You are on page 1of 9
Pa Re GO TI) TRACH NHIEM XA HOI CUA DOANH NGHIEP: MOT SO VAN DE LY LUAN VA YEU CAU 861 MGI TRONG QUAN LY NHA NUGC G VIET NAM Nguyén Dinh Cung* ‘Litu Minh Dite™ ‘Thai gian gdn day, du luan dang quan tam chat ché va bite xtic déi vdi hang loat vu vi pham dao dite kink doanh, x4m hai méi trugng va ste khée con ngudi 6 mite 6 nghiém trong; dign hinh 1a vy sifa nhiém melamine cua Trung Quéc va vu xa truc tiép chat thai khong qua xit ly ra song Thj Vai cia céng ty Vedan 6 Viét Nam. Sy duing - sai trong nhiing vu viée trén 1A rd rang. Tuy nhién, déi véi xa hgi va hang ngan doanh nghiép dang hoat dong khac, bai ton vé Trach nhiém xa hi cua doanh nghiép (CSR) Jai duge dit ra va cAn duge thao luan nghiém tac ca vé mat ly lun chinh séch va thye tién. Mot cong ty edn phai lam nhitng gi dé 6 thé dugc xa héi danh gid la mét cong ty tét va phat trién bén ving? Trach nhiém ca co quan quan ly nha nuée téi du? Luat nén quy dinh trach nhig¢m cia doanh nghiép dén mite d6 nao thi hgp ly? Va phai chang ngudi tisu ding 4 cde nude dang phat trién nhw Viét Nam c6 qua it quyén luc, dé bi tén thuong, hoc ho cling khéng ¥ thitc duge diy da va stt dung hét cae quyén va phuong tién cha minh dé bdo vé nhiing Igi ich chinh dang cha ho? Nhdm gép phan gidi dap céc cdu héi trén, ching tdi tigp cin tiv g6e dé kinh nghiém quéc té trong linh vue nay vdi suy nghi ring cdc nén kinh té phat trién déu 4a tig adi mat véi nhiing v&n dé chung ta gap phai ngay hém nay, do d6 nhiing cuge tranh luan va gidi phdp cha ho r&t dang dé ching ta tham khdo. Ké tit khi xudt hién khéi niém Trach nhigm x4 hi cua doanh nghiép (corporate social responsibility - CSR) ldin du tién vao 8623 (11122008) n&im 1953, chi dé nay da gay ra cuge tranh ludn 66i néi gitta hai trutng phai quan tri "dai dign" va "da bén" trong quan tri cong ty’, Trén binh dién 1én hon, dy 1a sy tranh chap gitfa cha nghia tu ban tat do (bao thi, cénh hitu) va chi: nghia tu ban xa héi (dan chi, canh ta). Ndi dung chinh cita cuge tranh Juan xoay quanh hai van @é then chét trong CSR la: (i) ban chat cla doanh nghiép hign dai, va (ii) méi quan hé ba bén: doanh nghiép - x hgi- nha nuéc. 1. Cuge tranh ludn vé csr Dai dién néi bat nhat cho chi thuyét quan dign" la Milton Friedman. Trong mét bai bdo viét cho ta New York Times thang 9/1970, ong néu rd: "Doanh nghiép chi 6 mot tréch nhigm duy nhét 1a t6i da héa Igi nhugn, gia tang gid tri o8 dong, trong khuén khé Iuat choi cha thi trudng 1 canh tranh trung thuc va céng bang." Théo éng, ngudi quan ly doanh nghiép (thanh vién hdi déng quan tri va ban giam dée) la nhiing ngudi dai dién cho chi sé hitu/ cd déng ding ra quan ly cong ty. Ho duge bau hogc duge thué dé din dat céng ty theo cach ma cae cé déng muén, da phan 1a lam ra Igi nhuan cang nhiéu cang tat, déng thdi tudn thi cae quy tide x hoi co ban von da duge thé hién trong luat va cdc nguyén tc dao dite phé bién, Dé chinh 1a ban chét vi Igi nhudn (for-profit) cia doanh nghiép va ngudi quan ly doanh nghiép chi c6 + Nguyn Dinh Cung, Trung Ban Kinh t& Vi md, Vig ghién edu Quin ly kinh té Trung uong. ** Latu Minh Dit, Thac al kin t6, Vign Nghién edtu Quin ly Kinh t6‘Trung wang, oui (ZG sanien cu - rar 961 TRACH NHIEM XA HOI CUA DOANH NGHEP.. trach nhiém d6i véi ed dong la ngudi chit sd hitu céng ty da Iya chon ho éé lam dai dién. Do d6, néu ngudi quan ly céng ty muén, anh ta 6 toan quyén dé thyc hién cdc traéch nhiém x4 héi dua trén nhan thite va tinh cdm cia riéng minh va bing thdi gian va tién bac cia ca nhan, nhung khéng duge sit dung nguén lve cia céng ty va nhan danh céng ty, néu khong dutge c6 déng dy théc dé 1am viée do. Ngoai ra, cdng ty von 1a mét cha thé "vo tri v6 gide" do con ngudi tao ra. Do d6 cong ty khéng thé ty nh4n thiic vA ganh vée nghia vu dao dite vén chi 6 con nguéi méi cé. Béi vi chi c6 ting cé nhan con ngudi mdi ¢6 lucng tam dé nhan thite su viée dung - sai. Hon niia, dae tréch nhigm xa hdi thude Tinh vye cia nha nvéc, 14 cha thé cung cap céc dich vu céng, vi Igi ich cng cng va phi Igi nhuan, Chi c6 nha nude méi c6 di théng tin dé quyét dinh dang dan trong viée phan bé cde nguén Ic mét cach higu qua va cau tric tam quyén phan lap da dam bao su phan bé 46 duge cng bing va 6 kiém soat. ‘Trach nhiém cia doanh nghiép la tao va gid tri gia tang, phat trién cong nghé (bi vi doanh nghiép 14. cha thé vi lgi nhuan duy nhat trong x4 héi), dem lai Igi nhuan, tao ra viée lam va thu nhap cho ngudi lao déng. ‘Tréch nhigm chinh cia doanh nghiép déi véi nha nuiée IA déng gép thué. Trach nhiém cha nha nvéc la lam sao sit dung tién thué d6 higu qua nhat vi Idi ich cdng cng. Nhu vay, néu doanh nghiép ciing thyc hién céc trach nhigm xd hi thi sé c6 sf trang lap va doanh nghiép sé tré thanh ngudi vita déng thué, vita quyét dinh vige chi tiéu khoan thué dé ra sao. Ngudi quan ly doanh nghiép khi ay sé tré thanh mét nh4n vién céng vu hdn 1A mot ngudi dai dign cho lgi ich cha ed dong. Mat khac, ké ca khi mot ngudi quan ly doanh nghiép duige stt dung nguén lye cia céng ty dé thyc hién tréch nhiém x héi dua trén phan doan cha quan cia minh, thi khong c6 gi dam bao ring quyét dinh cia anh ta la sang suét va ding dan cho myc tiéu x hdi cuéi cling, vi anh ta khéng phai la mét chuyén gia vé xa hi, ma 14 mét chuyén gia vé quan ly va kinh doanh va dé 14 ly do anh ta duge 06 déng cit lam dai dign va gti gim niém tin trong viée quan ly doanh nghi¢p. Do ‘QUAN LE Kan TE 46, néu muén thuc hién trach nhiém xa hdi, cdc 8 déng cé thé lm véi tu cach ca nhan, tu nguyén va tach biét vdi cong ty (vn 06 8d hitu ota c cae 8 déng khae) mA khéng nén théng qua céng ty va nhiing ngudi quan ly cng ty. ‘Ti quan diém nay, trudng phai phan d6i CSR cho rang cde chusng trinh cia doanh nghiép lay tén "trdch nhiém xa hoi" chi 1a nhiing chufong trinh PR dao dic gid, ma thue chat myc tiéu cuéi cing van 1a vi Igi nhudn cia doanh nghiép ma théi. Nhitng ngudi ing ho CSR khéng bac bd toan b@ nhiing I4p luan trén. Nhung ho dua ra mét lap luan khéc cing hét ste thuyét phyc 1a ban thén cng ty khi di vao hoat dong da lA mét cha thé cia x4 hdi, st dung nguén Ic cia xa hdi va méi trudng, do dé c6 thé tac déng tiéu cule téi xi hoi va méi trudng. Vi vay, doanh nghiép phai cé ¥ thie vé nhiing tée déng ti hoat dong san xudt kinh doanh cia minh va 6 trach nhiém véi chinh hanh vi cia minh truée xa hdi. Henry Mintzberg da lay vi du cong ty Dow Chemicals quyét dinh ban chat Napalm cho quén d6i My dé sit dung trong chién tranh Vigt Nam, dé Iai hau qua nang né cho hang triéu nan nhan chat déc da cam. C6 thé néi ban chét cia doanh nghiép khongéhé chi vi Igi nhuan ma doanh nghiép ngay tit dau da dong vai trd cia mot "cng dan" trong x4 hdi véi tat cd nghia vu va quyén Igi thich hgp cia minh trong d6. Chinh khai nigm "cng din doanh nghiép" (corporate citizenship) 4 ra di trong trao Iuu CSR nay. Thye vay, néu chi nhin nhan don gidn khi cho ring doanh nghigp hoat dng duy nhét vilgi nhuan va ba dap lai chi phi xa héi, cing nhu “tra tién" cho cac dich vu céng ma doanh nghiép hudng gi théng qua vige déng thué, ching ta sé thy nhiing 6 nhiém méi trutng va chi phi x hi ma doanh nghiép gay ra c6 thé 1én hon rat nhiéu lén Igi ich ma cong ty nay mang lai tu tién thué hay tao viée lam (nhu truing hgp céng ty Vedan). Doanh nghiép khéng thé kéu goi su "trung tinh" cia minh. Tat ca sf kin ctia doanh nghiép nhu khai truong déng sin phim méi, dat mét nha may, dong cia mét chi nhanb.... du kéo theo nhiing hé qua x4 hdi nhat dinh. Do 46, khéng thé tach réi hoan toan gitfa tinh chat $6 23 (+1272008) ‘TRACH NHIEM XA HO} CDA DOANH NGHIE NGHIEN CUtU - TRAO BO [ T J kinh té va x hdi khi nhin nh§n ban chit va hoat dong cia doanh nghiép. Va ngudi quan ly véi tut céch lA ngudi thée quan doanh nghigp cfin thie hién ede trach nhiém xf h9i ca doanh nghiép vi nghia vu va Igi ich cia chinh doanh nghiép minh. ‘Trdch nhigm cia ho khong phai la vie quyét dinh diéu gi tét hay xu cho xa hgi, ma 1a dap ting nhiing diéu ma x4 héi mong muén va tréng doi 6 doanh nghiép nhu mét thanh vien day di trong 46. CSR chinb a lye edn cudi cling gitip git doanh nghiép khong di qué da vi Igi ich kinh té ma vi pham céc chudn mye dgo dtie (vén khéng phai ltte nao cing duge thé hign day dui bang céc quy dinh phép lugt), bd quén nhang tac dong tiéu cue cia minh dén cdc thanh phdn khéc trong xA héi. Doanh nghigp thyc hign tréch nhigm xi hGi cdn vi lgi ich tang trudng va phat trién bén vitng cia chinh minh, Diéu tra cha Bowman & Haire ti nam 1973 da cho théy nhém ca@céng ty cam két véi CSR c6 ty 16 loi nhuan trén von (ROE) cao hon cac cong ty khie (14.7% so vi 10.2%). Khée véi mé hinh cOng ty gia dinh trude kia, doanh nghiép hién dai thuéng 1a céc cong ty c6 phn dai chting, hoat dgng da nganh nghé, da quéc gia. Do a, ngay nay doanh nghiép khéng chi hoat dong trong méi truéng don nhat dude gidm sat boi cde cd ché thi truéng thudn tuy kinh té (gid ca, canh tranh, thi tru’ng ching khoan), ma edn chiu tac dong cia céc cd ché xa héi - chinh trj - mdi truéng. Dang chu y, hai hé théng nay c6 sy tac dong qua lai véi nhau. Thuc té cho thay ngudi tiéu ding va nha ddu tu ngay cang tinh dén cdc tiéu chi thanh tich cia cong ty vé dao ditc, lao déng, méi trudng, x4 hi trong céc quyét dinh tiéu ding hay dau ty cia minh. Hon thé nita, khong chi Jién quan dén tinh canh tranh, CSR cén lién quan true tiép dén tinh bén viing cia cong ty. Nhiing vu dé vd cha tap doan Enron, céng ty kiém ton Arthur Anderson, hode ngay va c&e cfy xdng gian lan bj rat gidy phép 18 nhitng minh chiing ré nét nhat cho thay rang thiéu CSR, doanh nghiép sé tu loai minh ra khéi thi trudng va cing déng doanh nghiép. 2. Phong trao CSR 0 cdc nuéc phat trién CSR da trd thanh mét phong trao thie ‘S623 (114122008) thu va truéng thanh, phat trién réng khdp thé gidi. Néu ching ta tra cétu cde cum tif c6 géc "trch nhiém xa hgi cia doanh nghiép" bang tiéng Anh trén Google, chting ta sé thay c6 hon 70 trigu ligt tim kiém (chita ké cc cum tit vé CSR é ting nude cy thé). Hang van bai bao, nghién citu, sch, tap chi, dién dan, trang web cia céc té chite NGOs, gidi Khoa hoc, doanh nghigp, tu véin, bao chi va chinh pha ban vé cha dé CSR. Nguii tigu ding tai cde nude Au-My hi¢n nay khéng chi quan tém dén chat Iigng san phdm ma edn coi trong céch thttc cae cong ty lam ra san phém 46, c6 thén thign vdi méi trugng sinh thai, eéng déng, nhin dao, va lanh manh. Nhiéu phong trao bao vé quyén Igi ngudi tiéu dang va méi trudng phat trién rét manh, chang han nhut phong trao tdy chay thye phdim gay béo phi (fringe foods) nham vao cae céng ty san xudt dé an nhanh, nude gidi khat c6 ga; phong trao thudng mai cong bing Pair Trade (béo dam diéu kién lao dong va gia mua nguyén ligu cha ngudi san. xuat cée nude thé gidi thet 3), phong trio tdy chay sin phém sit dung léng thi, tay chay sin phém béc 16t lao dong tré em (nhim vao céng ty Nike, Gap), phong trao ‘tiéu ding theo lutong tam (shopping with a conscience)... ‘Trude dp luc ti x4 hi, hdu hét cac céng ty Jn a chti dGng dua CSR vio chuong trinh hoat dong cia minh mét cach nghiém tic. Hang nghin chuong trinh 44 duge thyc hién nhv tiét kigm nang lugng, giam kh{ thai car- bon, sti dung vat ligu tai sinh, nang lgng mat trdi, cai thién nguén nuéc sinh hoat, x6a md chi, x4y dung trudng hoe, cau trg, ang hO nan nhan thién tai, thanh lap quy va trung tdm nghién ettu vde-xin phong chéng Aids va cac bénh dich khac 6 cdc nuéc nhiét déi, dang phat rien. C6 thé ké dén mét sé tén tudi di ddu trong céc hoat dong nay nhu TNT, Google, Intel, Unilever, CocaCola, GE, Nokia, HSBC, Levi Strauss, GlaxoSmithKline, Bayer, DuPont, Toyota, Sony, UTC, Samsung, Gap, BP, ExxonMobil...', Theo té chtte Giving USA Foundation, s6 tién céc doanh nghiép déng g6p cho céc hoat dong xf héi trén toan thé gidi lén dén 13,77 ty USD (nm 2005) va gin 1.000 céng ty duge danh gid 1a "Ong dan doanh nghiép tét". Néi bat 1a truéng hop ula et cana Te ED TRAO BOI NGHIEN Cl ngan hang Grameen do TS. Muhammad ‘Yunus da cung céip tin dung vi mé cho 6,6 trigu ngudi, trong dé 97% la phy nit nghéo 6 Bangladesh vay tién dé cai thién cudc song (ng da duge trao gidi Nobel héa binh nam 2006)". Hién nay, hdu hét cdc céng ty da quéc gia déu xy dung cdc b6 quy téc ting xit (code of conduct) cé tinh chat chudn myc ap dung déi Yi nhan vién ca minh trén toan thé gidi. Lai ich dat duige qua nhiing cam két CSR da duge ghi nhan. Khéng nhiing hinh anh cong ty duge cdi thién trong mat cong ching va ngudi dan dja phuong gitip cng ty tang doanh sé ban hang hay thyfe hién cae thi tue dau tu duge thuan Igi hon, ma ngay trong ndi bé cong ty, su hai,léng va gan bo cla nhan vién vi cong ty cing ting lén, eding nhu cée chudng trinh tiét kiém nang lugng gitp gidm chi phi hoat déng cho céng ty khéng nhd. C6 thé néi CSR da 6 ché ding kha viing chic trong nhan thite cia gidi doanh nghiép. ‘Mét s6 trung tam, vién nghién ctu vé tréch nhiém doanh nghiép da duge cde truéng dai hoe 6 My thanh lap, 78% sinh vién nganh quan tri doanh nghiép cho rang chia dé CSR nén duge dua vio céc chudng trinh gidng day“ Trong cuéc khdo sat ca céng ty McKinsey nam 20075, 84% sé quan tri vién cao cp dude hdi cho rang viée déng gép vao cae myc tiéu xa héi cia cong déng odin duige tign hanh song song véi viée gia tang i 6 dong, trong Khi chi cb 16% cho ri nhuan 1a myc tiéu duy nhat. 51% va 489% y kién ln lugt cho raing méi truing (trong s6 15 vain dé chinh tri - xa hoi khée nhau) 1a vain dé hang ddu tap trung su cht y cua céng luan, va cé anh huGng tiéu cuc hode tich ele nhat 446i véi gid tri o déng trong nam nam téi, Khi dude hdi vé Anh hudng x4u ma cac cong ty lon 6 thé gay ra cho céng déng, 65% tra Idi - 6 nhiém méi trudng, 40% - dat Igi nhuan lén trén ste khée con ngudi, 30%- gay ap Ine chinh tri, Vé cdc anh hudng tich eve ma doanh nghigp dem lai thi tao viée 1am duge xép cao nhat (65%), tién bd khoa hoc céng nghé (43%), cung cfip sin phdm - djch va cho nhu cau con ngwdi (41%), ndép thué (35%). 8. Mét sé khai niém CSR C6 rat nhiéu dinh nghia khae nhau vé (ula ct ann TE ‘TRAGH NHIEM XA HOI CUA DOANH NGHIEP, CSR. Méi t6 chic, cng ty, chinh phi nhin nhan CSR dudi nhiing géc 46 va quan diém riéng, phy thugc vao diéu kién, dic diém va trinh 46 phat trén cua minh. Keith Davis (1973) duta ra m6t khai niém kha rong "CSR la sy quan tém va phan ting cia doanh nghiép véi cac vain dé vugt ra ngoai viéc théa man nhiing yéu cdu phdp ly, kinh té, cong nghé”. Trong khi 46, Carroll (1999) cho ring CSR cén ¢6 pham vi lén hon "IA tat ca cdc van. dé kinh té, php ly, dao dic, va nhiing Tinh vue khae ma xa h6i trong dgi 6 doanh nghiép trong méi théi diém nhat dinh." Theo Matten va Moon (2004): "CSR la mgt khéi niém cham bao gém nhiéu khai nigm khée nhu dao dite kinh doanh, doanh nghiép lam tir thién, eéng dan doanh nghiép, tinh bén ving va trach nhiém méi trudng. Dé 1a mot khai niém dong va luén duge thi thach trong timg béi canh kinh té, chinh tri, x hdi dae tht. Nhu vay, ban chat cla CSR 1A quan diém vé vai trd cla doanh nghiép trong méi tong quan vdi vai trd cia nha nude khién khdi niém CSR ludn bién déi, luén méi tay thuge khéng nhiing pham vi khéng gian ma con théi gian ndi cuéc tranh luan vé CSR dién ra. Vé phuong dign quan ly nha nude, nhiéu nude da thé ché hod ndi dung CSR vao cae van ban luat va quy dinh khac duéi nhiéu hinh thie khéc nhau, Trén binh dién*réng lén hon, nd Ite dua CSR tré thanh mét théng 1é quéc té phé bién da trd thanh hién thuc. Nam 1999, mt théa thuan ton cau (Global compact) da dude Téng thu ky Lién hop quéc (LHQ) Kofi Annan dé xuat tai Dién dan kinh té thé gidi va thang 7/2000 da chinh thitc ra mat nhu mét B6 quy tac ing xif cia LHQ vé trach nhigm xa héi cdc cing ty da quéce gia Goi tat la UNGC)*. B6 quy tae nay, bao gém 10 quy tc dim béo tén trong nhan quyén, dan sinh, chéng lam dung tré em, lao dng cuing bite, bao vé méi truding, chong tham nhing... tuy khéng phai 14 van ban cé tinh bat bude nhung duce thita nhan nhu mét khung khé thao luan chinh thie tai cdc dién dan cua Lién higp quéc. Déi véi cde thiét ché khu vue, CSR cing da duge iy ban chau Au chinh thite céng nhan tit rat sém: “la viée cdc doanh nghiép dita méi quan tam vé xa hGi va méi tritong vao céc hoat dng kinh doanh va méi quan hé cua ho vdi cae cB ‘$0 23 (1112/2008) déng caa minh, trén co sd tu nguyén.” Ngdai ra, CSR da duge dua vao chugng trinh nghij su chinh thite clita H6i nghi thugng dinh APEC té chtte vao thang 11/2008 tai Lima, Perv’, 4. Mé hinh “kim ty thap” Carroll CSR dai tré nén phé bign. Nhung vin 6 rat nhiéu quan diém khée nhau vé khai nigm, ngi dung va pham vi caa CSR. Trong s6 46, mo hinh “kim ty thap” cia A. Carroll (1999) 6 tinh toan dién va duigc sit dung rong rai nhat. Theo 46, CSR bao gém trach nhiém kink #6, phap ly, dao ditc va ti thién: (i) Trach nhi¢m kinh té - téi da héa Igi nhuan, canh tranh, higu qua va tang trudng, la diéu kién tién quyét bdi doanh nghiép duge thanh lip trudc hét tir déng co tim kiém Igi nhudn ca doanh nhan. Hon thé, doanh nghiép 1a cae té bao kinh t@ can ban cia x4 héi. Vi vay, chic nang kin doanh luén phai duge dit lén hang du. Céc tréch nhiém cdn lai déu phai dya trén ¥ thie trach nhiém kinh té cha doanh nghiép. ii) Trach nhiém tudn thi: phdp luét chinh 1a mgt phan eta ban “khé’ woe" gitta doanh nghigp va x4 hoi. Nha nuée cé trach nhiém “mé héa” cdc quy tc xa héi, dao dite vao van ban luat, dé doanh nghiép theo dudi mye tigu kinh té trong khudn khd 46 mot cach céng bang va dap ung duge cac chudn cha Hinh 1. M6 hinh “kim ty thap” CSR: cia Carroll [4] $6.23 (1191272008) mye va gid trj co ban ma xA hoi mong dgi ho. Trach nhiém kinh té va phap ly la hai bd. phan co ban, khéng thé thiéu cia CSR. (ii) Trdch nhiém dao dite 1a nhiing quy tde, gid tri duge xd hdi chp nhén nhung chia duge “ma héa” vao van ban luat. Thong thudng, luat phdp chi cé thé di sau dé phan anh cdc thay déi trong eae quy tée ting xit xa hdi von luén mdi. Hon nia, trong dao dite xa hdi luén tén tai nhémg khoang “xm”, dting- sai khdng ré rang: ma khi cde cuge tranh Tun trong xa hi chua nga nga, chung chua thé duge cu thé héa vao luat. Cho nén, tuan thi phap luat chi duge coi 1a su dap ting nhiing d6i hoi, chudn mue t6i thiéu ma xa hdi dat ra. Doanh nghiép con cin phai thye hién ca cac cam két ngoai luat. Trach nhiém dgo dite 1a ty nguyén, nhung lai chinh 1a, trung tam cia CSR. Vi du: ngay nghi thi 7, tin lam thém gid, diéu kign lao dong, thong tin cho nguéi tiéu ding, git ban thude chita HIV/AIDs, dit ligu khdch hang, si_dung nguyén ligu sach, thye phim bién déi gen, uy tin vdi d6i téc, quan hé véi cong déng, cd dong thiéu s6, doi thi canh tranh... déu la cde van dé md va mite dé car két nhu thé nao phy thuée vio traéch nhiém dao dite cha doanh nghiép. (iv) Trach nhiém tit thién la nhiing hanh vi ca doanh nghigp vugt ra ngoai sy trong agi cia x4 hOi, nhu quyén g6p ang hd cho ngudi yeu thé, tai trg hoe béng, déng g6p cho cdc du An cong déng... Diém khac biét gitia trach nhiém tir thién va dao dite 1d doanh nghiép hoan toan ty nguyén. Néu ho khéng thyc hién CSR dén mite dg nay; ho van duge coi la dap ting di céc chudn mye ma xa hdi trong di. Mé hinh trén ¢6 tinh toan dign va kha thi cao, 06 thé duige sit dung lam khung khé cho tu duy chinh sach cla nha nude vé CSR. Thithai, vide dat trach nhiém kinh té lam nén tang khéng nhiing théa man ca nhu cau vé ly thuyét “dai dién” trong quan tri cong ty, ma cdn gidi quyét dude nhiing hoai nghi vé tinh trung thuc trong cdc chugng trinh CSR cia doanh nghiép. Tit d6, van dé “vi minh” hay “vi nguai” khong con duge dat ra nila, bdi hai muc dich d6 1a khéng thé tach rei. oui vy xinal TEE NGHIEN COU - TRAO BGI ‘TRACH NHIEM XA HOI CUA DOANH NGHEP.. Thit ba, ranh gidi gitta cac ting trong “kim ty thap” 1a luén chéng lén, tac dong banh truéng lin nhau. Viée tuén tha quy dinh phap luat chéc chdn dua dén cde chi phi kinh té cho doanh nghiép. Hon nita quy tée dao dite xa hdi ngodi luat luén mé rong, (theo trinh 49 phat trién cita x4 hi), tgo dp luc lén hé théng php luat, b&t budc céc nha lam luat phai luén bam sat thyc tién x4 hdi. Hinh 2. H@ qua cita chi phi tuan tha phap ludt déi véi thi trudng Mai tring Moi trutng anh e fem egnh tran, ’ = as CChuyéa vo git thank ’ Chi phi tuan’.tha phap luat cao sé anh hudng true tiép-dén chi phi san xudt, kinh doanh cia doanh nghiép. Trong méi trudng 6 tinh canh tranh cao, doanh nghiép sé khéng thé ting gia thanh ma thu hep gi nhugn cia doanh nghigp dé tén tai. Loi nhudn bj thu hep sé lam doanh nghiép mt, 4i Rhodn tai ddu tu, cing c6 nghia gidm ning lic canh tranh nganh, déng thdi lam mét tinh hap din cia thi trudng a6 déi vdi céc doanh nghiép méi. Trong méi truéng tinh canh tranh cn théip, doanh nghiép ndm thé dée quyén sé chuyén toan bé chi phi san xuat tang thém vao gia thanh. Do dé, cé thé néi chinh khach hang 1a ngudi tra tién cho cdc chi phi tun tha phap luat cia doanh nghiép, dé bao vé Igi ich x hoi cha chinh minh. Gi tang lén sé lam gidm lugng tigu ding. Trong m$t méi trudng ma doanh s6 bj thu hep, doanh nghigp dée quyén sé cang cd nfu gif trang thai cha thi trujng bang nhiéu cach dé ngin can cic doanh nghiép mdi. Vi vay, chi phi tuan tha luat phap can duge cée nha Am luat tinh todn can than (lién quan dén gidi phap kién nghj cho Vigt Nam 6 muc 6). Thit tv, moi quan hé gitta ty thién va tréch nhigm xa hoi duge lam ro. Trach nhigm ti thign chi 14 “bé néi cda tang bang chim” CSR. Thit ndm, can bing lgi ich ea cdc bén c6 lign quan dutge dit ra nhu mét néi dung then chét trong quan tri doanh nghiép. Ngudi quan ly doanh nghiép phai diéu héa Ioi ich cia céc bén lién quan nhu ngudi lao dong, es dong, khdch hang, chinh quyén, cOpg dong, cha ng, nha phan phi, nha cung €4p, bao chi, nh6m gi ich, hiép hdi nganh nghé... Mdi bén lién quan 6 Igi ich dc tha 6 cdc mite 43 khac nhau d6i véi céc trach nhiém kinh té, Hinh 8. Can bing Igi ich cia cae bén lién quan (Qui ut can TE Déi tac, ban hang Cone uaa duns | ‘8623 (111272000) phép ly, dao dite, tif thién cia doanh nghiép. 5. Thuc trang hoat dong CSR 6 Viet Nam CSR duge gidi thigu vio nuéc ta thong qua hoat dng cia cde cng ty da quéc gia ddu tu vao Viét Nam. Cac céng ty nay thudng xay dung duge céc bé quy tac ting xit va chuén myc van héa kinh doanh cé6 tinh phé quat dé cé thé 4p dung trén nhiéu dia ban thj trudng khée nhau. Do dé, cde ngi dung CSR duge céc cng ty nuée ngoai thie hién c6 bai ban va dat hiéu qua cao. C6 thé léy mét sé vi dy néi bat nhu chung trinh “Téi yéu Vigt Nam” cia céng ty Honda - Vietnam; chuong trinh gido duc vé sinh cd nhén cho tré em tai céc tinh mién ntti cha céng ty Unilever; chutong trinh dao tgo tin hye Topic64 cia Microsoft, Qualeomm va HP; chuong trinh hé trg phdu thuat di tat tim bém sinh va ting hd nan nhan vu s4p edu Cdn Tho cia VinaCapital, Samsung; chyong trinh khéi phuc thi lye cho tré em nghéo cia@Western Union... Déi véi doanh nghigp trong nuéc, cde cong ty xuat khau cé 1é 1a déi tuong ddu tién tiép can véi CSR. Hau hét céc don hang tiy chau Au - My- Nhat déu doi hdi cic doanh nghi¢p may mie, giay dép phai 4p dung ché d6 lao dong t6t (tiéu chudn SA8000) hay dam bdo an toan vé sinh thu phém (di véi cde xi nghiép thay san)... Ngoai ra, nhiéu céng ty tu nhén trong nuéc nam bat van dé CSR kha nhay bén. M6t s6 céng ty chii dng thyc hién CSR va tao duge hinh anh tét déi vdi cong ching nhu céc tap doain Mai Linh, Tan Tao, Duy Lgi, ACB, Sacombank, Kinh Dé... Nhan thite cia céng déng va phugng ti¢n théng tin dai ching véi CSR trong thdi gian gan day cé nhitng phat trién tfch cyc va nhanh chéng; mOt phdn cing xuat phat tir bite xc cha céng lugn qua nhiing vu 6 nhiém moi trudng; nhiém de thye phdm va gian lan thudng mai nghiém trong. Da c6 mét 86 cude hdi thao dang chu ¥ vé chi dé CSR nhu Dién dan Chau A vé trach nhiém x4 hdi cha doanh nghiép ldn thi 6, duge td chite ngay 13/10/2007 tai TP. Hé Chi Minh; va héi thao “Nang cao kha nang canh tranh cua Vigt Nam théng qua tréch nhiém xa h6i cua doanh nghigp” duge VCCI phéi hgp cing DSQ Dan Mach té chite vao ngay 08/1/2008. ‘$623 (114122008) NGHIEN CiJU - TRAO DOI Ngoai ra, Vigt Nam cing da c6 dién dan chinh thie danh riéng gidi thigu va thdo luan vé CSR tai dia chi: http://www.viet- namforumesr.net/ do Trung tam phat trién va héi nhap (mét cdng ty tu van tu nhén) xy dung, dudi sy tai tr¢ cia té chtte Action Aid Vigt Nam. Vé quan ly nha nuéc trong linh vyc lao dong, ching ta cé BG Luat lao déng nim 1994, duge sita déi 2 dn vao nm 2002 (c6 ndi dung théa uéc lao dong, 1am thém gid, bao hiém xa hi, trg céip, sa thai lao dong) va ndm 2006 (vé néi dung tranh chap lao dong va dinh cong). Trong linh vic méi trudng, hoat déng CSR 4 nuéc ta eé bitée tif, lén sau khi Luat Bao vé méi trudng nam 2005 duge ban hanh thay thé cho ludt ci nam 1994 hdu nhu khéng cé hiéu luc. Tiép theo, mét loat nghi dinh 4a duge ban hanh kip théi dé hudng dan luat, dua néi dung bao vé méi trudng vao thi tue dau tu, va thé ché héa céng tac quan ly nha nude vé vat ligu x4y dung, thu phi nude thai céng nghiép, khai thae khoang san, ch&t thai ran... Vé bo may quan ly nha nutée vé bao vé méi trudng, ching ta cé Cuc va chi cuc bao vé méi trudng, tryc thudc trung wong va cc dja phuong. Dang chi ¥, sau 1 nim ké tir khi Lut duge ban hanh, cuédi nam 2006, Bo Cong an da thanh lap Cyc canh sat méi trudng (C36) va Phéng canh sat moi trudng (PC36) 4 cde tinh, thanh. Dén nay, ed quan nay da diéu tra va phat hign hang tram vu 6 nhiém gay tiéng vang trong duduan. Thuc tién vita qua cho thay, nhan thite cia nguéi dan vé CSR cén kém va quan ly nha nuéc léng Iéo, van ban phap luat khong sat the té (nhu sé tién phat qué thap) di din dén tinh trang doanh nghiép dé dang lach luat, chéi bé trach nhiém dgo dite kinh doanh (céc vy nude tuong nhiém M3CPD, sifa nhiém melamine, cdy xAng gian lan) hay gdy 6 nhiém méi trudng 6 mic dé nghiém trong trong théi gian dai ma khéng bj xi ly (vy Huyndai Vinashin, Vedan, Miwon). 6. Nhitng vin dé tén tai va yeu edu d6i méi tu duy quan ly nha nwée C6 thé rut ra mét sd van dé tén tai ma ‘Vist Nam dang phai déi mat trong linh vue CSR, nhu sau: udm ut vane re [ Zl q NGHIEN COU - TRAD ‘TRACH NHIEM XA HOI CUA DOANH NGHE () Tang truéng nhanh va méi trudng sinh thai luén 1a hai mat khée nhau eta ce nén kinh té dang phat trién. Sau qua trinh tang trugng kinh t@ nhanh, nhiéu nuée da phai tra gid vé mdi trudng. Thuc té cho thay, cac cOng ty da quéc gia hién lig lay vé CSR thi truiée day da phan 1a cdc céng ty ¢6 thanh tich 6 nhiém méi trudng lig lay khéng kém. Bang viée cam két thy hién cdc muc tiéu Thién nién ky ching to Viét Nam khong hy sinh chat lugng sdng cia ngudi dan vi mue tiéu tang truéng nhanh trong ngén han. Nhung, diéu d6 doi hdi hé théng quy dinh phap ludt phai e6 a9 chinh xéc cao. Luat phap phai lam sao khong thita (khong tgo chi phi khéng dang cé cho doanh nghiép) vita khéng thigu dé bao vé Igi ich cong cong & mie cAn thiét. Qua céc vu thye phdm nhiém doe (nude twang, sita), ching ta thay cd quan nha nude thuing 6 thé bi dong va van ban luat khéng bam sat thye tién. (i) Nhung higay cA khi quy dinh phap luat c6 di, thi tinh hiéu luc qué thap. Nhiéu vu 6 nhiém méi truding dién ra hon chue n&m khéng bj phat hign va xit ly, cho thy co quan quan ly khéng lam hét trach nhiém cua minh, Cé lé day 1A van dé mau chét, quan trong nhat chiing ta phai giai quyét. (ii) Y thite cong déng va ¥ thite bao vé quy6n igi eda ngudi dan rt thép. Co thé néi, ding trude cae doanh nghiép In, ngudi din dia phuong cam thay don lé, yéu thé, thiéu sit hé trg cua chinh quyén. Co ché khigu kién dan sy é nude ta hau nhu rat it duge sit dung. (@v) Viét Nam hau nhu chua cé céc thiét ché dai dién, trung gian. Dé 1a cac t6 chite phi chinh pha NGOs, hiép hi, nhém Igi ich dong vai tré rat lén 6 cae nude phat trién. Cau tric trung gian tao ra chi phi dai dién, nhung xét téng thé no giup gidm thiéu chi phi dé nhiing ngudi dan, cOng déng don 1é dat cée mue dich x hdi cua minh. Vai tro cua cée hiép héi 6 nuée ta rat thap. Nhitng ngudi ding ddu thudng 1a cde quan chtte vé hu mudn kéo dai thai gian lam viée. Hau nhu khéng c6 st hin dién cia hiép hdi ngudi tigu ding trong cae vu viée 6 nhiém thuc phdm, méi trudng vita qua. (v) Du luan 6 chiéu hudng dinh déng hoat dong ti thién véi tréch nhiém xA hdi DD win tc re cha doanh nghiép. Nhu da dé cap 6 trén, tir thign chi la mt phn nhé trong CSR. Mét doanh nghiép dong ep 1 ty déng tir thién, nhuing ¢6 thé gay 8 nhiém véi chi phi nhiéu ty déng hon thé. Cdn phai c6 mét cach tiép c§n toan dign vé CSR. Cach thite t6 chic ce buéi ti thién thudng mang tinh PR ma Achong di vao thc chat. Nhiéu ngudi quan ly doanh nghiép quyét dinh chi nhiing khodn tién l6n trong cdc cude d&u gia tix thién; néu d6 1a doanh nghiép tu nhan thi khéng sai, nhung néu 1a céng ty cd phan dai ching, liéu cdc quyét dinh d6 da duge sy chp thuan cia HDQT va phu hgp Igi ich cd déng? Dé g6p phin gidi quyét cde van dé trén, chiing téi kién nghi cdc gidi phap sau: M6t la, nang cao chat lugng cée quy dinh phap luat bang cach 4p dung RIA trong qua trinh lap quy. RIA (dinh gid tac dng cia van ban luat) 1a céng cu tién tién duge cae nuée phat trién 4p dung trong qua trinh thiét ké luat. Danh gia RIA gitip xae dinh gidi phap lap quy cé phai 1a gidi phap edn thiét, hgp ly. Néu c6, RIA sé tim ra mite lap quy pha hgp nhat dé dat duge muc tiéu vdi chi phi thap nat cho doanh nghiép. Mot shi van ban luat c6 tinh chinh xac cao, higu luc cha cde van ban ciing sé dude gai thién dang ké. Bén canh dé, nhat thiét cat co quan nha nude céin phai tang cudng trach nhiém thyc thi luat trong linh vyc cia minh. Hai la, cach thite xay dung cac hiép hoi cdin duge ddi méi. Cach tiép can “tix duéi lén” cin thay thé cach tiép cin ci “ti trén xuéng”, Vige tan dung kinh nghiém va ky nang cla cdc quan chite 1a cn thiét, nhung lanh dao cdc hiép hdi nén 1A nhiing ngudi gan bé véi thanh vién tit co sé. C6 nhu vay, ho méi dau tranh mét cdch “c6 lita” cho quyén Igi eda thanh vién hiép hdi. Ba la, thyc hién cde chutong trinh truyén théng, quang cao phi lgi nhugn. Diéu nay r&t phé bién 6 cae nude phat trién, va hién nay dude ap dung cd 6 cde nuée khu vue nhu. Singapore, Trung Quéc. Cac dai truyén hinh, truyén thanh 6 nuéc ta van thudc sé hitu nha nude, do dé, chinh phi c6 thé chi dao cdc dai gianh mét ty trong nhét dinh trong théi lugng quang cao hang ngay mién phi cho céc myc tiéu céng c6ng. $623 (1141272008) ‘TRACH NHIEM XA HOI CUA DOANH NGHIE! Bén la, dia vi cha ngudi déng thué cdn duge nang cao. Vinh dy di d6i vdi trach nhiém va nguge lai. Can c6 nhiing bang xép hang céc doanh nghiép nép thué thu nhap doanh nghigp cao nhit, céc cd nhan nop thué thu nh4p ca nhén nhiéu nhét. Ho ximg dang nhan duge su vinh danh cua xa hdi. Nam ld, nha nuée tap trung héan thign luat va tinh hiéu lye trong thyc thi luat. Cac trach nhiém ngoai luat (dao dite, tit thién), ed ché ty nguyén edn duge khuyén khich vi d6 1A sy tuong tac gitla doanh nghiép va x4 h@i. Nha nuée chi nén gidn tiép tac dong thong qua cae ed ché nhu NGOs, hiép hdi, mang ludi céng déng, giéo duc, nang cao ¥ thie ngudi dan. 6 mice ta, méi khi c6 nhing vu vi pham go dite kinh doanh, 6 nhiém méi tring xay thuéng dé tat cd tdi 161 cho iép. Tuy nhién, nhu da duge ban dn, doanh nghiép nao cing phai lay Igi ich lam nén tang, do dé ho luén c6 khuynh huéng t6i thiéu héa chi phf va t6i da héa lyi nhuan. Trong béi canh khung khé phap luat khéng chat ché, thong nh&t, hé thong thue thi phap luat bj bude long, kém hiéu he va ngudi dan 6 trong tinh trang yéu thé, khéng c6 kién thite va céng cu dé bao vé Igi ich cha eng déng nhu hién nay, thi nha nuée thye chat v6 tinh tao ra mdi trudng tét dé cdc céng ty Igi dung va coi nhe trach nhiém xA h@i cla minh. Muén dam bao CSR, nha nude cdn phai khuyén khich va phat trién céc ed ché “xa hdi dan sy” 6 dia phuong, dé lam d6i trong véi doanh nghiép. Déi trong vdi doanh nghiép khéng 6 nghia doanh nghiép luén luén xéu. Thye ra, doanh nghiép c6 tinh trung lap trong khfa canh ho luén thich ting vi méi truéng chinh tri, phap ly, xa hdi. Ta0 ra d6i trong 6 day c6 nghia tao ra cd ché x4 hi da ste manh dé gidm sat CSR. Ty cd ché xa hdi 6 timg dia phuong sé cho phép ngudi dan o6 tiéng néi trong htgng hon d6i vi doanh nghiép trude nhiing tac dong tiéu cute doanh nghiép c6 thé gay ra, dé dam bao quyén Igi chinh dang cia c6ng déng duige tén trong. Diéu 46 gidp gidm khéi lugng c6ng viée va chi phi cho hé théng céc ed quan quan ly hanh chinh cia nha nude tit trung wong xuéng dia phuong trong viée ‘$623 (11122000) gidm sat va quan ly CSR. Khung khé ba bén nha nue - x hdi - doanh nghiép dé sé dam bao dat duge CSR mét cach téi uu, dé doanh nghiép hoat déng trong mt méi trudng ma cée Igi ich kinh té ctia doanh nghiép hoa nh§p véi Igi {ch xa hi cita cOng déng thanh mét chinh thé théng nhat. TAI LIEU THAM KHAO Tiéng Viet + Lé Thao Chi (2008), “Doanh nghiép o6 trach nhiém véi cng déng nhu thé nao”, Sai gon gidi phéng, cdc s6 ngay 4-6/10/2008. * Manh Kim (2006), “Doanh nghigp cong dan”, Tuoi tré, 10/12/2006. * Quée Anh (2006), “Chia khéa CSR”, Dién dan doanh nghiép dign tz, dang tai website: www.biznews.vn , ngay 27/10/2006. Tigng Anh: Carroll Archie (1999), “Corporate social responsibility: evolution of a definitional con- struct”, Business & Society, Vol.38 (3), pp. 268-295. Crane Andrew, Matten Dirk & Spence J. Laura (2008), Corporate social: responsibility- readings & cases in a global context, The Routledge, UK. Friedman Milton (1970), “The social respon- sibility of business is to increase its profits”, The New York Times Magazine, Sep 13, 1970. McBarnet Doreen, Voiculescu Aurora, Campbell Tom Ed, (2007), The New Corporate Social Accountability: Corporate Social Responsibility and the Law, Cambridge University Press, the UK. Dang chi y nhiéu céng ty trong sO nay da ting ¢6 thanh tich rt xdu trong qua khit vé 6 nhiém, mdi truéng, béc lot lao dong... Diéu a6 chitng t6 da 06 bién chuyén sdu sic trong nhgn thite ctia ho vé CSR. Xem thém [1),(2]. Xem thém (3). Véi sy tham gia cha 2.687 quan tri vién cao cfip (36% 1a Téng giam déc) cua céc cong ty In trén khdp thé gidi. http/en.wikipedia.org/wiki/Global_Compact Ngoai ra, CSR da duige dia vao chung trinh nghi sy chinh thie cia Hoi nghj thugng dink APEC té chite vao thang 11/2008 tai Lima, Peru. Chuyén dé dac bigt vé CSR, Nhip cdu dau tu, ngay 08-14/10/2007. oo mon s win vy van re OO

You might also like