You are on page 1of 5
“in hoc nghién cuu su cén bang cla vat rén dui tae dung ica cac luc. Trang thai can bang cua vat duoc hiéu la trang thai chuyn dong khéng 06 gia téc, tue la chuyén dong thing ve du, dc bgt La trudng hop vat ding yén, trong hé }quy chigu quan tinh. (Trong cac bai toan thuong gap thi hé Te] uy chide gan lién voi Trai Bat duoc coi gn dung a hé quy higu quan tinh). Nhiing luc tac dung len vat 6 trang thai cén bang thuong la nhing luc nao? Trude tién cén phai ké dén trong luc. ‘Trong luc tac dung lén mét vat ran chinh la tang hop cc Tr qf tong luc tac dung len tung phan ti cua né, Gid cia trong luc di qua khdi tam cia vat Tip theo cén pha ké dé cde phan luc lién Ket. BS 1a cdc luc ngan cn kitong cho vat chuyén dich theo mét huéng nao di. Huong tac dung cua phan luc lin két nguoe véi huéng ma Te 4] ignkét ngdn khong cho vat dich chuyén, Phan uc lién két cdo lye dan hi va cc luc ma sét. Bac diém cla cdc lye nay la dd ONG iin cia ching va doi Ki c& hutng téc dung la khang biét duoc ‘rude va phy thude vao hinh dang oda vat, vao trang thai bé mat tiép wie va phy thude cd vao ca ye kde tac dung ln vat. Vie xa dinh dung hutng cia cae phn ye dong val rd rt quan trong khi gia cc bai todnfinh hoe. Vi vay ching ta hay xét xem mot 86 dang phan lye lién kat e6 huong nhu thé nao. 1. Vat dat trén mot mat nan hay gid dé Khéng cb ma sat. Khi ma vat tip xic v6i gid d chi & mot dig thi ‘phan luc 06 did dat tai diém tiép xtc ‘Vahueng hod la theo phap tuyén cla b mat vat (H.1a) hod la theo phap tuyén bé mat cla gia d (H.1b). Phin |uc loi nay goi la phan luc php tuyén, 2. Lién két duge thuc ign bdi mét ‘gi déy mnh, mém, Phan lye cla soi sy ludn huong doc theo soi day, tt Giém soi day ni vao vat (H. 1c). 3. Lin két nha 6 true dang hinh try, Trong truéng hop nay tryc ca 8 ‘Vuing g6c véi mat phéng tac dung cla. 'yo(H. 1d). Phan luc cia 6 truc 06 thé 4 huong bat ki n&m trong mat phang ‘wuing 6c vei truc cia nd, SO 30 THANG 08 - 2005 Cc dang lien két néu trén la cae lién két ty tudng hy la lién khdng co ma sat (Ousi day dé don gian J Chung t61b6 cac dau vecto. Va 7 Khi cin, céc dai luong vécto oN ee 88 duge in dam) = 4. Kh c6 ma sat gita vat va mat tiép xdc thi ngoai phan luc php tuyén ra cbn ob mot phan luc na, do la luc ma Sat Fs Luc ma sat luén cb chigu nguge chiéu dich chuyén cla vat. 'Néu vat dang ding yén th iyc ma st nghi co gia tr du dé ngan ndng cho vat dich chuyén. Gia tri cyc dai cia lye ma sat nghi bing luc ma sat trugt: Fmumar= kN 6 day k lah 86 ma sét, con NV la phan lye phap tuyén cla ‘mat tiép xc. Nhu vay ty thudc vao cac lye khac tac dung vao_ ‘vat ma lye ma sat fnh od thé nha cdc gi tr tu hong dn gid {t}.CUC dai Fynmax- Ki do phan luc tong hop R = Fis +N cba ‘mat tigp xc sé thay déi tis gia tN dn gia tr cye dai nao do (xem H.1e). Géc ¢ tao béi R va phap tuyén voi mat tiép xOc thay d6i tu 0 dé gia tri gp dugc xd dinh bei didu kién : 189 = Tyas = (1g6c nay duoc goi la goe ma sat), ‘Trong finh hoc 6 hai bai toan co ban sau: 1. Xac dinh diéu kign d6i v6i céc lyc tac dung dé vat & trang thai cn bang, 2. Xac dinh lye téc dung [én vat (thuéng la xéc dinh phan "yo in ket) kh diet vat nm 6 trang thai cén baing, Dudi day ching ta chi xét nhiing hé ma tat cd cc lye tae dung lén vat n&m trong cing mét mat phang, Hé luc nhu vay oi a hg Wye déng phang, Chuyén dng bat ki cla mét vat rén o6 thé xem nhu ting hp ela hai dang chuygn ding: chuyén déng tinh tign va chuyén dng quay (rung quanh mét rc no dé). Mgt vat s8 vn ding yén néu nhu khéng c6 nhing nguyén nan dé dén chuyn dng tinh tién hay chuyén dong quay. 6) voi chuyén déng tinh tign thi tt c& ce diém cla vat déu chuyén dong nhu nhau: c6 quy dao giéng nhau va tai mdi thoi diém o6 van téc nhu nau. Vi vay voi chuyn dng tinh tin chi cin x6t chuyén dong ca mgt diém cla vat- dé la kg tam oa no. 'Néu téng hop ca luc tac dung en vat bng khng ti Khoi tam cua vat sé bao toan van tbe va néu no dang ding yén thi ‘van tig tuc ding yén. Nhung diéu kién do chua di dé dim bao ‘vat sé 6 trang thai cén bling, Thi dy néu tée dung vao vat hai |uc.¢6 6 lon bang nau rhuung nquoc hung nhau sao cho gia cela ching khong trung nhau (hé hai luc nhu thé goi 1a mot ‘Agu luc) Khi d6 16 rang téng hop cae luc bang khéng nhung ‘Vat khong ding yén ma s8 quay (2). ee ——~ PX Pe Ty ‘iu kign this hai dé vat nam 6 trang thai cén bang la téng ai $6 cde mémen luo d&i véi mot diém nao d6 phai bing inong. Ching ta nha ia rng, mémen cba luc Fi vai dim Ola tich Fh (H.3), 6 day hr (tay don cia lye) la khodng céch WO t6i gia eta luc. Mémen lyc duge quy uéec la duong néu lye 6 xu huéng lam quay vat _nguoc chiéu kim déng hé, trong ‘rubng hop nguge lai thi mémen luc la am. C6 thé chon dig O ‘mOt cach tly y. Thye vay, néu tng hgp cc luc te dung lén ‘vat bang khdng va téng céic momen luc déi vai digm O nao dé bang khéng thi téng cdc mémen lye d6i voi diém ©, bat ki kde O cling bang khéng. Ching ta hay xét momen ca lye F d6i voi diém O; (3): Fhy = Fh - aeoses) Bai luong Feosar chinh la hinh chigu cla F én phuong 0;. Néu ting céc vec to lye bang khéng thi téng hinh chigu ‘ea ching én phuong bat ki cing phai bing khong, Vithé Fh, = }iPh-a¥,Feosa =0, Nhu vay, d8 cho mét vat nam edn bang thi tng tat c cdc \véc to lye phi bing khéng va t6ng dai s6 céc momen luc di Voi diém © bat ki (trong mat phang tac dung ca céc lyc) pha bing khong: 5-9 On? Saeed Khi digu kgn tht nhat (*) duge thyc ign thi gia tc kh tam cola vat bang khOng; kh diéu kén thu hai (**) duoc thye hign th van t6c géc cia tat cd cdc diém cia vat khong thay déi va néu nnhu vat dang diing yén thi van t6c g6c cla né van bang khong, Phuong trinh véc to (") 06 thé duge thay thé bang hai phuong tinh v6 hudng: $F, =0, DF, =0 6 day F,, va Fi, a hinh chiéu ota luc F; len ca trc toa d xva ¥. Khi gidi céc bai todn tinh hoc, dé nhan duoe cae phuong trinh dugi dang don glén nha, nén chon mt trong cdc truc toa d6 vudng géc véi mét s6 nhiéu nhat 06 thé ca ye chua bist, & coon cde mémen luc thi due tinh di voi giao diém ca og, hua biét 65. Néu cdc luc tac dung én vat nam trong oe phéng song song nhau ti s6 phuong tinh cén bang dugg «i yuéng cdn 2 phuong tinh. Thue vay, néu hung mt trong tructoa 46, thidu true X, vudng goc voi gid cua cc luc thi : iu cba mbiluc ln tye ny bing Kno, va cc i 48 vat nim can bing la: 5 i ca on mat cach ni (Khi ny, ruc ¥ song song vai eae yo). Con rm a vd cae diéu kign can bang cho vat trong trudng hop cag tac dung ndm trong cae mat phang song song nhau : Tory =0. Ee Cac diém A va B khéng dugc nam trén mgt dudng song song vei cae luc. ‘Déi voi cac vat chi cé thé quay xung quanh mot truc 6 di thi iu kién cén bang duy nhat la téng dai s6 cdc momen .d6i véi tryc quay bang Khdng. ; ‘Sau day ching ta sé xét mot s6 bai ton cy thé. ‘86 thyc hign diéu kién cén bang (*) cla thanh cn phai ddung mét phan luc lénthanh tai diém tya (diém tgp xic vei 16), 06 huéng thang ding en trén va c6 d6 len béing : ZA. = Dime)= 0055, (N), 6 day gla gia te roi td ‘Dé thuc hién diéu Kién can bang (**) digm tua phai ‘cach diém O mot khodng x sao cho 33 (mg.x,) — Rx =I dy x, la khang cch ti O dén qua cu khdi luong m,, ta aang + 2a.mzg + ..... + l0a.myog = Re Tu phuong tinh nay im duge : x = ase ‘the la diém tua tring voi tam cia qua céu mz, § Bai toan via xétthye chat la bai toan xae dinh khéi cla cc chat diém ném trén mét dung thang. D8 dang chi minh duge rang : Ki tam cla hn chait iém 6 kh ‘My Mz, ..., my NM tN cing mot dudng thang va 6 céc! 66 tuong ting x7, x2, ..., 9, 66 toa dé dude xéc dinh bang o q Moy M= Som, Khdi ugg ba ist ern tip trang 19 cA an TUANIZ na oF Prep {8 tim khoi tam cla. cae vat dng nal, ngudi ta thudng si cng dé tinh chat oi xing cia vat, Néu vat 06 mat phang, ‘ry hay tm dl xing thi Kh tém s& nm tuong Ung trong mat hang, tren truc hay ta tim d6i xing, Nhu vay kh tam cia cc NY vat déng nhat nhu mét vong tron, mot dia tron, mét thanh man, mot ban binh chi nhat hay cia mot hinh cdu nm tai tim d5ixung cla ching, cidng chet ung, khGi tam cla tim pha nim trén dung ‘dng di qua tém (O) cia inh tron ton va tém (o) cia hinh tron aif 1nd. Gid st no nam tai diém O" cach tam hinh tron én mét doan x (xem H.5a). Ta “tap” phn bi Kho8t bang 1m6itém tron sao cho tim tren fon tr thanh dng nat. Khi d6 kh tm s& chyén dén diém 0. Vi vay tng momen cua cdc trong ye aba tm tron lic au va olla tim tron ban kent r duge *ép va0" doi voi O phai bang khong (em H.5b) : eet ESE Fa) (pla khdi tugng ring). Trude ki chuyn sang phan tich cfc bai toan tgp theo, ching ta hay phat biéu hal bé dé, ma ta d8 dang ching minh, «8 sii dyng trong phan sau. 186 d8 i. Khi dich chuyén luc tée dung Ién vat rén doc theo gid cila ching thi Khéng lam thay déi mémen cua luc d6i véi mét diém hay d6i véi mét truc. 'NéU cc ye tc dung ln vt 6 gid ing quy th ching ta oS thé ich chuyén cc luc doc theo gia cila ching dn giao diém, réi ‘cong ching theo quy téc hinh binh hanh. Néu luc t8ng hop ‘bang khong va vn te ban du bng khong hi vat s8 ding yn, 36.68 2. Néu c6 3 lye khéng song song nheu, cing ném trong ‘mgt mt phan, téc dung lén vat vé dui te dung ctia cdc luc "ay vat ném cn bang th gid cla céc luc d6 phai déng qui. Sai todn 3. RG! qué ni KRG soo treo bing i phunng thing iheo phuiong ngang rang é Cac ye tae dung len vat l& trong luc mg va cc tue cng T; va T2. Ching ta hay chiéu ce lye nay len cae ‘truc toa do X va Y ri sau do vidt cae diéu kign can bang : - Theo tue X : T; - T)sinee =0 ; theo tye ¥ : Tycosax — mg =| Giai hé phuong tinh nay ta duoc : a) Cac lye tae dung vio vat la trong lye mg, phan Io phap tuyén NV ciia mat phang, luc cang T cia soi day va ema, sat truot Fp; = kN. ay i Ching ta hay viét eae digu | kign cn bang cla vat: tmg Theo te X ta 06: Tease —Fy,=0 (1). Theo to ¥ ta.06: Tsina +N -mg=0 (2). Tu2) sy aN Khid6 Fas = kN = kmg ~ Tsince) Thé vao (1) ta tim duge : 8) b) Tu (8) suy ra rang 7 88 oye tidu khi mu s6 (cose + sina) cue dai. Bat k = rg 6 thé bién déi mau sé nhu sau : i aap cont) Bigu thi nay oye dai Khi ce — @ = 0, TU dd ce= op go. [r+ ige: va case: = Cac Ie tac dung tén thang - 6 8 tong tue mg, ‘9 ’ang dugc bigu thi trén H.8. Ac phan an nha va tua RaW, 2 Pe a Phan We cla san nha va tung ‘ns Rp =N, i : ny thang nm 3 tang /a + Fins. Dusi tac dung cia cae luc thai can bang. Ky higu FA 6 dai ca thang la 21, Bitte Cho téng inh chigu cc Ie 1én ca true X va Y va cde momen lye cla ching déi vei diém ‘A bang khéng, ching ta nhan duoc ba Phuong trinh sau day : 2, Fg Shs oN) =0 (3) 1g nhd nha (4 = Ctpin) cia thang ma khi 46 thang ném 6 gidi han giéa ding yn va trugt cho nén cdc |ye ma sat finh la oye dai, vi thé ta 06 them hai phuong tinh : Fi 1 As Fine=KoNy (8). Giai hé cae phuong trinh (1) - (6) ta tim dug Cys! min = ACER = 385". thé gi bal toan nay theo céch khdo, Bu tén cng ta i cdc gid cia cdc phan lc Ra, Ra dé A va ciém BH). Muén vay ching ta dung g6¢ p, = arerg i (g6c ma sai) ai A. 86 la gdoma gid cla phan uc ta A Iep vei phédp tuyén. Bang céch tuong ty chuing ta ké gid clla phan luc tai B. Vi thang ném cén bang dudi téc dung cia ba lye mg, Ra, Re nén gid cla cae lye nay phai cét hau tal mot diém (diém ©). Ki higu giao diém cia gid cdc luo mg va Ng a D. Xét tam gide BDC ta 06 : ky co & = 99, =k 6) Bats92= ©) Nhung BD = Icosa, CD = CE - DE = CE - BO. Tistam giéc CEA ta tim duge : icos0y, % t CE = BAcOtg® j = 1c080, yy C018 = 1 8 Tutam gidc BOA ta 05 BO = 2st, j vay cD = 22m 2g THE CAO Hin 4 1 va BD vao (6) ta nhan dugc if $ 8 Chi cn mgt dong dé gia bai nay, trinht tmen d6i voi diém O me -Fl=0 (acti cin thanh), ti d6 tim duge F= "5 Vige chon hop li diém dé tinh mémen da cho phép ta khong cn phai xét dén phan tuo. Ching ta ding phuong tinh \ momen déi véi tam O cia qué odu | \ Mémen cla céc luc mg va N d6i voi O éu bang khéng. Vi vay gia cla lye ‘ang T phai di qua tam qua cau. D8 cd hai phuong tinh cén bang nda ching ta cho tdng dai s6 hinh chiéu ca¢ luc én phuong thang ding va phuong ‘gang bang khéng. Teosa = mg, Tsina = N Tu hinh vé ching ta tim duge sinc: = ite va cose = te Thay vao hai phuong tinh trén chung ta tinh duoc 7'va.N. Bai toén 8. MOt khdi. lap Phuong nd trén mat sén nam gang. DS Jet duge kndi. 66 qua mét canh ea né thi cn {€¢ dng mét ive theo phuong gang, nhd hat bing bao nhigu (12)? Noi chung, Khi gia bai toan nay, nguoi ta thuong xudt phat tu ond kh Kh6! bat du bi lat quanh trye quay di qua O thi n cba luc tac dung F va eta trong luc mg di vi true ht cén bang nhau. Bigu do di nen ta dung, Nhung tai sa0 ii a Khng tinh dén phan tye V ca mat san? Thuong thi hoe sin tra li cau hei nay khéng ding, Vain dé la 6 chd phan iyo. kh6ng pha khi nao cing di qua tam cua kai. Ki ching tate dung Ive F vao khdi, gia cua Iyc AV (ludn cén bang vor Iyo cla khoi len san) sé dich chuyén vé phia diém 0, vo thoi did khi ma Kh b lat thi lye V di qua O va momen cua 10 dl voi diém nay s8 bang khéng. Bang cach chon diém O «6 tinh mémen chung ta d khéng pha xet dén phn lye ova “] san va lam cho vigc gid bai toan tré nén don gin hon nhiéu Ro ng le cc fu Khi nd duge dat vao canh & mat trén cua hdl va 06 gi tri bang 3 (Co thé lat duoc khdi bang lye nu thé vi bt ig tr nd cia 1g 86 ma Sat gida kn6i va san duge khong ? Di ahi le Kndng, ‘pé lat dugc khéi voi luc F = 3 thi khi con phai khong dude trot ten san. Vivey B= Frames =hknghay kad. ‘Mot diéu thd vj la khi hé 86 ma sét nhd van 6 thé lat duoc kj bang mot ye nd hon "3B Hy suy nghi xem kh dé fn pha huéng lu te dung nu thé no? ‘Sau day ching 16i dua ra mét s6 bai tap 48 ban doc ty gid. BAI TAP 1. Hay chung minh rang khdi tam cua mot hinh tam giac déng hat tring v6 giao cia cdc duéng trung tuyén oda nd (Ghi cha :

You might also like