Chuong 1 TONG LUAN VE PHUONG PHAP NGHIEN CUU KHOA HOC Giéi thigu N@i dung chuong nay gidi thiéu ting quan vé phuong php nghién ctu khoa hoc. Cu thé, phan dau 1.1 sé trinh bay khai niém nghién ciru khoa hoc va cae tiéu chi hay cdc phdn loai nghién ctru khoa hoe; tiép theo, phan 1.2 gm nhiing thugt ngir co ban trong nghién etru khoa hoc. Trong phan 1.3, tién trinh tu duy ctfa mét nghién ctu khoa hoc tiéu chudn sé duge gidi thiéu chi tiét theo cdc bude co ban ma nha nghién ctru cn thyc hién. Cudi cing, phan 1,4 dé cap dén cach trinh bay cdc ni dung chinh cia cdc san phim nghién ciru khoa hoe. Qua chuong nay, hoc vién sé cé céi nhin tong quan vé phuong phap nghién ctru khoa hoe, nim duge nhing van dé co ban nhu thé nao duge goi 14 m6t nghién ctu khoa hge, cdch phan loai va dac biét cach trinh bay theo ding tiéu chuan cla mét nghién ciru khoa hoc. Céc ndi dung nay 1a nén tang dé hoc vién tiép tuc di sau tham khao cdc néi dung 6 cdc chuong tiép sau. 1.1, NGHIEN CUU KHOA HQC VA CAC PHAN LOAI NGHIEN CUU KHOA HOC 1.1.1, Khai nigm vé nghién cru khoa hoc Thuat ngir nghién cir cé nguén géc tir recherche trong tiéng Phap (“recerchier” trong tiéng Ph4p xua va duge sir dung ldn dau vio nim 1577) véi ¥ nghia ban dau 1A sy tim kiém. Nghién ctu cé nhiéu dinh nghia khdc nhau. Theo dinh nghia réng nhat cia Martyn Shuttleworth (2008), “nghién ctru bao ham bat cit sw thu thép dit liu, thong tin, va dit kién nao nham thic ddy tri thitc”. Creswell (2008) dinh nghia “nghién citu la m6t qua trinh cé cde bude thu thép va phan tich théng tin nhémgia ring sw hiéu biét cia ching ta vé mét chi dé hay m6t van dé”. Con theo Té chtte Hop tac va Phat trién Kinh té (OECD), nghién ciru la mot “cong viée cd tinh sang tao duoc thuc hién cd hé théng nhém lam giau kho tang tri thitc, bao gém ca kién thite cua con ngudi, vin hoa va xa héi, va viée sit dung kho tang tri thite nay dé dua ra nhitng tng dung moi’. N6 duge sit dung dé xay dyng hoac kiém dinh mét thyc 6, khing dinh cc két qua cla cong viée truéc dé, gidi quyét van dé méi hoc hién tai, hd tro hoe phat trién ly thuyét méi. Nhu vay, nghién ciru 1a qua trinh thu thap va phn tich théng tin mét cach hé théng dé tim hiéu cdch thite va ly do hanh xi ciia sy vat, hién tugng, g6p phan lam giau kho tang tri thie vé mdi trudng ty nhién va x4 hdi xung quanh ta. C6 2 hé théng tri thie 1a tri thitc kinh nghiém va tri thire khoa hoc. Tri thite kinh nghiém 1a nhiing hiéu biét tich Itiy qua hoat déng séng hang ngay trong méi quan hé gitta con ngudi vi con ngudi va gitra con ngudi véi thién nhién. Tri thie kinh nghiém khéng di su vao ban chat va chua cho thay duge hét cde thudc tinh cia sy vat va méi quan hé bén trong gitta sy vat va con nguwdi. Do vay, tri thitc kinh nghiém chi phat trién dén mét hiéu biét giéi han nhdt dinh va 1a co sé cho sy hinh thinh tri thire khoa hoc. Trong khi dé, tri thire khoa hoc 14 nhitng hiéu biét duge tich Ity mét cach cé hé théng nhd hoat dng NCKH. Tri thtre khoa hoc dya trén két qua quan sét, thu thap duge qua nhtmg thi nghiém va qua quan sat cdc su kién xay ra ngau nhién trong hoat dong xa hdi, trong, tu nhién va duge té chic thanh céc hé théng tri thie. Nhu vay, khoa hoc (tiéng Anh 1a science) bao gdm mét hé théng tri thize vé quy luat cua vat chat va su van dong cua vat cht, nhitng qui luat cia ty nhién, x4 hdi va tu duy. Khoa hoc thudng duge chia thanh hai nhém chinh 1a khoa hoc ty nhién (nghién ctru cdc hién tugng ty nhién) va khoa hoc x hdi (nghién ctru hanh vi cla con ngudi va xa hi). Neghién cttu khoa hoc la m6t hoat déng tim kiém, phat hién, xem xét, diéu tra, hode thir nghiém nhitng kién thee méi, ly thuyét mdi... vé te nhién va xa héi. Dua trén nhimg sé liéu, tai ligu, kién thttc... dat duge tir cdc thi nghiém NCKH dé phat hién ra nhiing cdi moi vé ban chat sw vat,vé thé gidi ty nhién va x4 hOi. Nhimg kién thttc hay ly thuyét méi nay, tt hon, phi hgp hon, cé thé thay thé din cho nhimg kién thite cii, khong con phi hyp véi thye té. Vi dy, nhu quan niém: Tréi ddt hinh vudng duge thay thé bing quan niém trai dat c6 hinh tron. Nghién ctru khoa hoc dya vao viée img dung cc phuong phdp khoa hoe, khai thé tri to mo dé cung cdp théng tin va ly thuyét khoa hoc nhim giai thich ban chit va tinh chat cua thé gidi. N6 cé thé gitp tao ra nhitng tmg dung thuc tién gitip cai thign hoat dong cua con ngudi. thu thdp thong tin va ali éu BM vu cho cde 4 qiylt ann nghién citu. Cac phwong phdp nghién cttu cd thé bao gém nghién citu iy thuyét, phéng van, khdo sdt va cde nghién citu A thudt khéc; va c6 thé bao gom cé théng tin hign tai va qué kine. Can phan biét phuong phap nghién ctru va tiép cn nghién ecru, Néu nhu phuong phdp nghién ctru bao ham trong nd. téng quan quy trinh cia mét nghién ctu khoa hoe, thi tiép can nghién ctru 14 mot ndi dung dau tién trong quy trinh nghién ctru, giip nha nghién ctu dinh hung ré hon con duéng (dinh tinh hay dinh lugng) thuc hién nghién etru da xdc djnh. Nhimg nganh khoa hoc khéc nhau cé nhimg phuong phép nghién ctu khoa hoc (PP NCKH) khdc nhau. Cac nganh khoa hoe ty nhién (vat ly, hod hoc, néng nghiép...) str dung phuong php thyc nghiém, nhu tién hanh bé tri thi nghiém dé thu thap s6 liéu, dé giai thich va két luan. Cac nganh khoa hoc xa hi (nhan ching hoc, kinh té, lich sw...) str dung phuong phép thu thap théng tin tir sy quan sat, phong van hay diéu tra. Tuy nhién, PP NCKH déu cé nhimg bude chung nhy quan sét sy vat hay hién tugng, dat van dé va lap gia thuyét, thu thap 36 ligu va diya trén sé ligu dé rat ra két luan. Déng thdi, khia canh dao dire déu hién dién trong m6i bude ciia chu trinh nghién ciru khoa hoc. Cac nghién ciru trong khoa hoc quan tri duge x4y dung trén m6t nén tang cia sy tin tuéng. C4c nha nghién ctru tin tuéng ring két qua nghién ctru cia cdc tac gia khac 1a ding din, Xa hi cing tin tuéng ring két qua nghién ciru khoa hoc phan Anh trung thy, chinh xdc, kh4ch quan cdc hién tugng quan tri, kinh téxd hdi. Vi vay, dao dire nghién ci trong nghién ctru quan tri gin lién v6i sy t6n trong nhimg nguyén tic dao dire cn ban cla nha nghién ciry, nhu: Tinh trung thyc, khich quan va tuan thi ding quy trinh xay dung hign tugng, déi tugng va khung ly lun nghién ctru, ciing nhu trong qua trinh thu thp sé ligu va phan tich dit liéu. C6 nhiéu tiéu thie khdc nhau dé phan loai cdc nghién ctru khoa hoc. Trong pham vi eta cuén sach nay, ching tdi xin duge phép chi dé cp dén céc phuong phdp phan loai thong dung va phé théng nhét. 1.1.2. Phan loi nghién ciru khoa hgc 1.1.2.1. Nghién ciru co ban va nghién citu tng dung Nghién ctru co ban (con duge goi 1a nghién ctru nén tang, nghién ctu thuan tiy ho&c nghién ctu han lam) 14 mét nghién ctu cd hé thong hu6ng t6i sy phat trién tri thire hay su hiéu biét vé cdc khia canh co ban cia hign tugng. Nghién ctu co ban duge thye hién ma khéng can suy nghi vé mét muc tiéu cudi cling mang tinh img dung thuc té. N6 duge thuc hign béi su t8 md ho’c dam mé cia nha khoa hoe dé tra loi nhtmg cau héi khoa hoe, do dé, dong lye dé thdi thic cdc nha khoa hoc tién hanh nghién ctu 14 mo réng kién thi. Nghién ciru co ban duoc thuc hién trong tat cd cdc nganh khoa hoc va ky thuat. Neghién ctu co ban tap trung vao xay dimg, khang dinh hodc bac bo ly thuyét dé gidi thich hién tugng quan sat dugc. Nghién ctu co ban 1a nguon goc cua hau hét cdc y tuong khoa hoc méi va céch suy nghi vé thé gidi. NO cé thé duge khém phd, m6 ta hodc gidi thich, Neghién ctu co ban tao ra nhiing y tuéng mdi, nguyén tic va ly thuyét, né c6 thé khéng duge str dung ngay lap ture nhung lai hinh thanh co s6 cla sy tién bd va phat trién trong cdc linh vyc kh4c nhau. Nghién ctu co ban hiém khi gitip ta lign hé tryc tiép voi nhimg van dé hang ngay; tuy nhién, né kich thich céch suy-nghi mdi d6i v6i cdc nha nghién ctu vi mot van dé trong tuong lai. Phin 1én c4c nha khoa hoc cho ring nhiing hiéu biét mOt céch co ban, nén tang vé tat cA cdc khfa canh cla aKhoa hoe 1a thiét yéu cho phat trién. Ndi mét cach khac, nghién ctru co ban dat nén tang cho nghién ctu ung dung tiép ndi két qua vé sau. Vi du, cdc nghién ctu co ban nhim tim cau tra ldi cho nhimg céu hdi nhu: Doanh nghiép hinh thanh nhu thé nao? C4u trac cia doanh nghiép bao gdm nhiing gi? Co gi dic biét trong cdu tric doanh nghiép 16n va doanh nghiép vita va nhé? Nghién ciru img dung 1a mét hinh thie diéu tra c6 hé théng lién quan dén img dung thyc té ctia khoa hoc. Né truy cp va sir dung mét sé phan cia céng déng nghién ctru, ly thuyét tich Ity, kién thitc, phuong phap, k¥ thuat, cho m6t nha nude, doanh nghiép cy thé... Neghién cuu img dung mang dic diém khéc véi nghién ctru co ban. No duge tién hanh dé giai quyét cdc van dé thy té cia thé gidi duong dai, khong phai chi 1a hiéu va mé mang kién thir. C6 thé néi mét c4ch khac rang két qua cia cdc nha nghién citu ting dung 1a dé cai thién cudc song con ngudi. Nghién ctu img dung thudng gin véi viée giai quyét van dé thuc té, vi dy nhu nghién ctu nang cao ning sudt, chdt long san phim néng nghigp, nghién ctru chita tri m6t c&n bénh ndo d6 hay nghién ci cai thign higu nang ciia cdc san pham, Nghién ctu img dung thudng sir dung cac phuong phap thyc nghiém. Vi dy, nghién cir img dung nhim myc dich: Nang cao néing sudt cia san xuat luong thyc; xtr ly hoc chita tri m6t cain bénh nao dé; cai thién higu qua str dung nang lugng trong nha, van phéng ho&c cdc mé hinh khac. Xin néu mét vi dy dé minh hoa cho sy khac biét gitta nghién ctu img dung va nghién citu co ban. Gia str mt dé tai khoa hoc tmg dung va m6t dé tai khoa hoc co ban cing nghién ctu Hé théng phan tich CAMELS dugc 4p dung nhim danh gid 6 an toan, kha nang sinh di va thanh khodan cua ngan hing. Ph4n tich theo mé hinh CAMELS dya trén 6 yéu 16 co ban duge sir dung dé dénh gid hoat d6ng cua mét ngan hang, d6 1a: Mire d6 an toan vén (Capital Adequacy), Chat lugng tai san cé (Asset Quality), Quan tri (Management), Lgi nhuén (Earnings), Thanh khoan (Liquidity) va Mic 46 nhay cam thj trudng (Sensitivity to Market Risk). Vay céng trinh nghién ctru cua hai nhém nay cé gi khac biét?- Nghién ciru img dung: Dé tai nghién cu img dung c6 thé kiém dinh m6 hinh nay déi voi mét ngén hang 6 Vigt Nam dé xdc dinh tac dong cua timg yéu t6 tdi hoat dong cia mot ngdn hang. Téc gia sé thu thap di ligu vé 6 yéu t6 trén va két qua hoat dong cia ngdn hang. Sau dé 48 tai phan tich dé xc dinh méi lién hé ca 6 yéu 16 dé véi két qua hoat dong. Trén co sé kiém dink, tac gid 2 xudt kién nghj dé ngdn hang cai thién cdc yéu t6 cé téc dOng manh nhdt t6i két qua hoat dong cua minh. - Nghién citu co ban: Dé tai nghién ciru co ban can tim ra luan diém ly thuyét mdi cho mé hinh nay. Tac gia c6 thé dya trén truéng phdi ly thuyét khéc hode tién hanh nghién ctu dinh tinh dé dé xudt nhdn t6 méi (ngoai 6 nhan té trén) tac dong t6i két qua hoat dng hoc méi quan hé méi gitta cdc nhAn t6 nay. Tac gia cing c6 thé xAc dinh diéu kién dé timg nhan té c6 tac dong dén két qua hoat d6ng cua ngan hang (bién didu kién). Sau dé, dé tai sé phai thu thap dé ligu dé phat hién hoac kiém dinh luan diém ly thuyét cla minh. 1.1.2.2. Nghién ciru quy nap (inductive) va nghién cieu dién dich (deductive) Ph4n loai tuong quan gitta phuong phap nghién cir quy nap (inductive) va nghién ctu dién dich (deductive) duge thé hién nhu trong hinh 1.1 sau day: Ly thuyét Suy ra GIA thuyét Quy nap (Sit) Dién dich Phan tich o@ néul g Thiét ké nghién ciru patie SE Lya chon phép do phi hop Thue nghiém Hinh 4.1. Nghién ciru quy nap va nghién ctu dién djch Nguén: Thiétart va ctg., 2003 10Nghién etru dign dich: Suy lun dign dich trudc hét 1a phurong tién ding dé chimg minh m6t sy vat ho%c hién tugng nao dé trong ty nhién (Grawitz, 1996). Suy lun dién dich c6 dic trung 14 néu cdc gid thuyét duge lap ra ban dau (tién 48) ding thi két luan cing phai ding. Theo Aristotle, kién thite dat duge nhd sy suy lugn, Mudn suy ludn phai cd tién dé va tién dé d6 da duge chap nhan. Vi vay, mét tién dé cé mdi quan hé rt r3 rang véi két Iuan. Suy ludn suy dién 14 suy luan di tir cai chung toi cdi riéng. Ching ta cé thé ldy vi dy suy luan dign dich theo nhu sau: 1. Moi doanh nghiép nhé déu khéng cé Igi thé quy mé. 2. Céng ty X 14 doanh nghiép nho. 3. Cong ty X cting khong cé Igi thé quy mé. Trong suy ludn dién dich nay, (1) va (2) 14 cdc tién dé va (3) 18 két lun, Khéng thé c6 trudng hop (3) sai trong khi cdc tién dé (1) va (2) dung. Suy ludn logic nay duge biéu dién qua so dé: Tat cd A 1a B, C lai 1a A, do vay C 1a B. Trén thy té, suy luan dién dich cfing khéng chi gidi han trong thuyét tam doan luan trong vi du néu trén. Céc nha ly lun phan biét gitra dién dich hinh thie va dién dich sng tao. Dién dich hinh thie 14 qua trinh suy luan dya trén viéc chuyén tir diéu con tiém an sang diéu hién nhién, rd rang. Va hinh thie hay sit dyng nhdt chinh 1a thuyét tam doan ludn néu trén. Theo 46, suy ludn 1a “m6t qué trinh logic qua dé cé thé rat ra tit mOt hay nhiéu d@ xuAt ban dau mOt két Luan” (Morfaux, 1980). Thuyét tam doan lun 14 m6t qué trinh suy luan logic chat ché, tuy nhién d6i khi nd khéng dua ra m6t két luan gitp nh4n thite mét sy viéc mdi nao ca. Két lufn da duge gid dinh trudc trong cdc tién dé, va do dé, ly Ivan mang tinh chat lap lai va tring y. Trai lai, theo suy ludn sdng tao, két lun 1a mét kién thtrc méi mé mang lai hiéu biét mdi. Két lun khéng chi 1a biéu hién cua ni dung cdc tin dé ma cén 1a cdc bude ly luan theo d6 ngudi ta chi ra mét didu 1a két qua cla mot diéu khdc. Do vay, nghién ctu dién dich 14 suy ludn dia trén cdch tiép can gia thuyét > suy luan. C4ch tiép cfn nay dya trén viéc x4y dung mét hay nhiéu gia thuyét va 11sau 46 dit céc gia thuyét a6 trude mot thye 18. Myc dich 14 dé dua rq danh gia vé sy thich dang cua gia thuyét duge dua ra ban.dBiss Nghién ctru quy nap: Vao dau nhimg nim 1600, Francis Bacon dg dua ra mét céch tiép efin khéc vé kién thie khi cho rang, de dat dupe kién thite moi phat di tir thong tin riéng dé dén két luan chung. Suy Tun nay duge goi 14 suy luan qui nap (Rossi, 1978). Nghién citu quy nap dua ra mOt két luan phong dodn dya trén suy Iufn tt quy luat lap di Lap lai va khong ddi quan sét duge d6i véi mot sé sy vige va mit ra sy tén tai cla mét su viée khdc khéng duge ching minh nhung lai c6 lién quan thudng xuyén dén cae sy viée da duge quan sat trude dé (Morfaux, 1980). Néi cach khéc, day 1a sur téng quat dya trén ly ludn di tir cdi cu thé dén cai chung, tir sy vat rit ra quy ludt, tir hu qua suy ra nguyén nhan va tir két qua rit ra nguyén tic. Nhu vay, nghién ctu quy nap 1a xem xét méi lién hé diya trén mot sé vi du cu thé, nha nghién ctu khang dinh rang méi lién hé la dting cho tat ca cdc trudng hgp tiép theo, Nghién ciru quy nap cho phép ching ta ding nhimng tién dé riéng, la nhimg kién thire da duge chép nhan, nhu 1a phuong tién dé dat duge kién thite mdi. Nhu vay, suy lun logic 1 néu mt s6 lugng Ién A da duge quan sdt thay trong cdc truéng hgp khdc nhau, va néu ching ta nhén thay ring tat cd cdc A 46, khOng c6 trudng hop ngoai 1¢, déu cé tinh chat B, nhu vay cé thé két Ign la tét c4 A cé B. Vi dy, t6i quan sat thay c6 nhiéu doanh nghiép vita va nhé trong nhing hoan canh rat khdc nhau; va da phat hién ra ring tét ca nhtg doanh nghiép vira va nhé tim thdy cho dén nay déu 6 khéng cé Igi thé quy mé, t6i két ludn: TAt cd cde doanh nghigp vita va nhé déu khéng c6 Igi thé vd quy m6. Dé 1a mét suy lun quy nap hoan toan hyp Ig. Nhung logic khong dam béo ring doanh nghigp vita va nh6 t6i gap t6i day sé khong cé Igi thé ve quy mé (Chalmers, 1985). Trén thye té, cic nha nghién cu thudng dya trén nhiéu quan sét va c6 ging xdy dung h@ thong quan sat dé rit ra y nghia. Trong nghién et khoa hge, mye dich khéng phai la rit ra céc quy lugt chung ma la dé xudt 12 ara céc khai niém ly thuyét méi ving chic, chat ché va hgp ly. Ngay nay, cdc nha nghién ctu da két hgp ca hai phuong phdp trén hay con goi 1a “phuong phap khoa hoc”, theo 46, phuong phdp khoa hoc cin phai xac dinh tién 48 chinh (goi la gia thuyét) va sau dé phan tich cdc kién thtre co duge (nghién citu riéng) mét céch logic dé két lu4n gia thuyét. 1.1.2.3. Nghién circu djnh tinh (qualitative) va nghién citu dink lugng (quantitative) Khi tién hanh nghién ctu, nha nghién ctu phai Iya chon phuong php thu thp va phan tich 6 ligu. Cé thé sit dung mot trong hai phuong phap 1a phuong phép dinh tinh ya phuong phdp dinh Ivong hoic ca hai phuong php bé sung cho nhau. Grawitz (1996) da khing dinh ring, trong qué trinh nghién ctru luén cn phai phan biét gitta cht lugng va sé lugng. Tuy nhién, sy phan bigt nay déi khi 14 khéng ro rang. Brabet (1988) da dat ra cau hdi ligu cé cdn cdn phai phan biét gitta phuong phaép djnh tinh va phuong phap djnh lugng nfta hay khéng vi sy phan biét nay hoan ton khéng 16 rang va doi héi phai dya trén nhiéu tiéu chi dé danh gid. Khi phan biét gitta chat Iugng va sé Ivgng, cdc tac gid sir dung nhidu thugt ngtr khac nhau nhu “dit ligu djnh tinh va di ligu dinh lugng, “bién s6 dinh tinh ya bién s6 dinh lugng”, “phuong php dinh tinh va phuong phap dinh lugng” hay “nghién ciru dinh tinh” (Grawitz, 1993; Evrard va céng sy, 1993; Glaser va Strauss, 1967; Miles ya Huberman, 1984; Silverman, 2001). Thyc 16, su khac biét gitta dinh tinh va dinh lugng ciing rat mo hd vi khéng cé nhimg tiéu chi cho phép phan biét hai phuong phap mét cach tuyét déi. Trong tai ligu nay, ching ta cling phan biét nghién ctu dinh tinh va nghién ctu dinh lugng dya trén mét s6 tiéu chi khdc nhau nhu; ban chat cua dit ligu, dinh huéng nghién ctru, tinh chat kh4ch quan hay chi quan ctia két qua nghién ctu va tinh linh hoat cia nghién ctru. - Phan biét dia vao ban chét cia dit ligu: D& c6 nhiéu tac gia phan biét chat lugng va s6 lugng trong nghién ciru dya yao ban chat cia dit ligu. Theo Miles va Huberman (1984), “dir ligu dinh tinh mang hinh thie 13ctia tir chit khéng phai 1a con s6”. Theo Yin (2013), “att 1 s6”eung cp bang chimg vé mat sé Iugng, trong khi “dir ligu khong pat Soule chp bing chimg 6 tinh chét dinh tinh. Tuy nhién, bin chat ca di ligu hong bude nha nghién eiru phai sit dung eéch xi ly gidng nhau. Vi dy nhu ng nghién citu cé thé sir dung phuong phép xir ly s6 ligu thong Le thuing mang tinh dinh lugng 4é xir ly cdc bién sé danh nghia. Thue té, ban chit cia sé ligu khéng quyét dinh viée Iya chon phuong phap nghién cttu dink tinh hay dinh lugng. Evrard va cong sy (1993) cing chi ra rang khéng nén nhdm Jan gitta cdc dit ligu dinh tinh voi dit ligu dinh lugng v6i ca nghién ciru trén cing mét déi tugng. Do d6, dé phan bigt gitta nghién ctu dinh tinh va nghién ctu dinh Iugng can phai dénh gid thém céc tiéy chi khac nita. - Phan biét dya vao dinh huéng nghién citu: Trong nghién ctr c6 hai dinh hung, hodc la xay dung mét ly thuyét mi hoac 14 kiém dinh lai m6t déi tugng ly thuyét. Néu nghién ciru hudng téi viéc kiém tra lai van dé, nha nghién ctu da c6 ¥ tuéng rd ring duge xAy dumg dua trén nhimg gi nha nghién ctu muén nghién ctu. Neuge lai, néu nha nghién ctu muén huéng nghién ctu cia minh téi vigc kham pha, x4y dung ly thuyét méi thi sé khdng chd trong dén ngi dung can cp nhat. Evrard va ctg. (2003) cho rang van dé cia nha nghién citu 1 6 viée x4c dinh nghién cia dé cé hiéu biét vé cdi minh edn nghién ciu hay nghién ciru aé tim hiéu vé van dé méi. Trén thye t, vai tr3 cua nghién ci dinh tinh khong phai 1a x4y dung ly thuyét tong quat cho mét ly thuyét da tan tai. Stake (1995) nhaén manh dén vige nghién ciru trudng hop nhim stra ddi, b6 sung, hoan thign thuyét tng quat. Sy bé sung hoan thién nay chinh 1d ndi cane ly thuyét m6i sé duge xay dumg én, nhung han ché cia n6 [2 ou Pan a Tone ane eens hop oy thé. Va vige phan tich nhidu trudng bop lm mi gh i ce nghien cu han Chinn nay cua nghién cifu dinh tinh khién cho nha nehia, trudng hgp bén ngoai.Vigc lya chon gitta phuong phdp djnh tinh hay phuong phdp dinh lugng con duge quyét dinh béi tiéu chudn hiéu qua cua dinh hudng nghién ctru. Viée xdc dinh gid tri cia nghién ctu nim trong mét trudng hop cu thé hay mé rong pham vi nghién ciru ra bén ngoai phai duge xem xét cho di dé 14 nghién ciru xay dyng ly thuyét méi hay kiém dinh ly thuyét 44 c6, dé tir d6, nha nghién ctr cé thé Iya chon wu tién phuong phap dinh tinh hay dinh luong. Va ly tuéng nhét chinh 1a viéc thu duge két qua khi tién hanh déng thdi va két hop ca hai phuong ph4p. - Phén biét dia vao tinh chat khdch quan hay chi quan cia két qué nghién ciru: Nhin chung, nghién ctu dinh lugng thuéng dam bao tinh khach quan nhiéu hon do dic trmg cia phan tich sé ligu théng ké, trong khi nghién ciru dinh tinh thudng mang tinh chi quan nhiéu hon. Khi so sanh phuong phap dinh tinh va dinh lugng, Grawitz (1993) 44 dat ra cau hdi nén nghién ciu cdc yéu té tha vj nhung khéng chic chin hay can chic chan vé nhing gi nha nghién ci tim ra 1a ding, ngay ca khi nd khéng phai 1a diéu tha vi. Do vay, trong lich sit nghién ctu khoa hoe, rat nhiéu nha nghién ctru da tim c4ch lam gidm yéu t6 chi quan trong cdc nghién ctru dinh tinh. Thuc té cho th4y chinh yéu t6 chi quan ca nha nghién ciru da gop phan thic day sy phat trién cla cdc nghién ctu dinh tinh, va anh huéng cua tinh chi quan hay khach quan trong nghién ctru phu thudc vao vj tri cling nhu cach tiép can déi tung nghién ciru cia nha nghién ctru. Tinh khach quan ddi hdi phai cé lap déi tong nghién cir va tach biét gitta ngudi quan sat va d6i tugng dugc quan sat. Nha nghién ctru phai duge dat & vj tri bén ngoai dé dam bao tinh khach quan trong qua trinh quan sat, va do dé phuong phdp sir dung thudng mang tinh chat dinh lugng. Trong khi 46, véi tinh chu quan, d6i tugng nghién ctu khéng cén 1a mét thyce thé riéng biét va cd méi lién hé tuong quan y6i nha nghién ciru. Nha nghién ctu tham gia va 14 mot d6i tugng trong nghién ciru, do vay phuong phap nghién ctru thudng duge sir dung mang tinh chét dinh tinh nhiéu hon. 15Vé co bai, tinh chit gitip phan bigt nghién ctu dinh tinh ndim trong «ai thich vn a8. Viee phan tich, gidi thich phai dura trén yj jy cAch thite giai thich van dé. Vige phan tich, 8} cit cei la mét déi tugng duge nghién ett chi khong uae ae a nghién ct Nha nghién citu sé giai thich v6i tinh cha quan oe ra ung ey danh gid clia nha nghién citu d6i véi hign tung sé co eA hon boy duge tham gia tryc tiép vao trong pham vi nghién cuu (Lincoln va Guba, 1985), Nhu vay, viée thu thap va phan tich dif ligu phai dya trén vi tri cig nha nghién ciru. Nghién ciru dinh tinh cho phép dua vao dé yéu t6 chi quan nhiéu hon so véi nghién cifu dinh lugng va do vay, né phd hyp hon V6i cdc nghién ciru mang tinh chat tim toi, xay dung ly thuyét mdi, - Phan bigt da vao tinh linh hoat cia nghién ctu: Day cing la m6t yéu t5 quan trong trong viée Iya chon phuong phép dinh tinh hay dinh lugng. Trong qué trinh nghién ciru, nhdt 1a 46i véi cdc nghién ctu trong Tinh vye quan ly: va té chite, thudng xuyén c6 cdc yéu t6, vin dé mi bat ng’ xuat hign lim thay 8i ké hoach nghién tru djnh ra ban dau va do d6, 10 ring la nha nghién citu phai biét nim ldy co hoi ma tinh huéng phat sinh ra trong qué trinh quan sat chir khéng chi tun thu chit ché ké hoach nghién citu dinh huéng ban dau. Trong nghién cxru dinh tinh, van dé nghién ctu cé thd thay d3i trong qué trinh thu hién dé sao cho. két qua dam bao sét v6i thye té quan sat (Stake, 1995). Hién nbién rit kh6 dé thay déi-van 43 nghién cu trong cdc nghién ciru dinh hong do di kém véi nd a cde yéu t6 Phat sinh vé chi phi, Trong nghién ciu dinh toby nha nelien cttu cé thé linh hoat trong viée thu thap da ligu, trong khi d6, v6i nghién ci dinh lugng vigc nay 1a rdt kho do no co lich trinh cu thé, chit ché va rit kho a8 thay 48; bang héi, dua thém vioBang 1: Phan biét nghién cru djnh tinh va nghién cru djnh lugng Yéut6 Djnh tinh Dinh lugng Dirligu thu duge — [Dé liu "mam" (tinh chat) DG ligu “cteng" (sé lvong) Phuong phap thu {Chi déng giao tiép vai a6i tung |Thu dng giao tiép voi d6i tong thap dé ligu Inghién cru nghién ciru $6 lvgng mau (d6i {tgng nghién ciru) ze Ind Lon Thu thap di ligu —_{T¥etiép qua quan sat hay hong van Phai qua xir ly ; Tryc tiép tiép xtc voi ngudi ane Méi quan hé urge phong vin Gian tiép Béi canh nghién cru Khéng kiém soat IC6 kiém soat —+ Phan tich dir ligu —|Ph&n tich ndi dung ~ [Phan tich sé ligu véi sy hé tro lca cac trinh xv ly dé ligu INghién ciru cdc yéu t6 tac dong n quyét dinh mua cla khach hang INghién cru hé théng quan tri rdi Migs iro cla ngan hang Vietcomank 1.2. NHUNG THUAT NGU CO BAN TRONG NGHIEN CUU KHOA HOC 1.2.1, Khai niém a) Dinh nghta Khai niém 1a qué trinh nhan thie hay tu duy cua con ngudi bat dau ti nhing tri gidc hay bang nhimg quan sét sy vat hién thyc tac d6ng vao gide quan. Nhu vay, c6 thé ndi khdi niém 1a hinh thir cia tr duy, nd phan 4nh m6t lop cdc déi tugng nhu sy vat, qué trinh va hién tugng thong qua cdc thuge tinh, dic trung, ban chat cua cic déi tugng dé. Khai niém hinh thanh nén sy hiéu biét cua con ngudi vé cdc su vat, hién tugng dugc phan anh. Méi mét khdi niém 1a dénh d4u mét ndc thang cia suv hiéu biét va g6p phan hinh thanh nén toan bé tri thire néi chung. Nha 17Peery ee | ié: Oi nghién etru phai hinh thanh cde “Khai nig ve it ts ear i_ gira cde khii nigm voi nhau dé phan bigt sy vat n “a ie Khie vi 48 do luimg thude tinh ban chét cba sy vat hay hinh thanh khaj pj,, : A § ly luan cho nghién ctru cla minh, nhim muc dich x4y dung co so ly Khéi nigm bao gdm hai yéu t6 1a ndi ham va ngoat dién (hay oj, 20% 18 ngoai dign). Noi ham 1a tap hop tat e& ede dau higu Lim co sé oh vige Khai quat h6a va téch riéng ra thanh mot lép cde dOi twong phan én trong khai nigm. Nhu vay n6i him cta khdi niém chinh 1a Map hop tt og cdc dau higu co ban cia déi tugng durge phan 4nh trong Khai nigm. Vi dy, nGi him cba khdi nigm “con ngudi” Ia tip hgp céc tinh chat: Dong yay biét ché tao céng cy lao dong va biét str dyng céng cy lao dong. Ngogi dién cita khdi niém 1a tap hop tat ca cde déi tugng 06 cdc d4u hiéu néy trong néi ham cia khai niém. Vi du, ngoai dién cia khai niém “sé 18" 1g tap hop v6 han cae s6 1, 3, 5, 7,.. b) Phan logi khdi nigm Khai niém cé thé duge phan logi dya theo nhting co sé khdc nhau, ~ Can cit vaio n6i ham: Cé thé chia khéi nigm thanh khai niém ey thé va khdi niém triu tugng, Khai nigm cy thé phan anh déi tugng hay lop déi tuong ton tai déc lip, vi du nhur “quyén sdch”, “c6 gai”. Khdi nigm trimu tuong néi vé ee die tinh, tinh chit hay cde quan hé eta déi tong 1a nhiing thir khéng t6n tai dgc lap, con ban than cdc d6i tugng thi khdng duge nhic téi, vi du nhu “long nhén di”, “edi dep”, “cdi xiu”, “trung thuc”’. bai nigm khing dinh va Ki nigm pha dinh, Khdi-niém khing dinh 1a khai nigm phan anh sy t8n tai thye t8 eta déi tugng, cac thuge tinh hay cc quan hé cia 46i tugng, vi du nhu “giao dich thong mai’, “C6 hanh vi peas oi Khdi niém phd dinh 1a Khai niém phan Anh st “tc as ca ame: shay quan eda n, eens. cé ys - Gita kha nigm khang dinh va phi dinh t&n tai quan hé frong ‘mg va nguge lai: phi nghia chinh nghia, c6 161 - khéng cé 16i. 18Khai nigm quan hé va khdi niém khong quan hé: Khai niém quan hé la khdi niém phan anh cdc déi tugng ma sy t6n tai cla ching quyét dinh sy tén tai ctla khai niém khac. Vi du: vo va chong, cha me va con edi. Khai niém khéng quan hé 1a khai nigm phai anh d6i tugng ma sy tén tai cla ching mang tinh d6c lap, khong phu thuéc vao khéi niém khac. Vi du: Lugt su, phdp ludt... - Can ct vao ngoai dién cia khdi niém: Khai niga duge chia thanh khai niém chung, khai niém don nhét va khai niém rong. Khai niém ma ngoai dién chi gdm mot a6i tugng 14 khéi niém don nhat, vi du: Tha tudng Anh. Khai niém cé ngoai dién chita tir hai déi tugng tro 1én goi 1a khai nigm chung, vi dy: Lugt, nghj dinh, bd trudng... Khai nigém chung cén duge chia thanh khai niém chung hitu han (ede tinh & Viét Nam, cdc b6 trudng....) va khai nigm chung v6 han (giao dich dan sy... ). Khai niém ma ngoai dién 14 tap hop rong, nghia 1a kh6ng chita bat ky déi tugng nao 1a khai niém rong, Nhing khdi niém rong thudng 1a san pham cua tri tuéng tugng con neue vi du nhu “hinh vudng tron”, “s6 tu nhién lon nhdt”, “nang tién cd”. C&n ctr vao ngoai dién khai niém cén cé thé hiéu theo nghia tap hgp va theo nghia phan liét. Khai niém cé ngoai dién chita tir hai déi tugng tré 1én nhung lép cdc déi tugng trong ngogi dién duge suy nghi dén nhu mé6t chinh thé théng nhdt goi 1a hiéu theo nghia tap hgp, hay ng4n gon 14 khai niém tap hop Vi du: BO Ludt Lao d6ng, vdn ban quy pham phdp luét... Khai nigm c6 ngoai dién chia tir hai d6i tugng tro 1én va ni ham cia khai niém cé thé quy vé cho timg déi tugng dé goi 1a khdi niém phn biét. Vi du, khai niém “con ngwéi” c6 thé hiéu theo nghia tap hgp, lic dé n6 tuong duong voi khdi niém “loai ngudi”, hodc hiéu theo nghia phan liét, khi d6 né kh6ng tuong duong véi khai niém “loai ngudi”. co) Mé réng va thu hep khai nigm Trong qué trinh nh4n thirc ta thuéng str dung céc phuong phap abi lp vi nhau, bé sung cho nhau nhv di tir cdi chung, cai phé bién dén cai 192, cdi dic thi dén cai chung, ci php via n6ichinh I8 thu hep PM rng khéi niém, Mé rong khdi niém 1a is tac logic di tir khéi nigm ‘a ne “ak 11a: ca di nooai dién rong hon, bao ham ng ngoai dién hep dén khai nigm vol Bs Afifniéin Gi neosi dies ala hep Khai niém 1a thao tac logic di tt i nigm véi S ai i nm Tong 4 Kidi nigm v6i ngogi dién hep. Mo rng va thu hep khai nlém gitp tg inh ngi ham va ngoai dién eta khéi niém duge tot hon, to didy yi, thudn Igi cho dinh nghia va phan chia khai nigm. d) Phén chia khai nigm Thao tac logic xc dinh nhiing khdi nigm hang duge bao him trong mét khdi niém logi cho trudc goi 14 phan chia khdi nim. Ta ciing o¢ thd coi phan chia khdi niém 18 thao tac tao ra cdc khdi nigm méi tir m6t kha niém da cho ban dau. Ngoai dién ciia céc khai niém mdi nay 1a cde phan khdc nhau cia khdi niém da cho ban dau, Phan chia khdi niém 1a mét thao tac duge sir dung rat thudng xuyén trong qué trinh nhan thite, Khi nghién ctru mét Iép nao dé gdm nhiéu déi tugng ma tinh chat nghién cig phite tap va cé lién hé chit ché véi cdc dic diém riéng cia cdc déi tuong d6 thi, dé cho don gian, ngudi ta tién hanh phan chia Iép cac déi tung dang xét ra thanh nhiéu phan lop rdi tién hinh nghién citu tinh chat minh quan tam 6 cdc d6i tugng thudc cdc phan lép nhu vay. Lép céc déi tugng ban dau chinh 1A ngoai dién cia mt khdi niém nhét dinh, cdc phan lép cua n6, dén Iuot minh, cling 1a ngoai dién cua nhimg khdi niém nao dé, Thao tac nhu vay chinh la phan chia khéi niém. Tiéng, cdi dic thi, va di tir cdi rien: bién, Mat hinh thize cla cde phuong 1.2.2. Dinh nghia Dinh nghia 18 sy xéc dinh bing ngon ngtt nhdt dinh nhimg die trung co ban tao thanh n6i dung cia khdi niém v8 mét sy vat, hién tugng hay qua trinh, véi mye dich phan bigt n6 voi cdc sy vat, hién tuong hay qua trinh khéc. Néi céch khée, dinh nghia 1a thao téc logic xéc dinh, néu Jen noi ham cia Khéi niém, gitp xéc djnh duge efe di tuong ma kh nigm phan dnb, Dinh nghia e6 vai trd quan trong trong khoa hoe va la bd phén can ban trong moi ly thuyét khoa hoe (Thiétart va ctg., 2003). 20 hese araneent asCéc nguyén tic cla dinh nghia: - Nguyén tic tuong ximg, nghia 14 ngoai dién cua khai niém duge dinh nghia va ngoai dién cia khéi nigm ding dé dinh nghia phai bang nhau - Khong ndi vong quanh - Khéng ndi theo cach pha dinh nies Phai r6 rang, nghia 1A dinh nghia khong chira nhiing thude tinh 6 thé suy ra tu thuéc tinh khac Vi du: Hinh chie nhat la tit gide cé ba géc vuéng Dé dinh nghia mét khdi niém nao dé, ngudi ta thudng khai quat héa, ghép né v6i mét khdi niém Ién hon (ching), rdi tach d6i tugng ra khdi nhig déi tugng khac, chi ra nhiing dic diém co ban cla khéi niém can dinh nghia (dac diém vé loai). Dé dinh nghia khai niém, ta phai thyc hién rat nhiéu thao tic. Cc thao téc thudng duge sit dung 1a so sdnh, phan tich, ting hgp, triru tugng héa va khai quat héa. - So sdnh la thao tac logic nh& dé ta thay duge sir ging va khac nhau gitta cdc déi tugng (su vat va hién tugng). - Phan tich la thao tac logic trong d6 déi tugng duge phan chia ra (trong tu tuéng) thanh cdc phan nhé, cdc mat riéng bigt va nghién ctu cdc thinh phan, c4c m&t dé mét cach d6c lap, nhd vay cé thé biét duge mét cach sdu sic cdc tinh chat va dac diém cua ching. - Téng hop 1a qua trinh két hgp trong tu tuong cdc thanh phan cua déi tuong da duge téch ra béi phan tich thanh mét thé théng nhét. Qua trinh téng hgp cho phép két hop cdc tri thite vé cdc mat riéng 1é cla déi tugng lai thanh mot thé théng nhat, thanh tri thite toan dién vé déi tuong dé. Tang hop chi cé thé c6 duge néu nhu trude dé da cd qua trinh phan tich. Trong qua trinh téng hgp cae mé6i quan hé giita céc mat, cdc thudc tinh khéc nhau cia déi tugng, von bj “c&t roi”, bj phan chia trong qua trinh phan tich, sé duge tai lap lai, nghia 1a 6 day nhtmng méi lién hé d6 duge dé ¥ dén. 21pees 4c dau hiéu, cde tinh ¢ ~ Trin nga 1 au th e gitt lai nhimg déy Rs khéng co ban cia su vat va hign tugng uy tinh chat co ban cua nd. ; cde déu higu co ban trong cée ¢§ - Khai quét héa 1a thao tac cot a dau A aaa i tugng riéng 1é 1a cde dau higu cia tat c8 cde d6i a : m i 6p mh dinh cde d6i tugng. Thao tac ndy thé hign ra nhu la ich m6t sé ce Gi tung giéng nhau (cé mét s6 tinh chat chung ndo 46) thanh m6t Igp riéng. Két hop cdc thao tic logic ké trén theo mdt trinh ty nhat din, mét thao tac c6 thé duge thyc hign nhiéu lan, ta rit ra duge cdc tinh chat, cée d&c trung co ban ctia déi tung, va tach I6p cdc doi tugng 6 cae tinh chat d6 ra khoi cdc déi tugng khdc, nghia 14 ta cé thé tao ra cdc khéi niém. 1.2.3. Ly thuyét Trong nghién ctu khoa hoe, ly thuyét a mét m6 hinh triu tugng dign ta tinh chat cita cae hién tugng ty nhién hay x& hdi. Viée xay dumg, img dung va cach hoat dOng cila ly thuyét khoa hoc tun theo phuong phap khoa hoc, MOt ly thuyét t6t 1a mot ly thuyét c6 thé giai thich duge nhiéu hign tugng, 06 thé tién dodn duge ede hién tugng mdi va duge thye nghigm kiém chimg, Cé hai buée dé danh gid mot ly thuyét. Thir nbat la xem xét tinh hgp Ii cia cée gid dinh, Thit hai la kiém ching cdc dy don cha ly thuyét bing cach so sénh ching véi thyc té. Néu ly thuyét khong the kiém chimg duge thi ta khong thé bac bg hay chap nhan ching va dé khéng phai 1a ly thuyét tt (Thigtart ya ctg., 2003). De xy dung mét ly thuyét méi, nha nghién ctru 6 thé tigp cn theo hung x4y dung ly thuyét mgj dya trén vie kham phd ly thuyét 4 fy dung dia trén kh phé bing thye nehian nee br phwong phip..Tuy Abia ghiém hay két hop ca Kt hap nhiéu phuong php, nhidu ky thu ion aa . ancl 7 ic SU 22dung ly thuyét nhiéu hon 1a dé kiém dinh ly thuyét (Snow va Thomas, 1994). Va dé xay dung mét ly thuyét moi, di kh6ng dat ra uu tién cho phuong phap dinh tinh hay dinh lugng, tuy nhién trong xd4y dung ly thuyét thi phyong phép dinh tinh thudng hiéu qua hon xét vé muc dich cua nghién ctu. Thye té, c6 thé Iya chon phuong phap dinh tinh (tir), dinh lugng (s6, théng ké) hay két hgp ca hai (Bisenhardt, 1989). Xéy dung ly thuyét moi dya trén viée khdm pha ly thuyét: Xay dymg co sé ly thuyét bing kham pha ly thuyét da cé dya trén viée x4y dung mi lién hé gitra (it nhdt) hai nOi dung ly thuyét, hai linh vuc hay nganh ma kh6ng cé lién hé nao trong cdc nghién ctru trudc day. Nha nghién ctru sé rit ra diém thich hyp voi déi tugng nghién ctu duge dat ra. Nhu vay, nha nghién citu sé lya chon mét sé déi tugng ly thuyét trong linh vue hay nganh nghién ctu va do vay, gidi han nghién ctu sé duge mo rong ra nhiéu hon. Ly thuyét méi dugc x4y dyng dya trén méi lién hé méi duge hinh thanh gitta cdc ly thuyét da tdn tai. Két qua nghién ctru sé nhim hoan thién mét giai thich chua ddy di hay gitp nang cao hiéu biét cho nha nghién cir. Viéc khém pha ly thuyét cin duge tién hanh theo hinh thie quy nap. Nha nghién etm cé thé tién hanh bing phuong php loai suy gitta nhiéu linh vyc ly thuyét, vi du nhu sinh hoc, vat ly hay héa hoc. Va két qua cia qua trinh nay 14 mét ly thuyét méi duge x4y dung phu hop trong linh vye ma nha nghién ctru tién hanh nghién etru. Trong nghién ciru khoa hoc, nha nghién ctu can phai x4y dung co sé ly thuyét lam nén tang cho nghién ctru cla minh. Nha nghién ciru sit dung phuong phap nay phai xay dung dugc co sé ly thuyét théng qua qua trinh thu thap va nghién ciru tai ligu lién quan. Day 1 giai doan nha nghién ctru phai tim kiém, xt ly va tom tit tai ligu 06 1ién quan dén y tong, dé tai nghién ctu. Nha nghién cou cin chimg minh duge ring dé tai da chon chua duge ai nghién ciru, hode duge ké thira tir nhing nghién ctru hay nhitng khung ly thuyét trude dé va duge phat trién theo huéng mdi.ea. ThOng tin, tai ligu dupe chia thinh _ ee at Noting: , yéu va nguén thi yéu. Ngudn chinh oe" i ney . ae ay et nghién ctu, cung cap bao co cla nghién ott met n = a Yu, tugng nghién ctra, qua trinh va két gua menien ae igudn thi 4, ngudn duge tom tat, xit ly, ting hop tir pauen hla eu. Mot Dghien chi dura trén nguén tai ligu tit yéu do tai iu thir yeu thudng ge bay theo nhén thie cia ngudi xtr ly, c6 kha ning Khong phan anh che xc ndi dung cia tai ligu chinh yéu. Do vay, naw nghién ctu dung két hop ca hai nguén tai ligu dé lam co sé ly thuyét, Nén Cc bude xay dung eo sé ly thuyét bao gdm: (1) Xe dinh hing i khéa tir giai doan hinh thanh dé tai nghién ciru; (2) Tién hanh tim kid tai ligu dua trén cdc tir khéa gdm ngudn chinh yéu va ther yéu; (3) Doc chon loc lai tai ligu 06 lién quan dén dé tai nghién ciru; (4) Tong hyp tom tt, t6 chire ngudn tai ligu dé dé lam co sé ly thuyét cho nghign ci, déng thdi chi y ghi lai nguén géc cia tai ligu dé trich dan va (5) Rite két ludn tir tai ligu ly thuyét d8 a8 xudt cho dé tai nghién citu cia minh Xay dung ly thuyét méi dea trén thee nghiém: Nha nghién cin kham pha mot sy vat, hién tugng nhung hoan toan kh6ng str dung cie Kién thie da tén tai lien quan dén sy vat, hién tugng dé, Voi phuong phap niy, mt IY thuyét méi duge xdy dung hoan toa doc lap véi ce kién thite trude day. Phuong phip thuong duge str dung 1a phuong phip avy nap. Tuy nhién, trén thy té, nha nghién eu cling khéng thé bo qu hoan todn cdc kién thite efi khi ching ta tinh dén anh huéng ctia cdo you am chét, tinh céch cia nha nghién oft 24luan quy nap sé rat phi hop va cho phép rit ra ¥ nghia tir nhimg quan sat ma trudc do nha nghién ciru chua duge biét téi. Vi dy nhu mét nha dan t6c hoc khi khim phd ra m6t chting tc méi sé khdm pha ra quy tic x4 hi cua ho tir viéc tim hiéu vé ngén ngtt, tin ngudng cua ho. Tuy nhién, khi nha nghién citu biét ring ching tc 46 da durge nghién ctru trude day ri hay c6 méi lién hé v6i nhtmg nén van héa da duge nghién city dén thi sé kh6 c6 thé loai bo hoan toan cdc kién thite trude day lign quan dén ching tdc dd. Duya trén céc phuong phdp nghién ctu dan téc hoc nay, (Van Maanen, 2011) cho ring viée x4y dymg ly thuyét bing thye nghiém cho phép khdm pha cdc hién tugng chua dugc biét dén ma khéng str dung cdc khai niém da tdn tai, dé cho nha nghién ciru kha ning kham phd cdc méi lién hé mdi va cé nhimg gidi thich khéc nhau. Nguyén tic ca phuong phap nay 1a viéc nha nghién ctru phai tham gia hoan toan vao béi cénh nghién ciru. Cdc nha nghién ctu khéng x4y dyng khung ly thuyét ban dau dé dinh huéng viéc thu th4p der ligu va phan tich dir ligu. Hg sé sir dung phuong phdp nghién ctru tuong ty nhu phuong phap cila cdc nha dan téc hoc (quan sat bing c4ch tham gia hoan todn vao va mang tinh trung lap, tham gia thoi gian dai vao béi canh nghién citu...). Cac nha nghién etru cfing wu tién sir dung suy lugn quy nap, tranh viéc xay dung true cdc gid thuyét dé thir nghiém. Buc phan tich tiép theo cia ho 1a dinh nghia khdi niém. Khi khong x4y dyng khung ly thuyét ban dau, xdy dung ly thuyét mi dya trén thye nghiém 14 hinh thite nghién etru nguge lai voi cac nghién ciru truyén théng dya vao co si ly thuyét ban dau 48 dinh huéng nghién ctu. Chinh diéu nay khién cho cdc nghién ciru thc nghiém dang nay khong cé nhiéu. Glaser va Strauss (1967) cho ring nha nghién ctru c6 tiép xtic voi thye dia (thy nghiém) cho phép dam bao x4y dug mét ly thuyét mai hgp 1é va cé nhiéu ¥ nghia. Xéy dung Ip thuyét méi két hop hai phuong php: Nh’ nghién ita tién hanh song song gitta quan st va téng hyp cdc kién thite ly thuyét 25trong sudt qué trinh nghién cag Nha peer a huy dong che bee va cde tai ligu lién quan d&n d6i tuong nghién ctu cla minh, sayy trén kién thie nay 48 rit ra ¥ nghia cho cdc quan sét thug nop. _ minh va tién hanh phan tich song song gitta dir ligu thye nghien thuyét. Viée phan tich dit ligu duge ue hign cing véi Vige 59 . cde kién thie ly thuyét co sé ban du. Nhu vay, céc phan an nghiém sé vimg chic hon nh nhimg céng trinh nghién ctu iy trude d6, Ly thuyét méi sé 1a sy két hop cia cdc céng trink nahin truée day véi nhing phan tich thyc nghiém duge thye hién trong trinh nghién cizu. Phuong phdp nay cho phép hoan thién va bé sung kién thite da tan tai. 1.2.4, M6 hinh MO hinh 18 thé hign méi quan hé 6 tinh hé théng gitta céc nhigg M6 hinh thé hién quy luét cia hién tuong sy vat duéi dang don gin bo M6 hinh nghién ciru thé hign méi quan hé cia cde nhan t6 (con goi lick bién) trong pham vi nghién ctu. Méi quan hé nay can duge phat hign kiém chimg trong qué trinh nghién ciru, V6i nha nghién citu, sau khi c6 cau héi nghién ctu cdn phai xi dinh dinh huéng nghién ctu, M6 hinh sé gitip x4c dinh cée nhdn th bi Tinh vye can thu thép thong tin va xéc dinh méi quan hé cdn phén teh kiém dinh gitra cdc “pién”, Cac thanh phan co ban cia (bién phy thse), (bién d6c lap), (1985); (3) Méi mé hinh bao gdm: (1) Nhan t6 myc Wi du: Nang Ive canth tranh nganh; (2) Nhan 6 te dt vi du: 5 lye Iugng téc dong trong mé hinh cua Pott quan hé ciia céc nhan t6 - die bigt 1a quan hé gid a 26