Pa Re GO TI)
TRACH NHIEM XA HOI CUA DOANH NGHIEP: MOT SO VAN DE LY
LUAN VA YEU CAU 861 MGI TRONG QUAN LY NHA NUGC G VIET NAM
Nguyén Dinh Cung*
‘Litu Minh Dite™
‘Thai gian gdn day, du luan dang quan
tam chat ché va bite xtic déi vdi hang loat vu
vi pham dao dite kink doanh, x4m hai méi
trugng va ste khée con ngudi 6 mite 6
nghiém trong; dign hinh 1a vy sifa nhiém
melamine cua Trung Quéc va vu xa truc tiép
chat thai khong qua xit ly ra song Thj Vai
cia céng ty Vedan 6 Viét Nam. Sy duing - sai
trong nhiing vu viée trén 1A rd rang. Tuy
nhién, déi véi xa hgi va hang ngan doanh
nghiép dang hoat dong khac, bai ton vé
Trach nhiém xa hi cua doanh nghiép (CSR)
Jai duge dit ra va cAn duge thao luan nghiém
tac ca vé mat ly lun chinh séch va thye tién.
Mot cong ty edn phai lam nhitng gi dé 6
thé dugc xa héi danh gid la mét cong ty tét va
phat trién bén ving? Trach nhiém ca co
quan quan ly nha nuée téi du? Luat nén
quy dinh trach nhig¢m cia doanh nghiép dén
mite d6 nao thi hgp ly? Va phai chang ngudi
tisu ding 4 cde nude dang phat trién nhw
Viét Nam c6 qua it quyén luc, dé bi tén
thuong, hoc ho cling khéng ¥ thitc duge diy
da va stt dung hét cae quyén va phuong tién
cha minh dé bdo vé nhiing Igi ich chinh dang
cha ho? Nhdm gép phan gidi dap céc cdu héi
trén, ching tdi tigp cin tiv g6e dé kinh
nghiém quéc té trong linh vue nay vdi suy
nghi ring cdc nén kinh té phat trién déu 4a
tig adi mat véi nhiing v&n dé chung ta gap
phai ngay hém nay, do d6 nhiing cuge tranh
luan va gidi phdp cha ho r&t dang dé ching
ta tham khdo.
Ké tit khi xudt hién khéi niém Trach
nhigm x4 hi cua doanh nghiép (corporate
social responsibility - CSR) ldin du tién vao
8623 (11122008)
n&im 1953, chi dé nay da gay ra cuge tranh
ludn 66i néi gitta hai trutng phai quan tri
"dai dign" va "da bén" trong quan tri cong
ty’, Trén binh dién 1én hon, dy 1a sy tranh
chap gitfa cha nghia tu ban tat do (bao thi,
cénh hitu) va chi: nghia tu ban xa héi (dan
chi, canh ta). Ndi dung chinh cita cuge tranh
Juan xoay quanh hai van @é then chét trong
CSR la: (i) ban chat cla doanh nghiép hign
dai, va (ii) méi quan hé ba bén: doanh nghiép
- x hgi- nha nuéc.
1. Cuge tranh ludn vé csr
Dai dién néi bat nhat cho chi thuyét quan
dign" la Milton Friedman. Trong mét
bai bdo viét cho ta New York Times thang
9/1970, ong néu rd: "Doanh nghiép chi 6 mot
tréch nhigm duy nhét 1a t6i da héa Igi
nhugn, gia tang gid tri o8 dong, trong khuén
khé Iuat choi cha thi trudng 1 canh tranh
trung thuc va céng bang." Théo éng, ngudi
quan ly doanh nghiép (thanh vién hdi déng
quan tri va ban giam dée) la nhiing ngudi dai
dién cho chi sé hitu/ cd déng ding ra quan ly
cong ty. Ho duge bau hogc duge thué dé din
dat céng ty theo cach ma cae cé déng muén,
da phan 1a lam ra Igi nhuan cang nhiéu cang
tat, déng thdi tudn thi cae quy tide x hoi co
ban von da duge thé hién trong luat va cdc
nguyén tc dao dite phé bién, Dé chinh 1a ban
chét vi Igi nhudn (for-profit) cia doanh
nghiép va ngudi quan ly doanh nghiép chi c6
+ Nguyn Dinh Cung, Trung Ban Kinh t& Vi md, Vig
ghién edu Quin ly kinh té Trung uong.
** Latu Minh Dit, Thac al kin t6, Vign Nghién edtu Quin ly
Kinh t6‘Trung wang,
oui(ZG sanien cu - rar 961 TRACH NHIEM XA HOI CUA DOANH NGHEP..
trach nhiém d6i véi ed dong la ngudi chit sd
hitu céng ty da Iya chon ho éé lam dai dién.
Do d6, néu ngudi quan ly céng ty muén, anh
ta 6 toan quyén dé thyc hién cdc traéch
nhiém x4 héi dua trén nhan thite va tinh
cdm cia riéng minh va bing thdi gian va tién
bac cia ca nhan, nhung khéng duge sit dung
nguén lve cia céng ty va nhan danh céng ty,
néu khong dutge c6 déng dy théc dé 1am viée
do.
Ngoai ra, cdng ty von 1a mét cha thé "vo
tri v6 gide" do con ngudi tao ra. Do d6 cong ty
khéng thé ty nh4n thiic vA ganh vée nghia
vu dao dite vén chi 6 con nguéi méi cé. Béi vi
chi c6 ting cé nhan con ngudi mdi ¢6 lucng
tam dé nhan thite su viée dung - sai.
Hon niia, dae tréch nhigm xa hdi thude
Tinh vye cia nha nvéc, 14 cha thé cung cap
céc dich vu céng, vi Igi ich cng cng va phi
Igi nhuan, Chi c6 nha nude méi c6 di théng
tin dé quyét dinh dang dan trong viée phan
bé cde nguén Ic mét cach higu qua va cau
tric tam quyén phan lap da dam bao su
phan bé 46 duge cng bing va 6 kiém soat.
‘Trach nhiém cia doanh nghiép la tao va gid
tri gia tang, phat trién cong nghé (bi vi
doanh nghiép 14. cha thé vi lgi nhuan duy
nhat trong x4 héi), dem lai Igi nhuan, tao ra
viée lam va thu nhap cho ngudi lao déng.
‘Tréch nhigm chinh cia doanh nghiép déi véi
nha nuiée IA déng gép thué. Trach nhiém cha
nha nvéc la lam sao sit dung tién thué d6
higu qua nhat vi Idi ich cdng cng. Nhu vay,
néu doanh nghiép ciing thyc hién céc trach
nhigm xd hi thi sé c6 sf trang lap va doanh
nghiép sé tré thanh ngudi vita déng thué,
vita quyét dinh vige chi tiéu khoan thué dé ra
sao. Ngudi quan ly doanh nghiép khi ay sé
tré thanh mét nh4n vién céng vu hdn 1A mot
ngudi dai dign cho lgi ich cha ed dong.
Mat khac, ké ca khi mot ngudi quan ly
doanh nghiép duige stt dung nguén lye cia
céng ty dé thyc hién tréch nhiém x héi dua
trén phan doan cha quan cia minh, thi
khong c6 gi dam bao ring quyét dinh cia
anh ta la sang suét va ding dan cho myc tiéu
x hdi cuéi cling, vi anh ta khéng phai la mét
chuyén gia vé xa hi, ma 14 mét chuyén gia
vé quan ly va kinh doanh va dé 14 ly do anh
ta duge 06 déng cit lam dai dign va gti gim
niém tin trong viée quan ly doanh nghi¢p. Do
‘QUAN LE Kan TE
46, néu muén thuc hién trach nhiém xa hdi,
cdc 8 déng cé thé lm véi tu cach ca nhan, tu
nguyén va tach biét vdi cong ty (vn 06 8d
hitu ota c cae 8 déng khae) mA khéng nén
théng qua céng ty va nhiing ngudi quan ly
cng ty.
‘Ti quan diém nay, trudng phai phan d6i
CSR cho rang cde chusng trinh cia doanh
nghiép lay tén "trdch nhiém xa hoi" chi 1a
nhiing chufong trinh PR dao dic gid, ma thue
chat myc tiéu cuéi cing van 1a vi Igi nhudn
cia doanh nghiép ma théi.
Nhitng ngudi ing ho CSR khéng bac bd
toan b@ nhiing I4p luan trén. Nhung ho dua
ra mét lap luan khéc cing hét ste thuyét
phyc 1a ban thén cng ty khi di vao hoat
dong da lA mét cha thé cia x4 hdi, st dung
nguén Ic cia xa hdi va méi trudng, do dé c6
thé tac déng tiéu cule téi xi hoi va méi
trudng. Vi vay, doanh nghiép phai cé ¥ thie
vé nhiing tée déng ti hoat dong san xudt
kinh doanh cia minh va 6 trach nhiém véi
chinh hanh vi cia minh truée xa hdi. Henry
Mintzberg da lay vi du cong ty Dow
Chemicals quyét dinh ban chat Napalm cho
quén d6i My dé sit dung trong chién tranh
Vigt Nam, dé Iai hau qua nang né cho hang
triéu nan nhan chat déc da cam. C6 thé néi
ban chét cia doanh nghiép khongéhé chi vi
Igi nhuan ma doanh nghiép ngay tit dau da
dong vai trd cia mot "cng dan" trong x4 hdi
véi tat cd nghia vu va quyén Igi thich hgp cia
minh trong d6. Chinh khai nigm "cng din
doanh nghiép" (corporate citizenship) 4 ra
di trong trao Iuu CSR nay.
Thye vay, néu chi nhin nhan don gidn khi
cho ring doanh nghigp hoat dng duy nhét
vilgi nhuan va ba dap lai chi phi xa héi, cing
nhu “tra tién" cho cac dich vu céng ma doanh
nghiép hudng gi théng qua vige déng thué,
ching ta sé thy nhiing 6 nhiém méi trutng
va chi phi x hi ma doanh nghiép gay ra c6
thé 1én hon rat nhiéu lén Igi ich ma cong ty
nay mang lai tu tién thué hay tao viée lam
(nhu truing hgp céng ty Vedan). Doanh
nghiép khéng thé kéu goi su "trung tinh" cia
minh. Tat ca sf kin ctia doanh nghiép nhu
khai truong déng sin phim méi, dat mét
nha may, dong cia mét chi nhanb.... du kéo
theo nhiing hé qua x4 hdi nhat dinh. Do 46,
khéng thé tach réi hoan toan gitfa tinh chat
$6 23 (+1272008)‘TRACH NHIEM XA HO} CDA DOANH NGHIE NGHIEN CUtU - TRAO BO [ T J
kinh té va x hdi khi nhin nh§n ban chit va
hoat dong cia doanh nghiép.
Va ngudi quan ly véi tut céch lA ngudi thée
quan doanh nghigp cfin thie hién ede trach
nhiém xf h9i ca doanh nghiép vi nghia vu
va Igi ich cia chinh doanh nghiép minh.
‘Trdch nhigm cia ho khong phai la vie quyét
dinh diéu gi tét hay xu cho xa hgi, ma 1a
dap ting nhiing diéu ma x4 héi mong muén
va tréng doi 6 doanh nghiép nhu mét thanh
vien day di trong 46. CSR chinb a lye edn
cudi cling gitip git doanh nghiép khong di
qué da vi Igi ich kinh té ma vi pham céc
chudn mye dgo dtie (vén khéng phai ltte nao
cing duge thé hign day dui bang céc quy dinh
phép lugt), bd quén nhang tac dong tiéu cue
cia minh dén cdc thanh phdn khéc trong xA
héi.
Doanh nghigp thyc hign tréch nhigm xi
hGi cdn vi lgi ich tang trudng va phat trién
bén vitng cia chinh minh, Diéu tra cha
Bowman & Haire ti nam 1973 da cho théy
nhém ca@céng ty cam két véi CSR c6 ty 16 loi
nhuan trén von (ROE) cao hon cac cong ty
khie (14.7% so vi 10.2%). Khée véi mé hinh
cOng ty gia dinh trude kia, doanh nghiép hién
dai thuéng 1a céc cong ty c6 phn dai chting,
hoat dgng da nganh nghé, da quéc gia. Do a,
ngay nay doanh nghiép khéng chi hoat dong
trong méi truéng don nhat dude gidm sat boi
cde cd ché thi truéng thudn tuy kinh té (gid
ca, canh tranh, thi tru’ng ching khoan), ma
edn chiu tac dong cia céc cd ché xa héi -
chinh trj - mdi truéng. Dang chu y, hai hé
théng nay c6 sy tac dong qua lai véi nhau.
Thuc té cho thay ngudi tiéu ding va nha ddu
tu ngay cang tinh dén cdc tiéu chi thanh tich
cia cong ty vé dao ditc, lao déng, méi trudng,
x4 hi trong céc quyét dinh tiéu ding hay
dau ty cia minh. Hon thé nita, khong chi
Jién quan dén tinh canh tranh, CSR cén lién
quan true tiép dén tinh bén viing cia cong
ty. Nhiing vu dé vd cha tap doan Enron, céng
ty kiém ton Arthur Anderson, hode ngay va
c&e cfy xdng gian lan bj rat gidy phép 18
nhitng minh chiing ré nét nhat cho thay rang
thiéu CSR, doanh nghiép sé tu loai minh ra
khéi thi trudng va cing déng doanh nghiép.
2. Phong trao CSR 0 cdc nuéc phat trién
CSR da trd thanh mét phong trao thie
‘S623 (114122008)
thu va truéng thanh, phat trién réng khdp
thé gidi. Néu ching ta tra cétu cde cum tif c6
géc "trch nhiém xa hgi cia doanh nghiép"
bang tiéng Anh trén Google, chting ta sé
thay c6 hon 70 trigu ligt tim kiém (chita ké
cc cum tit vé CSR é ting nude cy thé). Hang
van bai bao, nghién citu, sch, tap chi, dién
dan, trang web cia céc té chite NGOs, gidi
Khoa hoc, doanh nghigp, tu véin, bao chi va
chinh pha ban vé cha dé CSR.
Nguii tigu ding tai cde nude Au-My hi¢n
nay khéng chi quan tém dén chat Iigng san
phdm ma edn coi trong céch thttc cae cong ty
lam ra san phém 46, c6 thén thign vdi méi
trugng sinh thai, eéng déng, nhin dao, va
lanh manh. Nhiéu phong trao bao vé quyén
Igi ngudi tiéu dang va méi trudng phat trién
rét manh, chang han nhut phong trao tdy chay
thye phdim gay béo phi (fringe foods) nham
vao cae céng ty san xudt dé an nhanh, nude
gidi khat c6 ga; phong trao thudng mai cong
bing Pair Trade (béo dam diéu kién lao dong
va gia mua nguyén ligu cha ngudi san. xuat
cée nude thé gidi thet 3), phong trio tdy chay
sin phém sit dung léng thi, tay chay sin
phém béc 16t lao dong tré em (nhim vao céng
ty Nike, Gap), phong trao ‘tiéu ding theo
lutong tam (shopping with a conscience)...
‘Trude dp luc ti x4 hi, hdu hét cac céng ty
Jn a chti dGng dua CSR vio chuong trinh
hoat dong cia minh mét cach nghiém tic.
Hang nghin chuong trinh 44 duge thyc hién
nhv tiét kigm nang lugng, giam kh{ thai car-
bon, sti dung vat ligu tai sinh, nang lgng
mat trdi, cai thién nguén nuéc sinh hoat, x6a
md chi, x4y dung trudng hoe, cau trg, ang
hO nan nhan thién tai, thanh lap quy va
trung tdm nghién ettu vde-xin phong chéng
Aids va cac bénh dich khac 6 cdc nuéc nhiét
déi, dang phat rien. C6 thé ké dén mét sé
tén tudi di ddu trong céc hoat dong nay nhu
TNT, Google, Intel, Unilever, CocaCola,
GE, Nokia, HSBC, Levi Strauss,
GlaxoSmithKline, Bayer, DuPont, Toyota,
Sony, UTC, Samsung, Gap, BP,
ExxonMobil...', Theo té chtte Giving USA
Foundation, s6 tién céc doanh nghiép déng
g6p cho céc hoat dong xf héi trén toan thé
gidi lén dén 13,77 ty USD (nm 2005) va gin
1.000 céng ty duge danh gid 1a "Ong dan
doanh nghiép tét". Néi bat 1a truéng hop
ula et cana Te EDTRAO BOI
NGHIEN Cl
ngan hang Grameen do TS. Muhammad
‘Yunus da cung céip tin dung vi mé cho 6,6
trigu ngudi, trong dé 97% la phy nit nghéo 6
Bangladesh vay tién dé cai thién cudc song
(ng da duge trao gidi Nobel héa binh nam
2006)".
Hién nay, hdu hét cdc céng ty da quéc gia
déu xy dung cdc b6 quy téc ting xit (code of
conduct) cé tinh chat chudn myc ap dung déi
Yi nhan vién ca minh trén toan thé gidi.
Lai ich dat duige qua nhiing cam két CSR da
duge ghi nhan. Khéng nhiing hinh anh cong
ty duge cdi thién trong mat cong ching va
ngudi dan dja phuong gitip cng ty tang
doanh sé ban hang hay thyfe hién cae thi tue
dau tu duge thuan Igi hon, ma ngay trong ndi
bé cong ty, su hai,léng va gan bo cla nhan
vién vi cong ty cing ting lén, eding nhu cée
chudng trinh tiét kiém nang lugng gitp gidm
chi phi hoat déng cho céng ty khéng nhd.
C6 thé néi CSR da 6 ché ding kha viing
chic trong nhan thite cia gidi doanh nghiép.
‘Mét s6 trung tam, vién nghién ctu vé tréch
nhiém doanh nghiép da duge cde truéng dai
hoe 6 My thanh lap, 78% sinh vién nganh
quan tri doanh nghiép cho rang chia dé CSR
nén duge dua vio céc chudng trinh gidng
day“ Trong cuéc khdo sat ca céng ty
McKinsey nam 20075, 84% sé quan tri vién
cao cp dude hdi cho rang viée déng gép vao
cae myc tiéu xa héi cia cong déng odin duige
tign hanh song song véi viée gia tang i
6 dong, trong Khi chi cb 16% cho ri
nhuan 1a myc tiéu duy nhat. 51% va 489% y
kién ln lugt cho raing méi truing (trong s6 15
vain dé chinh tri - xa hoi khée nhau) 1a vain dé
hang ddu tap trung su cht y cua céng luan,
va cé anh huGng tiéu cuc hode tich ele nhat
446i véi gid tri o déng trong nam nam téi, Khi
dude hdi vé Anh hudng x4u ma cac cong ty lon
6 thé gay ra cho céng déng, 65% tra Idi - 6
nhiém méi trudng, 40% - dat Igi nhuan lén
trén ste khée con ngudi, 30%- gay ap Ine
chinh tri, Vé cdc anh hudng tich eve ma
doanh nghigp dem lai thi tao viée 1am duge
xép cao nhat (65%), tién bd khoa hoc céng
nghé (43%), cung cfip sin phdm - djch va cho
nhu cau con ngwdi (41%), ndép thué (35%).
8. Mét sé khai niém CSR
C6 rat nhiéu dinh nghia khae nhau vé
(ula ct ann TE
‘TRAGH NHIEM XA HOI CUA DOANH NGHIEP,
CSR. Méi t6 chic, cng ty, chinh phi nhin
nhan CSR dudi nhiing géc 46 va quan diém
riéng, phy thugc vao diéu kién, dic diém va
trinh 46 phat trén cua minh. Keith Davis
(1973) duta ra m6t khai niém kha rong "CSR
la sy quan tém va phan ting cia doanh
nghiép véi cac vain dé vugt ra ngoai viéc théa
man nhiing yéu cdu phdp ly, kinh té, cong
nghé”. Trong khi 46, Carroll (1999) cho ring
CSR cén ¢6 pham vi lén hon "IA tat ca cdc van.
dé kinh té, php ly, dao dic, va nhiing Tinh
vue khae ma xa h6i trong dgi 6 doanh nghiép
trong méi théi diém nhat dinh." Theo Matten
va Moon (2004): "CSR la mgt khéi niém
cham bao gém nhiéu khai nigm khée nhu
dao dite kinh doanh, doanh nghiép lam tir
thién, eéng dan doanh nghiép, tinh bén ving
va trach nhiém méi trudng. Dé 1a mot khai
niém dong va luén duge thi thach trong timg
béi canh kinh té, chinh tri, x hdi dae tht.
Nhu vay, ban chat cla CSR 1A quan diém vé
vai trd cla doanh nghiép trong méi tong
quan vdi vai trd cia nha nude khién khdi
niém CSR ludn bién déi, luén méi tay thuge
khéng nhiing pham vi khéng gian ma con
théi gian ndi cuéc tranh luan vé CSR dién ra.
Vé phuong dign quan ly nha nude, nhiéu
nude da thé ché hod ndi dung CSR vao cae
van ban luat va quy dinh khac duéi nhiéu
hinh thie khéc nhau, Trén binh dién*réng
lén hon, nd Ite dua CSR tré thanh mét
théng 1é quéc té phé bién da trd thanh hién
thuc. Nam 1999, mt théa thuan ton cau
(Global compact) da dude Téng thu ky Lién
hop quéc (LHQ) Kofi Annan dé xuat tai Dién
dan kinh té thé gidi va thang 7/2000 da
chinh thitc ra mat nhu mét B6 quy tac ing
xif cia LHQ vé trach nhigm xa héi cdc cing
ty da quéce gia Goi tat la UNGC)*. B6 quy tae
nay, bao gém 10 quy tc dim béo tén trong
nhan quyén, dan sinh, chéng lam dung tré
em, lao dng cuing bite, bao vé méi truding,
chong tham nhing... tuy khéng phai 14 van
ban cé tinh bat bude nhung duce thita nhan
nhu mét khung khé thao luan chinh thie tai
cdc dién dan cua Lién higp quéc. Déi véi cde
thiét ché khu vue, CSR cing da duge iy ban
chau Au chinh thite céng nhan tit rat sém:
“la viée cdc doanh nghiép dita méi quan tam
vé xa hGi va méi tritong vao céc hoat dng
kinh doanh va méi quan hé cua ho vdi cae cB
‘$0 23 (1112/2008)déng caa minh, trén co sd tu nguyén.” Ngdai
ra, CSR da duge dua vao chugng trinh nghij
su chinh thite clita H6i nghi thugng dinh
APEC té chtte vao thang 11/2008 tai Lima,
Perv’,
4. Mé hinh “kim ty thap”
Carroll
CSR dai tré nén phé bign. Nhung vin 6
rat nhiéu quan diém khée nhau vé khai
nigm, ngi dung va pham vi caa CSR. Trong
s6 46, mo hinh “kim ty thap” cia A. Carroll
(1999) 6 tinh toan dién va duigc sit dung
rong rai nhat.
Theo 46, CSR bao gém trach nhiém kink
#6, phap ly, dao ditc va ti thién: (i) Trach
nhi¢m kinh té - téi da héa Igi nhuan, canh
tranh, higu qua va tang trudng, la diéu kién
tién quyét bdi doanh nghiép duge thanh lip
trudc hét tir déng co tim kiém Igi nhudn ca
doanh nhan. Hon thé, doanh nghiép 1a cae té
bao kinh t@ can ban cia x4 héi. Vi vay, chic
nang kin doanh luén phai duge dit lén
hang du. Céc tréch nhiém cdn lai déu phai
dya trén ¥ thie trach nhiém kinh té cha
doanh nghiép.
ii) Trach nhiém tudn thi: phdp luét
chinh 1a mgt phan eta ban “khé’ woe" gitta
doanh nghigp va x4 hoi. Nha nuée cé trach
nhiém “mé héa” cdc quy tc xa héi, dao dite
vao van ban luat, dé doanh nghiép theo dudi
mye tigu kinh té trong khudn khd 46 mot
cach céng bang va dap ung duge cac chudn
cha
Hinh 1. M6 hinh “kim ty thap” CSR:
cia Carroll [4]
$6.23 (1191272008)
mye va gid trj co ban ma xA hoi mong dgi
ho. Trach nhiém kinh té va phap ly la hai bd.
phan co ban, khéng thé thiéu cia CSR.
(ii) Trdch nhiém dao dite 1a nhiing quy
tde, gid tri duge xd hdi chp nhén nhung
chia duge “ma héa” vao van ban luat. Thong
thudng, luat phdp chi cé thé di sau dé phan
anh cdc thay déi trong eae quy tée ting xit xa
hdi von luén mdi. Hon nia, trong dao dite xa
hdi luén tén tai nhémg khoang “xm”, dting-
sai khdng ré rang: ma khi cde cuge tranh
Tun trong xa hi chua nga nga, chung chua
thé duge cu thé héa vao luat. Cho nén, tuan
thi phap luat chi duge coi 1a su dap ting
nhiing d6i hoi, chudn mue t6i thiéu ma xa
hdi dat ra. Doanh nghiép con cin phai thye
hién ca cac cam két ngoai luat. Trach nhiém
dgo dite 1a ty nguyén, nhung lai chinh 1a,
trung tam cia CSR. Vi du: ngay nghi thi 7,
tin lam thém gid, diéu kign lao dong, thong
tin cho nguéi tiéu ding, git ban thude chita
HIV/AIDs, dit ligu khdch hang, si_dung
nguyén ligu sach, thye phim bién déi gen,
uy tin vdi d6i téc, quan hé véi cong déng, cd
dong thiéu s6, doi thi canh tranh... déu la
cde van dé md va mite dé car két nhu thé
nao phy thuée vio traéch nhiém dao dite cha
doanh nghiép.
(iv) Trach nhiém tit thién la nhiing hanh
vi ca doanh nghigp vugt ra ngoai sy trong
agi cia x4 hOi, nhu quyén g6p ang hd cho
ngudi yeu thé, tai trg hoe béng, déng g6p cho
cdc du An cong déng... Diém khac biét gitia
trach nhiém tir thién va dao dite 1d doanh
nghiép hoan toan ty nguyén. Néu ho khéng
thyc hién CSR dén mite dg nay; ho van duge
coi la dap ting di céc chudn mye ma xa hdi
trong di.
Mé hinh trén ¢6 tinh toan dign va kha thi
cao, 06 thé duige sit dung lam khung khé cho
tu duy chinh sach cla nha nude vé CSR.
Thithai, vide dat trach nhiém kinh té lam
nén tang khéng nhiing théa man ca nhu cau
vé ly thuyét “dai dién” trong quan tri cong
ty, ma cdn gidi quyét dude nhiing hoai nghi
vé tinh trung thuc trong cdc chugng trinh
CSR cia doanh nghiép. Tit d6, van dé “vi
minh” hay “vi nguai” khong con duge dat ra
nila, bdi hai muc dich d6 1a khéng thé tach
rei.
oui vy xinal TEENGHIEN COU - TRAO BGI
‘TRACH NHIEM XA HOI CUA DOANH NGHEP..
Thit ba, ranh gidi gitta cac ting trong
“kim ty thap” 1a luén chéng lén, tac dong
banh truéng lin nhau. Viée tuén tha quy
dinh phap luat chéc chdn dua dén cde chi
phi kinh té cho doanh nghiép. Hon nita quy
tée dao dite xa hdi ngodi luat luén mé rong,
(theo trinh 49 phat trién cita x4 hi), tgo dp
luc lén hé théng php luat, b&t budc céc nha
lam luat phai luén bam sat thyc tién x4 hdi.
Hinh 2. H@ qua cita chi phi tuan tha
phap ludt déi véi thi trudng
Mai tring Moi trutng
anh e fem egnh tran,
’
= as CChuyéa vo git thank
’
Chi phi tuan’.tha phap luat cao sé anh
hudng true tiép-dén chi phi san xudt, kinh
doanh cia doanh nghiép. Trong méi trudng
6 tinh canh tranh cao, doanh nghiép sé
khéng thé ting gia thanh ma thu hep gi
nhugn cia doanh nghigp dé tén tai. Loi
nhudn bj thu hep sé lam doanh nghiép mt,
4i Rhodn tai ddu tu, cing c6 nghia gidm
ning lic canh tranh nganh, déng thdi lam
mét tinh hap din cia thi trudng a6 déi vdi
céc doanh nghiép méi. Trong méi truéng
tinh canh tranh cn théip, doanh nghiép
ndm thé dée quyén sé chuyén toan bé chi phi
san xuat tang thém vao gia thanh. Do dé, cé
thé néi chinh khach hang 1a ngudi tra tién
cho cdc chi phi tun tha phap luat cia
doanh nghiép, dé bao vé Igi ich x hoi cha
chinh minh. Gi tang lén sé lam gidm lugng
tigu ding. Trong m$t méi trudng ma doanh
s6 bj thu hep, doanh nghigp dée quyén sé
cang cd nfu gif trang thai cha thi trujng
bang nhiéu cach dé ngin can cic doanh
nghiép mdi. Vi vay, chi phi tuan tha luat
phap can duge cée nha Am luat tinh todn
can than (lién quan dén gidi phap kién nghj
cho Vigt Nam 6 muc 6).
Thit tv, moi quan hé gitta ty thién va
tréch nhigm xa hoi duge lam ro. Trach
nhigm ti thign chi 14 “bé néi cda tang bang
chim” CSR.
Thit ndm, can bing lgi ich ea cdc bén c6
lign quan dutge dit ra nhu mét néi dung then
chét trong quan tri doanh nghiép. Ngudi
quan ly doanh nghiép phai diéu héa Ioi ich
cia céc bén lién quan nhu ngudi lao dong, es
dong, khdch hang, chinh quyén, cOpg dong,
cha ng, nha phan phi, nha cung €4p, bao
chi, nh6m gi ich, hiép hdi nganh nghé... Mdi
bén lién quan 6 Igi ich dc tha 6 cdc mite 43
khac nhau d6i véi céc trach nhiém kinh té,
Hinh 8. Can bing Igi ich cia cae bén lién quan
(Qui ut can TE
Déi tac, ban hang
Cone uaa duns |
‘8623 (111272000)phép ly, dao dite, tif thién cia doanh nghiép.
5. Thuc trang hoat dong CSR 6 Viet Nam
CSR duge gidi thigu vio nuéc ta thong
qua hoat dng cia cde cng ty da quéc gia
ddu tu vao Viét Nam. Cac céng ty nay
thudng xay dung duge céc bé quy tac ting xit
va chuén myc van héa kinh doanh cé6 tinh
phé quat dé cé thé 4p dung trén nhiéu dia
ban thj trudng khée nhau. Do dé, cde ngi
dung CSR duge céc cng ty nuée ngoai thie
hién c6 bai ban va dat hiéu qua cao. C6 thé
léy mét sé vi dy néi bat nhu chung trinh
“Téi yéu Vigt Nam” cia céng ty Honda -
Vietnam; chuong trinh gido duc vé sinh cd
nhén cho tré em tai céc tinh mién ntti cha
céng ty Unilever; chutong trinh dao tgo tin
hye Topic64 cia Microsoft, Qualeomm va
HP; chuong trinh hé trg phdu thuat di tat
tim bém sinh va ting hd nan nhan vu s4p
edu Cdn Tho cia VinaCapital, Samsung;
chyong trinh khéi phuc thi lye cho tré em
nghéo cia@Western Union...
Déi véi doanh nghigp trong nuéc, cde cong
ty xuat khau cé 1é 1a déi tuong ddu tién tiép
can véi CSR. Hau hét céc don hang tiy chau
Au - My- Nhat déu doi hdi cic doanh nghi¢p
may mie, giay dép phai 4p dung ché d6 lao
dong t6t (tiéu chudn SA8000) hay dam bdo
an toan vé sinh thu phém (di véi cde xi
nghiép thay san)... Ngoai ra, nhiéu céng ty
tu nhén trong nuéc nam bat van dé CSR kha
nhay bén. M6t s6 céng ty chii dng thyc hién
CSR va tao duge hinh anh tét déi vdi cong
ching nhu céc tap doain Mai Linh, Tan Tao,
Duy Lgi, ACB, Sacombank, Kinh Dé...
Nhan thite cia céng déng va phugng ti¢n
théng tin dai ching véi CSR trong thdi gian
gan day cé nhitng phat trién tfch cyc va
nhanh chéng; mOt phdn cing xuat phat tir
bite xc cha céng lugn qua nhiing vu 6
nhiém moi trudng; nhiém de thye phdm va
gian lan thudng mai nghiém trong. Da c6
mét 86 cude hdi thao dang chu ¥ vé chi dé
CSR nhu Dién dan Chau A vé trach nhiém
x4 hdi cha doanh nghiép ldn thi 6, duge td
chite ngay 13/10/2007 tai TP. Hé Chi Minh;
va héi thao “Nang cao kha nang canh tranh
cua Vigt Nam théng qua tréch nhiém xa h6i
cua doanh nghigp” duge VCCI phéi hgp cing
DSQ Dan Mach té chite vao ngay 08/1/2008.
‘$623 (114122008)
NGHIEN CiJU - TRAO DOI
Ngoai ra, Vigt Nam cing da c6 dién dan
chinh thie danh riéng gidi thigu va thdo
luan vé CSR tai dia chi: http://www.viet-
namforumesr.net/ do Trung tam phat trién
va héi nhap (mét cdng ty tu van tu nhén)
xy dung, dudi sy tai tr¢ cia té chtte Action
Aid Vigt Nam.
Vé quan ly nha nuéc trong linh vyc lao
dong, ching ta cé BG Luat lao déng nim
1994, duge sita déi 2 dn vao nm 2002 (c6
ndi dung théa uéc lao dong, 1am thém gid,
bao hiém xa hi, trg céip, sa thai lao dong)
va ndm 2006 (vé néi dung tranh chap lao
dong va dinh cong). Trong linh vic méi
trudng, hoat déng CSR 4 nuéc ta eé bitée tif,
lén sau khi Luat Bao vé méi trudng nam
2005 duge ban hanh thay thé cho ludt ci
nam 1994 hdu nhu khéng cé hiéu luc. Tiép
theo, mét loat nghi dinh 4a duge ban hanh
kip théi dé hudng dan luat, dua néi dung
bao vé méi trudng vao thi tue dau tu, va thé
ché héa céng tac quan ly nha nude vé vat
ligu x4y dung, thu phi nude thai céng
nghiép, khai thae khoang san, ch&t thai
ran... Vé bo may quan ly nha nutée vé bao vé
méi trudng, ching ta cé Cuc va chi cuc bao
vé méi trudng, tryc thudc trung wong va cc
dja phuong. Dang chi ¥, sau 1 nim ké tir khi
Lut duge ban hanh, cuédi nam 2006, Bo
Cong an da thanh lap Cyc canh sat méi
trudng (C36) va Phéng canh sat moi trudng
(PC36) 4 cde tinh, thanh. Dén nay, ed quan
nay da diéu tra va phat hign hang tram vu 6
nhiém gay tiéng vang trong duduan.
Thuc tién vita qua cho thay, nhan thite
cia nguéi dan vé CSR cén kém va quan ly
nha nuéc léng Iéo, van ban phap luat khong
sat the té (nhu sé tién phat qué thap) di
din dén tinh trang doanh nghiép dé dang
lach luat, chéi bé trach nhiém dgo dite kinh
doanh (céc vy nude tuong nhiém M3CPD,
sifa nhiém melamine, cdy xAng gian lan) hay
gdy 6 nhiém méi trudng 6 mic dé nghiém
trong trong théi gian dai ma khéng bj xi ly
(vy Huyndai Vinashin, Vedan, Miwon).
6. Nhitng vin dé tén tai va yeu edu
d6i méi tu duy quan ly nha nwée
C6 thé rut ra mét sd van dé tén tai ma
‘Vist Nam dang phai déi mat trong linh vue
CSR, nhu sau:
udm ut vane re[ Zl q NGHIEN COU - TRAD ‘TRACH NHIEM XA HOI CUA DOANH NGHE
() Tang truéng nhanh va méi trudng sinh
thai luén 1a hai mat khée nhau eta ce nén
kinh té dang phat trién. Sau qua trinh tang
trugng kinh t@ nhanh, nhiéu nuée da phai
tra gid vé mdi trudng. Thuc té cho thay, cac
cOng ty da quéc gia hién lig lay vé CSR thi
truiée day da phan 1a cdc céng ty ¢6 thanh
tich 6 nhiém méi trudng lig lay khéng
kém. Bang viée cam két thy hién cdc muc
tiéu Thién nién ky ching to Viét Nam khong
hy sinh chat lugng sdng cia ngudi dan vi
mue tiéu tang truéng nhanh trong ngén
han. Nhung, diéu d6 doi hdi hé théng quy
dinh phap ludt phai e6 a9 chinh xéc cao.
Luat phap phai lam sao khong thita (khong
tgo chi phi khéng dang cé cho doanh nghiép)
vita khéng thigu dé bao vé Igi ich cong cong
& mie cAn thiét. Qua céc vu thye phdm
nhiém doe (nude twang, sita), ching ta thay
cd quan nha nude thuing 6 thé bi dong va
van ban luat khéng bam sat thye tién.
(i) Nhung higay cA khi quy dinh phap
luat c6 di, thi tinh hiéu luc qué thap. Nhiéu
vu 6 nhiém méi truding dién ra hon chue
n&m khéng bj phat hign va xit ly, cho thy co
quan quan ly khéng lam hét trach nhiém
cua minh, Cé lé day 1A van dé mau chét,
quan trong nhat chiing ta phai giai quyét.
(ii) Y thite cong déng va ¥ thite bao vé
quy6n igi eda ngudi dan rt thép. Co thé néi,
ding trude cae doanh nghiép In, ngudi din
dia phuong cam thay don lé, yéu thé, thiéu
sit hé trg cua chinh quyén. Co ché khigu kién
dan sy é nude ta hau nhu rat it duge sit dung.
(@v) Viét Nam hau nhu chua cé céc thiét
ché dai dién, trung gian. Dé 1a cac t6 chite
phi chinh pha NGOs, hiép hi, nhém Igi ich
dong vai tré rat lén 6 cae nude phat trién.
Cau tric trung gian tao ra chi phi dai dién,
nhung xét téng thé no giup gidm thiéu chi
phi dé nhiing ngudi dan, cOng déng don 1é
dat cée mue dich x hdi cua minh. Vai tro
cua cée hiép héi 6 nuée ta rat thap. Nhitng
ngudi ding ddu thudng 1a cde quan chtte vé
hu mudn kéo dai thai gian lam viée. Hau
nhu khéng c6 st hin dién cia hiép hdi
ngudi tigu ding trong cae vu viée 6 nhiém
thuc phdm, méi trudng vita qua.
(v) Du luan 6 chiéu hudng dinh déng
hoat dong ti thién véi tréch nhiém xA hdi
DD win tc re
cha doanh nghiép. Nhu da dé cap 6 trén, tir
thign chi la mt phn nhé trong CSR. Mét
doanh nghiép dong ep 1 ty déng tir thién,
nhuing ¢6 thé gay 8 nhiém véi chi phi nhiéu
ty déng hon thé. Cdn phai c6 mét cach tiép
c§n toan dign vé CSR. Cach thite t6 chic ce
buéi ti thién thudng mang tinh PR ma
Achong di vao thc chat. Nhiéu ngudi quan ly
doanh nghiép quyét dinh chi nhiing khodn
tién l6n trong cdc cude d&u gia tix thién; néu
d6 1a doanh nghiép tu nhan thi khéng sai,
nhung néu 1a céng ty cd phan dai ching, liéu
cdc quyét dinh d6 da duge sy chp thuan cia
HDQT va phu hgp Igi ich cd déng?
Dé g6p phin gidi quyét cde van dé trén,
chiing téi kién nghi cdc gidi phap sau:
M6t la, nang cao chat lugng cée quy dinh
phap luat bang cach 4p dung RIA trong qua
trinh lap quy. RIA (dinh gid tac dng cia
van ban luat) 1a céng cu tién tién duge cae
nuée phat trién 4p dung trong qua trinh
thiét ké luat. Danh gia RIA gitip xae dinh
gidi phap lap quy cé phai 1a gidi phap edn
thiét, hgp ly. Néu c6, RIA sé tim ra mite
lap quy pha hgp nhat dé dat duge muc tiéu
vdi chi phi thap nat cho doanh nghiép. Mot
shi van ban luat c6 tinh chinh xac cao, higu
luc cha cde van ban ciing sé dude gai thién
dang ké. Bén canh dé, nhat thiét cat co quan
nha nude céin phai tang cudng trach nhiém
thyc thi luat trong linh vyc cia minh.
Hai la, cach thite xay dung cac hiép hoi
cdin duge ddi méi. Cach tiép can “tix duéi lén”
cin thay thé cach tiép cin ci “ti trén
xuéng”, Vige tan dung kinh nghiém va ky
nang cla cdc quan chite 1a cn thiét, nhung
lanh dao cdc hiép hdi nén 1A nhiing ngudi
gan bé véi thanh vién tit co sé. C6 nhu vay,
ho méi dau tranh mét cdch “c6 lita” cho
quyén Igi eda thanh vién hiép hdi.
Ba la, thyc hién cde chutong trinh truyén
théng, quang cao phi lgi nhugn. Diéu nay
r&t phé bién 6 cae nude phat trién, va hién
nay dude ap dung cd 6 cde nuée khu vue nhu.
Singapore, Trung Quéc. Cac dai truyén
hinh, truyén thanh 6 nuéc ta van thudc sé
hitu nha nude, do dé, chinh phi c6 thé chi
dao cdc dai gianh mét ty trong nhét dinh
trong théi lugng quang cao hang ngay mién
phi cho céc myc tiéu céng c6ng.
$623 (1141272008)‘TRACH NHIEM XA HOI CUA DOANH NGHIE!
Bén la, dia vi cha ngudi déng thué cdn
duge nang cao. Vinh dy di d6i vdi trach
nhiém va nguge lai. Can c6 nhiing bang xép
hang céc doanh nghiép nép thué thu nhap
doanh nghigp cao nhit, céc cd nhan nop
thué thu nh4p ca nhén nhiéu nhét. Ho ximg
dang nhan duge su vinh danh cua xa hdi.
Nam ld, nha nuée tap trung héan thign
luat va tinh hiéu lye trong thyc thi luat. Cac
trach nhiém ngoai luat (dao dite, tit thién),
ed ché ty nguyén edn duge khuyén khich vi
d6 1A sy tuong tac gitla doanh nghiép va x4
h@i. Nha nuée chi nén gidn tiép tac dong
thong qua cae ed ché nhu NGOs, hiép hdi,
mang ludi céng déng, giéo duc, nang cao ¥
thie ngudi dan.
6 mice ta, méi khi c6 nhing vu vi pham
go dite kinh doanh, 6 nhiém méi tring xay
thuéng dé tat cd tdi 161 cho
iép. Tuy nhién, nhu da duge ban
dn, doanh nghiép nao cing phai lay Igi ich
lam nén tang, do dé ho luén c6 khuynh
huéng t6i thiéu héa chi phf va t6i da héa lyi
nhuan. Trong béi canh khung khé phap luat
khéng chat ché, thong nh&t, hé thong thue
thi phap luat bj bude long, kém hiéu he va
ngudi dan 6 trong tinh trang yéu thé, khéng
c6 kién thite va céng cu dé bao vé Igi ich cha
eng déng nhu hién nay, thi nha nuée thye
chat v6 tinh tao ra mdi trudng tét dé cdc
céng ty Igi dung va coi nhe trach nhiém xA
h@i cla minh. Muén dam bao CSR, nha nude
cdn phai khuyén khich va phat trién céc ed
ché “xa hdi dan sy” 6 dia phuong, dé lam d6i
trong véi doanh nghiép. Déi trong vdi doanh
nghiép khéng 6 nghia doanh nghiép luén
luén xéu. Thye ra, doanh nghiép c6 tinh
trung lap trong khfa canh ho luén thich ting
vi méi truéng chinh tri, phap ly, xa hdi. Ta0
ra d6i trong 6 day c6 nghia tao ra cd ché x4
hi da ste manh dé gidm sat CSR.
Ty cd ché xa hdi 6 timg dia phuong sé cho
phép ngudi dan o6 tiéng néi trong htgng hon
d6i vi doanh nghiép trude nhiing tac dong
tiéu cute doanh nghiép c6 thé gay ra, dé dam
bao quyén Igi chinh dang cia c6ng déng
duige tén trong. Diéu 46 gidp gidm khéi
lugng c6ng viée va chi phi cho hé théng céc
ed quan quan ly hanh chinh cia nha nude tit
trung wong xuéng dia phuong trong viée
‘$623 (11122000)
gidm sat va quan ly CSR. Khung khé ba bén
nha nue - x hdi - doanh nghiép dé sé dam
bao dat duge CSR mét cach téi uu, dé doanh
nghiép hoat déng trong mt méi trudng ma
cée Igi ich kinh té ctia doanh nghiép hoa
nh§p véi Igi {ch xa hi cita cOng déng thanh
mét chinh thé théng nhat.
TAI LIEU THAM KHAO
Tiéng Viet
+ Lé Thao Chi (2008), “Doanh nghiép o6 trach
nhiém véi cng déng nhu thé nao”, Sai gon
gidi phéng, cdc s6 ngay 4-6/10/2008.
* Manh Kim (2006), “Doanh nghigp cong dan”,
Tuoi tré, 10/12/2006.
* Quée Anh (2006), “Chia khéa CSR”, Dién dan
doanh nghiép dign tz, dang tai website:
www.biznews.vn , ngay 27/10/2006.
Tigng Anh:
Carroll Archie (1999), “Corporate social
responsibility: evolution of a definitional con-
struct”, Business & Society, Vol.38 (3), pp.
268-295.
Crane Andrew, Matten Dirk & Spence J.
Laura (2008), Corporate social: responsibility-
readings & cases in a global context, The
Routledge, UK.
Friedman Milton (1970), “The social respon-
sibility of business is to increase its profits”,
The New York Times Magazine, Sep 13, 1970.
McBarnet Doreen, Voiculescu Aurora,
Campbell Tom Ed, (2007), The New Corporate
Social Accountability: Corporate Social
Responsibility and the Law, Cambridge
University Press, the UK.
Dang chi y nhiéu céng ty trong sO nay da
ting ¢6 thanh tich rt xdu trong qua khit vé 6
nhiém, mdi truéng, béc lot lao dong... Diéu a6
chitng t6 da 06 bién chuyén sdu sic trong
nhgn thite ctia ho vé CSR.
Xem thém [1),(2].
Xem thém (3).
Véi sy tham gia cha 2.687 quan tri vién cao
cfip (36% 1a Téng giam déc) cua céc cong ty
In trén khdp thé gidi.
http/en.wikipedia.org/wiki/Global_Compact
Ngoai ra, CSR da duige dia vao chung trinh
nghi sy chinh thie cia Hoi nghj thugng dink
APEC té chite vao thang 11/2008 tai Lima,
Peru.
Chuyén dé dac bigt vé CSR, Nhip cdu dau tu,
ngay 08-14/10/2007.
oo mon
s
win vy van re OO