.Mj lW n'kkuu nq nkSA lqrkp
%' b' bI 9 e; 4 @õ yHkyhA Hkwnso lqrkS vejsUnzks 'kSysUnzkS lgoktiqj oklh txfr iokSyh
= j ◌ॅ %' lW iqydhr nkSA lqrkp lfork cM+gjh oklh nq[kekspu lqr iapkuUn

2
&L ( ) J% ¼,e,llh½ iRuhA vejsUnz lqrk rs?kjkoklh pkS0 Nsnh nkSA 'kSysUnz
e 8 p0 $ %' 4 @ lqrk dVgfj;k oklh fojiqj ifupksHk lW fnokdj lqr fojsUnz nkS
,> b ◌ॅ e % iks[kfj;k oklh ?kksfl;ke lW fufèkukFk nq nkSA lqrkp fiz;kA dkenso
Ó&> F> ◌ॅ 3 C 2 %' >' lqrkS eukst ljkst vken.Mk oklh txkSj lksnjiqj lW 'kf'kèkj lqr
I 9 ` Ò H/ · D ;nquUnu nkS idlkS oklh fni cgsjk<+h lW Hkkjr nq nkSA lqrkp
◌ॅ 443 > 2 % Í < ◌ॅ lquhrk vuhrkA vkn~;k èkenkgk oklh vksnk csymWp lW Ñ".kukjk;.k
b 2 %' ' H* 3 lqr uoy fd'kksj iRuhA
.◌ॅ ◌ॅ 67 >" S J'
# 9 67I AIj &ड़67 ◌ॅ ve`rdkUr lqrkS Ñ".knso fo'onsokS [kM+kSyh oklh dM+fj;k lW os.kh
^" " % . ; > ◌ॅ lqr pUnzef.k nkS csyk oklh vUnksyh tky; lW fcgkjh nq nkSA
%' 67I b Þ b Ñ".knso lqrk fnokdj izHkkdj in~ekdj 'kqHkadj foHkkdj jek'kadjk
b 4 ] ◌ॅ # efugkjh oklh rjkSuh djegk lW ve`rdkUr lqr dkyh izlkn iz0
0 ³ % 44 4
Mkseu nkS lqrkp 'kf'kdyk efg"kh cqèkoky lW fnukukFk lqr vtwZu

- ◌ॅ C E J'
iRuhA fnokdj lqrk egyckM+h oklh vkfgy gfjve lW lnkuUn lqr
# ◌ॅ %
iapkuUn nkS csgV [k.Moyk lW Hkwoueksgu nq nkSA lqrkp :ik :ch
., &/ ◌ॅ b L 2 %'
b b 4 +,
izHkkdj lqrk izHkkr jatu fodk'k NksVwdk jèksyh oklh mnuiqj
◌ॅ U I % tftoky lW xksiky lqr cynso nkS frjklhoklh ohjiqj ifupksHk lW
b ◌ॅ xA %' 2 . Z ' ukxs'oj nq nkSA lqrkp csch MsthA in~ekdj lqrk vjfj;k oklh
Þ > = FD ◌ॅ = uxokM+ ?kkslksr lW fxfjtkuUn lqr èkekZuUn nkSA lqrkp :u>wu
3 E %' AI 9 3 fo'onso lqrkS lqèkkdj tVk'kadjkS dsgqfu;ka oklh ipgh lksnjiqj lW
,4 ] c 2 > D ◌ॅ C jekukFk lqr nsokuUn nkS tgkuiqj oklh flejokM+ [kkSvky lW
I % dH ◌ॅ I 2 cklqnso nq nkSA dsUnqyk lqrkp js.kwdk uhye vatwA vkn~;k ikM+k oklh
%' c 2 e" ' H* csgV [k.Moyk lW ijekuUn lqr xksfoUn iRuhA vijk ikM+k oklh
., &/ ◌ॅ U J' xaxkuUn lqr riu iRuhA vijk gkVh lksnjiqj lW ijokgk oklh
== J' , D ◌ॅ txnh'k lqr mn;Ñ".k iRuhA lqèkkdj lqrkS jkds'k jatu jktho
=4 >67 J' 3 9
jatukS nqok'k, oklh cfyjktiqj gfjve lW f'kykukFk lqr fxjkuUn
c4 2
Á 4K
nkS gkVh lksnjiqj lW Hkkxor nq nkSA ';keyky iz0 eq'kk; lqrk
◌ॅ & C = % , D ◌ॅ
%' O 0 P4> : F ◌ॅ
dqEgM+h oklh fn?kks lW f=yksdukFk lqr pUnzef.k nkSA vfEcdk lqrkp
g C " %' y g =>g
lkfo=h xk;=h vkn~;k HkM+jh oklh lqn; csymWp lW jsorh lqr
H* b > .◌ॅ ◌ॅ e C cnzhukFk iRuhA vijk ekYng oklh 'kfDrjk;iqj ujmu lW 'kf'kHkw"k.k
J' 4Q> ◌ॅ &&4, lqr dsnkjukFk iRuhA
c C J'
4 =C # ◌ॅ jf'kdyky lqr txUukFk% ikM+k oklh vklh ,dgjk lW Hkkbyky lqr
bV % 9 ◌ॅ izrki nkS jrkSyh nfjgjk lW ft;kyky nq nkSA Hkwous'ojh lqrkp
%' bnA b' H* foeyk deyk lqHknzkA vkn~;k p.MhxkNh oklh lqbjh lW Qwydqekj
/= V ◌ॅ
3 : > U lqr fot; xksiky iRuhA vijk dqEgM+hoklh ifj;ke cqèkoky lW

J' : - ◌ॅ _ C J`f"VukFk lqr ?ku';ke iRuhA vijk dkaVkdks'k oklh vkfgy gfjve
8 O J' ,a4 H ◌ॅ lW fnukukFk lqr gfjnso iRuhA txUukFk lqrk fuf[ky pUnz
C I J' =C & vf[kypUnz vuhypUnzk% HkM+jh oklh xqynh [k.Moyk lW uQjukFk
& b ! &/ ◌ॅ lqr pUnzukFk nkS fpduh oklh in~eiqj ifupksHk lW dsnkjukFk nq nkSA
~ C C % Þ b ◌ॅ
lqrkp laxhrk iquhrkA vkn~;k fpduhoklh ujs'keksgu lqr ;ksxkuUn
c C 2 %' =
' H*
iRuhA vijk j?kqukFkiqj lW eq'kkiqj oklh cf<+;ke iokSyh lW lw;kZuUn
e4L = J' 8 2 C ◌ॅ
lqr fofiu iRuhA fuf[kypUnz ¼,y,ych½ lqr iw.ksZUnq jaxiwjkoklh
P4 > j ◌ॅ > E J'
xqynh [k.Moyk lW lR;ukjk;.k nkSA lqrkp iYyohA
& ( ) N E 2 = ! &/
◌ॅ u >" %' |'

c C r3 q r3 dsnkjukFk lqrk lqcksèkpUnz jktsUnz izcksèkpUnz ljM+k oklh ifj;ke

- ◌ॅ k PQ C % Y; cqèkoky lW pejh lqr ikBd eqfDrukFk nkS dUgksyh lksnjiqj lW
D ◌ॅ " 2 %' b == < pUnzef.k nq nkSA Hkokuh lqrkp xaxk gsek izHkk vkHkkA vkn~;k lksukyh
b Hb' H* D < ◌ॅ u oklh fni cgsjk<+h lW fuR;kuUn lqr ;'kksèkj iRuhA vijk gsek
2
>S3 J' < 4K ., &/ nqok'k, oklh csgV [k.Moyk lW lR;nso lqr ukxsUnz eksgu iRuh
◌ॅ uI x L J (ó )ñ ) ¼firì{ks "k"Bh fookg½ vijk vkHkk uksuxM+k uM+qvkj djegk lW
Hb ` = # ◌ॅ = ;ksxkuUn lqr [kxs'kpUnz iRuhA lqcksèkpUnz lqrkS lat; vt;
&x4 J' r3 9 > > H/ vken.Mk oklh txkSj lksnjiqj lW 'kf'kèkj lqr ;nquUnu nkSA lqrkp
· D ◌ॅ 443 > 2 %'
eerk uhrkA vkn~;k uksgM+oklh tky; lW gfjcYyHk lqr eukst
' H* ` ◌ॅ |b
'kadj iRuhA jktsUnz lqr vHk; iqM+sUnkgk oklh ldqjh ikyh lW
` 4 J' q b> Z
vtcyky lqr j?kqukFk nkS lekSyh oklh xqynh [k.Moyk lW
: ◌ॅ 8 2 C % !
dUryky nq nkSA lqrkp lqtkrk dfork iIih izcksèkpUnz lqrkS
&/ ◌ॅ # 2 %'
fd'ky; vkfnR;k fpduh oklh ifupksHk in~eiqj lW jktukFk lqr
r3 9 4> Hu b Þ
caHkksyh nkSA
◌ॅ C o %'
C ®> F> 4 IR E H vFk jS;ke ?kksfl;ke ewy uf'kjk ns'ks iwoZ HkkSvkj vij
Ó&>
9 r3 =r iks[kfj;k oklh% ij'kqjke lqr ujgfj lqrkS eucksèk xjhcks ldjk<+h
◌ॅ eA 3 %' r3 lW fojs'oj lqr ekèko nkSA eucksèk lqr ckcwd% fu[kwfr lW nkSA ckcw
◌ॅ %' 9 = o % ◌ॅ lqrkS eaxuh jke Hkksyk nkS olgk lW mekbZ nkSA eaxuh jke lqr
? %' = C Þ frydukFk% fpduh oklh in~eiqj ifupksHk lW lkgsc lqr bZ'oj nkS
b ◌ॅ < ?A % => :M ◌ॅ eyafx;k dqtkSyh lW fpydk nq nkSA frydukFk lqrkS pUnzukFk
2 %' C 9 C ,2 Ò eVqdukFkkS jksgkM+ nfjgjk lW jke lqr pkS0 eq'ku nkS glkSyh lksnjiqj
◌ॅ p0 P4 % Í D ◌ॅ lW nqyZHk ukjk;.k nq nkSA vijk frydukFk lqrk eqdqUn iz0 HkhenÙk
2 b
E >" 2 %' C P: 0
fufèkukFk pqEeu iz0 'kf'kukFkk% fpduh oklh in~eiqj ifupksHk lW
bG 3 C 2} 0 44 C Þ
>ou lqr eFkqjkukFk nkS gjM+h ldjk<+h lW eSuk nq nkSA fuR;ek;k
b ◌ॅ / 2 C %
C ◌ॅ
lqrkp xaxkorh ;equkorh egkek;k 'kf'kek;k vkn~;k vy;&vy; lW
T 2 %' u> == >P >
Qksru lqr xksfoUn iRuhA ;equkorh csgV lksfriqjk oklh cfyjktiqj
44> H* >- ◌ॅ U J'
gfjve lW eueksgu lqr ujflag iRuh , lqrk jkeÑ".k nsoÑ".k
>P ., D ◌ॅ
ckyÑ".kA pUnzukFk lqrk bUnzukFk MejukFk y{ehukFkk vjfj;k oklh
L J K 67 I67
jrkSyh nfjgjk lW xks[kwyukFk lqr oa'kh nkS fry; lW jk; lqn; flag
67' C V C i C ² C >
9 ◌ॅ U& C 4 % > ◌ॅ
nq nkSA lqrkp jkts'ojh ljtworh ;'kksnk vUuiw.kkZ ckcknk;a vkn~;k
> > 2 %' qA >S ifj;ke cqèkoky lW ujflag lqr jkèkkdkUr iRuhA vijk ljtworh
" 2
E > H* > 3 ◌ॅ èkjeiqj ns'ks dkykcywvk oklh csgV djegk lW iks"k.k lqr tkxks
3# J' 3 IR H iRuh , lqr 'kqdnso% ;'kksnkorh Bk<+h oklh efgUnziqj i.Mqvk lW
., ◌ॅ Ó)" U J K t;dkUr lqr dfiys'oj iRuhA vijk vUuiw.kkZ tgkuiqj oklh >kSok
I >S k
/2H ◌ॅ ifupksHk lW xksj[kukFk lqr ds'koukFk iRuh , lqr Hkxokuth lqrkp
># @A J' " E dqUrhA vijk ckcknk; >M+hoklh txkSj ek.Mj lW xkuk ikS= Qsdw
° b ◌ॅ U& C c4 C J K lqr Hkwnso iRuhA bUnzukFk lqrkS fnxEcj Hkos'kkS y{ehiqj oklh yksguk
b= :#' > · ldjk<+h lW cPpk lqr eFkqjkukFk nkS vijk bUnzukFk lqrk fot;
/ ◌ॅ = fg bI J' V C izeksn fouksnk yksguk ldjk<+h lW izFkek ijks{ks eFkqjkukFkL;So nkSA
9 =y b^Å ² ◌ॅ l lqrsp fgjk lq'khykA vkn~;k vlqjk oklh cM+xke nfjgjk lW lqUnj
2 C % V C
C > L ` lqr dhR;kZuUn iRuhA vijk lq'khyk uksuxM+k oklh ifj;ke cqèkoky
2 Cô %'
◌ॅ C Òó C lW xksiky lqr èkhjsUnz iRuhA fnxEcj lqrkS v'kksd lathoks pqukiqj
4' H* ◌ॅ oklh txriqj ek.Mj lW pedyky lqr pUnznso nkS xkaxh fn?kks lW
u E J' 4 ` = :iliqj oklh pkS0 f'kokuUn nq nkSA Hkos'k lqrk x.ks'k nsos'k egs'kk

- ◌ॅ U 3e J' =y 9 S vltk ns'ks fo".kqiqj oklh vkfgy gfjve lW g"kZef.k lqr dykèkj
ä 2 = / ◌ॅ nkSA
I % = = F ◌ॅ p0 4 2

%' b^4 =N4 I^4 <4 IR 72
# ◌ॅ )"
E 3 %'
P: 0 bG L 67L _L eqdqUn iz0 HkhenÙk lqrk gfjeksgu Ñ".keksgu Jheksguk vjfj;k cLrh
> ò = FD ◌ॅ < C oklh uxokM+ ?kkslksr lW gseukFk lqr cN: nkS cjncêk oklh
% â dH ◌ॅ C 2 %' flejokM+ [kkSvky lW cnzhukFk nq nkSA lqrsp 'kksHkuorh csyokM+h oklh
Sb . ◌ॅ ldjk<+h lW ohj lqr vP;qrkuUn iRuh , lqrk tuknZu vfHk;ark
ã2 J K E b> 32 eèkqlwnu fnukukFkk%A uSf"Bd lnkpkjh vè;kid gfjeksgu lqrk
C' ½ñ ¦ L JA jRus'oj fo?us'oj egs'oj dkes'oj iz0 eqUukdk èkjeiqj ns'kks
ÖA <A «A 0 P 3 IS 4 = f'kouxj oklh efgUnziqj i.Mqvk lW cynso lqr thokuUn iz0 cpuw
/2H ◌ॅ I 0 nkS ykyxat oklh xaxksjk cqèkoky lW >eus'oj nq nkSA dkes'ojh
% = =U 2
3 ◌ॅ nA 2 %'
lqrkp lR;Hkkek jeS oklh jrkSyh nfjgjk lW oS;k0 f'koukjk;.k lqr
«A ub T 9 ◌ॅ ¡>0
bUnznso iRuhA jRus'oj lqrkS fnid uhjtkS jgVk jkeuxj oklh
4 >" VI J' JA 9 M
uxokM+ ?kkslksr lW cyjke lqr egs'oj nkS fljfl;k oklh HkM+xke
tftoky lW jkeÑ".k nq nkSA fo?us'oj lqr vfHk;ark vkyksd uxokM+
2 FD ◌ॅ <A
?kkslksr lW egs'ojL;So nkS lqrkp T;ksfr ¼ch,½ egs'oj ¼ch, cSad
% > b ◌ॅ 67 2 %'
izca/kd½ lqrk lq[klsuk oklh tksQjk QuUng lW Hkh[ku lqr izksñ
ÖA b> H = FD ◌ॅ <Aô
olqUèkj nkSA izksñ fufyek lqrsp uh'kwu;u ikfjtkr izksñ Ñ".keksgu
% ; ( ) <A (K v
3)
¼,e,llh fo0 fo|ky; izkè;kid mPpdksfVd vkn'kZoknh½ lqr
& È~ ~ ◌ॅ b& ;॰
Kkus'k% frjgqr ns'ks lqxkSuk oklh vksbfu lW ckcw cksèkukjk;.k flag
%' ;॰ 4 > ;॰ 67L
lqr ckcw ;ksxèkj ukjk;.k flag nkSA lqrsp lqèkk lUè;kd vkn~;k
( 0 *> ¦ la, H4)
E
èkeZiqjk mtku lksfriqjk oklh ijgV ldjk<+h lW eqdqUn ikS=
mn4 2 IR · V ◌ॅ lkfgR;dkj dkaphukFk fdj.k lqr dsnkjukFk iRuhA vijk eSyke lW
r3 >" =3 >" %' èkenkgkoklh jktuiqjk nfjgjk lW fo|kèkj ikS= fujlw lqr jktdqekj
3 ¦ H* 3 E D 2 ¼cSad izcaèkd½ iRuhA Jheksgu lqrk ;ksxs'k ujs'k Hkos'kk% y{ehiqj oklh
◌ॅ P: fg u C " yksguk ldjk<+h lW <wuequ lqr uUnh nkS uxokM+ ?kkslksr lW fgjkyky
c C J' T ◌ॅ 3 nq nkSA lqrkp in~ek izsek euksjek dkfUr 'kkfUr oh.kk iq"ikA
◌ॅ *3 fg : (v

3) J' _L x4 e4 b^4
² ◌ॅ ï P %
FD ◌ॅ 2 %' Þ ¤
` # 4# " '
H* ] ◌ॅ 2 ◌ॅ TCw ">

E vkn~;k ljkSuh lW dVgfj;k lW eSfFkyVksy iwf.kZ;k oklh jktuiqjk
◌ॅ _2 # J K nfjgjk lW fnokdj lqr JqfrdkUr iRuh , lqr 'kadj vijk izse r=So
4 ¤ g = ◌ॅ xkmy djegk lW egkohj lqr tVk'kadj iRuh vijk euksjek
,4 J ` ,a4 "# dkVkdks'k oklh rkfj.khdkUr lqr mekdkUr iRuhA vijk dkfUr
# J' # D ◌ॅ "
E
lkyeiqj lksfr lW iwf.kZ;k oklh ujlke cfy;kl lW flf)ukFk lqr
◌ॅ £ C J'
ijekuUn iRuhA ;ksxs'k lqrk rkjkuxj oklh rjkSuh djegk lW
x4 = ] ◌ॅ 1g C
gks=hukFk lqr jsorhukFk nkS gseuxj oklh eyafx;k dVkbZ lW
e C % < = => ,? ◌ॅ
" 2 %' > 9 > >
lqUnjef.k nq nkSA fot; lqrkS vt; lat; ijokgk oklh dUgksyh
Y; K ◌ॅ l b % > ' ,dgjk lW cPpw lqr foHkwfr nkS lqrkp fiz;adkA izeksn lqrk pikgh lW
L ◌ॅ = FD ◌ॅ vekSu oklh uxokM+ ?kkslksr lW equj lqr mxzkuUn nkS HkkSj [k.Moyk
P s % &/ ◌ॅ "0 ' lW B0 mekukFk nq nkSA lqrkp fjadhA y{ehdkUr lqrk mWekdkUr
%' ' ²# ◌ॅ# E tuknZu ef.kHkw"k.k ';kekdkUrk e>kSjk djegk lW uhyef.k lqr
"b)" O# ° ◌ॅ " iapkuUn nkSA jksgkM+ ldjk<+h lW lksuw nq nkSA mWekdkUr lqrk
%' Ò ◌ॅ D 2 %' ◌ॅ# egyckM+h oklh vkfgy gfjve lW lnkuUn lqr èkekZuUn nkS

# ◌ॅ 3 E % [k.Moyk lW vrjef.k nq nkSA tuknZu lqr vfer lq[klsuk oklh
&/ ◌ॅ " 2 %' E & ukjk;.k nkSA
>" %'
4ª¤ 3 C !" !Ç f'k{kkizseh fufèkukFk lqrk xq.kkuUn xq#uUnu HkSjoykyk eduiqj oklh
W ◌ॅ U C % À lq[ksr ldjk<+h lW xksfoUnjke lqr cnzhukFk nkS dBSyk oklh
2
, C %' Y U > v >#' eVwdukFk nq nkSA lqrkp tkUgoh xksih nk; cSt;fUrA vkn~;k
H* & b/ ◌ॅ ? v* C J lq[klsuk oklh Hk.Mkfjle lW ywpkbZ lqr cS|ukFk iRuh vijk
,> b ◌ॅ dVgfj;k oklh ohjiqj ifupksHk lW fnokdj lqr fojsUnz iRuhA vijk
e J' ¡ ># . Y ,? ◌ॅ oSt;fUr csykgh oklh vUgjk dVkbZ lW pkS0 egUFk lqr tVk'kadj
p0 ,4 J' iRuhA
; E ¦ !" 9 0 4 @ M T;ksfrfuZn vè;kid xq.kkuUn lqrkS iadt iz0 'kSysUnz uhjtkS vltk
IR 72 : dH ◌ॅ C ns'ks fo".kqiqj oklh dqjek [kkSvky lW yksdukFk lqr dsnkjukFk nkS
c C % IH &/ ◌ॅ ³V 2 fljlk oklh ns'kqvky [k.Moyk lW Mksekb nq nkSA izseyrk lqrsp
%' ¤ ' H* > eerk lfork ferwA vkn~;k vjfj;k oklh uxokM+ ?kkslksr lW èkekZuUn
FD ◌ॅ 3 E ` J' lqr fouksn iRuhA
◌ॉ॰ !Ç 9 4 4 ~i = MkWñ xq#uUnu lqrkS pUnzizdk'k fodk'k QjlkMkaxh oklh jrkSyh
9 ◌ॅ S« v* C % ., &/ nfjgjk lW 'kksesUnz lqr cS|ukFk nkS csgV [k.Moyk lW mxzef.k nq nkSA
◌ॅ s" 2 %' E"' lqrsp oUnuk vpZ.kkA HkSjoyky lqr jfo vdcjiqj oklh ekuh tky;

I > ◌ॅ > lW jk; cynso lqr bUnznso nkS enuiqj oklh dVkbZ lW nsokuUn nq
VI % ,? ◌ॅ I 2 %' nkSA lqrsp vatyhA pqEeu iz0 'kf'kukFk lqr voèkukjk;.k% jgqok
' 2} 0 44 C 3 >" 2 oklh gfjve lW >Yyh lqr egkohj nkSA vijk 'kf'kukFk lqrkS
◌ॅ | %' 44 C jkeukjk;.k f'ko ukjk;.kks iVuhoklh fu[kwfr lW ';keyky ikS=
9 >" 4 > , & ◌ॅ O dudyky lqr lgnso nkSA 'kf'kiqjoklh fn?kks lW ykyk nq nkSA
fg I %' 44 F ◌ॅ
lqrkp vfgY;k eèkqfydk eksrh jatukA
2 %' 2
¹ 3 L '
-, (ê 3) 9 q4 > , ◌ॅ voèkukjk;.k ¼dLVe inkfèkdkjh½ lqrkS jkts'k lat; iVuh lW iwf.kZ;k
">
E & ◌ॅ û C % 8 oklh fu[kwfr lW ik¡pw lqr fnukukFk nkS fn?kM+h oklh lqn; csymWp lW
> .◌ॅ ◌ॅ " 2 %' " lqUnjef.k nq nkSA lqrkp fdj.k vatwdsaA vkn~;k feljkSyh njHkaxk
c
' H* ] b= # i◌ॉ॰ oklh dkyhdkUr lqr MkWñ dkyh'kadj iRuhA jkeukjk;.k lqr
4 J' >" : 4 jktdqekj 'kkyeiqj oklh jrkSyh nfjgjk lW veksy lqr gfj'pUnz
9 ◌ॅ L h %' nkSA odhy jkts'k lqr j?kqukFkiqj oklh efg"kh ikyh lW ckcw lqr
q4 8 2 C ) ◌ॅ nqxkZuUn nkSA
2 E
= %'
' ड़67 4 IR ] : ◌ॅ vFk dM+fj;k [kM+kSyh ewy uf'kjk ns'ks jkSrkjk % dM+fj;k lW
> K 72 K 1 3 K chth fiz;adj , lqr fo".kqdj , lqr egks nfèkd% , lqrk iqjkfnR;
u u E U : ◌ॅ e %' nSR;kfj tuknZu xksfoUnk dqleky lW iqjs nkSA iqjkfnR; lqr jRukdj
u J 9 # - ◌ॅ lqrkS dkfUrdj cuekyhdkS tftoky lW jRukdj nkSA dkfUrdj lqrkS
J %' # 9 *] ! ◌ॅ jktdj fo|kdjkS uxqjng lW bUnz nkS ck<+ oklh lfjlo lW gyèkj
V % ◌ॅ 3 %' nkSA jktdj lqrk jkeukFk iz0 ckcw txUukFk xksihukFk cS|ukFkk
C 0 =C U C v* C .È V cstksyh lqbjh lW ijHkw nkSA jkek iq=k%A jkeukFk iz0 ckcw lqr Ñ".knso
◌ॅ b %' g' C 0 iz0 Hkxrhd% fpydkSj nfjgjk lW dkUg lqr ds'ko nkSA in~ek iq=kA
67I 0 b= - ◌ॅ Y c4
Hkxrh lqrk y{ehukFk yksdukFk 'kaHkqukFkk dsgqfu;ka oklh xuke
%' Þ g' b= ² C C 4 º C

c 2 > = dH ◌ॅ 1 I C % [kkSvky lW gksjhy lqr nsoukFk nkS gfjve lW xnkèkj nq nkSA HkokukS
◌ॅ =3 2 %' bÁ g' ² C 9 iq=kA y{ehukFk lqrkS gfjÑ".k ?ku';kekS dsmWVxkek ek.Mj lW inwe
67 8 O c◌ॅ,= / ◌ॅ 8 2 % lqr j?kq nkS lqn; csymWp lW jke nq nkSA ekuorh iq=kA
> .◌ॅ ◌ॅ 2 %' g'
67 9 n 3« EA] > ◌ॅ ² gfjÑ".k lqrkS usgky èkesZ'ojkS ef>;ke ldjk<+h lW y{ehifr lqr
H % aV> ◌ॅ I 2 %' n vkuUnh nkS dksb;kj lW dkenso nq nkSA usgky lqrk lkgscjke
< o C v* C H dH ◌ॅ 67 HkksykukFk cS|ukFkk vkfgy [kkSvky lW Ñ".kkuUn lqr xaxkèkj nkSA
==3 %' P& g' < _ C deyeq[kh iq=A lkgscjke lqrk JhukFk 'kf'kukFk ,dukFkk ldjk<+h
&&' ' ◌ॅ % ◌ॅ p0 lW dkyk nkS djegk lW pkS0 cuekyh nq nkSA JhukFk lqr dqekj%
2 %' _ C
: > ◌ॅ 5' cfy;kl lW j?kqukFk lqr Nou nkS cqlou lW nsou nq nkSA Hkokuh
2
% ◌ॅ I 2 %' b g' iq=A dqekj lqr txrefu dkylj oklh flgkSyh ek.Mj lW [ksnu
: = Ô / ◌ॅ W lqr fo|kukFk nkSA 'kf'kukFk iz0 os.kh lqr onu% idfy;k lW fgjef.k
* C %' 44 C 0 ^" >
lqr p.MhnÙk nkSA vijk 'kf'kukFk lqr pUnzef.k HkM+jh oklh lqns
◌ॅ " /G %' 44 C "
csymWp lW lksuk lqr x.ks'k nkS [k.Moyk lW Hkokuh nq nkSA :Dehuh
I .◌ॅ ◌ॅ D =N4 % &/
lqrkp nksyuorhA HkksykukFk lqrk dkfUrukFk ikj'kukFk t;ukFkk%
nfjgjk lW lHkkifr nkS cgsjk<+h lW luQwy nq nkSA dkfUrukFk lqr
◌ॅ b 2 %' Ú ' o C
ft;kyky% ek.Mj lW fpydk lqr x.ks'knÙk nkS vks>ksfy csymWp lW
# C 4 C > C ◌ॅ b %
dyj lqr uuw nq nkSA ft;kyky lqr dqykuUn% mYyw dqtkSyh lW [kk¡
< ◌ॅ ~ 2 %' # C > /
luQwy nkS jS;ke lksnjiqj lW iqM+sUnkgk oklh rqylhnÙk nq nkSA
◌ॅ =N4G % Û .◌ॅ ◌ॅ
dqykuUn lqr oklqnso% vlukZoklh dqjek [kkSvky lW fo".kqnÙk lqr
2 %' > : | :M ◌ॅ
bZ'ojef.k nkSA
& û ~ % ®> D ◌ॅ Z G
%' : I
E : dH
◌ॅ 72G ?A" %'

&- ,- . )/: vFk ifj;ke cqèkoky uksuxM+k& dqEgM+h uf'kjk ns'ks % iwoZ
% & '! (-1 0! )*- ifjp; thukse eSfiax Hkkx&1 esa ns[kw&
8 2 C 8 2
0 " D ◌ॅ j?kqukFk iz0 j?kquh lqr pk.k lqr uuwd% lksnjiqj lW fo'oukFk nkSA
A C %' 9 P4 &- = ◌ॅ p0 uuw lqrkS eq'kjh y[khdkS lqjxu lW pkS0 onu nkSA eq'kjh lqr x.ks'k
%' P4 =N4 2 C K C b> C
£ lqrk cqf)ukFk ,dukFk vHk;ukFkk cqf)ukFk lqr ikj'kukFk% lUngiqj
2 C
£ 4 C F ◌ॅ L %' fn?kks lW eksgu nkSA ikj'kukFk lqr 'kf'kukFk iz0 ckSdkbZd% dUgksyh
4 C 44 C 0 \? Y; K ◌ॅ ,dgjk lW fo".kqnÙk lqr onu nkS clgk lW psru nq nkSA vijk
72G % ◌ॅ 2 %' ikj'kukFk lqr J`f"VukFk vgiqj djegk lW jk; èku nkSA 'kf'kukFk iz0
4 C _ C ◌ॅ > 3 %' ckSdkbZ lqrkS xksiky mes'kks Qwndhiqj oklh lUngiqj fn?kks lW
44 C 0 \? 9 U «S ~ uUndqekj lqr ikj'kukFk nkS lqrkp vfgY;k dqM+qeoklh nsogkj lW
F ◌ॅ : 4 C %
es?kukFk lqr n;kukFk iRuh , lqrkS ujsUnzukFk lqjsUnzukFkkSA
¹ : I ◌ॅ «8 C > C J K
9 e C e '
_ C 9 8 O c : F J`f"VukFk lqrkS ?ku';ke dsnkjukFkkS dqEgM+hoklh lUngiqj fn?kks lW
◌ॅ " % Õ> ◌ॅ ~ %' fryd lqr pUnzef.k nkS dVS;k ikyh lW Qwdu nkSA tkUgoh iq=
Y g 8 O e e ( ?ku';ke lqrk fojsUnz thrsUnz vejsUnz ¼,e, lektlsoh] jk"Vªoknh½
, ß) Ó&> ◌ॅ iks[kfj;k oklh czãiqj nfjgjk lW irkuh lqr jf'kdyky nkSA
4 %' e C fojsUnzukFk lqr cyohj :iliqj oklh xkaxh fn?kks lW f'kokuUn lqr
= = F ◌ॅ 4 67 %' : ckyÑ".k nkSA dqjek [kkSvky lW ';keukFk nq nkSA thosUnz lqr jkds'k
dH ◌ॅ O C 2 %' ^ c4 :iliqj oklh flgkSyh ek.Mj lW osnkuUn lqr tuknZu nkS ijokgk

Ô / ◌ॅ ^ E % oklh dUgksyh ,dgjk lW fxjkuUn nq nkSA dsnkjukFk lqrk txsyh
Y; K ◌ॅ = 2 %' c C oklh fiy[kk ek.Mj lW eafpr lqr xkSjhdkUr nkSA
x & / ◌ॅ ·# %'
C 2
3 ) s¨:
- ◌ॅ I K vFk cqèkoky efg"kh xzkekjEHk % cqèkoky lW ohth oklqnso , lqrkS
9 b b]' b 3eA foHkkdj izHkkdjkSA izHkkdj lqr èkkjs'oj% gfjiqj oklh , lqrk èkesZ'oj
K 3« EA b D =U ◌ॅ , ckHku lksek% xaxksyh lW x.kifr nkSA ckHku lqrk iqjk'k dkS'ky nwcs
%' b 4 -4 . V ◌ॅ fg:dk lqbjh lW izfrgLr izKkdj nkSA iqjk'k lqrk eèkqdj lw;Zdj
ò m %' 4 2
3 >
E > mn;djk [kkSvky lW jr~uikf.k nkSA lw;Zdj lqrkS jkey[kukS
d# ◌ॅ J" %' >
E 9 &Á &/ [k.Moyk lW cyHknz nkSA yk[ku iz0 y{e.k lqrk xzgs'oj Hkksxh'oj
◌ॅ b %' & 0 ²" s<A o=A efr'oj uUnh'ojk% r=kn~;ks frlwjh lW xq.ks'oj nkS i.Mqvk lW
A A g*; ◌ॅ !NA % /2H ◌ॅ gYys'oj nkSA xzgs'oj efg"kh oklh ¼1326 bZ0 es iw.kZ o;Ld½ lqrk
|A %' s<A ) (1326 00 « " E
jfr okVw f'k:dk dqtkSyh lW firkEcj nkSA ckVw lqrkS pkUn ykUgks
>z) , 4 :M ◌ॅ y %'
nfjgjk lW Jhèkj nkSA t;yPNh iq=A pkUn lqrk oklqnso Jhjke
, 9 Y; ◌ॅ _3 %' >
jkepUnz okpLifr;% ek.Mj lW thoèkj nkSA euhdk iq= jkepUnz lqrkS
g' I _ ù > /
xnkèkj lnq dkensoks ek.Mj lW dk'kh nkSA dkenso lqrk fo".kqnso
◌ॅ 3 %' g 9 =3 2
eFkqjk egkbZdk% iokSyh lW tkuw lqr j?kquUnu nkS csymWp lW j?kuw nq
Iä / ◌ॅ 4 %' I 2
72I C
nkSA oklqnso lqr Jh gfj% ekfyN lW B0 gfj nkSA jr~uk lqrk'p
? j ◌ॅ 8 2 % .◌ॅ ◌ॅ
xkaxks lksgmWuhdsaA Jh gfj lqrk HkjFk jktk iz0 n'kjFk ij'kqjke eqjkjh
8 2 %' I _ ◌ॅ "0
%' J h = U D◌ॅ c ' _ bC
ekèkok ekrkvksu nfjgjk lW ijek oklh nwcu lqr gj[kw nkSA nsodh
0 4C P 3 ◌ॅ
iq=k% xksnks xq.kk dqejhdk%A HkjFk lqrk ckcw dfo nsodh txnh'k

& %' I g U !" uUnu y{ehukFkk% dUgkbZdk% dqtkSyh lW gjifr lqr fgjkef.k nkSA
:' bC I =4 nqxkZ lqrkp dkfeuh xkSjh :iorhA vijk HkjFk lqr jkeHknz% xaxkèkjkS
² C Y? :M ◌ॅ " cfy;kl lW xaxkèkj nkSA vijk jkepUnz lqrk ujgfj fHk[kw xMwjk%
%' = 2 E · ' bC erkvksu nfjgjk lW jfrdj lqr jr~ukdj iz0 jruw nkSA xnkèkj lqrk
b ==3] > ◌ॅ ==3 %' neuh tkuw 'kqHkkbZ Hknjh izhfrukFkk% lksnjiqj lW czãnÙk nkSA 'kqHkkbZ
b& =i ◌ॅ lqrk lnkuUn nsokuUn NksVkbZ csymWp lW jk; izrki nkSA NksVkbZ lqr
J 0 %' =3 b? fHk[khd% gkVh lksnjiqj lW ck<+ lqr cYyHk nkSA NksVkbZ lqr fHk[khd%
b C D ◌ॅ G %' b? gkVh lksnjiqj lW cYyHk nkSA tkàoh iq=A pkS0 Hkh[kh lqrk N=ukFk
I +,? .◌ॅ ◌ॅ > %' :nzukFk xkSjhukFk xks[kwyukFkk% mYyw dqtkSyh lW [kk¡ ujgfj nkSA pkS0
+,? b& , D ◌ॅ |b N=ukFk lqr gfjukFk% mYyw dqtkSyh lW y{eh nkSA pkS0 :nzukFk lqrk
%' +,? b& , D ◌ॅ |b %' jkeukFk dykukFk euksjFk% mYyw dqtkSyh lW y{eh nkSA pkS0 :nzukFk
g' p0 b& g C C · C lqrk jkeukFk dykukFk euksjFk t;nsok 'kfDrjk;iqj ujmu lW cq<+kbZ

U& C | :M ◌ॅ & û %' p0 g C lqr dekuw nkSA pkS0 euksjFk lqr iks"k.k% xksjk tftoky lW mWekukFk
C | :M ◌ॅ ² %' p0 C nkSA
C C `C | :M ◌ॅ ² %'
p0 C C C `C >I
4Q> ◌ॅ
?
%' p0 `C
Ó)" U ◌ॅ ◌ॅ C %'
p0 C 9 L ◌ॅ pkS0 dykukFk lqrkS fgjkyky eksrhukFkkS czãiqj nfjgjk lW thou lqr
-zG %' p0 9 4" dkSLdhnÙk nkSA pkS0 fgjkyky lqrkS ij'kef.k oa'kefu jg.Mk ldjk<+h
& / ◌ॅ b %' L lW vfHkjke nkSA eksrhyky lqrk ,dek cfy;kl lW vkuUn lqr jfr
◌ॅ H %' p0 >I nkSA pkS0 t;nso lqr usUnkd% gjM+h [k.Moyk lW dyj nkSA pkS0
n &/ ◌ॅ %' p0 n usuk lqr eukbZd% vksM+k ,dgjk lW vUnw lqr gqyk'k nkS jrkSyh
0* $ ◌ॅ 24 % 9 nfjgjk lW fo".kqnÙk nq nkSA lnq0 Ñ".knso lqrk gfjnso f'konso
◌ॅ 72G 2 %' 02 67I I jkenso t;nso y{ehnso cUnh jktkdk% lksnjiqj lW jr~uifr lqr Hkê
4I I >I ²I D nkS vijk lqr Qdhj% nfjgjk lW vfu:) nkSA 'kqdnso lqrkS cNkbZ

◌ॅ J bâ % ~ ◌ॅ f'kokS [kkSvky lW j?kquUnu lqr yPNq nkSA infeuh iq=kA okNk lqrk
£ %' I 9 ? 4j dH ◌ॅ dey fgjnw n;kjkek x<+ [k.Moyk lW eugj nkSA t;Urh iq=kA gfj
8 2 2 %' g' nw lqrk rkjkifr udVw Ñ".kk jkek% vksM+k ,dgjk lW dkenso lqr
&/ ◌ॅ %' ># g' cUèkq nkS dNjk ikyh lW NksVu nq nkSA rkjkifr lqrk 'kEHkqnÙk iz0
, 67 ◌ॅ ij'kh ckyknÙk [kM~xikf.k luQwy us;ke dqtkSyh lW èkuifr lqr
I 2 % ◌ॅ +, 2 %' egs'k nkSA yhykorh iq=A pkS0 iks"k.k lqrk Hkkbyky mYyw dqtkSyh lW
4¨2G 0 4 G &¢" ~ uuw lqr [kk¡ gtkjh nkS ek.Mj lW ?kksrkbZ nq nkSA g"kZorh lqrk'p
n> :M ◌ॅ 3 <4 %' g' uwukorhA pkS0 xks[kwyukFk lqrk HkksykukFk 'kaHkqukFk nqykjk% xksjk
p0 Ó)" bV | :M ◌ॅ & û
tftoky lW gfj nkSA HkksykukFk lqr vy[knÙk% lfjlo lksnjiqj lW
% / ◌ॅ F ? 2 %' )E h
n'kjFk lqr ukjk;.knÙk nkS lekSyh ikyh lW xks[kwy nq nkSA nqykj
' p0 U& C 2
o C 4 º C
lqr gksjhy% dVkbZ lW B0 p.Mh nq nkSA 'kEHkwnÙk iz0 ij'kh lqrkS
U ◌ॅ %' o C &G
b'kkUukFk ,dukFkkS dqjek [kkSvky lW vukFkh lqr izkUukFk nkS
D ◌ॅ 4C >"G %
ckyknÙk lqrkS izseukFk x`gukFkkS lfjlo lksnjiqj lW lkgsoh lqr
◌ॅ U& 2 %'
2 1 ,? ◌ॅ "0 /
cqf)ukFk nkS dule ek.Mj lW nqf[k;k nq nkSA [kM~xikf.k lqrks cNuh
2 %' 4¨G 0 4 9 V4C K :
oa'khdkS rkjkykgh iokSyh lW egh lqr [kM~xh nkS ujoky lW èkeZifr nq
dH ◌ॅ C C % G 9 ¤ C
= D ◌ॅ < 2 C %
£
nkSA nqykjh iq=A Ñ".kkjke lqr fijrhd% èkudkSyh fn?kks lW xfrjke
/ 2
◌ॅ &> 2 %' &¢" X
lqr HkS;kjke nkSA fgjnw lqr nq[kHkatu% lksnjiqj lW cs.khifr nkSA
4- j ◌ॅ &¢ % ◌ॅ
3
E 2 %'
2 g' 67
3 - F ◌ॅ = > %'
2
&b D ◌ॅ ." %'
H : 4 Ki D ◌ॅ tewvk lqyrkuiqj % f'ko lqr dk:d% ,dMhgk lksnjiqj lW fpUrw
# % /2H f 8I 2 f H 2 %' nkS i.Mqvk lw ikS j?kqnso ikS vkuUn nq nkSA dk: lqrks tqM+kvksu
X 2 b : ◌ॅ P4> % bâ 'kqHkifr dqleky lW eq'kk; lqr cuw nkS fHkêh ifupksHk lW jekuUn
b ◌ॅ +,V 2 %' g' lqr NksVkb nq nkSA ekuorh iq=kA tqM+kvksu lqrk xsukyky yksdkukFk
x C pH C D pkSvkukFkk lqUnj lksnjiqj lW xaxknÙk lqr [kq'kgkyh nkS ipkgh
◌ॅ ==G & 24 % ◌ॅ · 2 nfjgjk lW xkSjhifr nq nkSA 'kqHkifr lqrkS loZLoukFk fnukukFkkS
%' b 9 E C Û .◌ॅ ◌ॅ vks>ksyh csymWp lW <+ykbZ lqr epy nkS èksuq iokSyh lW cqf)dj nq
? % ¾ j 2
◌ॅ £ 2 %' nkSA vijk 'kqHkifr lqrk izseukFk HkkbukFk }kfjdkukFkk idfy;k lW
b ¤ C bV C { C >
rqykÑ".k lqr ujs'knÙk nkS us;ke dqtkSyh lW nq nkS xsukyky lqr
◌ॅ 67 e4G % n> :M ◌ॅ 2 %
xksfoUnnÙk ukgl [kkSvky lW lksuh lqr gluw nkSA vijk 'kqHkifr
x U G dH ◌ॅ D
lqrk izseukFk }kfjdkukFk HkkbukFkk% idfy;k lW rqykÑ".k lqr
%' b ¤ C { C bV C
ukjk;.knÙk nkS us;ke dqtkSyh lW vUuw nkSA ';keorh lqrsp ij'kfu
◌ॅ 67 >"G % n> :M ◌ॅ
nj'kfudsaA vkn~;k ldqjh lfjlo lW [kqf'kgky lqr Hkoh iRuhA vijk
%' O 4 4 c ' H* :
flejokM+ [kkSvky lW ?kksa?kh lqr nqykj iRuhA izseukFk lqr jk'kefu
◌ॅ & 24 b J'
2
iz0 ;ksxukFk j?kqukFk ;'kksèkj lqUnjyky eyafx;k dqtkSyh lW t;nÙk
dH ◌ॅ F8 J' ¤ C 4
0 = C 8 2 C >S3 => :M ◌ॅ
lqr vpfer nkSA HkkbukFk lqr flrhukFk iz0 ckSdw lfjlo lksnjiqj
>G %' bV C C 0 \
lW b'kkukFk nkSA }kfjdkukFk lqr yfyrukFk% efg;k lksnjiqj lW
D ◌ॅ
%' V4 C { C eFkqjkukFk lqr xksiky nkS ijgV cgsjk<+h lW guqekunÙk nkSA vkbukFk
2 C
C > D ◌ॅ C U % iq=h t;efu efgUnziqj i.Mqvk lW Hknzef.k lqr fe=ef.k iRuhA
, < ◌ॅ ¾ G %' HV C g > f'kykukFk iz0 ckSdw lqrk 'kfDrukFk HkfDrukFk deykdkUr
/2H ◌ॅ b" g" J' 4 C bUnzukjk;.k iz0 psxkabZ prqHkwZt in~ekuUn fxjkuUnk jktuiqjk nfjgjk
0 \ 4Q C bQ C # V >" 0 lW fHkf[k;k lqr fcgkjh nkS rjkSuh djegk lW dkSLdhnÙk nq nkSA
= ? b E Þ = ◌ॅ iwf.kZek lqrsp rqykorh pkSjh oklh dule ek.Mj lW jfrukFk lqr
b&> % ] ◌ॅ -zG xkSjhukFk iRuhA HkfDrukFk iz0 cqf)ukFkk lqrk uodkUr y{ehdkUrkS
%' "
E p / ◌ॅ jgVehuk oklh lry[kk lW xksiky lqr ekuhdyky nkS [kkaxqM+
C 2 C
· C J' bQ C 0 £ lfjlo lW ,dukFk nq nkSA rkjk iq=A uodkUr lqrk t;Ñ".k

# ²#õ , & ◌ॅ U JhÑ".k rstÑ".k ';keÑ".k eèkqyÙkk oklh vksbuh lW tlhukFk lqr

% & ! ◌ॅ K C 2 %' pØèkj nkS flejouh oklh lqUnj lksnjiqj lW crgwa nq nkSA lqf[k;k
g' # >67 _67 67 O67 lqrsp lq'khyk dksrgiqj oklh Nknu lfjlo lW dkSM+h lqr czteksgu
2
3G V ◌ॅ C 3 % iRuhA fir` i{ks "k"Bh fookg%A , lqr vuhy o:.k lqrkp dapuA
D ◌ॅ 2 %' &> t;Ñ".k lqrkS vjfoUn fnyhikS fl>wvkoklh flejokM+ [kkSvky lW
4 a ◌ॅ - NwrgM+w lqr lnkuUn nkSA e>kSjk djegk lW 'kksfHkr nq nkSA egkjkuh
L J' ó )ñ ' K lqrsp fjadhA vkn~;k cjnkgk oklh èkukSth dqleky lW dkfrZd lqr
" ' >67 9 f xksyksd iRuhA O;kdj.kkpk;Z JhÑ".k lqrkS Hkxoku Hkos'kkS ;eqvk oklh
/ # dH ◌ॅ + %'
dule ek.Mj lW jkeukjk;.k lqr deykdkUr nkS efg"kh ijl.Mk lW
° ◌ॅ Sb 2 %' '
enuyky nq nkSA ioudyk lqrsp lqxUèkk rstÑ".k lqrkS vk'kqrks"k
H* 3Á : ◌ॅ
E U
voèks'kkS jkeuxjoklh rhFkkZuUn >k nkSA eapyk lqrsp [kq'kcwA
J' å"> E _67 9 b= b^Å >PH
';keÑ".k lqr vfer Qwyiqj oklh ¼vjfj;k½ deykuUn nkSA fdj.k
/ ◌ॅ >" # % )
lqrkp usgkA deykdkUr lqr gfjdkUr [kM+fg;k oklh erkSuk nfjgjk
/ ◌ॅ 2 %' =
lW txref.k nkS lqrkp vkn~;k y{eh eUnksnjhA vkn~;k lksgkxiqj
67 9 HX) Å = C E
gkVh lksnjiqj lW ohth lqr egknso iRuhA vijk y{eh jkeuxj
%' & 24 ' O67 ~
( ) %' " n' #
oklh dkdks csymWp lW ;qxy fd'kksj lqr ckyfd'kksj iRuhA vijk
# &> 9 ◌ॅ = " %
eUnksnjh csyckM+h oklh fu[kwfr lW czteksgu iRuhA gfjdkUr lqrk
H* ² ;' H* D= , D nsokuUn bUnzkuUn czãkuUn èkekZuUn iq"ikuUn ÑikuUn nHkM+koklh
◌ॅ I J' ² = jtkSjk ek.Mj lW Mkseu lqr dksdu nkS lqbjh lW Jhef.k nq nkSA
a .◌ॅ ◌ॅ Ð= S S J' :ikorh lqrkp lkfo=h xk;=h iz0 eatwyk pUnzdyk lqèkkdsaA lkfo=h
; . ◌ॅ L J' Qwyljk oklh èksuq iokSyh lW cEHkksyh lqr czãkuUn iRuhA xk;=h
# I V 3 E ?k:okjh oklh ijgV ldjk<+h lW eksgu lqr deykdkUr iRuhA
6 b M / ◌ॅ ³ a % dksYgqok oklh jkes'oj lqr ij'kqjke iRuh nsokuUn lqrk dsnkjukFk
V ◌ॅ _" 2 %' g =>g izdk'k ;eqvk oklh cf<+;ke iokSyh lW t;nso lqr jkelqUnj nkS

0 3c ' g ~ ¾ uxokM+ ?kkslksr lW HkksxkuUn nq nkSA pUnzek lqrsp lqys[kk
j ◌ॅ ¨; J' =>g 8 iksfB;koklh uwuw >k lqr pUnzdkUr iRuhA dsnkjukFk lqrkS èkhjt
2 ◌ॅ L # J' a¯2 uhjt nHkM+koklh uwuw >k nkS vuhrk iq=A izdk'k lqrk fxygckM+h
«A J I c C oklh izHkqukjk;.k >k nkSA bUnzkuUn lqrkS foHkk"k fodk'kkS èk:okjh
4 >PH > j ◌ॅ >I
oklh fnxkSu tftoky lW HkksykukFk lqr gyèkj nkS ukU;iqj vy; lW
% = FD ◌ॅ o= 2 %' txnso nq nkSA yhyk iq=A czãkuUn lqrkS lqHkk"k jkds'kkS iksfB;koklh
@& Ók> # J' c C uwuw >k nkSA xhrk nsoh iq=A èkekZuUn lqrkS Hkk"dj fnokdjkS [kexM+k
9 3 % g' oklh lw;ZdkUr >k nkSA lqrkp csch js[kk jkuhA iq.;kuUn lqrk vthr
4 = º >" %' V lqthr fiadw dksYgqok oklh jkes'oj >k nkSA xhrk iq=A ÑikuUn lqr
9 b) Å 3 · ◌ॅ 'ks[kj csyckM+h oklh x.ks'k >k nkSA pUnu iq=A prqHkwZt lqrk
o C 3 % ¬ > ◌ॅ =I 2 %'
mWekdkUr 'kksHkkdkur jekdkUrk csyokM+h oklh nsmjh [k.Moyk lW
g' 9 b) cÅ Ók>
lqr cNj.k nkS rjkSuh djegk lW usgky nq nkSA lqrkp ;'kksnk
%' = I g' 3 E 9 bà ]
flejokM+ [kkSvky lW eucksèk lqr lw;kZuUn iRuh mekdkUr lqrk
>#
E %' . e& '
ukjk;.k t;ukjk;.k xksyksd f=yksdk% iksfB;k oklh dkdks csymWp lW
Ü a¯2 «A
flags'oj lqr uUn fd'kksj i0 caxkyh nkS lry[kk lW fxjèkkjh nq nkSA
%' = g' 6 R& . =N4
nsodh lqrsp Qwyks nk; lqHknzk vkn~;k lksgkxiqj gkVh lksnjiqj lW
%' g' b E ◌ॅ# Sb
cynso lqr JhdkUr iRuhA vijk iksfB;k oklh efugkl fn?kks lW
# . I &/ ◌ॅ " %
] ◌ॅ n 2 %' >S
t;Ñ".k lqr cVs'k iRuhA ukjk;.k lqr lat; ;eqvk oklh HkM+xke
dH ◌ॅ r3 > E J # >"
tftoky lW eucksèk lqr m|kuUn nkS eaxjkSuh ikyh lW uUnfd'kksj nq
> >" U g Ók> a .◌ॅ nkS eatwyk lqrsp yrkA t;ukjk;.k lqr foeys'k QwyckM+h oklh
◌ॅ <A S 0 = % ◌ॅ flejokM+ [kkSvky lW jekuUn lqr èkekZuUn nkS tenkSyh ikyh lW
=3 2 %' I ~ > b H* t;Ñ".k nq nkSA 'kksHkkdkUr lqrkS 'kadj n;k'kadjkS nHkM+k oklh jtkSjk
D= , D ◌ॅ I _# J' ek.Mj lW fdluw lqr o'kksèkj nkS Qwynkgk ikyh lW t;nso nq nkSA
Ók> F ◌ॅ >67 µ4 jekdkUr lqrkS fojsUnz egsUnzks eYnokM+ oklh cf<+;ke iokSyh lW xqnj

J' >" > >PH b ◌ॅ lqr Hkksyk nkS dule ek.Mj lW egkohj nq nkSA olUrh lqrsp
r3 * % =] ◌ॅ S 2 % xk;=hA in~ekuUn lqrk e;kdkUr egkdkUr dkyhdkUrk nHkM+k oklh

' > >" @4 ~ jtkSjk ek.Mj lW fHk[kkjh lqr dksdu nkS Mgfj;k pdyk cf<+;ke
dH ◌ॅ 3 E % % iokSyh lW Fks?kw nq nkSA rkjk lqrkp lqnkek lR;Hkkek vUuiw.kkZ
◌ॅ >67 2 %' Sb# 9 4 >4 ] dkSf'kY;k vfgY;kdk% vkn~;k nHkM+k ipgh tftoky lW ;nqohj lqr
M / ◌ॅ S3 % xtkuUn iRuh lR;Hkkek iyklh oklh lfjlo lksnjiqj lW lqxkuUn
3 ◌ॅ >I 2 %' # 9 e lqr dSyw iRuhA vUuiw.kkZ fl>wok oklh lqbjh lW deykuUn lqr
<; > j ◌ॅ ! o e;kuUn iRuhA vijk dkSf'kY;k jkeuxj oklh jktuiqjk nfjgjk lW
% / ◌ॅ 2 %' #
lhrkjke iz0 cw<+k lqr ukjk;.k iRuhA e;kdkUr lqr vuhy fnyhikS
=>g' Þ ># # # b
jktuiqjk nfjgjk lW oklqnso lqr lhrkjke nkSA
M /
b& ◌ॅ a % i>
> j ◌ॅ 8 2 %'
ub " E -4¹ ¹ H* b
◌ॅ >2 = J ub
D ◌ॅ = ç J' E
"
V ◌ॅ > J'
-4¹ = ◌ॅ 0
>" J' ># f
◌ॅ I %'
◌ॅ P4> 2 %' D L ? j[kokjh gfjve lW eq'kk; nq nkSA lkseh lqrsp eksrh jebZ oklh
C q J' # gfjukFk lqr jktsUnz >k iRuhA egkdkUr lqrk jktdqekj euh dqekj
: : >PH dH lquhy ;eqvk oklh flejokM+ [kkSvky lW eucksèk lqr bUnzkuUn nkS
◌ॅ r3 V % a .◌ॅ ◌ॅ Ð= dkdks csymWp lW ;qxy fd'kksj nq nkSA uwuwnk; iq=A jktdqekj lqrkS
S 2 %' > g' : 94 voèks'k j.kèks'kks duSy xHkwZHkkx oklh fo'oukFk feJ nkSA iwue iq=k%A
"S ½ =bb
E = A C _ %' dkyhdkUr lqrkS jathr lathrkS csyokM+h oklh jekuUn >k nkSA
g' # 9 9 . vdkojh iq=k%A
%' g'
>#
E Ók> & ◌ॅ =3 fxjkuUn lqr lw;ZdkUr iksfB;k oklh lry[kk lW fxjèkkjh lqr
%' = 9 # >#õ jkeyky nkSA vijk fxjkuUn lqrkS pUnzdkUr t;dkUrkS lros<+ oklh
^ ◌ॅ ` b,? HkM+xke tftoky lW euksgjh lqr HkwVkbZ nkSA vkuUnh lqrkp izHkk
%' H b ¨ Ò"' H* H jEHkk jksfg.khA vkn~;k tewvk oklh vksbfu lW nq[ku lqr fnus'k
$. ◌ॅ &2 n4 J' ¨ Ók> iRuhA jEHkk iksfB;koklh efugkl fn?kks lW gfjÑ".k iz0 eVwd lqr
F ◌ॅ 67 0 , £ J' vfu:) iRuhA vijk jksfg.kh lros<+ oklh txfr iokSyh lW iapukFk
Ò" ^ = j ◌ॅ C 4 b# lqr 'kaHkwdkUr iRuhA lw;ZdkUr lqrk v'kksd fouksn vt; eukst
J' >#E S ` > ` :L dqeksnk% fl>wok oklh flejokM+ [kkSvky lW Nqrg: lqr lnkuUn nkS
/ dH ◌ॅ É %
e>kSjk djegk lW 'kksfHkr nq nkSA Hkokuh lqrsp ekèkoh duSy xHkwZHkkx
° ◌ॅ Sb 2 %' b 3
oklh eVqdukFk lqr cVs'kukFk feJ iRuhA v'kksd lqrkS jkts'k jkS'ku
½ =bb
E = ,2 C µ4 C _ J'
ljuiqj oklh bUnzdkUr nkSA lqfe=k lqrsp iwtkA fouksn lqr eqds'k
S 9 q4 ]4 V# %'
iyklh ¼Bkdqjxat½ oklh fuf'kdkUr >k nkSA vt; lqr :is'k
g
' ` Pc4 (k:= )
xHkwZHkkx oklh cS|ukFk feJ nkSA eukst lqrk cjgdqEHkk oklh dkdks
4# %' > 04 =bb=
E
csymWp lW f'kykukFk lqr txUukFk nkS j[kokjh gfjve lW VsVu nq
v* C _ %' ` :¨ a
nkSA izseyrk lqrsp fueZyk fdj.kA vkn~;k dqjlkdkaVk oklh jkenso
.◌ॅ ◌ॅ 4 C =C % & ◌ॅ
µ, 2 %' ¤
E "' H*
>k iRuhA vijk dksYgqok oklh NksVdfu lqr dfiy iRuhA t;dkUr
: , I J' a¯2
lqr jkèks';ke iVsxuk oklh egknso >k nkSA pf.Mdk iq= cwpuhA
+, J' ># O µ=
I %' / g '

IR ( w)Ë µ 3 lqyrkuiqj ns'ks iyklh ¼iwc Vksy½% Vseu lqr ejyhèkj lqrkS
9 = == ;
¯2 &/ ◌ॅ fxfjtkuUn xaxkuUnks dYgqok oklh HkkSj [k.Moyk lW Hkwiyky nkS
% ◌ॅ 2 %' " 4 fu[kwfr lW yr: nq nkSA iwj.kh lqrsp 'kkjnk lUè;kdsa vkn~;k tewvk
¦c H* H &/ ◌ॅ PQ C HkkSj [k.Moyk lW eqfDrukFk lqr jkes'oj iRuhA vijk QwyckM+h vksM+k
«A J' ~ $ ◌ॅ ># ,dgjk lW t;dkUr lqr vueksy iRuhA fxfjtkuUn lqrk tuknZu
L J' = E 32 eèkqlwnu ÑikuUn pUnzkuUn thokuUn ckykuUn rkjkuUnk c[kjh
6 & oklh dkdks csymWp lW ;qfDryky lqr euksgj nkS cFkukgk oklh
a .◌ॅ ◌ॅ ÐQ ` % C us;ke dqtkSyh lW vudfyr nq nkSA lqHknzk lqrsp lqykspuk 'kphA
n> :M ◌ॅ 2 %' b
vkn~;k rsxfN;k oklh lrkSfy lry[kk lW HksVu lqr Ñ".kdkar
4' H* => 9 & ◌ॅ
iRuhA vijk 'kph èk:okjh oklh jrkSyh nfjgjk lW udNsnh lqr
©, 67 J' 4 3 9
jkepUnz iRuhA tuknZu lqrk lqèkka'kq fgeka'kq nsoka'kq 'ks[kjk èk:okjh
◌ॅ $ J' E
oklh tuknZu >k nkSA
3 I R& 3 E %'
44 0 32 D 4 C 'kf'kdyk iz0 eèkqlwnu lqr lksuw iyk'kouh oklh i'kqifrukFk feJ
_ % ' 6 Hu nkS ehuk lqrsp :ik iwtkA ÑikuUn lqr vkfnR;% èk:okjh oklh
3 U ◌ॅ k b % fnxksu tftoky lW ikBd Hkhe nkS lqrsp jkT;Jh dY;k.kh pUnzkuUn
_ ¹" ) : lqr euh"k iyklh oklh dqykuUn >k nkS lqys[kk lqrsp [kq'kcw twghA
% @& & 24 ' A thokuUn lqr vf'ouh jgVehuk oklh jrkSyh nfjgjk lW Vhe lqr
, 9 ◌ॅ , I^ % nsosUnz >k nkS fjadw lqrkp fiz;adk flEehA ckykuUn lqr vfer
> }' ³ MksfM+;k oklh yhykuUn >k nkSA vuq"dk lqrkp izhfr rkjkuUn lqrk
%' ¾à enuiqj oklh izselqUnj nkSA
¤ %'
== * £ ^ => xaxkuUn lqrk fo|kuUn fl)kuUn osnkuUnk rsxfN;k oklh jktuiqjk
◌ॅ s C ,3 % 4 nfjgjk lW mxzukFk lqr tVkèkj nkS f'kok gfjve lW lqèkkdkUr nq
◌ॅ 3# 2 %' b "' * 9 nkSA Hkokuh lqrsp d:.kkA fo|kuUn lqrkS izHkkdj fnokdjkS
b ] ï = u _ %' Ò <axjhoklh fuR;kuUn feJ nkSA fojks lqrkpA izHkkdj iatkc izkUrs ¼v-
' b # ( . .) ' £ tk-½ fookg%A fl)kuUn lqr fouk;d dksYgqvk oklh Kkueksgu feJ
> a¯2H m L _ %' ½ nkSA lquSuk lqrkp dktyA osnkuUn lqr vthr jkeuxjoklh
' ^ = ² y{ehdkar >k nkS iquhrk lqrkp vatuhA
% '
/ : : iyklh p.Mh LFkku % enu lqr dqykuUn lqrk ijekuUn rkjkuUn
3 E £ = .
/ ◌ॅ èkekZuUn vfu:) fxfjtkuUnk csa³k oklh dule ek.Mj lW
b % ◌ॅ 2
&L 2 %' Hktuyky lqr egkohj nkS ikyh lW nq[kekspu nq nkSA tkudh lqrsp
! ' H* ¡ ◌ॅ egkjkuh vatuk xqatukA vkn~;k doS ujmu lW iz;kxuUnu lqr
>= J' > > ij'kqjke iRuhA vijk t;jkeiqj oklh lqn; csymWp lW nkeksnj lqr
.◌ॅ ◌ॅ L >4 J' t;izdk'k iRuhA ijekuUn lqr uohu dqekj% csyckM+h oklh txriqj
: . = / ◌ॅ ç ek.Mj lW dSyw lqr f'kokuUn nkS jkvks<+ lW lw;Zef.k nq nkSA >wyks
4 % ◌ॅ >"
E 2 %' > nk; lqrsp lqys[kk js[kkA vkn~;k eM+ok t;jkeiqj oklh Hkwfe pkSèkjh
@& e&' H* > b p3 lqr ukxs'oj iRuhA js[kk dksYgqok oklh ukxeksgu lqr jkejru
xA J' e& a¯2 =L iRuhA rkjkuUn lqrkS larks"k v'kksdkS [kexM+k oklh jS;ke lksnjiqj lW
J' 9 X) S- &= ®> enkjh lqr lqèkkdkUr nkS us;ke dqtkSyh lW HkksxkuUn nq nkSA oklUrh
D ◌ॅ 3# % n> :M ◌ॅ lqrsp xqatu tewvk oklh xks[kwykuUn lqr fefFkys'k iRuhA èkekZuUn
o= 2 %' # ! H lqrkS lat; jktdqekjkS ljuiqj oklh ckyÑ".k >k nkS lqykspuk
U& C@4 J' 3 E 9 > lqrkpA vfu:) lqr foHkkdj% vfB;kckM+h oklh dkenso feJ nkS
:] 67 % ' fpUrk lqrkpA fxfjtkuUn lqr jathr egknsodksy oklh egkuUn >k

£ b " I _ % nkSA pUnzdyk lqrkp jhukA
# ' = Ia
%' '
IR H µ: b)" 9 ä3 ï = lqyrkuiqj ns'ks tewvk Vsd % Hkw"k.k lqrkS ckyoksèk <axjh oklh
◌ॅ > %' g' jktuiqjk nfjgjk lW ;nw nkSA ljLorh iq=A ckycksèk lqrkS x.ks'k
r3 9 =N4 <Å M / ◌ॅ egs'kkS iyklh oklh jtkSjk ek.Mj lW HksVu lqr cuekyh nkS
©, % ,> ◌ॅ 4 C 2 %' tjgfV;k ikyh lW f'kykukFk nq nkSA Hkwyorh lqrkp t;Urh xaxk
b ># == )' H* ~ ¾ j m"kkA vkn~;k Qwyljk èksuq iokSyh lW caHkksyh lqr rkjkuUn iRuhA
◌ॅ o J' => vijk rsxfN;k oklh lry[kk lW HksVu lqr ykyeksgu iRuhA vijk
◌ॅ ©, L J' ) p m"kk pkSjh Jhiqj oklh ukU;iqj foLQh lW vfu:) lqr fouksn iRuhA
_ ¬ ¶ ◌ॅ £ ` J' x.ks'k lqrk lat; ¼ch,llh½ lUrks"k ¼ch, chlh,½ e`R;qat;k% tewvk
=N4 > ( ) #;) ( ) u2 >
oklh dule ek.Mj lW ysYgkbZ lqr egkohj nkS cf<+;ke iokSyh lW
H
◌ॅ @¯? / %
Ñ".kef.k nq nkSA diwZjk iq=A
j ◌ॅ 67" 2 %' E g'
<4 > ~ a .◌ॅ ◌ॅ egs'k lqr fot; QwyckM+h oklh dkdks csymWp lW uUnfd'kksj ikS=
S fg O S £ % &= ';key fd'kksj lqr vfu:) nkS [kexM+k oklh rjkSuh djegk lW
] ◌ॅ 3 C 2 %' « èkjkukFk nq nkSA dkesnk lqrsp :ch iksfB;k oklh egkuUn lqr
Ók> «A J' > ( ) ijes'oj iRuhA fot; ¼ch,½ lqrk csyokM+h oklh txriqj ek.Mj lW
. = / ◌ॅ # %' pUnzdkUr nkSA
& 9 W C E ; > = yw[ku lqrkS [ksykuUn rhFkkZuUnks t;uxjoklh jktuiqjk nfjgjk lW
◌ॅ I %' W D= nsojkt nkSA [ksykuUn lqr jekuUn% lksgkx ekM+j oklh jrkSyh
9 ◌ॅ 3 % , ◌ॅ _ nfjgjk lW pØèkj nkS gkVh ikyh lW Jhyky nkSA lqrsp Qwpuorh
%' ~ ~ > j ◌ॅ \ Qwyljk cf<+;ke iokSyh lW ckSdw lqr jfo iRuhA jekuUn lqrk
J' =4 E # a txnh'k tuknZu lhrkdkUrk dkdks csymWp lw uUnfd'kksj lqr
.◌ॅ S k: - & dH ◌ॅ BdqjkuUndkS [kM+hd [kkSvky lW >iVyky nq nkSA dkSf'kY;k lqrsp
, 2 %' -4¹ '
E H* izfrek mfeZykA vkn~;k vksM+jkgk dqleky lW fpuxh ikS= jkèkkdkUr
$ : ◌ॅ = fg 3# w# lqr QksVksdkUr iRuhA txnh'k lqrkS izeksn veksnks QykxM+ oklh
J' =4 9 L L ~=
HkM+xke tftoky lW ds'koyky lqr <ksdks iz0 prqjkuUn nkS jrkSyh
◌ॅ c4 ýa 0 % 9
nfjgjk lW oklqnso nq nkSA ekèkoh iq=A izeksn lqrkS xkSre vfHk"ksdkS
◌ॅ I 2 %' 3 g' L 9
tewvkoklh vtwZu feJ lqr nsosUnz nkSA y{eh lqrkpA tuknZu lqrkS
· b»- H E _ I^ %'
lqcksèk ;qxs'k dkdks csymWp lW f'kykukFk lqr 'kqdnso nkSA jkm<+ lW
² ' E 9
r3 Ðx4 a .◌ॅ
lkgsc nq nkSA ljLorh lqrsp pUnu csyokM+h oklh txriqj ek.Mj
◌ॅ 4 C I %' ◌ॅ < 2 %'
lW lR;nso lqr v'kksd iRuhA lhrkdkUr lqrk csyokM+h oklh
. = / ◌ॅ
txriqj ek.Mj lW eatu lqr jekdkUr nkS e>kSjk djegk lW pUnu
uI S J' # .
= / ◌ॅ # % °
nq nkSA xqykc lqrkp dYiuk eatw jatw dohrkA vkn~;k fxygckM+h
◌ॅ 2 %' ! [ '
oklh bUnj lqr Hkkxor iRuhA
H* = V b= J'
C E M / ◌ॅ C E %' rhFkkZuUn lqrk jtkSjk ek.Mj lW rhFkkZuUn nkSA vijk rhFkkZuUn lqrk
C E Õ> / ◌ॅ %' C E dVS;k ek.Mj lW mfpr nkSA vijk rhFkkZuUn lqrkS Ñ".kdkar
9 67 4LÁ , D ◌ॅ 4 # jk'keksgukS dVdk lksnjiqj lW f'krykdkUr lqr Hkw"k.k nkS tky; lW
b)" % > ◌ॅ k 2 %' ikBd jkeyky nq nkSA ljLorh lqrkp f>axqjh tequk 'kdqUrykA
! P 4:#' H* , Ù vkn~;k jgVehuk rrSy ldjk<+h lW 'kksfHkryky lqr eèkqdkUr iRuhA
◌ॅ Sb 2
3# J' P vijk tequk [kexM+k oklh [kkaxqM+ lfjlo lW cztfcgkjh lqr

& ! ◌ॅ # J uodkUr iRuh vijk 'kdqaryk iksfB;k oklh rrSy ldjk<+h lW
4: Ók> Ù ◌ॅ 72# fo".kqdkUr lqr lw;ZdkUr iRuhA Ñ".kdkUr lqrk 'kaHkqdkUr dsnkjdkUr
>#
E J' 67# 4 º# c# 0 iz0 lqèkhjukFkkS rsxfN;k oklh lfjlo lksnjiqj lW eaxyw lqr
3 => D ◌ॅ = iq.;kuUn nkS vy; lw cPpw nq nkSA nzksinh lqrsp xaHkhjk vehjkdsaA
Ü % > l 2 %' ; =b vkn~;k MksfM+;k y{ehdkUr lqr JhdkUr iRuh vijk nHkM+k oklh
c ' H* ³> ²# _# J thouyky feJ lqr Hkksyk iRuhA 'kaHkqukFk lqr 'kqHkeukFk% ljuiqj
_ o J' 4 º C oklh fnukukFk >k nkSA lqèkhjukFk lqr _"kHk cjncêk oklh
b C C %' 3 C 'kadjukFk nkSA Mksyh iq=kA
×)b â 4 C %' ³ g'
å"> E 4L 4 H O;kdj.kkpk;Z jk'keksgu lqr lq'khy tewvk oklh flejokM+ [kkSvky
dH ◌ॅ r3 % n> :M ◌ॅ lW eucksèk lqr pUnzkuUn nkS us;ke dqtkSyh lW vkuUn nq nkSA
H 2 %' :L g l2 H Sb dqeksnuh iq= cqPph tewvk oklh 'kksHkk lqr èkesZUnz iRuhA lq'khy
3« E J' 4 L ( ) e4 eksgu ¼ch,½ lqrk iyklh oklh lqjs'k >k nkSA
%'
IR b,>: G >P 9 lqyrkuiqj ns'ks HkfV;kgh % dkfydknÙk lqr ;equh lqrkS
2
4 0 k5 aV& 3â; ◌ॅ & lqoa'kyky iz0 BDdu% dksby[k eèkqdjiêks nfjgjk lW okxh'k lqr
44 % Á D ◌ॅ & f'ko'kadj nkS uukSj oklh lksnjiqj lW oa'khyky nq nkSA lqrkp
%' y O &= & ! ◌ॅ vfEcdk ';kek [kexM+k oklh [kkaxqM+ lfjlo lW ykyfcgkjh lqr
J' O ï = cztfcgkjh iRuhA vijk ';kek <axjh oklh gkVh lksnjiqj lW ckckef.k
, D ◌ॅ " ²" J' 4 0 lqr y{e.k iRuhA lqoa'kyky iz0 BDdu lqrk misUnzukFk HkksxsUnzukFk
k5 0 C ox C e C H fojsUnzukFkk% tewvk oklh vksM+k ,dgjk lW I;kjsyky lqr T;ks0 cynso
$ ◌ॅ e ;0 I % nkS rkjkorh lqrsp iwf.kZekA vijk BDdu lqrk dkfydkiqj ijgV
"
' E k5 ,
ldjk<+h lW ccquUnu lqr ;nquUnu nkSA rqykorh lqrsp ekSyh c[kjh
◌ॅ 2 > 2 %' &
oklh jtkSjk ek.Mj lW f'krykdkUr lqr in~ekdj iRuhA vijk
M / ◌ॅ 4 # Þ J'
iwf.kZek egqok [kkSvky lW x.ks'k lqr nqxkZuUn iRuhA misUnzukFk lqr
"
E 2 dH ◌ॅ =N4 2 E
= J'
jkenso Ñ".knsokS eksrhiqj oklh lqn; csymWp lW fp=ukjk;.k lqr
0 C I 67Ij L >
dqykuUn nkS 'kadjiqj oklh Mhg nfjgjk lW tVkèkj nq nkSA 'kkfUr
.◌ॅ ◌ॅ g >" : % 4 i
lqrkp vk'kkA ;ksxsUnzukFk lqr lquhy chjou oklh flgkSyh ek.Mj lW
◌ॅ ,3 2 %' 4# #&%
eqfDrukFk lqr dkyhdkUr nkS dkdks csymWp lW y{ehdkUr nq nkSA
x C Ô / ◌ॅ
PQ C # % a .◌ॅ ◌ॅ ²# 2
èkk=h lqrkpA fojsUnzukFk lqr Hknzs'oj oklh èkudkSyh fnxksu lW
%' 3g ' e C bA 3 -
iqyfdr lqr eèkqlwnu nkS csyS oklh jktuiqjk nfjgjk lW fpUrkef.k
U ◌ॅ 32 % .ð nq nkSA foeyk lqrsp jhrkA
◌ॅ #" 2 %' '
2 : { C > 0 ~ Ê dVgjckM+h % }kfjdkukFk lqr n;kuUn lqrk ijekuUn iz0 Qwíh
Þ l u
>" in~ekuUn lfPpnkuUn fuR;kuUnk ukjk;.kiqj oklh jktuiqjk nfjgjk
◌ॅ ý? 2 2}
= % 3 2 %' lW <ks<+kbZ lqr >xM+w nkS eèkqokiqj oklh pqEeu nq nkSA tkudh lqrsp

E ~ n> :M ◌ॅ = fueZyk QwyckM+h oklh us;ke dqtkSyh lW lqxj lqr eqjyhèkj iz0
P3 0 J' 0 ~ Ê iyhrw iRuhA ijekuUn iz0 Qwíh lqrk jkèkkdkUr lqèkkdkUr Ñ".kdkUr
3# 3# 67# 72# 4# a¯2 fo".kqdkUr f'kodkUrk dksYgqok oklh efg"kh ijl.Mk lW dykukFk lqr
) / ◌ॅ C bÊ % ◌ॅ Hkíh nkS Nknu lfjlo lW equhyky nq nkSA ';kek iz0 lkses'ojh
P 2 %' O 0 D«A >S ²' lqrkp ;'kksnk y{ehA vkn~;k dVgjckM+h oklh cf<+;ke iokSyh lW
H* , > j ◌ॅ #
dkyhdkUr lqr gjsjke iRuhA
e J'

p _ IR: oe Á pkSjh Jhiqj ns'ks % Hkksjsyky lqr ukSofryky lqr dkseyfd'kksj iz0
aS 0 k5 %' 2 E
= BDdu% lgoktiqj oklh nkSA lqrkp nqxkZ vfEcdk pf.Mdk
y / =y' H* & ¬ ¶ txnEckA vkn~;k [kkukckM+h oklh ukU;iqj foLQh lW [ksykuUn iRuh
◌ॅ W J K 8 2 ' ~ , lqr j?kquUnu%A vijk Qwyljk oklh cf<+;ke iokSyh lW ckSdw lqr
> j ◌ॅ \ = J' fxfjtkuUn iRuhA vijk pf.Mdk csyckM+h oklh nsmjh [k.Moyk lW
/ . I &/ ◌ॅ J K gfj iRuh , lqr lqjs'k% vijk pkSjh oklh ukU;iqj foLQh lW cyHknz
e4 p ¬ ¶ ◌ॅ b lqr egkuUn iRuhA deyk fd'kksj iz0 BDdu lqrk dYgqok oklh
J' S 0 k5 ¯2 jrkSyh nfjgjk lW gyèkj lqr egknso nkS j[kokjh gfjve lW uwuwyky
9 ◌ॅ 3 I % &
nq nkSA l:iyky lqrsp iwf.kZek ljLorhA vkn~;k ukU;iqj foLQh lW
◌ॅ 2 %' "
E ' H*
dqynhi lqr vfu:) iRuhA vijk ljLorh c[kjh oklh cM+xke
¬ ¶ ◌ॅ : £ J'
nfjgjk lW t;nso lqr vkuUneksgu iz0 uwuw iRuhA
& ◌ॅ >I
H L 0 J'
^ = 4 0 F ? ¯2 a cosyky lqr xtk'kadj iz0 ?kksrkbZ lqrk dYgqok oklh dkdks csymWp
.◌ॅ ◌ॅ µ C % &/ ◌ॅ lW VsdukFk lqr vtcyky nkS HkkSj [k.Moyk lW tudyky nq nkSA
2 %' 4 b> egk'kfu lqrsp FksfHk;k vksM+jkgk oklh lokl dqleky lW fpuxh lqr
: ◌ॅ = 3# J' jkèkkdkUr iRuhA
^ º,? S b= & ! cosyky lqr HkqVkbZ lqr pUnzfd'kksj% HkM+xkek oklh [kkaxqM+ lfjlo lW
◌ॅ %' b± ° ◌ॅ vpfer nkSA HkM+Syh oklh e>kSjk djegk lW :fpnÙk nq nkSA
G 2 %' ¹" I Ók> dY;k.korh lqrsp nsodh iksfB;k oklh rrSy ldjk<+h lW fo".kqdkUr
Ù ◌ॅ 72# J' S iRuhA pUnzfd'kksj lqr Hkxoku lgoktiqj txfr iokSyh lW cS|ukFk
b= = j ◌ॅ v* C PQ C lqr eqfDrukFk nkS gkVh ikyh lW pqEeu nq nkSA jkekorh lqrsp nzksinh
% , ◌ॅ 2} 2 %' ; pEik foHkk xqykcA
ì b !'
µ, > 0 > 0 =N4 8 2 VsVu lqrk n;kuUn iz0 cwr: N;kuUn iz0 x.ks'k j?kquUnu iz0
0 <4 H 72 *; &/ ◌ॅ X~ % egs'kk% cywvk fo".kqiqj n~;ksjh [k.Moyk lW rksQkyky nkS ekyknÙk nq
G 2 %' > , ◌ॅ A C nkSA lqrsp egkek;k ijgV ldjk<+h lW fo'oukFk lqr misUnz iRuhA
0 J' > 0 2 9 32 n;kuUn iz0 cqr: lqrkS eèkqlwnu jkelwnukS lqiVkuh xaxksyh lW [ksnu
Á , =U ◌ॅ W % &
lqr gd: nkS j[kokjh gfjve lW èkhxw nq nkSA pUnzdyk lqrsp
◌ॅ 3= 2 %' ¦ ¯2
foUè;okfluh dYgqok oklh jS;ke lksnjiqj lW HkksxkuUn lqr jekuUn
®> D ◌ॅ o= J'
iRuhA eèkqlwnu lqrk vfB;kokjh oklh lfjlo lksnjiqj lW Hkwèkj nkS
32 k> D ◌ॅ b3 %
2 ◌ॅ F V 2 %' 0 : 9
gkVh ikyh lW ?kksrkb nq nkSA jkelwnu iz0 dqekj lqrkS xaxkuUn
== u ; .=
/ ◌ॅ , e
fuR;kuUnks csaxk dule ek.Mj lW >iVw lqr dkjsyky nkS j[kokjh
% & ◌ॅ 2 %' · # gfjve lW cwyu nq nkSA xkSjh lqrsp olUrh 'kkfUr ne;Urh iq"iyrkA
4# ># ' H* & M / ◌ॅ vkn~;k c[kjh jtkSjk ek.Mj lW 'kksHkkdj lqr ';ke ukjk;.k iRuhA
Sb O >" J' , vijk dVgjckM+h oklh lw;kZuUn lqr n;kuUn iRuhA x.ks'k lqr
> E > J' =N4 =C 0 txUukFk iz0 txrkuUn% dVgjckM+h cf<+;ke iokSyh lW iq"iukFk lqr
= , ◌ॅ C j eksxy nkS eyafx;k dqtkSyh lW _ryky nq nkSA lgtefu lqrkp
2
L= % => :M ◌ॅ × %' lqykspuk mfeZyk vk'kkojh jEHkk izHkkA vkn~;k dksYgqok oklh [kksfj

E H4 ¨ b' H* a¯2 lgkJe lW lqUnj lqr lw;kZuUn iRuhA vijk c[kjh lq[ksr ldjk<+h
( _ ◌ॅ > E J' lW ekSykbZ lqr vtwZu iRuhA vijk vk'kkojh ljuiqj oklh ukU;iqj
& W ◌ॅ ? E J'
foLQh lW cPpsyky lqr bUnzkuUn iRuhA vijk jEHkk QwyckM+h dk>ks
H4 ¬ ¶ ◌ॅ l
csymWp lW jktfd'kksj lqr ;nqoa'k iRuhA vijk izHkk dYgqok oklh
V J' ¨ ~ Û .◌ॅ ◌ॅ
efg"kh ijl.Mk lW Ñ".kdkUr lqr lqèkhj iRuhA txrkuUn lqrkS
S >2 4 J' b ¯2

) / ◌ॅ 67# 3 J' = jk'keksgu fodk'k eksgukS QwyckM+h oklh us;ke dqtkSyh lW lqUnj lqr
9 4L 4 LÁ ~ n> :M tuknZu nkS efg;k lksnjiqj lW tuknZu nq nkSA :Dehuh lqrsp lksekA
◌ॅ E % > D ◌ॅ E 2 egs'k lqrk xkSj lksnjiqj lW ckcwyky lqr eèkqlwnu nkS dkdks csymWp
%' Ú D' <4 · D ◌ॅ lW Fkk: nq nkSA pUnzdyk lqrsp xqykc t;UrhA vijk egs'k lqrk
32 % a .◌ॅ ◌ॅ C 2 %'
dYgqok oklh jrkSyh nfjgjk lW iapukFk lqr pØèkj iz0 ccqvk nkS
! >#' <4 ¯2
yksvke lqjxu lW fe=ukFk nq nkSA fueZyk lqrsp lqejh nk;A
9 ◌ॅ C 2
3 0 H %
r=kn;k us;ke dqtkSyh lW QwyckM+h oklh vfXuèkj lqr t;ukFk
H = ◌ॅ g C 2 %'
E
>' g> n> :M ◌ॅ 3 3
iRuhA vijk t;Urh vfB;kckM+h oklh jktuiqjk nfjgjk lW
> C J' ># k> 'kksHkkdkUr lqr izHkkdkUr iRuhA
◌ॅ Sb# b# J'
2
C ) 3 >
(2): s<A (4 ) vFk efg"kh cqèkoky HkSalfn;j ¼dfVgkj½ % xzgs'oj ¼efg"kh oklh½
U ' U k L 0 lqr jfr lqr xksfoUn%A xksfoUn lqr ikBd nkeksnj iz0 nkew lqr
k ◌ॅ %' k ikBd ckcwd% nfjgjk lW jke nkSA ikBd ckcw lqrk JhÑ".k f'konso
_67 4I >" &? ` = ukjk;.k y[kkbZ euksgj lnkuUnk vksxgh cfy;kl lW :fpukFk nkS
◌ॅ C % (K @& E ò ` ¼,fg ys[kdd iwoZ iqLrd thukse 1@97½ y[kkbZ lqrkS eqjkjh jkekS
1/97) &? 9 P dH ² [kkSvky lw y{ehifr lqr fpjatho nkS lksnjiqj lW jkenso nq nkSA jke
% D ◌ॅ I 2 %' 9 lqrkS ckmu% eèkqjk oklh :pkSyh ,dgjk lW Ñ".kkuUn lqr ykyk nkS
2 p K ◌ॅ 67
3 % nfjgjk lW Hkonso nq nkS ikBd ckmu ¼T;wjh dydÙkk mPp
◌ॅ bI 2 % k ( G l
U;k;ky;½ lqrkS deyu;u y{e.kkS [k.Moyk lW xksihukFk lqr onu
¬>>) 9 >
²ø &/ ◌ॅ U C
nkS [kkSvky lW xaxkèkj nq nkSA ikBd deyu;u ¼Js"B ik¡ft½ lqr
% dH ◌ॅ ==3 2 %' k > (ñ
rstukFk% lksnjiqj lW xksiky nkS ldjk<+h lW vkuUn nq nkSA rstukFk
8 ) C D ◌ॅ U % ◌ॅ
lqr cksèkukFk% nfjgjk lW 'kwyikf.k lqr jke nkS ?kkslksr lW lhrkjke
H 2 %' C
r3 C ◌ॅ &,
nkSA vijk ikBd deyu;u lqrk t;ukFk nqykj ';keukFkk% nfjgjk
% FD ◌ॅ %' k
lW xfr lqr jks>u nkS lksnjiqj lW cN: nq nkSA cksèkukFk lqr
> 2
> C O C ◌ॅ
vkfrZukFk izhfrukFkkS cfy;kl lW ân;Qwy lqr ân;pUnu nks ujmu
Ò % D ◌ॅ 2 %' r3 C
H E C > ◌ॅ >~ >
lW :iukFk nq nkSA vkfrZukFk lqrk eqfDrukFk ÑikukFk xksihukFk
◌ॅ C 2 %' H E C PQ C 6 C
jkèkkukFkk% egyckM+h oklh fry; lW jk; >iV flag lqr jk; lqn;
U C 3 C ◌ॅ /2 flag nkS nfjgjk lW tkudhukFk nq nkSA eqfDrukFk lqr in~eukFk%
> > % ◌ॅ C 2 %' ujlke cfy;kl lW ef.k lqr cos nkS ukgj oklh djegk vuyiqj lW
PQ C Þ C > ◌ॅ " ^ % n;kukFk nq nkSA in~eukFk iz0 ckcwth lqrk 'kaHkqukFk jekukFk vejukFk
◌ॅ > C 2 %' Þ C foHkwfrukFkk% eaxjkSuh oklh lqYguh ujmu lW ds'ko lqr lqjsUnz nkS
0 4 º C C C '* nfjgjk lW y{eh nq nkSA lqrkp lq'khyk yyhrkA vkn~;k imuk oklh
=] ¯ ◌ॅ c4 e % cpuw iRuhA vijk ,sgw oklh tequh tftoky lW jêk lqr Ñ".kpUnz
◌ॅ ² 2 %' 4 ' H* iRuhA 'kEHkwukFk lqrkS jsorhukFk iz0 fgjk nsoukFk iz0 xksiky pk.kiqjk
J' Ã P oklh ukgl [kkSvky lW f'ko'kadj lqr fnxEcj nkS lj;kA csfr;k
◌ॅ â 67 J' 4¨ C 9 e C 0 tenkSyh ikyh lW ;nq nq nkSA lqrsp ehjk uhyeA vijk 'kEHkqukFk
I C 0 U " dH ◌ॅ lqrkS vjfoUn ukFk iz0 eukst ikj'kukFk iz0 eqdqykS èkxtjh oklh
44 =y % >' . > % ◌ॅ cf<+;ke iokSyh lW ';kekuUn lqr thokuUn nkS lhek oklh ijgV
> 2 2 %' ' 4¨2 C 9 ldjk<+h lW egknso nq nkS lqrsp dY;k.kh vatyh fu'kkaA vkn~;k ehjk
C 0 ` 4 C 0 P:î 3= fi.Mk:N oklh flgkSyh ek.Mj lW voèkukjk;.k lqr lqcksèk iz0 jru
> j ◌ॅ O % iRuhA uhye d.kZiqj oklh lekSy lqr jktkjke iRuhA vijk
2 ◌ॅ I 2 % ¹, dY;k.kh e>kSy oklh egsUnz lqr eukst dqekj iRuhA vatfy xeSy
4 ' H* / Ô / ◌ॅ oklh lfjlo lksnjiqj lW voèks'k iRuhA jsorhukFk iz0 fgjk lqr
3 >" r3 0 J' " E vk'kh"k% cSjxkNh vjfj;k oklh flejokM+ lksnjiqj lW pUnzukFk lqr
J'
¹" °
ckcwukFk nkSA cfyjktiqj gfjve lW j?kquUnu nq nkSA lqrsp dfork
< ` : J' =T
iwtkA nsoukFk iz0 xksiky lqr 'kqHke xeSy oklh tequh tftoky lW
D ◌ॅ 4 J' e C 0

H4) v= > D ◌ॅ Ñ".kHkwt lqr feJ egsUnz nkSA csyk iq=A eukst ¼ch, fofo
C C %' ◌ॅ 8 2 iqLrdky;kè;{k½ lqrk i0 pEikj.k ns'ks csfr;k oklh lqn; csymWp lW
2 %' ' I C 0 U deys'k nkS eqdqy lqr [kkstiqj oklh ukgl [kkSvky lW ukjk;.k lqr
b =T P ◌ॅ 67b _ dUgS;k dqekj nkSA vejukFk lqrk 'kkyeiqj oklh jrkSyh nfjgjk lW
< %' . g' ` (K ò>¦ª) BhBj lqr veksy nkSA lqrsp eatqyk iBlkj oklh ngqyk ek.Mj lW
0 ì" IR . > > .◌ॅ ◌ॅ rstukFk lqr ';kekpj.k iRuhA vijk vejukFk lqr uVoj iIiuA
@4 % P: ( dH ◌ॅ j'kk<+ oklh doS ujmu lW cPpk lqr f'ko'kadj nkSA jekukFk lqrk
>" Y> : %' C 4 HkoukFk iz0 fefgj xksyksdukFk lkgscth èkzqiukFkk fiy[kokM+ oklh
9 ◌ॅ kk L %'
lq[ksr [kkSvky lW n'kjFk lqr jkepUnz nkSA lqrkp js[kk foHkk oUnuk
2 k 2 / ◌ॅ C O"
lkèkuk vpZ.kk jhukA vkn~;k [kM+gjk oklh czãiqjk lW lgnso lqr
J' C , ' 4 ¡
firkEcj iRuhA foHkk Hkkxyiqj ¼jkeiqj½ j?kqukFk lqr uUndqekj iRuhA
◌ॅ l 44 %' C b C
oUnuk lkSjkB oklh ujlke cfy;kl lW egsUnz lqr yyu iRuhA
0 U C < 2 C &
vijk lkèkuk eaxjiêh oklh uxokM+ ?kkslksr lW lqds'oj lqr
W dH ◌ॅ 4C %' e&
vuqtdqekj iRuhA vijk vpZ.kk gM+jkgk eèksiqjk oklh egsUnz lqr
b 3 E" ' H* &
jktsUnz iRuhA HkoukFk iz0 fefgj lqrk fi.Mk:N oklh eaxjkSuk
◌ॅ I y J' b b= ( )
8 2 C : J' Ík
gfjve lW txnh'k lqr 'kkjnkdkUr nkSA
◌ॅ < J' 3 =â
FD ◌ॅ cA ¾ : J'
E" < q
J' b C 0 / =]
◌ॅ =4 4# %'
b C 2 C
£ 0 b) bQ C 0 odhy foHkwfrukFk lqrk cqf)ukFk iz0 lqHkk"k HkfDrukFk iz0 eqjyh
P 4 @4 > , i ◌ॅ 'kSys'kk% ck;lh pdyk] jruiqjk oklh Mhg nfjgjk lW xqYyh lqr
!| ^ % ,2 ◌ॅ osnkuUn nkS iVqokgk oklh Nknu lfjlo lW vrqy nq nkSA lqrkp
2
%' ' L C 9 mn G :ieA eksnukFk lqrkS KkusUnz mÙkeukFkkS fljfl;k oklh HkM+xke
◌ॅ U67 bI tftoky lW xksihÑ".k lqr Hkwnso nkSA lqrkp eerk dapuk T;ksfr
%' ; & H* =½ H jk[kh vkn~;k x<+cuSyh yksvke lqjxu lW ukjk;.k iRuhA vijk
= ◌ॅ >" J' æ dapuk Hkzejiqjoklh enueksgu lqr uhjt iRuhA
L J'
U C ¦ C 0 &/ ◌ॅ xksihukFk lqr foUè;ukFk iz0 uwuwth HkkSj [k.Moyk lW jktxzke oklh
s L k: Þ b k: eksgu flag Bkdqj lqr in~eukHk flag Bkdqj nkSA foUè;ukFk lqrkS
%' ¦ C 9 =" C 0 =N4 0 P&> x.kukFk iz0 x.ks'k iz0 eqf[k;k th egs'kukFk iz0 dUgS;kdkS èkxtjh
<4 C 0 Y>- 3= >j ◌ॅ oklh cf<+;ke iokSyh lW osnkuUn lqr jekuUn nkS ikyh lW dfiys'oj
^ % ◌ॅ @A 2 %' nq nkSA lqrsp lR;Hkkek v:.kkA vkn~;k f'kfoiêh oklh lq'khy iRuhA
ub "' H* 4â 4 J'
2 > w . > b ◌ॅ vijk frjgqfr;k Vksy csfr;k oklh HkM+xke tftoky lW fnukukFk
C > 2 C J' ¦ C e4 0 lqr ;nqukFk iRuhA vijk foUè;ukFk lqrk ujs'k iz0 lefy;k th
> I^ 0 0 0 / nsosUnz iz0 izg~ykn misUnz iz0 if.Mrk% yksgk 'kf'kiqj oklh cS|ukFk
44 v* C 0 b&> % " iz0 fHkf[k;k nkS pk.kiqjk oklh ujgl [kkSvky lW ywPps nq nkSA lqrkp
dH ◌ॅ l 2 %' " D ' H* ehuk oh.kk lksukA vkn~;k uokuh oklh jktuiqjk nfjgjk lW
◌ॅ g >" C f=yksdukjk;.k lqr fnukukFk iRuhA vijk oh.kk xksBe oklh
J' " Uk 4 2 E
= j'kuUnu lqr nqxkZuUn iRuhA vijk lksuk ekSykxat njHkaxk oklh
J' D = b= v* C cS|ukFk lqr èkhjsUnz iRuhA
3e J'

=" C 0 =N4 0 P&> () 9 4 () x.kukFk iz0 x.ks'k iz0 eqf[k;kth ¼oh,½ lqrkS lrh'k ¼,e,½ v{k;
ª> ( ) 0 3 I .◌ॅ ◌ॅ ¼,e,llh½ iz0 lqèkhj ckuwNijk oklh lqns csymWp lW lqds'oj lqr
cA S % /2H ◌ॅ C 2 %' uUn fd'kksj nkS i.Mqvk lW uFkwuh nq nkSA lqrkp lhek ykyhA vkn~;k
' H* 3 E ì" IR èkekSjk iwohZ pEikj.k ns'ks :iukjk;.k lqr jkts'k dqekj iRuhA vijk
>" q4 : J' 3 ykyh èkenkgk oklh jktuiqjk nfjgjk lW fot;ukFk lqr jkthoukFk
◌ॅ > C C J' iRuhA
ª> 0 3 ( ) " # v{k; iz0 lqèkhj ¼,e,llh½ lqrk e`.kky dkUr lM+jk oklh csgV
., &/ ◌ॅ l S % [k.Moyk lW lfPpnkuUn lqr dey fd'kksj nkS vlqjk oklh cM+xke
◌ॅ e4L 2 %' <4 C 0 nfjgjk lW ujs'keksgu nq nkSA egs'kukFk iz0 dUgS;k lqr izeFkukFk iz0
Y> C C 0 P æ · / eqUuk Hkzejiqj oklh txkSj ek.Mj lW fons'koj nkS lqrkp vuq ok.khA
◌ॅ I4 % ¾ "' e4 > ujs'k lefy;kth lqrk fnisUnz HkosUnz fotsUnzk clkSyh oklh jktuiqjk
0 b^ q Í ◌ॅ nfjgjk lW jkepUnz lqr jktsUnz nkS nsosUnzukFk lqr furs'k ujgh oklh
q % I^ C 4 jktuiqjk nfjgjk lW xksihdkUr lqr vejdkUr nkSA oh.kk lqrsp usgk
◌ॅ U# # %' " izfrHkkA misUnz lqrkS vkn'kZ vkeZu feljkSyh oklh feljkSyh ek.Mj lW
n b' 0 9 H4 E H E ]
jktnso lqr vfHkeU;q nkS lquhrk lqrkpA
] / ◌ॅ I b¬2 %
'
6 C 9 v* C 0 >" s ÑikukFk lqrkS cS|ukFk iz0 ukjk;.k th jktxzke oklh HkkSj [k.Moyk
&/ ◌ॅ L Þ b % v* C lW eksgu flag lqr in~eukHk flag nkSa cS|ukFk lqrk vkfnR;ukFk iz0
Hu C 0 R& 0 C neu th pUnz'ks[kj iz0 lqeu th jfoUnzukFk jkthoukFkk lfjlo
' (D ) b&] :M ◌ॅ ¼lksfriqjk½ oklh Hk[kjkSyh dqtkSyh lW lksu lqr fi.kkdj nkS [kkaxqM+
D " % & ! ◌ॅ .. . lfjlo lW mtku oklh e-e-m- lUrxksiky nq nkSA lqrkp tkàoh
#U 2 %' 3 lqèkk lquhrk lfork fouhrka vkn~;k èkxtjh dksnfj;k lW vkuUnpUnz
H* 3= a> ◌ॅ H Ð= J' lqr ;qxypUnz iRuhA vijk lqèkk eaxjkSuh oklh dUgkSyh lksnjiqj lW
3 =] Yõ D ◌ॅ PQ C eqfDrukFk lqr jfoukFk iRuhA vijk lquhrk fi.M:N oklh ujlke
C J' / >
cfy;kl lW xaxkèkj lqr izsedkUr iRuhA vijk lfork cfy;k oklh
◌ॅ ==3 ¤# J' >
jèksiqjk iokSyh lW eq[; U;k;kèkh'k m-U;k- y{ehdkUr ikS= izcksèkdkUr
j ◌ॅ P ¬>34 .¬. ²# fg
lqr fouksn iRuhA vijk lfjlo oklh cksèkukFk lqr Jh xksiky
iRuhA vkfnR;ukFk iz0 neuth ¼ch,½ lqrk dkS'ky] fd'kksj] dq.kkyk%
r3# ` J' r3 C
fiy[kokM+ oklh [kkaxqM+ lfjlo lW gfjuUnu lqr jkepUnz nkS ukgl
_ U J' Hu C 0 ( )
[kkSvky lW pk.kiqjk oklh nsodhuUnu nq nkSA lqrkp laxhrkA
-4, S, :" & & ! ◌ॅ
pUnz'ks[kj iz0 lqeu th ¼ch,½ lqr lqèkka'kq 'ks[kj% eèksiqjk oklh [kkaxqM+
% dH ◌ॅ "
lfjlo lW dsnkjukFk lqr dqeqnukFk nkS HkVksÙkj oklh jfrikM+
I 2 %' = ' R& 0
csymWp lW ikBd x.ks'k nkS lqrkp 'osrkA
( ) 3 R& & ! ◌ॅ
c C :P C % bwG .◌ॅ
◌ॅ k =N4 % A '
3 R& ( .µ) ) ◌ॅ lqèkka'kq 'ks[kj ¼ch-Vsd½ lqrk efg"kh oklh cM+xke nfjgjk lW usckyky
n fg ²# fg >" H> E izikS= y{ehdkUr ikS= gfjukjk;.k lqr vkpk;Z jktdqekj nkS cuxkao
: % = ◌ॅ c 2 %' oklh lfjlo lW dsnkj nq nkSA lq;'kk ¼,e,½ lqrkpA jfoUnzukFk
>4 () ' C ( ) 9 ] Ò` ¼ch,½ lqrkS jkSud jksguks ckuwNijk oklh lqn; csymWp lW fouk;d
> .◌ॅ ◌ॅ > L % lqr uUneksgu nkS fi.Mk:N oklh dUgkSyh lksnjiqj lW iq.;kuUn nq
/ Yõ D ◌ॅ Ü 2 %' ¾ nkSA ruqtk lqrkp vafdrkA

'

C ×)b æ ◌ॅ jkthoukFk lqr _"kHk Hkzejiqj oklh mnuiqj tftoky lW jekuUn
%' 3 C · C 0 U nkSA jkèkkukFk lqrk xkSjhukFk iz0 xksfoUnth cklqdhukFk f=;qxhukFk
C gÐ= C ¦ C 0 L v;ksè;kukFk iz0 eksgu th flejokM+ lksnjiqj lW ekèko nkSA xkSjhukFk
D ◌ॅ 3 %' · C ( G cª ¼lsokfuo`Ùk egk vads{kd egkjk"Vª jkT;½ lqrk okuw Nijk oklh lqn;
ß ) > .◌ॅ ◌ॅ csymWp lW dqej lqr pUnzeksgu nkS uM+qvkj djegk lW xkso)Zu nq
: L % # ◌ॅ U£E 2 nkSA lqrkp csoh l[kqvkj oklh jktsUnz iRuhA vijk xkSjhukFk lqrkS
%' . & 2H q J' jaxukFk dSyk'kukFkkS enzkl oklh nkSA lqrsp HkokuhA cklqdhukFk lqr
· C 9 = C ç4 %' vHk;ukFk iz0 vthr lkUgk oklh eyafx;k dqtkSyh lW JhukFk lqr
b ' C b> C 0 Y
jekdkUr nkS lqrkp ljkst dqedqe lfjrkA vkn~;k okuw Nijk oklh
=> :M ◌ॅ _ C # % Ò
lqn; csymWp lW èkwtZVh lqr pUnz'ks[kj iRuhA vijk dqedqe
:: ' H* > .◌ॅ ◌ॅ
vksdhek.Mj lW dk'khukFk lqr fo'oEHkj iRuhA vijk lfjrk lkSjkB
3 ,
E R& J' :: / ◌ॅ
oklh ujlke cfy;kl lW iRuhA vthr iz0 vHk;ukFk lqrk lksfr
4 C A¨ J' Ík
'kkyeiqj oklh ujlke cfy;kl lW pUnzkuUn lqr jktsUnz nkSA
◌ॅ J' 0 b> C D
f=;qxhukFk lqr fofiu dqekj% flagokM+ oklh HkkSj [k.Moyk lW
4 > ◌ॅ q
nsodhuUnu lqr 'kadj nkS gkVh ikyh lW [kq'k: nq nkSA lqrsp d:.kk
%' gÐ= C :
&/ ◌ॅ I 4 % , ◌ॅ & 24
cyHknziqj ¼njHkaxk½ oklh 'kadj iRuhA
2 %' " b ( ) &
J'
#?K ¦ C 0 L ( é ) E =b= vkbZih,l v;ksè;kukFk iz0 eksgu th ¼tUe o"kZ yxHkx 1940 bZ0 ls-
1940 00 .. . .. L, fu- Mh-th-ih- jktLFkku jkT; ijeksnkj] dÙkZO;fu"B] lPpfj= laLÑfr
GEå ñ, lg z ª È£, 3 E laj{kd lukruh lektks)kjd] èkeZ Hkh:½ lqrkS vkyksd fodk'kkS usgjk
b) 9 H Å n | ◌ॅ %' oklh vYykfj lW nkSA iq=h lqrsp fjadh fiadhA vkn~;k xksfoUniqj
g ' H* U njHkaxk oklh Jheksgu iRuhA vkyksd ¼,e,½ lqrk 'kkyeiqj oklh
_L J' H () 4 cM+xke nfjgjk lW vfu:) lqr vHk;ukFk nkSA
◌ॅ £ b> C %'
r3 C C 9 4ò / E R)m cksèkukFk lqr izhfrukFk lqrkS iz'kLr deZdk.M fo'ks"kK nqxkZukFk% HkM+jk
2
= E C ., &/ ◌ॅ 2 = % oklh csgV [k.Moyk lW pqUuh lqr xjtw nkS ifj;ke cqèkoky lW

- ◌ॅ C 2 %' = 2 E C tkudhukFk nq nkSA nqxkZukFk lqrk fnukukFk f=yksdukFk Hkos'kukFkk%
C g C b^4 C ◌ॅ $ yksguk ldjk<+h lW tqM+kvksu ikS= n;kukFk lqr f'kykukFk nkS
fg > C 4 C % ◌ॅ K C tftoky lW ,dukFk lqr [kq'kh nq nkSA fnukukFk lqrk fn?kM+h oklh
& 24 2
%' C 8 ◌ॅ L czãiqjk lW eksnu lqr Hkkbyky nkSA [kkSvky lW Jhef.k lqr
bV %' dH ◌ॅ _" >" 2 mn;ef.k nq nkSA f=yksdukFk iz0 vk'kks lqrk ijokgk oklh dUgksyh
%' g C 0 HS Y; ,dgjk lW lnkuUn lqr j?kquUnu nkS lry[kk lW fHkf[k;k lqr
◌ॅ 8 2 % & ◌ॅ
gfjeksgu nq nkSA
L 2 %'
b^4 C (ì" E ^# g> K4 P& ) Hkos'kukFk ¼lEiw.kZ osnkUr izLFkku=;h ,dkn'k izeq[k mifu"kn czãlw=
g _ Ì b== C
E
K í * Jhen~ Hkxor~xhrkd loZizFke fgUnh ,oa vaxzsth i| Hkk";dkj] osnkUr
2
b, ^# = b = K {b)> NUnke`r fonqjxhrk Hkh"e xhrk ,oa f}Hkk"kh; xzUFkd iz.ksrk ckYehdh
s N >" K
í * jkek;.kd fgUnh ,oa vaxzsth i| Hkk";dkj jk"Vªifr lW lEekfur
b ß ◌ॅ } { ) C fo}ku½ lqrk uhjtukFk lkseukFk osnukFkk folkSuh oklh fpydkSj
D C ^ C Í - ◌ॅ _ nfjgjk lW gfj feJ nkS efg"kh oklh efg"kh cqèkoky lW cnzhukFk nq
2
% ) ) 3 ◌ॅ C 2 %' nkSA lqrkp js.kwdk esudkA vkn~;k d.kZiqj ldqjh cfy;kl lW
e" « ' H* " E : > ◌ॅ «A dkes'oj lqr ikBd vuhy dqekj iRuhA vijk esudk dsgqfu;ka oklh
k : J' « c 2 >
xuke [kkSvky lW oklqnso lqr eqf[k;k f'konso iRuhA
= dH ◌ॅ I P&> 4I J'

' ( ऑ
Vi> ei û uhjtukFk ¼,e, vkWy bafM;k jsfM;ksd jk¡ph laoknnkrk nwjn'kZu
4 E ;)) 4 ( ) 5 mn~?kks"kd½ lqr vfouk'k ¼ch,llh½ c?kekjk oklh nq[kekspu nkSA
2
&L %' ) 0 â ( ) D C lqrkp euh"kk iz0 chV~Vw ¼ch,llh½ lkseukFk lqr vfHk"ksd gosyh ns'ks
b» ^ IR ½ : > ◌ॅ cuSyh oklh ldqjh cfy;kl lW eugj lqr jkepUnz nkSA lqfprk
%' ' lqrkp ve`rk vfLerkA
^ C k ‘‘¡’’ (£ 3¬ ª) osnukFk ikBd ^ôSfnd** ¼izfl) LoukeèkU; iqfyl fujh{kd½ lqr
b 4 D ◌ॅ O vfHkthr ij'kjek oklh lfjlo lksnjiqj lW ';ke lqUnj nkSA oUnuk
%' «8 0 % lqrkp es?kuk iz0 guhA
> O C Sb C Ô / ◌ॅ deyu;u lqr ';keukFk lqr 'kksHkkukFk flagkSyh ek.Mj lW
"" % ◌ॅ 2 %' fi.kkdikf.k lqr ujgfj nkS ujmu lW jru nq nkSA 'kksHkkukFk lqr
Sb C C ◌ॅ fg C iq"iukFk nfjgjk lW jke ikS= yksdukFk lqr nqykj nkS cfyjktiqj
2
% ◌ॅ « b gfjve lW es<+kSy oklh Hkatu lqr ';ke nq nkSA iq"iukFk lqrk
O 2 %' C c C =C C dsnkjukFk txUukFk cnzhukFkk cjkjhA ¼Hkkxyiqj½ oklh ns'kqvky
% (b= ) IH &/ ◌ॅ ' [k.Moyk lW tkudhukFk lqr xksiky nkS ifj;ke cqèkoky lW izhfrukFk
2
U % > 3 ◌ॅ C * C lqr fo|kukFk nq nkSA dsnkjukFk lqrk izHkqukFk fot;ukFk egs'kukFkk%
2 %' c C º C > C <4 C lksnjiqj lW gseuxj oklh pUnzef.k lqr xaxkèkj nkS in~eiqj ifupksHk
D ◌ॅ < = " ==3 % Þ
lW eèkqjkifr lqr HkksykukFk nq nkSA lqrsp iapdyk vkltk ns'ks dqjek
2
b ◌ॅ 3 o C 2 %'
[kkSvky lW ds'koukFk lqr N=ukFk iRuhA izHkqukFk lqrk fouksn lqeu
H IR : dH ◌ॅ c4 C
jeuk folkSuh oklh fpydkSj nfjgjk lW voèkfd'kksj lqr feJ Nsnw
g C J' º C ` Í
nkS cM+xkao oklh feJ fojks nq nkSA fot;ukFk lqr vt;ukFk% HkM+jk
- ◌ॅ 3S _ $ %
oklh csgV [k.Moyk lW Hkwou eksgu lqr tuknZu nkS ijokgk oklh
_ Ò 2 %' > C > C b
dUgkSyh ,dgjk lW jekuUn nq nkSA lqrkp foHkk fdj.k iwueA
., &/ ◌ॅ b L
E %
2
egs'kukFk lqr v'kksdukFk% jgqok oklh dUgkSyh ,dgjk lW fxjkuUn
Yõ K ◌ॅ %' b "
' <4 C S C 2 Yõ K
lqr dqykuUn nkS c?kokl lfjlo lW lR;nso nq nkSA txnh'k lqr
◌ॅ = : % 8 ◌ॅ uI 2
'kadj% Mqefj;k oklh lqUnj lksnjiqj lW gjlqUnj lqr lnkuUn nkS
%' =4 4 i 2> D ◌ॅ vksxgh csymWp lW xqnj nq nkSA lqrkp fueZyk veksyk ueZnk
% = .◌ॅ ◌ॅ ! 2 %' foUns'ojh t;ekyk foUè;okfluhA vkn~;k fueZyk :iliqj oklh

E L
E A > ¦ ' flgkSyh ek.Mj lW osnkuUn lqr fuR;kuUn iRuhA vijk veksyk
H*
E Ô / ◌ॅ ^ o:.kk egs'k[kwaV oklh foUns'ojh iRuhA vijk ueZnk o:.kk oklh
u J' L " <4&, A j?kqukFk iRuhA vijk foUns'ojh pdjkeh oklh iapkuUn iRuhA
J'
E 2
" 8 C J' t;ekyk xkSjhiqj eqaxsj fookfgrkA foUè;okfluh gkthiqjA 'kadj lqrk
A J' > · ijokgk oklh fry; lW f'kokuUn iz0 ckSdh lqr deykuUn nkSA
P x ' ¦ ' 4
◌ॅ 4 0 \ %'
4 IR : > O C &¢ C uf'kjk ns'ks jkeiqj % deyu;u lqr ';keukFk lqr [kM~xukFk%
/ ◌ॅ %' &¢ C , D ek.Mj lW ujgfj nkSA [kM~xukFk lqr >kM+wd% gkVh lksnjiqj lW
◌ॅ «A > 3 % dH ◌ॅ C 2 %' jkes'oj lqr e;kfufèk nkS [kkSvky lW fnukukFk nq nkSA >kM+w lqr
/ ×) C => :M ◌ॅ µ = _f"kukFk% eyafx;k dqtkSyh lW jkeiqj oklh Vsaxfj ikS= uUnnso lqr
fg I b= % &/ ◌ॅ 8 Hkaxh nkS [k.Moyk lW ?kukuUn lqr iapukFk nq nkSA _f"kukFk lqrk
C 2 %' ×) C A C 4 C 44 C fo'oukFk dk'khukFk 'kf'kukFk mekukFk HkheukFk f=yksdukFkk j'kk<+
C b C g C 4 p K ◌ॅ oklh :pkSyh ,dgjk lW eksgu lqr nkeksnj nkS gfjve vkfgy lW
L L % H ◌ॅ H IR vkltk ns'ks fo".kqiqj oklh dkspkyky lqr yky nq nkSA Hkkys'ojh
72 a 2 %' b@A g'
iq=k%A fo'oukFk lqrk jfoUnz thrsUnz jktsUnz Hkksyu vuhy lrh'kk%
A C q o &*
yksvke lqjxu lW ijokgk oklh Hkxyw lqr ;'kksèku nkS flejokM+
H = ◌ॅ b= >S3 %

dH ◌ॅ V C 2 %' [kkSvky lW tgkuiqj oklh bUnzukFk nq nkSA yrk lqrkp ehjk èkxtjh
3= ( ) b&> O ¼frjgqr½ oklh fHkf[k;k lqr ';kepUnz iRuhA jfoUnzukFk ¼ch,½ lqr
J' C ( ) · & ( ) xkSre% vry[kk ¼eèksiqjk½ oklh Nknu lfjlo lW ukxs'oj lqr
+ ◌ॅ xA UA 0 xksih'oj iz0 fgjk nkSA lqrsp mekA vijk jfoUnzukFk lqr euh"k
%' ' C ) 4 ij'kouh oklh dqlkSyh nfjgjk lW N=ukFk nkSA thrsUnzukFk ¼ch,½
:Í ◌ॅ g C %' C ( ) lqr vfHk"ksd lqxkSuk frjgqr ns'ks oklh txriqj vksbuh lW
b» · 2 IR = V cnzhukjk;.k flag lqr fn.kkd ukjk;.k nkS ckuw Nijk oklh lqn;
◌ॅ >" " >" % csymWp lW dekdkUr nq nkSA lqrkp vehrk :chA jktsUnzukFk ¼ch,½
> .◌ॅ ◌ॅ # 2 %' '
lqr izoh.k uohu Hkksdjkgk oklh dudkSjk fn?kks lW f'kokuUn nkS
q C ( ) " o -
ij'kouh oklh dqtkSyh nfjgjk lW bUnzkuUn nq nkSA Hkksyu lqrk
F ◌ॅ 4 % 4 :M ◌ॅ
lq[klsuk oklh uUnyky lqr deyfd'kksj nkSA dk'khukFk lqr
V 2 %' o &
fojsUnzukFk% jeS oklh jrkSyh nfjgjk lW eèkqlwnu lqr czteksgu nkS
S %' 4 C e C T
cjkjh oklh ns'kqvky [k.Moyk lW cyHknz nq nkSA 'kkUrk lqrkp js[kk
9 ◌ॅ 32 L %
dqedqe m"kk ljkstk%A vkn~;k js[kk dsgqfu;ka oklh xuke [kkSvky lW
IH &/ ◌ॅ b 2 %' 4# e&
eèkqlwnu lqr fd'kksjh eksgu iRuhA vijk dqedqe vkltk ns'ks
:: ) Ò ' H* e& c 2 > =
dH ◌ॅ 32 S L J'
fo".kqiqj oklh HkM+xke tftoky lW lfPpnkuUn lqr T;ksfr"k pUnz
:: H IR 72 b ◌ॅ
iRuhA vijk m"kk ikM+koklh csgV [k.Moyk lW HkksykuUn lqr
l ; ) J' ) bUnzkuUn iRuhA vijk ljkst j?ksyh oklh mnuiqj tftoky lW
., &/ ◌ॅ o V J' NsnhdkUr lqr mWekdkUr iRuhA fojsUnzukFk ¼ch,½ lqrkS lUrks"k lqèks'kkS
Ò ◌ॅ $# tgkuiqj oklh jrkSyh nfjgjk lW cynso lqr foUè;ukFk iRuhA
◌ॅ# J' e C ( ) 9 #;) Å ifjgkjh oklh efg"kh cqèkoky lW y{ehdkUr nq nkSA lqrkp laxhrk
9
¦ C ◌ॅ I r`fIr n`fIrA
2
J' ) 3 ◌ॅ ²# 2 %'
= Â Â'
· C · =U ◌ॅ ' xkSjhukFk lqrk vfjgkukoklh fnxkSu xaxksyh lW jk; jekukFk lqr jk;
%' e"
> 3 E g' 0' · C èkekZuUn nkSA js.kwdk iq=Auh0A vijk xkSjhukFk lqrk jeS oklh jrkSyh
T 9 ◌ॅ U 8 2 % nfjgjk lW xksiky lqr j?kq nkS csgV [k.Moyk lW bUnzef.k nq nkSA
., &/ ◌ॅ V" 2 %' > " t;k lqrkp fdj.k feyuA vkn~;k cuSyh flejckM+ lksnjiqj lW
' H* ½ D ◌ॅ 4 C fu'kkukFk lqr lqUnj iRuhA vijk 'kf'kukFk ¼jkeiqj f'ko efUnjd
J' 44 C ( 4 LFkkiukdÙkkZ½ lqrk jèksyh oklh flgkSyh ek.Mj lW lksu lqr fe=kuUn
G)E Ô / ◌ॅ D nkS gfjve lW usckyky nq nkSA os.kh iq=A mekukFk lqrk vjfoUn
g % ◌ॅ n 2 %' ^" g' vejsUnz vthrk% fo".kqiqj oklh dqjek [kkSvky lW eqfDrukFk lqr
C e 72 :
nsoÑ".k nkS rsrfjgkj lksnjiqj lW eueksgu nq nkSA vkn~;k dkcjMhg
dH ◌ॅ PQ C I67 % D
nfjgjk lW jekuUn lqr izHkk"k dqekj iRuhA vjfoUn ¼ch,½ lqrk èkhek
◌ॅ L 2 %' H* i ◌ॅ
oklh idfy;k efg"kh lW l:tyky lqr Nsnh nkS jgBk tksjxkek
b) : J' ( ) 3
oklh voèkukFk nq nkSA vejsUnz ¼ch,½ lqrk 'kkyeiqj oklh j?kqoa'k
4 ◌ॅ $ % k È=
nkSA ikBd HkheukFk ¼,e, iz-v-m-fo-½ lqrk fefFkys'k lqrk iz0 uwuw
3 C 2 %' e ( ) 4
ckcw lat; cjkjh oklh ns'kqvky [k.Moyk lW cyHknz lqr cklqnso nkS
82 4 %' k b C (KK . . ..) C@4
> IH &/ ◌ॅ
dNqok oklh txkSj ek.Mj lW eq'k nq nkSA lqrkp fo".kqiqj oklh dqjek
0
b I % É · / ◌ॅ P4
[kkSvky lW n;kukFk lqr fofiu dqekj ¼lapkj foHkkx dehZ½ iRuhA
2 %' 72 : dH ◌ॅ > C
f=yksdukFk lqrkS voèks'k vf[kys'kks vekSu oklh gkVh lksnjiqj lW
: ( b= E) J' g C 9 Hkkxor lqr lw;kZuUn nkS dqjek [kkSvky lW vkltk ns'ks fo".kqiqj
4 &@S , D ◌ॅ oklh ;nqukFk nq nkSA lqrkp iq"ikA
>
E % : dH ◌ॅ H IR 72
> 2 C 2 %' '

3 E IR : E > @& E ò ` èkeZiqj ns'ks ifjgkjh % iwoZ ifjp; ys[kdd iwoZ iqLrd thukse
T = 1/244/2/2 I& - ==3 >" eSfiax 1@244@2@2 ij ns[kw& xaxkèkj lqrk ukjk;.k _f"kds'k
×)c4 "
4" dH ◌ॅ I C pØikf.k 'kwyikf.kdk% [kkSvky lW nsoukFk lqr cS|ukFk nkS lksnjiqj
v* C % D ◌ॅ C 2 %' " 9 lW izhfrukFk nq nkSA pØikf.k lqrkS jksfg.kh jeu t;f'kokS okjh ek.Mj
Ò" >4j / ◌ॅ lW ij'kqjke lqr lhrkjke nkS ldjk<+h lW ikBd ?ku';ke nq nkSA
% ◌ॅ k 8 O 2 %' Ò" 9 jksfg.kh jeu lqrkS HkksykukFk gfjÑ".kkS i.Mqvk efgUnziqj lW xfrjke
o C 67õ /2H ◌ॅ = 2
? lqr nqokbZ nkS fn?kks lW Hkos'k nq nkSA HkksykukFk lqrkS èkhjukFk ,dukFkkS
% F ◌ॅ b^4 2 %' o C 9 3 C [kkSvky lW eksgu lqr eulq[k nkS [k.Moyk lW xq.kh nq nkSA gfjÑ".k
dH ◌ॅ L & % &/ ◌ॅ
lqrk Hkk;ukFk fo|kukFk vkfnukFk BhBj iz0 n;kukFkk lry[kk lW
!" 2 %' 67 b> C * C H C kk
dey lqr ykspu nkS ikyh lW fHk[kkjh lqr uuw nq nkSA Hkk;ukFk lqr
0 ' ◌ॅ % ◌ॅ
yky% nfjgjk lW xq.kfufèk lqr os.khnÙk nkS iokSyh lW eksnh nq nkSA
b& 2 %' b> C ◌ॅ
yky lqr nq[kekspu% jktxzke oklh HkkSj [k.Moyk lW mxz flag lqr
!" 3 ^"G % j ◌ॅ L 2 %'
fxjèkj flag nkS nfjgjk lW gfj nq nkSA nq[kekspu lqrkS y{ehdkUr
2
&L s &/ ◌ॅ s
mekdkUrks dule ek.Mj lW fpydk lqr ckydh nkS lksnjiqj lW
=3 % ◌ॅ 2 %' &L
2
'kadjukFk nq nkSA
9 ²# #; / ◌ॅ
% D ◌ॅ 4 C 2 %'
1/244/2/2- 3 8 2 C > ◌ॅ 1@244@2@2&jfrèkj lqr j?kqukFk% idfy;k lW gkM+h lqr
67 8 2 C b 0 , V: I67 gfjÑ".k nks j?kqukFk lqrk vfHkjke iz0 udVw bdqjh nsoÑ".k iz0
0 P)" W ◌ॅ 67 % eq"k.kk% lq[ksr ldjk<+h lW gfjÑ".k lqr vUnh nkS lqbjh lW jke nq
V ◌ॅ 2 %' , 9 3 " / nkSA udVw lqrkS fufèk deyikf.k ek.Mj lW n;ky lqr j?kquUnu nkS
◌ॅ > 8 2 % ◌ॅ 2 %' 3 gfjve lW lqUnj nq nkSA fufèk lqrk uuw ccqjS;k dUgkbZ ve`rukFkk%
®>
2 Y? C D ◌ॅ <4 lksnjiqj lW egs'k lqr N=ifr nkS ikyh lW prqHkwZt nq nkSA uuw iz0
g % ◌ॅ b E 2 %' 0 ®>
2 nqyjS;k lqrk rhFkZef.k iz0 yqpkbZ dVek ek.Mj lW :nzèkj lqr
C"
E 0 ? ,
/ ◌ॅ 3 ân;ukFk nkS lksnjiqj lW HkS;u nq nkSA yqpkbZ lqr oa'kef.k lq[ksr
> C % D ◌ॅ > 2 %' ?
lksnjiqj lW epy lqr ccq, nkS djegk lW ';keyky nq nkSA oa'kef.k
4" W D ◌ॅ K2 % ◌ॅ
lqrkS uUnfd'kksj mes'k iz0 HkqVkbZdkS doS ujmu lW j'kk<+ oklh
O 2 %' 4" 9 S «4 0
èkhjukFk lqr jktcYyHk ¼cuSyh M~;ks<+h½ x.ks'k nkS [k.Moyk HkkSj lW
º,?- ¡ ◌ॅ & 3 C |b
jktxzke oklh >iVh flag nq nkSA mes'k iz0 HkqVkbZ lqrk lry[kk lW
(½ !;) =N4 % &/ ◌ॅ s
gseukFk lqr vuwiukFk iz0 diwZj nkSA
, 2 %' «4 0 º,? & ◌ॅ
< C C 0 E %'
" U &/ ◌ॅ : " % deyikf.k lqr xksiky% [k.Moyk lW dqyks lqr ef.k nkS ifupkSHk lW
pb ◌ॅ 2 %' " U olkvksu nq nkSA vijk deyikf.k lqrk xksfoUn fxfjèkkjh f'kfodk
=3 4 Ki D ◌ॅ > % ,dMhgk lksnjiqj lW fg;k lqr neu nkS lgJke nfjgjk lW cNkbZ nq
2
_ ◌ॅ ? %' U 2
&L nkSA xksfoUn lqr nq[kekspu% iokSyh lW ccqjS;k lqr HkS;ks nkS mpfr lW
j ◌ॅ ®> 2 % ◌ॅ 1 2
gksjhy nq nkSA nq[kekspu lqrk txnh'k fdadj ';ke fdadj cyHknz
%' &L 2 =4 O b
cwpuk% lksnjiqj lW Hkkrw lqr fgjHkwt nkS djegk lW >wed nq nkSA
D ◌ॅ b b % ◌ॅ
txnh'k fdadj lqr dqej fd'kksj doS ujmu lW èkhjukFk lqr
2 %' =4 : S ¡
◌ॅ 3 C ¡>" l % ◌ॅ
oS;kdj.k cPpk nkS lfjlo lW uUnyky nq nkSA dqej fd'kksj lqrk
2 %' : S ◌ॅ 32
nfjgjk lW eèkqlwnu lqr rstukFk nkS cqèkoky lW jekuUn nq nkSA
2
C % 3 ◌ॅ 2 %' O ';ke fdadj lqr cztfd'kksj iz0 eksguth cfy;kl lW gYyh lqr
S 0 L > ◌ॅ | I % cynso nkS fn?kks lW nkeksnj nq nkSA cztfd'kksj iz0 eksgu th lqrk
F ◌ॅ L 2 %' S 0 L [k.Moyk lW jfouUnu lqr fo'oukFk nkS ikyh lW dqykuUn iz0
&/ ◌ॅ A C % ◌ॅ : 0 [kq'k: nq nkSA cyHknz lqrk Hkxr fd'kksj iz0 Hkksyk dksey fd'kksj
& 24 2 %' b b= S 0 o voèk fd'kksjk% èkxtkjh ¼frjgqr ns'ks½ oklh dksnfj;k lW lqUnj lqr

a S 3 S 3= ( 2 IR) jkepUnz nkS cqèkoky lW pkS0 eUèku lqr xqnu nq nkSA Hkxr fd'kksj
a> ◌ॅ 2
% 3 ◌ॅ p0 iz0 Hkksyk lqrk cfy;kl lW xhrk lqr ukjk;.k nkSA
! 2 %' b= S 0 o >
◌ॅ = >" %'
I67 0 P4 * C dH ◌ॅ 3 nsoÑ".k iz0 eq'ku lqr fo|kukFk% [kkSvky lW efgèkj lqr N=ifr nkS
g % : ◌ॅ _ 2 %' * C 0 ldqjh ikyh lW Jhifr nq nkSA fo|kukFk iz0 cspw lqrkS jekukFk%
. 9 C Û ◌ॅ U o vks>ksyh ujmu lW xksfoUn lqr Hkksyk nkS ;e'ke cfy;kl lW
% >4 > ◌ॅ =C 2 %' C txUukFk nq nkSA jekukFk lqr [ksykuUn iz0 fNrksd% tftoky lW
W 0 X ◌ॅ [G eufey lqr tkYiknÙk nkS efg"kh ikyh lW yky nq nkSA vijk
% 4 ◌ॅ 2 %' C jekukFk lqr >iVyky% ngqyk ek.Mj lW Hkokuh lqr cS|ukFk nkSA
, 2 / ◌ॅ b v* C %' [ksykuUn iz0 fNrks lqr f'ko'kadj% cfy;kl lW VsdukFk lqr
W 0 X 44
> ◌ॅ µ C tkudhukFk nkS eaxjkSuh ikyh lW pUnk nq nkSA HkVxkek oklh
C % =] ◌ॅ 2 %' b,=
f'ko'kadj lqrkS misUnz èkhjsUnz iz0 ukjk;.kkS cfy;kl lW ?kksa?kh lqr
44 9 0 3e 0 >ø >
ywVu nkSA misUnz lqrk MkWñ vfouk'k ¼,echch,l½ lqHkk"k jkds'k jkts'k
◌ॅ F8 , %' 0 i◌ॉ॰ &
iadtk% mnuiqj tftoky lW >wed ikS= mfpr lqr lw;Zukjk;.k nkS
( ) b) c4 q4
uM+qvkj djegk lW Qdhj lqr 'kratho nq nkSA èkhjsUnzukFk iz0
◌ॅ fg > E >" % #
ukjk;.k th lqrk y{ehiqj oklh lksnjiqj lW vuUr nkSA ifjgkjh
◌ॅ ~ 4 2 %' 3e C 0 ,
oklh >iVyky lqrkS gfjoa'k lqoa'kks cfy;kl lW tkudhukFk L;So nkS
² D ◌ॅ # %'
gfjoa'k lqrkS j?kqoa'k xqYywdkS d.kZiqj oklh ldqjh cfy;kl lW Hkksyk
, 9 4 S > ◌ॅ C ô
% 4 9 82 4 !|- " E : >
izikS= dk'khukFk ikS= jktdqekj lqr ikBd misUnz nkS lfjlo
◌ॅ o fg 4 C fg : k
lksnjiqj lW f=yksdh nq nkSA odhy j?kqoa'k ¼Hkëk cktkj iwf.kZ;k oklh]
0 % D ◌ॅ g 2 %' iwoZ yksd vfHk;kstd½ lqrkS jfo'kadj 'kadjkS ljkSuh oklh jktuiqjk
5 & (b" ">
E , E b ) nfjgjk lW y{e.k ikS= oTtu lqr MkWñ v'kQhZ nkS djegk lW ;'kksèkj
9 4 4 ] ] ◌ॅ lqr fnukukFk nq nkS flgkSyh ek.Mj lW Hkwouifr lqr iq.;ifr nq nkSA
²" fg ¿ i◌ॉ॰ 4~E % ◌ॅ >S3 xqYykS lqrkS Hkxoku th ¼iapk;r loZfiz; eqf[k;k½ nfjgjk lW eqdqUn
C 2 % Ô / ◌ॅ b ikS= tuknZu lqr ?ku';ke nkS ljkSuh oklh xksfoUnnÙk lqr 'kf'kukFk
Ü 2 %' !|õ 9 b= ( > >
E nq nkSA 'kqoa'k lqrk tuknZu ujsUnz lqjsUnzk ldqjh cfy;kl lW cztukFk
P&>) ◌ॅ P: fg E 8 O % ikS= lksusyky lqr QwyUèkj nkSA tuknZu lqr izksñ v:.k ¼lgjlk
] U G 2
44 C %' 4 oklh] ,e,½ ljkSuh oklh jktuiqjk nfjgjk lW oTtu lqr ukxs'oj
E e e : > ◌ॅ C fg nkS uxokM+ ?kkslksr lW f'kykukFk lqr vfu:) nq nkS ujsUnz ¼ch,½ lqr
Dn ~ %' E ;॰ " ( vkyksd% 'kkjnkiqj ¼lksfriqjk½ lW x<+cuSyh oklh ekM+fj cfy;kl lW
, ) ] ◌ॅ ¿ nsoifr ikS= ys'kifr lqr f'koukFk nkS iqM+s ujmu lW t;ukFk nq nkSA
xA % = FD ◌ॅ 4 C £ 2 lqjsUnz lqrk cf<+;ke iokSyh lW ukFkk izikS= cqf) ikS= jekukFk lqr
% e ( ) H 4 (D ) ◌ॅ bUnzukFk iz0 fnxEcj nkS csfr;k oklh lqn; csymWp lW lqèkkdj lqr
½ ◌ॅ I fg @4 enu eksgu nq nkSA
4 C % Z > C 2 %'
◌ॅ e
> j ◌ॅ 2
C fg £ fg C
V C 0 =y % . > > .◌ॅ
◌ॅ 3 L 2 %'
3 E IR >
◌ॅ : O C èkeZiqj ns'ks ijokgk HkSalfn;j lW ijokgk % ';keukFk lqr
&¢ C &/ ◌ॅ «8 C %' [kM~xukFk gfjgj% [k.Moyk lW es?kukFk nkSA gfjgj lqr n;kuUn%
> |
◌ॅ Y> frYy lW dUgS;k flag lqr vej flag nks nfjgjk lW gfjukFk nq nkSA
2
◌ॅ C %' > C v* C C n;kuUn lqr jktukFk cS|ukFk mekukFkk jèkSyh uf'kjk ns'ks oklh
# 4 IR ◌ॅ L # mnuiqj tftoky lW eksgudkUr ikS= t;dkUr lqr cPph nkS
fg ># l % > ◌ॅ > C cfy;kl lW t;ukFk lqr Ñ".kef.k nq nkSA jktukFk lqr lw;kZuUn%
67" 2 %' C > E > ◌ॅ cfy;kl lW xksihukFk izikS= izseukFk ikS= cPpw lqr euksgj nkS

U C fg ¤ C fg l ` % :M dqtkSyh lW cztHkw"k.k lqr pUnzHkw"k.k nq nkSA lw;kZuUn lqrkS ljkst
◌ॅ b)" b)" 2 %' > E 9 Ò fueZykS [kkaM+koklh vks>ksyh csymWp lW mes'k nkSA
î
E & Û .◌ॅ ◌ॅ «4 %'
: l = gk p0 clugh % iapw lqr cPpw lqr fxfjtkd% f=ykBh oklh pkS0 eksgu
L %' = == H Á=> IR nkSA fxfjtk lqr xaxkuUn% vkjk ukSxfN;k ns'ks Hkokuhiqj oklh vksM+k
b ◌ॅ I %' ,dgjk lW cklqnso nkSA
: Ò < 9 ?A cuxkao lgjlk % ljksoj lqr gsepUnz lqrkS bZ'ojpUnz nsopUnzks
I; 3 *; &/ ◌ॅ fg èkenkgk oklh n~;ksjh [k.Moyk lW eufey ikS= tuknZu lqr 'kqHkadj
E b %' Á & ◌ॅ nkSA uukSrh oklh lry[kk lW xksjsyky nq nkSA
Ue 2 %'
4 : p0 67|b efg"kh lgjlk % pkS0 dy: yky lqr Ñ".kcYyHk% flafg;k
> ò >" fg 2
3 leLrhiqj oklh ukjk;.k ikS= nkuh lqr eèkqjh nkS pkSèkjh cyjke
% p3 (KK Ki 3 ¦ .. - ) ¼,e, ch,M izèkkukè;kid m-fo- èkenkgk½ lqrk Hkzejiqj oklh mnuiqj
æ 3 3 %' tftoky èkjuhèkj nkSA ve`ryky ikS= txUukFk lqr f'kos'oj%A ,
fg =C 4Â' K 44# lqr 'kf'kdkUr eksbuk oklh Nkew ldjk<+h lW èkjuhèkj nkSA dUgkbZ
LV ◌ॅ 3 3 %' Y? fg izikS= èkeZnÙk ikS= jkeÑ".k lqr yyhr lqrk ,dgjk lW vtc lqr
3G
E fg 67 K ◌ॅ xq.kifr lqr xks[kwyukFk lqr cVwdukFk lqr eqjyhèkj nkS [kkSvky lW
!" U& C , C P3 vfHkjke lqr dqyh lqr ukjk;.knÙk lqr xksiky nq nkSA
% dH ◌ॅ b : >"G
U 2 %'
I= : 4 k : 2 ( _ nsohxat % f'kfrdaB lqr dqekj lqrk pqUuh oklh [kksfj flagkJe lW
◌ॅ C %' jktukFk nkSA
4 : F8? @& C /2H efg"kh lgjlk % mekifr lqr ?kksa?kkbZ lqr ys[kukFk% i.Mqvk lW
◌ॅ > %' @& C )G
E ◌ॅ deyu;u nkSA ys[kukFk lqr g"kZnÙk% ldjk<+h lW Hkkbjke lqr dfj;s
bV Ø % D ◌ॅ U& C 2 %' nkS lksnjiqj lW xks[kwyukFk nq nkSA g"kZnÙk lqr ?kukuUn% dVdk
)G
E 8 , D ◌ॅ lksnjiqj lW clkvksu lqr cS|ukFk nkS ek.Mj lW nsou lqr :nh nq
v* C % / ◌ॅ I 2 %' 8 nkSA ?kukuUn lqr iaps'oj dVdk lsknjiqj lW egs'k lqr Hkksyk lqr
A , ◌ॅ <4 o gfj lqr usuu nkS uukSj oklh cfy;kl lW Hkkbyky nq nkSA iaps'oj
n % Á > ◌ॅ bV 2 %' lqrk n~;ksjh [k.Moyk lW euksgj nkS vy; lW eèkqlwnu nq nkSA
A *; &/ ◌ॅ ` % > ◌ॅ
32 2 %'
4 fg _# £ ` : f'koyky izikS= JhdkUr lqr vfu:) lqr fouksn dqekj% flgkSyh
Ô / ◌ॅ b Ü % => ek.Mj lW Hkwouifr lqr iq.;ifr nkS eyafx;k dqtkSyh lW :nznÙk
:M ◌ॅ G fg < C 8 2 C 2 %' ikS= gseukFk lqr j?kqukFk nq nkSA pkS0 ?kukuUn lqr jkts'oj lqr
p0 8 qA :# dqejdkUr lqrk vjfoUn jfoUnz 'kfpUnzk% ij'kjek oklh lfjlo
4 4 D ◌ॅ 67 lksnjiqj lW Ñ".kpUnz feJ nkS vjfoUn lqrkS vuqjkx vuUrkS efg"kh
_ % 9 ¾= #õ ) H oklh vklh cfy;kl lW ikBd lR;nso nkS ykyxat oklh nq nkSA
◌ॅ k uI % = 2 %' in~eukHk lqr pkS0 mWekifr lqrk eqjyhpUnok oklh jkeiqj ujoky lW
Þ b p0 ◌ॅ P nkeksnj nkSA
◌ॅ L %'

) s ◌ॅ qA: 1 24 efg"kh ouxzke lW jkts'ojh % cgksju lqr gqyk'k lqr xksuM+%
U ड़Ë / ◌ॅ 72 %' U ek.Mj lW fo".kqifr nkSA xksuM+ lqr ckcwjke% lksnjiqj lW izkUukFk lqr
D ◌ॅ C % ◌ॅ
ekuhd nkS djegk lW nqf[k;k nq nkSA ckcwyky lqr usukd% lksnjiqj
%' n D ◌ॅ b G
lW HkokuhnÙk lqr eFkqjkukFk nkS nfjgjk lW dkSLdhnÙk nkSA usuk lqr
2 C % ◌ॅ -zG %' n
C
lnkuUn% jkts'ojh oklh x<+ csymWp lW izkUukFk izikS= eulkjke ikS=
qA = .◌ॅ ◌ॅ C fg
fg o C G % ° ◌ॅ
HkksykukFk lqr czãnÙk nkS e>kSjk djegk lW pUnzifr nq nkSA lnkuUn
2 %' Sb lqrk ijekuUn 'kksHkkuUn vf[kykuUn t;kuUnk [kkaxqM+ lfjlo lW
& > & ! ◌ॅ 3 fg C pØèkj ikS= izhfrukFk lqr }kfjdkukFk nkS nfjgjk lW luQwy iz0
{ C % ◌ॅ ~ 0 G rkjknÙk lqr rqylhnÙk nq nkSA 'kksHkkukFk lqrkS thou vejsUnzks iM+jh
G 2 %' Sb C 9 e; oklh lqUnjyky nkSA MkWñ vejsUnz ¼,echch,l ,eMh] fo[;kr ,oa
%' i◌ॉ॰ e ( , ;'kLoh f'k'kq jksx fo'ks"kK] lEizfr iwf.kZ;k oklh½ lqrk HkwM+h oklh x<+
K >4 4 Ò= R)m, Ä ">
E ) [k.Moyk lW yhykuUn nkSA
b &/ ◌ॅ %'
PQ C 44 R& L eqfDrukFk lqr f'ko'kadj lqr pUnz'ks[kj eksrhiqj pdyk oklh
£ %' R& ◌ॅ : vfu:) nkSA pUnz'ks[kj lqrk ipgh tftoky lW dqykuUn nkSA
%' D .◌ॅ ◌ॅ ijekuUn lqrk yky lksuw uwuwdk% csymWp lW txeksgu ikS= HkxhjFk
=L fg b=C 3# % j b lqr jkèkkdkUr nkS iokSyh lw euHkju lqr eksrhyky nq nkSA
L 2 %'
^ IR k : C bV C gosyh ns'ks Bdiwjk % gfjukFk lqr HkkbukFk lqr yky% nfjgjk lW
◌ॅ ^" %' 2
&L ²# os.kh nkSA yky lqr nq[kekspu lqr y{ehdkUr lqrk fxfjtkuUn
= !" ◌ॅ ◌ॅ C xq.kkuUn lnkuUnk tftoky lW mWekukFk lqr jkèkkukFk lqr ckSdkbZ
3 C \? %' !" ◌ॅ nkSA xq.kkuUn lqrk nfjgjk lW ckpknÙk ikS= lqjs'k lqr egknso nkS
G fg e4 I % b ◌ॅ - ifupksHk lW voèk nq nkSA
%'
&> =: > & 9 I C 0 lqf[k;k jkeuxj % foØe lqr u;ulq[k lqrkS nsoukFk iz0 nq[ku%
2
& D ◌ॅ %' I C 0
lqUnj lksnjiqj lW :fp nkSA nsoukFk iz0 nq[ku lqr jfrukFk csylke
2
C . 3 ◌ॅ D %' C cqèkoky lW lksuk nkSA jfrukFk lqr egknso% jktiqj oklh gM+jh
I ◌ॅ } ldjk<+h lW vpfEer lqr ukSofr nkSA egknso lqr ukxsUnz iz0
Á %' I x 0 xA ukxs'oj lqrk ujmu lW efrdkUr lqr f'kokuUn nkSA j[kokjh gfjve
◌ॅ # 4 %' & ◌ॅ - lW gyèkj nq nkSA
2 %'
◌ॅ ? | i.-311 = : jkexat lW izhfrfcgkj ubZ fnYyh Mh-&311 txriqjh %
Á C 0 C X) ukSofryky lqr pUnzukFk lqr misUnzukFk lqrk iznhi larks"k eukst
` " 0 , & > j ◌ॅ v:.k iz0 eaVw lq[klsuk oklh cf<+;ke iokSyh lW cS|ukFk nkSA v:.k
v* C %' " 0 , b &/ iz0 eaVw lqrk HkwM+h oklh x<+ [k.Moyk lW mn;kuUn nkSA
◌ॅ > %'
3 E IR ±: > & èkeZiqj ns'ks pM+S;k % foØe lqr u;ulq[k lqr okpkd% lksnjiqj lW
D ◌ॅ %' G ³ :M ◌ॅ :fp nkSA deyknÙk lqr Mkseu% dqtkSyh lW èkus'k ikS= HkS;k lqr
3n4 fg > W %' ,? ◌ॅ <4 2 [ksyh nkSA dVkbZ lW egs'k nq nkSA Mkseu lqr lR;nso% jfrikM+
%' ³ uI .◌ॅ ◌ॅ "* csymWp lW ikBd% feyu nkSA lR;nso lqrk lq[klsuk oklh cf<+;ke
%' uI
& > j ◌ॅ iokSyh lW fizre iq= ef.k lqr fd'kksjh lqr eqdqUn lqr eèkqlwnu nkSA
g " S P: 32 %' cfy;koklh efg"kh idfy;k lW papy nq nkSA
4 ◌ॅ %'

P : 2
& ¾s 0 C eqjktiqj % nq[kk lqr gfjuUnu lqrk jkekuqxzg misUnzukFk ukxsUnzukFk
x C < C e C D ◌ॅ C egsUnzukFk lqjsUnzukFkk lksnjiqj lW ckcwukFk lqr dVkbZ nkSA lqjsUnzukFk
,? %' e C ¤ H$ * lqrk izsekuUn vkRekuUn fo|kuUn jRukuUn fuR;kuUnk Mqejkoklh
J u i 2 =U ◌ॅ : %' xaxksyh lW jktdqekj nkSA
b = f: 67 C M / cHkfuxkek lqikSy % ohj lqr Ñ".k lqr lukFk% jtkSjk ek.Mj lW
◌ॅ < % C ◌ॅ ?
2 lkgsc nkS lukFk lqr viwN% djegk lW cqnkbZ lqr HkoukFk nkS ek.Mj
b C % / ◌ॅ 2 %' C lW ckyk nq nkSA viwN lqr cnzhukFk jkts iokSyh lW ân;lq[k lqr
q j ◌ॅ > & v* C % :M ◌ॅ cS|ukFk nkS dqtkSyh lW Hkksyk nq nkSA cnzhukFk lqr izn~;qEu flejokM+
o 2 %' C *2% dH [kkSvky lw Mkseu ikS= cPpk lqr >wUuh nkS xaxksjk cqèkoky lW :nz nq
³ fg l % =U 3
2 ◌ॅ 2 nkSA izn~;qEu lqrk lksnjiqj lW nqxkZnÙk ikS= eksnukFk lqr dk'khukFk
%' *2% D ◌ॅ =2 G
E fg L C nkS cgsjk<+h lW xaxknÙk lqr n.Mh nq nkSA
4 C % < ◌ॅ ==G / 2 %'
4 : ¤ >" G sG K efg"kh lgjlk % izseukjk;.k lqr HkSjonÙk mxznÙk% , lqr xkso)Zu%
U£E K b K 9 4 #; , lqr cyHknz% , lqrkS lnkf'ko :ndkUrks lrjokM+ oklh jrkSyh
9 ◌ॅ Û, fg e nfjgjk lW >ksaVh ikS= I;kjs lqr j?kqukFk nkSA lnkf'ko lqr fnid% lW
8 2 C %' 4 ◌ॅ ) E %' g"kkZuUn nkSA ifjgkjh oklh :nzdkUr lqr iadt jkeiqj oklh
# => eyafx;k dqtkSyh lW fd'kksjh eksgu nkSA
:M ◌ॅ S L %'
F8? @& C )G

E ◌ॅ Ø %' ?kksa?kkbZ lqr ys[kukFk lqr g"kZnÙk% ldjk<+h lW dfj;s nkSA g"kZnÙk lqr
)G
E 4 D ◌ॅ v* C % oa'kefu lksnjiqj lW cklvksu lqr cS|ukFk nkS oa'kefu lqr fcjtwd%A
4 '
«4 â fcjtw lqr mes'k% jkeiêh oklh cqèku nkSA mes'k lqrk lrjokM+ oklh
32 %' «4 9 ◌ॅ jrkSyh nfjgjk lW HkS;k ikS= ccqvk lqr Ncu nkS lUngiqj fn?kks lW
> fg H 2 % F ◌ॅ >I t;nso nq nkSA
2 %'
Á=> IR ◌ॅ · 4: ◌ॅ ukSxfN;k ns'ks rsrjh lW xkSjhiqj ij'kk % mW>k lqr ckcwukFk lqr
C k:G Õ> / ◌ॅ BkdqjnÙk% dVS;k ek.Mj lW rsrjh oklh :iukjk;.k nkSA BkdqjnÙk
>" %' k:G ` &/ ◌ॅ lqr euksgj% [k.Moyk lW fcgkjh nkSA euksgj lqr v;ksè;kd% cf<+;ke
%' ` ¦ j ◌ॅ R) C iokSyh lW 'ks"kukFk lqr cztyky nkSA v;ksè;k lqrk osnkuUn ekaxfu
%' ¦ ^ = 3 lqèkhj èkus'oj dkes'ojk% vks>ksfy ujmu lW fd'kksjh nkS èkus'oj lqrk
3nA «A Û ◌ॅ S % 3nA ,dek [k.Moyk lW lqèkkdj nkSA ekaxfu lqrk jaxjk oklh ,dek
K &/ ◌ॅ 3 %' = = [k.Moyk lW t;uUnu lqr xksiky lqr N=ifr lqr èkzqiyky lqr
K &/ ◌ॅ > U g euksgj nkSA lqèkhj lqrkS gseUr fojsUnzks j?kqukFkiqj oklh vfg;kjh
2 ` %'
9 <# e; 3
xaxksj lW HkSjo lqr ckcwyky lqr chju lqr nsoh nkS idfy;k lW
8 2 C > =U ◌ॅ
vfèkdyky lqr fnukukFk nq nkSA osnkuUn lqr Ñ".k dqekj lqrk
I % > ◌ॅ 3 C 2
cM+xkao oklh Nknu lfjlo lW iyVu lqr pUnz'ks[kj nkSA
%' ^ 67 : +
◌ॅ , R& %'
3 E IR H: 67 >" èkeZiqj ns'ks dkyk cywvk % ckyÑ".k lqr ve`rukjk;.k lqr
* 20 ◌ॅ 4 %' > 2 C cjtwd% dVkbZ lW dkyhnk'k nkSA cjtw lqr ;nqukFk% iokSyh lW eqjyh
j ◌ॅ P >m % ◌ॅ & 2 %' lqr ;Kifr nkS ikyh lW iqj[kw nq nkSA >iSr ;nqukFk lqr >ksyhd%
ö > 2 C Û ◌ॅ A fg tftoky lW gfj'oj ikS= n.Mikf.k lqr xtZyky nkS cgsjk<+h lW
/" =
E % < ◌ॅ b G 4 HkokuhnÙk lqr dk'kh nq nkSA >ksyh lqrkS mxzeksgu jk'keksgukS [kkSvky
2 %' Û 9 sL 4LÁ dH ◌ॅ . lW cspw lqr dkSLdhnÙk lqr :iukFk lqr eFkqjkukFk nkS cuxkao oklh

-zG C 2 C % =
C mYyw dqtkSyh lW ykyk lqr xksxy nq nkSA efgUnzks ikyh lW dUgS;k
| :M ◌ॅ U= 2 %' ; ◌ॅ nq nkSA lektlsoh e`nqHkk"kh MkWñ jk'keksgu lqrkS eksgu uoykS eaxyckM+
Y> 2 %' b)
2 i◌ॉ॰ 4L 9 oklh lksnjiqj lW dk'khukFk lqr tkuu lqr fgHkju lqr >wyu lqr
L î = D ◌ॅ 4 C nsolqUnj nkS efg"kh ikyh lW xksfoUn lqr eqdqUn nq nkSA
b I % )
◌ॅ U P: 2 %'
4 2 =& (p3 Z) #

: ? C =ड़6( efg"kh lgjlk % egkbZ eFkqjk xM~j ¼pkSèkjh Msjk½ lUrfr xM+~j
# I _I I ²I lUrfr oUnh jktk gfjnso Jhnso jkenso y{ehnso oUnh jktk lUrfr
# 2 G'
= E ²I 4 # nqxkZnÙkA y{ehnso lqr lnkf'ko lqr vuUr pkSèkjh jaxh lqr
p3 = > 67 e i : HkS;kyky lqrk gfjÑ".k lqjsUnz iafMr dqath iapykyk%A T;ks0 ia0 dqath
' ;0 0
: 44 ;0 # lqr f'ko'kadj lqrk T;ks0 vuUr lkfgR;kpk;Z xksfoUn Hkjr èkeZ'kkL=
u> E U b 34¥g
E u> E 4g2Ö lkfgR;kpk;Z 'k=q?u pSuiqj oklh lfjlo lksnjiqj lW ef.kdkUr lqr
D ◌ॅ "# 44 ! 'kf'k lqr f>axqj nkSA vuUr lqr izksñ uUnfd'kksj uoy fd'kksjkS
%' # ;॰ S S] Ô flgkSyh ek.Mj lW Hkwouifr ikS= iq.;ifr lqr Jhifr nkSA vuUr
/ ◌ॅ b fg Ü _ %' #
pkSèkjhd% ekrk crgh nsoh ekrkegh dqlqeorh izekrkegh yk[kks nsoh
p3 I :
firkegh lqtku nsohA izksñ uUnfd'kksj ¼,e, ih,pMh Lo.kZind izkIr½
( I I' ;॰ S (
lqrk lqxek lgjlk oklh Bkdqj uoy fd'kksj nkS lqrkp :chA
Ki "
E Â) = k:
lkfgR;kpk;Z xksfoUn lqrk dgjk oklh ohjHknz nkSA t;Urh lqrkp
S % ' u> E U
uhrkA Hkjr lqr cztfd'kksj iz0 ckSok cuxkao oklh cf<+;ke iokSyh lW
b %' ># ' b
';ke lqUnj nkSA pkS0 'k=q?u lqrkS vfer vkuUn vkyksd vkuUnks
S 0 \ = > j ◌ॅ O
efg"kh oklh vklh cfy;kl lW nqdkSM+h lqr yky ikBd nkSA oh.kk
%' p0 4g2Ö 9 H H H ;
4 # 2
◌ॅ - k %'
lqrkpA
" '
p0 ~ e >" e >" 0 pkS0 Qwnu lqrk lqjsUnz ukjk;.k ujsUnz ukjk;.k misUnz ukjk;.k ia0
- (
, 0 ' { =" K H( 4 eèkqlwnu ¼[;kfr yCèk fo}ku xf.kr ,oa vkXy Hkk"kk izkpk;Z ukokMhg
> E 32
i 00)% 0 p0 e0fo0½A ia0 eèkqlwnu lqrk jktdey pkS0 ¼izfl) eSfFky ,oa fgUnh
(£ TC K b) u) 3 0 P" Hkk"kkd lkfgR;dkj½ èkhj iz0 eqf.kUnz lqèkhj iz0 ekèkosUnz izksñ enus'oj
3 0 3^ ;॰ nA (4 E 4¥g) ;॰ ÏA ¼n'kZu'kkL=½ izksñ fe=s'oj fefFkys'oj iz0 ljkst eukst ¼jk¡ph gkbZ
C@A 0 Ò ` ( û ? a,)E & dksVZ½ enky'kk lqrkpA
'
þ ) " E (1930 00) 0

(å"> E èkkSr ijh{kksrh.kZ ¼1930 bZ0½ ia0 daryky ¼O;kdj.kkpk;Z cqnkuUn

z 00) 9 g> 4¥g> E u2 > (u laLÑr e0fo0½ lqrkS =; 'kkL=kpk;Z e`R;qat; ¼lkfgR; O;kdj.k
å" ¬>), ~2D p0' u2 > * U;k;½] Qqlks pkS0A e`R;qat; lqr odhy fo|kifr ¼,e, ch,y½ lqr
( ) S' ~2Í
9 ◌ॅ % v'kksdA QqlkS lqrkS mWekifr ;nqifrA
p0 67 ² 2
;॰ > pkS0 gfjÑ".k lqr y{ehdkar lqr izksñ ;nqohj pSuiqj lgjlk oklh
D ◌ॅ 4 C % 2
;॰ > lfjlo lksnjiqj lW dk'khukFk nkS izksñ ;nqohj lqr izQqYy dqekj%A
~2| :' ` H* Z ">
E lqrkp euksjek izhfr vkn~;k iqM+sUnkgk iwf.kZ;k ,dek [k.Moyk lW
K &/ ◌ॅ > J' & 04 fou; iRuhA vijk lq[klsuk uìs'k pUnz iRuhA izQqYy dqekj
J' ~2| : ( , i K v)
)£E
E ¼,e,llh] Mhth,e cSad½ lqrk g"kZo)Zu jkT;o)Zu vkuUno)ZukA
£E H £E ' ¾ n 3 4' lqrkp uqiqj usgk fufèk fu'kkA
p0 9 >" l õ >" 9 b> pkS0 yyhr lqrkS ukjk;.k lfPpnkuUnkS ukjk;.k lqrkS vfHk;ark
y Ò l (,iEE vEcckcw deykuUn ljkstkuUnk lfPpnkuUn lqrk ¼pkVZMZ ,dkmUVsV

Kµ, a V/>) ` b> ` ' K dksy bf.M;k½ fouksnkuUn vfHk;ark eukstA lh, fouksnkuUn lqrk
` n Ø ◌ॅ ◌ॉ॰ . usgjk oklh vyfj;s fijkiqj lW MkWñ ch- ,u- pkSèkjh nkSA Qwnu lqr
. p3 %' ~ 0 ( ) 0 misUnz lqrk ¼[kkaM+k½ rqylh iz0 t;Ur mÙke xk;d fd'kksjk%A t;Ur
># G => S' ># 9 ' lqrkS fefgj lqohjA mÙke lqr izohj lqjsUnzukjk;.k lqrk iz'kkUr
G e >" 4# 4# lq'kkUr izeksnk%A ujsUnzukjk;.k lqrk fgrsUnz ukjk;.k xtsUnz ukjk;.k
L' e >" >" =q iz0 tekgj 'kSysUnz ukjk;.k izdk'k ukjk;.k iz0 ckSokA fgrsUnzukjk;.k
>" 0 4 @ >" 4 >" 0 lqr 'kadj jkS'kuA 'kSysUnz ukjk;.k ¼lhchvkbZ inkfèkdkjh½ lqrkS
\' >" 4 ]4 ' 4 @ >" vkyksd v:.kks Jàxkjiqj oklh mes'k nkSA izdk'k ukjk;.k lqrkS
( #0 -) 9 H _ =
fodk'k fo'oklkSA iz'kkUr lqrkS lqcksèk eksfgrA lq'kkUr ¼f'k{kd½ lqr
«4 %' 4 >" 9 4 AÍ' 4#
lR;thr izeksn ¼laLÑrkpk;Z½ lqrkS jktdqekj 'kksfHkrA
9 r3 L ' 4# (4ª) u L
( z >)E 9 : Sb '

vFk csyklke cqèkoky xzkekjEHk%

- ◌ॅ 00 0 I b 1 cqèkoky lW ohth e0e0m0 oklqnso lqr foHkkdj lqr egks nfèk lqr
3 ² ◌ॅ 3 %' y{ehifr lqr jfrifr nfger lW èkhj nkSA jfrifr lqr Jhdj lqr
_ b ◌ॅ < 'kqHkadj% nwok ldjk<+h lW gsyw nkSA 'kqHkadj lqrk eqjkjh dkUg ds'kok%
%' b P Y c4 = ¶ ◌ॅ x<+ foLQh lW dhuh nkSA eqjkjh lqrk jkepUnz xksfoUn Mxjh <ks<+sdk
%' P U i= ýढ़69 / ek.Mj lW ujsUnz lqr xksiky nkSA dkUg vks<+ks<+s csylke oklhA
◌ॅ e U %' Y ढ़6:ढ़Ë . '
3 E IR 1: ýढ़Ë a. `n a èkeZiqj ns'ks cgksjk % <ks<+s lqrk dkscs ve: uksusdk dksjM+k ek.Mj
/ ◌ॅ `n %' a. û& ◌ॅ lW uksus nkSA dkscs ik¡[kwd% nfjgjk lW efrdj nkSA ik¡[kw lqr xksiky
%' û& U ²A / ◌ॅ ª3 lqr y{eh'oj% ek.Mj lW i{kèkj iz0 ik¡[kw nkSA ds'kjh iq=k%A y{ehdj
0 û& %' c4 g' ² 9 _ lqrkS Jhjke ij'khdkS csymWp lW clkvksu nkS ekyrh lqrkp nqxkZorh
4- .◌ॅ ◌ॅ % 2 E
= csymWp lW jeuh iRuhA Jhjke lqrkS gfj xksfoUnks nfjgjk lW
.◌ॅ ◌ॅ J' _ 9 U ; dqlqekdj nkSA dqeqfnuh iq=A gfj lqrk f'koukFk HkoukFk uuwdk%
◌ॅ : %' :P g' 4 C czãiqjk lW uuw nkSA lksgkxks iq=k%A HkoukFk lqrk HkkuqnÙk lksukbZ
b C ◌ॅ %' DU g' ijes'ojk% lq[ksr ldjk<+h lW jkeukFk ikS= gfjnk'k lqr cN: nkS
b C b¾G D ? «A ◌ॅ W
czãiqj cqèkoky lW dkyhnk'k nq nkSA xq.korh lqrkp Mgdk ly[kfu
C fg 4 2
% 3 ◌ॅ
lkuUnhdk%A vkn~;k ujoky lW vejh lqr vUnh iRuhA vijk cqnso
4 2 %' !" i & '
cfy;kl lW fpydk iRuhA HkkuqnÙk lqrk jRukdj jkeÑ".k HkkuqnÙkk
H* ◌ॅ J' 2
I
csgV [k.Moyk lW gjifr lqr JhdkUr nkSA
◌ॅ J' b¾G J 67
b¾G ., &/ ◌ॅ _# %'
◌ॅ C 2 %' g j[kokjh gfjve lW jfrukFk nq nkSA jatuk% iq=k lqrsp fgjefr
2 c ' H* s K ◌ॅ b
3 eèkqefrdsaA vkn~;k laxzke ,dgjk lW vfHkjke lqr usgky iRuh , lqr
n J K n ' s K ◌ॅ usukd%A vijk laxzke ,dgjk lW vfHkjke lqr cS|ukFk iRuh , lqrk
b v* C J K 2 C C iqgqiukFk ckcwukFk yyhrukFkk%A jr~ukdj iz0 [kksM+kb lqrk 'kEHkwukFk
C' J (V 0
4¨ C I C nsoukFk t;ukFkk ldjk<+h lW èkuifr lqr nqxkZnÙk nkS jS;ke lksnjiqj
'
3 2 G
=
◌ॅ E % ®> lW nsokuUn nq nkSA èkS;Zorh lqrkp nnukofr gkVh lksnjiqj lW
D ◌ॅ I 2
%' #>E cqf)ukFk lqr uuw iRuhA 'kaHkqukFk lqrk ccqvu 'kf'kukFk eksrhukFk oS0
2 C
, D ◌ॅ £ J' 4 º C f'kykukFk rstukFkk% vks>ksfy csymWp lW uuw ikS= èkukbZ lqr epy nkS
2 44 C L C ¡0 4 C C Û
efg"kh cqèkoky lW onu lqr xksuM+ nq nkSA ,dgjk lW ukFk nq nkSA
.◌ॅ ◌ॅ fg 3 ? 2
% ) 3
dudh iq=k% lqrsp gylfu [ksnuk HkxorhdsaA vkn~;k jktuiqjk
◌ॅ 2 2
U %' K ◌ॅ C %'
nfjgjk lW nqYyg ikS= uuw lqr >ksaVh iRuhA vijk efgUnziqj i.Mqvk
g W b= c ' H*

2
◌ॅ | fg Û, J' lW 'kaHkqukFk lqr Hknzef.k iRuh , lqr lw;Zef.kA 'kf'kukFk lqr
/2H ◌ॅ 4 º C b" J K fufèkukFk% ujmu lW pkS0 cuekyh nkSA eksrhukFk lqrk mfnrukFk
>"'
E 44 C 3 C ◌ॅ p0 mohZukFk iz0 yVdu n;kukFkk iz0 vpZukdkS eèkqdjiêks nfjgjk lW
%' L C C E C 0 2 jke izikS= cspw ikS= nqf[k;k lqr ekrw nkS iokSyh lW ckmu lqr fHk{kqd
> C 0 2
E - 3â; ◌ॅ fg nq nkSA mohZukFk iz0 yVdu txnh'k% irkSuk [kkSvky lW nqyZHk lqr
. fg 2
&> % j ◌ॅ eru lqr dk: lqr ?khuk lqr ikBd izseyky nkS vkfgy gfjve lW
bª2 2 %' E C 0 , =4 9 luQwy nq nkSA eksrhukFk iRuh eq'kuorh lqrsp f'kryh foryhdsaA
dH ◌ॅ 2 b
E 8 k vkn~;k [kkSvky lW ;ksxef.k iRuhA vijk foryh nfjgjk lW [kxukFk
¤ % H ◌ॅ ~ 2 %' L C
lqr BhBj iRuh lqrkp fgjknk; ikoZrhdsaA vkn~;k ,dek [k.Moyk
J P4 4 c ' H* dH ◌ॅ
lW tgkuiqj oklh [kq'kh lqr iRuhnkj fxjkuUn iRuhA lqrkp egs'ojh
=" J' ◌ॅ &= C kk
ijes'ojh Qqys'ojhA vijk ikoZrh etjk oklh rYguiqj lW dk'khukFk
J > E c ' H* K &/ ◌ॅ
lqr N=ukFk iRuhA vijk yVdu lqrkS t;Ñ".k nsoÑ".kkS jksgkM+
& 24 J = J'
lksnjiqj lW yky ikS= [kM+xukFk lqr n;kukFk nkS >kSok ifupksHk lW
<A «A ~2@A' E
euksjFk lqr xsukyky nq nkSA t;Ñ".k lqrkS jkepUnz fouksnpUnz
¯ ◌ॅ 4 C g C J' ,
foUnhdkS jktiqj oklh gjM+h ldjk<+h lW 'kadjnÙk lqr dkSLdhnÙk
9 >67 I67õ Ò D ◌ॅ fg
= C > C % ° b ◌ॅ `C
lqr Hkkxor lqr vUnh nkSA
x 2 %' >67 9 ` -
◌ॅ 4 G -zG
b= %'
J 0 dV > C = C = C jRukdj iz0 [kkSM+kb lqr t;ukFk lqr ;ksxukFk x`fgukFk ,dukFk iz0
K C 0 LÁ ¡
◌ॅ o C eksdjukS doS ujmu lW HkSjo lqr HkksykukFk nkSA ,dukFk iz0 Hkksdju
%' K C 0 o èY] s
9 lqrkS fotyw èkksUgjkS laxzke ,dgjk lW usuefu nkS [k.Moyk lW ';ke
◌ॅ n % &/ ◌ॅ O 2 %' nq nkSA fctyw lqr uUnyky vUgM+k dVkbZ lW ,sHkh lqr pkS0 :i nkS
Y 20 ◌ॅ Ãb p0 % èkksUgj lqrk èkus'k fo'oEHkjkS HkM+xke tftoky lW ;ksxukFk lqr
èY 3n4 A¨] b ◌ॅ = C cznhukFk nkS foLQh lW dk'khukFk nq nkSA lqrkp vkn~;k pksiM+k c[kkjh
C % ¶ ◌ॅ 4 C 2 %' H* oklh ekèko lqr in~ekuUn iRuhA vijk tgkuiqj oklh jrkSyh
& 3 Þ J' nfjgjk lW I;kjsyky lqr mfnrukjk;.k iRuh , lqr enueksguA

9 ◌ॅ e >"
fotyw iq=h y{eh xhrk deyeq[kh vkn~;k xksjk tftoky lW nwuk
J K L ' g ² = P&
lqr ijekuUn iRuhA vijk xhrk pqukiqj oklh fu[kwfr lW jk;
H* U ◌ॅ J'
frudkSM+h lqrk eqxkuUn iRuhA vijk deyeq[kh j'kk<+ oklh :pkSyh
= 2 & ◌ॅ > - P=
,dgjk lW èkjHkju lqr olqUèkj iRuhA èkus'k lqrk fnus'k 'kkys'oj
J' P& 4 p K ◌ॅ
egs'k ujs'kk% èkus'ojh oklh lqHkk"kpUnz jkepUnz y{e.k 'k=q?u iqjUnjk
3b J' 3n4 n4 4@A
jk¡Vh lW jktiqj oklh jkts iokSyh lW jke ikS= izseyky lqr
<4 e4 3nA b) ²" 4g2Ö
vtcyky nkS flaèkyky oklh dVS;k ek.Mj lW I;kjs nq nkSA txnh'k
û, ◌ॅ q j ◌ॅ fg
¤ % 3 Õ> / ◌ॅ
lqrk dfiys'oj ;qxs'oj dUgS;k dq'ks'ojk% ifjgkjh oklh n~;ksjh
e 2 %' =4 @A ÐxA Y>
[k.Moyk lW t;nÙk lqr 'kqHkadj nkS efg"kh cqèkoky lW èkqjhyky nq
:RA
*; &/ ◌ॅ >G nkSA dfiys'oj lqrk gfjeq<+h oklh ukgl [kkSvky lW ckSdw lqr
2
b % ) 3 2
◌ॅ 3 2 %' @A vP;qrkuUn nkSA
P dH ◌ॅ \ ã2
%'
b C «A Ò g dH HkoukFk lqr ijes'oj lqr jks>u fe=dj feyuk% [kkSvky lW eksgu
◌ॅ L % Ò 9 =3c ◌ॅ nkS jks>u lqrkS fxfjèkkjhdsa ifjljk lW Nkow lqr JhukFk nkS Fkfj;k lW
_ C % C> ◌ॅ U 2 %' g;' =3 foxks nq nkSA ckygh iq=ksA fxfjèkkjh lqr fHkljhd% okjh ek.Mj lW
b / ◌ॅ A C %
fo'oukFk lqr enkjh nkS csymWp lW vfHkjke nq nkSA feljh lqrk
.◌ॅ ◌ॅ b 2 %' c4 0 l
;0 =I I | ◌ॅ I"
ds'ko iz0 ywPps T;ks0 xns lns oYysdk% mnuiqj tftoky lW

2
4 % 3 ◌ॅ >" 4 2 %' ;0 nsohpj.k lqr oa'kh nkS cqèkoky lW ve`rukjk;.k lqr oa'kh nq nkSA
=I 9 ==3 >S3] D ◌ॅ L C fg T;ks0 xns lqrkS xaxkèkj ;'kksèkjkS lksnjiqj lW eksnukFk ikS= JhukFk
_ C kk % ◌ॅ b&> 2 lqr BhBj nkS djegk lW fHkf[k;k lqr fody nq nkSA xaxkèkj lqrk
%' ==3 ◌ॅ > fg U4 V
lfjlo lW t;u ikS= xks'kkab lqr Hkkxor nkSA ;'kksèkj lqrk lW
b= %' >S3 ◌ॅ &/ ◌ॅ U fg
I % Ùk i ◌ॅ "
[k.Moyk lW xksiky ikS= jktkjke lqr 'kqdnso nkS jrSBk oklh Mhg
2 %' nfjgjk lW ikBd jfo nq nkSA
= C `] K ◌ॅ < C ;ksxukFk lqr eywdhd% euksgjkS ,dgjk lW lkgscukFk lqr HkS;k nkSA
> %' AA 3 D eywdh lqr fo'os'oj% lgoku oklh èkmy lksnjiqj lW dksds nkSA
◌ॅ ac %' AA fo'os'oj lqrk yhykuUn >wykuUn :nzkuUn xks[kwykuUn czãkuUnk
U& ◌ॅ jktiqj oklh gjM+h ldjk<+h lW ypkjh nkSA euksgj lqr nkeksnj%
%' ` L
◌ॅ yksguk ldjk<+h lW vfHkjke ikS= èkhjukFk lqr dkjh nkS uxokM+
fg 3 C % = FD 2
◌ॅ ®> ?kkslksr lW ccqjS;k lqr ve`rukFk nq nkSA nkeksnj lqrk dUgkSyh
C 2 %' L Yõ K ◌ॅ Ð3 ,dgjk lW gyk;qèk lUrfr n;kukFk lqr vuqiyky nkS ikyh lW
# > C ¾ % ◌ॅ 8 O ?ku';ke lqr cpdu nq nkSA
2 %'
X~ O V4 Ò D feyu lqrk rksQkyky ';keyky b'kjykyk% jksgkM+ lksnjiqj lW
2
◌ॅ > C %' X~ ¤ 67 ;nqifr lqr izkUukFk nkSA rksQkyky lqrk izseyky Ñ".k yky%
P dH ◌ॅ C C %' eqjktiqj [kkSvky lW efgukFk lqr vukFkh nkSA Ñ".kyky lqrk
67 L · D uUnyky eksfgryky lqjfr ykyk xkSj lksnjiqj lW ekèko lqr ccqjS;k
◌ॅ 3 2
®> % ◌ॅ 2 %' nkS vksM+k ,dgjk lW epy nq nkSA ';keyky lqrkS dy: ey:dkSA
O 9 -' V4 l b'kjyky lqr cPpwd% eèkqdjiêks nfjgjk lW nqf[k;k lqr HkS;k nkS
2 2
3â; ◌ॅ &> > % < nhi cgsjk<+h lW Vsdu nq nkSA cPpw lqr t;nso% jtkSjk ek.Mj lW
◌ॅ µ 2 %' l >I M / ◌ॅ nsou ikS= HkoukFk lqr iq"inÙk nkS t;nso lqrkS bUnznso iz0 thoN
I fg b C G % >I 9 VI
dkensoks jkensok oRloky ujmu lW :iukFk lqr ckSd nkS gkVh
0 Iä I ¼ ◌ॅ C
lksnjiqj lW ukSofryky nq nkSA dudhjorh iq= dkenso lqr gfjnso
\ % , D ◌ॅ Á 2 %'
jrkSyh nfjgjk lW jkèkkukFk lqr uUnyky nkS tgkuiqj oklh >kSok
g I I 9 ◌ॅ
ifupksHk lW xkSj[kukFk nq nkSA jkenso lqrk f'kouxj oklh c?kokl lW
3 C % ° b ◌ॅ
lfjlo lW ijekuUn lqr fxfjtkuUn nkSA
·& C 2 %' I 4 = 8 ◌ॅ
◌ॅ = %'
3 E IR : & ◌ॅ èkeZiqj ns'ks ljlh % ckcw lqr ykyk lqr eulq[k% nfjgjk lW efr
%' & 2
B ◌ॅ nkSA eulq[k lqr nqD[kkd% mnuiqj tftoky lW gfj f'ko lqr
4 " %' B 2 O &/ ◌ॅ deyikf.k nkSA nqD[kk lqr ';keyky% [k.Moyk lW nqD[kk lqr
B2 C % O 2
,? ◌ॅ lukFk nkSa ';keyky lqr nqUuhyky% dVkbZ lW [kM~xukjk;.k nkS
2
&¢ >" % Õ> / ◌ॅ nqUuhyky lqrk rsrjh oklh dVS;k ek.Mj lW cUèkq ikS= :iukjk;.k
2 fg >" e %' lqr dkjs nkSA
IR 8: >67 >" k gjkmr ns'ks ?khogk % t;Ñ".k lqr jkeukjk;.k lqr ikBd
= b ◌ॅ qA I xtkuUn lqrk HkM+xke tftoky lW jkts'oj lqr cynso nkSA
%'
IR T: P # lqyrkuiqj ns'ks jeS % eqjkjh lUrfr pkUn lqrk fnu ijHkw HkkSjhdk
0 / ◌ॅ eugj iz0 HkkSjh lqr jfrd% czãiqj ek.Mj lW nk'k nkSA ';kek iq=A
4 %' O g' ! ² C jfr lqrk uuw xqatj y{ehukFkk fpydkSfj nfjgjk lW xksfoUn nkSA uuw

- ◌ॅ U %' 9 Á lqrkS fpydk meukS dVkbZ lW jke lqr Hkksjk nkS ifupksHk lW egknso
20 ◌ॅ o % b ◌ॅ I 2 nq nkSA dksbyk iq=ksA xqatj lqrkS ijku QsdwdkS ldjk<+h lW Qkxw nkS
%' aV g;' ! 9 - ijku lqrk ykspu lksuk [ks[ku >kSaVhdk fn?kks lW vuw nkSA >kyks iq=k
◌ॅ 3= % D W& °,
F lqrkp defyuh nS;fuA vkn~;k us;ke dqtkSyh lW vkuUn iRuhA ,
◌ॅ %' g > ' H* lqr nsou%A ykspu lqrk 'kkseukFk eksrhukFk ukFkk% cjgh fu[kwfr lW
n> :M ◌ॅ H J' K I ' NksVh nkS nfjgjk lW deyh nq nkSA BhBjorh lqrkp dY;k.korh
S C L C C & ◌ॅ +, % usgorh nkeorhdkA vkn~;k laxzke ,dgjk lW >ksVu iRuhA >ksaVh
◌ॅ 2 %' kk ¹" lqrkS [kM~xukFk JhukFkkS xksihukFk cS|ukFk jfrikM+ csymWp lW vkRek
n ' H* s K ◌ॅ Û, J'
nkSA Qsdw lqrkS fxfjèkkjh gfjukFkkS fn?kks lW B0 eèkqjkifr nkSA
Û, 9 &¢ C _ U C v* C
'kksHkukFk lqr dkjhd% vksbfu lW dqej ckSukbZ nkS vy; lW nqyjS;k nq
.◌ॅ ◌ॅ H$ %' 9 =3
nkSA yk[korh lqrkp vuqief.k lkxjef.k mik;Zef.k loZorh
2
vxjef.k lw;Zef.k jkthref.kA vkn~;k dkdks csymWp lW Qrqju
F ◌ॅ "0 3 %' Sb C V
iRuhA vijk cM+xke nfjgjk lW jtkbZ iRuhA vijk dVkbZ lW dpkyw
2
◌ॅ : \ ? % > ◌ॅ ®> 2 %' &
iRuhA vijk tjgfV;k nfjgjk lW cPpw iRuhA vijk csyk ldjk<+h
¾" =" >"
E E =" >"
E
lW crgu iRuhA vijk fu[kwfr lW ckSdkbZ iRuh vijk lry[kk lW
"' H* a .◌ॅ ◌ॅ ~ J'
ckyxksfoUn iRuhA dkjsyky iz0 dkjh lqrk y{ehdkUr dkyhdkUr
◌ॅ ? J' ,? ◌ॅ
lw;ZdkUrk dVdk lksnjiqj lW yyhr lqr vfu:) nkSA Bk<+h oklh
J' ,> ◌ॅ l J' .
jtkSjk ek.Mj lW ccuw nq nkSA uwuworh iq= lqrkp vUuiw.kkZ f=iqjk
◌ॅ J' & ◌ॅ \? J
diwZjk Qwys'ojhA vkn~;k csyckM+h txriqj ek.Mj lW psa³kbZ lqr
◌ॅ U J' e 0 uodkUr iRuhA vijk lksgkxiqj Nknu lfjlo lW jkeyky lqr
²# # >#
E , D ◌ॅ vfu:) iRuhA vijk fpYgfu;k oklh gM+jh ldjk<+h lW ekSykbZ lqr
£ %' k M / ◌ॅ pqYgkbZ iRuhA y{ehdkUr lqrk bUnzkuUn fxfjtkuUn 'kkjnkuUn
%' g " E g
E ~ @A' fouksnkuUnk csys oklh flejokM+ [kkSvky lW fpUrkef.k lqr f'kokuUn
H* . = / ◌ॅ ? # nkS jaxjkoklh ,dek [k.Moyk lW Hkw"k.k nq nkSA tkudh lqrkp oh.kk
J' D= ◌ॅ dkyhdkUr lqrk enueksgu jkeeksgu yhyeksguk fpYgfu;k oklh
£ J' ¯ > ◌ॅ gM+jh ldjk<+h lW Qsdw nkSA èksuq iokSyh lW >ks>j nq nkSA mek lqrkp
? 2¯? J' ²# V mfeZykA
= 4 ` .@ dH
◌ॅ #" 4 % = K &/ ◌ॅ
4, %' " # L
L L ¯ > ◌ॅ
%' ¾ j ◌ॅ Û 2 %' '
E
fg L C fg 8 2 C =N4 ykspu izikS= eksrhukFk ikS= j?kqukFk lqr x.ks'k% xksfoUniqj oklh gkVh
U 2
, D ◌ॅ &> S lksnjiqj lW nqf[k;k lqr uUnfd'kksj nkS fni cgsjk<+h lW ekuhd nq
% < ◌ॅ 2 %' =y nkSA txnEck lqrsp pUnzkorh Hknzs'oj oklh g"kksZyh ek.Mj lW cPpw
bA Æ
E / ◌ॅ l 67r3 lqr Ñ".kcksèk iRuhA x.ks'k lqrk cjkWViqj oklh lUngiqj fn?kks lW
J' =N4 ◌ॉ, F ◌ॅ fpUrkef.k lqr f'kokuUn nkS vksM+k ,dgjk lW njokjh nq nkS pf.Mdk
#" 4 % ◌ॅ 2 % lqrsp xaxk nq[kuhdsaA vkn~;k jeS oklh jrkSyh nfjgjk lW leykuUn
/ == 2 c ' H* T 9
& lqr vtwZu iRuhA vijk jeS cygk cfy;kl lW ijekuUn iRuhA
◌ॅ E J' T eksrhukFk lqr ;ksxukFk lqrk ckycksèk jkecksèk ckcw cPpkdk Hknzs'oj
◌ॅ J' L C = C
oklh èkudkSyh fn?kks lW vpfer lqr eksgu nkSA jktuiqjk nfjgjk lW
r3 r3 l bA 3 - F ◌ॅ
Hkkrw nq nkSA vkuUnorh iq=A ckycksèk lqrk n;kuUn e;kuUn
L %' ◌ॅ
lokZuUn 'kadjk% QwyckM+h oklh us;ke dqtkSyh lW fxjfxV lqr cq)w
%' H g' r3 > >
nkS lgoktiqj oklh txfr iokSyh lW mxzukFk nq nkSA yhykorh
E 4 ~ n> :M ◌ॅ 2
lqrsp futZyk jhrkA jkecksèk lqrk fxjkuUn nqxkZuUn jktdqekj jeS
2 %
£ = j ◌ॅ s C 2
oklh vksM+k ,dgjk lW th;kyky lqr uhÙkZyky nkSA us;ke dqtkSyh
%'
E ' r3 =
lW QwyckM+h oklh fxjfxV nq nkSA lw;Zdyk lqrsp eatwyk jatwyk

2 E
= : T ◌ॅ > vatwykA ckcw lqrk v:.k dqekj Hknzs'oj oklh txriqj vksbfu lW
GE %' n> :M ◌ॅ 3 2 iapyky lqr lqxkuUn nkS vUnksyh tky; lW Jhèkj nq nkSA txnEck
%' >
E
' " lqrsp ekykA
: bA = V ◌ॅ =
% ; > ◌ॅ _3 2 %' =y '
_" o= r3 «A e4 @A Jhef.k lqr HkksxkuUn lqrk lqcksèk dkes'oj lqjs'k dfiys'ojk% c[kjh
& > .◌ॅ ◌ॅ o C % oklh lqn; csymWp lW fgjnw lqr HkksykukFk nkS ldqfj lfjlo lW
: ◌ॅ G 2 %' h "
E dkyhnÙk nq nkSA lhrk lqrk'p iwf.kZek 'kf'kdyk ukxs'ojh dqUrh
44 xA :# H* û, i / ◌ॅ vkn~;k cjk¡Viqj Mhgk ek.Mj lW ckckyky lqr lqjfr yky iRuhA
J' & : vijk [kfjng ldqjh csymWp lW xksfoUnyky lqr uoy fd'kksj
.◌ॅ ◌ॅ U S J' iRuhA vijk jgVehuk txfr iokSyh lW cnzh lqr Ñ".kdkar iRuhA
, = j ◌ॅ 67 J' vijk dqUrh jgVehuk lry[kk lW dfudyky lqr dhR;kZuUn iRuhA
:# , & ◌ॅ u E J' lqcksèk lqrkS v'kksd fgjkuUnks vjfj;k oklh cM+xke nfjgjk lW xqnj
r3 9 S ; >
lqr lfPpr nkSA i.Mksyh lW enuyky nq nkSA lUè;korh iq=A
◌ॅ ! l %' /; ◌ॅ 2 %%
dkes'oj lqr rkjkuUn jfgdiqj oklh vUgjk dVkbZ lW ;ksxukFk lqr
¦ g' «A Y
x.ks'k nkS Nknu lfjlo lW cPpk nq nkSA foUè;okfluh iq=A lqjs'k
20 ◌ॅ = C =N4 % ◌ॅ l 2
lqrk cSysoklh jktuiqjk nfjgjk lW oklqnso lqr fpUrkef.k nkS
%' ¦ g' e4 v@
vuyiqj djegk lW f'kokuUn nq nkSA lR;Hkkek iq= lqrsp jatuk
◌ॅ I #" % ◌ॅ
dYiukA jgVehuk oklh dfiys'oj lqr eksgu% jgVehuk oklh
4 2 %' ub g [ '
jrkSyh nfjgjk lW caxV lqr t;dkUr nkS clSVh oklh csgV
, @A L , 9
◌ॅ =, ># % , ., &/
[k.Moyk lW loZyky nq nkSA f=iqjk lqrsp laxhrk oUnuk :ohuk
◌ॅ
E 2 %' g =
uohukA vkn~;k eky}kj oklh gfjcksèk lqr ukxsUnz iRuhA vijk
' H* { r3 x J' jgVehuk oklh Hkkxor lqr enu iRuhA vijk dukbu oklh
, b= J' jkelqUnj lqr 'kf'kdkUr iRuh vijk ?kks"kjkek njHkaxk oklh iou >k
V 44# J F) iRuh vijk mUuko ftyk ¼m0iz0½ oklh jkelsod feJ iRuhA
b= J ( 00)
_ J'
IR .ð: C 9 = H ; lqyrkuiqj ns'ks csyS % yksdukFk lqr i`Foh lqrkS fpuxh vkuUnks
= ># .# # > = b fpuxh lqrk t;dkUr ccsdkUr uodkUrk t;uxj oklh HkM+xke
L
◌ॅ 72 % 3 8, tftoky lW eksfgryky lqr fo".kqyky nkS èku?kVk oklh jkeiqj
2
◌ॅ %' -4¹ > 3 ujoky lW nq nkSA dkSf'kY;k lqrsp e;korh èk:okjh oklh fnxksu
U 2
◌ॅ &? \ J' ># tftoky lW nq[kkbZ lqr ckSdw iRuhA t;dkUr lqrk cyjke ij'kqjke
v* C = 0 çC> cS|ukFkk jaxjk lehis dSfFk;k oklh jfrikM+ csymWp lW jfrukFk lqr
.◌ॅ ◌ॅ C >I % t;nso nkS lqfM+;kgh oklh n~;ksjh [k.Moyk lW prqHkwZt nq nkSA
*; &/ ◌ॅ b E 2 %' # vuUrjkek lqrsp lhrk xhrk ccsdkUr lqrkS ';kenso iz0 fnxEcj
= .# 9 OI 0 =y L
nkeksnj cywvk lW nsohxat oklh ujlke cfy;kl lW dfudyky lqr
# ◌ॅ I= ◌ॅ
jkeukjk;.k nkSA nsohxat oklh efg"kh cqèkoky lW 'kqdu nq nkSA
>" %' I= 2
) 3 ◌ॅ 2
Bduh iq=A uodkUr lqrkS izsedkUr misUnzks flefj;k oklh cM+xke
%' k g' # 9 ¤# 0; >
nfjgjk lW egs'k lqr iqjUnj nkS cf<+;ke iokSyh lW eqdqUn nq nkSA

◌ॅ <4 %
fueZyk lqrsp jhrk dqUrhA
j ◌ॅ P: 2 %'
E :#'
C ) 2
3 IR . : , vFk efg"kh cqèkoky lqyrkuiqj ns'ks csyckM+h % >iV lqr
I F ◌ॅ U %' I 9 nsokuUn lUngiqj fn?kks lW xksih nkSA nsokuUn lqrkS y{es'oj
²A <A] dH ◌ॅ 3 C flags'ojkS flejokM+ [kkSvky lW èk:okjh oklh cnzhukFk lqr dqykuUn
: % ° ◌ॅ : 2 %' nkS e>kSjk djegk lW dqatfcgkjh nq nkSA Hkxorh lqrsp ;ksxek;k

b= => > j ◌ॅ eYnokM+ oklh cf<+;ke iokSyh lW ;ksxkuUn lqr ckys'oj iRuhA
= @A J' ²A Ò : y{es'oj lqr ljkst dqekj dule ek.Mj lW jkeukjk;.k lqr
/ ◌ॅ >" # % / ◌ॅ deykdkUr nkS ijl.Mk lW enuyky iz0 Hkn~nh nq nkSA pUnzdyk
0 bÊ 2 %' lqrsp jatw latw vatwA vkn~;k csyokM+h ;nqukFk lqr izdk'k iRuhA
'
H* . > 2 C 4 J' vijk dksYgqok oklh uwuw cPpk lqr gsedkUr iRuhA ljkst dqekj lqr
a¯2 l <# J' Ò : fnid% dksYgqok oklh fxfjtkuUn >k nkSA vueuk lqrsp iq"ik pEikA
a¯2 = %' flags'oj lqr vjfoan fefFkys'kks <axjh oklh eèkqdjiêks nfjgjk lW
ì' <A C@S ï = >wyu lqr xtkuUn nkSA gkVh lksnjiqj lW y{e.k nq nkSA dqUrh
2
3â; ◌ॅ = %' ,
lqrsp csatw csyokM+h oklh Bkdqj x.ks'k lqr jkts'k iRuhA vjfoan lqr
D ◌ॅ ²" 2 %' :# . .
ladsr dqekj% c[kjh oklh ckyÑ".k >k nkSA
k: =N4 q4 J' c
: & 67 %'
_ IR ~ : e L 9 Jhiqj ns'ks Qwyljk % dkjsyky lqr czteksgu lqrkS iqjUnj misUnz
0 I^ a .◌ॅ ◌ॅ µ C PQ C nsosUnz dkdks csymWp lW VsdukFk lqr eqfDrukFk nkS vuyiqj djegk
% ◌ॅ P4 2 %' lW eq'kg: nq nkSA lqrkp >wykorh tkEcorh tk;korhA vkn~;k
y > ' H* . = / ◌ॅ csyokM+h oklh txriqj ek.Mj lW T;ks0 psa³kb lqr T;ks0 uodkUr
;0 V ;0 # J' iRuhA
y Ia ◌ॅ s" vijk tkEcorh egknsodksy oklh cM+xke nfjgjk lW mxzef.k lqr
> 2 J' > o D ;nq iRuhA vijk tk;k Hkksjkng oklh lfjlo lksnjiqj lW uks[ksyky
◌ॅ `W VL J' : lqr bUnzeksgu iRuhA iqjUnj lqrk redqM+k oklh vUgjk dVkbZ lW
Y ,? ◌ॅ e % 4 dkjsyky lqr lqUnj nkS f'kok gfjve lW nq[kj.k nq nkSA pUnzdyk
2
◌ॅ &" 2 %' 4 '
E H* lqrsp lq'khyk fueZykA vkn~;k dksf<+yk oklh jtkSjk ek.Mj lW
a M / ◌ॅ b" J Hknzef.k lqr >wykuUn iRuh , lqrk fot; vt; lat; jat;k%A
K > > > >'
E , vijk fueZyk jgVehuk oklh lry[kk lW fnukukFk lqr oa'khèkj
◌ॅ C 43 J' 0 iRuhA misUnz lqrk ijekuUn eksnkuUnk etfyliqj oklh laxzke
L s K ◌ॅ
,dgjk lW pksvkyky lqr ds'koyky nkS gkVh lksnjiqj lW lnkuUn
H c4 % , D ◌ॅ 2
nq nkSA mek iq=kA vijk misUnz lqr vejukFk% Mkykoklh gkVh
%' g' 0 C i
lksnjiqj lW fuR;kuUn lqr gfj nkS uxokM+ ?kkslksr lW J`f"Vyky nq
, D ◌ॅ u % = FD
nkSA fueZyk lqrsp jatwyk vatwykA
◌ॅ _ 2 %'
E
'
Þ 2
= 3â; ◌ॅ in~ekuUn lqrk naxjh oklh eèkqjkiêks nfjgjk lW crklw lqr gfjuUnu
% ) ◌ॅ sL 2 %' g' nkS efg"kh ikyh lW mxzeksgu nq nkSA ehjk iq=A ijekuUn lqrk
= & ! ◌ॅ L jkeuxj oklh [kkaxqM+ lfjlo lW nkeksnj lqr in~ekdj nkS jgVehuk
Þ % , & ◌ॅ L 2 %' oklh lry[kk lW czteksgu nq nkSA js[kk iq=A nsosUnz lqrk jfoUnz
e& g' I^ ; ,2H dfoUnzks iVqvkgk oklh Nknu lfjlo lW izrkiukjk;.k lqr fujatu
◌ॅ >" %' b nkSA izHkk lqrsp 'kkjnkA
& %
12 )/ 3 vFk Jhiqj ns'ks Qwyljk xzkekjEHk%
: 9 P: 4 ]' ;0 gfjiqj ikyh ewy % enuyky lqrkS eqdqUn 'kadjkSA T;ks0 eqdqUn
P: «4 S e4 / ◌ॅ lqrk jes'k uoy fd'kksj lqjs'kk% dule ek.Mj lW dUryky lqr
# C % ] ◌ॅ W&? 2 yksdukFk nkS rjkSuh djegk lW [ks[kkbZ nq nkSA dykorh lqrsp
%' =y «4 o txnEck jes'k lqrk Hkksjkngoklh lfjlo lksnjiqj lW _f)ukFk lqr
D ◌ॅ ×£ C `W %' uks[ksyky nkSA lqrsp nqxkZ HkokuhdsaA vkn~;k jkeuxj oklh ujlke

2 E b c '
= H* = > ◌ॅ cfy;kl lW N=ukFk lqr egs'k iRuhA vijk vfB;kckM+h oklh Mhgk
g C <4 J' k> ek.Mj lW frudkSM+h lqr f'kokuUn iRuhA vijk jes'k lqrk
/ ◌ॅ - 4 J' «4 vfB;kckM+h oklh jktuiqj nfjgjk lW dudef.k lqr cklqnso nkS
" ◌ॅ " I [kkaxqM+ lfjlo lW ykyfcgkjh nq nkSA lqjs'k lqr f'kodqekj jkt
% & ! ◌ॅ 2 %' e4 dqekj v'kksd dqekjk% chjou oklh lry[kk lW pqYgkbZ lqr
4: : S : & dhR;kZuUn nkS uM+qvkj djegk lW fpduh oklh lnkuUn nq nkSA
◌ॅ 2¯? u E % # ◌ॅ xq.koUrh lqrsp t;arh dqUrhA vkn~;k oHkfuxkek lqiVkuh xaxksyh lW
2 %' !"# > :#' H* Hkksyk lqr rkjkuUn iRuhA vijk dqUrh lksgkx ekM+j oklh [kkaxqM+
b = , =U ◌ॅ o J%
lfjlo lW nkeksnj lqr dq'ks'oj iRuhA f'kodqekj lqr Ñ".kdqekj iz0
:# D= & ! ◌ॅ L
yyu vfB;kckM+h oklh jktuiqjk nfjgjk lW cklqnso lqr 'kksHkkdkUr
:RA J' 4: 67: 0
[kkaxqM+ lfjlo lW nkeksnj nq nkSA mfeZyk lqrkp uhjk vkHkk fdj.k
" ◌ॅ I
foHkk js.kw vuhrk jhrkA vkn~;k uhjk dVgjckM+h oklh cf<+;ke iokSyh
Sb# & ! ◌ॅ L 2 %'
E
lW gfjcksèk lqr fot; dqekj iRuhA vijk vkHkk csyokM+h oklh
Hb " b e" ' H*
txriqj ek.Mj lW vfu:) lqr fouksn iRuhA jktdqekj lqrkS
2 > j ◌ॅ r3 >
ukxsUnzukFk xtsUnzukFkkS vlwjkoklh cM+xke nfjgjk lW fuR;kuUn lqr
: J' Hb . = /
◌ॅ £ ` J' : 9 x C
ia0 prqjkuUn nkS gseuxj oklh n~;ksjh [k.Moyk lW cPpu nq nkSA
=q ◌ॅ u 0

oh.kk iq= lqrsp iwf.kZek lquhrkA v'kksd dqekj lqr eukst% eYnokM+
% < = *; &/ ◌ॅ l 2 %' oklh dksdhyokM+ fn?kks lW uks[ksyky lqr txUukFk nkS flejokM+
" g "
E ' S : ` [kkSvky lW oklqnso nq nkSA 'kksHkk iq=A
a F ◌ॅ `W =C
% dH ◌ॅ I 2 %' Sb g'
4 =N4 & $ ◌ॅ 'kadj lqr x.ks'k% [kM+fg;k oklh erkvksu nfjgjk lW jaxyky lqr
2 % - F ◌ॅ C 2 %' ccquh nkS dudkSjk fn?kks lW psrukFk nq nkSA 'khryorh iq=A x.ks'k
4 g' =N4 ◌ॅ l , lqrk ijgV ldjk<+h lW cPpw lqr JhdkUr nkS xq.kerh oklh czãiqjk
2
_# % !" ◌ॅ . %' lW cspw nq nkSA lqrkp vuqjkèkk c[kjh oklh dkdks csymWp lW euksgj
¾3 & a .◌ॅ ◌ॅ ` P3 lqr eqjyhèkj iRuhA
J'
: c4 ! , HkM+xke tftoky % ds'koyky lqr egkohj lxquk oklh dVek
◌ॅ 4 C % = / ◌ॅ oHkfu;ke lW dk'khukFk nkS txriqj ek.Mj lW ek;k nq nkSA vijk
%' c4
I 9
; & ds'koyky lqrkS nsokuUn prqjkuUnks [kM+fg;k oklh vuyiqj djegk
◌ॅ % ◌ॅ r3 2
lW >woj nkS nfjgjk lW cksèkh nq nkSA ;'kksnk lqrkp nsodh èkS;Zorh
%' >S I #>E !' H* xqykcA vkn~;k jkeuxjoklh j[kokjh gfjve lW fo'oukFk lqr
◌ॅ A C _2 C JqfrukFk iRuhA vijk èkS;Zorh dksf<+yk oklh rjkSuh djegk lW
J' #>E a ] ◌ॅ uUnfd'kksj lqr deykuUn iRuhA vijk xqykc HkVokM+ oklh Hkkuqiqj
S J' ! b, ifupksHk lW 'kqdnso iRuhA egkohj lqrkS lqjsUnz fojsUnzks pkSjh dule
b¾ b ◌ॅ I J' 9 e
ek.Mj lW cnzhukjk;.k nkS j[kokjh gfjve lW jeS oklh T;ks0 jrh'k
e; p / ◌ॅ >" % &
nq nkSA lqHknzk iq=A lqjsUnz lqrk pUnz'ks[kj dke'ks[kj izse'ks[kjk
◌ॅ T ;0 4 2 %' b g'
ijekuiqj lW jeS flgkSfy ek.Mj lW Qsdu lqr osnkuUn nkS vUnksyh
e R& R& ¤R& ◌ॅ
tky; lW fo".kqdj nq nkSA xk;=h lqrsp izfeyk Hknzs'oj oklh jkeiqj
T Ô /
◌ॅ ^ % ;
ujoky lW f'kokuUn lqr lqxsUnz iRuhA fojsUnz iz0 ckyks lqrk HkVokM+
◌ॅ 72 2 %' =>g bA
oklh Hkkuqiqj ifupksHk lW txeksgu lqr cynso nkS fnxkSu tftoky
◌ॅ 4 x J' e
lW caxV nq nkSA :Dehuh lqrkp lqxUèkk jtuhxUèkk js.kw nqxkZ vkn~;k
0 b, b¾ b ◌ॅ =L
I % · ◌ॅ =, 2 %' Ú
oHkfuxkek oklh jktuiqjk nfjgjk lW fo".kqnso lqr n;kuUn iRuhA
= = e" =
2 E H* b = nsokuUn lqrk jgVehuk oklh jrkSyh nfjgjk lW uwuwyky lqr caxV
◌ॅ 72I > J' I nkSA prqjkuUn lqr v:.k dqekj% y{ehiqj jrkSyh nfjgjk lW oklqnso
nkS iyk'kouh oklh lfjlo lksnjiqj lW lfPpnkuUn nkS lkfo=h

, 9 ◌ॅ =, lqrkp eatwyk ekèkoh ekykA vkn~;k yks[kM+k oklh vksM+k ,dgjk lW
%' " : ² 9 Ñ".keksgu lqr e;kuUn iRuhA vijk ekèkoh tewvk oklh efg"kh
◌ॅ I % 4 D ◌ॅ cqèkoky lW jekuUn lqr bUnzdkUr iRuhA vijk ek;k tgkuiqj oklh
l % g
3 ' H* jrkSyh nfjgjk lW lR;ukjk;.k lqr jkeukjk;.k iRuhA v:.k dqekj
& $ ◌ॅ 67L > J' lqr eukst HkVokM+ oklh Hkkuqiqj ifupksHk lW ;nqohj lqr eqjyhèkj nkS
- # 4
- ◌ॅ vUgjk dVkbZ lW pqYgkbZ nq nkSA
V# J' > 9
◌ॅ u >" >" J' " :
` b, b¾
b ◌ॅ 2
>
P3 % Y ,? ◌ॅ 2¯? 2 %'
¾ j s: kk C P dH èksuq iokSyh xzke % BhBj lqr yyhrukFk% eqjktiqj [kkSvky lW
◌ॅ >G % ◌ॅ < >" ckcwjke lqr t;nÙk nkS ipgh tftoky lW gseukjk;.k nq nkSA
2 %' ! g' C O 0 xqtdorh iq=A yyhrukFk lqr ';ke lqUnj iz0 cEHkksykd%
¨; , : .◌ॅ ◌ॅ `W % dVgjckM+h oklh ldqjh csymWp lW uks[ksyky nkSa lqrsp osnkorh
^ &= ◌ॅ [kexM+k oklh vuyiqj djegk lW uwuwyky lqr ohjHknz iRuh , lqr
b J K E ' O 0 dekZuUn%A ';ke lqUnj iz0 cEHkksyk lqrkS rkjkuUn czãkuUnks yks[kM+k
¨; 9 ; & $ ◌ॅ oklh vksM+k ,dgjk lW uks[ksyky lqr jke nkS jeS oklh cygk
`W % T > ◌ॅ o 2 cfy;kl lW Hkksyk nq nkSA txuorh iz0 txnEck iq=A rkjkuUn lqr
%' = 0 =y g' 8 2
j?kquUnu% ;eqvk oklh efg"kh cqèkoky lW Hkw"k.k lqr ckycksèk nkS
2
>PH ) 3 ◌ॅ b)" r3 %
iyklh oklh jtkSjk ek.Mj lW cuekyh nq nkSA t;Urh lqrsp jkèkk
M / ◌ॅ 2 %' ># 3
:DehuhA czãkuUn lqrkS ekèko dqekj fgjk dqekjkS ;eqvk oklh efg"kh
Ú ' 9 3 : :] >PH
cqèkoky lW deykdkUr lqr gfjdkUr nkS jtkSjk ek.Mj lW dksdu nq
4
- ◌ॅ # # % M
nkSA lkfo=h lqrsp pUnu fdj.kA
/ ◌ॅ a 2 %' g "'
s: fg 9 e vuyiqj djegk xzke % jke ikS= izkUèku lqrkS dkjsyky ;nquUnuks
> 2 ` 3] > ◌ॅ O %' èkjkSjk cfy;kl lW ';keyky lqr thuhyky nkSA ;nquUnu lqr
> 2 0 =, , D ◌ॅ jekuUn iz0 caxV% gkVh lksnjiqj lW Hkxoku lqr ekuhd nkSA enuiqj
%' Y ,? ◌ॅ oklh vUgjk dVkbZ lW ,dyky nq nkSA l:ief.k lqrsp cPpknk;
%' " l> bnA' H* & Hkwous'ojhA vkn~;k lry[kk lW vPeqr lqr mes'k iRuhAuh0A vijk
◌ॅ *P «4 J' 0% # tewvk oklh vksM+k ,dgjk lW T;ks0 cynso lqr >wykuUn iRuh ,
$ ◌ॅ ;0 I J K lqr lw;kZuUnA jekuUn iz0 caxV lqr y{ehdkUr% [kkukckM+h oklh
> E ' 0 =, ²# & glkSyh lksnjiqj lW jkeÑ".k lqr nsoukjk;.k nkS flgkSyh ek.Mj lW
Í D ◌ॅ 67 I >" % Ô
eFkqjkukFk nq nkSA ljLorh iq=A y{ehdkUr lqrk iznhi fot; lat;
2 C 2 %' g' ²#
/ ◌ॅ C
vf'ouh dqekjk% tgkuiqj oklh ,dek [k.Moyk lW xksiky lqr
> > A :
lqUnjeksgu nkS jkeuxjoklh ijgV ldjk<+h lW gfj nq nkSA bafnjk
&/ ◌ॅ U L % = ,
lqrsp izfrek yyhrkA vkn~;k <axjh oklh eèkqdjiêks nfjgjk lW

◌ॅ 2 %' V '
jekuUn lqr nsoyksd iRuh izkUèku lqr xksfoUn lqr f'kokuUn% [kkaxqM+
H* 2
ï = 3â; ◌ॅ
lfjlo lW yky fcgkjh nkS efgUnziqj i.Mqvk lW j'kk<+ oklh
I J U 4 & !
yhykuUn nq nkSA
◌ॅ % /2# ◌ॅ &
2 %'
ð ; : C _ P: tySokj vUnksyh ewy % ckcwukFk lqr Jhyky lqr eqdqUn lqr VsVu
µ, I ◌ॅ ? %' nsmjh oklh jkeiqj ujoky lW cwykbZ nkSA lqrsp lqnkek Qwyljk oklh
~ > j ◌ॅ \ = cf<+;ke iokSyh lW ckSdw lqr fxfjtkuUn iRuh , lqr lw;kZuUn%A
J K > E ' µ, :} VsVu lqrk cjgdqEek oklh 'kfDrjk;iqj ujmu lW ;ksxkuUn nkSA
4Q> ◌ॅ = %'

dH : b , # [kM+hd [kkSvky ewy % fHkydw lqr >iVyky lqr uodkUr% dYgqok
¯2 ) / ◌ॅ £ C 2 C %
C oklh efg"kh ijl.Mk lW fl)ukFk lqr eFkqjkukFk nkS lqrsp nsodh
I = FD ◌ॅ W uxokM+ ?kkslksr lW lnkuUn lqr [ksykuUnk iRuhA uodkUr lqrk
J' # o C 3 E C 4 C HkksykukFk èkekZuUn fnukukFk dk'khukFk cVs'kukFkk% jgVehuk oklh
µ4 C , =]
◌ॅ >4 C eaxjkSuh ikyh lW ;'kukFk lqr olUryky nkS [kkaxqM+ lfjlo lW
# % & ! ◌ॅ V" 2 %' bUnzef.k nq nkSA ljLorh lqrsp cqPph nk; iyklh oklh us;ke
l2 > n> :M ◌ॅ L dqtkSyh lW eksfgryky lqr y{e.knso iRuhA HkksykukFk lqrkS voèks'k
²"I J' o C 9 4 qÅ jkts'kkS fxygokM+h oklh vuyiqj djegk lW nkeksnj lqr nqxkZuUn
◌ॅ L 2 E
=
nkS lry[kk lW gfjeksgu nq nkSA vUuiw.kkZ lqrsp QwydqekjhA èkekZuUn
% & ◌ॅ L 2 %' " E
lqr egs'kukFk% <axjh oklh gkVh ikyh lW f'ko'kadj lqr izseukFk nkS
~ :' 3 E <4 C ï = ,
doS ujmu lW uwuw nq nkSA dkSf'kY;k lqrsp m"kk 'khykA fnukukFk
◌ॅ 44 ¤ C % ¡ ◌ॅ 2 %'
lqrk HkVokM+ oklh Hkkuqiqj ifupksHk lW Qwnu lqr fuR;kuUn nkS vksM+k
-4¹ ) 4' C b,
,dgjk lW HkksxkuUn nq nkSA js[kk lqrsp jRuk iz0 eerk dk'khukFk
b¾ b ◌ॅ 3 u %
lqrk y{ehiqj oklh tySokj tky; lW 'kksfHkr yky lqr jkeeksgu
◌ॅ o= 2 %' e& J 0 &'
iz0 ckSdw nkS g"kksZyh ek.Mj lW Qwnu nq nkSA J`tuk iq=A
² ð > ◌ॅ Sb
L 0 \ % Æ
E / ◌ॅ ~ 2 %'
_ g'
Í D & ◌ॅ : 67 glkSyh lksnjiqj [kkukckM+h lW foLFkkfir % jkeÑ".k lqr
I >" =3 & Ô / ◌ॅ nsoukjk;.k lqr xnkèkj% [kkukckM+h flgkSyh ek.Mj lW eFkqjkukFk nkSA
2 C %' ï = , ◌ॅ W&V 2 %'
C <axjh oklh gkVh ikyh lW [ks[kkb nq nkSA 'kfDr lqrsp ljLorh
4Q ;' H* ~ nzksinhA vkn~;k Qwyljk oklh vuyiqj djegk lW ;nquUnu lqr
◌ॅ > 2 =, J' ; caxV iRuhA vijk nzksinh egknsodksy oklh efg"kh cqèkoky lW
Ia 4
- ◌ॅ r3 vtcyky lqr vucksèk iRuhA vijk nsoukjk;.k lqrkS pØèkj
J' I >" 9 3 *3] :> fo|kèkjkS dqfEg;k oklh txriqj vksbfu lW dhR;kZuUn lqr lnkuUn
= V ◌ॅ u E %' >S nkSA ;'kksnk iq=A xnkèkj lqrk mWekdkUr xkSjhdkUr jekdkUrk
g' =3 ◌ॅ# ·# # ~
QwyckM+h oklh flejokM+ [kkSvky lW 'kkjaxèkj lqr Hkwous'oj nkS
dH ◌ॅ 4 =3 bnA %
tenkSyh ikyh lW jfrukFk nq nkSA dkSf'kY;k lqrsp lkfo=h jeS oklh
◌ॅ C 2 %' -4¹
% g
csylke cqèkoky lW jkecksèk lqr fxjkuUn iRuhA mWekdkUr lqrk
2
T . 3 ◌ॅ r3 = J'
<axjh oklh eèkqdjiêks nfjgjk lW eqdqUn lqr nqxkZuUn nkS ldqjh
◌ॅ# 2
ï = 3â; ◌ॅ P:
xaxksyh lW in~ekuUn nq nkSA cqfp;k iq=A pØèkj lqrk chjou oklh
2 E
= % : =U ◌ॅ Þ 2 %' >
2
lry[kk lW pqYgkbZ lqr dhR;kZuUn nkS uM+qvkj djegk lW FkksYgh nq
g' 3 & ◌ॅ 2¯?
#
nkSA fo|kèkj lqr ';kekdkUr pdfy;k oklh nkSA lqrsp yyhrkA
u E % ◌ॅ +¯ 2 %' *3
O# > %' '
5 ; " ◌ॅ : ?kqlSr uxokM+ ewy jgBk jkeuxj lW foLFkkfir % dyj lqr
a M / ◌ॅ b" cwpu lqr iqjUnj dksf<+yk oklh jtkSjk ek.Mj lW Hknzef.k nkS
% a D ◌ॅ £ 2 C 2 %' dksf<+yk oklh lfjlo lksnjiqj lW cqf)ukFk nq nkSA vuwiorh iq=A
g' ~ %' vijk cwpu lqr Qwyljk oklh nkSA lqrkp ;'kksnk MksfM+;k oklh
>S ³ ◌ॅ = C cjgh fu[kwfr lW x`fgukFk lqr ij'kqjke iRuhA
J'
9 C 4Á
E Ia iqjUnj lqrkS fnukukFk lqn'kZukS egknsodksy oklh cM+xke nfjgjk lW
◌ॅ I % DV 2 pks: lqr 'kqdnso nkS lksbuh lw lqUnjyky nq nkSA vfgY;k lqrsp
%' ¹ ¤' H* H pUnzdyk izsedykA vkn~;k tewvk HkkSj [k.Moyk lW eqfDrukFk lqr
&/ ◌ॅ PQ C «A J' ¤ ijes'oj iRuhA vijk izsedyk cjgdqEek oklh jrkSyh nfjgjk lW
:} 9 ◌ॅ 2¯ V pqYgkuUn lqr bUnzkuUn iRuhA fnukukFk lqr jkeÑ".k iz0 oqnqj

J' C 67 0 2 2 : ◌ॅ H dqleky lW vkuUn fd'kksj nkS HkkSj [k.Moyk lW dufdjcw nq nkSA
S % &/ ◌ॅ 2 %' Ò ljkscfj iq=A
g'
12 )/ 4)5 # vFk Jhiqj ns'ks egknsodksy xzke leLr ewy
: >"

E b 0 ³ nfjgjk cM+xke ewy % lw;Zef.k lqr Hkkuwdj iz0 Mkseu lqrk ;qxy
Ð= S S > S â fd'kksj pUnzfd'kksj t; fd'kksjk% cjncêk oklh ikj[k.M cgsjk<+h lW
&/ < ◌ॅ U C % bA xksihukFk nkS Hknzs'oj oklh jktuiqjk nfjgjk lW txeksgu nq nkSA
◌ॅ =L 2 %' g' Ð= jktorh iq=A ;qxy fd'kksj lqrk v:.k o:.k fot; vf'ouh dqekjk%
S " " > A : bA
Hknzs'oj oklh fi.Mks[kfj lqjxu tudyky lqr nqf[kryky iz0 nkyks
/;& = 2
& 0 %
nkS g"kksZyh ek.Mj lW Qwnu nq nkSA mfeZyk lqrsp uhye :iliqj
Æ E / ◌ॅ ~ 2
%' E
oklh cSxuh vy; lW txnh'k lqr pkSèkjh o:.k dqekj iRuhA v:.k
v= > ◌ॅ =4 p3 "
: J' " : +
dqekj lqrk cjnkgk oklh Nknu lfjlo lw uhydkUr lqr nsohdkUr
# I# % b # 2 %' nkS cHkuh oklh vuUryky nq nkSA pUnk iq=A pUnzfd'kksj lqrk
g' S ` L L fouksn izeksn veksnk% y{ehiqj oklh tky; lW 'kksfHkryky lqr
² > ◌ॅ Sb L 0 jkeeksgu iz0 ckSdw nkSA g"kksZyh ek.Mj lW Qwnu nq nkSA ;'kksnk lqrsp
\ %' Æ E / ◌ॅ ~ 2 %' >S lquSuk lkfo=hA vkn~;k rqyfl;k oklh Nknu lfjlo lW lw;Zeksgu
½ g' H* > ◌ॅ lqr Hkwiky iRuhA t;fd'kksj lqrk v{k; vt; lat;k% eYnokM+
>
L E b J' >S ª> > oklh dksdhyokM+ fn?kks lW uks[ksyky lqr cqf)ukFk nkS eaxjkSuh ikyh
> a F ◌ॅ `W lW olUryky nq nkSA xaxk lqrsp izfrek [kksfjng oklh eyafx;k
£ 2 C % =] ◌ॅ # 2 %' == dqtkSyh lW x.ks'k lqr jktsUnz iRuhA
( => :M ◌ॅ =N4
q J'
4 C 0 I 72I ²" % =U 'khykukFk iz0 oh: lqrk tynso fo".kqnso y{e.k nkS xaxksyh lW
◌ॅ £2 C % /2H ◌ॅ µ4 2 %' cqf)ukFk lqr ckcwyky nkS i.Mqvk lW cVs'k nq nkSA lqrkp jhrk
◌ॅ P4> PQ C J' gfjiqj ikyh lW eq'kk; lqr eqfDrukFk iRuhA tynso lqrk
I > >" O >" o = t;ukjk;.k ';keukjk;.k Hkksykdk% jkeuxjoklh vy;okj vy; lW
◌ॅ @A % => :M
uwuw lqr dfiys'oj nkS eyafx;k dqtkSyh lW thuhyky nq nkSA esfèk;k
◌ॅ 2 %' «3> g'
iq=A
72I 4 >" I >" >" H fo".kqnso lqrk f'koukjk;.k nsoukjk;.k jkeukjk;.k tewvk oklh dkdks
a .◌ॅ ◌ॅ H 2 4 C % 9 csymWp lW ccqvk lqr f'kykukFk nkS jrkSyh nfjgjk lW cPpw nq nkSA
◌ॅ l 2 %' I 4 ! · b' nsodh lqrsp lq'khyk xqykc xkSjh izHkkA vkn~;k QwyckM+h oklh us;ke
H* ~ n> :M ◌ॅ 6 dqtkSyh lW lqUnj lqr ÑikuUn iRuhA vijk xqykc eYnokM+ oklh
J' ! a F ◌ॅ dksfdyokM+ fn?kks lW deykuUn lqr uSf"Bd ';kekuUn iRuhA vijk
½ñ O J' · xkSjh etfyliqj oklh Hkkuqiqj ifupksHk lW etxqr yky lqr
b¾ b ◌ॅ ! lnkpkjh vfrfFk izseh bUnzkuUn iRuhA vijk izHkk MksfM+;k oklh vksM+k
C ¤ V J' b ³ ,dgjk lW jkèkkdkUr lqr e;kdkUr iRuhA
$ ◌ॅ 3# ># J'
&>" S # &@4 b, f'koukjk;.k lqrk v'kksd olUr vf[kys'kk% HkVokM+ oklh Hkkuqiqj
b¾ b ◌ॅ G % = ifupksHk lW mfÙkeyky lqr egkuUn nkS txfr iokSyh lw eqfDrukFk
j PQ C 2 %' Ò = ' nq nkSA jksfguh lqrsp lqxUèkk yyhrkA nsoukjk;.k lqr T;ksfr"k iz0
I >" ; ) 0 P E :] â eqUuk fueZy dqekjkS cjncêk oklh cf<+;ke iokSyh lw jfrdkUr lqr
> j # Sb# % & 'kksHkkdkUr nkS j[kokjh gfjve lW eqfDrukFk nq nkSA jatuk iq=A
◌ॅ PQ C 2 %' g'

²" I 2 C 0 =N4
0 £ y{e.k nso lqrk :nzkuUn iz0 crkgw cqf)ukFk iz0 x.ks'k nqxkZuUn iz0
2 E
= 0 0 l Ók> = ckck czãkuUn iz0 cPpkdk% iksfB;k oklh uxokM+ ?kkslksr lW eueksgu
FD ◌ॅ L ç % M / ◌ॅ lqr dSyw nkS jtkSjk ek.Mj lW Hkksd: nq nkSA dkSf'kY;k lqrsp rkjk
o 2 %' -4¹ 3 = H* jkèkk lqxUèkk vkn~;k iVsxuk xaxksjk cqèkoky lW mes'k lqr y{ehdkUr
2
µ= =U 3 ◌ॅ «4 ²# J iRuh vijk <axjh gkVh ikyh lW rstÑ".k lqr jkepUnz iRuhA
2 ◌ॅ 67 J'
° ◌ॅ :nzkuUn lqrk etfyliqj oklh >kSok vy; lW ujflag lqr fnukukFk
' % - ◌ॅ $ 2 % nkS fpydkSj nfjgjk lW Nsnw nq nkS ehuk lqrsp vk'kk cqf)ukFk lqrkS
H4 £ 2 C 9 4 C c > dk'khukFk dsnkjukFkkS rqyfl;k oklh HkM+xke tftoky lW ckcwth
◌ॅ J 0 k5 % lqr jRukdj iz0 BDdu nkS vksbfu lW dqek lksusyky nq nkSA Jhef.k
$. ◌ॅ : Dn 2 %' _" g' = 2 E iq=A nqxkZuUn lqrk jkeuxj oklh j[kokjh gfjve lW Ñ".kdkUr nkSA
= & ◌ॅ 67# %'
C 0 9 I Ij b ◌ॅ cnzhukFk iz0 pks: lqrkS 'kqdnso lgnsokS nnjh ifupksHk lW nqykbZ nkSA
2
? %' ! >Sc ' H* xqatuorh lqrsp lqnkek ;'kksnkdsaA vkn~;k uh0A vijk dkdks csymWp
0' a .◌ॅ ◌ॅ S O lW uUnfd'kksj lqr ';key fd'kksj iRuhA 'kqdnso lqr lnkuUn%
S J' I o DV Hkksjkng oklh lksbfu lW Hkksjsyky lqr 'kqdnso nkS jS;ke lksnjiqj lW
◌ॅ oe I % ®> D ◌ॅ /2 >iV nq nkSA ;'kksnk lqrsp vfgY;k dksf<+yk lW Qwyljk oklh
%' >S ¹ a ◌ॅ 3 uxokM+ ?kkslksr lW cwpu lqr iqjUnj iRuhA lnkuUn lqrkS vejukFk
FD ◌ॅ
J' 9 vHk;ukFkkS iyklh oklh ifj;ke cqèkoky lW ccqvu lqr cS;kdj.k
2
C b> > 3 ◌ॅ
'kqdnso nkS flefj;k oklh lqn; csymWp lW dsnkjukFk nq nkSA
v>" I % > > .◌ॅ ◌ॅ
vfgY;k lqrsp fueZyk t;ekyk 'kdqUryk iq=A vkn~;k nHkM+k oklh
c C 2 %' ¹
E > 4:#
mèkkSM+ tky; lW f'koukFk lqr jktsUnz iRuhA vejukFk lqrk
g' H* b þ ◌ॅ 4 C
cjgdqEHkk oklh 'kfDrjk;iqj ujmu lW [kq'dhckx lqr lqèkkdkUr nkS
q J' C :¨ 4Q>
[kexM+k oklh n~;ksjh [k.Moyk lW oS;kdj.k ijekuUn nq nkSA laxhrk
◌ॅ & 2,= 3# % &= *;
iq=A
&/ ◌ॅ ¡>" 2 %' = g'
C 2 C
C 2 C
' C iq"iukFk lqrk eFkqjkukFk uwuwyky uUnykyk%A eFkqjkukFk lqrk ijgV
, < ◌ॅ = % D cgsjk<+h lW [kM+xh lqr ekuhd nkS lfjlo lksnjiqj lW fodu nq nkSA
◌ॅ 2 %' C
2 C Ia vijk eFkqjkukFk lqrk egknsodksy oklh ifjljk lW Jhèkj lqr HkwYyh
◌ॅ _3 b| % ) e C 2 nkS efg"kh ikyh jsorhukFk nq nkSA nqyks lqrsp mWek lUè;kA vkn~;k
%' 2 ◌ॅ ¦' H* 3 · èk:okjh fnxkSu tftoky lW vtxqr lqr uwuw iRuhA vijk lUè;k
◌ॅ ! J' ¦ enuiqj x<+ csymWp lW xksihukFk lqr egkuUn iRuhA uwuwyky lqr
.◌ॅ ◌ॅ U C J' eèkqlwnu% vjfj;k oklh ,dgjk ls uUndqekj lqr [kq'kh nkS [kkSvky
32 > K : & 24 % lW NksVdw nq nkSA ;ksxek;k iq=A eèkqlwnu lqrk ';kelqUnj jkelqUnj
dH ◌ॅ +, 2 %' => g' 32
izselqUnj t;lqUnj N= lqUnjk% eaxjkSuh ikyh lW yhykuUn lqr
O ¤ > g =]
uUnfd'kksj nkS xkSj lksnjiqj lW eèkqlwnu nq nkSA dqUrh lqrsp 'kkfUr
◌ॅ S % · D ◌ॅ
t;UrhA vkn~;k egs'kiqj xqynh [k.Moyk lW eksgu lqr egsUnz iRuhA
32 2 %' :# 4# >#' H* <4
vijk Qqyiqj oklh HkkSj [k.Moyk lW cwpu lqr jkefd'kksj iRuhA
! &/ ◌ॅ L < J' ~2
';kelqUnj lqrk cHkfuxkek oklh doS ujmu lW ekSykbZ lqr
&/ ◌ॅ S J'
[ksykuUn nkS laxzke ,dgjk lW vpdyky nq nkSA fueZyk iq=A
O b = ¡ ◌ॅ ?
uUnyky lqr egkuUn% nkSyriqj oklh 'kfDrjk;iqj ujmu lW
W % s K ◌ॅ 2 %'
E
g' % 4Q>
frydukFk nkSA fodyorh lqrkp ikoZfr 'kPph lq'khykA vkn~;k
◌ॅ C %' E 4l
Mkykoklh x<+ csymWp lW rhFkkZuUn iRuhA vijk HkVokM+ oklh
4' H* i = .◌ॅ ◌ॅ C E J' Hkkuqiqj ifupksHk lW enueksgu lqr fxjèkj iRuhA vijk vfB;kckM+h
2 b¾ b ◌ॅ L vuyiqj djegk lW eqlyh lqr deykdkUr iRuhA egkuUn lqrk

=3 J' k> ◌ॅ P cklqdhukFk cS|ukFk txUukFk dk'khukFkk% dYgqokoklh dkdks csymWp
# J' C v* C lW vtcyky lqr mfÙkeyky nkS nHkM+koklh txriqj ek.Mj lW
=C 4 C ¯2 a .◌ॅ ◌ॅ fpr: nq nkSA vUuiw.kkZ lqrkp mfeZyk izfeyk pUnzdykA vkn~;k
G % b = / ◌ॅ 2 nHkM+k oklh lfjlo lksnjiqj lW JhdkUr lqr jekdkUr iRuhA vijk
%' " E
E ' H* b izfeyk HkVokM+oklh Hkkuqiqj ifupksHk lW jekuUn lqr ;qxy fd'kksj
D ◌ॅ _# # J' iRuhA
b, b¾ b ◌ॅ
Ð= S J'
4
- : r3 r3 r3 efg"kh cqèkoky ewy % vtcyky lqrk eucksèk vucksèk gfjcksèkk
2 ◌ॅ % ) 3
2 ◌ॅ E jgVehuk oklh lry[kk lW ccwuh nkS efg"kh cqèkoky lW dhfrZ nq nkSA
2 %' r3 2
3# p K ◌ॅ ' vucksèk lqr eèkqdkUr% :pkSyh ,dgjk lW jfrukFk lqr ccwvk nkS
H % => ,? ◌ॅ e 2 %'
E eyafx;k dVkbZ lW dkjsyky nq nkSA diwZjk iq=A eèkqdkUr lqrkS eukst
2
g' 3# 9 ` : Ò :] dqekj ljkst dqekjkS tgkuiqj oklh flejokM+ [kkSvky lW j?kqukFk
dH ◌ॅ 8 2 C 44 % ., lqr f'ko'kadj nkS csgV [k.Moyk lW galef.k nq nkSA usgyrk lqrsp
&/ ◌ॅ " 2 %' n " fdj.k tgkuiqj oklh flgkSyh ek.Mj lW lgnso lqr Hkwnso iRuhA
Ô / ◌ॅ I bI J' ` eukst dqekj lqrk jebZ lW xkUèkhuxj iwf.kZ;k oklh gkVh lksnjiqj lW
: ? ◌ॅ = = ">
E , D
txUukFk nkS jrkSyh nfjgjk lW vjfj;k oklh 'kadjnÙk nkSA gfjcksèk
◌ॅ =C % 9 ◌ॅ > 4 G
lqrkS lqèkkdkUr HkhedkUr iz0 xksikykS etfyliqj oklh laxzke ,dgjk
%' r3 9 3# b# 0 Uî
lW vpdyky nkS jrkSyh nfjgjk lW txeksgu nq nkSA xaxkorh lqrsp
pUnzdyk izsedyk lqys[kkA vkn~;k rsxfN;k oklh [kkaxqM+ lfjlo lW
s K ◌ॅ % 9
vkuUnh lqr gfjdkUr iRuh vijk cjnkgk oklh èkukSth dqleky lW
◌ॅ =L 2 %' ==
egkuUn lqr cqf)ukFk iRuhA lqèkkdkUr lqrk iyklh oklh flgkSyh
¤ @&' H* => & ! ◌ॅ
ek.Mj lW ukSofryky lqr vkuUneksgu nkS [kksfj flagkJe f'k'kqcksèk nq
H # J 3Á
nkSA mfeZyk lqrsp js.kwA HkhedkUr iz0 xksiky lqrk pksiM+k c[kkjh
: ◌ॅ 2 C
£ J' 3#
oklh eyafx;k dVkbZ lW fuR;kuUn lqr n;kuUn nkS yksvke lqjxu
Ô / ◌ॅ Á H L
lW iwju nq nkSA gseorh lqrsp twyhA
% ( _ 4r3 2 %'
E e" '
b# 0 U 20
◌ॅ u > % H = ◌ॅ
%' < '

=> :M : C ²# 9 eyafx;k dqtkSyh ewy % iq"iukFk lqr y{ehdkUr lqrkS uwuwyky
=NÅ ] ◌ॅ L x.ks'kkS rhjk oklh rjkSuh djegk lW eksrhyky lqr uks[ksyky nkS
`W % / ◌ॅ = 2 %' ¦ ek.Mj lW jaxyky nq nkSA lqrsp lUè;k [kexM+k oklh dVdk ek.Mj
, / ◌ॅ b¬2 >S3 J' lW vfHkeU;q lqr ;'kksèkj iRuhA uwuwyky lqrk vfu:) ijekuUn
£ g C º C 4¨2'* f=yksdukFk izHkqukFk 'kEHkqukFkk% pkSjh oklh dule ek.Mj lW iq"iukFk
p / ◌ॅ C % lqr gd: nkS Nknu lfjlo lW eèkqlwnu nq nkSA lkfo=h lqrsp
◌ॅ 32 2 %' g -4¹ '
E dkSf'kY;k diwZjkA vkn~;k vfB;kckM+h oklh eucksèk lqr f'ko'kadj
H* k> r3 44 J' iRuhA vijk diwZjk vfB;kckM+h oklh dVjke i.Mksyh lW jkepUnz
E
k> , /; ◌ॅ
lqr dkenso iRuhA vfu:) lqr izdk'k vlqjk oklh cM+xke nfjgjk
I J' £ 4
lW fuR;kuUn lqr ia0 prqjkuUn nkS gseuxj oklh n~;ksjh [k.Moyk
◌ॅ u 0
% < =
lW B0 cPpu nq nkSA m"kk lqrsp eqUuhA vijk vfu:) lqrk cjncêk
*; &/ ◌ॅ "0 l 2 %' ) P'
oklh ikj[k.M cgsjk<+h lW ds'koukFk lqr ukxs'oj nkS eyafx;k dVkbZ
£ â &/ < ◌ॅ
lW pUnz'ks[kj nq nkSA mfeZyk iq=A x.ks'k lqr [kkfjng oklh ldqjh
c4 C xA % => ,? ◌ॅ R& 2
csymWp lW lksusyky lqr fxjkuUn nkS flejokM+ [kkSvky lW eqdqUn nq
%'
E g' =N4 & : .◌ॅ
nkSA tgjh iq=A
◌ॅ Dn = % dH ◌ॅ P:
2 %' g'

: ³ b V ~G nfgHkrokj ewy % Mkseu lqr Hkwiyky lqr bUnzkuUn% QÙksiqj oklh
◌ॅ = " k0 2} %' y fu[kwfr lW txref.k lqr B0 pqEeu nkSA vfEcdk iq=A bUnzkuUn
g' V / ◌ॅ c4 ? lqrk dule ek.Mj lW ds'ko lqr ekSykbZ nkS fi.Mks[kfj lqjxu lW
% /;& = ◌ॅ =L 2 %' == txeksgu nq nkSA xaxk lqrsp jatwA

%
F: a ◌ॅ lUngiqj fn?kks % dksf<+yk lW foLFkkfir% tkudh lqr cnzh lqrkS
9 Dn ² % Ó& / ◌ॅ lksusyky y{eh nkS yky iks[kj oklh dule ek.Mj lW lUryky nq
# 2 %' g' Dn 9 >S nkSA pUnzkorh iq=A lksusyky lqrkS t;fd'kksj iz0 e;kdkUr
0 ># >#; p ¬ > ◌ॅ o n;kdkUrks pkSjh oklh ukU;iqj vy; lW Hkksyk lqr iqjUnj iz0 yVqju
0 ,2 % / ◌ॅ E C 0 nkS dule ek.Mj lW furZukFk iz0 ckSdw nq nkSA ikoZrh lqrsp iwf.kZekA
\ 2 %' E '
" E
> ¬ : E - U& 9 vy;okj ukU;iqj ewy % iwoZ HkkSok oklh& xks[kwy lqrkS jkeyky
Oî' L >L o : ';keykykSA jkeyky lqrk eueksgu t;eksgu Hkksyk dqej lj;qx
Ð= 4C u >" ! &/ ◌ॅ n'kjFk lR;ukjk;.kk% HkkSok oklh xqynh [k.Moyk lW xqnj nkSA
! %' > ~ : b t;uUnu lqr Qwy dqekj lqrk nHkM+k oklh lfjlo lksnjiqj lW
D ◌ॅ I µ4 C 0 , % cklqnso lqr cVs'kukFk iz0 caVw nkS ifj;ke cqèkoky lW cklqnso nq nkSA

- ◌ॅ I 2 %' % lqrsp uhrk vuhrkA ';keyky lqrk Ñ".kkuUn ÑR;kuUn fot;
O 67 6u > :' dqekjk%A
! &/ (ड़Ëõe !) : E C <4 xqynh [k.Moyk ¼[kM+kSjs xqynh½ ewy % iwoZ cyFkh egs'kiqj oklh
6 C v* C L 3 jke lqr ÑikukFk lqr cS|ukFk lqr eksgu lqrk vfèkdyky jktsUnz
q <' 3 9 V ^ ; egsUnzkA vfèkdyky lqrkS bUnzkuUn foosdkuUnks vUnksyh tky; lW
; > ◌ॅ cA %' =>g eds'oj nkSA lqrsp fu:ik xk;=h olUrhA vkn~;k HkVokM+ Hkkuqiqj
#' H* b, b¾ b ◌ॅ ifupksHk lW ijekuUn lqr f'ko'kadj iRuhA vijk xk;=h HkkSok oklh
44 J' =>g ¬ > ◌ॅ ukU;iqj vy; lW lj;qx lqr cnjh iRuhA bUnzkuUn lqrk lksgkx
Ð= J' V D= / ek.Mj oklh jk<+h ikyh lW ujyky lqr egkuUn nkS lUngiqj fn?kks
◌ॅ % F ◌ॅ lW cEHkksyh nq nkSA fueZyk lqrsp oUnukA jktsUnz lqr 'kadj%
¨; 2 %'
E ' q 4
t;jkeiqj oklh vUnksyh tky; lW lqoa'k nkSA lqykspuk lqrsp iq"ik
> ; > ◌ॅ 4 %'
egsUnz lqrkS fuHkZ; dqekj vHk; dqekjkS egknsodksy oklh cM+xke
< 9 bE> : b> :]
nfjgjk lW uwuwyky lqr eèkqlwnu nkS eaxjkSuh ikyh lW uUnfd'kksj nq
Ia ◌ॅ 32 %
nkSA 'kkfUr iq=A
=] ◌ॅ S 2 %' 4# g'
12 )/ ( vFk Jhiqj ns'ks cHkfuxkek xzke%
]n v : ? W = ujkSus dcS ewy % ekSykbZ lqrk pUnzkuUn [ksykuUn fxfjtkuUnk
2 ◌ॅ U Á %' jgVehuk oklh lry[kk lW xksiky lqr ukSofryky nkSA lqrsp
> I ◌ॅ p0 ² g' ljLorh rqyfl;k oklh nsogkj lW pkS0 y{eh iq=A pUnzkuUn lqr
2 E
=
- ◌ॅ nqxkZuUn% iyklh oklh ifj;ke cqèkoky lW ccqvu lqr cklqnso nkSA
2
I %' => g' W 9 mfx;k iq=A [ksykuUn lqrkS f'kokuUn ÑikuUnks etfyliqj oklh
4 6 ; s K ◌ॅ H laxzke ,dgjk lW pksvkyky nq nkSA djek lqrkp >oVh iz0 jksfguh
2 %' , 0 Ò E foeyk fueZyk izfeyk nsoekykdk%A vkn~;k cgknqjxat lehis
I' H* 2
= 0 & 2= [kqnkxat oklh dksb;kj tjSy lW 'kqdnso lqr xkSjhdkUr iRuhA vijk
aV> ® ◌ॅ I ·# J'
egknsodksy oklh cM+xke nfjgjk lW eèkqlwnu lqr ';ke lqUnj
Ia ◌ॅ 32 O
iRuhA vijk rqyfl;k us;ke dqtkSyh lW tVkèkj lqr jktukFk iRuhA
J' > n> :M ◌ॅ 2-
vijk ikSvk[kyh egkohj lqr fou; dqekj iRuhA f'kokuUn lqrkS

C J' fH& > fouksn fnyhikS fpYgfu;k oklh gM+jh ldjk<+h lW vuwiyky lqr
: J' 4 9 ` f ¯ > Hkkuqdj nkS lqbjh lW lqUnjyky nq nkSA lqHknzk lqrsp pesyh papykA
◌ॅ b¾ % V ◌ॅ ÑikuUn lqr iznhi dqekj% cjncêk oklh ikj[k.M cgsjk<+h lW
2 %' b « ' 6 ds'koukFk lqr ukxs'oj nkS eyafx;k dVkbZ lW pUnz'ks[kj nq nkSA
: â &/ < ◌ॅ futZyk iq=A fxfjtkuUn lqrkS v{k;dkUr vt;dkUrks dqfEg;k oklh
c4 C xA % => ,? ◌ॅ R& 2 txriqj vksbfu lW dqej :nzkuUn nkSA nsogkj lW ;ksxkuUn pkS0 nkSA
%'
E g' = 9 ª># >#; lkfo=h lqrsp Qwynk;A
:> = . ◌ॅ : %'
I ◌ॅ = p0 %' g ~ >'
=U , : o & xaxksyhokj lqiVkuh ewy % gd: lqr Hkksykd% j[kokjh gfjve lW
◌ॅ _ 3 % ◌ॅ * C 2 %' Jhyky lqr èkhuw nkS ujmu lW fo|kukFk nq nkSA lqrsp rkjk pkSjh
2
p ) 3 ◌ॅ µ, J' oklh efg"kh cqèkoky lW VsVu lqr cr: iRuhA Hkksyk lqr rkjkuUn%
o s K ◌ॅ H laxzke ,dgjk lW pksvkyky lqr vpfer yky nkSA lqnkek lqrsp
%' ² c
E ' H* y{eh mfeZykdsaA vkn~;k cjncêk oklh jktuiqjk nfjgjk lW uwuwyky
â ◌ॅ 72I lqr fo".kqnso iRuhA vijk pkSjh oklh dule ek.Mj lW gd: lqr
J' p / ◌ॅ xaxkèkj iRuhA rkjkuUn lqrk Qwyljk oklh gfjiqj ikyh lW eqdqUn
==3 J' ~ ◌ॅ lqr lqjs'k nkS lry[kk lW dhR;kZuUn nq nkSA t;Urh iq=A vijk
P: e4 % & ◌ॅ u E 2 %' >#
rkjkuUn lqrk xksiky mn;dkUr dkyhdkUrk tgkuiqj oklh uxokM+
g' U ># #
?kkslksr lW lnkuUn iz0 eq'kk; lqr èkekZuUn nkS dksdhyokM+ fn?kks lW
= FD ◌ॅ 0 P4>
[ksykuUn nq nkSA izfeyk lqrsp iq"ikA
3 E % a F ◌ॅ W 2 %'
'
: E &= - b djegk vuyiqj ewy % iwoZ [kexM+k oklh& uwuwyky lqr ohjHknz
E ~ ¾ j ◌ॅ % : lqr dekZuUn% Qwyljk oklh èksuq iokSyh lW yyhr nkS ldqjh csymWp
.◌ॅ ◌ॅ `W 2 %' ^ lW uks[ksyky nq nkSA osnorh lqrsp irkuh f=os.khA vkn~;k fpyfUg;k
g^"' H* Y> ◌ॅ ¾ oklh gM+jh ldjk<+h lW vuqi lqr Hkkuqdj iz0 Mkseu iRuhA vejk
b¾ 0 ³ J' , ◌ॅ jgVehuk oklh lry[kk lW duhdyky lqr xtkuUn iz0 ?kksrkbZ
= 0 F ? J' E 9 iRuhA dekZuUn lqrkS eqjkjh iIiw Hknzs'oj oklh eyafx;k dqtkSyh lW
P bA => :M ◌ॅ Sb 'kksfHkryky lqr ckyfd'kksj nkS eSukdM+jh oklh glkSyh lksnjiqj lW
S % T Í D ◌ॅ oklqnso nq nkSA ehjk iq=A
I 2 %' g'
dHZ : b [kkSvkM+s [kM+hd ewy % fHkydw lqr iapkuUn lqr >wykuUn% vuyiqj
◌ॅ 43 % ◌ॅ djegk lW oa'khèkj lqr uwuwyky nkS ldjk<+h lW ccwvk nq nkSA
H 2 %' g' 9 O S Qksadph iq=A >wykuUn lqrkS ';key fd'kksj jke fd'kksjkS [kkaxqM+
S] & ! ◌ॅ V" ># %' lfjlo lW bUnzef.k lqr t;dkUr nkSA ?khogk oklh csylke cqèkoky
2
8 . 3 ◌ॅ k 2 %' lW ikBd nq nkSA gfduh lqrkp dYiuk izHkk piyk jEHkk vijk
[ b ¨ > S >wykuUn lqrk fot; fd'kksj vt; fd'kksj vHk; fd'kksjk% HkVokM+
> S b> S b, b¾ b oklh Hkkuqiqj ifupksHk lW enueksgu lqr jekuUn nkS yksvke lqjxu
◌ॅ L % H = ◌ॅ lW crgu nq nkS rhyksorh iq=A vkn~;k dYiuk cjncêk oklh efg"kh
% g' H* [ â ) ikyh lW mxzeksgu lqr dsnkjukFk iRuhA vijk izHkk cjncêk oklh
◌ॅ sL c C J' b â ikj[k.M cgsjk<+h lW czãs'oj iz0 ikspw lqr egs'kukFk iRuhA vijk
&/ < ◌ॅ A 0 Ó <4 C jEHkk vlqjkoklh lqiVkuh xaxksyh lW mes'k lqr jes'k iRuhA ';key
J' ¨ , =U ◌ॅ «4 fd'kksj lqrkS lqèkhj jatu iz0 lfer ¼,e,llh½ ifer ¼,ech,½
«4 J' O S 9 3 0 HkVokM+ oklh Hkkuqiqj ifupksHk lW izFke yky lqr pkS0 rhFkkZuUn nkS

( ) ( ) 2 b¾ jktuiqjk nfjgjk lW mxzukFk nq nkSA lkfo=h lqrkp lqfiz;k
b ◌ॅ C p0 C E % ¼ch,llh½A
◌ॅ s C 2 %' g >
( )%
: E â nfjgjk jktuiqjk ewy % iwoZ cjncêk oklh uwuwyky lqr fo".kqnso
72I > > lqrk e;kuUn jekuUn dykuUn n;kuUnk oHkfuxkek oklh lqiVkuh
, =U ◌ॅ o % s K xaxksyh lW gd: lqr Hkksyk nkS laxzke ,dgjk lW vpferyky nq nkSA
◌ॅ 2 %' ² #> >#' y{eh lqrkp vuUrek;k t;UrhA vkn~;k rqyfl;k HkM+xke tftoky
H* > b ◌ॅ J ·# lW jRukdj lqr xkSjhdkUr iRuhA vijk lksgkxiqj oklh gkVh
J' D= , D ◌ॅ I lksnjiqj lW cynso lqr jkèkkdkUr iRuhA e;kuUn lqrkS Hkwous'oj
3# J' > 9 bnA >ø ukjk;.kkS HkVokM+ oklh Hkkuqiqj ifupksHk lW enueksgu lqr Jhèkj nkS
2 b¾ b ◌ॅ L _3 % èkudkSyh fn?kks lW 'kksfHkr nq nkSA f=iqjk lqrsp Hkwous'ojh dkSf'kY;kA
3 - F ◌ॅ Sb 2 %' g bnA
jekuUn lqr :is'k% eYnokM+ oklh dksdhyokM+ fn?kks lW yky lqr
-4¹' 04 a
fp=cksèk nkS vksM+k ,dgjk lW ruqdyky nq nkSA gseyrk iq=A
F ◌ॅ gr3 % ◌ॅ ¾
dykuUn lqrk Qwyljk oklh HkM+xke tftoky lW egkohj lqr
2 %' < g' ~
fojsUnz nkS Hkkuqiqj ifupksHk lW fojsUnz nq nkSA lqxUèkk iq=A
◌ॅ e % b¾ b ◌ॅ
2
e %' = g'
12 )/ %6 vFk Jhiqj ns'ks fpYgfu;k xzke%
: b¾ 0 ³ ldM+okj gjM+h ewy % vuwiyky lqr Hkkuqdj iz0 Mkseu% [kckliqj
& ¾ j ◌ॅ Û %' g oklh èksuq iokSyh lW >ks>j nkSA lkfo=h lqrsp lq'khyk [kck'kiqj
4 &4 > j ◌ॅ =C oklh cf<+;ke iokSyh lW txUukFk lqr pUnzfd'kksj iRuhA Hkkuqdj iz0
S J' b¾ 0 ³ Sb Mkseu lqrk 'kksHkkdj dsnkjukFk jkeukFk iz0 eksnukFkk% Hkksjkngoklh
c C C 0 L C o DV ◌ॅ lksbuh lW Hkksjsyky lqr lq>kyky nkS nnjh ifupksHk lW >iV nq nkSA
oe % b ◌ॅ /2 dkSf'kY;k lqrkp lqHknzk ekf=dk lqykspukA vkn~;k oHkfuxkek oklh
%' -4¹ b g ' H* doS ujmu lW [ksykuUn lqr f'kokuUn iRuhA vijk enuiqj oklh
b = ¡ ◌ॅ W 4 Qwynkgk ikyh lW tkxs'oj lqr dkes'oj iRuhA vijk eYnokM+ oklh
J' ~ ◌ॅ xA
cf<+;ke iokSyh lW jedkUr lqr ukjk;.k iRuhA 'kksHkkdj lqrkS eukst
«A J' > j ◌ॅ
ljkstks csySoklh tySokj tky; lW mfpryky lqr xksfoUn nkS
# >" J' Sb 9 ` ÒÈ
'kadjiqj oklh Mhg nfjgjk lW nkSA rhjk iq=A
.ð ð > ◌ॅ U %
4 i ◌ॅ %' g'
? Dn n = # 0 dgkbZ lqr lksusyky lqrk vusdyky xkukyky pUnzdkUr iz0
2¯? % 4Q> ◌ॅ C % pqYgkbZdk nkSyriqj oklh 'kfDrjk;iqj ujmu lW frydukFk nkS
Û .◌ॅ ◌ॅ - 2 %' # g' n vks>ksyh csymWp lW dkSM+h nq nkSA fpUrh iq=A vusdyky lqrk
V b¾ bUnzkuUn :nzkuUn yhykuUnk etfyliqj oklh Hkkuqiqj ifupksHk lW
b ◌ॅ % = j ◌ॅ uchyky lqr yyhr nkS txfr iokSyh lW mxzukFk nq nkS dkSf'kY;k
s C 2 % -4¹ 4# :#' H* lqrkp 'kkfUr tkudh dqUrhA vkn~;k HkVokM+ oklh nsmjh [k.Moyk
2 I &/ ◌ॅ lW :nzkuUn lqr deykuUn iRuhA vijk vkexkNh oklh x<+ csymWp
J' #+ .◌ॅ 2
◌ॅ & lW nq[ku lqr dhR;kZuUn iRuhA bUnzkuUn lqr 'kaHkq dqekj jeS oklh
u E J' V 4 º : T
vksM+k ,dgjk lW th;kyky lqr ukScfr yky iz0 yqcu nkSA izfrHkk
◌ॅ > Á 0 %'
iq=A x.ks'k vfookfgrA
b g' =N4 '

# 0 2¯? 9 6 E ; T pUnzdkUr iz0 pqYgkbZ lqrkS ÑikuUn lokZuUnks jeS oklh csylke
2
. 3 ◌ॅ Sb e % U cqèkoky lW 'kksHku lqr dkjs nkS xksfoUniqj oklh dVdk lksnjiqj lW
, D ◌ॅ £ 2 %' ~ 2
# vfu:) nq nkSA Qwyorh lqrkp cqyUrh uhyUrh t;UrhA
# >#'
Y? 9 o-'
& ¾ dUgkbZ lqrkS Qsnw HkksykdkSA Qsnw lqrk [kokliqj oklh èksuq iokSyh lW
j ◌ॅ Û %' "
E y >ks>j nkSA rkjk lqrk iwf.kZek mek vfEcdk ;equkA vkn~;k iksfB;k
>P ' H* Ók> = FD ◌ॅ ç oklh uxokM+ ?kkslksr lW dSyw lqr ckycksèk iRuhA vijk meS jeSoklh
r3 J' T T . 3 2 ◌ॅ csylke cqèkoky lW dkjs lqr y{ehdkar iRuhA vijk csyokM+h oklh
e ² J' . lekSyh ikyh lW furZyky lqr 'kkjaxèkj iRuhA vijk ;equk jeS oklh
◌ॅ
E 4 =3 J' >P T vksM+k ,dgjk lW xtkuUn lqr Ñ".kkuUn iRuhA
$ ◌ॅ = 67 J'
o 4Q> ◌ॅ µ C C Hkksyk lqrk 'kfDrjk;iqj ujmu lW VsdukFk lqr frydukFk nkS
% Û .◌ॅ ◌ॅ - 2 %' E ) vks>ksyh csymWp lW dkSM+h nq nkSA ikoZrh lqrsp m"kk Qwyljk oklh
3 > j ◌ॅ = > E cf<+;ke iokSyh lW fxfjtkuUn lqr lw;kZuUn iRuhA
J'
>P= : : ◌ॅ ;eqxke ewy % ckyks lqr iyklh oklh ldqjh ldjk<+h lW cnzh nkSA
%' P ' H* ~ & equkorh lqrsp Hkokuh >wjkorhA vkn~;k Qwyljk [kM+hd [kkSvky lW
dH ◌ॅ ! J K > E ' feydw lqr f>axqj iRuh , lqr lw;kZuUnA >wjkorh Mhgk ek.Mj lW
i / ◌ॅ ²# gr3 J' y{ehdkUr lqr fp=cksèk iRuhA [kM+hd [kkSvky lW lw;kZuUn lqrk
dH ◌ॅ > E ~ , D Qwyljk oklh gkVh lksnjiqj lW lnkuUn lqr uodkUr nkS
◌ॅ # % Ia I egknsodksy oklh nsmjh [k.Moyk lW dqej nq nkSA ckcwnk; lqrsp
&/ ◌ॅ : 2 %' > ' E ehjk uhjkA iwoZ vfB;kckM+h oklh Mhgk ek.Mj lW y{ehdkUr lqr
" i / ◌ॅ ²# gr3 fp=cksèk lqrk ';ke lqUnj iz0 eq'ku nqxkZuUn pUnzkuUn nsokuUnk
O 0 P4 2 E
= I ¯ >
fpYgfu;k oklh ;eqxke lW ckyks nkS >wjkorh lqrsp pUnzdyk
>P= ◌ॅ %
fxygckM+h oklh ifj;ke cqèkoky lW ckSdw lqr Hkksyk iRuhA nqxkZuUn

- ◌ॅ \ o J'
lqrkS v'kksd lUrks"k eYnokM+ oklh >kSok ifupksHk lW txeksgu lqr
2 E
= 9 S #;) ° b
JhdkUr nkS Mhgk ek.Mj lW vukukFk nq nkSA pUnzdyk lqrsp vuhrk
◌ॅ =L _# % i / ◌ॅ '
laxhrkA pUnzkuUn lqr fot; dqekj p.Mhiqj oklh }kje [k.Moyk
%' = ' >
lW lqUnj lqr cS|ukFk nkS uxokM+ ?kkslksr lW fcgkjh nq nkSA xkSjh
: / { &/ ◌ॅ v* C
lqrsp jktdqekjh jhrkA nsokuUn lqrk HkVokM+ oklh Hkkuqiqj ifupksHk
% = FD ◌ॅ 2 %' ·
: ' I b, b¾
lW cqf)ukFk lqr ijekuUn nkS txfr iokSyh lW eqfDrukFk iz0 ckcw nq
2 C
b ◌ॅ £ % = j ◌ॅ
nkSA FksfHk;k lqrsp cchrkA
PQ C 0 2 %' b> '
12 )/ 4,7 vFk Jhiqj ns'ks cjgdqEek
]n 4Q> : ² C 9 C ! ujkSus 'kfDrjk;iqj ewy % y{ehukFk lqrkS cnzhukFk xqnjukFkkS
=> => :M ◌ॅ 2 %' rsxfN;k oklh eyafx;k dqtkSyh lW ccqtu nkSA lqrsp iapkorh
◌ॅ #" .=V
iyklh oklh lekSyh ikyh lW fpUrkef.k lqr csaxkb iRuhA cnzhukFk
J' C 9 & 24 C A 1 lqrkS [kq'khukFk fo'oukFkkS cgksjk oklh jktuiqjk nfjgjk lW vkuUn nkS
◌ॅ H % > ◌ॅ ef>;ke djegk lW ckcwyky nq nkSA <wuequ lqrsp mxzkorh lqxkorh
2 %' ï P s = H* &= vkn~;k [kexM+k oklh flgkSyh ek.Mj lW eqdqUn lqr lksukyky
Ô / ◌ॅ P: D J' iRuhA vijk QwyckM+h oklh us;ke dqtkSyh lW egkuUn lqr xtkuUn
3 n> :M ◌ॅ = iRuhA [kq'khukFk lqr lqèkkdkUr% HkVokM+ oklh Hkkuqiqj ifupksHk lW

J' & 24 C 3# b, b¾ usokyky lqr dSyw nkS txkSj lksnjiqj lW dUryky nq nkSA nzksinh
b ◌ॅ n ç % · D ◌ॅ iq=A lqèkkdkUr lqrk [kexM+k oklh nsmjh [k.Moyk lW oS;k0
# 2 %' ; g' 3# &= eueksgu lqr oS;kdj.k ijekuUn nkS eyafx;k dVkbZ lW enuiqj
I &/ ◌ॅ ¡>0 L ¡>" oklh oS;k0 Hkhe nq nkSA pf.Mdk iq=A fo'oukFk lqrkS Ñ".kdkUr
% => ,? ◌ॅ ¡>0 b 2 %' lw;ZdkUrks enuiqj oklh eyafx;k dVkbZ lW czteksgu lqr phpu nkS
/ g' A C 9 67# >#;
E tky; lW txeksgu nq nkSA 'kkjnk iq=A xqnjukFk lqrk etfyliqj

20 ◌ॅ L % > ◌ॅ oklh dule ek.Mj lW dSyw nkSA j[kokjh gfjve lW nq nkSA
=L 2 %' 4 g' ! C
/ ◌ॅ ç %' & ◌ॅ
%'
" 2 E
= => i / ◌ॅ deyef.k lqrsp nqxkZorh rsxfN;k oklh Mhgk ek.Mj lW vukukFk
C ॰ C J' ! C 9 lqr iañ lhrkukFk iRuhA vijk xqnjukFk lqrkS cS|ukFk f'koukFkkS
v* C 4 9 ◌ॅ =L enuiqj oklh jrkSyh nfjgjk lW txeksgu lqr 'kksfHkryky nkS
Sb % => :M ◌ॅ 2 %' eyafx;k dqtkSyh lW ckcwyky nq nkSA mWekorh lqrkp Hkokuh tkudh
◌ॅ b l>' H* b, cPphnk;A vkn~;k HkVokM+ oklh nsmjh [k.Moyk lW duhdyky lqr
I &/ ◌ॅ J v* C :nzkuUn iRuh cS|ukFk lqrk nHkM+k oklh cM+xke nfjgjk lW HkxhjFk
b ◌ॅ b=C l % lqr cPpk nkS nnjh ifupksHk lW vusdyky nq nkSA :Dehuh iq=A
b ◌ॅ n 2 %' Ú g'
² C U C T 9 ◌ॅ y{ehukFk lqr xksihukFk% jeS oklh jrkSyh nfjgjk lW xsukyky lqr
x > C % T 9 ◌ॅ n;kukFk nkS jeS oklh jrkSyh nfjgjk lW xsukyky lqr n;kukFk nkSA
x > C %' ! xqykcorh lqrsp dykorh n;korhdsaA vkn~;k jkeiqj cM+xke nfjgjk
> c ' H* ◌ॅ =y lW fnxEcj iRuhA vijk enuiqj oklh dVkbZ lW ve`r yky lqr
J' ,? ◌ॅ ckycksèk iRuhA xksihukFk lqr èkeZukFk iyklh oklh nnjh ifupksHk lW
r3 J' U C 3 E C rksQkyky lqr ckSdw nkS èkudkSyh fn?kks lW ,dukFk nq nkSA lR;Hkkek
b ◌ॅ X~ \ % 3 - F ◌ॅ lqrkp fueZyk lq'khyk 'kdqUryk lqys[kkA vkn~;k rkjkckM+h okjh
K C 2 %' ub
E 4 4:# jkm<+ lW lw;Zef.k lqr Ñ".kef.k iRuhA
@&' H* ◌ॅ >"
E 67"
J'
Õ q : = dVSokj jkts ewy % dk: lqr tudyky lqr ;ksxkuUn%
4Q> ◌ॅ µ C %' = 9 'kfDrjk;iqj ujmu lW VsdukFk nkSA ;ksxkuUn lqrkS ckyfd'kksj uoy
S S] > => :M ◌ॅ fd'kksjkS flefj;k oklh eyafx;k dqtkSyh lW iq"iukFk lqr ckcwyky
C % : ◌ॅ nkS enuiqj oklh dqfjlek ldjk<+h lW flVh nq nkSA btksref.k
, 2 %' VÈ " = ·' H* lqrkp lhrk xhrk xkSjhA vkn~;k tewvk Qwynkgk ikyh lW ckSdw lqr
# 3 ◌ॅ \ ²# J' y{ehdkUr iRuhA vijk etfyliqj oklh Mqejk cqèkoky lW ckSdw lqr
i 2 2
3 ◌ॅ \ ²# y{ehdkUr iRuhA ckyfd'kksj lqr èk:okjh oklh fnxkSu tftoky lW
J' S 3 · ◌ॅ jksfgr nkS etfyliqj oklh Hkkuqiqj ifupksHk lW uoh nq nkSA iksykorh
Ò % b¾ b ◌ॅ lqrsp foUnq okfluh bUnwA vkn~;k rsxfN;k vgiqj djegk lW j?kqukFk
%' Ó 2 V ' H* =>
lqr Vsdukjk;.k iRuhA uUnfd'kksj lqrk dkenso ';kenso fo".kqnso
◌ॅ 8 2 C µ >" J'
jkensok vkexkNh oklh x<+ csymWp lW xqtdw lqr eèkq nkS
xksvkyxkao oklh vUgjk dVkbZ lW pkS0 Hkksyk nq nkSA pUnzkorh iq=A
S I OI 72I I H=
.◌ॅ ◌ॅ ! 3 2 % UH=
Y ,? ◌ॅ p0 o 2 %' g'

9 : E =L nfjgjk jrkSyh ewy % iwoZ enuiqj oklh txeksgu lqr 'kksfHkryky
Sb 2¯ > => :M ◌ॅ lqr pqYgkuUn% flefj;k oklh eyafx;k dqtkSyh lW iq"iukFk lqr
C % : ◌ॅ ckcwyky nkS enuiqj oklh dqfjlek ldjk<+h lW 'khjh nq nkSA lqrk;
4 2 %' > ç ' H* UH= dSyh lqnkek mekA vkn~;k xksvkyxkao us: lqr deykuUn iRuhA
n J' b, vijk lqnkek HkVokM+ oklh Hkkuqiqj ifupksHk lW enu lqr pUnzkuUn
b¾ b ◌ॅ J' iRuhA vijk mek cjgdqEek oklh 'kfDrjk;iqj ujmu lW y{ehukFk
:} 4Q> ◌ॅ ² C ! C lqr xqnjukFk iRuhA pqYgkuUn lqrkS bUnzkuUn ÑikuUnks HkVokM+ oklh
J' 2¯ 9 V 6 ; b, Hkkuqiqj ifupksHk lW txeksgu lqr cynso nkS fnxkSu tftoky lW
b¾ b ◌ॅ =L I % ·
caxV nq nkSA >cjh iq= lkfo=hA
◌ॅ =, 2 %' g g'
12 )/ 8 2 : vFk Jhiqj ns'ks nkSyriqj xzke %
4Q> : µ C C 8 2 C > 2 C 'kfDrjk;iqj ewy % VsdukFk lqr frydukFk lqrk j?kqukFk ;nqukFk
I C , Û .◌ॅ ◌ॅ b - nsoukFkk jgVehuk oklh vks>ksfy csymWp lW Hkou lqr dkSM+h nkSA
%' c g I = = dsdM+k iq= lqrsp nsodh lhrk xhrk fxfjtk Qksdph iq= pUnzkorhA
g ' H* ³ &/ ◌ॅ 0 vkn~;k MksfM+;k oklh gM+jh [k.Moyk lW cukbZ iRuhA vijk
J' Ia ◌ॅ C egknsodksy oklh cM+xke nfjgjk lW iq"iukFk lqr uUnyky iRuhA
J' = > ◌ॅ vijk fxfjtk enuiqj tky; lW eueksgu lqr f'kokuUn iRuhA
L 4 J' ¯ > vijk pUnzkorh fpYgfu;k oklh gjM+h ldjk<+h lW dUgkbZ lqr Hkksyk
◌ॅ Y? o J' 8 2 C iRuhA j?kqukFk lqrk f'koukFk cVs'kukFk txUukFkk% iyklh oklh
4 C µ4 C =C
HkM+xke tftoky lW fo|kukFk lqr csaxkbZ nkS jkeuxjoklh lry[kk
◌ॅ * C .=?
% = & ◌ॅ
lW tudyky nq nkSA ljLorh lqrkp uhyk xkyks ekyksA vkn~;k
2 %' = ' H*
p.Mhiqj oklh rjkSuh frlmWr lW dqØe lqr n;kukFk iRuhA
/ ] ◌ॅ ◌ॅ : > C
J'
> 2 C 9 3# =NÅ 9 ;nqukFk lqrkS lqèkkdkUr x.ks'kkS iyklh oklh jrkSyh nfjgjk lW
◌ॅ Á % ° b ◌ॅ > ukSofryky lqr egkohj nkS >kSok ifupksHk lW th;kuUn nq nkSA izfrek
2 %' 0 ~ : I C lqrsp jhrk iz0 Qwydqekjh nsoukFk lqr jekukFk% iyklh oklh
'* ◌ॅ a HkM+xke tftoky lW dksdu lqr f'konÙk nkS dqjek [kkSvky lW cksèk
4G % : dH ◌ॅ r3 2 %' m g' nq nkSA Kkuefu iq=A
4 (( 2 ) vFk [kM+gjk xzke ¼Hkkxyiqj ftyk½
: -

E
E czãiqjk ewy % uRFkwyky lqrk loZyky noZyky ykyth
U '
E 3 h xksikythdkA loZyky lqrk ekèko pUnz NfopUnz gfj'pUnz y{ehpUnz
² 4 = ' :# g izdk'k pUnz foey pUnzk cxgh ekfudA dqUrh iq= lqrkp mfeZyk

E ( 4:#' H* aV& > yk[kks 'kdqUrykA vkn~;k dksby[k ujlke cfy;kl lW ywVu lqr
◌ॅ , Sb# J' D 4 'kksHkkdkUr iRuhA vijk lksfr 'kkyeiqjoklh ujlke cfy;kl lW
◌ॅ V4G =x4 J' T b'knÙk lqr xaxs'k iRuhA vijk eSyke oklh jktuiqjk nfjgjk lW
◌ॅ *3 A C J' fo|kèkj lqr fo'oukFk iRuhA ekèko pUnz lqrk foèkku pUnz
3 3 44 S aV& f'kf'kjpUnz v'kksdk dksby[koklh ujlke cfy;kl lW ?kksa?kh lqr
◌ॅ F8 %'
cwpu nkSA tkàoh lqrsp ujfxl lq'khyk dkSf'kY;k vkn~;k
= 4 -4¹ H* =â > ◌ॅ
eaxjiêhoklh ujlke cfy;kl lW cztohj lqr èkeZohj iRuhA vijk
3
E 2
J' -4¹ =
dkSf'kY;k nqèksykoklh xkmy djegk lW fojaph lqr mes'k iRuhA

◌ॅ «4 J' 3 9 foèkku pUnz lqrkS fodkl jkds'kkS glwvk oklh dkdks csymWp lW
cÅ H a .◌ॅ ◌ॅ U C xksihukFk lqr uwuw nkSA eatw lqrsp vfHkyk"kk :chA vkn~;k
%' b) ' H* i 2> Mqefj;koklh feJ jkew lqr fnyhi iRuhA f'kf'kj pUnz lqrkS lun
_ J' 44 9 ccyw lqxkSukoklh yqêh lqr y{eh nkSA lqrkp fuHkk uhrkA v'kksd
· â ² %' b ' lqr lkSjHk yxekoklh eyafx;k dqtkSyh lW thoukFk lqr f'kykukFk
S Íb = => :M ◌ॅ ' nkS NfopUnz lqrk lqcksèk pUnz veksn pUnz fujksn pUnz foguxj oklh
4 C % r3 L txkSj ek.Mj lW euHkj.k lqr ;qxy fd'kksj nkS [kkaxqM+ lfjlo lW
Ò = · / ◌ॅ b" jkeyky nq nkSA lqHknzk lqrsp ';kek lqykspukdsaA vkn~;k usiky ns'ks
Ð= S % & ! ◌ॅ 2 %' b
lgksM+okoklh egkohj lqr misUnz iRuh , lqr nsosUnz%A vijk i.Mksyh
O c ' H* n IR 1
gfjiqj oklh jekdkUr lqr 'kjnpUnz iRuhA lqcksèk pUnz lqr vk'kqrks"k
0 J K I^' /;
dqekj ukjk;.kiêh lW fldUnjiqj oklh Qwynkrk ikyh lW oa'kefu
# 4 J' r3
lqr txref.k nkS eaxniêh oklh jS;ke lksnjiqj ;nqohj nq nkSA
HX) : >"â ◌ॅ ~
ljLorh lqrkp iq"ik lfjrk :ie fu'kk oUnukA vkn~;k rjkSuh oklh
◌ॅ 4 = " % =â ®>
rkjkdkUr lqr nsoukFk iRuhA vijk lfjrk dksfj;kgh oklh Ñ".kkuUn
D >2 2 %'
lqr vuhy dqekj iRuhA vijk :ie jfgdk oklh eqjyhèkj lqr iou
4 ' H* ] # I C
J' a> 67
dqekj iRuhA vk'kqrks"k lqr psru b'kkdpd Hkkxyoklh 'kaHkq'kadj
: J' P3
pkSèkjh nkS [kM+gjk oklh ikBd dfiy nq nkSA ljyk lqrsp :ekA
: J' HX) b= V4 vkeksnpUnz lqr dqUnu dqekj cSdliqjoklh lksbuh lW mxzukFk lqr
4 º4 p3 % & k 2 %' eèkqlwnu nkSA lq'khyk iq=A fujksnpUnz lqr lat; dqekj rjkSuh oklh
' HL : : egsUnz nkSA fo|ksÙkek lqrkp twgh eerk dforkA
v DV ◌ॅ s C 32 %' 4
g' Ò > : ] <
%' *;G '

-Z : 72 cqèkokM+s ifj;ke ewy % uUnyky lqr fpr: lqrk fo".kqdkar
>
#
E (# ◌ॅ = C %' Ò lw;ZdkUr ¼jekdkUrk czãiqjk lW x`fgukFk nkSA jksfguh lqrsp Hkokuh
b ¹ H* s ◌ॅ J' 72 vfgY;k vkn~;k jktxzke oklh lW iRuhA fo".kqdkar lqrk JhpUnz
_ I ` É %' 44 nsopUnz fouksnpUnzk dNqok oklh nkSA 'kf'k lqrkp dkes'ojh Hkkxs'ojh
«A bxA ;' H* PM # eUnksnjhA vkn~;k eqtkSuk oklh thodkUr iRuhA vijk nsoMhgkA
J' Ii' ; > vijk eUnksnjh NNk cfy;koklh gfjds'ko iRuhA JhpUnz lqr
c4 J' _ & %' I [kM+gkjk oklh nkSA nsopUnz lqrk b'kkdpd oklh voèk fcgkjh nkSA
V4 3 %' ` fouksnpUnz lqrk eksguk oklh [kM+gjk lehis nkeksnj nkSA
L & 0 L %'
>#
E b > = lw;ZdkUr lqrk 'kqHkpUnz fou; pUnz oxgh oklh efgUnziqj i.Mqvk lW
/2H ◌ॅ 3 _ %' , D ◌ॅ Neèkkjh lqr JhuUnu nkSA gkVh lksnjiqj lW HkS;k nq nkSA vi.kkZ
> 2 %' " E 2
3 · ' H* lqrkp ekèkqjh xkSjh lrhdkA vkn~;k fot; oklh foyV lqr
> , >" J' K 9 4 jkeukjk;.k iRuhA , lqrkS voèks'k fefFkys'kks 'kqHkpUnz lqrk Ñ".kpUnz
C@S b 67 e4 c4 ujs'kpUnz jkds'kpUnzk b'kkdpd oklh gjM+h ldjk<+h lW lqjs'ojh
.& ◌ॅ eA % izlkn nkS jkèkkdksy xksM~Mk oklh nq nkSA lqrsp vEcqtk ukgj oklh
3a Ut 2 %' y2 tVkèkj lqr lw;Zukjk;.k iRuhA Ñ".kpUnz lqrkS vfer lqferkS
,3 > E >" J' 67 9 9 ygsfj;kljk; dchyiqj oklh pUnzdkUr nkSA ujs'kpUnz lqrk cjkjh
<>> # %' e4
oklh nkSA fou; pUnz lqrk èkhjs'kpUnz lqjs'kpUnz eukstk% fn?kM+h oklh
%' > 3e4 e4
lqn; csymWp lW dhfrZukFk lqr lqUnjef.k nkSA lqrsp ykyefu
` 8 > .◌ॅ ◌ॅ E C
'kf'kiqjoklh lUngiqj fnèkks lW cPpk ikS= jktsUnz lqr 'kSysUnz iRuhA
" %' 44 è
èkhjs'kpUnz lqrk czãiqjk oklh misUnz feJ nkSA lckSjoklh pkSèkjh
◌ॅ l fg q 4 @ J' 3e4
lhrkjke nq nkSA lqjs'kpUnz lqrk xksM~Mk egxkek oklh nkSA jekdkUr
0 _ %' \ p3
lqrk nqykjiqjoklh nkSA lqrkp fueZyk ueZnk lqèkkA vkn~;k NNk

2 %' e4 Ut = %' # cfy;k oklh gfjds'ko iRuhA vijk guqekuuxj oklh lq'khy iRuhA
2
%'
E
E 3' H* vijk nsoMhgk oklh iRuhA
> c4 J' ¾ =
4 J' Ii J'
◌ॅ : E ] ' ==G fg ujlke cfy;kl lW ewy % iwoZ ddjkSM+ oklhA xaxknÙk ikS=
@A # x e e ◌ॅ dfiys'oj lqrk rkjkdkUr ukxsUnz ujsUnz fojsUnzk% czãiqjk W x`fgukFk
2
= C %' 4K 2 %' <A nkSA nqok'k, oklh nq nkSA lqnkek lqrsp flags'ojh glwvk oklh dkdks
H a .◌ॅ ◌ॅ " D«A csymWp lW dkyhpj.k lqr lkses'oj pkSèkjh iRuhA rkjkdkUr lqrk
p3 J' # 2
²# 3# ># y{ehdkUr eèkqdkUr mn;dkUrk veyks oklh Nknu lfjlo lW
◌ॅ b& %' fHk[kkjh lqr gfjgj nkSA lqrsp oSnsgh jEHkk vkHkk 'kkUrkA vkn~;k
¡I ¨ Hb 4#' H* 3 E IR èkeZiqj ns'ks j?kqukFkiqjoklh vfg;kjh xaxksj lW fo'oukFk lqr lqjsUnz
8 2 C > =U ◌ॅ A C e iRuhA vijk jEHkk d.kZiqjoklh uxokM+ ?kkslksr lW ds'ko ikS= egsUnz
J' ¨ " E = FD ◌ॅ c4
lqr pUnz eksgu iRuhA vijk vkHkk fn?kM+h oklh czãiqjk lW osnkuUn
fg < L J' Hb 8
lqr ÑR;kuUn iRuhA vijk 'kkUrk ijokgk oklh yksvke lqjxu lW
◌ॅ ^ 6u J' 4#
lgnso lqr v'kksd iRuhA y{ehdkUr lqrkS foosdkuUn fuR;kuUnkS
H = ◌ॅ I S J'
idlkSoklh fni cgsjk<+h lW f=yksdukFk lqr fniukjk;.k nkSA fn;jk
²# 9 ^ u õ Í <
xksM~Mk fotyiqj nfjgjk lW egUFk nq nkSA lqrsp cchrk Hkzejiqjoklh
◌ॅ g C >" %' > Ut
Ñ".kèku lqr fo'oukFk lqr foosdkuUn lqr vferkHk iRuhA eèkqdkUr
◌ॅ 2 %' æ 673
2
lqr HkokuUn ekfyuhoklh fni cgsjk<+h lW nwojkt lqr jeuh eksgu
A C ^ b J' 3#
b < ◌ॅ
nkS flaguke oklh dVS;k ek.Mj lW xksfoUn nq nkSA lqrkp jhrk eerk
L % Õ> / ◌ॅ U 2
%'
fiz;adkA vkn~;k xks'kkb±xkao oklh gkVh ikyh lW rqykÑ".k lqr
> ' H* U4?= 2 lw;Zukjk;.k lqr cksèkukjk;.k lqr iznhi dqekj iRuhA mn;dkUr lqr
◌ॅ 67 > E >" r3 >" vads'k dqekj% xks'kkb±ckx x;k oklh jktsUnz nkS ,Vdh x;k oklh nq
: J' >#
c4 : U4?= => nkSA lqrsp ehukA
q % K, => 2 %' '
9 2 )/ 4 vFk lqyrkuiqj ns'ks lgkley
:◌ॅ; < : Á

E csymWps vksnk ewy % ukSofryky lqr loZyky lqrk deyiqj
2 C %
- F> ◌ॅ C " E dudkSjk fn?kks; lW eFkqjkukFk nkS lqrkp vUuiw.kkZ vksM+jkgk dqleky
: ◌ॅ Á W J K C lW ukSofryky lqr [ksykuUn iRuh , lqr jekukFk iz0 èkjsUnzukFk%A
0 3e C'
: p3 + ? 9 H 8 2 efg"kh cqèkoky ewy % pkSèkjh NksrkbZ lqrkS vkuUn j?kqukFkkS
± ◌ॅ : C % & iqM+Suhoklh ifjljk lW jktdqekj lqr frydukFk nkS lry[kk lW
◌ॅ n 2 %' e&" u> ¦ usuefu nq nkSA fujs[kef.k lqrsp fuR;ek;k foUè;okfluh vkn~;k
H* i / ◌ॅ = J K 9 ljuiqj Mhgk ek.Mj lW ;ksxkuUn iRuh , lqrkS cgksju fnukukFkkS
1 n> :M ◌ॅ >S3 vijk iyklh us;ke dqtkSyh lW ;'kksèkj iRuhA pkSèkjh vkuUn lqrk
J' p3 H 9 ◌ॅ l jrkSyh nfjgjk lW cPpw lqr dkSM+h nkS fnxkSu tftoky lW pqYgkbZ nq
- % · ◌ॅ 2¯? 2 %' g' nkSA lhrk iq=A vijk vkuUn lqr jfgdiqj vEgjk dVkbZ lW ;ksxukFk
H ,? ◌ॅ = C lqr x.ks'k nkS Nknu lfjlo lW cPpk nq nkSA tudorh iq=A
=N4 % ◌ॅ l 2 %' g'
j?kqukFk lqrk uUnuiqj èkudkSyh fnèkks; lW uks[ksyky nkS ijekuiqj
8 2 C 3 - è> ◌ॅ `W %
ijgV mpfr lW [kM+~xukFk nq nkSA jkts'ojh iq=A
, ◌ॅ ड़6(= C 2 %' qA
g'

:◌ॅ; 5 : µ C PQ C o= csymWps dkdks ewy % VsdukFk lqr eqfDrukFk lqr HkksxkuUn% ijgV
2 ◌ॅ U % È~ ~ ldjk<+h lW irkuw lqr xksiky nkS tksQjk QUng lW Qwghyky nq nkSA
◌ॅ ~ 2 %' " => ckydef.k lqrkp ;ksxek;k enuiqj oklh dVkbZ lW viwN lqr
20 ◌ॅ R& J K ³ pUnz'ks[kj iRuh , lqr Mkseu ';keA HkksxkuUn iz0 QqPpu lqr
O' o= 0 ~2l >" W ◌ॅ ukjk;.k lq[ksr ldjk<+h lW frudkSM+h nq nkSA ikoZrh lqrsp y{eh
- 2 %' E ² & H* yk[kefu vkn~;k enuiqj efgUnziqj i.Mqvk lW ';kelqUnj lqr nso
/2H ◌ॅ O I lqUnj iRuhA vijk cjncêk [kkaxqM+ lfjlo lW frydukFk lqr egsUnz
J' â & ! ◌ॅ C iRuhA
< J'

! =,>2 vFk csaxk cSdq.Biqj xzke
? : , 2

> Û .◌ॅ ek.Mj dule ewy % >iVyky lqr ;nqohj% vks>ksfy csymWp lW
2
◌ॅ " %' > = =C 0 ; pwM+kef.k nkSA ;nqohj lqr fxjkuUn txUukFk iz0 cukuUnks dVdk
, D ◌ॅ ² 4 % & lksnjiqj lW y{ehdkar lqr f'krykdkar nkS lry[kk lW cos nq nkSA
◌ॅ ^ 2 %' =" & ! ◌ॅ ukxef.k lqrsp foglefu [kkaxqM+ lfjlo lW uUnyky lqr vuwiyky
J' = 2 E
9 = iRuhA fxjkuUn lqrkS nqxkZuUn ijekuUnks jeS oklh doS ujmu lW
; T ¡ ◌ॅ b =L % Hkwou lqr txeksgu nkS ikyh lW 'kfDrukFk nq nkSA lqUnjh lqrsp
◌ॅ 4Q C 2 %' ioudyk pUnzek vijk pUnzek iyklh lekSyh ikyh lW gfj lqr
◌ॅ I jkenso iRuhA nqxkZuUn lqrk <axjh oklh eaxjkSuh ikyh lW fo'oukFk
2 E
J' = ï = =] ◌ॅ A C
lqr n;kukFk nkS dkdks csymWp lW euksgj nq nkSA jEHkk lqrsp HkokuhA
> C % a .◌ॅ ◌ॅ ` 2 %' ¨
ijekuUn lqrkS fouksn izeksnks <axjhoklh tenkSyh ikyh lW cPps lqr
b ' 9 ` L ï =
JhÑ".k nkS jgVehuk oklh jkvks<+ lW cPpw nq nkSA mfeZyk lqrsp
% ◌ॅ l _67 % ,
izseyrkA cukuUn iz0 txUukFk lqrk lqèkkuUn lokZuUn lw;kZuUn
◌ॅ l 2 %' E ¤ ' 0
v'kksd iapkuUnk% dksYgqok efg"kh ijl.Mk lW dykukFk lqr enuyky
=C 3 E > E S
iz0 Hkíh nkS lry[kk lW Qrqjh nq nkSA dkes'ojh lqrsp vk'kk
a¯2 ) / ◌ॅ C 0 bÊ
HkkyljhA lqèkkuUn lqrkS czãkuUn :nzkuUnks chjou oklh doS ujmu
% & ◌ॅ ~ 2 %' «A H4
b' 3 9 ; ¡
lW uwuw lqr lqèkkdkUr nkSA flgkSyh ek.Mj lW uUnyky nq nkSA ehjk
◌ॅ 3# %' Ô / ◌ॅ
iq=A vijk >iV yky lqrk cysy dkjsyky jekuUn iz0 cr:dk%A
2 %' g' , @ cysy lqrkS ckyfd'kksj iz0 uwuw HkksykukFkkS vuyiqj djegk lW oa'kh
e 0 ' @ 9 S lqr fo'oukFk nkS èksuq iokSyh lW j?kqukFk nq nkSA nqykjef.k iq=A
0 o ◌ॅ 4 A C ckyfd'kksj iz0 uwuw lqrk jkeuxj oklh j[kokjh gfjve lW 'kf'kukFk
% ¾ j ◌ॅ 8 2 C 2 %' " 2 g' lqr t;dkUr nkS jkeiqjoklh txkSj lksnjiqj lW dksdu nq nkSA
S 0 = & ◌ॅ xqats'ojh lqrk'p pUnzek iz0 dkSf'kY;k lR;Hkkek iz0 mfeZyk
44 C ># % · D ◌ॅ jktdqekjhA vijk ckyfd'kksj iz0 uwuw lqrk fnyhi vuhy lq'khy
a 2 %' !qA h
-4¹ 0 dfiyk% iznhik% dYgqok gkVh lksnjiqj lW lnkuUn lqr osnkuUn nkS
ub 0 E :' S 0
eyafx;k dqtkSyh lW tuknZu nq nkSA foeyk lqrsp izseyrkA vkn~;k
4 ¯2 , dkSf'kY;k QwyckM+h oklh us;ke dqtkSyh lW lqUnj lqr rhFkkZuUn
D ◌ॅ ^ % => :M ◌ॅ iRuhA vijk mfeZyk cjnkgk ikj[k.M cgsjk<+h lW fuR;kuUn lqr
E 2 %' ¤ ' H* -4¹ nqxkZuUn iRuhA vijk jktdqekjh chjou oklh ef>;ke djegk lW
3 n> :M ◌ॅ C E J' dey fd'kksj lqr jktfd'kksj iRuhA

E &/ < ◌ॅ u
2 E
= J' : >
◌ॅ S S J'
e : V I & dkjsyky lqrk dqykuUn bUnzkuUn nsokuUnk% j[kokjh gfjve lW
◌ॅ x % : .◌ॅ
◌ॅ 2 xsukyky lqr cwyu nkS ldqjh csymWp lW HkwVqd nq nkSA fuR;ek;k
%' u> · 4lc ' H* p ) lqrsp xkSjh 'kPphdsaA vkn~;k pkSjh oklh efg"kh cqèkoky lW ckycksèk

- ◌ॅ r3 J' 4l lqr jkelqUnj iRuhA vijk 'kPph QwyckM+h dkdks csymWp lW ';key
3 a .◌ॅ ◌ॅ O S E fd'kksj lqr vtwZu iRuhA dqykuUn lqrkS firkEcj fnxEcjkS 'kkyeiqj
J' : 9 y =y] 4 ] oklh rjkSuh djegk lW f'kokuUn nkS dqdjkSu oklh nsmjh [k.Moyk
◌ॅ 4 % :] I &/ ◌ॅ lW v;ksè;k nq nkSA izfrek lqrkp nsodh js[kk lqys[kkA vkn~;k
¦ 2 %' I e& @&' H* cjncêk oklh efg"kh ikyh lW lw;ZukFk lqr 'kEHkqukFk iRuhA firkEcj
â ) ◌ॅ > E C 4¨2 C J' lqrk iksfB;koklh dVdk lksnjiqj lW eèkwlwnu lqr 'kksHkkdkUr nkSA
y Ók> , D ◌ॅ 3 deyiqjoklh jktuiqjk nfjgjk lW ';ke lqUnj nq nkSA bUnzkuUn lqrk
Sb# %' ◌ॅ O nHkM+k oklh lUngiqj fn?kks lW cuekyh lqr mfpr nkS vksbuh lW Hkhe
2 %' V b F
nq nkSA in~ek lqrsp lqykspukA Bdkjiqjkoklh lqdnso lqr ';key
◌ॅ % V ◌ॅ b 2 %' Þ
fd'kksj iRuhA nsokuUn lqr eqjyhèkj y{ehiqj vks>ksfy lW txeksgu
' k I O S
iz0 <ukbZ nkS ijekuiqjoklh folkSuh ldjk<+h lW eueksgu nq nkSA
J' I P3 ² Û ◌ॅ
bUnzdyk lqrkp oh.kk uwru cchrkA
=L 0 ï ? % Í ◌ॅ
L 2 %' V " '
0 Ð= S # S jekuUn iz0 cr: lqrk ;qxy fd'kksj vuUr fd'kksj voèkfd'kksjk%
3S ) 2
3 ◌ॅ 2
E % efg"kh cqèkoky lW ccquh lqr loZyky nkS txriqj vksbuh lW iks"k.k
= V ◌ॅ Ó)" - 2 %' lqr ipdkSM+h nq nkSA >ydorh lqrkp pUnzdyk 'kqHkdyk bUnzdykA
b V' H* ° vkn~;k eYnokM+ >kSok ifupksHk lW JhdkUr lqr n;kdkUr iRuhA
b ◌ॅ _# ># J' = vijk fxygckM+h uxokM+ ?kkslksr lW [ksykuUn lqr f'koukFk iRuhA
FD ◌ॅ W 4 C J' vijk bUnzdyk lksgkx ekaM+joklh cf<+;ke iokSyh lW gfjcksèk lqr
V D= > j ◌ॅ r3 nsokuUn iRuhA
I J'
Ð= S ` ) > ◌ॅ <4 ;qxy fd'kksj lqr eukst iyklhoklh efg"kh tyk; lW _f"k lqr
Ò %' )

E ' H* ohjks nkSA m"kk lqrkp eatwyk jatwyk futZykA vkn~;k iVsxuk efg"kh
µ= )
- 2
◌ॅ &L >" J' cqèkoky lW nq[kekspu lqr ukjk;.k iRuhA vuUr dqekj lqrkS èkhjt
# : 9 3 : :] bA dqekj uhjt dqekjkS Hknzs'oj oklh fi.Mks[kfj lqjxu lW vkuUn yky
/;&= ◌ॅ H e4 % & ◌ॅ lqr lqjs'k nkS lry[kk lW gfjeksgu nq nkSA eatwyk lqrsp fdj.k
2
L %' " 3 S voèk fd'kksj lqr lUrks"k iksfB;koklh dVdk lksnjiqj lW eèkqlwnu
#;) Ók> , D ◌ॅ 32 lqr 'kksHkkdkUr nkS deyiqj jktuiqjk nfjgjk lW ';kelqUnj nq nkSA
Sb# % ◌ॅ O 2 ehjk lqrkp jatwykA
%' '

- ]' O Hktuyky lqr dkSM+h egkohjkSA egkohj lqrk ';ke lqUnj iz0 pqYgkbZ
0 2¯? S
=] ◌ॅ dey fd'kksj uo lqUnjk eaxjkSuh ikyh lW nq[kekspu nkS jktuiqjk
2
&L % ◌ॅ e 2 %' b nfjgjk lW dkjs nq nkSA lqHknzk lqrkp tkudh Hkqous'ojh in~ekA
2
ºnA Þ' H* ) 3 ◌ॅ vkn~;k efg"kh cqèkoky lW enu lqr dqykuUn iRuhA vijk eYnokM+
: J' > j ◌ॅ oklh cf<+;ke iokSyh lW xqnj lqr HkksykukFk iRuhA vijk dksrgiqj
! o C J' a oklh Nknu lfjlo lW udNsn lqr egkohj iRuhA ';ke lqUnj iz0
◌ॅ $ J' O 0 pqYgkbZ lqrk rstÑ".k gfjÑ".k jkèkkdkUr mn;dkUr lqèkkdkUr
2¯? 67 67 3# ># 3# jekdkUr esèkkdkUrk% rsxfN;k oklh f'kok gfjve lW euksgj lqr
# «3# => 4 ◌ॅ `
bUnzukFk nkSA ljLorh lqrsp y{eh lksgkx ekM+joklh jk<+h ikyh lW
V C %' ² D
eqjyhèkj lqr misUnz iRuhA rstÑ".k lqrk 'kaHkq dqekj iz0 v'kksd
◌ॅ P3 0 J' 67
lat; e``R;at; vk'kh"k dqekjk <+ksycTtk oklh fHkëh ifupksHk lW
4 º : 0 S > Ëu > H4) :
nkeksnj lqr tkxs'oj nkS Hknzs'oj oklh fi.Mks[kjh lqjxu lW
ढ़Ë;¿ b" b ◌ॅ L xA
vkuUnyky nq nkSA tkudh lqrsp iq"ikA gfjÑ".k lqr dfiynso%
% bA /;& = ◌ॅ H 2 %'
eèkqyrk oklh efg"kh cqèkoky lW loZyky lqr lqdnso nkS dkdks
' 67 I 32

4
- ◌ॅ
E I % a .◌ॅ csymWp lW xksihdkUr nq nkSA pUnzdyk lqrkp dYiuk dfork
◌ॅ U# 2 %' [ dapukA jkèkkdkUr lqr vt; dqekj dksrgiqj Nknu lfjlo lW
' 3# > : a pqYgkbZ lqr lqdnso iz0 jch nkS csyckM+h oklh txriqj ek.Mj lW
◌ॅ 2¯? I 0 % . = pUnzdkUr nq nkSA mn;dkUr lqrkS thrsUnz lqjsUnzks c[kjh lqn;
/ ◌ॅ # 2 %' ># 9 csymWp lW Hkksyh lqr cNj.k nkS gjM+h [k.Moyk lW cukbZ nq nkSA
e; & > .◌ॅ ◌ॅ o " % 'kqHkdyk lqrsp ekyrh lqèkkdkUr lqr fo'oEHkj% MksfM+;koklh cjgh
&/ ◌ॅ ? 2 %' b fu[kwfr lW T;ksñ lnkuUn lqr ÑR;kuUn nkS nsohxat oklh efg"kh
3# A¨ ³ ◌ॅ ;॰ cqèkoky lW uhydaB nq nkSA lpyk iq=A deyfd'kksj lqrk ukjk;.k
6u % I= 2
) 3 ◌ॅ
iz0 ujsUnz lhrkjke iz0 egsUnz cyjke misUnzk% dksrgiqj dkdks csymWp
k 2 %' g' S >" 0
lW JhukFk lqr jfrukFk nkS cM+xke nfjgjk lW ckcwyky nq nkSA cPpk
e 0 < 0 a
nk; lqrsp lksekorh ehjkA vkn~;k efg;k lksnjiqj lW cVs'kukFk lqr
a .◌ॅ ◌ॅ _ C C %
ÑikuUn iRuhA vijk ehjk chjou oklh uxokM+ ?kkslksr lW gyèkj
◌ॅ 2 %' l > D ' H*
lqr n;kuUn iRuhA vijk dey fd'kksj lqrk jktsUnz thrsUnz iz0
> D ◌ॅ µ4 C 6 J'
fot; lqjsUnzk% Hknzs'oj oklh vUnksyh tky; lW dqlqeyky nkS
FD ◌ॅ 3 >
dksYgqokoklh efg"kh ijl.Mk lW eUuwyky nq nkSA pf.Mdk lqrsp
J' S q 0
> e bA ;
> ◌ॅ :
izfrek jEHkkA vkn~;k jkeuxj fn;jk oklh dkdks csymWp lW
% a¯2 ) / ◌ॅ 2 %' /
txUukFk lqr thokuUn iRuhA vijk jEHkk QwyckM+h oklh dkdks
¨' H* = > a csymWp lW jkt fd'kksj lqr j?kqoa'k iRuhA ukjk;.k iz0 ujsUnz lqr
.◌ॅ ◌ॅ =C J' ¨ èk:okjh oklh ukU;iqj vy; lW nsiu lqr cnzh nkS dVkbZ lW
3 a .◌ॅ ◌ॅ S 82 4 cu[k.Mh nq nkSA nkbjkuh iq=A
J' >" 0 e 3 ¬ >
◌ॅ I % ,? ◌ॅ &/ 2 %'
V g'
0 < a¯2 ) / ◌ॅ lhrkjke iz0 egsUnz lqrk dksYgqokoklh efg"kh ijl.Mk lW eUuw yky
4 % ~ n> :M ◌ॅ lqr f'kokuUn nkS QwyckM+h oklh us;ke dqtkSyh lW fot; xksfoUn iz0
> U 0 2 %' q ~ uwuw nq nkSA jktsUnz lqrk QwyckM+h oklh dkdks csymWp lW uUn
a .◌ॅ ◌ॅ S S % M fd'kksj lqr jktfd'kksj nkS jtkSjk ek.Mj lW ;ksxkuUn nq nkSA lqxUèkk
/ ◌ॅ = 2
%' = 4# ' lqrsp 'kkfUr fctyhA
9 4 Í n IR T uolqUnj lqrkS izdk'k fodklkS usiky ns'ks eSukdM+jh oklh glkSyh
Í D ◌ॅ P4> I % lksnjiqj lW eq'kk; lqr oklqnso nkS jktuiqjk nfjgjk lW ywVs nq nkSA
◌ॅ µ 2 %' : " = jktdqekjh lqrkp fdj.k xhrk foHkkA vkn~;k ?k:okjh oklh vuyiqj
b' H* 8 ◌ॅ djegk lW lnkuUn lqr fp=cksèk iRuhA
gr3 J'
=> :M : E , : b= G eyafx;k dqtkSyh ewy % iwoZ jgVehuk oklh % HkxokunÙk lqr
S .=
/ ◌ॅ , % uUnfd'kksj% csaxkoklh dule ek.Mj lW >iVyky nkS okjh jkm<+ lW
◌ॅ * C 2 %' E fo|kukFk nq nkSA crgh lqrsp ikoZrh iyklh oklh efg"kh cqèkoky lW
4
- ◌ॅ 67I J' mfpryky lqr Ñ".knso iRuhA uUn fd'kksj lqr 'kadj% efg"kh
S 2
4 ) 3 ◌ॅ # e cqèkoky lW lUryky lqr dkjsyky nkSA dkdks csymWp lW vtcyky
%' a .◌ॅ ◌ॅ 2 %' b nq nkSA Hkwouorh lqrkp izserkjk lqxUèkk 'kdqUryk t;ekykA 'kadj
¤ = 4:# >' 4 lqrk Hknzs'oj oklh fi.Mks[kfj lqjxu lW vkuUnyky lqr lqjs'k nkS
bA /;& =◌ॅ H e4 % lry[kk lW gfjeksgu nq nkSA ekèkqjh iq=A
◌ॅ L 2 2
%' 3 g'

9 2 )/ @4 : vFk lqyrkuiqj ns'ks dVgjckM+h xzke %
.◌ॅ : : º,2 csymWps ldqjh ewy % HkqVqdyky lqr crklw lqr pUnzkuUn% jk<+h
◌ॅ X~ b¾ % ◌ॅ ikyh lW rksQkyky lqr Hkkuqdj nkS vksM+k ,dgjk lW xksuw nq nkSA
U 2 %' "
2 b K ] nqykjef.k lqrsp Hkwouh ,dek oklh rjkSuh frlmWr lW HkwVdqu lqr
◌ॅ ◌ॅ b,: J' K 9 # uUnyky iRuhA , lqrkS jekdkUr mWekdkUrksA lqrkp dkSf'kY;k
◌ॅ#;' -4¹ ~ = .◌ॅ ◌ॅ Qwyiqjoklh x<+ csymWp lW cklw lqr prqjkuUn iRuhA pUnzkuUn lqrk
J' 0 µ4 jekuUn iz0 cVs'k Ñ".kkuUn ';kekuUnk jeSoklh cygk cfy;kl lW
67 O T > ◌ॅ P eqUuh lqr deykuUn nkS enuiqjoklh tky; lW 'kksfHkr nq nkSA cPpk
% > ◌ॅ Sb 2 %' l nk; lqrsp tkudh dkSf'kY;kA
> -4¹'
4 +A . : E Ík ( ) " gfjvEcs f'kok ewy % iwoZ lkSjkB ¼frjgqr½ oklh pUnzef.k lqr
# Sb# , > j jfrdkUr lqr 'kksHkkdkUr% dVgjckM+h oklh cf<+;ke iokSyh lW
◌ॅ C %' = . iq"iukFk nkSA lqrsp cxM+h csyckM+h oklh cygk ofy;kl lW fxjkuUn
◌ॅ = J K 4L
LÁ' Sb# iRuh , lqr jk'keksgu ykyeksgukSA 'kksHkkdkUr lqr uodkUr% <axjh
2
# ï = > ◌ॅ ®> oklh ujlke ofy;kl lW nqyjS;k lqr Jh eksgu nkS uxokM+ ?kkslksr
_ L % = FD ◌ॅ =L 2 %' lW txeksgu nq nkSA Qwyorh iq=A uodkUr lqrk Hknzs'oj dVkSuk
~ g' # bA ú / ◌ॅ ek.Mj lW ?kVd lqr txrkuUn nkS jeS oklh jS;ke lksnjiqj lW >iV
8, = % T ®> D ◌ॅ nq nkSA vuqikek iq=A vijk uodkUr lqrk jgVehuk oklh eèkqjkiêh
, 2 %' ¾ g' # ,
nfjgjk lW vueksy nkSA vijk uodkUr lqrk dksf<+yk oklh lfjlo
2
3â ◌ॅ L %' #
lksnjiqj lW ds'kh lqr frudkSM+h nkSA
a D ◌ॅ c4 -
%%
BC D : E > b= fn?kos ikSuh ewy % iwoZ frlh ofy;k njHkaxk oklh vpfer lqr
L S' S 9 I LÁ eksgj lqr fd'kksj%A fd'kksj lqrkS nsou eksgukS efgukFkiqj oklh
C 3Á : ◌ॅ l % = 2 èkukSth dqleky lW lfPpnkuUn nkS caxkyh nq nkSA nsou lqrkS
%' I 9 67 >#; , ◌ॅ Ñ".kdkar t;dkUrks dVgjckM+h lry[kk lW uUn iz0 gqyk'k lqr
0 24 & % T > D ◌ॅ [kwnu nkS jeS oklh efg;k lksnjiqj lW mfpryky nq nkSA cPph nk;
2 %' l > E ¹ ' lqrkp mfeZyk vfgY;k uhjkA vkn~;k iksfB;k dVkSuk ek.Mj lW foyV
H* Ók> ú / ◌ॅ , «4 J' lqr mes'k iRuhA vijk c[kjh oklh cjgh fu[kwfr lW cVs'k lqr
◌ॅ µ4 r3 J' lqcksèk iRuhA Ñ".kdkar lqrk jekdkUr izsedkUr ve`rdkUrk% jeS oklh
67 # ¤# # T
flejokM+ [kkSvky lW f'kjksef.k lqr ijekuUn nkS jk<+h ikyh lW
dH ◌ॅ 4Ò" %
f'kokuUn nq nkSA vkn~;k iq= lqrsp oh.kkA vijk uhjk [kexM+k oklh
◌ॅ 4 2 %' H* g "'
rjkSuh djegk lW cyHknz lqr 'kaHkw iRuhA t;dkUr lqr xaHkhj
] ◌ॅ b 4 b J'
;eqvkoklh dqleky lW voèk ef.k lqr ekSyh iz0 jekdkUr nkS ,dek
># =b >PH : ◌ॅ 3 "
[k.Moyk lW nkeksnj nq nkSA jkèkk iq=A
0 # % K &/ ◌ॅ L 2 %'
3 g'
: x fg fg P4 ifyokM+ jk<+h ewy % xsukyky izikS= dudhj ikS= eq'ku lqr
4 C i 2> · > ◌ॅ ! %' dk'khukFk% Mqefj;koklh fnxkSu tky; lW xqnj nkSA dykorh lqrsp
) '
E H* F ◌ॅ m"kk mfeZykA vkn~;k lUngiqj fn?kks lW dykukFk lqr mWekukFk
C ◌ॅ C J'
E Ók> iRuhA vijk mfeZyk iksfB;koklh efugkl fn?kks lW x<+dw lqr eVqd
F ◌ॅ ,2 J' 4 C iRuhA dk'khukFk lqrk dYgqokoklh ijl.Mk lW eUuwyky lqr
¯2 / ◌ॅ = % T ;ksxkuUn nkS jeSoklh jrkSyh nfjgjk lW ywêh nq nkSA 'kdqUryk lqrsp
9 ◌ॅ â 2
%' 4:#
E futZyk pUnzdyk vfEcdkA
y'

: ò > K ò « ¬g cqèkoky efg"kh ewy % foLr`r ifjp; ,fg iqLrd esa vU;= ns[kw&
I& - Þ b) i 2> K &/ in~ekuUn lqr lqHkk"kpUnz Mqefj;k oklh ,dek [k.Moyk lW tuknZu
◌ॅ E % ; > ◌ॅ ª3 2 lqr egkuUn nkS vUnksyh tky; lW v{kèkj nq nkSA fuR;ek;k lqrsp
%' u> = H* Ô laxhrk jhrk vkn~;k iyklh oklh flgkSyh ek.Mj lW lqjs'k lqr
/ ◌ॅ e4 # J' Þ jekdkUr iRuhA vijk in~ekuUn lqrk [kkfjngoklh ldqjh csymWp lW
& : .◌ॅ ◌ॅ % duhd yky lqr ykyw nkS vUgjk dVkbZ lW ;qfDryky nq nkSA
Y ,? ◌ॅ ÐQ 2 %' 3>
2 > g' cqfèk;kj nk; iq=A lfPpnkuUn lqrk 'kksHkkdkUr uodkUr jfodkUrk
l Sb# # # >PH ;eqvk oklh lokl dqleky lW cSdq.B ef.k lqr misUnz ef.k nkS gkVh
: ◌ॅ v:. " 0 " % ,
lksnjiqj lW jeS oklh oS;kñ nkeksnj nq nkSA 'kdqUryk lqrsp vuhrkA
D ◌ॅ T ¡>॰ L 2 %' 4:#
fuR;kuUn lqrkS fojsUnz jktsUnzks iyklh oklh jktuiqjk nfjgjk lW
' u 9 e q;
Hkqous'oj lqr 'kksHkkdkUr nkS e>kSjk djegk lW [kq'k: nq nkS dykorh
◌ॅ ºnA Sb# % °
lqrsp yfyrkA
◌ॅ & 24 2 % '
# > 0 e 0 * lUryky lqr e;kuUn iz0 dkjsyky lqr jekuUn iz0 owpu% dkdks
a .◌ॅ ◌ॅ µ C % &/ ◌ॅ csymWp lW VsdukFk lqr vtcyky nkS [k.Moyk lW tudyky nq
2 %' "
2 2
Þ & nkSA nqykjef.k lqrkp in~ekorh nq[kuorh Hkwouorh vkn~;k
b H* 3Á : ◌ॅ = ojnkgkoklh èkukSth dqleky lW ;ksxkuUn lqr uwuw iRuhA vijk
J' & 2 n> :M ◌ॅ # nq[kuorh us;ke dqtkSyh lW pUnzdkUr iRuhA vijk csaxk oklh
J' .=
=> :M ◌ॅ eyafx;k dqtkSyh lW jke lqr uUnfd'kksj iRuhA jekuUn iz0 cwpu
S J' 0 ²# _# lqrk y{ehdkUr JhdkUr lqUnjdkUr fot;dkUr lq'khy nsodkUrk%
# ># 4 I# b,> HkfV;kghoklh lqijkuh xaxksyh lW ekSthyky lqr f'kokuUn nkSA cwpuh
=U ◌ॅ 4 %'
lqrsp nqxkZA y{ehdkUr lqr fnyhi lksgkxiqj gkVh lksnjiqj lW chth
2 '
= E ²# D= , D ◌ॅ
lqr egknso nkS efg"kh cqèkoky lW deykdkUr nq nkS ;equk iq=
2
I % ) 3 ◌ॅ # 2 %
JhdkUr lqrk QwyckM+h oklh ijgV ldjk<+h lW jkèkkdkUr lqr cky
>P g _# ~ 2 ◌ॅ
fd'kksj nkS eaxjkSuh ikyh lW dkyhdkUr nq nkSA tkudh iq=A
3# S % =] ◌ॅ # 2
%' g'
E 2 F : , 9 ;' lksnjiqj jS;ke ewy % >iV lqrkS lnkuUn :nzkuUnksA lnkuUn
◌ॅ I C ? %' lqrk jktuiqjk nfjgjk lW nsoukFk lqr ywpkbZ nkSA lqrsp rkjkorh
° b ◌ॅ _# # J' >kSok ifupksHk lW JhdkUr lqr deykdkUr iRuhA
¡>॰ ^ * s oS;kñ :nzkuUn lqrk osnkuUn fo|kuUn mxzkuUnk% iyklh oklh
◌ॅ %' , D ◌ॅ )"
E 2 lekSfy ikyh lW yyhr nkSA gkVh lksnjiqj lW g"kZef.k nq nkSA nzksinh
%' ; / c ' ¡>॰ lqrsp cky pf.Mdk dapuekykdsaA vijk oS;kñ :nzkuUn lqrkS
9 6u õ => ,? ÑR;kuUn deykuUnkS enuiqjoklh eyafx;k dVkbZ lW jkeyky lqr
◌ॅ C % ◌ॅ × 2 %' FkkM+w nkS lekSyh ikyh lW _ryky nq nkSA vkn~;k Ndokjh oklh
H* ¬ > ◌ॅ «A ukU;iqj vy; lW lqUnj lqr dkes'oj iRuhA vijk QwyckM+h oklh
J' ~ n> :M ◌ॅ us;ke dqtkSyh lW prqjkuUn lqr thokuUn iRuhA osnkuUn lqr
J' ^ ` , fouksnkuUn jgVehuk oklh rrSy ldjk<+h lW yky lqr lw;kZuUn nkS
Ù ◌ॅ > E % ° ◌ॅ
e>kSjk djegk lW vfHk nq nkSA 'kf'kyrk iq= fo|kuUn lqr Hkxoku
b 2 %' 44 g * b=
iyklh oklh okjh ek.Mj lW ckcw lqr fo'oukFk nkS gkVh lksnjiqj lW
/ ◌ॅ A C % , D
eksfgr nq nkSA eatwyk lqrsp izhrkA mxzkuUn lqrk [kexM+k oklh
◌ॅ L 2 %' ' s
rjkSuh djegk lW jekukFk lqr cyHknz nkS us;ke dqtkSyh lW eqjyhèkj
] ◌ॅ C b %
nq nkSA
n> :M ◌ॅ P3 2 %'
6u ( ) b) @A ` mnA 0 ÑR;kuUn ¼ch,½ lqrk lqHkk"k ckys'oj eukst Kkus'oj iz0 fgVyjk%

, ~ b&] ◌ॅ = C Qwyljkoklh Hk[kjkSyh ldjk<+h lW xjhcukFk lqr oS;kñ n;kuUn nkS
¡>॰ > % > s K ◌ॅ ॰॰ ॰ fljfl;koklh laxzke ,dgjk lW eñeñmñ ccwvk nq nkSA bUnzkorh lqrsp
H 2 %' V ~ a dkfeuh QwyckM+h oklh dkdks csymWp lW ';key fd'kksj lqr
.◌ॅ ◌ॅ O S 67 J' ckyÑ".k iRuhA deykuUn lqrkS ujs'k lqjs'kkS èkukSth dqleky lW
9 e4 eÅ 3Á
: ◌ॅ cjnkgkoklh 'kksfHkryky lqr jekdkUr nkS [kqêhoklh czãiqjk lW
Sb # % & 2â ◌ॅ 2} 2 pqEeu nq nkSA nsodh lqrkp yhyk 'khyk ehuk vuhykA
%' I 4 '
D : ! S 4 lksnjiqj lqUnj ewy % xqykeh lqr uUn fd'kksj lqr ce'kadj%
4
- ◌ॅ & %' _ g' 4 efg"kh cqèkoky lW yw[ku nkSA lgJdyk iq=A ce'kadj lqrk jeSoklh
T ◌ॅ ==3 % okjh jkm<+ lW thuhyky lqr xaxkèkj nkS jfrikM+ csymWp lW dudhj
.◌ॅ ◌ॅ 2 %' ¹ " l nq nkSA vfgY;k lqrsp oh.kk cPpk nk;A vijk ce'kadj lqrkS
>' 4 9 44 4 ] f'ko'kadj jfo'kadjkS vlqjkoklh cM+xke nfjgjk lW oklqnso lqr
◌ॅ I ²# % = y{ehdkUr nkS jkeuxjoklh nnjh ifupksHk lW dqykuUn nq nkSA
b ◌ॅ : 2
%' 4:# g' 'kdqUryk iq=A
9 2 )/ E4 lqyrkuiqj ns'ks lksgkx ekM+j xzke%
& ! : E Ík 2 VAG lfjlo [kkaxqM+ ewy % iwoZ lkSjkB frjgqr oklh b'ojnÙk lqr
V" F8 L' L bUnzef.k lqrk jketh ?kksa?kh nkeksnjk%A nkeksnj lqr in~ekdj%
Þ = , ◌ॅ b %' jkeuxjoklh uhek Vdoky lW Hkwiyky nkSA ujlke cfy;kl lW
◌ॅ \? 2 %'1' L
ckSdkbZ nq nkSA1A vijk nkeksnj lqr gfjdkUr% lq[klsuk oklh efg"kh
# & ) ◌ॅ L %'2%
ikyh lW gfjeksgu nkSA2A vijk nkeksnj lqrk egkohj ;nqohj jkt
L 2
> E
D= ◌ॅ 4
lqUnj dhfrZ lqUnjk% lksgkx ekM+j oklh jk<+h ikyh lW f'kokuUn
%'3' ># U' H* ~ n> nkSA3A lqrsp t;Urh xksnkojhA vkn~;k QwyckM+h us;ke dqtkSyh lW
:M ◌ॅ £ 2 = J' &= cq)w lqr ;ksxkuUn iRuhA vijk [kexM+k rjkSuh djegk lW nq[ku lqr
] ◌ॅ & 2 J' gfj iRuhA egkohj lqr gfjnso% iksfB;koklh efg"kh ikyh lW cnzhukFk
I Ók> ) ◌ॅ C 67 lqr ckyÑ".k nkS cf<+;ke iokSyh lW 'kksfHkr nq nkSA txnEck lqrsp
% > j ◌ॅ Sb 2 %' =y izfrek fueZyk lqnhukdsaA vkn~;k fueZyk HkVokM+oklh Hkkuqiqj ifupksHk
E c ' H* E b, b¾ lW Jhèkj lqr jkèkkdkUr iRuhA vijk lqnhuk jeS oklh csylke
b ◌ॅ _3 3# J' T cqèkoky lW ckycksèk lqr in~ekdj iRuhA gfjnso c[kjh oklh jtkSjk
. 3 2 ◌ॅ r3 Þ J' ek.Mj lW f'krykdkUr lqr in~ekdj nkSA efg"kh cqèkoky lW BDdu
I & M / ◌ॅ 4 #
nq nkSA eatwyk iq=A ;nqohj lqr fo".kqnso% jeSoklh okjh jkm<+ lW
Þ %' ) 3 2 ◌ॅ k5 2 %'
2
thuhyky lqr lkgsc nkS jgVehuk oklh eèkqdjiêh nfjgjk lW Hkksyk
g' > 72I T ◌ॅ
< % , 3â 2 ◌ॅ
nq nkSA ioudyk lqrkp jatuk lqu;uk oUnuk uhyeA vkn~;k
o 2 %' > ' QwyckM+hoklh dVkSuk ek.Mj lW jkts'oj lqr >wykuUn iRuhA
H* ~ ú / ◌ॅ qA fo".kqnso lqrk c[kjhoklh jtkSjk ek.Mj lW deykdkUr lqr lR;nso
J' 72I & M / ◌ॅ # nkS c?kokl lfjlo lW iquhryky nq nkSA lqykspuk iq=A jkt lqUnj
uI % 8 ◌ॅ 2 %' lqr ckyxksfoUn% efg"kh ikyh lW cspu lqr pUnzfd'kksj nkS txriqj
g' U ) ek.Mj lW Hkksyk nq nkSA thoNh lqrsp mfeZyk js[kkA dq'ks'oj lqr
◌ॅ . S % = / ◌ॅ o 2 eukst dqekj% Qwyljkoklh gfjiqj ikyh lW eqdqUn lqr lqjs'k nkS
%' E e&' :RA ` lry[kk lW ÑR;kuUn nq nkSA dqUrh iq=A vijk dhfrZ lqUnj iz0
: ~ ◌ॅ P: e4 %
dq'ks'oj lqrk c[kjhoklh ujlke cfy;kl lW frudkSM+h lqr lw;kZuUn
◌ॅ 6u 2 %' :# g' E
nkS jS;ke lksnjiqj lW deyw nq nkS lqfe=k iq=A [kkaxqM+ lfjlo lW
0 :RA & > ◌ॅ
- > E % ®> D ◌ॅ 2 %
cuekyh lqrkS ikfguUnu jRukdjkSA ikfguUnu lqrk e>kSjk djegk lW
g g' & ! ◌ॅ 9 yhykuUn nkSA jRukdj lqrk j[kokjh gfjve lW uUnfd'kksj nkSA
J]' ° ◌ॅ lqrsp euksjek csyckM+hoklh jtkSjk ek.Mj lW vfHk lqr ijekuUn
%' J & ◌ॅ S %' iRuhA

` . M / ◌ॅ b
J'
/ M : b 4 0 ek.Mj jtkSjk ewy % vfHk lqr ijekuUn lqrk jke'kadj iz0
>4 6u = D= & ! rkjkuUn n;k'kadj ÑR;kuUn txrkuUnk lksgkx ekM+j [kkaxqM+
◌ॅ J % & ◌ॅ lfjlo lW cuekyh lqr jRukdj nkS j[kokjh gfjve lW uUnfd'kksj
S 2 %' ` g' nq nkSA euksjek iq=A rkjkuUn lqrk jatu dqekj 'kaHkqukFk vjfoUnk
: 4 º C ~ n> :M ◌ॅ QwyckM+h oklh us;ke dqtkSyh lW lnkfcgkjh yky iz0 pqUuh lqr
0 2 > E % K &/ ◌ॅ lw;kZuUn nkS ,dek [k.Moyk lW tgkuiqj oklh iùkuUn nq nkSA
ùË 2 %' > e" uwuwnk; lqrsp js.kwdk dapuekykdsaA n;k'kadj lqrkS vejukFk
c ' >4 9 C b); lqHkk"kpUnzks eYnokM+ oklh dksdhyokM+ fn?kks lW eUuwyky lqr
a F ◌ॅ %
lnkuUn nkS uhek Vadoky lW jkenÙk nq nkS izfeyk lqrsp ekèkqjh
2 ◌ॅ G 2 % 2
3 '
jhrkA ÑR;kuan lqr iyklh oklh ifj;ke cqèkoky lW cPps lqr 'kf'k
6u 2
> 3 ◌ॅ l 44
Hkw"k.k nkS dkdhyokM+ fn?kks lW eYnokM+ oklh [ksykuUn nq nkSA
b)" % F ◌ॅ W 2
;ksxek;k lqrsp vatukA
%' => '
9 : E a¯2 _3 3 nfjgjk jrkSyh ewy % iwoZ dksYgqok oklh Jhèkj lqr pØèkj lqrk
ª3 , ◌ॅ 4 %' ª3 9 I v{kèkj% gkVh ikyh lW f'kjh nkSA v{kèkj lqrkS nsolqUnj ';ke lqUnjkS
O ] > ◌ॅ b % fl>wok oklh tky; lW eUuwyky lqr fHkydw nkS lUngiqj fn?kks lW
F ◌ॅ "0 £ 2 %' ; B0 flf) nq nkSA iaporh lqrsp nzksinh rkjkckM+h oklh ukU;iqj vy;
¬ > ◌ॅ 67 H J' lW gfj Ñ".k lqr ccwvk iRuhA nso lqUnj lqr y{ehukFk% rkjkckM+h
I ² C ¬ > ◌ॅ oklh ukU;iqj vy; lW pkSèkjh t;Ñ".k nkS dVdk ek.Mj lW
p3 >67 % , / ◌ॅ _# 2 %' JhdkUr nq nkSA pUnzdyk lqrsp fueZyk <axjh oklh oqlou lW ';ke
2
E ï = ◌ॅ O > lqr mn; eksgu iRuhA ';ke lqUnj lqrk larks"k lat; fouksnk%
L J' O X) > `
vlqjkoklh lqijkuh xaxksyh lW lw;Zef.k lqr n;kuUn nkS ijokgk
=U ◌ॅ >"
E > %
oklh yksvke lqjxu lW ;ksxkuUn nq nkSA ljyk lqrkp lqykspuk
H = ◌ॅ = 2 %'
v:.k l:.kkA
" "'
D > : C E 9 µ4 C lksnjiqj efg;k ewy % jekukFk lqr tuknZu lqrkS cVs'kukFk
> E D=
◌ॅ lw;ZukFkkS lksgkxekM+j oklh jk<+h ikyh lW >wedyky lqr pksvkyky
H % ! & ◌ॅ \? 2 %' nkS lxqukoklh lry[kk lW ckSdkbZ nq nkSA lqrkp dkSf'kY;k lq'khykA
-4¹ 4' H* 8 ◌ॅ vkn~;k ?k:okjh oklh vuyiqj djegk lW cnzhukFk lqr lnkuUn
C J' ~ n> iRuhA vijk QwyckM+h oklh us;ke dqtkSyh lW lqUnj lqr tuknZu
:M ◌ॅ E J' iRuhA
µ4 C 6 ùË <4 n4 Ðx4 cVs'kukFk lqrk ÑikuUn iùkuUn egs'k fnus'k ;qxs'kk% Mqefj;k oklh
◌ॅ % 4 ujlke cfy;kl lW cuekyh lqr dyj nkS f'kok gfjve lW
◌ॅ 3# 2 %' > jkèkkdkUr nq nkSA lhgk lqrsp nk;jkuh [kexM+koklh dfFkr rjkSuh
C ] ◌ॅ 3 C 72 djegk lW èkjkukFk lqr fo".kqdkar iRuhA ÑikuUn lqrkS fnyhi
J' 6 9 f .=
/ iznhikS csaxkoklh dule ek.Mj lW egkohj lqr dey fd'kksj nkS
◌ॅ S % a a dksrgiqj oklh dkdks csymWp lW jfrukFk nq nkSA lksekorh lqrsp
.◌ॅ ◌ॅ C 2 %' D ¤ izseyrk vuhrk m"kk lquhrk vkn~;k vlqjk oklh cM+xke nfjgjk lW
) H* ◌ॅ egkuUn lqr dk'khukFk iRuhA iùkuUn lqrkS eukst larks"kks
4 C J' ùË 9 ` XÆ
iyk'kouh oklh lry[kk lW vP;qr lqr egs'k nkS eyafx;k dqtkSyh
& ◌ॅ ã2 <4 % =>
lW ;'kksèkj nq nkSA eUnh lqrsp xaxkA egs'k iz0 yM~Mw lqr QwyckM+h
:M ◌ॅ >S3 2 %' ==' <4 0
oklh us;ke dqtkSyh lW ckcwyky lqr t;xksfoUn iz0 cqYyh nkS
t ~ n> :M ◌ॅ

>U 2 % Ók>
0 | = FD ◌ॅ iksfB;k oklh uxokM+ ?kkslksr lW iyVw nq nkS ehjk lqrsp ekykA
, 2 % ' n4 k> fnus'k lqrk vfB;kckM+h oklh ifj;ke cqèkoky lW xq.kkuUn lqr
- ◌ॅ !" ==3 % > j xaxkèkj nkS cf<+;ke iokSyh lW >haxqj nq nkSA
◌ॅ ! 2 %'
> E C 9 4 eS .
◌ॅ lw;ZukFk lqrkS lqoa'k ujs'kks csyokM+h oklh cygk cfy;kl lW fxjkuUn
= 2
% 4 ◌ॅ # %' > E nkS f'kok gfjve lW jfrdkUr nq nkSA lw;Zdyk lqrsp bafnjk lqèkk

V P H* = &
3 eatwyk eqUukdk% vkn~;k jkeuxj j[kokjh gfjve lW n;kdkUr lqr
◌ॅ ># y J' 3 firkEcj iRuhA vijk lqèkk [kexM+k oklh dfFkr rjkSuh djegk lW
C ] ◌ॅ 3 C 72 èkjkukFk lqr fo".kqdkar iRuhA vijk jgVehuk oklh lry[kk lW
J' , & ◌ॅ C mekukFk lqr nqxkZuUn iRuhA vijk eqUuk tewvk oklh Mwejk cqèkoky
2 E
= J' P H i 3
2 ◌ॅ lW lokZuUn lqr f=yksdukFk iRuhA lqoa'k lqr lqèkhj% nHkM+koklh
E g C J' 4 3 b jtkSjk ek.Mj lW dksdu lqr nsoukjk;.k nkSA dqjlkdkaVk oklh
M / ◌ॅ a I >" %' : ,
HkM+xke tftoky lW vuUryky nq nkSA yw[kkorh lqrkp csch :ch
◌ॅ # 2 %' &
lqfprkA ujs'k lqr lat; èkeZiqj ns'ks f'kouxj oklh ijgV cgsjk<+h
. ' e4 > 3 E IR
lW njksxk iapkuUn lqr vejukFk nkS [kexM+koklh jfrikM+ csymWp lW
4 = , < ◌ॅ Ò=
vuUryky nq nkSA 'khyk lqrsp 'kk'orh lksukA vijk lw;ZukFk lqr
C % & .◌ॅ ◌ॅ # 2
Hkksyk caxky izkUrs oklh nkSA lqrsp js.kw jh.kwA
%' 4 4A D ' > E C o
= # %' e" " '
dHZ : E T 4Ò" ¡>" [kkSvkM+s flejokM+ ewy % iwoZ jeSoklh f'kjksef.k lqr oS;kdj.k
># D= ◌ॅ ijekuUn lqr e;kdkUr% lksgkx ekM+joklh jk<+h ikyh lW f'kokuUn
& %' :# H* "
E H4' nkSA lqrsp dqUrh vkn~;k iwf.kZek pUnzek vk'kkA vkn~;k csyokM+h oklh
H* . > j ◌ॅ ! cf<+;ke iokSyh lW >haxqj lqr jekuUn iRuh vijk vkn~;k dVgjckM+h
J H* , f F ◌ॅ I oklh ikSuh fn?kks lW nsou lqr Ñ".kdkar iRuhA vijk [kexM+k oklh
67 J' &= ] ◌ॅ rjkSuh djegk lW lhrkjke lqr mWekdkUr iRuhA vijk pUnzek
◌ॅ# J' b nHkM+koklh lfjlo lksnjiqj lW y{eh lqr uhykEcj iRuhA vijk
D ◌ॅ ² y J' H4 vk'kk iSxMsjkoklh vuyiqj djegk lW fxjkuUn lqr eFkqjkuUn iRuhA
ö=Z ◌ॅ = 2
C
J'
: / L v* C ifyokM+ jk<+h ewy % vthryky lqr 'kqDy eksgu lqr cS|ukFk%
· D ◌ॅ a % & jkeiqjoklh txkSj lksnjiqj lW dksduyky nkS j[kokjh gfjve lW
◌ॅ 2 %' / L 9 cztyky nq nkSA vijk 'kqDy eksgu lqrkS f=yksd nsoyksdks jeSoklh
g I a T ◌ॅ P cygk oklh lW equh lqr deykuUn nkS enuiqjoklh vks>ksyh tky;
% Û > ◌ॅ Sb 2 lW 'kksfHkr nq nkSA ckcknk; iq=A cS|ukFk lqrk ykykuUn fgjkuUn
%' > g' v* C rkjkuUn tekfgj v'kksdk% [kM+fg;k oklh erkvksu nfjgjk lW ccwuh
S & $ ◌ॅ lqr t;dkUr nkS csgV djegk lW t;efu nq nkSA xaxk lqrsp oh.kk
># % ., ◌ॅ > 2 %' QwyckM+h oklh us;ke dqtkSyh lW :nzkuUn iz0 gd: lqr xtkuUn
== " ~ n> :M ◌ॅ
nkSA ykykuUn lqr iadt csyckM+h oklh txriqj ek.Mj lW eq'kk;
0 = %' .
lqr oklqnso nkS tgkuiqj oklh >kSok ifupksHk lW ds'koukFk nq nkSA
= / ◌ॅ P4> I %
yyhrk lqrsp vuhrkA fgjkuUn lqrk csyckM+h oklh txriqj ek.Mj
° b ◌ॅ c4 C 2 %'
lW eq'kk; lqr oklqnso nkS >kSok ifupksHk lW ds'koukFk nq nkSA ofurk
' . = / ◌ॅ
iq=A
P4> I % ° b ◌ॅ c4 C 2
%' g'

gr3 2 E
= 0 H S ekSthyky lqr fp=cksèk lqr nqxkZuUn iz0 vkuUn fd'kksj% Hknzs'oj
bA 9 & ◌ॅ &' _ C % oklh lrkSyh lry[kk lW f'kykukFk lqr J`f"VukFk nkS efg"kh cqèkoky
4
- ◌ॅ 4 C 2 %' ì · lW f'kykukFk nq nkSA pEik lqrsp xkSjh ekgs'ojhA vkn~;k iyklh
<A' H* n> :M ◌ॅ ã2 us;ke dqtkSyh lW vP;qr lqr dqykuUn iRuhA vijk ekgs'ojh csyS
: J' <A .ð = V ◌ॅ txriqj vksbuh lW yVwjh lqr egknso iRuhA nqxkZuUn lqrkS t;'kadj
, 2 E
I J' = 9 >4 > lat; [kM+fg;koklh erkSuk nfjgjk lW fcgkjh yky lqr ;ksxkuUn nkS
> 9 ◌ॅ = Mgfj;k pdykoklh jS;ke lksnjiqj lW cPpw nq nkSA js[kk lqrsp
% i> ®> D ◌ॅ l 2 %' fdj.kA
e& "'
9 o= ; a ujyky lqrkS egkuUn HkksxkuUnks eYnokM+ oklh dksfdyokM+ fn?kks lW
F ◌ॅ %' . eUuwyky nkSA lqrsp lhrk csyokM+h oklh dksdhyokM+ fn?kks lW
a F ◌ॅ _" J' Jhef.k lqr jekuUn iRuhA egkuUn lqrk cjnkgkoklh lUngiqj fn?kks
F ◌ॅ { C o lW }kfjdkukFk lqr ceHkksyh nkS efg"kh cqèkoky lW Hkksyk nq nkSA
2
% ) 3 ◌ॅ o 2 %' u>
E fuR;ek;k lqrsp fueZyk iz0 >oVh olUrh ne;Urhdk% vkn~;k
0 , # ># H* Ia egknsodksy oklh txriqj vksbfu lW vfèkdyky lqr bUnzkuUn
= V ◌ॅ 3 V J' iRuhA HkksxkuUn iz0 ckSdw lqr thokuUn% ?k:okjh oklh fnxkSu
o= 0 \ 8 · tftoky lW ikBd nq[kkbZ lqr yhykuUn nkS iyklh oklh j[kokjh
◌ॅ k 2
&? %
gfjve lW nq nkSA ifo=h lqrsp cspu ljykA
◌ॅ 2 %' g . '
X~ 8 2 20 ◌ॅ rksQkyky lqr j?kquUnu lqrk enuiqjoklh eyafx;k dVkbZ lW
L %' D ' H* czteksgu nkSA lqrkp rkjk lqUnjdyk lksukA vkn~;k QwyckM+h dVkSuk
3 ú / ◌ॅ a qA J' ek.Mj lW dksrj lqr jkts'oj iRuhA vijk lqUnjdyk jkeuxjoklh
= n> :M ◌ॅ 2 C
£ us;ke dqtkSyh lW cqf)ukFk iRuhA vijk lksuk QwyckM+h oklh dVkSuk
J' D ~ ú / ◌ॅ a ek.Mj lW dksrj lqr y{es'oj iRuhA
²A J'
X~ b¾ U

H rksQkyky lqr Hkkuqdj lqr xksykd% tewvkoklh vksM+k ,dgjk lW
◌ॅ U % U &
◌ॅ µ4 2 %' xksuw nkS xksfoUniqj oklh fu[kwfr lW cVs'k nq nkSA iquk lqrsp
2
" "c ' H* , : nqykjef.k eykjef.kdsaA vkn~;k dVgjckM+h ldqjh csymWp lW
2
.◌ॅ ◌ॅ b, J K ' HkwVqdyky lqr orklw iRuh , lqr pUnzkuUn%A vijk <axjh oklh
=> :M ◌ॅ ¡>॰ C eyafx;k dqtkSyh lW oS;kñ dykukFk lqr Hkksyk iRuhA Hkksyk lqrk
o J' o u >" E " #;) lR;ukjk;.k vtwZu v:.k lUrks"kk% enuiqjoklh eyafx;k dVkbZ lW
=> ,? ◌ॅ L % czteksgu lqr phpu nkS vUnksyh tky; lW txeksgu nq nkSA
; > ◌ॅ =L 2 %' -4¹ L dkSf'kY;k lqrsp eksrh lR;ukjk;.k lqrk lrcs<+ oklh txfr iokSyh
u >" . = j ◌ॅ ç
lW dSyw lqr f'kokuUn nkS egs'kjh lW fo'oukFk nq nkSA
4 % <4 ◌ॅ A C 2 %'
=3 >67 n> :M ◌ॅ : ;ksxèkj lqr t;Ñ".k% iyklh oklh us;ke dqtkSyh lW dqej nkS lqrsp
% µ= D ◌ॅ dykorh iVsxuk oklh rsrfjgkj lksnjiqj lW pqEeu lqr txnh'k
2} =4 J' >67 S iRuhA t;Ñ".k lqr jktfd'kksj% nHkM+koklh jtkSjk ek.Mj lW fHk[kkjh
M / ◌ॅ b& 0 lqr vuwiyky iz0 dksdu nkS cf<+;ke iokSyh lW uUnfd'kksj nq nkSA
a % > j ◌ॅ S 2 %' lhrk iq=A jktfd'kksj lqrkS izdk'k dSyk'kks c[kjhoklh cM+xke
g' S 9 4 çS & nfjgjk lW yhykuUn lqr f'kokuUn nkS txfr iokSyh lW nsoukFk nq
◌ॅ 4 % = j ◌ॅ nkSA izsedyk lqrsp iq"ikA
I C 2 %' ¤ '

X~ ~ l b = rksQkyky lqr Qwnu lqr lfPpnkuUn% nHkM+koklh txriqj ek.Mj lW
/ ◌ॅ % : .◌ॅ ◌ॅ Y> 2 %' yyhr nkS ldqjh csymWp lW dUgS;k nq nkSA lqrsp y{eh jeS jsorh
² T e ==3 *3 P3 lqrk xaxkèkj fo|kèkj eqjyhèkj pUnzèkjk% xaxkèkj lqr nkeksnj% g"kksZyh
3 ==3 L Æ
E / ◌ॅ ek.Mj lW ykyth nkS nkeksnj lqrk oklqdhukFk t;ukFk iz;kxukFkk%
% L C > C >= C ~ QwyckM+h oklh ijgV ldjk<+h lW fo'oukFk lqr misUnz nkSA efg"kh
2 ◌ॅ A C 0 %' ) cqèkoky lW VsVu nq nkSA :iek lqrsp xhrk eerk fpUrk lquhrkA

- ◌ॅ µ, 2 %' = # vkn~;k QwyckM+h us;ke dqtkSyh lW bUnzdkUr lqr ÑikukFk iRuhA
' H* ~ n> :M ◌ॅ V# cklqdhukFk lqrk c[kjh oklh cM+xke nfjgjk lW iapkuUn lqr
6 C J' C &
jekuUn nkS us;ke dqtkSyh lW pØèkj nq nkSA eqjyhèkj lqrkS misUnz
◌ॅ % n> :M ◌ॅ -
ukxsUnzks eyafx;k dVkbZ lW dkjs lqr cu[k.Mh nkSA lqfe=k lqrsp
%' P3 9 0 x; => ,? ◌ॅ
izHkkorh csyokM+h oklh txriqj ek.Mj lW mekdkUr lqr e;kdkUr
e &/ %' g b .
iRuhA misUnz lqr jktdqekj csxkoklh dule ek.Mj lW egkohj lqr
= / ◌ॅ # ># J'
';ke lqUnj iz0 pqYgkbZ nkS f'ko gfjve lW bUnzukFk nq nkS y{eh
0 : .= / ◌ॅ
lqrk dkek[;k eYnh vus[kkA ukxsUnz lqrk c[kjh oklh cM+xke
O 0 2¯? % 4 ◌ॅ V C 2
nfjgjk lW yhykuUn lqr f'kokuUn nkS txfr iokSyh lW nsoukFk nq
% ² n&' x &
◌ॅ 4 % =
nkSA iwue iq=A
j ◌ॅ I C 2 %' g'
3 < F ◌ॅ #" pUnzèkj lqr egsUnz% lUngiqj fn?kks lW fpUrkef.k lqr f'kokuUn nkS
4 % ◌ॅ 2 %' ¹ vksM+k ,dgjk lW njckjh nq nkSA vfgY;k lqrsp jEHkkA enuiqjoklh
¨' =>
,? ◌ॅ V eyafx;k dVkbZ lW bUnzkuUn lqr dq'ks'oj iRuh egsUnz lqrkS eFkqjkuUn
:RA J < 2
9 C O ; . ';kekuUnks csyokM+h oklh txriqj ek.Mj lW eq'kk; lqr gfjnso nkS
= / ◌ॅ P4> I % = j txfr iokSyh lW iapkuUn nq nkSA ekèkoh lqrsp T;ksRLukA
◌ॅ 2 %' 3 ;0'
: C "I c C ifyokM+ lekSy ewy % lqUnjukFk lqrk rkj.knso dsnkjukFk jekukFkk
C T 9 ◌ॅ n > C % jeS oklh jrkSyh nfjgjk lW usuk lqr e;kukFk nkS dksrgiqj oklh
a , < ◌ॅ > C 2 %' ijgV cgsjk<+h lW n;kukFk nq nkSA lqrsp nsodh ;'kksnk lR;Hkkek
I >S ub ' H* p ljLorhA vkn~;k pkSjh cklh dule ek.Mj lW ckSdw iRuhA vijk
/ ◌ॅ \ J' >S 32 "
;'kksnk eèkqyrk oklh uhyef.k lqr eFkqjh iRuh , lqr xksfoUnA
2 J K
C U ' ub ¯ >
vijk lR;Hkkek fpYgfu;k oklh ukSofryky iRuhA vijk ljLorh
Á J' b
nHkM+koklh ipgh tftoky lW ?kksrh lqr egknso iRuh cynso lqrk
◌ॅ F I J I =
/ ◌ॅ %' :# ±
txriqj ek.Mj lW euh lqr yr: nkSA lqrsp dqUrh iqM+Suh ifjljk
2
◌ॅ & 0 =, J' c C
lW nq[ku lqr pUnzkuUn iz0 caxV iRuhA dsnkjukFk lqrk cS|ukFk
v* C A C =C
= C fo'oukFk txUukFkk% jfgdiqj oklh ;ksxukFk lqr mfpr nkS HkM+Syh
% b± ° ◌ॅ U 2 %' oklh e>kSjk djegk lW xksiky nq nkSA egkek;k iq= lqrsp y{eh
> g ²
E H* H a .◌ॅ mfeZyk vkn~;k tewvk dkdks csymWp lW mNkuUn lqr lj;qx yky
◌ॅ Ð= J'
E & iRuhA vijk mfeZyk c[kjh oklh csymWtk ek.Mj lW osnkuUn lqr
.◌ॅ / ◌ॅ ^ J' pUnzkuUn iRuhA cS|ukFk lqr txUukFk% iyk'kouh ujlke cfy;kl
v* C =C 4 > ◌ॅ lW cuekyh lqr t;Ñ".k nkS eèkqyrk oklh jS;ke lksnjiqj lW j?kq
>67 % 32 ®> D ◌ॅ 5 nkSA 'kkfUr iq= jekukFk lqrk cqf)ukFk fl)ukFk dk'khukFkk% <axjh
%' 4# g C 2 C £ C 4 C
£ oklh dlou lW Ñ".k eksgu lqr czteksgu nkS y{ehiqj oklh jrkSyh
L
◌ॅ %67 L
nfjgjk lW cPpw nq nkSA nk;onfu lqrsp izfeyk fueZyk HkxorhA
2
² 9 ◌ॅ l %' >
vkn~;k izfeyk QwyckM+h oklh us;ke dqtkSyh lW eqjyhèkj lqr

E b= ' H* ~
ckyÑ".k iRuhA cqf)ukFk lqr izseukFk% cjgdqEHkk oklh jrkSyh
n> :M ◌ॅ P3 67 J' £ 2 C
¤ C :¨ 9 ◌ॅ Sb
nfjgjk lW 'kksfHkr lqr pqYgkuUn nkS Hkkuqiqj ifupksHk lW ckyfd'kksj
nq nkS lkfo=h iq=A flf)ukFk lqrk vjfj;koklh uxokM+ ?kkslksr lW

2¯ % b¾ b ◌ॅ S 2 % nsokuUn lqr lw;Zeksgu nkS Mqefj;k oklh fnxkSu xaxksyh lW jk;
g g' £ C > = FD 'kfDrukFk nq nkSA jhrk iq=A lkE; xks=s fookg%A
◌ॅ I >L
E % i 2> · =U
◌ॅ > 4Q C 2 %' g' Î UÏ
*%
9 2 )/ Gढ़H vFk lqyrkuiqj ns'ks Ms<+wvk xzke%
< &/ - O L 9 cgsjk<+h ikj[k.M ewy%& ';keyky lqr eksguyky lqrkS Hkheyky
b P 0 ! Á > j ◌ॅ equhyky iz0 xqatukS cf<+;ke iokSyh lW fHkf[k;k lqr jsorhukFk nkSA
e C %' ub 0 = g' lR;Hkkek iz0 eaxyh iq=A lqrsp dykorh mxuorh ikoZrhA vkn~;k
= E ' H* => 20 ◌ॅ enuiqj eyafx;k dVkbZ lW cPphyky lqr uUneksgu iRuh , lqrkS
l L J K 9 # 67 9' jekdkUr Ñ".kdkarkSA vijk ikoZrh enuiqjoklh eyafx;k dVkbZ lW
E => ,? ◌ॅ l cPphyky lqr dqej iRuh , lqr iùkuUnA equhyky iz0 xwatu lqrkS
: J K ùË ' P 0 = 9 ÑR;kuUn fxfjtkuUnks enuiqjoklh vUgM+k dVkbZ lW lqUnjyky lqr
6u = ; Y 20 ◌ॅ cynso pkS0 nkS etfyliqjoklh Hkkuqiqj ifupksHk lW >iV nq nkSA
I p0 % b¾ b ◌ॅ
Hkokuh iq= lqrsp lq'khyk lgfeyk 'kkjnkA vkn~;k iqM+Suh oklh
, 2 %' b g 4 4'
jtkSjk ek.Mj lW ukScfryky lqr Ñ".knso iRuhA vijk eYnokM+
H* ± M / ◌ॅ Á 67I
cgsM+k csymWp lW j?kqukFk lqr mekdkUr iRuhA vijk iqM+Suh oklh
lgqM+h ifjljk lW f'kokuUn lqr euksèkj iRuhA ÑR;kuUn lqrk
J' < .◌ॅ ◌ॅ 8 2 C
jfgdiqj oklh vUgjk dVkbZ lW fe=ukFk lqr fuR;ukjk;.k nkS
# J' ± ◌ॅ
eèkqyrk oklh efg"kh cqèkoky lW 'kqdnso nq nkSA mfeZyk lqrsp lqHknzkA
4 `3 J' 6u
';keyky lqr dfudyky lqr dSyw lqrk nqxkZuUn iz0 QqnkuUn
Y ,? ◌ॅ g C u >" % 32
lw;kZuUn pUnzkuUnk% ijokgk oklh dUgksyh ,dgjk lW eSuh lqr
4
- ◌ॅ I 2 %'
E b'
caxkyh nkS gkalk oklh vfg;kjh xaxksj lW HkS;k nq nkSA thous'ojh
O ç 2 E
= 0 ~2
lqrsp rkjk dqarhA vkn~;k fxygckM+h dudkSjk fn?kks; lW eqfDrukFk
> E Y; K ◌ॅ T
lqr f'kokuUn iRuhA vijk dqarh iyklh oklh eyafx;k dqtkSyh lW
= % > =U ◌ॅ > 2 %' dhfrZèkj lqr xaxkèkj iRuhAuh0A nqxkZuUn lqrk ukxs'oj tkxs'oj
nA : ' H* = - JhdkUr t;dkUrk fxygckM+h oklh dudkSjk fn?kks; lW ds'koukFk
F> ◌ॅ PQ C 4 J' : lqr eqfDrukFk nkS jeS oklh okjh ek.Mj lW iùkukFk nq nkSA izfeyk
=> :M ◌ॅ 3
E ==3 J' 0% lqrkp vk'kk lkfo=h 'kr:ikA lw;kZuUn lqrk iapkuUn fot;dkUr
2 E
= xA xA _# ># ';ke ?k:okjh oklh fnxkSu tftoky lW vtxqr lqr jkes'oj iz0
- F> ◌ॅ c4 C PQ C % T uwuw nkS cM+xke nfjgjk lW eFkqjkukFk nq nkSA ukxs'ojh lqrsp
/ ◌ॅ ùË C 2 %' H4 ykynk;A pUnzkuUn lqr fnxEcj [kM+fg;k oklh erkmu nfjgjk lW
g 4 ' > E ># O txeksgu nkS ijekuiqj oklh ijgV mpfr lW 'kfDrukFk nq nkSA
8 · ◌ॅ ! «A 0 tk;k lqrsp foUnkA vijk pUnzkuUn lqrk enuiqjoklh efgUnziqj
% ◌ॅ
'C 2 %' xA i.Mqvk lW ';ke lqUnj lqr loZ lqUnj nkS ifj;ke cqèkoky lW ywpkbZ
>' =y & nq nkSA lqxUèkk iq=A
◌ॅ =L % , ◌ॅ
4Q C 2 %' > '
/2H ◌ॅ O E
2
% > 3 ◌ॅ ? 2 %' = g'
/ M - E ± G fg ek.Mj jtkSjk ewy%& iwoZ iqM+Suh oklh rqylh nÙk ikS= ukSofryky
Á 67I = n4 lqr Ñ".knso lqrk czãkuUn txrkuUn fnus'kk% ikj[k.M cgsjk<+h lW
&/ < ◌ॅ L P 0 = % eksguyky lqr equhyky iz0 xwatu nkS vUgjk dVkbZ lW cynso nq
Y ,? ◌ॅ I 2 %' 4 g' nkSA lq'khyk iq=A

< &/ -
0 cgsjk<+h ikj[k.M ewy%& >wcj lqr pUnzkuUn iz0 Nhru lqr
= ◌ॅ % 2 ;ksxkuUn% jktuiqjk nfjgjk lW Qsadu nkS cgqjke oklh tksQjk
È~ ~ ◌ॅ :? 2 %' =
2 E g' = QuUng lW dqykbZ nq nkSA nqxkZ iq=A ;ksxkuUn lqrkS iq.;kuUn
9 Ü ` ; . a F ◌ॅ fouksnkuUnks csyckM+h oklh dksdhyckM+ fn?kks lW Jhef.k lqr jekuUn
_" % D= ◌ॅ nkS lksgkx ekM+j oklh jk<+h ikyh lW ujyky nq nkSA uwuwnk; lqrkp
2 %' > == >P g^" xaxk ;equk f=os.kh xksnkojhA vkn~;k yks[kM+k oklh vksM+k ,dgjk lW
U' H* & $ ◌ॅ O ';ke lqUnj lqr eèkqdkUr iRuhA
2
3# J'
.◌ॅ a - \ Á 2 C

£ csymWp dkdks ewy%& ckSd lqr ukSorhyky lqrk cqf)ukFk
Sb# 0 # 0 ï ? >PH 'kksHkkdkUr iz0 uwuw dkyhdkUr iz0 <wukbZdk ;eqvk oklh dqleyky
: ◌ॅ p0 %' b lW pkS0 dudhjcw nkSA lqrkp dkek[;k HkM+xke tftoky lW ;ksxèkj
◌ॅ =3 4 J' £ 2 C 9
lqr f'kokuUn iRuhA cqf)ukFk lqrkS egs'k iz0 es[kw lUngiqj fn?kks lW
<4 0 «& F ◌ॅ { C %' <
}kfjdkukFk nkSA cgsjk<+h lW rksQkyky nq nkSA pUnzdyk iq=A egs'k
◌ॅ X~ 2 %' g' <4 0 «&
: E 44 = F
iz0 es[kw lqr jktdqekj% iwoZ 'kf'kiqj vij jkeuxj oklh lUngiqj
◌ॅ ~ fg 67 4 %' = fn?kks lW Qrqjh ikS= Ñ".kdkar lqr gfjoa'k nkSA jkeuxj oklh nnjh
b ◌ॅ = 2 %' =y ifupksHk lW eaxyw nq nkSA txnEck lqrkp izfeyk fueZyk mfeZyk
E
E > ¦' H* µ= , t;ekyk lUè;kA vkn~;k iVsxuk oklh gkVh lksnjiqj lW j?kqukFk lqr
D ◌ॅ 8 2 C J' 8 iapkuUn iRuhA vijk ?k:okjh oklh ukU;iqj vy; lW lqUnj lqr
¬ > ◌ॅ qA J' jkts'oj iRuhA 'kksHkkdkUr iz0 uwuw lqr egsUnz iz0 cwpkbZd% <axjh
Sb# 0 < 0 0* oklh jktuiqjk nfjgjk lW yyhr lqr nq[kekspu nkS <axjhoklh
◌ॅ 2
&L % ï = eaxjkSuh ikyh lW fo'oukFk nq nkSA dkek[;k iq=A
=] ◌ॅ A C 2 %' g'
Sb# 3Á : ◌ॅ vijk 'kksHkkdkUr lqrk cjnkgkoklh èkukSth dqleky lW lksusyky lqr
Dn Sb % , D ◌ॅ T 2 'kksfHkryky nkS gkVh lksnjiqj lW eSuh nq nkSA prqjorh iq=A egsUnz
%' g' < _ : : lqrk Jh dqekj jktdqekj nsodqekj f'kodqekjk% csyokM+h oklh
I: 4: . = / ◌ॅ txriqj ek.Mj lW eq'kk; lqr lR;nso nkS iksfB;k oklh ldqjh
P4> uI % Ók> : =U ◌ॅ xaxksyh lW rkjkuUn nq nkSA eatwyk lqrsp dapuA
2 %'
'
# 0 ï2 ? 9 Uî => dkyhdkUr iz0 <qukbZ lqrkS yky xksikykS iyklh oklh eyafx;k
:M ◌ॅ >S3 o % 8 dqtkSyh lW ;'kksèkj lqr ceHkksyh nkS ?k:okjh oklh vuyiqj djegk
◌ॅ e 2 %' e& " lW dkjsyky nq nkSA pUnzdyk lqrkp js[kk oh.kk 'kkfUr olUrh
4# # ># *% H* 8 ¬ t;Urh jkuhdk%A vkn~;k ?k:okjh oklh ukU;iqj vy; lW crgu lqr
◌ॅ ·# J' " xkSjhdkUr iRuhA vijk oh.kk nHkM+k oklh dVkSuk ek.Mj lW thou
ú / ◌ॅ >67 J' lqr t;Ñ".k iRuhA
E K \ iwoZ ,dek oklh lkgc lqr dyj lqr vijk ckSd lqrk ukU;iqj
¬ > ◌ॅ " % ï = vy; lW cNj.k nkS lqrsp lhrk <axjh oklh eèkqdjiêh nfjgjk lW
2
3â ◌ॅ J' K = -' crklw iRuhA , lqr eaxyw gfjdkSA
I 4N
E b G 2 %' enuiqjLFk nsokuUn 'keZ.ks Hkwo`Ùk nq nkSA eYnokM+ oklh dksdhyokM+
2 C
a F ◌ॅ `W fg £ £ C fn?kks lW uks[ksyky ikS= cqf)ukFk lqr flf)ukFk lqr eksgu
L => ,? ◌ॅ !" enuiqjoklh eyafx;k dVkbZ lW xq.kkuUn lqr nsokuUn iz0 cwpu nkS
I 0 % ) 3
2 ◌ॅ l ifjgkjh oklh efg"kh cqèkoky lW ywPpk lqr oa'kefu nq nkSA :Dehuh
4 2 %' Ú ~ > ! > ï lqrkp Qwynk; xqykc nk; v<wy nk; pEiknk;A
> ì>'

9 2 )/ 4 vFk lqyrkuiqj ns'ks cjnkgk xzke%
: 3Á :- Dn Sb , dqleky èkukSth ewy %& lksusyky lqr 'kksfHkr yky% gkVh
D ◌ॅ o %' Sb 9 # lksnjiqj lW Hkksyh nkSA 'kksfHkryky lqrkS jekdkUr fo".kqdkarks vksM+k
72 X ◌ॅ D % 9 & ,dgjk lW lksrh yky nkS lrkSyh lry[kk lW iq"iukFk nkSA lqrkp
◌ॅ C %' y -4¹ pUnzkorh rkjkorh vfEcdk dkSf'kY;k prqjorh vkn~;k lksgkx ekM+j
H* D= ◌ॅ gr3 oklh jk<+h ikyh lW fp=cksèk iRuhAuh0A vijk teqvkoklh jS;ke
J' 0' PH ®> D ◌ॅ lksnjiqj lW t;ukjk;.k iRuhA vijk etfyliqj oklh laxzke ,dgjk
> >" J' s K ◌ॅ lW ds'koyky iRuhA vijk dkSf'kY;k c[kjh oklh fu[kwfr lW 'kf'k
c4 J' -4¹ & & ◌ॅ && lqr x.ks'k iRuhA vijk Ms<wvk oklh dkdks csymWp lW ukScfryky
=N4 J' ZïH a .◌ॅ ◌ॅ
lqr 'kksHkkdkUr iRuhA jekdkUr lqrkS fxfjtkuUn lqèkkdkUr iz0
Á Sb# J' # 9 =
ukjk;.kkS [kqêh oklh czãiqjk lW nsou lqr pqEeu nkSA erkvksu
3# 0 >ø & 2â ◌ॅ I
nfjgjk lW I;kjsyky nq nkS pUnzdyk lqrkp nsodh ljLorh y{eh
2} %' ◌ॅ e 2 %
Hkkylfj 'kdqarydk%A vkn~;k dVgjckM+h oklh jS;ke lksnjiqj lW
I ² b 4: ' H*
:nzkuUn lqr deykuUn iRuhA vijk iksfB;k oklh ldqjh xaxksyh lW
2 ®> D ◌ॅ
rkjkuUn lqr cS|ukFk iRuhA vijk y{eh tewvk oklh cf<+;ke
J' Ók> : =U ◌ॅ
iokSyh lW jke lqUnj iz0 uwuw lqr uodkUr iRuhA vijk Hkkyljh
v* C J' ² H > j ◌ॅ
0 # J' b
tewvkoklh cf<+;ke iokSyh lW jke lqUnj lqr e;kdkUr iRuhAuh0A
# > j ◌ॅ >#
fxfjtkuUn lqrk [kexM+k oklh vuyiqj djegk lW fd'kksjukFk lqr
J' 0' = &= ÑikukFk nkS [kexM+k oklh jrkSyh nfjgjk lW BhBj lqr cPpk nq nkSA
◌ॅ S C 6 C % 9 ljLorh lqrsp yyhrk vuhrk fo".kqdkUr lqrk czãkuUn ijekuUn
◌ॅ kk l 2 %' èkekZuUnk [kexM+k oklh rjkSuh djegk lW f'kryknÙk lqr nqxkZnÙk nkS
72# 3 E &= dVS;k ek.Mj lW ysYgw nq nkSA 'kkUrk lqrsp ehuk oh.kkA czãkuUn
] ◌ॅ 4 G = 2 G
E % Õ> / lqrk [kexM+k oklh f'kok gfjve lW nq[kju lqr ekdZ.Ms; nkS
◌ॅ @¯ 2 %' 4# "' fi.Mk:N oklh jtkSjk ek.Mj lW dq'ks'oj nq nkSA lR;Hkkek iq=A
& 2
◌ॅ & E />
% ijekuUn lqrk eYnokM+ oklh cgsM+k csymWp lW yhykuUn lqr
/ M / ◌ॅ :RA 2 %' ub j?kqukFk nkS eyafx;k dVkbZ lW j?kqukFk nq nkSA t;Urh iq=A
g' < .◌ॅ ◌ॅ
8 2 C % => ,? ◌ॅ 8 2 C 2 %'
># g'
Dn 9 £ 2 3 î ° b ◌ॅ «3 %' lksusyky lqrkS cq)u èkwjhykykS >kSok ifupksHk lW esèkw nkSA cq)u lqrk
2
£ I# _# 4# ³ nsodkUr JhdkUr f'kodkUrk% MksfM+;k oklh gjM+h [k.Moyk lW cPpk
&/ ◌ॅ l %' > = ◌ॅ nkSA t;uxjoklh jktuiqjk nfjgjk lW lw;Zukjk;.k nq nkSA tkxs'ojh
> E >" 2 %' xA b= g g lqrkp Hkxorh lkfo=h ifo=h rkjkdk% vkn~;k eYnokM+ oklh cgsM+k
H* < . ◌ॅ ◌ॅ 8 2 C csymWp lW j?kqukFk lqr jktkuUn iRuhA vijk iVsxuk oklh HkM+xke
J' µ= b ◌ॅ tftoky lW x.ks'k lqr pUnzkuUn iRuhA nsodkUr lqrk dksYgqok oklh
=N4 J' I# a¯2 lfjlo lksnjiqj lW HkksxkuUn lqr fxfjtkuUn nkS lekSyh ikyh lW
D ◌ॅ o= = % ;qnohj nq nkSA vijk nsodkUr lqr jktsUnz iVsxuk oklh mljkSyh
◌ॅ Ð 2 %' I# q
vy; lW cwyks lqr dq'ks'oj nkS mnuiqj tftoky lW dqej nq nkSA
µ= ] > ◌ॅ :RA %
dkSf'kY;k iq=A èkqjhyky lqrk jkèkkdkUr e;kdkUr Ñ".kdkark% pkSjh
◌ॅ : 2 %' -4¹ 2
g' 3
oklh ukU;iqj vy; lW I;kjs lqr pkS0 Hkksyk nkS lUngiqj fn?kks lW
3# ># 67 p ¬ >
oxM+w nq nkSA xkSjh lqrsp lksgkorh lqfe=kA vkn~;k fxygckM+h oklh
◌ॅ e p0 o % F ◌ॅ
dksdhyckM+ fn?kks lW 'kfDrukFk lqr bUnzukFk iRuhA vijk lqfe=k
%' · D g' H* =
[kexM+k oklh rjkSuh djegk lW HkwVkbZ lqr JhdkUr iRuhA jkèkkdkUr
a F ◌ॅ 4Q C V C J'
lqrkS dk'kh ujs'kkS iM+Suh oklh f'kok gfjve lW gDdw lqr fo".kq nkS
g &= ] ◌ॅ b,? _#
J' 3# 9 4 eÅ ± &
iqM+Suh oklh dVS;k ek.Mj lW ysYgw nq nkSA ';ke rkjk iq=A lqrsp
iwf.kZek lqxuh lq'khykA vkn~;k iqM+Suh lgqM+h ldkSuk lW fMfEg;koklh

◌ॅ 5 72 % ± Õ> / ◌ॅ @¯ 2 eucksèk lqr pUnzkuUn iRuhA ek;kdkUr lqrk ujs'k fouksn ckckth
%' O g' "
E = 4' H* jktdqekj% vkltk ns'ks Hkokuhiqj oklh oRloky ujmu lW nkeksnj
± - ◌ॅ i> r3 lqr ukxs'oj nkS Bdiqjk oklh xksjk tftoky lW egkohj nq nkSA jkuh
J' ># e4 ` : iq=A Ñ".kdkar lqrk [kexM+k oklh rjkSuh djegk lW deyw lqr
H IR b ¼ ◌ॅ L enueksgu nkS dqleky lW cky fd'kksj nq nkSA rkjk iq=A
xA % k U ◌ॅ
%' g' 67 &= ]
◌ॅ L % : ◌ॅ
S 2 %' g'
= T . fgjkuUn lqr ;ksxkuUn lqr uwuwyky% jeS oklh csylke cqèkoky lW

- ◌ॅ Sb % = V ◌ॅ : ykspu lqr 'kksHku nkS txriqj vksbuh lW dqej ckSukbZ nq nkSA
\ ? 2 %' =" " E H*' H* ;ksxef.k lqrsp vUuiw.kkZ vkn~;kA vkn~;k vUuiw.kkZ laxzke ,dgjk lW
" E s K ◌ॅ J' 0' H* cuekyh iRuhAuh0A vijk vkn~;k Hkkuqiqj ifupksHk lW uoh lqr nwiu
b¾ b ◌ॅ J' 9 iRuhA uwuwyky lqrkS bUnzkuUn rhFkkZuUnks efg"kh cqèkoky lW lUryky
V 2
C E ; ) 3 ◌ॅ # e lqr dkjsyky nkS dkdks csymWp lW vtcyky nq nkSA iùkorh lqrkp
% a .◌ॅ ◌ॅ 2 %' ù6 vk'kk lqok'kk bUnzkuUn lqrk dVgjckM+h oklh iwoZ jeS cf<+;ke
H4 4 V , E T iokSyh lW eksxy lqr nso lqUnj nkS lry[kk lW dykuUn nq nkSA
j ◌ॅ L= I % & ◌ॅ
'kkUrk lqrsp lq[kek;kA rhFkkZuUn lqrk dVgjckM+h oklh cf<+;ke
2 %' 4# &>' C E ,
iokSyh lW ';ke lqUnj lqr dkyhdkUr nkS Hkkuqiqj ifupksHk lW
> j ◌ॅ O # %
rhFkkZuUn nq nkSA t;ekyk iq=A
b¾ b ◌ॅ C E 2 %' > g'
< &/ - u , cgsjk<+h ikj[k.M ewy%& dudhj lqr fuR;kuUn% gkVh lksnjiqj lW
D ◌ॅ © % ¦ 4 ' H* Hksyh nkS lqrsp lUè;korh 'khykorhA vkn~;k dYgqok dule ek.Mj
¯2 / ◌ॅ
E J' K lW uwuwyky lqr loZyky iRuhA , lqr voèk fd'kksj%A vijk
3 S' M / M lhrkorh jtkSjk ek.Mj jtkSjk ek.Mj lW uwuwyky lqr vncqnyky
/ ◌ॅ 2
J' u iRuhA fuR;kuUn lqrk nqxkZuUn rkjkuUn 'kkjnkuUnk% vfB;kckM+h
E
= 4 k> / oklh dule ek.Mj lW eUuwyky lqr vuqxzgyky iz0 ckSdw nkS
◌ॅ ¾s 0 \ % ¬ > ◌ॅ ukU;iqj vy; lW ykyh nq nkSA bUnzkorh lqrkp lqHknzk ekf=dk
2 %' V b g ub lR;Hkkek eatwyk xk;=hd%A vijk fuR;kuUn lqrkS deykuUn
=>g' u 9 ^ ;
osnkuUnks vksgjkgk oklh lokl dqleky lW JhukFk iz0 fpuxh nkS
: ◌ॅ _ C 0 = % ·
xkSj lksnjiqj lW HkqVdqu nq nkSA jkek lqrsp olUrhA r=kn;k lqHknzk
D ◌ॅ º,: 2 %' #'
iVsxuk oklh dqjek [kkSvky lW 'kqdnso lqr uodkUr iRuhA vijk
g> b µ= : dH ◌ॅ I
ekf=dk eYnokM+ oklh fn?kks lW cqf)ukFk lqr mekukFk iRuhA vijk
# J' g F ◌ॅ
lR;Hkkek nHkM+k oklh jtkSjk ek.Mj lW nkeksnj lqr uodkUr iRuhA
2 C
£ C J' ub b
vijk jeS oklh lgJke nfjgjk lW lR;nso lqr jekdkUr iRuhA
M / ◌ॅ L # J' T
vijk xk;=h us;ke dqtkSyh lW lw;kZuUn lqrA eaxykuUn iRuhA
_ ◌ॅ uI # J'
=>g n> :M ◌ॅ > E ' = J'
nqxkZuUn lqrk pUnz'ks[kj e`R;qat;kS csaxk oklh dule ek.Mj lW cysy
2 E
= R& u2 ¸ .= /
lqr ckyfd'kksj iz0 uwuw nkSA jkeuxj oklh j[kokjh gfjJe lW
◌ॅ @ S 0 %' = t;dkUr nq nkSA lR;Hkkek lqrsp jkts'ojhA rkjkuUn lqr 'kSysUnz
& _ ◌ॅ ># 2 %' ub dqekj% redqM+k oklh vUgjk dVkbZ lW jke lqUnj lqr pUnzdkUr nkS
qA' 4 @ : : eaxjkSuh ikyh lW odhy jkes'oj nq nkSA 'kkfUr lqrkp 'khyk pUnzek
Y ,? ◌ॅ # % =] laxhrkA 'kkjnkuUn lqrk nHkM+k oklh jtkSjk ek.Mj lW dksdu lqr
◌ॅ «A 2 %' 4# 4 nsoukjk;.k nkS HkM+xke tftoky lW dqjlkdkaVk oklh vuUryky nq
= ' 4 b M / ◌ॅ nkSA ikoZrh lqrsp lqu;ukA
a I >" % b ◌ॅ : ,
# 2 %' E > '

8^ :- { C ¤ C 0 o fn?kos lUngiqj ewy %& }kfjdkukFk lqr izseukFk iz0 ceHkksyh lqrk
PQ C 2
> C > C ) 3 ◌ॅ o % eqfDrukFk t;ukFk n;kukFkk% efg"kh cqèkoky lW Hkksyk nkS lq[ksr
W ◌ॅ ! 2 %' g => ldjk<+h lW xqnj nq nkSA lqfe=k lqrsp ;ksxek;k fuR;ek;kdsaA vkn~;k
u>c ' H* ² n> :M ◌ॅ y{ehiqj oklh us;ke dqtkSyh lW vncqnyky lqr pqYgkbZ iRuhA
2
2¯? J' u>' D= vijk fuR;ek;kA lksgkx ekM+j oklh jk<+h ikyh lW ujyky lqr
◌ॅ J' egkuUn iRuhA eqfDrukFk lqrkS 'kaHkqukFk fo'oukFkkS MksfM+;koklh vksM+k
PQ C 9 4 º C A ³ $ ◌ॅ ,dgjk lW eaxyknÙk lqr jekdkUr nkS cf<+;ke iokSyh lW 'kksfHkr nq
G # % > j ◌ॅ Sb 2 nkSA ikoZrh lqrsp jktdqekjh jktnqykjhA vkn~;k nHkM+k oklh okjh
%' E 2
: ' H* b
ek.Mj lW cnzh lqr bUnzkuUn iRuhA t;ukFk lqrkS oklqdhukFk
/ ◌ॅ V J' > C
ds'koukFk iz0 lrh'kkS [kexM+k oklh rjkSuh djegk lW y{ehukFk lqr
9 C c4 C 0 Å &= ]
lw;kZuUn nkS ekrkvksu nfjgjk lW txref.k nq nkSA vatwyk lqrsp
◌ॅ ² C > E % ◌ॅ
lUè;kA n;kukFk lqrk MksfM+;k oklh vksM+k ,dgjk lW jekdkUr lqr
= " 2 %'
¦' > C
lw;ZdkUr nkS nsohxat oklh efg"kh cqèkoky lW pkS0 uhydaB nq nkSA
³ $ ◌ॅ # >#
E %
I= 2
) 3 ◌ॅ p0 k 2 %'
{ C H C 9 _ C ~ }kfjdkukFk lqr vkjrhukFk lqrkS JhukFk vejukFkkS QwyckM+h oklh
n> :M ◌ॅ ,: % & us;ke dqtkSyh lW eVdqM+ lqr >iM+w nkS [kM+fg;k oklh vuyiqj
◌ॅ 2 %' Ú = djegk lW jkeyky nq nkSA :Dehuh lqrkp lqxUèkk txnEck
=y ¹ H* => :M ◌ॅ r3 dkek[;k vfgY;k vkn~;k eyafx;k dqtkSyh lW ckycksèk lqr
²# J' =y & $ y{ehdkUr iRuhA vijk txnEck [kM+fg;k oklh erkvksu nfjgjk lW
◌ॅ # J' :nzkuUn lqr dkyhdkUr iRuhA vijk dkek[;k cjgdqEek oklh
:} Y ,? ◌ॅ S OI vUgjk dVkbZ lW uUnfd'kksj lqr ';kenso iRuhA vijk vfgY;k
J' ¹ :} Y ,? ◌ॅ cjgdqEek oklh vUgjk dVkbZ lW uUnfd'kksj lqr fo'onso iRuhA
S AI J' _ C
JhukFk lqrk iyklh oklh dkdks csymWp lW oa'kh lqr dykuUn nkS
a .◌ॅ ◌ॅ 4 % D
lfjlo lksnjiqj lW iquhryky nq nkSA dkSf'kY;k lqrsp t;UrhA
◌ॅ 2
%' -4¹ >#'
C C , ◌ॅ 4 G 0 2 dykukFk lqr mekukFk gkVh ikyh lW 'kadjnÙk iz0 ccqth lqr
3 % / ◌ॅ e %' ² èkwjhyky nkS iyklh oklh okjh ek.Mj lW I;kjsyky nkSA y{eh iq=
g ◌ॅ C 9 > C l- , mWekukFk lqrkS e;kukFk cPpkdkS dVgjckM+h oklh jk<+h ikyh lW
◌ॅ P4 % U ◌ॅ ! dudhj lqr eq'ku nkS fnxksu tftoky lW xqnj nq nkSA m"kk lqrsp
2 %' ) 4:# 0 = ub' > C 'kdqUryk iz0 eaxyh lR;HkkekA e;kukFk lqrk csyckM+h oklh lekSyh
. ◌ॅ ,? %' ikyh lW VwjkbZ lqr dhjrw nkSA
D , : C

2 C `W 0 n= lksnjiqj gkVh ewy % eFkqjkukFk lqr uks[ksyky iz0 usaxM+w lqr
> E => :M ◌ॅ " E % lw;kZuUn eyafx;k dqtkSyh lW ckckef.k lqr tuknZu nkS lw;kZuUn lqr
E> & 0 v* C â [kM+kuUn iz0 cS|ukFk cjncêk oklh jktuiqjk nfjgjk lW fgrukFk
◌ॅ C % H i lqr uolqUnj nkS tewvkoklh Mwejk cqèkoky lW eywdh nq nkSA

- ◌ॅ 2 %' g dkfydk iq= lqrsp ioudyk cPphdsaA vkn~;k cjnkgk dqleky lW
lc ' H* : ◌ॅ 2
£' egkuUn lqr cqf)ukFk iRuhA vijk cPph nk; eYnokM+ jrkSyh
J' l > 9 ◌ॅ I# nfjgjk lW nsodkUr lqr dkyhdkUr iRuhA [kM+kuUn lqrk QwyckM+h
# J' & ~ n> oklh us;ke dqtkSyh lW vkuUn lqr e;kdkUr iz0 ykyw nkS jtkSjk
:M ◌ॅ H ># 0 % M /
ek.Mj lW ukSofryky nq nkSA ekyrh iq=A J`f"Vyky lqr pUnzef.k
◌ॅ Á 2 %' g' _ "
lqr dykuUn% jrkSyh nfjgjk lW dUryky lqr eukbZ nkS eyafx;k
9 ◌ॅ # ? %
dqtkSyh lW ;ksxh nq nkS vfEcdk iq=A cwykuUn lqrkS iùkuUn
=> :M ◌ॅ = 2 % y g'
ÑikuUn jeS oklh j[kokjh gfjve lW T;ks0 jrh'k lqr gfjÑ".k nkS
9 ùË 6 T & ◌ॅ ;0
rrSy ldjk<+h lW Hkksjsyky nq nkSA izHkkorh lqrsp fcUnqyk bUnqyk
4 67 % Ù ◌ॅ oe 2

%' b 2 V 2 " b=¬ H* pUnzef.k HkfxU; vkn~;k dqyef.kdsaA vkn~;k vkn~;k csyokM+h oklh
:"c ' H* H* . = / ◌ॅ txriqj ek.Mj lW eqtu iRuhA , lqrkS jekdkUr lqUnjdkUrksA
P J' K 9 # #;' :" vijk dqyef.k jkeuxj oklh uhek Vdoky lW lksusyky lqr vkuUn
2 ◌ॅ Dn H J' iRuhA , lqrk f'ko'kadj iz0 foÙkw izsekdkUr lw[kkuw nsodjk%A
K 44 0 G ¤# & I'
/ : E p ¾s 0 \ ek.Mj dule ewy % iwoZ pkSjh oklh vuqxzg yky iz0 ckSdw lqrkS
9 ◌ॅ# 4#; ¬
> ◌ॅ mWekdkUr 'kphdkUrks cjnkgk oklh ukU;iqj vy; lW oa'kef.k lqr
4" % ◌ॅ - 2 %' ykyw nkS vksM+k ,dgjk lW ipdkSM+h nq nkSA ikoZrh lqrsp bUnzkorh
E V c ' H* dykorhdsaA vkn~;k cjnkgk oklh ikj[k.M cgsjk<+h lW dudhj lqr
&/ < ◌ॅ u J' fuR;kuUn iRuhA vijk dykorh HkVokM+ oklh Hkkuqiqj ifupksHk lW
2 b¾ b ◌ॅ C izFke yky iRuhA mWekdkUr lqrkS pUnzdkUr izsedkUrks MksfM+;k oklh
J' ◌ॅ# 9 # ¤#; ³ cjgh fu[kwfr lW x`fgukFk lqr nsoukFk nkS txfr iokSyh lW cnzh nq
◌ॅ = C I C % = j ◌ॅ nkSA vUuiw.kkZ lqrsp ekèkoh vk'kkA
2 "
%' E 3 H4'
# 2
µ= =U 3 ◌ॅ pUnzdkUr lqrk iVsxukoklh xaxksjk cqèkoky lW lqUnjyky lqr
67L % b è ◌ॅ 2 %' Ñ".keksgu nkS nHkM+koklh lUngiqj fnèkks lW uwuwyky nq nkSA ekyrh
4# ·# b lqrsp vueuk 'kphdkUr lqr xkSjhdkUr% nHkM+k oklh dVmuk ek.Mj
, / ◌ॅ 2 %'
E 4# lW vuwiyky nq nkSA fueZyk lqrkp 'kkfUr vatuk vueuk dkfUrA
#' H* b Í D vkn~;k nHkM+k oklh glkSyh lksnjiqj lW lR;nso lqr txUukFk iRuhA
◌ॅ uI =C J'
:Z 3Á : oe I 4 dqlekM+s èkukSth ewy % Hkksjsyky lqrk nsokuUn f'kokuUn egkuUn
!" j ◌ॅ = " µ = %' xq.kkuUnk% cNkSuh iokSyh lW txref.k lqr Vsaxjh nkSA lqrsp
= c ' H* ~ =] lqtkuorh lqxuorhdsaA vkn~;k QwyckM+h oklh eaxjkSuh ikyh lW
◌ॅ , S J K =N4' >iV lqr uoy fd'kksj iRuh , lqr x.ks'k%A vijk lqxuorh iyklh
= => :M ◌ॅ G oklh eyafx;k dqtkSyh lW ckcknÙk lqr dhfrZèkj iRuhA nsokuUn lqr
3
E J' I
E , dkfrZd% jgVehuk oklh us;ke dqtkSyh lW eUuwyky lqr tVkbZ nkSA
n> :M ◌ॅ ,? %' M / jtkSjk ek.Mj lW fg;kyky nq nkSA xqykc iq= lqrsp yksVuorh
◌ॅ > 2 %' ! g , foUè;orhdsaA vkn~;k tewvkoklh jS;ke lksnjiqj lW cnzhukjk;.k
¦ c ' H* H ®> D ◌ॅ
iRuhAuh0A vijk [kkaxqM+ lfjlo lW vpdyky lqr lqjryky
>" J' 0' & ! ◌ॅ
iRuhAuh0A dkfrZd lqrk ;ksxkuUn x;kuUn ijekuUn dkek[;k uUn
J' 0'
E = =>
xksyksd [kexM+k oklh us;ke dqtkSyh lW bUnzef.k lqr jekuUn nkS
U &= n> :M
rjkSuh djegk lW y{ehukFk nq nkSA nsodyk lqrsp lksukA ;ksxkuUn
◌ॅ V" % ] ◌ॅ ² C 2
lqrk nHkM+koklh >kSok ifupksHk lW 'kksfHkryky lqr jksfgr nkS
%' I D ' = b
jkeuxjoklh f'kokuUn nq nkSA ekyrh iq=A f'kokuUn lqr y{ehdkUr%
° b ◌ॅ Sb Ò % =
us;ke dqtkSyh lW eUuwyky lqr tVk; nkS jtkSjk ek.Mj lW
4 2 %' g' 4 ²#
n> :M ◌ॅ ,> % M / ◌ॅ
fg;kyky nq nkSA ykyef.k iq=A y{ehdkUr lqrk ekèko jtkuUn
> 2 %' " g' ²# 3
èkekZuUnk HkVokM+oklh nsmjh [k.Moyk lW dkjs lqr thru nkS jk<+h
3 E
b, I &/ ◌ॅ e ikyh lW ekuhd nq nkSA lw;Zdyk lqrsp fueZyk redqM+k oklh [kkaxqM+
% ◌ॅ 2 %' >
E lfjlo lW bUnzdkUr lqr thokuUn iRuhA ekèko lqrkS

E : & ! ◌ॅ V# dkek[;kukjk;.k èkzqoukjk;.kkS jkeuxjoklh efg;k lksnjiqj lW HkqVk;
J' 3 9 >" 2 >ø lqr nq[kekspu nkS rsxfN;koklh egqok [kkSvky lW euksèkj nq nkSA
= > D ◌ॅ º,> 2
&L % lkfo=h iq=A jtkuUn lqr gseukjk;.k iyklh oklh e>kSjk djegk
=> 2 dH ◌ॅ `3 2 %' g lW [kw'ku lqr xaxkèkj nkS jktuiqjk nfjgjk lW lR;nso nq nkSA ehjk
g' < >" ° lqrsp iq"ik iquehA èkekZuUn lqr jkeukFk% <axjh oklh gkVh ikyh lW
◌ॅ & 4 ==3 % ◌ॅ uI 2 xaxkèkj lqr fp=èkj nkS jrkSyh nfjgjk lW HkqVkbZ nq nkSA

%' ' 3 E C
2 ◌ॅ ==3 g3 % 9
◌ॅ º,? 2 %'
9 # 0 : 2 C _

£ egkuUn lqrkS dkyhdkUr iz0 dqykuUn cqf)ukFk lhrkjke Jhjke iz0
0 _# Û .◌ॅ ◌ॅ `W % JhdkUrk% vks>ksyh csymWp lW gkM+h lqr uks[ksyky nkS fu[kwfr lW
◌ॅ 2} 2
%' & g' # 9 pqEeu nq nkSA lq[kek iq=A dkyhdkUr lqrkS v'kksd fouksnks [kexM+k
S ` &= ] ◌ॅ ² C oklh rjkSuh djegk lW y{ehukFk lqr fxjkuUn nkS redqM+k oklh
= %
: Y ,? ◌ॅ vUgjk dVkbZ lW egkohj nq nkSA dkek[;k lqrsp js[kkA cqf)ukFk lqrkS
%' e&' £ 2 C 9 r3 >rè lqcksèk t;cksèkks cjnkgk oklh gkVh lksnjiqj lW usaxM+w lqr lw;kZuUn
, D ◌ॅ n= > E %' nkSA jktuiqjk nfjgjk lW uolqUnj nq nkSA ioudyk lqrsp vuhrkA
◌ॅ 2 %' vijk cqf)ukFk lqrk egknsodksy oklh efg"kh cqèkoky lW vtcyky
2 C
' £ 2
Ia ) 3
lqr gfjcksèk nkS laxzke ,dgjk lW vtcyky nq nkSA izsedyk iq=A
◌ॅ r3 % s K ◌ॅ
lhrkjke lqr lUrks"k% Qqyiqj gkVh lksnjiqj lW [kksyèkj lqr xtkèkj
2 %' ¤ g' #;) ~2 ,
nkS csxeiqjoklh lq[ksr ldjk<+h lW pkS0 'kfDrukFk nq nkSA ehuk
D ◌ॅ (3 = 3 % .= W
lqrsp gsek izsekA Jh jke iz0 JhdkUr lqr dsnkj% [kexM+koklh us;ke
◌ॅ p0 4Q C 2 %' <
dqtkSyh lW bUnzef.k lqr jekuUn nkS rjkSuh djegk lW y{ehukFk nq
¤' _ 0 _# c &= n>
nkSA foeyk lqrsp lTtu uhyeA
:M ◌ॅ V" % ] ◌ॅ
² C 2 %' ¿ '
!" 9 ># Sb#; ~ n> xq.kkuUn lqrkS t;dkUr 'kksHkkdkUrks QwyckM+hoklh us;ke dqtkSyh lW
:M ◌ॅ Þ 0 e % in~ekdj lqr lnkuUn iz0 dkjs nkS tgkuiqj oklh ,dek [k.Moyk
K &/ ◌ॅ S 2 %' lW fd'kksjh nq nkSA pUnzdyk lqrkp dqUrh eUnksnjh nzksinh 'kf'kdykA
:# ; ; 44' H* H ®> vkn~;k tewvk jS;ke lksnjiqj lW y{e.k lqr izse lqanj iRuhA vijk
D ◌ॅ ²" ¤
J' ; nzksinh us;ke dqtkSyh lW fd'kksjh lqr 'kf'kdkUr iRuhA vijk
n> :M ◌ॅ S 44# J' 'kf'kdyk <axjh oklh eaxjkSuh ikyh lW lqUnjyky lqr cVs'kukFk
44 ï = =] ◌ॅ iRuhA t;dkUr lqrkS dSyk'k izdk'kkS Qwyiqj oklh gkVh lksnjiqj lW
µ4 C J' ># 9 ç4 Å ~ [kksyèkj lqr xtkèkj nkS lq[ksr ldjk<+h lW pkS0 'kfDrukFk nq nkSA
, D ◌ॅ (3 = 3 % W
'kkfUrk izHkkA
◌ॅ p0 4Q C 2 %' 4# b'
: : E G dqftyokM+ eyafx;k ewy % iwoZ iyklh oklh ckcknÙk lqr fdfrZèkj
3
E 9 ==3
_3] : ◌ॅ oe % lqrkS xaxkèkj JhèkjkS dqleky lW Hkksjsyky nkS cNkSuh iokSyh lW Vsaxjh
j ◌ॅ µ = 2 % = g' ==3 nq nkS lqxuorh iq=A xaxkèkj lqrkS izsedkUr fo|kuUnks iyklh oklh
9 ¤# * ; ° ◌ॅ e>kSjk djegk lW [kq'ku lqr ';ke lqUnj nkS jrkSyh nfjgjk lW
& 24 O % 9 ◌ॅ o C 2 HkksykukFk nq nkSA lq'khyk lqrsp Qwynk; Jhèkj lqrk fl>wokoklh
%' 4 ~ > _3 Û vks>ksyh tky; lW cgksju lqr ckyks nkS cFkukgk oklh dVS;k ek.Mj
◌ॅ 1 % C Õ> / lW bUnzef.k nq nkSA lgksnjk iq=A vijk Jhèkj lqr egkohj nkS
◌ॅ V" 2 %' 1
g' _3 dqleky lW pØef.k nq nkSA pUnzdyk iq=A
2
% : ◌ॅ " %' g'
> ¬ : = " # 9 vy;okj ukU;iqj ewy % x`fgef.k lqr jfrdkUr% lqrkS ckyfd'kksj
S S] M / ◌ॅ % 4 uUnfd'kksjkS jtkSjk ek.Mj lW fizreyky nkS f'kok gfjve lW
◌ॅ { C 2 %' " g' S }kfjdkukFk nq nkSA prqjef.k iq=A ckyfd'kksj lqrk vksjykgk oklh
: ◌ॅ Á dqleky lW ukSofr yky lqr lqUnjyky nkS rjkSuh djegk lW
% ] ◌ॅ ># 2 %' <A g' t;dkUr nq nkSA ekgs'ojh iq=A vijk ckyfd'kksj lqrk f'kodqekj iz0
S 4: 0 t 4# 4# 0 yM~Mw fu'kkUr iz'kkUr iz0 xqM~Mw mjykgk oklh dqleky lW ukSofr
!t : ◌ॅ Á C

Òó ô % ¹" S yky lqr izFkek ijks{ks lqUnjykyL;So nkS lqrkp dY;k.kh uUn
" " : & $ ◌ॅ 2 fd'kksj lqrk v:.k o:.k jktdqekjk% yks[kM+k oklh vksM+k ,dgjk lW
O % / ◌ॅ 2 %' udV lqr ';ke lqUnj nkS dule ek.Mj lW cnzh nq nkSA pUnzkorh
"' lqrsp oUnuk jatuk oh.kkA
" 0 2
8' uhyef.k iz0 ykyh lqrk egkohj euohj j?kqohjk%A egkohj lqrk jke
S O S 0 4 S > fd'kksj ';ke fd'kksj iz0 'kadj fd'kksj t; fd'kksjk% us;ke dqtkSyh
S n> :M ◌ॅ % lW ujyky lqr vuwiyky nkS [kM+fg;k oklh erkvksu nfjgjk lW
$ ◌ॅ 2 % ijlu nq nkS tkudh iq=A jke fd'kksj lqrk [kexM+k oklh dVmuk
g' S &= , / ◌ॅ ek.Mj lW dksrj lqr tkxs'oj nkS jS;ke lksnjiqj lW ';ke lqUnj
a xA % ®> D ◌ॅ O nkSA vfgY;k iq=A euohj lqrk iyklh oklh us;ke dqtkSyh lW
%' ¹ g' n> :M Jhyky lqr ;'kksèkj nkS Nknu lfjlo lW jfrukFk nq nkSA y{eh
◌ॅ _ >S3 % ◌ॅ '
lqrkp fxfjtk iz0 foeyk lqykspuk futZyk lR;HkkekA vkn~;k
%' ² = 0
E
etfyliqj laxzke ,dgjk lW y{ehdkUr lqr bUnzdkUr iRuhA vijk
ub' H* s K ◌ॅ ²#
[kexM+k oklh flgkSyh ek.Mj lW lqUnjyky lqr 'kksHkkdkUr iRuhA
V# J' &= Ô / ◌ॅ
vijk lR;Hkkek rkjkckM+h oklh HkkSj [k.Moyk lW y{e.k lqr
Sb# J' ub
fo|kuUn iRuhA
&/ ◌ॅ ²" * J'
2
8 367 0 L F52 j?kqohj lqr jkèkkÑ".k iz0 vueksy% ?kksM+k?kkV oklh jfrikM+ csymWp lW
.◌ॅ ◌ॅ º,2 % IH &/ ◌ॅ L 2 HkqVqd nkS ns'kqvky [k.Moyk lW eksguyky nq nkS fryksrek lqrkp
% Ò «A bnA jksfguh ijes'ojh Hkwous'ojh HkSjoh ukjk;.kh tx)k=h HkxorhdkA
>" =£g b= ' H* a¯2 9 vkn~;k dksYgqok jrkSyh nfjgjk lW eqjyhèkj lqr y{ehdkUr iRuhA
◌ॅ P3 ²# J' &= n> vijk [kexM+k us;ke dqtkSyh lW [ksykuUn lqr ÑikuUn iRuhA
:M ◌ॅ W 6 J' n> vijk us;ke dqtkSyh lW yrM+w lqr czteksgu iRuhA vijk cjgdqEHkk
:M ◌ॅ L J' :¨ oklh 'kfDrjk;iqj ujmu lW xqnjukFk lqr f'koukFk iRuhA vijk
4Q> ◌ॅ ! C 4 C J' tgkuiqj oklh fry; lW nqxkZuUn lqr ';kekuUn iRuhA
> ◌ॅ 2 E
= O
J'
: µ = icqyckM+ cNkSuh ewy % Vsaxjh lqr rsr: lqrk ijokgk oklh
Y; K ◌ॅ T = % 1 =U dUgksyh ,dgjk lW eSuh lqr caxkyh nkS gksek oklh xaxksj lW HkS;k nq
◌ॅ > 2 %' g "
E ^ nkSA lkfo=h lqrsp iwf.kZek lros<+ oklh usrokM+ nfjgjk lW ekSykb
n ◌ॅ V S J' K lqr jkefd'kksj iRuhA , lqr jktsUnz egsUnzksA lqrsp mxugkjk
q <;' =
4@ E 2 : vFk gkVh lksnjiqj ewy %
IR ï =: U G : lqyrkuiqj ns'ks <axjh % xksfoUnnÙk lqrk dqykuUn lqrk flgkSyh
Ô / ◌ॅ # % => ek.Mj lW uUnhifr lqr olUryky nkS eyafx;k dqtkSyh lW NksVdw
:M ◌ॅ +, =y 2 %' = 2 E nq nkSA txnEck lqrsp nqxkZ lw;ZdykdsaA vkn~;k egqok [kkSvky lW
>c
E ' H* 2 dH ◌ॅ û, V" cjk¡Viqj oklh bUnzef.k lqr gfjukjk;.k iRuh , lqrkS cnzhukjk;.k
>" J K 9 >" _ >ø' = 2 E Jhukjk;.kkSA nqxkZ iq= lqrkp txnEck txrkfj.kh eèkqekykA vkn~;k
g =y 2
= " 3' H* Ók> iksfB;k uxokM+ ?kkslksr lW lqcksèk lqr jktèkj iRuhA vijk tewvk
FD ◌ॅ r3 3 J' HkkSj [k.Moyk lW txUukFk lqr ruqdukFk iRuhA vijk QwyckM+h
H &/ ◌ॅ =C ¾ C J' eaxjkSuh ikyh lW dkyhdkUr iz0 Hkksyk lqr dkenso iRuh cnzhukjk;.k
3 =] ◌ॅ # 0 o
lqrkS dY;k.k vkuUnh QwyckM+h oklh us;ke dqtkSyh lW pUnzdkUr iz0
I J >" 9 ¹" H ~
iksykbZ lqr dkes'oj nkS dkdks csymWp lW dykukFk nq nkSA

n> :M ◌ॅ # 0 Ó? «A % dqlqeokyk iq= lqrsp js.kw vijk lw;Zdyk <axjh oklh gkVh ikyh lW
a .◌ॅ ◌ॅ C 2 %' : g mWekdkUr lqr uodkUr iRuhA
e" >
E ï = , ◌ॅ ◌ॅ#
# J'
U G 67I 72I 0 A C I xksfoUnnÙk lqr Ñ".knso lqrk fo".kqnso iz0 fo'oukFk gfjnso jkenso
I I OI ~ dkenso ';kensok QwyckM+h oklh cfyjktiqj gfjve lW ;nqohj lqr

◌ॅ
! % Ík ¶ ◌ॅ 5' xqykc nkS lkSjkB oklh foLQh lW j?kqukFk iz0 ccqvu nq nkSA lUè;k
0 2 2 %' ¦ g 2
3 iq= lqrsp pUnzkorh cqèkefr lq'khyk izfeyk bUnwdkA vkn~;k jkeuxj
4 V ' H* = & oklh j[kokjh gfjve lW ;ksxsUnz lqr vtwZu iRuhA vijk QwyckM+h
◌ॅ x E J' ~ ° oklh >kSok ifupksHk lW eqdqUn lqr f'ko'kadj iRuhA vijk lq'khyk
b ◌ॅ P: 44 J' 4 [kexM+k oklh vuyiqj djegk lW ÑikukFk lqr lhrkukFk iRuhA
◌ॅ 6 C C vijk izfeyk c[kjh cM+xke nfjgjk lW cysy lqr vklqdhukFk iRuhA
J' & ◌ॅ @
fo".kqnso iz0 fo'oukFk lqrk dsnkjukFk jkts'k :iks'k jRus'ojk%
H C J' 72I 0 A C c C
[kexM+k oklh lekSyh ikyh lW Jhnso lqr xks[kwykuUn nkS jfrikM+
q4 Ó4 JA &= ◌ॅ
csymWp lW jke lqanj nq nkSA gfjnso lqrkS Hkxoku cyjkekS QwyckM+h
_I U& % .◌ॅ ◌ॅ

oklh us;ke dqtkSyh lW t;xksfoUn iz0 lqUnj lqr rhFkkZuUn nkSA
2 %' I 9 b= ~ n>
dule ek.Mj lW ckyÑ".k iz0 uwuw nq nkSA cfcrk iq=A jkenso lqr
:M ◌ॅ >U 0 C E %'
izdk'k% eYnokM+ oklh >kSok ifupksHk lW mfÙkeyky lqr nsodkUr nkS
/ ◌ॅ 67 0 2 %' g'
us;ke dqtkSyh lW tuknZu nq nkSA jh.kk iq=A dkenso lqr fot;
I 4 ° b ◌ॅ
G I# % n> :M ◌ॅ E 2
c[kjh oklh cM+xke nfjgjk lW egknso lqr Hkksyh nkS us;ke dqtkSyh
%' " g' I > &
lW xksfoUn nq nkS oh.kk iq=A ckckef.k lqrkS y{e.k deykuUnks
◌ॅ I o % n> :M ◌ॅ [kexM+k oklh vuyiqj djegk lW oa'khèkj lqr fe=ukFk nkSA lqrkp
U 2 % " g' " 9 ²" ; tkudh ljLorh bUnzkorh 'khykorhdkA vkn~;k iyklh oklh uxokM+
◌ॅ 43 g C %' ?kkslksr lW j?kqoj iRuh , lqr bUnzkuUn%A vijk QwyckM+h oklh
V 4 ' H* efg"kh ikyh lW pUnzfd'kksj iRuh , lqr fxfjtkuUn ;ksxkuUn
FD 2
◌ॅ 8 J K V ' Ñ".kkuUn :nzkuUnk%A vijk gkVh ikyh lW f'ko'kadj iRuh , lqr
3 4 ◌ॅ S J K ckyÑ".kA vijk 'khykorh cjncêk oklh flejokM+ [kkSvky lW
= = 67 ' , uUnfd'kksj lqr t;ukFk iRuhA y{e.k lqrk uolqUnj nsolqUnj
◌ॅ 44 J K 67' 4 HkksykukFk iz0 f'kolqUnj dkjsyky iz0 izselqUnjk% ijgV ldjk<+h lW
â dH ◌ॅ S ' ccwuUnu lqr ;nquUnu nkS lfjlo lksnjiqj lW eèkqlwnu nq nkSA
J' ²" I o C 0 pUnzdyk lqrk'p izHkkorh Hkkuqorh xaxkorh dk%A vkn~;k c[kjh
4 e 0 ¤
◌ॅ, jtkSjk ek.Mj lW ps³kb lqr dykuUn iz0 dkSM+h iRuhA vijk
> 2
% D ◌ॅ - csyckM+h cygk cfy;kl lW fuR;kuUn iRuhA vijk <axjh oklh
%' h b b¾ == ' eèkqdjiêks nfjgjk lW >wyu lqr x;kuUn iRuhA jkeuxjoklh
H* & M / ◌ॅ V 0 uolqUnj lqrkS v'kksd ekèkokS jkeuxjoklh j[kokjh gfjve lW
- J' .
◌ॅ u t;dkUr nkS lksnjiqj lW dksdu nq nkSA deys'ojh lqrsp 'kkfUr
J' ï = 3â; ◌ॅ
2 fxygckM+h oklh uxokM+ ?kkslksr lW [ksykuUn lqr cS|ukFk iRuhA
=> J' = 9 S 3j v'kksd lqrk <axjh oklh eèkqdjiêks nfjgjk lW eqdqUn lqr nqxkZuUn
◌ॅ ># % D ◌ॅ
nkS iksfB;k oklh ldqjh xaxksyh lW iùkuUn nq nkSA jh.kk iq=A
a 2 %' @A 4# =
nsolqUnj lqr ijekuUn iz0 fouksnkuUnk QwyckM+h oklh us;ke
FD ◌ॅ W v* C J' S
dqtkSyh lW fppkbZ lqr jekuUn nkS j[kokjh gfjve lW xks'kk¡b nq nkSA
2
ï = 3â; ◌ॅ P: 2 E
=
lkfo=h iq=A fouksnkuUn lqrk vt; vjfoUn lqeuk% <axjh oklh
% Ók> : =U ◌ॅ ùË 2 %' "
eèkqdjiêks nfjgjk lW >wyu lqr jekuUn nkS cjncêk oklh efg"kh
g' I 0 ` ~
ikyh lW mezeksgu nq nkSA ekèkqjh iq=A f'kolqUnj lqr lqjsUnz dqekj%
n> :M ◌ॅ ? % &
QwyckM+h oklh cfyjktiqj gfjve lW ;nqohj lqr eèkqdj nkS ujlke
◌ॅ U4 ûV 2 %' g g' `
> ï = 2
3â; ◌ॅ
cfy;kl lW dYiukFk nq nkSA 'kf'kekyk lqrsp uhyUrh eupyh
% â ) ◌ॅ
vuhykA izselqUnj lqrkS fojsUnz fgjsUnzks cjnkgkoklh èkukSth dqleky

1L 2 %' 2
3 g' 4 e lW Hkksjsyky lqr xq.kkuUn nkS us;ke dqtkSyh lW lnkuUn nq nkSA
: ~ 2
◌ॅ > eUnksnjh lqrsp lqys[kk owyfUr vijk y{e.k lqr xtkuUn% efV;kgh
2
3 % > ◌ॅ [ C 2 %' 44 oklh efg"kh cqèkoky lW dkyhnÙk lqr ;equh nkSA phpuorh lqrsp
# ' ¤ 9 e foUè;okfluh ;ksxek;kdsaA vkn~;k jrkSyh nfjgjk lW vtxqr iRuhA
e; 3Á : ◌ॅ oe vijk ef>;ke djegk lW cgksju lqr nkeksnj iRuh xtkuUn lqrk
!" % n> :M ◌ॅ 2 %' ; vueksy eucksèk eukst vfu:)k% jkeuxjoklh ujlke cfy;kl lW
@& # ²" = ,> dYiukFk lqr mekukFk iz0 mes'k nkS eaxjkSuh ikyh lW clUryky nq

4 - ◌ॅ G >P %' nkSA Qwyksnk; lqrk'p izfrek iwf.kZek vueukA vkn~;k jgVehuk
¦ =>c ' H* 9 ◌ॅ
laxzke ,dgjk lW eqjyhèkj lqr ukjk;.k iRuhA veksy lqrk [kexM+k
! J' > ◌ॅ 1
oklh us;ke dqtkSyh lW T;ks0 fo|kèkj lqr nsoèkj nkS HkVokM+ oklh
L J = L r3 `
Hkkuqiqj ifupksHk lW pkS0 izFkeyky nq nkSA deykuUn lqrk fo|kuUn
£ = > ◌ॅ [ C
mNkuUn iùkuUnk% ldqjh csymWp lW [kkfjng oklh lksusyky lqr
C 0 «4 % =] ◌ॅ # 2 %'
t;Jhyky iz0 dkSM+h nkS Mhg nfjgjk lW lqUnj nq nkSA nqxkZ lqrsp
~ > h "
E ' H* ,
mfeZyk izfeykA vkn~;k <axjh oklh ujlke cfy;kl lW oa'khèkj lqr
s K ◌ॅ P3 >" J' L
fuR;kuUn iRuhA vijk c[kjh jtkSjk ek.Mj lW lR;nso lqr fojsUnz
n> :M ◌ॅ ;0 *3 I3
% b, b¾ b ◌ॅ p0 '
iRuhA fo|kuUn lqr Hkxoku cjncêk oklh flejokM+ [kkSvky lW
%' * ùË :
ckyfd'kksj lqr oSfnd yyhrukFk nkS vkfgy gfjve lW iùkuUn nq
.◌ॅ ◌ॅ & Dn >_ 0 nkSA HkkxhjFkh iq= lqrk'p Nk;k lfjrk dforkA mNkuUn lqrkS c:.k
- % i ◌ॅ 2 %' =
2 E dqekj dqcsj dqekjkS jkeuxjoklh f'kok gfjve lW lqèkkdkUr lqr

E ' H* ï = > ◌ॅ &- cVs'kukFk nkS c?kokl lfjlo lW iquhryky nq nkSA t;Urh lqrsp
u J' & M / ◌ॅ uI vk'kk jkuhA
e J' * b= â
dH ◌ॅ S ¡ C %
# ◌ॅ ùË 2 %' b=C g h
> ' 9 " : :.
:] = 4 ◌ॅ 3# µ4 C
% 8 ◌ॅ 2 %' >#
#& %
/ : = L *3 djegk ef>;ke ewy % lqxu lqr nkeksnj lqr fo|kèkj% [kkaxqM+
& ! ◌ॅ V" o % Æ
E / lfjlo lW bUnzef.k lqr caHkksyh nkS g"kksZyh ek.Mj lW cnzhukFk nq nkSA
◌ॅ C 2 %' Þ m 0 jruh lqrsp in~ek Kkuekyk iz0 jruhA vkn~;k dYgqokoklh [kksfj
' H* ¯2 ( _ 4r3 flagkJe f'k'kqcksèk lqr pUnzkuUn iRuh , lqr lqèkkdkUr%A fo|kèkj
J K 3#' *3 T lqrk jeS oklh jS;ke lksnjiqj lW >iV lqr oS;k0 mWekdkUr nkS
®> D ◌ॅ , ¡>0 ◌ॅ# % : dqjek [kkSvky lW lR;nso nq nkSA 'kkfUr lqrkp dYiuk dapuk QksVks
dH ◌ॅ uI 2 %' 4# [ jkuh lqykspukA
w '
2
8Í = : T ( ) ◌ॅ ï = > ?kqlkSr uxokM+ ewy % eSyke ¼frjgqr½ lW <axjh oklh Lo;aikdh
O fg H 9 g
2 C P- > ◌ॅ ';ke ikS= vkuUn lqrkS =SyksD;ukFk eqjkjhdkS cfy;kl lW dykèkj
3 " % K ◌ॅ >" 2 %' P lqr ef.k nkS ,dgjk lW ân;ef.k nq nkSA eqjkjh lqr 'kfDrukFk%
4Q C · D ◌ॅ c4 C 4 C fnxkSu lksnjiqj lW ds'koukFk lqr 'khykukFk nkS [kM+hd [kkSvky lW
% & dH ◌ॅ b 2 %' 2
&> fHkydw nq nkSA lqrsp nqf[k;k QwyckM+h oklh us;ke dqtkSyh lW vkuUn
3 n> :M ◌ॅ H V# lqr bUnzdkUr iRuhA 'kfDrukFk lqr r`fir ukjk;.k% QwyckM+h oklh
J' 4Q C >" ~ 9 lrkSyh lry[kk lW pØèkj iz0 eq'k lqr iqjUnj nkS xaxksjk cqèkoky lW
◌ॅ 3 0 P4 % =U 32
yksds'oj nq nkSA rkjk iq=A r`firukjk;.k lqr lq'khy iz0 uokc
◌ॅ cA 2 %' g' >" 4
jgVehuk oklh rrSy ldjk<+h lW yky lqr xhrkuUn nkS dkdks
0 , Ù ◌ॅ
csymWp lW uUnfd'kksj iz0 caxkyh nq nkSA 'kkfUr lqrsp js[kkA

% a .◌ॅ ◌ॅ S 0
%' 4# e&'
: U 4 =3 P3 0 ç ifyokM+ lekSy ewy % xksfoUn lqrk 'kkjaxèkj eqjyhèkj iz0 dSyw
2
43 ï = 3â; ◌ॅ % ] oa'khèkjk% <axjh oklh eèkqdjiêks nfjgjk lW >wyu nkS rjkSuh djegk
◌ॅ U G 2 %' g g' 4 =3 lW xksfoUnnÙk nq nkSA lkfo=h iq=A 'kkjaxèkj lqrk bUnzdkUr
V# Sb# 44# ># º# 'kksHkkdkUr 'kf'kdkUr t;dkUr izHkqdkUrk lrcsn oklh HkkSj [k.Moyk
. &/ ◌ॅ = Ð= S % lW mxjh lqr ;qxy fd'kksj nkS dkdks csymWp lW vtcyky nq nkSA
a .◌ॅ ◌ॅ 2 %' pUnzkorh lqrsp vuhyk f=iqjkA bUnzdkUr lqrk <axjh oklh ujlke
g ' V# ï =
> cfy;kl lW Jh eksgu lqr oa'khèkj nkS jfrikM+ csymWp lW cqf)ukFk nq
◌ॅ _ L 2 C
43 % .◌ॅ ◌ॅ £ nkSA ehjk iq=A eqjyhèkj lqrkS y{ehdkUr dUgS;k enuiqj oklh
2 %' g' P3 9 ²# Y>
eyafx;k dVkbZ lW lksusyky lqr HkksxkuUn nkS uxokM+ ?kkslksr lW
=> ,? ◌ॅ Dn o= %
iyV nq nkSA pf.Mdk lqrk'p js[kk lqnhuk dYiukA oa'khèkj lqrkS
FD ◌ॅ , 2 %' / h e&
mekdkUr izsedkUrks <ksycTtk oklh cygk cfy;kl lW t;kuUn lqr
[ ' 43 9 # ¤#; ý¿
prqjkuUn nkS lgcktiqj oklh txfr iokSyh lW iapw nq nkSA jhuk
◌ॅ > %
lqrk'p vatuk oanuk dapuk johukA
= j ◌ॅ 2 %'
h '
IJ
: vFk nfjgjk eèkqdjiêks ewy xzkekjEHk %
◌ॅ " I3' K 9 > nfjgjk lW ohth deykif.k lqr nsoèkjA , lqrkS mn;dj xksa<+sdkSA
U ढ़Ë-' I3 9 : e;' e vijk nsoèkj lqrkS dqlqe jspUnzksA jspUnz lqrkS tksxw e.MuksA tksxw
9 È= /`' È= H 3
E `3 b E ' lqrk vkfrZèkj euksèkj prqHkwZtkA prqHkwZt lqrk ijkd elokl nsoèkjk%A
b E I3' _ ijkd lqr Jhifr lqr ;'kLifr lqrk jfrifr egks jkeifr egks
>4ù 1 1 Kkuifr;%A egks jkeifr lqrk egks lqjifr egks èk`frifr egks
m >' 1 1 1 bUnzifr;%A tkth ejk<+ lW pUnzdj nkSA egks lqjifr lqrk egks
3 1 V >' ◌ॅ dhfrZ'kEeZ egks egks izhfr'kEeZ egks gfj'kEeZ feJ fe='kEeZ;k% egks
%' 1 1 4
E }E 1 1 4}E izhfr'kEeZ lqrk jfodj xkaxw fnokdjkA jfodj lqrk 'kqHkadj izKkdj
1 4}E _ g4}E> 1 4}E
xq.kkdj dqlqekdj in~edjk%A xq.kkdj iùdjkS lUrfr eèkqdjiêks
= = ' b m !"
xzkeoklhA xq.kkdj lqrk 'kadj pUnzdj lw;Zdj iz0 Hkhek fcBqvky lW
: Þ' !" ù] # 2
3â;
uksus nkSA 'kadj lqr lqèkkdj% rYguiqj lW x<+o; nkSA lqèkkdj lqr
s' !" 4 >
E 0
xkSjhd% gfjve lW xqnh nkSA xkSjh lqrk y{ehifr mWekifr izk.kifr;%
" # ◌ॅ `n %' 4 3 ¯ ◌ॅ
ikyh lW okpLifr nkS lry[kk lW pkUn nq nkSA y{ehifr lqr eksgu%
> %' 3 · ◌ॅ ! %'
lksnjiqj lW gfj nkSA jkek iq=A eksgu lqr iq#"kksÙke lqrkS uUnu
· ² ◌ॅ " > ◌ॅ
2
ujksÙkekS gkVh ikyh lW iYyodkj inkafdr HkoukFk nkS lksnjiqj lW
ù % & ◌ॅ %' ²
L D ◌ॅ %' g' L
gksjs nq nkSA ccwuk iq=A vijs iq#"kksÙke lqr nqyZHk%A uUnu lqr
ÇÆG 9 ÒG , ◌ॅ |
ckyÑ".k% vy; lW es?kw nkSA deyk iq=A ckyÑ".k lqr lnkf'ko%
b C % D ◌ॅ 1e 2 %' jkm<+ lW èkekZbZ nkSA Nkew ldjk<+h lW 'kadj nq nkSA nS;k iq= lqrsp
g' e ÇÆG 2 b'
E 67 jRukorh ljyhuhA vkn~;k ikSuh fn?kks lW oLrq iRuhA vijk ldqjh
◌ॅ «8 %' g' 67 4 ifjljk lW egs'k iRuhA , lqr >haxqj% iqM+Suh oklh lnkf'ko lqrk
◌ॅ 3?E %' ◌ॅ 4 2 %' ipgh tftoky lW ikBd gfjcYyHk lqr fouksnh nkS mekifr lqrkS
> g J ' H* f F ◌ॅ gjifr thokdkS cgsjk<+h lW ijku nkSA Ñ".kifr lqrk ;nqifr eèkqifr
ò2 J' : ◌ॅ <4 J' K i'kqifr;% csymWp lW 'kf'k nkSA egFkk iq=A ;nqifr lqrk fnucaèkq
! ± 4 ◌ॅ " izk.kcaèkq ân;caèkq enuk% tenkSyh ikyh lW egknso nkSA
|b ` % 9 -
< ◌ॅ %' 67 2
> 32
> .◌ॅ ◌ॅ 44 %' C 2
g' >

3 2 " 3 2 > 3 2 % ◌ॅ
I %'
IR ï =: 3 2 b& 3 ? lqyrkuiqj ns'ks <axjh % fnucaèkq lqrk Hkh[kw lqèkkdj jekbZ Nknu
+ C
>" % = / ◌ॅ
◌ॅ lfjlo lW thoukFk lqr ukjk;.k nkS x<+ ek.Mj lW ifr nq nkSA
2 %' b g' b& 2 < Hkkuorh iq=A fHk[kq lqr fpydkd% cgsM+k csymWp lW jk; lq[keh nkS
.◌ॅ ◌ॅ > & % ◌ॅ b 2 %' lfjlo lW jkeHknz nq nkSA HkkxhjFkh iq=A lqèkkdj lqr HkokuhnÙk%
b=C g' 3 b G a .◌ॅ ◌ॅ dkdks csymWp lW èkk: lqr nsodhuUnu nkS gkVh ikyh lW nkeksnj nq
3 I % , ◌ॅ L 2 %' nkSA lkuUnh iq= ân;cUèkq lqrk [ksou Hkatu jks>uk% ohjiqj ifupksHk
g >2 W b Ò lW Hkonso lqr j?kq nkS ldqjh csymWp lW vuUr nq nkSA jkes'ojh
b ◌ॅ bI 2
8 % : .◌ॅ ◌ॅ # lqrkp csgV ikyh lW fpydk iRuh jks>u lqrk vkuUn t;kuUn
2 %' «A ., ◌ॅ J Ò
';ke jke uUnuk Nknu lfjlo lW ykspu lqr xkS[kwyukFk nkS
H > O ◌ॅ
vks>ksyh csymWp lW ân;jke nq nkSA Kkuks lqrkp ukjk;.k lqoUèkquh
·& C % Û .◌ॅ ◌ॅ > 2
Hkwuk dk vkn~;k efg"kh cqèkoky lW eujatu iRuhA , lqr ccqjS;kA
%' m` >" 2 b H* )
enu lqrk ?ku?kksj NksVdfu nwuk cwVu lkgsck Nknu lfjlo lW

- ◌ॅ J' K 2
®>'
thoukFk lqr ukjk;.k nkS ek.Mj lW ifr nq nkSA ?ku?kksj lqrkS pkuu
8 F +, , < ◌ॅ '
okpkdkS nfjgjk lW xaxkjke nkSA NksVdfu lqrk cNj.k Hkksyk eUuwdk%
>" % / ◌ॅ 2 %' 8 F 9
ijlh ikyh lW èkukbZ nkSA vkuUn lqrkS nsoÑ".k gfjÑ".kkS ifjljk lW
- ◌ॅ == %' +,
" o ◌ॅ 3 ? %' H
ykyk lqr okpk nkS QuUng lW clkmu nq nkSA vijk vkuUn lqrkS
9 I67 67õ ◌ॅ %
dsoy fgjkdkS ukU;iqj vy; lW ykUgh nkSA nsoÑ".k lqr ij'kef.k
~ ◌ॅ 2 %' H 9 c lqUnj lksnjiqj lW ccqjS;k nkSA usgorh iq=A dsoy lqr fojfu;ka iz0
- ¬ > ◌ॅ Y %' I67 4" pUnzef.k lfjlo lksnjiqj lW yky lqr >ou nkS cM+xke nfjgjk lW
2
D ◌ॅ ®> %' n g' c fo".kqnÙk nq nkSA dUrorh iq=A vijk dsoy lqrkS bUnzef.k iz0 cukbZ
> 0 " D ◌ॅ BqykbZdkS ckyh lksnjiqj lW feJ izkUukFk lqr BhB: dqlou lW egs'k
% ◌ॅ 72G 2 %' # nq nkSA fgjk lqrk cqèkoky lW rkjk lqr [kM+hd nkSA Ñ".kifr lqr
g' c 9 V" 0 ? k 2?- i'kqifr lqrk pkUn efgifr gfj'ojk% vy; lW lnk; nkSA lksgkxks
D ◌ॅ _ C kk : ◌ॅ <4 2 iq=A gfj'oj lqrk cyHknz deykdkUr egs'ojk tenkSyh ikyh lW
%' 2
3 ◌ॅ & %' dey lqr jke nkS csymWtk ek.Mj lW èkuh nq nkSA lqxk iq= cyHknz
67 A > ◌ॅ lqrkS jkes'oj HkrukS vy; lW jkenk'k lqr xks[kwyukFk nkS nfjgjk lW
> %' DU g' A b # eèkqjke nq nkSA izsek lqrkp xaxkorh vijk cyHknz lqrkS t;f'ko
<A % ◌ॅ % .◌ॅ tqM+kmukS ldqjh cqèkoky lW prqHkwZt nkSA
/ ◌ॅ 3 2 %' = g b 9 «A
b Á > ◌ॅ 4 U& C % ◌ॅ
2
3 2 %' ¤ == b 9
& Á : 3
2 ◌ॅ b E %'
«A ◌ॅ L % ◌ॅ jkes'oj lqrk jkm<+ lW feru lqr eksuw nkS lfjlo lW fpjatho nq nkSA
2 %' b < >" | ◌ॅ p0 Hkru lqr gseukjk;.k% vYykfj lW pkS0 rqylh lqr ccwuw nkS csymWp
% .◌ॅ ◌ॅ 4 2 %' D◌ॅ lW oa'kh nq nkSA lksgkmWuh iq=A pUnzef.k iz0 fojuh lqr Qwdu iz0
g' " 0 ~ 0 P: a eqdqUn dkdks csymWp lW fHkf[k;k lqr nsoukFk nkS xkaxh fn?kks lS
.◌ॅ ◌ॅ b&> I C % = = F 2 dk: nq nkSA vijk fojuh lqr JhdkUr% gkVh ikyh lW dkyhnÙk lqr
%' _# , ◌ॅ G [kM~xukFk nkS jtkSjk ek.Mj lW uUnhifr nq nkSA bUnzef.k iz0 cqykbZ
&¢ C % M / ◌ॅ 2 %' lqr crklwd% eaxjkSuh ikyh lW HkonÙk ikS= N=ifr lqr x.ks'knÙk nkS
V" 0 2
? =] ◌ॅ bG ipgh tftoky lW nq nkSA gqykbZ lqrk efg"kh ikyh lW luQwy lqr
fg g =N4G % ◌ॅ
Hkkbyky nkS euhgkl fn?kks lW B0 Hkkbyky nq nkSA crklw lqrkS eaxyw
%' 2? ) ◌ॅ 3 bV %
gfjuUnukS dkdks csymWp lW dyj lqr ckSd nkS ukU;iqj vy; lW
F ◌ॅ "0 bV 2 %' 9 =
cNju nq nkSA lqrsp rkjkorh pUnzkorh y{ehdk%A vkn~;k jkeuxj
Á a .◌ॅ ◌ॅ \ % ¬
oklh j[kokjh gfjve lW eqljh lqr eqfDrukFk iz0 cwpkbZ iRuhA vijk

◌ॅ 2 %' pUnzkorh lgoktiqjoklh tkfr iokSyh lW ukFk iz0 jkmW iRuhA vijk
²' H* = & ◌ॅ P y{eh cjncêk oklh cf<+;ke iokSyh lW jfrdkUr lqr JhdkUr iRuhA
PQ C 0 ? J' iùkdj iz0 eaxyw lqrkS f'koukjk;.k lw;Zukjk;.kkS cnjh ifupksHk lW
j ◌ॅ C 0 ◌ॅ J' Hkksyk xksfoUn nkS g"kksZyh ek.Mj lW fpUrkef.k nq nkSA f=iqjk lqrsp
² â > j ◌ॅ # txnEck QwyokM+h oklh dkdks csymWp lW f'kos'oj lqr lqjs'k iRuhA
_# J' ùË 0 = 9 4 >" f'koukjk;.k lqr izHkqukjk;.k% dYgqokoklh efg"kh ijl.Mk lW
> E >ø b ◌ॅ o U % Æ
E eUuwyky lqr f'kokuUn nkS QwyckM+h oklh us;ke dqtkSyh lW fot;
/ ◌ॅ #" 2 %' g =y 3 xksfoUn nq nkSA ehjk lqrsp lfjrk dforkA lw;Zukjk;.k lqrk
a .◌ॅ ◌ॅ 4Â e4 J'
dYgqokoklh efg"kh ijl.Mk lW eUuwyky lqr tuknZu nkS txriqj
4 >" º >" ¯2 ) / ◌ॅ
vksbuh lW vfèkdyky nq nkSA gfjuUnu lqrkS t;uUnu fot;uUnukS
4 % ~ n> :M ◌ॅ
cjncêk oklh efg"kh ikyh lW dYiukFk lqr mxzeksgu nkS cf<+;ke
> U 2 %' '
iokSyh lW xks'kk¡b± nq nkSA deyeq[kh lqrk'p bUnw iz0 ehjk lqys[kk
> E >" ¯2 ) / ◌ॅ
lquhrkA vkn~;k Qwyljk efg"kh cqèkoky lW misUnz lqr iùkuUn
E % = V ◌ॅ 3 2 %'
iRuhA
9 > > Á â ) ◌ॅ
[ C sL % > j ◌ॅ U4 û? 2
%' P& h V 0 @& '
H* ~ ) 2
3 ◌ॅ 0 ùË
J'
P: 2 E
= 4 ) fojuh lqr eqdqUn lqr nqxkZuUn% jkeiqj uf'kjkoklh efg"kh cqèkoky lW

- ◌ॅ &¢ C ` 0 / % => [kM~xukFk lqr euksgj iz0 >kM+w nkS eyafx;k dqtkSyh lW Hkaxh nq nkS
:M ◌ॅ b= 2 % b g' P: Hkokuh iq=A vijk eqdqUn lqrk lgcktiqj oklh txfr iokSyh lW
= j ◌ॅ b C s C % HkwiukFk lqr mxzukFk nkS tky; lW NksVdw nq nkSA mtkuorh lqrkp
◌ॅ +, 2 %' P UP& tequk xkseq[kh pUnzekA vkn~;k Bk<+h oklh efg;k lksnjiqj lW
' H* k > D ◌ॅ " pUnzef.k lqr efgukFk iRuhA vijk f'kok gfjve lW j?kqukFk lqr
C J' 4 ◌ॅ 8 2 C 2
3# eèkqdkUr iRuhA vijk QwyckM+h oklh eaxjkSuh ikyh lW uodkUr lqr
J' ~ =] ◌ॅ # jedkUr iRuhA nqxkZuUn lqrk yhykuUn iz0 yfyrkuUn dhR;kZuUn
# J' = 2 E 0
Ñ".kkuUnk% iksfB;k oklh ldqjh xaxksyh lW eksfgryky lqr iùkuUn
u E 67 Ók> : =U ◌ॅ
nkS jkm<+ lW eSuw nq nkSA t;eq[kh lqrk'p cwpuh oh.kk jktdqekjh
L ùË % ◌ॅ T 2 %'
lqxUèkk dkfeuh vkn~;k Qwyljk glkSyh lksnjiqj lW xnkèkj lqr
>P& h " : = H*
mekdkUr iRuhA vijk jkeuxj oklh gkVh lksnjiqj lW uo lqUnj
~ Í D ◌ॅ =3 # J'
lqr cuekyh iRuhA yyhrkuUn lqr latho dqekj% QwyckM+h oklh
= , D ◌ॅ
us;ke dqtkSyh cqYyh lqr bUnzkuUn nkS efgUnziqj i.Mqvk lW j?kq nq
J' : ~
2
nkSA 'kkfUr lqrsp m"kk iqrqyA
n> :M | V % /2H ◌ॅ
8 2 2 %' 4# ) '
9 => ; ] ◌ॅ U % >wyu lqrkS jekuUn x;kuUnks rjkSuh djegk lW xksfoUn nkS lfjlo
D ◌ॅ C 2 %' g lksnjiqj lW iq"iukFk nq nkSA lqrkp lkfo=h Hkxorh tkxs'ojhA
b= xA' H* ◌ॅ U J vkn~;k lekSyh ikyh lW xksfoUn iRuh vijk lrosn oklh ijgV
^ , < ◌ॅ P J' cgsjk<+h lW eqUuh iRuhA vijk tkxs'ojh gkVh ikyh lW dkSyw lqr
xA , ◌ॅ - 67 J' rstÑ".k iRuhA jekuUn lqr f=yksdukFk% iksfB;koklh efg"kh ikyh
g C Ók> 4 ◌ॅ l lW cPps lqr ckyÑ".k nkS cf<+;ke iokSyh lW 'kksfHkr nq nkSA nqxkZ
67 % > j ◌ॅ Sb 2 %' 2 E
= iq=A vijk jekuUn lqrk nsoyksd f'koyksd fo".kqyksd% cjncêk oklh
g' I 4 72 efg"kh ikyh lW dYiukFk lqr mxzeksgu nkS cf<+;ke iokSyh lW xks'kk¡b±
â ) ◌ॅ [ C sL %
nq nkSA lw;Zeq[kh lqrkp ekèkoh 'kkfUr fctyh Hkwyknk; olUrhA
> j ◌ॅ U4 û? 2 %' >P&
E 3
vkn~;k QwyckM+h gkVh lksnjiqj lW uolqUnj lqr fouksnkuUn iRuhA
4# b> #' H* ~ , D
vijk 'kkfUr etfyliqj oklh laxzke ,dgjk lW HkokuUn lqr

◌ॅ ` J' 4# e;kuUn iRuhA f=yksdukFk lqrk v'kksd fd'kksj izeksn fnyhik%
s K ◌ॅ b > J' jgVehuk oklh eaxjkSuh ikyh lW jkèkkdkUr lqr f'kokuUn nkS
g C S S L , rsrfjgkj lksnjiqj lW txnh'k nq nkSA izsek lqrs'p fdj.k nsoyksd
=] ◌ॅ 3# 4 % lqrk Qwyljk oklh djegk lW caxV lqr y{ehdkUr nkS tgkuiqj
D ◌ॅ & %' ¤ h " I oklh ,dek [k.Moyk lW lqUnj eksgu nq nkSA izfrek iq=A x;kuUn
~ ◌ॅ =, ²# % lqrk xksyksd ukjk;.k bUnzyksd pUnzyksdk% <axjh oklh gkVh lksnjiqj
K &/ ◌ॅ L 2 %' lW ckckef.k lqr y{e.k nkS ijgV ldjk<+h lW ccquUnu nq nkSA
g' => U >" V xaxkorh lqrkp dqUrh t;Urh cSt;Urh vkn~;k csyckM+h oklh efg"kh
ï = , D ◌ॅ "
cqèkoky lW nsou lqr flags'oj iRuhA
²" % , ◌ॅ 2 2 %' ==
:# ># v ># H* . 4

- ◌ॅ I <A J'
O 0 Tn v* C b 5 ';ke lqUnj iz0 eSustj lqr cS|ukFk% nHkM+koklh m?kkaM+ tky; lW
◌ॅ % ◌ॅ ~ %' dudhj nkS cM+xke nfjgjk lW Qwnu nkSA nsodh lqrsp diwZjk
I E
c ' H* = miekdsaA vkn~;k jkeuxj oklh dksdhyckM+ fn?kks lW j?kqohj lqr
a F ◌ॅ 2
8 >I J' t;nso iRuhA vijk QwyckM+h lekSyh ikyh lW Jhnso lqr czãkuUn
3 ◌ॅ _I J' iRuhA vijk eSustj lqr oklqnso% ikj[k.M cgsjk<+h lW :iukFk lqr
Tn I &/ < ◌ॅ C dapyky nkS cM+xke nfjgjk lW czãnÙk nq nkSA ikoZrh iq=A oklqnso
% ◌ॅ G 2 %' E lqrkS eèkqlwnu jktsUnzks us;ke dqtkSyh lW ckcwyky lqr pqUuh nkS
g' I 9 32 q; n> :M ◌ॅ ifj;ke cqèkoky lW fgHkju nq nkSA la;qDrk lqrsp pUnzek ne;UrhA
2
2 % > 3 ◌ॅ b 2 %'
vkn~;k ukU;iqj vy; lW dfiys'oj lqr dkes'oj iRuhA eèkqlwnu
ÐQ >#' H* ¬ > ◌ॅ
lqrk nHkM+koklh glkSyh lksnjiqj lW jfodkUr lqr lR;nso nkS
@A «A J' 32 b
dqleky lW lnkuUn nq nkSA ikoZrh lqrsp gsekA jktsUnz lqrk lros<+
Í D ◌ॅ # uI % : ◌ॅ
oklh HkkSj [k.Moyk lW mxjh lqr ;qxy fd'kksj nkS dVS;k ek.Mj lW
2 %' E <' q
ijes'oj nq nkSA vfEcdk iq=A
^ &/ ◌ॅ = Ð= S %
Õ> / ◌ॅ «A 2 %' y g'
A # < > ◌ॅ 2 % gfj'oj lqr deykdkUr lqr lkgsc% tky; lW fnucUèkq nkS lkgsc
< H$ 67 G : lqrk vkRekjke Ñ".kkjke HkSjonÙk dykjkek% ldqjh csymWp lW vUuw
.◌ॅ ◌ॅ C %' < lqr ukFk nkSA vijk lkgsc lqr dqukbZd% Nfreu lW gfj lqr ekèko
: ? ◌ॅ 2 E
3 %' = g' nkSA nqxkZorh iq=A vijk lkgsc lqrkS HkksykukFk mWekukFkkS ldqjh
< 9 o C ◌ॅ : .◌ॅ ◌ॅ csymWp lW xaxkjke lqr èkuh nkSA fu[kwfr lW fo|kifr nq nkSA
== 3 %' & ◌ॅ * 2 %' vkRekjke lqr ckcwjke% yxek tky; lW izk.kifr lqr xaxkjke nkS
H$ = > ◌ॅ " dlou lW ckcw nq nkSA Ñ".kkjke lqr JhukFk% tky; lW jS;k nkSA
== % ◌ॅ 2 %' 67 _ C mekukFk lqr jsorhukFk iz0 nqfHkZy vks>ksyh csymWp lW eulq[k nkS
◌ॅ ®> %' C e C 0 2
bE
gfjiqj ikyh lW ujifr nq nkSA jsorhukFk iz0 nqfHkZy lqrk fg;kyky
Û .◌ॅ ◌ॅ & % ◌ॅ
th;kyky eksrhyky izseykyk vy; lW j?kq lqr xqjh;k nkS th;kyky
%' e C 0 bE 2 > > L
lqr Hkksyk cPpwdkS jk<+h ikyh lW n;kukFk nq nkSA Hkksyk lqr
¤ > ◌ॅ 8 2 !> % > o
vfèkdyky iz0 ?kqVj% Qwynkgk ikyh lW p.MhnÙk izseyky nkS dUgS;k
l- 2
◌ॅ > C %' o 3
iz0 dykjke lqrk cztyky fgjkyky eksguyky frlmWr lW ujgfj

0 52* 3 ◌ॅ /G ¤ % Y>
lqr ef.k nkS nfjgjk lW egknso nq nkSA cztyky lqr xksiky rfyLek
0 L ◌ॅ ◌ॅ
ifupksHk lW fHk{kqd nkSA vijk cztyky lqr vtcyky% fn?kks lW
" % ◌ॅ I 2 %'
U b ◌ॅ bª2 %'
guqekunÙk nkSA eksguyky lqrk ifjljk lW nqfHkZy lqr iseh nkSA
F ◌ॅ ¾ G %'
vtcyky lqrk efg"kh cqèkoky lW x`fgukFk nkSA xq.kkdj lqr pUnzdj
L ◌ॅ 2
bE 0 %' lqr efrdj cHkfu;ke :fpdj nkS txfr lW ds'ko nq nkSA efrdj
2
) 3 ◌ॅ = C %' !" lqr eèkqdj lqrk jk?ko xksiky Jhifr;% lksnjiqj lW lkse nkSA vijk
eèkqdj lqr lHkkifr% x<+ ?kkslksar lW ?kksju nkSA lHkkifr lqr mWekifr

b > % = ◌ॅ xkSjh ifr cgsjk<+h lW tku lqr jkeèkj nkS ek.Mj lW Fks?kw nq nkSA
c4 2 %' 2
3 8 U mWekifr lqr f'kokbZ cqèkoky lW èkhj lqr Hkokuh nkSA f'kokbZ lqrkS jke
_ > D ◌ॅ D %' 2
3 y{e.kkS lksnjiqj lW daxuw nkS djegk lW jkeÑ".k nkS jke lqr cspwd%
* FD ◌ॅ F %' b lfjlo lW uhykEcj nkSA cspw lqrkS vk¡[kh nq[kh dkS QuUng lW
◌ॅ · < ◌ॅ 3 % vkuUnh lqr xksUnj nkSA vijk cspw lqrk pwM+kef.k eaxrjke vksM+k
/ ◌ॅ 8 2 %' ◌ॅ 2
4? 3 ◌ॅ ,dgjk lW iwj[kw ikS= nkew lqr Hkksyk nkS ?kkslksr lW [kM~xikf.k nq
- b %' 4? 9 ²ø D nkSA vijk cspw lqr ij'kef.k lksnjiqj lW nsodhuUnu ikS= efgukFk
◌ॅ = % ◌ॅ 67 % . lqr cpuw nkS ldjk<+h lW fuR;kuUn ikS= nkeksnj lqr xqatu nkSA
◌ॅ y %' . û
9 H& 2
& - ~
vk¡[kh lqr czãnÙk% djegk lW pkS0 fnukjke nkSA czãnÙk lqr
◌ॅ H U %' . ,
oLrhyky% ifupksHk lW gqykl nkSA vijk vk¡[kh lqrkS cVs'k ujs'kkSA
$ ◌ॅ & fg o %
FD ◌ॅ &¢" 2 %' . 4"
D ◌ॅ I fg C %
◌ॅ u fg L ! %' H&û
G ◌ॅ p0 %' G
û
ò b ◌ॅ 2 %' H& 9 µ4
eÅ'
IR =: e4 ◌ॅ =' fula[kqM+ ns'ks izrkiuxj % ujs'k lqrk ikyh lW ve`rukFk cVs'k
µ4 9 +, j ◌ॅ bE2 % < lqrkS Qsdu NksVdfu iokSyh lW nqfHkZy nkS cgsjk<+h lW dykfufèk nq
◌ॅ 3 2 %' O ◌ॅ I C nkSA ';keyky lqr HkSjo% ikyh lW nsoukFk nkSA
%'
2
.: &> 9 C U ◌ॅ p0 csykgh % nqf[k;k lqrkS jktukFk xksihukFkkS djegk lW pkS0 ?kukjke
8 %' C < ◌ॅ Y %' nkSA jktukFk lqr yyhr cgsjk<+h lW uUgdw nkSA vijk nqf[k;k lqr
2
&>
b K &/ ◌ॅ %' O Hkkrwd% ,dek [k.Moyk lW nkSA ';keyky lqr ,sBu%A ,sBu lqrk
Ãk ' Ãk ] ◌ॅ > %' rjkSuh djegk lW tk;k nkSA
3 E IR : µ4 èkeZiqj ns'ks etjk % cVs'k lqr Qsdu lqr crgu etjkoklh jS;ke
®> D ◌ॅ 4 2
> % lksnjiqj lW 'kratho lqr ;nqifr nkS crgu lqr vuwiyky
:/ ! &/ ◌ॅ deykdq.M oklh xqynh [k.Moyk lW jktkjke lqr vEeh nkSA
} %'
IR 4 : G C 2
lqyrkuiqj ns'ks iyk'kcuh % czãnÙk lqr :iukFk lqr ccqvu%
! &/ ◌ॅ " &= 2
% xqynh [k.Moyk lW fgjkef.k lqr [kxifr nkS ccqvu lqr pedyky%
b/ ◌ॅ )G
E %' Hk.Mkfjle lW g"kZnÙk nkSA
3 E IR f: G U ; èkeZiqj ns'ks :ikSyh % vijk czãnÙk lqr xksiky% czãksfy ifupksHk
b ◌ॅ b . % f 9 lW Hkatu lqr cspw nkS :ikSyh oklh jrkSyh [kkSvky lW uUn nq nkSA
dH ◌ॅ 2 %' G b= G vijk czãnÙk lqr HkxokunÙk% [k.Moyk lW B0 yksdukFk nkSA
&/ ◌ॅ "0 C %'
3 E IR = : &> O ù'* èkeZiqj ns'ks jaxiwjk % vf[k;k lqr ';keyky lqr iùukFk% , lqr
u K 2} b ◌ॅ fuR;kuUn% , lqr pqfEeryky% HkM+xke tftoky lW eksgu lqr HkS;k
L > 0 4 C % Y ,? ◌ॅ iz0 ikj'kukFk nkS vUgjk dVkbZ lW txrHkwt nkS pqfEer yky lqrk
= b % 2} ²# # y{ehdkUr fnokdkUr pUnzdkUrk% e>kSjk djegk lW nqf[k;k ikS=
# ° ◌ॅ 2
&> fg
>wed lqr Hkksxh nkS HkM+xke tftoky lW g"kZnÙk lqr Hkaxhyky nq
o= % b ◌ॅ )G
E b= 2

%' ²# = 8 ◌ॅ U nkSA y{ehdkUr lqr fxfjtkuUn% c?kokl lfjlo lW xksiky ikS=
fg =Ê % ◌ॅ eUuwyky lqr txíj nkS cfyjktiqj gfjve lW prqj nq nkSA
2 %' # >" Í D pUnzdkUr lqrk ukjk;.kiqj oklh glkSyh lksnjiqj lW oS;k0 xsukyky
◌ॅ ¡>0 x %' nkSA
IR , : e C 0 2
bE lqyrkuiqj ns'ks jgVehuk % jsorhukFk iz0 nqfHkZy lqr th;kyky
> 9 o
l ◌ॅ lqrkS Hkksyk cPpwd% jk<+h ikyh lW dk: lqr n;kukFk nkS ifjljk lW
2
> C % ◌ॅ 2 %' g' nqykj nq nkSA lSyT;orh iq=A Hkksyk lqr vueksy% us;ke dqtkSyh lW
o L n> :M ◌ॅ Û, _ >ksVu lqr Jhyky nkS csgV djegk lW xksiky nkSA nk;orh lqrkp
% ., ◌ॅ U %' > yhykorh dkS'kyorh rkjkdk%A vkn~;k jeSoklh okjh jkm<+ lW
-4 ' H* T ◌ॅ thuhyky lqr lkgsc iRuhA vijk uxokM+ ?kkslksr lW ;'kksèkj lqr
< J' = FD ◌ॅ gfjcksèk iRuhA vijk fxygckM+h dudkSjk fnèkks; lW ds'koukFk lqr
>S3 r3 J' = - xksihukFk iRuhA vueksy lqrkS :nzkuUn txrkuUnks iyk'kouh oklh
è> ◌ॅ c4 C U C J' L 9
j[kokjh gfjve lW vuwiyky lqr t;dkUr nkS lqbjh lW 'kqDy dkSM+h
= ; 4
◌ॅ &
nq nkSA y{eh lqrkp pEik izsedyk bUnzdyk lw;Zdyk 'kf'kdykA
># % V ◌ॅ / - 2 %'
vkn~;k iyklh ef>;ke djegk lW nkeksnj lqr :nzkuUn iRuhA
² ì ¤ V >
E 44' H*
vijk lksgkxekM+j oklh f'kok gfjve lW 'kksHkkdkUr lqr uodkUr
/ ◌ॅ L J'
iRuhA :nzkuUn lqr nhid% eYnokM+ oklh dksdhyckM+ fn?kks lW
D= & ◌ॅ Sb#
Bkdj ijekuUn nkS txrkuUn lqr f'kodqekj% dksrgiqj oklh
# J'
pUnzkuUn >k nkSA
a F ◌ॅ k % =
4: a %'
l , ◌ॅ W& ©, % cPpw lqr egkohj% uhek Vdoky lW [ks[kM+h lqr HksVdh nkS us;ke
n> :M ◌ॅ 3 C 2 %' > dqtkSyh lW jkèkkukFk nq nkSA lqeuorh lqrsp nk;efu tenkSyh ikyh
% ◌ॅ l _67 J' lW cPps lqr JhÑ".k iRuhA egkohj lqrk fuR;kuUn fxfjtkuUn
u = 4 32 > ◌ॅ " 'kadjk% eèkqyrk oklh tky; lW ikBd ikBd jkeyky lqr
k >" % n> :M ◌ॅ o gfjukjk;.k nkS us;ke dqtkSyh lW Hkksyk nq nkSA cqèkuorh lqrsp diwZjk
2 %' 32 E g > H* f=iqjk nk;jkuh vkn~;k csyokM+h oklh cf<+;ke iokSyh lW >haxqj lqr
. > j ◌ॅ ! 2 E
= J' nqxkZuUn iRuhA vijk f=iqjk enuiqj oklh vks>ksyh tky; lW
g Û > ◌ॅ > u;kuUn lqr lw;kZuUn iRuhA fuR;kuUn lqrkS jeu dqekj lq'khy
>
E J' u 9 : 4 :]
dqekjkS lgcktiqj oklh txfr iokSyh lW mxzukFk lqr dfiys'oj
= j ◌ॅ s C @A
ukFk nkS dqjek [kkSvky lW NksVdw oklh ckys'oj lqr ijes'oj iRuhA
C % : dH ◌ॅ +, @A
vijk chjou oklh Hkksyk feJ lqr v'kksd feJ iRuhA jeu dqekj
«A J' o _ S
lqr _f"kds'k iz0 yM~Mw jebZoklh lEizfr vjfj;k Ñ".kèkj >k nkSA
_ J' : ×)c4 0 t ?
lq'khy dqekj lqr xksiky jkeuxj oklh uhek Vdoky lW cw<+k lqr
Ä > 673 %' 4 : U
Ñ".k 'kadj iz0 ckcwth nkS dfork lqrkp eèkq flèkqA 'kadj lqr latho
2 ◌ॅ 67 4 0
iz0 eqUuk iksfB;k oklh Jh fnukukFk >k nkSA
% 3 2 3'
2 4 0
P Ók> _ C %'
C s¨ _ 2

3 vFk nfjgjk erkvksu ewy xzkekjEHk% Jhifr lqr eèkqjkifr%
# ◌ॅ % .◌ॅ ◌ॅ p0 uM+qvkj djegk lW lqUnj lqr yky nkS csymWp lW pkS0 vUnh nq nkSA
2 %' ! xA qA' H* xqtfj lqrkp ukxs'ojh jkts'ojhA vkn~;k lekSyh ikyh lW [kqf'kgky
◌ॅ & 24 8 2
J' _ 3 lqr ?kukuUn iRuhA feJ eèkqjkifr lqrk eqjyhèkj nqykj uUnykyk
2
P3 > ◌ॅ +,0 ujifrdk% vy; lW NksVkbZ lqr fo".kqifr nkSA ujmu lW eulk nq
72 %' ◌ॅ 2 %' nkSA dykorh iq=A
g'

_ IR : C Û Jhiqj ns'ks pksiM+k c[kkjh % ujifr lqr i`Fkkifr vks>ksyh csymWp
.◌ॅ ◌ॅ L % / ◌ॅ p0 lW âfn lqr eksnu nkS ljgn ek.Mj lW pkS0 fnucaèkq nq nkS i`Fkkifr
3 2 2 % C 2
) 3 ◌ॅ lqr yky% efg"kh cqèkoky lW ânw lqr udVw nkS ldjk<+h lW es?ku nq
, % ◌ॅ «8 2 %' =' nkSA vijk i`Fkkifr lqrkS n;kfufèk Hkokfufèk ikyh lksnjiqj lW feJ
9 > 3 b 3 D ◌ॅ _ deyh lqr uUnu nkS ifupksHk lW n;kjke nq nkSA n;kfufèk lqr
% b ◌ॅ > 2 %' > 3 cnjhukFk% nsmjh [k.Moyk lW xksiky nkSA
C I &/ ◌ॅ U %'
IR &>: _ :4 lqyrkuiqj ns'ks [kjfg;k % feJ dq'ky lqr fgjk lqrk èkS¸;hZd%
#3E ! &/ ◌ॅ _ >67 % _ xqynh [k.Moyk lW Jhjke lqr t;Ñ".k nkS feJ 'kaHkw lqrk Vhdk
4 b , > ¹" ' _ , e;k dY;k.k nhipUnzk%A feJ Vhdk lqr uuwd% , lqrkS Hkksyk HkatukS
K 9 o b Á ◌ॅ & lekSyh ikyh lW [kqf'kgky nkSA Hkksyk lqr guqekunÙk% tftoky lW
%' o ¾ G ◌ॅ r3 % :
cksèk nkS dqleky nfjgjk lW pkS0 dsoy nq nkSA feJ fnipUnz lqrk
◌ॅ p0 c 2 %' _ & 24
[kqf'kgky 'kksHkk jketho e;kjke n;kjkek jfrikM+ csymWp lW nkSA
Sb > > .◌ॅ ◌ॅ %'
feJ 'kksHkk lqrkS eu'kk eaxyhdkSA flaguh iq=A feJ jketho lqr
_ Sb 9 4
=-' g' _
I ◌ॅ %' _ 9
fgjkd% nsogkj lW uuw nkSA feJ fgjk lqrkS ohjukjk;.k cspwdkS
>" . - ; > ◌ॅ %' _
vUnksyh tky; lW cjtw nkSA feJ e;kjke lqrk HkS;kjke enu
> W .◌ॅ ◌ॅ [ksnuk% mtku csymWp lW vUuw nkS feJ HkS;kjke lqrkS thoukFk
% _ > 9 C 4 f'koukFkkS mnuiqj tftoky lW egs'k nkS xkmy djegk lW jkeÑ".k
◌ॅ <4 % = ◌ॅ 67 2 %' _ nq nkSA feJ f'koukFk lqrkS caèkqyky ,dykykS fn?kks; lW pUnzifr lqr
4 C 2
9 3 Kî F> ◌ॅ ckydjke nkS ldjgksu lW ckydh nq nkSA feJ enu lqr iapkuUn%
% 1 ◌ॅ 2 %' _ iks[kjke clke lW fHk[kh nq nkS [kM+dk cfy;kl lW ikBd pksVh nq
Ó& ◌ॅ b& 2 % & ◌ॅ nkSA feJ iapkuUn lqrk xksiky xksfoUn cknfjdk% jkm<+ lW feJ
k , 2 %' _ U U gksjhy nkS [ksnu lqrk jekukFk deykifr :iukFkk% lqn; csymWp lW
* ◌ॅ _ 1 % W C lratho lqr nsou nkSA iydorh lqrsp :Dehuh in~feuhdsa jekukFk
C > .◌ॅ ◌ॅ I
lqrk usuk os.kh >haxqj ckcwyky xsukdk% jkm<+ lW gksjhy nkSA usuk
%' Ú Þ c C n
lqrk x`fgukFk 'kf'kukFk jaxyky oÙnkou :pkSyh csymWp lW iq"ih
^" ! x ◌ॅ 1 %' n
nkSA os.kh lqr egsUnzyky% xqynh [k.Moyk lW mejkWo nkSA deykifr
= C 44 C = p .◌ॅ ◌ॅ
%' ^" < ! &/ ◌ॅ
lqr Hkkbyky% ekuh tky; lW p.Mh lqr cksèku nkSA :iukFk lqrk
◌ॉ %' bV > ◌ॅ
I;kjsyky fcgkjhyky eqUuhyky iz0 'kqDyk% mljkSyh vy; lW ikBd
/ r3 %' C e >ksVgw nkS jaxyky lqrk ccwuh uhyef.k txref.k;% dVdk lksnjiqj
P 0 / ] > ◌ॅ k Û, % lW y{eh lqr HkSjonÙk nkS irkSuk [kkSvky lW ?kukbZ nq nkSA I;kjsyky
= " = "> , D ◌ॅ lqrk gfjuUnu pUnzHkw"k.kA ';ke lqUnjk% lqnbZ csymWp lW'kadj nkSA
² G % 9 dH ◌ॅ 8 ? 2 %' ccquh lqrkS t;dkUr deykdkUrks fxygckM+h oklh dudkSjk fnèkks;
e b)"' O ? lW psrukFk djegk lW I;kjs ikS= pUnzef.k lqr t;efu nkS gfM+jkgh
.◌ॅ ◌ॅ4 %' 2 9 ># #; oklh [k.Moyk lW I;kjs nq nkSA lqrkp nzksinh xaxkA vkn~;k dYgqok
- è ◌ॅ C ◌ॅ oklh ijl.Mk lW cklqnso lqr pUnzdkUr iRuhA vijk lksgkx
e fg " > % &/ ekM+joklh jk<+h ikyh lW 'kqDy eksgu lqr cS|ukFk iRuhA xtkuUn
◌ॅ e 2 %' ; ==' H* ¯2
lqrkS vt; dqekj vuhy dqekjkS HkM+syhoklh lUngiqj fn?kks lW
/ ◌ॅ I # J' D=
Hkxoryky lqr txeksgu nkS dksfldkiqj oklh dqlkSyh nfjgjk lW
◌ॅ / L v* C J'
[kq'khyky nq nkSA equjh iq= lqrkp yrk eksrhA vkn~;k clSBh nhi
= 9 > : :] bZ
F ◌ॅ b= =L % a
cgsjk<+h lW nsoukFk lqr egsUnzukFk iRuhA vt; dqekj lqrk jk;Jh
:Í ◌ॅ & 24 2 %' P g oklh x<+ csymWp lW eqjyh lqr xksjsyky nkS ohyV nq nkSA oh.kk
L ' H* k < ◌ॅ I C lqrsp y{ehA lw;kZuUn lqrk HkM+Syh oklh lUngiqj fn?kks lW
< C J' > :
>_ = Hkxoryky lqr txeksgu nkS dksf'kdkiqj oklh dqlkSyh nfjgjk lW
.◌ॅ ◌ॅ P Ue % , 2 %' " [kq'khyky nq nkSA rkj.kh lqrsp izfeyk js.kwA fo|kuUn lqr jktdqekj%
²' > E b± F ◌ॅ Hkzejiqjoklh mnuiqj tftoky lW t;Urh izlkn nkS iapkuUn lqr

b= =L % a4 :Í iznhi etjkoklh lqYguh rYguiqj lW dk'khukFk lqr ÑikukFk nkSA
◌ॅ & 24 2 %' " e" ' vnwy nk; lqrsp T;ksfrdkA
* : æ ◌ॅ
># % ¯
¯ ◌ॅ 4 C 6 C %' >
; '
# 9 U& ; n> deykdkUr lqrkS pUnzkuUn xks[kwykuUnks iyklh oklh us;ke dqtkSyh
:M ◌ॅ ã2 % ◌ॅ lW ekSthyky lqr vP;qr nkS Nknu lfjlo lW usuu nq nkSA ;'kksnk
n 2 %' >S b > )' H* lqrsp Hkokuh egkek;k m"kkA vkn~;k rhjk gkVh lksnjiqj lW dqykuUn
, D ◌ॅ : J' lqr jekuUn iRuhA vijk iVsxuk uxokM+ ?kkslksr lW izFkeyky lqr
µ= = FD ◌ॅ C bnA J' Hkwous'oj iRuhA vijk r=So izFkeyky lqr dkes'oj iRuhA pUnzkuUn
g C «A J' lqrk vf[kys'k fefFkys'k fceys'k 'kSysUnz èkesZUnzk% eYnokM+ oklh >kSok
&@4 C@4 @4 4 @ 3« E ifupksHk lW Jhyky lqr jkèkkdkUr nkS lry[kk lW jkeyky nq nkSA
° b ◌ॅ _ 3# % & ◌ॅ lUè;k lqrsp ehuk cfgaxkoklh x<+ csymWp lW egsUnzukFk lqr
2 %' ¦ = = .◌ॅ
jfoUnzukFk iRuhA xks[kwykuUn lqrk nHkM+koklh cjgh fu[kwfr lW
◌ॅ < C C J' U&
xaxkèkj lqr gfjeksgu nkS efg"kh cqèkoky lW lqUnj nq nkSA mek lqrsp
◌ॅ ==3 L % )
fiadh js.kwA

- ◌ॅ %' e" '
2
" _# 67 ◌ॅ# # uhyef.k lqr JhdkUr lqrk Ñ".kdkar mWekdkUr uodkUr eèkqdkUrk
2
3# Ia , < ◌ॅ % egknsodksy oklh ijgV cgsjk<+h lW ekuhdyky nkS lfjlo lksnjiqj
D ◌ॅ 2 %' 67 2 E
= lW fody nq nkSA Ñ".kdkar lqrk nqxkZuUn e;kuUn jtkuUn nsokuUnk
> I , > jgVehuk oklh jkm<+ fg;kyky lqr cPpw nkSA lqrsp iwf.kZek jgVehuk
l %' "
E , ., = csgV djegk xtkuUn lqr lqjs'kukFk iRuhA nqxkZuUn lqr fnyhi
2
e4 C J' = E > = - t;uxjoklh dudkSjk fn?kks; lW oa'kh lqr jf'kdyky nkS jk;s'ojh
F> ◌ॅ 4 4 % ØA = oklh x<+ csymWp lW usèkh nq nkSA nqxkZorh lqrsp f=os.kh lkèkuk
.◌ॅ ◌ॅ n3 2 %' =
2 E g^" 3 lqxUèkk oUnukA e;kuUn lqr ccyw xks'kk¡bZxkao oklh frymèkkrh nkSA
= ' > U4 û?=
fdj.k iq=A jtkuUn lqr v'kksd iVsxuk oklh mljkSyh vy; lW
3 %' " g' S µ=
cwyks lqr cVs'kukFk nkS x<+ [k.Moyk lW [karw nq nkSA lq'khyk iq=A
] > ◌ॅ µ4 C % = &/
mWekdkUr lqrk dhR;kZuUn ';kekuUn rkjkuUn fgjkuUnkA eèkqyÙkk
◌ॅ & 2 %' 4 g' ◌ॅ# u E
oklh tky; lW txrh lqr n;kyky nkSA dhR;kZuUn lqr v:.k
O 2
' 3G > ◌ॅ
fxjèkjiêh oklh ccsyky lqr nsokuUn nkS 'kadjiqj oklh vks>ksyh
> %' u E " =3â
csymWp lW cwpu nq nkSA bUnwyk lqrsp eerk ewuhA eèkqdkUr iz0 QÙkks
. I % 4 Û .◌ॅ ◌ॅ
lqr vejukFk% tewvkoklh cf<+;ke iokSyh lW viwN lqr cklqnso nkS
2 %' V ' 3#
2 0 ~G;
C H > j ◌ॅ
x<+ csymWp lW eueksgu nq nkSA ljLorh iq=A uodkUr lqrk
I % = .◌ॅ ◌ॅ L 2 %'
uUneksgu vkuUneksgu ykyeksguk 'kadjiqjoklh vks>ksyh csymWp lW
g' # L H L L cwpu lqr t;Ñ".k nkS eksrhiqj oklh jkeukjk;.k nq nkSA fueZyk
4 Û .◌ॅ ◌ॅ >67 % lqrsp 'kkfUr olUrhA txref.k lqr nkeksnj% èk:okjh oklh ukU;iqj
L >" 2 %'
E 4# vy; lW ekSthyky nkSA rkjkckM+h oklh lry[kk lW olUryky nq
#' = " L 3 ¬ nkSA lqrsp vfEcdk foUnksA vkn~;k tewvk efg"kh cqèkoky lW ckSdw lqr
◌ॅ %' ◌ॅ deyw iRuhA vijk [kexM+k rjkSuh djegk lW y{ehukFk lqr
# 2 %' y ;' H* H ) lw;kZuUn iRuhA nkeksnj lqrk rsxfN;k oklh :pkSyh ,dgjk lW

- ◌ॅ \ J' &= ] jfrukFk lqr ccwvk nkS dVkbZ lW dkjsyky nq nkSA f=iqjk lqrsp
◌ॅ ² C > E J' L mfeZyk lq'khyk lqnkekA vkn~;k jeS vksM+k ,dgjk lW ruqdyky lqr
=> p K ◌ॅ C H % HkksykukFk iRuhA vijk jeS eyafx;k dqtkSyh eUuw lqr dkyhdkUr
20 ◌ॅ e 2 %' g
E 4 iRuhA vijk lqnkek y{ehiqj oklh vks>ksyh tky; lW txeksgu iz0
' H* T ◌ॅ ¾ o C <+ykbZ lqr dykuUn iRuhA vijk nkeksnj lqrkS fot; lat;kS

J' T => :M # enuiqjoklh vks>ksyh tky; lW uwuwyky lqr iapw nkS lry[kk lW
J' ² Û > ◌ॅ ij'kh nq nkSA lqfe=k lqrkp lfork lquhrk fdj.kA
=L 0 ? J' L
9 > ¸ Û > ◌ॅ
% & ◌ॅ 4 2 %' g
"'

_ >: (00 00 ¦ª) 9 3 feJ fot; % ¼Hkw0iw0 vjfj;k u0ik0 vè;{k½ lqrkS èkhjt u;u iz.k;
> "> ]4Á & 24 &' H* H G jkS'kukS lqrkp [kq'kcw jk[khA vkn~;k tewvk mÙkj Vksy oklh HkM+xke
w b ◌ॅ >" J' tftoky lW ukjk;.k lqr vthr iRuhA
◌ॅ# : ◌ॅ " , izlUuyky lqr mWekdkUr ldqjh ldjk<+h lW ikBd ckckef.k nkSA
%' ' H* n> lqrsp pUnzkorh rkjkorhA vkn~;k enuiqj us;ke dqtkSyh lW ujyky
:M ◌ॅ J' lqr vuwiyky iRuhA vijk rkjkorh e>wok lksgkxekM+j oklh lekSyh
D= ◌ॅ c ikyh lW lqUnj lqr dsnkj iRuhA mes'kdkUr lqrk fot; v'kksd
J' «4# > S r3 (& lqcksèkk% [kks[kkoklh ,dek [k.Moyk lW xqnj lqr fxjkuUn nkS
K &/ ◌ॅ ! = % a4 dksf'kdkiqjoklh dqlkSyh nfjgjk lW Qdhj nq nkSA dkSf'kY;k lqrkp
:Í ◌ॅ ~ 2 %' -4¹
E fueZyk Lo.kZyrk vuhrkA vkn~;k fl>wok vks>ksyh tky; lW gfj lqr
"E ' H* Û > ◌ॅ ujs'k eksgu iRuhA
e4 L J'
9 I Ij 2 C
◌ॅ £ uwuwyky lqrkS cklqnso 'kqdnsokS mnuiqj tftoky lW cqf)ukFk nkS
% I = K ] ◌ॅ cklqnso lqr fxfjtkuUn% ,dek oklh rjkSuh frlmWr lW cYyh lqr
◌ॅ | µ = % ◌ॅ Vsaxfj nkS ijlk oklh mnuiqj tftoky lW Jo.k nq nkS lqrsp
_" 2 % C ] G Qsduorh cFkukgk oklh ddjkSM+ mÙkeiqj lW f'kokuUn lqr eèkqdkUr
◌ॅ 4 2
3# J' = U iRuhA fxfjtkuUn lqr xksiky jgVehuk oklh [kkaxqM+ lfjlo lW
, & ! ◌ॅ I 43 % gfjnso lqr oa'khèkj nkS t;uxjoklh mljkSyh vy; lW izrki nq nkS
> = ] > ◌ॅ 2 % «A ijes'ojh iq=A loZyky lqr uodkUr lqrk vt; 'kadj lat; 'kadjkS
g'
E # > 4 > 4 ] gfjvkse 'kadjk% gfjuxjk oklh rkjkykgh iokSyh lW rqylhnÙk lqr
4 = j ◌ॅ G
nsolqUnj nkS eksrhiqj oklh lqn; csymWp lW fp=ukjk;.k nq nkS ek;k
I
% L > .◌ॅ ◌ॅ
lqrk'p oh.kk lquhrk iquhrkA vkn~;k eèkqyrk oklh uxokM+ ?kkslksr
g >" 2 % > h " ' H*
lW lR;nso lqr ukxsUnz iRuhA

- FD ◌ॅ uI x
J'
= 9 `W ] fcgkjhyky lqr ;ksxkuUn lqrkS uks[ksyky iqjUnjkS pdyk Mgfj;k
i> ®> D ◌ॅ l % > ◌ॅ jS;ke lksnjiqj lW cPpw nkS tky; lW iapw nq nkSA lqrkp y{eh
%' ² g@& g H* ljLorh fp=ys[kk f=iqjk dk vkn~;k jgVehuk oklh jkm<+ lW cPpw
2 ◌ॅ l r3 J' lqr eucksèk iRuhA vijk ljLorh cFkukgk oklh eaxjkSuh ikyh lW
C =] ◌ॅ S uoy fd'kksj lqr fuR;kuUn iRuhA vijk lksgkxekM+j oklh jk<+h
u J' D= ◌ॅ ikyh lW fp=cksèk lqr nqxkZuUn iRuhA vijk pksjk[kky Hknzs'oj oklh
gr3 2 E
=
J' & bA ns'kqvky [k.Moyk lW lw;Zef.k lqr t;dkUr iRuhA uks[ksyky lqr
IH &/ ◌ॅ >"
E ># J' `W 'kEHkqukFk% t;uxjoklh dudkSjk fn?kks; lW ijku ikS= oa'kh lqr
4¨2 C > = - F> ◌ॅ fg
jf'kdyky nkSA jkts'ojh oklh x<+ csymWp lW usèkh nq nkSA nq[kuh
4 4 %' qA = .◌ॅ ◌ॅ
lqrkp foUnw jatuk ehjk eqfu 'kf'kyrkA vkn~;k iyklh eyafx;k
n3 2 %' & 2 P 44 '
dqtkSyh lW cEHkksyh lqr jktsUnz iRuhA iqjUnj lqr lqjs'k [kks[kk oklh
H* => :M ◌ॅ ¨; q
ipgh tftoky lW fpUrkef.k lqr loZyky nkSA ckSdw nq nkSA ekyrh
J' e4 (& ◌ॅ
iq=A ';ke lqUnj lqr misUnz e>wok oklh lekSyh ikyh lW eqdqUn
#"
E %' \ 2 %' g'

O 0 ◌ॅ P: nkSA lqrsp lR;Hkkek m"kkA vkn~;k nHkM+koklh ipgh tftoky lW
%' ub )' H* b lR;nso lqr mekdkUr iRuhA vijk m"kk iyklh oklh eyafx;k
◌ॅ uI # J' ) dqtkSyh lW caHkksyh lqr jkeeksgu iRuhA
=> :M ◌ॅ o L J'
9 ² X > = ckcwyky lqr :nzkuUn lqrkS y{ehdkar dkyhdkarks t;uxjoklh
®> D ◌ॅ G % a jS;ke lksnjiqj lW gfjgjnÙk nkS cjgdksuk oklh jktuiqjk nfjgjk lW
◌ॅ 2 %' = " >
' dkjh nq nkSA lqrkp txrkfj.kh cwfp;k eatwykA 'khykA vkn~;k
4' H* ¯2 =] ◌ॅ S dYgqok eaxjkSuh ikyh lW uoy fd'kksj lqr iùkuUn iRuhA vijk
ùË J' ï = , ◌ॅ × <axjh oklh uhek Vadoky lW _rq lqr y{ehdkar iRuhA vijk
²
J' · eatwyk jkeiqj oklh txkSj lksnjiqj lW lqUnjyky lqr nkeksnj
D ◌ॅ L J' T iRuhA vijk jeS eyafx;k dqtkSyh lW eUuw lqr Jhdkar iRuhA
=> :M ◌ॅ _ J'
²# 9 " î a4 b=® y{ehdkUr lqrkS v:.k vuhykS dksf'kdkiqj oklh HkaxkjSuk gfjve lW
◌ॅ Y 0 P: bI % & dUghj iz0 eqdqUn lqr Hkonso nkS lq[klsuk oklh gkVh lksnjiqj lW
, D ◌ॅ b= 2 %' m g' # Hkkxor nq nkSA lKkuh iq=A dkyhdkUr lqrk cjnkgk oklh lUngiqj
F> ◌ॅ H E C % n> fn?kks; lW vkfrZukFk nkS us;ke dqtkSyh lW nq nkSA txnEck iq=A
:M ◌ॅ 2 %' =y g'
= C 9 =L >LÁ

E b ◌ॅ x`fgukFk lqrkS txeksgu oh;ZeksgukS nnjh ifupksHk lW ccqtu nkS
2 % =L , txeksgu lqr pUnzkuUn% ijekuiqj oklh ijgV mpfr lW guqekunÙk
◌ॅ ¾ G 4Q C % 4 > ◌ॅ lqr 'kfDrukFk nkS fcBkSyh cfy;kl lW txuh lqr èkjuhèkj nq nkSA
= 3 3 2 %' ùË g lqrkp iùkorh ifo=h vijkftrk tk;kdk%A vkn~;k vkexkNh lqn;

>' H* H= > .◌ॅ csymWp Qsnw lqr oklqnso iRuhA vijk cgqjku jk<+h ikyh lW
I J' 2 ◌ॅ Á ukSofryky lqr yhykuUn iRuhA vijk enuiqj tky; lW eueksgu
J' > ◌ॅ L lqr prqjkuUn iRuhA pUnzkuUn iz0 dSyw lqrk dksf'kdkiqj oklh HkkSj
J' 0 ç a4 [k.Moyk lW nsoukjk;.k nkS dksf'kdkiqj oklh olgk lW }kfjdkukFk
&/ ◌ॅ I >" % a4
nq nkSA lqrsp lqfe=kA oh;Zeksgu lqrk iapkuUn lw;kZuUn rkjkuUnk
◌ॅ { C 2 %' g' >LE
t;uxjoklh tky; lW Qrqjh nkS ijekuiqj oklh dkdks csymWp lW
> E > = > ◌ॅ ~ %
}kfjdkukFk nq nkSA lqrsp vUuiw.kkZ ek;kA vkn~;k nHkM+k oklh ipgh

a .◌ॅ ◌ॅ { C 2 %'
tftoky lW txnso lqr jtkuUn iRuhA vijk ek;k ckSalh oklh
"
E >' H* b ◌ॅ
cynso lqr cqykdh iRuhA iapkuUn lqrk dkSf'kdkiqj oklh tky; lW
=I J' > \
I
}kfjdk lqr Bkdqj t;dkUr nkS ijekuiqj oklh folkSuh ldjk<+h lW
2
J' -4 > ◌ॅ
[kh[k: nq nkSA xqykc lqrkp thcNh fctyh jkuhA lw;kZuUn lqr
{ k: ># % Í
◌ॅ && 2 %' !
HkM+Syh oklh e>kSjk djegk lW fdluw nkSA xqykc lqrkp jhrkA
' > E b± ° ◌ॅ
rkjkuUn lqrk iyklh oklh eyafx;k dqtkSyh lW cEHkksyh nkS vuyiqj
%' ! ' djegk lW dkjsyky nq nkSA lqxUèkk lqrsp fu'kk vkHkkA
=> :M ◌ॅ ¨; % ◌ॅ e
2 %' = 4 Hb'
D > : E k 2 Ä lksnjiqj efg;k ewy % iwoZ Bk<+h frjgqr oklh lEizfr
IR ï = : " C lqyrkuiqj ns'ks <axjh oklh % pUnzef.k lqr efgukFk lqrk oklqnso
I I 3I
E "I ï = 2
3â; cynso èkeZnso o:.knsok% <axjh oklh eèkqdjiêks nfjgjk lW fojuh
◌ॅ P: % = j ◌ॅ s C lqr eqdqUn nkS txfr iokSyh lW mxzukFk nq nkSA ;equk lqrkp
2 %' >P y b V ' H* vfEcdk Hkkyljh bUnw pUnzekA vkn~;k jkeuxjoklh efg"kh ikyh lW
4 ◌ॅ ¤ J gfj lqr izse lqUnj iRuh vijk enuiqj eyafx;k dVkbZ lW lw;Zeksgu
=> ,? ◌ॅ >L
E 0

^# J' b ◌ॅ iz0 phpu lqr osnkdkUr iRuhA vijk nHkM+k vuyiqj djegk lW
=4 >4 J' I " : fxfj'kpUnz lqr n;k'kadj iRuhA jkenso lqr v:.k dqekj% enuiqj
=> ,? ◌ॅ &/ S oklh eyafx;k dVkbZ lW cu[k.Mh lqr dey fd'kksj nkS vksM+k
% ◌ॅ ¾ 2 %' g' ,dgjk lW ruqdyky nq nkSA vdkojh iq=A cynso lqrk csyokM+h
I . M / ◌ॅ gr3 oklh jtkSjk ek.Mj lW fp=cksèk lqr t;Ñ".k nkS [kkaxqM+ lfjlo lW
>67 % & ! ◌ॅ - 2 %' 3I
E NdkSM+h nq nkSA èkeZnso lqrk iyklh oklh uxokM+ ?kkslksr lW flags'oj
FD ◌ॅ <A 4: % lqr f'kodqekj nkS xksfoUniqj oklh [kM+hd [kkSvky lW nq nkSA
U & dH ◌ॅ 2 %'
L µ = Ù ◌ॅ 8 2 C %' eueksgu lqr Vsaxjh lqrk rrSy ldjk<+h lW j?kqukFk nkSA lqrk'p
h :4@A xA' H* & dH ◌ॅ dq'kys'ojh tkxs'ojhA vkn~;k [kM+hd [kkSvky lW t;dkUr iRuhA
># J' ° ◌ॅ Sb vijk e>kSjk djegk lW 'kksHkkdj lqr j?kqoj iRuhA
2
8 J'
L 67 0 b,? 4 vijk eueksgu lqr jkeÑ".k iz0 HkwVkbZ lqrk j'kk<+ oklh vy;okj
◌ॅ G kk %' ub vy; lW meknÙk lqr BhBj nkSA lqrsp lR;Hkkek dkSf'kY;k lq'khykA
-4¹ 4' H* = & ◌ॅ vkn~;k jkeuxjoklh j[kokjh gfjve lW frydukFk lqr lqUnjdkUr
C # 0 ç J' iz0 dSyw iRuhA vijk ujlke cfy;kl lW èkjuhèkj lqr vfHkdkUr
◌ॅ 3 3 b# J' 67 iRuhA vijk jkeÑ".k iz0 HkwVkbZ lqr xjhcukFk iz0 ds'koukFk%
0 b,? = C 0 c4 C a¯2H dksYgqvk oklh efg"kh ijl.Mk lW dykukFk nkSA vijk HkqVkbZ lqr
) / ◌ॅ C %' º,? nq[kekspu% jkeuxj oklh uhek Vdoky lW lksusyky nkS dVdk
2
&L = , ◌ॅ Dn % ek.Mj lW Hkatu nq nkSA ds'koukFk lqrk jebZoklh flejokM+ [kkSvky
, / ◌ॅ b 2 %' c4 C ?
lW rhFkkZuUn iz0 cPpk lqr :nzkuUnkS uxokM+ ?kkslksr lW j'kk<+oklh
dH ◌ॅ C E 0 l õ
xq.kkuUn nq nkSA v:.kk lqrsp yhykorh izfeykorhA vkn~;k csyokM+h
FD ◌ॅ & !" 2 %' "
oklh cygk cfy;kl lW fxjkuUn lqr jk'keksgu iRuhA vijk iksfB;k
' H* .
oklh jrkSyh nfjgjk lW eafpryky lqr n;kukFk iRuhA vijk
◌ॅ = 4L J' Ók>
ds'koukFk lqrkS jes'k iz0 jktdqekj fouksn dqekjkS jkeuxjoklh nnjh
9 ◌ॅ > C J'
ifupksHk lW dqykuUn lqr tuknZu nkS [kksfj flagkJe lW lqcksèk nq
c4 C 9 «4 0 : ` :]
nkSA uwuwnk; lqrkp 'khyk fueZyk futZykA
= b ◌ॅ : E %
( _ ◌ॅ r3 2 %' > 4
E

E '
D : IR µ= : _ lksnjiqj rsrfjgkj ewy % lqyrkuiqj ns'ks iVsxuk % Jh jeu
fg 2} =4 : dH ◌ॅ U %' ikS= pqEeu lqr txnh'k% dqjek [kkSvky lW xksiky nkSA y{eh iq=A
² g' =4 K a .◌ॅ ◌ॅ txnh'k lqrk ,dek oklh dkdks csymWp lW eq'kk; iz0 ckSd lqr
P4> 0 \ >I % Y ,? ◌ॅ t;nso nkS vUgjk dVkbZ lW dkjhyky nq nkSA dkek[;k lqrsp mfeZyk
2 %'
E =] ◌ॅ -# eaxjkSuh ikyh lW jkèkkdkUr lqr pUnzkuUn iRuhA vijk txnh'k lqrkS
J' =4 9 67 «A] jkeÑ".k jkes'ojkS lksgkxekM+j oklh jk<+h ikyh lW ;ksxèkj nkS iyklh
D= ◌ॅ =3 % oklh us;ke dqtkSyh lW dqej nq nkSA txnEck lqrkp ekf=dk xhrk
n> :M ◌ॅ : 2 %' =y g lhrk ;equk m"kk ljyk 'khykA vkn~;k jgVehuk oklh eaxjkSuh ikyh
= >P ) 4' H* ,
lW Ñ".kdkar lqr bUnzdkUr iRuhAuh0A vijk xhrk enuiqj oklh
=] ◌ॅ 67 V# J%0%
eyafx;k dVkbZ lW dkSM+h lqr f'kodkUr iRuhA vijk lhrk jgVehuk
= => ,? ◌ॅ -
oklh rrSy ldjk<+h lW 'kksfHkryky lqr fo".kqdkar iRuhA jeS oklh
4# J' , Ù
cqèkoky lW dkjs lqr lw;kZuUn iRuhAuh0A vijk c[kjh oklh cM+xke
◌ॅ Sb 72 2
J' T 3 ◌ॅ
nfjgjk lW nsokuUn lqr gfj iRuhA vijk ljyk jeS oklh jrkSyh
e > E J' 0%
nfjgjk lW ;ksxèkj lqr jktèkj iRuhA vijk 'khyk enuiqj oklh
◌ॅ I J' T
eyafx;k dVkbZ lW 'kf'kdkUr lqr v'kksd dqekj iRuhA
9 ◌ॅ =3 3 J' 4

=> ,? ◌ॅ 44# S :
J'
ñ
E 67 > 4 3 lnkpkjh dfeZ"B jkeÑ".k lqrk lat; 'kadj èkhjtk% enuiqjoklh
=> ,? ◌ॅ H L E eyafx;k dVkbZ lW vkuUn eksgu lqr lokZuUn nkS cM+gjh oklh
% H ◌ॅ B 2 %' H4 u:vkM+ djegk lW eujD[ku nq nkSA vk'kk lqrsp iwue iz0 lfjrk
0 ¤ ' H* izseyrkA vkn~;k lfjrk iyklhoklh HkksxkuUn lqr fo".kqdkUr iRuhA
o= 72# J' vijk ijekuiqj oklh xaxkuUn lqr nsokuUn >k iRuhA lat; dqekj
== I J' > : ( ) ¼ch,llh½ lqrk furhu vuh"kkS dksrgiqjoklh rjkSuh djegk lW
÷ a ] ◌ॅ uUneksgu nkS dYiuk iq=A èkhjt ¼ch,½ lqrk u<+kSok ¼?kqjuk gfjiqj½
L % [ g' 3 ( )
(5 oklh izeksn dqekj >k nkS ¼dk';i xks=½ dYiuk iq=A
) L : % (O Ug) [
g'
«A I5 â dH ◌ॅ jkes'oj lqr nsoozr cjncêk oklh flejokM+ [kkSvky lW ckyfd'kksj
S C % H ◌ॅ 72 lqr yyhrukFk nkS vkfgy gfjve lW fo".kqiqj oklh iùkuUn nq nkSA
ùË 2 %'
3 H* oUnuk lqrsp jatuk lkèkuk ccyh vkn~;k [kexM+k oklh us;ke
n> :M ◌ॅ I3 fg £ 2 C dqtkSyh lW nsoèkj ikS= cqf)ukFk lqr iRuhA
J'

-Z =U IR µ= : E & cqèkokM+s xaxksjk ewy lqyrkuiqj ns'ks iVsxuk % iwoZ lry[kk
µ= : 00 vij cM+xkao lgjlk vij iVsxuk oklh % e0e0 vpy lqr
< C S C 0 =] Y; gseukFk lqr 'kkseukFk iz0 ckcwyky% eaxjkSuh oklh dUgksyh lksnjiqj
D ◌ॅ «A ÖA % b > ◌ॅ < lW jkes'oj lqr fo?us'oj nkS cHkfu;ke lW lkgsc nq nkSA vijk lqr
2 %' > 2 C j ◌ॅ = +C ;nqukFk% iokSyh lW xjhc lqr FkksFku nkS cfy;kl lW thou nq nkSA
% > ◌ॅ 2 %' ²G ckcwyky lqr y{ehnÙk lqr HkhenÙk% ek.Mj lW yky lqr Hkkuw nkSA
bG / ◌ॅ b %' D ◌ॅ lksnjiqj lW j?kqifr nq nkSA HkhenÙk lqrk yfyr yky fufèk 'kEHkqdk%
2
8 2 %' bG 3 4¨2 nfjgjk lW f'konÙk lqr cPpu nkS lksnjiqj lW cN: nq nkSA fufèk
◌ॅ 4G l % D ◌ॅ 2
lqr [kwuhd% cfy;kl lW èkeZnÙk lqr cgksju nkSA ikyh lW rksrk nq
%' 3 & > ◌ॅ 3G
E 1
nkSA [kwuh lqrk i.Mqvk lW :nzef.k lqr vkRekjke nkSA vijk [kwuh
%' ◌ॅ X 2 %' & /2H ◌ॅ
lqr mes'k% dksby[k oklh dkdks csymWp lW xks'kkb± lqr dqatfcgkjh
nkS cM+xke oklh Nknu lfjlo lW cnzhukFk nq nkSA v=ef.k lqrsp
" H$ %' & «4
foUns'ojh _"ks'ojh vkn~;k dksby[k oklh HkM+xke tftoky lW
aV& a .◌ॅ ◌ॅ U4? : %
:nznÙk lqr xksihdkUr iRuh vijk 'kf'kiqj oklh lUngiqj fnèkks; lW
+ ◌ॅ C 2 %' g"
v;ksè;kukFk lqr Bkdqj uUnu iRuhA mes'k lqrkS y{ehdkUr
A ×»A H* aV& b
'kksHkkdkUrkS oh.kk cHkfuxkek oklh jtkSjk ek.Mj lW t;ukFk lqr
◌ॅ G U# J 44
;ksxkuUn nkS ddjkSM+ oklh uxokM+ ?kkslksr lW dqyef.k nq nkSA lqrsp
è> ◌ॅ ¦ C k:
lksHkk dkUrh eksrhdk%A vkn~;k iyklh oklh dkdks csymWp lW
J' «4 9 ²# Sb#õ " b =
lqUnjyky iRuhA vijk iqM+Suh oklh lgqM+h ifjljk lW cPpw lqr
M / ◌ॅ > C = % ] ';keyky iRuhA vijk rkjkckM+h oklh laxzke ,dgjk lW lqUnjyky
FD ◌ॅ :" 2 %' Db lqr ckcw iz0 'kksfHkryky iRuhA 'kkL=h y{ehdkUr lqrk egknsodksy
# L ' H* a .◌ॅ ◌ॅ oklh cM+xke nfjgjk lW pks: lqr y{e.knso nkS uxokM+ ?kkslksr lW
J' ± ◌ॅ l dSyw nq nkSA rkjk lqrk'p js[kk m"kk lqys[kk xk;=hA vkn~;k cSys
O J' s K ◌ॅ oklh cygk cfy;kl lW txnh'k lqr ukjk;.k iRuhA
0 Sb J' 4¥g ²#
Ia ◌ॅ
²"I % = FD ◌ॅ ç 2 %'
h e& ) @& =>g' H* v@

◌ॅ =4 >" J'
å"> E Sb# 9 ¤# ( ,) 4#õ ( ) O;kdj.kkpk;Z 'kksHkkdkUr lqrkS izsedkUr ¼ch,]½ fu'khdkUrkS ¼ch,½
± ◌ॅ C % iqM+Suhoklh lgqM+h ifjljk lW cnzhukFk lqr egkuUn nkS fpydkSj
- ◌ॅ $ 2 %' :4 0 a nfjgjk lW Nsnw nq nkSA dq'kyorh iz0 dksey nsoh lqrkp jhrk jatudsa
I c H* & .◌ॅ ◌ॅ vkn~;k [kckliqj oklh csymWp lW deykdkUr lqr uodkUr iRuhA
# # J' 67L vijk vlqjkoklh Ñ".keksgu lqr jkts'k dqekj >k iRuhA izsedkUr
q4 : J' ¤# ( ) 32 ¼ch,½ lqr fooqèk foHkkdj enuiqj oklh uUneksgu lqr nsodkUr >k
b L I# %' nkSA ehuk lqrkp fiz;adkA fu'khdkUr lqrk iS?kMsjkoklh lrkSyh
> ' 4# ö8Z 9 lry[kk lW x.ks'k lqr yyu >k nkS lfork lqrkp iYyohA
◌ॅ =N4 % |'
dHZ : IR µ= : c [kkSvkM+s dqjek ewy lqyrkuiqj ns'ks iVsxuk % dsoyjke lqr
C o K ◌ॅ
s ve`rukFk lqr Hkksjkyky% laxzke ,dgjk lW ckcwjke lqr BkdqjnÙk
k:G %' oe 9 î 4 nkSA Hkksjsyky lqrkS euhyky lqUnjykykS f'kok gfjve lW eUuw ikS=
◌ॅ fg ²" X~ % => y{e.k lqr rksQkyky nkS eyafx;k dqtkSyh lW Hkxoku nq nkSA
:M ◌ॅ b= 2 %' P I > equhyky lqr 'kqdnso% efg;k lksnjiqj lW t;ukjk;.k nkS fHkëh
D ◌ॅ > >" % b" b ◌ॅ ! 2 ifupksHk lW xqatu nq nkSA 'kqdnso lqrkS t;dkUr uodkUrkS iyklh
%' I 9 ># #õ n> oklh us;ke dqtkSyh lW rksQkyky lqr 'kksfHkryky nkS fHkëh ifupksHk
:M ◌ॅ X~ Sb % b" b lW xqatu nq nkSA xhrk iq=A vijk 'kqdnso lqrkS nsodkUr rkjkdkUrks
◌ॅ ! 2
%' = g' I 9
iqM+Suhoklh lgqM+h ifjljk lW usuk lqr cnzhukFk nkS nk<+h[kki oklh
I# #; ± ◌ॅ n
dqleky lW ekSthyky nq nkSA Hkxorh iq=A t;dkUr lqr izdk'k
C % & : ◌ॅ 2 %'
lgoktiqj oklh txfr iokSyh lW mxzukFk lqr vkfrZukFk nkS
b= g' ># 4 =
HkfV;kgh oklh g"kksZyh ek.Mj lW cnzhukFk nq nkSA dqUrh iq= lqrsp
j ◌ॅ s C H E C % b,> Æ
E
yyhrk papykA vkn~;k eYnokM+ oklh rjkSuh djegk lW xtkuUn
/ ◌ॅ C 2 %' :# g
lqr dfiys'oj iRuhA vijk chjou oklh gkVh lksnjiqj lW Hkksyk
' H* ] ◌ॅ =
lqr dk'khukFk iRuhA izdk'k lqrk vafdr iz0 olUr vjfoUn
@A J' , D ◌ॅ
o 4 C J' 4
0 #
ekuosUnzk% rkjkuxj lW vjfj;koklh :pkSyh djegk lW izksñ j?kqukFk
^ = ◌ॅ > p
nkS jfrikM+ csymWp lW [kexM+k oklh ckyÑ".k nq nkSA lqrsp jEeh
◌ॅ ;॰ 8 2 C % .◌ॅ ◌ॅ f'kYihA vkn~;k lq[klsuk oklh tksQjk QuUng lW ujs'k ikS= ekèko
67 2 %' } 4[' H* & lqr Hkk"dj iRuhA
È~ ~ ◌ॅ e4 fg 3 bà J'
# 9 C@4 ÐxÅ &/ < uodkUr lqrkS fefFkys'k ;qxs'kkS cjnkgk oklh ikj[k.M cgsjk<+h lW
◌ॅ u % / ◌ॅ \ 2 dudhj lqr fuR;kuUn nkS dule ek.Mj lW ckSdw nq nkSA lqHknzk
%' b ¨ b ' lqrkp jEHkk ehjk Hkkylfj fctyh oUnukA vkn~;k y{ehiqj oklh
H* ² D ◌ॅ > E lfjlo lksnjiqj lW lw;kZuUn lqr pUnzkuUn iRuhA vijk ehjk
J' b= aâ Û njHkaxk eudksiêh >ks>ju oklh Hkkxor lqr pUnzukFk iRuhA vijk
b= C J' b . ò Hkkyljh csyk leLrhiqj oklh dq'ks'oj lqr yyu >k iRuhA vijk
:RA J' 4 fctyh j'khniqj csxwljk; oklh jkey[ku pkS0 lqr izeksn dqekj pkS0
.= > & p0 L : p0 iRuhA vijk oUnuk fo<+kSuk leLrhiqj ekdZ.Ms; lqr eqds'k iRuhA
J' ò E /> Pc4
nsodkUr lqr fofiu dqekj% MksfM+;k oklh vksM+k ,dgjk lW eaxyknÙk
J' I# : ³ $
lqr jkèkkdkUr nkS lfjlo lksnjiqj lW oos nq nkSA vuhrk iq= caèkq
◌ॅ =G
3# % D ◌ॅ
iSxMsjk oklh fuR;kuUn ikS= iapkuUn lqr izoh.k iRuhA vijk va'kq
^ 2 %' g 3 2 ö=Z u fg
dqekj%A rkjkdkUr lqrkS larks"k dqekj v:.kkS dqjlkdkaVk oklh dVek
" J' :' #
gfjve lW Jhèkj lqr eèkqdkUr iz0 en: nq nkSA n~;kSjh [k.Moyk lW
9 X) : ø : , , ◌ॅ
eèkqlwnu nq nkSA ekyk iq=A cynso lqrkS rkjds'oj f=yksdukFkkS
_3 2
3# 0 2 %' *õ &/ ◌ॅ

32 2 %' g' I
9 cA vks>ksyh tky; lW uwuwyky lqr iapw nkS Hknzs'oj oklh lry[kk lW
g > ◌ॅ
Û % bA ij'kh nq nkSA nqxkZ lqrkp xaxk ek;k 'khyk ehukA vkn~;k nHkM+k
◌ॅ 4 2 %' = 2 E == > 4 lfjlo lksnjiqj lW ;nqohj lqr ijekuUn iRuhA vijk eYnokM+
' H* b D ◌ॅ > 2 oklh >kSok ifupksHk lW t;dkUr lqr f'kodkUr iRuhA vijk lq'khyk
J' ° b ◌ॅ HkVokM+ oklh Hkkuqiqj ifupksHk lW rhFkkZuUn lqr thokuUn iRuhA
># 4# J' 4 b, rkjds'oj lqrkS Hkxu enukS jkeuxjoklh j[kokjh gfjve lW
b¾ b ◌ॅ C E J' uodkUr lqr cynso nkS iVqokgkoklh Nknu lfjlo lW fujatu nq
cA 9 b= Á = & ◌ॅ nkSA MkWñ f=yksdukFk ¼,echch,l] ,eMh½ lqr vk'kh"k flefj;k oklh
# I % ,2 ◌ॅ
ifj;ke cqèkoky lW 'kqdnso lqr xkSjhdkUr nkSA uwru lqrkp jf'eA
2 %' i◌ॉ॰ g C ( , )
#&4
- ◌ॅ I
·# %' 6'
C +, 67 ; ◌ॅ 0 ve`rukFk lqr NksVdw lqr ckyÑ".k% vUnksyh tky; lW cukbZ lqr
B % > ◌ॅ ¾ 2
%' eD[ku nkS idfy;k lW ruqdyky nq nkSA lqrkp izFkeorh 'kkjnk
C 4 H b= ◌ॅ ' H* vkuUnorh Hkxorh mWek rkjkA vkn~;k HkM+xke tftoky lW f'konÙk
◌ॅ 4G J' =] iRuhA vijk eaxjkSuh ikyh lW xqatu lqr eq'ku iRuhA vijk dkdks
◌ॅ ! P4 J' a .◌ॅ ◌ॅ csymWp lW ;ksxkuUn lqr gfjcksèk iRuhA vijk Hkxorh efg"kh tky;
= r3 J' b= ) > lW fojks iRuh , lqr egknsoA vijk mWek lgcktiqj txfr iokSyh
◌ॅ Ò J K I' ◌ॅ lW mxzukFk lqr dfiys'oj iRuhA vijk enuiqj vks>ksyh tky; lW
= j ◌ॅ s C @A J' ;wih lqr e;kuUn iRuhA vijk NksVdw lqr cksèk% tfn;k oklh f'k[kk
Û > ◌ॅ > > J'
gfjve lW y{e.k lqr yyhr nkS ns'kqvky [k.Moyk lW enuyky nq
+, r3 > 4& ◌ॅ ²"
nkSA ckyÑ".k lqr y{ehukjk;.k% csyS oklh fHkëh ifupksHk lW Jhyky
% IH &/ ◌ॅ 2 %' 67
lqr ckyÑ".k nkS flejokM+ nfjgjk lW nsokuUn nq nkSA 'kdqUryk
² >" .ð b" b ◌ॅ _
lqrsp lqykspuk lqfe=kA vkn~;k iqM+Suh jS;ke lksnjiqj lW gfj lqr
67 % ◌ॅ I 2 %' 4:#
tVkèkj iRuhA vijk lqfe=k iyk'kouh oklh xaxksjk cqèkoky lW
g' H* ± ®> D ◌ॅ
eucksèk lqr oa'khèkj iRuhA y{ehukjk;.k lqrkS v:.k o:.kkS
,3 J' g 4 =U

nHkM+koklh lfjlo lksnjiqj lW ukSjaxh lqr ;nqohj nkS e>kSjk djegk
- ◌ॅ r3 43 J' ² >" 9
" ø b D ◌ॅ Á =
lW fnukukFk nq nkSA pf.Mdk iq=A v:.k lqr t;jke enuiqjoklh
2
> % ° ◌ॅ C 2 %' /
ds'koyky lqr txUukFk nkSA :ie iq=A cksèk lqrkS eèkqlwnu
g' " > c4 nsoukjk;.kkS csySoklh fHkëh ifupksHk lW ukSofryky nkS t;uxjoklh
=C %' g' r3 9 32 I >ø laxzke ,dgjk lW ckSdkbZ nq nkSA lqrkp iwf.kZekA vkn~;k nHkM+koklh
.ð b" b ◌ॅ Á % > = lfjlo lksnjiqj lW ukSjaxh lqr j?kqohj iRuhA vijk dksYgqok oklh
s K ◌ॅ \? 2 %' "
' E H* dkdks csymWp lW mfÙkeyky lqr 'kratho iRuhA eèkqlwnu lqrkS 'kadj
D ◌ॅ Á = 2
8 J' lat;kS fpduh oklh lfjlo lksnjiqj lW ?ku';ke lqr o:.ks'oj nkS
a¯2 a .◌ॅ ◌ॅ G jkts'ojh oklh x<+ csymWp lW nsoukjk;.k nq nkSA iwf.kZek lqrsp
4 J' 32 9 4 ¸ jatukA nsoukjk;.k lqrk fl>wok oklh lqn; csymWp lW nq[ku lqr
D ◌ॅ 8 O NA % qA n;kuUn nkS cM+xke nfjgjk lW nsokuUn iz0 eq'ku nq nkSA bUnq lqrsp
.◌ॅ ◌ॅ I >" 2 %' "
E vatukA
' I >" > .◌ॅ ◌ॅ
2
& > % ◌ॅ I 0
P4 2
%' V 2 '
=4 4 = ' K 9 uI txnh'k lqr lnkf'ko lqr ;ksxkuUn%A , lqrkS lR;nso t;nsoks
>Iä < = , D ◌ॅ O %' gseuxjoklh gkVh lksnjiqj lW ';keyky nkSA lqrsp ljLorh gkVh
, D ◌ॅ b 32 lksnjiqj lW Hkjkeoklh eèkqlwnu lqr HkouUnu iRuh , lqr
b J K A C' uI fo'oukFk%A lR;nso lqrk ijekuUn vuUr czãkuUnk iyklh oklh
# n> :M ◌ॅ ³ % us;ke dqtkSyh lW Mkseu nkS dkdks csymWp lW ukSofryky nq nkSA

a .◌ॅ ◌ॅ Á 2 %' = lqxkorh lqrsp vfEcdk jS;ke lksnjiqj lW >iV lqr mWekdkUr
y ®> D ◌ॅ , ◌ॅ# J' iRuhA ijekuUn lqrk jeSoklh j[kokjh gfjve lW T;ks0 jrh'k lqr
T & ◌ॅ ;0 4 nq[kekspu nkS rrSy ldjk<+h lW eksxy nq nkSA 'kdqUryk lqrsp diwZjk
2
&L % Ù ◌ॅ L= 2 %' 4:# eYnokM+ oklh dksdhyokM+ fnèkks lW cqf)ukFk lqr mWekukFk iRuhA
E a è ◌ॅ £
2 C vuUr lqrk lgcktiqj oklh txfr iokSyh lW mxzukFk lqr cVs'kukFk
◌ॅ C J' # = j nkS vksM+k ,dgjk lW cqf)ukFk nq nkSA dkek[;k lqrkp izseyrk
◌ॅ s C µ4 C % 2 C 2
◌ॅ £ 'kf'kyrk eerk dforkA vkn~;k <+ksycTtk oklh fHkëh ifupksHk lW
%' ¤ 44 ' tkxs'oj lqr ukFk iRuhA vijk jaxjk ,dek [k.Moyk lW :nzkuUn
H* ý¿ b" b ◌ॅ xA C
lqr foosdkuUn iRuh vijk jeS gkVh lksnjiqj lW cS|ukFk lqr dqej
J' = K &/ ◌ॅ
iRuhA vijk lksgkxekM+j oklh efg;k lksnjiqj lW cVs'kukFk lqr
^ J T , D ◌ॅ v* C
;qxs'kukFk iRuhA czãkuUn lqrk jkteksgu Hkwoueksgu bUnzeksgu
: J' D= > D ◌ॅ
:nzeksgu vt;eksguk iqM+Suhoklh lgqM+h ifjljk lW fnxEcj lqr
µ4 C Ðx4 C J' L
ckyÑ".k nkS vks>ksyh tky; lW Hkwih nq nkSA cqPph lqrsp lfjrk
b L VL L >L ±
lqtkrk la;qDrk lqfØrk lforkA vkn~;k <+ksycTtk oklh fo|kuUn
◌ॅ =y 67 % Û >
lqr 'kadj iRuhA vijk [kck'kiqj oklh xsukyky lqr mfnrukjk;.k
◌ॅ b 2 %' l 2 ÐQ
' H* ढ़Ë;¿ * 4 J'
iRuhA
&4 x >" J'
>I = 3 P3 43 =] ◌ॅ t;nso lqrk xtkèkj eqjyhèkj oa'khèkjk% eaxjkSuh ikyh lW HkkbukFk
bV C , C % ± ◌ॅ lqr VadukFk nkS iqM+Suh oklh lgqM+h ifjljk lW jktdqekj nq nkSA
: 2 %' =" =y c ' ;ksxef.k lqrsp txnEck miekdsaA vkn~;k rkjkckM+h oklh laxzke
H* s K ◌ॅ ,dgjk lW lqUnjyky lqr uUnyky iRuhA vijk miek iyklh oklh
J' a .◌ॅ ◌ॅ dkdks csymWp lW lnkuUn lqr txnh'k iRuhA xnkèkj lqrkS
=4 J' =3 9 C C 0 vejukFk cnzhukFk iz0 'kaHkqukFkkS cjncêk oklh doS ujmu lW
4 º â ¡ ◌ॅ c C dsnkjukFk lqr oS;k0 dkyhdkUr nkS [kkaxqM+ lfjlo lW NdkSM+h nq
¡>0 # % & ! ◌ॅ - 2 %' nkSA us;ke dqtkSyh lW ckcwyky pkS0 dLrqr%A bUnzk lqrkp oh.kk
n> :M ◌ॅ p0 ò2 ' V
ehuk{kh d:.kk lxUèkk v:.kkA vkn~;k dYgqokoklh efg"kh ijl.Mk
" ª " = "' H* ¯2 )
lW pUnzdkUr lqr o:.k dqekj iRuhA vijk [kck'kiqj eaxjkSuh ikyh
/ ◌ॅ # " : J'
lW ijekuUn lqr izHkkdkUr iRuhA "k"Bh fookgA 'kEHkqukFk lqrkS
&4 =] ◌ॅ b# J'
'kkS.kd 'kqHke rhjkoklh lhrkukFk >k nkSA dfork lqrkp 'kkEHkoh
)ñ ' 4¨2 C 9 Å" b C
'kkfyuhA vejukFk lqrk iadt uhjt lwjt lkSjHkk% clSBh oklh
%' 4¨ 4 ' C
nsoukFk pkS0 nkSA yfyrk lqrkpA iadt lqrk [kexM+k oklh 'kkjaxèkj
Íb k I C p0 %'
>k nkSA latuk iq=A }kfjdkukFk lqrkS equpqu ewUuw Hknzs'oj oklh
' &= 4 =3 %'
g' { C 9 P 2 bA
uxokM+ ?kkslksr lW xksfoUn lqr ';kekuUn nkS laxhrk lqrsp lksuhA
FD ◌ॅ U O % =
equpqu iz0 jkgqy lqrk [kexM+k oklh f=yksdukFk >k nkSA eqUuw lqr
D ' P 2 0 2 &= g ' / fxygckM+h oklh vuyiqj djegk lW x.ks'k lqr f=yksd nkS jeS oklh
%' P = ◌ॅ =N4 flejokM+ [kkSvky lW ijekuUn >k nkSA eqjyhèkj ¼ch, ch,y½ lqrkS
g % T dH ◌ॅ yyu jeukS jkeuxjoklh j[kokjh gfjve lW uodkUr lqr cynso
%' P3 ( ) 9 Á nkS iVqokgkoklh Nknu lfjlo lW fujatu nq nkSA cPph nk; lqrkp
◌ॅ # % I fdj.k Ñ".kk uwru vkn~;k lM+jkoklh csgV [k.Moyk lW lhrkdkUr
2 + ◌ॅ 2
%' l > lqr izeksn iRuhA vijk jaxjkoklh ,dek [k.Moyk lW fnus'k lqr
" 67 H* ., &/ ◌ॅ jktho iRuhA vijk HkSalfn;j oklh efg"kh cqèkoky lW f=iqj'kadj lqr
# L J' = K &/ iRuhA yyu lqrk cFkukgk oklh :nzkuUn feJ nkSA
◌ॅ n4 J' >
)
- ◌ॅ g 4 J' C
_ %'

C 0 &- (K bU 0 0 00) oklqdhukFk iz0 oa'khèkj ¼ch, Hkwxksy iz0v0 iyklh m0fo0½ lqr
:* ( ) ± ◌ॅ l latho dqekj% ¼ch,½ iqM+Suhoklh lgqM+h ifjljk lW cPpw lqr equhyky
P % = / ◌ॅ µ = 2 %' nkS txriqj ek.Mj lW Vsaxjh nq nkSA t;Urh lqrkp pkUnuh vjfj;k
># > uI 3 oklh lR;nso lqr ekèko th >k iRuhA latho dqekj ¼ch,½ lqrkS
J' : ( ) 9 ]4Á vjfoUn jkS'kukS rsxfN;koklh lfjlo lksnjiqj lW txrkuUn feJ
=> D ◌ॅ = _ %' nkSA ik;y lqrkp fiz;kA
> >'
I - ◌ॅ tudyky lqr egknso% iyklh oklh ldkSuk lW uwuwyky nkSA
%' &4 =U ◌ॅ 2 %' [kck'kiqj oklh xaxksyh lW ekSthyky nq nkSA
I # 67# U# µ= egknso lqrk dkyhdkUr Ñ".kdkUr xksjhdkUrk iVsxukoklh HkM+xke
◌ॅ & r3 % i tftoky lW [kreyky lqr eucksèk nkS Mwejk cqèkoky lW yVwjh nq

- ◌ॅ , 2 %' = g > nkSA lqxkorh lqrkp ifo=h uwuwnk; pUnzdykA vkn~;k jeSoklh okjh
' H* T ◌ॅ & 24 jkm<+ lW [kq'khyky lqr thokuUn iRuhA vijk [kck'kiqj eaxjkSuh
J' &4 =] ◌ॅ - ikyh lW xaxkèkj lqr eksgu iRuhA dkyhdkUr lqrkS vt; fot;
L J' # 9 > > etyhliqj oklh >kSok vy; lW eueksgu lqr ukxs'oj iz0 gjaxh

° > ◌ॅ L xA 0 nkSA eatwyk lqrsp :Dehuh QwyA Ñ".kdkUr lqr lksuw csyS oklh

%' Ú ~ ' 67# D .ð fHkëh ifupksHk lW ukScfryky lqr t;Ñ".k nkSA izfeyk iq=A lqrsp
b" b ◌ॅ Á >67 %'
xqM~Mh jchukA lksuw dqekj lqr QwyckM+h oklh pkS0 prqjkuUn lqr
g' !t ' D : ~
pkS0 lqHkk"k iRuhA f'k[kk iq=A xkSjhdkUr lqr jeu vjfj;k oklh
p0 p0 b) J' 4& g'
osnkdkUr >k nkSA y{eh lqrkp T;ksfr NksVhA
·# > ^# %' ²
; +,'
> ] : 2 µ4 C :RA] O vy;okj mljkSyh ewy % cqyks cVs'kukFk dq'ks'ojkS lqrkp ';kek
± M / ◌ॅ 3 = iqM+Suhoklh jtkSjk ek.Mj lW voèkyky lqr fxfjtkuUn iRuhA
J' µ4 C 0 P4 9 =C [ cVs'kukFk iz0 eq'k: lqrkS txUukFk dYiukFkkS redqM+koklh x<+
: &/ ◌ॅ &# %' 4 ◌ॅ [k.Moyk lW [kUrw nkSA f'kok gfjve lW vpfer nq nkSA lqrkp
2 %' 4 & $ lq'khyk [kM+fg;koklh erkvksu nfjgjk lW Ñ".kdkUr lqr xtsUnz
◌ॅ 67# =q J' =C 9 " iRuhA txUukFk lqrkS v:.k dqekj Jo.k dqekjkS nHkM+koklh okjh
: _" :] b / ◌ॅ o ek.Mj lW Hkksyk lqr cqn~nh nkS cf<+;ke iokSyh lW jfrdkUr nq nkSA
2
Ê % > j ◌ॅ # 2 %' l > cPpk nk; lqrsp nsodh iz0 lqys[kkA v:.k dqekj lqr jktk iz0 g"kZ
I 0 @&' " : 0 ) E
iyklh oklh txnh'k lqr 'kadjukFk nkSA cYyks lqrkp fnikA Jo.k
=4 4 C %' |; '
dqekj lqrk 'kadjiqj flejcuh oklh f'ko'kadj lqr izeksn nkSA
_" : 4 44
dYiukFk lqr yyu rsxfN;k oklh Mhgk ek.Mj lW vukukFk lqr
L %' [ C => i /
fo'oukFk iz0 MkDVj nkS lUngiqj fn?kks lW gfjeksgu nq nkSA ekyrh
◌ॅ C A C 0 i§ % F ◌ॅ
lqrkp laxhrk xhrkA vkn~;k vljuk oklh dqjek [kkSvky lW
L 2 %' = = ' H*
t;eksgu lqr v'kksd iRuhA
: dH ◌ॅ >L S
J'
:RA C 3 E C 0 «A xA dq'ks'oj lqrk fnukukFk èkeZukFk iz0 ijes'oj ukxs'ojk% mnuiqj
◌ॅ U C : %' tftoky lW xksihukFk lqr dqejyky nkSA eyafx;k dVkbZ lW
20 ◌ॅ 2 %' " ¹ -4¹ uUnyky nq nkSA gtkjef.k lqrkp vfgY;k dkSf'kY;k dkykdk%
H* ³ ◌ॅ <A vkn~;k MksfM+;k oklh fu[kwfr lW crgw lqr flags'oj iRuhA vijk
J' 3Á : ◌ॅ £ 2 cjnkgk oklh èkukSth dqleky lW cq)u lqr nsohdkUr iRuhA vijk
I# J' > .◌ॅ ◌ॅ enuiqj oklh lqn; csymWp lW >wyu lqr rhFkkZuUn iRuhA ijes'oj
C E J' «A >

ò # _ %' H4 ³ lqr lqthr vjfj;k cLrh oklh rkjkdkUr feJ nkSA vk'kk lqrkp
4 ' xA 4 _ Mksyh uhrw 'kadjA ukxs'oj lqr lqfer iyk'kouh oklh i'kqifr feJ
%' E" I C 4 E ± nkSA vpZ.kk nsoh lqrkp fnukukFk lqr lqn'kZu iqM+Suh oklh dqleky
: ◌ॅ 0 4 % lW ekSthyky lqr jkeyky iz0 'khyk nkS eYnokM+ oklh >kSok
° b ◌ॅ 2 %' >= C ifupksHk lW enuyky nq nkSA iz;kxukFk lqr lqfer iyk'kouh oklh
4 > ◌ॅ C %' ujlke cfy;kl lW i'kqifrukFk nkSA vpZuk lqrkpA
E '
µ= : : W Ü iVsxuk % czãiqjk ewy % [ksykuUn lqr iq.;kuUn fl>wok oklh
V ◌ॅ 4/ l %' Ü 9 u > ; lqbjh lW 'kDy cPpw nkSA iq.;kuUn lqrkS fuR;kuUn th;kuUnks
Û > ◌ॅ % enuiqj oklh vks>ksyh tky; lW uwuwyky lqr iapw nkS Hknzs'ojoklh
bA & ◌ॅ4 2 %' =
2 E I lry[kk lWij'kh nq nkSA nqxkZ lqrkp nsodh jkèkk 'kksHkk mxuh
3 Sb = H* µ= = fctyhdk% vkn~;k iVsxuk oklh uxokM+ ?kkslksr lW fcgkjh lqr
FD ◌ॅ Sb# J' 'kksHkkdkUr iRuhA vijk enuiqj efgUnziqj i.Mqvk lW izselqUnj iRuhA
/2H ◌ॅ ¤ J' Sb vijk 'kksHkk HkVokM+oklh czãksyh ifupksHk lW misUnz lqr tuknZu
2 ; b ◌ॅ 0 E J' iRuhA vijk iyklh uxokM+ ?kkslksr lW prqHkwZt lqr lR;ukjk;.k
FD ◌ॅ b E u >"
iRuhA fuR;kuUn lqrk cgqjku >kSok ifupksHk lW jkèkkukFk lqr
J' u 2 ° b ◌ॅ -'
dqykuUn nkS dqjlkdkaVk oklh nq[ku nq nkSA dqUrh lqrsp eatwyk
: 2
% : , & 2 %' :#
oanu lquhrkA

'
8^ : µ= E &> E b= fn?kos lUngiqj ewy % iVsxuk iwoZ [kM+fg;k iwoZ njHkaxk ftyk
=, _ dH p0 bª2 9 jaxjgVk oklh Jhiqj [kkSvky pkS0 fHk{kqd lqr >wed lqrkS uks[ks cnzh
`W % Ê %' p0 `W nkS efguke ign~nh oklh nkSA pkS0 uks[ks lqrk jketh lR;ukjk;.k
u >" > >" ò 0 t;ukjk;.k leLrhiqj lehis cygk oklh Mhg nfjgjk lW ikBd
◌ॅ k 2 %' u >" ccqtu nkSA lR;ukjk;.k lqrk iVsxuk oklh uhek Vdoky lW txrh
µ= ◌ॅ
= , ¤ % lqr izseyky nkS jrkSyh nfjgjk lW frydukFk nq nkSA
9 ◌ॅ C 2 %'

-Z =U : IR µ= : = cqèkokM+s xaxksjk ewy % lqyrkuiqj ns'ks iVsxuk % jaxyky lqr
I b 67I ◌ॅ# 0 lqUnjyky lqrk 'kqdnso Hkoh Ñ".knso mWekdkUr iz0 nq[kekspuk
2
&L > ◌ॅ ¤ %' fpyfu;koklh gM+jh ldjk<+h lW izseyky nkSA lqrkp dkSf'kY;k
-4¹ b ◌ॅ ==3 nHkM+koklh cjgh fu[kwfr lW xaxkèkj lqr gfjeksgu iRuh , lqrkS
L J K 9 V# #;' b bUnzdkUr pUnzdkUrksA Hkoh lqr thoN% cFkukgk oklh dVS;k ek.Mj
+*' Õ> / ◌ॅ V" r3 lW bUnzef.k lqr cksèk nkS QÙksiqj oklh vks>ksyh csymWp lW ;nw nq nkSA
% ~G Û .◌ॅ ◌ॅ > 2 %' >S ;'kksnk lqrkp xaxk rsxfN;k oklh Mhgk ek.Mj lW vukukFk lqr
== => i / ◌ॅ C 'ks"kukFk iRuhA thoN lqr furh'k% u<+kSok oklh ijes'oj >k nkSA
R) C J' 4 «A
Ñ".knso lqrk nHkM+koklh lUngiqj fn?kks lW cxM+w lqr uwuwyky nkSA
%' 67I b F ◌ॅ
lqrsp f=os.kh fueZykA vkn~;k cjnkgk oklh dule ek.Mj lW
%' g^" '
E H*
mWekdkUr lqr pUnzdkUr iRuhA nq[kekspu lqrk ukjk;.k gseukjk;.k
/ ◌ॅ ◌ॅ# 2
# J' &L
izseukjk;.k fnus'k dsnkj eksguk% jtkSjk ek.Mj lW HksVu lqr iqj.k nkS
>" < >" ¤ >" n4 c L
ldqjh lfjlo lW ccqtu nq nkSA ;equk lqrsp 'kkfUrA ukjk;.k lqr
M / ◌ॅ ©, " % : ◌ॅ
deys'k csaxk oklh dule ek.Mj lW crgu lqr ;qxy fd'kksj nkS
2 2 %' >P 4#' >" @4
efg"kh tky; lW oh: nq nkSA eatwyk iq= eerk cchrkA vkn~;k
.=
/ ◌ॅ Ð= S %
4 ◌ॅ 2 %'
g '
jgVehuk oklh jrkSyh nfjgjk lW Vhe ikS= nsosUnz lqr fnyhi iRuhA
H* , 9 ◌ॅ , fg I^
gseukjk;.k lqrk jkts'k jes'k :is'kk% yks[kM+k oklh vksM+k ,dgjk lW
J' < >" q4 «4 04 eFkqjkuUn nkS jrkSyh nfjgjk lW Jhèkj nq nkSA mfeZyk iq=A jatw
& $ 2
◌ॅ C % 9 iksfB;k oklh f=yksdukFk lqr foHkk"k iRuhA izseukjk;.k lqrkS eqds'k

◌ॅ _3 2 %'
E g' Ók> fnidkS enuiqj oklh f'kodkUr >k nkSA ve`rk lqrkpA fnus'k lqrk
g C b) J' ¤ >" 9 Pc4 Mqefj;k dfVgkj oklh ifupksHk >kSok lW ukxsUnz >k nkSA dsnkj lqrkS
- 4# %' ' jkgqy jks'kukS lgoktiqj oklh cqf)ukFk >k nkSA uhye lqrkpA eksgu
n4 i 2> , b ° ◌ॅ lqrkS lkSjHk xkSjoks redqM+k oklh vUgjk dVkbZ lW lj;qxdkUr feJ
x %' c 9 2 Ò4Á nkSA :ie lqrkpA eksnukjk;.k lqr NksVdfu lqrkS oklqnso xaxkèkjkS
£2 C %' ' L 9 Íb dksrgiqj oklh ldqjh lfjlo lW ccqtu nkSA lqrkp eq'kyh iyklh
·ä : Y ,? ◌ॅ Ð=# _ oklh jktuiqjk nfjgjk lW oklqnso lqr iksFkkbZ iRuhA , lqr
%' ' L >" +, 9 pUnzkuUnA
I ==3] a : ◌ॅ
%' P4 ◌ॅ
I ÓC? J' K '
E 2 F 9 2 )/ K: lksnjiqj jS;ke ewy lqyrkuiqj ns'ks iVsxuk %
fg > 2 2

9 3# C#; ykyth ikS= ;nquUnu lqr egkohj lqrkS jkèkkdkUr eFkqjkdkUrks
: dH ◌ॅ %' =>g dqjek [kkSvky lW yhykuUn nkSA pUnzdyk lqrsp xk;=h eatwykA
' H* a .◌ॅ ◌ॅ H vkn~;k fl>wok dkdks csymWp lW vkuUn lqr fxfjtkuUn iRuhA
= J' , Ù ◌ॅ vijk eatwyk jgVehuk rrSy ldjk<+h lW fdluw lqr nsodkUr iRuhA
I# J' 3# S b jkèkkdkUr lqrk v'kksd foHkwfr vuhyk% jeS oklh vksM+k ,dgjk lW
T ◌ॅ > Á ft;kyky lqr ukScfryky iz0 ywcu nkSA 'kadjiqj oklh lrkSyh
0 %' 4 9 & ◌ॅ & lry[k lW 'kadj nq nkSA vnwy nk; lqrsp ehjk csyS oklh us;ke
%' > .ð n> :M ◌ॅ dqtkSyh lW dsoydkUr lqr 'kksHkkdkUr iRuhA eFkqjkdkUr lqrk fot;
c# 2
Sb# J' C# >
dqekj iz0 fnyhi vthr dqekj iz0 lqèkhj uohu csyckM+h cygk
: 0 : 0 3 .
cfy;kl lW olUryky lqr fxjkuUn nkS cjkWViqj oklh lUngiqj
◌ॅ # = % ◌ॉ,
fn?kks lW f'kokuUn nq nkS eatwyk iq=A fnyhi lqr 'ks[kj enuiqj
F ◌ॅ & 2 %
g'
oklh dVkbZ lW mn;kuUn nkS lhek lqrkp [kq'kcw iEeh liuk vthr
R& ,? ◌ॅ > %
iz0 lqèkhj lqrk nsoèkj oklh nqxkZuUn cylfj;k nkSA lquhrk lqrkpA
& 24 } 0 3 I3
uohu lqr veu th etfyliqj oklh is0 'kksHkkdkUr feJ nkSA
=2 E > %' '
vuhrk iq=A uohu dqekj lqr veu etfyliqj oklh 'kksHkkdkUr nkSA
00 Sb# _ %' g'
: Sb# %'
C _ : g e _ ª3 vFk nfjgjk lgJke ewy % f=iqjs lqr Jhdj lqrk i{kèkj gyèkj
3 >3'
E g ª3 _ K ◌ॅ lw;Zèkjk%A r= i{kèkj lqr Jh fuokl% ,dgjk lW cyHknz nkSA vijk
b %' ª3 #" < ◌ॅ i{kèkj lqr fpUrkef.k cgsjk<+h lW x.kifr nkSA Jh fuokl lqrk uUnu
=" %' _ !
E 2
3 ◌ॅ fuxqZ.kks cqèkoky lW ujksÙke lqr jekifr nkSA feJ uUnu lqrkS fe=dj
ÒG %' _ 9 g - dk:dkS cqèkoky lW ijekuUn nkS dkdks csymWp lW y{e.k nq nkSA

- ◌ॅ % a .◌ॅ ◌ॅ ²" 2 %' jr~uorh iq=A feJ fe=dj lqrk cNkbZ cUèko o;u uhruk vy; lW
J g' _ g ? > ykyk lqr fe=lsu nkSA jkes'ojh lqrkp èkhjkA vijk fe=dj lqrkS
◌ॅ g %' «A 3' nq[kekspu Hkw"k.kkS djegk lW pkS0 cwuk nkSA vijk fe=dj lqrk epy
g 2
9 &L b)ø ◌ॅ p0
Hkksyk lqUnjk% feJ cNkb lqrkS Qsdu gksjhyks tftoky lW jekuUn
%' g o _ V
lqr jS;k nkS cgsjk<+h lW vUnw nq nkSA efr iq= lqrkp cwukorh
9 1 ◌ॅ ®> %
lksnjiqj è;ku iRuhA
< ◌ॅ 2 %' g
D ¦ J'
IR Ó& G: _ lqyrkuiqj ns'ks lgcktiqj izkphu iks[kjhd mÙkj % feJ Qsdu
k:G U 2
G A C lqrk BkdqjnÙk xksiky nqykjnÙk jke fo'oukFk fnucaèkqdk% lq[ksr
2
3 W D ◌ॅ _ 3 % lksnjiqj lW feJ èkhjk lqr pkUn nkS fni cgsjk<+h lW ?kuh nq nkSA

< ◌ॅ 8 2 %' Ü >" iq.;orh lqrkp ukjk;.kh tjgfV;k ikyh lW feJ [kqf'kgky lqr Hkwou
2 ◌ॅ _ & 24 b J' iRuhA vijk Qsdu lqrkS ij'kqjke dsoyjkekS txfr iokSyh lW
9 c = j ◌ॅ : dqyifr lqr u;u iRuh us;ke dqtkSyh lW HkS;kjke nq nkSA èkus'ojh
> J n> :M ◌ॅ > 2 %' lqrsp ckyfg ;Korhdsa vkn~;k gkVh ikyh lW xkSjhnÙk lqr fo|kukFk
3nA >m c H* , ◌ॅ iRuhA , lqr cos lqrsp y{ehuhA BkdqjnÙk lksenÙk% efg"kh cqèkoky
·G * C J' K ^ ² ' lW rkjkifr lqr ckyknÙk nkS lfjlo lksnjiqj lW cqf)ukFk nq nkSA
2
k:G DG ) 3 ◌ॅ G dapuh lqrkp fo|kA xksiky lqrkS I;kjs rksQkdkS vYykfj lW pkS0 nk'k
% D ◌ॅ £ 2 C 2 %' lqr [kM+xh nkS us;ke dqtkSyh lW xjhc nq nkSA foyk'korh lqrkp
*' U 9 e X~- | ◌ॅ p0 &
usgorh gkVh lksnjiqj lW feJ Hkokuh lqr fn;k iRuhA vijk xksiky
&= % n> :M ◌ॅ = 2 %' 4
lqrk gkVh lksnjiqj lW feJ NksVdfu lqr ';ke nkS dqjek [kkSvky lW
n , D ◌ॅ _ b >
nqxkZnÙk nq nkSA ne;Urh lqrkp [kM+xorh j[kokjh gfjve lW
J' U , D ◌ॅ _ +,
eksguyky lqr feJ Jhyky iRuhA vijk xksiky lqr 'kf'kukFk%
2 G
O % : dH ◌ॅ = E 2 %' >#
xaxksyh lW Hkos'k lqr dkyhnÙk nkS dkdks csymWp lW eulq[k nq nkSA
& ◌ॅ L _
y{ehuh lqrkp nk;orh i.Mksyh lW jktdqekj iRuhA vijk xksiky
_ J' U 44 C =U ◌ॅ
lqrkS Jhèkj efgèkj iz0 izhfrukFkkS tky; lW txUukFk lqr tuknZu
b^4 G % a .◌ॅ ◌ॅ & 2 %'
² > /; ◌ॅ : J'
iz0 tkuh nkS csymWp lW nqD[kh nq nkSA fnyorh lqrkp gdjorh
U 9 _3 3 0 > ◌ॅ =C
èkudkSyh fn?kks lW ckcwukFk lqr ekSthyky iRuhA 'kf'kukFk lqr
E 0 % .◌ॅ 2
◌ॅ B 2 %' ;nqukFk% ipgh tftoky lW ikBd ekèko lqr ikBd dkjh nkS dVek
3 - F ◌ॅ C gfjve lW eafpr nq nkS ;nqukFk lqrk lhrkiqj oklh e>kSjk djegk lW
J' 44 C > 2 C ◌ॅ euQwy ikS= HkS;k lqr fHkf[k;k nkS xksliqj oklh rrSy ldjk<+h lW
k 3 k % , ◌ॅ tIih nq nkSA T;ks0 Jhèkj lqrkS ;'kksèkj nqxkZukFk iz0 ;ksxèkjkSA
% > 2 C ° ◌ॅ 3 Qwynkgk ikyh lW p.MhnÙk lqr izseyky nkS g"kksZyh ek.Mj lW
fg > b&> % U Ù fHk[kkjh nq nkS lR;Hkkek lqrsp lqHknzk csgV djegk lW loZyky lqr
◌ॅ 2 %' ;0 _3 2 E C 0
9 >S3 = [ksykuUn iRuhA , lqrkS cS|ukFk fo'oukFkkSA oS;kdj.k ;'kksèkj lqrk
=3]' ~ ◌ॅ /G ¤ % deykdkUr n;kdkUr e;kdkUr lw;ZdkUrk% <ksycTtk oklh fHkëh
Æ
E / ◌ॅ b& 2 % ub b ifupksHk lW b'ojhnÙk lqr vuwiyky nkS Nkew ldjk<+h lW bUnzef.k nq
., ◌ॅ
E W J' K 9 nkS lxjh iq= lqrsp vUuiw.kkZ diwZjkdsaA vkn~;k iyklh dkdks csymWp
v* C A ' ¡>" >S3 # lW rhFkkZuUn lqr lqUnjdkUr iRuhA vijk us;ke dqtkSyh lW eksfgr
># ># >#
E ý¿ b" b lqr jkeÑ".k iRuhA deykdkUr lqrk JhdkUr ukjk;.k mn;dkUr
◌ॅ VAG % ◌ॅ V" 2 lq'khyk dVgjckM+h oklh f'kok gfjve lW jfrdkUr lqr 'kksHkkdkUr
% = g " E c
E ' H* a nkS Mhgk ek.Mj lW N=ukFk nq nkSA nsoek;k lqrkp js[kk 'kf'kdyk
.◌ॅ ◌ॅ C E # J' n> lforkdk% vkn~;k nsohxat efg"kh cqèkoky lW pkS0 uhydaB lqr
:M ◌ॅ L 67 J' # rstkuUn iRuh , lqrk vuhy v:.k vjfoUn v'kksdk% vijk
_# >" ># 4 , & 'kf'kdyk fljfl;k oklh [kkaxqM+ lfjlo lW mes'k lqr nsosUnz iRuhA
◌ॅ # Sb# % i / ◌ॅ
JhdkUr lqrk jaxjkoklh ,dek [k.Moyk lW eqpdqUn nkSA n;kdkUr
g C 2 %' I> e& 44
lqrk f'kodkUr 'ks"kdkUr ef.kdkUr KkudkUrk% vuyiqj djegk lW
H* I= 2
) 3 ◌ॅ p0 k
fe=ukFk lqr dYiukFk nkS fi.Mks[kfj lqjxu lW Hknzs'oj oklh
J K " S 44
vkuUnyky nq nkSA mu[kh lqrsp jhrk xhrkA vkn~;k rkexat oklh
& ! ◌ॅ «4 I^ J'
lfjlo lksnjiqj lW vfu:) lqr lfPpnkuUn iRuhA vijkthrk
_# = K &/ ◌ॅ P: %'
d.kZiêh oklh vuyiqj djegk lW egsUnz lqr ukxsUnz iRuhA
># 4# R)# "# m #
f'kodkUr lqrk iyklh oklh uxokM+ ?kkslksr lW y{eh'oj lqr
◌ॅ g C [ C % /;& = ◌ॅ
bA H 2 %' & %
dkyhdkUr nkS jgqokoklh csgV [k.Moyk lW cqf)ukjk;.k nq nkSA
H* = D ◌ॅ £
e;kdkUr lqrkS jkds'k iIiwdkS jaxjkoklh ,dek [k.Moyk lW 'kEHkq
l J' "â
E lqr Hkw"k.k nkS Jhefr lqrkp ehuk eatw ekyk ekèkqjhA vkn~;k c[kjh
◌ॅ < x J' 4# oklh fu[kwfr lW egs'k lqr ';kecksèk iRuhA lw;ZdkUr ¼ch, vkWulZ½
FD ◌ॅ ²A # % 2 lqrkS bUnzdkUr pUnzdkUrkS chjcu oklh eyafx;k dqtkSyh lW NksVdw
2 >" 2 %' >#
., &/ ◌ॅ £ 9 c4 lqr vfèkdyky nkS Mhgk ek.Mj lW vchjyky nq nkSA mxzrkjk iq=
- = K &/ ◌ॅ 4¨2 b)" % lqrsp lfjrk iwue cchrk cwpuhA vkn~;k eYnokM+ oklh dksdhyokM+

_ 2
3' H* & fn?kks lW deykuUn lqr nqxkZuUn iRuhA vijk èk:okjh oklh
◌ॅ <4 Or3 J' >#
E ( ऑ )E vuyiqj djegk lW lnkuUn lqr Ñ".k th lqr vkfnR; iRuhA vijk
9 V# #õ => :M ◌ॅ cywvk cktkj egs'k lqr jkts'k iRuhA bUnzdkUr ¼ch,½ lqrkS 'kqHke
+, 3 % i / ◌ॅ 2 %' laxe f'kykukFk :ikSyh oklh rkjkuUn >k nkSA dYiuk lqrkp
s g ' H* [kq'kcwA oS;kdj.k ;ksxèkj lqrkS fo".kqdkUr fou;dkarks Mqefj;k oklh
a F ◌ॅ 2 E
= dVjke i.Mksyh lW ujflagnÙk lqr ;'kksèkj nkS efg"kh cqèkoky lW
J' 3 ◌ॅ vtcyky nq nkSA pUnzdyk lqrsp fo".kqek;k vuUrek;kA vkn~;k
67 Hu J' H <4 Hknzs'oj oklh fi.Mks[kfj lqjxu lW tudyky lqr lj;qxyky
q4 J' V# ( ) 9 b = 4 C
¼Hkw0iw0 dkchuk ea=h fcgkj ljdkj] ofj"B dkaxzslh½ iRuhA vijk
f %' [ & 24 '
vuUrukFk Mqefj;k oklh eaxjkSuh ikyh lW nq[ku lqr flf)ukFk
¡>" =3 9 72# > X i 2>
iRuhA fo".kqdkar lqr dUgS;k iz0 Jh fuokl cjncêk oklh ikj[k.M
, /; ◌ॅ G >S3 % ) 3 2
cgsjk<+h lW xksihukFk lqr cS|ukFk nkS cM+xke nfjgjk lW cS|ukFk nq
◌ॅ 2 %' 72> #%
nkSA oh.kk lqrsp 'kkjnk iz0 eatwyk vuhrk iz0 fuR;ek;k lqefr iz0
H* bA
/;& = ◌ॅ
dYiuk laxhrkA vkn~;k cuxkao oklh efg"kh cqèkoky lW rkfj.kh
Ð= (00 g , ñ í)
izlkn lqr latho dqekj iRuhA fou;dkUr lqrk lgcktiqj oklh
J' # C i 2> =] ◌ॅ
£ C J' 72 Y> 0 _
gkVh ikyh lW pSrw lqr dosyky nkS jS;ke lksnjiqj lW vuUryky nq
â &/ < ◌ॅ U C v* C
nkSA lq'khyk lqrsp T;ksRluk iz0 'kkjnkA pUnzdkUr ¼,e,llh½ lqr
% ◌ॅ v* C 2 %' "
4 Ñ".kk ddjkSM+ mÙkeiqj lW ;nqukFk lqr JhdkUr nkS Jhiqj oklh
0 u>
0 0 [ = ' ukU;iqj foLQh lW euksgj lqr JhdkUr nkSA fuHkk lqrkp Js;lhA
2
H* = ) 3 ◌ॅ "
: J' ># ,
◌ॅ ^ % ®> D ◌ॅ
# 2 %' 4 ;¼ 0 & %
# ( )
67 ] G ◌ॅ '
_# % _ ¬ ¶ ◌ॅ `
_# %' b >'
2
3 0 8, 3 ] ◌ॅ ~ efgèkj iz0 ?kqVj lqr gyèkj rjkSuh djegk lW luQwy lqr ckcwyky
% a .◌ॅ ◌ॅ u 2 %' nkS dkdks csymWp lW fuR;kuUn nq nkSA lqrkp dkek[;kA gyèkj lqrk
' 3 # # 3# gfjdkUr dkyhdkUr lqèkkdkUr xksihdkUrk% MksM+jkoklh lfjlo
U# ³
D ◌ॅ lksnjiqj lW gfjgj lqr JhdkUr nkS clgk lW xqykc nq nkSA deyk
_# % ◌ॅ ! 2 %' > lqrkp vuwiek;k nsoek;k fueZyk m"kkdk% vkn~;k Mqefj;k oklh gkVh
I>
E ) H* i 2> , D lksnjiqj lW eksfgr lqr y{e.k iRuhA vijk nsoek;k lgcktiqj oklh
◌ॅ L ²" J' I> txfr iokSyh lW lqUnjyky lqr mÙkeukFk iRuhA vijk jeS oklh
= j ◌ॅ G C J' jkm<+ lW cwPph lqr ;'kksèkj iRuhA vijk ykyiqj cgsM+k csymWp lW
T ◌ॅ l >S3 J'
fo'oukFk lqr jk; ';keukjk;.k iRuhA gfjdkUr lqrk fnyhi dqekj
< .◌ॅ ◌ॅ A C > O >"
jaxjkoklh ,dek [k.Moyk lW cPpw lqr czãnso nkS Hkkxyiqj cM+gjk
J' # : = K &/
oklh feJ 'kaHkw nq nkS bUnq lqrkp dapu iwtkA dkyhdkUr lqr
◌ॅ l I % b= _ 4 b 2
dqUnu dqekj% yhytk oklh Jhèkj lqr JhukFk nkS fo".kqiqj oklh
% V 2 ' # : :
HkxokunÙk nq nkSA T;ksfr iq=A
_3 _ C % 72 b= G 2
%' ; g'
> 2 C 9 3# 4 X "â

E ° ;nqukFk lqrkS jkèkkdkUr fu'khdkarks d.kZiêh oklh e>kSjk djegk lW
◌ॅ > b&> % Ù ◌ॅ [ 2 HkS;k lqr fHkf[k;k nkS rrSy ldjk<+h lW tYih nq nkSA foUè;okfluh
%' ¦ ' 3#
># 9 lqrspA jkèkkdkUr lqrkS fot;dkUr vt;dkUrkS [kkaxqM+ lfjlo lW
>#õ & ! ◌ॅ ` % i euksgj lqr ckcw nkS Mhgk ek.Mj lW N=ukFk nq nkSA deyk lqrsp
/ ◌ॅ g C 2 %' â izfeyk cjncêk oklh gkVh lksnjiqj lW jekuUn lqr izHkk"kpUnz

, D ◌ॅ b) J' iRuhA fu'khdkar lqr vHk; dqekj jaxjkoklh lekSyh ikyh lW
4 b> : = ◌ॅ mfpryky lqr uks[ksyky nkS eqaxsj jrSBk oklh Nsnh nq nkSA gkok
`W $ 2
% P x Ùk lqrkp 'kfeZyk muhrk eerk ruqtk vuwtkA vkn~;k QwyckM+h oklh
%' 4
E ¾ ' H* us;ke dqtkSyh lW lw;kZuUn lqr thokuUn iRuhA oklqnso lqr Jhifr
3 n> :M ◌ॅ > E iz0 ohdy lqr ekèko% enuiqj oklh Qwynkgk ikyh lW izseyky lqr
J' I _ 0 3 enuyky nkS fnxkSu tftoky lW 'kfDref.k nq nkSA ckSdorh lqrsp
3 ◌ॅ ¤ % · rkjkdqUrh foeyk vkn~;k chjou oklh csgV djegk lW ;'kksèkj lqr
◌ॅ 4Q" 2 %' \ :# yacksnj iRuhA vijk cjkWViqj oklh lUngiqj fn?kks lW f'kokuUn lqr
H* ., ◌ॅ >S3
czãkuUn iRuh vijk chjou oklh dkdks csymWp lW vudfyr lqr
r J' ◌ॉ, F ◌ॅ
xaxkuUn iRuhA ekèko lqrk yyhr vthr iquhrk% dfVgkj oklh
4 J a .◌ॅ
vuyiqj djegk lW ;nw lqr T;ksfr"kh lqUnjdkUr nkSA Hkr[k.M oklh
◌ॅ == J' 3
JhdkUr nq nkSA nsodyk lqrsp js.kwdk jhuk iqrqy vkn~;k flrqgj
, ◌ॅ > ; )
oklh okyh lksnjiqj lW vfHkuUnu lqr vejs'k iRuhA vijk oh.kk jeS
# %' b &/ _# 2 %' I
oklh okjh jkm<+ lW osnkuUn lqr jes'k iRuhA cuekyh lqrkS
e" H* D
'kfDrukFk jktèkjkS uxokM+ ?kkslksr lW ckSdkb lqr HkkbukFk nkS jS;ke
◌ॅ b e4 J' " T
◌ॅ ^ «4 J' 9
lksnjiqj lW Hkksyk nq nkSA tkudh iq=A 'kfDrukFk lqrk lR;nso
4Q C 3] = FD ◌ॅ \V bV C
'kqdnso fo'onso Hkhenso vtwZunsok% j[kokjh gfjve lW jeS oklh
% ®> D ◌ॅ o 2 %' g' dyj lqr T;ks0 jrh'k nkS ldqjh lfjlo lW usuknÙk nq nkS nk;th
4Q C uI I AI bI E I lqrsp :Dehuh m"kkdsaA vkn~;k e>kSjk djegk lW uks[ksyky lqr
◌ॅ T ;0 4 % vuUryky iRuhA vijk m"kk yks[kM+k oklh vksM+k ,dgjk lW udVw
: ◌ॅ n G 2 % > Ú lqr nsokuUn iRuhA lR;nso lqrkS y{ehdkar% ?ku';kekS [kck'kiqj
)c ' H* ° ◌ॅ `W # oklh cf<+;ke iokSyh lW txUukFk nkS csyS oklh mfpr nq nkSA
J' ) & $ ◌ॅ , 'kqdnso lqrk tfn;k oklh ohjiqj ifupksHk lW mfpr lqr dfiys'oj
I J' uI 9 ² 8 O &4 nkSA jktèkj lqr Ñ".kdkar% nsohxat oklh yksvke lqjxu lW eksgu
> j ◌ॅ =C % .ð 2 lqr ckyk nkS lhrkiqj oklh lry[kk lW iq"iyky nq nkS jkèkk lqrsp
%' I > b ◌ॅ dkSf'kY;k lqfe=kA vkn~;k eèkqcuh oklh ipk<+h dksnfj;k lW N=èkkjh
@A %' 3 67 I= lqr jke lqUnj iRuhA vijk MksM+jk oklh ckSdw lqr dkes'oj iRuhA
H = ◌ॅ
L % Ñ".kdkUr lqrk Hknzs'oj oklh efg"kh ijl.Mk lW Jhyky lqr 'kqdnso
◌ॅ 2 % 3 -4¹ g' nkS fiBkSjk oklh lry[kk lW in~eukFk nq nkS 'kkfUr lqrsp ewfrZ
H* 32 a> ◌ॅ g3 lqxUèkkA
J' ³ \ «A J'
67# bA ) / ◌ॅ _
I % 4 & ◌ॅ Þ C 2 % 4#
E ='
IR b,>: , lqyrkuiqj ns'ks HkfV;kgh % cuekyh lqr owyu% lqiVkuh xaxksyh
=U ◌ॅ 3 C % > = s K ◌ॅ lW jkèkkukFk nkS t;uxj oklh laxzke ,dgjk lW eugj nq nkSA cqyu
2
%' 2 9 ; P >" lqrkS jekuUn ijekuUnks eqjyhukjk;.kiqj oklh [kkaxqM+ lfjlo lW
& ! ◌ॅ ! = % xqnj lqr xjhc nkS ykyiqjoklh jrkSyh nfjgjk lW eqjyh nq nkSA
9 ◌ॅ P 2 %' vijk cwyu lqr dUryky% Hknzs'oj oklh eaxjkSuh ikyh lW n;kukFk
# bA =] ◌ॅ > C % C nkS jekukFk lqrk cqf)ukFk dk'khukFk fot;ukFk ccyw lat; jkthok%
2 C 4 C > C >
£ d.kZiêh oklh lqn; csymWp lW eqDrs'oj lqr ;qxs'oj nkSA
"â
E > .◌ॅ ◌ॅ PQA ÐxA %'
=3â > j ◌ॅ P: 2 %' ` fxjèkjiêh oklh cf<+;ke iokSyh lW eqdqUn nq nkSA euksjek lqrsp
)' £ 2 C
k qA %' m"kkA cqf)ukFk lqr Bdjiwjkoklh jkts'oj nkSA ijekuUn lqrk
k F> ◌ॅ Bdiwjk oklh lUngiqj fn?kks; lW ckthryky lqr y{ehdkar nkSA
² %' # bA IH dUryky lqrk Hknzs'oj oklh ns'kqvky [k.Moyk lW Jhyky lqr

&/ ◌ॅ _ ? % > ◌ॅ 2 % ekSykbZ nkS tky; lW iq"ih nq nkS mek lqrsp foy[kh ekykA vkn~;k
& ' H* ,> ., &/ efV;kgh oklh csgV [k.Moyk lW Hkksyk lqr fuR;kuUn iRuh , lqrkS
◌ॅ o u J K 9 ` XÆ' eukst larks"kksA
IR T: ²# ` 4 4 lqyrkuiqj ns'ks jeS % y{ehdkUr lqrk eukst izdk'k fodk'kk%
&/ < ◌ॅ u % cjnkgk oklh ikj[k.M cgsjk<+h lW dudhj lqr fuR;kuUn nkS dule
/ ◌ॅ \ 2 %' g' & ek.Mj lW ckSdw nq nkSA eatwyk iq=A jhuk c[kjh oklh ekèko lqr
3 > J' 8 O 9 ¾ 0 lat; iRuhA ?ku';ke lqrkS vuqt iz0 Hkksyk ijokgk oklh gkVh
o , D ◌ॅ 3 U % lksnjiqj lW ekèko lqr xksiky nkS egkjkuh lqrsp lquhrk jeS oklh
T ◌ॅ okjh jkm<+ lW lnkuUn lqr mes'k iRuhA 'kqdnso lqrk nsodkUr
«4 J' I I# # ·# uodkUr xkSjhdkUrk% tfn;k oklh ohjiqj ifupksHk lW mfpr lqr
> b ◌ॅ @A % dfiys'oj nkS Jhiqj oklh iaph nq nkSA lR;Hkkek lqrsp f=os.kh
_ 2 %' ub g^" 2'
fcUnqykA vkn~;k jeS oklh csylke cqèkoky lW ;ksxukFk lqr cPpk
H* T . 3 2 ◌ॅ = C l
iRuhA fcUnqyk ifj;kgh egnhiqj oklh gfjukjk;.k lqr thrsUnz
J' 2 > >"
iRuhA nsodkUr lqrk jathr lqfer jktk QÙksiqj oklh mljkSyh vy;
J' I# ~G
lW vtcyky lqr pØèkj nkS 'kadjiqj oklh ukxs nq nkSA fdj.k
] > ◌ॅ 3 % 4
lqrkp cfork fouhrkA vkn~;k u<+kSok ?kqjuk oklh cynso lqr jes'k
x 2 %' " ' H*
>k iRuhA vijk dksrgiqj oklh fouksn lqr lqfer dqekj iRuhA
82 I «4 J'
uodkUr lqr lqthr fonw QwyckM+h oklh cqUuw Bkdqj nkSA lqrkp
a ` : J' #
~ 2 k: %'
fjadh fiadhA xkSjhdkUr lqrk fouw lksuw xqylu c[kjh oklh ekèko
' ·# D ! & 3
Bkdqj nkSA lhrk lqrkp [kq'kcwA Hkhe lqr izsedkUr% iyklh oklh
k: %' & 24 ' b ¤# HkM+xke tftoky lW f'konÙk nkSA yks[kM+k oklh vtwZu lqrk èk:okjh
◌ॅ 4G %' & ukU;iqj vy; lW lR;nso nkSA
E 3 ¬ > ◌ॅ uI %'
&/ *; : T: E < = C l [k.Moyk n~;ksjh ewy % jeS % iwoZ gseuxj oklh iq"iukFk lqr
2 C T dH ◌ॅ C
£ cPpu lqr cqf)ukFk% jeS oklh flejokM+ [kkSvky lW cnzhukFk lqr
C E 0 l % k U ◌ॅ rhFkkZuUn iz0 cPpk nkS Bdiwjk oklh xksjk tftoky lW j?kqukFk nq
8 2 C 2 %' £ 2 C < = nkSA cqf)ukFk lqrk gseuxjoklh cfyjktiqj gfjve lW j?kqukFk lqr
◌ॅ 8 2 C % =T > j gfj nkS xeSy oklh cf<+;ke iokSyh lW xsukyky nq nkSA l:iek;k
◌ॅ x 2 %' > ) ¦ lqrkp m"kk eatw lUè;k {kekA vkn~;k jeS tjgfV;k nfjgjk lW cPpw
ª' H* T ,> ◌ॅ l Á lqr ukSofryky iRuhA
J'
: 2 )/ L.2 : vFk nfjgjk Mhg ewy % èkeZiqj ns'ks eq'kkiqj %
b C 3 ◌ॅ I %' cyHknz lqr gfjukFk lqr ekèko% djegk lW oklqnso nkSA Hkwouk iq=A
b g' 3 9 C u ;
◌ॅ c4 ekèko lqrkS efgukFk fuR;kuUnks ujmu lW ds'ko nkS cNuk iq=A
% g' C > I >" 2 b
E efgukFk lqrk ân;jke nsoukjk;.k nqyZHk ukjk;.k ckys'oj èkesZ'ojk%
>" @A 3« EA & ◌ॅ W %' OI> fu[kwfr lW [kseh nkSA ';kens;h iq=A ân;jke lqrkS eksrhjke cN:dkS
g' > 9 L - ! &/ ◌ॅ xqynh [k.Moyk lW fpUrkef.k nkSA lR;orh iq=A eksrhjke lqrkS
#" %' u g' L 9 > HkS;kjke dykjkekS jkvks<+ lW fo'oukFk nkSA x<+ csymWp lW jktk nq
◌ॅ A C %' = .◌ॅ ◌ॅ nkSA HkkxhjFkh iq=A dykjke lqrkS xaxkjke ckcwjkekS xqynh [k.Moyk
%' b=C g' 9 == ! lW xkso)Zu lqr Hkksyk nkSA deyeq[kh iq= cN: lqr eaxr jke%
&/ ◌ॅ U£E o %' P& g
vk'kh ,dgjk lW izk.kifr nkSA eaxrjke lqr >ou% cykbu ikyh lW
= H4 K ◌ॅ " %' =
dkUg nkSA nqyZHkukjk;.k lqrkS lnkuUn txUukFkkS dqtkSyh lW fnucaèkq
V ◌ॅ Y %' 2 bE >" 9
nkSA lnkuUn lqrkS Hkksyk HkoukS rYguiqj lW feJ dkyk nkSA ckys'oj
= :M ◌ॅ 3 2 %' 9

o bÁ ¯ ◌ॅ _ %' @A lqrk vkxekpk;Zd fo|kuUn ckyÑ".k :iukFk jks>uk% eyafx;k
H=>
E * 67 C Ò => dqtkSyh lW dk'khukFk nq nkSA :iukFk lqr nsokuUn% tky; lW feJ
:M ◌ॅ 4 C 2 %' C I > mWekukFk nkSA jks>u lqr gfjyky% nsogkj lW vuwi nkSA fo|kuUn
◌ॅ _ ◌ॅ C %' Ò I ◌ॅ lqrk lkgscjke ';kejke ij'kqjkek% ifj;ke cqèkoky lW vuUrjke nkSA
%' * < O lkgsc jke lqrkS ân;s'oj pkSèkjhdkS ohjiqj ifjpksHk lW èkSjt nkSA

- ◌ॅ # %' < 9 ân;s'oj lqrk f'koyky izseyky Hkheykyk% ldjgksu lW cspw nkSA
ØA p3- b ◌ॅ # %' f'koyky lqrk enuyky Hkxoryky lnuykykA cf<+;ke iokSyh lW
ØA 4 ¤ b 1 ◌ॅ . nkSA Hkheyky lqr txr yky% HkM+xke tftoky lW g"kZnÙk lqr
%' 4 b= '
pksvkyky nkSA izseyky lqrk dUryky eksguyky Hkkbykyk lq[klsuk
j ◌ॅ %' b = b
oklh f'kokgfjve lW vHk; lqr vkuUn feJ nkSA pEikorh iq=A
◌ॅ )G
E H %' ¤
dUryky iz0 teknkj lqr vuwiyky% ohjiqj ifupksHk lW guqekunÙk
# L bV & 4 ◌ॅ
nkSA vijk dUryky eksguyky Hkkbykyk lq[klsuk oklh f'kokgfjve
b> H _ %' ì g' # 0
lW vHk; lqr vkuUn feJ nkSA pEikorh iq=A dUryky iz0 teknkj
b ◌ॅ ¾ G
lqr vuwiyky% ohjiqj ifupksHk lW guqekunÙk nkSA vijk dUryky
%' # L bV &
lqr fo'oukFk% dVgfj;k oklh ohjiqj ifupksHk lW fuR;kuUn nkSA
& ◌ॅ b> H _ %' ì
g' # 0 b
eksguyky lqr vèkhdyky% [k.Moyk lW yky nkS enuyky lqrk
◌ॅ ¾ G %' # A C ,>
Hkwous'oj jkes'oj nkeksnj yEcksnjk% rjkSuh djegk lW rqylhiqj oklh
b ◌ॅ u %' L eksgu lqr 'kkfyxzke nkS dVkbZ lW yksdekuiqj oklh dVkbZ lW
3 &/ ◌ॅ % bnA f'kon;ky nq nkSA Hkxoryky lqrkS cynso HkwnsokS e>kSjk djegk lW
«A L y; ] ◌ॅ lq[klsuk oklh >wed lqr Hkksxh nkS lqrsp fuR;ek;k lfjlo lksnjiqj
L 4s % ,? ◌ॅ ,? cynso iRuhA
◌ॅ 4> 2 %' b= 9 I bIj
° ◌ॅ & o= %
u> D I J'
U IR ~ > E P4 : 9 xksUnokM+k ns'ks QwycfM+;k iwoZ eq'kkiqjoklh % vuwiyky lqrkS
v* C = L/
◌ॅ S cS|ukFk txUukFkkS eksjl.Mk oklh vksM+k ,dgjk lW fd'kksjh nkS lqrsp
% > g ÐQ' H* = 2 nk;jkuh lqfe=k la;qDrkA vkn~;k yxek frjgqr oklh eyafx;k
=> :M ◌ॅ 67" =N4 J' dqtkSyh lW Ñ".kef.k lqr x.ks'kpUnz iRuhA vijk HkSalfn;j oklh
>
4
- ◌ॅ C C efg"kh cqèkoky lW iq"iukFk lqr cnzhukFk iRuhA vijk la;qDrk
J' ÐQ L/ & ! ◌ॅ eksjl.Mk oklh [kkaxqM+ lfjlo lW foUè;ukFk lqr jkepUnz iRuhA
¦ C J' v* C 9 !" cS|ukFk lqrkS xq.kkuUn yhykuUnks idfM+;koklh ldqjh xaxksyh lW
; > : =U ◌ॅ > % Ók> n;kyky nkS iksfB;k oklh dVkbZ lW cN: nq nkSA lqrsp lqu;uk
20 ◌ॅ 2 %' > l' H*
cPphA vkn~;k efjpkbckM+h oklh ifj;ke cqèkoky lW vè;kid
.
- ◌ॅ ¦
cuekyh lqr izHkkr dqekj iz0 HkwVkuh iRuhA vijk fljg.Mk ldqjh
b : 0 b, J' / :
ikyh lW t;xksfoUn lqr fouksn iRuhA xq.kkuUn lqr vk'kh"k% [kkaM+k
◌ॅ >U ` J' !" H4)
cqèkek uxokM+ ?kkslksr lW nsodhuUnu lqr vfHkuUnu nkS clugh
- FD ◌ॅ I b
oklh ckyÑ".k nkS lqrsp vijkftrkA txUukFk lqrk'kkfyxzke fueZy
% 67 % ' =C
eukstk% HkwM+h oklh ldqjh csymWp lW inkFkZ lqr ccwvk nkS eaxyokM+
4s E ` b : .◌ॅ ◌ॅ
oklh ;nqukFk nq nkSA lqrsp jatuk Hkokuhiqj oklh vksM+k ,dgjk lW
C E H % = > 2 C 2 %'
b ◌ॅ !" e4
xq.kkuUn lqr lqjs'k dqekj iRuhA 'kkfyxzke lqrk j?kqukFkiqj oklh
: J' 4s 8 2 C , D
gkVh lksnjiqj lW txUukFk lqr cklqdhukFk iz0 xqykc nkS lq[klsuk
◌ॅ =C C 0 ! % & oklh Hk.Mkfjle lW gfjuUnu nq nkSA fueZy lqrk gseuxjoklh
b/ ◌ॅ 2 %' E < = lfjlo lksnjiqj flags'oj lqr misUnz nkS jkeuxj oklh eaxjkSuh ikyh
D <A 0 % = lW dqykuUn nq nkSA
=] ◌ॅ : 2 %'

3 0 e x e e vfèkdyky lqr misUnz lqrk lejsUnz ukxsUnz lqjsUnz fojsUnz èkhjsUnz
3e =q ì = ., &/ ◌ॅ ` xtsUnzk% pEikuxjoklh csgV [k.Moyk lW euksgj lqr ;ksxkuUn iz0
= 0 l % b&] :M ◌ॅ cPpw nkS fpduh oklh Hk[kjkSyh dqtkSyh lW lqUnj nq nkSA lqrkp
2 %' ' H*
ufUnuh eatwykA vkn~;k ijokgk oklh gkVh lksnjiqj lW ekèko lqr
, D ◌ॅ 3 =N4 J' x.ks'k iRuhA vijk dk>h oklh ukjk;.k lqr pUnz'ks[kj feJ iRuhA
>" R& _ J' e > lejsUnz lqr fou; dqekj iz0 QUVql dsgqfu;k oklh xuke [kkSvky
: 0 ~,2 c 2 > = dH ◌ॅ V C lW bUnzukFk lqr fnxEcj nkS jeS oklh gkVh lksnjiqj lW v?kksjh nq
=y % T , D ◌ॅ F 2 nkSA lkE; xks=s fookg%A Hkkjrh lqrkp vatuk] Lusgk lqeuA ukxsUnz
%' Î UÏ ' b , 0
lqrkS jathr lathrkS olUriqj oklh ijgV cgsjk<+h lW efgèkj lqr
' x 9 9 # ,
dq'ks'oj nkS cM+xke oklh HkkSj [k.Moyk lW jkes'oj flag nq nkSA
< ◌ॅ 3:RA % =
lqrkp iq"ik dforkA lqjsUnz lqr ckyÑ".k iz0 cPpu ikM+k oklh csgV
&/ ◌ॅ «A 2 %' '
[k.Moyk lW xtkuUn lqr eFkqjkuUn nkS dUgksyh ,dgjk lW
e 67 0 l ., &/ ◌ॅ
j?kquUnu nq nkSA lqrsp Msth uhrwA fojsUnz lqrkS jkS'ku uhDdw oh.kk
= 2
C % Y; K ◌ॅ 8 2 2
oHkuxkek oklh mfnrukjk;.k lqr txUukFk nkS pSuiqj oklh feJ
%' Z ' e 9 ]4 5 "
vuUr nq nkSA èkhjsUnz lqr fny[kq'k lq[klsuk oklh tksQjk QuUng lW
b = >" =C %
_ # 2 %' 3e & 24 &
pkS0 vuUr nkS xtsUnz lqr ewUuw ikM+k oklh csgV [k.Moyk lW uìsUnz
È~ ~ ◌ॅ p0 # % =q
Bkdqj nkSA
., &/ ◌ॅ 0 k: %'
3 I^ e b) 4 vèkhdyky lqr nsosUnz lqrk vejsUnz lqHkk"k voèks'kk% iM+fj;k oklh
> &/ ◌ॅ L fg HkkSj [k.Moyk lW nkeksnj ikS= dudhj lqr Qsdw nkS lqrsp js[kk
%
e& U4?= W D ◌ॅ xks'kkb±xkao oklh lq[ksr lksnjiqj lW jkfèkdkjeu lqr dkS'kysUnz iRuhA
3 -4@ J' e ( ) vejsUnz ¼ch,½ lqr jktk y{ehiqj eaxyokM+ oklh ekuh lksnjiqj lW
² = D ◌ॅ =N4 jketh lqr x.ks'k nkSA lqrsp LohVh C;wVhA lqHkk"k lqrk etjk oklh
%' , ,' b) ®> jS;ke lksnjiqj lW lqcksèk nkS iqM+sUnkgk oklh jrkSyh nfjgjk lW dkfrZd
D ◌ॅ r3 % Z 9 ◌ॅ nq nkSA dUryky iz0 teknkj lqr fo'oukFk lqrk lq[klsuk oklh

E 2 %' # 0 A C vksM+k ,dgjk lW pUnzHkw"k.k nkS esèksyh oklh csgV djegk lW èkjkukFk
& ◌ॅ b)" % «
nq nkSA lqrkp 'kkjnk fueZyk ef.kizHkk yyhrk oh.kk lquhrkA vkn~;k
., ◌ॅ -' %' 4
E
c[kjh Hkkxyiqj oklh vdqlh Vdoky lW dsnkjukFk lqr txUukFk
"b " ' H* & b=
iRuhA vijk fueZyk eèkqjk oklh djegk lW egsUnz lqr ukxsUnz iRuhA
vijk ef.kizHkk HkM+xkek fiijk oklh vksM+k ,dgjk lW ukxs'oj lqr
: , ◌ॅ c C =C J'
t;dkUr iRuhA vijk yyhrk cjkjh oklh vdqlh Vdoky lW

E 2 ◌ॅ <
3 x J'
txUukFk lqr f'koukFk iRuhA vijk oh.kk 'kkyeiqj oklh iqukN
"b b $ ◌ॅ
cgsjk<+h lW cS;k0 dsnkjukFk lqr lqjifrukFk iRuhA vijk lquhrk
xA ># J'
ijokgk oklh gkVh lksnjiqj lW txnh'k lqr t;Ñ".k iRuhA
: , ◌ॅ =C 4 C J' "
4 < ◌ॅ v>0 c C
C J' , D
◌ॅ =4 >67 J'
E > i ◌ॅ >b iwoZ ck;lh pdykoklh Mhg nfjgjk lW lqUnjyky lqr t;Hknz iz0
0 = L / ] ◌ॅ eaxyw lqr uUneksgu% p.Mhiqj oklh rjkSuh fr:mWr lW ?kksa?kh lqr
◌ॅ F8 : % Y ,? ◌ॅ = C 2 dqØe nkS vUgjk dVkbZ lW ;ksxukFk nq nkSA fujs[kef.k iq=A lqrsp
%' e&" g' ì U <A' H* pEik ukxks egs'ojhA vkn~;k etfyliqj oklh rjkSuh djegk lW
] ◌ॅ 3 xA
vPNèkj lqr tkxs'oj iRuhA vijk rqyfl;k oklh lfjlo lksnjiqj
J' > D ◌ॅ L
lW jkeeksgu lqr 'kksHkkdkUr iRuhA vijk dksf<+yk oklh lfjlo
Sb# J' a D
lksnjiqj lW ds'kh lqr frudkSM+h iRuhA uUneksgu lqrk dksf<+yk oklh
◌ॅ c4 - J' L a

2 C
D ◌ॅ £ c4 % o lfjlo lksnjiqj lW cqf)ukFk lqr ds'kh nkS Hkksjkng oklh lksbuh lW
DV ◌ॅ 2 %'
E ! mfpryky nq nkSA lqrsp fueZyk xqynh [k.Moyk lW jekuUn iz0
&/ ◌ॅ 0 = J' caxkyh lqr rkjkuUn iRuhA
4 , (M!. ,N , ,O ) vFk nfjgjk dqleky ewy ¼viHkza'k dqlekSyh] dqlkSyh½
: xzkekjEHk %
I =C I K > K cklqnso lqr txUukFk lqr cynso% , lqr n;kjke% , lqrk eq'ku
P4 `n == .◌ॅ ◌ॅ 2 1 %' uksus xaxk yhykdk% csymWp lW cUèkq lgksnj nkSA eq'ku lqrkS cUèkq
P4 9 2 o , ◌ॅ #" HkksykukFkkS Vdoky lW uUnu lqr fpUrkef.k nkS ujkSu lW mxzlsu nq
% ] ◌ॅ s 2 %' g ' L nkSA lnu iq= lqrkpA eksgu lqrkS gksjhy ?ku';kekS oHkfu;ke lW
9 1 8 O b > ◌ॅ !"V >4 % xq.kkb lqr t;f'ko nkS nfger lW Jhifr nq nkSA èkhjorh iq=A

◌ॅ _ 2 %' 3 g'
V7 = #' o C * bLykeiqj caxky izkUrsA HkksykukFk lqr fo|kifr lfjlo lksnjiqj lW
D ◌ॅ â % K ◌ॅ > 2 %' cê nkS ,dgjk lW HkS;kjke nq nkSA fo|kifr lqrkS fnokdj lqèkkdjkS
* 9 3] & ◌ॅ ik[kh lW gfjuUnu lqr gseukFk nkS fn?kks lW dkyh izlkn nq nkSA
< C % F ◌ॅ 2 %' fnokdj lqr gfjukjk;.k% dVgjk rYguiqj lW uhydkar lqr oklw nkS
>" , ¯ ◌ॅ % cqèkoky lW ujifr nq nkSA n;ke;h iq=A gfjukjk;.k lqrkS xksfoUn

- ◌ॅ 2 %' >> g' >" 9 >hydkUrkS vkfgy gfjve lW gfjukFk nkS lksnjiqj lW txUukFk nq
U #õ H ◌ॅ C % D nkSA xksfoUn lqrkS vkfnukFk txeksgukS xqynh [k.Moyk lW jks>u lqr
◌ॅ =C 2 %' U 9 H C =LÁ yksdukFk nkS nfjgjk lW ikapw nq nkS vkfnukFk lqrk ikyh lW j?kq nkSA
! &/ ◌ॅ Ò C % ◌ॅ
2 % H C ◌ॅ 8 2 %'
A 9 Ij' 4 b gfj'oj lqrkS dey oklqnsokSA dey lqrk gfjoa'k Hkkuw iq.;'khyk
Ü4 ] ◌ॅ I %' g' 4 9 ujkSu lW cklqnso nkSA djek iq=A gfjoa'k lqrkS oa'kh cS|ukFkkS xaxkSj
4 v* =· ◌ॅ p0 = %' 4 9 lW pkS0 txthou nkSA oa'kh lqrkS cukjlh euksjFkkS uhek Vdoky lW
` , ◌ॅ C %' 9 izkUukFk nkSA cukjlh lqrkS nkeksnj egs'kks fu[kwfr lW ;nw lqrykyk
L <S & ◌ॅ > % ◌ॅ nkS figoky lW vkpk;Z lnk; nq nkSA egs'k lqrk [ksnu eksnu
H> E > 2 %' <4 W L -zG dkSLdhnÙk xaxknÙk HkkuwnÙkk% lqbjh lW 'kqDy ckcw lqr fpydk nkS
==G b G V ◌ॅ / % tky; lW egh nq nkSA dykorh lqrkp gqyk'korh lurksykdsaA [ksnu
◌ॅ 2 %' 24 lqrk >cu jeu y{e.k 'kadj cukjlhnÙk ';keyky yyhrk in~eiqj
Xc ' W
²" 4 G
ifupksHk lW ;nq lqr nsou nkSA
O Þ b ◌ॅ > 2 I %'
3 IR az (-4) ²" G èkjeiqj ns'ks dksLdk ¼dkSf'kd½ iqj% y{e.k lqrk rkjknÙk
× }
¬ > ◌ॅ b %' _rqyky vpfEer ykyk% ukU;iqj vy; lW Hkokuh nkSA rkjknÙk lqr
G 0 H F ◌ॅ | 2 ckcwth iz0 ccwvkd% rsiM+h fn?kks lW nqYyh lqr ukjk;.knÙk csyk
>"G . ◌ॅ 2 % . ldjk<+h lW jeu nq nkS csyk ldjk<+h lW jeu nq nkSA Hkafx;k iq=A
◌ॅ 2 %' b=> g' 2 ;
lqrsp frjgqfrorh vUnksyh tky; lW [kM~xukFk iRuh , lqr
◌ॅ &¢ C J K #' 0
uodkUr%A ckcwth iz0 ccqvk lqr lqjs'k% fuHkkZiqj dksb;kj lW p.MhnÙk
2
H e4 b E aV> ◌ॅ /G
lqr tkYiknÙk nkS dqlkSyh nfjgjk lW pkS0 uUnyky nq nkSA lqrkp
[G % :Í ◌ॅ p0 2 %'
> >S y = ' H* ; >
flr;k ;'kksnk vfEcdk xhrkA vkn~;k vUnksyh tky; lW eqjyh lqr
◌ॅ P J K
9 O ~82Á'
iq"iyky iRuh , lqrkS ';kelqUnj QkYxqukSA vijk ;'kksnk mljkSyh
>S ] > ◌ॅ b E 0 vy; lW ckcwth lqr prqHkwZt iz0 gM+cfj iRuh , lqrkS fgUnh
J K 9 u { >4 ¦ lkfgR;dkj fo}ku ;'kLoh vè;kid veks?kukjk;.k eukst ukjk;.kkS

L8 >" ` >ø y > vijk vfEcdk vfg;kjh ikyh lW jktw lqr cPpw iRuhA , lqr
◌ॅ l J' K = jkepUnz% vijk xhrk lrS<+ dqtkSyh lW cwuh lqr caxkyh iRuhA
Ù :M ◌ॅ = J'
} 0 ; b C = C 8 vpfEer yky iz0 vPNks lqrk Hkwyj fnukukFk x`fgukFkk ?khogk oklh
2
. 3 ◌ॅ k > Y % csylke cqèkoky lW ikBd HkS;k lqr uUgdw nkS Nkew ldjk<+h lW gfj
2
◌ॅ 0 VA %' > g' b iz0 b'ojh nq nkSA ckcknk; iq=A Hkwyj lqrk eksfgryky fnxEcj
L =y « gk | uwuwyky esghykyk f=ykBh oklh mYyw dqtkSyh lW ukjk;.k lqr Qsdw
:M ◌ॅ >" % ◌ॅ 2 nkS okjh jkm<+ lW cwUnh nq nkSA lqrkp vfr:iorh ukxs'ojh izk.korh
%' xA " xA tkxs'ojh Hkkys'ojh èkus'ojhdsaA vkn~;k dksb;kj lW jkeyky lqr
b@A 3nAc ' H* aV> ◌ॅ oklqnso iRuh lqrkp vfgY;kA vijk nhi cgsjk<+h vuwiyky iRuhA
I J ¹' < izk.korh vksM+k ,dgjk lW lqxu lqr iqyfdr iRuhA eksfgr yky
J' " ◌ॅ = J'
lqrk t;uxjoklh jS;ke lksnjiqj lW ;ksxh nkSA x`fgukFk lqrkS
L > = ®> D ◌ॅ =
f'kokuUn vuUrykykS d.kZiêh oklh ldqjh xaxksyh lW jaxh lqr
%' = C 9 4 #î "â
E :
yhykèkj nkSA lry[kk lW yky nq nkSA lqrkp vuqikek fuR;ek;k
=U ◌ॅ = 3 %' & ◌ॅ
'kadj lqrk t;yky vtcyky [kq'khyky ukSofr ykyk% uhek
%' ¾ u> 4 >
Vdoky lW lqQy nkSA yyhrk lqrk txryky pUnzef.k fizryky
& 24 Á , ◌ॅ ~ %'
ân;ukFk% lUngiqj fn?kks lW feJ fgjk lqr gfj'oj nkS ldqjh
= " > C F

csymWp lW >cu nq nkSA t;yky lqrk dudyky gqcyky [kwcyky
◌ॅ _ A % : .◌ॅ ◌ॅ /
%' > 2 & >67
t;Ñ".k gfjÑ".kk% tySokj tky; lW t;uxjoklh èkhuk nkS gM+jh
67 ð > ◌ॅ > = 3 %
ldjk<+h lW xkSjh nq nkSA dudyky lqrk iks[kjke clgk lW luQwy
2
◌ॅ · %' Ó& lqr ckcwukFk nkSA vijk dudyky lqrkS iapkuUn Hkwous'ojkS fo".kqiqj
◌ॅ ~ C %' 9 oklh ukgj tky; lW 'kadjnÙk lqr xksfoUnnÙk nkS fnxksu lksnjiqj
bnA] 72 > ◌ॅ 4 G lW Hkxr nq nkS lqrkp cqf)orh mWekorhdsaA gwcyky&[kwcyky uhgA
U G % U D ◌ॅ b= 2 %
2
£ ◌ॅ c ' - %
>67 9 I b 2

Á 8 . 3 t;Ñ".k lqrkS lgnso vfHkuUnukS ?khogk oklh csylke cqèkoky lW
◌ॅ > fg Y
k n % > HkS;k ikS= uUgdw lqr ikBd usokyky nkS cfufu;ka oklh rrSy
Ù > 2 %'
◌ॅ > C ldjk<+h lW t;ukFk lqr HkS;kyky nq nkSA ekuh lksnjiqj lW
D ◌ॅ ; )G 2 % I> T;ksfr"knÙk nq nkS nso;kuh lqrkp >dlorh lj;qxorh lhrkorhdsaA
Ð= c ' H* ] > ◌ॅ vkn~;k mljkSyh vy; lW fxjoj lqr txUukFk iRuhA vtcyky
=C J' o > ◌ॅ lqr Hkksykd% tky; lW jaxyky lqr Bkdqj dudyky nkS ipgh
= k: % ◌ॅ " tftoky lW ikBd gfjQwy nq nkSA vijk vtcyky lqr cS|ukFk
~ 2 %' v* C ; vUnksyh tky; lW èkhjukFk lqr xksdqy nkS csyk ldjk<+h lW
◌ॅ 3 C
U: % . ◌ॅ
fg;kyky nq nkSA lqrkp ckcwnk; uxokM+ ?kkslksr lW dyj lqr
2
> %' > = FD ◌ॅ
cnzhukFk iRuhA vijk vtcyky lqrkS QkYxqu ?kqVjkS dljm<+ oklh
C J' 9 ~82 2
8,]
lqn; csymWp lW jktk lqr eueksgu nkS cfyjktiqj gfjve lW
> .◌ॅ ◌ॅ L %
eueksgu nq nkS cS|ukFk lqrk cHkuxkek oklh efg;k lksnjiqj lW
◌ॅ L 2 % v* C
nsodhuUnu lqr vehj nkS xkmy djegk lW dudyky nq nkSA
b = > D ◌ॅ I
% = ◌ॅ 2 %'
= = C b= | :M ◌ॅ txryky lqr ;ksxukFk% HkM+xkek oklh mYyw dqtkSyh lW dksLdh lqr
az 2 %' Y 20 ◌ॅ p0 " 2 nq nkSA vUgM+k dVkbZ lW pkS0 pUnzef.k nq nkSA ckydef.k iq=k
%' " g = C ¦ ¦ E ;ksxukFk lqrk v;ksè;k mik/;k tuknZu f=yksdukFk% vfHkukFkk%
g C b C ◌ॅ > % tftoky lW HkS;k lqr iaph nkS rYguiqj lW xksfoUn nÙk nq nkSA
¯ ◌ॅ U G 2 %' g' lhrkorh iq=A lqrsp eè;orh izfrHkkekdsaA vkn~;k vUnksyh tky; lW

¦ bc ' H* ; > ◌ॅ okftyky lqr f'kokuUn iRuhA yfyr lqr pUnzef.k lqrkS xksjsyky
4 J' " 9 Ue $- NsnhdkS x<+ csymWp lW Vsaxfj nkS vijk pUnzef.k lqr cStukFk% ipgh
.◌ॅ ◌ॅ µ = % " v C tftoky lW fgryky nkSA T;ks0 Nsnh lqr :nzkuUn% gkalkoklh
◌ॅ %' ;0 $ rjkSuh frlmWr lW [kq'k: lqr Hkksjsyky nkS izhfryky iz0 Qsdu lqrkS
] ◌ॅ ◌ॅ & 24 oe iq"iyky egkohjkS lUngiqj fn?kks lW ikBd jktdj nkS vijk
% 0 9 ] iq"iyky iz0 Qsdu lqrk clUryky fp=ukjk;.k iz0 phpu
F ◌ॅ k % 0 uUnykyk% fgaxqvk oklh lqYguh rYguiqj lW fgryky nkSA lqrkp
# g >" 0 !H ¯ dkjhnk; xsuknk;dsaA vkn~;k lekSyh ikyh lW feJ ipdkSM+h lqr
¯ ◌ॅ %' > x >c '
eqdqUn iRuhA vijk csgV ikyh lW ofLryky lqr jf'kdyky iRuhA
H* ◌ॅ _ - P: J'
iq"iyky lqr jkeÑ".k thriqj oklh vuyiqj djegk lW cztyky
., ◌ॅ ò 4 J'
lqr dud nkS mYyw dqtkSyh lW [kka laxr nq nkSA egkohj lqr
67 ◌ॅ
yhykuUn 'kkgiqjoklh ipgh tftoky lW egrki lqr ikBd
% | :M ◌ॅ & = 2 %'
vy[knÙk nkS in~eiqj ifupksHk lW eksgu nq nkSA olUryky lqrk
4 ◌ॅ
fnxEcj dfiys'oj jkts'ojk% mèkeiqj oklh [kksfj lksnjiqj lW cNj.k
k &G % Þ b ◌ॅ L 2
lqr crgw nkS 'kf'keq[kh lqrsp t;UrhA
%' # =y @A qA 3
( D ◌ॅ " % 44P&
>#'
> C
E : F ◌ॅ ân;ukFk lqrk loZyky dqlqeyky nkuhdk% lUngiqj fn?kks lW pj.k
" % ¬ ¶ ◌ॅ 2 %' s nkS ukU;iqj foLQh lW uuw nq nkSA lqrkp mxzorh fuR;orh
u U ' u = > ◌ॅ l xksukorhdkA vijk fuR;orh yxek tky; lW cPpw lqr fp=cksèk
gr3 J' E # # iRuhA loZyky lqrk ujflag rqykdkUr rkjkdkUr y{ehdkUrk%
²# 2
> 3 ◌ॅ U ¦ % ifj;ke cqèkoky lW xksiky lqr v;ksè;k nkS fijkiqj vYykfj lW [kUrj
| ◌ॅ &# 2 %' # 9 ` nq nkSA rkjkdkUr lqrkS fouksn v:.kkS fxjèkjiêh oklh efg;k
ø =3â > D ◌ॅ x %' lksnjiqj lW xsukyky nkSA fouksn lqrkS vthr lathrkS ehjkiêh oklh
` 9 9 â ] > ◌ॅ mljkSyh vy; lW gfjcYyHk lqr ;nqukjk;.k nkS fxjèkjiêh oklh
|b > 2 >" % =3â «A 0
dkes'oj iz0 dkeks nq nkSA ehjk lqrsp cschA v:.k lqrkS fpdw fodw
L 2 %' .' " 9
jkexat oklh gkVh lksnjiqj lW tkequ lqr jke:i nkSA jatuk lqrsp
= , D ◌ॅ P %'
ehBw jhBwdsaA loZyky lqr y{ehdkUr lqrk foosdkuUn f'kosdkuUn
k kc'
E ²#
iadtk cywvk cktkj oklh fnxksu lksnjiqj lW jekukFk lqr vt;
^ 4^ H U
uUnu nkS jk;Jh oklh mljkSyh vy; lW ikBd jkes'oj nq nkSA
D ◌ॅ C > % >_
dk'kh lqrsp js.kw jatwdsaA vkn~;k jk;Jh x<+ csymWp lW nkeksnj lqr
] > ◌ॅ k «A 2 %' 4 e"

gfj'kadj iRuhA vijk jatw eaxyokM+ oklh ekuh lksnjiqj lW jketh
c' H* >_ = .◌ॅ ◌ॅ L
4 J' = D
ikS= x.ks'kukFk lqr dqekjukFk iRuhA foosdkuUn lqr fljfu;ka oklh
◌ॅ fg =N4 C : C J' ^
>kSok vy; lW feJ nsoukFk nkSA eatw iq=A nkuh lqrk rjkSuh djegk
> ° > ◌ॅ _ I C %' lW vuks[kk nkSA xaxknÙk lqr t;ukFk iz0 jfrukFk lqrk Qdhj
g' ] ◌ॅ `& %' ==G rstukFk nsoukFkk% jrulkfj oklh ijl.Mk lW uuw nkSA [ktwjh
> C 0
C ~ C I C ifupksHk lW èkhjk nq nkSA lqrsp ;equk nqunk;dsaA vkn~;k dkdks
/ ◌ॅ %' & b ◌ॅ csymWp lW eaxyknÙk lqr lR;nso iRuh , lqrk jekuUn ijekuUn
- 2 %' >P 2 >c ' H* a f'kokuUn prqjkuUn cPpkd% vijk nwunk; xksjk tftoky lW cnjh
.◌ॅ ◌ॅ =G uI J K lqr gyèkj iRuh , lqrkS prqjkuUn iz0 cwPph eèkqjkuUnksA
4 l > U
◌ॅ 3 J K 9 0
l 3
2 ;'
3 IR T: ~ _# èkjeiqj ns'ks neSyh % fgjQwy lqr JhdkUr% lqrsp vuwiorh
c ' & È~ ~ ◌ॅ ljLorhdsaA vijk ljLorh lq[klsuk oklh tksQjk QuUng lW

J' ¦ =T > j vuwiyky iRuhA lqrsp foUè;okfluh xeSyoklh cf<+;ke iokSyh lW
◌ॅ , C J K ' _# uI cVwdukFk iRuh , lqr foeykuUn%A JhdkUr lqrk lR;nso osnkuUn
^ 0 3 ; > ◌ॅ jekuUn iz0 pØèkjk% rsrjhoklh vUnksyh tky; lW y[kks lqr
( H %' E gc ' H* pksvkyky nkSA lqrsp ikoZrh lkfo=hdsaA vkn~;k c?kok oklh cf<+;ke
5 > j ◌ॅ &I J K iokSyh lW yrj lqr lq[knso iRuh , lqr f'ko'kadj% lR;nso lqrk
44 uI E O I lnkuUn tuknZu ';kekuUnk nsmjh oklh ukU;iqj vy; lW cNj.k
¬ ◌ॅ " _ %' ' feJ nkSA lqrsp lhrkorhA osnkuUn lqr eksnkuUn% lq[klsuk oklh
^ L & ! &/ ◌ॅ xqynh [k.Moyk lW uUnyky nkSA
%'
3 IR 4 : p3 V èkjeiqj ns'ks ij'kcuh % pkSèkjh mfpryky lqrk bUnzkuUn
2 u >" U pqferyky lR;ukjk;.k iapkuUnk% xksfoUniqj oklh lUngiqj fn?kks lW
2
F ◌ॅ k E C % 3 ◌ॅ 67 2 %' ikBd dhfrZukFk nkS cqèkoky lW Ñ".kyky nq nkSA lqrsp nsojkuh
I n E -' H* ®> D usojkuh loZjkuhdkSA vkn~;k jS;ke lksnjiqj lW eFkqjh lqr tyèkj
2
◌ॅ C 3 J K I 0 -*% iRuh , lqr 'kqdnso iz0 dykèkj%A vijk uM+qvkj djegk lW ekaxfu
# ◌ॅ = B J K lqr ftjD[ku iRuh , lqr iqjUnj lqrkp eUnksnjh vkuUnh
; H = "' H* txrkfj.khA vkn~;k vekSfu oklh gkVh lksnjiqj lW HkS;k lqr
, D ◌ॅ > # J' jekdkUr iRuhA vijk loZjkuh ekuh lksnjiqj lW Qrqjh lqr cynso

E D ◌ॅ ~ I J K
iRuh , lqr veksy% lqrkp fo'ks"kek;k pkSèkjh bUnzkuUn lqrkS
L R)> p3 V 9 PQ C
eqfDrukFk iz0 dSyk'k Ñ".kdkUrks j[kokjh gfjve lW rqylh lqr
0 ç4 67#; & ◌ॅ 2¯?
pqYgkbZ nkSA vijk bUnzkuUn lqr 'kfDrukFk e>kSjk djegk lW izseukFk
%' V 4Q C ° ◌ॅ
lqr eueksgu nkSA
¤ C L %'
PQ C 0 ç4 x e L eqfDrukFk iz0 dSyk'k lqrk ukxsUnz gjsUnz yky eksguk dVgfj;k oklh
,> %' 4Q C b^4 n4 nkSA 'kfDrukFk lqrk Hkos'k fnus'k vf[kys[kk%A pkS0 pqferyky lqrk
&@&' p0 2 , C g C qA VadukFk N=ukFk jkts'oj prqjkuUnk% clke lW xsukyky lqr
◌ॅ x # % fpUryky nkS ipgh tftoky lW jaxw nq nkSA lqrkp jkuh nk;
◌ॅ = 2 %'
> # olUriqj oklh j[kokjh gfjve lW dkck lqr lw;kZuUn iRuhA
◌ॅ > E J' u >" lR;ukjk;.k lqrk 'kaHkqukFk yEcksnj fnukukFk fot;dk% uM+qvkj
4 º C y; ' * # ◌ॅ djegk lW 'kf'kèkj lqr lqefjr yky nkS flgkSyh ek.Mj lW ckcwyky
443 % Ô / ◌ॅ
nq nkSA lqrkp vUuiw.kkZ v:.kkA vkn~;k [kqêh dudkSjk fn?kks lW
%' " E "' H* & 2â - F ◌ॅ
JhdkUr lqr dfiys'oj iRuhA vijk v:.kk [kqêh oklh cSxuh vy;
_# @A J' " & 2â v=
lW mes'k lqr izdk'k eksgu iRuhA iapkuUn lqr [kM+kuUn% jfgiqjk
◌ॅ «4 4 L J'
oklh tky; lW Bkdqj xksfoUn nkSA lqrkp mfeZyk fueZyk f[kjeyk
> ◌ॅ k: U %'
t;ekykdsaA yEcksnj lqrkS izHkkdj fnokdjkS >wUuh cywvk oklh

E

E & >c ' y; 9
dykuUn nkS fnukukFk lqrkS dey dqekj fou; dqekjkS Hkr[kksM+k
b ] H % C 9
jkeiqj oklh xkmy djegk lW dq'ks'oj lqr t;nso nkSA fot;
: > :] b ( =
dqekj lqr jeu dqekj% QwyMksHkh oklh dkdks csymWp lW f'kokuUn
◌ॅ :RA >I %' > :
: ~ ³b a .◌ॅ ◌ॅ 4
lqr jktsUnz nkS ljkSuh oklh dk'khukFk nq nkSA ukxsUnz lqr eukst%
q % ] 4 C 2 %' x
j?kqukFkiqj oklh xaxksj lW j?kqukFk lqr x.ks'k nkSA gjsUnz lqr lUrks"k
` 8 2 C =U ◌ॅ 8 2 C =N4 %' èkenkgk oklh vksnk csymWp lW pkS0 nkSA Ñ".kdkar lqrkS v'kksd
e #;) 3 .◌ॅ ◌ॅ p0 czãnsoks eqjyh oklh nkSA v'kksd lqr veksn% Bdiwjk oklh mes'k
%' 67 9 S Iä P %' feJ nkSA lqrsp iq"ik czãnso lqr vk'kqrks"k% [kks[kk oklh fnxksu
S L k «4 _ %' tftoky lW [kq'kh ikBd nkSA 'kfDrukFk lqr Hkos'k lqrkS fefFkys'k
I HX) (& U Hkkuw izrkikS xks'kkabxkao oklh dykuUn nkSA 'kfDrukFk lqr fnus'k
◌ॅ & 24 k %' 4Q C b^4 9 C@4 lqrkS eukst efgjkS xks'kkabxkao oklh nkSA iapkuUn lqr [kM+kuUn lqrkS
b f U4 V= %' 4Q C fnyhi dqekj 'kSysUnz dqekjkS ihj eksdke oklh tVs'oj nkSA lqrsp

n4 9 ` ] U4 V= %' xEHkhjk Hkw"k.k euksjekA vkn~;k >kSokjh oklh j[kokjh gfjve lW
& 9 : 4 @ :] L dudhj ikS= fuR;kuUn lqr rhFkkZuUn iRuhA vijk Hkw"k.k ?kspwvk
µA %' =¨ b)" `' H* j?kqukFkiqj oklh xqynh [k.Moyk lW gfj lqr iRuhA vijk euksjek
° & ◌ॅ fg u vkSjkgh oklh ikBd lqcksèk iRuhA iapkuUn lqrkp mfeZyk elqfj;k
C E J' b)" H 8 2 C ! oklh czãiqjk lW xqYyh lqr cqf)ukFk iRuhA VadukFk lqrk fouksn
&/ ◌ॅ J' ` izeksn lqcksèk lqèkhj dfiynsok% jktiqj oklh nkSA lqrkp eatwyk
k r3 J'
E > fljkst jEHkkA vkn~;k dk>h oklh e>kSjk djegk lW n;kukFk lqr
◌ॅ !| £2 C J' , C ` osnkuUn iRuhA vijk ljkst [kqêh oklh fu[kwfr lW 'kksHkk lqr Bkdqj
L r3 3 I %'
fo'os'oj iRuhA vijk jEHkk n~;ksjh oklh ujs'k lqr cece iRuhA
Ò
¨' H* ° ◌ॅ
fouksn lqrkS iadt ioukS iqM+sUnkgk oklh [kwn~nh feJ nkS izeksn lqr
> C ^ J' Ò & 2â
uhjt% jgVkoklh HkkSj [k.Moyk lW lnkuUn nkS lqrkp fiadh iquhrkA
◌ॅ Sb k: AA J' ¨ *;
lqcksèk lqr vfer cgnwjk oklh nkSA lqèkhj lqrk fpduh oklh uM+qvkj
e4 J' ` 9 Á
djegk lW lqefjr ikS= vfHkdkar lqr eqjyh euksgj nkSA prqjkuUn
Z & Ê _ % L ,
lqrk lat; vt; ihjuxj oklh nkuh >k nkS lqrsp ekyrhA N=ukFk
&/ ◌ॅ % ' r3
lqrkS 'kadj ckSokdkS xks'kkabxkao oklh csymWp lW f'kokuUn nkSA
%' 3
# ◌ॅ fg b P
jkts'oj lqrkS vuUr lqeUrks èkenkgkoklh vksnk csymWp lW pkS0 nkSA
` %' > > =
% ' g C 9 4 \-
U4 V= .◌ॅ ◌ॅ 4 %' qA 9
# #; 3 .◌ॅ ◌ॅ p0 %'
? (P) vFk ek.Mj ¼eM+js½ dule ewy xzkekjEHk%
E > ` ö -1 (@& E ò) « iwoZ ifjp; thukse iSfiax Hkkx&1 ¼ys[kdd iwoZ iqLrd½ es
I& :- 1¦> µ4 9 ª3 ! ns[kw %& egkegksikè;k; cVs'k lqrkS i{kèkj lqjifr xqynh [k.Moyk
&/ ◌ॅ , %' b^ D lW yksgV nkSA lqjifr lqrk jru Hkos lkse egs'ojk% ,dek [k.Moyk
<A K &/ ◌ॅ % ^ n lW jktw nkS jru lqrk thos tkus okxhdk% in~eiqj ifupksHk lW
= Þ b ◌ॅ % efgifr nkS tku lqr gfjgj% fnukjh lfjlo lW f'kokbZ nkSA
* ◌ॅ &0 %' vijktku lqrk gksjkbZ nsoukFk gfjukFkk% lksnjiqj ijku nkSA nsoukFk
1? I C C D %' I C lqrk JhukFk flf)ukFk fufèkukFk izhfrukFkk% cgsjk<+h lW f'k: nkSA
_ C £ C 3 C C < ◌ॅ 4 JhukFk lqrk eksgu HkxhjFk ';ke NksVkb cq<+kbdk xksèkwfy vy; lW
%' _ C L b=C O +,V 2
.
tkxs lqr xkSjh nkS iokSyh lW 'kqfp nq nkS dkjh iq= lqrkp ekuorhA
U3 > ◌ॅ x · % j ◌ॅ 2
HkxhjFk lqrk deykifr iq#"kksÙke nq[kgj.kk [kksfj lksnjiqj lW y[kkbZ
%
g ' b=C
nkS ldjk<+h lW JhdkUr nkSA deykifr lqr xksihukFk% ikyh lW
2
ÇÆG &" ( D ◌ॅ &? %
lnk; nkS vijk deykifr lqrkS nsoÑ".k t;Ñ".kks dqtkSyh lW nkew
◌ॅ _# %' U C ◌ॅ
nkSA
% 9 I67 >67; :M ◌ॅ
%'
IR H: 9 lqyrkuiqj ns'ks tewvk % vijk deykifr lqrkS rqykjke t;jkekS
> | ◌ॅ , %' U C vYykfj lW iyVw lqr jktk nkSA xksihukFk lqr rqykÑ".k% Vdoky lW
67 , ◌ॅ >" >67 %' ukjk;.k lqr t;Ñ".k nkSA yfyrk iq=A nsoÑ".k iz0 nsoh lqrkS
g' I67 0 I 9 0 r3 Å yhykuUn iz0 cksèk dkyhnk'kkS cgsjk<+h lW feJ nsokuUn lqr iq#"kksÙke
< ◌ॅ _ I ÇÆG %' xA nkSA ukxs'ojh iq=A yhykuUn iz0 cksèk lqrkS èkhj fo".kqnÙk iz0 ckSdwdkS
g' 0 r3 9 3 72G 0 \ - gfjiqj ikyh lW ijekuUn lqr nsonÙk nkSA izk.korh iq=A vijk lqr
◌ॅ IG %' " xaxknÙk% ijl.Mk lW izn~;qEu lqr JhÑ".k nkS ifj;ke cqèkoky lW
g' ==G / ◌ॅ *2% _67 jekuUn nq nkSA èkhj lqrkS czãnÙk HkksykukFkkS tky; lW fuR;kuUn
2
% > 3 ◌ॅ 2
%' 3 9 G
lqr xksih nkS HkksykukFk lqr ,dukFk% lqiVkuh xaxksyh lW [kM+xh lqr

o > ◌ॅ u U % o C dk: nkS ,dukFk lqr VsVu% [kksfj lksnjiqj lW fHk{kqd nkSA fo".kqnÙk
K C , =U ◌ॅ = % K C iz0 cksdkbZ lqr lksuefu lqjxu lW bUnzifr lqr Hkoh nkSA lksuefu
µ, ( D ◌ॅ bª2 %' 72G 0 lqr :nzukFk% efgUnziqj djegk lW nqxkZnÙk lqr dkyhnÙk nkSA 'kaHkq
r? D = ◌ॅ V b %' lqr yksdukFk iz0 xqykc ij'kef.k Ñ".kef.k;% nsmjh [k.Moyk lW
D 2 G
C ◌ॅ = E Hkksjk lqr Hkatu nkS nfjgjk lW ukjk;.k nq nkSA dkyhnk'k lqrkS
G %' 4 º C 0 ! 4" cqf)'k;u ?ku';kekS èkudkSyh fn?kks lW ifrjke nkSA cqf)'k;u lqrS
67"> I &/ ◌ॅ o b % lkuUn% ldkSuk lW ijekuUn lqr gfj nkS [kkSvky lW egh nq nkSA
◌ॅ >" 2 %' 4 2
9 £4> 8 O jks>fu lqrkp vkuUnh ly[kfu dapfudkA vkn~;k ikyh lW gksjhy
2
3 - F ◌ॅ %' £4> Ù
lqr vk¡[kh iRuhA vijk eyafx;k dqtkSyh lW cN: ikS= Ñ".knÙk
- ◌ॅ % dH ◌ॅ 2 %'
lqr t;nÙk iRuhA vijk jfrikM+ csymWp lW èkhjukFk fufèk iRuh ,
Ò H & ' H* ◌ॅ
lqr yr: oS;kdj.k Jh ef.k vijk cqf)'k;u lqr txrkuUn% jkm<+
1 û
H& J' => :M ◌ॅ
lW jru~ nkSA
fg 67G >G J' .◌ॅ
◌ॅ 3 C 3 J K ¡>" _ "
2
£4> = ◌ॅ Ì %'
IR / E ñ lqyrkuiqj ns'ks dule ek.Mj iyklh% iwoZ i`"Bs tku lqr
C O 4 F> ◌ॅ %' gfjukFk lqr ';ke lqr lnkf'ko% fn?kks; lW jke nkSA lnkf'ko lqrk
4 > 2 · ? 67 uUnu i'kqifr ;nq xkSjhifr tbZ ckyÑ".kk% cjlkSuh ldkSuk lW Hkrjh
Í - ◌ॅ b %' 67 2 b
E nkSA ckyÑ".k lqr nqyZHk% ifuljk lW dey lqr èkjuh nkSA nqyZHk
◌ॅ 3 %' 2 b
E 2 ( lqr tqM+kvksu [kksfj flagkJe lW èkjkèkj lqr [ksnu nkSA
_ ◌ॅ 33 W %'
IR v:. (.=)Ë 1 0 lqyrkuiqj ns'ks cSdq.Biqj ¼csaxk½% egks lqjifr lqr e0 jru lqrk
2
=K 4 S ◌ॅ ? % cqnok x,u f'ko fo'kksdk% tftoky lW iqjkbZ nkS >kSV ikyh nfjgjk
°, ◌ॅ G %' =K 2
8" lW jfonÙk nkSA x,u lqrk j?kqikf.k gfjikf.k 'kwyik.k;% in~eiqj

" 4"> Þ b ◌ॅ 1e & ifupksHk lW gksjs lqr yk[kw nkSA gfjikf.k lqrk t;nso HkxhjFk lqjFkk%
%' " >I b=C C H* < vkn~; cgsjk<+h lW jkedj nkS vUR;ks vy; lW es?kw nkSA lqjFk lqrk
% 9; > ◌ॅ «8 %'
◌ॅ C n'kjFk ;nqukFk mWekifr;% pUnksr ikyh lW ekSukiqj oklh 'kf'kèkj

&' ' ◌ॅ > ; ◌ॅ lqr pkUn nkS ujoky lW flèkw nq nkSA n'kjFk lqrkS iq#"kksÙke jkeÑ".kkS
443 % ◌ॅ 3 2 %' 4C 9 mYyw dqtkSyh lW pkS0 eucksèk lqr i{kèkj nkS ,dgjk lW Fks?kkuUn nq
ÇÆG 67õ | :M ◌ॅ p0 r3
nkSA :iuh lqrkp nsolsuk okyh lksnjiqj lW _f"kds'k iRuhA
ª3 % K ◌ॅ 8 2 %'
iq#"kksÙke iz0 ckcw lqrkS gfj'oj ekèkokS gfjflagiqj fu[kwfr lW B0
I D ◌ॅ ×)c4 J' ÇÆG 0
vuUr nkS eqlSyk vy; lW xksfoUn nq nkSA vijk iq#"kksÙke lqrkS èkuh
9 A 3j & ◌ॅ "0 #
fo'os'ojkS ,dMhgk lksnjiqj lW firkEcj nkSA vijk iq#"kksÙke lqrkS
% P > ◌ॅ U 2 %' ÇÆG
firkEcj iqjUnjkS ldqjh ikyh lW lnkf'ko nkS vijk lqr vP;qr% gkVh
9 3 AA] Ki D ◌ॅ y %'
ikyh lW txUukFk nkSA fo'os'oj lqrkS fpUrkef.k deykifr vuyiqj
ÇÆG 9 y ] : ◌ॅ
djegk lW vfu:) lqr cS|ukFk nkSA usuk iq=A deykifr lqr
4 % ã2 , ◌ॅ =C
%' AA 9 #" ◌ॅ
cpuwd% Mwejk oklh xaxksyh lW ds'ko lqr gjifr nkSA cpuw lqrk
£ v* C %' n g'
egs'knÙk xks[kwyukFk dkfUrdj izsedjk% mljkSyh vy; lW jeuh lqr
i =U ◌ॅ c4 %' deyu;u nkS nfjek [kkSvky lW dqyifr nq nkSA egs'knÙk lqrk
<4G U& C # ¤ ] gfjukFk HkoukFk ckcwukFkk% dVek cHkfu;ke lW txref.k lqr
◌ॅ > % dH ◌ॅ jruef.k nkSA xks[kwyukFk lqr mWekukFk% ukU;iqj vy; lW feJ uUnu
: 2 %' <4G C b C C lqr dsoy jke nkS eèkqdjiêks nfjgjk lW gfj'oj lqr cyHknz nq nkSA
2 ◌ॅ = " " %' U ' mWekukFk lqrk djegk lW ds'ko lqr Bdqjh nkSA izsedj lqr xksiky%
◌ॅ C ¬ > ◌ॅ _ c x<+ csymWp lW ijku lqr [ksVh nkSA xksiky lqrkS VsVu >iVykykS
2
% 3â; ◌ॅ A b 2 %' efg"kh cqèkoky lW pkS0 ckcwukFk nkS vijk xksiky lqrkS Hk,u
◌ॅ C ◌ॅ c4 k: %' ¤ dfudykykS ifjljk lW uhye nkSA iwoZ i`"Bs n'kjFk lqr jkeÑ".k

U = .◌ॅ ◌ॅ W, %' lqrk j?kquUnu gfjuUnu nsodh uUnuk lfjlo lW nsoukFk nkSA
U 9 µ, 2
,î ) 3 ◌ॅ p0 j?kquUnu lqrk ujksÙke izn~;qEu egksUun i'kqifr jekifr;% mpfr lW
C % U 9 bK î ◌ॅ xaxkèkj lqr efgikf.k nkS [k.Moyk lW B0 ;nq nq nkSA vijk ujksÙke
%' E ñ 4C 67 8 2 lqrkS ekrw f=ykspukS ujmu lW pØikf.k lqr dksxo nkSA djegk lW
I ◌ॅ I C %' 8 2 jkepUnz nq nkS vijk ujksÙke lqr HkksykukFk% ijex<+ vy; lW viwN
ÒG *2% 1 > ◌ॅ lqr y{e.k nkSA jekifr lqr izkUukFk% ujmu lW xksiky lqr 'kwyikf.k
==3 " % &/ ◌ॅ "0 > 2 2 %' nkS izkUukFk lqrkS cksèkykyk dkS csylke cqèkoky lW ykspu nkS cksèk
ÒG 9 g Á ◌ॅ " lqr >ksVu% lqn; csymWp Nhrj lqr ?ku';ke nkSA
a= %' ◌ॅ 2 % ÒG
o C = ◌ॅ ²" %'
C
◌ॅ U
4" %
C 2
9 r3 - . 3 ◌ॅ % r3
Û, > .◌ॅ 8 O %'
IR : I 9 4 lqyrkuiqj ns'ks mjjkgk % nsodhuUnu lqrkS gfjoa'k ij'kqjkekS
◌ॅ ÇÆG %' -zG G djegk lW iq#"kksÙke nkSA ij'kqjke lqrk dkSLdhnÙk gjnÙk enuk%
b/ ◌ॅ % :M ◌ॅ Hk.Mkfjle lW neuh lqr jekifr nkS dqtkSyh lW HkokuUn nq nkSA
b 2 %' -zG V4 C 0 , ' dkSLdhnÙk lqrk b'kkukFk iz0 fi.kkdh lukFk HkokuhukFk in~ek dVek
b C Þ 2 ◌ॅ 8 O = " cHkfu;ke lW ?ku';ke lqr txref.k nkS rrSy cfy;kl lW gfjgj nq
% Ù > ◌ॅ 2 %' V4 C 0 , nkSA b'kkukFk iz0 fi.kkdh lqrkS u;u lq[k izseukFkkS czãksyh ifupksHk
9 > & ¤ ; b ◌ॅ lW deykifr lqr Hkatu nkSA lukFk lqrkS okpLifr guqekunÙkks ckyh
b %' C 9 ù ¾ G; lksnjiqj lW fHk[kkjh lqr deyh nkSA gjnÙk lqrkS eèkqjkifr èkhjukFkkS
D ◌ॅ b& %' G 9
ifupksHk lW èkjkèkj nkS iokSyh lW f'konÙk nq nkSA
2
3 3 b ◌ॅ -3 % j ◌ॅ
4G 2 %'
IR H: 3 C 9 4" v* lqyrkuiqj ns'ks tewvk % èkhjukFk lqrkS oa'kef.k cS|ukFkkS tky; lW
◌ॅ C % 3] > ◌ॅ vukFk lqr ckydjke nkS /kjkSjk cfy;kl lW ifr nq nkSA oa'kef.k lqr
2 %' 4" > ◌ॅ 3n4 uwuwyky% vy; lW èkus'k lqr [kM~xukjk;.k nkS egqok [kkSvky lW
&¢ >" % 2 dH ◌ॅ O 2 %' ';kejke nq nkSA uwuwyky lqrkS fpUryky vuwiykykS [kksfj flagkJe
9 # î ( _ ◌ॅ b
lW Hkoh lqr rksQkyky nkS ldqjh cfy;kl lW rksrk nq nkSA ewuhyky
X~ % : > ◌ॅ X 2 %' 0
iz0 ysYgkbZ lqrk jkeukjk;.k egkohj xaxkèkjk%A jkeukjk;.k lqr
@¯? >" ==3' >"
2
deykuUn iz0 HkqVdqu% Mwejk cqèkoky lW cwPph lqr eyqdh nkS cygk
0 º,: i 3 ◌ॅ l %
◌ॅ 2 %' ~ @A
cfy;kl lW cuekyh nq nkSA Qwys'ojh lqrsp foeyk m"kkA vkn~;k
)' H* , ., ◌ॅ = jgVehuk oklh csgV djegk lW xtkuUn lqr egs'k iRuhA vijk
<4 J' ) &= ] ◌ॅ m"kk [kexM+k oklh rjkSuh djegk lW cqf)ukFk lqr dsnkjukFk iRuhA
2 C
£ c C J' 0 º,: deykuUn iz0 HkqVdqu lqrk jktsUnz nsosUnz vtsUnzk% dYgqok oklh
q I^ q ¯2 ) / ◌ॅ efg"kh ijl.Mk lW dykukFk lqr enuyky nkS Hknzs'oj oklh Nknu
C % bA ◌ॅ lfjlo lW equhyky nq nkSA mWek lqrkp pUnzdyk lw;Zdyk ioudyk
P 2 %' ◌ॅ >E lqHknzk 'kqHkdyk 'kf'kdykA vkn~;k csyokM+h efg"kh cqèkoky lW
b b 44' H* . 4 - ◌ॅ nsokuUn lqr y{es'oj iRuhA vijk lw;Zdyk iksfB;k oklh ldqjh
I ²A J' > E Ók> xaxksyh lW lW lhrkjke lqr mWekdkUr iRuhA vijk ioudyk tewvk
: =U ◌ॅ ◌ॅ ◌ॅ# J' oklh efg"kh cqèkoky lW uodkUr lqr Ñ".kdkar iRuh jktsUnz lqr
# 4 - ◌ॅ # 67
vfHk;ark iznhi jkeuxjoklh j[kokjh gfjve lW frydukFk lqr
J q b> = &
deykdkUr nkS lry[kk lW jkeyky nq nkSA xksnkojh iq= dapu
◌ॅ C # % & ◌ॅ
2 %' U g Ók> 67
iksfB;koklh ckyÑ".k ikS= ÑikuUn lqr fefFkys'k iRuhA nsosUnz
fg 6 C@4 J' I^ ( )
¼ch,½ lqr izoh.k tewvk oklh xkSjhdkUr >k nkS f=ykspuk lqrsp
" H ·# % g pUnukA vtsUnz ¼,e,½ lqr dqekj vuqjkx rkjkckM+h oklh Jh eksgu
>k nkSA

' q () : ¾=
_ L %'
4 # _# Sb# ># 4¨# egkohj lqrk f'krykdkUr JhdkUr 'kksHkkdkUr t;dkUr 'kEHkwdkUr
># > j ◌ॅ 67" % H n;kdkUrk% cf<+;ke iokSyh lW viwN lqr Ñ".kef.k nkS yksvke lqjxu
= ◌ॅ 2 %' =
2 E E H lW ckyk nq nkSA nqxkZ lqrsp diwZjk tewvk oklh efg"kh cqèkoky lW
4
- ◌ॅ r3 =N4 J' 4 # ckycksèk lqr x.ks'k iRuhA f'krykdkUr lqrkS ukxsUnz egsUnzks cjncêk
9 x <; â ) ◌ॅ [ C oklh efg"kh ikyh lW dYiukFk lqr mn;eksgu nkS [kkaxqM+ lfjlo lW
>L % & ! ◌ॅ & 24 2 %' b [kq'kj nq nkSA jaHkk lqrkp jhrk laxhrk fouhrkA ukxsUnz ¼,e,½ lqrkS
= ' x () 9 lquhy iz'kkarkS dqjlkdkaVk oklh ifupksHk lW jekuUn nkSA egsUnz
4 9 : , b ◌ॅ %' < ¼'kkL=h½ lqr Hkos'k ¼ch,½ QwyckM+h oklh prqjkuUn pkS0 nkSA lqxUèkk
(4¥g) b^4 ( ) 3 p0
lqrsp :chA JhdkUr ¼ch,½ lqr v'kksd fnyhikS nHkM+koklh mNkaM+
%' = ' _# ( ) S
tky; lW dudhj lqr cVs'k nkS lry[kk lW equj nq nkSA dqUrh
f b + ◌ॅ µ4 %
lqrsp bfUnjk nHkM+koklh gfjeksgu lqr Bkdqj f'kodkUr iRuhA
◌ॅ P 2 %' :# V b
v'kksd ¼ch,½ lqrk tewvk oklh dcb ujmu lW cVs'kukFk nkSA
L k: 4# J' S ( )
'kf'kdyk lqrsp 'osrkA fnyhi ¼ch,½ lqr lksuw% [kM+fg;k oklh
# . ◌ॅ µ4 C %' 44
cS|ukFk feJ nkSA lfork lqrspA 'kksHkkdkUr lqr èkesZUnz fl>wok oklh
A ' ( ) D &> v* C _
dkdks csymWp lW ;qfDryky lqr vkuUn nkS ljuiqj oklh gjM+h
%' ' Sb# 3« E
a .◌ॅ ◌ॅ ÐQ H %
ldjk<+h lW lrkuw nq nkSA
◌ॅ 2 %'
3 0 e" ' H* Qwnuh iz0 iq"ik lqrsp js.kw uwru iwueA vkn~;k enuiqj oklh HkkSj
&/ ◌ॅ k: 67 [k.Moyk lW pUnz jkt flag Bkdqj lqr Ñ".kjkt flag iz0 'kadj
0 4 J' ~"I iRuhA vijk uwru enuiqj oklh Qf.knso >k lqr jkenso iRuhA
I J' 3« E 9 Á H èkesZUnz lqrkS jeu veukS tewvk oklh cqèkoky lW jk'keksgu >k nkSA

- ◌ॅ 4L %' e" 2
3' js.kw lqrkp eèkqA n;kdkUr lqrk rsxfN;k oklh Vsdukjk;.k nkSA
># => µ >" %' :# dqUrh lqrkp lqfiz;k Hkkuqfiz; t;kfiz;k iyk'kouh oklh eucksèk lqr
> b¾> >> 4 r3 3« E èkesZUnz >k nkSA t;dkUr lqrkS thrsUnz misUnzks èk:okjh oklh fnxkSu
%' ># 9 0; 3 tftoky lW HkksykukFk lqr lqèkkdj nkS Mhg nfjgjk lW HkS;u nq nkSA
· ◌ॅ o C 3 % i
fgjk iq=A 'kaHkqdkUr lqr xksfoUn nHkM+koklh f'koukFk >k nkSA vkjrh
◌ॅ > 2 %' g' 4 º# U
lqrkp lksuh eksuhA vkn~;k enuiqj oklh jkts'oj >k lqr ujs'k
4 C %' H D L '
iRuhA vijk r=So ukxs'oj iRuhA xaxkèkj lqr gfjdkar% xq.kerh
H* qA e4 J'
oklh HkM+xke tftoky lW loZyky lqr voèkh nkSA e>kSjk djegk lW
g xA J' ==3 !"
;ksxèkj nq nkSA Qwfu;k lqrkp foUns'ojh lkfo=h ijes'ojhA vijk
◌ॅ
E 3 %' °
xaxkèkj lqr lqjsUnz iz0 e;kdkUr% iyklh oklh us;ke dqtkSyh lW
◌ॅ =3 2 %' ~ > A g
eUuwyky lqr ;'kksèku nkS rrSy ldjk<+h lW ?ku';ke nq nkSA
«A' ==3 e 0 >#
n> :M ◌ॅ >S3 % Ù
ioudyk iq=A vkn~;k foUns'ojh [kexM+k oklh nsmjh [k.Moyk lW
◌ॅ 8 O 2 %' g' H* A
eueksgu lqr cS|ukFk iRuhA vijk lkfo=h jkeuxj oklh nnjh
I &/ ◌ॅ L v* C ifupksHk lW egkuUn lqr xq.kkuUn iRuhA vijk ijes'ojh us;ke
J' g = b ◌ॅ dqtkSyh lW egkuUn lqr xkSjhdkUr iRuhA gfjdkUr lqrkS fojsUnz
!" J' «A n> :M lqjsUnzks [kexM+k oklh rjkSuh djegk lW egkuUn lqr gyèkj nkS
◌ॅ ·# J' # 9 e ujlke ofy;kl lW mes'k nq nkSA fojsUnz lqr vk'kh"k% iyklh oklh
e; &= ] ◌ॅ 3 deykuUn >k nkSA iwue lqrsp viZ.kkA e;kdkUr lqr lkSjHk% nHkM+k
% > ◌ॅ «4 2 %' e H4) oklh jkes'oj lqr fo'oukFk feJ nkSA lqys[kk lqrsp csoh [kq'kcwA
%' "'
E
># Íb b «A A C _
%' @& . & 24 '

IR H µ 72G 0 \ (\?) lqyrkuiqj ns'ks tewvk Vsd% fo".kqnÙk iz0 ckSdw ¼ckSdkbZ½ lqr
D = ◌ॅ V b % lksuefu lqjxu lW bUnzifr lqr Hkoh nkS vijk fo".kqnÙk lqrkS 'kaHkw
72G 9 4 b ?- = F ◌ॅ " iukbZdkS uxj fn?kks lW ikBd ijku nkSA
%'
3 IR H: 1 8 èkjeiqj ns'ks dkykcywvk % egksUun i'kqifr lqrk ?kukjke fe=dj
g b : .◌ॅ ◌ॅ U ÒG vfHkjkek% ldqjh csymWp lW xksuw lqr ujksÙke nkSA ?kukjke lqrk
%' 8 > e 4 ân;jke gjsjke f'kojke dykjkek efgUnziqj djegk lW feJ Hkoh
◌ॅ _ b fg 67 % ikS= neu lqr Ñ".kkuUn nkS jtkSjk ek.Mj eksgu nq nkSA pUnzefr
M / L 2 %'
lqrsp :iorh èkhjorh vkn~;k iokSyh lW gkM+h lqr efgikf.k iRuh
3 H* j ◌ॅ " J
vijk lekSyh ikyh lW feJ oa'khèkj iRuhA ân;jke lqr Ñ".kkjke%
◌ॅ _ 43 J' >
djegk lW ukjk;.k lqr lksuefu nkSA ân;jke lqr Ñ".kkjke%
67 ◌ॅ >" D %' >
67 ◌ॅ >" D %'
djegk lW ukjk;.k lqr lksuefu nkSA Ñ".kkjke lqr jkèkkukFk% gkVh
67 3 C , D ◌ॅ = lksnjiqj lW ;ksxh lqr HkokuhnÙk nkS ijgV cgsjk<+h lW yky nq nkSA
b G % , < ◌ॅ 2 %' 3 C jkèkkukFk lqr ccq,d% djegk lW ';keyky nkSA vijk lqr efgukFk%A

* ◌ॅ O %' C' fe=dj lqrk :nzèkj y{ehèkj eqjyhèkjk% lfjlo lksnjiqj lW HkoukFk
g 3 ²3 P3 D lqr jkes'oj nkS :nzèkj lqr T;ks0 :iukFk% efg"kh cqèkoky lW gfj
◌ॅ b C «A % 3 ;0 C lqr >aMk nkSA T;ks0 :iukFk lqr crgu% vksM+k ,dgjk lW cUèkq lqr
4 - ◌ॅ i %' ;0 C lcwjnÙk nkS ikyh lW èkeZifr nq nkSA rkjkorh iq=A vijk :iukFk
* $ ◌ॅ 2 G % ◌ॅ lqr psrukFk% xkSj lksnjiqj lW xksaf<+ lqr VsdukFk nkS efg"kh cqèkoky
3 E 2 %' g' C lW èkk: nq nkSA psrukFk lqrk jS;ke lksnjiqj lW lcwjnÙk nkS vijk
C · D ◌ॅ U µ C % ) psrukFk lqr cPpwd% gkVh lksnjiqj lW jkes'oj lqr fo".kqnÙk nkS
- ◌ॅ 3 2 %' C ®> D ◌ॅ
vijk psrukFk lqr frydukFk% j[kokjh gfjve lW thoukFk lqr
G % C l , D ◌ॅ
cqf)ukFk nkSA frydukFk lqr bUnzukFk% vksM+k ,dgjk lW NksVh lqr
«A 72G % C C
◌ॅ C 2 C %' C
£
HkkbukFk nkS dqjek [kkSvky lW vkltk ns'ks fo".kqiqj oklh dy: nq
V C ◌ॅ +, bV C %
nkSA bUnzukFk lqrk ekuh lksnjiqj lW HkkbukFk lqr cuekyh nkSA
: dH ◌ॅ H IR 72 2 %' y{ehèkj iz0 cwyu lqrkS jekukFk iz0 jeu izseukFkkS cf<+;ke iokSyh lW
V C D ◌ॅ bV C thok nkSA izseukFk lqr dkfydknÙk% gkVh lksnjiqj lW ;ksxh lqr
%' ²3 0 9 C 0 ¤ HkokuhnÙk nkS ijgV cgsjk<+h lW yky nq nkSA
> j ◌ॅ %' ¤ C G
, D ◌ॅ = b G % , <
◌ॅ 2 %'
4^ IR ,: ¤ C { C uf'kjkgosyh ns'ks clSVh % vijk izseukFk lqr }kfjdkukFk% ifjljk
◌ॅ %' G C ( 2 C) lW nweu nkSA dkfydknÙk lqr iq"iukFk ¼iqgqiukFk½ lfjlo lW NksVh
◌ॅ +, b %' { C 4' lqr Hkwou nkSA }kfjdkukFk lqrk f'kykukFk eqdqUn >yguk% lq[ksr
P: W D ◌ॅ ? bV % lksnjiqj lW tbZ lqr Hkkbyky nkS j[kokjh gfjve lW fHk{kqd nq nkSA
◌ॅ bª2 2 %'
3 IR H: P3 > O C èkjeiqj ns'ks dkykcywvk % eqjyhèkj lqrk fpydk HkS;k ';keukFkk
b ◌ॅ 67 _ % C nnjh ifupksHk lW jkeÑ".k lqr feJ izhre nkS fiFkuiqjk [kkSvky lW
dH ◌ॅ b= 2 %' &¢" 0 & Hkaxh nq nkSA fpydk lqrk [kM~xef.k iz0 [kq'kj bUnzef.k iz0 ckydh
V" 0 =, ◌ॅ 8 2 x`fgef.kdk j[kokjh gfjve lW j?kquUnu lqr n;kukFk nkS jtkSjk
> C % M / ◌ॅ 3 2 %' & 24 0 ek.Mj lW èkhj nq nkSA [kq'k: iz0 [kM~xef.k lqrk xks[kwyukFk
&¢" U& C C > 2 C 8 2 C D jktukFk ;nqukFk j?kqukFkk% lksnjiqj lW tkudhukFk nkS vkfgy gfjve
◌ॅ C % H ◌ॅ 2 % > lW ccwuw nq nkS nS;fu lqrkp nk;ef.k lqUnjef.k lyPNef.k cpef.k
>" " " " L"c ' H* eksgef.kdsaA vkn~;k j'kk<+oklh :pkSyh ,dgjk lW feJ oa'kefu lqr
& p K ◌ॅ _ 4 L J
eksgu iRuh lqrsp cwykorhA vijk jgVk jkeuxjoklh uxokM+

' , = = FD ?kkslksr lW dUgS;k lqr dyj iRuhA , lqrk cuekyh fxfjèkkjh
◌ॅ Y> J' K =3 N=èkkjhdk%A vijk HkkSj [k.Moyk lW b'ojnÙk lqr xqnj Bkdqj
g3' &/ ◌ॅ VAG ! iRuhA
k: J'
V" 0 9 0 - bUnzef.k iz0 ckydh lqrkS gfjuUnu iz0 frudkSM+h fnukukFkkS [kksfj
( D ◌ॅ & ~" 4 C % ., lksnjiqj lW j'kk<+ oklh Q.kh lqr 'kadjukFk nkS csgV djegk lW
◌ॅ O C 2 %' I H* ; ';keukFk nq nkSA lqrkp nsodh vkn~;k nzksinh t;Urh eksthdkSA
># L -' H* b ◌ॅ L vkn~;k HkM+xke tftoky lW eksrh lqr cS|ukFk iRuhA vijk cSjxkNh
v* C J' v=
> vjfj;k oklh flejokM+ lksnjiqj lW y{ehdkUr lqr ekèko iRuhA
D ◌ॅ ²#
3 J' U& C xks[kwyukFk lqr pqupqu% uM+qvkj djegk lW vk¡[kh lqr rstukFk nkS
û
* # ◌ॅ H& C % K ,dgjk lW efgèkj nq nkSA ljLorh iq=A >iSr ;nqukFk lqrk ijokgk
◌ॅ 3 2 %' g' ö > 2 C oklh dUgksyh ,dgjk lW ykspu lqr Qrqju nkS ifj;ke cqèkoky lW
Y; K ◌ॅ ~ %
izhfrukFk nq nkSA JhukFk lqr NksVkbZ lqr 'kadj% cHkfu;ke lW ikBd

- 2
◌ॅ C %' _ C +,?
xaxk nkSA 'kadj lqrk ujifr jrh'k nkeksnj enuk% lfjlo lW
4 b > ◌ॅ k
%' 4 ==
eèkqlwnu lqr dey nkSA ujifr lqrk lkgsc lnkf'ko gfj èkS¸;hZdk%
4 L ◌ॅ 32
csymWp lW in~eukHk lqr Ñ".kkuUn nkSA gfj lqrk HkksykbZ nqf[k;k
%' < 4 #3E .◌ॅ
fHkf[k;k NksVdfu;% ,dgjk lW HkksjkukFk nkS nqf[k;k lqr _f"kd]
◌ॅ Þ b 67 %' 2
o? &>
Hkkuqiqj ifupksHk lW j?kqukFk lqr uuwdks èkS¸;hZ lqrkS vf[k;k [ksnuks
2
b&> +, > K ◌ॅ o C % &>
gkVh ikyh lW ohj lqr jk?ko nkS cygk cfy;kl lW efrukFk nq nkSA
<4, b¾ b ◌ॅ 8 2 C a #3E 9
&> W` , ◌ॅ 8 %
vf[k;k lqr lcwjnÙk% tjgfV;k ikyh lW feJ [kqf'kgky nkSA
◌ॅ C 2 %' &> G
2 ◌ॅ _ & 24 %'
_ IR p: W ¾ G D ◌ॅ Jhiqj ns'ks pkSjh % [ksnu lqr guqekunÙk% lksnjiqj lW dyj lqr
%' # & cknfj nkSA vijk lqr dUryky% j[kokjh gfjve lW vuwi lqr lkgsc
◌ॅ < %' # 2 C nkSA dUryky lqrk iqgqiyky yksdukFk izhfrukFkk% lqn; csymWp lW
C > .◌ॅ ◌ॅ H ª3 %' & 2â vkuUn lqr i{kèkj nkSA [kqêh [k.Moyk lW ikBd lkgsc nq nkSA
&/ ◌ॅ k < 2 %'
2 ( ) C 9 4 C >S3] b iqgqi ¼iq"i½ ukFk lqrkS f'kykukFk% ;'kksèkjkS HkM+xke tftoky lW cspu
◌ॅ . `W % > ◌ॅ D lqr uks[ksyky nkS ujlke cfy;kl lW lksuh lqr ccqvu nq nkSA
2
2 %' # C e C vijk dUryky lqrk jfrukFk jsorhukFk fnukukFkk% tky; lW >ou
'* ◌ॅ % ¼ ] ◌ॅ &x4 2 nkS cRloky ujkSu lW [kxs'k nq nkS jfrukFk lqrk rstukFk olUrukFk
% C C # C · C , D xkSjhukFkk gkVh lksnjiqj lW rksrk lqr ckSdkbZ nkS x<+ csymWp lW
◌ॅ X \? % = .◌ॅ ◌ॅ Hkokuh nq nkSA vuwiorh lqrkp Qwyorh cf<+;ke iokSyh lW HkS;k lqr
%' ~ > j ◌ॅ > xks'kkb± iRuhA jsorhukFk lqr nkeksnj% rjkSuh djegk lW lkgsc lqr
U4? J' e C L ] Hkos nkSA cygk cfy;kl lW NksVdfu nq nkSA lqUnjorh lqrsp
◌ॅ < b^ %' > ◌ॅ +, 2
ljLorh HkxorhA vkn~;k gkVh ikyh lW [kM~xukFk lqr [kreyky
%' b= ' H* ,
iRuhA vijk gkVh lksnjiqj lW eèkqjkukFk lqr J`f"Vyky iRuhA
◌ॅ &¢ C & J' , D ◌ॅ
2 C
3 _ J'
( « 2 # « = ifjpsrk ¼izkphudky es lqnqj izkUr es iathdkjd lg;ksxh ,oa
K È) C 3 ] ◌ॅ lektksidkjh½ yksdukFk lqr pØèkj% rjkSuh djegk lW lkgsc lqr
< W&? % < .◌ॅ ◌ॅ G 2 % [ks[kkbZ nkS cgsM+k csymWp lW lcwjnÙk nq nkS lqrkp vkfrZef.k gfjiqj
H
E " ◌ॅ ;0 P: ikyh lW enuyky lqr T;ks0 eqdqUn iRuhA
J'

C
9 3 ==3] k iq"iukFk lqr gd: lqrkS dykèkj xaxkèkjkS Bdiwjk oklh Nknu
◌ॅ 32 %' g Ia lfjlo lW eèkqlwnu nkSA lqrkp lkfo=h egknsodksy oklh eyafx;k
=> :M ◌ॅ ² C J' 3 dqtkSyh lW y{ehukFk lqr uwuw iRuhA dykèkj lqr gseèkj%
<3 k> > j ◌ॅ _ C vfB;kckM+h oklh cf<+;ke iokSyh lW JhukFk lqr nsoukFk nkS mjlgk
I C % ] ◌ॅ U4 V= 2 oklh rjkSuh djegk lW xks'kkabxkao nq nkSA ljLorh lqrsp foeyk
%' a D ◌ॅ dksf<+ykoklh lfjlo lksnjiqj lW frudkSM+h lqr dqykuUn iRuhA
- : J' <3 / ) gseèkj lqrk ijl.Mk efg"kh lW cPpk lqr tynso nkS ukU;iqj foLQh
◌ॅ l I % ¬ ¶ ◌ॅ % lW egkuUn nkS fgjknk; iq=A xaxkèkj lqrkS fxfjèkj yfyrkuUnks
> g' ==3 9 =3 ; b =
cHkfuxkek oklh lqiVkuh xaxksyh lW gd: lqr Hkksyk nkS laxzke
, =U ◌ॅ o % s K
,dgjk lW vpferyky nq nkSA mfeZyk lqrsp eksfguh eYnokM+ oklh
◌ॅ 2 %'
E L
dksdhyokM+ fn?kks; lW cS|ukFk lqr dk'khukFk iRuhA
a F> ◌ॅ v* C 4 C J'
" : 67 3 C C O Bdiwjk % Ñ".kkjke lqr jkèkkukFk lqr efgukFk lqrk ';key fd'kksj
S 0 && L |b 4 => iz0 [kh[k: gfjeksgu gfjcYyHk 'kkyUèkjk% eyafx;k dqtkSyh lW
:M ◌ॅ C 4 C % D ◌ॅ ve`rukFk lqr dk'khukFk nkS ekuh lksnjiqj lW I;kjs nq nkSA ';key
e 2 %' O S 0 && =N4 fd'kksj iz0 [kh[k: lqr x.ks'k% rjkSuh djegk lW I;kjs lqr oSfnd
] ◌ॅ e ¡ y; % yEcksnj nkS cf<+;ke iokSyh lW eFkqjkukFk nq nkSA vijk [kh[k: lqrk
2 2
j ◌ॅ C C %' && $ © Nsnh Hksnh lw;Zukjk;.kk% rktfdÙkk oklh cf<+;ke iokSyh lW fg;kyky
> E >" G > j ◌ॅ > lqr vfèkdyky nkSA gfjeksgu lqrk uUneksgu eqjyheksgu czteksguk
3 %' L L PL jaxjkoklh ,dek [k.Moyk lW B0 èkzwiyky nkS gfjxksfoUn lqr
L = K &/ ◌ॅ "0 %
enueksgu% jaxjkoklh ,dek [k.Moyk lW dUryky nkSA
U L = K &/ ◌ॅ
# %'
IR &=: 4 D? 9 lqyrkuiqj ns'ks [kexM+k % jrh'k lqr lksekbZ lqrkS cUèko dkykdkS
- Û .◌ॅ ◌ॅ b& %' vks>ksyh csymWp lW fHk[kkjh nkSA cUèko lqr guqekunÙk% tky; lW
¾ G > ◌ॅ b %' K Hkatu nkSA , lqr ekuhd% gfjiqj ikyh lW yky nkSA vijk
◌ॅ %' ¾ G 2
v* C £' guqekunÙk lqrk cS|ukFk cqf)ukFk izseukFkk% lfjlo lksnjiqj lW
¤ C D ◌ॅ Y %' uUgdw lqr yky nkSA vijk lqr oa'kefu lrS<+ lfjlo lW gksjhy
4
Ù ◌ॅ 1 %' 9 nkSA ekuhd lqrkS }kfjdkukFk iz0 uwuwyky Hkouyky xksfoUnykyk
{ C 0 b U ] ◌ॅ rjkSuh frlmWr lW izHkkdj lqr ';ke nkSA
◌ॅ b O %'
IR ZïH , lqyrkuiqj ns'ks Ms<wvk vej jgVehuk vij etfyliqj vej
p k>: C => pkSjh vfB;kckM+h % vijk ekuhd lqr dykukFk eyafx;k dqtkSyh
:M ◌ॅ 3G
E b= G %' v* C 9 lW èkeZnÙk lqr HkxokunÙk nkSA cS|ukFk lqrkS eUuwyky tudykykS
î ¬ > ◌ॅ p0 ukU;iqj vy; lW pkS0 Hkatu lqr HkoukFk nkS irkSuk [kkSvky lW
b C % 9 dH ◌ॅ = 2 %' 2 9 xjhc nq nkSA eUuqyky lqrkS uUnyky vuqxzg ykykS vksM+k ,dgjk lW
¾s î ◌ॅ ==G o? xaxknÙk lqr HkksykbZ nkS j[kokjh gfjve lW feJ ckcwukFk nq nkSA
2
% & ◌ॅ _ C %' vijk eUuwyky lqr fxfjtkuUn% rjkSuh frlmWr lW dkSLdhnÙk lqr
= ] ◌ॅ ◌ॅ -zG izseukFk nkS fn?kks; lW dqej nq nkSA
¤ C % F> ◌ॅ : 2 %'
IR .: c4 ? 9 <4 lqyrkuiqj ns'ks csyokM+h % ds'ko lqr ekSykbZ lqrkS egs'k mes'kkS
«Å /;& = ◌ॅ U lgkley oklh fi.Mks[kfj lqjxu lW xksiky lqr txeksgu nkSA
=L %'

3 E IR 2: E ñ I C C 9 èkeZiqj ns'ks jgqok % iwoZ i`"Bs nsoukFk lqr izhfrukFk lqrkS euksgj
` bIj aâ ◌ॅ <4 C % HkonsokS dksygêk ikyh lW egs'k lqr jkeukFk nkS euksgj lqrk
` 8 O « ◌ॅ ?ku';ke esuw gfjuUnuk ipgh tftoky lW thoukFk nkSA usuw lqrk
C %' n 3 " AA èkuifr izk.kifr fo'os'oj inwe deykdkUrk% csyklke cqèkoky lW
2
# . 3 ◌ॅ > fg =4 t;jke ikS= txnh'k lqr f'kjh nkSA izk.kifr lqrk egs'k txUukFk
4 %' " <4 =C 4G f'konÙkk dM+jkf;u cHkfu;ke lW cnjh lqr ujksÙke nkSA egs'k lqr
◌ॅ
ÒG %' <4 -' èkhjukFk lkgscukFk ân;ukFkk% efg"kh cqèkoky lW ohj lqr fd'kuw nkS
2
< C > C ) 3 ◌ॅ 4 % lkgscukFk lqrkS psrukFk ef.kukFkkS ijgV cgsjk<+h lW j?kqukFk lqr
< C 9 C " , <
◌ॅ 5'
rstukFk iz0 rstu nkS Mhg nfjgjk lW feJ èkuh nq nkSA psrukFk lqrk
C 0 % i ◌ॅ _ 3 2
;ksxukFk oSfnd dykukFk HkwiukFkk lfjlo lksnjiqj lW gluw nkS
%' C
= C ¡ C b C
laxzke ,dgjk lW yky nq nkSA ;ksxukFk lqr fe=ukFk iz0 flf)ukFk%
D ◌ॅ % s K ◌ॅ %'
tgkuiqj oklh ,dek [k.Moyk lW xaxkukjk;.k lqr g"kZef.k nkS
= C g C 0 £ C K
dVS;k ikyh lW [kxs'k nq nkSA papyorh lqrsp ckcknk; 'kkjnkdsaA
&/ ◌ॅ == >" )"
E % Õ> ◌ॅ
vkn~;k csgV [k.Moyk ikM+k oklh pUnzeksgu lqr ys[kefu iRuhA
&x4 2 %' > 4c ' H*
fe=ukFk fl)ukFk lqrk csgV [k.Moyk lW jgqok oklh ?kksru lqr
., &/ L @& J'
g C £ C ., &/ ◌ॅ F
eq'kjh nkS mpfr lW eqdqUn nq nkSA fe=ukFk lqr nqxkZukFk esèksyh oklh
P4 % ◌ॅ P: 2 %' g C
csgV djegk lW yky nkSA lqrsp ekèkqjh lq[klsuk iz0 yky fo'os'oj
2 E C « ., ◌ॅ %'
= iz0 Qwy dkes'ojk jkeuxj oklh eaxjkSuh ikyh lW ckSèkh nkSA lqrsp
2
3 & 0 AA 0 ~ «A = izsef'kyk èkeZf'kyk ehukA vkn~;k clUriqj oklh èkjuhèkj lqr
=] ◌ॅ \3 %' ¤4 34
E fo'oEHkj iRuhA dq'ks'oj lqrk xks'kkab±xkao oklh lq[ksr lksnjiqj lW
' H* # 3 3 A¨ J' 'kkfyxzke lqr lrh'kpUnz iRuhA
:RA
U4 ?= W D ◌ॅ 4s
4 J'
4 G , ◌ॅ bV C %' 'kadjnÙk lqr ckcwyky% gkVh ikyh lW HkkbukFk nkSA vijk lqr
" > ◌ॅ > 4 C pUnzef.k% ef>;ke djegk lW HkS;kjke lqr dk'khukFk nkSA ckcwyky
%' b)" o C ~" 4 lqrk pUnzHkw"k.k HkksykukFk Qf.kykyk% f'kok gfjve lW eUuw lqr cwvk
◌ॅ H % Ô / ◌ॅ 67 nkS flgkSfy ek.Mj lW ckyÑ".k oklh lUngiqj fn?kks lW cgksju nkS
F ◌ॅ 1 % b)" vijk pUnzHkw"k.k lqr lhrkdkUr iz0 Vqu fpduh oklh in~eiqj
# 0 ,2 Þ b ◌ॅ T ifupksHk lW eSuk nkSA lqrsp 'kdqUryk eèkqdjpd oklh vks>ksyh
%' 2
4:# 3 Û .◌ॅ ◌ॅ csymWp lW ejhp lqr vtwZu iRuhA mWekdkUr lqr Ñ".kdkUr% cBSyh
E J' ◌ॅ# 67# À oklh uxokM+ ?kkslksr lW t;ukFk nkS lq[klsuk oklh dule ek.Mj
FD ◌ॅ > C % &
lW lqUnj nq nkSA Ñ".kdkUr lqrk jgqok oklh tenkSyh ikyh lW
/ ◌ॅ 2
%' 67# 2
>iVyky lqr HkksykukFk nkSA c?kokl lfjlo lW gfjnso nq nkSA
% ◌ॅ , o C %' 8
jekdkUr lqrk f'ko'kadj gfj'kadj tVk'kadj xkSjh 'kadjk% xks'kkb±
◌ॅ I 2 %' # 44
oklh 'kfDrjk;iqj ujmu lW n'kjFk nkS jkuhVksy oklh cfyjktiqj
4 ,4 · 4 U4? 4Q>
gfjve lW pqEeu nq nkSA lqrkp lR;Hkkek izfrHkkekA f'ko'kadj lqrk
◌ॅ 4C % w ◌ॅ
lq[klsuk oklh lfjlo lksnjiqj lW [kxukFk lqr oS;k0 y{ehukFk nkS
2} 2 %' ub b' 44
jktuiqjk nfjgjk lW gseuxjoklh fppkbZ nq nkSA
& D ◌ॅ &= C ¡>0
² C % ◌ॅ < = ? 2
%'
IR : } >I lqyrkuiqj ns'ks enuiqj % vpfEer yky lqr t;nso lqr jke
&= ° ◌ॅ `W lqUnj% [kexM+k oklh e>kSjk djegk lW uks[ksyky nkSA jkelqUnj lqrkS
%' 9 67# 72#; Ñ".kdkUr fo".kqdkUrks etyhliqj oklh laxzke ,dgjk lW y{ehdkUr
s K ◌ॅ ²# %' nkSA

C / (e) Æ
E s¨ E U vFk ek.Mj ¼eM+js½ g"kksZyh xzkekjEHk% tuknZu lqr xksiky lqrk
W b? I C' W 67 ÒG [ksru HkokbZ nsoukFkkA [ksru lqrk jkeÑ".k ujksÙke txrh j?kq ';ke
= 8 2 O b¾ b ◌ॅ A¨ % prqjhdk Hkkuqiqj ifupksHk lW fo'oEHkj nkS jkeÑ".k lqrk [kh:
67 2
& &" H ◌ॅ = %' nq[kgj.k vkuUnhdk% ikyh lW fgaxw nkSA ujksÙke lqrkS egs'k cUèkwdkS
ÒG 9 <4 - = ◌ॅ %' _ lqjxu lW jke nkSA feJ txrh lqrk 'kqHkadj èkuifr 'krathok
= b 3 4 _ ◌ॅ I % flagkJe lW nsodh nkS dqleky lW jkeHknz nq nkSA 'kqHkadj lqr
: ◌ॅ 2 %' b 67 IH ckyÑ".k% ns'kqvky [k.Moyk lW vksgfj nkSA
&/ ◌ॅ %'
IR bA (Ó& G): _ 8 2 lqyrkuiqj ns'ks Hknzs'oj ¼iks[kjhd mÙkj½ % feJ j?kq lqrk nk'k
4 a> ◌ॅ | cN: uUnu lqUnj nhukdk% dksnfj;k lW cYyh lqr xkso)Zu nkS feJ
U£E % _ b^4 67 uUnu lqrk Hkos'k jketho ckyÑ".k thrwdk% Hk[kjkbu dqtkSyh lW
b&V :M ◌ॅ ÇÆG %' b^4 iq#"kksÙke nkSA Hkos'k lqrkS eqjyh vkuUnks lqbjh lW jke lqr nksuh nkSA
9 P H ; V ◌ॅ
%' _ feJ eqjyh lqrk gfj HkSjonÙk p.MhnÙkk% vy; lW ijuw lqr èkus'k
P G /G > ◌ॅ nkSA gfj lqr dhfrZukFk% ipgh tftoky lW egh lqr [kM+xh nkSA
3n4 %' E C ◌ॅ fHk[kkjh lqr vpferyky% ,dMhgk lksnjiqj lW Vsdh nkSA izkUukFk
&= %' b& Ki lqrk lkseyky lqokyky cPpwykyk% ,dMhgk lksnjiqj lW feJ
D ◌ॅ µ %' C D
tkYiknÙk nkSA feJ jketho lqrk fHk{kqd fcgkjh nqf[k;kdk cykbu
l Ki D ◌ॅ _ [G %' _
ikyh lW fo'oukFk lqr ';keyky nkSA fHk{kqd lqrk gseukFk vuwi
2
bª2 &> V ◌ॅ
ft;kykyk% jk<+h ikyh lW Hkatu lqr ijkmW nkS lqjkSj dkaVh lW dey
A C O %' bª2 < C
nq nkSA gseukFk iz0 xksfoUn lqrkS eFkqjkukFk }kfjdkukFkkS [kksfj
* ◌ॅ b ◌ॅ % ]
flagkJe lW gfj nkSA feJ fcgkjh lqrk HkkbukFk ,dukFk dUgS;kd
2
2 ◌ॅ %' < C 0 U 2
9 C C
lqefr ykyk% vksM+k ,dgjk lW u;u lqr lcwjnÙk nkS lekSyh ikyh
{ ( _ ◌ॅ %' _
lW èkeZifr nq nkSA feJ eksrhyky lqrkS t;nso fo'oukFkkS iqukN
bV C K C Y> ◌ॅ
G % ◌ॅ 3
E 2 %' _
cgsjk<+h lW feJ èkeZnÙk lqr fHk[kh nkS lqUnj lqrk gfjukjk;.k cknfj
L 9 >I A < ◌ॅ _
ykUgw ijekuUnk èkudkSyh fn?kks lW egkjFk lqr N=ifr nkS fu[kwfr
3G
E b& %
>" Y lW mWekukFk nq nkSA feJ cknfj lqrk HkksykukFk ds'ko 'kwyikf.k
3 - F ◌ॅ C g % & xaxkjkek% djegk lW rqylh lqr Hkos'k nkS HkksykukFk lqrk ukjk;.knÙk
◌ॅ ◌ॅ C 2 %' _ o C c& [kxs'k t;kuUnk% Vdcky lW cUèkq lqr èkqÙkw nkS ujmu lW y{ehifr nq

&, * ◌ॅ b^4 % nkSA vijk HkksykukFk lqrk nqf[k;k tkudhukFk jktukFk fo|kukFkk%
o C >"G &x4 > , ◌ॅ 2 dudkSjk fn?kks; lW cN: lqr fnukjke nkS ukjk;.knÙk lqrk
2 % ◌ॅ ²
3G 2 %' o C >wedyky ';keyky >M+wykdk% jk<+h ikyh lW iq#"kksÙke lqr uuw nkSA
2
&> C C * C - F> ';keyky lqrk bUnzef.k >ksVu eqjyhèkj lgL=ef.k;% j[kokjh
◌ॅ % >"G gfjve lW ,saBgw nkSA
O * ◌ॅ ÇÆG %'
O V" Û, P3 ¥g"> &
%'
◌ॅ Ãk
_ > X~ x bV feJ t;kuUn lqrk rksQkyky ckcwyky xsukyky Hkkbykyk%
a F ◌ॅ U == % ◌ॅ dksdhyokM+ fn?kks lW xksfoUn lqr xaxk nkS ldjk<+h lW uUgdw nq nkSA
Y 2 %' _ X~ 9 _#; feJ rksQkyky lqrkS ckcwyky JhdkUrks tjgfV;k ikyh lW jatu nkSA
2 ◌ॅ %' > g' _ nk;efu iq=A feJ ckcwyky iz0 fg;kyky lqr ykythd% yxek
0 > = > ◌ॅ >G %' tky; lW t;nÙk nkSA feJ xsukyky lqr cNj.k yxek tky; lW
_ x " = > ◌ॅ 8 2 j?kquh lqr guqekunÙk nkS feJ ykyth lqr ';ke lqUnj% lekSyh
¾ G % _ O ikyh lW ckcwyky lqr VqjkbZ nkSA feJ xksiky lqrkS gfjgj xqatukS
◌ॅ ,2? %' _ U 9 csgV djegk lW gseukFk lqr ckcw nkSA feJ xsukyky lqr cNj.k
! Á ., ◌ॅ < C %' _
lqr uolqUnj% dVek cHkfu;ke lW Qrsiqj oklh nYyg lqr eqjyh nkS
x " , b > ◌ॅ
vijk Hkkbyky lqr cPpwd% cf<+;ke iokSyh lW ckcwukFk lqr ykyh

~ | P % bV nkS lekSyh ikyh lW feJ ykyk nq nkSA feJ cPpw lqr jkelqUnj%
l > j ◌ॅ C % iyklh oklh nnjh ifupksHk lW rksQkyky nkSA feJ xaxkjke lqrkS
◌ॅ _ 2 %' _ l thou nsoukS dksdhyokM+ fn?kks; lW cN: lqr n;kjke nkSA feJ
b ◌ॅ X~ %' _ == 9 thou lqrkS yky bZ'oj ykykS tksQjk QuUng lW u;ulq[k lqr
IÁ a F> ◌ॅ > ekuhd nkSA Jhyky lqrkS Qwnuyky equhykykS vfg;kjh ikyh lW
%' _ 9 ?A î È~ ~ ◌ॅ ckSdkbZ nkS lqn; csymWp lW gksjhy nq nkSA Qwnuyky lqrkS cPpk
> & %' _ 9 ~ P î lqnuykykS dfl;ke cgsjk<+h lW yVkbZ nkS dljm<+ ,dgjk lW
◌ॅ \? % > .◌ॅ ◌ॅ 1 2 cqykdh nq nkSA equhyky lqrkS ?kVd iz0 pqYgkbZ cVs'kukFkkS mljkSyh
%' ~ 9 l î > < ◌ॅ
vy; lW egks0 :nzef.k nkSA ykUgw lqrk HkkuqnÙk vkuUn iz0 Hkksyk
,? % 2
◌ॅ 2 %' P
czãiqj QuUng lW izn~;qEu lqr ckyÑ".k nkSA HkkuqnÙk lqrkS rksrk
9 8, 0 2¯? µ4 ] > ◌ॅ 10
vk'kksjke lqUnj lksnjiqj lW èkk: lqr Hkatu nkS vkuUn iz0 Hkksyk
" %' Y b¾G H 0 o
lqrkS pkuu usukdkS djegk lW Hkoh nkS feJ pkuu lqrkS ekSthyky
~ ◌ॅ *2% 67 %' b¾G 9 X
jkeykykS ikj[k.M cgsjk<+h lW Vsaxfj nkS feJ lqUnj lqr ijekuUn
HS D ◌ॅ 3 b % H
lqrk ij'kqjke efgikf.k ykyikf.k [kM~xikf.k lnk;dk vYykfj lW
0 o 9 n - ◌ॅ b % _
pkS0 mWekbZ nkSA feJ ij'kqjke lqrkS cS|ukFk vukFkkS eyafx;k dqtkSyh
9 î &/ < ◌ॅ µ =
% _ " "
lW èkeZnÙk lqr usgky nkSA cS|ukFk lqrk ccwuh lnjh <ks<+kbZdk% lqn;
&¢" > | ◌ॅ p0 ◌ॅ? %' _
csymWp lW lksuh lqr >wc: nkS djek gfjve lW gksnh nq nkSA
9 v* C => :M ◌ॅ 3G E
n %' v* C ý? >
.◌ॅ ◌ॅ D % ◌ॅ 1 2
%'
bA s: . 9 I 0 Hknzs'oj xzke % dudhj lqr ccsyky lqrkS egkohj nsopUnz iz0
kk] > = ] > ◌ॅ " BhBjkS t;uxj oklh mljkSyh vy; lW :nzef.k lqr }kfjdkukFk nkS
{ C % : / ◌ॅ &¢" 2 dqlekSyh oklh czãiqj ek.Mj lW [kM~xef.k nq nkSA eq'kuorh iq=A
%' P4 g' 0 vijk dudhj lqr uUnyky iz0 vkuUn ns'kqvky [k.Moyk lW
H IH &/ ◌ॅ L % eu:i lqr eksguyky nkS lnke dqleky lW yky nq nkSA ;equk iq=
: ◌ॅ 2 %' >P g = & lqrsp xhrk yk[korh uhrkorh Hkwykorhdk% vkn~;k dksdhyokM+ fn?kks
b H* a F ◌ॅ /2 lW >iVyky lqr j?kqohj iRuhA vijk Mqefj;k vUnksyh tky; lW
2
8 J' i 2> ; > ◌ॅ \? ckSdkbZ lqr fo'oukFk iRuhA vijk lgoktiqj oklh txfr iokSyh lW
A C J' = j
fnukukFk lqr f'koukFk iRuhA vijk [kexM+k j[kokjh gfjve lW
◌ॅ C 4 C J' &=
uwuwyky lqr oklqnso iRuhA egkohj lqrk pUnzkuUn lw;kZuUn
◌ॅ I J'
bUnzkuUn iq.;kuUn ijekuUn nsokuUn HkksxkuUn 'kkjnkuUn
> E V Ü I
deykuUn dykuUnk ykyiqjoklh [kkaxqM+ lfjlo lW jfoukFk lqr
o= 4
& !
Ñ".kcYyHk nkS eèkqcuh oklh [kM+hd [kkSvky lW Hkxor nq nkSA tk;k
◌ॅ C 67|b % 32 &
lqrsp oh.kk fueZykA vkn~;k nsohxat oklh efg"kh cqèkoky lW
dH ◌ॅ b= 2 %' > " '
E
- >
lw;Zfd'kksj lqr cztfd'kksj iRuhA vijk fxjèkjiêks oklh cnzhdkUr
H* I= ) ◌ॅ S
E
S J' =3â; #
lqr ';kekdkUr iRuhA pUnzkuUn lqrS v:.k lat; vlukZ oklh
O# J' Ù " > E
fry; lW euhyky lqr f'kokuUn nkS eYywpd oklh gjM+h ldjk<+h
◌ॅ 4 % | lW niZyky nq nkSA lw;kZuUn lqr èkhjt lR;sUnzks pqukiqj oklh
◌ॅ
E 2 %' > E 3 u; eaxjkSuh ikyh lW cksyh lqr txnh'k nkS fo".kqiqj oklh jktuiqjk
2 =] ◌ॅ r =4 % nfjgjk lW fppkbZ nq nkSA Ñ".kk bUnzkuUn lqr Hknzs'oj oklh uxokM+
72 ◌ॅ ? 2 %' 67 ?kkslksr lW j?kqoj lqr HkksykukFk nkS iq.;kuUn lqrk Hknzs'oj oklh
V bA = FD 2
◌ॅ 8 vUnksyh tky; lW eèkqdj lqr pUnzkuUn nkS ijekuUn lqrk
o C % Ü bA ; > ◌ॅ xksfoUniqj oklh gkVh lksnjiqj lW mWekdkUr lqr n;kuUn nkS MksM+jk
2
3 % U 2 oklh vfu:) nq nkSA nsopUnz iz0 BhBj lqrk ÑikuUn czãkuUn
D ◌ॅ ◌ॅ# > % ³ dqeqnkuUn nqxkZuUn iz0 VquVquk Mqefj;k oklh vUnksyh tky; lW
£ 2 %' I 0 kk 6 HkwiukFk lqr v{k;èkj nkS efg;k lksnjiqj lW mfpryky nq nkSA

:P 2 E
= 0 ,2 ,2 i 2> ; > cwfp;k lqrsp uhye 'khyk lqrkA vkn~;k nsohxat oklh efg"kh
◌ॅ b C ª>3 % > D ◌ॅ cqèkoky lW f'krdkar lqr pUnzkuUn iRuhA vijk jkeuxj oklh
2 %' > 4 ' H* I= j[kokjh gfjve lW uhydaB lqr dkenso iRuhA ÑikuUn lqrk jathr

4 - ◌ॅ 4 J' lathr lathrk Mqefj;k oklh gkVh lksnjiqj lW eksfgryky lqr
◌ॅ k I y{e.k nkSA lgJke nfjgjk lW gyèkj nq nkSA jkeorh iq=A
J' 6 i 2>
, D ◌ॅ L ²" %' _
◌ॅ 3 2 %' g'
0 H O uUnyky iz0 vkuUn lqrk ';kekuUn jktkuUn rkjkuUn [ksykuUnk
W ý¿ b" b ◌ॅ > 2 C <ksycTtk oklh fHkëh ifupksHk lW ;nqukFk lqr nkeksnj nkS gkVh
L % , D ◌ॅ 2 %' · lksnjiqj lW ykyth nq nkSA xkSjh lqrsp izseyrkA vijk uUnyky
¤ ' = lqrk jekuUn xtkuUn e;kuUnk t;uxj oklh mljkSyh vy; lW
> > = ] > ◌ॅ %' vPNs nkSA txrkfj.kh iq= lqrsp 'kkfUr iq"ik vuhrk lfjrk vkn~;k
= " g 4# H* cFkukgk lekSyh ikyh lW vfu:) lqr 'kksHkkdkUr iRuh vijk
C ◌ॅ £ Sb# J t;uxj oklh f'kok gfjve lW f'kokuUn lqr [ksykuUn iRuh
& ◌ॅ 4 W J ';kekuUn lqrkS fot;uUnu iapkuUnks t;uxj oklh mljkSyh vy;
O 9 > ; > = ]
lW Qsdw lqr fnukukFk nkS xksfoUniqj oklh pkSBh nq nkSA jekuUn lqr
◌ॅ C % U pk 2
vt; x<+h ij'kk oklh feJ jkeyky lqr nsodhuUnu iz0 Qkspks nkS
%' > = 4 _
fopk<+h oklh dykèkj nq nkSA izfeyk iq=A xtkuUn lqrk MksM+jk
I 0 % 3 2 %'
oklh gkVh lksnjiqj lW nq[kk lqr jkepUnz nkS fu[kwfr lW gfj nq nkSA
g' = ³ , D ◌ॅ
e;kuUn lqrk Mqefj;k oklh vUnksyh tky; lW v{kèkj lqr lnkuUn
2
& % & ◌ॅ 2 %' >
nkS Jhiqj oklh uk0 foLQh lW JhdkUr nq nkSA lquhrk iq= jkeyky
i 2> ; > ◌ॅ ª3
lqr loZyky dudkSjk fn?kks lW Hkou lqr g"kZnÙk nkS tky; lW eq'ku
% _ 0 ¶ ◌ॅ _# 2 %' g

E - F ◌ॅ b )G
E
nq nkSA vy[korh iq=A loZyky lqr mekuUn iz0 xksiky lgqM+h
% 2
> ◌ॅ P4 %' & g' E
ifjljk lW >wedyky lqr eksguyky nkS uukSrh lW vkpk;Z j?kqoj nq
0 U 2
◌ॅ nkSA ;ksxek;k lqrsp dqykorh Hknzs'oj oklh dfl;ke cgsjk<+h lW
L % Á ◌ॅ H> E 82 2 %' => eqUuh lqr nq[ku iRuhA mekuUn iz0 xksiky lqrkS foHkk"k lqHkk"kkS jaxjk
: bA > < ◌ॅ P oklh ,dek [k.Moyk lW fxjks lqr vy[knÙk nkS xqM+xkek oklh
2
& J' 0 U 9 b) b÷ ikBd Hkqtaxh nq nkSA ljyk lqrsp Hkkjrh vk'kk lhrkA vkn~;k
= K &/ ◌ॅ =Ò &G % e>kSyh oklh dVdk lksnjiqj lW Hkwyj ikS= dq'ks'oj lqr eèkqdkUr
!= k º = 2 %' b iRuhA vijk ljlh oklh osnkuUn lqr e.khdkUr iRuhA
H4 ' H* ° , D ◌ॅ
fg :RA 2
3# J'
^ "# J'
_ ² C 0 ~ 9 l î Jhyky lqr y{ehukFk iz0 Qwnu lqrkS cPpk lqfnuykykS dfl;ke
< ◌ॅ <4G ,? % ◌ॅ cgsjk<+h lW egs'knÙk lqr yVkbZ nkS gM+jh ldjk<+h lW cwykdh nq nkSA
2 %' g' ~ ◌ॅ cwykorh iq=A vijk Qwnu lqr mWekuUn% ns'kqvky [k.Moyk lW
IH &/ ◌ॅ U %' xksiky lqr ekuhd yky nkSA lqrsp rkjk vUuiw.kkZ lqxuorhA vkn~;k
"
E = ' H* bA /;& = Hknzs'oj oklh fi.Mks[kfj lqjxu lW tudyky lqr nf[kryky iz0
◌ॅ & 0 J' nkyks iRuhA vijk y{ehiqj oklh tky; lW 'kksfHkryky lqr
² > ◌ॅ Sb 4L J' jk'keksgu iRuhA vijk r=SoA cPpk lqr ckyÑ".k fHkëh ifupksHk lW
g' l 67 b" b ◌ॅ vuwiyky nkS Nkew ldjk<+h lW bUnzef.k nq nkS ;ksxorh iq=A
% ◌ॅ V" 2 % = g'
ckyÑ".k lqr xksiky iz0 xtkuUn% ijokgk oklh csgV [k.Moyk lW
67 U 0 = .,
HkhenÙk lqr Ñ".keksgu nkS dVkbZ lW enu eksgu nq nkSA pUnzkorh
&/ ◌ॅ bG 67L % ,? ◌ॅ
lqrkp bUnq fcUnw 'kf'kdyk yrk ewy eèkqekyk 'kkfUr os.kw laxhrkA
L 2 %' V 2 44
vkn~;k lgoktiqj oklh txr iokSyh lW cVs'kukFk lqr xks[kwyukFk

2
3 4# ^" = ' H* = iRuhA vijk pSuiqj oklh laxzke ,dgjk lW ;nq lqr caHkksyk iRuhA
j ◌ॅ µ4 C U& C J' vijk [kM+gjk in~eiqj ifupksHk lW vfu:) lqr vuqt dqekj iRuh
s K ◌ॅ > 2 o J' vijk xksliqj oklh gkVh lksnjiqj lW pUnzdkUr lqr izdk'k iRuh
Þ b ◌ॅ £ ¾ : J vijk cjk¡Viqj oklh e>kSjk djegk lW cVs'kukFk lqr vejsUnz iRuhA
U , D ◌ॅ # 4 vijk ykyiqj oklh [kkaxqM+ lfjlo lW fnxEcj lqr HkfDrukFk iRuhA
J û, ° ◌ॅ µ4 C xksiky iz0 xtkuUn lqrk cuxkao oklh efg"kh cqèkoky lW dfiys'oj
e J' & ! ◌ॅ lqr rkfj.kh izlkn nkS ckjk oklh BDdu nq nkSA eqUuh iq=A mekuUn
=y bQ C
J' U 0 = lqrkS jekuUn lfPpnkuUnks xksliqj oklh gkVh lksnjiqj lW cS;k0

4
- ◌ॅ @A "
inkFkZ lqr dk'khukFk nkSA txrkfj.kh lqrkp izfeyk foeyk f'keyk
% k5 2 %' P g' 9
_rkA vkn~;k nHkM+k oklh in~eiqj ifupksHk lW iquhryky lqr
l ; U , D ◌ॅ v>0
dsnkjukFk iRuhA vijk cgksjk oklh cf<+;ke iokSyh lW HkS;kyky lqr
C E 4 C %' = "
xks[kwyukFk iRuhA vijk HkVokM+ Hkkuqiqj ifupksHk lW rhFkkZuUn lqr
4 × ' H* b Þ b ◌ॅ
nsokuUn iRuhA vijk yNfefu;ka oklh cf<+;ke iokSyh lW
c C J' 1
duhdyky lqr yfyr ukjk;.k iRuhA jekuUn lqr voèks'k%
j ◌ॅ > U& C J' b,
j?kqukFkiqj oklh vfg;kjh xaxksj lW gfj lqr NfopUnz nkS dM+ek oklh
b¾ b ◌ॅ C E I J'
+ > j ◌ॅ
nq nkSA uhye lqrkp u;uk oh.kk xhukA vkn~;k eYnokM+ oklh
>" J' 4 8 2 C
dksdhyokM+ fn?kks lW n;kuUn lqr f=yksdkuUn iRuhA vijk jkuhxat
> =U ◌ॅ % oklh lquhy >k iRuhA vijk fxjèkjiêh pUnzfd'kksj lqr lat; >k
%' > " = ' H* iRuhA voèks'k lqr vk;q"k% chjou oklh xhr xksfoUn >k iRuhA lqrsp
a F ◌ॅ > g J' vk;kZ xqfM+;kA lfPpnkuUn lqrkS foosdkuUn ¼chlh,½ vk'kh"kkS QÙksiqj
= J' =3â S oklh txUukFk >k nkS jhrk iq= lqrsp xhrw usiky ns'ks xf<+;k
> J' 4 HÐ) jktfcjkt oklh f'kykdkUr lqr iznhi dqekj >k iRuhA
= U J' H> E !>' l
9 ^ ( ) H4÷ ~G =C
% g = n IR =
4# : J'
_ P 9 2 0 8, µ4 Jhyky lqr equhyky lqrkS pqferyky iz0 ?kVd cVs'kukFkkS t;uxj
> = ] > ◌ॅ G " % oklh mljkSyh vy; lW dkfydknÙk lqr :nzef.k nkS pqfer yky
2 0 8,
E > < ◌ॅ iz0 ?kVd lqrk fueZyh oklh dfl;ke cgsjk<+h lW eksgu yky lqr
L 443 % ]H i / ◌ॅ 'kf'kèkj nkS jkSvkgh oklh Mhgk ek.Mj lW eugj nq nkSA cqèkuorh
2 %' 32 == >P H* lqrsp xaxk ;equk vkn~;k lgoktiqj oklh txfr iokSyh lW cS|ukFk
= j ◌ॅ v* C ¾ C J' lqr ruqdukFk iRuhA vijk r=So vuyiqj djegk lW fo'oukFk ikS=
g ◌ॅ A C fg U enu xksiky lqr lgnso iRuhA
I J'
2
&> L 9 >I A nqf[k;k lqr eksrhyky lqrkS t;nso fo'oukFkkS egk:ih oklh cqèkoky

- ◌ॅ b& %' >I ~G lW fHk[kkjh nkSA t;nso lqr egkuUn% QÙksgiqj oklh vks>ksyh csymWp
Û .◌ॅ ◌ॅ Y> ²" % ! lW dUgS;k lqr y{e.k nkS tkxqj cHkfuxkek oklh efgUnziqj i.Mqvk
b = /2H ◌ॅ # 2 %' lW lUryky nq nkSA egkuUn lqrk :nzkuUn ukjk;.k xq.kkuUnk% pqUuh
>" !" 2 > oklh vfg;kjh ikyh lW ckyk nkS :nzkuUn lqrkS 'kSysUnz èkhjsUnzks cyqvk
◌ॅ % 9 4 @ 3e; H oklh fHkëh ifupksHk lW cwPph lqr txUukFk nkSA ckcwyky iz0
b" b ◌ॅ l =C %' 0 fg;kyky lqr ykyth lqr xksfoUn iz0 ';ke lqUnj lekSyh ikyh lW
> U 0 O VwjkbZ nkSA xksfoUn lqrk cyjke ?ku';ke ekèkok% vkneiqj oklh gkVh
◌ॅ ,? %' U 8 O 3
lksnjiqj lW ccqtu lqr fnokdkUr nkS vkneiqj oklh cM+xke nfjgjk
H , D ◌ॅ 2 # %
lW izhfrukFk nq nkSA NksVdfu lqr cNj.k yky lqr eucksèk QÙksiqj
H ◌ॅ C 2 %'
oklh dVek cHkfu;ke lW nqYyg lqr eqjyh nkS Qwnkorh lqrsp
+, " r3 ~G ,
>wykorh [kexM+k oklh rjkSuh djegk lW f'kykukFk lqr èkjkukFk

2
◌ॅ | P % ~ iRuhA eucksèk lqrk 'kqdnso iqjUnj nsoèkj eqjyhèkj oa'khèkjk% tewvk
] ◌ॅ 4 C 3 C oklh tjgfV;k ikyh lW enuyky lqr okthryky nkS dkdks csymWp
J' r3 I I3 P3 lW Fkk: nq nkSA in~ekorh lqrsp dkSf'kY;k v<wfy;k ehukA vkn~;k
&-* # 2 ◌ॅ HkfV;kgh lfjlo lksnjiqj lW iquhryky lqr bUnzkuUn iRuhA vijk
% a .◌ॅ ◌ॅ C 2 %' Þ vM+jkgkoklh uxokM+ ?kkslksr lW ;ksxèkj lqr izHkqukjk;.k iRuhA vijk
-4¹ ï> ' H* b,> veuks oklh fry; lW eq'kjh ikS= 'kksHkkuUn lqr yyu iRuhA 'kqdnso
D ◌ॅ V J' lqrkS eqds'k iadtkS HkVksÙkj oklh dkdks csymWp lW pkS0 voèkukjk;.k
FD ◌ॅ =3 º >" lqr jkts'oj nkS jfgiqjk oklh vuqxzg nq nkSA dkfyUnh lqrsp m"kk
J' ` > ◌ॅ P4 fg Sb
foHkkA iqjUnj lqrkS jkts'oj fefFkys'k cjk¡Viqj oklh lUngiqj fn?kks;
J' I 9 Pc4 M bwG
lW f'kokuUn lqr czãkuUn nkS lgJke nfjgjk lW fody nq nkSA
a .◌ॅp0 3 >" ◌ॅ qA %
nsoèkj lqrk nsohxat oklh efg"kh cqèkoyk lW pkS0 'kqdy lqr ;nw nkSA
¾s 2 %' ) b'
Hkkbyky lqr cPpw lqrk prqjkuUn gfjcksèk Ñ".kcksèkk% nnjh ifupksHk
9 qA C@4 û,
lW 'kaHkqukFk lqr rksQkyky nkS txriqj ek.Mj lW fHkydw nq nkSA
F> ◌ॅ 4 % _ ◌ॅ
prqjkuUn lqr uodkUr% <ksycTtk oklh cf<+;ke iokSyh lW HkS;k lqr
2 %' I3 I= 2
) 3 ◌ॅ
y{e.k nkSA vijk prqjkuUn lqrk nsodkUr t;dkUr fo".kqdkUrk
p0 > %' bV l
r3 67r3 b ◌ॅ 4 º C
u<+kSok VIiks oklh vksM+k ,dgjk lW njckjh lqr eqdqUn nkSA uodkUr
X~ % = / ◌ॅ b 2 %'
lqrkS t;Ur vejsUnzks ân;uxj oklh ekgo lW :iukFk izikS= xqnj
# ý¿ > j ◌ॅ > ikS= jkts'oj lqr fo'oukFk nkS cyqvk oklh czãiqj ek.Mj lW
²" %' I# ># Hkwous'oj nq nkSA nsodkUr lqrk fojsUnz èkesZUnz misUnz iz0 etuwdk%
72# ,; ◌ॅ chjou oklh vuyiqj djegk lW fd'kksjukFk lqr lw;kZuUn nkS
P: %' # 9 ># e; > = lry[kk lW pUnzHkw"k.k nq nkSA t;dkUr lqr v'kksd% nsohxat oklh
◌ॅ C fg ! fg qA A C efg"kh cqèkoky lqdy lqr pkS0 ;nw nkSA
% H / ◌ॅ bnA 2 %'
I# e 3« E 0 0 *
◌ॅ S C > E %
◌ॅ b)" 2 %' ># S
I= 2
) 3 p0 > %'
r3 = j ◌ॅ gfjcksèk lqrk rkjkuUn% lgcktiqj oklh txfr iokSyh lW 'kksfHkrukFk
Sb C 4 C % ◌ॅ 20 lqr f'kykukFk nkS vuyiqj djegk lW HkwVkbZ nq nkSA lqjrorh iq=
%'
g 67r3 ²# 4# Ñ".kcksèk lqrk y{ehdkUr f'kodkUr JhdkUr xkSjhdkUr eèkqdkUr
2
_# ·# 3# 2
3# T . 3 lqèkkdkUrk jeS oklh csylke cqèkoky lW eksrhukFk lqr j?kqukFk nkS
◌ॅ L C 8 2 C % U , D xksfoUniqj oklh gkVh lksnjiqj lW uUnfd'kksj nq nkSA pUnzkorh lqrkp
◌ॅ S 2 %' Ò" e& =¨ jksfg.kh js[kk xEHkhjk ehjkA vkn~;k Mqefj;k vUnksyh tky; lW
' H* i 2> ; > ◌ॅ u fuR;kuUn lqr txUukFk iRuhA y{ehdkUr lqrk cFkukgk oklh
=C J' ²# C , /; dVjke i.Mksyh lW uks[ksyky lqr pUnzfd'kksj nkS lqoS csymWp lW
◌ॅ `W S % ¡ .◌ॅ ◌ॅ L
eksfgr yky nq nkSA xksih lqr gfjgj lqrkS tuknZu vuUrks Mgfj;k
2 %' U 9 E #;
oklh Nknu lfjlo lW eqfunÙk lqr ds'ko nkS vy; lW ikBd
+
◌ॅ P G c4 % >
nkeksnj nq nkSA tuknZu lqrk thosUnz egsUnz ;ksxsUnz lqjsUnz vukstk%
◌ॅ k L 2 %' E ^ <
lq[klsuk oklh eaxjkSuh ikyh lW vtwZu lqr osnkuUn nkS èkus'ojh
x e ` & =] ◌ॅ
oklh okjh ek.Mj lW cPph nq nkSA
E ^ % 3nA / ◌ॅ l 2
%'
># ( ) # 9 ` #;Æ t;Urh lqrsp deuk ¼tuk½ vuUr lqrkS eukst lUrks"kks Bdiwjk oklh
" U ◌ॅ 8 2 C C % xksjk tftoky lW j?kqukFk lqr fnukukFk nkS xqatu lqr jke nk<+h[kki
! & = = F> ◌ॅ P %' oklh xkaxh fn?kks; lW equk nkSA ccwuh lqr cpdu lqrkS jke lqUnj
9 I ] nso lqUnjkS uUnuiqj oklh lekSyh ikyh lW ekyk lqr [kh[k: nkSA

◌ॅ && %' I nsolqUnj lqr lquhy% HkfV;kgh oklh csgV Vdoky lW ykyh lqr
b,> ., , ◌ॅ o Hkksyk nkSA
%'
IR b,>: E C C lqyrkuiqj ns'ks HkfV;kgh % dhfrZukFk lqr cnjhukFk lqr èkeZukFk%
3 E C bA 3 - F ◌ॅ L %' Hknzs'oj oklh èkudkSyh fn?kks lW eksgu nkSA lqrkp Hkokuh nzksinh
b ; H* b = j vkn~;k Hkokuh lgoktiqj oklh txfr iokSyh lW cS|ukFk lqr
◌ॅ v* C g C J' 3 E C C f=yksdukFk iRuhA èkeZukFk lqrk jekukFk n;kukFk izseukFk 'kf'kukFk
> C ¤ C 44 C C > = vtcukFkk% vjfj;k oklh uxokM+ ?kkslksr lW cN: lqr nsokuUn nkS
FD ◌ॅ I % ◌ॅ vksM+k ,dgjk lW cqf)ukFk nq nkSA nqxkZ lqrsp jatuk ykyiqj oklh
2 C
£ 2 %' =
2 E & ! [kkaxqM+ lfjlo lW fnukukFk ikS= fnxEcj lqr 'kksHkkdkUr iRuh
◌ॅ C fg =y Sb# J jekukFk lqr eukst% fljfl;k oklh HkM+xke tftoky lW oklqnso lqr
C ` > b ◌ॅ
y{ehukjk;.k nkS lq[klsuk oklh Mhg nfjgjk lW xqYnh lqr txnh'k
I ² >" % & i ◌ॅ
nq nkSA Hk.Mkfjle lqUnj dLrqr%A lqèkk lqrsp dkfeuh jhEehA
! 2
=4 %' b/ ò2 '
n;kukFk lqr lqeu yyu QwyckM+h oklh us;ke dqtkSyh lW fxjkuUn
3 }' > C ~
iz0 dkjs lqr nqxkZuUn nkS lgoktiqj oklh txfr iokSyh lW nsoukFk
n> :M ◌ॅ = 0 e 2 E
= %
nq nkSA jatuk iq=A izseukFk lqrk ijokgk oklh csgV [k.Moyk lW
= j ◌ॅ I C 2 %'
HkokuUn lqr 'kkjnkuUn nkS cksèkxkao oklh uxokM+ ?kkslksr lW nq nkSA
g' ¤ C ., &/ ◌ॅ b
4 % r3= = FD ◌ॅ
%'
44 C ª"&/ þ # 'kf'kukFk lqrk nf{k.k[k.M èkkSyh jktiqj oklh uM+qvkj djegk lW
◌ॅ I^ %' U 2
H eUuwyky lqr nsosUnz nkSA xksfoUn lqr cqvkyky lqr ;'kks lqr
>S ◌ॅ = " L iqjUnj% vksM+k ,dgjk lW txref.k lqr eksrhyky nkSA iqjUnj lqrkS
%' 9 bC : :] % HkjFk dqekj thrsUnz dqekjkS fejnkSy oklh ohjiqj ifupksHk lW èkeZnÙk
b ◌ॅ 3G
E % lqr cnzh nkS nk<+h[kki oklh dqleky lW cwyu nq nkSA Hkknks lqrspA
: ◌ॅ 2 %' b '
IR &4 : E > Æ

E / lqyrkuiqj ns'ks [kok'kiqj % iwoZ cfuuh;k oklh g"kksZyh ek.Mj lW
◌ॅ 9 u ÁE u I yky th lqrkS fuR;kuUn vtwZukS fuR;kuUn lqr nso:i% uoVksy
w b = j ◌ॅ _ C 8 2 C % Hkjkeoklh txfr iokSyh lW JhukFk lqr j?kqukFk nkS csgV oklh
2
., ] ◌ॅ %' u2= mljkSyh vy; lW papy nq nkSA lR;qxorh lqrsp cPpk nsoh
l I aV& _# A¨ J' I dksby[k oklh JhdkUr lqr fo'oEHkj iRuhA nso:i lqrkS oklqdhukFk
2
9 C v* &4 - 3 ◌ॅ cS|ukFkkS [kok'kiqj oklh fpydkSj cqèkoky lW fo'oukFk lqr
A C # 0 % :M ◌ॅ DW 2 vuUryky iz0 ckcw nkS dqtkSyh lW lks[ksyky nq nkSA iwf.kZek lqrsp
%' "
E ¤ 32 ' H* F52 izseyrk eèkqyrkA vkn~;k ?kksM+k?kkV oklh jfrikM+ csymWp lW
.◌ॅ ◌ॅ ²# ^ J'
y{ehdkUr lqr foosdkuUn iRuhA oklqdhukFk lqr f'kok'kh"k% iyklh
C 44) 44b)" %
oklh 'kf'kHkw"k.k >k nkS vuqiek iq= lqrsp jr~ufiz;k Hkkuqfiz;k vtwZu
¾ g J> b¾> E ®
lqrk tjSy oklh ;nqukFk nkSA cS|ukFk lqrk Hknzs'oj oklh pkS0
2
> C %' v* C bA p0 %'
egkohj nkSA fouhrk lqrsp vuqfiz;kA
¾>'
C / (®): i s¨: ¦>

2 =C vFk ek.Mj ¼eM+jS½ % Mhgk ewyxzkekjEHk % lnqikè;k; txUukFk
0 G I G ! &/ lqr lnq0 verw lqrk jfonÙk oklqnso gjnÙkk% xqynh [k.Moyk lW
◌ॅ I %' 10 G È? 3? s<A nsgfj nkSA egks0 jfonÙk tksjkbZ èkhjkbZ xzgs'ojk Vdoky lW ok: nkSA
2 ◌ॅ %' 3? ^2 = x ,
fèkjkbZ lqrk nqos xkaxs okVwdk% cgsjk<+h lW fo'kks nkS okVw lqr jatu lqr
< ◌ॅ S % , m -
Kku% ldkSuk lW esèkw nkSA Kku lqrkS xkSjhukFk jkeukFkkS [kkSvky lW
◌ॅ «3 %' m 9 · C dH ◌ॅ

_ C %' C 2
o C 3 ◌ॅ 3n4 JhukFk nkSA jkeukFk lqr HkksjkukFk% cqèkoky lW èkus'k nkSA HkksjkukFk
%' o C C #" >' lqrk efgukFk fpUrkef.k jekifr;%A
_ IR p " : # I 9 Jhiqj ns'ks pkSjh vfB;kckM+h % fpUrkefu lqr egknso lqrkS viwN
0 >" H4 b ◌ॅ _ iz0 gfjukjk;.k vk'kk jkekS nnjh ifupksHk lW feJ cnyh lqr
C %' >" 0 9 fgrukFk nkSA gfjukjk;.k iz0 viwN lqrkS 'kadjnÙk lqrk HkS;k fgjk
4 G > G ) 3 2 ◌ॅ
yhyknÙkk% efg"kh cqèkoky lW fHk[kkjh lqr eèkqdj nkSA HkS;k lqrkS
b& 3 2 %' > 9 _# >#;
JhdkUr t;dkUrks vks>ksyh tky; lW xks[kwyukFk iz0 usuk nkSA
Û > ◌ॅ U& C 0 n %' _#
W 0 && > ◌ॅ O
JhdkUr lqr [ksykuUn iz0 [kh[k:d% vy; lW etfyliqj oklh
` % n> :M ◌ॅ 3 C 2 %' ';ke lqr euksgj nkS us;ke dqtkSyh lW iyklh oklh jkèkkukFk nq nkSA
0 *2% = ◌ॅ ? %' jekifr lqr ckcw iz0 izn~;qEu xkmy djegk lW tbZ nkSA ckcw iz0
0 *2% U 0 o 2 { .◌ॅ izn~;qEu lqr xksiky iz0 Hkksyk nq% }kje csymWp lW xaxkjke lqr
◌ॅ
4" %' U 0 o 'kwyikf.k nkSA xksiky iz0 Hkksyk lqr fxfjtdkUr nsohnÙk f'konÙk
= # IG 4G G ◌ॅ czãnÙkk jk<+h ikyh lW dk: nkSA
%'
= IR r : 4G 9 î vij caxky ns'ks cksok pdyk % f'konÙk lqrkS uuwyky fgrykykS
= b ◌ॅ U %' G `W vxfg ifupksHk lW xksiky nkSA czãnÙk lqr uks[ksyky% us;ke dqtkSyh
n> :M ◌ॅ 72G %' lW fo".kqnÙk nkSA
i /: I o? 9 Hkkfjor Mhgk ek.Mj % jkenso lqr HkksykbZ lqr Nrjh lqrkS egks0
10 |b ~ ◌ॅ C %' o? cYyHk izkUukFkkS QuUng lW :iukFk nkSA HkksykbZ lqr jkepUnz lqrk
· ? I' xkSjh tbZ nsohA
_ IR =,: >= v 2

Jhiqj ns'ks >haxkdkVk % iz;kx lqr dcSuk lqr vatu% cqlou lW
◌ॅ ÇÆG %' 9 = W` > ◌ॅ iq#"kksÙke nkSA vapu lqrkS mxu [ksnuks tky; lW nsYgu nkSA mxu
I¯ %' = & * .◌ॅ lqrk izhre [kM+xh ikapwdk% x<+ csymWp lW cUuw nkSA [kM~xh lqrkS
◌ॅ %' &¢ 9 G - > .◌ॅ ◌ॅ jkenÙk uuwdkS lqn; csymWp lW ckydh nkSA ik¡[kw lqr xksihukFk lqrkS
%' û& U C 9 I ; cklqnso jkepUnzks ldkSuk lW gfjjke nkSA oklqnso lqr ckydhd%
- ◌ॅ %' I > ◌ॅ vy; lW ;nquUnu nkSA ckydh lqr esèkw lqr izkUukFk% tky; lW
> 2 %' «3 C > ◌ॅ egFkk lqr folwuh nkS izkUukFk lqr HkS;kd% , lqrk vksM+k ,dgjk lW
C % C > K cUèkq lqr izkUukFk nkSA
◌ॅ 2 C %'
IR i 2> (Ó& G): · lqyrkuiqj ns'ks Mqefj;k ¼iks[kfjd mÙkj½ % xkSjh lqrk nqYygjke
2
| =C , ◌ॅ fnukjke txUukFkk Vdoky lW uUnu lqr Nhrj nkSA fnukjke lqr
%' J , ◌ॅ ? #3E jr~uifr Vdcky lW jtkbZ lqrk èkS¸;hZ HkSjoh vkuUn lkuUnk% iqjsck
H e = ◌ॅ ` lqjxu lW euksgj lqr jkepUnz nkSA èkS¸;hZ lqr prqHkwZt% tftoky lW
%' #3E b E ◌ॅ ` euksgj nkS vijk lqr ukjk;.knÙk%A fnxmu tftoky lW ujifr nkSA
% >"G' = ◌ॅ prqHkwZt lqr jkes'oj% jksgkM+ lksnjiqj lW fuR;kuUn nkSA ukjk;.knÙk
%' b E «A Ò D ◌ॅ u lqrkSA vkRekjke >wedykykS rjkSuh djegk lW vfHkjke lqr dkyhnk'k
%' >"G
9' H$ î ] nkS vkRekjke lqr jkèkkukFk% lekSyh ikyh lW FkksFkk lqr èkhjukFk nkS
◌ॅ b 4 % H$ 3 C
>wed lqrk dUrukFk x`fgukFk xksikyk yxek tky; lW ij'kqjke lqr
◌ॅ +C 3 C % # C
uksus nkS dUrukFk lqr f'kykukFk% egk:ih oklh nkSA xksiky lqr
= C U = > ◌ॅ `n %
lqUnjyky% vksM+k ,dgjk lW HkfV;kgh oklh dkfydknÙk lqr
# C 4 C %' U
txref.k nkS tftoky lW èkhjk nq nkSA xksiky lqrk fd'kksjdkUr
◌ॅ b,> G
Ñ".kdkUr e;kdkUrk% cFkukgk oklh ddjkSM+ mÙkeiqj lW rksQkyky
= " % ◌ॅ 3 2 %' U

S# 67# ># C ] nkS vksM+k ,dgjk lW pUnj nq nkSA vejk lqUnj lqrk djegk lW
G ◌ॅ X~ % ◌ॅ 2 %' txeksgu nkS lqrsp crkgh HkkxhjFkh HkkVkckM+h oklh Nknu lfjlo
◌ॅ =L % lW jfrukFk lqr lnkuUn iRuhA vijk Hknzs'oj oklh Nknu lfjlo
' 2 + ◌ॅ C lW equhyky lqr ;ksxkuUn iRuhA fd'kksjdkUr lqrk lqèkkdkUr
J' bA ◌ॅ egkdkUr lw;ZdkUrk% nsohxat oklh efg"kh cqèkoky lW vtcyky lqr
P = J' S# 3# pkS0 eqdqUn nkS ykyiqj oklh lfjlo lksnjiqj lW t;nso nq nkSA
# >#
E I= 2
) 3 ◌ॅ thruh lqrsp xqykc lqfe=k vuhrkA vkn~;k cywvk fnxkSu lksnjiqj
p0 P: % D ◌ॅ tuknZu lqr osnkuUn iRuhA lqèkkdkUr ¼,e, vkpk;Z iz0v0m0fo0
>I 2 %' ! g ' H*
lEizfr Hkëk iwf.kZ;k oklh½ lqrkS fnyhi lathrkS t;uxjoklh
H · D E ^ J'
mljkSyh vy; lW Hkqtaxh lqr mWekdkUr nkS vkSjkgh oklh efg"kh
3# (KK H> E 0 0 00 Ä b" ">
E
idfy;k lW v;ksè;k nq nkSA lqeu lqrsp izsj.kk ¼ch,llh½ fnyhi
) 9 9 > = ] > ◌ॅ
¼ch,llh cSad inkfèkdkjh½ lqrk pksiM+k c[kkjh oklh csgV [k.Moyk
º = ◌ॅ# % ) > ◌ॅ
lW enu eksgu lqr ckny nkSA egkdkUr lqrkS jathr vthrkS eèkqyÙkk
¦ 2 %' ¤, ( )
oklh jS;ke lksnjiqj lW >iV lqr lnkuUn nkS tky; lW ikBd
(K v
3) & .,
eksnukjk;.k nq nkSA lfork iq=k lw;ZdkUr lqrk QÙksiqj oklh jkenso
&/ ◌ॅ L %' # 9
2
9 3G ®> D ◌ॅ ,
feJ nkSA Ñ".kdkar lqrk 'kf'kdkUr fot;dkUr mn;dkUr bUnzdkUr
% > ◌ॅ k L >" 2 %'
pUnzdkUrk ykyiqj oklh lfjlo lksnjiqj lW lnkuUn lqr f'kokuUn
g >#
E ~G I _ %' 67 nkS t;uxjoklh dkdks csymWp lW jkèkkdkUr nq nkSA 'kkfUr lqrkp
44# ># ># V# # vk'kEcjh ekyrhA vkpk;Z 'kf'kdkUr lqrk Mqefj;k xksM~Mk oklh
D ◌ॅ 4 % jekuUn >k nkSA e;kdkUr lqrkS 'kksHkkdkUr vHk;dkUrks <+ksycTtk
> = a .◌ॅ ◌ॅ 3# 2 %' 4# oklh fHkëh ifupksHk lW eFkqjkukFk lqr fo'os'oj nkS eSukdM+jh oklh
H4y ' H> E 44# i 2> Ut czãiqj nfjgjk lW feJ t;nso nq nkSA fot;dkUr lqrk ekSyckcw
%' ># 9 Sb# b>#; fo".kqiqj oklh ipgh tftoky lW vfu:) ikBd nkSA bUnzdkUr lqrk
2 C
ढ़Ë;¿ b" b ◌ॅ C AA % ykyiqj oklh vP;qrkuUn nkSA pUnzdkUr lqrk 'kkyeiqj oklh lfjlo
T ◌ॅ _ >I 2 %' lksnjiqj lW dqcsj nkSA
># 72 ◌ॅ
£ k %' V# ã2
%' # 4 D ◌ॅ
:. %'
IR û, : I = > ◌ॅ lqyrkuiqj ns'ks cjk¡Viqj % nsoh lqr txuhd% vy; lW pkSèkjh
p3 U %' = -zG , ◌ॅ xksih nkSA txuh lqr dkSLdhnÙk% uhek Vdoky lW cUèkq nkSA vijk
2 %' = 9 G b ; txuh lqrkS gjnÙk vfHkuUnks nnjh ifupksHk lW ekaxfu nkSA gjnÙk
b ◌ॅ = %' G C 3G
E lqrk ve`rukFk èkeZnÙk thoukFk ckcwukFk >ksVu rkjknÙkk vUnksyh
C C Û, G ; ◌ॅ tky; lW dhjrh lqr jru nkSA thoukFk lqr mnhrukFk% us;ke
%' C C n> :M ◌ॅ dqtkSyh lW ik¡[kh nkSA ckcwukFk lqr jfrukFk% tySokj tky; lW
û& %' C C ð > ◌ॅ jekdkUr lqr >ksVu nkSA rkjknÙk iz0 iksyh lqrk equhyky eueksgu
# Û, %' G 0 Ó P ckckykyk% gkVh lksnjiqj lW ljou nkSA >ksVu lqr vchjyky% vksM+k
L , D ◌ॅ %' Û,
,dgjk lW [kM~xukFk nkS ;eqxke lW egk:ih oklh Qdhj nq nkSA
◌ॅ &¢ C % >P= ◌ॅ
fp=ukFk lqrkS deyukFk izseukFkkS lekSyh ikyh lW eUuwyky lqr
~ 2 %' g C 9 C
_ryky nkS jtkSjk ek.Mj lW jktk nq nkSA deyukFk lqrkS flf)ukFk
¤ ◌ॅ × % M
'kf'kukFk iz0 lkèkq egk:ih oklh lfjlo lksnjiqj lW dqykuUn lqr
/ ◌ॅ 2 %' C 9 £ C 44 C
osnkuUn nkS flejokM+ [kkSvky lW pksvkyky nq nkSA vijk deyukFk
0 3 2 D ◌ॅ :
lqr lw;ZukFk% txfr iokSyh lW 'kksfHkrukFk lqr lqUnjukFk nkS ohjiqj
^ % dH ◌ॅ H 2 %'
ifupksHk lW mWfpryky nq nkSA N=ukFk lqrkS pUnzukFk [kM~xukFkkS
C > E C = j ◌ॅ Sb C
C % b ◌ॅ ◌ॅ 2 %'
us;ke dqtkSyh lW eUuwyky lqr cVs'k iz0 [kh[k: nkS j[kokjh gfjve
g C 9 C &¢ n> :M ◌ॅ
lW Jhyky nq nkSA pUnzukFk lqrkS f=os.khukFk dsnkjukFkkS Mqefj;k
µ4 0 && % & ◌ॅ _ 2 oklh gkVh lksnjiqj lW pqEeu lqr eksfgryky nkS ujlke cfy;kl

%' C 9 g^" C c i 2> lW t;kuUn nq nkSA f=os.khukFk lqr vjfoUnukFk% fpduhoklh uM+qvkj
2 D ◌ॅ 2} L % > djegk lW txrkuUn lqr fo'os'oj nkS flejokM+ [kkSvky lW fo".kqiqj
◌ॅ > 2 %' g^" C C oklh egs'k nq nkSA dsnkjukFk lqr b'kukFk% eYnokM+ oklh
# ◌ॅ = AA % dksdhyokM+ fn?kks lW eUuwyky lqr deykuUn nkS vksM+k ,dgjk lW
dH ◌ॅ 72 <4 2 %' c C cqf)ukFk nq nkSA [kM~xukFk lqrkS i'kqifrukFk ¼,e,½ cklqdhukFkkS
V4 C a F ◌ॅ ?kqjuk gfjiqj oklh vksM+k ,dgjk lW pUnj lqr uolqUnj nkSA
% 2 C 2 %' &¢ C
◌ॅ £
9 C () 82
◌ॅ %'

E Ð= c4 , vchjyky lqrk uhrZyky ;qxyky ds'koyky enuykyk% gkVh
2
D ◌ॅ &> %'
E 0 2 lksnjiqj lW nqf[k;k nkSA uhrZyky lqr uUnyky iz0 cqyks lqrk
q 4 4 b b) i 2> | ◌ॅ jktsUnz 'kadj 'kaHkw lqHkk"kk% Mqefj;k oklh vYykfj lW f'ko lqr
4 U % & ◌ॅ 4 2 %' ,2 ckyxksfoUn nkS lry[kk lW ij'kh nq nkSA Vqjkorh lqrsp txnEck
=y l > ·' H* ³> cPpk nk; lhrk xkSjhA vkn~;k Mksfj;k oklh cjgh fu[kwfr lW
◌ॅ - J' Ð= ij'kqjke lqr dkSM+h iRuhA ;qxyky lqr txnh'k% vksM+k ,dgjk lW
&* $ ◌ॅ _2 %' pUnj lqr Jqfryky nkSA txnh'k lqr JhdkUr% ;eqvk oklh HkkSj
=4 _# >PH &/ ◌ॅ [k.Moyk lW dudhj nkS ds'koyky lqrk n;kdkUr jkèkkdkUr
% c4 ># 3# A# :
fo'odkUrk% redqM+k oklh x<+ [k.Moyk lW [karw lqr yksdukFk nkSA
&/ ◌ॅ & C %'
># R& bA ◌ॅ n;kdkUr lqr pUnz'ks[kj% Hknzs'oj oklh Nknu lfjlo lW equhyky
P o % 2 > ◌ॅ
lqr Hkksyk nkS pqUuh oklh vfg;kjh ikyh lW nq[kju nq nkSA
2 %' ¦ 0 A¨ foUè;okfluh iz0 enu yky lqr fo'oEHkj lqrk bUnzdkUr gjsjke
V# e 3 ◌ॅ jkèkkjeuk% ijekuiqj oklh okjh jkm<+ lW eqdqUn nkS fxjèkjiêh oklh
P: % =3â 2 %' 9 jatu nq nkSA ckcwyky lqrkS vuUryky iz0 ewy lqjrykykS [kok'kiqj
# 0 î &4 · D oklh xkSj lksnjiqj lW HkkbukFk nkS ldqjh ldjk<+h lW jeu nq nkSA
◌ॅ bV C % : ◌ॅ 2 %' # vuUryky iz0 ewy lqr misUnzukFk% txfr iokSyh lW y{ehukFk lqr
0 0 C = j ◌ॅ ² C iapkuUn nkS vksbfu vfèkdyky nq nkS misUnzukFk lqrk fouksnQwy
% V 3 2 % 0 C
mes'k egs'kk% chjou oklh eyafx;k dqtkSyh lW eksfgryky lqr
`~ «4 <4 => :M ◌ॅ
eucksèk nkS jgVehuk oklh laxzke ,dgjk lW eueksgu nq nkSA f=os.kh
L r3 % , s K ◌ॅ
lqrsp cuekyk eèkqekyk lqjryky lqrkS y[kuyky ekèkoykykS jeS
L 2 %' g^" 2
3
oklh csylke cqèkoky lW Jhef.k lqr HkksxkuUn nkS lqnS csymWp lW
2
9 & 3î T . 3 ◌ॅ _"
HkksykukFk nq nkSA y[kuyky lqr fnyhi% Hknzs'oj oklh uxokM+
o= % .◌ॅ ◌ॅ o C 2 %'
?kkslksr lW j?kqoj lqr mWekukFk nkSA ekèkoyky lqrkS lat; fot;
& bA = FD ◌ॅ
2
Mqefj;k oklh eaxjkSuh ikyh lW nq[ku lqr jkèkkdkUr nkSA
8 ◌ॅ C %'
3 9 > >
i 2> =] ◌ॅ &2 3# %'
E > E IR >= IR => iwoZ lw;kZiqj ns'ks dfy;kxat vij lqyrkuiqj ns'ks rsxfN;k
i / ◌ॅ 4 ~ Mhgk ek.Mj lW 'kratho lqr jrutho lqrk luQwy eUuw nqxkZnÙkk
2 G
= E 2
I &/ ◌ॅ %' 3 g' 2 9 nsmjh [k.Moyk lW nkSA eèkqjkuh iq=A eUuq lqrkS yksdukFk :iukFkkS
C ! &/ ◌ॅ i 2= %' xqynh [k.Moyk lW Mqxj nkSA ykspuk iq=A :iukFk lqrk cksèkukFk
g' C r3 C C b)" cztukFk Hkw"k.kk% lfjlo lksnjiqj lW oêw lqr thoèkj nkSA cksèkukFk
D ◌ॅ â 3 %' r3 C C lqr vukukFk iz0 pqEeu% e>kSjk djegk lW Hkkbyky nkS cM+xke
0 2} ° ◌ॅ bV % nfjgjk lW usuk nq nkSA uqueh iq=A vukukFk iz0 pqEeu lqr lhrkukFk
◌ॅ n 2 %' ¾ g' C 0 2} rkjkckM+h oklh yxek tky; lW gfjgjnÙk nkSA vijk vukukFk lqrk
' ◌ॅ G %'
jkèkkukFk fo'oukFk dsnkjukFkk% 'ks"kukFk t;ukFkk% lfjlo lksnjiqj lW
C 3 C A C c C R) C
iq"iukFk lqr ipdkSM+h nkS jrkSyh nfjgjk lW cS|ukFk nq nkS dkyhnsoh

> C D ◌ॅ C - % lqrsp y{eh ifj;ke cqèkoky lW txnh'k lqr esèkkdkUr iRuhA
9 ◌ॅ v* C 2 % I ² oS;kdj.k laxhrkpk;Z deZdk.Mh lhrkukFk lqrk jekukFk fo|kukFk

- ◌ॅ =4 «3# J' ¡>" vejukFk 'kEHkqukFkk cjgdqEHkk oklh 'kfDrjk;iqj ujmu lW y{ehukFk
= > E /
E C C * C C lqr xqnj nkS dule ek.Mj lW dSyw nq nkSA Hkxorh iq=A vijk
4¨2 C :¨ 4Q> ◌ॅ ² C lhrkukFk lqrkS èkhjsUnzukFk vksadkjukFkkS enuiqj oklh uxokM+ ?kkslksr
! % / ◌ॅ ç 2 %' b= g' lW J`f"VukFk lqr ;ksxkuUn nkS cf<+;ke iokSyh lW Ñ".knso nq nkSA
C 9 3e C
FD ◌ॅ _ C = %
j ◌ॅ 67I 2 %%
L e& Ø i◌ॉ॰ * C vueksyk lqrsp js[kk vfrpkj le;s fookg% MkWñ fo|kukFk lqr foJqr
_2 D ) E ◌ॅ %' C ( ) lksuo"kkZ oklh lW nkSA vejukFk ¼,e, ih,pMh½ lqrk cjnkgk oklh
S %' i◌ॉ॰ 4¨2 C ckyfd'kksj >k nkSA MkWñ 'kEHkqukFk ¼,echch,l½ lqrk cSjxkNh oklh
( ) v= 3 %' jkèkkjeu >k nkSA èkhjsUnzukFk lqrk dksYgqok oklh HkksykukFk lqr
3e C a¯2 o C S %' v'kksd nkSA iwue lqrkp dkfeuh dqUnu JqfrA jkèkkukFk lqrk izseukFk
: _2 ' 3 C ¤ C uxsUnzukFk cklqdhukFkk% txkSj lksnjiqj lW cqvk lqr dkjs nkS e>kSjk
x C C
· D ◌ॅ H 2 e djegk lW nq[ku nq nkS f=iqjk lqrsp jEHkk MksfM+;k oklh cjgh fu[kwfr
% ° ◌ॅ & 2 2 % g ¨ lW uUneksgu lqr gfjÑ".k iRuhA izseukFk lqrkS vEcjh"k jaxukFkkS
³ ◌ॅ L 67
iyklh oklh Hkksyk feJ nkS m"kk lqrkp laxhrk iq"ikA vkn~;k tewvk
J' ¤ C 9 y) = o
oklh jkts'oj lqr vejsUnz >k iRuhA ukxsUnzukFk lqrk vk'kh"k vuqie
_ % ) = ' H* H
fu[kyk% ijokgk oklh csgV [k.Moyk lW rkjkuUn nkSA cklqdhukFk
qA e J' x C H4)
lqr yksds'k% QwyckM+h oklh nq[kekspu >k nkSA fo'oukFk lqrkS fojsUnz
¾ & ., &/ ◌ॅ
'kadjkS eYnokM+ oklh fn?kks lW gfjeksgu nkSA oS;kdj.k dsnkjukFk
%' C 2
c4 ~ &L
lqrk v'kksd xksyksd vkfnR;ukFkk% cjk¡WViqj oklh lUngiqj fn?kks lW
%' A C 9 e 4 ] F ◌ॅ
f'kokuUn lqr czãkuUn nkS lgJke nfjgjk lW fody nq nkSA izHkk
L %' ¡>" c C S U
Hu C û◌ॅ, F ◌ॅ 4
iq=A v'kksd lqrkS foeysUnq 'ks[kj fgeka'kq 'ks[kjkS [kexM+k oklh
% _ ◌ॅ 2 %' b g'
eèkqdkUr >k nkSA xksyksd lqr _"kHk dqjlkdkaVk oklh ifupksHk lW
S 9 @ 2 R& R&] &= Bkdqj txUukFk nkS vkfnR; lqrk u;k Hkjxkek oklh rkjkuUn pkS0
2
3# %' U ×)b : , nkSA fiz;adk lqrkp vfnfrA 'ks"kukFk lqrkS cVs'kukFk jeS'kkS iVsxuk
b ◌ॅ k: =C % Hu > b= oklh xaxksj cqèkoky lW lqUnjyky lqr Hkoh nkSA dVS;k ek.Mj lW
p0 %' > ' R) C cksèk nq nkSA t;ukFk lqrkS vfHk;ark vjfoUn vfHk;ark jfoUnzks <axjh
9 µ4 C TÅ µ= 2
=U 3 ◌ॅ oklh tenkSyh ikyh lW cPps lqr Hkksyk nkS efg"kh ijl.Mk lW dk:
b %' Õ> / ◌ॅ r3 2 %' nq nkSA
> C 9 b> b> ; ï =
% ◌ॅ l o % ) / ◌ॅ
2 %'
, vFk dqleky lckl ewy xzkekjEHk%
" v:. K 3 K ý chth deyikf.k lqr cSdq.B , lqr efgèkj , lqr <ksykuUn lqr
£E S | ◌ॅ 1e %' S o)Zeku lqr fo'kksd tYydh lW gksjs nkSA fo'kks lqr gfj lqr eèkqdj%
2
3 K : ² o=A , lqrk dqlekdj y{ehdj Hkksxh'ojk% esjUnh lW vukFk nkS gfj lqr
« ◌ॅ C % U b 0 * xksuw lqr foHkw iz0 jru% , lqrkS ykspu iz0 b'kj xqnukSA b'kj lqrk
K 9 0 V4 !Á' V4 ,? 2=? VjkbZ tqxkbZ f'kokbZ y{ehdk% vijk lqrk èkkus ekus xnkèkjk%
4? ² 3n n =3 &/ ◌ॅ [k.Moyk lW uuw nkSA gjkbZ lqrk xksiky egknso x.ks'k fo'oukFkk%A
%' ? U I =N4 A C' x.ks'k lqr nkeksnj lqr cukbZ Hkq.kh ij'kqjke nq[kgj.kk czãiqjk lW
=N4 L 2
? º" &" f'kokfnR; nkSA cukbZ lqrk ukjk;.k eèkqlwnu HkxhjFk ckykdk%
◌ॅ 4u %' ? >" 32
Hk.Mkfjle lW èkuhd nkS eèkqlwnu lqrkS vfu:) èkjuhdkS ns'kqvky

b=C b/ ◌ॅ 3 % 32 9 [k.Moyk lW oUuw nq nkSA vfu:) lqrk uuw iz0 xksfoUn cx:
£ 3 - IH &/ ◌ॅ 2 %' £ xksiky ?ku';ke n;kjkekS% ipgh tftoky lW NksVdfu nkSA uuw lqrk
0 U = U 8 O > cS|ukFk eulq[k jS;k Hkos'k xaxknÙk egs'kk% lqiVkuh xaxksyh lW
◌ॅ +, %' v* C & ®> fHk[kkjh nkSA eulq[k lqrkS p.MhnÙk Ñ".knÙkks m<+jk djegk lW
b^4 ==G <4 , =U ◌ॅ b& %' lqnkek lqr èkukjke nkSA Ñ".knÙk lqrk fxjèkkjh ckcwukFk b'kjukFkk
&
9 /G 67G; ◌ॅ lqUnj lksnjiqj lW fpydk nkSA ckcwukFk lqrkS eFkqjkukFk cnzhukFkkS
3 %' 67G =3 C V4 C jk<+h ikyh lW tkudh nkS us;ke dqtkSyh lW gksjhy nq nkSA eFkqjkukFk
D ◌ॅ %' C 9 C 2 C
lqrkS lksfrukFk 'kfDrukFkkS ohjiqj ifupksHk lW n;kukFk nkSA b'kjukFk
◌ॅ % n> :M ◌ॅ 1 2
lqrkS eksrhukFk fp=ukFkkS xqjnh [k.Moyk lW Hkksyk nkSA
2 C
%' C 9 D C 4Q b
◌ॅ > C %' V4 C 9 L C g !
&/ ◌ॅ o %'
_ IR ($): 4Q C 0 = Jhiqj ns'ks mjjkgk ¼vksjykgk½ % 'kfDrukFk iz0 fpuxh lqrk
# 3# # T · D ◌ॅ dkyhdkUr jkèkkdkUr uodkUrk% jeS oklh xkSj lksnjiqj lW HkqVdqu
º,: % > = ] > ◌ॅ #" nkS t;uxjoklh mljkSyh vy; lW fpUrkef.k nq nkSA vuwiorh
%' > bc ' * ®> lqrsp t;jkek vfHkjkekdsaA vn~;k jS;ke lksnjiqj lW f'kokuUn iRuhA
D ◌ॅ 4 J' &/ vijk cjnkgk oklh ikj[k.M cgsjk<+h lW dudhj lqr fuR;kuUn
< ◌ॅ u J' # 9 iRuhA dkyhdkUr lqrkS ckcwdkUr iz0 gjsjke eukdkUr iz0 HkxokukS
# 0 e # 0 b=Á enuiqj oklh [kkaxqM+ lfjlo lW gyèkj lqr ;ksxkuUn nkSA csyk
& ! ◌ॅ 3 = %' . ldjk<+h lW Hkksxfu nq nkSA cwydh lqrkp in~ekorh iz0 tkudh lqHknzk
◌ॅ o= 2 %' Þ 0
iz0 ok.kh Hkokuhdk%A vkn~;k enuiqj vks>ksyh tky; lW xaxkèkj lqr
b 0 " b ' H* Û >
tVkèkj iRuhA vijk vfB;kckM+h oklh ifj;ke cqèkoky lW usa³M+w lqr
==3
◌ॅ ,3 J' k>
f'koèkj iRuhA vijk dqlQkM+koklh ukU;iqj vy; lW pØèkj lqr

- ◌ॅ n 43 J'
ijekuUn iRuhA ckcwdkUr% iz0 gjsjke vfB;kckM+h oklh ifj;ke
:~ ¬ > ◌ॅ 3 J'
cqèkoky lW ywpkbZ lqr usa³M+w nkS cgsM+k csymWp lW yhykuUn nq nkSA
# 0 e k>
- ◌ॅ
eatwyk lqrsp lq'khykA ckcwdkUr lqrk [kkfjng oklh ldqjh csymWp
? n % < .◌ॅ ◌ॅ 2 %'

lW xksiky lqr foykuUn nkSA yksvke lqjxu lW cknfj nq nkSA izfeyk
4' # & :
.◌ॅ ◌ॅ U %' H = ◌ॅ
iq= jkèkkdkUr lqrkS QksVksdkUr lqèkkdkUrks pkSjh oklh efg"kh cqèkoky
2 %' g 3# 9 w#
ccsyky lqr xtk 'kadj iz0 ?kksrkbZ nkS dkdks csymWp lW vtcyky
2
3#; p ) 3 . = 4 nq nkSA FksfHk;k lqrsp yhykorhA QksVksdkUr lqrk tewvk oklh efg"kh
0 F ? % a .◌ॅ ◌ॅ 2 %' cqèkoky lW [ksykuUn lqr jekuUn nkS dkdks csymWp lW BdqjkuUn nq
b> ' w# H ) nkSA izfrHkk lqrsp ekykA

- ◌ॅ W % a .◌ॅ ◌ॅ
k: 2 %' b '
# # 0 > # uodkUr lqrk lhrkdkUr iz0 mn;jke rkjkdkUr pUnzkuUn bUnzkuUn
V > E => & ! ◌ॅ lw;kZuUnk% rsxfN;k oklh [kkaxqM+ lfjlo lW FkksxkuUn lqr oqykuUn
+= 2
% a a .◌ॅ ◌ॅ nkS dksrgiqj oklh dkdks csymWp lW jfrukFk nq nkSA :Dehuh lqrsp
C 2 %' Ú ' jhrkA lhrkjke lqrk Hkksjkng lksbuh lW lqUnjyky lqr pUnzkuUn nkS
o DV ◌ॅ % pksiM+k c[kkjh oklh mYyw dqtkSyh lW cynso nq nkSA izsedyk iq=A
& | :M ◌ॅ I 2 %' ¤ uuw lqr Hkos'k lqrks jks>u czãnÙkkS us;ke dqtkSyh lW èkuifr lqr
g' b^4 X Ò Gõ n> :M Hkatu nkS Mhg nfjgjk lW j?kq nq nkSA jks>u lqrkS rksQkyky HkkbykykS
◌ॅ 3 b % i ◌ॅ 8 2 2 %' us;ke dqtkSyh lW Ñ".knÙk lqr iks"k.k nkS txfr iokSyh lW ujifr nq
Ò 9 X~ bVî n> :M ◌ॅ 67G
nkS Hkkbyky lqrk eksfgr yky ukSofr yky vuqxzg yky iz0
Ó)" % = j ◌ॅ 2 % bV
usa³M+wdk% ukU;iqj vy; lW pkS0 p.Mh nkSA eksfgr yky lqr loZyky
L Á ¾s 0 n*
lqrk jkeiqj oklh txkSj lksnjiqj lW dUryky lqr eksfgryky nkSA
¬ > ◌ॅ p0 / %' L
E
;'kksnk lqrsp pUnzdyk cjncêk oklh rjkSuh djegk lW 'kf'kukFk

· D ◌ॅ # lqr Ñ".kdkUr iRuhA vijk loZyky lqrk in~ekuUn bUnzkuUn
L %' >S â lnkuUn nsoukjk;.kk% enuiqj oklh e>kSjk djegk lW ujyky lqr
] ◌ॅ 44 C 67# J' nq[ku nkS etfyliqj oklh HkM+xke tftoky lW xksfoUn nq nkSA

E Þ V I >" fxfjtk lqrsp lw;Zdyk 'kf'kdyk jfrdyk ioudykA vkn~;k
° ◌ॅ 2
& % fxygckM+h ifj;ke cqèkoky lW ckSdw lqr ckyÑ".k iRuhA vijk pkSjh
◌ॅ U 2 %' = ukU;iqj vy; lW yVqju lqr y{ehdkUr iRuhA vijk jfrdyk
>
E 44 ' H* = etfyliqj Hkkuqiqj ifupksHk lW VsdukFk lqr ukjk;.k iRuhA

- ◌ॅ \ 67 J' p ¬ in~ekuUn lqrkS czãkuUn fy[kkuUnks dksrgiqj oklh tjgfV;k ikyh
◌ॅ ,2 ²# J'
lW eucksèk lqr Ñ".kdkUr nkS txriqj ek.Mj lW uk'kks nq nkSA
b¾ b ◌ॅ µ C >"
olUrh iq= "k"Bh fookg%A bUnzkuUn lqrk csyokM+h dksdhyokM+ fn?kks;
J' Þ 9 & ; a
lW Jhef.k lqr fojkuUn nkS Hkkuqiqj ifupksHk lW psiV nq nkSA lnkuUn
2 ◌ॅ r3 67# % =
iz0 dSyw lqrk vfB;kckM+h vuyiqj djegk lW eqlyh lqr
/ ◌ॅ S 2 %' # g )ñ '
deykdkUr nkS cM+xke nfjgjk lW uUnyky nq nkSA ukScfryky lqrk
V . a F> ◌ॅ _"
lqUnjyky [ksykuUn gfjykyk eYnokM+ oklh lUngiqj fn?kks lW
% b¾ b ◌ॅ , 2 %'
txrh nkSA lqrkp >ydorh eVjorh vkuUnorh dykorhdk%A
0 ç k> ◌ॅ P
# % ◌ॅ 2 %'
eVjorh rkjkckM+h oklh uxek tky; lW gfjgjnÙk lqr fpUrw iRuhA
Á W
vijk dykorh p.Mhiqj oklh rjkSuh frlmWr lW dqØe lqr
F ◌ॅ = %' , eFkqjkukFk iRuhA lqUnj yky lqrk etfyliqj oklh rjkSuh djegk
H ' , lW HkxokunÙk lqr t;dkUr nkS lfjlo lksnjiqj lW crgu nq nkSA
◌ॅ G # J' mek lqrkp nqxkZ egs'ojh fufyekA vkn~;k iyklh us;ke dqtkSyh lW
/ ] ◌ॅ ◌ॅ : 2 C
C ?kksa?kh lqr cVs'k iRuhA vijk fufyek cjnkgk oklh ukU;iqj vy; lW
J' ] ◌ॅ ckyfd'kksj iRuhA
b= G ># % D ◌ॅ
%' 2 E <A ' H* n>
=
:M ◌ॅ F8 µ4 J'
¬ > ◌ॅ S J'
W 9 0 3e U67õ [ksykuUn lqrkS jekuUn iz0 èkhjsUnz xksikyÑ".kkS lgkley oklh vksjk
.◌ॅ ◌ॅ `W
E % csymWp lW uks[ksyky lqr loZyky nkS deyiqj oklh dudkSjk fn?kks;
- F> ◌ॅ C C %' " E
2 2
lW eFkqjkukFk nq nkSA vUuiw.kkZ lqrkp eatwyk vk'kk js[kk foHkk :chA
H4 e& b ' H* ] ◌ॅ vkn~;k eYnokM+ rjkSuh djegk lW xtkuUn lqr vè;kid
= ¦ u >" J' H4 lR;ukjk;.k iRuhA vijk vk'kk eYnokM+h oklh uxokM+ ?kkslksr lW
FD ◌ॅ > : egkuUn lqr fot; dqekj iRuhA èkhjsUnz lqrk enuiqj vks>ksyh
J' 3e Û > ◌ॅ o C tky; lW HkksykukFk lqr xaxkèkj nkS jfgdiqj oklh vUgjk dVkbZ lW
==3 % Y ,? ◌ॅ ² C 2 y{ehukFk nq nkSA fueZyk iq=A gfjyky lqr ckyÑ".k lksgkxiqj
%'
E g' 67 D= ]
rjkSuh djegk lW iq"iukFk lqr cS|ukFk nkS gkalk oklh vfg;kjh
C
◌ॅ v* C % >
xaxksj lW ccs nq nkSA ikoZrh lqrkp foUnh bUnq js.kq fdj.k jhrkA
2
=U ◌ॅ . %' E V 2 e: "
vkn~;k cjncêk oklh ikj[k.M cgsjk<+h lW Ñikukjk;.k iRuhA vijk
' H* â &/ < ◌ॅ 6 >"
eYnokM+ >kSok ifupksHk lW JhdkUr lqr bUnzdkUr iRuhA vijk
J' ° b ◌ॅ _#
dksYgqok eaxjkSuh ikyh lW fxjkuUn lqr txUukFk iRuhA
V# J' a¯2 =] ◌ॅ =
=C J'
#: E ñ ² !" 9 && tewvk % iwoZ i`"Bs y{ehdj lqr xq.kkdj lqrkS [k[kuw mnf;d,n~;%A
>K*' && 2 2
8È a 3n [k[kuw lqrk efrlj j?kqtks fodks fcch nqèkkusdk tky; lW xkaxw nkS
◌ॅ = = % b=C U c4 efrlj lqrk HkxhjFk xksih ds'kok dfyxke lW tho nkS ljl xksih
◌ॅ % U 2 b lqrk ljl nquh cyHknz vuwik% fryb lW ujifr nkSA ljl nquh lqrk
* . ◌ॅ %' 2 ' gfjukFk ijku JhukFkk% ?kqlkSr lW clkvksu nkSA JhukFk lqrk [kseyky

_ C 2
8Í ◌ॅ %' _ C jeuh euksgjk% dksnfj;k lW prqjh nkSA jeuh lqr eq'kk;d% djegk lW
W ` a> ◌ॅ %' HkxhjFk lqr eèkqlwnu nkSA eq'kk; lqr eq'kk;d% djegk lW HkxhjFk
P4> ◌ॅ b=C 32 %' P4> lqr eèkqlwnu nkSA eq'kk; lqrk jkeÑ".k t;Ñ".k eUuw jekuUnk%
P4> ◌ॅ b=C 32 %' P4> èkudkSyh fn?kks lW y{eh lqr j?kq nkSA ifupksHk lW ije nq nkSA
67 >67 3 - F ◌ॅ ² jkeÑ".k lqr pkS0 lukFk lqr firkEcj iz0 luQwy euQwyk
8 2 %' b ◌ॅ 2 %' 67 ve`rukFk guqekunÙk èkeZnÙkk% j[kokjh gfjve lW eq:Nfu nkSA
p0 C y 0 3 3 =' firkEcj iz0 luQwy lqrk fgjkef.k [kM~xef.k bUnzef.k pUnzef.k
¾ G 3G
E & ◌ॅ P %' rksrefu;% laxzke ,dgjk lW vfHkjke lqr usgky nkS ijgV cgsjk<+h
y 0 ~ " &¢" V" "
lW Hkos'k nq nkSA pUnzef.k lqrkS rhFkZef.k J`tef.k lq[ksr lksnjiqj lW
X > s K ◌ॅ b n % 2
'kaHkqukFk nkSA ve`rukFk lqr izseukFk% gkVh lksnjiqj lW larks"kh nkSA
< ◌ॅ b^4 2 %' " 9 C"
E _ "
vijk ve`rukFk lqrkS I;kjsyky xksikykS vksM+k ,dgjk lW HkokuUn lqr
W D ◌ॅ 4 º C %' C ¤ C
xaxknÙk nkS ifj;ke cqèkoky lW gsedj nq nkSA xksiky lqrkS lqdqekj
, D ◌ॅ X) %' C 9
mejk nkS Qwynkgk ikyh lW fHk[kkjh ikS= f'kryknÙk lqr oa'kh nkS
e Uî ◌ॅ b ==G %
efg;k lksnjiqj lW y{ehukFk nq nkSA

- ◌ॅ < 2 %' U 9 :
% ~ ◌ॅ b& fg 4 G
4 % > D ◌ॅ ² C 2 %'
IR #: ◌ॅ O S lqyrkuiqj ns'ks tewvk % mWejko lqrk ';key fd'kksj cky fd'kksj
S S Ð=
D ◌ॅ S uoy fd'kksj ;qxy fd'kksj lfjlo lksnjiqj lW iq"iukFk lqr
C % / ◌ॅ 2 %' enuyky nkS okjh ek.Mj lW yyhr nq nkSA ';key fd'kksj lqrkS
O S 2
9 v* C <A] =U 3 ◌ॅ cS|ukFk flags'ojkS xaxksjk cqèkoky lW jksfguhnÙk lqr ukSofryky nkS
Ò G Á % ®> D ◌ॅ S C jS;ke lksnjiqj lW 'kkseukFk nq nkSA fo'ks"kef.k lqrsp xkSjh ek;korhA
2 %' R)" · > ' H* H vkn~;k tewvk rjkSuh djedgk lW uUnfd'kksj lqr gfj iRuhA vijk
] ◌ॅ S J' [kexM+k oklh rjkSuh djegk lW dqPph lqr cqf)ukFk iRuhA cS|ukFk
] ◌ॅ :l 2 C J'
£ lqrk ukjk;.k veksn lq'khyk rkjkckM+h oklh HkkSj [k.Moyk lW eaxyw
v* C >" L 4
lqr Ñ".knso iz0 jCch nkS jktuiqjk nfjgjk lW iksykbZ nq nkSA
&/ ◌ॅ = 67I 0 ; %
dykorh lqrsp olUrh etfyliqj oklh fouksn feJ iRuhA ukjk;.k
◌ॅ Ó? 2 %' #
lqr t;Ur [kjfg;k oklh erkvksu nfjgjk lW rkjkuUn nkSA eerk
` _ J' >" >#
lqrsp iYyohA veksn lqr lR;e [kexM+k oklh mWek >k nkSA
$ ◌ॅ %'
flags'oj lqrk iq.;kuUn lqcksèk lat;k% tgkuiqj oklh ,dek
|' L u &= ◌ॅ /
[k.Moyk lW xqnj lqr nqxkZnÙk nkS oHkfuxkek oklh thoN nq nkSA
%' <A Ü r3 >
2 G
ehjk lqrsp ve`rk eerkA cky fd'kksj lqrk nqèks'oj nsoukFk
K &/ ◌ॅ ! = E % b
2 %' ' S
ukxs'ojk% [kok'kiqj oklh ldqjh lfjlo lW cpdu lqr fe=ef.k nkS
2
A I C xA &4 :
efg"kh cqèkoky lW Hkksjsyky nq nkSA nsoukFk lqr izsedkUr iz0 >c:
◌ॅ 2
g" % ) 3 ◌ॅ oe 2 tewvk oklh Mqejk cqèkoky lW eywdh lqr lokZuUn nkSA ukxs'oj
%' I C ¤# 0 H i 2 lqrkS fouksn izeksnks jkeuxjoklh us;ke dqtkSyh lW egUFkh lqr ';ke

- ◌ॅ E %' xA 9 ` lqUnj nkS Hkkuqiqj ifupksHk lW psij nq nkSA izeksn lqrk QwyckM+h
L = n>
◌ॅ O :M osnkdkUr pkS0 nkSA rhFkZef.k lqr cSdq.Bef.k iz0 dkjh lqr misUnzef.k
% b¾ b ◌ॅ 2 %' L ef>;ke djegk lW x`fgukFk lqr fg;kyky nkS jS;ke lksnjiqj lW
3 ^# p0 %' C"
E v:." 0 pUnzef.k nq nkSA cwnuorh lqrsp lqxkorh vfEcdk dkSf'kY;k lq'khykA
0" > ◌ॅ = C vkn~;k QwyckM+h oklh efg"kh ikyh lW cspu lqr pUnzfd'kksj iRuh ,
> % ®> D ◌ॅ " 2 %' lqr jekuUnA misUnzef.k lqrk Ñ".kef.k txref.k dhrZef.k jeS oklh
= y -4¹ 4' H* ~ gkVh lksnjiqj lW ikj'kukFk lqr oS;k0 nkeksnj nkS okjh ek.Mj lW
4 ◌ॅ . S J K in~eukFk nq nkSA Ñ".kef.k lqrk voèks'k vejsUnz fofiukA jkeuxj
' 0" 67" = "
E " T oklh uhHkk Vadoky lW Hkwiyky lqr ;'kksèkj iz0 cw<+k nkSA txref.k
, D ◌ॅ 4 C ¡>0 L % lqrkS fnyhi lathokS iksfB;k oklh efg"kh ikyh lW ckyÑ".k lqr
/ ◌ॅ Þ C 2 %' 67" 4 txnh'k nkS txriqj ek.Mj lW dkSM+h nq nkSA ehuk lqrsp dudyrk
e ' = b , ◌ॅ [kexM+k oklh gyèkj lqr fouksn >k iRuhA dhrZef.k lqrk jgVehuk

>S3 0 %' = " 9 j oklh lfjlo lksnjiqj lW cPpw lqr ;'kksèkj nkS jrkSyh nfjgjk lW
Ók> )
◌ॅ 67 =4 % QykuUn nkSA iUuk lqrsp fiadh ve`rkt izhre liuk fiz;kA J`tef.k
= / ◌ॅ - 2 %' lqr voèkef.k lqrkS mekdkUr jekdkUr iz0 ekSyhdkS jeS oklh gkVh
3 ` J'
E " lksnjiqj lW ikj'kukFk lqr oS;k0 nkeksnj nkS cM+xke nfjgjk lW
, D ◌ॅ l >S3 % Hkwiyky nq nkSA mekdkUr iz0 Hkksyk lqrkS f'kodkUr% QwyckM+h oklh
9 ◌ॅ ~ %' us;ke dqtkSyh lW ywpkbZ lqr dkjs nkSA egknso iz0 f'kodkUr lqr
>' _ " 3" 9 # v'kksd dqekj% vekSu oklh dkdks csymWp lW t;nso lqr dfiys'oj
# 0 - T , D ◌ॅ &' nkSA J`tef.k lqr pØef.k lqr [kM+kuUn iz0 ccwvkd% ifjljk lW
¡>0 L % ◌ॅ
usuk lqr cnjh nkS dqtkSyh lW ekSthyky nq nkSA [kM+kuUn iz0 ccwvk
%' # 0 o 9 4# ~
lqrk x.ks'k xtkuUn vfu:)k flejkgk iwoZ Hknzs'oj fu[kwfr lW
n> :M ◌ॅ ? e %' I 0
latryky nkS x.ks'k lqrk [kexM+k oklh rjkSuh djegk lW y{ehukFk
4# S : a .◌ॅ ◌ॅ
lqr in~ekuUn nkS xkSj lksnjiqj lW Nqrg: nq nkSA
>I @A %' _ " "
0 #* ◌ॅ n %
:M ◌ॅ 2 %' & 0 H
=N4 = £ E bA & ◌ॅ
% =N4 &= ] ◌ॅ
² C Þ % · D ◌ॅ É 2
%'
_ " bI 9 ># #; J`tef.k lqr Hkwnso lqrkS mn;dkUr dkyhdkUrks vuyiqj djegk lW
◌ॅ P: ==3 % K &/ ◌ॅ eqdqUn lqr xaxkèkj nkS ,dek [k.Moyk lW fd'kksjh nq nkSA mn;dkUr
2
S %' ># =y b A C lqrk fnxEcj izHkkdj fo'oukFk jkts'ojk cf<+;ke iokSyh lW f'kokuUn
qA > j ◌ॅ 4 r3 % a lqr ckycksèk nkS dkdks csymWp lW iqjUnj nq nkSA fnxEcj lqr
.◌ॅ ◌ॅ 2 %' =y &@4 vf[kys'k eYnokM+ oklh >kSok ifupksHk lW Jhyky lqr deykdkUr
° b ◌ॅ _ # % b nkS izHkkdj lqrkS _f"k vejh'kks èk:okjh oklh vuyiqj djegk lW
9 ×) S 3 ◌ॅ eqjyhèkj nkSA fo'oukFk lqr dqUnu% csyokM+h oklh jkts'oj >k nkSA
P3 %' A C : . qA jkts'oj lqrk iyk'kouh oklh dkes'oj lqr Jhjke nkS dkyhdkUr
%' qA 4 «A _
lqrk vehjdkUr vekSu oklh dkdks csymWp lW t;nso lqr
% # # a .◌ॅ ◌ॅ
dfiys'oj nkS pSuiqj oklh vuqxzg nq nkSA mfeZyk lqrsp lq"kek
>I @A % ¾s 2 %'
laxhrkA ujs'k eksgu lqrk jkds'k dkUr eqds'k dqekj lqns'kk% tewvk

E ) = ' e4 L c4 #
oklh cf<+;ke iokSyh lW txnh'k lqr lnkuUn iz0 ckckth nkS
Pc4 : I4 H > j ◌ॅ
dVdk ek.Mj lW [kexM+k oklh Ñ".keksgu nq nkSA jkds'k lqr
=4 0 % , / ◌ॅ
iapxfN;k oklh uxokM+ ?kkslksr lW lnu Bkdqj nkSA lksuh lqrkpA
67L 2 %' c4 =>
uhyef.k lqr uìukFk lqr dfiys'oj% c[kjh oklh x<+ csymWp lW
FD ◌ॅ k: %' D '
" C @A & = .◌ॅ
HksVu lqr vuwiyky nkS cfy;kl lW fufèk nq nkSA dfiys'oj iz0
◌ॅ ©, % > ◌ॅ 3 2 %'
cwpkbZ lqr èkekZuUn HkVokM+ oklh Hkkuqiqj ifupksHk lW fcyV lqr
@A 0 ? 3 E b, b¾ 'kqdnso nkS fnxkSu tftoky lW eksfgryky nq nkSA ckSdw lqr lR;nso
b ◌ॅ , I % · ◌ॅ lqr t;Ñ".k% glkSyh lksnjiqj lW eV: lqr t;dkUr nkSA t;Ñ".k
L 2 %' \ uI >67 Í iz0 'kadj lqrkS jk'keksgu ykyeksgu jkteksgu lqr esèksyh oklh
D ◌ॅ , ># %' >67 0 & dkdks csymWp lW t;nso lqr ijes'oj nkS folkSuh oklh jkèkkdkUr nq
9 4L L L « a nkSA jk'keksgu lqr dUgS;k lksgkx ekM+j oklh ukjk;.k >k nkSA
.◌ॅ ◌ॅ >I «A % Í ykyeksgu lqrk pkSjh oklh èkekZuUn pkSèkjh nkSA dudhj lqr
3# 2 %' 4L Y> D= 'kksfHkryky iz0 mèkks lqr vkuUn eksgu% t;uxj oklh vUnksyh
>" %' L p 3 E p3 tky; lW ckcwyky nkSA vejkorh nfjgjk lW ve`rukFk nq nkSA
%' Sb 0 è H vkuUn eksgu lqr v:.k tewvk oklh HkkSj [k.Moyk lW dufdjcw nkS
L > = ; > ◌ॅ %' Bk<+h oklh vksM+k ,dgjk lW eq'k nq nkSA pUnzjs[kk lqrkp foeyk
◌ॅ C 2 %' H L ljkst lqn'kZu lhrkA vkn~;k jkeuxj oklh j[kokjh gfjve lW cUuw
" H &/ ◌ॅ % k lqr mn;dkUr iRuhA vijk egknsodksy oklh lekSyh ikyh lW

$ ◌ॅ P4 2 %' e& Ò gfjÑ".k lqr xks[kwykuUn iRuhA v:.k lqrkS xqM~Mw feëwdkS iqM+Suhoklh
4 E ' H* = & ◌ॅ >c: feJ nkSA dudhj lqr prqjkuUn lqrkS fuR;kuUn% xksfoUniqj lW
># J' Ia QÙksiqj oklh :pkSyh djegk lW ra=nÙk lqr cqf)ukFk nkS fu[kwfr lW
◌ॅ 67 U& J' " 9 !t "- txref.k nq nkSA eulq[korh iq=A fuR;kuUn lqrk ÑikuUn
± _ %' 9 ';kekuUn lqjsUnzk% rsxfN;k oklh csgV djegk lW t;efu lqr Vsiw
u U ◌ॅ ~G p ◌ॅ nkS iqM+Suh oklh lgqM+h ifjljk lW fnxEcj nq nkSA 'kph iq= lqrsp
gG 2 C % &
£ ◌ॅ = " 2 %' 'kkfUr dkfUr e.MukA
& g' u 6 O e
=> ., ◌ॅ > µ % ±
◌ॅ =y 2 %' 4 g
4# # / '
? (F) 2 : vFk ek.Mj ¼eM+jS½ txriqj ewy xzkekjEHk %
I 9 H Uî ¬ > ◌ॅ

&, ujnso lqrkS vkuUn xksikykS ukU;iqj vy; lW 'kwyikf.k nkSA vijk
%' I > ◌ॅ I %' ujnso lqr :iu% tky; lW nsojkt nkSA xksiky lqrkS gfjgj ujflagks
U 9 1 = &/ ◌ॅ «A ijex<+ [k.Moyk lW ijes'oj nkSA feJ gfjgj lqrk f'k: gfjdj
%' _ 4 0 g !N ferw iz0 fe=dj xq.ks iz0 xq.kkdjk vy; lW xq.ks nkSA feJ fe=dj
0 !" > ◌ॅ !N %' _ g 0 iz0 ferw ¼txriqj oklh½ lqrk jfrdj jkedj Kkudj ujifr
( = ) m clkvksu 'kksjs gksjs yosdk% Vdoky lW tksj lqr dkUg nkSA yos lqrk
Se 1e ^ , ◌ॅ È Y %' ^ n'kjFk HkxhjFk jk?kok eUnoky ifjljk lW f'kokbZ nkSA feJ HkxhjFk
4C b=C 8 ◌ॅ 4? %' lqrk lqjFk lksenso Hkonsok% ifjljk lW f'konso nkSA feJ Hkonso lqrkS
_ b=C C DI bI ◌ॅ
vuUr txUukFkkS czãiqjk lW vjfoUn nkS feJ txUukFk lqrkS euksgj
4I %' _ bI 9 # =
QdhjkS djegk lW jkedj lqr f'ko nkSA us;ke dqtkSyh lW pkS0
◌ॅ % _ =C 9 ` ~]
gyèkj nq nkSA feJ euksgj lqrkS jkeÑ".k fo'oEHkjkS in~eiqj ifupksHk
◌ॅ 4 %' n> :M ◌ॅ p0 -
lW fHk[kw lqr ckcw nkS x<+ ek.Mj lW ekèko nq nkSA feJ fo'oEHkj lqrkS
2 %' _ ` 9 67 A¨] Þ
j?kqukFk ij'kqjkekS efg"kh cqèkoky lW pkS0 cUnh lqr ukjk;.k nkS
b ◌ॅ b& % = / ◌ॅ -
ijl.Mk lW txUukFk nq nkSA ij'kqjke lqrkS cpuw uUnykykS fu[kwfr
%' _ A¨ 9 8 2 C ) 3
2 ◌ॅ
lW jk; xksiky lqr jk; xaxk nkS tftoky lW eksguh nq nkSA feJ
p0 >" % / ◌ॅ =C 2 %'
9 î & ◌ॅ > U
cpuw lqrk mWekukFk gseukFk jekukFk jktukFkk% ikj[k.M cgsjk<+h lW
> == % ◌ॅ L 2 %' _
f'konso lqr HkSjoh nkS cM+xke nfjgjk lW cUèkq nq nkSA feJ mWekukFk
◌ॅ C < C C C &/ < ◌ॅ lqr >M+wykd% QuUng lw pkS0 fgjk nkSA gseukFk lqrk jkèkkukFk
4I % ◌ॅ 2 2 %' jfrukFk Bdqjhdk j[kokjh gfjve lW feJ fdluw lqr cgksju nkSA
_ ◌ॅ C ~ p0 %'
< C 3 C C k: & ◌ॅ
_ 1 %'
3 E IR 2 : 3 C g C èkeZiqj ns'ks pqukiqj % jkèkkukFk lqrk ckthryky f=yksdukFk

P , < ◌ॅ > 2 % , D ◌ॅ equhykyk ijgV cgsjk<+h lW ;nquUnu nkS gkVh lksnjiqj lW dUgS;k nq
Y> 2 %' C 3 0 F nkSA jfrukFk lqrk vfèkdyky fgryky iz0 ?kksrh lhrkjkek% efg"kh
* 4 ◌ॅ C % > ikyh lW ve`rukFk nkS lqrsp nk;efu j'kk<+~oklh :pkSyh ,dgjk lW
&ढ़ËÌ p K ◌ॅ 4 L J' oa'kefu lqr eksgu iRuhA feJ fgryky lqrkS tVkèkj gfjdkS
_ 9 ,3 - ◌ॅ vuyiqj djegk lW [kM+~xw lqr HkS;kyky nkS cf<+;ke iokSyh lW
ड़ËÌ= > % > j ◌ॅ ccqtu nq nkSA ckcknk; lqrsp ijes'ojh mxzek;k nk;thdsaA vkn~;k
%' > «A s> > c ' H* xaxksj lW xksiky lqr n;kukFk iRuh , lqr lqjs'k%A feJ jekukFk
=U ◌ॅ U > C J K e4' _ lqrkS y{ehukFk cVs'kukFkkS xkSj lksnjiqj lW tqM+kvksu nkS feJ
C 9 ² C µ4 · D ◌ॅ cVs'kukFk lqrk i{kèkj lqefjryky Jhèkj iapkuUnk% vksM+k ,dgjk lW
% _ µ4 C ª3 _- yfyr lqr fg;kyky nkS gjM+h ldjk<+h lW jru nq nkSA feJ

◌ॅ > % jktukFk lqrkS rqylhnÙk iq"inÙkkS iqjkSgh ikyh lW thoukFk lqr
◌ॅ 2 %' _ C 9 G jktukFk nkS dVdk ek.Mj lW cPpk nq nkSA fgeju iq=k%A feJ
Gõ ] ◌ॅ C C % , uUnyky lqrk b'kkUukFk gfjukFk nsoukFkk% QuUng lW xkSjh lqr
/ ◌ॅ l 2 %' g' _ èkeZnÙk nkS feJ b'kkUukFk lqr vpfer gfjve lW fdluw lqr
V4C C I C ~ ◌ॅ · 3G
E % fpydk nks vks>ksyh csymWp lW jruw nq nkSA vpfer lqrkS lqUnj
_ V4C ◌ॅ HkksykukFkkS HkM+ke tftoky lW g"kZnÙk Hkaxhyky nkS feJ nsoukFk lqr
Û .◌ॅ ◌ॅ 2 %' 9 jf'kdyky% xkmy djegk lW czãh nkS feJ jf'kdyky lqr tikuUn%
o b ◌ॅ )G
E b= % _ mljkSyh vy; lW ikBd fHk{kqd lqr [kqj[kwu nkSA fo'oEHkj lqr
I C 4 = ◌ॅ % _ j?kqukFk lqr cS|ukFk lqr èkukjke lqr dUgS;kiqj fodkSA feJ dUgS;k
4 ] > ◌ॅ k bª2 lqr pedyky% dudkSjk fn?kks; lW mWekukFk nkSA feJ ped yky
& 2& %' A¨ 8 2 C v* C lqrk t;nso Ñ".knso pUnznso ';kensok% cf<+;ke iokSyh lW eèkq lqr
3 Y> -' _ Y> eksfgryky nkS feJ t;nso ¼ch, fgUnh fo'kkjn lnqikè;k;½ lqr
- F> ◌ॅ ◌ॅ C %' _ fgjs'oj% dekyiqj oklh vks>ksyh csymWp lW fo".kqiqj lqr jksfg.kh nÙk
>I 67I I OI > j ◌ॅ - nkSA lqrsp deyk vfHkjkek vkn~;k Bdiwjk oklh efg"kh cqèkoky lW
L % _ >I (K & y{ehdkUr lqr fxfjtkuUn iRuhA vijk esèksyh oklh dkdks csymWp
2
¦>) eA Û .◌ॅ ◌ॅ lW èkjkukFk lqr bUnznso iRuhA Ñ".knso lqrkS dykuUn rhFkkZuUnks
72 Ò" G %' b H* gseuxj oklh gkVh lksnjiqj lW ykyh lqr f'kokuUn iz0 Vsuh nkS
" 4
- ◌ॅ ²# = èkenkgkoklh gM+jh ldjk<+h lW tuknZu nq nkSA dykuUn ¼chdkWe
J' « a .◌ॅ ◌ॅ 3 C chVh½ lqrk lrh'kpUnz lqcksèk lqHkk"kpUnzk% vFkjh oklh x<+ [k.Moyk
VI J' 67I 9 C E ; < = lW JhdkUr nkSA flagkSyh ek.Mj lW mikè;k; cnzhukFk dLrqr%
, D ◌ॅ 4 0 µ % lrh'kpUnz lqrk f'kjuh;ka oklh >kSok vy; lW fcUns'ojh nkSA
- ◌ॅ E 2 %'
rhFkkZuUn lqrkS 'kadj lathokS uf'kjk ns'ks vfjgkuk oklh fnxkSu
( ◌ॉ 2) 4 r3 b) C
xaxksyh lw jk; jekukFk lqr èkekZuUn nkS Mqefj;k oklh vkfgy
&/ ◌ॅ _# %' Ô / ◌ॅ
gfjve lW ckcwyky nq nkSA lqrsp iq"ik vkHkk jkèkk e)wA vkn~;k
¦> C ò2 4 4 > °
dk>h oklh izHkkdj iz0 ewy lqr uohUnz iRuhA vijk Mqefj;k oklh
◌ॅ A %' C E 9 4 j 4
,dek [k.Moyk lw vHk;kuUn lqr vejsUnz iRuhA pUnznso lqrk
IR · =U > C
'kf'k'ks[kj bUnz'ks[kj jRu'ks[kjk% :iliqj oklh xkaxh fn?kks; lW pkS0
3 E % i 2> H ◌ॅ 2 %'
f'kokuUn nkS Mqefj;k oklh vkfgy gfjve lW ckcwyky nq nkSA lqrkp
Hb 3 £' H* b 0
mWek dkR;k;uh gsek vf.kekA vkn~;k dqEgM+h oklh lqn; csymWp lW
J' i 2> K &/
y{ehukFk lqr nsosUnz iRuhA vijk iks[kfj;k oklh ?kksf"k;ke lw
b> e J' I 44R&
bUnzukFk lqr fnxEcj iRuhA vijk gsek Hkksdjkg oklh fn?kks lW
VR& JR& = = F> ◌ॅ p0
txUukFk lqr fotsUnz iRuhA vf.kek fn?kks lW [ksykuUn lqr
4 % i 2> H ◌ॅ
foosdkuUn iRuhA 'kf'k'ks[kj lqrkS jktho jatu jkts'kkS lq[klsuk
%' ◌ॅ u> < "' H* :
oklh Hk.Mkfjle lW gfj'pUnz nkS èkenkgk oklh gM+jh ldjk<+h lW
> .◌ॅ
◌ॅ ² C I^ J'
x.ks'k nq nkSA lqrsp vpZ.kkA ';kenso ¼ch,½ lqrk j?kqukFkiqj oklh
Ó&> F)> V C =y J'
vfg;kjh xaxksj lW yky lqr gfj nkS vy; lW ds'ko nq nkSA lqrkp
< o F ◌ॅ =C q
ekèkqjh foHkk 'kksHkk iz0 'kqHkk vkn~;k vfjgkuk oklh fnxkSu xaxksyh lW
J' " F ◌ॅ W ^ J'
èkekZuUn lqr fnukuUn iRuh , lqr thokuUn iz0 thowA vijk foHkk
44R& 9 qÅ &
b/ ◌ॅ h % 3 ◌ॅ
lq[klsuk oklh tksQjk QuUng lW BDdu lqr QwysUnz iRuhA vijk
=N4 2 %' E"' OI ( )
'kqHkk jkeuxjoklh j[kokjh gfjve lW osnkdkUr lqr egkuUn iRuhA
8 2 C > =U ◌ॅ % >
◌ॅ c4 2 %' 2
3 b Sb 0 b
H* · =U ◌ॅ 3 E
J K 0 ' b &
È~ ~ ◌ॅ k5 ~ @ J' b
◌ॅ ^#
J'

Y> C 9 S C > dUgS;k lqr jfoukFk lqrkS 'kkseukFk ân;ukFkkS vgiqj djegk lW
◌ॅ ~ L % Y ,? ◌ॅ 3G
E 2 %' Qdhj lqr eksgj nkS vUgjk dVkbZ lW èkeZnÙk nq nkSA ân;ukFk lqr
> C = .◌ॅ ◌ॅ >_ kk ijekuUn% x<+ csymWp lW jk;Jh oklh BhBj nkSA 'kkseukFk lqr
%' S C I' jkensoA lqrk iadt uhjt lqeu eqdqyk% cfy;k oklh x<+ csymWp lW
P: > = .◌ॅ ◌ॅ >P % gfj lqr ;equk nkSa lqrkp yhyk ljkst js.kwA vkn~;k èkenkgk ldqjh
Ò e" ' H* 3 : ◌ॅ 67# lW Ñ".kdkUr lqr 'kf'kdkUr iRuhA vijk dgjok oklh lgnso lqr
44# J' I b) lHkk"k iRuhA vijk 'kkgiqj vUnksyh tky; lW fo|kukFk lqr
J' 4 ; > ◌ॅ * C thrsUnzukFk iRuhA iadt lqrk èkhek oklh misUnz nkSA uhjt dqekj
C J' 3 0 %'
¼ch,½ lqrk rkjkuxj lW vjfj;k oklh rjkSuh djegk lW izksñ j?kqukFk
: ( ) = ◌ॅ > ]
nkS [kexM+k oklh jfrikM+ csymWp lW ckyÑ".k nq nkSA lqeu lqrk
◌ॅ ;॰ 8 2 C % &= . ◌ॅ
iqM+sUnkgk oklh j[kokjh gfjve lW uohèkj feJ nkSA
◌ॅ 67 2 %' Z &
◌ॅ 3 _ %'
0 3 0 4 ! iapkuUn iz0 iapyky lqrk tyèkj misUnz n'kkuUnk xqykck% rjkSuh
] ◌ॅ C fg C L % djegk lW :nzukFk ikS= jktukFk lqr eueksgu nkS dVkbZ lW pkS0
20 ◌ॅ p0 4 2 %' 3 º >" oa'kh nq nkSA tyèkj lqr izHkq ukjk;.k% fpduh oklh ikBd dykèkj
k 3 %' I> nkSA lqrsp pUnzek nsohnk; nqxkZnk;A vkn~;k HkM+jhoklh lqn; csymWp
2 >'
= E H* b > .◌ॅ ◌ॅ # lW uodkUr iRuhA vijk [ksfM+gk QdhjpUnz lqr fo".kqdkUr iRuhA
J' W ~ 72# J' vijk èkus'ojh oklh txnh'k iRuhA izHkqukjk;.k ¼lkSusyh oklh½ lqr
3nA =4 J' º >" (Ín lkSusyh fni cgsjk<+h lW oa'kefu lqr fuR;kuUn nkSA
) Ín < ◌ॅ 4 u
%'
0 9 õ 3 > j misUnz lqrkS rkjkuUn deykuUnkS èkenkgk oklh cf<+;ke iokSyh lW
◌ॅ _ C = %' ^" ~ :' JhukFk lqr mxjh nkSA lqrsp fgjk os.kh QwydqekjhA vkn~;k tgkuiqj
H* K &/ ◌ॅ 3 J' oklh ,dek [k.Moyk lW gyèkj iRuhA vijk dekyiqj vks>ksyh
Û .◌ॅ ◌ॅ &x4 J' csymWp lW gfjgj lqr [kxs'kpUnz iRuhA vijk 'kkgiqj oklh
4 b/ K @A Hk.Mkfjle ,oa vuwiyky lqr dfiys'oj iRuhA rkjkuUn lqr
J' X) / : ifjrks"k% fljg.Mk oklh ldqjh ikyh lW 'kfDrukFk nkSA deykuUn
◌ॅ 4Q C %' 9 3 c4j :] lqrkS ekèko ds'kokS dqdjkSu oklh cf<+;ke iokSyh lW j?kquUnu lqr
> ◌ॅ 8 2
j Sb# % 'kksHkkdkUr nkS lq[klsuk oklh fnukukFk nq nkSA lqrsp nquk
& C 2 %' 2 ¾= '
vuqjkfxuhA n'kkuUn lqr ;ksxkuUn iz0 lq'khy% ÑikuUnkS Mqefj;k
4 = 0 4 6 õ i 2>
oklh glkSyh lksnjiqj lW dk'khukFk lqr ukSofryky nkSA lqrkp
Í D ◌ॅ 4 C Á %'
lj;qx f=iqjkdsaA vkn~;k [kkaM+k oklh vks>ksyh csymWp lW mes'k lqr
Ð= g c ' H* & Û .◌ॅ ◌ॅ
jkes'oj iRuhA vijk ijokgk oklh dUgkSyh ,dgjk lW jekuUn lqr
«4 «A J' Yõ
ÑikuUn iRuhA odhy ;ksxkuUn iz0 lq'khy ¼ch,ch,y½ lqrkS gseUr
◌ॅ 6 J' =
t;Urks jaxjkoklh ,dek [k.Moyk lW rstukjk;.k lqr lR;ukjk;.k
0 4 ( ) 9 <# >#; = K
nkSA lqrsp jatuk] eatw fiadw fjadw Msth lksuhdk% vkn~;k iqM+sUnkgk
&/ ◌ॅ >" u >" %' ,
Z D H* Z K
oklh ,dek [k.Moyk lW egkdkUr lqr vt; iRuh vijk pk.k csyk
&/ ◌ॅ # > J " .
n'kjFk lqr j?kqukFk iRuhA vijk xq.kearh oklh 'kqHkadj iRuhA vijk
4C 8 2 C J' !" b QwyMksHkh oklh HkxoUr lqr izeksn iRuhA vijk rkjkuxj oklh
J' ~ ³b b=# L J' rjkSuh djegk lW jsorhukFk lqr pUnz'ks[kj iRuhA ÑikuUn lqrkS
= ] ◌ॅ e C fd'kksj dqeksnkS czãKkuh oklh [kkaxqM+ lfjlo lW cS|ukFk ikS=
R& J' 6 9 S :L% m t;nso lqr deykdkUr nkSA lqrsp fdj.k Hkwnso lqrk fo|kifr
& ! ◌ॅ v* C fg >I okpLifr iadtk% dqdjkSu oklh cf<+;ke iokSyh lW j?kquUnu lqr
# %' " bI * ù 'kf'kdkUr nkS cBSyh oklh flgkSyh ek.Mj lW lR;ukjk;.k nq nkSA
:] > j ◌ॅ 8 2 cVs'k lqr egkuUn lqrk oklqnso lq[knso HkwnsokA lqrkp pfUnzdk

44# % À Ô / ◌ॅ u >" 2 'kdqaryk HkkofudkA oklqnso lqrk fo".kqnso f'ko'kadj jek'kadjk%
%' µ4 I &I bI' vlukZ oklh fry; lW euhyky lqr f'kokuUn nkS fo".kqnso lqr
4: b ' I 72I jathr% pksiM+k oklh csgV [k.Moyk lW pUnzeksgu nkSA
44 4 E > ◌ॅ
& % 72I .,
&/ ◌ॅ L %'
IR .: _ 4 4 lqyrkuiqj ns'ks csyokM+h % Jhifr lqr oa'kefu lqr dkyhnk'k%
2 ◌ॅ _ %' 4 C FD gkVh ikyh lW Jhifr nkSA dkyhnk'k lqr gfjukFk ?kkslksr lW B0 Hkksx
◌ॅ "0 o= % _ C UG \ Y nkS feJ gfjukFk lqrk xksikynÙk ckSdw uUgdw jru Ñ".kkjke
67 6 b/ ◌ॅ =" % UG Ñikjkek Hk.Mkfjle lW x.kifr nkSa xksikynÙk lqr eulq[k xkSj
& · D ◌ॅ U lksnjiqj lW gfj xksfoUn lqr ykspu nkSA ckSdw lqrkS èkus'k iz0 epy
%' \ 9 3n4 0 Á :M ◌ॅ QsdukS dqtkSyh lW n.Mikf.k lqr dk: nkSA feJ èkus'k lqrkS n;kukFk
/" %' _ 3n4 9 > C > e;kukFkkS nsmjh [k.Moyk lw nqcfj lqr yky nkSA Qsdu lqr
I 2
&/ %' eksguyky% dksdhyokM+ fn?kks lW Hkksyk nkS Mhgk ek.Mj lW taxyh nq
L a F ◌ॅ o % i / ◌ॅ
nkSA feJ uUgdw lqrkS ckydjke cqf)lsuks ikj[k.M cgsjk<+h lW Hkoh
= 2 %' _ Y 2
9 £` &/
lqr jru nkSA feJ jru iz0 ?kksrh lqrk gjeknh rwQkuh HkSjo
< ◌ॅ b %' _ 0 F
nqf[k;kdk Nknu lfjlo lW ykspu lqr xks[kwy yky nkSA rwQkuh
2
~ &> ◌ॅ
lqr p.MhnÙk ldkSuk lW eulk nkS nqf[k;k lqrk >ksVu yksVu yrM+w
U& %' ~ /G - ◌ॅ
cwyuk% in~eiqj ifupksHk lW èkjkukFk lqr Hkksyk nkSA fnxmu tftoky
% &>2 Û, , Þ
lW ikBd nq nkSA tkxs'ojh iq=k%A vijk nqf[k;k lqrk uìukFk
b ◌ॅ 3 C o %' = ◌ॅ
2 2
jkèkkukFk fo|kukFk ;'kh iz0 tlukFkk ukFkk% tySokj tky; lW uuw
k %' xA g' &>
C 3 C * C >4 0 C C ð
nkS us;ke dqtkSyh lW eksnh nq nkSA usgorh iq= lqrsp ykyorh
◌ॅ % n> :M ◌ॅ L 2 %' tudorhdsaA vkn~;k rjkSuh djegk lW dykukFk ikS= ';keukFk lqr
n g c ' H* ] xjhcukFk iRuhA yksVu lqr }kfjdkukFk% czãiqj QuUng lW feJ
◌ॅ C fg O C = C J' ccwuh iz0 xksih nkSa Ñ".kkjke lqrkS usuu guqekunÙkks oRloky ujkSu
, { C ~ ◌ॅ _ 0 lW ikBd cN: lqr ckcw nkSA eqUuh lqrkS oklqnso ykydkjhdkS us;ke
U % 67 9 n ¾ G; ¼ ] ◌ॅ dqtkSyh lW uUn dqekj nkS oklqnso lqrk lqjxu lW :iukFk nkSA
k %' P 9 I - lqrsp >k[kksorh iyklh oklh lekSyh ikyh lW cynso iRuha lqrsp
n> :M ◌ॅ : % I = ◌ॅ dqUrh dVS;k ek.Mj lW nq[ku lqr pUnzkuUn iRuhA ykldkjh lqrkS
C %' ( ◌ॅ jkelqUnj ';kelqUnj iz0 Hkhe'kadjkS jk<+h ikyh lW loZyky nkS xqynh
I J :# Õ> / ◌ॅ & 2 [k.Moyk lW xqnj nq nkSA vuqjkèkk lqrsp egs'ojh dnekgk oklh
J' 9 O 0 tjgfV;k ikyh lW eucksèk lqr Ñ".kdkUr iRuh , lqr jkèkkorhA
b4 ] ◌ॅ
E % ! &/ ◌ॅ jkelqUnj lqrkS flags'oj cspukS èk:okjh oklh fnxkSu tftoky lW
! 2 %' ¾3 <A nq[kkbZ lqr x.ks'k nkS j[kokjh gfjve lW pqYgkbZ nq nkSA nsodh lqrkp
2 ◌ॅ r3 67# J K xEHkhjk lqHknzk jatukA vkn~;k dYgqok efg"kh ijl.Mk lW ukxs'oj
3 ' 9 <A .Á 3 lqr fouksn iRuhA vijk cwpuh rsya?kh oklh dqleky lW pkS0
· 2
◌ॅ &? =N4 % & nhiukjk;.k lqr mxzukjk;.k iRuhA flags'oj lqr vuhy [kexM+k
◌ॅ 2¯? 2 %' I =¨ b ' oklh j[kokjh gfjve lW uwuwyky lqr nsokuUn nkS dVkSuk ek.Mj lW
H* ¯2 ) / ◌ॅ xA ` J' deykuUn iz0 dksrj nkS vijk flags'oj lqrkS lfpu pUnukS nHkM+k
8 : ◌ॅ p0 >" oklh cVs'kukFk feJ nkSA vuhy lqr jkS'ku iksfB;k oklh oklqdhukFk
s >" J' <A &=
>k nkSA xk;=h lqrsp js'kehA lfpu lqrkS nHkM+k oklh ds'koukFk >k
◌ॅ I % ú / ◌ॅ
nkSA Hkhe'kadj lqrkS jkes'oj ijes'ojkS [kkfjng oklh ldqjh csymWp
0 a % <A 9 Á
lW <sikbZ lqr yky nkS vUgjk dVkbZ lW eqfDryky nq nkSA t;Urh
µ4 C _ %' ]4 Ók>
lqrsp nsodyk Qwyljk oklh jktdqekj lqr ukxsUnz >k iRuhA
C %' =>g e4' 9
jkes'oj lqrkS lat; HkksykdkS nHkM+koklh nq[ku >k nkSA oh.kk nsoh
c4 C %' b4 9 «A
lqrkp :ch 'kqfprkA vkn~;k iqM+Suh oklh euh lqr lqjs'k >k iRuhA
«A] & : .◌ॅ ◌ॅ ?
cspu lqr lksuw fuxe jebZ oklh dq'ks'oj >k nkSA Qwynsoh lqrsp
% Y ,0 ◌ॅ PQ 2 %' >#

I ~ : x J' xqfM+;k iwtk vk'kk ijes'oj lqrkS j.kèkhj vuwtkS iksfB;k oklh
«A 2
9 > o- b & %' eèkqdkUr feJ nkSA pqUuh lqrk >iVyky cynso <saxfjdk%A >iVyky
" I ' H* ± lqr uuwd% lUngiqj fn?kks; lW flf)ukFk nkS mljkSyh vy; lW
e4 J' . D = ? :RA èkeZukFk nq nkSA ikspkorh lqrsp dqtjhorh >haxqjorhdsaA vkn~;k
%' ~ I !> H4 «A 9 rkjkckM+h yxek tky; lW gfjgjnÙk lqr pe: iRuhA vijk ldqjh
"3 M Ók> 3#
2 _ %' 2 csymWp lW usa³M+w iRuhA uwuw lqrkS y{ehdkUr e;kdkUrks us;ke
, I =' , dqtkSyh lW Qdhj lqr ujyky nkS nsogkj lW Mkseu nq nkSA lUè;k
F> ◌ॅ £ C % ] > ◌ॅ 3 E C 2 %' lqrsp nk;jkuh <axjh oklh gkVh ikyh lW uodkUr lqr iz;kxukFk
Ó : ! c ' H*
iRuhA y{ehdkUr lqrkS jfoUnzukFk nsoukjk;.k rstukjk.kkS n~;ksjh
◌ॅ G J' :
[k.Moyk lW cpdu lqr gfj nkS efg"kh cqèkoky lW ukScfryky nq
.◌ॅ ◌ॅ n J' 9 ²# >#;
nkSA vuwiorh lqrsp ehjk chjou oklh uxokM+ ?kkslksr lW jkes'oj
n> :M ◌ॅ ~ % I ◌ॅ ³
lqr jkts'k iRuhA nsoukjk;.k lqr lq'khy% <axjh oklh nsodkUr >k
2 %' ¦ > ï = , ◌ॅ
nkS xkSjh lqrsp eksfguhA jfoUnzukFk lqrkS eksgu yyukS Hkzejiqj oklh
# >= C J' ²# 9 '
jktsUnz >k nkSA fouhrk iq=A rstukjk;.k lqrkS dUgS;k HkxokukS
I >" ø *; &/ ◌ॅ
2
cjncêk oklh èkekZuUn >k nkSA
% ) 3 ◌ॅ Á 2 %'
FD ◌ॅ «A q4
J' I >" 4 ï = I# %
· L ' C 9 L Á
æ q %' g' >"
9 Y> b=Á â 3 E %'
># 9 r3 >ø b, = j ◌ॅ e;kdkUr lqrkS cksèkukjk;.kkS HkVokM+ oklh txfr iokSyh lW
C PQ C % Ù ◌ॅ 8 O 2 lqUnjukFk lqr eqfDrukFk nkS rrSy ldjk<+h lW ?ku';ke nq nkSA fcUnw
%' ± S 4 lqrsp fgjk iqM+Suh oklh jktfd'kksj lqr lq'khy >k iRuhA
J' r3 >" b V C cksèkukjk;.k lqr vthr nHkM+k oklh bUnzukFk Bkdqj nkSA fcUnqyk iq=
k: %' 2 g u >" U# H lR;ukjk;.k lqr xksihdkUr% tewvk oklh 'kaHkqukFk >k nkSA lqrsp
4 º C %' n' I iwtk usgkA cynso lqrk vfu:) vtwZu lhrkjkek lUngiqj fn?kks; lW
£ E F> ◌ॅ ò cLrhyky lqr oa'kefu nkS mljkSyh vy; lW lksenÙk nq nkSA lqrsp
4 % ] > ◌ॅ DG 2 %' ukxs'ojh tkxs'ojh jkts'ojhdk% vkn~;k nHkM+k oklh ipgh tftoky
xA xA qA H* b
lW ?kksrh lqr cynso iRuhA vijk cf<+;ke iokSyh lW yyhr iRuh ,
◌ॅ F I J'
lqr cVs'kA vijk iM+Suh oklh lgqM+h ifjljk lW firkEcj lqr
j ◌ॅ J K µ4' ±
lqèkkÑ".k iRuhA vfu:) lqrk fouksn veksn dqeksnk% ijekuiqj oklh
◌ॅ y 367 J' £
dkdks csymWp lW fpUrkef.k lqr nsokuUn nkS fxjèkjiêh csgV
` L :L a .◌ॅ
Vdoky lW pqEeu nq nkSA fouksn lqr xksiky% Qwyljk oklh gfjiqj
◌ॅ #" I % =3â ., , ◌ॅ
ikyh lW lqjs'k lqr f'kodqekj nkS jktuiqjk nfjgjk lW cklqnso nq nkSA
2} 2 %' ` U ~
vkHkk iq= vtwZu lqr larks"k iz0 'kaHkw Mqefj;k oklh vUnksyh tky; lW
◌ॅ e4
4: % ◌ॅ
2
I %' Hb g E X) 0 &
v{kèkj lqr eaxyw nkS Mqefj;k oklh n~;ksjh [k.Moyk lW oS;k0
i 2> ; > ◌ॅ ª3 = %
nkeksnj nq nkSA lqfe=k lqrsp Qwydqekjh iyklh oklh xaxkèkj feJ
i 2> *; &/ ◌ॅ ¡>0 L 2 %' lqr v:.k iRuhA 'kaHkw lqr fueZy% jkeuxjoklh dkes'oj >k nkS
g ~ : ==3 _ " vatuk lqrsp xkSjhA lhrkjke lqr eukst% èk:okjh oklh fnxkSu
J' 4 b
E = «A % tftoky lW HkksykukFk lqr gyèkj nkS ukU;iqj vy; lW txnso nq
·' ` 3 nkSA m"kk lqrsp olUrh t;UrhA Vsaxfj lqrk vUnksyh tky; lW
· ◌ॅ o C 3 % ¬ > ckSdkbZ nkS lqrsp Hkksxkorh iqM+Suh oklh lgqM+h ifjljk lW cPpw lqr
◌ॅ =I 2 %' ) # >#' µ = equhyky iRuhA txryky lqr vuqxzgyky iz0 <sikbZ lqrk cS|ukFk
; > ◌ॅ \? % o= ± cVs'kukFk eqfDrukFk iz0 ckcwukFkk% izFkek ijks{ks vy; lW g"kZnÙk lqr
◌ॅ l P J' = eapykyL;So nkSA cwPphorh lqrsp m"kkorh vuyiqj djegk lW
¾s 0 ? v* C µ4 C PQ C dkjsyky lqr xtkuUn iRuhA vijk <sikbZ lqrkS èkeZukFk t;ukFkkS
0 C C Òó > ◌ॅ )G E dcbZ ujmu lW yscM+w lqr uwuw nkS jktuiqjk nfjgjk lW jkeÑ".k nq

ô %' l ) ◌ॅ nkSA nqxkZ lqrsp lq[kkorh èk:okjh oklh fnxkSu tftoky lW egkohj
e =
J' ? 9 3 E C lqr ckyÑ".k iRuhA cS|ukFk lqrk f=yksdukFk fot;ukFk QwysUnzukFk
> ? ◌ॅ @ % mn;ukFkk dYgqok oklh [kksfj flagkJe lW uìukFk lqr lqcksèk nkS x<+
◌ॅ 67 2 %' = 2 E & 3 csymWp lW vuwiyky nq nkSA xhrk lqrsp rkjk m?kkSM+ tky; lW
· ◌ॅ 67 J' czteksgu lqr ckyÑ".k iRuhA f=yksdukFk lqr lUrks"k% iyklh oklh
v* C g C > C ~ @ C > C us;ke dqtkSyh lW HkS;k lqr xksiky nkS lUngiqj fn?kks; lW psgku nq
¯2 ( _ ◌ॅ C r3 % = nkSA nsoh lqrsp yrk ehjk lquhrkA
.◌ॅ ◌ॅ 2 %' = <
◌ॅ L 67 J' g C
#;) n> :M ◌ॅ > U
% F> ◌ॅ 2 %' I
'
#;) l . =N4 %' > C lUrks"k lqr cPpkd% csyckM+h oklh x.ks'k >k nkSA fot;ukFk lqr
4 a : ◌ॅ $ lrh'k% dksrgiqj oklh ldqjh lfjlo lW udNsn lqr pUnzkuUn nkS
% n> :M ◌ॅ p0 > U 2 us;ke dqtkSyh lW pkS0 fot; xksfoUn nq nkSA vueuk lqrsp dfork
%' . 67I csyckM+h oklh Ñ".knso >k lqr 'kadjukFk iRuhA lrh'k lqr èk:okjh
4 C J' 4 3 I %' oklh dkenso >k nkSA cVs'kukFk lqrkS lqjsUnz dq'ksUnzks lgcktiqj oklh
µ4 C 9 e :R; = txfr iokSyh lW mxzukFk lqr dfiys'ojukFk nkS u<+kSok oklh vksM+k
j ◌ॅ s C @A C % $ ,dgjk lW f'ko lqUnj nq nkSA fxfjtk lqrsp xksnkojhA lqjsUnz
◌ॅ 4 2 %' = U' ¼èkeZ'kkL= deZdk.M lkfgR;kpk;Z½ lqrkS e`R;qat; tuest;ks csyckM+h
e (34¥g
E /
E u>)E 9 u2 >
oklh nsmjh [k.Moyk lW ;'kksèkj lqr x.ks'k nkS f'kok gfjve lW dkjs
« . I &/ ◌ॅ >S3
nq nkSA ekyrh lqrsp vehuk <axjh oklh dk'khukFk lqr jktdqekj
=N4 % 4 ◌ॅ e 2 %'
iRuhA e`R;qat; lqrk iyklh oklh oklqdhukFk feJ nkSA dq'ksUnz lqr
ï = 4 C : J' u2 >
Ñ".kkuUn% csyokM+h oklh jkts'oj >k nkSA ckcwukFk lqr ;ksxsUnz iz0
C _ %' :R
jkèkkdkUr c[kkjh oklh lqn; csymWp lW Hkksyh lqr cNj.k nkS gM+jh
67 . qA %' C
[k.Moyk lW cukbZ nq nkSA dkek[;k lqrsp iwf.kZek pUnzek bUnzdyk
x 0 3# & > .◌ॅ ◌ॅ o
izsedyk dapuA vkn~;k lekSyh ikyh lW fdjrw lqr jktsUnz iRuhA
" % &/ ◌ॅ ? 2 %'
"
E V ¤ ' H*
vijk nHkM+k >kSok ifupksHk lW jksfgr lqr cqf)ukFk iRuhA ;ksxsUnz
◌ॅ q J' b °
lqrk Hkjr 'k=q?u lqeuk% <axjh oklh cS|ukFk >k nkSA t;ukFk lqr
b ◌ॅ Ò 2 C J' x
£ dqysUnz iz0 dqykuUn% dYgqok oklh efg"kh ijl.Mk lW dykukFk lqr
b 4g2Ö ï = v* C %' > C enuyky nks Nknu lfjlo lw equhyky nq nkSA xq.kk lqrsp vuhrk
:@ 0 : ¯2 ) / ◌ॅ jkeuxj oklh 'kqdnso lqr nsokuUn iRuhA dqykuUn iz0 dqysUnz lqrk
C P 2 %' jktho lat; fny[kq'k cjncêk oklh oklqnso >k nkSA QwysUnzukFk
!" = I I lqr jathrk èk:okjh oklh fnxksu tftoky lW jes'k nkSA mn;ukFk
J' : 0 :@ > & 24 lqr èkhjt% pksjk[kky Hknzs'oj oklh ns'kqvky [k.Moyk lW Hkwou nkSA
â I %' ~ @ C
3 U ◌ॅ «4 %' > C
3 & bA IH &/ ◌ॅ
%'
+, o ° b ◌ॅ H %' NksVdw lqr Hkksyk lqrk >kSok ifupksHk lW ccwvk nkSA lqrsp lkfo=h
g ) ◌ॅ . S J' efg"kh ikyh lW cspu lqr pUnzfd'kksj iRuhA , lqr [kkaxqM+ lfjlo
K & ! ◌ॅ L 3 J' lW nkeksnj lqr jkeèkj iRuhA vijk chjou oklh lry[kk lW
◌ॅ b)" 2
J' pUnzHkw"k.k lqr ccqvu iRuhA firkEcj lqr oklqdh dkenso xaxkuUnk%
y I == H ) tewvk oklh efg"kh idfy;k lW iiuw lqr :ch nkSA
◌ॅ %'

>4 C 4 u 0 n ®> ;'khukFk lqrk f'kokuUn thokuUn fuR;kun iz0 usa³M+wdk% jS;ke
D ◌ॅ - %' 4 b I lksnjiqj lW ipdkSM+h nkSA f'kokuUn lqrk HkokuUn nsokuUn lokZuUn
E Þ V
◌ॅ >"
E in~ekuUn bUnzkuUnk% rkjkckM+h oklh jkm<+ lW lw;Zef.k nkS lqbjh lW
% V ◌ॅ _" 2 %' H* g b= Jhef.k nq nkSA vkn~;k iq= lqrsp Hkxorh t;orh cPphnk; uwuwnk;
> l> > ~ > !> > '
E Qwyksnk; xqykcnk; >wyknk; fueZykA r=kn;k Hkxorh iyk'kouh
g> b= 4 > j ◌ॅ U4 ? oklh cf<+;ke iokSyh lW xks'kkab± lqr gfj iRuhA vijk t;orh
J' > iyklh oklh lekSyh ikyh lW fo|kukFk lqr Hkksyk iRuhA vijk
◌ॅ * C o J' 4 iyk'kouh cf<+;ke iokSyh lW xks'kkab± lqr jkes'oj iRuhA vijk dkdks
j ◌ॅ U4 ? «A J' a
csymWp lW pedyky lqr lfPpnkuUn iRuhA vijk iyk'kouh
.◌ॅ ◌ॅ l J' &
lfjlo lksnjiqj lW fpjatho lqr 'kqdnso iRuhA vijk efg"kh cqèkoky
D ◌ॅ I J'
lW dqykuUn lqr ijekuUn iRuhA HkokuUn lqrkS izeksn iadtkS
4
- ◌ॅ : J' b
QwyckM+h oklh us;ke dqtkSyh lW cq)w lqr ;ksxkuUn nkS [kkaxqM+
2
9 L M ~ n> :M ◌ॅ £
lfjlo lW ;ksxkuUn nq nkSA diwZjk lqrsp lquhrk csyokM+h oklh
= % & ! ◌ॅ = 2 %'
cqf)ukFk Bkdqj lqr Ñ".knso Bkdqj iRuhA nsokuUn lqr latho%
E
. 2 C
£ k:
dYgqok oklh [kksfj flagkJe lW lqUnj lqr egkuUn nkS dVkSuk
67I k: J' I ¯2
( _ ◌ॅ % ú / ◌ॅ
ek.Mj lW eqtu nq nkSA lokZuUn lqrkS eqUuk iq.;kuUnks QwyckM+h
P 2 %' E 9 P Ü ; ~
oklh us;ke dqtkSyh lW ;ksxkuUn nkSA
n> :M ◌ॅ = %'
Þ 2 C %
b» a C in~ekuUn lqr vfHk"ksd% dksrgiqj oklh eFkqjkukFk >k nkS 'kkfUr
4# ' V 9 ]4 - lqrkp pUnu uhrwA bUnzkuUn lqrkS jkS'ku fnidkS cjncêk oklh
â I %' / ' cklqnso >k nkSA ek.Moh lqrkp pUnu uhyeA fuR;kuUn iz0 usa³M+w
u 0 n 9 ²ø s K ◌ॅ lqrkS jkepUnz y{e.kkS laxzke ,dgjk lW yrM+w lqr dSyw nkS
ç % a F ◌ॅ 2 %' dksdhyokM+ fn?kks lW cpdu nq nkSA jkèkk lqrsp lkseorh tewvk oklh
3 D H ◌ॅ o= vksM+k ,dgjk lW HkksxkuUn lqr lqèkkdkUr iRuhA jkelqUnj lqrk
3# J' 0 e :nzkuUn iz0 fojsUnz mxzkuUn iz0 èkhjsUnz vejsUnzk vjfj;k oklh f'kok
s 0 3e e > 4 ◌ॅ gfjve lW gDdw lqr odhy eqdqUn nkSA dksYgqok oklh jrkSyh nfjgjk
5 P: %' a¯2 9
lW nkeksnj nq nkSA mfeZyk lqrkp 'kkjnk ekyk laxhrk lforkA
◌ॅ L 2 %'
E 4 =
vkn~;k iksfB;k efg"kh ikyh lW ckyÑ".k lqr ÑikuUn iRuhA vijk
' H* Ók> ) ◌ॅ 67 6
lros<+ ijgV cgsjk<+h lW eqUuh lqr cVs'k iRuhA fojsUnz ¼ch,½ lqrk
J' ^ , < ◌ॅ P µ4
cece vkfnR; fodwdk% rkjkuxj oklh lfjlo lksnjiqj lW >Yyw
J' e ( ) Hu =
lqr nsoukFk nkS ckSjke ,djgksu lW dykèkj nq nkSA èkhjsUnz ¼,e,½
D ◌ॅ | I C % \
lqrkS vkyksd fuj0 fujtkS <axjh oklh feJ nkSA
K1 2
◌ॅ 3 %' 3e () 9 H
0 M ï = _ %'
e H & I %' ²" vejsUnz lqr vkuUn% [kkfjng oklh 'kqdnso >k nkSA y{e.k lqrkS
9 =N4 0 4 f : , b x.ks'k% iz0 izdk'k iznhikS dqjlkdkaVk oklh HkM+xke tftoky lW
◌ॅ # % dH vtcyky lqr vuUryky nkS flejokM+ [kkSvky lW dqykuUn nq nkSA
◌ॅ : 2 %' ># H* ï = t;Urh lqrsp iwue jhrk vkn~;k <axjh gkVh ikyh lW izseukFk lqr
2 ◌ॅ ¤ C J' ï = pUnzkuUn iRuhA vijk <axjh ldqjh xaxksyh lW pkS0 uwuw lqr
: =U ◌ॅ p0 S J' 4 ckyfd'kksj iRuhA izdk'k ¼ch, ch,y½ lqrkS vfHk"ksd yksds'kks [kexM+k
( ) 9 b» cS &= ] oklh rjkSuh djegk lW f'kodkUr nkSA jhrk iq= lqrspA iznhi ¼,e,½
◌ॅ 4# %' g
' () lqr 'kSys'k% jaxjkoklh ,dek [k.Moyk lW nq[kekspu nkSA
2
4 @4 = K &/ ◌ॅ &L %'
=' P4> >I I I 72I uìukFk lqr eq'kk; lqrk t;nso gfjnso cklqnso fo".kqnso 'kqdnso
I uI ◌ॅ D % lR;nsok% jkm<+ lW lksguyky lqr uwuw nkS lqrkp rkjk pUnzkorhdsaA

c ' H* > j ◌ॅ * C vkn~;k cf<+;ke iokSyh lW fo|kukFk lqr ';ke lqUnj iRuhA vijk
O J' ~ n> :M ◌ॅ QwyckM+h us;ke dqtkSyh lW t;xksfoUn lqr dhR;kZuUn iRuhA t;nso
>U u E J' >I 0 0 lqr misUnz iz0 BDdu nsosUnz iz0 iztqukS cjncêk oklh [kkaxqM+
k5 I^ 0 2Á â & ! ◌ॅ lfjlo lW eueksgu lqr gfjnso nkS flejokM+ [kkSvky lW bUnzukFk nq
L I % dH ◌ॅ V C 2 nkSA Hkokuh lqrsp thoNnk; 'kkfUr ne;Urh fdj.k vkn~;k
%' b > 4# ># " H* lgcktiqj txfr iokSyh lW vkfrZukFk lqr jaxukFk iRuhA vijk
= j ◌ॅ H E C = C J' dqjlkdkaVk HkM+xke tftoky lW vuUryky lqr HkksykukFk iRuhA
: , b ◌ॅ # vijk tewvk HkM+xke tftoky lW f'kokuUn lqr lR;nso iRuhA
o C J'
b H
◌ॅ
vijk fl>wok oklh lqbjh lW [ksykuUn lqr ÑikuUn iRuhA vè;kid
4 uI J' V ◌ॅ
misUnz iz0 BDdu lqr lathr ¼ch,½ HkVokM+ oklh Hkkuqiqj ifupksHk lW
W 6 J' ¦ 0 0 k5
Qwnu lqr fuR;kuUn nkS vksM+k ,dgjk lW HkksxkuUn nq nkSA nk;jkuh
( ) 2 b¾ b ◌ॅ 3
lqrkp vueuk lkèkuk Ñ".kk uhekA vkn~;k QwyckM+h us;ke dqtkSyh
u % ◌ॅ o= 2 %'
lW rhFkkZuUn lqr lqèkhj iRuhA vijk dksf<+yk oklh mWekdkUr lqr
3 67 ' H* ~
latho iRuhA vijk fxygckM+h vuUr lqr cq)o >k iRuhA vijk
n> :M ◌ॅ C E 3 J'
eYnokM+ oklh f'kodkUr >k lqr iRuhA nsosUnz iz0 iztqu lqrkS larks"k%
a ◌ॅ# J' =
# 2
£ J' 4#
jkeuxj oklh efg;k lksnjiqj lW HkwVkbZ lqr nq[kekspu nkS egqok
J' I^ 0 2 9 X)
[kkSvky lW euksèkj nq nkSA y{eh lqrsp csch dqedqeA
> D ◌ॅ b,? 2
&L % 2
dH ◌ॅ `3 2 %' ² . ::'
I =C = j ◌ॅ gfjnso lqr txUukFk% lgcktiqj oklh txfr iokSyh lW y{ehukFk
² C % V ◌ॅ : 3 2 lqr iapkuUn nkS vksbfu lW dqej vfèkdyky nq nkSA nsoh lqrkp m"kk
%' I ) 3 H* lqèkk ekyrhdk% vkn~;k chjou oklh eyafx;k dqtkSyh vèkhd lqr
=> :M 3 J' â jekuUn iRuhA vijk cjncêk oklh dcS ujkSu lW oS;k0 dkyhdkUr
v ] ◌ॅ ¡>0 # i◌ॉ॰ U lqr MkWñ ckyxksfoUn iRuhA vijk lksgkx ek.Mj oklh jk<+h ikyh lW
J' D= / ◌ॅ 3 pUnzèkj lqr egsUnz iRuhA txUukFk lqrk eukst izeksn veksnk%
< J' =C ` L L HkVokM+ oklh Hkkuqiqj ifupksHk lW Qwnu lqr fuR;kuUn nkS vksM+k
2 b¾ b ◌ॅ ~ u % ,dgjk lW HkksxkuUn nq nkSA eukst ¼ch,½ lqr g"kZ dqekj% [kexM+k
$ ◌ॅ o= 2 %' ` ( ) ) E
oklh rjkSuh djegk lW jekukFk lqr t;ukFk nkS izeksn ¼ch,½ lqr
: &= ] ◌ॅ C > C
fi;q"k% lksgkx ekM+j oklh gfjnso eu nkSA vpZ.kk lqrkpA cklqnso
% L ( ) Ð) D= I
lqrkS iz;kx ekèkokS tgkuiqj oklh >kSok ifupksHk lW xksj[kukFk lqr
%' E" ' I 9 >= 3j
ds'koukFk nkS ?kksf"k;ke lW pUnzukFk nq nkSA dqUrh lqrkp ek.Moh
° b ◌ॅ U& C c4 C
yfyrk ofurk eerk vkn~;k c[kjh oklh dkdks csymWp lW euksgj
% F)> ◌ॅ C 2 %' :# /
lqr izseèkj iRuhA vijk lksgkx ekM+j oklh jk<+h ikyh lW cS|ukFk
H* & a .◌ॅ ◌ॅ
lqr yyu iRuhA vijk r=So cS|ukFk lqr fgjk iRuhA vijk
` ¤3 J' D=
◌ॅ v* C J' g v* C
QwyckM+h oklh eaxjkSuh ikyh lW ';kekdkUr lqr nsokuUn iRuhA
J' ~ =] ◌ॅ
iz;kx lqrkS izoh.k iz.kokS jkeuxj oklh ve`r cksèk feJ nkS xqykch
O# I J' >= 9 " "j lqrsp vf"erk eksfudkA ekèko lqrkS euh"k lkou dqekjkS tgkuiqj
= r3 _ % ! lksukèkkj oklh ,dek [k.Moyk lW fgjk eksgu nkSA e`nqyk iq=A
L ' 3 9 ) :] D 3 fo".kqnso iz0 vkxks lqrkS 'kEHkqukFk dk'khukFkkS èk:okjh oklh fnxkSu
K &/ ◌ॅ L %' 2
g' tftoky lW BhB: iz0 t;ukFk lqr pqEeu nkS efg"kh cqèkoky lW
72I 0 HU 9 4¨2 C 4 3 vtcyky nq nkSA deyh lqrsp lqykspuk HkkjrhA vkn~;k cjncêk
· ◌ॅ kk 0 > C 2} % oklh efg"kh ikyh lW mxzeksgu lqr vejukFk iRuhA vijk chjou
4
- ◌ॅ 2 %' oklh gkVh lksnjiqj lW Hkksyk lqr vkpk;Z mes'k iRuhA 'kEHkqukFk lqrkS
b ' H* â ) ◌ॅ sL vthr lqthrkS <axjh oklh dVdk lksnjiqj lW pØèkj lqr xksfoUn
C J' , D ◌ॅ o nkS enuiqj oklh dVkbZ lW vkuUn eksgu nq nkSA 'kkfUr lqrsp ewfrZ
H> E «4 J' 4¨2 C 9 9 cqycqyA vkn~;k <axjh oklh izseukFk lqr fot; dqekj iRuhA vijk
ï = , D ◌ॅ 3 U % r=SoA dk'khukFk ¼ch,llh½ lqr jathr ¼ch,llh½ cjncêk oklh

,? ◌ॅ H L 2 %' 4# cf<+;ke iokSyh lW jfrdkUr lqr 'kksHkkdkUr nkS j[kokjh gfjve lW
E
2 '
2 H* ï = ¤ C > : HkfDrukFk nq nkSA izfrHkk lqrsp bfyl vkfrZ f'k[kkA vkn~;k lksgkxiqj
J' g' 4 C ( ) Ñ".kdkUr feJ lqr y{e.k iRuhA vijk cHkuxkek oklh rkjkuUn
( ) â > j ◌ॅ # lqr mfnr eksgu iRuhA vijk HkVokM+ oklh fxfjtkuUn lqr eqUuk
Sb# % & ◌ॅ bQ C 2 %' b iRuhA
V H E 4&' H* D= 67# _
²" J' b =
L J' b, =
P J'
I 0 = >" A C c C : 'kqdnso iz0 caxkyh lqrk ukjk;.k fo'oukFk dsnkjukFkk ldqjh csymWp
.◌ॅ ◌ॅ & Dn >_ 0 lW [kkfjng oklh lksusyky lqr t;Jhyky iz0 dkSM+h nkS Mhg
- % i ◌ॅ 2 %' >S nfjgjk lW lqUnj nq nkSA ;'kksnk lqrsp olarh yhyk lqxaèkk vkn~;k
=3 H* â &/ < ◌ॅ cjncêk ikj[k.M cgsjk<+h lW ukjk;.k iRuhA vijk QwyckM+h >kSok
>" J' ~ ° b ◌ॅ ' ifupksHk lW t;ukFk lqr 'kf'kukFk iRuhA vijk nHkM+koklh >kSok
44 C J' ° b ◌ॅ ifupksHk lW iqfuryky lqr xks[kwyukFk iRuhA ukjk;.k lqr lquhy
U& C J' >" â cjncêk oklh [kkaxqM+ lfjlo lW gfjnso lqr dkenso nkS >kSok
& !
I ◌ॅ I % ° ifupksHk lW mÙkeyky nq nkSA
2
b ◌ॅ G %'
A C ( ) t Y> b= fo'oukFk ¼ch,½ lqrk fodkl yM~Mw dUgS;kdk lgjlk Hkxokuiqj
b ◌ॅ e %' D uI oklh nnjh ifupksHk lW lqjsUnz nkSA lqrkp lksuh lR;nso iz0 ckSdw
0 \ & 24 C < C 8 2 C S' lqrk [kq'khukFk egsUnzukFk j?kqukFk v'kksdukFkk iksfB;koklh ldqjh
Ók> : =U ◌ॅ % xaxksyh lW lqUnjyky lqr rkjkuUn nkS ijgV ldjk<+h lW ';kelqUnj
2 ◌ॅ O 2 %' 3 nq nkSA jkèkk lqrkp eatwyk vatwyk eksrh ehjkA vkn~;k Ms<wvk oklh

L ' H* ZïH a .◌ॅ ◌ॅ dkdks csymWp lW uwuwyky lqr egsUnz iRuhA vijk dksrgiqj rjkSuh
< J' a ] djegk lW eFkqjkuUn lqr uUneksgu nkSA vijk dqjlkdkaVk oklh
◌ॅ C2 L %' : 2 chjiqj ifupksHk lW jekuUn lqr txUukFk iRuhA [kq'khukFk lqrkS
b ◌ॅ =C J' & 24 C
f'kodqekj QwydqekjkS fl>wok oklh dkdks csymWp lW eqfDrukFk lqr
9 4: ~ :] a .◌ॅ ◌ॅ
vkuUn nkS ljuiqj oklh gM+jh ldjk<+h lW irkuw nq nkSA ikoZrh
PQ C H % ◌ॅ
lqrkp eksrh fgjkA f'ko dqekj lqrk [kexM+k oklh us;ke dqtkSyh lW
2 %' E L ' 4 :
nsoèkk lqr Ñ".kdkUr nkSA egsUnzukFk lqrk fljfl;k oklh [kkaxqM+
n> :M ◌ॅ I3 67# %'
lfjlo lW ;nquUnu lqr mes'k nkSA j?kqukFk lqr vuUr HkVokM+
< C > & ! ◌ॅ > 2
oklh txfr iokSyh lW lqjfryky lqr x.ks'k nkS uxokM+ ?kkslksr lW
«4 %' 8 2 C # b,
nsokuUn nq nkSA v'kksdukFk lqrk tewvk oklh efg"kh cqèkoky lW
j ◌ॅ =N4 % = FD ◌ॅ
I 2 %' S C H ) 3
2
tuknZu nkSA
◌ॅ E %'
>4 C 0 &~ Ë2 r3 r3' Ë2 ;'khukFk iz0 [kyhQk lqrk eaqtu eucksèk ckycksèkk%A eaqtu lqrkS
9 # X , D ◌ॅ _ jekdkUr lqUnjdkurks gkVh lksnjiqj lW J`f"Vyky nkSA jekdkUr
%' # ²# ># ¤# ># lqrk y{ehdkUr e;kdkUr izsedkUr t;dkUr JhdkUr gsedkUrk
_# <# ° ◌ॅ = % e>kSjk djegk lW thohyky lqr psaxu nkS jtkSjk ek.Mj lW dksdu
M / ◌ॅ a 2 %' H ! nq nkSA vkuUnh lqrsp xqykc tewvk oklh efg"kh cqèkoky lW jekuUn
# 4 - ◌ॅ # J' lqr lhrkdkUr iRuhA y{ehdkUr lqrk fu[kwfr lW nq[kk lqr eueksgu
²# & 2
◌ॅ & L %' nkSA tky; lW Hkwih nq nkSA dykorh lqrsp js.kw lrosn oklh xaxkèkj
◌ॅ b 2 %' e" ^ ==3 lqr fiz;eksgu iRuhA e;kdkUr lqrk iyklh oklh us;ke dqtkSyh lW
>L J' ># n>
eksfgryky lqr ckyÑ".k nkS lekSyh ikyh lW fo".kqdj nq nkSA
:M ◌ॅ L 67 % ◌ॅ
izsedkUr lqr fu'khdkUr% rsxfN;k oklh eyafx;k dqtkSyh lW tuknZu

72 2 %' ¤# 4# => lqr eqjyhèkj nkS ?kkslksr lW xksuj nq nkSA t;ekyk lqrsp dapuk
=> :M ◌ॅ E P3 % FD ◌ॅ dksYgqok oklh fcgkjh pkSèkjh lqr fouksn iRuhA fu'khdkUr lqrk
U 2 %' > a¯2 QwyckM+h oklh Ñ".kkuUn >k nkSA t;dkUr lqrkS fnus'k mes'kkS
p3 ` J' 4# ~ QwyckM+h oklh us;ke dqtkSyh lW f'ko'kadj nkS j[kokjh gfjve lW
67 %' ># 9 n4 «Å ~ 'kqdnso nq nkSA fnus'k lqrk iyklh oklh uxokM+ ?kkslksr lW
n> :M ◌ॅ 44 % & ◌ॅ lR;ukjk;.k nkSA JhdkUr lqr vfer nHkM+koklh dhR;kZuUn ikBd
I 2 %' n4 = FD nkSA lqUnjdkUr lqrk Qdhj iz0 mn;dkUr xksyksd fo".kqyksdk%
◌ॅ u >" %' _# b u E Hkkuqiqj ifupksHk lW dksduyky lqr mÙkeyky nkSA mn;dkUr lqrk
k %' # ~ 0 ># U
xksiky vejs'k :is'kk% jgVehuk oklh eaxjkSuh ikyh lW olUryky
72 b¾ b ◌ॅ a G
lqr Ñ".kdkUr nkS t;uxjoklh dkdks csymWp lW jkèkkdkUr nq nkSA
%' ># U e4 04 ,
xksiky lqr èkhjt% vfB;kckM+h oklh iq.;kuUn >k nkSA xksyksd lqrkS
=] ◌ॅ # 67# % >
fofiu foosdkS nHkM+koklh m?kksM+ tky; lW dudhj lqr f'koukFk nkS
a .◌ॅ ◌ॅ 3# 2 %' U 3
dVkSuk ek.Mj lW ccqtu nq nkSA fofiu lqr Hkxoku% enuiqj oklh
" Ü %' U 9
lksedkUr nkSA fo".kqyksd lqrk tewvk oklh nqxkZuUn >k nkSA
^- b F ◌ॅ 4 C
% ú / ◌ॅ 2 2 %' b=
D# %' 72 H
2 E
= %'
>4 C 0 &~ r3 67r3 0 ;'khukFk iz0 [kyhQk lqr ckycksèk lqrk Ñ".kcksèk iz0 txnh'k%
&* ◌ॅ 4 % : j[kokjh gfjve lW dyj lqr jrh'k nkS ldqjh lfjlo lW usuknÙk nq
◌ॅ n G 2 %' 67r3 0 =4 nkSA Ñ".kcksèk iz0 txnh'k lqrk voèks'k fujatu ;ksxsUnzk% jeSoklh doS
4 x T ¡ ◌ॅ ujmu lW Hkwou lqr txeksgu nkS rekSfM+;k eaxjkSuh ikyh lW
=L % > =] ◌ॅ 4Q C 2 'kfDrukFk nq nkSA voèks'k lqr yyhr ukjk;.k dksrgiqj oklh
%' 4 >" a > E lw;kZuUn >k nkSA fujatu lqrkS vf[kys'k ijes'kkS ifjgkjh oklh
%' 9 &@4 «Å > E lw;kZuUn Bkdqj nkSA
k: %'
- = 9 ; > j ◌ॅ dkSM+h lqr fxjkuUn lqrkS fonwj ftrsUnzks cf<+;ke iokSyh lW
S 4 b uUnfd'kksj lqr gfjoa'k nksa fonwj lqr izHkkr% chjou oklh jktfd'kksj
S %' L ' >k nkSA dapu lqrkp eksuh :ikA thrsUnz lqrkS vafdr lwjtkSA

9 M' ~ 67I %' QwyckM+h oklh Ñ".knso >k nkSA vijk fxjèkkjh iz0 fxjkuUn lqr
=3 0 = 3 3 jktèkkjhd% èk:okjh oklh fnxksu tftoky lW Hkksyk nkSA jktèkkjh
U ◌ॅ o %' 3 lqr vuhy% iyk'kouh oklh cf<+;ke iokSyh lW 'kkfHkryky lqr
& > j ◌ॅ 4b > e;kuUn nkSA vuhy dqekj lqr jktdqekj% rsxfN;k oklh Ñ".kkuUn
%' : : => 67 >k nkSA
%'
= / ◌ॅ ? (.?) 0 ;0 S txriqj ek.Mj lW psa³kbZ ¼cs³kbZ½ iz0 T;ks0 uUnfd'kksj lqrk
# 67# # # 4 pUnzdkUr Ñ".kdkUr uodkUr mekdkUrk% j'kk<+ oklh :pkSyh
p K ◌ॅ 4 L %' # 9 ,dgjk lW oa'kefu lqr eksgu nkSA pUnzdkUr lqrkS fnokdkUr
# ; ◌ॅ
E % ! &/ lnkuUnks jk<+h ikyh lW loZyky nkS xqynh [k.Moyk lW f'kykukFk nq
◌ॅ 4 C 2 %' # ># , nkSA fnokdkUr lqr t;dkUrk jgVehuk oklh jkm<+ lW fg;kyky
◌ॅ > l % a F ◌ॅ lqr cPpw nkS dksdyokM+ fn?kks lW cpdu nq nkSA t;dkUr lqrkS
2 %' ># 9 bIj Ók> = lqeu HkwnsokS iksfB;k oklh uxokM+ ?kkslksr lW lnkuUn lqr eucksèk
FD ◌ॅ r3 % > j ◌ॅ nkS cf<+;ke iokSyh lW ;ksxkuUn nq nkSA lqeu lqr vkdk'k% Qwyljk
= 2 %' H4 ~
oklh f'kodqekj >k nkSA lnkuUn lqrkS dfiy lqèkhjkS enuiqj oklh
4: %' 9 3]
uxokM+ ?kkslksr lW uwuw lqr uow nkS T;ks0 uodkUr lqrk eèkqdkUr
FD ◌ॅ % ;0 #
osokdkUr xkSjhdkUr rkjkdkUr 'kksHkkdkUr izHkkdkUrk jeSoklh csylke

2
3# ^# ·# # Sb# cqèkoky lW 'kksHku lqr dkjs nkS lksnjiqj lW vfu:) nq nkSA
2
b# T . 3 ◌ॅ Sb e %
D ◌ॅ £ 2 %'
; )> E > E 2

3# q4 «4 c4 T;ksfr"kkpk;Z izkpk;Z eèkqdkUr lqrk jkts'k jes'k jkds'k lqds'kk% chjou
c4 = FD
◌ॅ kk s oklh uxokM+ ?kkslksr lW BhBj lqr mxzkuUn nkS lry[kk lW
% & ◌ॅ %' e& 6 " jruyky nq nkSA js[kk lqrsp jf'e oh.kk jpukA vkn~;k tewvk oklh
' H* H > j ◌ॅ cf<+;ke iokSyh lW lnkuUn lqr txUukFk iRuhA vijk jkeuxj
=C J' = bnA : Hkwous'oj lqr jktdqekj iRuhA vijk eYnokM+ oklh rjkSuh djegk
J' ] ◌ॅ lW dfiy lqr iz.ko dqekj iz0 'kSyth iRuhA T;ksfr"kkpk;Z jkts'k
" : 0 4 J' ; )> E q4 9 lqrkS pUnu dqUnukS eYnokM+ oklh nsohdkUr >k nkS xaxk lqrsp
: Á I# % == iwtkA osnkdkUr lqrkS vkuUn izdk'k vkse izdk'kkS jaxjkoklh ,dek
' ^# 9 H 4 Å =
[k.Moyk lW 'kaHkq lqr Hkw"k.k nkS pEik lqrsp vpZ.kk oUnukA
K &/ ◌ॅ 4 º b)" % ì E"
rkjkdkUr lqrkS foDdh lkSjHk cygkukjk;.kiqj oklh lq[kuUnu >k
' # 9 5 Íb >"
nkSA xkSjhdkUr lqrkS x.ks'k fefFkys'kks dqjlkdkaVk oklh chjiqj
& %' ·# 9 =N4 C@S
ifupksHk lW jhryky lqr jekuUn nkS efg"kh ijl.Mk lW cPpk nq nkSA
: , b ◌ॅ
lR;Hkkek lqrsp uhye dapuA x.ks'k lqr u;u HkwM+h oklh x<+
% ) / ◌ॅ l 2 %' ub
[k.Moyk lW Hkksyk nkSA izHkkdkUr lqr izHkkr jatu xksfoUniqj oklh
' =N4 > b &/ ◌ॅ o
okyh lksnjiqj lW jktho lqr izHkqukjk;.k nkSA eqjyh oklh jrkSyh
%' b# b U
D ◌ॅ º >" %' P
nfjgjk lW Nhru lqr dk'khukFk nkSA 'kksHkkdkUr lqr vfHkuo
9 ◌ॅ 4 C %' Sb#
Mqefj;koklh lqgFkfj lksnjiqj lW jekuUn nkSA mWekdkUr lqrk
b i 2> C D ◌ॅ %' dkyhdkUr deykdkUr e;kdkUrk tgjfV;k ikyh lW tewvk oklh
◌ॅ# # # ># ,> enuyky lqr okthryky nkS dkdks csymWp lW Fkk: nkSA
◌ॅ H % a .◌ॅ deykdkUr lqr vt;dkUr% lgoktiqj oklh txfr iokSyh lW
◌ॅ C %' # ># vuwiyky lqr ujukFk nkS uxokM+ ?kkslksr lw f'koukjk;.k nq nkSA
= j ◌ॅ C % = FD dkyhdkUr ¼dksrgiqj oklh½ lqr izsedkUr% ldqjh lfjlo lW udNsn
4 >" 2 %' # (a ) lqr f'kokuUn nkSA jkeiqj cM+xke nfjgjk lW uwuwyky nq nkSA
¤# : ◌ॅ $ 4 %' e;kdkUr lqrkS o:.k izeksnks lksgkxiqj oklh jk<+h ikyh lW jsorhukFk
◌ॅ 2 %' ># 9 lqr eqjyhèkj nkS dVkbZ lW cu[k.Mh nq nkS lqrsp yrk nHkM+koklh
" L D= ◌ॅ e C fxjh'kpUnz lqr mek'kadj iRuhA o:.k dqekj lqr vfHk"ksd%
P3 % ,? ◌ॅ &/ 2 % cjnkgkoklh n;kukFk Bkdqj nkSA
=4 4 J' " :
b» > C k: %'
Q( R vFk ifupksHk >kSok ewy xzkekjEHk%
32 3
E ù ù o I' chth eèkqeu lqrk èkwtZjh okpLifr o`gLifr Hkkstnsok%A Hkkstnso
o I # > Þ ¬ K lUrfr pdjgn gjgn djfg;k in~eiqj okflU;% , lqr nso'keZ ,
I4 E K 4 E K >4E _ ◌ॅ lqr czã'keZ , lqr t;'keZ% flagkJe lW fo|kifr nkSA , lqrkS
* %' K 9 =£ 3] }2 C tx)j jfrèkjkS flEequkFk djegk lW [ksrs nkSA tx)j lqrkS thos'oj
◌ॅ W %' =£ 9 Â bÂ] ◌ॅ Hkos'ojkS lfjlo lW x;ikf.k lqr gYys'oj nkSA thos'oj lqrk eèkqdj
=>" |A %' Â 2
3 `n uksus ukFkwdk% czãiqj fn?kks; lW ekls nkSA uksus lqrkS gksjs f'koifr
C F> ◌ॅ %' `n 9 1e efgifr xq.kifr fnuifr;% ukU;iqj foLQh lW izKkdj nkSA lqrsp
4 !" > ¬ ¶ ◌ॅ ek.Mj lW izlkn 'kqHkadj iRuh , lqr cqf)dj% gksjs lqrk fo|kifr
m %' / ◌ॅ b J K
Kkuifr x.kifr yk[kwdk% ek.Mj lW uUnh lqr ckxw nkSA vijk gksjs
2
£ 1e * m =" &
lqrk èkuifr gjifr Hkos'k ik¡[kwdk cygk cfy;kl lW nkew nkSA
/ ◌ॅ = %' 1e 3
fo|kifr lqr tksj lqrkS jkeifr fo".kqifr dsmWVh lqjxu lW tx)j
b^4 û&
> ◌ॅ %' *
nkS erkvksu nfjgjk lW xnkèkj nq nkSA fo".kqifr lqrkS fudkbZ

È 9 72 c◌ॅ, = ◌ॅ jdkbZdkS nfjgjk lW xqns nkSA fudkb lqrkS cStw j?kqdkS x<+ [k.Moyk
=£ % ◌ॅ =3 2 %' 72 lW j?kq nks cStw lqr lkok [kkSvky lW eèkqdk nkSA vijk cStw lqrk
9 ? ?- ◌ॅ !I %' V 9 mWekukFk iz0 HkDr lksukbZ uuwdk% flEequke djegk lW cS|ukFk lqr
v 8-
2 = &/ ◌ॅ 8 2 v 'kqdnso nkS jS;ke ikyh lW vpuw nq nkSA mWekukFk iz0 HkDr lqrk
2
dH ◌ॅ 3 %' v ◌ॅ C 0 èkesZ'oj jkes'oj Ñj". cyHknz xksfoUn Bkdqj flagk% ijgV ldjk<+h
bQ D ? }2 ◌ॅ v* C lW p.kkbZ ikS= daxyw lqr lnkf'ko nkS xkSj lksnjiqj lW gfj nq nkSA
I % ®> ◌ॅ 2 %' ◌ॅ C 0 èkesZ'oj lqr dykèkj% vksxgh cfy;kl lW ikBd cN: lqr ikBd
bQ 3« EA «A 67Ì b U k: uuw nkS lksnjiqj lW f'konÙk nq nkSA èkuefr iq=A dykèkj lqrk
* 2 ◌ॅ "? fg =
4
ckcwukFk HkkbZukFk cVs'kukFkk flgkSyh ek.Mj lW èkjuh lqr gfjtho nkS
% · D ◌ॅ 2 %' 3« EA 3
ckcwukFk lqrk HkSjoukFk xkSjoukFkkS lqjxu lW pkSèkjh >wedukFkk nkS
$ ◌ॅ k k % D
dVek cHkfu;ke lW lcwjnÙk nq nkSA HkSjoukFk lqrkS Qwyu
◌ॅ 4G 2 %' 3 g' 3 C
lfPpnkuUnks jr~uiqj fry; lW jk; onu flag lqr jk; N=flag nkS
b? C µ4 C Ô / ◌ॅ 3 %
xkSjoukFk lqrkS ds'koukFk HkksykukFkk ÑikukFkk :pkSyh ,dgjk lW
C C · = ◌ॅ p3
';keyky lqr eqfDrukFk nkSA ds'koukFk lqrk txnh'k Hkxoku th
/ ' % , b > ◌ॅ G 2 %'
jkeukjk;.k HkksxkuUnk% uf'kjk ns'ks iks[kfj;k oklh ?kksfl;ke jS;ke lW
C 9 ~ l ; J > ◌ॅ
> g % · C 9 c4 C
frydukFk lqr pUnzukFk nkSA txnh'k ¼ch,½ lqrkS izeksn veksnkS
o C 6 C p K ◌ॅ O PQ C
HkyFkM+h oklh jrkSyh nfjgjk lW tgkuiqj oklh cynso lqr cS|ukFk
%' c4 C =4 b= >" nkSA eatwyk lqrsp iqrqy cSjxkNh oklh JhukFk lqr vHk;ukFk nkSA
o= 4 IR Ó&> F> ®> ◌ॅ eatwyk lqrsp iqrqy cSjxkNh oklh JhukFk lqr vHk;ukFk iRuhA izeksn
C C %' =4 ( ) 9 L ¼ch,½ lqr iz'kkUr [kjfg;k oklh erkvksu nfjgjk lW ';kekuUn nkSA
L% bC 9
◌ॅ cchrk lqrsp vatuhA veksn ¼ch,½ lqr izHkk"k jatu tewvk oklh
I v* C %' v= flejokM+ [kkSvky lW mNkuUn lqr dUgS;k nkSA :ie lqrkp lksuh
_ C b> C %' [kq'khA Hkxoku th lqrk vlwjk oklh cM+xke nfjgjk lW eUuwyky
v= _ C b> C J' L ( ) ikS= xq.kkuUn lqr lw;kZuUn nkS jkeukjk;.k ¼ch,½ lqrkS lq'khy dqekj
4# &> ◌ॅ O %' ¼ch,½ lqn'kZu ¼vfHk;ark½ cuSyh oklh jr~uiqj fry; lW jk; czãkuUn
' L ( ) b) nkSA izfrek iq= lqrsp f'kYik ¼,elh,½ lq'khy dqekj lqr lksuwA
# dH ◌ॅ Y> %' Qwyu lqr HkokuUn [kks[kk Qfj;kuh oklh czteksgu nkSA HkokuUn
D & 24' b= lqrk iadt% flgkSyh ek.Mj lW tgkuiqj oklh lgnso nkSA iadt lqr
◌ॅ fg !" > E % yyu% rsxfN;k oklh tVkèkj nkSA eerk lqrkp 'osrk liukA
, ( ) 9 4 : ( ) 4 E ( ) HkksxkuUn lqrkS f=yksd jaèkhjkS vlwjk oklh cM+xke nfjgjk lW
½ J > ◌ॅ > %' xtkuUn lqr lw;kZuUn nkS eaxjkSuk gfjve lW uf'kjk ns'ks e>wok
g 4[ ( ) 4 : D ' ~ oklh enu ikS= cnzh lqr jekuUn nkS flejokM+ [kkSvky lW vkSlaxk
b (& ~> L %' b ns'ks fo".kqiqj oklh }kfjdkukFk lqr egs'k nq nkSA f=yksd ¼ch,½ lqr
Ô / ◌ॅ I %' jkS'ku dkVkdks'k oklh nsosUnzukFk >k nkSA ikoZrh jkuh ¼ch,llh½
=> ,3 %'
lqrkp jk[khA ja/khj ¼ch, cSad inkf/kdkjh½ lqr ckSok vk;Zthr ijokgk
A ' o= 9 g 3]
oklh csgV [k.Moyk lW e.khdkUr nkSA lkfjdk ¼vkb,½ ÑikukFk lqr
◌ॅ = > E % =]
ijekuUn lqrkS izQwYy xksikykS j?kqukFkiqj oklh HkkSj [k.Moyk lW
◌ॅ
4 IR fg
uolqUnj nkSA izQqYy lqr T;ksfr"k HkkyNM+h oklh jrkSyh nfjgjk lW
% d# ◌ॅ = IR 72
cS|ukFk lqr cqf)ukFk nkSA vpZ.kk iq= lqrsp pUnkA xksiky lqrk
{ C <4 2 %' g ( ) ]4
vlwjk oklh mes'kukFk lqr xksikyukFk nkSA fiadh lqrsp ve`rk
,a4 I^ C %' E ( )
'kkjnkuUn lqrks eukst jkts'kkS vlqjkoklh txnso >k nkSA ljkstuh
&' 3 (K v
3) \
H> E ., &/ ◌ॅ "# %'
lqrsp lquhrk cSjxkNh oklh lqjsUnz lqr izHkkdj iRuhA laxhrk iq=
(#.) 6 C 9 ~ | Uî
eqLdkuA :nzkuUn lqrkS fefFkys'k vf[kys'kkS HkM+xkek oklh nkSA Bkdqj
8 2 C &/ ◌ॅ %' ~2| flag lqr y{eh ukjk;.k ek.Mj lW vkuUn lqr lksuk nkS fry; lW
; ) b 9 ◌ॅ v* C Nkcw nq nkSA y{eh ukjk;.k lqr jkèkkukFk lqrk fgrukFk% xaxksj
2 C %' E" g
£ ' U vfg;kjh lW fHk[kkjh ikS= xks'kkab± lqr JhdkUr nkS ldqjh lW dk'kh nq
«4 C U C %' nkSA fgrukFk lqrkS t;kuUn iq.;kuUnkS lksnjiqj lW eaxr izikS=
4 X ` qÅ =I %' HkS;kjke ikS= nsou lqr esnfu nkS [kkSvky lW cspu lqr ,dyky nq

Ò v= e b nkSA egkjkuh iq= t;kuUn lqr taxcgknwj iz0 cuekyh tgkuiqj
J' = g Pz ' 9 C@4 oklh ,dek [k.Moyk lW oa'kef.k lqr [kq'khyky nkS ia0 iq.;kuUn
&@Å b= %' k: ² >" ¼la;qDr iwf.kZ;k ftykd loZizFke ,e,] fcgkj foèkku lHkkd Hkw0iw0
/ ◌ॅ H D % > ◌ॅ 2 %' lnL;] vaxzsth Hkk"kkd Js"B Kkrk] dÙkZO;fu"B uSfrdrkd izcy
² >" 3 C C =U > leFkZd] lkfgfR;d Ñfr fefFkyk niZ.k] viu lekt vks xked izfr
◌ॅ b& fg U4 ? _# % : ◌ॅ & vuqjkxh] le;&1890&1965] vxz.kh Lora=rk lsukuh½ lqrkS misUnz
2 %' C 9 > Ü õ D ◌ॅ ukxsUnz% tgkuiqj oklh ,dek [k.Moyk lW Ñ".keksgu lqr j?kquUnu
= fg > fg I « % dH nkSA lqjxu lW jk; cynso ukjk;.k nq nkSA ukxsUnz lqrk uf'kjk ns'ks
◌ॅ . K 2 %' g >
Mqefj;k oklh lqgFkfj lksnjiqj lW xqekuh ikS= gjlqUnj lqr lnkuUn
= 0 K &/ ◌ॅ
nkS csymWp lW y{ehukFk lqr xqnj nkSA iq.;kuUn lgksnjk lR;orh
4" & 24 % 0
Ü ( ÐQ ">
E
yVduorh BhBjorhdsaA vkn~;k uf'kjk ns'ks ikM+k oklh csgV
C
E KK, - 00 ô, í
[k.Moyk lW frydnÙk lqr galefu iRuh , lqrkS lnkuUn jekuUnksA
b) ñ m , GEå ñ ½ C
E ,
vijk jrkSyh nfjgjk lW 'kf'kukFk ikS= izseukFk lqr mWekukFk iRuhA
u 6 C "E , =
vijk vlqjk oklh cM+xke nfjgjk lW Hkwiyky lqr eqdqUnyky iRuhA
¾=, -1890-1965, s" g ) 9
, lqrkS fuR;kuUn fxjkuUnksA
0 x K &/ ◌ॅ 67L
8 2 %' = ◌ॅ > I >" 2
%' x 4 IR i 2> C
D ◌ॅ ! fg %
.◌ॅ ◌ॅ ² C ! %' Ü 1
u , kk c ' H* 4 IR
., &/ ◌ॅ G J K 9
;' 9 ◌ॅ 44 C fg
¤ C ◌ॅ C J'
◌ॅ b P: J' K 9 u
= ;'
D ? < `C ◌ॅ lksukbZ lqr lkgsc lqr euksjFk% cM+xke nfjgjk lW pkUn nkSA euksjFk
%' `C 9 O x 3 E IR lqrkS ';ke xsukd nksuk èkeZiqj ns'ks j?kqukFkiqj oklh vfg;kjh xaxksj
8 2 C > =U ◌ॅ b& fg 4 lW fHk[kkjh ikS= oa'kh lqr ekuhd nkS ikj[k.M cgsjk<+h lW lksukbZ nq
% &/ < ◌ॅ D ? 2 %' nkSA
2 )/
B2 : x 9 E L] I èkeZiqj ns'ks j?kqukFkiqj % xsuk lqrkS vtwZu nkeksnjkS nsmjh [k.Moyk
&/ ◌ॅ Þ %' O 8Ò lW in~ekifr nkSA ';ke lqr uUnyky% ?kjksjk cfyekdj 'kadj nkSA
4 %'
12 )/ S: _# 9 3# ◌ॅ#õ Jhiqj ns'ks eYnokM+ % JhdkUr lqrkS jkèkkdkUr mWekdkUrkS jgVehuk
2 ◌ॅ U %' oklh lry[kk lW xksiky lqr vpfer yky nkSA gtkjef.k lqrsp
" ¯2 ( D ◌ॅ ljLorh dYgqok oklh [kksfj lksnjiqj lW uwuwyky lqr mfpryky
J' 3# Þ iRuhA jkèkkdkUr lqrk in~ekuUn rhFkkZuUn dhR;kZuUnk% iksfB;koklh
C E u E Ók> & ◌ॅ =3 lry[kk lW fxjèkkjh lqr jkeyky nkSA dkes'ojh lqrsp lUè;k y{eh
%' «A ¦ ² H* &> vkn~;k [kjfg;k oklh erkvksu nfjgjk lW deykdkUr lqr pUnzkuUn
$ ◌ॅ # J' iRuhA vijk y{ehiqj vjfj;k cM+xke nfjgjk lW gfj lqr ukjk;.k
² > ◌ॅ >" iRuhA in~ekuUn lqrkS v:.k o:.kkS eYnokM+ oklh dksdhyokM+ fn?kks
J' Þ 9 " ø a
lW eUuwyky lqrk deykuUn nkSA jeS oklh vksM+k ,dgjk lW cqf)ukFk
F ◌ॅ %' T
nq nkSA in~ek lqrsp eksfguh dapuA vkn~;k vlqjkoklh xq.kkuUn lqr
2 C 2 %' Þ
◌ॅ £ L '
v'kksdkuUn iRuhA vijk iksfB;k oklh >k xkSjhdkUr lqr fou;
H* !" S J'
iRuhA v:.k lqr xkSjo <ksycTtkoklh feJ lw;ZdkUr lqr nkSA foHkk
Ók> ·# > J' "

· ý¿ _ >#
E %' b lqrsp iEeh fudsrkA vkn~;k jfgdiqj Jqfrèkj lqr t;Ur iRuhA vk'kq
} c ' H* _2 3 ># J' dfo ÑR;kuUn pSuiqjh lqr fnokdj% csyckM+h oklh yksvke lqjxu
H 6u . lW fd'kksjh lqr t;Ñ".k iz0 pqYgkbZ nkS txriqj ek.Mj lW
H = ◌ॅ S >67 0 2¯? % Ñ".kdkUr nq nkSA ikoZrh lqrsp ekyrh :ou lqeuA vkn~;k eYnokM+
= / ◌ॅ 67# 2 %' E nf{k.kVksy oklh jkèkkdkUr lqr uodkUr iRuhA vijk lgoktiqj
' H* ª"w 3# txfr iokSyh lW f=yksdukFk lqr [kxsUnzukFk iRuhA vijk gjnk
# J' = j ◌ॅ [k.Moyk lW nqxkZuUn lqr iztkifr iRuhA fnokdj ¼ch,llh½ lqr
g C &x C J' &/ ◌ॅ eksuw Hkk"dj pSuiqj csaxk oklh cr: lqr vkuUn fd'kksj nkSA fdj.k
2 E
= J' ( ) L
nsoh lqrkp vukfedk laxeA rhFkkZuUn lqrkS eukst ¼vkbZ,½ fodkl
bà .=
H S %'
¼vkbZ,½ iksfB;k oklh ldqjh xaxkSyh lW eksfgr yky lqr lhrkjke nkS
" I =' C E 9 `
dVS;k ek.Mj lW Ñikjke nq nkSA lqykspuk lqrsp iwue uhyeA
(#0) (#0) Ók> : =· ◌ॅ
vkn~;k <axjh oklh fuR;kuUn lqr lqèkhj iRuhA vijk c[kjh fp=èkj
L % Õ> / ◌ॅ 6 2
lqr dUgS;k iRuhA eukst lqrk cjnkgk nsodkUr >k nkS euksjek iq=A
%' ' H* ï =
o:.k lqrkS lkSjHk fiz;ka'kq etfyliqj oklh Hkkuqiqj ifupksHk lW
u 3 J' & g3 Y>
nsoukjk;.k pkS0 nksA csch lqrspA
J' ` I# % ` g'
" 9 Íb > b¾ b
◌ॅ I >" p0 ' . '
# E 4 , deykdkUr lqrk jktkuUn lokZuUn czãkuUn 'kadjk dVgjckM+h
®> D , % bA oklh jS;ke lksnjiqj lw >iV lqr lnkuUn nkS Hknzs'oj oklh
◌ॅ 0 %'
jktuiqjk nfjgjk lW ywpkbZ nq nkSA rkjk lqrsp eatwyk vatwyk

4: H* a F ◌ॅ 'kdqaryk yrk vkn~;k eYnokM+ dksdhyokM+ fn?kks lW gfjcksèk lqr
r3 < J' : ◌ॅ egsUnz iRuhA vijk lokl dqleky lW mn;dkUr lqr fnxEcj
># =y J' / ◌ॅ iRuhA vijk iyklh oklh ek.Mj lW fo'oukFk lqr bUnzdkUr iRuhA
A C V# J' > => vijk flefj;k oklh eyafx;k dqtkSyh lW egs'oj lqr èkekZuUn
:M ◌ॅ <A 3 E J' iRuhA jktkuUn lqr :is'k enuiqj oklh efgUnziqj i.Mqvk lW
04 /2H ◌ॅ g
N=lqUnj lqr uolqUnj nkS pqukiqj oklh eaxjkSuh ikyh lW txnh'k
% 2
=] ◌ॅ &
nq nkSA m"kk iq= lqrsp js.kw csch jhrk vfHkyk"kkA vkn~;k vlqjk
%' ) g e" . b)' H*
¼fo".kqiqj½ oklh cM+xke nfjgjk lW lW t;Ñ".k lqr iznhi iRuhA
(72 ) ◌ॅ ◌ॅ >67
vijk c[kjh oklh tVkèkj lqr dfiy iRuhA vijk eYnokM+ oklh
J' & ,3 J'
iq.;kuUn lqr vjfoUn iRuhA vijk Hknzs'oj oklh jfrukFk lqr uohu
Ü J'
iRuhA lokZuUn lqrkS izdk'k vkseizdk'kkS enuiqj oklh eyafx;k
bA C J' E 9 4
dVkbZ lW fuR;kuUn lqr lnkuUn nkS ijokgk oklh csgV [k.Moyk
Å => ,? ◌ॅ u
% ., &/ b 2 %'
lw HkokuUn nq nkSA fcUnwyk lqrsp t;ekykA gosyh ns'ks dksgcjk
>' ^ IR a =
oklh vksxgh cfy;kl lW f=yksdukFk lqr 'kaHkqukFk iRuhA izdk'k lqr
◌ॅ g C 4 º C J' 4 = fizUl jgVehuk oklh lokZuUn nkSA ef.k lqrsp ft;kA czãkuUn lqrkS
, E %' " >' vk'kh"k dqukykS tewvk oklh lokl dqleky lW lqèkkdj nkS uhye
9 H4) : î H : ◌ॅ 3 lqrsp jk[khA 'kadj th lqr vkuUn cjnkgk oklh jktsUnz >k nkS iq"ik
% &' 4 H lqrsp lq"kek vkjrhA
q % ) H '
G # ># I# pe:yky lqr mÙkeyky lqrk gfjdkUr e;kdkUr nsohdkUrk enuiqj
/2H ◌ॅ b" O oklh efgUnziqj i.Mqvk lW Hknzef.k lqr ';kelqUnj nks dkdks csymWp
a .◌ॅ 2
◌ॅ 4 %' VÈ " lW oa'kh nq nkSA btksref.k lqrsp xhrk cjncêk oklh [kkaxqM+ lfjlo
= â & ! ◌ॅ I I lW gfjnso lqr dkenso iRuhA gfjdkUr lqr fouksndkUr cjncêk
J' # `# â oklh cf<+;ke iokSyh lW Qksru lqr jfrdkUr nkS vksM+k ,dgjk lW
j ◌ॅ # % ◌ॅ _ Jhyky nq nkSA vkuUnorh lqrsp vuhyk lq'khykA vkn~;k jgVehuk

2 %' H 4' H* , lry[kk lW 'kqdnso lqr :nzkuUn iRuhA fouksndkUr ¼,e,½ lqr
◌ॅ I J' `# () izohj dqekj vk'kqrks"k lqfer Hknzs'oj oklh fi.Mks[kfj lqjxu lW
: HX) bA /;& vkuUnyky lqr egs'k nkS csgV [k.Moyk lW Ñ".keksgu nq nkSA foHkk
= ◌ॅ H <4 % ., &/ ◌ॅ lqrsp jarhtk <axjh oklh yfyrkuUn lqr latho iRuhA vijk
67L 2 %' b ï = fouhrk vlqjk oklh deyeksgu lqr v'kksd dqekj iRuha vk'kqrks"k
J' lqrkS fxygckM+h oklh xtkuUn nkSA lfjrk nsoh lqrkp JqfrA
L S : J HX) 9 = e;kdkUr lqrk fo".kqdkUr izHkkdkUr vejdkUr thodkUrk jgVehuk
= %' I _2 ' ># oklh lry[kk lW vpferyky lqr lqxu nkS fnxkSu tftoky lW
72# b# # # ,
ikBd Hkksyk nq nkSA Hkwous'ojh lqrkp futZyk t;Urh nk;jkuhA
◌ॅ = % · ◌ॅ
vkn~;k [kM+fg;k erkvksu nfjgjk lW Ñ".kdkUr lqr nsokuUn iRuhA
k o 2 %' bnA
E >#
vijk [kM+fg;k erkvksu nfjgjk lW Ñ".kdkUr lqr nsokuUn iRuhA
> ' H* & $ ◌ॅ 67#
vijk ijokgk csgV [k.Moyk lW dfiyeksgu lqr fo'oeksgu iRuhA
I J' & $ ◌ॅ 67#
vijk redqM+k dVkbZ lW jkèkkdkUr lqr fo'oeksgu iRuhA fo".kqdkUr
I J' ., &/ ◌ॅ
lqrkS iadt fefFkys'kkS lksgkxiqj Nknu lfjlo lW vfu:) lqr
L AL J' : 20 ◌ॅ
tkxs'oj nkS cM+xke nfjgjk lW cksèkukFk nq nkSA nqfeZyk lqrsp jr~ukA
3# AL J' 72# 9
C@Å D= ◌ॅ £ xA
iadt lqrkS vk;q"k fi;q"kkS jgVehuk oklh lokZuUn nkSA O;kdj.kkpk;Z
% ◌ॅ r3 C 2 %' 2
E
izHkkdkUr lqr iz.ko ¼ch,llh½ tewvk oklh vksM+k ,dgjk lW T;ks0
J' 9 HÐ) Ð÷ , E cynso lqr in~ekuUn nkS iyklh oklh j[kokjh gfjve lW ;nquUnu
%' å"> E b# " ( ) # nq nkSA izHkkorh lqrsp esudk ¼'kkL=h½] m"kk ¼vkbZ,½] twyh ¼vkbZ,½
$ ◌ॅ ;0 I Þ % vkn~;k cjncêk ¼c[kjh½ >k rkjkuUn lqr izeksn iRuhA vijk
◌ॅ > 2 2 %' b « [kM+fg;k oklh erkvksu nfjgjk lW vt; lqr foHkwfr iRuhA vijk
(4¥g), 4 (#0), (#0) H* â ( )
Qkjfclxat ¼fljfl;k½ oklh nsosUnz lqr jkS'ku iRuhA vejdkUr
L J' & $ lqrk uhjt èkhjt vferk% lksgkxekM+j oklh rkjkuUn >k nkSA
◌ॅ > b J' ~= nsohdkUr ¼ch,½ lqrkS lqèkkdkUr izsedkUrkS QwyckM+h oklh us;ke
( ) I^ ]4 J' # dqtkSyh lW lqUnj lqr tuknZu nkS efg;k lksnjiqj lw tuknZu nq nkSA
3 D= %' fueZyk iq= lqrsp jhuk xaxk ;equkA vkn~;k <axjh gkVh lksnjiqj lW
I# ( ) 9 3# ¤#õ ~ n> Ñ".knso lqr jkenso iRuhA
:M ◌ॅ E % > D
E 2 %'
E g == >P ' H*
ï = , D ◌ॅ 67I I J'
# 4# ~ n> :M ◌ॅ %' thodkUr lqr lq'kkUr QwyckM+h oklh us;ke dqtkSyh lW nkSA
3# b» a F ◌ॅ lqèkkdkUr lqr vfHk"ksd eYnokM+ oklh dksdhyokM+ fn?kks lW uks[ksyky
`W 2 C % & ◌ॅ I 2 %'
£ lqr cqf)ukFk nkS lry[kk lW cynso nq nkSA 'kkjnk lqrsp jpuk ewfrZ
4 E ' ¤# c4 liukA izsedkUr lqrk jkds'k fceys'k deys'kk% <axjh oklh
@4 @4 ï = u _ % " I fuR;kuUn feJ nkS fdj.k nsoh lqrkpA txeksgu lqrkS JhdkUr
' =L 9 _# >#; t;dkUrks deyiqj oklh dudkSjk fn?kks lW 'kksfHkryky nkS Mwejk
- F ◌ॅ Sb % 2
i 3 ◌ॅ cqèkoky lW ij'kef.k nq nkSA tudorh iq=A JhdkUr lqrk
4" 2 %' g' _# O# ';kekdkUr pUnzdkUr n;kdkUr bUnzdkUrk% rsxfN;k oklh Mhgk
# ># V# => i / ◌ॅ
ek.Mj lW cksèkukFk lqr vukukFk nkS yxek tky; lW gfjgjnÙk nq
r3 C C % = ◌ॅ G 2
nkSA Hkokuh lqrkp fceyk ckcknkbZ pUnzdyk vkn~;k eYnckM+
%' b ? H*
dksdhyckM+ fn?kks lW fHk[ke lqr ijekuUn iRuhA vijk <ksycTtk
a F ◌ॅ b& J'
cygk cfy;kl lW prqjkuUn lqr xksiky iRuhA vijk fpYgfu;k
ý¿ > ◌ॅ U J'
oklh Mhgk ek.Mj lW fp=cksèk lqr nqxkZuUn iRuhA ';kekdkUr
¯ > i / ◌ॅ gr3 2 E
=
¼,e,½ lqrk lat; 'kadj Jo.kk% cjncêk oklh fejokM+ [kkSvky lW
J' O# () > 4 _" â
uUnfd'kksj lqr t;ukFk nkS gkVh lksnjiqj lW ckckef.k nq nkSA
dH ◌ॅ S > C % ,
D ◌ॅ " 2 %' ¤ g' > (
izsejkek iq=A lat; ¼,e, ch,y½ lqr latho iz0 ckSok ¼ch,½
) 0 2 G
\ ( ) = = E %
jkeuxj oklh nqxkZnÙk nkS lqrkp ufUnuh u;uh fuDdhA vkn~;k

> 5' H* bA > Hknzs'oj oklh n;kuUn lqr uhjt iRuhA Jo.k ¼,e, ch,y½ lqrkS
J' _" ( ) 9 b f 'kqHke lUnhikS fljfl;k oklh laxzke ,dgjk lW pUnz'ks[kj nkS cchrk
> s K ◌ॅ R& % lqrkpA pUnzdkUr lqrk fu'khdkUr xksihdkUr ef.kdkUr jtuhdkUrk
' # 4# U# "# rsxfN;koklh egqok [kkSvky lw loZyky lqr fp=èkj nkS fi.Mks[kfj
# => 2 dH
E g3 lqjxu lW pUnzdkUr feJ lqr 'kaHkq iRuhA fu'khdkUr lqr izHkkr
% /;& = ◌ॅ # _ 4 º J% iadtkS jgVehuk oklh vueksy nkSA xksihdkUr lqr eYnokM+ oklh
4# b M , L %' iq.;kuUn >k nkS ef.kdkUr lqr fueZy tewvk oklh v:.k nkSA
U# Ü % "# jtuhdkUr lqrk [kok'kiqj vt; >k nkSA n;kdkUr lqr jathr
E H " %' # &4
csaxkoklh dule ek.Mj lW >iVyky lqr jekuUn iz0 cr: nkSA
> %' ># .=
/
'kkjnk lqrsp js.kw cqycqy 'kkUrk eerkA vkn~;k pk.k csyk oklh
◌ॅ , 0 %' 4
jkts'oj lqr czts'k iRuhA vijk p.Mhiqj oklh thou >k lqr
e"
2 2 4# ' H* " . qA
Ñ".kdkUr iRuhA vijk cFkukgk oklh iqjUnj lqr Hkjr iRuhA vijk
q4 J' / 67#
pk.kcsyk oklh 'kf'kèkj lqr losZ'k iRuhA jathr lqrk f'kykukFk
J' C b J'
:pkSyh oklh ujs'k lqr :nzkuUn >k nkS iqtk lqrsp feuk{kh fo|kA
". 443 ^ E4 J'
4 C p e4 %
ª *'
V# ( ) < 0 N E 2 bUnzdkUr ¼,e,lh,y½ lqrk uokc lkgsc iz0 iw.ksZUnq mjykgk oklh
: Á % ] lokl dqleky lw ukSofryky lqr gfjuUnu nkS rjkSuh djegk lW
◌ॅ v* C J V 2 g ( ) ¾ ( ) cS|ukFk iRuh bUnq iq= :ie ¼ch,½ vuqie ¼ch,½ izhfr fiz;adkA
> ' H* X) vkn~;k vlqjk oklh pUnzkuUn lqr larks"k iRuhA vijk fMfg;k [kkaxqM+
J' i> & ! ◌ॅ C fg lfjlo lW cklqdhukFk ikS= eksgu lqr jktu iRuhA t;dkUr lqrk
L J' ># 4# 44# f'kodkUr 'kf'kdkUr nsodkUrk rsxfN;k oklh Mhgk ek.Mj lW
I# => i / ◌ॅ r3 C cksèkukFk lqr vukukFk nkS yxek tky; lW gfjgjnÙk nq nkSA jkth
C % = > ◌ॅ G 2 %' lqrkp dkfUr vfHkjkek rkfj.kh gsek osnorhA vkn~;k etfyliqj oklh
# b " < ^ ' H*
vUgjk dVkbZ lW cynso lqr fo".kqnso iRuhA vijk etfyliqj oklh
Y ,? ◌ॅ I 72I
tkxfr iokSyh lW osnkuUn lqr gfjdkUr iRuhA vijk dYgqok oklh
J' = j ◌ॅ ^
efg"kh ijl.Mk lW ;ksxkuUn lqr ijes'oj iRuhA vijk etfyliqj
gkVh lksnjiqj lW jkèkkdkUr lqr Ñ".kdkUr iRuhA vijk cjncêk
# J' ¯2 ) / ◌ॅ
oklh jktuiqjk nfjgjk lW izselqUnj lqr vkpk;Z cVs'kukFk iRuhA
= «A J' ,
O;kdj.kkpk;Z f'kodkUr lqr jktsUnz ¼ch,½ iVsxuk oklh dqjek
D ◌ॅ 3# 67# J' â
[kkSvky lW equhyky lqr cynso nkS vks>ksyh tky; lW iapw nq nkSA
◌ॅ ¤ H> E µ4 C
ek;k iq= lqrsp vatw etfyliqj oklh Ñ".kdkUr lqr latho iRuhA
J' å"> E 4# q ( ) µ=
vijk dudyrk vljuk oklh dqjek [kkSvky lW fot; eksgu lqr
: dH ◌ॅ P I % Û
HkosUnz eksgu iRuhA jktsUnz lqrk csyckM+h oklh txriqj ek.Mj lW
◌ॅ 2 %' > g
misnz iz0 BDdu nkSA yhyk lqrsp vk;kZ Js;k js[kk 'kf'kdkUr lqr
67# J' jfoUnz% jeS oklh vksM+k ,dgjk lW ;nqukFk lqr txUukFk nkS vuyiqj
: dH ◌ॅ > L b^ L dkerk lW dYiukFk nq nkSA vfurk lqrsp :chA fnokdkUr lqr
J' q . = / ◌ॅ fnid enuiqj oklh lnkuUn nkSA lqrkp ehjkA xaHkhjk uwuwnk;
0 0 k5 %' H> E > e& T;ksfrA vkn~;k lrosn~ oklh 'kaHkqukFk lqr fefFkys'k iRuhA vijk
44# T
◌ॅ ' tgkuiqj oklh ,dek [k.Moyk lW vHk;kuUn lqr fcey iRuhA
=C % ◌ॅ [ C 2 %'
' #
%' ' =b > ; ' H*
^ Ì 4 º C C@4 J'
K &/ ◌ॅ b> J'

Q( (T2 : vFk ifupksHk Hkkuqiqj xzkekjEHk %
G 4ñ b¾ b K 4}E K gjnÙk oklh of'k"B Hkkuqiqj ifupksHk ohth , lqr jfo'kEeZ , lqrk
I _I I' I Y I egknso Jhnso gfjnsokA egknso lqrk lkfUg nsgfj vkaxfudk%A r=
'
H= g I 3 > g' nsgfj lqr gyèkj cfy;kl ekf=d%A gyèkj lqrkS xaxkèkj y{ehèkjkS
3 9 ==3 ²3] , ◌ॅ ²G %' ipkmV lW y{ehnÙk nkSA xaxkèkj lqrkS xksiky ekèkokS :nziqj lfjlo
==3 9 U 3j ◌ॅ V %' lW bUnz nkSA xksiky lqrkS gfjgj lqèkkdjkS ldjk<+h ekf=d%A lqèkkdj
U 9 3] g' 3 lqrk xksaf<+ lksaf<+ uUnhdk% ldjk<+h ekf=d%A xksaf<+ lqrk xkSjh'oj
U D * g' U nsos'oj Hkos'oj lksusdk% fn?kks; lW lkse nkSA lnqikè;k; nsos'oj lqrk
·A IÂ bÂ Dn F> ◌ॅ D %' eqjkjh pkS0 Hkzej cuekyh;% efg"kh idfy;k lW èkuifr nkSA cuekyh
2
¦> IÂ P p0 æ > )
lqrk foØe egFkk jktkdk% tftoky lW deyw nkSA foØe lqrk
◌ॅ 3 %' C
?ku';ke y{e.kjke jkenk'kk% frlqjh lW f'koukFk nkSA ?ku';ke lqrkS
* ◌ॅ %' 8 O
jfr cUèkqdkS iokSyh lW eFkqjk nkSA jfr lqrk dqyifr jekifr
²" 4
◌ॅ 4 C %' 8 O 9
lUrks"khdk% Nfreu lW pkS0 ckcw nkSA dsrdh iq=k%A pkS0 lUrks"kh lqrks
2
2- j ◌ॅ C %' :
èkukjke èkS;Zukjk;.kkS yxqfu;k vYykfj lW pkS0 xfrjke lqr gfjuUnu
#;) ◌ॅ p0 %' c
nks czãiqjk lW lhrkjke nq nkSA pkS0 èkukjke lqr lkgscjke ukU;iqj
g' p0 #;) X 3 #> E >ø ! >
foLQh lW jketho nkS pkS0 èkS;Zukjk;.k lqrk [kM~xukjk;.k HkokuhnÙk
| ◌ॅ p0 = ◌ॅ
2 %' p0 3 < ¬ ¶
dykukFk iz0 uuwdk% cM+xke nfjgjk lW gfj lqr dq'kyh nkSA pkS0
◌ॅ % p0 #> E >" &¢ >" b G
rkjknÙk lqrk p.MhnÙk 'kaHkqnÙk Ñ".knÙk t;nÙk ';kenÙkk% x<+
C 0 * ◌ॅ :4 csymWp lW eulk nkSA pkS0 Ñ".knÙk lqrk gfjgjnÙk uuw loZykyk%
%' p0 G /G 4 ºG 67G >G dqleky lW Hkatu nkSA pkS0 'kaHkqnÙk lqrk uks[ksyky thuhyky Hkksyk
OG = .◌ॅ ◌ॅ %' p0 67G cM+xke nfjgjk lW ';keyky nkS mM+jkgk djegk lW dykjke nq nkSA
G
E : ◌ॅ b %' p0 uks[ksyky lqr txeksgu% nsmjh [k.Moyk lW B0 ccwuh nkSA Mqejk
4 ºG `W o ◌ॅ cqèkoky lW uuw nq nkSA
O % ◌ॅ 2 %' `W
=L I &/ ◌ॅ "0 %' i 2

- ◌ॅ 2 %'
12 )/ (@: =L 2

> I Jhiqj ns'ks HkVokM+ % txeksgu lqrk ;nqohj cynso lqdekjkA
2
' > Ç3 / ◌ॅ ;nqohj lqrk ejqyhèkj% dule ek.Mj lW ekuhd lqr dSyw nkS
ç % & ◌ॅ _ 2 %' P3 j[kokjh gfjve lW Jhyky nq nkSA eqjyhèkj lqrk izsedkUr nsodkUr
¤# I# ># Y fot;dkUrk% enuiqj oklh vUgjk dVkbZ lW uUnyky lqr pqYgkbZ nkS
20 ◌ॅ 2¯? % F> ◌ॅ lUngiqj fn?kks; lW fpUrkef.k nq nkSA eqlyh lqrsp lUè;k ;ksxek;kA
#" 2 %' P ¦ =>' H* vkn~;k Qwyljk laxzke ,dgjk lW prqjkuUn lqr v:.k iRuhA vijk
~ s K ◌ॅ " J' tgkuiqj flejokM+ [kkSvky lW izk.keksgu lqr uìsUnzeksgu iRuhA
dH ◌ॅ "L izsedkUr lqrk f=yksd xksyksd t;yksdk% jkeuxj oklh us;ke
0L J' ¤# g U
dqtkSyh lW egUFkh lqr dkjsyky nkS HkM+xke tftoky lW cklqnso nq
> = n> :M ◌ॅ
nkSA f=yksd lqrk iM+Suh oklh uUnfd'kksj >k nkSA nsodkUr lqr
e % b ◌ॅ I 2 %' g
fo'othr QwyckM+h oklh us;ke dqtkSyh lW pkS0 deykuUn nkSA
± S %' I#
dfVgkj oklh vuyiqj djegk lW T;ks0 lqUnjdkUr nq nkSA
A ~ n> :M ◌ॅ p0
%' , ◌ॅ ;0 # 2
%'
9 ◌ॅ# _#õ Y ,? lqdekj lqrkS mWekdkUr JhdkUrkS jfgdiqj oklh vUgjk dVkbZ lW
◌ॅ +, >² C % = FD ◌ॅ NksVdw lqr Y{ehukFk nkS uxokM+ ?kkslksr lW uwuwyky nq nkSA txnEck
%' =y P ; H* k> lqrsp eqluh eUnksnjh vkn~;k vfB;kckM+h lfjlo lksnjiqj lW Hkwèkj
D ◌ॅ b3 I J' bA lqr dkenso iRuhA vijk Hknzs'oj ns'kqvky [k.Moyk lW 'kqdnso lqr

IH &/ ◌ॅ I C J' ◌ॅ# fnukukFk iRuhA mWekdkUr lqrkS fnus'k lat;kS jgVehuk ¼tgkuiqj½
9 n4 ¸ , ( ) 9 oklh jrkSyh nfjgjk lW Jhèkj lqr yhyeksgu nkS tenkSyh ikyh lW
◌ॅ _3 L % % ◌ॅ =' 0 uìukFk iz0 pqYgkbZ nq nkSA 'kdqUryk iq= fnus'k lqr dqUnu tgkuiqj
2¯? 2 %' 4:# g n4 : oklh flgkSyh ek.Mj lW Ñ".knso nkSA euksjek lqrsp vkjrh lat;
Ô / ◌ॅ 67I %' ` H lqrkS lqeu viZ.kkS Mkyk oklh gkVh lksnjiqj lW f'kokuUn nkSA uwru
> 9 ø
E i , D ◌ॅ lqrspA JhdkUr lqr lrh'k iz0 yyhrukFk% dksdhyckM+ fn?kks lW
4 %' ' _# 4 0 uks[ksyky lqr cqf)ukFk nq nkSA eaxjkSuh ikyh lW jgVehuk oklh
C a F ◌ॅ `W 2 '
£
olUryky nq nkSA ek;k lqrsp louh tewvk oklh ijes'oj lqr
%' =] ◌ॅ , # 2 %'
thrsUnz iRuhA yyhr lqr veu% tewvk oklh ijes'oj lqr thrsUnz
> H «A
iRuhA yyhr lqr veu% ljuiqj oklh edquyky lqr 'kqdnso feJ
J' H «A
nkSA lqrkp lUè;kA
J' :
I _ %' ¦'
p0 b G 0 Xg C 0 Y> pkS0 HkokuhnÙk iz0 ehuk lqrk rks=ukFk iz0 cpdu dUgS;k iz0 ysYgw
0 @¯ C 2 dH ◌ॅ v* C fg I psrukFkk% egqok [kkSvky lW cS|ukFk ikS= ykynso lqr ;nquUnu nkS
> 2 % p0 Xg C 0 o C pkS0 rks=ukFk iz0 cpdu lqrk HkksykukFk eUuwyky lUryky
# : ◌ॅ =C claryky iapykyk% ldqjh nfjgjk lW txUukFk nkS vgiqj djegk lW
2
% ◌ॅ H$ %' p0 o C vkRek nq nkSA pkS0 HkksykukFk lqrk >iVyky lqxkuUn èkjuhèkjk%
, = 3 3 I &/ ◌ॅ Ó)" nsmjh [k.Moyk lW iks"k.k lqr I;kjs nkS lqbjh lW 'kqDy luQwy nq
e % V ◌ॅ / ~ 2 %' p0 nkSA pkS0 eUuwyky lqr flQfr yky gkVh lksnjiqj lW 'kf'k lqr eSuw
~ , D ◌ॅ 44 T %' p0 nkSA pkS0 >iVyky lqr psrkyky% ijekuiqj oklh fclkSuh ldjk<+h
/2 Í ◌ॅ
lW dkSLdh lqr >ksiM+ekFkk dkyh nkS fn?kks lW prqHkwZt nq nkSA pkS0
-z ÛC % F ◌ॅ b E 2 %'
clUryky lqrkS vtxqryky utxqr ykykS txfr iokSyh lW prqHkwZt
p0 # 9 ! ! î = j
lqr ekSthyky nkS jktuiqjk nfjgjk lW b'kjukFk nq nkSA pkS0
◌ॅ b E
◌ॅ %
lUryky lqrk jrkSyh nfjgjk lW HkS;k lqr ccqvu nkS lUngiqj fn?kks
2
V4 C %' p0 # 9 ◌ॅ
lW ikBd eèkqjh nq nkSA pkS0 Ñ".knÙk lqr gfjgjnÙk lqr txryky
> 2

% F ◌ॅ " -
txfr iokSyh lW eksnh nkS lokl dqleky lW ';keyky nq nkSA
%' p0 67G G = =
vuUryky lqrkS izFkeyky mÙkeykyk xksfoUnykyk tequh ;eqxke lW
j ◌ॅ L % : ◌ॅ O 2 %'
# 9 C G U P
xjhc lqr ekbyky nkS erkvksu nfjgjk lW guqeku nq nkSA lqrsp
>P= ◌ॅ = V % ◌ॅ
ikoZrh lhrkorhA pkS0 loZyky lqrkS usokyky uUnykykS txfr
¾ 2 %' E ' p0
E iokSyh lW eksnh nkS ujlke cfy;kl lW ccwuh nq nkSA lklorh lqrkp
9 n î = j ◌ॅ L % vuwi ef.k ujlke cfy;kl lW uS;k lqr cuekyh iRuhA pkS0
2
◌ॅ %' " usokyky lqrkS Hkwous'oj Qwnu dneyky dSyw lgJke nfjgjk lW
◌ॅ ½>
J' p0 n 9 izseukFk lqr Mkseu nkS eyafx;k dqtkSyh lW gj[kw nq nkSA lqrkp
bnA ~ ç _ ◌ॅ ¤ C Jhek;k mxzek;kA pkS0 dUgS;k iz0 ysYgw lqrkS fp=ukFk uhrZukFkkS
³ % => :M ◌ॅ & 2 %' fnxmu tftoky lW ikBd ckcwjke lqr ';ke nkSA thuhyky lqrk
_> s>' p0 Y> 0 @¯ 9 g C fnxmu tftoky lW ikBd I;kjs nkS Hkksyk lqrk vksM+k ,dgjk lW
E = ◌ॅ k O jktk nkSA izFkeyky lqrkS rhFkkZuUn pUnzkuUnks txkSj lksnjiqj lW
%' = ◌ॅ k e % dksduyky nq nkSA ckykorh lqrsp vUuiw.kkZ pUnziw.kkZA vkn~;k
o ◌ॅ %' C
9 iksfB;k ldqjh xaxksyh lW eksfgryky lqr lhrkjke iRuhA vijk
C E ; · D ◌ॅ a %' 2 pUnziw.kkZ [kexM+k oklh us;ke dqtkSyh lW T;ks0 fo|kèkj lqr nsoèkj
" E "'
E H* Ók> : iRuhA rhFkkZuUn lqrkS thokuUn in~ekuUnks jktuiqjk nfjgjk lW
=U ◌ॅ L J' " E fe=ukFk lqr mxzukFk nkS eaxjkSuh ikyh lW fo'oukFk nq nkSA
n> :M ◌ॅ ;0 *3 I3 ioudyk iq= lqrsp lqykspuk vfgY;k uhjks fceyk lkfo=hA vkn~;k
J' C E 9 Þ ; dVgjckM+h oklh cf<+;ke iokSyh lW ';kelqUnj lqr dkyhdkUr
◌ॅ g C s C % =] ◌ॅ A C 2 iRuhA vijk [kexM+k ¼nHkM+k½ oklh us;ke dqtkSyh lW pØèkj lqr
%' g ¹ Ò izsedkUr iRuhA vijk uhjks vfB;kckM+h lfjlo lksnjiqj lw f'kos'oj
g' H* , > j ◌ॅ

O # J' &= ( ) iRuhAuh0A vijk etfyliqj oklh gkVh lksnjiqj lW jekdkUr lqr
n> :M ◌ॅ 3 ¤# J' Ò n;kdkUr iRuhA vijk cHkfuxkek oklh [kM+hd [kkSvky lW >wykuUn
" D 4Â J' 0% lqr ';key fd'kksj iRuhA vijk rhFkkZuUn lqrk nsokuUn iz0
, D ◌ॅ # ># ÑikuUn rkjkuUn fo|kuUnk% Hknzs'oj pksjk[kky oklh fpydkSj
J' b = & dH ◌ॅ nfjgjk lW xksfoUnyky lqr Nsnw nkS vYykfj lW pkS0 vtcyky nq
O S J' C E I 0 nkSA bfUnzdk iq=A
6 *
bA & -
◌ॅ U $ % | ◌ॅ p0
2 %' V g'
(u ¡>" 4ò /

E = 4 3 ¼lkfgfR;d oS;kdj.k iz'kLr deZdk.Mh izxfr'khy lekt lqèkkjd
0 0 z 0) => ,? iz0v0 laLÑr fo0½ thokuUn lqrk enuiqj eyafx;k dVkbZ lW
◌ॅ l ¡>0 b % ~ ◌ॅ cPphyky lqr oS;k0 Hkhe nkS Qwynkgk ikyh lW enuyky nq nkSA
2 %' I g' 0' 9 nsodyk iq=Auh0A vijk thokuUn lqrkS fefFkys'k ujs'kkS ¼ch,½
C@4 eÅ ( ) µ= : dH ◌ॅ iVsxuk oklh dqjek [kkSvky lW tudyky lqr cynso nkS vks>ksyh
I % Û > ◌ॅ 2 %' tky; lW iapw nq nkSA 'khyk iq= lqrsp vk'kk iz0 uhye nHkM+k oklh
4 g H4 0 V# bUnzdkUr Bkdqj lqr iadt dqekj iRuhA fefFkys'k ¼ch,llh Hkk0
k: : J' C@4 ( 0 thoh- fo0 vfèkdkjh½ lqrk èkjeiqj ns'ks cgksjk oklh cf<+;ke iokSyh
. 0 -) 3 IR 1
lW f'kopUnz >k nkSA fiz;adk iq=A in~ekuUn ¼vè;kid½ lqr nhid
j ◌ॅ 4 %' > g' Þ
cjncêk oklh [kkaxqM+ lfjlo lW gfjnso lqr dkenso nkS >kSok
(¦) â & ! ◌ॅ
ifupksHk lW mÙkeyky nq nkSA foHkk iq= lqrsp iEeh uUgha vkn~;k
I I % ° b ◌ॅ G 2
csyckM+h oklh iq.;kuUn lqr lq'khy iRuhA nsokuUn lqrkS deys'k
%' b g } Y H* .
:is'kkS Hknzs'oj oklh g"kksZyh ek.Mj lW Qwnu lqr mWekuUn nkS
Ü 4 J' I 9 @4 0Å
xksliqj gkVh lksnjiqj lW dk'khukFk nq nkSA f'keyk iq= deys'k lqr
bA Æ
E / ◌ॅ ~ ◌ॅ %
Hknzs'oj oklh nsosUnz >k nkSA :is'k lqrk jgVehuk oklh èkekZuUn >k
U , D ◌ॅ 4 C 2 %' 4 g
@4 bA I^ %' 04
nkSA rkjkuUn lqrk HkVokM+ oklh rrSy ldjk<+h lW ?ku';ke lqr
2 3 E %' b,
cq)u nkS dudkSjk fn?kks; lW pkS0 t; nq nkSA pUnzkuUn ¼laLÑr
Ù ◌ॅ 8 O £2 % - F> ikB'kkykd laLFkkid½ [kexM+k oklh [kkaxqM+ lfjlo lW ykyfcgkjh
◌ॅ p0 > 2 %' ( z k4 ) lqr cztfcgkjh nkSA dkSf'kY;k iq=A vijk lqrk c[kjh oklh lqnbZ
& ! ◌ॅ csymWp lW Hkksyh lqr cNj.k nkS gM+jh [k.Moyk lW cukbZ nq nkSA
%' -4¹ g' &
? .◌ॅ mfeZyk iq=A mÙkeyky lqrkS egkuUn n;kuUnkS vksM+jkgk oklh
◌ॅ o " % &/ ◌ॅ ? 2 %' lry[kk lW xksuj nkSA f'kyksdef.k lqrsp y{eh lkfo=hA vkn~;k

E g' G 9 > õ csyckM+h oklh txriqj ek.Mj lW xqatu lqr lqUnjdkUr iRuhA
◌ॅ U %' 4 " ² g' vijk iqM+Suh dVS;k ek.Mj lW nq[ku lqr lw;kZuUn iRuhA
H* . = / ◌ॅ !
# J' 2
± Õ> / ◌ॅ &
> E J'
= j v* C egkuUn lqrk lgcktiqj oklh txfr iokSyh lw cS|ukFk lqr
PQ C % > ◌ॅ 2} 2 %' " eqfDrukFk nkS cygk cfy;kl lW pqEeu nq nkSA pk.kk lqrsp jksfguh
Ò Ia ◌ॅ 72I egknsodksy oklh cM+xke nfjgjk lW fo".kqnso lqr f'koukjk;.k
4 >" J' K 9 S #õ = iRuhA , lqrkS v'kksd olUrkS lqrsp lqxUèkk yyhrkA n;kuUn lqrkS
' > 9 C 4 Ók> cklqdhukFk dk'khukFkkS iksfB;koklh ldqjh xaxksyh lW eksfgryky lqr
: =U ◌ॅ L Þ % T in~ekuUn nkS jeS oklh jkm<+ lW eSuw nq nkSA vkRekorh lqrsp gtkjhA
2
◌ॅ T %' H$ ' vijk n;kuUn lqr fo'oukFk% Hknzs'oj oklh fpydkSj nfjgjk lW
> A C bA - ◌ॅ xksfoUnyky lqr Nsnw nkS vYykfj lW pkS0 vtcyky nq nkSA yhyk
U $ % | ◌ॅ p0
lqrsp Qwydqekjh vkn~;k gtkjh etfyliqj oklh laxzke ,dgjk lW
%' ~ : H*
HkokuUn lqr ijekuUn iRuhA vijk rqyfl;k oklh HkM+xke tftoky

s K ◌ॅ b J' lW xkSjhdkUr lqr [kxs'kukFk iRuhA cklqdhukFk lqrkS vfer lqferkS
> b ◌ॅ ·# &x4 C ijekuiqj oklh fclkSuh ldjk<+h lW euHkju lqr dqykuUn nkS ijgV
J' C 9 9 mfpr lW tVkukFk nq nkSA
Í ◌ॅ b : % ,
◌ॅ , C 2 %'
U = j ◌ॅ xksfoUnyky lqr czãkuUn lgoktiqj oklh txfr iokSyh lW
{ C C % ◌ॅ 2 %' L }kfjdkukFk lqr fnukukFk nkS jkm<+ lW uwuw nq nkSA vueksyk lqrsp
:# >#' H* Ók> : =U ◌ॅ dqUrh t;UrhA vkn~;k iksfB;k oklh ldqjh xaxksyh lW pUnzkuUn lqr
J' jkepUnz iRuhA vijk vlqjk cM+xke nfjgjk lW nsokuUn lqr
◌ॅ I S J' > pUnzfd'kksj iRuhA czãkuUn lqrk fot; jkes'oj fnus'k lat; jatuk%
«A n4 > => rsxfN;k oklh jktuiqjk nfjgjk lW mxzukFk lqr pUnzdkUr nkS
◌ॅ s C # % = FD ◌ॅ uxokM+ ?kkslksr lW uwuw nq nkSA lksuk iq=kA Hkwous'oj iz0 Qwnu lqr
2 %' D g' bnA 0 ~ u fuR;kuUn lqrks fxfjtkuUn jktkuUnkS vksM+k ,dgjk lW HkksxkuUn nkS
X = õ ◌ॅ o= %
efg"kh cqèkoky lW lqUnjyky nq nkSA lqnkek lqrsp nk;jkuh fgjk
4
- ◌ॅ 2 %' >
js[kkA vkn~;k csyckM+h oklh txriqj ek.Mj lW t;nso lqr misUnz
e&' H* . = / ◌ॅ
iRuhA vijk r=So gfjnso lqr txUukFk iRuhA vijk Qwyljk
>I 0 J' g I
[kM+hd [kkSvky lW uodkUr lqr fnukukFk iRuhA fxfjtkuUn lqr
=C J' ~ & dH ◌ॅ #
jfoUnz iz0 vk'kh"k% ijokgk oklh dUgksyh ,dgjk lW :nzkuUn iz0
C J' = 0 #&4*
Hkksyk lqr deykuUn nkS cHkuhoklh flgkSfy ek.Mj lW f'kokuUn nq
Y; K ◌ॅ 0 o
nkSA eUnkfduh lqrsp oUnuk dapukA vkn~;k dqjlkdkaVk oklh
% b Ô / ◌ॅ 4 2 %'
' H* : ,
HkM+xke tftoky lW bUnzkuUn 'kEekZ lqr v:.k 'kEekZ iRuhA vijk
◌ॅ V 4} E " 4} E
egyckM+h nsokuUn >k lqr eukst iRuhA jfoUnz iz0 vk'kh"k ¼ch,½
J' I ` J' lqrkS lqn'kZu vfHkeU;q j?kqukFkiqj oklh 'kf'kdkUr nkSA jktkuUn lqrkS
0 #&4 ( ) 9 4 E b¬2 8 2 C larks"k iz0 lqèkka'kq fiz;ka'kq cFkukgk oklh dVS;k ek.Mj lW eqfDrukFk
44# %' 9 X) 0 3 > lqr mekukFk nkS lqgFkfj lksnjiqj lW Mqefj;k oklh lnkuUn nq nkSA
C Õ> / ◌ॅ PQ C C % foHkk iq= lqrsp Mksyh jekSyh ¼frjgqr½ oklh xq.kkuUn feJ lqr
C D ◌ॅ i 2> 2 %' b dqUnu iRuhA
g ³ ( ) !" _
: J'
0 ç · D dneyky iz0 dSyw lqrk jkeiqj oklh txkSj lksnjiqj jkeyky lqr
# %' 4 ; :¨ dUryky nkSA lq'khyk lqrsp nzksinh cjgdqEHkk oklh 'kfDrjk;iqj
&Q> ◌ॅ C & 24 C J K ujmu lW cnzhukFk lqr [kq'khukFk iRuh , lqr lqèkkdkUrA vk'kqrks"k
3#' HX) b . lqr vfHkjkt csyckM+h oklh dk'khukFk nkSA
4 C %'
, 9 I Ij · D fcyV lqrkS 'kqdnso gfjnsokS jkeiqj oklh txkSj lksnjiqj lW jkeyky
◌ॅ # % 4 > lqr dUryky nkS lq'khyk lqrsp t;jkek etfyliqj oklh txfr
= j ◌ॅ ^ J' I iokSyh lW osnkuUn iRuhA 'kqdnso lqr y{ehdkUr% èk:okjh oklh
²# 3 · ◌ॅ kk fnxkSu tftoky lW BhB: lqr eksfgryky nkS Hkkuqiqj ifupksHk lW
L % b¾ b ◌ॅ 2 %' uoh nq nkSA [ks[kkorh lqrsp iÙkksnk; tewvk oklh lokl dqleky lW
W& G;> H : ◌ॅ uìukFk lqr dfiys'oj iRuhA 'kqdnso lqr oa'khèkj% Qwyljk oklh
C @A J' I 43 ~ HkM+xke tftoky lW enueksgu lqr ds'koyky nkS vuyiqj djegk
◌ॅ L c4 % lW >wcj nq nkSA xqykcorh iq=A y{ehdkUr lqr lqcksèk rqyfl;k
◌ॅ 2 %' ! g'
oklh HkM+xke tftoky lW ckcwth lqr jRus'oj iz0 BDdu nkS vksbuh
²# r3 > b ◌ॅ
lW lksusyky nq nkSA mfeZyk lqrsp 'kph tkUgohA vkn~;k Hknzs'oj
JA 0 k5 % V ◌ॅ Dn 2
ldqjh xaxksyh lW fo'oukFk lqr in~ekuUn iRuhA vijk vkexkNh

%'
E 4 Y' H* bA : oklh x<+ csymWp lW n;kuUn lqr egkuUn iRuhA oa'khèkj lqr fouksn
=U ◌ॅ A C Þ J' H= t;cksèk cf<+;ke iokSyh lW Hkksjkng oklh ckSdw lqr lfPpnkuUn nkS
.◌ॅ ◌ॅ > J' &- Hkksjkng oklh lksbuh lW lqUnjyky nq nkSA fueZyk lqrsp uhjk vlqjk
` >r3 > j ◌ॅ o \ oklh fry; lW vkuUnh lqr lqHkk"k iRuhA t;cksèk lqrkS vkyksd
l % o DV ◌ॅ 2 lkyksdkS QwyckM+h oklh us;ke dqtkSyh lW mn;eksgu nkSA gfjnso
%'
E > ◌ॅ H lqrk veu v'kksd t;yksd pksjk[kky oklh fpydkSj nfjgjk lW
b) J' >r3 9 H - ~ xksfoUnyky lqr Nsnw nkS rqylhiêh vYykfj lW vtcyky nq nkSA
n> :M ◌ॅ >L %' I Hkokuh iq=A Ñ".kdkUr lqr larks"k rqyfl;k oklh HkM+xke tftoky
S > & - ◌ॅ
lW BDdu nkS vksbuh lW lksusyky nq nkSA larks"k lqr vt; g"kZ
U $ % â | ◌ॅ
rkjkckM+h oklh ';kenso Bkdqj nkSA iwf.kZek lqrsp pUnkA v'kksd
%' b g' 67# X) >
¼ch,½ lqrk Hknzs'oj oklh nkSA t;fd'kksj lqrkS vfer fnidkS
◌ॅ k5 % V ◌ॅ Dn 2
fd'kuxat oklh mWedkUr >k nkSA 'kyk lqrsp iEeh lksuhA vkn~;k
%' X) > ) E OI k:
cSjxkNh fo|kuUn lqr ckSok iRuhA
%' "
E ' S ( ) bA
%' >S 9 - 4 =
◌ॅ# %' 4 } D ' H* v=
* \ J'
o C L , L 2 C'

0 £ HkksykukFk lqrk enueksgu psiV pUnzeksgu iz0 cqf)ukFkk%A enueksgu
L _3 =3 b, lqrk pUnzkuUn Jhèkj fxjèkj jekuUnk HkVokM+ oklh txfr iokSyh lW
= j ◌ॅ ~ %' 0 2¯? rqQkuh nkSA pUnzkuUn iz0 pqYgkbZ lqrk nqxkZuUn 'kksHkkdkUr e;kdkUr
2 E
= Sb# ># 9 ◌ॅ jkeiqj oklh jrkSyh nfjgjk lW txeksgu lqr 'kksfHkr nkS eyafx;k
=L Sb % => :M ◌ॅ dqtkSyh lW ckckyky nq nkSA lqnkek lqrkp nk;jkuh diwZjk vfEcdka
%' E y H*
> H vkn~;k tewvk oklh dkdks csymWp lW vejukFk iRuhA vijk
a .◌ॅ ◌ॅ C J' => rsxfN;k vgiqj djegk lW pUnzkuUn iRuhA vijk cjgdqEHkk oklh
◌ॅ J' :¨
'kfDrjk;iqj ujkSu lW fo'oukFk lqr Ñ".kdkUr iRuhA nqxkZuUn lqrkS
4Q> ] ◌ॅ A C 2
67# J' = E
egkdkUr izdk'kkS etfyliqj oklh gkVh lksnjiqj lW tyèkj lqr
9 # Å , D ◌ॅ
jekdkUr nkS dkdks csymWp lW rhFkkZuUn nq nkSA bUnzkorh lqrsp
3 # % a .◌ॅ ◌ॅ C E 2
'kkfUr futZykA vkn~;k yks[kM+k oklh ,dgjk lW xtkuUn iRuhA
%' V 4#
E ' H* &
◌ॅ = J'
Sb# 44#
K &/ ◌ॅ 'kksHkkdkUr lqr 'kf'kdkUr tgkuiqj oklh ,dek [k.Moyk lW
C ;0 L % | :M ◌ॅ 8 ckcwukFk lqr T;ks0 czteksgu nkS mYyw dqtkSyh lW [kk¡ ccqtu nq nkSA
2 %'
e&
># ' ># 9 js[kk lqrsp ne;Urh jatwA e;kdkUr lqrkS mn;dkUr eèkqdkUrks
2
># 3#; ~ n> :M ◌ॅ I Qwyorh oklh us;ke dqtkSyh lW nsokuUn lqr HkksxkuUn nkS dule
o= % / ◌ॅ = 2 %' ek.Mj lW fpuxh nq nkSA fceyk lqrsp fctyhA Jhèkj lqrk
' _3 3# ·# 3# jkèkkdkUr xkSjhdkUr lqèkkdkUrk csyckM+h oklh èkudkSyh fn?kks lW
. 3 - F ◌ॅ 4" Sb ij'kef.k lqr 'kksfHkryky nkS 'kadjiqj oklh Mhg nfjgjk lW [kyhQk
% 4 i ◌ॅ 3 2} 2 %' pqEeu nq nkSA >wuknk; lqrsp f=iqjk cHkfuxkek oklh jktuiqj
> g b = ◌ॅ
nfjgjk lW fo".kqnso lqr e;kdkUr iRuhA jkèkkdkUr lqrk vjfoUn
72I ># J' 3# b
Hkhe t;foUnk lksgkx ek.Mj oklh [kkaxqM+ lfjlo lW nkeksnj lqr
> D= / & !
◌ॅ L
egkohj nkS efg"kh ikyh lW ckyÑ".k nq nkSA fueZyk iq=A xkSjhdkUr
% ) ◌ॅ 67 2 %'
E g'
lqr oj.k% QwyckM+h oklh vksM+k ,dgjk lW t;dkUr lqr bUnzkuUn
·# " ~ $ ◌ॅ
iz0 uwuw nkS etfyliqj oklh Hkkuqiqj ifupksHk yyhr nq nkSA fpUrk
># V 0 % b¾
lqrsp olUrh vf.kdk fxjèkj lqrk Ñ".kdkUr t;dkUr egs'kdkUr
b 2 %' # # " =3
lqjs'kdkUr ujs'kdkUr mes'kdkUrk egknsodksy oklh cM+xke nfjgjk
67# ># <4# e4# e4#
«4# Ia ◌ॅ C
lW iq"iukFk lqr uUnyky nkS cjgdqEHkk oklh 'kfDrjk;iqj ujmu lW
frydukFk nq nkSA 'kph lqrsp iwf.kZek 'khykdsaA vkn~;k dYgqvk jS;ke

% :¨ 4Q> ◌ॅ lksnjiqj lW n;kuUn iRuhA vijk tgkuiqj ,dek [k.Moyk lW
C 2 %' 4 "
E 4c ' H* ¯2H lfPpnkuUn lqr 'kadj iRuh Ñ".kdkUr lqrkS fefFkys'k vf[kys'kkS
®> D ◌ॅ > J' K tgkuiqj oklh ,dek [k.Moyk lW ';ke lqUnj lqr vP;qrkuUn nkS
&/ ◌ॅ l 4 J 67# 9 Mqefj;k oklh fu[kwfr Hkwou nq nkSA t;dkUr lqrk pksiM+k c[kkjh
C@4 &@Å K &/ ◌ॅ O oklh rsrfjgkj lksnjiqj lW eueksgu lqr QdhjkuUn nkS vkfgy
ã2 % i 2> & b 2 gfjve lW g"kZef.k nq nkSA ouhrk iq= jekuUn lqrk ;qxyfd'kksj
%' ># & D deyfd'kksj jktfd'kksjk% csyckM+h oklh yksvke lqjxu lW crgu
◌ॅ L ~ % H ◌ॅ )"
E nkSA uUnuiqj cygk cfy;kl lW <ks<+kbZ nq nkSA nqxkZ lqrsp rhyk
2 %' g Ð=S S
ygjhdsaA vkn~;k cHkfuxkek oklh [kM+hd [kkSvky lW iapkuUn lqr
S . H = ◌ॅ %'
>wykuUn iRuhA ;qxyfd'kksj iz0 xksuw lqrk egknsodksy oklh cM+xke
◌ॅ ý? 2 %' =
2 E
nfjgjk lW uUnyky lqr egkuUn nkS csymWp lW mfÙkeyky nq nkSA
c ' H* b = & dH ◌ॅ
psiV lqrk cM+xke nfjgjk lW iq"iukFk nkSA
J' Ð=S 0 U
Ia ◌ॅ
% .◌ॅ ◌ॅ G 2 %' ,
◌ॅ C %'
L 0 2 C
£ 9 ,2 0 pUnzeksgu iz0 cqf)ukFk lqrkS ijekuUn cVqdyky iz0 xaxkèkjkS
3] ~ , D ◌ॅ < C %' Qwyljk oklh gkVh lksnjiqj lW egsUnzukFk nkSA y{eh lqrkp xqatkorh
² E
! ¦ ' H* 3 foUè;orh diwZjkA vkn~;k èk:okjh oklh fnxkSu tftoky lW ckSdw
· ◌ॅ \ «4 J' lqr jes'k iRuhA vijk fpyfUg;k oklh Mhgk ek.Mj lW eq'kk; iRuhA
Y> i / ◌ॅ P4> J' vijk enuiqj oklh eyafx;k dVkbZ lW pqYgkbZ lqr Mkseu iRuhA
20 ◌ॅ 2¯? ³ J' ijekuUn lqrk f'ko'kadj Hkwous'oj fnus'ojk% lgoktiqj oklh txfr
44 bnA nA = iokSyh lW cS|ukFk lqr eqfDrukFk nkS cygk cfy;kl lW pqEeu nq
j ◌ॅ v* C PQ C % > ◌ॅ nkSA ukjk;.kh lqrsp FksfHk;k lsfo;k jkèkk jktksA
2} 2 %' >" b> > 3 È'
H* ¯ > i / gr3 I J vkn~;k fpYgfu;k oklh Mhgk ek.Mj fp=cksèk lqr nsokuUn iRuh
s K ◌ॅ c4 bnA vijk etfyliqj laxzke ,dgjk lW ds'koyky lqr Hkwous'oj iRuhA
J' 44 Ia ! &/ ◌ॅ f'ko'kadj lqrk egknsodksy oklh xqynh [k.Moyk lW eksgu lqr
L 3 % ; > ◌ॅ cA 2 vfèkdyky nkS vUnksyh tky; lW eds'oj nq nkSA fujifr lqrsp
%' ' bnA qA eerk lerkA Hkwous'oj lqr jkts'oj eYnokM+ oklh cf<+;ke iokSyh
> j ◌ॅ 67I # lW Ñ".knso lqr jekdkUr nkSA tewvk lokl dqleky lW Hkwnso nq nkS
%' H : ◌ॅ bI 2 % g' iq"ik iq=A fnus'oj lqrk vlqjk oklh cM+xke nfjgjk lW Ñ".kkuUn
nA ◌ॅ 67 %' nkSA xaxkèkj lqr ijes'oj% c[kjh oklh lqn; csymWp lW Hkksyh lqr
==3 «A & > .◌ॅ ◌ॅ o
';ke lqUnj iz0 cNj.k nkS gM+jh [k.Moyk lW cukbZ nq nkSA lqxUèkk
O 0 " % &/ ◌ॅ 0
lqrsp jEHkk izHkkA
%' = ¨ b'
12 )/ 2 : C o C Jhiqj ns'ks etfyliqj % uohyky lqrk yfyrukFk HkksykukFk
~" C' C 9 3 C µ Qf.kUnzukFkk%A yfyrukFk lqrkS èkjkukFk VsdukFkkS lgoktiqj oklh
= j ◌ॅ b C s C % = txfr iokSyh lW HkwiukFk lqr mxzukFk nkS txriqj vksbuh lW BhB:
$. ◌ॅ kk 2 %' ) g -4¹' nq nkSA m"kkorh lqrsp lqfe=k dkSf'kY;kA vkn~;k QwyckM+h oklh vksM+k
H* ~ $ ◌ॅ \? fg ># ,dgjk lW ckSdkbZ ikS= t;dkUr lqr bUnzkuUn iz0 uwuw iRuhA vijk
V 0 J' ¯ > fpYgfu;k gM+jh ldjk<+h lW lksukbZ lqr vusdyky iRuhA , lqrk
◌ॅ D ? n J' K V > bUnzkUn n;kuUn yhykuUnk èkjkukFk lqrk nsoukFk iz0 caxV egs'kukFk
3 C I C 0 =, <4 C e4 C ujs'kukFkk% enuiqj oklh vUgjk dVkbZ lW lqUnjyky lqr cynso nkS
Y ,? ◌ॅ I %
ifupksHk lW >iV nq nkSA egs'k lqr lqcksèk QwyckM+h oklh us;ke
b ◌ॅ , 2 %' <4 r3 ~
dqtkSyh lW t;ukFk nkS lqrkp lkfo=h dforkA vkn~;k tgkuiqj

n> :M ◌ॅ C % g ' H* oklh flejokM+ [kkSvky lW dksdhyeksgu lqr lqeu iRuhA ujs'k lqrk
dH ◌ॅ aL enuiqj oklh fo'oukFk >k nkSA lqrkp uhrw izKk lqfiz;kA
J' e4 A C %'
m >'
µ C >" e bnA nA 4 VsdukFk lqrk ukjk;.k lqjsUnz Hkwous'oj enus'oj izdk'kk% tgkuiqj
K &/ ◌ॅ O b % oklh ,dek [k.Moyk lW ';kelqUnj lqr cyHknz nkS cHkfuxkek oklh
b = ° ◌ॅ 2 %' >" e>kSjk djegk lW thoN nq nkSA ukjk;.k lqr vthr% mjykgk oklh
: ◌ॅ lokl dqleky lW ekSthyky lqr loZyky nkS e>kSjk djegk lW

E % ° ◌ॅ & 2 2 %' e 9 nq[ku nq nkSA lqjsUnz lqrkS jathr lathrkS Hkksjkng oklh pUnzkuUn >k
9 o %' bnA nkSA Hkwous'oj lqr lqthr yks[kM+k oklh vtwZu feJ nkSA enus'oj
& E _ %' nA lqr veuthr jfgdiqj oklh xkSjhdkUr >k nkSA izdk'k lqrkS jksfgr
·# %' 4 9 jkS'ku deyiqj oklh Hkxoku nkSA vijk HkksykukFk lqrk flf)ukFk
Ò ]4 b= %' o C
HkheukFk lhrkukFk cklqdhukFk rqyfl;k oklh nsogkj lW gjn;ky
£ C b C C C >
lqr pkS0 ;ksxkuUn nkS nHkM+koklh Mhgk ek.Mj lW e)w nq nkSA
I ◌ॅ > p0 = % b
flf)ukFk lqrkS lathr lq'khykS cjncêk oklh cygk cfy;kl lW
i / ◌ॅ £ 2 %' £ C 9 4î
cPpk lqr pUnzkuUn nkS [kksfj flgkaJe lW mfpryky nq nkSA lathr
â > ◌ॅ l % (
lqr jktdqekj jfgdiqj oklh egkuUn nkS lq'khy lqrk jgvehuk
2
_ ◌ॅ %' :
oklh n;kuUn nkSA HkheukFk lqr fnyhi jfgdiqj oklh vUgjk dVkbZ
% 4 >
lW dhfrZukFk lqr iq.;kuUn nkSA jk<+h ikyh lW xksfoUn nq nkSA
%' b C Y ,? ◌ॅ
E C Ü %' ◌ॅ U 2
'kdqUryk lqrsp izsedyk d:.kk eerkA vkn~;k jebZ oklh
%' 4:# ¤ " ' H* ?
ukSofryky lqr cafdepUnz iRuhA lhrkukFk lqr lq'khy jfgdiqj
Á J' C 4 oklh vUgjk dVkbZ lW y{ehukFk lqr in~eukFk nkS vk'kh ,dgjk lW
Y ,? ◌ॅ ² C Þ C % in~ekuUn nq nkSA vijk lqr lq'khy enuiqj oklh nkSA Qf.kUnzukFk
#& ◌ॅ Þ 2 %' 4 lqrk t;ukFk txUukFk f'koukFkk% cjnkgk oklh dqleky lW fgjkyky
%' ~" C > C =C lqr ;ksxkuUn iz0 cqpkbZ nkS jeSoklh csylke cqèkoky lW 'kksHku nq
4 C : ◌ॅ = nkSA t;ukFk lqrkS 'kaHkqukFk cUèkqukFkkS QwyckM+h oklh us;ke dqtkSyh
2
0 ? 2
% T . 3 ◌ॅ Sb 2 %' lW lqxj lqr eqjyhèkj iz0 ifyr nkS efg"kh cqèkoky lW n;kuUn nq
> C 9 4 º C 2 ~ n> :M nkSA 'kaHkqukFk lqr 'kqHke tgkuiqj oklh dk'khukFk nkS cUèkqukFk lqr
◌ॅ = P3 0 2
% ) 3 ◌ॅ lR;e pkSjh oklh v'kksd >k nkSA
> 2 %' 4 º C b 4 C
% 2 C u p S %'
! 3 · ◌ॅ " vtxqr yky lqr èk:okjh oklh fnxkSu tftoky lW ikBd pqYgkbZ
2¯? %
g 3 H* => nkS tkudh lqrsp lqfe=k jkèkk vkn~;k rsxfN;k oklh lry[kk lW
◌ॅ £2 J H a .◌ॅ ◌ॅ cq)u iRuh vijk tewvk dkdks csymWp lW e;kdkUr lqr lqèkkdj
># 3 J' ! V iRuhA etxqr yky lqrk bUnzkuUn :nzkuUn ijekuUnk jfgdiqj
Y ,? ◌ॅ +, oklh vUgjk dVkbZ lW NksVdw lqr y{ehukFk nkS uxokM+ ?kkslksr lW
² C % = FD ◌ॅ 2 %' uwuwyky nq nkSA xaxkorh iq= lqrsp lqHknzk lqxUèkk iq"ikA vkn~;k
== g b = ' H* vlqjk cM+xke nfjgjk lW f'koukjk;.k iRuhA vijk [kkfjng
◌ॅ 4 >" J' & pUnzfd'kksj lqr xtsUnz iRuhA vijk cHkfuxkek rkjkuUn lqr
S =q J' b =
xksikyukFk iRuhA 'kkL=h vfrfFk lsoh bUnzkuUn lqrk lq'khy dfiy
U C J' 4¥g C V
lquhyk% egknsodksy oklh cM+xke nfjgjk lW f'kykukFk iz0 ohjk lqr
4 Ia ◌ॅ
fo".kqnso nkS dkdks csymWp lW f'kykukFk nq nkSA lq'khy ¼ch, izfr"Bk½
4 C 0 72I % a .◌ॅ ◌ॅ
lqr tewvk oklh cf<+;ke iokSyh lW lnkuUn lqr txUukFk nkSA
4 C 2 %' 4 (K ñ) H
liuk iq=A :nzkuUn ¼O;kdj.kkpk;Z½ lqrkS _f"k nso_f"k vlqjk oklh
> j ◌ॅ =C %' g'
cM+xke nfjgjk lW xtkuUn lqr egkuUn nkSA lqu;uk lqrkp iwue
(å">)E 9 ×) I×)
vuqieA ijekuUn ¼ch,½ lqr fnO;ka'kq tgkuiqj oklh flgkSyh ek.Mj

◌ॅ = %' > lW eqf[k;k th gfj'pUnz iz0 cspu nkSA twyh ¼vkb,½ lqrkp :ie
¾' ( ) å Ô xqfM+;k usgk lk{khA
/ ◌ॅ P&> h 0 . %'

(#.) !> n ª'
( G ) : vFk Vdoky uhek ¼VdokM+s uhek½ ewy xzkekjEHk %
"
4" 9 4 &"
E " chth gfjikf.k lqr 'kwyikf.k lwrkS 'ka[kikf.k dhfrZikf.k figoky lW
◌ॅ %' 4 &" J" K 9 >kyks nkSA 'ka[kikf.k lqr jr~uikf.k lqr vjfoUn , lqrkS dfojkt
²" >Iä' g ² J' y{ehikf.k u;nsoksA r= dfojkt y{eh iRuhA lqrk gfjgj iùikf.k
ù" ==3' >" xaxkèkjk%A gfjgj lqrk ukjk;.k nkeksnj jkek% fHkxqvky lW egks gfjgj
L b!H ◌ॅ 1 æ %' Hkzkr` nkSA nkeksnj lqrk jfo'kEeZ gfj'keZ y{eh 'kEeZ.kk% jk;iqj
L 4}E 4 E ² 4}E" > figoky ekf=dkSA gfj'keZ lqr txUukFk lqrkS gksjkbZ èkhjkbZdkS nfjgjk
g-' 4 E =C 9 1? 3?- lW ujflag nkS gksjkbZ lqr inwe lqr dqyifr djuSBk ldjk<+h lW efr
◌ॅ % : 1? ikS= fxfj lqr xkaxw nkSA lnqikè;k; pkUn lqrkS fo".kqifr f'koifr
½k ◌ॅ fg = = = %'
csyeksgu ujmu lW tksj nkSA f'koifr lqrk 'kadj cyHknz JhdaB
2
¦> 9 72 4 .L ◌ॅ
uhydaBk dfyxzke lW ijew lqr èkjew nkSA cyHknz lqr pkSèkjh
È %' 4 4 b _ k k
gfjukjk;.k% ifrfj;k oklh dksFkwvk lW feJ viwN nkSA pkS0
s ◌ॅ
3 %' b p3
gfjukjk;.k% ifrfj;k oklh dksFkwvk lW feJ viwN nkSA pkS0 gfj
>" > aC H ◌ॅ _ %'
ukjk;.k lqrk HkS;k iz0 JhÑ".k cUèkq iqjUnjk% yksvke lqjxu lW
p0 >" > aC H ◌ॅ _
Hkkuqdj lqr firkEcj nkSA xaxkorh iq=kA cUèkq lqrkS ykyk dkyh dkSA
%' p0 >" > 0 _67 2
ek.Mj lW Nrjh nkSA yky lqrkS dk'khukFk cS|ukFkkS lrS<+ dqtkSyh lW
H = ◌ॅ b¾ y %'
== g' 2 9 -' / ◌ॅ
ij'kh lqr cUèkq nkSA vijk vjfoUn lqr uksus lqrk fx: xquh ckVq
%' 9 4 C v* Ù :M
dfo'ojk ek.Mj lW dkes'oj nkS fx: lqr gksjs lqrk tkxk ;'kksèkj
◌ॅ 4 2 %' `n jr~us'oj HkxhjFkk vYykfj lW pkUn lqr euksjFk nkSA jr~us'oj lqrk
= ! ,2 A / ◌ॅ «A % = ij'kqjke 'kadj èkjuh vuUrk%A vuUr lqr jkepUnz lqrkS eaxr
1e = >S3 JA b=C | ◌ॅ cwnkbZdkSA
`C %' JA
4 3
#' # 9 = ?-'
12 )/ 5: = = Jhiqj ns'ks dksf<+yk % eaxr lqrk ftUnk ckyk caxkyhdk% usrokM+
n ◌ॅ _ >" %' 9 &= nfjgjk lW feJ ukjk;.k nkSA ftUnk lqrkS [kxifr ykfUgdkS czãiqjk
Y- ◌ॅ L %' 3 lW eksgu nkSA èkjuh lqr ykykd% vgiqj djegk lW laxzke nkSA >kyks
◌ॅ s %' g' C iq=A ykyk lqrk fnukukFk cN: jekuUnk ldjk<+h lW jkepUnz lqr
◌ॅ L %' eksgu nkSA lhrk iq=A
g'
9 2 )/ U! : I67 lqyrkuiqj ns'ks <axjh jkeuxj % cN: lqrk nsoÑ".k y{ehifr
² 2
8 C ¬ ¶ ◌ॅ · % j?kqifr efgukFkk% ukU;iqj foLQh lW xkSjh nkS ykyk lqr jekuUn lqrk
l 8 2 3 ◌ॅ p0 ykspu cPpw j?kq èkujktk% ujoky lW pkS0 ckyk nkSA ykspu lqrkS
%' 9 "3 > G ◌ॅ izk.kèkj HkS;kjkekS mÙkeiqj lW 'kratho lqr fjgkbZ nkSA eaxykorh iq=A
4 ? %' = g' 3 èkujkt lqr eulq[k ijekuiqj oklh fclkSuh ldjk<+h lW Hkksjk lqr
& Í ◌ॅ o ftUnk nkSA lkfo=h iq= eulq[k lqr lksuQwy% dqleky lW izn~;qEu
%' g g & D ~ : ◌ॅ *2% lqr cS|ukFk nkS lksuQwy lqrk gfjyky ,dyky cztyky Ñ".kyky
v* C % D ~ K N=yky dksdhyokM+ fn?kks; lW epy lqr ckyg nkS ijgV cgsjk<+h
67 g a F> ◌ॅ %
lW ykUgk nq nkSA gseorh iq=A cztyky lqrk lksukyky euhyky
, < ◌ॅ Y 2 %' < g'
Hkwiykyk% csyk ldjk<+h lW rqykÑ".k lqr ykyk nkS tky; lW >ou
D b . ◌ॅ 67

% > ◌ॅ 2 %' > g' nq nkSA yrjnk; iq=A lksukyky lqr vkuUnhd% dVkSuk ek.Mj lW
D H ú / ◌ॅ b % Hkatuyky nkS efg"kh cqèkoky lW pkS0 dk'khukFk nq nkSA oSfnd
4
- ◌ॅ p0 4 C 2 %' ¡ P equhyky lqr xaxkèkj iz0 usa³M+wd% lry[kk lW 'kadjnÙk lqr ;'kksèkj
==3 0 n* ◌ॅ 4 G >S3 nkS nnjh ifupksHk lW izHkqukFk nq nkSA vkuUnh lqrkS f'ko'kadj iz0 chÙkw
% b ◌ॅ º C 2 %' H 9 izse'kadj nso'kadjk% cjnkgk oklh lfjlo lksnjiqj lW eFkqjkukFk lqr
44 0 G ¤4 I4 J`f"Vyky nkS dule ek.Mj lW jsorhukFk nq nkSA dqyef.k iq=A
D ◌ॅ C 2 C _ % / ◌ॅ f'ko'kadj lqrk t;'kadj jkt'kadj j?kquUnuk% [kok'kiqj oklh efg"kh
e C 2 %' :" g' 44 & ijl.Mk lW HkksykukFk lqr èkeZukFk nkS HkkSj [k.Moyk lW eaxyw nq nkSA
4 8 2 &4 ) / ◌ॅ
'kdqUryk lqrsp fceyk ijokgk oklh csgV [k.Moyk lW HkokuUn lqr
o C 3 E C % &/ ◌ॅ = 2 %'
rkjkuUn iRuhA t;'kadj lqr uohu dqekj iz0 eaVw ¼ch,llh½
4:# ., &/ ◌ॅ
fefFkys'kkS ¼ch,llh] mPp dksfVd f'k{kd½ iksfB;koklh us;ke dqtkSyh
b J' >4 :
lW xksfoUn lqr deyw nkS txriqj ek.Mj lW Ñ".kdkUr nq nkSA
0 2 ( ) C@Å ( , l a, 4ª)
ekyrh iq=A jkt'kadj lqr iadt dqekj ¼ch,½ enuiqj oklh
Ók> n> :M ◌ॅ U %
eyafx;k dVkbZ lW xq.kkuUn lqr nsokuUn nkS eaxjkSuh ikyh lW
= / ◌ॅ 67# 2 %' g'
uoyfd'kksj nq nkSA nqykjh lqrsp fiadhA izse'kadj lqrk v:.k'kadj
4 : ( ) =>
20 !" ◌ॅ I % =] ◌ॅ
ujs'k'kadj fnus'k'kadjk% <axjh oklh dVdk lksnjiqj lW pØèkj lqr
S 2 %'
2 ' ¤4
xksfoUn nkS enuiqj oklh dVkbZ lW vkuUn eksgu nq nkSA t;Urh
"4 e44 n44 ï = , lqrsp xk;=h fdj.kA vkn~;k èk:okjh oklh ijgV ldjk<+h lW
D ◌ॅ 3 U % ,? eqfDrukFk iz0 yksVu lqr y{ehdkUr iRuhA v:.k 'kadj lqrk
◌ॅ H L 2 %' ># =>g "' jkeuxjoklh us;ke dqtkSyh lW egUFk lqr cqf)ukFk nkS jk<+h ikyh lW
H* 3 , ◌ॅ PQ C 0 , j?kqukFk nq nkSA jatwyk iq=A nso'kadj lqrk v'kksd eukst fouksn
²# J' " 4 = n> veksnk <axjh oklh Mhgk ek.Mj lW lqUnj lqr fo'os'oj nkS gkVh
:M ◌ॅ 2 C % ◌ॅ 5'
£ ikyh lW dSyw nq nkSA pUnzek iq=A v'kksd lqrk Qwyljk oklh [kM+hd

%' g' I4 S ` ` [kkSvky lW >iV lqr J`"VkuUn nkS f'kok gfjve lW pØèkj nq nkSA
L ï = i / ◌ॅ AA %
2 ◌ॅ ç 2 %' g' S
3 dH ◌ॅ , _ % 4
◌ॅ 3 2 %'
b S3 0 * Hkwiyky lqr c'kksèkj iz0 cw<+kd% jkeuxj oklh ujlke cfy;kl lW
◌ॅ 2
®> \? %' nqyjS;k lqr ckSdkbZ nkSA lqUnjorh lqrsp txnEck [kkaxqM+ lfjlo lW
=y & ! ◌ॅ V" L J' K bUnzef.k lqr nkeksnj iRuhA , lqr in~ekdj%A c'kksèkj iz0 cw<+k lqrk
Þ' S3 0 T jeS oklh flejokM+ [kkSvky lW ccqvu lqr T;ks0 f'kjksef.k nkSA
dH ◌ॅ 2 ;0 4Ò" %' : > dqjfu;ka lqrsp ek;k cwyunk;A vijk c'kksèkj iz0 cw<+k lqrk Ñ".k
> >' S3 0 67 fdadj iz0 ckcwth gfj'kadj eksgu'kadj mek'kadj vlwjk oklh cM+xke
0 4 L 4 4 nfjgjk lW eUuwyky lqr uUnyky nkS csgV [k.Moyk lW galef.k nq
◌ॅ % ., &/ ◌ॅ nkSA fo|knk; iq= lqrk'p fgjknk; euksjek ekyk eksrhdk%A vkn~;k
2
" %' *> g h > `
ek;knk; èkjeiqj ns'ks f'kouxj oklh efgUnziqj i.Mqvk lW cynso
L ' H* >>
IR 4 = 3
ikS= lpuw iz0 [ksykuUn lqr egkuUn iRuh , lqrk pUnzkuUn
/2H ◌ॅ I fg 0 W
izHk`r;%A vijk cwyu nk; vlqjk oklh lqiVkuh xaxksyh lW pUnzukFk
J K ? >' >
lqr mes'k iRuhA vijk fgjknk; cjncêk doS ujmWu lW oS;k0
, =U ◌ॅ C «4 J'
dkyhdkUr lqr 'kadj iRuhA vijk <axjh oklh dVdk lksnjiqj lW
> â ¡ ◌ॅ ◌ॅ ¡>0 #
xksfoUn lqr x.ks'k iRuhA vijk jgVehuk lry[kk lW czteksgu iz0
4 J' ï = , D ◌ॅ
dSyw lqr xkSjhdkUr iRuhA vijk tewvk oklh lokl dqleky lW
U =N4 J' , & ◌ॅ
L 0 ç ·# J' H
misUnzef.k lqr Ñ".kef.k iRuhA Ñ".k fdadj iz0 ckcwth lqr vuhy%
: ◌ॅ 0" 67" J' 67
ijekuiqj oklh fclkSuh ldjk<+h lW euHkju lqr jes'k iz0 dqykuUn
0 Í nkS ijgV mpfr lW tVkukFk nq nkSA pUnzjs[kk lqrkp vuhrk dfork
◌ॅ b «4 0 : % , laxhrkA r=Sdk% f'kouxj oklh efgUnziqj i.Mqvk lW [ksykuUn ikS=

◌ॅ , C 2 %' e& jekuUn iz0 v'kksd lqr t;jke iRuhA gfj'kadj lqrk lqHkk"k izdk'k
= ' g 4 = /2H ◌ॅ izHkk"k dSyk'kk% ijekuiqj oklh dqykuUnL;So nkSA ijgV mpfr lW
W fg 0 S > J' tVkukFk nq nkSA eksgu 'kadj lqrk csyckM+h oklh cygk cfy;kl lW
4 b) 4 b) ç4 eucksèk lqr fuR;kuUn nkS gkVh lksnjiqj lW y{e.k nq nkSA oh.kk
: ô %' , ◌ॅ , C 2 %' L lqrsp xhrk jhrkA
4 . ◌ॅ r3
u % , D ◌ॅ ²" 2 %' "
%
9 2 )/ U! : G u 0 G lqyrkuiqj ns'ks <axjh % jkenÙk lqr fuR;kuUn iz0 fcÙkwd%
◌ॅ _ %' y 0 F8 lry[kk lW Jhyky nkSA lqrsp vfEcdk iz0 ?kks?kuh tkstsorh vkn~;k
Èq H* a F> ◌ॅ eYnokM+ dksdhyckM+ fn?kks; lW eUuwyky lqr lnkuUn iRuhA vijk
J' aV& ◌ॅ dksby[k oklh jktuiqjk nfjgjk lW vpfer lqr nsokuUn iRuh foÙkw
I J G ² C 4Q C lqrk y{ehukFk 'kfDrukFk cVs'kukFkk% ldqjh xaxksyh lW uks[ksyky lqr
µ4 C : =U ◌ॅ `W % phpu nkS cygk cfy;kl lW uUnfd'kksj nq nkSA ia[kkorh iz0 nk;
◌ॅ S 2 %' & 0 onkfu iq= lqrsp lUè;k 'kph :Dehuh dksrgiqj oklh ukU;iqj foLQh
g ¦ 4 Ú a ¬ ¶ lW Hkkxor lqr nwu iRuhA y{ehukFk lqr mek'kadj% [kM+fg;k oklh
◌ॅ b= J' ² C 4
erkvksu nfjgjk lW ckcwyky lqr :nzkuUn nkS t;uxj oklh jS;ke
$ ◌ॅ %
lksnjiqj lW gfjgjnÙk nq nkSA cPph lqrsp m"kk izserkjk 'kfDrukFk
> = ®> D ◌ॅ G 2 %' l
lqrkS fojsUnz jktdqekjkS cgqjku oklh cjgh fu[kwfr lW pksvkyky lqr
) ¤ 4Q C 9 e :]
';kelqUnj nkS nHkM+k oklh èkudkSyh dksb;kj lW uwuw nq nkSA jkèkk
◌ॅ H
O %
lqrsp lR;HkkekA vijk jkenÙk lqr Mkseu iz0 cq)u lqrkS cklqdhukFk
3 - aV> ◌ॅ 2
%' 3
fo'oukFkkS dYgqok oklh efg"kh ijl.Mk lW ;ksxkuUn nkS jeS oklh
ub' G ³ 0 £2 9
jrkSyh nfjgjk lW ywêh nq nkSA
C A ¯2 ) / ◌ॅ =
% T 9 ◌ॅ â 2 %'
V4 /W !.: vFk vksM+k ,dgjk 'ks"kka'k %
2 )/ 42 : E " L èkeZiqj ns'ks jfgiqjk % iwoZ vkSjkgh oklh uhyef.k lqr eksfgryky
72 ª" #" |b >|b lqrk fo".kqfpr fujh{k.k fpUrkef.k gfjcYyHk t;cYyHk f'kocYyHkk%
4|b = g' " I
&, uxjg ekf=d%A ef.k nsoh lqrkp lgcku[kwaV oklh iRuh fo".kqfpr
J 72 Sb# # ²# lqrk 'kksHkkdkUr mekdkUr y{ehdkUrk% lSniqj oklh mfpryky nkSA
%' 0 >
lqrkp eatwyk iz0 nS;k cgnwjk oklh jketh lqr tVkèkj >k iRuhA
,3 J' Sb# S 'kksHkkdkUr lqr v'kksd Hkokuhiqj uoxfN;k oklh jkèkkdkUr >k nkSA
b => 3# %' jkuh lqrkp jatwyk ukFkiqj oklh 'kksHkkdkUr lqr xksiky feJ iRuhA

C Sb# U _ J' mekdkUr lqrk eukst ljkst izeksn dqeksnk efg[k.M ekf=dkA
# ` Ò L :L &/
vkpk;Z y{ehdkUr ¼,e,½ lqr r:.k ¼ch,½ iadt ¼vkb,½ èkokSyh
g' H> E ²# () " ( )
oklh fo'oukFk lqr dq'ks'oj nkS js[kk lqrkp vpZ.kk dfork 'osrk
(#.) 3j A C :RA % e&
vkn~;k eèkqdjpd oklh lUngiqj fnèkks; lW 'kEHkqukFk lqr fd'kksjukFk
2
E" A H* 3 è> ◌ॅ
ikBd iRuhA vijk cHkfuxkek oklh fo|kukFk ikS= 'kksHkkdkUr lqr
4¨2 C S C k J' b =
fot; dqekj iRuhA vijk iks[kfj;k oklh czãiqj nfjgjk lW
* C fg Sb# > : J'
dsnkjukFk ikS= lqcksèk pUnz lqr lat; iRuhA r:.k ¼ch,½ lqr
Ó&> ◌ॅ c C fg r3
vuUr ?kks"k; oklh gfj lqr y{ehdkUr >k nkS Msth lqrkpA
> J' " ( ) # F)>
²# % Z ' #"
fpUrkef.k lqr izHkkdj ?kks"k; ekf=d%A izHkkdj lqrk iksfB;k oklh nkS
b F)> g' b Ók> %
fujh{k.k lqr eqjkjhA vijk lqr jkèkkdkUr% fljfl;k ekf=d eqjkjh
ª" P' 3# > g lqrkS f'ko'kadj ce'kadjkS n~;ksjh fo'kuiqj oklh voèk Bkdqj nkS
P 9 44 4 ] *; 4 3 t;cYyHk lqr e`R;qat; fot; ekf.kdiqj Hkkxyiqj izkUrs inkjFk nkSA

k: % >|b u2 > > " b= e`R;qat; ¼ch,½ lqr 'kkyeiqj oklh vf'ouh dqekj >k nkSA cuekyk
# C %' u2 > ( ) 4 A lqrkp uhye ¼ch,½ egoYyk oklh jktfd'kksj ikBd lqr vkyksd
: %' ( ) | dqekj ikBd iRuh f'koyky lqr lqjs'k% iqM+sUnkgk ekf=d%A
S k H : k J 4
e4 Z g'
X Y /W !.: * = ò djegs rjkSuh ewy 'ks"kka'k % em fo|kifruxj leLrhiqj oklh ia0
0
67 «4 ;॰ ◌ॉ॰ «4 : gfjÑ".k lqr mes'kpUnz lqr izksñ MkWñ mes'k dqekj >>b;k oklh
//. ◌ॅ 3 %' ;॰ «4 nfgHkr lW jkèkkjeu >k nkSA izksñ mes'k dqekj ¼,e,llh½ lqr
: ( ) b> H4) : = V vfHk;ark vk'kh"k dqekj txriqj vksbfu lW [kxM+k oklh txnh'k
◌ॅ =4 : i◌ॉ॰ >" % dqavj lqr MkWñ ukjk;.k nkS dqtkSyh eqaxsj oklh ipgh tftoky lW
:M P x ◌ॅ # 2 %' vuUryky nq nkSA
Z 9 4 ([4): "67 p0 vFk yksvke lqjxu xzke ijokgk ¼izokgk½ % ef.kÑ".k lqr pkS0
9 O î : dH ◌ॅ
yPNh lqrkS ';keyky >wedykykS dqjek [kkSvky lW nq[kgju lqr
D %' ◌ॅ 2 %' "E lksuw nkSA gfjve lW jketh nq nkSA lokZ.kh lqrsp ekyrh ldjk<+h lW
◌ॅ p0 n C J' pkS0 usgky lqr thoukFk iRuhA >wedyky lqr Hkxywd% dVek
* 2 ◌ॅ bnA oHkfu;ke lW Hkwous'oj lqr lcwjnÙk nkSA vkfgy [kkSvky lW pkSèkjh
G %' H dH ◌ॅ p3 3 %' lkèkw nkSA okpk iq= lqrsp lalkjorh >kSok ifupksHk lW dykèkj lqr
g ° b ◌ॅ 3 C ckcwukFk iRuh , lqrkS csjeukFk xksj[kukFkkSA pkS0 Hkxyw lqrk eèkqlwnu
J K 9 . C U& ' p0 b= tuknZu t'kksnu ;ksxkuUnk% jrkSyh nfjgjk lW JhukFk lqr dhfrZukFk
32 E S = 9 ◌ॅ
nkS csylke cqèkoky lW eksnukFk nq nkSA Nsek iq= lqrkp [ksyuorh
_ C E C % 2
. 3 ◌ॅ L C 2
fuR;orh nk;efu :iuorhA vkn~;k csgV [k.Moyk lW eaxyh lqr
%' $ g W u >
lqUnjyky iRuhA vijk j?kqukFkiqj oklh xaxksj lW HkSjo lqr ckcwyky
' H* ., &/ ◌ॅ =
iRuhA vijk nk;efu fry; lW I;kjs lqr jk; nsokuUn iRuh , lqr
J' 8 2 C =U ◌ॅ
iapkuUn% pkS0 eèkqlwnu lqr 'kqdnso iz0 gfjeksgu jkenso gfjnso o
J' > > ◌ॅ e > I
pUnznsok tkQjiqj oklh vy;okj vy; lW Qksru lqr t;nÙk nkS
J K p0 32 I 0
mnuiqj tftoky lW jèksyh oklh t;dkUr nq nkSA Jàxkjef.k iq=
L I I I ~
◌ॅ >G %
lqrsp Hkokuh èkuorh deys'ojhdsa lqr eueksgu egkohjkS mpfr lW
◌ॅ 2
># %' _ =" g
eysy nkSA ek.Mj lW jkèkkukFk nq nkSA dyjef.k iq=A vkn~;k Hkokuh
b 3 @Ac
L ] tgkuiqj oklh csgV [k.Moyk lW uhrw lqr cPpk iRuh , lqr
◌ॅ @ %' / ◌ॅ 3 C 2 %% , f'koukjk;.k%A vijk èkuorh fpduh oklh uM+qvkj djegk lW
g' H* b ., &/ ◌ॅ txrkuUn lqr dq'ks'oj iRuhA 'kqdnso ¼ch,] iqfyl mikè;{k½ lqr
l J K 4 >"' 3 ujs'k eksgu dyxhxat oklh dule ek.Mj lW cS|ukFknÙk Ñ".knso
# ◌ॅ = :RA J' nkSA lqrsp fueZykA vijk 'kqdnso lqr x.ks'keksgu iz0 Hkkuw ¼ch, cSad
I ( , ¦ª) e4 L == inkfèkdkjh] uojru iwf.kZ;k½ ldjk<+h lW xq.kkuUn ikS= lnkuUn lqr
/ ◌ॅ v* CG 67I %' deykuUn nkSA x.ks'keksgu iz0 Hkkuw lqrk cuSfu;ka oklh nfjgjk lW
'
E I =N4L 0
(K v
rksQkyky ikS= ccquUnu lqr izksñ ek;kuUn ¼lkfgR;dkj½ nkSA
-, ">)
E ◌ॅ !" fg pk.kiqjk oklh vkfgy gfjve lW JhukFk ikS= lkèkq lqr pUnz'ks[kj nq
0 %' =N4L b nkSA cM+xkao oklh Nknu lfjlo lW lqjs'oj nq nkSA ;'kksèku lqr
½ > ◌ॅ X~ fg 2 ;॰ lgnso% tgkuiqj oklh flejokM+ [kkSvky lW izhfrukFk lqr bUnzukFk
> (u) %' " # ◌ॅ nkS ikM+koklh csgV [k.Moyk lW pUnzeksgu nq nkSA lgnso lqrk
_ C fg 3 2 R& 2 %' v'kksd fefFkys'k larks"k vkfnR; vf[kys'k lat;k% dksby[k oklh
+ ◌ॅ eA 2 %' >S3 I ukgl [kkSvky lW dqyef.k lqr firkEcj nkS jèksiqjk iokSyh lW
dH ◌ॅ C V C 'kadjnÙk izikS= ccqtu ikS= vtk;c lqr eq[; U;k;kèkh'k y{ehdkUr
% ., &/ ◌ॅ L 2
%' I nq nkSA
S C@4 X) Hu &@4 >
aV& dH ◌ॅ :" y %

j ◌ॅ 4 G fg 2 fg >
P ¬>34 ²# 2 %'
_I , < ` %' e4 egkohj lqr Jhnso% ijgV cgsjk<+h euksgj nkSA ujs'k eksgu lqrk
L ` L q ` F8i fouksn izeksn jktsUnz eukstk ?kksa?kjMhgk oklh deyfd'kksj nkSA
S %' I 9 c4L LÁ gfjnso lqrkS ds'koeksgu yfyr eksgukS jkeuxj n~;ksjh oklh mpfr
= *; ◌ॅ V C I %' lW bUnzukFk lqr cynso nkSA jkenso lqrkS v:.k dqekj Ñ".k dqekjkS
I 9 " : 67 :] pksiM+k c[kkjh oklh rsrfjgkj lksnjiqj lW xksuw lqr eueksgu nkS
D ◌ॅ U L % ◌ॅ nfjgkj lW oa'kefu lqr lksusyky nq nkSA
4 Dn 2 %'
12 )/ 9 : 5O ·# U Jhiqj ns'ks vlqjk % ?ku';ke lqr xkSjhdkUr lqr xksfoUn izlkn%
> ◌ॅ v* C %' U vy; lW cS|ukFk nkSA xksfoUn izlkn lqr xksiky% djegk lW
U ◌ॅ ²# %' U y{ehdkUr nkSA xksiky lqr pUnz dqekj% ek.Mj lW yksdukFk lqr
: / ◌ॅ C L % gfjeksgu nkS vksM+k ,dgjk lW bUnzukFk nq nkSA pUnzdqekj lqrkS
◌ॅ V C 2 %' : 9 " iqj.kpUnz fnuefu gfjve lW iks"k.k lqr ckSdw nkS [k.Moyk lW
◌ॅ Ó)" \ % &/ ◌ॅ 3 C èkhjukFk lqr ';keukFk nq nkSA fnuefu lqr fojsUnz% csgV [k.Moyk
2
O C %' e ., &/ ◌ॅ lW n;kukFk lqr dUryky nkS nfjgjk lW ckcwyky lqr cPpw nq nkSA
> C # % ◌ॅ l 2
%'
\] V4 : =N4 U 67 vFk :pkSyh ,dgjk ewy eèkqjk % x.ks'k lqrk xksfoUn Ñ".kth
4¨2 C > D ◌ॅ s C 'kEHkqukFkk vjfj;k oklh flejokM+ lksnjiqj lW mxzukFk lqr pUnzukFk
C %' b ·' H* 72 nkSA lqrsp lqHknzk xkSjhA vkn~;k fo".kqiqj oklh vkfgy gfjve lW
# ◌ॅ I U C J' U cynso lqr xksihukFk iRuhA xksfoUn lqr jktdqekj fnyhi lat;k%
: > 3 ◌ॅ èkenkgk oklh lekSyh ikyh lW Jhnso lqr ;ksxkuUn nkS pqukiqj oklh
_I = % 2 9 ◌ॅ jrkSyh nfjgjk lW flags'oj nq nkSA lqrsp uwru iq"ik iwueA vkn~;k
<A 2 %' ' H* 4K
2 nqok'k, oklh vksxgh cfy;kl lqr flags'oj lqr jRus'oj iRuhA
= > <A JA J' jktdqekj lqrkS fouhr lquhrkS eksjl.Mk oklh 'kfDrjk;iqj ujkSu lW
: 9 9 L/ 4Q>
tkyUèkj lqr 'k=q?u nkS cM+xke oklh Nknu lfjlo lW cw<+k nq nkSA
] ◌ॅ 4g2Ö % +
ccyw iz0 fnyhi lqr fcØe Hkzejiqj oklh ukxs'oj nkS Ñ".kth lqrkS
◌ॅ 2 %' 0 æ
'kSysUnz uhjtkS jkeuxj oklh jktuiqjk nfjgjk lW uUnyky lqr
xA % 67 9 4 @ M =
;'kksèkj nkS dk>h oklh xkSj lksnjiqj lW tkudh nq nkSA lqrsp yhyk
◌ॅ >S3 %
vuhyk lquhyk vatwA vkn~;k cksèkxkao oklh uxokM+ ?kkslksr lW
· D ◌ॅ 2 %'
thrsUnz fcgkjh lqr jatu iRuhA vijk d.kZiqj ldqjh cfy;kl lW
'
H* r3= = FD ◌ॅ
Hkjr lqr va'kq iRuhA vijk Hkokuhiqj uoxfN;k oklh ekèko ikS=
J' " E :
◌ॅ b J' b
f'kodqekj lqr lat; >k iRuhA vijk gseuxj oklh eyafx;k dVkbZ
=> 3 fg 4: > J'
lW ijes'ojL; dfu"B iq= iRuhA 'kSysUnz lqrk j?kqukFkiqj oklh
< = => ,? ◌ॅ «Aô ñ :nzef.k >k nkSA 'kaHkqukFk lqrk fnokdj izHkkdj Hkk"djk% etjkoklh
g J' 4 @ 8 2 C " %' jS;ke lksnjiqj lW osnkuUn lqr mWekdkUr nkSA lqrsp MsthA
4 º C b bà ®>
D ◌ॅ ^ ◌ॅ# %' Z '
V4 \] /W !.: vFk ,dgjk :pkSyh xzke 'ks"kka'k %
"^ )/ 3
- 2
9 8 xksUnokM+k ns'ks QwyckM+h vijk eèkqjk& jke lqrkS j?kqifr
² 8 72 4 / ◌ॅ & y{ehifr jk?ko fo".kq lqrk 'kadj gfjdk% ek.Mj lW 'kadj nkSA jk?ko

%' 8 9 0 >S3 _3] ◌ॅ lqrkS ljLorh iz0 ;'kksèkj JhèkjkS ikyh lW egkbZ lqr ekèko nkSA
? 3 %' 0 >S3 L ljLorh iz0 ;'kksèkj lqrk eksgu ijekuUn eguwdk czãiqjk [kkSvky
dH ◌ॅ =C %' lW txUukFk nkSA vijk lqr euksgj% eyafx;k dqtkSyh lW ;nqukFk
` => :M ◌ॅ > 2 C %' _ nkSA feJ ijekuUn lqrkS Ñ".knso vuUrks vkfgy [kkSvky lW
9 67I #; H dH ◌ॅ ² y{ehifr lqr fpdw nkSA feJ Ñ".knso lqrkS èkk: ykykdkS f'ko
%' _ 67I 9 3 - 4 gfjve lW Hktu lqr lnkuUn nkSA feJ yky lqr j?kqukFk% nfjgjk
◌ॅ b %' _ 8 2 C lW eèkqlwnu lqr uUn nkS djegk lW t;nso nq nkSA tkàoh iq=A
◌ॅ 32 % ◌ॅ >I 2 vijk ykyk lqr eulq[k% gfjve lW in~ekifrdkS xqatjk iq=A feJ
%' g' & ◌ॅ
ykyk iq=h pUnzeq[kh efg"kh cqèkoky lW vekSu lW HkSalfn;j oklh
Þ - ! g' _ g P& )
ikBd ckvksu iRuh , lqrkS deyu;u y{e.kkSA feJ j?kqukFk lqrk

- ◌ॅ ◌ॅ >
k J
p.MhnÙk uuw ckyÑ".k dkyhnk'k 'kqHkifr;% iqukN cgsjk<+h lW vUnw
9 > ²ø' _ 8 2 C /G
lqr ?kks?ku nkSA rYguiqj lW pUnzifr nq nkSA mfÙkek iq=A vijk
67 4 b > < ◌ॅ
j?kqukFk lqrk Hkksyk fnxEcj xaxkèkjk% czãiqjk cqèkoky lW Nkcw lqr
F8 %' ¯ ◌ॅ 2 %' G g'
dk:nso nkSA feJ p.MhnÙk lqrk gfjukjk;.k nsoukjk;.k fgjkjke
8 2 C 2
o =y ==3 3
x.kifr;% tjgfV;k ikyh lW HkxhjFk nkSA feJ 'kqHkifr lqr
◌ॅ I %' _ /G >"
I >" =" > ,> ◌ॅ '
eaxyifr iz0 eaxj% ,dek [k.Moyk lW cu[k.Mh lqr gsedj nkSA
%' _ b = 0 = K &/
g"kZorh iq=A vijk 'kqHkifr lqr ukjk;.knÙk% uM+qvkj djegk lW
◌ॅ &/ <
%' )E g' thoukFk HkkbykykS yksguk ldjk<+h lW uuw lqr tqM+kvksu nkS dUgksyh
b >"G # ◌ॅ ' ,dgjk lW gyk;qèk lqr fo".kqnÙk nq nkSA HkkbZyky lqr eqfDrukFk%
bVî ◌ॅ 2 % Y; pkSdh oklh i.Mksyh lW fo'os'oj nkSA Hkwous'ojh iq=A vijk Hkkbyky
◌ॅ Ð3 72G 2 %' b? lqrk cnzhukFk x.ks'k dkfrZd iz0 ?kks?kuk fpduh oklh in~eiqj
PQ C p /; ◌ॅ AA %' bnA ifupksHk lW ve`rukjk;.k lqr inkFkZukjk;.k nkS cygk cfy;kl lW
g' bV C =N4
E 0 ekuhd nq nkSA eqfDrukFk lqr jktsUnzukFk% jktuiqjk nfjgjk lW nqykj
F8 Þ b ◌ॅ >" lqr f'kykukFk nkS mfpref.k iq=A jktsUnzukFk lqrk egs'koj iz0
C E >" % > ◌ॅ 2 %' PQ C VquVqu flags'oj iz0 egUFk jeus'oj pUnzs'oj izdk'kk% cksèkxzke oklh
q C 2
◌ॅ 4 C uxokM+ ?kkslksr lW dkyh'kadj lqr cadfcgkjh nkS dksby[k oklh
% " g' q C <4 0 22 ijgV ldjk<+h lW eèkq nq nkSA lqrsp Hkokuh fceyk lquhrk vkn~;k
<A 0 nA A 4 r3s nqok'k, oklh cfyjktiqj gfjve lW f'kykukFk lqr txrkuUn iRuhA
FD ◌ॅ 4 % aV& vijk dsgqfu;ka oklh xuke [kkSvky lW cklqnso lqr MkWñ 'kqdnso
2 ◌ॅ - %' b iRuhA vijk vlukZ dqjek [kkSvky lW iapkuUn lqr jkepUnz iRuhA
2
H* 4K ◌ॅ &' egs'oj lqr Hkwous'oj vf[kys'oj iz0 Q.khUnz cuxkao oklh vuyiqj
= J' c 2 > = dH djegk lW ;'kksèkj lqr fnukukFk nkS flgkSyh ek.Mj lW iq.kifr nq
◌ॅ I i◌ॉ॰ I J' E : nkSA lqrsp fdj.k ekèkqjhA vkn~;k fdj.k t;uxj oklh mljkSyh
dH ◌ॅ J' <A vy; lW y{ehukFk lqr t;Ñ".k iRuhA vijk HkM+xkek oklh pqupqu
bnA &@A 0 ~" =
lqr vf[kys'k iRuhA Hkwous'oj lqrk cM+xkao oklh Nknu lfjlo lW
◌ॅ >S3 C % Ô / ◌ॅ " 2
jketh lqr mn;'ks[kj iz0 yky ckcw nkS ikBd fo".kqiqj oklh rrSy
%' " 2
3' H* " > =
ldjk<+h lW lqjsUnz nq nkSA
] > ◌ॅ ² C >67 J'
= 2 2 &@4 J' bnA
+ ◌ॅ >R& 0
% k 72 Ù ◌ॅ e
2 %'
<A 0 ] flags'oj lqr lqthr iz0 nhiw ljkSuh oklh jktuiqjk nfjgjk lW
◌ॅ ¿ i◌ॉ॰ ~E %' =' &@A cTtu lqr MkWñ vlQhZ nkSA lqrsp fxUuhA vf[kys'oj lqrk eqjkniqj
P ; 2 C
◌ॅ C oklh vUnksyh tky; lW eFkqjkukFk lqr tkxs'oj nkS cM+xkao oklh
xA % + ◌ॅ 2 %' Nknu lfjlo lW cw<+k nq nkSA jeus'oj lqr lquhy fpduh oklh
nA # ◌ॅ uM+qvkj djegk lW txrkuUn lqr fnus'oj nkS x<+ csymWp lW
= nA % = .◌ॅ ◌ॅ x C 2 uxsUnzukFk nq nkSA ¼fir` i{ks "k"Bh fookg%½ lqrsp ckcyh cPphA egUFk

%' ( ó )ñ ) l' lqrkp fxuh y{ehiqj oklh lUngiqj fnèkks; lW dfiys'oj ikS=
= ² è> ◌ॅ
@A fd'kksj eksgu lqr lquhy iRuhA pUnzs'oj lqr uwuw pqukiqjoklh
fg S L J' A jrkSyh nfjgjk lW flags'oj lqr dk'khukFk nkS lry[kk oklh
2 9 ◌ॅ <A 4 C % cHkfu;ke lW gfjuUnu nq nkSA lqrsp jf'e jhre xqM~Mh izhre izdk'k
◌ॅ 2 %' 6 lqr fodk'k etjk oklh rYguiqj lW deykdkUr lqr Ñ".kpUnz nq
!t 4 4 ¯ nkS 'kyeiqj oklh ujlke cfy;kl lW fnokdkUr nq nkSA lqrsp
◌ॅ # 67 2 % 4 uhDdh feathA cnzhukFk lqrkS gfjeksgu ';kelqUnjkS ifj;ke cqèkoky
◌ॅ # 2 %' 5 ' C lW tkudhukFk lqr iq"iukFk nkS dule ek.Mj lW VsdukFk nq nkSA
9 L O 2
] > 3 ◌ॅ '
gfjeksgu lqrk y{eh'oj ;ksxs'oj ris'oj jekifrdk cxgh ¼pEikj.k
C % / ◌ॅ µ C 2 %'
ns'ks½ oklh efgUnziqj i.Mqvk lW N=èkkjh lqr JhuUnu nkS dksgcjk
L ²A xA 0A =
oklh gkVh lksnjiqj lW HkS;k nq nkSA lqrsp cwyw Vwyh e[kuh VwUuwdk%A
(ì" IR) /2H ◌ॅ g3
vkn~;k lckSjoklh dule ek.Mj lW mWeknÙk lqr dkyhnÙk iRuh
_ % a , D ◌ॅ > 2 %'
vijk jkeiqj oklh eyafx;k dqtkSyh lW dqatu lqr fd'kksj eksgu
, & ,' H* \
iRuhA vijk vjfj;k oklh f'kok gfjve lW eqdqUn lqr cS|ukFk
/ ◌ॅ ◌ॅG G J
iRuhA y{eh'oj lqrk fefFkys'oj eukst ccyw iz0 fnyhi nsos'k
=> :M ◌ॅ : S L J'
& ◌ॅ P: v* C
:is'k eqds'kk% HkVxkek oklh efg"kh cqèkoky lW Nhrks lqr f'ko'kadj
J' ²A C@A ` 0
nkS dksby[k oklh ujlke cfy;kl lW ywVu nq nkSA fefFkys'oj lqrkS
2
I^4 04 Pc4 b,= ) 3 ◌ॅ X vk'kh"k vuwikS lksalk oklh Fkfj;k lW xks[kwykuUn lqr foosdkuUn nkS
44 % aV& > ◌ॅ 2 :iliqj oklh xkaxh fn?kks; lW f'kokuUn nq nkSA :is'k lqrk jaxjk
%' C@A 9 H4) f D C> ◌ॅ ,dek [k.Moyk lW mxzeksgu pUnzfd'kksj nkSA
U& ^ % = = F>
◌ॅ 4 2 %' 04 = K &/ ◌ॅ
sL S %'
` : 9 4 444 ] &= = eukst dqekj lqrkS jfo'kadj 'kf'k'kadjkS [kxM+k oklh txriqj vksbuh
$. ◌ॅ I^ %' lW nsosUnz nkSA fnyhi lqrk yrhiqj oklh lUngiqj fn?kks lW ctjaxh
F ◌ॅ = > >" % ] ◌ॅ lqr ân;ukjk;.k nkS rjkSuh djegk lW ,dgjk oklh dgyxkao lehis
K = 0 >" %' I^4 ukjk;.k nkSA nsos'k lqrk rsjklh oklh mxznso nkS ;ksxs'oj iz0 xksu
sI % xA 0 U eA lqrk vejs'oj iznhikS fljfu;ka oklh >kSok vy; lW 'kqdnso nkS
f > ° > ◌ॅ I % ekypd oklh cukjlh nq nkSA lqrsp :ch d.kZiqjoklh ldqjh
2 %' " E : > cfy;kl lW xq.kkuUn lqr Jh eksgu iRuhA vejs'oj lqrk dqM+qe
◌ॅ !" _ L J' eA : oklh nsogkj lW lqjsUnz nkSA lqrsp izhfrA iznhi dqekj lqrk jkgqy
I ◌ॅ e %' ' :
jkts'k jhrs'kk% Hkzejiqj oklh jktuiqjk nfjgjk lW egs'oj nkSA
2
q4 4 æ
◌ॅ <A %'
◌ॉ॰ ;॰ 0A (KK ;॰ «i ◌ॉ@ ) 9 MkWñ izksñ ris'oj ¼,echch,l izksñ esfMdy dkWyst½ lqrkS latho
j 2H D ◌ॅ jkthokS itqvkM+k oklh rsrfjgkj lksnjiqj lW dykukFk lqr egknso
C I %' D ( ) 8 2 C nkSA lqrsp lksuh ¼,e,llh½ j?kqukFkiqj oklh vfg;kjh xaxksj lW bZñ
> =U ◌ॅ 0॰ b J' izHkkdj lqr iRuhA jekifr iz0 Vq: lqrk dq.kky iz0 lanhi eqjyh
0 ,2 :" 0 P " H p.kok oklh vkfgy gfjve lW iksykbZ lqr cS|ukFkkS lqrsp csch
◌ॅ Ó? v* . Ò ' H* jksthA vkn~;k cjgdksuk oklh ,dek cfy;kl lW txnh'k ikS=
a K > ◌ॅ =4 fg r3 0 lqcksèk iz0 lqèkkdj lqr latho dqekj iRuhA
3 : J'
O ( ½@ñ, , í) ';kelqUnj ¼ije uSF"Bd] lektlsoh] fo[;kr dkaxzslh½ lqrk
; A b^4 _ / 4 * T;ksfr'oj iztkifr Hkos'k Jhifr e.Mu ijk'kj fo|kifr 'kf'kiqj
44 ( ) F ◌ॅ ¦ C ¼njHkaxk½ oklh lUngiqj fn?kks lW v;ksè;kukFk lqr ykyk nkS

% 8 2 C =] ◌ॅ L 2 j?kqukFkiqj oklh eaxjkSuh ikyh lW eueksgu nq nkSA lqrsp v:.kk
%' " ' H* 2 dH uhyeA vkn~;k jgqok flejokM+ [kkSvky lW taxyifr lqr v'kksd
◌ॅ = S : J' D= dqekj iRuhA vijk lksgkxiqj rjkSuh djegk lW txUukFk lqr
] ◌ॅ =C V# J'
bUnzdkUr iRuhA T;ksfrjh'oj lqrkS lat; dqekj Me:ifrdkS
; A 9 > : i - Z
iqM+sUnkgk oklh jrkSyh nfjgjk lW Mkseu lqr gfjnso nkS eaxjkSuh ikyh
9 ◌ॅ ³ I % =] ◌ॅ
$ 2 %' 0 (
lW Nsnh nq nkSA lqrsp ehjk iztkifr iz0 ckcwth ¼ch, vè;kid½ lqr
¦) : ¾ :] ., èkzwo dqekj vuqt dqekjkS ikM+koklh csgV [k.Moyk lW ys[kefu lqr
&/ ◌ॅ @& ½ñ = % H uSf"Bd fxjkuUn nkS vkfgy gfjve lW fo".kqiqj oklh ;'kksèkj nq nkSA
◌ॅ 72 >S3 2 %' P 3 ◌ॅ lqrsp eqUuk èkenkgk lW iwf.kZ;k oklh lcqjh lW odhy 'kksHkkdkUr lqr
">E 2 ◌ॅ Sb# : : dqUnu dqekj ¼cSad inkfèkdkjh½ iRuhA èkzqidqekj ¼ch,] dsUnzh; ljdkj
(v 3) J' 2: ( , c [kqfQ;k foHkkx½ lqrk ckcwcHkuh lW iVuk oklh lqYguh rYguiqj lW
3 ) b ◌ॅ , ¯ v;ksè;k lqr bUnq'ks[kj nkSA Hkos'k lqrkS lUrks"k dqekj iq#"kksÙkeks
¯ ◌ॅ ¦ V 2R& %' b^4 9 QÙksiqjoklh mljkSyh vy; lW fo'oukFk lqr txUukFk nkS
#;) : ÇÆGL ~G ] > ◌ॅ
cywvkoklh fnxkSu lksnjiqj lW nsoukjk;.k nq nkSA lqrsp cchrk
A C =C % H · D ◌ॅ
vuhrkA vkn~;k cfy;k oklh tksdh gfjve lW lqjs'k lqr fot; feJ
I >" 2 %' ' H* >
iRuhA lUrks"k lqrkS vfHkuo vkfnR;kS Qydkoklh cS|ukFk >k nkSA
È ◌ॅ e4 > _ J' #;)
9 b Huõ ~ v* C %'
_ ( ) 4 > E b¾ ~" 0 Jhifr ¼ch,½ lqrk 'kadjkpk;Z Hkkuq Qf.kifr iz0 pUnuk lqf[k;k oklh
&> = > ◌ॅ C E C :RA % yxek tky; lW rhFkZukFk lqr dq'ks'oj nkS isdikM+ oklh lry[kk lW
0 ◌ॅ I 2 %' egknso nq nkSA lqrsp egkek;kA e.Mu lqrkS vfer HkkxZo
>' / 9 bA b= -
HkxokuthdkS fljlk oklh ns'kqvky [k.Moyk lW MksekbZ lqr
IH &/ ◌ॅ ³? 44 %
f'ko'kadj nkS flejokM+ [kkSvky lW jgqokoklh fe=ifr nq nkSA ijk'kj
dH ◌ॅ 2 g 2 %' &
E 2 / ◌ॅ ◌ॅ#
lqr pØorhZ jgqok oklh dule ek.Mj lW mWekdkUr lqr Ñ".kdkUrk
67# % % ◌ॅ o C 2 %' nkS tenkSyh ikyh lW HkksykukFk nq nkSA lqrsp dapuA fo|kifr lqrk
' * 2
H ◌ॅ cqvkjh oklh czãiqjk lW egUFk lqr nsoÑ".k nkSA lqrkp vuq lhuh
I67 %' ¾ H E E"' vkfrZ vpZ.kkA
4 0 C > j ◌ॅ dkyhnk'k iz0 dk: lqr ve`rukFk% cf<+;ke iokSyh lW y{ehifr lqr
² r3 % => :M ◌ॅ > 2 eucksèk nkS eyafx;k dqtkSyh lW HkS;k nq nkSA ve`rukFk iz0 vej lqrkS
%' C 0 9 > C =U 3 2 ◌ॅ n;kukFk% xaxksjk cqèkoky lW JhnÙk lqr firkEcj nkSA n;kukFk lqrkS
_G y %' > C 9 kk ! >-
BhBj xqtk;dkS fnicgsjk<+h lW uoyh pkUn nkSA BhBj lqrkS cynso
< ◌ॅ %' kk 9 I
lR;nsokS fi.Mks[kfj lqjxu lW fx: nkSA cynso lqrk mWekdkUr
uIj /;& = ◌ॅ = %' I
◌ॅ# # 4# ◌ॅ %'
HkSjodkUr fuf'kdkUrk% lW lnkuUn nkSA lqrsp j?kqukFkiqj oklh
8 2 C > =U ◌ॅ e4 J' ◌ॅ# vfg;kjh xaxksj lW lqjs'k iRuhA mWekdkUr lqrk dSyk'k f'koth lqeu
ç4 4 # ◌ॅ fpduhoklh uM+qvkj djegk lW ;ksxkuUn nkS uksuxM+k oklh jktuiqjk
= % ` = ◌ॅ nfjgjk lW yrM+h nq nkSA HkSjodkUr lqr e.khdkUrk jkeuxjoklh
%' # "# = = FD uxokM+ ?kkslksr lW NksVuw nkSA
◌ॅ +, %'
4# &# C %' uI fuf'kdkUr lqr [kUrj% lqgFk oklh fpjatho nkSA lR;nso lqr
u E => :M ◌ॅ ¾s %' u E dhR;kZuUn% eyafx;k dqtkSyh lW vuqxzg nkSA dhR;kZuUn lqrk yyu
` 4 > j ◌ॅ fnyhi eukstk% 'kkyeiqj oklh cf<+;ke iokSyh lW yksdukFk lqr
C c4 C % FD ◌ॅ +, 2
ds'koukFk nkS uxokM+ ?kkslksr lW NksVuw nq nkSA xqtkbZ lqr lqèkhj
%' ! ? 3 9 `M :
lqrkS izohj eukstkS dqEgM+h oklh lqn; csymWp lW ds'koukFk nkS
> .◌ॅ ◌ॅ c4 C % (Î UL )%
¼lkE; xkseks fookg½A

' # - : C < vFk uM+qvkj djegk eèkqjkoklh % jekukFk lqr egsUnz lqrk nsosUnz
I^ x ^ > ◌ॅ U4 ? ukxsUnz josUnzk% elqfj;k oklh czãiqjk lW xks'kkab± x`fgef.k nkS Hkzejiqj
= " % æ > .◌ॅ ◌ॅ E 2 oklh lqn; csymWp lW dkfrZd nq nkSA lqrsp nzksinh vjfj;k oklh
%' ; > D ◌ॅ flejokM+ lksnjiqj lW ÑikukFk lqr f=yksdukFk iRuhA nsosUnz lqrkS
6 C g C J' I^ 9 e 0
lqjsUnz iz0 lqthr 'kSysUnz iz0 mToykS Hkokuhiqj oklh dVS;k ek.Mj
4 @ 0 î b Õ> / ◌ॅ
lW crgu lqr ekèko nkSA lqjsUnz iz0 lqthr lqr vf'ouh dqekj
3 %' e 0 A
: = K &/ ◌ॅ I A C
jaxjkoklh ,dek [k.Moyk lW cklqnso lqr fo'oukFk nkSA lqrsp
%' 4 @ 0 9 _" lqtkrk 'kSysUnz iz0 mToy lqrkS lqfeJ.k xq#'kj.k jaxjk oklh ,dek
!Ç4" = K &/ ◌ॅ >I A C [k.Moyk lW t;nso lqr fo'oukFk nkSA ujsUnz lqrkS lR;sUnz uìsUnzks
%' e 9 u 0; ~ QwycfM+;k oklh Mhg nfjgjk lW teknkj lqr fo'oukFk nkS lq[klsuk
◌ॅ A C % & oklh vksM+k ,dgjk lW pUnzHk"k.k nq nkSA lqrsp flUèkq gfjizlkn oklh
◌ॅ b)" 2 %' 2 rhFkkZuUn lqr ifjey iRuhA lR;sUnz lqr [kxsUnz :ikSyh oklh
C E J' u &x f y{es'oj lqr mes'k nkSA lqrsp iwtkA uìsUnz lqr yEcksnj% csyk
²A «4 %' ' 0 jkeuxj oklh jktuiqjk nfjgjk lW ;'kksèkj nkSA lqrkp lq"kekA josUnz
y; . = ◌ॅ >S3 lqrk Hkokuhiqj oklh dVS;k ek.Mj lW ekèko lqr f'kodqekj nkS jaxjk
%' )' ^ b Õ> oklh ,dek [k.Moyk lW t;nso nq nkSA lqrsp fladw dapu ehuw
/ ◌ॅ 3 4: % = K &/
:fpA
◌ॅ >I 2 %' '
U IR - : xksUnokM+k ns'ks cjkjh & ipgh tftoky ewy % ekuk lqr yky
2 C 9 c C A ' lqr ccqtu lqr cnzhukFk lqrkS dsnkjukFk fo'oukFkkSA dsnkjukFk lqrk
c C " " _ : : &= v:.k o:.k J`f"V dqekj yyu dqekjk% [kxM+k oklh vksbuh lW
$. ◌ॅ %' " 9 vuwiyky nkSA v:.k lqrkS pUnzkuUn eqds'kkS ukjk;.kiqj oklh
PcÅ >" &/ ◌ॅ ?! [k.Moyk lW cnzh lqr Hk`xquUnu nkSA o:.k lqrk euh"k f'kjksef.k
%' " ) 4Ò" ,> dVgfj;k oklh ohjiqj ifupksHk lW eaxy lqr foUnks nkSA J`f"Vdqekj
b ◌ॅ = ; %' _:
lqrk 'kkyeiqj oklh cM+xke nfjgjk lW vuUryky lqr Hkqous'oj nkS
4 ◌ॅ # ºnA
cHkfuxkek yÙkhiqj oklh Hkwnso feJ nq nkSA yyu dqekj lqrk
% b = G bI _ 2 %' :
iqM+sUnkgk oklh 'kfDrukFk lqr jktsUnz nkSA
Z 4Q C q %'
9 dH s: n irkSuk [kkSvky ewy cjkjh xzke % usikyh lqr pedyky lqr
4 W I f'kokuUn lqrk yhykuUn [ksykuUn rqykuUn nsokuUn egkuUnk
= k 4 %' E o uokcxat oklh ikBd oa'kh nkSA lqrsp fueZyk Hkksdjkgk oklh
- F ◌ॅ =C L J' dudkSjk fn?kks lW txUukFk lqr gfjeksgu iRuhA yhykuUn lqr iou
! &/ ◌ॅ PQ C %' gjnk oklh xqynh [k.Moyk lW eqfDrukFk nkSA lqrsp dY;k.k Hkkjrh
¹" b W C@4 2 2 [ksykuUn lqrk fefFkys'k vatuh pqupquk dVgfj;k oklh 'kfDrukFk
2> 4Q C %' =Ë2 '
nkSA lqrsp xaqtu jatuA rqykuUn lqr QwypUnzA lqrsp dYiuk
~ ' [ PB'
eqYdhA
¼ ] : O { C 9 ç â- oRloky ujkSu cjkjh % ';ke lqr }kfjdkukFk lqrkS dSyw ywêhdkS
ç 9 Sb ; %' dSyw lqrkS ckcwuUn 'kksHkkuUnks jktiqj oklh nkSA ckcwyky lqrkS
9 L r3 C «A %' izeksnkuUn lqcksèk rseFkk oklh jkes'oj nkSA izeksnkuUn lqrk efg"kh
L ) 32 %'
oklh eèkqlwnu nkSA lqrsp twgh nhik ehyu uhDdw uwuwA lqcksèk lqrkS
5 ' r3 9 ) ·
rq"kkj xkSrekS idM+k oklh vksbuh lW fHk[kkjh dqavj nkSA lqrsp dapuA
$. ◌ॅ b& : %' ' Sb
9 ^ b÷ C 3 %' "
'kksHkkuUn lqrkS foosd foHkk"kkS lqgFk oklh pØèkj nkSA lqrsp fdj.k
: I ◌ॅ e A C J' dqM+qe oklh nsogkj lW lqjsUnz lqr fo'oukFk iRuhA foosdkuUn lqr
^ D %' â I lksukyh oklh lqdekj nkSA ywêh lqrk 'kqdnso fojsUnz lqjsUnzk flfl;k
e e > %' I oklh ckthryky nkSA 'kqdnso lqrk lqcksèk fouksn vf[kys'kk%
r3 ` &@4 ,> I %' dVgfj;k oklh egknso nkSA 'kqdnso lqrkS lqfer vferkS foliêh
I 9 9 â Á _ oklh ukScfryky feJ nkSA fouksn lqrk jfgiqjk oklh ohjks nkSA fojsUnz

%' ` Ò %' e lqrk dqUnu pUnu uUnuk% [kxM+k oklh vksbfu lW dqej rqylh nkSA
: &= $. ◌ॅ : lqrsp vk'kk foHkk vkn~;k lq[klsuk oklh ÑikukFk lqr lfPpnkuUn
%' H4 b H* & 6 C iRuhA vijk 'kkyeiqj oklh izHkkdj lqr fojsUnz iRuhA lqjsUnz lqrk
l J' 4 b e
t;Jh jktJh ttqvkM+ njHkaxk oklh lqn; csymWp lW f=os.kh lqr
J' e >_ _ 2H
thrukjk;.k nkS tudiqj ¼lk<+k½ oklh HkxhjFk nq nkSA lqrsp
> .◌ॅ ◌ॅ g^" >" %
( ) b=C 2 %' V"'
bUnzk.khA
? IR = (b= ) 9 : I NbZ ns'ks uxjg ¼Hkkxyiqj½ jrkSyh nfjgjk % cklqnso lqrk
L' 9 Á iapkuUn vuwiyky nkeksnjk%A iapkuUn lqrkS ukSofryky ;qxs'oj%
ÐxA 4:/ %' Á 9 ekuhdiqj 'kkgdq.M oklh nkSA ukSofryky lqrkS t;izdk'k izHkk"k
>4 b) &= * %' g [kxM+k oklh fo|kuUn >k nkSA lqfe=k lqrkp y{eh xaxk yfyrk
² == E ² b Á=> ueZnk y{eh lqrk Hkokuhiqj ukSxfN;k oklh Hkjr feJ iRuhA xaxk
b _ J' == = S / cuxkao oklh uoy fd'kksj >k iRuhA yfyrk vksfy;k >aMkiqj ia0
J' > i 0 82 J'
u?kquUnu >k iRuhA ueZnk xeSyoklh vufy dqekj >k iRuh

E =T : J >4
t;izdk'k lqrk jkenso jkefou; cgnwjk oklh y{ehdkUr >k nkS
I > ²# % L
izeksn lqrkp uhrwA
'
Tß b) Y> _ H4) m ð eSfVªd izHkk"k lqrk dUgS;k Jh vk'kh"k czãKkuh oklh tySokj tky;
> =4 k: * k: % 4 0 txnh'k Bkdqj lqr fo|kuUn Bkdqj nkS fo'kuiqj Lo0 jkeq nkSA yrk
P %' I 0 ! (#0 ) nsoh lqrkp vatuk iz0 xqfM+;k ¼vkbZ,llh½ eèkqjkoklh :pkSyh ,dgjk
2
3 p K ◌ॅ 4 º C bà J' lW 'kaHkqukFk lqr Hkk"dj iRuhA
' $ K R) 4-? IR U4 ?= : fg vFk vksM+k ,dgjk 'ks"kka'k&NbZ ns'ks xks'kkab±xkao % lkuUn ikS=
4¨2 C E 9 &G "- U4 ?= 'kEHkqukFk lqr furZyky lqrkS vy[knÙk jadef.kdkS xks'kkab±xkao oklh
4Q> ] ◌ॅ · >" v %' 'kfDrjk;iqj ujkSu lW xkSjh ukjk;.k lqr cStw nkSA vy[knÙk lqrk
&G c C cA b=
dsnkjukFk rkjds'oj iapkuUnk% Hkxyiwjk oklh nkSA lqrsp Hkwous'ojh
%' bnA V g' H* )
bykorh lqfe=kA vkn~;k efg"kh cqèkoky lW xqykc iRuhA vijk

- ◌ॅ ! J' V
◌ॅ s >" J K I >"
bykorh cM+xkao oklh jktuiqjk nfjgjk lW mxzukjk;.k iRuh , lqr
2
g ) ) 3 ◌ॅ 3 >" J nsoukjk;.k vijk lqfe=k efg"kh okjh efg"kh cqèkoky lW voèkukjk;.k
K i◌ॉ॰ e l' c C iRuh , lqr MkWñ vejsUnz lqrsp cwPphA dsnkjukFk lqr iq#"kksÙke%
ÇÆG Õ> / ◌ॅ ~ fg rsrjh oklh dVS;k ek.Mj lW luQwy ikS= gksfjy lqr jke izlkn
1 %' 4c ' nkSA lqrsp ljyk 'kkjnkdsaA vijk dsnkjukFk lqr ujksÙke% lrhpkSjk
c C ÒG p =C % oklh txUukFk nkS lqrsp vUuiw.kkZ cM+xke oklh dudkSjk fn?kks lW
" E = - F ◌ॅ b J' K cyHknz iRuhA , lqrk d:.ks'oj o:.ks'oj fgVyj foosdkuUnk%
NA NA , ^ vijk ljyk eaxyokM+ ekuh lksnjiqj lW Qrqjh lqr fo'onso iRuh ,
D ◌ॅ ~ AI J K
lqr izQwYypUnz%A vijk 'kkjnk iqM+SUnkgk oklh ekuh lksnjiqj lW
~ |' 4 ± D
lksuefu lqr pUnz'ks[kj iRuhA lqrsp y{eh lqf[k;kA iq#"kksÙke lqrk
◌ॅ D R& J' ² &>'
jkts'kje.k jkds'kje.k jtuhje.kk% csgVk oklh eaxjkSuh ikyh lW
ÇÆG q4" c4" " .,
=] ◌ॅ fg $ xA %
pUuk ikS= Nsnh lqr ukxs'oj nkS jruiqjk oklh fn?kks lW vfèkdyky
F ◌ॅ 3 2 %' & nq nkSA lqrkp lq[kek lqtkrk dqeqn eèkqerhA vkn~;k rseFkk oklh
:P 32 ' H* C ] rjkSuh djegk lW ;nqohj lqr lqoa'k iRuhA vijk folkSuh oklh
◌ॅ >2 4 J' Í > 2 ;nquUnu lqr jes'k iRuhA ujksÙke lqrk izHkkrjatu fuR;jatu
«4 J' ÒG b u jkejatu gfjjatuk jaxjkoklh ,dek [k.Moyk lW equhyky nkSA csjek
= K &/ ◌ॅ P oklh ijekuUn nq nkSA izHkkr jatu lqrk efg"kh cqèkoky lW lqjs'k nkSA
%' . 2 %' b
4 - ◌ॅ e4 %'

- - : èkjeiqj ns'ks j'kk<+&f'kouxj&iwf.kZ;k oklh %
vFk cfgjokM+ ijgV ewyxzkekjEHk %
vFk iYyh xzke r= foth dfiynso% , lqr lksenso , lqr oklqnso
, lqr jkmyHk`xq%A , lqrkSA ,rL; iRuh izFke%A r= ,dk% lqrkS
! "#$%& ! vfHkeU;q iq#"kksÙkekSA vfHkeU;q lqrk fod.kZ o::fp lkxj firkEcjk%
' ( )) * +, - ./ + ◌ॅ Hk[kjkSyh ldjk<+h lW n'kjFk nkSA oj:fp lqrk nsYgu lksYgu fresa
01 2 ) * 34 34 56 7, 8 eqxfj;%A r= eqjkjh cgsjk<+h xzkeoklh , lqrkS nsoikf.k pUnzifrA
7 9: + ' *;< nsoikf.k lqrkS gksfjy nsgfj vkn~;% lqjxu lW xaxksj nkSA gksfjy lqrk
' = > ?@ ,4 +◌ॅ ,6A 2 y{ehdaB t;daB lks[ks yM+kou ';kedaB gsyuk% r=kn~;ks lfjlo lW
= B6 C 86 C D 4 E 6 C :4 ds'ko lqr dkUg nkS vU;ks [kkSvky lW okNs nkSA t;daB lqr
@F + + +◌ॅ G1 H 2 F I? +◌ॅ
LFkkukUrfjd jfr% iokSyh lW ohj nkSA jfr lqr B0 oklqdh fu[kwfr lW
J 2 86 C K4L M +◌ॅ
egkeÙkd tx)j nkSA B0 cklqdh lqrk xksfoUn ujgfj tuknZuk%
2 C0 4. N +◌ॅ > % ,O
rYguiqj lW jRukdj nkSA ujgfj lqrk okjkg dmjs f'k:dk% ujkSu lW
2 C0 9 A P 4> 404
( 34"
dksus nkS ldjk<+h lW thos'oj nq nkSA egks ckjkg lqrkS fnudj
◌ॅ 2 4> > Q 1) 4/4
HkkuqdjkS ldjk<+h lW pk¡M+ks nkSA mpfr lW gVo; nq nkSA Hkkuqdj lqrk
◌ॅ RS 2 + ◌ॅ TU 0 ! 2 = 9>
iztkdj egks :fpdj esèkkdj eèkqdjk% ek.Mj lW ekaxw nkSA izKkdj
04 V/ + ◌ॅ W 2 * +◌ॅ
lqrk foHkkdj xq.kkdj gfjdj fnokdj izHkkdj n'kkoèkkuinkafdr
>X 8 0 ! 2 V = ) * 5Y
!
Y Z +◌ॅ 6, N 2 [
jr~ukdj jfrdjk i.Mqvk lW uksus lqr Fks?kw nkS ?kkslksr lW uksus nq nkSA
' > 0 01 Y40 6
xq.kkdj lqrkS Jhifr x.kifr lksnjiqj lW ik¡[kq lqr jke nkS [kkSvky

Gene o Logical Mapping

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Gene o Logical Mapping

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

 

( . . . .)

(िडिजटल इमेिजंग, िमिथलार अंकन, देवनागरी िल यंतरण आ सपादन)

 गजे ठाकुर

No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system

M/s SHRUTI PUBLICATION, 8/21, Ground Floor, New Rajendra Nagar,

Designed by: Prity Thakur

Printed at: K.V. Publisher & Printer, Delhi-110002

Distributor : Pallavi Distributors, Tulsi Bhawan, Ward no.6, Nirmali,

िकछु िबदुवार िववरण:

आयभ वैािनक 476-550 आयभ वैािनक 476-550

महाकिव िवापित ठाकुर1350-1435

-राजा बुिGनाथ चौधरी(मालjार)-कुमार वै=नाथ चौधरी

- छ3नाथ चौधरी (दुग<गंज)-टंकनाअथ चौधरी-कमनाथ/ शेषनाथ/ \dनाथ

एक छिल महारानी- डॉ. मदनेLर िम6

सुरगणे लौआम- गो3 पराशर

लौआम गाम मूलतः बसैठीसँ पूिणयWक बीचमे- आब निह छैक।

ितलैबार मूलक शािडaय गो3ी

-महाराज कृcणदेव (पहसरा बसैटी)

राज बनैली- रामनगर/ 6ीनगर/ गढ़बनैली/ सुaतानगंज/ चंपानगर।

खW- कुिजलवार उaलू- काCयायन गो3

चBदा झा- माडर रजौरा

रामोऽवेिQ नलोऽवेिQ वेिQ राजा पु\रवा।

अलकय धनं Oाrय नाBयदेवोनृप भिवcयित॥

वषकृCय- अयलीह िबहुला देलिBह पसािर,

(1) शािडय गो -मूल परस1डा परस1डे

(7) अथ कायायन गो ातगत मूल (13) अथ िव"णुवृि$ गो ातगत मूल

(8) अथ कौिशक गो ातगत मूल (16) विश& गो

मौिलक उ?चारण लौिकक उ?चारण

$येक मूलक कितपय मूलPाम होइत छैक यथा-सोदरपुर मूल मे

सोदरपुिरये सिरसव सोदरपुर तेतिरहार

सोदरपुर मानी सोदरपुर िसमरवाड़

सोदरपुर िदगउ,ध सोदरपुर जगौर

सोदरपुर कटका सोदरपुर सु,दर

सोदरपुर रैयाम सोदरपुर मिहया

सोदरपुर हसौली सोदरपुर पचही

एिह पु2तकक पाठकक सुिवधाथ िकछु िदशािनद.श:-

पंजी 7बंधक पृ&भूिम

भूपालाविन मौिल र` मुकट

  :

a 6B!  b  cd e Uf 6-g

 ! "#

 ! "# $ % 1350-1435

 ! )-B  /a ¼- a/

 #! - 4◌ॉ. 3We C

9´ ½- O> b

½   : } Y- U- R 6

¿Y  : bÀ O>

- Ãh ( $ A0)

- . (5- Ä1 (0-I YA )-  B m 3Åड़-   /\R -  h 

 , 1 2 $%  $ A0- Ãh-h16-1-A¡ 16 (.◌ॉ Y   :61

 i P/  e P\R w?X ¢ ! - 3  Y  hÍ 

"&)  0  1 2-  3   ~   ~ k 3(

]6  P –- h -  t.'- Ñ - ' 7 0 R 

7 ,- f  @»:- 1 O>

@Ó- -[  Y W   u n /    ¾  t >  :  Y

Av P-  ©

¥Âp )Âp p   F

/ !Õ   kÖ uh× Ø Ù

 e Uf -  A#e\R - h   Ä

. - o| -

bÀ-  9!, T- 9!, 4- 9!, -6-

 R 1 P b F à - /8  :  R át C    R Xv

% 9>  .-  : an o- 4◌़> -  .4.8.

( . . . .)

(िडिजटल इमेिजंग, िमिथलार अंकन, देवनागरी िल यंतरण आ सपादन)

गजे ठाकुर

िकछु िबदुवार िववरण:

आयभ वैािनक 476-550 आयभ वैािनक 476-550

महाकिव िवापित ठाकुर1350-1435

ितलैबार मूलक शािडaय गो3ी

चBदा झा- माडर रजौरा

अलकय धनं Oाrय नाBयदेवोनृप भिवcयित॥

(1) शािडय गो -मूल परस1डा परस1डे

(7) अथ कायायन गो ातगत मूल (13) अथ िव"णुवृि$ गो ातगत मूल

(8) अथ कौिशक गो ातगत मूल (16) विश& गो

एिह पु2तकक पाठकक सुिवधाथ िकछु िदशािनद.श:-

:

a 6B! b cd e Uf 6-g

! "#

! "# $ % 1350-1435

! )-B /a ¼- a/

#! - 4◌ॉ. 3We C

9´ ½- O> b

½ : } Y- U- R 6

¿Y : bÀ O>

- Ãh ( $ A0)

- . (5- Ä1 (0-I YA )- B m 3Åड़- /\R - h

, 1 2 $% $ A0- Ãh-h16-1-A¡ 16 (.◌ॉ Y :61

i P/ e P\R w?X ¢ ! - 3 Y hÍ

"&) 0 1 2- 3 ~ ~ k 3(

]6 P –- h - t.'- Ñ - ' 7 0 R

7 ,- f @»:- 1 O>

@Ó- -[ Y W u n / ¾ t > : Y

Av P- ©

¥Âp )Âp p F

/ !Õ kÖ uh× Ø Ù

e Uf - A#e\R - h Ä

. - o| -

bÀ- 9!, T- 9!, 4- 9!, -6-

R 1 P b F à - /8 : R át C R Xv

% 9> .- : an o- 4◌़> - .4.8.

(1) - EF G- Y $$

%( %(1 ã @ó6 ½ @ó6

(10) H O# G JK# (19) H H Z [ G JK#

(11) H P G JK# (20) #E G

k# : 1 : H ¾ 1a-I3F :

@ I3F : ç k# : - . HÑ : /a ! ' kA Â

/a 3 : /ß : Y : >F - -3 - C , Y[

/a Y1- : /ß : Y : Ú, A, - Y1-

= BD " $ a, - -:-

Q b - Y _ F B /0 - R ढ़. F

" ' , " RU

: c -£ b r# L. b r#, ¤ c b r# V

# 89 : ;, 1420 /

!G w0 # ! [ ! [ ; [,

3! ²! : G

y; : ;

3ड़{'T : cª ;

- : 7 ? ;! !Ãs

? ; u Y : g T Iz5 ?ड़ fu'ka[kq ns'ks ljkSuh % vkuUn lqr Ñ".keksgu% [kkM+koklh

W 2*!3! ? 3!

3! u 23!:

P T3! 6 : !

! ¥[Ý ( 7G)

Qड़{RW ^ A /!

7 6 T : 7 6 T ! T, ; 6 T,

T ! T w0 ! [G

3! u ? 3! 3ß [ : 3ß [ lqyrkuiqj ns'ks [kok'kiqj iq"iukFk feJ % iq"iukFk lqrk

|ड़{7 ! [ #

v'3! ¤; : ¦* ¤; 7 ;