KARAMAN-OGULLARI HAKKINDA iki AGIT Pror. Dr. Feripun Naviz Uziux 1071 Malazgirt savagmdan sonra Anadolu’ya gelen hiiyiik Tiirk agiretleri arasmda Uguz Tiirkmenlerinden Salur Kabilesi, Kink hoyundan olduklart séylenen Karaman-ogullani, biiyiik Alaeddin Keykubat giinlerinde (616/1214 - 634/1236) Toroslarm Ermenek ile dolaylarma yerlestirilmislerdir, Selguklularm tarihini yazan Ibni Bibi gerek biiyii gerek bumun kisaltshms Farsca tarihlerinde Karamanhlarm dedelerini -Kamereddin ili dedikleri yerlerde~ kémiirciilik ettiklerini, daha sonra yol kesmeyi ig edindigini yazmaktadsr '. ‘Tarihgi Cenabi (Mustafaynm Karaman-ogullarr’nm asillarm Ermeni géstermesi, hichir asla dayanmamaktadir®, Giinkii eger biyle olsa ciiliigiinii yazdig gibi bu durumlarm da idi, ibni Bibi, onlarm kimi belki daha kiigiiltiicti, daha algaltier sdzlerle yazardi. Bir tek tanskla bir in bagmda bulunanlar: kétiilemek hakka, insafa uymaz, Bundan erinde dedildir. agite Gtiirii Cenabi’nin ileri stirdiigii bu iddia y Anadolu’da, Selguklulardan sonra kurulan beylikler a giicliisii, Osmanhlardan sonra Karaman-ogullan idi. Kendilerini Sel- mda en cuklularm m 1 diye tamtryorlardy. a wls OUTS Slld st whys Slag oay SOLE oy 4! W500 pred obs La S OTH ssh yty HF csso Gals Ci Slabl y She Sokgsls a SGT clay S ye le out gai oli amgur. Arabga 2 eilt olarak yazdie Istanbul kitapliklarm Dye cae GY Vey te ses sol ® Cenabi Mustafa, 111. Murad devrinde tarihinin ade ely Yly Qh Sgt got No. 3099, 3100., Asir Ef. No. 608. Kasalulmag cevirisi igin Bk. N. Osmani No. ell, Osman 3097. Hammer, J. v. Ts hi, Ata Bey cev “Rum Selguklularimin bityiik padigahi Alaeddin zemammda - Ermeni kavminden oldugu halde- Seyh Baba Elyas’n (Cenabi 213) en mutaassip taraftarlar sirasma gecmis olan Nur Sofi (Cenabi 213) Kon- ya’ya gelip yerlegmisti.” Goriilityor ki Hammer, bu Exme Bibi gibi o zemam iyi bilen, Karam: isi, c. 1, 8.237: ‘den dénmelik igini benimsiyor. Halbuki, Thni lara diigman olan bir kimse, buindan siz agmyor ‘nin kaynaji bilinmiyen tek iddiasim kabul ediyor, da ondan 300 yil sonra gelen Ce Uzluk.68 FERIDUN NAFIZ UZLUK Basta Gazmeliler olmak iizere diger Tiirk hitkiimetlerinin, bu arada biiyiik Selguklularla Anadolu Selguklularmm Farsgay1 devlet dili olarak kullanmalan, Tiirk dilinin zararma olmus, givzel dilimiz yabancr szlerin etkisi altmda kalmigtir. Karaman-oglu I. Mehmet Bey 10 Zilhicce 675/13 Mayss 1277 yilnda Cimri ayaklanmasi dolayistyle Konya’y: ele gegirerek Tiirk dilini resmi kabul ettirmek igin dellallar tinletti, etrafa fermanlar yazdirdi: Gage OMe Gales ISL y Sys dl yays godldar GAT got (Mufassal Selcukname, s. 696) . Simdengeru hig gimesne kapuda, divanda, mecaliste, seyranda Tiirki dilinden éxge siz séylemesinler. 3S imdi dil devrimlerinin en énemlisini Mehmet Bey yapmis, bu ugur- da bagim vermistir, Toros dajlarmda Karaman-ogullar’'ndan Varsak yahut Farsak Tiirkleri de oturmakta idi. Varsagi denilen bir ezgileri (besteleri) ol- duguna gére halk musikisi bakimmdan ayn: dnem tagr. Bulgarday denilen yerlerde bu Tiirklerin oturduklarr, ayrica kendilerinin Hiristryan, Ermeni inanemda olduklar diisiiniiliirse Karaman-oglu konusu birgok yénlerden dikkatimizi ceker. Bunlarm Babailere nisbeti oldugu hakkinda Sakayik gevirisinde bulunan gu kayrt ile Karaman-ozullarr’nn gerek bize kadar gelen rivayet- ler, gerek onlarm gelenckleri Babai olmadiklarim gisterir ise de Kara- man’m babasi Nure Sofi adinda birisi olmas: dikkatimizi geker. Her- halde bu yénden de incelenmeye deger.* Osmanh tariblerine bakilacak olursa Karaman-ozullant hakkinda yakigiksr sizler yazdiklan gériiliir, Halbuki daha I, Murat zamanmda, Osmanh Beyi’nin kendi kizint —adim bilmiyoruz, ancak Nefise Sultan diye séylenmektedir— 780/1378 yilnda Karaman-oglu Ebiilfeth Alaeddin Bey’e verdizine gore bunun, tarihgilerin yazdigr gibi olmamasi icabeder, Boylelikle Karaman-oglu UH, Mehmet Bey Osmanlilarm kizindan dog- dugu gibi bu zatm oglu UL. Ibrahim Bey’e de U1, Murat bacisi, Gelebi ® Seyh Mublis Baba ki Yunai lyas’in_sofilerinden Nuretti Karaman adi tabtma iclas eyledi (Sakaysk cevirisi, istanbul, 1268/1852 s. 23) deniyorsa da bunlar nihayet rivayetten ibarettir, elimizdeki tariblerde héyle bir bilgi yoktwr, Ancak Nuret- tin-i Sofi’nin yahut Nure Sof'nin Karaman'm babas: olduge béylece de anlasilmaktadir. "da (Anadolu’da) 6 ay padigah olduktan sonra Baba yaginda bir oghint YunanKARAMAN-OGULLARI HAKKINDA IKI AGIT 69 Mehmet’in kui Ialdi hatunu nikah etmesi, bundan ibrahim Bey’in 7 oglunun dogmasi; Mchmet Bey’in Karaman Bey admdaki ogluna yine II. Murat’m, adim bilmedigim kaz kardegini verip kendisine Germen sancagim bajaglamasi? cok ménahdir. Karaman-ogullarmm Osmanhlara kw verdiklerine. dair tarihler highir bilgi vermezler. Karaman-ogullarmm mimarhk amtlar da diger beylerin yapitlarm- dan daha bagka bir évellik, bir baska giizelliktedir. Paralarmm iizerindeki yanlar, onlarm istifleri d cekmektedir. ayrica goziimi Bilime verdikleri deger, yuvalarim devam ettirmek suretiyle gisterdikleri dikkat, kendileri tara- fndan. da medreseler, Kur’an okunmasi, ezberletilmesi ign Dariilhuffaz denilen yerler, képriiler, tekkeler, zaviyeler, su tesisleri, hamamlar, imaretler meydana getirmisler ki djiilmeye dey iklular zamanmda agilmis olan bilim. yasamistir, Karaman-ogullarmda, diger Tiirk hiikiimetlerinde oldugu_ gibi memleket Bey ailesinin miilkit sayihr, en biiyiik kardes merkezde oturur, diger kardeslerle bunlarm gocuklari yaslarma_gire bellibash schirlerde Valilik ederlerdi. Zenginliyen, gerisi gofalan ogul, emmisine yahut babasma karg: gelir, asker geker, kanh bogugmalar olurdu, Bunlari ¢ok defa ya komgu beyler, daha gok da Osmanhlar, kiskartlar, memle- ket ve halk, kan, ates iginde kali, dlen b olur, digerlerine komgu beyler kizlarmi verirler, fakat buna kargi o dolaylarm en iyi kalelerini, sehirlerini uzun yahut kisa siireli olarak o hitkiimete birakird, iin yerine birisi hitkiimdar Halk eski ahgtiklani hiikiimet yerine yeni gelenden hognut kalmaz, sikayetler baslar, yillar gegip zaman gelince verilen yerleri istediklerinde, 1K bag ve ayak uclarmdaki mermerlere kazlms kitabesi sdyledir. man Bey'in mezar1 Edirne’de Dariilhadis Medresesi bahcesinde olup mezarin tolls poe eel pelos G Wl dl aby J Ay Gl’le é ht y dh og Buna gére Karaman-oglu IL Mehmet Be glunun adi da Karam Cocuklart olup olmadiji bilinmemektedir. (Karaman-ogullar: hakkinda taslara kazl- nus belgeler “Vesaik-i Mahkike”, Halil Ethem, Osmanl Tarih Enetimeni Mecmuast, s. 877, sayia 14) ots He ke BY70 FERIDUN NAFIZ UZLUK Osmanh tarihgileri kiiplere binerler, nankér, ckmeksiz, kendisine edilen iyiliZi bilmes gibi sdzlerle Karaman-ogullarm: kétiilerlerdi, Selcuklularm olduga kadar Anadolu Beyliklerinin de ha igbu kardes kavgalarr son vermistir, Bundan étiirit Osmanhlar kardes- lerini, hata ogullarm, babalarm bogdurup éldiirmekten baska gare bulamamuslardir. Bu bir yandan iyi olmanug, fakat Sbiir_yandan Osman- yatlarma hi devletinin uzun yillar yagamasmm hazirlamigtir.? * Karaman-ogullan’ndaki Edebiyat cahsmalart hakkinda hildiklerimiz de cok fazla degildir. Latifi tezkires iile Sehi Bey tezkiresindeki bilgile: R¥irdinli Hact Kemal’in tek yazmasi Beyazit Genel Kitaphynda bulunan akit layida bucakta kalan baz antolojilerde Karaman-ogullar iilkesinin le, Camiiinnezair’deki manzumelerden ibaret kalmaktadir, Vakit sairlerine rastlanmaktadw. Babast LI. Mehmet Bey'in Antalya dniindeki sehit diigmesinden sonra® 27 Safer 826 /10 Subat 1423 Sah giinii aym yerde IL Ibrahim Bey dedelerinin sckisine oturmustur. Ibrahim Bey’in 868 yihnda oldiigii Karaman’daki imaret yanmda bulunan tiirbesinde simdi calms olan kabir tagmda ki ah olduguna gre tam 41 yil hiikiimdarhk etmis oluyor.” 5 Kanunname-i Muhammedi (Tarih Eneiimeni Meemuass, say: 14, s. 27) syle der : Ve her kimesneye eviidimdan saltanat miiyesser ola, karmdaslarm nizam alem igin katletmek miinasiptir ; ekser ulema dahi teeviz etmistir: anmla © Karamanoglt IL. Mehmet Bey’in dliim yih kesin olarak belli deg Kitaphginda bulinan 945 no. lu bir kitabin iistiinde gdyle bir kayds, iisdat Sitheyl Wnver haber verdi. Farsga olan bu ibarenin Tiirkcesi séyledir : Sultan oglu Sultan Kara- manoght Aldeddin oglu Mehihet, Tanrs diigelisine rahmet etsin, dimyadan 27 safer 826 sah giini gigui; Antalya mevkiinde. Bu, 10 subat 1423 milédi yshna rastlar, Bu yaalarm alunda “Emirlerin ve zamanin Meliki Ebrarm iyisi Karamanoght Aléeddin glu Mehmet oflu Ibrahim Bey cults etti, Devleti devamh, dmrii uzun olsun, bildirilen bu tarihte”. 7 Karaman-oglu II. tbrahim Bey 868/1464 yilnda Kavale kalesinde élmiig, cesedi Karaman’a gétitriilerek saghmda yapurmg oldugu imaretin bitigigindeki tiirbeye mail olalar. Ayasofya gomiilmiistiir. Kabir tagmda: eetll gall a sHilly pgm (3 UidlIodh Galblage Jas MAA Bley g (2 ost TQ wy OE Be DS y ue yy lal (4 yauist vardir, Halil Ethem Bey'in Schbal dergisinin Mart 1327/1911 taribli 36 sayssimda Mille Eserlerimis Nasi! Mahvoluyor baghikh degerli yazisimda bu tirbede bubinan 3 sandukanm kazmalarla tahrip edildigi eski, yeni durtmlarim gsteren resimlerin yan yana gériilmesinden anlagthyor. 16 yil nce ~bu yetmex gibi- Ibrahim Bey'in bagmndaki tagt bile calmalar, sair Egcefin: “Fatiha ben istemem tek galmasmnlarKARAMAN-OGULLARI HAKKINDA igi AGIT a Sairler tezkiresi sahibi Latifi, verdigi hiikiimler, ileri siirdiigii diisiinceler bakimindan kendi cagmmin, hatta ondan sonra gelen devirlerin idir, Konya’h Nizami’den siz aguit yerde sayih elestirmenlerinden b syle yazar: “Seyhinin (Kiitahyal)) siirleri ile Ahmet Pasa’nm gazelleri 0 zama- na kadar ragbette, revacta idi. Nizami zuhur ettikten sonra bunlarm, eski gairlerin, sdhret pazarma kesat verip ragbet yiicelizinden diigiirdii; Anadolu’da eskiden gelip gegen sa Jerin kendi zamammna gelinceye kadar ga ip devrin niikte anlayanlan eski sairlerden ziyade Nizami’nin siirlerine ragbet edici olmustu, Tabiatmm. kuvveti, kabiliyetinin genisligi ile az zamanda cok kemale kudret hretini de heryerde iin salan, parmakla gisterilen olmustu, Hatta Nizami’yi; Merhum Mahmut Pasa Fatih Sultan Mehmet’e, Nizami’nin nazmmdaki_ gitzel tabiatim, birgok marifetleri oldugunu da tarif ederek sir yoniinden de Ah- met Pasa’ya iistiin tutunea Sultan Mehmet, onu gérmeyi arzu ederck kutln esigine davet etti, Rahmetli } ol tarzmda digerlerine distin bulmus, siirdeki_ 5 ‘den fazla daha sami dahi Ahmet Paga’ya iistiin tagumy” misrama rahmet okutturmas, memleketimizdeki tiirbelere, mezarlara, ne kadar sayin oldugumuzu gisteriyor. ce oglu oldugu igin kendisinde biiyiik bir erkeklik giteii oldu- Guna inanan halk, dzellikle yeni gelinler, boy abdesti alarak ‘yanlarmda yagh hammlarla birlikte bu tiirbeye gelip Ibrahim Bey'in ruhuna 3 thls bir Fatiha okuduktan sonra rahmetli Beyin Kabir topragindan yalamaktadwlar, Aradan gegen 500 yil igerisinde bu devamh toprak yalamast, mermer hamurundan yapilimg olan kabrin bag ttetinda ay seklinde cukur meydana getirmistir. Ibrahim Bey’in erkeklik giiciinii artirmak igin kendi gajmm hekimlerinden Karamanh Mahbub oglt Hekim Begir Celebi, “Mecmuatiil-Fe- vait (faydalar mecmuas) adsyle Tiirkge biiyik bir Tsp kita yap Karaman padisahina stinmustur. Ibrahim Bey'in o kitaplarda yal. ikiglari kulland:im bildirmesi ve 7-8 ofluna karg bir de kazt olmasi halkta béyle bir inang meydana getirmig olup taze gelinleri cocuklarimin erkek olmasmda Ibrahim Bey’in mezar topraganda bile kudret ” oldujuima inandimstir. Paris'teki Bibliotheque Nationale’de bulunan adi gegen ‘Tip Kitab: (Supplement Ture No: 234) mikrofilme aldiitmgtr; bu film,, Ankara ‘Trp Fakiiltesi Tap Tarihi Enstitiisiinde bultmmaktadyr. Baska yazmasma diinya kitaphk- larmda, Tiirkiyede igerisinde olmak iizere, tesadiif edemedim. Ibrahim Boy éldiigii zaman géyle bir kit'a yaznuglar = Emr geldi gin Karaman Hamna Verdi rahu ram olup rahmanma Sahlardan ben de tarih istedim Didiler rahmet 0 adil eamma Bu kann, Fatih kiitiiphanesi No: ‘isdat Siihey] Unver haber verdi. S'de kayith kitabm kapajmda gdriildiigini72 FERIDUN NAFIZ ULLUK gelmek amaci ile Kasur Kasidesine Lal, Giines matlagh kasidelerine, 7 tane makbul gazeline, ince dikkatler, nadir sanatlarla nazireler sdyleyip maksadi tarafma yani Istanbul’a dogru giderken yolda dlmiistiix”” de- mektedir® (Létifi Tesk. Istanbul, ikdam Mtb. 1314/1898, s, 337/38.) 44 yil énce okudugum bu ibaredeki bilmeceyi cézmek igin kimlere sormamugtim. Oyle ya Ziya Pasa Harabat’inda (c. 1, s. 1.) Eslafda Ahmed-iit Necati Avare-i Dilsikeste Zati ‘Tiirki suhanc temel komuslar Gergi temeli gitzel komuslar itmekle lisammz tagayyiir Ol siveyi giig bize tasavvar Mazmunlari gerci pek metindir Elfaz da ol kadar getindir demiyor mu? Tiirk diline Ahmet Pasa’mn, Zati’nin, Necfti’nin temel koymadii artik bugiin bir gercektir. 1291 /1874’de basilan Harabar'larla aramizda 90 yilhk bir sitre var, Bu, 0 zamanin inanerdir, Peki ama nasil oluyor da Mahmut Paga gibi hem sair, hem de siir- den, edebiyattan anhyan bir kisi Konya’h ge iin alm Ahmet Pasa’ya iistiin tutar. Biitiin bilgiler gibi siir de, giizel sanatlar da kendinden yillarea ami’yi, iistat diye ance islenmis, iistinde calgims bir emekle gelisir. Eger Nizami, Ahmet Paga’dan daha biiyiik bir gair ise, 0 halde Nizami’den ince Konya ile dolaylarmda baska biiyiik gairlerin yetigmig olmasi, onlarm kalemleri, géniilleri, dilleri ile incelmis, gitzellesmig bir Tiirk dilinin bulunmns olmasi gerektir. ‘Ancak biyle bir ortamda siir, giizel sanatlar ileri gider. Konya’mn yetistirdigi bu gairler acaba kimlerdir? Tiirk’lern garip bir tutumlart vardir ki milletimizin aleyhine olmak- tadir: Devrin istedigii geyleri Svmek, yasak ettigi geyleri yermek. Mes misliimanhga kabul etmemizden sonra, eski Tiirk gelencklerini, kopuz- larla cahmp ¢agrilan bir cok siirleri, deyigleri, ezfileri biisbiitiin unut- makhimz gibi. ‘Acaba Karaman-ogullan zamammnda baska biiyiik gairler vardi da sline 872/1468 “de diigmesi fizerine birer onlar bu iilkenin Osmanlilarn ® Bir anlatisa gore Konya’dan istanbul’a giderken yolda ~padigahm yamnda fin kazanacajondan korkanlar tarafndan~ zebirlettirilmiglerdir.OGULLARL HAKKINDA Iki AGIT 7 KARAMAD késeye mi atukmg, sahipleri yazdiklarm saklamya m_ mecbur tutul- y si’nde bulunan biiyiik camii, 1300/1883 yillarmda harap olmus, eski padigahlardan Sultan Alaeddin Keyku- pat’m camisinin tamiri icin valinin istanbul’a, Mabeyne yazdiji mek- tuplar cevapsz brakihmstir. ibrada’h olup Mithat Pasa’y: muhakeme eden kurulun baskanhgnt ée ugramis olan Sururi yapmak gibi tarihin affetmiyecegi bir talihs Efendi; vezirlik riithesi ile Konya valiligine gelince bu ihtisaml: biiyiik camiin érenlesmis durumunu gérmekle Istanbul’a yazilan mektuplarm sdyle bir yaza yazmng = miisveddelerini okuyup kendi Alaeddin adh kisinin yapurdig cami harabeye dinmiis, tamiri igin irade ricasmda bulunulmug. Cevabr gecikmemis, cami tamir edilmis, Konya’nm yiize gelenlerinden Agar nazar (Simdiki Toprak Mahsulleri Ofisi gibi bir kuramdur) Mecidiye-oglu Tahir Paga’mn bu onarmm: anlatan manzumesinde Abdulhamit’in, Sururi Pasanm, Tahir’in adlani_yazih oldugu halde, Sultan Alaeddin’den ufak bir igarctin bile bulunmamast, siiriip gelen bu korkunun yaman bir drnegi, acikli bir tamgudr. Dileriz ki milletimizi, tarihimizi, serefimizi yok eden bu korkular, bu tirkiintiler basimizdan def olsun. * Sehi Beyle Latifi tezkirelerini, Egirdirli Haat Kemal'in Cami-al Nezdir antolojisini kag defa okuyarak Orta Anadolw'nun bu gaga ait edehiyatgilarim tanmmak istemigtim, Sehi Beyde (s. 125) Kami diye bir sair ismi bulunuyor ki Seyh Cemal Halife’nin akrabasmdandir, Bu acaba Comaleddin-i Ishak m1? Oyle ise seyhimiz 923/1517'de dlmiistiir, Bir de Halvetiye ulularmdan gait Seyh Cemali var ki Mevlana’nm Mesnevi’sin- irler, gazeller gevirmistir, Bunlardan den, ula Divanmdan basart ile meydana gelen bir yazma, ézcl kitaphimdadi, Bu son kiginin dliimii 899 yahut 912/1507 dir, (M. Tahir: Osmank. Miiellifleri, c. 1, 8. 51.) Latifi tezkiresinde (s. 259) Fahhar admda Karaman-ogullan ile IL. Murat zamanmda yagams bir sair_yazthdir, Fehhar “563” miibalaga fle kendini Sven anlamina geldigi gibi, balgiktan diiziilen ganak testi, bardak anlmana da gelmektedir. Fehhari “est3” canak, gimlek, testi, bardak diizticit demek oluyor. (dhter?, Istanbul 1310, s. 750). dir, birgok sairlerimiz gibi meslekini_mahlas Bana gére bu zat t olarak almigtir.4 ERIDUN NAFIZ UZLUK Latifi, bizim gimlekgi sairin gok siirleri, ilahileri oldugunu soyliiyor, ilahileri ihtimal Yunus Emre yolunda yazilmistr, ancak tezkire sahibinin getirdigi ornekler gairimizin kudretli, parlak giirlerinden degil. Karaman-oglu {brahim Bey'in Karaman (Larende) deki imaretinin vakfiyesinde tamkhk edenler arasmda Mahmut oilu Himar diye bir sair var, (ismail Hakki Uzungarsi makalesi, Belleten, says 1, s. 105). * Karaman-oflu LL, Ibrahim Bey’in 868/1464 yihnda dliimiinden sonra cariyeden dogan en biiyiik oglu Ishak ile Osmanh kr Haldi hatundan olma diger 6 cocugu arasmda siddetli bir kavga basgistermis, niha- yet Ishak’tan sonra en biiyik oflu Pir Ahmet Bey, Fatih’in yardium ile Karaman tahtima oturmus, hatta bunun igin Kayseriye sehri bil kendisine verilmis, lakin 872 / 1466 yilnda onun ayaklanmy olmast ileri stiriilerek Konya ile dolaylar1 Osmanh iilkesine katilmsur. ® * Agikpasazade Ahmet Agiki, tarihinde (istanbul, 1332/1914 s, 170): Padigah dahi Karaman’a yiiriidii, Karaman-ogullart kagtilar, Laren- de’ye vardilar, padisah dabi Konya’ya vardh, am fethetti. Kavale’yi dahi hett 19 Yiiriidii, Larende’ye vardi. Birbirileriyle tamstilar, dahi Pir ® Kayseri’ de simdi lckale denilen yerde bityiik kapinm tistiinde iki satur halinde ix kitabedir, Kligesini fotograflar kasmunda sunuyoruz, Anlami gudur : “Padigah yiiziime bakap buyurunca, Kayseriye kalesi onarildi; 0 sultanm adi Muhammed Handir, Onun saadetli saray: Bagdat sehri gibi gen olsun, Bendesi Pir Abmet’in eliyle bu yap1, bu kale kuruldu; eger hieri tarihi benden sorulursa 870/1466 yaldar, 0 Kavale kalesi, Halk tarafindan Gevele seklinde séylenen, herhalde ashun Kavale olmast icabeden bu kale, Konya’nin tam bats tarafindaki Takkelidag’m tepesinde idi. Paris'teki Bibliothéque Nationale’de tek yazmast meveut olup tarafmdan gevirmesi ile birlikte ash bastirilan Tarih-i Abi Seluk der Anatoli: adm koydugum eserin 36, sahifesinde de bu kale icin syle denmektedir: Kavale kalesi biiyiik bir lokma olup Anadolu’ memleketlerinin kilididir. caf SIS, Obs po dlbbe sales Swrlke § ab BLS pildle (6. 89) cel py WIS, Cu 5 RD SE oy IS Fatih Konya’y: aldiktan sonra burasim yikap drenlestirmigtir. Kaz yapilmas: gere- ken dnemli bir yerdir. Onemli belgeler elde edilecegini sanmaktayim, Bu kalenin poyraz tarafinda bir tepe daha vardir ki halk tarafindan Karaburga denilmektedir. Bilindigi iizere Burg Almancada kale demektir. Anlagilan bu siz Haghlar seferi strasimda Alman- lar tarafindan konulmug oldug getirmektedir. unu, yahut onlar tarafindan kale yapildiim hauraKARAMAN - OGULLART HAKKINDA IK AGIT 5 Ahmet kagti, Karaman sipahilerinden padisaha getirdil boyunlarm vurdular, Padigah, Mahmut Paga’ya eyitti : Turgut oglunun kandaljm bil (nerde oldugunu dgren), dahi buyurdu, z0- rine var dedi, Turgut dahi Bulgardagi’na kagmiglardi, Mahmut Pasa haberlerin dahi aldh, tizerlerine yiiriidii, bunlar dahi duydular, kagular, Mahmut Pasa dahi yetip alabildiini aldt, ahnmayam vilayetine girdil ti kim Larendi nbul’a evler siirdiiler, hem Konya’dan dahi siirdiiler, Elhasil bi i nayiden Mahmut Pasa evler siirdit. ‘a vardilar, . Padigah emr: Vezir-i Rum Mehmet Pasa eydi Devi dir dedi, Bu Rum veziri, istanbul miistak idi kim ehl-i islam: ineide idi. tli sultamm! Mahmut’un siirdiigii hem nm intikamm almaga gayet ulvan Mehmet dahi dedi eyim dedi. Var imdi nice yazarsan yar, Elhasil Larende’den, Konya’dan iy evler almaktan muradi, chli islamm evlerin yakmakts, Larende’yi séyle i kim Mevlana Hiidavendgar’'m = oglunu bile siirdii_ kim ol Emir Ali oglu Ahmet Gelebidir, Ethasil Rum Mehmet, padi ah emrinden ziyade evier siirdii. Ahir oldu kim Karamanojlu ile barigir gibi oldular, Konya ile Kavale fetholarak vilayetin hisarlarma er kodular, Berkittiler, gittiler, Karahi- sar’a (Afyon) qktilar, padisah buyurda, Mahmut Paga’nm adi, otagim basa yrkular, cephanesini kendi hayvanlarma yiiklettiler, padisahm cephanesine katular. Verir Rum Mchmev’in, evvelki seytanhi budur kim, Mahmut Pasa gibi tedhinli veriri, padisahin kapisimdan reddettirdi. Yani kim Istanbul’ un acisim (intikammn) ala, hem bu seferin evvelinde kim Képriilii oflu Mchmet Efendi kim kadiaskerdi; Rum Mehmet azlettirdi, Mevlana iddin Vildan Efendi Kadvasker oldu, Siiriildii Mahmut Pasa kapidan Trak oldu o sevgili tapudan M Ahmed Abid Celebi Mehmet Gelebi’nin oflu Mahmut Gelebitnin oflu Emir Ali Gelebi?nin of Gelebivdir. Ahmed Abid Celebi kadibklarda dolagms, Astanbul'da élmiis i, Molla Cami’nin Nefahatiil-Uns adh kitabm Bursah Li cevirisinde vardir. Lstanbul, 1270/1853, s. dltan Veled’in oglu Semseddin Emir Abid Gelebi’nin oglu Ahmed Abid Hal ter- tarafindan yapilan16 FERIDUN NAFIZ UZLUK Vanp Has kéyiine oldu miicavir Halas oldu toruk tapudan Bap. ~Am beyan eder kim Vilayet-i Karaman’a padigah tekrar les- ker génderdi kim o vilayetin ciimlesin zaptedeler, hem kimi génderdiler. Padisah, veziri Rum Mehmet'i gonderdi kim : Karaman-oflunu var ol vilayetten siir qukar, dedi. Hem padigah kendi kullarmdan yoldas kogtu; Anadolu beylerinden bir nice sancak kostu, Rum Mehmet yiiriidii, Larende’ye vardi, mes mm soydurdu iiryan ettirdi, Larende’den vardh Erefli’ye aku. Ereg- linin vilayetini harap etti. Ol vilayetin halki egitti : Bu Allah Rasuliiniin vakfidir, imdi sen bunu béyle harap ettin, ya Medine-i Rasiil fakirlerine bu vilayetten nafaka varmaz, sen Allah’ Rasuliime ne cevap verirsin dediler. Bunun gibi sz diyenleri dldiirdii, Andan sonra vardi Varsak vilayetinde Oyiiz Bey derlerdi, anm iline girdi. Karaman’dan haram kisbi (hakswz olarak halktan toplanan mal- lam) Oyiiz Bey vilayetinde tag arasmda (daglar arasmda) doktii gitti. Varsak dahi geldi Bu komsumuz Karamanh angadir, bu Rum Mehmet bunu bize getiri virdi, iyi keremli kisidir dediler. Nazim Fesat etti ziyade garhe fani Dokiile kanlar ola cok zi Bu bli islam igre dol Nicelérin gide dini imam Yikildi Karaman bozuldu iller Biiriidit alemi zulmiin dumani au le kan yan eder kim Ishak Pasay: Hiinkar tekrar Karaman’a , Karaman’da neyledi. Hiinkér, ishak Paga’ya emretti : Sen var Karaman-oglunu ilden grkar dedi, Ishak Paga yiiriidii, Larende’ye vardi, andan siirdii fgel’e girdi. Karaman-oglu kag Uzun Hasan’a ‘gitti, Tshak Pasa Aksaray’a geldi, padigahtan emir oldu: Aksaraydan ev siir Istanbul’a getir diye. Ishak Pasa, padigahin emrini yerine getirdi, simdiki halde Aksarayh mahallesi kim vardir, tshak Pasa siiriip getirdigi halktur, (Astkpasazade Tarihi, s. 173.)KARAMAN - OGULLARI HAKKINDA IKI AGIT 7 Gariilityor ki, Osmanhlar, hiitiin zuliimlerine ragmen Karaman memleketlerini ele geciremiyorlar, Ahali Rum dénmesi yahut baska dinden Islamhga dénmiis Ishak Paga gibi zalimlerin yaptifa kétiiliklere gégiis germeleri, sab etmeleri, yurtlanm sevdiklerini, diya nimeti igin sevdiklerinden vazgecmediklerini gostermesi bakummdan Tiirkiin biiytik hasletini gésterir. * Simdi Karaman Tarihi yaar Sikdri’yi dinliyelim : “Sultan Fatih Mehmet gehre kondu, Karaman-oglu’nun saraylarmt yikup yerine bir hisar yapti ki her kulesi asumana erisirdi, Diledi ki sehri yakip katliam ede, Ulema icazet vermedi, istanbul’u yeni almst, amurat eyledi ki ciimle halk Istanbul’a siire. Defter ile sehrin iginden 31 bin miisliiman evi, 7 bin: kafir siirgiin eyledi. Andan gecip Aksaray’: siiriip Istanbul’a gétiirdi. Tefsire muktedir 300 seyh, vaw, miiftii, alim, abit siirdii, Lakin bunlar istanbul'da sakin olmayip 3 yildan sonra kagip yine geldiler, ~ Sultan Mehmet gadaba gelip Ahmet Pasa’y: ginderdi, Gelip Lar i atege vurup, yakip, yrktp harap eyledi. 117 mahalle, 4 selatin iyi, 307 vakit mescidi, 29 hamam, 4 medrese, 7 hanikah (tekke) ciimle harap edip koyun, kuzu siirer gibi oglunu usagim Sniine bnrakaip seyh, ulema, fukara (dervis) feryat ederken 20-30 bin adem Karaday dibine celbedip kendisi, gizlerine kars ol ziba (giizel, zarif) saraylan, késkleri, Cami-i Sultan's, Cami-i Nizamgah’, Cami-i Kag’i (Sircalt), Cami-i Hasan Basri’yi, Cami-i Karamani’yi... ciimle gchri yere beraber edip andan sonra déniip 17 bin er ile bu denlii fukaralanyayan olarak ofluile, ugaga ile dive dove siirmeye basladi. Gégez-offlu bu zulmit gériip aflaya aglaya Bulgardaj’na gap sehre olan zulmii sikayet ‘edip Karaman ogullari beyleri ile séyle a¥lastlar ki cihan feryat ile doldu. Gégez-oflu eydir (sdyler): Simdengirii bizim diriligimizden élmemiz yefdir, 8 bin Bulgar’m Senkendaz askerin * cem edip 4 bin de Uguzoflu ap 12 bin er ile gar 1 Varsagin Senk Enda Jarda sapan tag atarlard, On Toroslarda oturan Varsaklar yahut. Farsaklar, savag- Jeri kendileri Ermeni dininde iken sonradan miisliiman olmuglardir. Farsaklar meshur Nurottin-i Sebit'in ordusunda —Haghlara kar — géjiislerinde koca bir hag oldugu halde savasmalars, dinin deffil, dilin ne biiyiik énemi oldugunu gisterir.18 FERIDUN NAF UZLUK. edip ol gece halkin yatu yere erisip ahirin gég zamanmda Osmanh askerini dniine alp séyle tig (kihg) vardular ki 8 bin Gedik Ahmet Pasa kacip, halk: dindiiriip sehre getirdiler. Kasim Bey (Karaman-oflu) 7 bin er cem edip Larende’ye geldi. Ne grdii!. Kant (hani) ol mamué sebir, kam ol ziba saraylar, taraf taraf garsilar, pazarlar. Kam Sah Alaeddin, Mehmet Hamm, Mahmut’un ziba kigkleri Kam salatin camileri ..... ciimle harap, yebap olmus. Schir kavmi sip, yiiriisiip feryat ve (Sikdré Tarihi, Konya Mecmuast, s. 602 - 603) de’nin szlerinden, gerck Sikari’nin yiirekl gahyan anlatigndan anlagilacayt iizere Rum Mehmet Pasa, Fatih’in istanbul’da Rumlara | yi, eezayt, Tiirklere yapmistir. Ancak Fatih gibi adaletine, hosgériirliigiine biitin diimyanm deger_ verditi bir padigahin, kendi kanmdan, kendi soyundan gelen. insanlara gzit Sniinde ceza verdirmesi, boyunlarm vurdurmas1, giizel Larende’yi alap, yiktrrmas: aklm alacagi, génliin inanacaii seylerden degildir. beylerin gériip koyun kuzuya kavugur gibi ¢ figan asumana Gerek Agikpas par- Kk gérm: acaba Karaman ili eski diizenligini, eski giizel gimlerini yitirin sairler, ozanlar bu durum kargismda neler n gézler, inliyen si Jonenler unutulmus, ler, gigmiiyen gézler hepsi topraza coe yazilanlar korku ile bir yana aulmgtr. ste bunlar arasmda Muslu anlasilan. baska birisinin katkilant ile ortaya gikan desta yazdiklanm gergekliyor. Once onu yazahm. Karaman - Ogullart: Hakkinda Destan Gedik Pasa geldi otag kuruldu Karamanhya 1 ¢ sorgu soruldu Boymnlara kalm zineir vuruldu Gedik Paga etme elden say bizi Coban dliir siiri kalmaz dagale Sari inck sag oldukga sagihr Vezirleri yargilara cajrbr Gedik Pasa siirme elden. say biziKARAMAN - OCULLARI HAKKINDA IKI AGIT 19 Acep iller hep biyle mi bozulur Kara yam hep biyle mi yanhr Kisii sagken mezart m_ kazhr Aman. Paga siirm elden say bizi Kam noldu Karaman‘m beyleri Noldu acep yayalart seymeni Kam Farsak, Turgut oglu Candan Gedik Pasa etme olden say bizi ‘Yesil bayrak Karaman’dan. sikiildii Goluk gocuk sokaklara dékiildii Kale yandh, ahalisi siiriildii Aman Pasa siirme elden say bint imaretin kapamr mi kapism Orene mi dinecektir yapism Bunca hayrat hem tiibesi hepisin Gedik Paga siirme elden say hizi Rum Mehmet'in sayihr mi yaptygim nau ‘ir miiyiiz bu Aman Pasa etme elden say bi Pir Ahmet Bey aglayuben ah ider Kasim Boyle Uguz-oglu vah eder Karaman mi yahny Gedik Paga ctme elden say bizi giinah eder Yurt kaygis: beter imig bilene Aghyorsam inliyorsam kime ne Diyemedim agam, pasam gelene Gedik Paga etme elden say bizi Bu illerin biilbiilleri 6tmesin Ocaklarm tiitiinleri tiittmesin Gobanlan s Aman Pasa etme elden say biz erin giitmesin80 FERIDUN NAFIZ UZLUK Devre yildiz dozmus, gérmiis gérenler Yere girmis sultanhklar siirenler Yank olsun bu beyligi virenler Gedik Pasa etme elden say bizi Bozulmasm kimselerin yuvasi Yikilmasm yurdu evi obast Cigmenmesin kéyii kenti ovasi Aman, Pasa etme elden say bizi Agik Muslu yurdun yikik gériinee Karaman’m isi sona erince Destanim gézyasiyle deyince Gedik Paga etme elden say bizi* (*) NOTLAR: YARGL Ceza mahkemesine gitiriiliip mahkeme edilmege denilir. VARSAK yahut FARSAK. Toroslarda oturan Tiirk asiretleri olup kendilerine mahsts musikide ezgileri varsagr diye meghurdur, TURGUT OGLU. Karaman oguilars ile birlikte gelen bir Tiirkmen oymags olup Karaman hiikiimetinde bagvezirlik ritbesini almslardir. Tgin, Kadimham, Karapmnar civarmda Turgutlu Agireti diye hala adlarr séylenir. CANDAR. Silibh asker komutam oltp Kastamonu hikiimdarlarna Candar ofullar: derlerdi. YESIL BAYRAK. Karaman-oullarinm devlet bayragtidi, Sair bumun sokiildi nii_yana yakila anlatryor. IMAETR. Karaman-oglu I. ibrahim Bey’in Karaman’da yapurdiga pek dnemli bir hayrat yer olup, garip miisliimanlar orada 3 gin bedava yiyip icerlerdi, Bilginler istedikleri kadar otururlar, yalmz kendilerine yemek verilmekle kalmaz, atlarma da arpa verilirdi. imaretin yammda kurucusu Ibrahim Beyle Aldeddin ve Kasim Beylerin mermer hamurundan yapilms siislit sandukalari gimdi yikik bir halde durmaktade. RUM MEHMET PASA. Admdan da anlaplacaja tizere, Rum dinmesidir. Padigah Sultan Mchmet’e der: Devletli Sultamm, Mahmut Paga’mn Karaman’dan ii evlerin cogu yoksullardir, hem azdir. Bu Rum veriri istanbul'un intikamim almaga gayet susamsti kim ehl-i islam incitmek isterdi, Sultan Mehmet, dahi dedi, var imdi nice yazarsan yaz, seni géreyim dedi, Elhasil Larende’den (Karaman’dan), Konya’dan ziyade evler almakta mutadh eb islimm evlerini yiktirmakts, Laren- de’yi géyle yazdi kim, Mevidna Hudavendigar’m oglunu bile siirdi, kim 0 Emir Ali Celebi oglu Ahmet Abit Celebidir. Bu giiri yazan sair Rim Mehmet'in yaptigi auliimleri iyi bildigi igin ona (Bire kafir sana kalmaz ettigin) diye giddetle hucum ediyor. PIR AHMET BEY. Ibrahim Beyden sonra Karaman tahtina oturdu, Konya’ Sair Nizami, Divaninda Pir Ahmet Beye uztn bir kaside yazarak dver. O derecede kiKARAMAN - OGULLARI HAKKINDA IKI AGIT al Konya’nm Aksaray sehrinde yatmakta olan, halk tarafmdan Baba ‘Yusuf-i Hakiki adiyla amlan bir sair-sofi vardir ki babast Hac Bayram’a Seyhlik eden Musa-oflu Kayseriyeli Hamidiiddin-i Hamid’dir. Yildmm Beyazit devrinde Bursa’da ckmekgilik yaptifa igin Somuncu Baba adiyla sohret bulmus, Ulu Cami yapildiginda Emir Sultan’m ricast tizerine ilk cuma va’zmr 0 bityiik camide, Fatiha stiresini 7 suretle tefsir ederck biitiin dinleyicileri gagertmmg, mana yiiziinden sarhog ectmigtir. Bu olay iizerine Bursa’hlar ckmekei olarak tamdiklari bir ustanm derin bilgi rel anlatigma hayran kalarak birdenbire bityiik bir iin, gan kazanmas1iistiine, shretten Kagarak Aksaray’a gelmis, buray: ikinei vatan olarak secmis, hieretin 815. yilmm Berat kandili gecesinde olmiistir. 19.XT. 1412 Nigde’de Mevlevihane ig biiyiik géniil erlerinden Kemal Onun birkag bélimiinii buraya aktaralm : isinde yatmakta olan XV. yiizyilm mmi' divanmda uzun bir aft vardir. Kam ol vatz-1 nfisth Hamid-i Hact vit sinih Amn gerhini. bu sarih Bilin key muhtasar kaldh biiyiik Selouklu devletinin padigahlarmdan Tugrul Bey ile Sencer ayinin kapisma kadar getirir, Bu pek mubaligah olmakla beraber iki hemsehrimizin sevgi« lerini géstermesi bakammdan hos karglamak gerekir. Yoksa, Tugrul Bey'le Sencer Saha Hazret-i Mevidna da saygr gisterdiginden bizim saygnm pek y KASIM BEY. Pir Ahmet Bey’den sonra atalanmm tahtma oturdu, 888 hieri yibnda- ki 1483 senesinin 18 sitbatmda dldigii zaman Karamanh gair Ayni'nin yazmis oldugu 102 misrah afat, giizellik, iglilik bakumndan bityiik Baki'nin Kanuni Sultan Siileyman’a yardia mersiyeden daha givzeldir. Meijer insan sevdigine biyle alarms. (Aglarsa anam ajlar, gayrisi yalan. aglar). Karaman ahalisinden ricanuz 50 yil ince kazma- Jarla pargalanan mermer hamurindan yapilms ba giizel Karaman-oglu eserini ta- mir ettirsinleri, sevgilerini géstersnler. UGUZ-OGLU. Karaman-ogullarmm verirlerinden, Beylerindendir. 1K MUSLU. Bu destam yazan gairdir. Pakat sonradan Karaman-ogullar tarihint bilen birisi bu destana yeniden msralar katmagtur. 48 Kemal Ummi (ismail Kemal Ummi) Yunus Emre nes'esinde bir zat olup Ka- ramanhdir, Halvetiye yolunun biiyiik erlerinden Cemali Halveti’nin pirdagy ve Erzin- mesinin deldlet ettig im gérmiigtiir. Sefkat iat ke ah ise de Nigde Mevlevihanesi’nin igerisinde canh Mehmet Bahattin’den e% fizere 880/1475"te Karaman’da dldtigii merkadi vardir. Divam ok igli gazollerle, siirJerle doludur. Latifi tezkiresinde tinlit Hurufi sairi Nesimi ile arkadashia oldugu yamhdir. Olim yibna gire, gok yasamis olduguna inamyoruz, Divanmm bir niishast Ankara Milli Egitim Bakanbjs Kitaphjon- dadwr. ‘Baska bir yazmast da Nigde Mevlevi seyhinde idi. Y, Dili Yay, 682 FERIDUN NAFIZ UZLUK Kemal Ummi okur ajlar Amn mersiyyesin herbar Ne kim biz didik ol dindar Hezaran ol kadar kalds Nebinin hicretinden, bil $15 nei yl Berat diisiinde ol fazal Bu menzilden sefer kild: Hig oldu sanman. ol Piri Bilin diri diiriir diri Dahi merhum sol siri Ki meydandan hiiner ‘kildy Benim katfim: Kemal Ummi demis s Okun, agm, kulak, gizii Huda erlerinin dzit Hele bakm neler kildi Foridun, Molla Honkare Ezelden bendedir yare Ben agikim o didare Ki ana kerriifer lalds * Yusuf-i Hakiki’nin hal tercemesi, bu konudaki eserlerde bulun- mamakla beraber Tahir Bey’in Osmanlu Miiellifleri’nde (¢. 1, s. 196) yaahdi. Aksaray’da sttma savas hekimi olarak bulundugum 1929- 1932 yillarr arasmda Yusuf-i Hakiki konusu ile ugrastim. Tek yazmast ogullarmdan Tahsin Efendide bulunan Muhammediye tarzmda Hakil name (“L, digine gore kizinm cliyle yazilmistwr, Bundan baska Manisa kitaphiinda Muhabbetname (4(:i,#) admda 1296 numarada 3751 beyitli manzum bir baska i vardir. Bu son eser tarafimuzdan mikrofilme aldirilmig, pozitifleri yaptmlmistir. i=) adh iki biiyitk ‘cilt manzumesi vardir ki rivayet edil- 4 Berat gecesi, Saban aymm. 15, giinii oldugundan Milédi hesapla 19 Kasim, 1412 Cumartesi giiniine’ rastlamaktadi.KKARAMAN - OGULLARI HAKKINDA IKI AGIT 83 Yusuf bu son eserini ne zaman yazdifmi gu beyitlerle bildiriyor : Uy dee ene Bly Wally gull a pel aly patlale yell Slay 2 gal be Bo y del SLG alae dt Bilin site semanun idisinde Saferde hams giinti on ikisinde Muhabbetname ciim moktup oldu Yazan okuyan geykiyle doldu ‘Temam oldu vak inde Ki misli olmamigur asr_iginde © sultan muhakkak can-1 Haki Buyurmus bundan gok remz-i dakiki r i Kimin fehmi irer hali diiriir bu Ki zire agk eri kali diiriir bu Lisan-a Tayrdir Siileyman. anhya 5 in kim, efendi ne bu pendi Nasihatlar ki dimig aym hakdir Am gfig ctmeyen batil kulaktr isiden can kulagidir bu sézii Sunun kim yok diiriir ginliinde gozii Ne bilsin anlasm bes bu xumuzi Muhabbetname'de dinen, Kiinuai Kelam- evliyadir bende ae: Kahr akil olanlar ‘in acayiz Bu ahkar bende ki bunu yazandir Tefekkiir bahrine dahp yiizendir OL ayak toprazi adn bilesiz Muhammet ibni Pagadrr lalasiz Dua-yi hayr anim gi ey merdan Ola ki rahmet ide-ana rahman Kitabet tarihinden ol azizin Vefats bir yl éndin gor temizin Virise ad idemdi ne oluptur Diridir siz am sanman dliipdiir* Bly GdWlory ald o€ nak-| niall SN Cage tga ehBt FERIDUN NAVIZ UZLUK Kitabm yazma tarihi 894 yih olduguna gére bundan bir gikinea 893/1488 kalir. Su halde Baba Yusuf"un dliim yi hieri 893 olur, Babas 815/1412 yilmda dldiigine gore 0 icabeder, Herhalde élditginde 80 ya éliim yih yazih degildir) in babasi man. Yusuf’un cok kiigiik olmast simi agmis bir kigi idi, (Tahir Beyde Tahir Bey sairimiz: da dogru degildir. Kendisi Aksara ézel bir tiirbede yatmakta clip cevre torunlarmm kabir taslan vardir, Halbuki Se: Selouklu haynr sahibi bir kadinm yaptirmys oldugu binlerce haz bulundu Yine Efendi kitaphgmda Metalitil-lman (01:Vigtk) admda Tiirkge oldugunu haber veriyor.* Hakikiname, Tiirk edebiyatmm dil bakmmdan énemli b' oldugu halde heniiz hig tammmamis olmasi biiyiilk bir ks igerisinde kendi nm giirler gergekten giizcldir. Biz bu iki cildi inceledigimi: 2nei ci anda yatmakta oldagunw m Seyh Hamid-i Veli mahallesinde i rthkta h Hamit, Ervah denilen, deki mei larmm, iw mezarm, bir mezarhktadir. ym kitapta Be ktag’ta (simdi_ Siileymaniye’d Yahya bir eser eyhi olan Hact Bayram hakkinda Hac. Pasa diye zaman m 288 inci varak’mda i-vilayet” bash altmda 13 beyitli bir manzume bulduk ki Karaman ilinin nasil harap olduguna an- sinde Karaman-ofullar’na ai “Der arz- ez ahval late, Yine o ciltte kaf harfinde ikinci bir manzume vardir ki burada da Karaman ilinin yikuldigim dile getirmektedir. Biz énce birincisini yazahm, Baghk : Der arz-t niyaz-u siké ez ahval-i viléyet Elinde Tiirk-i Tatar’m zebun olup Karaman Yiluldi serteser us ser-nigén olup Karaman Dirig mukm ile tiirlit cofa vii cevr cekip iniler ug kamunun bagru hun olup Karaman * Siileym nesih ve nesir niye Yahya Efendi hélimi 2974/1 de kayrthdhr. 1 tr, Yaz olup distan 168x115, igten 120 x80 milimetre. Kopye edilme tarihi hicri 913°tiir. Séyle asla Soy0y sltsly dol Sew scene aly lg ole er lgmslalan GIS Clete Uhely GelS I gum Cubbyl ad cushy Sonu giyle biter : ng Hae Ogu Gym SF ab Sylclly FE aes Jo: Cilia pad gy ob de Lage y Ear Oy pes ynatd Bulb be ods JN olKARAMAN - OGULLARI HAKKINDA IKE AGIT 85 Bu Asyab-1 belamm mefer-ki alunda Diisiip diiritr iiginiir sanki un olup Karaman Ne ¢alkanir idiiben bahr-i Kahr-i hak ciimbiis Bu m everi sckan bi- sitkin olup Karaman Exergi gitvlese dinde bu hile kinde®, Ururdu 1afi kamu zi-fiinun olup Karaman Ne meyl kaldi salaha ne kimse islaha Giller kulap karard: ki tim olup Karaman Ne kaldr filim-i amil ne merd-i sahip-dil Bolinir us yikilur bi-siitun. olup Karaman Biri yir oldu yrlalds yir oldu Kimisi kurt, kimisi koyun olup Karaman Giicii_yeten kisiler dért-yanmdan alip yer Doyar haramilere i Acep hayal mi idi kam gu hoshiklar Dagilds sanki bu Hak’un inayeti rahmi meger yetistime ki tc hun olup Karaman im bir oyun olup Karaman Mahal olamad: himmette din olup Karaman Kirahat olaydi ber karar-1 sabik hog Emini adl ile yine biitiin olup Karaman Hakiki eydiir ilahi inayetiin gdzediir Felek gibi ki seraser oyun olup Karaman UW Yikihp sehirler saraylan gor Oldu evvel gibi yabanhik Haslet-i Hafv-i ibadullah Garin olaydi nigehbanhk Halkt zulmit ile tarmar iden Anlar oldu zchi cihanbanhk Karamanhjam komaz Karaman Gitmig ola ki ibn-i Osmanbk 1 Hiicum etmek, saldirmak. Bu msrada bir eksiklik var, hem vezin tutmuyor, hom anlamunr cikaramadun,86 FERIDUN NAFIZ UZLUK Gazilik garete miibeddel oldu Divlik oldu hem miisliimanhk Bereket buluna mt bir siiriide Ki ana kurt ede Gobanhk LL. Beyazit’m 86/1481 yihnda tahta geomesinden sonra Baba Yu- sufun ofullarma verdifii bir “nisan” ve “misal” vardir ki burada Fatih’in Baba Yusufa vermis oldugu Aksaray’a bagl Danigmentli mezraasmm si ile Gelegiile adh kéyiin malikhanesi, Kiirtler kéyiini malikhanesi, Kwalhayath’dan 3 parga yer ve bir parcast da Miirsidiissali- kin Baba Yusuf’un miilkit imis. Baba Yusuf, bu sdylenen yerleri Fatih Sultan Mehmet’in tevkii fk bunu ogullarmdan seyh Evhadiiddin ile Liriimis, Tf, Beyazt’a arzedilmig, valaflara ile tasarruf ediyorken, seyh Safi'ye vakfetmis. Vakfiye y o da bunlarm hepsini mukarrer ve miisellem tutmus. Adz gece eskiden oldngu gibi vakfedenin gartlan gereince sarfetsinler diye bu “nigan’1 comazelulinm ortasinda 886 yilnda (Lemmuy 1481°de) yeniden vermis. Km O ghey pose AS ITs gels Lae I dey zed gil dag led z etl LY awtail OS» dilplat Gu 9 cow tee gdb J Goriiliiyor ki Osmanhlar ile Baba Yusuf arasmda igli bir dostluk meveuttur, Belki buadan oti imiz, Karaman ili hakkinda yazdigi manzumede Osmanlilara dil uzatmamaktadir. Ancak KaramanhilarmKARAMAN - OGULLARI HAKKINDA IKI AGIT 87 kahramanhklarm: elden brakmyacaklarm agikea bildirmekte, buna karg: Osmanhlarm da geri durmiyacaklarou anlatmaktadir. * Karaman - ogullar:, hakkinda 4 iineii agrt’ Ayni (5.2) admda olup aslen Horasan’m Termiz sehri ahalisinden, Haaret-i Hit larmdan olan bu kisi, Konya dolaylarmda mi dogdu, yoksa kendi memle- ketinde dogup Karaman illerine mi geldi bilmiyoruz, Tiirkceyi, Arapgayt mdilik tek divam Konya’da Mevlina kitaphkta No: 2420 ‘de kay:thdir, Karaman-offlu tarihi ile Com Sultanm yagayts1 hakkmda cok degerli bilgiler vermektedir. ‘in’in torun- Farscay1 gok iyi kullanmaktadr. tiirbesind Karaman-oilu Kasim Bey’in Fatih’in dliimii iistiine ciilis ettigini, Ayni’nin gu Farsea tarihinden dfceniyoruz : ASU oe OeS1 do ot Yani, ey giniil! simdi onun tarihi igin: Ey din ve devletin mekini merhaba (diye séyle) demektedir, Sultan Kasim, gerci Karaman tahtma, atalarmm yerine oturuyor, fakat 2 yil sonra gizlerini yalane: diinyaya kapatyor. Sairimiz bu ee ee al aeryt bir dille kaleme alms ki Baki’nin Kammi’ye Kemal- pasazade’nin Koca Selim’e yazcigi ajatlar kadar giizeldir. Simdi onu oldugu gibi, ilk defa olarak Tiirk dilinin giizel bir sunuyorum. efi olarak Karamanoglu Kasum Bey igin Agut jedi By diriga kim cihan zulmin hegayet ¢3 Halki alem bas agrp andan sikayet eyledi Kilmadi nugin revan diktii nosat abm felek Miilk-i Yunan beaminin nugin melilet eyledi Duni himmettir deni dimya-y: dum devlet deyu i derd Yiktr dar u devletin miilkii Karamanm dirig Carh- zalim zulmedip yine adavet eyledi Virdi fs ind adm inayet eyledi Hanhianm giiney kismmda, Ceyhun nehrinin kuzeyinde olarak, adi gegen wmagin kollarmdan Kyalsu (Surhap) kryisinda_ bir kigiik kasaba olup, Buhara’nm 380 kilometre gitneydogusunda, Belh gebrinin 80 kilometre sundade, iskim uygarhia devrinde biiytik, gdbretli bir gehir olup, Uke bilginlerden bir coklanmm dogum gebridir. Cengiz Han tarafmdan biisbiivin yikabp kuz drenlestirilmig, sonradan onarilmig ise de (8. Sami, Kamusiil-a'lém C. JH, s. 1644). ki parlakhjam bir daha bulamamustir.88 FERIDUN NAFIZ UZLUK Her géren afladi ol meshudu gérmeyen dahi Her kisinin gézleri ana gahadet eyledi Kam ol lutf-i saadete ki eyleye biai sait kahr-i ge Yirine anm kavet eyledi Kabe-i omriin ecel yrkti tavaf oldu haram. Kabrin ziyarct eyledi ilere. simdenge inkii Sultan Kasim’m nazik teni oldu turap Vaktdir simdengerii miilk-i Karaman ol harap Biilbiila giil soldu, ¢iin hasret demidir éh-u vah Vuslat-1 giilgen gegip firkat demidir ah-u vah Latfun eyyam gegip kalmadi alemde safa Diinyada simdengerii mihnet demidir ah-u vah Ajlan ey yaran-1 mahrem ighu demde yar igiin Aglamakta gézlere himmet demidir ah-w vah Serbet-i nalis iger chli Karaman zAr olup Ger igerse Kondu ray-1 rahmete bu bed zamandan nokta gin Rahmetin devri gegip zahmet demidir ah-u vah yar olan serbet demidir ah-u vah iutisal-i cennete can verdi rigvet sah olan Hasreta, derda bu giim risvet demidir ah-u vah Kafile-salar- iklim-i Karaman gic idip Karban- ruhuna rihlet demidir ah-u vah Sery-i Yunan bagmm diistit diikendi kalmad Ey diriga nidelim kallet demidir ah-u vah O1 iimidin firkati her giz yasm hin eyledi Kendit yod oldu vii halk dahi magbun eyledi Hane-i al-i Karaman ey dirié oldu harap Kandi zchr oldu vii lutfi kahr anm su-yi serap Giin, sutun-i hayme-i sahingchi diigtii_yere Getr-i sahi diigse dan mm miinkati’ oldu tmap Gete-i Sahi, gerek Asnrlularn, gerck franhlarm, meselé Dara’nin Bihsiitun (Bisiitun) drenindcki mermer iizerine kazalmng rilieflerinde gemsiye gibi bagma tutulan bir gélgelik vardir ki Sclguklularda Getr-i Sultani d rd, Bu gilgeligin kumagt yah renkte Uzerinde ukap yani karakug islenmisti. Simdi bu gélgelik Pas Sul- tanlarinda hala kullantimaktadir. Osmaniilarda yoktur. Ben sair Avni’nin bu séziinden Karaman-ojallarmim da téren giinlerinde baslarma Cetr tutuldugunu anhyoram. “ip opt, padigahm.cetri yere diigse bu sazilacak sey degildir” diye yazmasmdan “karalar giydi ukap” demesinden, Selguklularda oldugw ‘gibi Karamanblarda da karakus geklinin getr'in iistiine islendigini anlamim gkarryoram.