მათემატიკა 7 (მასწ.წიგნი), ჯაფარიძე, წილოსანი, წულაია

nana jafariZe  maia wilosani  nani wulaia
maTematika 7
maswavleblis wigni
2
sarCevi
Sesavali. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
erovnuli saswavlo gegma. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
წლის ბოლოს მისაღწევი შედეგები და მათი ინდიკატორები. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
Sinaarsisa da miznebis ruka. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
მოსწავლის შეფასების სისტემა. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
gTavazobT ramdenime gakveTilis sanimuSo scenars. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
I Tavi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
1. gameoreba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
2. gamosaxulebaTa mniSvnelobebis Sedareba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
3. ricxvis naturaluri xarisxi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
Seamowme Seni codna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
4. gayofadobis niSnebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
5. ricxvTa gayofadobis zogierTi Tviseba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
Seamowme Seni codna:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
6. simravle. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
7. simravleTa toloba. qvesimravle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
II Tavi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
1. geometriuli figurebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
2. wrfis da wertilebis urTierTmdebareba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
3. wrfeebis urTierTmdebareoba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
4. sxivi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
5. monakveTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
6. naxevarsibrtye. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
8. kuTxis gazomva. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
9. kuTxis biseqtrisa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
10. mosazRvre kuTxeebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
11. vertikaluri kuTxeebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
12. kuTxe or wrfes Soris. wrfeTa marTebuloba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
13. texili, mravalkuTxedi, samkuTxedi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
14. samkuTxedis simaRle, biseqtrisa, mediana.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
15. wrewiri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
III Tavi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58
1. monacemebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58
2. cxrilebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
3. wriuli diagrama. piktograma. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
4. monacemTa saSualo, moda, mediana. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
5. procenti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
6. ricxvis povna misi procentis mixedviT. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
7. ori ricxvis Sefardebis procentuli gamosaxuleba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
8. proporcia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
9. proporciuli sidideebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
10. ricxvis dayofa proporciul nawilebad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
11. ukuproporciuli sidideebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67
3
IV Tavi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
1. uaryofiTi ricxvebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
2. racionaluri ricxvebis Sedareba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
3. ricxvis moduli. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
4. racionaluri ricxvebis Sekreba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
5. racionaluri ricxvebis gamokleba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
6. racionaluri ricxvebis gamravleba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76
7. gamravlebis ganrigebadobis kanoni, frCxilebis gaxsna. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
8. gantoleba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
9. gantolebis amoxsna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
10. amocanebis amoxsna gantolebebis meSveobiT. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
V Tavi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84
1. mimdevroba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84
2. sakoordinato sibrtye. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
3. grafiki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87
4. paraleluri gadatana. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87
5. RerZuli simetria. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
6. wrfeTa paralelobis niSnebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
7. paralelur wrfeTa Tvisebebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89
8. samkuTxedis kuTxeebis jami. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
9. samkuTxedebis tolobis I da II niSani. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
10. tolferda samkuTxedis Tvisebebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92
11. samkuTxedis tolferdobis niSnebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93
12. monakveTis SuamarTobi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
13. samkuTxedis tolobis III niSani. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
14. samkuTxedis gare kuTxe. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
15. samkuTxedis utoloba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
16. marTkuTxa samkuTxedi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
17. kuTxis biseqtrisis Tviseba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
18. paralelogrami. paralelogramis Tvisebebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
19. rombi, rombis farTobi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
20. marTkuTxedi, kvadrati . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
VI Tavi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
1. xarisxis Tvisebebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
2. erTwevri. erTwevris gamravleba da axarisxeba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110
3. mravalwevri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110
4. erTwevrisa da mravalwevris namravli. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112
5. mravalwevrebis namravli. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112
6. igiveoba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
7. Semoklebuli gamravlebis formulebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
8. mravalwevris daSla mamravlebad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115
9. kubebis jami da kubebis sxvaoba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
4
Sesavali
VII klasSi maTematikis sagnis swavlebis ZiriTadi mizania mozardSi kvlevis

Cvevis, agreTve analitikuri, logikuri, sistemuri da simboluri azrovnebis
gamomuSaveba. maTematikis swavlam moswavles unda SesZinos is unar-Cvevebi,
romelic mas daexmareba cxovrebiseuli, praqtikuli problemebis gadaWraSi.
erovnuli saswavlo gegmis daniSnulebaa daexmaros saskolo ganaTlebis
procesis monawileebs am procesis dagegmvasa da warmarTvaSi.
erovnul saswavlo gegmaSi aRwerilia is savaldebulo moTxovnebi,
romelsac unda akmayofilebdes yvela moswavle saswavlo wlis dasrulebis
mere. es moTxovnebi TiToeuli mimarTulebisaTvis Sedegebisa da maTi
indikatorebis enazea Camoyalibebuli.
Sedegi aris debuleba imis Sesaxeb, Tu ra unda SesZlos moswavlem swavlis
mocemuli safexuris dasrulebis Semdeg.
indikatori aris debuleba im codnisa da unar-Cvevebis demonstrirebis
Sesaxeb, romelic Camoyalibebulia Sesabamis SedegSi. indikatoris ZiriTadi
daniSnulebaa imis warmoCena, miRweulia Tu ara Sedegi. indikatori
orientirebulia unar-Cvevebze da Camoyalibebulia aqtivobis enaze.
VII klasis warmodgenili saxelmZRvanelos daniSnulebaa xeli Seuwyos
erovnuli saswavlo gegmiT gaTvaliswinebuli unar-Cvevebis gamomuSavebas.
saxelmZRvanelo faravs standartis yvela Sedegs.
masalis miwodebis ZiriTadi meToduri orientiria problemuri Txroba.
moswavle aris gakveTilis axsnis aqtiuri monawile.
gagacnobT wignis struqturas.
TiTqmis yvela paragrafi iwyeba situaciuri amocaniT, maprovocirebeli
SekiTxviT an iseTi amocaniT, romelic moswavlisagan kvlevas moiTxovs
da romelic iZleva varaudis gamoTqmis saSualebas. gakveTilis etapebi
gamoyofilia aqtivobebiT, riTac xdeba axali masalis aTvisebis Semowmeba da
gaRrmaveba. varskvlaviT moniSnulia amocanebi maRali SefasebisaTvis.
maswavleblis sarekomendacio wignSi mocemulia ramodenime gakveTilis
scenari, aqtivobebis mizani, daniSnuleba, savaraudo da swori pasuxebi,
sakontrolos nimuSebi. mocemulia Sefasebis ZiriTadi mdgenelebi, damxmare
literatura maswavleblisaTvis.
agreTve gTavazobT savaraudo saaTobriv ganawilebas. sarezervo saaTebi
gvaZlevs saSualebas, rom zogierT gakveTils maswavlebelma meti dro
dauTmos, gamoiyenos Tavis Sexedulebisamebr.
5
erovnuli saswavlo gegma
წლის ბოლოს მისაღწევი შედეგები მიმართულებების მიხედვით:
მონაცემთა ანალიზი,
რიცხვები და კანონზომიერებები და გეომეტრია და
ალბათობა და
მოქმედებები ალგებრა სივრცის აღქმა
სტატისტიკა
VII.1. მოსწავლეს VII.5. მოსწავლეს VII.9. მოსწავლეს VII.14. მოსწავლეს

შეუძლია შეუძლია შეუძლია შეუძლია დასმული
რაციონალური სიდიდეებს შორის გეომეტრიული ამოცანის
რიცხვების წაკითხვა, პირდაპირპროპორ ფიგურების ამოცნობა, ამოსახსნელად
გამოსახვა, შედარება და ციული მათი სახეობების საჭირო თვისობრივი
დალაგება პოზიციური დამოკიდებულების შედარება და და რაოდენობრივი
სისტემის გამოყენებით; ამოცნობა და გამოსახვა. კლასიფიცირება. მონაცემების მოპოვება.
რიცხვების თვისებების
VII.6. მოსწავლეს VII.10. მოსწავლეს VII.15. მოსწავლეს
გამოკვლევა
შეუძლია სიმრავლური შეუძლია შეუძლია თვისობრივი
პოზიციური სისტემის
ცნებებისა და გეომეტრიული და რაოდენობრივი
გამოყენებით.
ოპერაციების ობიექტების მონაცემების
VII.2. მოსწავლეს გამოყენება ამოცანის წარმოდგენა ამოცანის მოწესრიგება
შეუძლია რაციონალურ ამოხსნისას. კონტექსტის და წარმოდგენა
რიცხვებზე შესაბამისად. დასმული ამოცანის
VII.7. მოსწავლეს
მოქმედებების ამოსახსნელად
შეუძლია ალგებრული VII.11. მოსწავლეს
სხვადასხვა ხერხით ხელსაყრელი ფორმით.
გამოსახულების შეუძლია
შესრულება.
გამარტივება და წრფივი გეომეტრიული VII.16. მოსწავლეს
VII.3. მოსწავლეს განტოლების ამოხსნა. გარდაქმნების შეუძლია თვისობრივ
შეუძლია რაციონალურ განხორციელება და და რაოდენობრივ
რიცხვებზე მათი გამოყენება მონაცემთა
შეუძლია ობიექტთა
მოქმედებათა შედეგის ფიგურათა თვისებების ინტერპრეტაცია და
პერიოდული
შეფასება. დასადგენად. ანალიზი ამოცანის
მიმდევრობის და
კონტექსტის
VII.4. მოსწავლეს მუდმივი ნაზრდის VII.12. მოსწავლეს
გათვალისწინებით.
შეუძლია ზომის მქონე რიცხვითი შეუძლია
სხვადასხვა მიმდევრობის გავრცობა კოორდინატთა
ერთეულების და გაანალიზება. მეთოდის გამოყენება
ერთმანეთთან ორიენტირებისათვის.
დაკავშირება და მათი
გამოყენება ამოცანების
შეუძლია
ამოხსნისას.
გეომეტრიული
ამოცანების ამოხსნა
სამკუთხედებთან
დაკავშირებული
ცნებებისა და ფაქტების
გამოყენებით.
6
წლის ბოლოს მისაღწევი შედეგები და მათი ინდიკატორები
მიმართულება: რიცხვები და მოქმედებები
VII.1. მოსწავლეს შეუძლია რაციონალური რიცხვების წაკითხვა, გამოსახვა, შედარება და

დალაგება პოზიციური სისტემის გამოყენებით; რიცხვების თვისებების გამოკვლევა
პოზიციური სისტემის გამოყენებით.
შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე:
• ათწილადის ჩანაწერში უთითებს თანრიგებს და ასახელებს თანრიგებში მდგომ ციფრთა
მნიშვნელობებს; იყენებს ამ ცოდნას ათწილადების შედარების ან (ზრდადობით/
კლებადობით) დალაგებისას. (მაგალითად, გაშლის სასრულ ათწილადს სათანრიგო
შესაკრებების ჯამის სახით, «დაალაგე კლებით 2.9259, 3.1, 2.93, და 2.899»);
• გამოსახავს და ადარებს უარყოფით რიცხვებს პოზიციური სისტემის გამოყენებით;
ახდენს მოპირდაპირე რიცხვის და რიცხვის აბსოლუტური მნიშვნელობის ცნებების
მოდელზე დემონსტრირებას (მათ შორის რიცხვით ღერძზე);
ეკვივალენტური ფორმით წერს შერეულ რიცხვებს, ათწილადებსა და წილადებს; ადარებს და
ალაგებს სხვადასხვა სახით მოცემულ რიცხვებს (მაგალითად, ათწილადი ↔ წილადი);
პოზიციური სისტემის გამოყენებით, კონკრეტულ მაგალითებზე ახდენს გაყოფადობის
ნიშნებიდან ზოგიერთის დემონსტრირებას (მაგალითად, 3-ზე და 9-ზე გაყოფადობის
ნიშნებს); პოულობს მოცემული ნატურალური რიცხვების უმცირეს საერთო ჯერადსა და
უდიდეს საერთო გამყოფს.
VII.2. მოსწავლეს შეუძლია რაციონალურ რიცხვებზე მოქმედებების სხვადასხვა ხერხით

• ახდენს მთელ რიცხვებზე არითმეტიკული მოქმედებების დემონსტრირებას მოდელზე;
• იყენებს რიცხვის ჩაწერის ეკვივალენტურ ფორმებს, მოქმედებათა შესრულების

თანმიმდევრობას, მათ თვისებებსა და დაჯგუფებას გამოთვლების გასამარტივებლად;
• ყოფს რიცხვს პროპორციულ ნაწილებად და პოულობს რიცხვს მისი მოცემული ნაწილის
მიხედვით;
• ახდენს ნატურალურ-მაჩვენებლიანი ხარისხის თვისებების დემონსტრირებას;
• ზეპირი ანგარიშისას იყენებს პროცენტის კავშირს რიცხვის ნაწილთან; პოულობს

მოცემული რიცხვის პროცენტს და ხსნის შებრუნებულ ამოცანებს;
• ირჩევს და იყენებს რაციონალურ რიცხვებზე არითმეტიკული მოქმედებების
შესრულების ხერხს (ზეპირი, ტექნოლოგიების გამოყენებით, წერითი ალგორითმები);
• ხსნის პრაქტიკულ საქმიანობასთან დაკავშირებულ ან სხვა სასწავლო დისციპლინებიდან
მომდინარე ამოცანებს გამოთვლებზე (მაგალითად, უმარტივესი ხარჯთაღრიცხვა;
ისტორიული ეპოქის ხანგრძლივობის განსაზღვრა; ამოცანები პროცენტებზე და
პროპორციაზე: ხსნარები, შენადნობები და სხვა).
VII.3. მოსწავლეს შეუძლია რაციონალურ რიცხვებზე მოქმედებათა შედეგის შეფასება.

• გამოთვლებთან დაკავშირებული ამოცანის ამოხსნისას იყენებს ზეპირი ანგარიშის
7
ხერხებს და მოქმედებათა შედეგის შეფასებას;
• აფასებს რაციონალურ რიცხვებზე არითმეტიკულ მოქმედებათა შედეგს, ასრულებს
მოქმედებებს და ამოწმებს საკუთარ ვარაუდს;
• ამრგვალებს რაციონალურ რიცხვებს მითითებული სიზუსტით; მიახლოებით პოულობს
(სიზუსტის მითითების გარეშე) არითმეტიკული გამოსახულების მნიშვნელობას;
• იყენებს შეფასებას ათწილადებზე (წერითი ალგორითმის ან კალკულატორის
გამოყენებით) ჩატარებული გამოთვლების შედეგის ადეკვატურობის შესამოწმებლად.
VII.4. მოსწავლეს შეუძლია ზომის სხვადასხვა ერთეულების ერთმანეთთან დაკავშირება და

მათი გამოყენება ამოცანების ამოხსნისას.
• ირჩევს და იყენებს შესაფერის ერთეულებს სიდიდის ცვლილების, მოძრაობის სიჩქარის,
მასშტაბისა და რუკაზე მანძილის პოვნასთან დაკავშირებულ ამოცანების ამოხსნისას;
• მოცემული წრფივი დამოკიდებულების გამოყენებით გამოსახავს ერთ სისტემაში
მოცემულ ერთეულს სხვა სისტემის ერთეულით;
• გამოსახავს მოცემულ ერთეულს იგივე სისტემის სხვა ერთეულის საშუალებით
(მაგალითად, კმ/სთ - ებში მოცემულ სიჩქარეს გამოსახავს მ/წმ -ით).
მიმართულება: კანონზომიერებები და ალგებრა
VII.5. მოსწავლეს შეუძლია სიდიდეებს შორის პირდაპირპროპორციული დამოკიდებულების

ამოცნობა და გამოსახვა.
• მოცემული დამოკიდებულებისათვის თვისობრივად და რაოდენობრივად აღწერს,
თუ რა გავლენას ახდენს ერთი სიდიდის ცვლილება მეორის მნიშვნელობაზე; მოყავს
მუდმივი და არამუდმივი რაოდენობრივი ცვლილების მაგალითები ყოველდღიური
ცხოვრებიდან;
• სიტყვიერად ჩამოყალიბებულ დებულებას სიდიდეებს შორის დამოკიდებულებისა და
მიმართების შესახებ გამოსახავს გრაფიკულად ან ცხრილით და პირიქით – გრაფიკულად
ან ცხრილით გამოსახულ დამოკიდებულებას აღწერს სიტყვიერად;
• სხვადასხვა ხერხით (გრაფიკულად, ცხრილის სახით, სიტყვიერად, ალგებრულად)
გამოსახულ დამოკიდებულებებს შორის მიუთითებს ერთსა და იმავე დამოკიდებულებებს.
VII.6. მოსწავლეს შეუძლია სიმრავლური ცნებებისა და ოპერაციების გამოყენება ამოცანის

ამოხსნისას.
• სხვადასხვა ხერხით მოცემული სიმრავლისათვის განსაზღვრავს მოცემული ელემენტის
კუთვნილებას ამ სიმრავლისადმი;
• პრობლემის გადაჭრისას, იყენებს ზოგიერთ დამხმარე ხერხს სიმრავლეთა შორის
მიმართებების დასადგენად და სიმრავლური ოპერაციების შესასრულებლად;
• სწორად იყენებს სიმრავლეთა თეორიის ცნებებს და შესაბამის აღნიშვნებს სასრულ
8
სიმრავლეებზე ოპერაციების (ორი სიმრავლის თანაკვეთა და გაერთიანება), სასრულ
სიმრავლეთა შორის მიმართების, ელემენტსა და სიმრავლეს შორის მიმართების
გამოსახვისას.
VII.7. მოსწავლეს შეუძლია ალგებრული გამოსახულების გამარტივება და წრფივი

განტოლების ამოხსნა.
• ტექსტური ამოცანის ამოსახსნელად ადგენს და ხსნის ერთუცნობიან წრფივ განტოლებას;
• იყენებს მოქმედებათა თვისებებს, მათ თანმიმდევრობას და დაჯგუფებას ალგებრული

(არაუმეტეს ორი ცვლადის შემცველი წრფივი ან მეორე ხარისხის) გამოსახულების
გასამარტივებლად და მისი მნიშვნელობის გამოსათვლელად ცვლადების მოცემული
მნიშვნელობებისათვის;
• ალგებრული გარდაქმნებისა და ლოგიკური მსჯელობის გამოყენებით ასაბუთებს ან
უარყოფს ორი ალგებრული (არაუმეტეს ორი ცვლადის შემცველი წრფივი ან მეორე
ხარისხის) გამოსახულების იგივურ ტოლობას.
VII.8. მოსწავლეს შეუძლია ობიექტთა პერიოდული მიმდევრობის და მუდმივი ნაზრდის

მქონე რიცხვითი მიმდევრობის გავრცობა და გაანალიზება.
• პერიოდულ მიმდევრობაში გამოყოფს მიმდევრობის პერიოდს;
• წარმოადგენს მიმდევრობის მოცემული ფრაგმენტის გავრცობის ორ ან მეტ ვარიანტს,

განმარტავს გავრცობის ვარიანტებს და ადარებს მათ;
• დასმული ამოცანის კონტექსტიდან გამომდინარე ირჩევს მიმდევრობის გავრცობის
ვარიანტს და ასაბუთებს თავის არჩევანს;
• განავრცობს მუდმივი ნაზრდის მქონე რიცხვით მიმდევრობას; ასახელებს რეალურ

ვითარებაში ისეთი პროცესის მაგალითებს, რომლებიც ასეთი მიმდევრობით აღიწერება.
მიმართულება: გეომეტრია და სივრცის აღქმა
VII.9. მოსწავლეს შეუძლია გეომეტრიული ფიგურების ამოცნობა, მათი სახეობების შედარება

და კლასიფიცირება.
• არქიტექტურისა და ხელოვნების ნიმუშებში ან მათ ილუსტრაციებში, ყოფითი
დანიშნულების საგნებში ასახელებს მისთვის ნაცნობ გეომეტრიულ ფიგურებს ან მათ
ნაწილებს;
• აყალიბებს მიმართებებს (მაგალითად, ზოგადობა-კერძოობა) ფიგურათა სახეობებს
შორის;
• ასახელებს ფიგურას მისი ნიშან-თვისებების მიხედვით, მსჯელობს ფიგურის
ამოსაცნობად მათი საკმარისობის/არასაკმარისობის შესახებ.
9
VII.10. მოსწავლეს შეუძლია გეომეტრიული ობიექტების წარმოდგენა ამოცანის კონტექსტის
შესაბამისად.
• აგებს დასმული ამოცანის შესაბამის ნახაზს და ადეკვატურად იყენებს ასოით აღნიშვნებს;
• აღწერს გეომეტრიულ ობიექტთა მოცემულ გრაფიკულ გამოსახულებებს ან ობიექტთა

ურთიერთმდებარეობას შესაბამისი ტერმინოლოგიის გამოყენებით. (მაგალითად,
მართკუთხა პარალელეპიპედის რომელ წახნაგებს ეკუთვნის მითითებული წვერო);
• გამოსახავს ბრტყელ ფიგურებს ისე, რომ მათი თანაკვეთა/გაერთიანება იყოს
მითითებული ფორმის ან თვისებების მქონე ფიგურა.
VII.11. მოსწავლეს შეუძლია გეომეტრიული გარდაქმნების განხორციელება და მათი გამოყენება

ფიგურათა თვისებების დასადგენად.
• გარემომცველ ობიექტებს შორის მოიძიებს სიმეტრიულ ობიექტებს;
• ხაზავს ბრტყელი ფიგურის (ტეხილი, მრავალკუთხედი) სიმეტრიულ ფიგურას
მითითებული სიმეტრიის ღერძის მიმართ; ახდენს ბრტყელი ფიგურის (ტეხილი,
მრავალკუთხედი) პარალელურ გადატანას;
• უთითებს ბრტყელი ფიგურის სიმეტრიის ღერძს/ღერძებს; ახდენს სიმეტრიულობის
დემონსტრირებას; იყენებს ფიგურის სიმეტრიულობას ფიგურის თვისების დასადგენად.
VII.12. მოსწავლეს შეუძლია კოორდინატთა მეთოდის ორიენტაციისათვის გამოყენება.

• ორიენტირებს რუკაზე ან საკოორდინატო სიბრტყეზე კოორდინატების გამოყენებით
(მაგალითად ასახელებს მოცემული წერტილის კოორდინატების მიახლოებით ან ზუსტ
მნიშვნელობას; პოულობს წერტილს მოცემული მთელრიცხოვანი კოორდინატების
მიხედვით);
• ასახელებს საკოორდინატო ღერძების მიმართ მოცემული წერტილის ღერძულად
სიმეტრიული წერტილის კოორდინატებს;
• პოულობს პარალელური გადატანით მიღებული ფიგურის ნებისმიერი წერტილის
კოორდინატებს მისი წინასახის კოორდინატებისა და მითითებული პარალელური
გადატანის მეშვეობით.
VII.13. მოსწავლეს შეუძლია გეომეტრიული ამოცანების ამოხსნა სამკუთხედებთან

დაკავშირებული ცნებებისა და ფაქტების გამოყენებით.
• იყენებს სამკუთხედების ტოლობის ნიშნებს ფიგურათა თვისებების დასადგენად,
ფიგურათა უცნობი ელემენტების მოსაძებნად ან რეალურ ვითარებაში მანძილის
არაპირდაპირი გზით დასადგენად;
• ხსნის აგების მარტივ ამოცანებს;
• პოულობს მიზეზშედეგობრივ კავშირებს სამკუთხედთან და მის ელემენტებთან
დაკავშირებულ დებულებებს შორის.
10
მიმართულება: მონაცემთა ანალიზი, ალბათობა და სტატისტიკა
VII.14. მოსწავლეს შეუძლია დასმული ამოცანის ამოსახსნელად საჭირო თვისობრივი და

რაოდენობრივი მონაცემების მოპოვება.
• განასხვავებს თვისობრივ და რაოდენობრივ მონაცემებს, იყენებს მონაცემთა შეგროვების
შესაფერის საშუალებას (გაზომვა, დაკვირვება);
• მოცემულ თემასთან დაკავშირებით სვამს კითხვებს, განსაზღვრავს რესპონდენტებს და
მოიპოვებს საჭირო მონაცემებს;
• მოცემული ამოცანისთვის დამოუკიდებლად გეგმავს და ატარებს სტატისტიკურ
ექსპერიმენტს და აგროვებს მონაცემებს.
VII.15. მოსწავლეს შეუძლია თვისობრივი და რაოდენობრივი მონაცემების მოწესრიგება და

წარმოდგენა დასმული ამოცანის ამოსახსნელად ხელსაყრელი ფორმით.
• ახდენს თვისობრივ და რაოდენობრივ მონაცემთა დალაგებას/კლასიფიკაციას,
წარმოადგენს მონაცემებს სიის/პიქტოგრამის სახით, მსჯელობს დალაგების/
კლასიფიკაციის პრინციპზე;
• ქმნის მოწესრიგებულ მონაცემთა ცხრილებს და ასაბუთებს შერჩეული დიზაინის
მიზანშეწონილობას;
• აგებს სხვადასხვა დიაგრამებს ერთი-და-იგივე თვისობრივი ან რაოდენობრივი
მონაცემებისთვის და მსჯელობს, თუ მონაცემთა რამდენად მნიშვნელოვან ასპექტებს
წარმოაჩენს თითოეული და რა უპირატესობა გააჩნია თითოეულს.
VII.16. მოსწავლეს შეუძლია თვისობრივ და რაოდენობრივ მონაცემთა ინტერპრეტაცია და

ანალიზი ამოცანის კონტექსტის გათვალისწინებით.
• სვამს კითხვებს მონაცემების შესახებ ან ახასიათებს მონაცემებს, რომლებიც
წარმოდგენილია სიის, ცხრილის, პიქტოგრამის ან დიაგრამის სახით, მსჯელობს
არსებულ კანონზომიერებებსა და გამორჩეულ მონაცემებზე;
• ირჩევს შესაფერის შემაჯამებელ რიცხვით მახასიათებლებს, ასაბუთებს თავის არჩევანს,
ითვლის და იყენებს მათ მონაცემთა ჯგუფის დასახასიათებლად;
• ადარებს მონაცემთა რამდენიმე ჯგუფს და წარმოაჩენს თვისობრივ და რაოდენობრივ
მსგავსებასა და განსხვავებას მათ შორის (შემაჯამებელი რიცხვითი მახასიათებლების
გარეშე).
11
Sinaarsisa da miznebis ruka
xangrZlivoba
savaraudo
Sinaarsi Temis kavSiri miznebTan da SedegebTan
1 2 3
I Tavi მოსწავლეს შეუძლია რაციონალური
VI klasSi Seswavlili რიცხვების წაკითხვა, გამოსახვა, შედარება
masalis gameoreba. და დალაგება პოზიციური სისტემის
gamosaxulebaTa გამოყენებით; რიცხვების თვისებების
mniSvnelobebis Sedareba. გამოკვლევა პოზიციური სისტემის
ricxvis naturaluri xarisxi. გამოყენებით.
gayofadobis niSnebi.
მოსწავლეს შეუძლია რაციონალურ
ricxvTa gayofadobis
რიცხვებზე მოქმედებების სხვადასხვა ხერხით 13 sT
zogierTi Tviseba.
simravle.
simravleTa toloba. მოსწავლეს შეუძლია სიმრავლური ცნებებისა
qvesimravle. და ოპერაციების გამოყენება ამოცანის
simravleTa TanakveTa ამოხსნისას.
da gaerTianeba.
sakontrolo wera №1 1 sT
II Tavi მოსწავლეს შეუძლია გეომეტრიული
geometriuli figurebi. ფიგურების ამოცნობა, მათი სახეობების
wrfisa da wertilebis შედარება და კლასიფიცირება.
urTierTmdebareoba.
მოსწავლეს შეუძლია გეომეტრიული
wrfeebis urTierTmdebareoba.
ობიექტების წარმოდგენა ამოცანის
sxivi.
კონტექსტის შესაბამისად.
monakveTi.
naxevarsibrtye. მოსწავლეს შეუძლია გეომეტრიული
kuTxe. ამოცანების ამოხსნა სამკუთხედებთან
kuTxis gazomva. დაკავშირებული ცნებებისა და ფაქტების
გამოყენებით. 23 sT
kuTxis biseqtrisa.
mosazRvre kuTxeebi.
vertikaluri kuTxeebi.
kuTxe or wrfes Soris;
wrfeTa marTobuloba.
texili, mravalkuTxedi,
samkuTxedi.
samkuTxedis simaRle,
biseqtrisa, mediana.
wrewiri.
12
1 2 3
III Tavi მოსწავლეს შეუძლია ზომის სხვადასხვა
monacemebi. ერთეულების ერთმანეთთან დაკავშირება
cxrilebi. და მათი გამოყენება ამოცანების ამოხსნისას.
wriuli diagrama.
მოსწავლეს შეუძლია სიდიდეებს
piktograma.
შორის პირდაპირპროპორციული
monacemTa saSualo,
დამოკიდებულების ამოცნობა და გამოსახვა.
moda, mediana.
procenti. მოსწავლეს შეუძლია დასმული ამოცანის
ricxvis povna misi ამოსახსნელად საჭირო თვისობრივი და 17 sT
procentis mixedviT. რაოდენობრივი მონაცემების მოპოვება.
ori ricxvis Sefardebis მოსწავლეს შეუძლია თვისობრივი და
procentuli gamosaxuleba. რაოდენობრივი მონაცემების მოწესრიგება
proporcia. და წარმოდგენა დასმული ამოცანის
proporciuli sidideebi. ამოსახსნელად ხელსაყრელი ფორმით.
ricxvis dayofa proporciul
nawilebad.
ukuproporciuli sidideebi.
IV Tavi მოსწავლეს შეუძლია რაციონალური

uaryofiTi ricxvebi. ricxviTi რიცხვების წაკითხვა, გამოსახვა, შედარება
RerZi. და დალაგება პოზიციური სისტემის
racionaluri ricxvebis Sedar- გამოყენებით; რიცხვების თვისებების
eba. გამოკვლევა პოზიციური სისტემის
ricxvis moduli. გამოყენებით.
racionaluri ricxvebis Sekreba.
მოსწავლეს შეუძლია რაციონალურ
racionaluri ricxvebis gamok-
რიცხვებზე მოქმედებების სხვადასხვა
leba.
ხერხით შესრულება. 17 sT
racionaluri ricxvebis gamrav-
leba-gayofa. მოსწავლეს შეუძლია რაციონალურ
gamravlebis ganrigebadobis kano- რიცხვებზე მოქმედებათა შედეგის შეფასება.
ni, frCxilebis gaxsna. მოსწავლეს შეუძლია ალგებრული
gantoleba. გამოსახულების გამარტივება და წრფივი
gantolebis amoxsna. განტოლების ამოხსნა.
amocanebis amoxsna gantolebe-
bis meSveobiT.
problemis moZieba.
13
1 2 3
V Tavi მოსწავლეს შეუძლია ობიექტთა
mimdevroba. პერიოდული მიმდევრობის და მუდმივი
sakoordinato sibrtye. ნაზრდის მქონე რიცხვითი მიმდევრობის
grafiki. გავრცობა და გაანალიზება.
paraleluri gadatana.
მოსწავლეს შეუძლია გეომეტრიული
RerZuli simetria.
ფიგურების ამოცნობა, მათი სახეობების
wrfeTa paralelobis niSnebi.
შედარება და კლასიფიცირება.
paralelur wrfeTa Tvisebebi.
samkuTxedis kuTxeebis jami. მოსწავლეს შეუძლია გეომეტრიული
samkuTxedebis tolobis I da II ობიექტების წარმოდგენა ამოცანის
niSani. კონტექსტის შესაბამისად.
tolferda samkuTxedis Tvisebebi. მოსწავლეს შეუძლია გეომეტრიული 30 sT
samkuTxedis tolferdobis niS- ამოცანების ამოხსნა სამკუთხედებთან
nebi. დაკავშირებული ცნებებისა და ფაქტების
monakveTis SuamarTobi. გამოყენებით.
samkuTxedebis tolobis III niSani.
samkuTxedis gare kuTxe.
samkuTxedis utoloba.
marTkuTxa samkuTxedi.
kuTxis biseqtrisis Tviseba.
paralelogrami. paralelogramis
Tvisebebi.
rombi. rombis farTobi.
marTkuTxedi. kvadrati.
VI Tavi მოსწავლეს შეუძლია რაციონალური

xarisxis Tvisebebi. რიცხვების წაკითხვა, გამოსახვა, შედარება
erTwevri. erTwevrebis gamravleba და დალაგება პოზიციური სისტემის
da axarisxeba. გამოყენებით; რიცხვების თვისებების
mravalwevri. გამოკვლევა პოზიციური სისტემის
erTwevrisa da mravalwevris nam- გამოყენებით.
ravli.
მოსწავლეს შეუძლია რაციონალურ 16 sT
mravalwevrebis namravli.
რიცხვებზე მოქმედებების სხვადასხვა
igiveoba.
ხერხით შესრულება.
Semoklebuli gamravlebis for-
mulebi. მოსწავლეს შეუძლია ალგებრული
mravalwevris daSla mamravlebad. გამოსახულების გამარტივება და წრფივი
kubebis jami da kubebis sxvaoba. განტოლების ამოხსნა.
14
მოსწავლის შეფასების სისტემა
მოსწავლის შეფასების მიზანი, პრინციპები და მიდგომები
1. მოსწავლის შეფასების მიზანია სწავლა-სწავლების ხარისხის მართვა, რაც გულისხმობს
სწავლის ხარისხის გაუმჯობესებაზე ზრუნვასა და კონტროლს.
2. მოსწავლის აკადემიური მიღწევის შეფასება უნდა იყოს ხშირი და მრავალმხრივი; მან
ხელი უნდა შეუწყოს: მოსწავლეთა მრავალმხრივ განვითარებას, მათი შესაძლებლობების
გამოვლენას, სხვადასხვა პოტენციალის მქონე მოსწავლეთათვის თანაბარი პირობების
შექმნას.
3. მოსწავლე უნდა შეფასდეს სხვადასხვა ფორმებით (ესსე, პროექტის მომზადება, ზეპირი
გამოსვლა, ექსპერიმენტის ჩატარება, ცდის ჩატარება, წარმოდგენა, წერითი, ფერწერული ან
სხვა ტიპის ნამუშევარი, არგუმენტირებული მსჯელობა და სხვ.).
განმსაზღვრელი და განმავითარებელი შეფასება

1. სკოლაში გამოიყენება ორი ტიპის შეფასება: განმსაზღვრელი და განმავითარებელი.
2. განმსაზღვრელი შეფასება აკონტროლებს სწავლის ხარისხს, ადგენს მოსწავლის
მიღწევის დონეს ეროვნული სასწავლო გეგმით განსაზღვრულ მიზნებთან მიმართებაში.
განმსაზღვრელ შეფასებაში იწერება ქულა.
3. განმავითარებელი შეფასება აკონტროლებს თითოეული მოსწავლის განვითარების
დინამიკას და ხელს უწყობს სწავლის ხარისხის გაუმჯობესებას. განმავითარებელი
შეფასებისას გამოიყენება ისეთი საშუალებები, როგორიცაა სიტყვიერი კომენტარი, რჩევა-
დარიგება, დაკვირვების ფურცელი, თვითშეფასებისა და ურთიერთშეფასების სქემა და სხვ.
4. განმავითარებელი და განმსაზღვრელი შეფასებების აღწერილობა
განმავითარებელი განმსაზღვრელი
მიზანი სწავლის ხარისხის გაუმჯობესება; სწავლის ხარისხის გაკონტროლება;
მოსწავლის მიღწევის დონის დადგენა
მოსწავლის განვითარების ეროვნული სასწავლო გეგმით
ხელშეწყობა განსაზღვრულ მიზნებთან მიმართებაში;
აკადემიური მოსწრების დონის
განსაზღვრა
შეფასების საგანი სწავლის პროცესი სწავლის შედეგი
შეფასების წინსვლის ხელშესაწყობად მომდევნო ეტაპზე (კლასში/საფეხურზე)

შედეგად განსხვავებული აქტივობის შერჩევა, დაშვება/არდაშვება
მიღებული სწავლების სტრატეგიის შეცვლა,
გადაწყვეტილება რჩევა-დარიგების მიცემა და სხვ.
წარმარტების კონკრეტული მოსწავლის იმის საფუძველზე, თუ რამდენად
კრიტერიუმების წინსვლის საფუძველზე (საკუთარ მიაღწია სტანდარტით განსაზღვრულ
განსაზღვრა მიღწევებთან მიმართებით - რა შედეგებს (ყველასათვის საერთო,
დონეს ფლობდა, რა დონეს ფლობს) სტანდარტით დადგენილ ნორმასთან
მიმართებაში)
შეფასების თვით/ურთიერთშეფასების ქულა
საშუალებები რუბრიკა; კითხვარი;
სიტყვიერი (ზეპირი/წერილობითი)
კომენტარი;
უნარის განვითარების დონის
აღწერა.
15
მოსწავლეთა აკადემიური მიღწევები ფასდება ათქულიანი სისტემით
ქულები შეფასების დონეები
10
მაღალი
9
8
საშუალოზე მაღალი
7
6
საშუალო
5
4
საშუალოზე დაბალი
3
2
დაბალი
1
საგნის სემესტრული ქულის შემადგენელი კომპონენტები

1. სემესტრის მანძილზე მოსწავლეები ფასდებიან შემდეგი სამი კომპონენტის მიხედვით:
ა) საშინაო დავალება;
ბ) საკლასო დავალება;
გ) შემაჯამებელი დავალება.
2. შეფასების სამივე კომპონენტს ერთნაირი წონა აქვს.
3. საშინაო და საკლასო დავალებათა კომპონენტებში გამოიყენება როგორც განმსაზღვრელი,
ასევე განმავითარებელი შეფასება.
4. შემაჯამებელი დავალების კომპონენტში აუცილებელია განმსაზღვრელი შეფასების
გამოყენება.
5. ეროვნული სასწავლო გეგმა თითოეული საგნისათვის განსაზღვრავს სემესტრის
განმავლობაში ჩასატარებელი შემაჯამებელი დავალებების სავალდებულო მინიმალურ
რაოდენობას. ამ კომპონენტით შეფასებისას:
ა) სტანდარტის მოთხოვნათა დასაკმაყოფილებლად, აუცილებელია შემაჯამებელი
დავალების მრავალგვარი ფორმის გამოყენება (თხზულება, მოხსენება, რეფერატი, პროექტი,
საველე-გასვლითი სამუშაო, ლაბორატორიული კვლევა, სახვითი და გამოყენებითი
ხელოვნების ნიმუში და სხვ.);
ბ) მოსწავლე ვალდებულია შეასრულოს კლასში ჩატარებული ყველა შემაჯამებელი
დავალება (ეროვნული სასწავლო გეგმით დადგენილი სავალდებულო მინიმუმი და სკოლის
მიერ დამატებით დადგენილი, ამ უკანასკნელის არსებობის შემთხვევაში);
გ) თუ მოსწავლე არ შეასრულებს რომელიმე შემაჯამებელ სამუშაოს გაცდენის გამო, სკოლა
ვალდებულია, მისცეს მას გაცდენილი შემაჯამებელი დავალებების აღდგენის საშუალება.
შემაჯამებელი აღდგენითი სამუშაოს ვადები და მისი ჩატარების ფორმა განისაზღვრება
სასკოლო სასწავლო გეგმით.
განმსაზღვრელი შეფასების ქულათა სახეობები

ზოგადსაგანმანათლებლო სისტემაში გამოიყენება განმსაზღვრელი შეფასების შემდეგი
სახეობები:
ა) საგნის მიმდინარე და შემაჯამებელი ქულები – საშინაო, საკლასო და შემაჯამებელი
კომპონენტის ქულები, რომლებსაც მოსწავლე იღებს სემესტრის განმავლობაში;
ბ) საგნის სემესტრული ქულა – საგანში მიღებული შეფასება თითოეულ სემესტრში
16
(სემესტრული გამოცდის ჩაბარების შემთხვევაში, გამოითვლება მისი გათვალისწინებით);
გ) საგნის წლიური ქულა – სემესტრული ქულებიდან გამომდინარე შეფასება საგანში.
წლიურ ქულაში შეიძლება წლიური გამოცდის ქულაც აისახოს, თუ ასეთი გამოცდა
გათვალისწინებულია სასკოლო სასწავლო გეგმით და სკოლის მიერ განსაზღვრულია, რომ მას
გავლენა ექნება საგნის წლიურ ქულაზე;
დ) საერთო წლიური ქულა – საგნების წლიური ქულებიდან გამომდინარე შეფასება;
ე) საფეხურის საერთო ქულა – ზოგადი განათლების რომელიმე საფეხურის (დაწყებითი,
საბაზო, საშუალო) საერთო შეფასება.
ქულების გამოანგარიშების წესი

1. საგნის სემესტრული ქულის გამოანგარიშების წესი:
ა) მოსწავლის მიერ სემესტრის განმავლობაში სამივე კომპონენტში (საშინაო, საკლასო და
შემაჯამებელი) მიღებული ქულების ჯამი უნდა გაიყოს მიღებული ქულების რაოდენობაზე;
ბ) მიღებული ქულა უნდა დამრგვალდეს მთელის სიზუსტით (მაგ., 6.15 მრგვალდება 6-მდე,
7.49 მრგვალდება 7-მდე, 8.5 მრგვალდება 9-მდე);
გ) იმ შემთხვევაში, თუ მოსწავლეს არა აქვს შესრულებული ყველა შემაჯამებელი დავალება,
მისი სემესტრული ქულის გამოსაანგარიშებლად სამივე კომპონენტში მიღებული ქულების
ჯამი უნდა გაიყოს მიღებული ქულებისა და შეუსრულებელი შემაჯამებელი დავალებების
რაოდენობის ჯამზე.
2. საგნის წლიური ქულის გამოანგარიშების წესი:
ა) საგნის წლიური ქულის გამოსაანგარიშებლად საგნის სემესტრული ქულების ჯამი უნდა
გაიყოს ორზე;
ბ) საგნის წლიური ქულა მრგვალდება მთელის სიზუსტით (მაგ., 7.25 მრგვალდება 7-მდე, 4.49
მრგვალდება 4-მდე, 9.5 მრგვალდება 10-მდე);
გ) თუ სასკოლო სასწავლო გეგმა ითვალისწინებს წლიური გამოცდის ჩატარებას და
განსაზღვრულია, რომ ამ გამოცდის ქულაც აისახება წლიურ ქულაზე, მაშინ საგნის წლიური
ქულა სამი (ორი - საგნის სემესტრული და ერთი - გამოცდის) ქულის საშუალო არითმეტიკულია
(დამრგვალებული მთელის სიზუსტით).
3. საერთო წლიური ქულის გამოანგარიშების წესი:
ა) საერთო წლიური ქულის გამოსაანგარიშებლად უნდა შეიკრიბოს ეროვნული სასწავლო
გეგმით კონკრეტული კლასისთვის გათვალისწინებული ყველა სავალდებულო საგნის
წლიური ქულა (საშუალო საფეხურზე, აგრეთვე, სასკოლო სასწავლო გეგმით განსაზღვრული
არჩევითი საგნების ქულები სავალდებულო საგნების წლიურ ქულებთან ერთად) და ჯამი
გაიყოს ქულების რაოდენობაზე;
ბ) საერთო წლიური ქულა მრგვალდება მეათედის სიზუსტით (მაგ., 7.14 მრგვალდება 7.1-მდე,
8.15 მრგვალდება 8.2-მდე).
4. საფეხურის საერთო ქულის გამოანგარიშების წესი:
ა) საფეხურის საერთო ქულა გამოითვლება იმავე პრინციპით, რომლითაც ითვლება საერთო
წლიური ქულა: ჯამდება საფეხურის მანძილზე ნასწავლი ყველა საგნის წლიური ქულა (მაგ.
მათემატიკა მე-10 კლასი, მათემატიკა მე-11 კლასი, მათემატიკა მე-12 კლასი, ქართული მე-
10 კლასი, ქართული მე-11 კლასი, ქართული მე-12 კლასი და ა.შ.) და ჯამი იყოფა ქულების
საერთო რაოდენობაზე;
ბ) საფეხურის საერთო ქულა მრგვალდება მეათედის სიზუსტით (მაგ., 6.43 მრგვალდება 6.4-
მდე, 7.58 მრგვალდება 7.6-მდე).
17
gTavazobT ramdenime gakveTilis sanimuSo scenars
I Tavi. §4. jgufuri mecadineoba -@”viTamaSoT”
gakveTilis mizani: gamoviyenoT gayofadobis niSnebi zogierTi problemis

gadasawyvetad.
savaraudo xangrZlivoba: 45wT.
jeradi
№ 2-is 3-is 4-is 5-is 6-is 9-is saWiro masalebi: saweri furceli da kalami.
1 “qvebi” (nebismieri figura, romelic
2
saTamaSod gamodgeba, Tund lobios, cercvis
3
4 marcvlebi).
5
aucilebeli wina codna:

gayofadobis niSnebi (2-ze, 3-ze, 4-ze, 5-ze, 6-ze)
moswavleTa codnis aqtivacia (5wT)
dafaze davxazoT sqema da moswavleebs vTxovoT Seavson cxrili. SesaZloa zogierTi
ricxvi ramodenime svetSic ki Caiweros.
TamaSi: 30 wT.
amis Semdeg klasi davyoT 4 jgufad. Yovel jguFs mivceT winaswar baraTebze dawerili
TiTo amocana. jgufebad samuSaod maT eZlevaT mkacrad gansazRvruli dro-25wT.
jgufis ToToeul wevrs aqvs azris gamoTqmis ufleba. mas Semdeg, rac jgufis wevrebi
mivlen saerTo gadawyvetilebamde jgufis lideri (jgufi Tavad irCevs mas) klasis
winaSe gamoTqvams da asabuTebs jgufis naazrevs.
jgufi, romelic pirveli gaarTmevs Tavs davalebas, irCevs warmomadgenels, romelic
gamoTqvams Tavis (jgufis) mosazrebas. imarTeba diskusia. Tu atyobT, jgufis mier
gamoTqmuli mosazreba ar aris swori, SesaZlebelia davexmaroT aseTi SekiTxvebiT;
(magaliTad,1 amocanisTvis)
kiTxva 1. Yyvelaze didi ra ricxvi unda daasaxelos moTamaSem (≠51-sgan), rom man
moigos?
kiTxva 2. Yyvelaze didi ra ricxvi unda daasaxelos moTamaSem,rom Semdeg etapze man
48-is dasaxeleba SeZlos?
aseTi ricxvia 45. Da.S., miviReT ricxvTa mwkrivi ….., 45, 48, 51 (1)
…kiTxva 3. gaagrZeleT es mwkrivi 3 wevriT.
kiTxva 4. ra ricxvis dasaxelebas unda Seecados moTamaSe, rom moigos?
moswavleebi advilad amCneven kanonzomierebas: (1) mwkrivSi3-is jeradi ricxvebia
mocemuli.
mcireodeni diskusiis Semdeg, isini Tanxmdebian, rom moTamaSem, mogebisaTvis, unda
Seecados daasaxelos 3-is jeradi ricxvebi.
maS, TamaSis wesi aseTia: pirveli moTamaSe asaxelebs 1-s an 2-s, maSin meore daasaxelebs
3-s (+2 an +1), da a.S. meore moTamaSes yovelTvis SeuZlia daasaxelos 3-is jeradi
ricxvi e.i. igebs meore moTamaSe.
amis Semdeg, imedia, danarCeni jgufebic advilad gaerkvevian TavianTi TamaSis wesebSi
da warmoadgenen sworad TamaSis sqemas.
18
Bbolo 10 wuTis ganmavlobaSi SevajamoT dRevandeli gakveTilis Sedegebi. Mmoswavleebs
vTxovoT ,Seadginon analogiuri amocanebi. SevekiTxoT, rogor SeiZleba gamoviyenoT
cxovrebaSi, praktikaSi ricxvebze gayofadobis niSnebi ( mag. klasSi, romelSic 21
moswavlea, yoveldRiurad morigeoba SesaZlebelia sam moswavles davakisroT,
radgan 21 3-ze).
amis Semdeg maswavlebels SeuZlia moswavleebs saSinao davalebad misces aseTi
amocana:im SemTxvevaSi, me-2 moTamaSem ar icis sworad TamaSi, rogor SeuZlia moigos
pirvels.
Aaqtivobis ganxilva: mocemuli aqtivoba saSualebas iZleva ganaviTaros
moswavleebSi azrovnebis unari. moxdes maT mier varaudis gamoTqmadakvleva, swori
gadawyvetilebis miReba arsebul wina codnaze dayrdnobiT, rTuli problemis martiv
amocanebad dayofa da etapobrivad misi gadaWra, TanamSromloba jgufuri samuSaos
Sesrulebisas.
II Tavi. §5. procenti
gakveTilis mizania moswavle gaerkves procentis cnebaSi, gaigos misi saWiroeba,

ricxvis gamosaxvis sxvadasxva formebs Soris mocemuli viTarebisaTvis adekvaturis
SerCeva, sxvadasxva formiT gamosaxuli ricxvebis Sedareba da Sefaseba.
savaraudo xangrZlivoba: 45wT.
moswavleTa codnis aqtivacia: 10wT.
moswavleebs magaliTebis saSualebiT gavaxsenoT ricxvis nawilis azri da misi povnis

xerxi. (mag. risi tolia 25-is 3/5 nawili, 120-is 7/10 da a.S.).SesaZlebelia gakeTdes
ramodenime umartivesi amocana Temaze: Rirda 10 lari, gaZvirda Rirebulebis 1/5
nawiliT, ra Rirs axla? iwonida 80 kilograms, moiklo wonis 1/10 nawiliT, ramdens
iwonis axla?
cnebis gacnoba, diskusia: 15wT.
ganvixiloT amocana: supermarket “gudvilis “samma maRaziam saSobaod gadawyvita

saqonlis gaiafeba. warmovidginoT, rom vitrinebze gamotanili informacia gaiafebis
Sesaxeb am saxisaa: “saqoneli iafdeba Rirebulebis 1/9 nawiliT” (1 maRazia), “saqoneli
iafdeba Rirebulebis 2/17 nawiliT” (me-2 maRazia), „saqoneli iafdeba Rirebulebis
9/100 nawiliT“ (me-3 maRazia). romel maRaziaSi ufro momgebiania saqonlis SeZena?
savaraudod, moswavleebi daiwyeben msjelobas imis Sesaxeb, rom am kiTxvaze pasuxis
gasacemad saWiroa ama Tu im saqonlis sawyisi fasis codna. Tumca sabolood moxdeba
SeTanxmeba imis Taobaze, rom saWiroa wiladebis Sedareba.
amocanis amoxsnis Semdeg davsvaT SekiTxva: ra sirTuleebs waawydeba myidveli, Tu
aseTi formiT gamoaqveynebs gaiafebis pirobebs supermarketis yvela maRaziaSi?
vTxovoT moswavleebs moifiqron raime xerxi, rac myidvels Seumsubuqebs
gadawyvetilebis miRebas msgavs situaciebSi.
wiladebis Sedarebis drom garkveuli sirTuleebi warmoiqmneba imasTan dakavSirebiT,
rom es wiladebi sxvadasxvamniSvneliania. amitom myidvels rom saqme gavuadviloT,
sasurvelia gaiafebis maCvenebeli wiladebi erTnairmniSvneliani iyos an gamoisaxos
19
aTwiladebiT. msjeloba SeiZleba gagrZeldes manam, vidre moswavleebi ar mivlen
im daskvnamde, rom sasurvelia arCeuli iqnes iseTi ricxvi, romelic sayovelTao
standarti iqneba amgvari saxis raodenobrivi informaciis gamoqveynebisas. amis
Semdeg, bunebrivad SeiZleba procentis cnebis Semotana (ix. paragrafi me–5. procenti).
vTxovoT moswavleebs, gaixsenon sad SexvedriaT es simbolo, vaCvenoT raime, razedac
aRniSnulia Semadgenel nawilebs Soris TanafardobT procentuli saxiT (mag. wamlis
yuTi an Sokoladis fila) da vTxovoT procentTan dakavSirebuli warwerebis
ganmarteba.
mokled gavacnoT moswavleebs procentis da misi gamomsaxveli simbolos warmoSobis
istoria, ganvumartoT sityva „procentis“ etimologia (5 wT).
vavarjiSoT moswavleebi wiladebisa da aTwiladebis procentis saxiT gamosaxvaSi da
piriqiT (sav. 2, sav. 3, sav. 7, sav. 11, sav. 12); ricxvis procentis povnaSi (sav. 4, sav. 8, sav.
9, gv. 16) (15 wT).
sasurvelia savarjiSoebis miTiTebul nomrebSi mocemuli magaliTebidan nawili
gairCes gakveTilze, nawili ki mieces saSinao davalebad.
„procenti“ me–15 saukunis bolos vaWrobasTan dakavSirebulma saqmianobam warmoSva.
magaliTad, mogebam, wagebam, gadasaxadebma, Tumca es idea gacilebiT adre gaCnda, maSin,
roca romis keisarma avgustusma gadasaxadebi gaadida yvela im produqtze, romelic
gayidvaSi iyo. vaWrobidan amoRebuli gadasaxadi 1/100–s Seadgenda. gadasaxadi yovel
gaTavisuflebul monaze 1/20–s, xolo yovel gayidul monaze — 1/25–s.
me–15 saukunis italiuri „manuskriatebi“ Seicavs 20 procentis aseT Canawers:
„20??????100“.
me–16–17 saukuneebSi komerciul saqmianobaSi ukve aqtiurad gamoiyeneboda procenti
– mogebisa Tu wagebis saCveneblad.
italieli vaWrebi mogebas yovel 100 dukatze ase angariSobdnen: „20 per cento?“ (e.i.
yoveli 100–dan 20). mokled ki werdnen `20 pc“ Cqari werisas pc waagavda „%“–s da ase
TandaTanobiT „%“ simbolo gaxda aRmniSvneli „measedisa“.
500–is 20% niSnavs – 20 500–is yoveli 100–dan, e.i. 500–is 20%=20·500=100.
100
20
saprezentacio gakveTili „damoukidebeli kvlevisTvis“ micemuli amocanisaTvis
saswavlo miznebi aucilebeli aqtivobebi moswavleTa drois resursebi Sefasebis

wina codna organizeba ganawileba forma
moswavleebma cxrilis moswavleTa mTeli klasi 5 wT fargali dakvirveba
ganaviTaron Sedgena codnis
dakvirvebis aqtivizacia
unari
daeuflon monacemTa winaswar individu- 15 wT saxazavi Canaweris
monacemebis saSualos momzadebul aluri transpor- gacnoba
warmodgenas gamoTvla cxrilze tiri
diagramis muSaoba
saSualebiT
mieCvion cxrilSi wris nawilebi diskusia mTeli klasi 10 wT dakvirveba kuTxis
mocemuli centraluri gradusuli
monacemebis kuTxe zoma
mixedviT swori
daskvnebis
gakeTebas
Temis erTi an 10 wT furceli da Canaweris
prezentacia ramdenime saweri kalami Semowmeba
moswavle
gaiwafon ricxvis
gamoTvlebis wiladi
CatarebaSi, nawili,
geometriuli procenti
xelsawyoebis
gamoyenebaSi
SeZlon drois ricxvis
ukeT ganawileba dayofa
mecadineobisa da proporciul
dasvenebisaTvis nawilebad
saprezentacio gakveTili „damoukidebeli kvlevisTvis“

micemuli amocanisaTvis (III Tavi. § 4)
gakveTili sasurvelia Catardes me–3 TavSi gadmocemuli masalis Seswavlis Semdeg.
savaraudo xangrZlivoba: 45 wT.
me–4 paragrafis 12 savarjiSo moswavleebs gagrkveuli drois ganmavlobaSi

dakvirvebis Sedegad una gadaewyvitaT. maT ukve Sedgenili aqvT cxrili, aqvT
gamoTvlili saSualod ra dros andomeben yoveldRiurad gakveTilebis momzadebas
da ra dro rCebaT daskvnebisa da garTobisaTvis, TiToeul sagnis momzadebaze
saSualod daxarjuli dro.
gakveTilze ki moswavleebma unda aagon wriuli diagrama, romelic gamosaxavs
saSualod dRis ganmavlobaSi daxarjul dros: Zilze, mecadineobaze, garTobaze da
sxva danarCenze.
moswavleTa codnis aqtivizacia.
Sesrulebuli davalebis irgvliv sasurvelia daisvas SekiTxvebi: daaxloebiT ra dros
xarjaven moswavleebi mecadineobaze. sxvadasxva sagnebis momzadebaze, maTematikis
saSinao davalebis Sesrulebaze. ra dro rCebaT garTobisaTvis?
SevaxsenoT is aucilebeli wina codna, rac saWiro iqneba mocemuli davalebis
Sesasruleblad davsvaT SekiTxvebi: ras ewodeba wre, seqtori ramden graduss moicavs
wrewiri, wris ra nawilia 90°–ian, 60°–iani, 120°–iani seqtori?
21
diagramis ageba:
sTxoveT moswavleebs gamoTvalon saSualod dRe–Ramis ra nawils andomeben
mecadineobas da gamoTvalon Sesabamisi centraluri kuTxe. Semdeg transportiris
saSualebiT aagon centraluri kuTxe da Sesabamisi seqtori. zedve waaweron
„mecadineoba“ da Sesabamisi saaTebis raodenoba (sasurvelia Tu dros gamovsaxavT
wilad nawilebSi, procentebSi). aseve aagebineT seqtori, romelic Seesabameba
garTobaze, Zilze da sxvadasxva qmedebaze daxarjul dros.
aqve sasurvelia daisvas kiTxva, Tu ukve agebuli kuTxis Semdeg saidan unda aizomos
momdevno kuTxe.
samuSaos dasrulebis Semdeg kargi iqneba aseTi kiTxviT mivmarToT moswavleebs:
xom ar SeiZleboda sxva xerxiT agvego diagrama, dasaxmareblad SesaZloa yuradReba
mivaqcevinoT (SekiTxvis saSualebiT) imaze, rom centralur kuTxeebsa da Sesabamis
droebs Soris pirdapirproporciuli damokidebuleba arsebobs. amiT bavSvebi
Tavad mivlen im daskvnamde, rom 360°–iani kuTxe saWiroa daiyos daxarjul droTa
proporciul nawilebad.
sTxoveT moswavleebs daakvirdnen miRebul Sedegebs, gaiTvaliswinon TavianTi
moswreba da upasuxon kiTxvebs, rogor fiqroben SesaZlebelia Tu ara gazardon
mecadineobaze gamoyofili dro, raTa ukeTesi Sedegebi miiRon, Tu amis miRweva sxva
gzebiT umjobesia (drois optimalurad gamoyeneba, gakveTilze yuradRebis metad
mobilizeba da a.S.).
amis Semdeg zogierTi moswavle gamoviyvanoT dafasTan, romlebic warmoadgenen
TavianT naSroms. sasurveli iqneba, Tu moswavleebi moifiqreben da momxsenebels
SekiTxvebs dausvamen.
sazogadod, Tu Sefasebisas gaviTvaliswinebT, rogorc dasmuli kiTxvebis, aseve
pasuxebis efeqtianobas, es kidev erTi stimuli iqneba moswavleebisTvis codnis
gasaRrmaveblad.
da bolos, maswavlebels SeuZlia moswavleebs aseTi davaleba misces: aagon wriuli
diagrama, romelic gamosaxavs samecadinod gamoyofili drois ganawilebas TiToeuli
sagnis momzadebaze.
mocemuli aqtivoba saSualebas iZleva moxdes codnis gamoyeneba sxvadasxva
mimarTulebebidan: „ricxvebi da gamoTvlebi“, „monacemTa analizi, statistika
da albaToba“, „kanonzomierebebi da algebra“, „geometria da sivrcis aRqma“ da
amasTan moswavles kidev erTxel miscems saSualebas dafiqrdes, raTa optimalurad
gaanawilos dro swavlasa da dasvenebisaTvis.
V Tavi. § 8. samkuTxedis Siga kuTxeebis jami
moswavleebi aRmoaCenen samkuTxedis Tvisebas (samkuTxedis Siga kuTxeebis jamis

Sesaxeb) modelebze manipulaciebis saSualebiT, asabuTeben debulebebs am Tvisebis
Sesaxeb sxvadasxva xerxis gamoyenebiT. msjeloben dasabuTebis xerxebis sarwmunoobis
Sesaxeb.
aqtivobis mizani:
• moswavle gaiwafos amocanis konteqstis Sesabamisad geometriul obieqtTa
gamosaxvaSi;
• Camouyalibdes kritikuli azrovneba, msjelobisa da dasabuTebis unari.
22
ZiriTadi SekiTxvebi:
1. SeiZleba Tu ara figuris Tvisebis aRmoCena misi modelis gamoyenebiT?
2. SesaZlebelia Tu ara sazomi xelsawyoebis gamoyenebiT figuris Tvisebis Sesaxeb
varaudis gamoTqma?
3. debulebis samarTlianobis dadgenis romeli xerxi migaCniaT ufro sarwmunod –
zemoT CamoTvlili Tu dasabuTebis gziT miRebuli?
savaraudo dro: 1 gakveTili.
masala: didi zomis qaRaldi (formati), feradi furclebi, saxazavi, transportiri,
fanqari webo, ...
aqtivobis aRwera:
1. gakveTili iwyeba saSinao davalebis analiziT (5 wuTi).
2. maswavlebeli Txovs moswavleebs gaixsenon Seswavlili masala kuTxeebis Sesaxeb:
gansazRvreba, klasifikacia, Tvisebebi, kuTxeTa jami da misi Tvisebebi da a.S. (5 wuTi).
3. Semdeg klass dayofs oTx jgufad. orijgufis davalebaa sxvadasxva saxeobis
samkuTxedebis modelebis gamoyenebiT (mag. erTmaneTze midgmiT) gamoTqvas
varaudi samkuTxedis Siga kuTxeebis jamis Sesaxeb da moaxdinos Tavisi varaudis
samarTlianobis demonstrireba.
4. danarCen or jgufs vyofT wyvilebad, TiToeul wyvils eZleva davaleba gamoiyenos
transportiri, gazomos da aRricxos sxvadasxva saxeobis samkuTxedebis kuTxeebi
da amis safuZvelze gamoTqvas varaudi samkuTxedis Siga kuTxeebis jamis Taobaze
(sxvadasxva jgufs gamosakvlevad SeiZleba mieceT sxvadasxva saxeobis samkuTxedi)
(10 wuTi).
5. oTxive jgufi axdens Tavisi namuSevris prezentacias (10 wuTi).
6. amiT Semdeg maswavleblis daxmarebiT moswavleebi kuTxeebis Sesaxeb maTTvis
cnobil debulebebze dayrdnobiT amtkiceben debulebas (10 wuTi).
7. Semdeg imarTeba diskusia, Tu romeli xerxia ioli da romeli – sarwmuno (5 wuTi).
8. maswavlebeli saSinao davalebad aZlevs moswavleebs daadginon samkuTxedis
kuTxeebTan dakavSirebuli romelime debuleba (mag. gare kuTxis Tviseba).
V Tavi. § 12. monakveTis SuamarTobi
moswavleebi aRmoaCenen monakveTis SuamarTobis Tvisebas modelebze manipulaciebis

saSualebiT, asabuTeben debulebas am Tvisebis Sesaxeb.
aqtivobis mizani:
• moswavle gaiwafos amocanis konteqstis Sesabamisad geometriul obieqtTa
gamosaxvaSi;
• SeZlos pirdapiri da Sebrunebuli winadadebebis gaazreba, Camoyalibeba;
• SeZlos wertilTa geometriuli adgilis cnebis gamoyenebiT ganmartebis an
debulebis Camoyalibeba.
• Camouyalibdes kritikuli azrovnebis, msjelobisa da dasabuTebis unari.
savaraudo dro: 1 gakveTili.
aqtivobis aRwera:
1. gakveTili iwyeba saSinao davalebis analiziT. ris Semdegac moswavleebs vaxsenebT
23
tolferda samkuTxedis Tvisebebsa da niSnebs (10 wuTi).
2. maswavlebeli Txovs moswavleebs individualurad ifiqron paragrafis dasawyisSi
mocemul situaciur amocanaze (5 wuTi).
3. amocanis amoxsnis Sedegad moswavleebi daadgenen, rom savaraudo K wertili, sadac
xidi unda aSendes, aris tolferda ABC samkuTxedis wvero da K wertili mdebareobs
AB monakveTis Suawertilze gamaval marTobze. Semdeg dafaze vxazavT monakveTsa
da mis SuamarTobs, vayalibebT ganmartebas da vamtkicebT SuamarTobis Tvisebas (10
wuTi).
4. vawvdiT Sebrunebuliwinadadebebis magaliTs. vTxovT, damoukideblad moimfiqron
analogiuri magaliTebi da mxolod amis Semdeg ayalibeben ukve damtkicebul
debulebis Sebrunebul debulebas, ris damtkicebasac vTxovT wymilebSi (10 wuTi).
damtkiceba:
P
vTqvaT P wertili Tanabradaa daSorebuli AB monakveTis
boloebidan. gavavloT PK mediana. tolferda samkuTxelis
Tvisebebis Tanaxmad, PK simaRlecaa, saidanac SuamarTobis
ganmartebis Tanaxmad miviRebT, rom PK SuamarTobia. miviReT,
rom P wertili mdebareobs AB monakveTis SuamarTobze.
5. pirdapiri da Sebrunebuli winadadebebis ganxilvisas
imarTeba diskusia: yovelTvis samarTliania Tc ara WeSmariti
winadadebis Sebrunebuli winadadeba. damtkicebis Semdeg
ukve vayalibebT monakveTis SuamarTobis Tvisebas wertilTa
A geometriuli adgiliT (5 wuTi).
K B
6. darCenili 5 wuTi ganvixilavT paragrafSi garCeul amocanas.
Semoklebuli gamravlebis formula da marTkuTxa miwis na-

kveTebis farTobebis Sedareba
aqtivobis mizania marTkuTxedis farTobisa da Semoklebuli gamravlebis formulis

erTmaneTTan dakavSireba. igi moicavs kvleviT saqmianobas (rogorc individualur,
aseve wyvilebSi), maswavleblis mier warmarTul diskusias da diskusias mTeli
klasis monawileobiT. moswzavleebi Seiswavlian sidideebs Soris damokidebulebas
marTkuTxedis farTobis magaliTze. moswavleebi akvirdebian Tu ra gavlenas axdens
marTkuTxedis erTi gverdis sigrZis gaxrda da meoregverdis sigrZis Semcireba, ise,
rom marTkuTxedis perimetri ar Seicvalos, marTkuTxedis farTobze da iyeneben
miRebul Sedegebs realur viTarebasTan dakavSirebuli amocanis amoxsnisas.
savaraudo xangrZlivoba: 90 wuTi.
aqtivobis mizani: cxadia, rom algebruli gamosaxulebebis igivuri tolobebis

miReba SeiZleba wminda algebruli gzebiT da am tipis saqmianoba dakavSirebuli
wminda operaciuli unarebis ganviTarebasTan, magram gacilebiT mniSvnelovania Tu
am igiveobebs geometriul Sinaarsac mivaniWebT. am dros moswavle ukeT acnobierebs
kavSirebs sxvadasxva (algebrul da geometriul) obieqtebsa da operaciebs Soris.
garda amisa, am konkretul SemTxvevaSi (kvadratebis sxvaobis daSla mamravlebad)
SesaZlebeli xdeba algebruli igiveobis gamoyeneba wminda geometriuli ogptimizaciis
amocanis amoxsnisas, rac Tavis mxriv efeqtianad SeiZleba davukavSiroT praqtikul
amocanas.
24
aqtivobis aRwera
demonstrireba: gakveTilis dasawyisSi dafaze davxazoT kvadrati, romlis gverdi
3 erTeulistolia, xolo am kvadratis mezoblad davxazoT marTkuTxedi, romlis
sigrZe 2 erTeuliT metia kvadratis gverdis sigrZeze, xolo sigane 2 erTeuliT
naklebia kvadratis gverdis sigrZeze. orive figuras mivaweroT maTi zomebi.
SekiTxva mTel klass: vTqvaT es kvadrati gamosaxavs Tqven sakuTar miwis nakveTs da
gTavazoben rom igi gaucvaloT am marTkuTxa miwis nakveTSi. daTanxmdebodiT Tu ara
aseT SemoTavazebaze? cxadia, rom TvalzomiT rTulia imis SemCneva, rom am figurebs
toli perimetri aqvT, aseve rTulia ramis Tqma maTi farTobebis Sesaxeb, amitom
garkveul etapze saWiroa SevTavazoT moswavleebs rom maT gamoTvalon am figurebis
perimetrebi da farTobebi. SekiTxva klass: risi tolia TiToeuli maTganis farTobi?
risi tolia TiToeuli maTganis garSemoweriloba?
kvadratuli formis miwis nakveTis farTobi 9 kvadratuli erTeulis tolia.
marTkuTxa formis miwis nakveTis farTobi 5 kvadratuli erTeulis tolia.
am ori miwis nakveTis garSwemoweriloba erTmaneTis tolia da udris 12 erTeuls.
moswavleebi amCneven rom am konkretrul SemTxvevaSi kvadratis formis miwis
nakveTis farTobi metia marTkuTxedis formis miwis nakveTis farTobze. SevTavazoT
maT rom ganazogadon es faqti, risTvisac saWiro iqneba garkveuli kvleviTi samuSaos
Catareba.
wyvilebSi muSaoba: klasi davyoT wyvilebad da davurigoT winaswar gamzadebuli
cxrili.
farTobis
kvadrati marTkuTxedi
sxvaoba
gverdis
farTobi sigrZe sigane farTobi
sigrZe
3 9 5 1 5 4
4
5
6
7
„svetebi, romlebic gamosaxavs marTkuTxedis sigrZes da siganes, unda Seivsos ise,

rom marTkuTxedis perimetri toli iyos Sesabamisi kvadratis perimetris, xolo
marTkuTxedis sigrZisa da siganis sxvaoba mudmivi iyos. gamoTvaleT kvadratisa da
marTkuTxedis farTobebi da SeavseT Sesabamisi svetebi“. gamartivebul SemTxvevaSi
SeiZleba SevTavazoT iseTi cxrili, romelSic es ori sveti winaswaraa Sevsebuli
ricxvebis erTiT mzardi mimdevrobiT.
rodesac yvela wyvili asrulebs davalebas, erTi an ramdenime moswavle avsebs
kedelze gamokrul didi zomis cxrils.
SekiTxva: „ra kanonzomierebebis SemCneva SeiZleba miRebuli cxrilis saSualebiT“?
garkveuli diskusiis Semdeg klasi Tanxmdeba imaze, rom ZiriTadi kanonzomiereba
warmoCenili bolo svetSi, sadac erTi da igive ricxvi weria, e.i. farTobebis sxvaoba
mudmivia.
25
Semdeg ganixileba meore magaliTi, romelSic marTkuTxedis gverdebis sigrZeebs
Soris sxvaoba sxva ricxvis tolia da vekiTxebiT ariT Tu ara kanonzomiereba
imave tipis. ZiriTadi yuradReba mivaqcioT im faqtis SemCnevas, rom kvadratisa da
marTkuTxedis farTobebis sxvaoba orive SemTxvevaSi mudmivia, Tumca sxvadasxva
ricxvis tolia.
amis Semdeg klass vTavazobT gamoiyenon algebruli teqnika miRebuli kanonzomierebis
dasabuTebisa da ganzogadebisaTvis. msjelobis dasawyisi unda iyos daaxloebiT
aseTi:
vTqvaT kvadratis gverdis sigrZe X–is tolia. risi toli iqneba misi farTobi? (X2)
vTqvaT marTkuTxedis sigrZe 2–iT metia kvadratis gverdis sigrZeze. risi toli unda
iyos am marTkuTxedis sigane Tu gvinda, rom misi perimetri kvadratis perimetris
toli iyos (marTkuTxedis sigrZe iqneba X–2, xolo sigane X–2)?
risi toli iqneba am marTkuTxedis farTobi? ((X-2)(X-2))
moswavleebma unda gaigon Tu cxrilis romeli svetebi Seesabameba algebrul
gamosaxulebebs da SevTavazoT moswavleebs miRebuli gamosaxulebebis Semowmeba:
e.i. mocemuli ricxvebis Casma da cxrilSi gamosaxul sidideebTan Sedareba.
zogierTma moswavlem SeiZleba damoukideblad miiRos igiveoba marTkuTxedis
farTobisaTvis da is rom swored am igiveobiT aixsneba farTobebis sxvaobis
mudmivoba. cxadia, am igiveobis miReba SesaZlebelia wminda algebruli meTodebiT,
magram SevTavazoT moswavleebs geometriuladac daasabuTon igi.
aqtivobis mimioxilva da garTulebuli varianti
algebruli igiveobebis miRebis tradiciuli meTodi gulisxmobs algebruli
operaciebis gamoyenebas. xolo am igiveobebis dakavSireba maTematikis sxva
mimarTulebebTan rogorc wesi ar ganixileba. am aqtivobis mizania erT–erTi
gavrcelebuli algebruli igiveobis geometriuli Sinaarsis warmoCenasa da mis
gamoyenebaze. garda amisa, moswavleTa motivaciis gazrda SesaZlebelia am yovelives
praqtikul amocanebSi gamoyenebis demonstrirebiT. aqtivobis gagrZeleba SeiZleba
optimizaciis martivi amocanis dasmiT: igiveobis gamoyenebiT moswavleebma SeiZleba
TviTon aRmoaCinon is faqti, rom mocemuli perimetris mqone marTkuTxedebs Soris
udidesi farTobi aqvs kvadrats („mocemuli sigrZis Tokis saSualebiT rogor
SemovsazRvroT udidesi farTobis mqone marTkuTxa are?“).
26
I Tavi
1. gameoreba
3. ariTmetikul moqmedebaTa Tvisebebi

reziume:
moswavlem unda SeZlos amocanis, problemis gaanalizeba-gaazreba, Sesabamisi
monacemebis amokreba da saTanado ricxviTi gamosaxulebis Sedgena-gamoangariSeba,
cvladiani gamosaxul ebis mniSvnelobis povna cvladebis konkretuli mniSv
nelobebisaTvis, Sesabamisi modelis Sedgena-wakiTxva, ariTmetikul moqmedebaTa
Tvisebebis swori gamoyeneba. Tvisebebis gamoyenebiT gamoTvlebis gamartiveba,
gamosaxulebaSi msgavsi wevrebis dafiqsireba, koeficientebis gansazRvra da msgavsi
wevrebis Sekreba, umartives amocanebisaTvis cvladiani gamosaxulebis Sedgena da misi
gamartiveba.
amoxsnebi, miTiTebebi:
2. a+b=8
2 =2 =1 8 8
a) b) a+b+ =8+ =9
a+b 8 4 a+b 8
a+b + 4 = 8 + 4 = + 1 = 1
g) 3(a+b)=3·8=24 d) 4 4
2 a+b 2 8 2 2
3. CarCos farTobi SeiZleba gamoviTvaloT, rogorc sxvaoba didi marTkuTxa farTobs

da suraTisTvis gankuTvnili marTkuTxedis farTobs Soris:
S=(2a+b)·(2a+c) – bc
7n - 2
4. a) 5n; b) 7+n; g) 2n+3; d)
3n
.
33. TiToeuli SemTxvevisaTvis moswavlem Tavis Tavs unda dausvas kiTxva:

a) romeli ori naturaluri ricxvis jamia aris 6-is, xolo namravli 8-is toli? ricx-
viTi wyvilebis SerCeviT man unda miiRos ricxvTa wyvili 2; 4 arsebiTia yuradRebis
gamaxvileba, rom Tu a=2, maSin b=4, aseve Tu a=4, maSin b=2.
b) a=20 b=4; g) a=25 b=50 d) a=2 b=5, an a=5 b=2
e) a=b=2 v) a=16 b=4
2. gamosaxulebaTa mniSvnelobebis Sedareba

reziume:
moswavlem unda SeZlos konkretuli ricxviTi gamosaxulebebis mniSvnelobebis Se-
dareba, mkacri da aramkacri utolobebis niSnebis gamoyeneba. cvladebis mocemuli
mniSvnelobebisaTvis cvladiani gamosaxulebebis mniSvnelobaTa povna da Sedareba.
ormagi utolobis gamoyeneba sxvadasxva sidideebis Sefasebis dros (temperatura,
simaRle, farTobi da a.S.).
27
6. a) 5<2m<10; b) 0<3n+1≤3;
g) 8<x<9; d) 12<2a≤18.
7. a) x≤7; b) y≤17; g) 9<2a-1≤20;

d) 7≤x<16; e) a≥9; v) x≥0.
8. moswavle unda mixvdes, rom Cabarebuli rveulebis raodenoba unda iyos luwi.
9. ricxvi unda iyos 60-is jeradi.

SeiZleba davsvaT aseTi SekiTxvebi: SeiZleba Tu ara davasaxeloT aseT ricxvebs Soris
udidesi? umciresi samniSna? da a. S.
10. samSabaTi iyo Semdeg ricxvebSi:

5; 12; 19; 26 pirveli samSabaTi 5, bolo 26.
11. wre 8 tol nawiladaa gayofili, daStrixulia 38 nawili.
12. udidesi ricxvi rom miviRoT, Tanrigebi unda aviRoT klebis mixedviT (cxadia, ricx-
vebi aTniSnaa) 9876543210. umciresi _ zrdis mixedviT. pirvel cifrad 0 ar SeiZleba,
e.i. ricxvi iqneba 1023456789.
13. a) ((2(x+1)+10):5+8)·3-6=30
((2(x+1)+10):5+8)·3=36 (ucnobi saklebi)
(2(x+1)+10):5+8=12 (ucnobi Tanamamravli)
(2(x+1)+10):5=4 (ucnobi Sesakrebi)
2(x+1)+10=20 (ucnobi gasayofi)
2(x+1)=10 (ucnobi Sesakrebi)
x+1=5
x=4
b) (((((5x+7):2-1):2)+25):3+4)·5=70
((((5x+7):2-1):2)+25):3+4=14
((((5x+7):2-1):2)+25):3=10
(((5x+7):2-1):2)+25=30
((5x+7):2-1):2=5
(5x+7):2-1=10
(5x+7):2=11
5x+7=22
x=3
14. zogadi wevri 5n+1, CamoTvlili ricxvebidan mimdevrobas ekuTvnis 91; 226 (5-ze
gayofisas naSTSi rCeba 1).
21. am tipis amocanebis gakeTebis dros moswavleebma garda imisa, rom xazi unda gausvan
rom yovel or momdevno samSabaTs Soris 7 dRea, unda icodnen romel TveSi ramdeni
dRea, am amocanisTvis - ivnisSi.
5 samSabaT.
28
22. daStrixulia kvadratis 43 nawili.
23. ricxvi 588 martiv mamravlebad daSlisas gvaZlevs 588=2·2·3·7·7. e.i. saZiebeli ricxvi
arsebobs da ara erTi. davawerinoT moswavleebs ramdenime maTgani, mag.: 22377, 37722 da
a.S. vaCvenoT, rom SesaZlebelia davweroT naturaluri ricxvebi, romelTa cifrebi,
garda aRniSnuli cifrebisa, SeiZleba iyos 6 da 4. davsvaT kiTxvebi: a) kidev SeiZleba
Tu ara raime cifri Sediodes saZiebeli ricxvis CanawerSi, b) ra SemTxvevaSi eqneboda
amocanas uaryofiTi pasuxi.
3, 9 5, 2
25. Takos nayidi kanfetis 1 kg Rirs 1, 5 = 2, 6 . nikas nayidi 2 = 2, 6 . maTi nayidi kan-
fetebi erTi da igive fasisaa.
28. a+2a+4a; a+2a+4a=777, saidanac a=111.
29. radgan mamam Svilebs gaunawila rveulebi da kalmebi, e.i. ojaxSi 1-ze meti bavSvia,
xolo 40-s da 15-s erTaderTi saerTo mamravli aqvs _ es 5-ia. ojaxSi 5 bavSvia, TiToeuls
8 rveuli da 3 kalami Sexvda.
30. Tu 2 seqtemberi iyo xuTSabaTi, xuTSabaTi iqneboda 9; 16 da 23 seqtemberi. e.i. 27

seqtemberi iyo orSabaTi.
31. Seferadebulia 58 nawili.
32. ganvixiloT yvela SesaZlo SemTxveva, jer magaliTebiT, Semdeg daskvna: l+l=l,
l+k=k, k+k=l. e.i. jami kentia mxolod im SemTxvevaSi, Tu erTi Sesakrebi kentia, meore
ki luwi. aqve SeiZleba ganvixiloT namravlebi: l×l=l; l×k=l; k×k=k.
3. ricxvis naturaluri xarisxi
reziume:
moswavle erTmaneTisgan unda arCevdes terminebs - xarisxi, xarisxis maCvenebeli,
xarisxis fuZe. SeeZlos maTi swori gamoyeneba. SeeZlos (u.s.g)-s da (u.s.j.)-s Cawera
martivi mamravlebis xarisxebis namravlis saxiT, zogierTi naturaluri xarisxebis
gamoTvla. (u.s.g)-s da (u.s.j.)-s gamoyeneba amocanebis amoxsnisas.
6. S=64m2=640000sm2
7. b) S=6a2 V=a3.
8. a) S1=6(3a)2=9·6a2=9S.
10. magaliTad: 25; 49 (martivi ricxvis kvadrati).
29
11. jer ganvixiloT Sedgenili urTierTmartivi ricxvebis umciresi saerTo jeradi,
magaliTebis safuZvelze moswavleebma unda gaakeTon daskvna: urTierTmartivi ricx-
vebis umciresi saerTo jeradi maTi namravlia.
12. metrebis raodenoba unda iyos rogorc 3-is, ise 5-is jeradi, radgan Cven gvinda
umciresi raodenoba, es iqneba u.s.j, e.i. 3×5=15 metri.
13. u.s.j. (8;12)=24
14. pirvelad es gemebi navsadgurSi erTdroulad aRmoCndeba 30 Tvis Semdeg (u.s.j.

(6;15)=30)
575 5 375 3
15. aseTi filebis gverdis sigrZe (yvelaze didi) SeiZleba 115 5 125 5
iyos 25 sm. filebis raodenoba ki 23×15=345 cali. 23 23 25 5
5 5
16. Tanxa, romelic giorgis 20 wlis Sesrulebisas yulabaSi

eqneba, tolia 1+2+22+23+24+...+211=4095 laris.
17. a) 1; 2; 4; 8; 16; 32.... 2n-1

b) 2; 4; 8; 16; 32.... 2n
g) 1; 4; 9; 16; 25; 36... n2
d) 3; 9; 27; 81; 243; 729; 3n
e) 5; 25; 125; 625; 3125; 15625... 5n
v) 1; 8; 27; 64; 125; 216... n3
18. magaliTi gakeTdes aucileblad msjelobiT:

radgan
5>3, amitom 53>33.
2<4, amitom 28<48.
1 2 1 2 1 3 1 3
aqve SeiZleba SevadarebinoT ` j da ` j ; ` j da ` j .
2 3 4 5
da SevacadoT gaakeTon Sesabamisi daskvna.
21. a) 75, 49; b) 36960; g) 6,67.
25. a) 3; 6; 9; 12; 15; 18; 21; 24; 3n

b) 4; 8; 12; 16; 20; 24; 28; 32; 4n
g) 1; 4; 7; 10; 13; 16; 19; 22; 3(k–1)+1
d) 2; 7; 12; 17; 22; 27; 32; 37; 5(k–1)+2
26. radgan 3-ianis nacvlad 9 gadawera, e.i. pasuxs, rac unda mieRo, daemata 6, radgan
aseulebSi 7-iani 1-iT Secvala, pasuxs daaklda 600, aTaseulebSi 6-is nacvlad 5-iani
dawera, e. i. kidev daaklda 1000. e. i. mas swori gamoangariSebis SemTxvevaSi unda mieRo
72438+1000+600-6=74032.
30
27. P=2(2x+12)=4(x+6)
sigrZe x+12
sigane x
perimetri 2(x+x+12)
28. am TveSi aucileblad iqneboda kenti ricxvi 5 xuTSabaTi. es ricxvebia: 2; 9; 16; 23;
30 da, Tu 23 ricxvi xuTSabaTia, 26 iqneba kvira.
30. II jgufi _ x I jgufi _ 3 x

5
x + 3 x, saidanac x=20
5
31. yvela martivi ricxvi, 2-is garda, kentia, ori kenti ricxvis jami ki luwia. radgan
mocemul ricxvebis jami kentia, e.i. maT Soris erT-erTi 2-ia.
Seamowme Seni codna
1. g. 2. g. 3) d. 4. Bb. 5. g. 6. 1. 7. 204. 8. a) 0,81; b) 253; g) 667. 9. a) 6,408; b) 800; g) 2; d) 80,84.
10. x y 2x 3y 2x-3y+4
5 1 10 3 11
2,5 0,1 5 0,3 8,7
7,4 2,8 14,4 8,4 10,4
4 1,5 8 4,6 7,5
6,3 2,5 12,5 7,5 9,1
11. a) aTaseulebis; aTiaTaseulebis; asiaTaseulebis.
12. 20000; 11000; 10100; 10010; 10001.
4. gayofadobis niSnebi
reziume:
moswavlem unda SeZlos paragrafSi CamoTvlili gayofadobis niSnebis gamoyeneba.
amis gaTvaliswinebiT, gayofis Sesrulebamde imis garkveva, gaiyofa Tu ara mocemuli
ricxvi aRniSnul ricxvebze.
2. mivaqcioT yuradReba, rom moswavleebi ar Semoifarglon mxolod TiTo ricxvis povniT.
arsebiTia, rom maT amowuron yvela Sesabamisi SemTxveva Sesabamisi msjelobiT.
a) 2340; 2345 b) 3872; 3876

g) 2511; 2541; 2571 d) 4509; 4599
e) 3780 v) 2124; 5124; 8124
31
3. imdenad, ramdenadac pirvel-meoreze gaTvlis dros yvela kent nomerze mdgomi I-ia,
137-ec iqneba pirveli.
4. a) 137=135+2 me-2.
b) 137=3·45+2 me-2.
7. n+n+1+n+2=3n+3=3(n+1) unaSTod iyofa 3-ze.
10. 6·8+2·50+2·33 ar iyofa 5-ze. e.i. pasuxi uaryofiTia.
11. yvelaze mcire ricxvi, romlis 43 da 57 naturaluria, aris 28 (u.s.j.(4;7)). amocanis

pirobis Tanaxmad (naklebia 30-ze) klasSi 28 bavSvia.
12. ricxvi iyofa 5-ze da ricxvis CanawerSi mxolod kenti cifrebia, e.i. bolovdeba 5-iT.
radgan gvinda udidesi, cifrebi unda davalagoT udidesidan umciresisken, e.i. 97315.
13. salomem SeamCnia, rom gadasaxdeli Tanxa aucileblad iyofa 4-ze. xolo 19 l da
30 T. _ 4-is jeradi ar aris.
14. a) ricxvi kentia da iyofa 5-ze. e.i. 1*5. es ricxvi rom 9-ze gaiyos *-is nacvlad unda
CavsvaT 3. 135.
b) ricxvi luwia da iyofa 5-ze e.i. 7*0. varskvlavis nacvlad SesaZlebelia mxolod 2. 720.
15. sokos Tanabrad gadanawileba moxdeba

a) SemTxvevaSi (37+40+31):3
16. A. 17. A. 18. C. 19. C. 20. C. 21. B. 22. 53 x + 2400 = x x=6000
23. ba - ab =9 10b+a–10a–b=9(b–a) aTeulebis cifri unda iyos erTeulebis cifrze 1-iT

naklebi; 23; 34; 45; 56; 67; 78; 89.
5. ricxvTa gayofadobis zogierTi Tviseba
reziume:
moswavlem unda SeZlos ukve naswavli ricxvebis garda, zogierT sxva ricxvze gayo-
fadobis niSnebis dadgena (6-ze; 12-ze; 15-ze; 35-ze da a.S.) dakonkretul amocanebSi
maTi gamoyeneba. naSTiani gayofis dros ricxvis warmodgena (a=bn+z). naSTiani gayofis
SemTxvevaSi jamis da sxvaobis gayofadobis dadgena. didi ricxvebis SemTxvevaSi nam-
ravlis da zogierTi xarisxis bolo cifris dadgena.
1. a) 2n+2m=2(n+m); b) 2n+1+2m+1=2(n+m+1); g) 2n+2m+1=2(m+n)+1
2. sasurvelia daTvla Semdegnairad movaxdinoT: 1-dan 100-mde 50 luwi da 50 kenti

ricxvia, gamovakloT araorniSna kenti ricxvebi e.i. erTniSna _ 1; 3; 5; 7; 9 dagvrCa 45
kenti orniSna ricxvi.
32
4. cxadia gaiyofa, I Tvisebis Tanaxmad 18=2·9.
5. iyofa I Tvisebis Tanaxmad.
6. a) ori momdevno naturluri ricxvidan erTi luwia.

b) sam momdevno naturalur ricxvSi erTi samis jeradi, xolo erTi mainc _ luwi.
7. a) 288+38+351+953
cxadia iyofa 2-ze l+l+k+k=l.
3-ze ar iyofa, CavataroT Semdegi msjeloba 288 3 351 3, xolo 38 da 953-is cifrTa jami
ar iyofa 3-ze.
5-ze gayofadoba SevamowmoT bolo cifrebis jamiT 8+8+1+3. bolo cifria 0. e.i. 5-ze
iyofa.
7-ze gayofadoba naSTebiT
288=7·41+1
38=7·5+3
351=7·50+1
953=7·133+2
naSTebis jamia 7. e.i. jami 7-ze iyofa.
8. a) 5·105+3·103+2·102+10
ricxvi 0-iT bolovdeba, e.i. iyofa 5-ze da 10-ze.
5+3+2+1 3, e.i. ricxvi 3-ze ar iyofa.
bolo ori cifrisgan Sedgenili ricxvia 10, e.i. 4-ze ar iyofa.
9. daamtkiceT, rom a) (2582-33·51+472) 10; b) (1232-622) 5.

a) viciT, ricxvi rom 10-ze iyofodes, unda bolovdebodes 0-iT. 2582-is bolo cifria
4, 472-is bolo cifria 9, e.i. 2582+472 bolovdeba (4+9=13) 3-iT. 33·51 bolovdeba 3-iT, e.i.
sxvaobis bolo cifria 0.
b) ricxvi rom iyofodes 5-ze, unda bolovdebodes 0-iT an 5-iT. 1232–622=...9-...4=...5, e.i.
iyofa 5-ze.
10. varskvlavebis nacvlDad CasviT cifrebi ise, rom Sesruldes:

a) *378* 36; b) 4*25 45; g) 2894* 6; d) 56** 18.
a) ricxvi rom 36-ze iyofodes, unda iyofodes 4-ze da 9-ze.
4-ze gayofisTvis aRniSnuli ricxvis bolo cifri unda iyos 0; 4 an 8;
*3780 9-ze rom iyofodes (3+7+8=18) varskvlavis nacvlad unda iyos 9. 93780.
*3784 9-ze rom iyofodes (3+7+8+4=22) * nacvlad unda eweros 5(27-22=5). e.i. 53784.
*3788 9-ze rom iyofodes (3+7+8+8=26) * nacvlad unda iyos 1. 13788.
b) ricxvi rom 45-ze iyofodes, unda iyofodes 5-ze da 9-ze. mocemuli ricxvi 5-ze iyofa.
cifrTa jamia 4+2+5=11 Casasmeli ricxvia 7. 4725.
g) ricxvi rom 6-ze iyofodes, unda iyofodes 2-ze da 3-ze. 2+8+9+5=24 e.i. boloSi unda
mieweros iseTi luwi cifri, romelic iyofa 3-ze, aseTebia: 5670; 5688; 5616; 5634; 5652.
11. daamtkiceT a) 23442-1 iyofa 5-ze; b) 37892-1 iyofa 10-ze.

a) 23442 bolovdeba 6-iT, amitom 23442-1 dabolovdeba 5-iT.
b) 37892 bolovdeba 1-iT, amitom 37892-1 dabolovdeba 0-iT.
33
12. ipoveT, ra cifriT bolovdeba ricxvi:
(733+29·39)·3-2572
29·39 bolovdeba 1-iT.
733+29·39 bolovdeba 4-iT.
(733+29·39)·3 bolovdeba 2-iT.
2572 bolovdeba 9-iT.
(733+29·39)·3–2572 bolovdeba 3-iT.
13. daamtkiceT, rom 56**7 ricxvi ar SeiZleba iyos romelime naturaluri ricxvis
kvadrati.
naturaluri ricxvis kvadrati SeiZleba bolovdebodes 00-iT (ori nuliT), 1-iT, 4-iT,
25-iT, 6-iT, 9-iT.
14. 42*4* varskvlavebis nacvlad CasviT cifrebi, rom mocemuli ricxvi gaiyos 36-ze
(ix. amocana 4a).
saZiebeli ricxvebia 42840; 42444; 42048; 42948.
15. ra cifriT bolovdeba 253-242+223
o
3
25 = ...5
3 jamis bolo cifri iqneba 3.
22 = ...8
242=...6, e. i. ...3 - .....6= ..... 7. bolo cifria 7.
16. 10a+b=4(a+b)
10a+b=4a+4b
6a=3b da b=2a, e. i. miviReT, rom erTeulebis cifri orjer metia aTeulebis cifrze,
SerCeviT miviRebT, rom es ricxvebia 12; 24; 36; 48.
17. 1+2+3+...+108+109+110=(1+110)+(2+103)+(3+108)+
+... +(55+56)=55·111
111 iyofa 37-ze e. i. jami iyofa 37-ze.
18. daamtkiceT, rom:

a) nebismieri naturaluri n ricxvisaTvis:
(n+7)(n+12) 2;
b) nebismieri mTeli m da n ricxvebisaTvis:
mn(m+n) 2.
a) Tu n luwi ricxvia n+12-c luwia, xolo Tu n kentia, maSin n+7 luwia, orive SemTxvevaSi
(n+7)(n+12) luwia.
b) Tu m da n ricxvebidan erT-erTi mainc luwia, mn Tanamamravli iqneba luwi, xolo
Tu orive kentia, m+n iqneba luwi.
19. WeSmaritia b. 20. b.
21. g (iyofa 7-zec)
22. 153; 252 ... 450; 459; 558 ... 950; 959. sul 11 ricxvi.
34
23. WeSmaritia b. ricxvi 5-is jeradia.
24. 2006 wels 365 dRea.

a) 365=7.52+1 bolo dRe anu 31 dekemberi isev kviraa.
b) 53 kvira dRe.
g) 52 samSabaTi.
25. 1 marti orSabaTia

a) 5 aprilamde 31+5=36 dRe
36=5.7+1 5 aprili isev kviraa
b) 20 aprilamde 31+20=51
51=7.7+2 20 aprili orSabaTia
g) 7 maisamde 68 dRe
68=7.9+5 7 maisi paraskevia
26. ori erTnairi nayofis mowyvetis Sedegad Cndeba limoni, xolo sxvadasxva nayofis
Sedegi _ vaSlia, amitom vaSlebis raodenoba an mcirdeba luwi ricxviT, an igive rCeba,
radgan vaSlebi raodenobrivad kentia, e.i. bolo nayofi yvela SemTxvevaSi iqneba vaSli.
28. 15= 3 .5 18=2. 3 .3

SeiZleba Seikras 3 Taiguli romelic Sedgeba 5 vardi da 6 mixakisgan.
29. 5-jer iqneba mxolod kvira.
30. 24 = 12 nawili.
2 I =3
31. I-x II -
3
x
II 2
32. 47, 5 + 43 $ 15 = 67, 5 km.
Seamowme Seni codna:
1. a89b: 6 = 3ab
cxadia, pirveli cifri a=1 (winaaRmdeg SemTxvevaSi ganayofSi pirvel cifrad 3-s ver
miviRebT. 189b: 6 = 31b . 3b: 6 = b e.i. b=6.
2a+b=2·1+6=9 pasuxia a.
2. g.
3. 79 xarisxis bolo cifris gamosaangariSeblad:
71=7
72 bolo cifria 9 74k bolo cifria 1
73 bolo cifria 3 74k+1 bolo cifria 7
7 bolo cifria 1
4
74k+2 bolo cifria 9
75 bolo cifria 7 74k+3 bolo cifria 3
7 =7
9 8+1
a) bolo cifria 7
35
4. naSTi movZeboT rogorc cifrTa jamis 9-ze gayofis naSTi 47-is 9-ze gayofis naSTi
d) 2.
5. 15a + 13 = (15a + 10) + 3 d) 3
6. a=8m+5
b=8n+4 a+b=8(m+n)+8+1 b) 1.
7. a=9m+7
3a=27m+21=27m+18+3 b) 3.
8. radgan SavSAi ukve wiTeli burTulaa, dagvrCa TeTri da Savi burTula. TeTri TeTr
yuTSi ver iqneba, e.i. TeTri wiTelSia.
9. 2×5×7×9+3 7-ze gayofis naSTia 3. pasuxia b).
10. b.
6. simravle
reziume:
moswavlem unda SeZlos aRweriT mocemuli simravlis Cawera elementebis saxiT da
piriqiT, elementebis mixedviT simravlis aRwera-daxasiaTeba. ricxviTi simravleebis
codna da maTi Cawera. ∈; ∉ simboloebis Sesabamisad gamoyeneba.
3. orniSna ricxvebi, romlebic iyofa 25-ze aris 25; 50; 75. amdenad amocanis pasuxia
27; 52; 77}.
4. g) erTelementiani simravle, romlis elementia ricxvi 0;

d) moswavleebma unda dainaxon dawerili wiladebis mricxvelebs Soris da mniSvnelebs
Soris kanonzomiereba. yoveli wiladis mricxveli dawyebuli meoredan wina mricxvelze
3-iT metia, mniSvneli ki wina mniSvnelze 4-iT. wiladebi, meoredan dawyebuli SeiZleba
1 + 3 (n - 1)
Caiweros ase: , sadac n Sesabamisi elementis nomeria (Tu warmovidgenT, rom
5 + 4 (n - 1)
simravlis elementebi gadanomrilia).
8. xis mori unda gadaixerxos 4 adgilas. saWiroa moswavleebs

davanaxoT, rom gadaxerxvis adgilebis raodenoba erTiT nak-
lebia kunZebis raodenobaze. es SeiZleba ase avxsnaT. naxatze
TiToeul, daxerxvis Sedegad miRebul kunZs (misgan marjvniv)
isriT SevusabamoT gadaxerxvis adgili. bolo kunZi darCeba
isris gareSe 4=5-1.
36
9. am SemTxvevaSi, radgan droSebi gvWirdeba dasawyis-
Sic da boloSic, igive Sesabamisobis Cvenebis dros,
rac wina amocanaSia, vxedavT, rom yovel monakveTs
Seesabameba droSa, xolo erTi droSa (pirveli) rCeba
Sesabamisi monakveTis gareSe. e. i. gvWirdeba 100+1=101 droSa.
10. a) ix. wina paragrafis bolos (Seamowme Seni codna) amocana 3.

b) SevadginoT analogiuri cxrili 3-is xarisxebisaTvis.
31-3
32-9 34n=...1
33-27 34n+1=...3
34-81 34n+2=...9 39=38+1
35-243 34n+3=...7 bolovdeba 3-iT.
12. 264 2
132 2
66 2 e.i. ar arsebobs
33 3
11 11
7. simravleTa toloba. qvesimravle
reziume:
moswavlem unda SeZlos sxvadasxva simravleebidan toli simravleebis gamoyofa.
mocemuli simravlis qvesimravleebis CamoTvla. eileris wreebiT simravleebs Soris
damokidebulebis Cveneba da piriqiT sqematurad mocemuli simravleebisTvis maT Soris
damokidebulebis gansazRvra (romeli romlis qvesimravlea).
2. arsebobs Tu ara simravle, romelsac aqvs:
a) mxolod erTi qvesimravle.
radgan nebismier aracariel simravles aqvs ori qvesimravle mainc _ carieli simravle
da TviT es simravle, aseTi simravle aris mxolod carieli simravle Ø⊂Ø.
b) mxolod ori qvesimravle.
aseTi simravlea nebismieri erTelementiani simravle.
g) mxolod sami qvesimravle.
aseTi simravle ar arsebobs. amaSi dasarwmuneblad, meSvideklaselebs savsebiT sakmarisia
vaCvenoT, rom erTelementian simravles ori qvesimravle aqvs, xolo orelementians
ukve _ 4.
37
4. amocana gamodgeba jgufuri muSaobisaTvis. moswavleebi xalisiT Seasruleben das-
mul amocanas, SefasebisTvis SeiZleba movifiqroT Tundac aseTi sistema: TiToeul
sityvaze moswavles davuweroT imdeni qula, ramdeni asosganac Sedgeba sityva.
10. a) luwia; b) luwia;

g) kentia; d) kentia.
11. orniSna ricxvTa simravle Sedgeba 99-9=90 elementisgan.
12. 10000-9999=1.
13. 15.12+14=194.
14.
I xerxi: 7·3+6·3+5·3+7·3+4·3 kviris ganmavlobaSi aRebuli Tanxa gamoviTvaloT, rogorc
kviris ganmavlobaSi yoveldRiurad aRebul TanxaTa jami.
II xerxi: (7+6+5+7+4)·3 Tanxa davTvaloT, rogorc kviris ganmavlobaSi samuSao saaTebis

raodenoba gamravlebuli saaTobriv anazRaurebaze.
15. davanaxoT moswavleebs, rom TiToeul Sualeds erTi droSa

Seesabameba. amdenad, droSa dagvWirdeba imdeni, ramdeni metriani
Sualedic gvaqvs, e. i. _ 100.
8. simravleTa TanakveTa da gaerTianeba

reziume:
moswavlem unda SEeZlos ori an ramdenime simravlis TanakveTisa da gaerTianebis povna,
eileris wreebiT maTi gamosaxva.
1. M∩K=C, sadac C aris 6-is jerad ricxvTa simravle.
3. moswavleebma ician, rom Tu ori gansxvavebuli wrfe ikveTeba, maT erTaderTi saer-
To wertili aqvT, winaaRmdeg SemTxvevaSi, isini paralelurebi arian da Sesabamisad
TanakveTis simravle iqneba carieli simravle.
8. qarTuli anbani 33 aso-bgerisgan Sedgeba. e. i. M∩F=Ø M F iqneba 33 elementiani

simravle.
10. A∩B={1;64}.
11. qeTis varaudi SeiZleba gamarTldes da SeiZleba ara imdenad, ramdenac wvimis wina
dRes kata aucileblad axvelebs, magram ara mxolod maSin.
38
12. A - ASavi feris mqone Citebi Savi Citebi
B
B - yvavebi A
yvavebi =
C - Citebi, romlebmac ician frena. = frenis mcodne
B=C B Citebi
sqemidan Cans, rom a) b) da d) WeSmariti ar aris. WeSmaritia g).
13. giam mexuTe sarTulze asasvlelad aiara 4 sarTuli. orjer meti safexuri rom
aiaros, daTom kidev unda aiaros Semdegi 4 sarTuli. Sesabamisad, daTo unda avides
mecxre sarTulze.
I Tavis damatebiTi savarjiSoebi

2. gaviTvaliswinoT, rom: a) 3 da b) 7 martivi ricxvebia, amdenad, Tu wiladi am mniSvneliT
ikveceba, maSin igi mTeli ricxvia.
3. a) WeSmaritia; b) mcdaria;
g) mcdaria; d) WeSmaritia.
5. 32527·32324-32528·32323=32527(32323+1)-(32527+1)32323=32527·32323+32527-32527·32323-
32323=32527-32323=204.
6. 2-is, 3-is, 11-is u. s. j. aris 66. amitom aseTi ricxvi iqneba 67.
7. 4+7a=4+4a+3a=4(1+a)+3a. Cven viciT, rom a+1 iyofa 3-ze, 3a-c iyofa 3-ze, e. i. maTi jami
3-is jeradia.
11. a) WeSmaritia; b) mcdaria;

g) WeSmaritia; d) WeSmaritia.
1
13. 2 gamosaxuleba ar SeiZleba iyos erTze meti, imitom, rom x +1 gamosaxulebis
2
1+x
umciresi mniSvnelobaa 1, (roca x=0).
15. a) Tu x miiRebs mxolod naturalur mniSvnelobebs, 9x2-5 gamosaxulebis umciresi

mniSvneloba iqneba 9·1-5=4.
16. a) 20+9x.
b) unda amovxsnaT gantoleba 20+9x=200, saidanac x=20.
18-22. magaliTebis mizania moswavleebma airCion ariTmetikul moqmedebaTa Sesrulebi-

saTvis ra ufro xelsayrelia: zepiri angariSi Tu kalkulatori.
a) 512; b) 207; g) 4150512; d) 10; e) 17,98.
20. P=2(3x+x) a) 8x=40 5;15

b) 8x=60 7,5; 22,5
39
21. x+2x+3x=222.
x=37
22.
I - x II - 2x III - 4x
7x = 111111
x =5873
24. am magaliTis gakeTeba moswavleebma msjelobiT unda SeZlon da ara kalkulatoris

gamoyenebiT.
a) 35=...3
o
5
235 $ 3 = ...5
- sxvaobis bolo cifri iqneba 0.
25 $ 17 = ...5
b) 510=...5 (5-is nebismieri xarisxi 5-iT bolovdeba).
31.510=...5 sxvaobis bolo cifria 4.
63.97=...1
g) 482=...4 sxvaobis bolo cifria 0.
322=...4
d) 273=...3
57.32=...4 sxvaobis bolo cifria 9.
25. 356 2-ze gayofisas naSTSi gvaZlevs 2-s, e.i. masze naklebi udidesi aseTi ricxvi
iqneba 356-3=353.
26. sami gamyofi SeiZleba qondes mxolod martivi ricxvis kvadrats. udidesi orniSna
iqneba 72=49.
27. a) 6134; 6435; 6735;

b) 82312; 82332; 82352; 82372; 82392;
g) 1215;
d) gaiyos 6-ze, e.i. unda iyos luwi da cifrTa jami iyofodes 3-ze. yvela luwi
cifridan gamodgeba mxolod 4. 28704
e) 1245; 4245; 7245;
v) 70551;
z) 82504; 82544; 82584;
T) 82524; 82554; 82584.
28. a) paraskevi; b) xuTSabaTi; g) xuTSabaTi; d) kvira.
29. a) gadiddeba 28-iT; b) ar Seicvleba; g) Semcirdeba 2-jer;

d) gaizrdeba 8-jer; e) Semcirdeba 2-jer; v) ar Seicvleba.
20. a) 7n+1; b) 5n+3; g) 3n+2; d) 10n+8; e) 5n; v) 6n;
31. A - skolis moswavleTa simravle;

I - moswavleebi, romlebic inglisurs swavloben;
R - moswavlebi, romlebic rusuls swavloben;
C - orive enas.
40
A
moswavleTa raodenoba, romlebic swavloben an ingli-
surs an rusuls, tolia 1000-100=900.
I R
sqemidan moswavleebi iolad dainaxaven, rom C simravlis
elementTa raodenoba tolia (640+550)-900=1190-900=290.
R
32. R - me-7 klaselebis simravle; A A - mxolod curvaze,
elementTa raodenoba 220; B - mxolod fexburTze, el-
A C B
ementTa raodenoba 150; C - oriveze, elementTa raode-
noba x.
amocanis amoxsnamde davsvaT kiTxvebi, ra simravlea A C; B C; A B C; romeli pirobaa

zedmeti amocanis amoxsnisaTvis? 220+150+x=450 x=80
36. a ⊕ b =3a-4b
a) 5 ⊕ 3=3.5-4.3=3; b) 10 ⊕ 7=3.10-4.7=2; g) 8 ⊕ 1=8.3-4.1=20;
d) 7 ⊕ 5=7.3-4.5=1; e) 3 ⊕ 2=3.3-4.2=1.
43. a) 15·11+6·11=11(15+6)=11·21.
21 iyofa 7-ze, e.i. jami iyofa 7-ze.
b) 38·13+14·13=13(38+14)=13·52 4
pirveli Tavis testi

1. d 2. d 3. g 4. b
5. g 6. d 7. g 8. g
9. a 10. g 11. A 12. B
13. B 14. C 15. A 16. A
17. b 18. b
19. Tu pirveli ricxvi xuTSabaTia, am TveSi orSabaTi iqneba Semdeg ricxvebSi 5; 12; 19;
26. maTgan 5-is jeradi mxolod pirvelia. e.i. ninis katas muceli 5 ricxvSi aucileblad
atkivdeba.
sakontrolo wera №1
1. 3a-2b cvladiani gamosaxulebis mniSvneloba, roca a=5 da b=3 tolia:
a) 9; b) 10; g) 11; d) 21.
2. 3(2a+1)–1+2,5a gamosaxulebis gamartivebis Sedegad miiReba:

a) 5,5a+1; b) 8a-2; g) 8,5a+2; d) 8,5.
3. 144-isa da 162-is udidesi saerTo gamyofia:

a) 6; b) 9; g) 18; d) 36.
41
4. 144-isa da 162-is umciresi saerTo jeradia:
a) 288; b) 324; g) 2592; d) 1296.
5. mocemuli ricxvebidan romeli iyofa unaSTod 15-ze?

a) 3·7·11; b) 3·5·17; g) 2·5·11; d) 2·3·19.
6. ra cifri unda CavsvaT *-is nacvlad, rom miRebuli ricxvi gaiyos 9-ze?:
a) 6; b) 7; g) 8; d) 9.
7. Tu a da b cvladebs Soris moqmedeba gansazRvrulia Semdegnairad a ⊕ b=a+2b, maSin

5 ⊕ 7=
a) 12; b) 22; g) 24; d) 26.
8. Tu A{2; 5; 11; 15} da B={5; 10; 15; 20....}, maSin A∩B=

a) {2; 5; 15}; b) {5; 15}; g) {2; 11}; d) B.
9. gamoTvaleT: `4 87 + 6 14 : 3 18 j $ 2
5
10. ramdeni erTnairi Taiguli Seikvreba 57 gvirilisa da 38 zambaxisagan?
II Tavi
1. geometriuli figurebi
es gakveTili sasurvelia Catardes rogorc integrirebuli gakveTili informatikis

maswavlebelTan erTad, kompiuterul laboratoriaSi, proeqtoris gamoyenebiT.
vaCvenebT ra moswavleebs sxvadasxva geometriul figurebs, isini albaT Tavad
gaarCeven Tu romelia brtyeli an sivrculi figura. sasurvelia moswavleebs
kompiuterSi davaxazvinoT esa Tu is figura, raSic dagvexmareba informatikis
maswavlebeli.
2. wrfis da wertilebis urTierTmdebareba
reziume:
moswavlem unda SeZlos dadgena, Tu ra urTierTmdebareoba SeiZleba qondes werti-
lebsa da wrfeebs. wrfis ZiriTadi Tvisebis (or wertilze gamavali wrfis Sesaxeb) gaaz-
rebuli codnis gaTvaliswinebiT ramodenime wertilze gamavali wrfeebs raodenobis
daTvla (paragrafSi garCeuli amocanebi)
42
4. 6 wrfe.
arc erTi sami wertili erT wrfeze ar mdebareobs.
5. B
A F
a
M
6. amocanisTvis SeiZleba SevadginoT maTematikuri modeli. bavSvebi warmovidginoT
rogorc sibrtyis wertilebi, romelTagan arc erTi erT wrfeze ar mdebareobs. ram-
deni wrfis gavleba SeiZleba:
a) 4 wertilze; b) 7 wertilze; Gg) n wertilze.
amoxsna:
4$3 = 7$6 =
a) 6 ; b) 21 ;
2 2
g) TiToeul wertilze (bavSvi) SeiZleba gaivlos (dawyvildes) (n-1) wrfe, e.i. sul n(n-1).
n (n - 1)
magram radgan AB da BA wrfe erTi da igivea, sul gaivleba wrfe.
2
7. A B simravlis elementTa raodenoba Semdegnairad unda gamoiTvalos

n(A B)=n(A)+n(B)-n(A∩B), sadac n Sesabamisi simravlis elementTa raodenobaa.
9. 60k=22·3·5·k k=2·32·52=450
10. yovel gaWraze furclebis raodenobas emateba 4 furceli, e.i. nebismier etapze
raodenoba unda iyos 5+4k tipis ricxvi, sadac k∉N.
3. wrfeebis urTierTmdebareoba
reziume:
moswavlem unda SeZlos paralelurobis, rogorc terminis gamoyeneba cxovrebaSi
(paraleluri quCebi, mavTulebi da a.S.) wrfis gareT mdebare wertilidan am wrfis
mimarT paraleluri wrfis gavleba, unda icodes, rom aseTi wrfe erTaderTia. unda
SeZlos ori saxazavis saSualebiT paraleluri wrfeebis gavleba.
1. ikveTeba, cxadia A wertilSi.
3. a) b)
43
g) d)
4. a) 1 wertili b) 3 wertili
.D
5. I SemTxveva
wrfis gareT aRebul wertilebze gamaval wrfeze ar Zevs
arc erTi wrfeze aRebuli wertilebidan CA; CB; DA; DB;
C .
DC; AB. sul eqvsi wrfe.
.D .A B
.
C . II SemTxveva
wrfis fareT aRebul wertilebze gamaval wrfeze mde-
bareobs erT-erTi wrfeze aRebuli wertilebidan CA; CB;
.A .B DB. oTxi wrfe.
6. amocana wina paragrafis me-6 amocanis analogiuria.

25 $ 7
a) ar SeiZleba, imitom rom . mTeli ricxvi ar aris.
2
25 $ 10 =
b) SeiZleba 125 , am SemTxvevaSi sul naTamaSebi iqneba 125 TamaSi.
2
7. a=4n+3
4n+3=4n+2+1=2(2n+1)+1 2-ze gayofis naSTia 1.
8. a) 3·4·5·6·7·8+7+5, naSTia 5; b) 3·4·5·6·7·8-14+2, naSTia 2.
9. 5x+10y+20z=100.
z-is SesaZlebeli udidesi mniSvnelobaa 4. darCeba x+2y=4, saidanac y-is udide-
si mniSvnelobaa: y=1. e.i. x=2; y=1; z=4
10. 10a+b=2ab b luwia da 5-ze meti.

b=2a(b-5) akmayofilebs mxolod 6 saZiebeli ricxvia 36.
11. dinebis mimarTulebiT navis siCqarea 12+3=15 km/sT. 90 km-is gavlas navi moandomebs
90 =
6 sT-s.
15
44
4. sxivi
reziume:
moswavlem unda SeZlos mocemuli sxivis wakiTxva, saTavis dasaxeleba, am sxivis dam-
atebiTi sxivis ageba. erT wrfeze mdebare sami wertilidan imis garkveva, Tu romeli
mdebareobs danarCen ors Soris.
8. davsvaT kiTxvebi: ramdeni bavSvi rCeba ZiriTad SemadgenlobaSi asarCevad? ramde-
nia asarCevi? vRebulobT, rom unda dawyvildes 9 bavSvi. wina paragrafebSi amoxsnili
9$8 =
amocanebis gaTvaliswinebiT, variantebis raodenobaa 36
2
9. 364*
davsvaT Sesabamisi kiTxvebi, rom pasuxebi pasuxebi miviRoT Semdegiy: ricxvi rom 45-ze
gaiyos unda iyofodes 5-ze da 9-ze, e.i. varskvlavis nacvlad unda iyos 0 an 5 ise, rom
cifrTa jami gaiyos 9-ze. aseT cifrad gamodgeba mxolod 5.
11. AA=(10a+b)(10m+n)
B=(10b+a)(10n+m)
A-B gamartivebis Sedegad vRebulobT 99am-99bn=99(am-bn).
5. monakveTi
reziume:
moswavlem unda SeZlos monakveTis Cawera misi boloebiT. toli monakveTebis moniSvna.
wrfeze sami wertiliT miRebuli monakveTebisTvis oris sigrZis mocemulobiT mesames
sigrZis povna.
1. g) 11-x.
2. a) MB=AB-AM; b) AB=AM+MB.
A B MC + CN =
3. AB=AC+CB=
2 2
2, 5
M C N
4.
5,9sm
a) 0,7dm MK=MN+NK
M N
K MK=5,9+7=12,9 sm.
b) MK=NK-MN=1,1 sm.
K M N
45
M N
5. A C D B
AC + BD AC + BD AB - CD AB + CD
MN=MC+CD+DN=CD+ =CD+ =CD+ = =56,5
2 2 2 2 2
7. am amocanis ganxolvisas avuxsnaT moswavleebs, rom sigrZis erTeulad, garda moce-

muli sigrZis erTeulebisa, SeiZleba miviRoT nebismieri monakveTis sigrZe. rom maT-
Tvis xSirad mosaxerxebelia sigrZis erTeulad miviCnioT ujredebian rveulSi erTi,
ori an Tundac, meti danayofis sigrZe. B
A
A B
8. a) b)
C
C D D
A B
10. x Dx C 2x
AB = 4x = DB = 3x = 3
a) 4 ; b) 3 ; g) ; d) 2:3.
CD x AD x 4
11. AB=1,3; CD=1,7.
a) wrfeze aviRoT AD=AB+CD

A C
B D
C D
b)
A B BD=0,4
g) b) SemTxvevaSi miviReT BD=0,4; AD=AB-BD=1,3-0,4=0,9.

0,9
A D B
12. 2*84* 36
ricxvi rom 36-ze gaiyos, is unda iyofodes 4-ze da 9-ze. 4-ze gayofisTvis bolo cifri
unda iyos 0; 4 an 8. samive SemTxvevisaTvis CavsvaT pirveli varskvlavis nacvlad cifri
ise, rom cifrTa jami gaiyos 9-ze.
24840; 20844 an 29844; 25848
13. vTqvaT, xes qonda x toti, orive pirobis gaTvaliswinebiT iwereba gantoleba
7x+2=8(x-1), saidanac x=10.
10 toti 72 Citi
× 385
4120
7700
+ 385
14. 1540
1586200
46
15. a) yvela meSvideklaseli wiTuria; b) yvela meSvideklaseli warCinebulia;
g) arc erTi meSvideklaseli ar aris wiTuri; d) simravle wiTuri warCinebuli meSvidek-
laselebisa.
16. vTqvaT, es ricxvebia a da b, maSin a=8k, b=8p, xolo 8kp=40 ⇒ kp=5, e.i. k=1 da p=5 an k=5
da p=1. saZiebeli ricxvebia 8 da 40.
17. dasmuli amocanis mizania: a) kanonzomierebis SemCneva, misi gavrcoba da gamosaxva; b)

algebruli gamosaxulebis gamartiveba; g) geometriuli obieqtebis (marTkuTxedebis)
warmodgena amocanis konteqstis Sesabamisad.
a c + c j+ 3ac +
a) 2` $ a$ 2ab + 2bc = 2ab + 2bc ; b) 2(ab+ac+bc); g) 2(ab+ac+bc)
2 2 2 2
b) da g) figurebis SemTxvevaSi moswavleebma unda SeamCnion, rom zedapiris farTobebi

2 c a
erTi da igivea da aRniSnul zomebs ` b; ; j mniSvneloba ar aqvs.
3 3 2
6. naxevarsibrtye
reziume:
moswavlem unda SeZlos mocemuli wrfiT (cxovrebiseuli situacia _ mdinare, quCa
da a.S.). miRebuli naxevarsibrtyeebis gansazRvra. imis dadgena, Tu ramden nawilad
iyofa sibrtye ama Tu im figuriT. wertilis mdebareobis gansazRvra mocemul nax-
evarsibrtyeebSi.
3. 1
a) 4 nawilad; 2
b) 1 6 nawilad
2
3 6
3 4 5
4
2 2
3 1
g) 6 nawilad; 3 1
d) 7 nawilad
7
4 6 4 6
5 5
5. a) WeSmariti; b) mcdari; g) mcdari.
6. WeSmaritia a), imdenad, ramdenadac AB<BC+AC.
47
7. kuTxe
reziume:
moswavlem unda SeZlos kuTxis wakiTxva erTi an sami asoTi. mocemuli kuTxisTvis misi
Siga wertilebis dafiqsireba. imis gansazRvra, mocemuli kuTxis wverodan gamavali
sxivi gadis Tu ara kuTxis gverdebs Soris. gaSlili kuTxis ganmarteba da daxazva.
3. M wertili mdebareobs K da N wertilebs Soris, e.i. OM gadis KON kuTxis gverdebs
Soris.
6. ∠OAB; ∠BAC; ∠OAC .
7. paraskevi iyo d) 14 marti (21-14=7).
8. 6 cxriani 1000000-1=999999.
9. jami Semcirdeba 997-799=198-iT.
10. mgzavrobis droa 210 wT=3sT 30 wT; matarebeli xaSurSi Cava 13 sT-ze.
8. kuTxis gazomva
reziume:
moswavlem unda SeZlos transportiris gamoyeneba kuTxeebis gasazomad. paragrafSi
mocemuli debulebis samarTlianobis praqtikuli Semowmeba.
5. a) ∠AOM=∠AOB-∠MOB=24°; b) ∠AAOM=27°21′-12°31′= 26°81′-12°31′= 14°50′.
6. a) x+x+20°=80°; b) 3x+x=80°; g) 5x+3x=80°.
7. orniSna ricxvebis raodenoba, romlis erTeulis cifria 5, aris cxra (15: 25... 95),
xolo ricxvebi, romlis aTeulis cifria 5, aris aTi (50; 51... 59). am ricxvebs ricxvi 55
saerTo aqvT, e.i. ricxvebis raodenobaa 18.
8. kamaTelis waxnagebze daweril ricxvTa jamia: 1+2+3+4+5+6=21. mopirdapire waxnagebis

wyvilebis raodenobaa _ sami. e.i.
a) mopirdapire waxnagebze daweril ricxvTa jamia 21:3=7;
b) 5-ianis mopirdapirea 2-iani;
g) 3-ianis mopiirdapirea 4-iani.
9. radgan TiToeul jibeSi gansxvavebuli raodenobis vazna aqvs, amocanis pirobis

Tanaxmad, jibeebSi ganTavseulia 1;2;3;4;5, sul _ 15 vazna.
48
50 53
10. 93 an 90 A+B+C+D=13
143 143
9. kuTxis biseqtrisa
reziume:
moswavlem unda SeZlos transportiris gareSe imis dadgena, mocemuli kuTxe maxvilia,
marTi Tu blagvi. transportiris saSualebiT kuTxis or tol nawilad gayofa.
2. ∠MON≤90°.
3. garda moniSnuli toli kuTxeebisa, moswavleebma unda daasaxelon: ∠AOC=∠BOD=∠COM.
4. ∠MOK=∠MON=35°, xolo ∠NOK=∠MOK+∠NOM=70°.

A
D
5. a) 2x<60°
C
x ∠BOD=3x<90°.
x
O 2x
7. Sesabamisi naxazis Sesrulebis Semdeg:

a) ∠COK=180°-(70°+47°)=63°; b) ∠COK=(137°+115°)-180°=72°.
9. 7x+2x+7x+2x=180°. x=10°.
10. a×9=111111111
a×36=a×9×4=444444444
mivuTiToT moswavlebs, rom a-s gamoTvla zedmetia.
11. ojaxSi aris 3 Zma da 3 da, e.i. zazas hyavda 3 da.
12. gvirilis Teslebis ver iqneba yuTebSi warweriT `yvavili~ da `gvirila~ e.i. isini
yuTSia warweriT `kitri~. zambaxis Teslebi iqneba yuTSi `gvirila~ (yuTSi `yvavili~
ver iqneba) da kitris Teslebi yuTSi `yvavili~.
13. Cafiqrebuli ricxvi ar aris 2, e.i. is kentia. e.i. luka lizis eubneba (x+5)-s, cxadia,
x+5 = x+5
is luwia 36 . e.i. lizis mier ninisTvis micemuli ricxvia . ganvixiloT
4 2
x+5 + =
orive SemTxveva. a) Tu luwia , saidanac x=139. b) Tu kentia 5 36 , saidanac 119,
4
romelic ar aris martivi, e.i. x=139.
49
Seamowme Seni codna
1. wrfeze agebuli sami wertiliT miRebuli monakveTebidan udidesi danarCeni oris

jamis tolia. e.i. a) SemTxveva ar SeiZleba b) cxadia, SeiZleba da is sruldeba ori mon-
akveTisaTvis.
2. radgan BC>AB e.i. B mdebareobs A da C wertilebs Soris da cxadia AC>AB.
3. a) blagvia; b) blagvia.
4. a) blagvia; b) maxvilia.
5. a) blagvia; b) blagvia.
6. a) blagvia; b) maxvilia.
7. a) mcdaria; b) mcdaria.
C
8. a) C
OA; OB; OC; b) OA; OB; OC
A O B
A O B
A
A
g) OA; OB; d) OA; OB; OC

O B
O B
C
A
B
9. a) oTxi b) sami
A O
B O C C
x 2x
10. a) WeSmaritia; b) mcdaria.
A B C
11. a) da b) SemTxvevaSi BC edidesi monakveTia, e.i. A mdebareobs B da C wertilebs Soris.
12. 20 sm; 13. 56. 14. maxvili. 15. 114°. 16. 70°. 17. 117°30′.
50
10. mosazRvre kuTxeebi
reziume:
moswavlem unda icodes mosazRvre kuTxeebis ganmarteba da unda SeZlos mocemuli
kuTxis mosazRvre kuTxis povna. dadgena imisa, Tu rogoria maxvili, blagvi, marTi
kuTxeebis mosazRvre kuTxeebi.
1. toli kuTxeebis mosazRvre kuxTeebis tolia.
3. WeSmaritia.
4. blagvi kuTxis mosazRvre kuTxe maxvilia.
5. 27 x + x = 180°, saidanac x=140°. 6. x+50°+x=180°.

c =
7. 3x+x=180°. 8. 360
18
20c .
2x - y
9. naxazidan 2y=90° e.i. y=45° da 3x=90° e.i. x=30°. = 15 = 1
x+y 75 5
10. a) sami; b) erTi.
11. leqsom gaiara 19 40-metriani monakveTi e.i. sul 40.19=760 m.

A
tramplini 1m 12. SeiZleba vaCvenoT naxazze. AB monakveTis

sigrZe 6 metria, e.i. tramplinidan wylis zeda-
piramde 3 m-ia.
wylis zedapiri
2m 13. cxadia, M baraTze yvelaze mcire cifri we-

B
ria, anu 1, xolo N baraTze yvelaze didi, anu 9.
e.i. jami 10-is tolia.
14. es ricxvi tolia 23·32=72.
11. vertikaluri kuTxeebi
reziume:
moswavlem unda icodes vertikaluri kuTxeebis ganmarteba da unda SeZlos mocemuli
kuTxis vertikaluri kuTxis ageba,misi mniSvnelobis dasaxeleba, imis gansazRvra, Tu
risi tolia mocemuli kuTxis mosazRvre kuTxis vertikaluri kuTxe da a.S.
2. 7x–3x=72°
x=18°, e.i. ∠AOC=126°, ∠COB=54°
51
∠AOC+∠COB=126°+54°=180° da maT OC gverdi saerTo aqvT. amave dros OC gadis AOBB
kuTxis gverdebs Soris.
3. naxazze movaniSninoT aRniSnuli kuTxeebis toli kuTxeebi. miRebuli rva kuTxis

jami ki 360°-ia.
4. Sesabamisi moniSvnebis Semdeg moswavleebs ar uWirT imis danaxva, rom

∠MOD=90°–20°=70°.
-
5. naxazidan Cans, rom ∠MOD=∠CON=∠NOB= 180c 2 20c =80°.
1
8. samma Taxvma 12 dReSi aaSena jebiri, e.i. 1 Taxvi 1 dReSi akeTebs mTeli jebiris 36
4 =1
nawils, oTx dReSi nawils. mTeli jebiris asaSeneblad saWiroa 9 Taxvi, e.i. dasax-
36 9
mareblad saWiroa 6 Taxvi.
9. WeSmaritia d) winadadeba.
198
10. sqema periodulia, ganmeoreba iwyeba 6-is jeradi ricxvebi- 199
dan 197=6.32+5, anu 197-dan 200-mde texils eqneba Semdegi saxe.
197 200
12. kuTxe or wrfes Soris. wrfeTa marTebuloba
reziume:
moswavlem unda SeZlos or
��
wrfes Soris kuTxis gansazRvra, marTkuTxa saxazavis meS-
veobiT mocemuli wrfis wertilidan misdami marTobis aRmarTva da sibrtyis mocemuli
wertilidan wrfisadmi marTobis daSveba.
1. 90°-iani kuTxis vertikaluri da mosazRvre kuTxeebi 90°-ia.
4. es kuTxeebi iqneba α da α+15° da pirobis Tanaxmad α+α+150°=90°.
5. M β=α−γ e.i. α=β+γ, α yvelaze didi kuTxea (saZiebeli kuTxe).

C amave dros α+β+γ=90°, Tu CavsvamT (β–γ)-s nacvlad α-s, mivi-
K
RebT 2α=90°.
γ β e.i. α=45°.
α
O N
52
6. (180°–130°)·2=100°.
7. a=6m+2 da b=6n+3
a+b=6(m+n)+5 a) 6-ze gayofis naSTia 5;
b) a+b=6(m+n)+3+2 3-ze gayofis naSTia 2
8. 4x-60 =3x+30, saidanac x=90
9-10. CamovTvaloT ra cifrebiT SeiZleba dabolovdes naturaluri ricxvis kvad-

ratebi:
(...1)2=...1 (...7)2=....9
(...2)2=...4 (...8)2=....4
(...3)2=...9 (...9)2=....1
(...4)2=...6 (....0)2=...00
(...5)2=...25
(...6)2=....6
naturaluri ricxvis kvadrati SeiZleba dabolovdes mxolod 00; 1; 4; 6; 9 da 25-iT.
11. ricxvi unda iyos luwi da iyofodes 3-ze, rom miviRoT udidesi, x-is nacvlad unda
davsvaT udidesi cifri da Sesabamisad ganvsazRvroT y. x=y; y=6.
13. texili, mravalkuTxedi, samkuTxedi
reziume:
moswavlem unda SeZlos ��
martivi da Sekruli texilebis garCeva, misi mdgenelebis dasax-
eleba. texilis sigrZis gamoTvla, Sekruli texilebidan amozneqili mravalkuTxedebis
amocnoba, misi elementebis dasaxeleba. samkuTxedebis klasifikacia misi gverdebis da
kuTxeebis mixedviT, Sesabamisi naxazebis Sesruleba, perimetrebis gamoTvla.
1. l=8+9+10+11=38
2. a = 50
5
=10m.
6. tolferda samkuTxedis fuZe, romelic tolgverda samkuTxedis gverdis tolia

135 167 - 45
=45sm-ia. e.i. tolferdas ferdi =61 sm-ia.
3 2
7. a) AB sxivi; b) orive; g) BA sxivi.
53
9. 2
4 perimetrebis jami tolia 8·5+16=56.
14. samkuTxedis simaRle, biseqtrisa, mediana.
reziume:
moswavlem unda SeZlos sxvadasxva saxis samkuTxedebSi (maxvilkuTxa, blagvkuTxa da
marTkuTxa) simaRleebis gatareba. transportiris da saxazavis saSualebiT medi-
anebisa da biseqtrisebis gavleba. praqtikulad Semowmeba imisa, rom samive simaRle
erT wertilSi ikveTeba, analogiurad, samive mediana da samive biseqtrisa. Sesabamisi
maTematikuri Canawerebis Sesruleba amocanebis pirobebis Caweris da amoxsnis msvl-
elobis dros.
4. PABC=2AK+2BM+2AN=13sm.
5. (PABD=21)⇒AD=6, e.i., AC=12 da PABC=30.
8. 5α+α=180°.
9. vertikalur kuTxeebs erTi da igive mosazRvre kuTxe
aqvT, e.i. saZiebeli kuTxea 120°. 16-9 9 12-9
10. arc cisferi Tvalebi, arc qera Tmebi aqvs 30-(16+12-9)=11

gogonas. sul 30
15. wrewiri
reziume:
moswavlem unda SeZlos wrewiris da wris, rogorc geometriuli figurebis gansazRvra, maTi
erTmaneTisgan garCeva, damokidebuleba erTsa da imave wrewiris radiusisa da diametris sigrZee-
bs Soris (diametri ori radiusia), damokidebuleba centridan wrewiris Siga, gare da wrewiris
wertilebamde manZilebs Soris. centraluri kuTxis gazomva. damokidebulebis gansazRvra
centraluri kuTxis da Sesabamisi rkalis gradusul zomebs Soris.
3. O M MB=5sm
A B
AM=29sm
6. 3,7<R<4,9 amave dros R mTeli ricxvia e.i. R=4
7. naxazze daStrixulia wris 48 = 12 nawili.

54
9. 1+x=x+x wigni Rirs 2l.
10. bileTis fasi gadaixades sul

ufrosi x 10 franki 10x 4 350
bavSvi 50-x 5 franki (50-x)5 franki
10x+250–5x=350
5x=100 x=20
Seamowme Seni codna

1. maxvilia. 2. marTia. 3. marTia. 4. a) maxvilia; b) blagvia.
5. a) WeSmaritia; b) WeSmaritia; g) mcdaria; e) mcdaria.
6. a) ar SeiZleba; b) ar SeiZleba; g) ar SeiZleba; d) SeiZleba.
7. sakmarisia a) piroba.
8. x+2x+3x+4x+5x=360°
15x=360° x=24° d)
9. 3x =90° x=30° a)
10. 2x=90° x=45° b)
11. 3y=180°
y=60° 2x=y=60°

x=30° b)
12. 1) marTi; 2) marTi; 3) maxvili; 4) maxvili;
5) marTi; 6) maxvili; 7) blagvi.
meore Tavis damatebiTi amocanebi

4. AK+KB=25
AK = 15 = 3
AK–KB=5, saidanac AK=15, KB=10, maSin .
KB 10 2
5. a) MB+MB+2=18, MB=8, AM=10

b) MB+2MB=18, MB=6, AM=12
8. 6 monakveTi.
9. a) X wertilTa simravle gvaZlevs (a; A) naxevarsibrtyis damatebiT naxevarsibrtyes;

b) (a; A) naxevarsibrtyes a wrfis gareSe.
10. P=40+70+150+25+60=345 m.
12.
a) AB>AC; am SemTxvevaSi SesaZlebelia wertilTa mxolod Semdegi ganlageba BAC da ACB;
b) A mdebareobs B da C wertilebs Soris.
55
14. ar SeiZleba _ Tu A, B da C wertilebi erT wrfeze mdebareoben, maSin udidesis
sigrZe danarCenebis jamis tolia.
17. SesaZlebelia sxivebis Semdegi ganlageba.

A
A
O
B K B
mxolod OB SeiZleba gadiodes ∠AOK kuTxis gverdebs Soris.
18. mosazRvre kuTxeebis jami 180°-ia.

a) x+x+60°=180°
b) 5x+x=180°
4
g) x+ x=180°
5
20. kuTxis mosazRvre kuTxeebi tolia, amitom TiToeuli maTgani 50°-ia, e.i. mocemuli
kuTxe 130°-ia.
21. es ori kuTxe vertikaluri kuTxeebia, amitom TiToeuli udris 25°.
22. es kuTxeebi mosazRvre kuTxeebia. e. i. maTi gradusuli zomebia: 36° da 144°.
23. biseqtrisebs Soris kuTxe tolia mocemuli mosazRvre kuTxeebis naxevrebis jamis.
e.i. 90°-ia.
24. vertikaluri kuTxeebis biseqtrisebs Soris kuTxe 180°-ia.
Seamowme Seni codna

1. BC=3,2–2,7=0,5
A B C

C A B BC=3,2+2,7=5,9
2. ar SeiZleba
E F
3.
M A C K
56
AM=43sm AC=CK
-
AC=CK= 85 2 43 = 21
MK=85 sm
MA CK = MA + 2AC + KC = 43 + 63 =
EF= +AC+ 53
2 2 2 2
4. SevadginoT naxazi.
5. BC=AC-AB A C D B
EF=DF-DE
6. amocanis pirobis Tanaxmad wertilebis ganlageba Semdegnairad moxdeba:

A D B C
AB=25 sm. BC=4sm. CD=12sm. BD=8sm. AD=AB-BD=AB-(DC-BC)=17.
7. a) ar SeiZleba 2·95°>180°;
b) SeiZleba ∠AOB=160°;
8. es sxivi gadis AOB kuTxis gverdebs Soris.
1. A, B da C wertilebi erT wrfeze mdebareoben. Tu AB=5,1sm, AC=3,2sm, maSin BC=
a) 8,3sm; b) 2,8sm; g) 8,3sm an 1,9sm; d) 1,9sm.
2. 120°-iani kuTxis mosazRvre kuTxea:

a) 80°; b) 60°; g) 50°; d) 40°.
3. Tu OA sxivi BOC kuTxis biseqtrisaa da ∠AOC=35°, maSin ∠BOC=

a) 35°; b) 17,5°; g) 70°; d) 80°.
4. ipoveT mosazRvre kuTxeebi, Tu erTi meoris 23 nawilia.

a) 36° da 144°; b) 72° da 108°; g) 100° da 80°; d) 40° da 140°.
5. Tu ori wrfis gadakveTisas miRebuli kuTxeebidan erT-erTi 40°-iT metia meoreze,

maSDin am wrfeebs Soris kuTxea:
a) 110°; b) 60°; g) 70°; d) 40°.
6. Tu samkuTxedis ori gverdis sigrZea 7sm da 12sm, p=28sm, maSin mesame gverdis sigrZea:
a) 6sm; b) 8sm; g) 9sm; d) 12sm.
7. Tu M wertilidan (O;R) wrewiris centramde manZilia 12 sm da R=10sm, maSin M wertili

wrewiris:
a) Siga wertilia; b) gare wertilia; g) wertilia; d) centria.
57
III Tavi
am TavSi gaecnobiT:
monacemebis mopovebis sxvadasxva meTodebs, am monacemebis dayofas – Tvisobriv da

raodenobriv monacemebad.
cxrilebs, diagramebs.
monacemTa sixSires, fardobiT sixSires, monacemTa saSualos, modas, medianas, diapa-
zons.
ricxvis procents, mis gamoyenebas.
proporcias, pirdapirproporciul da ukuproporciul sidideebs.
miznebi:
gaecnon monacemTa mopovebis sxvadasxva xerxebs, ganasxvaon erTmaneTisagan Tvisobrivi
da raodenobrivi monacemebi.
SeZlon mogrovebuli monacemebis cxrilis an romelime saxis diagramis Sedgena da
piriqiT mocemuli cxrilis an diagramis saSualebiT SeZlon monacemebis amokreba da
mocemul processa Tu realur viTarebaze warmodgenis Seqmna, gaanalizeba da saWiroe-
bis SemTxvevaSi, Sesabamisi daskvnis gamotana.
gaecnon procents, mis farTo gamoyenebas cxovrebaSi.
SeZlon konkretuli amocanisTvis ricxvis procentis, an procentis mixedviT ricxvis
povna.
SeZlon daadginon erTi ricxvi meoris ramdeni procentia.
gaecnon proporcias, proporciul sidideebs. realur viTarebaSi daadginon sidideebs
Soris arsebuli pirdapirproporciuli an ukuproporciuli damokidebuleba.
SeZlon mocemuli sididis dayofa proporciul nawilebad.
1. monacemebi
es gakveTili sasurvelia Catardes rogorc integrirebuli gakveTili geografiis

maswavlebelTan erTad, kompiuterul laboratoriaSi.
reziume:
moswavlem unda SeZlos raime faqtis an movlenis Sesabamisi monacemebis mogroveba.
monacemTa Sekrebis sxvadasxva xerxebis gamoyeneba (gamokiTxva, gazomva, dakvirveba).
Tvisobrivi da raodenobrivi monacemebis erTmaneTisagan garCeva da Sesabamisi daskv-
nis gamotana.
7. 7-ze naSTiani gayofisas udidesi naSTia 6. e.i. saZiebeli ricxvia 7·9+6=69.
8. avtomobils gasavleli darCa mTeli gzis 1 - ` 15 + 14 j = 20

11
nawili. e.i. x·
11
20
=220,
saidanac x=400.
9. a) x+3x=16 AC=4 dm.
58
x=4 BC=12 m.
b) 5x+3x=16 AC=10 dm.
x=2 BC=6 m.
10. a) FN=8–1,8=6,2 (sm); b) F wertili mdebareobs O da N wertilebs Soris.
11. a) SeiZleba; b) ar SeiZleba; g) SeiZleba.
13. a) mcdaria; b) WeSmaritia; g) WeSmaritia; d) mcdaria.

246810...
14. TiToeul aTeulSi (bolo aTeulis garda) kentebis jami 4-iT metia, xolo
13579...
bolo aTeulSi 17-iT. e.i. kentebis jami metia 8·4+17=49-iT.
2. cxrilebi
reziume:
moswavlem unda SeZlos raime faqtis an movlenis Sesabamisi cxrilis an diagramis
(wertilovani, svetovani) Sedgena. mocemuli cxrilis an diagramis mixedviT
monacemTa, monacemebis mixedviT sixSirisa da fardobiTi sixSiris dadgena.
Sesabamisi daskvnis gakeTeba.
8. 2x=90° x=45°.
9. x+10°+x=180°; x=85°; mosazRvre kuTxeebia: 85°; 95°.
11. 3y–2x=20 WeSmaritia g).
3. wriuli diagrama. piktograma
reziume:
moswavlem unda SeZlos monacemebis gamosaxva wriuli diagramiT an piktogramiT.
piriqiT - mocemuli wriuli diagramis an piktogramis „wakiTxva“. maTgan monacemTa
amokreba da Sesabamisi daskvnis gakeTeba.
30 = 1 60 = 1
5. a) 360 12
naw. ; b)
360 6
naw.
6. α=360°· 15 =72°. 7. 6x+20.
59
4. monacemTa saSualo, moda, mediana
reziume:
moswavlem unda icodes monacemTa ricxviTi maxasiaTeblebi da unda SeZlos
monacemebis mixedviT Sedgenili cxrilebidan maTi dadgena, erTmaneTTan Sedareba
da Sesabamisi daskvnis gakeTeba.
1. 28; 60; 60; 80; 400.
moda — 60 diapazoni — 375
mediana — 60 saSualo — 125,6 lari
a) Tu erT-erTi Svilis xelfasi 400-is nacvlad gaxdeba 800, maSin Seicvleba diapazoni
da saSualo;
b) igive moxdeba, Tu 400-is nacvlad iqneba 100.
2. davalagoT monacemebi zrdis mixedviT:

28°; 29°; 30°; 30°; 32°; 32°; 32°; 32°; 33°; 33°; 34°; 34°; 35°; 35°; 36°.
a) ≈ 32°; b) 32°; g) 32°; v) 8°.
3. a) xeebis saSualo asaki
100 # 30 + 60 # 45 + 5 # 5 + 25 # 20 + 40 # 50
. 55 ;
150
b) moda —40; diapazoni — 100-5=95.
g)
40
wliani xeebi
120°
20° 2 wliani
60 108° 72°
wliani 48° 100
wliani
25
wliani
11. monacemebi zrdis mixedviTaa dalagebuli.
a) mediana –38; b) saSualo ≈39;
g) moda – 30; d) mediana igive darCeba, saSualo gaxdeba 36 weli.
12. a) 1002; b) 1008; g) 1002.
13. udidesi samniSna ricxvi, romelic 7-ze unaSTod iyofa, aris 994, e.i. udidesi samniSna
7n+3 saxis ricxvi iqneba 997.
14. a) 2n; b) 2n+1 an 2n–1; g) 8n+2.
15. A={14;21;35;42;49;56;63;70;77;84;91;98}; B={11;22;33;44;55;66;77;88;99}.

A∩B={77}. A B — yvela elementisgan Sedgenili simravle.
60
5. procenti
es gakveTili sasurvelia Catardes kompiuterul laboratoriaSi da proeqtoris

gamoyenebiT. vaCvenebT zogierT maRaziaSi gamocxadebul fasdaklebas procentebSi
da mcire istoriuli eqskursiT advilad miviyvanT moswavleebs procentis cnebamde.
reziume:
moswavlem unda SeZlos nebismieri ricxvis procentis saxiT Cawera da piriqiT, procen-
tis praqtikaSi miRebuli formiT gaazreba. mocemuli ricxvis garkveuli procentis
povna da imis dadgena, Tu erTi ricxvi meore ricxvis ramdeni procentia.
6. a) 1 TeTri aris laris 1%.
b) 1%.
g) 0,1%.
d) 0,5%.
7. a) gvancam davaleba srulad Seasrula.

b) guramma kanfetebis naxevari das misca.
g) gia papam SekveTa 5%-is gadaWarbebiT Seasrula.
d) rZisgan misi wonis meoTxedi naRebi miiReba.
50 # 80 = 8 # 80 =
10. a)
100
40 t; b)
100
6, 8 t;
60 # 80 = 20 # 80 =
g) 48 t; d) 16 t;
100 100
11. a) 25%; b) 18 =12,5%; g) 38 =37,5%; d) 37,5%.
12. a) 46%; b) 28%; g) 32%.
13.
Tmis feri sixSire fardobiTi sixSire fardobiTi sixSire %
1
qeraTmiani 4 6 17%
5
wablisferTmiani 10 12 42&
SavTmiani 8 1 33%
3
wiTuri 2 1 8%
12
sul 24
61
14. mTeli gzis 40% 80 km-ia dasagebi darCa 60%, e.i. darCa dasagebia 120 km.
360612 # 49, 4
15. wynari okeane 49,4% 100
= 177142, 32 aT. kv. km.
360612 # 25, 3
atlantis okeane 25,3% = 91234, 836 aT. kv. km.
100
360612 # 21, 2
indoeTis okeane 21,2% = 76449, 744 aT. kv. km.
100
360612 # 14, 1
CrdiloeT yinulovani okeane 14,1% = 50846, 292 aT. kv. km.
100
16. am magaliTis amoxsnis dros moswavlem ar unda iangariSos.

a) 60 metia, imitom, rom is 100%-ia; b) 50 da 50-is 100% tolia;
3 1 1
g) 75%= ; d) 37-is 110% metia; e) %< ; v) n-is 90% naklebia n-ze.
4 2 2
18. mTeli klasis moswavleTa raodenoba 100%-ia, cxadia vaJebi 80%-ia.
19. 100–(70+25)=5 bavSvebi 5%-ia.

#
20. moswavleebma fexiT 10% iares. e.i. 5010010 = 5 km.
500 # 6, 5 700 # 4, 5
21. 100
= 32, 5 ;
100
= 31, 5 .
22. x+x+30°=90°; 30°; 60°.
$ 125 =
23. 76100 95 .
x-y x =1 2x = 2 = 1
25. x
= 6 , saidanac , xolo .
x-y 6 x-y 6 3
27. 5x-2.
28. 33·5+(a+b+c)=27·8
a+b+c=51 saSualo 17-is tolia.
6. ricxvis povna misi procentis mixedviT
reziume:
a#n =
moswavles unda esmodes formulaSi b TiToeuli komponentis azri da Sesabamis
100
amocanebSi unda icodes, rogor ipovos erT-erTi, an a an b, roca meore da procentebis
raodenoba mocemulia, kerZod, ricxvi misi mocemuli procentis mixedviT.
62
#
3. klasSi 2 8100 = 25 moswavlea.
#
4. avtomobilSi darCa 25% benzini, e.i. sul iyo 15 25100 = 60 l.
#
7. α= 24 40100 = 60c .
#
8. 28 20100 = 140 km .
10. x+ 45x =180°, saidanac x=100°.
11. macivris fasis 70% 1400 laria. e.i. macivari Rirda 140070$ 100 =2000 lari.
1, 4 $ 100
12. 140% aris 1,4l. gaZvirebamde — 140
=1 lari.
# # 16
13. a) x-is 16% aris 60 kg. x= 60 16100 = 375 ; b) 1000
100
= 160 kg.
15. k unda iyos 2·3·5-is gamyofi, e.i. a) da b) ar SeiZleba; g) SeiZleba.
16. samive SemTxvevaSi ricxvi 50-ze iyofa, *-is nacvlad unda CavsvaT cifri, rom cifrTa
jami 9-is jeradi iyos.
a) 1800; b) 2835; g) 5535.
17. 0<n<11 amave dros, n>8, aseTi naturaluri ricxvebia: 9; 10.
18. A={1;3;5;15}, B={2;3;5;7}, C={2;4;6;8}.
a) A B={1;2;3;5;7;15}; b) A B C={1;2;3;4;5;6;7;8;15}; g) A∩B∩C=Ø;

d) (A B)∩C={2}; e) B C∩A={3;5}.
7. ori ricxvis Sefardebis procentuli gamosaxuleba
reziume:
moswavlem unda SeZlos mocemul a da b ricxvebisTvis imis dadgena, Tu b ricxvi a-s
ramdeni procentia da piriqiT. koncentraciebze elementaruli amocanebis amoxsna.
unda qondes gaazrebuli praqtikaSi procentis gamoyenebis farTo mniSvneloba.
9 # 100%
3. 9 gogona 24 moswavlisaTvis =37,5%. 15 vaJi — 100%–37,5%=62,5%.
24
# 100%
4. zodis wona — 40 kg-ia; tyvia — 6 40 = 15% ; spilenZi — 100%–15%=85%.
160 = 8 $ 100% =
5. S=1,6dm2=160sm2. marTkuTxedis sigrZe
8
20
20
40% .
63
2 = 2 1 3 =
6. a) 50%; b) 25%; g)
5
40% ; d) = 33% ; e) = 33% ;
6 3
v)
8
37, 5% .
# 100%
7. 45 180 = 25% .
8. a) a = 53 b = 100
60
b ; a aris b-s 60%. b) b =
5
3
a . 167%a ; b aris a-s 167%.
9. a ricxvi 5-jer metia b-ze, e.i. b = 5a = 100

20a
=20%a.
14. $ 26 27 28 29 48 49 1
; ; ; ; ... ; . . or nebismier momdevno wevrs Soris sxvaoba -is tolia.
5 5 5 5 5 5 5
16. 5x+x=180° x=30° udidesia 150°.
17. 3 14 ×52+48x=481, saidanac x=6,5 sT.

1
18. orive cekvas swavlobs ((70+50)–100=20) 20%, e.i. moswavleTa
5
.
Seamowme Seni codna
1. B. 2. 25%= 14 , e.i. pasuxia: B.
+ + + + 12 + 8 + 10 =
3. 1 3 75 10 19 = 8 3
10 B
4. x=35 y=32 A
5. mediana — 7
diapazoni — 12-1=1 B
6. Tavi Seikava 100–(40+45)=15 15%
7. b. 8. g.
9. diagramis mixedviT moswavleTa saerTo raodenobaa — 200; istoriis wris msurvelia

— 50; e.i. mTelis b) 25%.
10. g) 14 .
8. proporcia
reziume:
moswavlem unda SeZlos proporciis wevrebis dasaxeleba (Sua, kidura), proporciis
ucnobis wevrebis moZebna. dasmuli amocanis Sesabamisi proporciis dawera da pasuxamde
miyvana, Tu proporciaSi wevrebi wiladebia, maTi naturalur ricxvebamde miyvana.
64
AC = 3
1. g) .
BC 2
6. a)
I piqtogramiT Cans, rom 1 manqanis gamosaxuleba 4 gayidul manqanas gulisxmobs (16
gayiduli opeli aRniSnulia 4 manqaniT), e.i. folcvagenis markis manqana gayidulia
3×4=12 cali.
16 = x
II SevadginoT proporcia , saidanac x=12.
4 3
b) (6–5)×4=4; g) (4+3+6+5)×4=18×4=72.
7. AM
BM
= 2 , e.i. 8 = 2 , saidanac MB=28, e.i. AB=36.
7 MB 7
8. EK
EF
= 3 , e.i. 21 = 3 , EF=56, e.i. FK=56–21=35.
8 EF 8
21 + 35 =
Suawertilebs Soris manZili toli iqneba 28 .
2 2
9. mocemuli cxra ricxvis jamia 16×9=144, TerTmeti ricxvisaTvis miviRebT
144 + a + b = a+b =
16 , e.i. a+b=32; 16 .
11 2
$ 20 = 6b
10. a=b+ b100 5
5a
6
a
, e.i. b= =a–
6
100
6
%-iT.
4 $ 100%
11. a = 4b ; b 5b
a+b=b+ = . e.i. Cven gvainteresebs
4 4
5b
4
-is ramdeni %-ia b. n=
5
=80%.
+
14. 2n n 3 = 2 + 3n ricxvi mTelia, Tu n 3-is gamyofia, e.i. n=1; 3.
9. proporciuli sidideebi
reziume:
moswavlem unda SeZlos pirdapirproporciuli sidideebis ganmarteba. realur
cxovrebaSi pirdapirproporciuli sidideebis dafiqsireba. maTi Tvisebebis
gamoyeneba Sesabamisi problemebis gadawyveta.
3. 28 = 3x , x=12. 4. 22, 5 = 5x , x=6,25.
5. 9-jer mets, e.i. 15×9=135. 6. 12 - 38 = 18 , 1

8
— 20km. 1 — x x=160km.
65
7. cxrilis Tanaxmad, 37 — 100
60 # 100 =
60 — x x= 162 .
37
y
9. 25 = 15 , y=5.
150 = 108, 4
10. 58 = 250
x
, x=400gr.=0,4kg. 11. 5000 x
, x≈3613gr.
12. 23×5=115km.
13. rukis masStabia 160km — 32 sm.

160 =
1:500000 x — 1sm 5 (km).
32
14. im rukis mixedviT, romelzec 1:600000 masDStabia, vgebulobT, rom manZili Tbilisi-
dan yazbegamde 17,5×6=105 km-is tolia. rukaze, romlis masStabi 1:500000-ia, es manZili
105 =
21 sm-iT gamoisaxeba.
5
16. Wiamaias sigrZe 3sm:10=0,3sm=3mm-is tolia.
19. gaferadebulia mTeli wris 23 nawili ≈67%.
20. garnituri gaZvirda 110 lariT, rac 550 laris 20%-ia.
21. qsovili gaiafda 6 lariT da 60 TeTriT, rac 25 laris 26,4%-ia.
$ 100 =
22. 41 t navTi mTeli cisternis 82%-ia, e.i. cisterna itevs 4182 50 t. navTs.
24. y=5-2x. Tu x=1, maSin y=3; Tu x=2, maSin y=1 gantolebas meti naturaluri amonaxseni
ar aqvs.
10. ricxvis dayofa proporciul nawilebad
reziume:
moswavlem unda SeZlos praqtikul cxovrebaSi sxvadasxva sidideebis — farTobis,
Tanxis, garkveuli samuSaos, produqtis da a.S. mocemuli ricxvebis proporciul
nawilebad dayofa. monacemebis mixedviT Sesabamisi wriuli diagramis Sedgena.
1. 7x+4x=572, saidanac x=52l. 2. x+8x=189, saidanac x=21.
21; 168
3. a) 2x+5x+7x=154 x=11; 22;55;77. b) 0,75x+2x=154 x=56; 42; 112.
66
4. rioni — 300 km; enguri — 300 km; cxeniswyali — 165 km; aragvi — 105 km; alazani — 240 km.
6. 3x+4x+13x=4; 20x=4; x=0,2. nikeli — 0,6 kg; TuTia — 0,8 kg; spilenZi — 2,6 kg;
7. 6 sm; 9 sm. 8. 40x=125 31x=96,875g.
10. 7x=35, x=5. marTkuTxedis gverdebia: 20 sm; 15 sm.
11. a) 80°; 100°; b) 45°; 135°.
12. 30 sm sigrZis mqone AB monakveTze aRebulia C da D wertilebi ise, rom AC:CD:DB=1:7:2,

ipoveT AC; CD da BD monakveTebis sigrZeebi 10x=30. AC=3sm CD=21 sm BD=6sm.
metroTi
13. =1 metroTi mosiaruleebi — x; avtobusiT — 3x.
avtobusiT 3
avtobusiT
=2 e.i.
3x = 2
fexiT
15
x
fexiT 5 fexiT 5 2
x+3x+7, 5x=23, saidanac x=2. fexiT — 15; metroTi — 2; avtobusiT — 6.
+ + + + +
18. 40 50 60 6 50 60 40 = 50 .
19. Tu amocana ar gvekiTxeba ramdeni procentiT Seicvala puris fasi, maSin unda
vupasuxoT gaiafda Tu gaZvirda. rasakvirvelia, gaiafda, radgan gaiafeba moxda ukve
gaZvirebulis 10%–iT, romelic cxadia metia, vidre pirvandelis 10%. SegviZlia vn-
axoT, ramdeni procentiT:
10x = 11x 11x - 11x = 99x
gaZvirebamde — x, gaZvirebis Semdeg — x+ ; gaiafebis Semdeg —
100 10 10 100 100
; puris fasi 1%-iT ufro iafia.
20. gaiafda 120 lariT, romelic 600 laris 20%-ia.
11. ukuproporciuli sidideebi
reziume:
moswavlem unda SeZlos sidideebs Soris ukuproporciuli damokidebulebis danaxva.
ukuproporciuli damokidebulebis SemTxvevaSi sesabamisi Tanafardobis Sedgena
da ucnobi sididis povna. ricxvis dayofa mocemuli ricxvebis ukuproporciul
sidideebad.
a =8
5. a+b=120 da . es ricxvebia 64 da 56.
b 7
67
x =7
6. nika — x ; luka — y x+y=810.
y 2
nika — 630; luka — 180.
7. Zmris kincentraciasa da xsnaris moculobas Soris arsebobs ukuproporciuli

180 + x = 80
damokidebuleba. , saidanac x=1420.
180 9
6 =x
8. 5 dReSi. 9. 10 8
x=4,8.
>II - 400
I - 360
1 1 1
12. I:II:III= 20 : : =9:10:12;
18 15
31x=1240; x=40
III - 480
14. a) 37=24+3 dabolovdeba 7-iT; b) 38 dabolovdeba 1-iT; g) 210=28+2 dabolovdeba 4-iT.
15.
a) davalagoT zrdis mixedviT: 1; 1; 2; 5; 7; 7; 7; 7; 9; 9.
saSualo — 5,5; moda — 7; mediana — 7; diapazoni — 8.
b) 12; 12; 12; 12; 12; 15; 20; 21; 30; 30.
saSualo — 14,5; moda — 12; mediana — 13,5; diapazoni — 18.
Temis savarjiSoebi
ganxiluli amocanebis mixedviT Sedgeba Semdegi gantolebebi:
1. 40–x+70(6–x)=70·6. 2. 60·5+90·10=15x. 3. x = 34 $$ 49 = 3 .
+ +
4. 3 $ 20+ 2 $ 0 = 12 . 5. 15x +5 $ 20 = 18 , saidanac x = 10
3
.
3 2 x 5
III Tavis damatebiTi savarjiSoebi

$ 360c
2. ∠AOC= 1661
5952
. 100c .
3.
a) 6; 7; 8; 8; 11; 11; 11; 11; 15; 15.
6 + 7 + 2 $ 8 + 4 $ 11 + 2 $ 15 =
mediana — 11; moda — 11; saSualo — 10, 3 ; diapazoni — 15–6=9.
10
b) 0; 0; 0; 3; 5; 8; 8; 9; 10; 15.
8+5 = 58 =
mediana — 6, 5 ; moda — 0; saSualo — 5, 8 ; diapazoni — 15.
2 10
123 # 40 =
4. spilenZi — 60% — 123kg. cinki — 40% — xkg. x=
60
82 .
zodi iwonis 205 kg-s.
68
250 = 400 1000 = 1 =
5. a) 1250 0, 2 = 20% ; b)
1400
. 0, 29 = 29% ; g)
2000 2
50% .
20
6. 220 . 0, 09 = 9% .
25
7. gaumjobesebis Semdeg fasi gaxdeboda 50+50· 100 =62,5l. gaiafebis Semdeg — 62,5–62,5×
20
=62,5–12,5=50. fasi igive darCa.
100
8. rogorc vxedavT, procentebis raodenoba erTi da igivea, magram moswavleebs kar-

gad unda esmodeT, rom sxvadasxva sidideebis erTi da igive raodenobis procentebi
sxvadasxvaa. Semcireba moxda ukve gazrdili ricxvis 80%-iT, amitom Semcireba moxda
ufro meti ricxviT, vidre gazrda, e.i. a ricxvi Semcirda.
9. igive msjelobiT — gadideba moxda ukve Semcirebuli ricxvis 30%-iT, e.i. sabolood
ricxvi Semcirdeba.
12. a) yvelaze meti gaiyida mtversasruti (65); b) 60–45=15-iT meti; g) sul gayidulia —
190, maT Soris kondencionerebi — 20, daaxloebiT 10,5%; d) diapazoni — 45, saSualo
190
— =47,5.
4
13. x + 4x = 150 , saidanac x=120.
12x =
14. x - 100 132 , saidanac x=150.
15. gaiafda 70-56=14 lariT, rac 70-is 20%-ia.
16. anim 20 gverdiT meti waikiTxa ≈33%.
18. gaizarda 100%-iT.
1000m = 1000m =
19. 900 km/sT=90· 3600wm
250 m/wm; 108 km/sT=108·
3600wm
30 m/wm.
21. kargavs 12%, e.i. rCeba 88%. x-is 88% aris 4,4kg. x=5kg.
22. Ciri aRebuli masis 16%-ia. x-is 16% aris 16 kg, e.i. x=100.
23. 3x+4x+5x=48 x=4 gverdebi: 12; 16; 20.
x x x
25. a) a=3x; b=x; 36=x; e.i. b=36; a=108; b) a= ; b= ; 36= , saidanac x=108.
8 27 3
27. 18:21:27=6:7:9.
VIIa — 6x; VIIb — 7x; VIIg — 9x
6x + 7x + 9x = 88
VIIa — 24; VIIb — 28; VIIg — 36.
69
30. a) 120 dReSi; b) 16 dReSi; g) 180 dReSi.
31. avtomanqana imave manZils gaivlis 12

5
sT-Si.
33. 22,5 sT-Si.
34. a) 36; 24; b) 25; 35.
Seamowme Seni codna:

1. a; 2. g; 3. g; 4. g; 5. a; 6. a; 7. b; 8. b; 9. g; 10. d; 11. g; 12. a; 13. d; 14. mediana — 18; moda — 15
saSualo ≈ 22; diapazoni — 61.
1. Tu cxrilSi mocemulia sacxobidan erTi kviris ganmavlobaSi gayiduli puris ra-
odenoba kg-ebSi, maSin am monacemTa mediana, moda da diapazoni Sesabamisad iqneba:
dReebi orS. samS. oTxS. xuTS. par. SabaTi kvira

gayiduli puris
200 150 180 150 150 220 250
raodenoba kg-ebSi
a) 150, 180, 100; b) 100, 150, 180; g) 180, 150, 100; d) 150, 100, 180.
2. 20% tolia:
1 4
a) -is; b) 0,02-is; g) 0,2-is; d) -is.
4 5
3. ricxvi, romlis 15%-ia 60, tolia:

a) 9; b) 400; g) 300; d) 15.
4. 25 aris 125-is:
a) 25%; b) 20%; g) 5%; d) 18%.
5. Tu xelosani 6 saaTSi 4 detals amzadebs, maSin igi 9 saaTSi daamzadebs:

a) 13 detals; b) 14 detals; g) 6 detals; d) 8 detals.
6. Tu mosazRvre kuTxeebi ise Seefardeba erTmaneTs, rogorc 7:2, maSin am kuTxeTa

gradusuli zomebia:
a) 112° da 32°; b) 140° da 40°; g) 120° da 60°; d) 150° da 30°.
7. kalaTburTis turnirSi nikam Tavis gunds 15 qula SesZina, giorgim – 17, beqam – 22,
xolo zazam – 21, kokam ki verc erTi burTi ver Caagdo kalaTSi. saSualod ramdeni qula
SesZina TiToeulma moTamaSem gunds?
8. firmis TanamSromlis xelfasi 450 laridan 540 laramde gaizarda. ramdeni procentiT
gaizarda TanamSromlis xelfasi?
70
IV Tavi
gaecnobiT
uaryofiT ricxvebs. moqmedebebs racionalur ricxvebze. ricxvis moduls.
ariTmetikis ZiriTad kanonebs racionaluri ricxvebisTvis.
gantolebis, gantolebis amonaxsnis cnebas.
tolfas gantolebebs, gantolebis amoxsnis process.
amocanebis amoxsnas gantolebis meSveobiT.
miznebi:
gaecnon uaryofiT ricxvebs, uaryofiT sidideebs arsebul realobaSi dadebiTi da
uaryofiTi sidideebis gansazRvras, maTze moqmedebebs.
unda SeZlon racionaluri ricxvebis ricxviT RerZze ganTavseba da ricxviT RerZze
wertilis koordinatis dadgena.
unda SeZlon mTel ricxvebze moqmedebebis modelireba.
gaecnon gantolebas, gantolebis amoxsnas.
aRiqvan amocanis Sinaarsi gaiazron da gamijnon amocanis monacemebi da saZiebeli si-
dideebi. SeZlon saZiebeli sididis Sesabamisi cvladis Semotana, gantolebis Sedgena
da misi amoxsna.
1. uaryofiTi ricxvebi
reziume:
moswavlem unda SeZlos gansazRvros dadebiTi da uaryofiTi ricxvebi, dadebiTi da
uaryofiTi sidideebi. unda SeZlos nebismieri racionaluri ricxvis warmodgena,
rogorc horizontalurad, ise vertikalurad moTavsebul ricxviT RerZze. RerZze
mocemuli wertilis Sesabamisi koordinatis povna.
1. lokokina aRmoCnda sawyisi mdebareobidan: a) 10 sm-iT maRla; b) 10 sm-iT dabla.
8. -1°. 9. x-20-20+40-30=-10, x=20.
10. xoWo moxvdeba an A an B wertilSi.
22. a) I miliT 6 saaTis ganmavlobaSi auzSi Caisxmeba mTeli auzis 86 = 43 nawili. II miliT
4 4 3 3 4
4 sT-Si auzis nawili; > ; b) =75%; =80%.
5 5 4 4 5
+ 1200 $ 20
23. SevadginoT gantoleba: x = 800 $ 452000 , saidanac x=30.
24. a) n+n+1+n+2+n+3+n+4=75
5n+10=75, n=13
b) 5n+10=80, n=14
g) 5n+10=53 amonaxseni ara aqvs.
xuTi momdevno naturaluri ricxvis SekrebiT miiReba 5-is jeradi ricxvi.
71
4$3 = 7$6 =
25. a)
2
6 ; b)
2
21 .
26. a) sxvaoba luwia da TiToeuli iyofa 9-ze;

b) TiToeuli iyofa 4-ze da 9-ze, e.i. jami iyofa 4-zec da 9-zec.
2. racionaluri ricxvebis Sedareba
reziume:
moswavlem unda SeZlos racionaluri ricxvebis Sedareba, rogorc dadebiTi,
aseve uaryofiTi da sxvadasxvaniSniani. maTi ganlageba ricxviT RerZze. dadebiTi
da uaryofiTi ricxvebis 0-Tan Sedareba, mocemul racionalur ricxvTan mdebare
udidesi da umciresi mTeli ricxvis dasaxeleba.
8. a) 0; -4; -8; -12; -16; -20...; b) 3; -2; -7; -12; -17; -22...;
g) 1; -2; 3; -4; 5; -6...; d) -2; -4; -8; -16; -32; -64....
11. a) mcdaria; b) WeSmaritia; g) mcdaria; d) WeSmaritia.
12. aucileblad Sesruldeba g) a<5.
14. 4·7+3·5=7x, saidanac x=6,14l.

40 + 30 7
15. a) 100 x
100
x . daTom waikiTxa wignis
10
nawili.
30x =
b) daTos wasakiTxi darCa 30%. e.i. 36 . x=120 gverdi.
100
16. eqvsma 5 sT-Si 480 l. 1 avt. 1 sT-Si 6480

$5
=16 l.
a) 7 avtomobili 8 sT-Si 7·8·16=896 l.
b) 8 avtomobili 7 sT-Si 8·7·16=896 l.
18. TamaSis principis mixedviT TiTo gundi iTamaSebs 24 TamaSs, magram radgan A gundis
25 $ 24 =
B-sTan TamaSi da B gundis A-sTan TamaSi erTi TamaSia, sul Sedgeba 300 TamaSi.
2
19. nebismieri ori winadadeba urTierTgamomricxavia, radgan TiToeuli ambobs: „am

rveulSi zustad n mcdari winadadebaa“, xolo n yvela winadadebaSi sxvadasxvaa, e.i.
ori an meti winadadeba weSmariti ver iqneba. magram yvela winadadeba rom mcdari iyos,
maSin me-100 winadadeba, romelic ambobs — am rveulSi zustad 100 mcdari winadadebaao,
gamodis WeSmariti. e.i. WeSmariti SeiZleba iyos mxolod 1 winadadeba da danarCeni 99
iqneba mcdari. amitom WeSmaritia 99-e winadadeba, romelic ambobs „am rveulSi zustad
99 mcdari winadadebaa“.
20. daviTvaloT, ramdeni 3-iania mricxvelSi 5-dan 30-is CaTvliT. cxra cali samis
jeradi ricxvia. amas garda, 9-ianSi ori cali 3-iania da 27-Si 3 cali 3-iania (9;18;27),
e.i. sul 9+3+1=13.
72
3. ricxvis moduli
reziume:
moswavlem unda SeZlos nebismieri ricxvis mopirdapire ricxvis dasaxeleba. ricxvis
modulis analizuri da geometriuli ganmarteba, mopirdapire ricxvebis modulebis
Sedareba. |x|=a gantolebis amoxsna a-s nebismieri mniSvnelobisTvis.
1. a) ani SeiZleba cxovrobdes me-2 an me-8 sarTulze; b) ani cxovrobs me-5 sarTulze.
4. a) ||5–1,1|+18 |=|3,9+18|=21,9; b) | |9| – |–5,4|+6,7 |=|9-5,4+6,7|=10,3;

g) | |1–2,2| · |–4,7|–10 |=|1,2·4,7-10|=4,36. d) –(|–2|+|–3|):5+6(|–2|–|–3|)=-1-6=-7;
e) –|(–3)+(–4)|:7+5|(–3)–(–4)|=-1+5=4.
5. |a| = –a, sruldeba mxolod da mxolod maSin, roca a≤0.
7. a) a–b da b–a mopirdapire ricxvebia, a-b=-(b-a); b) |a–b|=|b–a| mopirdapire ricxvebis

modulebi tolia.
9. a) x=±1; b) x=±12; g) x=0; d) x∈∅.
12. a) monacemebi sakmarisia;

b) aklia monacemi mimarTulebis Sesaxeb;
g) aklia monacemebi imis Sesaxeb, romeli ufro maRalia.
13. a) mcdaria mag. |-9|>|3|; b) WeSmaritia; g) WeSmaritia;

d) WeSmaritia; e) WeSmaritia; v) mcdaria, mag. 1>-9.
14. a) |x-5|=3, aqedan x-5=3 an x-5=-3

x=8 an x=2
b) |x+3|=5 x=2 an x=–8
16. a) ±5; b) ±8,5; g) 0; d) ar arsebobs.
19. gaiyos 3-ze.

a) 5700; 5703; 5706; 5709 ; b) 21351; 24351; 27351;
g) 30072; 30372; 30672; 20972; d) 24624; 24654; 24684 .
gaiyos 9-ze: a) 5706; b) 27351; g) 30672; d) 24624.
21. a) gaizrdeba 21-iT; b) Semcirdeba 21-iT.
+
23. 20 $ 5 8 45 $ 3 = x , saidanac x≈29,4%. b) da g) SemTxvevaSi daiwereba igive gantoleba
da miiReba erTi da igive ricxviTi pasuxi. b) SemTxvevaSi 29,4° da g) 29,4 lari. es pasuxi
gansxvavebuli sidideebia.
73
24. ganvixiloT yvelaze cudi varianti. amoviReT 9 wiTeli, xolo Semdeg 8 yviTeli
(yvelaze meti raodenobebi) vaSli. me-18-s amoRebis Semdeg gveqneba 3-ive feris vaSli.
25. ZaRlic da katac sofelSi yavs ojaxebis 20%-s (80+40-100). es ki 50 ojaxia, e.i. sul
sofelSi 250 ojaxia.
Seamowme Seni codna

1. b; 2. b; 3. g; 4. d; 5. d; 6. b; 7. g; 8. a; 9. b; 10. a; 11. b; 12. 28%.
4. racionaluri ricxvebis Sekreba
reziume:
moswavlem unda SeZlos Sekrebis operaciis Sesruleba nebismierniSnian racionalur
ricxvebze. am moqmedebis ricxviT RerZze gamosaxva. mopirdapire ricxvebis Sekrebis
gamosaxva sqematurad da piriqiT gamosaxuli modelis wakiTxva.
13. a) gaizrdeba; b) Semcirdeba.
14. 416-28=388 m.
17. a) WeSmaritia; b) WeSmaritia; g) mcdaria; d) mcdaria.
18. a) jami naklebia TiToeul Sesakrebze Tu orive Sesakrebi uaryofiTia.
22. davweroT udidesi 5-niSna ricxvi igive pirobiT, es ricxvia 98765, misi mopirdapire
iqneba umciresi xuTniSna uaryofiTi ricxvi. saZiebeli ricxvia -98765.
23. nebismieri ricxvi, romelic -7-ze naklebia.
+
26. 3 $ 4 5 2 $ 3 = 18
5
= 3, 6 km/sT.
27. cxadia, nika eTamaSa yvela moTamaSes, e.i. a) vaxo eTamaSa nikas; irakli eTamaSa vaxos
garda yvelas, e.i. b) givi da gaga eTamaSnen nikas da iraklis; g) giorgi da dima eTamaSnen
erTmaneTs.
5. racionaluri ricxvebis gamokleba
reziume:
moswavlem unda SeZlos Sekreba-gamoklebis moqmedebebis Sesruleba racionalur
ricxvebze. maTi modelze Cveneba. Sekreba-gamoklebis moqmedebebis Caketilobis
gansazRvra ricxviTi simravleebis mimarT.
74
6. WeSmaritia mxolod dadebiTi ricxvebisTvis.
7. moswavlem unda daasaxelos ori ricxvi, romelTagan maklebi iqneba uaryofiTi.
11. 10-999=–989. 12. 58°-146,3°=-88,3°.
13. a) 20; 14; 8; 2; -4; -10; -16; b) 7; 5; 2; -2; -7; -13; -20;
g) -18; -13; -8; -3; 2; 7; 12; d) -11; -7; -3; 1; 5; 9; 13.
14. a) AB=|-11+4|=7; b) 10; g) 1,6; d) 5,11.
1
15. a) 0; b)
2
.
17. (a+b) c da b c unda vaCvenoT, rom a c a+b≡mc; b≡nc, sadac m,n∈Z, maSin a=(m-n)c, e.i. a c.
18. davuSvaT arsebobs, e.i. a=15k+6 da a=24n+4, sadac k;n∈Z, e.i. 15k+6=24n+4, 3(8n-5k)=2,
rac SeuZlebelia.
19. naxazis mixedviT 5α=180°. e.i. α=36°. 4b=180°; b=45°; 3b–2a=63°.
20. a) S=Vt S1=2V.3t=6Vt 6-jer mets; b) Casmis gareSe unda mixvdnen, rom isev 6-jer
mets.
Seamowme Seni codna
1. b. 2. b. 3. a) –5<0; b) -2>-7; g) 5>-3; d) |-4|=|4|.
5. a) 0; b) -1; g) -10; d) 1; e) -7; v) 0; z) -27; T) -10.
6. a) aiwia 10°-iT; b) daiwia 8°-iT; g) daiwia 3°-iT; d) daiwia 10°-iT.
7. a) mcdaria; b) mcdaria; g) mcdaria; d) WeSmaritia.
8. g. 9. a) 0. 10. d. 11. g.
12. ganixileT ori SemTxveva a) ∠BOC=90°; b) ∠BOC=150°.
13. d. 14. 44$ 2 ·4·6=12. 15. 12 ·12x=12 x=2. 16. b. 17. -11. 18. 82.
19. 28. 20. 5.
75
6. racionaluri ricxvebis gamravleba
reziume:
moswavlem unda SeZlos gamravleba-gayofis moqmedebebis Sesruleba racionalur
ricxvebze. moqmedebis Seusruleblad ramdenime ricxvis namravlis niSnis dadgena.
luwi da kenti xarisxebis niSDnebis gansazRvra. uaryofiTi fuZis SemTxvevaSi 1-ze da
-1-ze gamravleba-gayofis Sedegis dadgena da 0-is gayofa nebismier ricxvze.
9. a) -6°; b) -10°.
10. -2+(-15)=-17. B(-17) wertilSi.
11. SevadginoT ricxviTi gamosaxuleba:

-1+4(-2)+8·2+10·(-2)=-13. B(-13).
7
12. a) 0,01; b) -8; g) -3; d) - ;
5
e) -1,1; v) 0,3; z)-5,275.
14. arsebiTia is, rom gamoTvlebi moxdes martivad, araTanmimdevruli gadamravlebiT,

yvela qvemoT moyvanil magaliTSi zepirad:
8
a) (3,8)·(-0,25)–(-4)=3,8·1=3·8; b) -2,4; g) - 7 ;
17
3 ^- 1
d) $ 0, 125h $ 271, 3 $ (- 8) `- 3 j =- 271, 3 ; e) -1; v) 1; z) 0.
10 1 444444 2 444444 3 3
1 444444444 2 444444444 3
1
-1
15. a) 1,075; b) 100.
16. AB monakveTis sigrZe 8–(-2)=10. 2x+3x=10 x=2, e.i. AC=4 BC=6 C(2).
18. marTkuTxa paralelepipedis mopirdapire waxnagebi tolia.
19. gaiafda 3 lariT.

a) 3 lari 12 laris 25%-ia; b) 3 lari 9 laris ≈33%-ia.
20. 42k+27=42k+21+6 naSTia 6.

+ + +
21. 2x x 3 2x 1 = 12 , saidanac x=7 mesame ricxvia 15.
22. ZaRlis siCqare — 89 naxt./wm, katis — 10

9
naxt./wm. kata ufro swrafia.
76
7. gamravlebis ganrigebadobis kanoni, frCxilebis gaxsna
reziume:
moswavlem unda SeZlos ariTmetikis ZiriTadi kanonebis, kerZod, ganrigebadobis
kanonis gamoyeneba gamosaxulebaTa gasamartiveblad. frCxilebis gaxsnis wesis
gamoyeneba gamoTvlebis dros.
5. a) (–7–x)+(x+1)=-6; b) y+2,7+5,1–y=7,8; g) (x–y)+(y–x)=0.
6. a) a–(-a)=2a; b) (a–2)–(5–a)=2a-7; g) (a+b)–(b+a)=0;

d) (x–7,1)–(2x–1)=-x-6,1; e) a–2b–(a–b)=-b; v) x–3–(3–x)=2x-6.
9. ar SeiZleba, radgan dadebiTi da arauaryofiTi ricxvebis jami 0-s ar udris.
10. a)-Si, g)-Si da d)-Si pasuxs ver gavcemT, Tu ar viciT a dadebiTia Tu uaryofiTi.
b) a+3>a nebismieri a-Tvis.
11. 12 muSa 9 sT-Si 1 mTel samuSaos asrulebs.

1
1 muSa 1 sT-Si nawils.
12 $ 9
9 = 1 2
9 muSa 1 sT-Si nawils, e.i. mTel samuSaos 9 muSa Seasrulebs 12 sT-Si, nawils
12 $ 9 12 3
12 $ 2 =
— 8 sT-Si.
3
12. d) S. 13. a) 5534512345; b) 1112312345.
8. gantoleba
reziume:
moswavlem unda SeZlos gantolebis, misi amonaxsenis da amonaxsenTa simravlis cnebis
ganmarteba. imis Camoyalibeba, Tu ras niSnavs gantolebis amoxsna, rogor gantolebebs
ewodeba tolfasi. imis Semowmeba mocemuli ricxvi aris Tu ara mocemuli gantolebis
amonaxseni. imis gaazreba, rom gantolebas SeiZleba ar qondes arc erTi amonaxseni an
qondes usasrulod bevri.
3. namravli 0-is tolia, Tu 0-is tolia misi erT-erTi Tanamamravli.
7. a) 2x–42=5; b) 3x+5–12=34.
8. a(-2)+7=8-1, e.i. a=0.
77
x
20x = 4x x 4x 5
10. x - 100 5
. unda gavigoT
5 5
-is ramdeni %-ia
4x
$ 100% = 25% .
5
11. 2x+x+2x–20=120; x=48. samkuTxedis gverdebis sigrZeebia 28 sm; 56 sm da 36 sm.
13. iyo x, gaxda 5x, unda daiklos 4x-iT. 4x 5x-isTvis 80%-ia.
14. 45x = 100 x=125. 15. S7+130=480; S77 = 50
9. gantolebis amoxsna
reziume:
moswavlem unda SeZlos mocemuli amocanis Sesabamisi gantolebis Sedgena, saWiroebis
SemTxvevaSi am gantolebis modelis ageba. gantolebis amoxsna. gantolebis amoxsnis
procesSi Tvisebebis gamoyenebiT misi Secvla ufro martivi, tolfasi gantolebebiT,
risi Sedegic amonaxsnis moZebnaa. tolfasobis niSnis gamoyeneba, fesvis Semowmeba.
2
3. a) {5}; b) $- . ;
9
g) {4}; d) {-40}; e) {3,3}; v){3,2} .
4. gamoviyenoTY proporciis ZiriTadi Tviseba:
a) 3x+3=2x-2; x=–5. b) 16x–8=21x+14; x=–4,4.
g) 1–y=3y–9; y=2,5. d) 24x–12=24x–12; e) amonaxseni ar aqvs.
9. a) a=7; b) a=1; g) a=1.
10. gantolebidan Cans, reaqciis Semdegac iqneba jangbadis ori atomi. SeiZleba gavax-
senoT moswavleebs masis mudmivobis kanoni.
11. 2Cu+O2=2CuO
13. x=- 13 ; 2
3
1
y=- + 1 = ;
3
7x–4y=-
7 - 4 =- 11
3 3 3
.
14. 8·20°+12·30°=20x x=26°.
15. a) a — nebismieri b — dadebiTi; b) a — nebismieri b — uaryofiTi;
g) a — nebismieri b=0.
16. a) - 3 15 ; 1
b) - 6 ;
2
g) 1.
78
17. AC=2x da BC=5x; 7x=14, e.i. x=2. AC=2x=4sm. BC=5x=10sm.
40x
18. roca aqlems swyuria, misi masa wylis gareSe 40%-ia. 100 , xolo wylis dalevis
800 $ 20
Semdeg 20% ; x=400.
100
19. g).
10. amocanebis amoxsna gantolebebis meSveobiT
reziume:
moswavlem unda SeZlos amocanis pirobis gaTvaliswinebiT ucnobis Semotana, Sesabamisi
gantolebis dawera, anu pirobis gantolebaSi gadatana. gantolebis Sedgenis dros,
masSi Semavali sidideebis erTi ganzomilebiT gamosaxva. amocanis pasuxis dadgena,
maSinac, roca SerCeuli cvladiT ar aris aRniSnuli saZiebeli sidide.
1. a) x+3(x-1)=21 x=6; b) 2·3x–25=29 x=9; g) x=5(x–8) x=10.
3. x+x+320=5650 2660$; 2990$.
4.
asaki 3 wlis Semdeg
mama x x+3
Svili 75–x 75–x+3
x+3=78–x+25, saidanac x=50; mama — 50 wlis, Svili — 25 wlis.
5.
fuZEe x
ferdi x+5
P=x+2(x+5)=3x+10
3x+10=25 x=5
fuZe — 5; ferdi — 10.
7. 5x+x=180° 30°; 150°.
8. erTi monakveTi — x sm; meore — (25–x)sm. x–(25–x)=11

18sm; 7sm.
12. x+x+2+x+4=84 26; 28; 30.
79
13.
iyo gaxda
I brigada x x+12
II brigada 4x 4x–18
x+12=4x–18 x=10 10; 40.
14.
siCqare daxarjuli dro gavlili manZili
I matarebeli x km/sT 6 sT 7x km/sT
II matarebeli 0,7x km/sT 6 sT 4x–18
erTad 612 km.

6x+4,2x=612 x=60km/sT.
16x =
16. 100 16 x=100kg
17. I ricxvi — x II ricxvi — 2490–x

6,5x=8,5(2490–x)
1411; 1089.
18.
I klasi (x+2) moswavle x+2+x+x+5=84
II klasi x moswavle 3x=77
aseTi ganawile-
III klasi (x+5) moswavle ba ar SeiZleba.
sul 84.
19. nekerCxali 2x 2x+x+6x=900

muxa x 200; 100; 600
cacxvi 6x
20. 4.
21. 0,5x+3= 0x, 5 - 3 = 16 , saidanac x=4.
22. x= 34x + 43 3 kameCi
23. α+2α+α+30°=180°
4α=150°
α=37°30′ ∠C= 37°30′ ∠A=75° ∠B= 67°30′
24. 5,3–x=7,4. x=-2,1 A(-2,1).
80
25.
iyo rom yofiliyo
siCqare x x+10
manZili 7x 6(x+10)
7x=6(x+10), saidanac x=60km/sT. manZili qalaqebs Soris 7·60=420km.
26. 24(x+25)=40(x–25), saidanac x=100m/wm.
27. 2n–2; 2n; 2n+2.

2n–2+2n+2n+2=86
6n=86 ar SeiZleba.
28.
wylis sawyisi
1 sT.-Si Cadis t sT.-Si Cadis
raodenoba
I auzi 160m3 xm3 txm3 13-iT naklebi
II auzi 117m 3
(x+14)m 3
t(x+14)m 3
160+tx+13=117+tx+14t vRebulobT t=4. SevamCnioT, rom amocana ariTmetikulad, gamosax-

ulebis SedgeniT ufro iolad ixsneba.
(160 - 117) + 13
=4
14
29. 25x+x+2x=350
30. aRvniSnoT marTkuTxedis sigane x-iT, maSin marTkuTxedis sigrZe iqneba — x+3,
SevadginoT gantoleba x(x+3)–x2=21, saidanac x=7.
marTkuTxedis gverdebia: 7, 10.
31. x+0,3x=26, saidanac x=20kg.
32. a) x+ 7x = 19 ; b) `x +
2 j- 1 ` + 2 j =
3
x
3
x
3
x 10 .
6, 4x (175 - x) 16
34. 100
=
100
0,4x=175-x
1,4x=175
x=125
35.
a) orniSna ricxvi, romlis erTeulebis cifria 3, aris 9 (13; 23; ... 93), xolo rocxvi,
romlis aTeulebis cifria 3, aris 10 (30; 31; ... 39). am ricxvebs, ricxvi 33 saerTo aqvT,
e.i. ricxvebis raodenobaa 18.
b) 1-dan 99-mde 99:3=33 samis jeradi ricxvia, maTgan 3 erTniSnaa, e.i. 30.
g) sul 99–9=90 orniSna ricxvia, maTgan 30 3-is jeradia, e.i. 60 orniSna ricxvi iyofa 3-ze.
36. fexburTis — 3x; kalaTburTis — 4x; xelburTis — 5x.
81
3x + 4x + 5x =
saSualod TiToeulze 4x 4x=20 x=5; 15; 20; 25.
3
37. a) -58; b) -16; g) 0,5; d) -9.
38. sami momdevno mTeli ricxvidan erT-erTi 3-is jeradia, xolo erTi mainc luwi.
39. SevadginoT cxrili
I II III IV
daTo m t t t
merabi t m t t (t — tyuili)
vatangi t t m t (m — marTali)
goCa t t t m
CavataroT TiToeuli kombinaciis analizi. I — Tu daTom Tqva marTali, e.i. damnaSavea

merabi. merabis da goCas naTqvami, cxadia, gamodis tyuili, xolo vaxtangis naTqvami
„me damnaSave varo“, marTalia, e.i. daTos marTali ar uTqvams. analogiuri msjelobiT
davadgenT, rom rigiT II kombinaciaa swori da damnaSavea vaxtangi.
IV Tavis damatebiTi savarjiSoebi
7. AB=2. 8. A wertilis koordinatia -16 an 6.
9. a) -21,1; b) 5; g) -1; d) 1,5.
10. a) ±7; b) Ø; g) 1; d) 5 an 1; e) 4 an 3; v) 0 an 4.
13. a) 5; -2; b) -7; 3.
14. a) 5; b) 3; g) -2.
27
15. a) 0,8; b)
11
; g) 5,35; d) 0,3.
16. a-1 unda iyos 12-is naturaluri gamyofi, e.i. a=2; 3; 4; 5; 7; 13.
17. a) 9 ar aris 14-is gamyofi, e.i. 3x–1 mTeli ver iqneba, Sesabamisad ver iqneba mTeli x.
18. Tu meore nakveTis farTobs aRvniSnavT x-iT, amocanis pirobis Sesabamisad miviRebT
2
gantolebas (4x–10)=x+10.
3
20. aTeulebis cifri iyos a, maSin erTeulebis iqneba 13–a, saZiebeli ricxvi SeiZleba
CavweroT 10a+13x–a. ricxvi Cawerili igive cifrebiT, Sebrunebuli rigiT, iqneba 10(13–
a)+a. gantolebas eqneba Semdegi saxe: 9a+13=27+10(13–a)+a. saZiebeli ricxvia 85.
21. ana — 2x; Temo — x; giorgi — 2x–3; 2x+x+2x–3+30=52. x=5.
82
24. drois erTeulad CavTvaloT is dro, romelSic kata akeTebs 12, xolo ZaRli — 15
naxtoms. davuSvaT ZaRli daewia katas x droSi, maSin ZaRli gaivlis 15x, xolo kata
12x naxtoms. radgan maT Soris 100 naxtomi iyo 15x–12x=100, e.i. 3x=100. ZaRlis mier
gakeTebulia 15x=5·3x=500 naxtomi.
25. mtknari wylis damatebiT marilis raodenoba ar icvleba. 40 kg zRvis wyalSi

40 $ 4 =
aris 1, 6 kg marili. aRvniSnoT dasamatebeli wylis raodenoba x-iT, miviRebT
100
1, 6 2, 5
gantolebas: = , saidanac x=24.
x + 40 100
26. 7x–5(x+2)=2, saidanac x=6.
27. 2(x–3)=x+4, saidanac x=10.
28. x(x+6)–x(x+1)=25, saidanac x=5.

3
29.
B
x+ x+x–6=49
4
saidanac x=20.
x 3
x
4
BC=20; AB=15; AC=14.
C A
x–6
+
30. 5 $ 811 6x = 5 x=2,5 lari.
+ 10 $ 70c
31. 5x 15 = 54c x=22°.
meoTxe Tavis testi:

1. a; 2. g; 3. a; 4. b; 5. b; 6. g; 7. b; 8. b; 9. a; 10. b; 11. 5:3; 12. 40km/sT.
sakontrolo wera #4
1. Tu P, M da K wertilebi Semdegnairadaa ganlagebuli ricxviT RerZze, maSin am

wertilebis koordinatebi SesaZlebelia iyos:
P M A
-2 -1 0 1 2 3
a) P(-4,1); M(-1,2); K(1,5); b) P(-2,7); M(-1,3); K(1,5);

g) P(-2,6); M(-0,5); K(1,4); d) P(-2,5); M(-1,2); K(1,6).
2. Tu 1,1; -2,3; -3;1; 0 ricxvebs zrdis mixedviT davalagebT, miviRebT:

a) 1,1; 0; -2,3; -3,1; b) -2,3; -3,1; 0; 1,1; g) -3,1; -2,3; 0; 1,1; d) 1,1; -2,3; -3,1; 0.
3. |-3,5|–|3–4,1|+|5,5| gamosaxulebis mniSvnelobaa:

a) 10,1; b) 0,9; g) 8,1; d) 10.
83
4. 4,5–7,8–(-3,1·5)+(-4,5):2=
a) 12; b) 10; g) -6; d) -10,1.
5. amoxseniT gantoleba:
a) 6x–(8x–14)=104; b) 5(2y–4)=2(5y–1).
6. moswavleebis samma jgufma nakveTze 55 xe dargo. pirvelma jgufma dargo 3 xiT

meti, vidre meorem, magram 4 xiT naklebi, vidre mesamem. ramdeni xe dargo TiToeulma
jgufma?
V Tavi
gaecnobiT
mimdevrobas. sakoordinato sibrtyes, wertilebis koordinatebs. or sidides Soris
damokidebulebis grafiks. sibrtyis gardaqmnas. wrfeTa paralelobis niSnebs, parale-
lur wrfeTa Tvisebebs. tolferda samkuTxedis Tvisebebs samkuTxedis tolferdobis
niSnebs. samkuTxedebis tolobis niSnebs. saerTo Tvisebis mqone wertilTa geometriul
adgils — SuamarTobi, biseqtrisa. samkuTxedis utolobas.
miznebi:
unda gaecnon mimdevrobas, kerZod, mudmivi nazrdis mqone da periodul mimdevrobebs.
unda SeZlon mimdevrobis ramdenime wevriT kanonzomierebis dadgena da midevrobis
gagrZeleba.
unda gaecnon sakoordinato sibrtyes, wertilis koordinatebs.
unda SeZlon koordinatTa meTodis gamoyenebiT orientireba rukaze da sakoordinato
sibrtyeze.
unda SeZlon sakoordinato RerZebis mimarT RerZulad simetriuli wertilebis
dasaxeleba.
unda SeZlon paraleluri gadatanisas mocemuli figuris nebismieri wertilis koor-
dinatebis povna misi winasaxis koordinatebis da miTiTebuli paraleluri gadatanis
meSveobiT.
unda SeZlon samkuTxedebis tolobis niSnebis gamoyeneba figuraTa Tvisebebis dasa-
dgenad, figuraTa ucnobi elementebis mosaZebnad an realur viTarebaSi manZilis
arapirdapiri gziT dasadgenad.
unda SeZlon martivi agebebis Catareba.
unda SeZlon mizez–Sedegobrivi kavSirebis dadgena samkuTxedTan da mis elementebTan
dakavSirebul debulebebs Soris.
1. mimdevroba
reziume:
moswavlem unda SeZlos mudmivi nazrdis, perioduli, fibonaCis da sxva tipis
rekurentuli wesiT mocemul mimdevrobebSi kanonzomierebis dadgena da mimdevrobis
gagrZeleba ramdenime wevriT. zog SemTxevaSi zogadi wevris formulis dawera.
84
1. a) 7; 10; 13; 16; 19; b) 7; 3; -1; -5; -9; g) 7; 0; -7; -14; -21;
7 7 7 7
d) 7; 14; 28; 56; 112; e) 7; ; ; ; ;.
2 4 8 16
2.
a) pirveli wevria 11 da yoveli wevri winaze 10–iT metia.
b) pirveli wevria 8. meore — 2–iT meti, mesame meoreze — 3–iT meti, mesame meoTxeze
— 4–iT meti da a.S.
g) pirveli da meore wevrebia 5 da 5. yoveli Semdegi wevri wina ori wevris jamia.
d) pirveli wevria 3, yoveli Semdegi wevri 3–iT naklebia winaze.
e) pirveli wevria 1 da yoveli Semdegi wevri winaze 3-jer naklebi.
1
v) pirveli wevria , yoveli Semdegi wevri winaze 2-jer naklebi.
3
z) pirveli wevria a+4, yoveli Semdegi wevri miiReba winas damatebuli a.
T) pirveli wevria a–1, yoveli Semdegi winaze 2-iT naklebi.
4. IV V VI VII VIII IX X XI XII I II

200 250 300 350 400 450 500 550 600 650 700
nodars SeeZleba macivris yidva Semdegi wlis TebervalSi.
5. 3; 6; 10; 15; 21; 28 samkuTxa; 4; 9; 16; 25; 36; 49 oTxkuTxa.
6. me-6 isars eqneba me-2 isris mimarTuleba, misi sigrZe iqneba 12 -is toli (Tu ujris
gverds CavTvliT 1 erTeulad).
7. a) 16; 8; 4; 2; 1; 12 ; 14 ; 18 . yoveli Semdegi kvadratis farTobi wina kvadratis farTobis

naxevaria.
8.
a) perioduloba yoveli oTxi wevris Semdeg 377+94·4+1 a377=3.
b) yoveli kentnomriani wevri 2-is tolia.
g) perioduloba 5 wevris Semdeg 377=5·75+2 a377=9.
d) 377=3·125+2 a377=0.
9. a) I 2; 4; 8; 16; 32; ...; II 2; 4; 8; 2; 4; 8; ...;

b) I 3; 9; 27; 81; 243; ...; II 3; 9; 27; 81; 3; 9; 27; 81; ...;
10. a) eqvskuTxedi, SvidkuTxedi, rvakuTxedi; b) anbanis yoveli me-4 aso, Tu pirvel

wevrad aRebulia a.
11. a) zedmetia birTvi (mocemulia piramidebi); b) zedmetia me-3 figura, romelsac ori
mopirdapire gverdi ar aqvs paraleluri.
85
12. a) AC:BC=1:4 A(-5) B(10) AB=15.
5x=15 AC=3; BC=12 C(-2)
x=3
b) A(-7) B(13) AB=20.
5x=20 C(-3)
x=4
13. a) 12 ; b) 1. 14. wertili mdebareobs A da B wertilebs Soris.
2. sakoordinato sibrtye
reziume:
moswavlem unda SeZlos marTkuTxa sakoordinato sistemaSi wertilis ageba misi koor-
dinatebis mixedviT da piriqiT, wertilebis koordinatebis dadgena. koordinatebis
niSnebis dadgena sakoordinato meoTxedebSi da piriqiT, wertilis koordinatebis
niSnebis mixedviT imis dadgena, Tu romel meoTxedSi mdebareobs wertili.
5. E(3;1), F(3;-4), K(-4;4).
a) P(-4;1).
b) marTkuTxedis gverdebi EF=1–(-4)=5 FK=3–(-4)=7. S=5·7=35.
g) EF-is Suawertili (3;-1,5); KF-is Suawertili (-0,5;-4); KP-is Suawertili (-4;-1,5); PE-is
Suawertili (0,5;1);
6. moswavleebma unda SeamCnion, rom miiReba paralelurad gasrialebuli, Tavdapir-

velis toli samkuTxedi.
7. miiReba Tavdapirveli samkuTxedis toli samkuTxedebi — ∆A1B1C1, Oy RerZis mimarT

sarkiseburad gadanacvlebuli ∆ABC-Tvis, xolo ∆A2B2C2— simetriulia koordinatTa
saTavis mimarT.
8. a) M(-1;-1), K(4;3); b) (-4;0) (0;0); (6;0); g) (2;2);

d) (-4,7;1,5); (1,5;1,5); (5,5;1,5); (-5;2); (2;2) (5,2;2).
11. a) MN wrfis wertilebs toli abscisa aqvT. MN wrfe paraleluria ordinatTa RerZis.
b) MN wrfe paraleluria abscisaTa RerZis, masze mdebare yvela wertils toli or-
dinata aqvs.
12. wrfeTa gadakveTis wertili iqneba (2;-2).

4x
13. x+ 100 =910000, saidanac x=875000.
14. a) 5a2+b4+7>0; b) Tu y<0 -x2y≥0;

g) Tu x<0 2-x3>0; d) Tu x>0; y>0 -xy–y4<0.
15. PABC=AB+BC+2AD=2+5+6=13.
86
3. grafiki
reziume:
moswavlem unda SeZlos or sidides Soris damokidebulebis dafiqsireba da am
damokidebulebis grafikuli gamosaxva, piriqiT agebuli grafikis mixedviT erTi
sididis ricxviTi mniSvnelobiT meoris povna. pirdapirproporciuli da ukurpro-
porciuli damokidebulebis grafikebis ageba.
2. a) 30 wlis fiWvi 15 m-ia.
b) 10-dan 20 wlamde simaRle gaizarda 5 m-iT.
g) 65 wlis.
6. a) 8 km; b) 1 sT-Si; g) 16 km/sT; d) 1 sT 45 wT.

2
7. uaryofiTi ricxvisaTvis TiToeuli Sesakrebi — 3x6; 7x2; -8x3 dadebiTi ricxvebia.

dadebiTi ricxvebis jami dadebiTia. gantolebas uaryofiTi fesvi ar eqneba.
B

9. ∠DBK=∠DBC+∠CBK=15°+50°=65°.
K A
C D
4. paraleluri gadatana
reziume:
moswavlem unda SeZlos toli figurebis ganmarteba, imis gansazRvra, sibrtyis moce-
muli gardaqmna aris Tu ara gadaadgileba. paraleluri gadatanis ganmarteba da imis
gansazRvra, Tu rogor icvleba wertilis koordinatebi paraleluri gadatanis dros.
(x;y)→(x+a; y+b) paraleluri gadatanis dros im wertilis povna, romelSic mocemuli
wertili gadava.
1. A figuris paraleluri gadataniT miiReba C figura.
3. a) A1(2;2) b) B1(3;1) A1
B1 7
3 A
4. B(2;2)→B1(-5;7) B
A(2;3)→A1(-5;8)
-5 2
87
5. DABC→DA1B1C1.
A(1;1)→A1(2;3)
B(–1;–2)→B1(0;0)
C(2;–1)→C1(3;1)
6. ON=8 sm OF=1,8 sm
O F N
FN=8–1,8=6,2 sm.
8. ABC samkuTxedi tolferdaa, xolo B wverodan daSvebuli simaRlis sigrZe 8-is

tolia.
5. RerZuli simetria
reziume:
moswavlem unda SeZlos mocemuli RerZis mimarT mocemuli figuris simetriuli fig-
uris ageba. simetriuli figurebis ganmarteba. realuri cxovrebidan simetriuli fig-
urebis dasaxeleba. simetriuli figuris simetriis RerZis dafiqsireba. sakoordinato
sistemaSi sakoordinato RerZebis mimarT simetriuli wertilebis koordinatebis povna
da piriqiT, ori wertilis koordinatebiT imis dafiqsireba – aris Tu ara es wertilebi
romelime RerZis mimarT simetriuli.
4. a) abscisaTa RerZis mimarT
A1(0;–3) B1(–5;–7) C1(–1,5;2) M1(3;4)
b) ordinatTa RerZis mimarT
A2(0;3) B2(5;7) C2(1,5;–2) M2(–3;–4)
7. A(3;7) B(-2;-1)
a) A1(-3;-7) B1(2;1);
b) A2(3;-7) B2(-2;1);
g) A3(-3;7) B3(2;-1).
9. aseTi wertilebi TviTon RerZis wertilebia.
11. a) da b) SemTxvevaSi saboloo figura erTi da igive monakveTi iqneba A2(1;-3) B2(2;1)
boloebiT.
6. wrfeTa paralelobis niSnebi
reziume:
moswavlem unda SeZlos ori wrfis mesameTi gadakveTisas miRebul kuTxeTa dasaxeleba.
am kuTxeebis mixedviT wrfeTa paralelurobis dadgena.
88
1. ori wrfe paraleluri rom iyos, maTi mesameTi gadakveTisas miRebuli rva kuTxidan
nebismieri ori kuTxe an toli unda iyos an jamSi gvaZlevdes 180°-s.
AB CD.
3. ∠CNM=∠BMN (Siga jvaredinad mdebare kuTxeebi)
4. 8 kuTxidan oTxi 37°-ia, danarCeni oTxi — 143°.
5. kuTxeebi aRvniSnoT: x da x–100°. x+x–100°=180°, saidanac x=140°. es kuTxeebia 140° da 40°.
7. a) ara; b) ara, gaaCnia romel oTx kuTxezea saubari; g) ara; d) ki.
8. ab = 25 a=2x; b=5x.
60x + =
9. 100 x 180c x=112,5° es kuTxeebia: 112°30′; 67°30′.
10. AB=5x e.i. AN:AB=2:5 11. 7x=70° 20°; 50°.
7. paralelur wrfeTa Tvisebebi
reziume:
moswavlem unda SeZlos paralelur wrfeTa Tvisebebis Camoyalibeba, maTi erTmaneT-
Tan dakavSireba. paralelur wrfeTa ageba marTkuTxa saxazavis saSualebiT. mocemuli
kuTxis paralelurgverdebiani kuTxis gansazRvra.
1. miRebuli 8 kuTxidan oTxi 78°-ia. danarCeni oTxi — 102°.
2. Siga jvaredinad mdebare kuTxeebi tolia, e.i. TiToeuli 80°.
3. am sami kuTxidan ori mosazRvrea, e.i. mesame 230°–180°=50°. 50°; 50°; 130°.
4. x; x–30°; x+x–30°=180°, saidanac x=150°. es kuTxeebia 105°; 75°.
5. cxadia, es kuTxeebi tolia, amitom TiToeuli 35°-ia.
6. A∩B aris tolferda marTkuTxa samkuTxedebis simravle.
7. 53 x = 9 x=15
15x =
8. 100 45 x=300
89
8. samkuTxedis kuTxeebis jami
reziume:
moswavlem unda SeZlos nebismier samkuTxedSi ori kuTxis mocemulobiT mesame kuTxis
povna. marTkuTxa samkuTxedis erTi maxvili kuTxis gamosaxva meoreTi. gansazRvra
imisa, Tu ramdeni blagvi an marTi kuTxe SeiZleba iyos samkuTxedSi.
4. yuradReba gamaxvildes amocanis pasuxze, saWiroa mieTiTos moswavleebs, rom marT-
kuTxa samkuTxedSi maxvili kuTxe gamoiTvleba gamosaxulebiT α=90°-β, sadac β misi
meore maxvili kuTxea.
6. ar SeiZleba, maSin samkuTxedis kuTxeebis jami 180°-ze naklebi gamova.
7. 2x+3x+4x=180°.
8. 4x+5x+9x=180°.
am amocanis amoxsnis Semdeg, sasurvelia xazi gavusvaT: samkuTxedi, romlis erTi kuTxe
danarCeni oris jamis tolia, marTkuTxaa.
+
9. am aTi ricxvis jamia 70. SevadginoT gantoleba: 7011 x = 9 , saidanac x=29.
10. x-11=27 x=38.
11. Zma yavs 200-is 53 nawils. 200· 53 =120 bavSvs.

4 4
da yavs 200-is nawils. 200· =160 bavSvs.
5 5
120 160 120–x+x+160–x=200
120–x x 160–x x=80
ganxilulia is SemTxveva, roca yovel moswavles yavs an da an Zma. Tu skolaSi arian

dediserTebi, maSin es ricxvi, cxadia, gaizrdeba.
9. samkuTxedebis tolobis I da II niSani
reziume:
moswavlem unda SeZlos samkuTxedebis tolobis dafiqsireba ori gverdiTa da maT Soris
mdebare kuTxiT, an erTi gverdiTa da masTan mdebare ori kuTxiT, tol samkuTxedebSi
Sesabamisad toli gverdebis da kuTxeebis moniSvna.
90
C
1. samkuTxedebi tolia ori gverdiTi da maT Soris O

B E
mdebare kuTxiT.
2. ∆ACB = ∆AED E
AE=AB
AC=AD C
∠A saerToa, e.i. DE=BC.
A
D B
3. a) AC=A1C1; b) ∠B=∠B1.
B
4. AO
OB
= DO = k
CO D
SemoviRoT aRniSvnebi AO=kx, OB=x, DO=ky, CO=y,
maSin )
AB = (k + 1) x O
, magram AB=DC, e.i. x=y, AO=DO da
DC = (k + 1) y A C
CO=OB, samkuTxedebi tolia I niSnis Tanxmad.
5. ∆ACO=∆DBO I niSnis Tanaxmad da BD=AC=6,2.
B B1
6.
A C A1 C1
M M1
moc.: ∆ABC; ∆A1B1C1

AC=A1C1
AM=MC; A1M1=M1C1; BM=B1M1
∠BMC=∠B1M1C1
u.d. ∆ABC= ∆A1B1C1
ganvixiloT ∆BMC da ∆B1M1C1

t
BM = B1 M1 u
AC A1 C1
e.i. ∠C= ∠C1 da BC= B1C1
MC = = = M1 C1 u & OBMC = OB1 M1 C1
2 2 u e.i. ∆ABC= ∆A1B1C1 samk. tol. I niSnis
+ BMC = + B1 M1 C1
u
v Tanaxmad.
91
7. A(-2;-1) B1(2;1).
+
8. 1 $ 10% 2 1 $ 16% = x% x=13
+
9. 3 $ 12% 5 2 $ 7% = x% , saidanac x=10
10. g) 22.
10. tolferda samkuTxedis Tvisebebi
reziume:
moswavlem unda SeZlos tolferda samkuTxedis Tvisebebis Camoyalibeba, maTi sqema-
turi gamosaxva. piriqiT, sqemebis wakiTxva. tolferda samkuTxedis simetriis RerZis
ageba.
1. amocana, sasurvelia, gakeTdes klasSi da misi daskvna xazgasmuli iyos, rogorc erT-
erTi mniSvnelovani faqti. TavisTavad, damtkiceba sirTules ar Seuqmnis moswavleebs.
B
a) moc.: ∆ABC
AB=BC
AM=MB; BN=NC
M N
u.d. AN=CM
ganv. ∆ABN da ∆CBM.

isini tolia I niSnis Tanaxmad.
A C
2. amocanis amoxsnamde davanaxoT moswavleebs, rom tolgverda samkuTxedSi: ma=la=ha;

mb=lb=hb da mc=lc=hc. albaT umjobesia es amocana damtkicdes rogorc amocana I-is Sedegi.
4. Tu moswavleebi msjelobas sworad Caatareben II amocanis amoxsnis dros, isini swor

daskvnas me-4 amocanisTvis iolad gaakeTeben.
6. ∠ABD=90°–40°=50°.
+
7. 30%x +20% $ 3 = 22% 30x + 60 = 66 + 22x
3 x
8x=6 x=0,75l.
8. 3-is 7-is 11-is (u.s.j.) tolia 231, saZiebeli ricxvia 233.
9. aseTi kubebi iqneba wiboze mdebare kubebi, garda im kubebisa, romlebic moxvdeba
wveroebSi (maT sami wiTeli waxnagi eqnebaT). TiTo wiboze aseTi kubi iqneba 4, sul gvaqvs
12 wibo, e.i. kubebis raodenobaa 4·12=48.
92
11. samkuTxedis tolferdobis niSnebi
reziume:
moswavlem unda SeZlos paragrafSi CamoTvlili niSnebis safuZvelze samkuTxedis
tolferdobis dadgena. tolferdobis niSnebis sqematuri gamosaxva. tolferdobis
niSnebis amocnoba naxazidan.
amoxsnebi, miTiTebebi: B
1.
(∠A=∠C)⇒AB=BC
(∠A=∠B)⇒AC=BC
e.i. AB=BC=AC
A C
2. tolferda samkuTxedebSi wverosTan mdebare kuuxeebis toloba gvaZlevs

fuZesTan mdebare kuTxeebis tolobas. samkuTxedebi tolif me–2 niSnis Tanaxmad.
3.
aq bunebrivad keTdeba daskvna, rom aseTi samkuTxedi
marTkuTxaa.
a
b b
5. mesame kuTxe gamodis 180°–(50°+80°)=50°, e.i. samkuTxedi tolferdaa.
– 257 =. . .5
6
6. + 136 5=. . .6
31 =. . .1
. . .0 jami bolovdeba 0-iT.
7. a) 50°; 50°; 80°; b) 50°; 65°; 65°.
8. 7x+3x=180°
x=18°
mocemuli kuTxe 3x=54°.
93
12. monakveTis SuamarTobi
reziume:
moswavlem unda SeZlos monakveTie boloebidan Tanabrad daSorebul wertilTa geome-
triuli adgilis ageba. monakveTis SuamarTobis ganmarteba, misi Tvisebebis Camoyali-
beba. mocemuli winadadebis Sebrunebuli winadadebis Camoyalibeba da imis Semowmeba,
aris Tu ara sebrunebuli winadadeba WeSmariti.
2. AC=BC=5
B
3. moc.: ∆ABC
BM=MC
M
MD⊥BC
BD=5sm, AC=8,5sm.
u.v. AD da DC A
D
C
MD BC monakveTis SuamarTobia, e.i. DC=BD=5; AD=8,5–5=3.
A
4. moc.: AM=MB; AN=NC
MD⊥AB DN⊥BC
u.d. a) BD=DC; b) ∠A=∠B+∠C M N
a) MDAB-s SuamarTobia, amitom DB=DA;

ND BC-s SuamarTobia, e.i. DA=DC. B
D
C
miviReT DB=DA=DC, e.i. BD=DC.
b) ∆ADB tolferdaa,e.i. ∠BAD=∠B, analogiurad ∆ADC-Si ∠DAC=∠C.
∠BAC=∠BAD+∠DAC=∠B+∠C, r.d.g.
B
5. ganv. ∆ABK da ∆CBK
AB=BC; AK=KC

∠BAK=∠BAM+∠MAK=∠MCK+∠BCM=∠BCK ⇒
⇒ samkuTxedebi tolia I niSnis Tanaxmad, M
A C
e.i. ∠ABM=∠CBM,
miviReT BM ABC kuTxis biseqtrisaa,
amitom BM simaRlecaa da medianac, e.i. BK AC-s
K
SuamarTobia.
6. 10a+b=72+a+b, saidanac a=8. e.i. aseTi orniSna ricxvebia yvela is ricxvebi, romelTa
aTeulebis cifria 8. 80; 81; 82;... 89.
7. WeSmaritia C⊂B⊂A g)
nebismieri tolgverda aris tolferdac, xolo tolferda samkuTxedi ki
samkuTxedis kerZo saxea.
94
13. samkuTxedis tolobis III niSani
reziume:
moswavlem unda SeZlos samkuTxedebis tolobis Cveneba sami gverdiT. tolobis III
niSnis sqematuri gamosaxva. samkuTxedebis tolobis dasamtkiceblad mocemulobebis
amokreba, gaanalizeba da dadgena — romeli niSnis gamoyenebaa mizanSewonili moce-
muli amocanisTvis.
1-4. amocanebSi samkuTxedebis tolobis Cveneba xdeba mocemulobebis moxedviT.
saZiebeli sidideebi unda vipovoT imis gaTvaliswinebiT, rom tol samkuTxedebSi
toli gverdebis win toli kuTxeebia, xolo toli kuTxeebis win — toli gverdebi.
A B
5. SevaerToT A da B wertilebi. am wertilebidan,
a)
rogorc centrebidan mocemuli manZiliT Semovx-
AB
azoT rkalebi. Tu mocemuli manZili -ze nakle-
2 B
A
bia, aseTi wertili ar iarsebebs (a). Tu mocemuli b)
AB
manZili tolia -is, aseTi wertili AB-is Suaw-
2
ertilia (b).
AB
Tu mocemuli manZili -ze metia, aseTi wertili A B
2
iqneba ori — AB-s SuamarTobze.
g)
8. pirvelma da meore ciyvma erTad 1999–1265=734

Txili SeWama, TiToeulma aranakleb 100-sa.
pirvelma da meorem 1265 Txili, maTgan im ciyvma, romelmac meti SeWama, SeWama aranakleb
633-sa (1265:2=632,5), magram radgan yvelaze meti pirvel ciyvs aqvs naWami, SeWmuli Tx-
ilebis raodenoba ase ganawildeba: I — 634; II — 100; mesame-meoTxem — 632; 633 an piriqiT.
14. samkuTxedis gare kuTxe
reziume:
moswavlem unda SeZlos samkuTxedis nebismier wverosTan mdebare gare kuTxis ageba.
gare kuTxis gradusuli zomis gansazRvra, misi Sedareba samkuTxedis danarCen kuTx-
eebTan. samkuTxedis gverdebisa da kuTxeebs Soris kanonzomierebis dadgena (udidesi
gverdis pirdapir udidesi kuTxea da piriqiT, udidesi kuTxis pirdapir udidesi
gverdi).
95
2. ABC samkuTxedSi ∠C=60° A wverosTan ,debare gare kuTxe 130°-ia. ipoveT ∠B.
amoxsna: 130°=∠B+60°. ∠B=70°.
3. samkuTxedis ori kuTxe 30° da 80°-ia. ipoveT mesame wverosTan mdebare gare kuTxe.
amoxsnAAa: α=80°+30°=110°.
B
5. samkuTxedis gare kuTxeebia 180°–α; 180°–β;
180°–γ. b
maTi jami: 180°–α+180°–β+180°–γ=3·180°–
(α+β+γ)=3·180°–180°=360°, r.d.g.
A a g
C
6. a) ar SeiZleba, maSin samkuTxedSi ori blagvi kuTxe iqneba;

b) ar SeiZleba; g) SeiZleba. K
7. ∠ABK=2α, magram ∠ABK=∠A+∠C, e.i. 2α=∠A+α, saidanac ∠A=α,

miviReT AB=BC, samkuTxedis tolferdobis niSnis gamo.
a
A C
10. rogorc viciT, usj (a;b)·usg(a;b)=a·b, e.i. ab=240·8=48·8·5=48·40. radgan 5-s

Tanamamravlad umciresi Seicavs da amave dros iyofa 8-ze. umciresi Tanamamravli
40-ia, udidesi — 48.
11. jer vimsjeloT bolo cifrze. bolo cifri ver iqneba 2; 3 da 0 (arc erTi sruli
kvadrati ar bolovdeba 2-iT, 3-iT da erTi 0-iT). e.i. bolo cifria 5. nebismieri 5-iT
daboloebuli ricxvis kvadrati bolovdeba 25-iT. e.i. saZiebeli ricxvis kvadratia
3025=552.
12. qalebi — 35%, e.i. kacebi — 65%, kacebi 30%-iT meti arian, vidre qalebi da es 30%
252-ia.
x $ 30 =
252 x=840.
100
15. samkuTxedis utoloba
reziume:
moswavlem unda SeZlos imis Semowmeba mocemuli sami sigrZis monakveTisgan Sedgeba
Tu ara samkuTxedi. samkuTxedis utolobis dawera nebismieri samkuTxedisTvis. sam-
kuTxedis ageba mocemuli gverdebis mixedviT.
96
3. a=1,9; b=0,7. c<a+b, e.i. c<2,6. amave dros, c>a·b, e.i. c>1,2. radgan c-s sigrZe mTeli
ricxvia c=2.
4. ganvixiloT ori SemTxveva a) 10; 10; 25; b) 25; 25; 10. a) SeEuZlebelia, radgan 10+10<25,
e.i. fuZis sigrZea 10.
5. samkuTxedis utolobiT AB<5+4 AB<9 e.i. jgufebi erTmaneTTan dakavSirebas

SeZleben.
6. samkuTxedis gverdebis sigrZeebis mxolod erTi varianti arsebobs 5; 11; 11.

x
8. I tomaraSi — x x–
8
x
II tomaraSi — 140–x 140–x+
8
x x
x– =140–x+ , saidanac x=80. 80kg; 60kg.
8 8
10. a; b; c; d.a:b=5:6 (1) b:c=2:3 (2) c:d=3:4 (3)

(2) da (3)-dan vRebulobT b:c:d=2:3:4. SemoviRoT aRniSvna b=2x maSin c=3x, d=4x. CavsvaT
b=2x (1)-Si.
a =5 5 5
, e.i. a= x miviReT gantoleba: 2x+3x+4x+ x =64, saidanac x=6.
2x 6 3 3
saZiebeli ricxvebia 12; 18; 24; 10.
jgufuri mecadineoba A
1. ∆ABK marTkuTxaa ∠B=90°, e.i. AK udidesi gverdia

AK>AB. ∆ACK blagvkuTxaa (∠AKB maxvilia, e.i. ∠AKB>90°).
e.i. AC udidesi gverdia AK<AC. miviReT AB<AK<AC. ,8 12,5
13
radgan AK mTeli ricxvia AK=13.
C B
a A1 B1 K
2. gan. ∆AA1B1 da AB1B
∠A1=∠B=90°. AB1 saerToa
∠A1B1A=∠B1AB (Siga jvaredinad md. kuTxeebia)
∠A1AB1=∠AB1B, e.i. ∆A1B1A=∆BAB1 (samkuTxedis
tolobis II niSani). miviReT B1B=AA1=3.
A B A
3. a) gadavzomoT BK=BC, cxadia, AC=AK (AB SuamarTobia).

danarCeni ix. amocana 1.
C B K D
97
4. wertilidan wrfemde manZilis da samkuTxedis simaRlis ganmartebebis
safuZvelze es manZilebi mocemuli simaRleebis tolia.
A
5. AB+AC=17
AB=x, maSin AC=17–x
CavsvaT AC–AB=12 tolobaSi
17–x–x=12, saidanac x=2,5.
AB=2,5; AC=14,5.
C B
16. marTkuTxa samkuTxedi
reziume:
moswavlem unda SeZlos marTkuTxa samkuTxedis gverdebis dasaxeleba, marTkuTxa
samkuTxedis erTi maxvili kuTxis meoris saSualebiT povna, ori marTkuTxa samkuTxe-
dis tolobis dadgena paragrafSi CamoTvlili komponentebis mixedviT da Sesabamisi
sqemebis daxazva.
2. sasurvelia amocanis amoxsnis Semdeg gakeTdes zogadi daskvna: Tu
marTkuTxa samkuTxedis marTi kuTxis wverodan gavavlebT simaRles,
miRebul sam marTkuTxa samkuTxeds toli kuTxeebi aqvT.
3. wina amocanis gaTvaliswinebiT miRebuli samkuTxedebis kuTxeTa gra-

dusuli zomebia: 40°; 50°; 90°.
4. ganv. ∆ABC, ∆A1B1C1; maT toli aqvT AC=A1C1; BC=B1C1. agreTve B da B1 wveroebidan
gavlebuli simaRleebi BD=B1D1 ∆BDC=∆B1D1C1 (marTk. samkuT. t. III niSani). e.i. ∠C=∠C
da samkuTxedebi tolia I niSnis Tanaxmad. B
5. ∆AMC=∆CNA (AM=CN da AC saerToa; ∠N=∠M=90°.

e.i. ∠BAC=∠BCA).
N M
A C
6. A wertilidan SemovxazoT rkalebi a wrfis gadakveTamde or, M da N wertilebSi.

M da N wertilebidan igive radiusiT SemovxazoT rkalebi erT-erT gadakveTamde B
wertilSi AB⊥a.
98
A
7. kuTxeTa tolobis es sqema moswavleebma icodnen ∠CBA=

∠ACD=60°. D
a A D
50° C B
c M C
8. C wertilze gavavloT c||a||b. miviReT
150° x=∠ACM+ ∠MCB. ∠ACM=∠DAC=50°
b B K (S.j.m.d.k.) ∠MCB=∠CBK=30°.
x=80°.
17. kuTxis biseqtrisis Tviseba
reziume:
moswavlem unda SeZlos kuTxis biseqtrisis, rogorc saerTo Tvisebis mqone wertilTa
geometriuli adgilis gansazRvra da piriqiT, kuTxis gverdebidan Tanabrad daSo-
rebuli wertilis mdebareobis dadgena. kuTxis biseqtrisis Tvisebaze dayrdnobiT
mocemuli kuTxis biseqtrisis ageba.
1. a) es wertili A kuTxis biseqtrisisa da BC monakveTis SuamarTobis gadakveTis
wertilia. b) BC monakveTis SuamarTobisa da kuTxis gverdebis gadakveTis wertilebi.
2. bunebrivia, es aris samkuTxedis A kuTxis biseqtrisis wertili, romelic BC gverdze

mdebareobs.
3. es wertilia biseqtrisebis gadakveTis wertili, am amocanis amoxsnis dros moswav-

leebs ukve SeuZliaT daamtkicon, rom samkuTxedis samive biseqtrisa erT wertilSi
ikveTeba. — ganv. ∆ABC, A da B kuTxeebis biseqtrisebis gadakveTis wertili Tanabrad
aris daSorebuli AB; AC da BC; AC gverdebidan. e.i. igi Tanabrad aris daSorebuli AB
da BC gverdebidan, rac imas niSnavs, rom wertili B kuTxis biseqtrisazea.
4. KP=KD=20sm.
B
M
5. B da C wveroebidan Tanabrad daSorebul wer-
tilTa simravle BC-s SuamarTobia. vipovoT A
kuTxis biseqtrisis da SuamarTobis gadakveTis K
wertili M. A C
99
A
P
6. ∠BPN=∠NPB=45°.
B N C
b $ 75 = 3 c $ 40 = 2 4 5
8. a=
100 4
b a=
100 5
c, saidanac b= a da c= a
3 2
5 -4 =
c-b=42 CavsvaT: a a 42 , e.i. a=36; b=48; c=90.
2 3
9. 2 WianEWvela 8 sT-Si — 1 mTeli 2·8=x·2; x WianWvela 2 sT-Si — 1 mTeli, e.i. unda

daixmaron 6 WianWEvela.
18. paralelogrami. paralelogramis Tvisebebi
amocanebi:
3. paralelogramis maxvili kuTxe aRvniSnoT α-Ti , maSin blagvi kuTxis

gradusuli zoma iqneba α+50°. α+α+50°=180° ⇒ α=65°, β=115°.
Β C
25°
35° 4. ∠Α=∠Α=25°+35°=60°
∠Β=∠D=180 −60 =120 .
Α D
5. a) maxvili kuTxe aRvniSnoT α-Ti , maSin blagvi kuTxea 4α.

α+4α=180° ⇒ α=36°; β=144°;
b) α:β=3:7 ⇒ α=3x; β=7x.
3x+7x=180° ⇒ x=18°.
α=3∙180=54 da β=7∙18°=126°.
Α Β
6. ∠ΑBC=∠ADC=84°
∠ΑDB=84°−68°=16°
∠BAC=180°−84°=96°.
68°
D C
8. a) AB=CD≡a; BC=AD=a+25.
AB+BC=a+a+25=152:2 ⇒ 2a+25=76 ⇒ 2a=51 ⇒ a=25,5.
AB=25,5sm da BC=50,5sm.
100
9. ganv. ΔABD. cxadia AB=BD≡a. Β C
AD≡b.
a a
PABCD = 2a + 2b = 3,8
PΔABD = 2a + b = 3 )
⇒ b=0,8 da a = (3–0,8):2 = 2,2:2 = 1,1.
Α
K D
10. ∠ΑKB=∠CB (BC||AD, BK mkveTia) Β 3x C

ganv. ΔABK. ∠Β=∠Κ. e.i. ∠AB=AK=x
P =8x=60 ⇒ x=7,5.
x
AB=CD=x=7,5sm.
BC=AD=3x=22,5sm.
Α
x K 2x D
Β 3 M K 3 C 11. ∠ΒΑΜ=∠ BMA ⇒ AB=MB=3
3 ∠CKD =∠ KDC ⇒ KC=CD=3
MK=8-6=2.
Α BM=KC=3sm; MK=2sm.
8 D
12. AB=BE=9sm; EC=15-9=6sm.
B C
14. A da C wertilebi simetriulia O centris mimarT , e.i . O
centris mimarT simetriiT A wertili gadadis C wertilSi.
analogiurad, B wertili gadadis D wertilSi. O
e.i. AB monakveTi gadadis CD monakveTSi, BC ki DA mon-
akveTSi. r.d.g. A D
16. x, maSin oboba iyo 8-x. 6x+8(8-x)=54 ⇒ 6x+64-8x=54 ⇒ 2x=10 x=5.

iyo 5 xoWo da 3 oboba.
17.
(x:4∙4+2):6∙3+1=x
(x+2):2=x–1
x+2=2x–2
x=4. ∙4
1
:4
x 4
18. x+y=3(x-y) +1 +2
(x+y)∙2=xy
x+y=3x-3y ⇒ 4y=2x ⇒ x=2y 3
3y∙2=2y2 ⇒ y=3 x=6. ∙3
:6 1
6
101
19. rombi, rombis farTobi
amocanebi:
1. 9x=180° x=20°. 80°; 100°
B C
AB
6. AK =
2
. e.i. ∠A=30°.
A K D
7. rombis gverdia 21m, simaRle ki - 1 sm-ia. e.i. kuTxe 30°-ia.
B C
8. a = 8 sm.
1 8
ganv. ∆ABK. ∠K=90°, BK= AB=4. 4
2
A K 2 D
20. marTkuTxedi, kvadrati
102
6.
7.
8.
9.
10.
103
11. a) simetriis centria diagonalebis kveTis wertili.
b) simetriis RerZi - gverdebis Suawertilebis SemaerTebeli wrfeebi, e.i. Tu marT-
kuTxedi kvadratSi ar aris, maSin — ori.
12. kvadratis simetriis centria diagonalebis kveTis wertili. simetriis RerZebia

diagonalebi da gverdebis SuamarTobebi. sul 4 cali.
V Tavis damatebiTi amocanebi
1. α+α+90°=180°. paralelurgverdebiani kuTxeebi an tolia, an maTi jami 180°-ia.
2. α+2α=180°.
3. ar SeiZleba. aseTi kuTxeebidan nebismieri wyvili an tolia an jamSi 180°-s gvaZlevs.
5. Siga calmxrivi kuTxeebis jami 180°-ia, maTi naxevrebis — 90°. e.i. biseqtrisebs Soris
kuTxe 90°-ia.
8. ∠BAC=∠BCA=72°. AD biseqtrisaa, amitom ∠BAD=∠DAC=36°. kuTxeebis tolobis gamo

AD=BD=AC.
9. paralelurgverdebiani kuTxeebis Tvisebis Tanaxmad (an tolia, an jami 180°-ia),

miRebuli samkuTxedis kuTxeebi ABC samkuTxedis kuTxeebis tolia.
10. samkuTxedis gare kuTxe misi aramosazRvre kuTxeebis jamis tolia, e.i. TiToeulze
metia.
11. ix. amocana 10.
12. jgufebi erTmaneTTan dakavSirebas SEeZleben, radgan samkuTxedis utolobis

Tanaxmad, dabanakebul jgufebs Soris manZili naklebia 15+13=28-ze.
13. fuZis sigrZe tolia 7,5–2·2=3,5.
104
14. x+(x+3)·2=15,6 x=3,2 3,2; 6,2; 6,2.
15. fuZesTan mdebare kuTxis biseqtrisa ferdis marTobulia, e.i. simaRlea, amitom
fuZe ferdis tolia.
16. ∠ADB=180°– ` +BAC + +ABC j = 180c - +BAC +ABC .

+
2 2 2
a+b 180c - c c
a) 105°; b) 180c - ; g) 180c - = 90c + .
2 2 2
17. ∠A=α; ∠ABD=90°-α; ∠C=180°–(α+β), ∠CBD=α+β–90°.
N
+NBC
18. B M ∠NBC=∠A+∠C=2∠C, ∠MBC=
2
=∠C, ∠MBC da ∠C
warmoadgenen S. jv. md. kuTxeebs BM da AC paralelur
wrfeebsa da BC mkveTisaTvis. e.i. MB||AC.
A ) ) C
B C 19. AC=200m; CB=800m. Tavisi siCqariT 20 wT-Si giorgis 50·20=1000

m-is anu 1 km-is gacurva SEuZlia. samkuTxedis utolobis Tanaxmad
AB<BC+AC, e.i. giorgi Tavis sityvas
Seasrulebs.
A
20. ABC marTkuTxa samkuTxedSi (C=90°). B kuTxis gare kuTxea 122°. e.i. ∠B=58°, e.i.
udidesi kaTetia AC. e.i. saZiebeli kuTxea ∠ACK (CK simaRlea) ∠ACK=∠B=58°.
B
21. ganv. ∆DMC da ∆DNB samkuTxedebi. isini tolia marTkuTxa
samkuTxedebis tolobis niSnis Tanaxmad, e.i. BN=CM. M O
N
M
23. AD⊥BC; CE⊥AB; AD=CE. vRebulobT ∠MAC=∠MCA,

∠M=60°.
∆AMC — tolgverdaa, e.i. ∠MAC=∠MCA=60°. ∠AME-Si
N M ∠MAE=30°, e.i. ∠BAC=30°=∠BCA; ∠ABC=120°.
B
A C
105
24. samkuTxedis erT wverosTan mdebare Siga da gare kuTxis biseqtrisebi qmnian 90°-ian
kuTxes, e.i. saZiebeli kuTxea 50°.
25. BC=CD, e.i. ∠CBD=∠CDB, magram ∠CDB=∠ABD (AB||CD, BD mkveTia), e.i. ∠DBC=∠ABD.
26. naxazidan Cans, rom ∆ABC-dan AC<7 ΔACD-dan AC<12 e.i.
27. Tu mediana da biseqtrisa erTmaneTs emTxveva, e.i. samkuTxedi tolferdaa da toli

gverdebia hipotenuza da kaTeti, rac SeuZlebelia.
28. AC+AD+DC=45; BC+BD+DC=35. SevkriboT es ori toloba. AC+BC+(AD+BD)+2DC=80;

50+2DC=80; e.i. DC=15.
29. P∆ABC=AB+BC+AC=2AB+2AD, e.i. AB+AD=25, e.i. BD=40–25=15.
30. P∆ABD=AB+BD+AD, magram kuTxeebis toloba gvaZlevs AD=DC, e.i. AB+BD+DC=AB+BC=24;

P∆ABD=35, e.i. AC=11.
31. vTqvaT ABC samkuTxedSi gavlebulia AK biseqtrisa da ∠AKC=98°, maSin, cxadia,

AK=AB (is AC ferdis toli ar iqneba). ∠AKB=180°–98°=82°=∠B. e.i. ∠B=82°, ∠BAK=16°,
∠BAC=32° da ∠C=66°.
32. kuTxe biseqtrisas da moc. samkuTxedis hipotenuzas Soris iqneba am biseqtrisiT

Seqmnili im samkuTxedis gare kuTxe, romelSic moxvda 30°-iani kuTxe. e.i. 30°+45°=75°.
180c - (a + b)
33. 2
- (90c - b) , sadac α da β mocemuli samkuTxedis kuTxeebi da β>α.
34. es samkuTxedi tolgverdaa. B
35. ∠BAC=
180c - 40c
=70°. ∠OAC=60°. ∠OAB=10°. ∠ABO=20°, O
2
e.i. ∠AOB=150°.
A
A C
36. ∠A=40° ⇒ ∠ACK=50°

M ∠ACM=45°, e.i. ∠MCK=5°
K
C B
106
39. 4x=180°, e.i. x=45°. paralelogramis simaRleebs Soris kuTxe paralelogramis Sida
kuTxis tolia: a) 45°; b) 135°.
B
40. MN=BK≡x
K MK=NB≡y
wrfeTa paralelobis gamo ∆ANM da MKC tolferdebia, e.i. AN=x da
N
KC=y da x+y=AB=5.
PNBKM=2(x+y)=10.
A M C
B C
o ⇒ AB=BD=0,9
BK = AD
42.
AK = KD
AB+AD=1,9, e.i. AD=1. A
K D
46. erT gverdTan mdebare kuTxeTa jami 180°-ia, e.i. wrfeebis jami iqneba 90°.
B C
49. AK≡x; KC=3x, e.i. AC=4x.
AO=OC=2x ⇒ KO=x, O
e.i. ABO samkuTxedSi AB=BO=AO=4. AC=8. 2
K
A D
50. cxadia, marTkuTxedis perimetri ori kaTeTis tolia.
51. gvaqvs ori SemTxveva: hipotenuzaze Zevs

marTkuTxedis a) didi gverdi; b) mcire gverdi.
a) 9x=45 b) 12x=45.
2x 5x
5x 2x
2x 5x
mexuTe Tavis testi

1. g; 2. b; 3. b; 4. g; 5. g; 6. g; 7. b; 8. g; 9. g; 10. b. 11. a; 12. g.
107
1. Tu A1 wertili A(2;-5) wertilis simetriulia RerZis mimarT, maSin A1 wertilis

koordinatebia:
a) (-2;-5); b) (-2;5); g) (2;5); d) (-5;2).
2. Tu paraleluri gadatanisas figuris A(2;3) wertili gadavida A1(3;1) wertilSi,

maSin B(-2;0) wertili gadava B1 wertilSi, romlis koordinatebia:
a) (-2;0); b) (1;-3); g) (0;0); d) (5;-1).
3. ori paraleluri wrfis mesameTi gadakveTisas miRebuli kuTxeebidan erT-erTi

meoris 25%-ia. ipoveT am kuTxeebis gradusuli zomebi.
a) 36° da 144°; b) 60° da 120°; g) 100° da 80°; d) 90° da 90°.
4. Tu samkuTxedis kuTxeebis gradusuli zomebi ise Seefardeba erTmaneTs, rogorc

1:2:3, maSin am samkuTxedis udidesi kuTxea:
a) 110°; b) 100°; g) 90°; d) 80°.
5. Tu tolferda samkuTxedis fuZisa da ferdis sigrZeebis Sefardebaa 2:5, da P=48sm,

maSin am samkuTxedis ferdis sigrZea:
a) 810sm; b) 15sm; g) 20sm; d) 25sm.
6. SeamCnieT kanonzomiereba da dawereT mimdevrobis kidev 3 wevri.
108
VI Tavi
am TavSi gaecnobiT
xarisxsa da xarisxis Tvisebebs. erTwevrs. mravalwevrs, moqmedebebs erTwevrebsa da
mravalwevrebze.
miznebi:
unda SeZlon moqmedebaTa Tvisebebis gamoyeneba algebruli gamosaxulebis gasamartive-
blad da misi mniSvnelobis gamosaTvlelad cvladebis mocemuli mniSvnelobisaTvis.
unda SeZlon algebruli gardaqmnebisa da logikuri msjelobis gamoyenebiT ori al-
gebruli gamosaxulebis igivuri tolobis dasabuTeba an uaryofa.
1. xarisxis Tvisebebi
reziume:
moswavlem unda SeZlos tolfuZiani xarisxebis gamravleba-gayofa; namravlis, wiladis
axarisxeba. xarisxis axarisxeba.
2. a) x5=x3·x2; b) x10=x3·x7; g) x19=x3·x16; d) x12=x3·x9.
3. a) 57·25=57·52=59; b) 615·36=615·62=617; g) 0,44·0,16=0,44·0,42=0,46.
9. romelia meti:
a) 69 Tu 29·310; 29·310= 29·39·3=(2·3)9·3=3·69. 69< 29·310.
b) 1511 Tu 510·312; 510·312= 510·310·32=1510·9. 1511>510·312.
10. 34k=81k=...1 bolovdeba 1-iT; 34k+1=34k·3 bolovdeba 3-iT.

34k+2=34k·9 bolovdeba 9-iT; 34k+3=34k·27 bolovdeba 7-iT.
11. CamoTvlili winadadebebidan romelia WEeSmariti?

a) (-a)3 dadebiTia a-s nebismieri mniSvnelobisTvis — mcdaria;
b) (-a)3 uaryofiTia a-sTvis — mcdaria;
g) (-a)2 dadebiTia a-sTvis — mcdaria;
d) (-a)2 ara uaryofiTia a-sTvis — WeSmaritia.
12. SeadareT ricxvebi:

1 1
a) =0,333...0,3=0,3000, amdenad, >0,3; b) 1,2233>1,2199.
3 3
1
200 $ 3600
13. 200
12
m/wm=
200 1000
12
$
1
km/sT =
12 $ 1000
km/sT =60km/sT.
3600
109
14. I II
marTkuTxedi marTkuTxedi
sigrZe x 6x
5
sigane y 23y
20
farTobi xy 138
xy
100
138 38
xy =xy+ xy , gaizardeba 38%-iT.
100 100
2. erTwevri. erTwevris gamravleba da axarisxeba
reziume:
moswavlem unda SeZlos erTwevris dayvana standartul saxeze. erTwevris koeficien-
tis, xarosxis gansazRvra. erTwevrebis gamravleba da axarisxeba.
25 4 4 8 = ` 5 2 2 4 j2
4. a) 81a4=(9a2)2; b)
36
axz
6
axz ;
g) 0,09y12=(0,3y6)2; d) 0,0025m6n10=(0,05m3n5)2.
7. a) 321=34·5+1 bolo cifria 3; b) 738=74·9+2 bolovdeba 72-is bolo cifriT 9;

g) 731=74·7+3 bolo cifria 3;
8. davuSvaT arsebobs, e.i. a=15k+6 da a=24n+4, sadac k;n∈Z, e.i. 15k+6=24n+4, 3(8n–5k)=2,
rac SeuZlebelia.
3. mravalwevri
reziume:
moswavlem unda SeZlos msgavsi wevrebis Sekreba, mravalwevris standartul saxeze
dayvana. Sekreba-gamoklebis operaciebis Catareba mravalwevrebze. mravalwevris
xarisxis dadgena.
6. a) (x–y)+(y–z)+(8–x)–(7–z)=x–y+y–z+8–x–7+z=1;
b) 1,7–10b2–(1–3b2)+(2,3+7b2)=1,7–10b2–1+3b2+2,37+b2=3.
7. a) 3x3–2x2–x+7= (3x3–2x2)+(7–x)=(3x3–x)+(7-2x2)=...; d) 5a3b=(3a3b+b2)+(2a3b–b2) vaCvenoT,

rom war,odgena SeiZleba bevrnairad.
110
8.b) 8x–3–(5-2x)=4,3
8x–3–5+2x=4,3
10x–8=4,3
10x=12,3
x=1,23.
9. magaliTis amoxsnamde moswavleebs unda vaCvenoT gansxvaveba orniSna ricxvis Canaw-

ers da ab-s Soris. magaliTad, ricxvi 23 niSnavs 2 aTeuls da 3 erTeuls. Canaweri ab ki a
da b ricxvebis namravls gvaZlevs. imisaTvis, rom asoebiT CavweroTY ricxvi, romelic
a aTeulisgan da b erTeulisgan Sedgeba, moswavleebs mivceT Semdegi Canaweri:
ab — niSnavs ricxvs, romelic Seicavs a aTeuls da b erTeuls.
abc — ricxvi, romlis aseulebis ricxvia a, aTeulebis — b da erTeulebis — c.
magram es iqneba aRniSvna, rogor gamoviyenoT es Canaweri gardaqmnebis da gantolebebis
amoxsnis SemTxvevaSi. isev davubrundeT ricxviT magaliTs: 23=2·10+3, e.i.
a) ab=10a+b; b) abc=100a+10b+c da a.S.;
g) a00b =1000a+b; d) abcd =1000a+100b+10c+d.
11. moTxovna gasagebia a) da g) SemTxvevaSi, roca gamosaxuleba Seicavs 4 wevrs,

amocana SeiZleba amoixsnas ramdenimenairad:
a) x3+2x2+3x–5= x3–(5-2x2–3x), an x3+2x2+3x–5= 2x2–(-x3–3x+5) da a.S.
rogor moviqceT b) SemTxvevaSi?
moswavleebi unda mieCvion wevris „gaCenis“ process (gamosaxulebis mniSvneloba
ar Seicvleba, Tu mas erTdroulad davumatebT da gamovaklebT erTsa da imave
gamosaxulebas). mag.: 4xy–2x2=4xy–2x2+y3–y3= y3–(-4xy+2x2+y2).
15. SeadareT:
a) 107 da 28·57. 28·57=2·27·57=2·(2·5)7=2·107; 107<2·107, e.i. 107<28·57;
b) 612 da 213·311. 213·311=22·211·311=4·(2·3)11=4·611; 612=6·611, 6·611>4·611
g) 2525 da 250·350. 2525=(52)25=550; 250·350=(2·3)50=650; 550<650 e.i. 2525<250·350.
d) 6330 da 360·530. 360·530=(32)30·530=930·530=4530; 6330>4530 e.i. 6330>360·530.
16. A — inglisis gulSematkivrebi;

B — braziliis gulSematkivrebi;
C — Wkviani adamianebi.
a) A⊂C; b) C⊂B; g) A∩B=∅; d) C⊂(A B).
17. wrfeze nebismieri wertilidan damatebiT sxivebze SegviZlia gadavzomoT

mocemuli sigrZis ori monakveTi (b).
111
4. erTwevrisa da mravalwevris namravli
reziume:
moswavlem unda SeZlos ganrigebadobis kanonis gaTvaliswinebiT erTwevris mraval-
wevrze gamravleba.
11. a) 6n+3:6n=63; b) 10n+1:10n-1=102; g) (-1)n·(-1)n=(-1)2n=1; d) (-1)2n:(-1)3=-1.
37 4
12. a) 38 ; b)
25
.
13. (AB||CD)⇒∠ACD=∠CAB=α; ∠B=β, maSin ∠DD=β–32°.

∆ABC-Si α+β–32°+∠CAD=180°.
150°–32°+∠CAD=180°.
∠CAD=62°.
5. mravalwevrebis namravli
reziume:
moswavlem unda SeZlos mravalwevris mravalwevrze gamravleba, msgavsi wevrebis
SeerTeba da namravlis standartuli saxiT warmodgena..
9. a) x3+2x2+x+2= x2(x+2)+(x+2)=(x+2)(x2+1), e.i. M=x+2;

b) a) x3–3x2–2x+6= x2(x–3)–2(x–3)=(x–3)(x2–2), e.i. M=x–3.
10. x–y= 13 .
1 1 1
a) y–x=- ; b) (y–x)2= ; g) (x–y)3= ;
3 9 27
1 1 1
d) =-3; e) (x–y)2= ; v) (y–x)3=– .
y-x 9 27
11. radgan n 3-ze meti martivi ricxvia, igi kentia, amitom n–1 da n+1 ricxvebi luwebia,
romelTagan erT-erTi 4-is jeradia, e.i. (n–1)(n+1) iyofa 8-ze. viciT, rom nebismieri sami
momdevno mTeli ricxvidan, erT-erTi samis jeradia, magram, radgan n martivia, samis
jeradia n–1 an n+1, e.i. (n–1(n+1) namravli iyofa 24-ze.
112
O
R
12. B ∆OAB-Si AB<OA+OB=2R.
R
5
13. 6
—5
1 — x x=6 sT.
16.
gadmoasxes
darCa
spirti
I gadmosxma 8 24
II gadmosxma 8·
24
=6 18
92
III gadmosxma 8·
18
=4,5 13,5
32
§6. igiveoba
reziume:
moswavlem unda SeZlos martivi igiveobis damtkiceba. yuradReba unda gamaxvildes
im faqtze, rom igiveobis dasamtkiceblad saWiroa gamartivdes dasamtkicebeli
tolobis erTi (an orive) mxare da mivi RoTYmeore mxare.
2. a) gavamartivoT marjvena mxare: (a+3)(a+4)=a2+4a+3a+12=a2+7a+12. r.d.g.
e) gavamartivoT cal-calke orive mxare:
16–(a+3)(a+12)=16–a2–15a–36=-a2–15a–20; 36–(8+a)(a+7)=36–15a–a2–56=-a2–15a–20.
5. I kvadrati:
diagonalze: ab*b*a*cd=a2b2cd; 1·ad·bc·ab=a2·b2cd.
svetebSi: ab·ad·bc·1= a2b2dc; c·b·ad·ab= a2b2cd.
d·bc·a·ab= a2b2dc; ad·a·b·cd= a2b2cd.
striqonebSi: ab·c·d·ab= a2b2dc; ad·b·bc·a= a2b2cd.
bc·ad·a·b= a2b2cd; 1·ab·ad·cd= a2b2cd.
e.i. I kvadrati magiuri kvadratia.
113
6. 45=5∙9. u.s.g. (5;9)=1. Tu iyofa 5-ze aseTi gvaqvs 42*45 an 42*40.
Tu iyofa 9-ze 4+2+4+5=15. e.i. *=3. 4+2+4+0=10. e.i. *=8.
es ricxvebia 42345; 42840.
7. 2·3·5·7=...0
8. 100l=10000 TeTri. kviraSi agdebda 5∙10=50 TeTri. e.i. grovdeboda 10000:50=200

kviris ganmavlobaSi.
330 2
9. 165 3 radgan 11>9 amitom ar SeiZleba.
55 5
11 11
10. a) 16 = 0, 166... 225-e cifria 6;
1 =
b) 0, (142857) ; 225:6=37 (3); 225-e cifria 2.
7
11. .abc - cba =100a+10b+c-100c-10b-d=99a-99c=99(a-c) 99.
7. Semoklebuli gamravlebis formulebi
reziume:
moswavles unda SeeZlos Semoklebuli gamravlebis aRniSnuli formulebis, rogorc
sityvieri Camoyalibeba, aseve formulis saxiT Cawera. maTi gamoyeneba gamosaxulebaTa
gamartivebisas; unda SeeZlos sruli kvadratis gamoyofa Sesabamis gamosaxulebebSi.
9. )
a + b = 11
aviyvanoT pirveli toloba kvadratSi a2+2ab+b2=121, e.i. a2+b2=65.
ab = 28
10. ) 2 )
a + b = 17 a + b = 17
2 es ricxvebia 5 da 12.
a + b = 169 ab = 60
13. a) 612=(60+1)2=3600+120+1=3721;
v) 97·103=(100–3)(100+3)=10000–9=9991.
20. a=3n a=3n+1 a=3n+2

a =9n
2 2
a2=(3n+1)2= (3n+2)2=9n2+12n+3+1
naSTia 0 =9n2+6n+1 naSTia 1.
naSTia 1.
21. (n+1)2–n2=(n+1–n)(n+1+n)=2n+1.
114
8. mravalwevris daSla mamravlebad
reziume:
moswavles unda SeeZlos mravalwevris (Tu es SesaZlebelia) warmodgena ramdenime
mravalwevris namravlis saxiT. amisaTvis unda SeeZlos saerTo Tanamamravlis
frCxilebs gareT gatana; wevrebis dajgufeba, Semoklebuli gamravlebis formulebis
gamoyeneba.
5. a) (2x+8)2=(2(x+4))2=4(x+4)2.
6. a) 412–410=410(42–1)=15·410 30;
g) 2714–8110=342–340=340(32–1)=8·920 72;
d) 6n+6n+1+6n+2=6n(1+6+62)=43·6n.
12. d) x2+2x–15=0
x2+2x+1–16=0
(x+1)2–16=0
(x+1–4)(x+1+4)=0 x=3; –5.
14. a) x2+30x+240=x2+30x+225+15=(x+15)2+15.
16. a) n3+11n=n(n2+11) cxadia, gamosaxuleba luwia, e.i. unda davamtkicoT, rom iyofa
3-ze. Tu n 3-ze iyofa, winadadeba WeSmaritia, Tu n 3-ze ar iyofa, maSin misi 3-ze gayofis
naSTia 1 an 2, maSin n2-is naSTia 1. e.i. n2+11 iyofa 3-ze.
b) n4–1=(n–1)(n+1)(n2+1).
SevadginoT 5-ze gayofis naSTebis cxrili:
n n–1 n+1 n2+1

1 0
2 0
3 0
4 0
g) m3–m=m(m–1)(m+1) sami momdevno ricxvidan erTi samis jeradia, erT-erTi mainc luwia.
(400 - 4x) $ 80
21. 100
= 272 , saidanac x=15.
22. 2 sT-Si auzidan gavida 300 l wyali, e.i. yovel saaTSi — 150 l. e.i. Tavidan auzSi iyo
500l wyali.
B C
o ⇒ ∠BOA=75°, e.i. ∠BOD=135°.
+BAO = 30c O
25.
AB = AO
A D
115
9. kubebis jami da kubebis sxvaoba
*a - b = 144 mTeli ar aris.

a + b = 70
10. )
a + b = 70
2 2
a - b = 144 70
11. 123 +2 =123 +(26) =(123+64)(1232–123·64+642).
3 18 3 3
14. 70124.
15. qalebi — x, kacebi — 2x.

1
TanamSromelTa raodenoba 3-is jeradia, 4%= , e.i. raodenoba 25-is jeradia, e.i. sul
25
75 TanamSromeli.
VI Tavis damatebiTi savarjiSoebi
9. a) 34k–1=81k–1:10; b) 100k–1; 100k=S

100...0 Tu am ricxvs 1-s gamovaklebT, miviRebT
2k
2k cxrianisgan Semdgar ricxvs, romelic, cxadia, iyofa 11-ze.
gavaxsenoT 11-ze gayofadobis wesi. aqve SeiZleba gavarCioT 10k–1 k-s romeli mniSvn-
elobebisTvis gaiyofa 11-ze.
23. a) x2+8x+7=x2+8x+16–9=(x+4)2–9=(x+1)(x+7).
24. a+b=11 ab=21.

a3+b3=(a+b)((a+b)2–3ab)=11(121–63)=638.
25. a) 259+517=518+517=517·6 30;

b) 883+873=(88+87)(882–88·87+872) 175.
VI Tavis testi
1) g; 2) g; 3) g; 4) a; 5) a; 6) b; 7) b; 8) a; 9) g; 10) d; 11) b; 12) d; 13) g;
14) b; 15) g; 16) b; 15) g; 16) b; 17) b; 18) b; 19) d; 20) g; 21) g; 22) b; 23) b; 24) b;
25) b.
116
1. 32·35·37·3=
a) 314; b) 315; g) 310; d) 370.
2. (513)2=
a) 517; b) 515; g) 526; d) 530.
3. (-2m3)2=
a) -4m6; b) -4m5; g) 4m6; d) 4m5.
4. 0,25·205 namravlis xarisxis saxiT warmodgenisas miiReba:

a) 25; b) 210; g) 425; d) 45.
5. 3x3y6 ` 13 xy j gamosaxulebis gamartivebis Sedegad miiReba:

2
2
1 5 6 1 5 6
a) xy; b) 3x5y6; g) x5y6; d) xy.
3 9
6. gaamartiveT: (xy2–5xy)+(5xy–7)–(xy2–14).
7. amoxseniT gantoleba: 4,2x+1,8=6,2x–(1,1y+0,8)=2,2.
8. SeadareT 612 da 213·311.
9. gaamartiveT: 6n+1:6n–(n–6)·(n+1).
117

მათემატიკა 7 (მასწ.წიგნი), ჯაფარიძე, წილოსანი, წულაია

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

მათემატიკა 7 (მასწ.წიგნი), ჯაფარიძე, წილოსანი, წულაია

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

nana jafariZe  maia wilosani  nani wulaia

VII klasSi maTematikis sagnis swavlebis ZiriTadi mizania mozardSi kvlevis

წლის ბოლოს მისაღწევი შედეგები მიმართულებების მიხედვით:

VII.1. მოსწავლეს VII.5. მოსწავლეს VII.9. მოსწავლეს VII.14. მოსწავლეს

მიმართულება: რიცხვები და მოქმედებები

VII.1. მოსწავლეს შეუძლია რაციონალური რიცხვების წაკითხვა, გამოსახვა, შედარება და

VII.2. მოსწავლეს შეუძლია რაციონალურ რიცხვებზე მოქმედებების სხვადასხვა ხერხით

• იყენებს რიცხვის ჩაწერის ეკვივალენტურ ფორმებს, მოქმედებათა შესრულების

• ზეპირი ანგარიშისას იყენებს პროცენტის კავშირს რიცხვის ნაწილთან; პოულობს

VII.3. მოსწავლეს შეუძლია რაციონალურ რიცხვებზე მოქმედებათა შედეგის შეფასება.

VII.4. მოსწავლეს შეუძლია ზომის სხვადასხვა ერთეულების ერთმანეთთან დაკავშირება და

მიმართულება: კანონზომიერებები და ალგებრა

VII.5. მოსწავლეს შეუძლია სიდიდეებს შორის პირდაპირპროპორციული დამოკიდებულების

VII.6. მოსწავლეს შეუძლია სიმრავლური ცნებებისა და ოპერაციების გამოყენება ამოცანის

VII.7. მოსწავლეს შეუძლია ალგებრული გამოსახულების გამარტივება და წრფივი

• იყენებს მოქმედებათა თვისებებს, მათ თანმიმდევრობას და დაჯგუფებას ალგებრული

VII.8. მოსწავლეს შეუძლია ობიექტთა პერიოდული მიმდევრობის და მუდმივი ნაზრდის

• წარმოადგენს მიმდევრობის მოცემული ფრაგმენტის გავრცობის ორ ან მეტ ვარიანტს,

• განავრცობს მუდმივი ნაზრდის მქონე რიცხვით მიმდევრობას; ასახელებს რეალურ

მიმართულება: გეომეტრია და სივრცის აღქმა

VII.9. მოსწავლეს შეუძლია გეომეტრიული ფიგურების ამოცნობა, მათი სახეობების შედარება

• აღწერს გეომეტრიულ ობიექტთა მოცემულ გრაფიკულ გამოსახულებებს ან ობიექტთა

VII.11. მოსწავლეს შეუძლია გეომეტრიული გარდაქმნების განხორციელება და მათი გამოყენება

VII.12. მოსწავლეს შეუძლია კოორდინატთა მეთოდის ორიენტაციისათვის გამოყენება.

VII.13. მოსწავლეს შეუძლია გეომეტრიული ამოცანების ამოხსნა სამკუთხედებთან

VII.14. მოსწავლეს შეუძლია დასმული ამოცანის ამოსახსნელად საჭირო თვისობრივი და

VII.15. მოსწავლეს შეუძლია თვისობრივი და რაოდენობრივი მონაცემების მოწესრიგება და

VII.16. მოსწავლეს შეუძლია თვისობრივ და რაოდენობრივ მონაცემთა ინტერპრეტაცია და

IV Tavi მოსწავლეს შეუძლია რაციონალური

VI Tavi მოსწავლეს შეუძლია რაციონალური

განმსაზღვრელი და განმავითარებელი შეფასება

შეფასების წინსვლის ხელშესაწყობად მომდევნო ეტაპზე (კლასში/საფეხურზე)

საგნის სემესტრული ქულის შემადგენელი კომპონენტები

განმსაზღვრელი შეფასების ქულათა სახეობები

ქულების გამოანგარიშების წესი

I Tavi. §4. jgufuri mecadineoba -@”viTamaSoT”

gakveTilis mizani: gamoviyenoT gayofadobis niSnebi zogierTi problemis

savaraudo xangrZlivoba: 45wT.

aucilebeli wina codna:

II Tavi. §5. procenti

gakveTilis mizania moswavle gaerkves procentis cnebaSi, gaigos misi saWiroeba,

savaraudo xangrZlivoba: 45wT.

moswavleTa codnis aqtivacia: 10wT.

moswavleebs magaliTebis saSualebiT gavaxsenoT ricxvis nawilis azri da misi povnis

cnebis gacnoba, diskusia: 15wT.

ganvixiloT amocana: supermarket “gudvilis “samma maRaziam saSobaod gadawyvita

saswavlo miznebi aucilebeli aqtivobebi moswavleTa drois resursebi Sefasebis

saprezentacio gakveTili „damoukidebeli kvlevisTvis“

gakveTili sasurvelia Catardes me–3 TavSi gadmocemuli masalis Seswavlis Semdeg.

savaraudo xangrZlivoba: 45 wT.

me–4 paragrafis 12 savarjiSo moswavleebs gagrkveuli drois ganmavlobaSi

V Tavi. § 8. samkuTxedis Siga kuTxeebis jami

moswavleebi aRmoaCenen samkuTxedis Tvisebas (samkuTxedis Siga kuTxeebis jamis

V Tavi. § 12. monakveTis SuamarTobi

moswavleebi aRmoaCenen monakveTis SuamarTobis Tvisebas modelebze manipulaciebis

savaraudo dro: 1 gakveTili.

Semoklebuli gamravlebis formula da marTkuTxa miwis na-

aqtivobis mizania marTkuTxedis farTobisa da Semoklebuli gamravlebis formulis

savaraudo xangrZlivoba: 90 wuTi.

aqtivobis mizani: cxadia, rom algebruli gamosaxulebebis igivuri tolobebis

„svetebi, romlebic gamosaxavs marTkuTxedis sigrZes da siganes, unda Seivsos ise,

3. ariTmetikul moqmedebaTa Tvisebebi

3. CarCos farTobi SeiZleba gamoviTvaloT, rogorc sxvaoba didi marTkuTxa farTobs

33. TiToeuli SemTxvevisaTvis moswavlem Tavis Tavs unda dausvas kiTxva:

10. 6·8+2·50+2·33 ar iyofa 5-ze. e.i. pasuxi uaryofiTia.